Datasets:

leks-forever

/

lez_wiki_20240920

like 1

Гай Ю́лий Це́зарь А́вгуст (, хайила ганвай тӀвар — Гай Октавий Фурин, Gaius Octavius Thurinus; , Рим — , Нола) — римдин политикадин кархъан, принципиатдин бине эцигай кас, чи э.в. 12 йисалай ЧӀехи понтифик, чи э.в. 2 йисалай Ватандин дах. Цезардин хтул. == ЭлячӀунар == * * Октавиан Август Категория:Рим империя

Октавиан Август

7 январь — григорийдин чӀаваргандал гьалтайла йисан 7-й югъ я. Йисан эхирдал кьван 358 югъ ама (яргъи йисуз 359 югъ). ==Вакъиаяр== * 1558 йис — Францияди континентал Европада авай эхиримжи ингилис чилер дяведалди къачузва. * 1610 йис — Галилео Галилея Юпитердин кьуд чӀехи спутникар дуьздал акъудна. * 1928 йис— Н. Н. Поликарпова туькӀуьрай У-2 («Кукурузник») самолёт сифте яз цавуз хкаж хьанва. * 1988 йис — Афганистандин дяве: 3234-лагьай кьакьанвилин мукьвал кӀуьдлагьай ротадин афган мужагьидрихъ галаз ягъунар хьанай. * 2015 йис — Париж шегьерда Charlie Hebdo журналдин редакцияда теракт хьана. ==Суварар== ===Диндин суварар=== Православие * Иса пайгъамбардин хайи югъ — Юлийдин чӀаварган кардик квай клисайра къейдзава. ===Умуми дуьньядин суварар=== ==Дидедиз хьана== ===Лезгистанда=== ===Дуьньяда=== * 1834 йис — Иоганн Филипп Рейс, немец алим ва изобретатель. * 1964 йис — Николас Кейдж, америкадин актёр, режиссёр, продюсер. ==Кьена== Категория: Январь

7 январь

Чантархуьр () — Дагъустан республикадин СтӀал Сулейман районда авай тунвай хуьр. == География == Хуьр СтӀал Сулейман райондин кьулан пата, райондин юкь тир Кьасумхуьрелай тахминан 4,8 км яргъал чка кьунвайди тир. == Тарих == Хуьруьн арадал атуникай малуматар авач. Хуьр, вичин бине кутур касдин тӀварунихъ гала. XIX виш йисуз Чантархуьр вири Куьре округдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатзава. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Куьре округдин Гуьней наибвалдиз талукь тир. Асалдхуьр, Барбархуьр ва Шерифахуьр хуьрерихъ галаз Асалдхуьруьнжемятдик квай. 1977 йисуз хуьруьн агьалияр «Агъа СтӀал» совхоздиз талукь чилериз куьч хьанвай. Гила абур Агъа СтӀалрин Къазмайра яшамиш жезва. == Агьалияр == Куьч жедалди хуьруьн агьалийрин вири лезгияр, суьнни — мусурманар тир. 1886 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрин малуматрив кьурвал, хуьре 34 майишатар авай, агьалийрин кьадар 185 кас тир.1886 йисуз Гуьней наибвалдин агьалияр Хуьре гуьгъуьнин сихилар яшамиш жезвай: Кьамбаяр, Урусар. Алай чӀавуз хуьр ичӀизва. == Баянар == == ЭлячӀунар == * СтӀал Сулейман райондин официал сайтуна Чантархуьруькай куьруь малуматар Категория:СтӀал Сулейман райондин хуьрер Категория:СтӀал Сулейман райондин тунвай хуьрер Категория:Лезги хуьрер

Чантархуьр

Асалийрин Асали Мугьаммадалидин хва ва я АсгӀалийрин АсгӀали МухӀаммадгӀалидин хва (; 1955 йисан 31 тӀул, Хъулидар, Рутул район, Дагъустандин АССР) — урусатдин экономикадинни жемятдин крархъан, Г.В. Плеханован тӀварунихъ галай Урусатдин экономикадин университетдин «Зегьметдин экономикадин ва социал вилик финин кафедрадин» кьил, экономикадин илимрин духтур, профессор, Урусатдин тӀебиатдин илимрин академиядин член-корреспондент я. «Энтузиаст-Банк» коммерциядин банкунин идарадин кьил я. ЛММФДА-дин шурадик ква. == Уьмуьрдин рехъ == 1984—1986 — Москвани Керч шегьеррин илимдалди ахтармишдай институтра кӀвалахзавай тир; 1987—1988 — Москвадин шегьердин кьилиз тухудай комитетдик квай недай-хъвадай затӀарив, материалривни техникадив таъмин ийидай идарадин кьилин куьмекхъан тир 1988-лагьай йисалай кьулухъ — са шумуд санал ийидай фирмадинни финансринни банкунин тешкилатдин кӀвалахунин кьиле акъвазнавай тир. 1994-лагьай йисалай кьулухъ — Урусатдин тӀебиатдин илимрин академиядин член- корреспондент я. == Муаллимвиле кӀвалах == Асалийрин Асалиди агъадихъ ганвай курсар гузва: * «Зегьметдин экономика»; * «Зегьметдин бегьерлувал (нетижа гун) кьиле тухун»; * «Экономикадин хилера зегьмет тешкил авун ва зегьеметдиз къимет гун»; * «Миллетдин экономика»; * «Стретегиядин план туькӀуьрун»; * «Экономикадин хатасузвал». Хасвал: «Зегьметдин бегьерлувал (нетижа гун) кьиле тухун», «Экономикадин хилера зегьмет тешкил авун ва зегьеметдиз къимет гун», «Экономикадин хатасузвал» кьетӀен курсрин программаяр туькӀуьрнава. Адан илимдин гъилик 17 илимрин кандидат гьазурнава, 1 илимрин духтур. Алай чӀавуз адаз 1 духтурантдиз, 2 аспирантдизни 2 алахъзавадайз регьбервал ийизва. Адав 30 публикация (виридан объем 191,85 п.л.) гва, гьа гьасибдик эхиримжи 5 йисан къене 3 публикация (объем 21,85 п.л.) ква. Категория:Г.В. Плеханован тӀварунихъ галай Урусатдин экономикадин университет Категория:Экономикадин илимрин духтурар Категория:Урусатдин экономикахъанар Категория:Лезги миллетдинни медениятдин федерациядин дережадин автономия Категория:ТӀвар-ван авай лезгияр

Асалийрин Асали Мугьаммадалидин хва

Будугъар (будугъ. Будуубер) — дегь Алпандин бицӀи халкьарикай сад. Тарихдин къене Азербайжандин Къуба районда уьмуьр гьалзавай, Къавкъаздин бинедин суван халкь. Будугърин кьадар тахминан 1000 кас я. Нах-дагъустандин халкьарин группадин лезги халкьарин хзандиз талукь я. Милли жигьетдай будугъар виридалайни пара лезги халкьариз мукьва тиртӀани, гила абур азербайжанарихъ галаз акахьна чпин милли кьетӀенвал саки квадарна. Диндал гьалтайла будугъар суни — мусурманар я. ==Тарих== Тарихда ахьтин са фикир ава хьи, Алпандин девирда будугъар чпин гьукумат авай халкьарикай сад тир. Будугъ халкьдиз пара дегь ва девлетлу тарих ава. И халкьдикай малуматар сефеви шагьрин, къубадин ханрин, урусрин царьрин официал документра ва А.Бакиханов, Ф.Шнитников, Гербер, Иоганн Густав, Ф.Симонович, И.Березин хьтин зурба тарихдин алимрин кӀвалахра гьалтзава. Тарихдин чешмейра авай малуматрив кьурвал, XIII виш йисалай эгечӀна лезги халкьар гегьенш хьанвай чкаяр дуьньядиз Лезгистан тӀварцӀелди малум хьанай. Гьа девирдин чешмейра суварин гьакимриз «Лезгистандин эмирар» лугьузвайди тир. Будугъ хуьруьн тӀвар, хуьр лен (харжи) хьиз Улуг Агъа бегдиз ва Неймет бегдиз вугунин XVI ва XVII виш йисарин арадиз талукь тир документда гьалтнай. 1607 йисуз Ирандин шагь Аббас I-а Будугъ хуьруьз регьбервал ийиз Мелик Давудов тайинарнай, гуьгъуьнлай дуьз XX виш йисал кьван хуьруьз регьбервал Меликан хци Сабир Давудова кьиле тухузвай. Будугъ хуьре авай цӀуру мискӀин цӀийи кьилелай туькӀуьрунин карда Сабир Давудован паталай чӀехи куьмекар хьанай. Къуба ханвалда бегвал ийиз официал ихтиярар къачунвай пуд несилрикай сад гьа будугъдин бегар тир. XIX виш йисан къене Будугъ хуьруьн агьалидин кьадар 2300 - 3500 арада дегиш жезвай. 1839 йисан официал малуматриз килигна, хуьре 286 майишатар авай, 1863 йисуз 329 майишатни 2155 кас агьалияр, 1870 йисузни 393 майишатни 2411 кас агьалияр авай. Хуьре цан цадай чилерин кимивиляй будугъвияр фад вахтарилай хайи хуьр туна мукьув галай чилериз куьч жезвай. ГьакӀ XIX виш йисан 30-40 йисарилай кьил кутуна, гьапутар, будугъар ва къирицӀар чпин тарихдин хуьрерай Муьшкуьр ва Шабран магьалрин (гилан Хъачмаз район), Гуьйчай ва Шамахи уездрин чилерал куьч хьана. Абуру Къубада, гьакӀни и магьалра ва уездра цӀийи хуьрер (убаяр ва хъишлахар) кутунай. 60 - 70 йис алатайла и лезги халкьарихъ Азербайжанда цӀудралди хуьрер авай. XIX виш йисан эхирриз талукь чешмейра чпин тӀварар гьатнавай Азербайжандин будугъ хуьрерин тӀварар: Будугъ, Къарадагъ Будугъ, Будугълу, Агъязи Будугъ (Азизуба), Будугълу Велиуба, Къырхларуба, Рамазан хъишлах, Кьасумтала хъишлах, Къаракъыз, Къаракъызхъишлах, Гуьне Будугъ (Къарабулах), Далыкъая, Ялаванж, Шерифуба. ==ЧӀал== Ю.Д. Дешериевди кхьенвайвал, будугъ ва къирицӀ чӀалар сад-садаз ухшар я, вичин нубатдани и кьве чӀал генетикадин жигьетдай лезги чӀалаз мукьва я. Будугъар азербайжан чӀалан лап къатӀи таъсирдик акатна ассимиляция хьанва лугьуз абурун виридаз азербайжан чӀал чизва. Будугъ чӀалан чирвилер авай будугърин кьадар азербайжан чӀалалди рахазвай будугърин кьадардилай лап тӀимил я. Хайи чӀал анжах Къуба райондин Будугъ хуьруьн эгьлийриз чизвайди я (тахминан 1000 кас). Маса хуьрера, месела Хъачмаз райондин будугъ хуьрера, яшамиш жезвай будугърин арада хайи чӀал анжах лап кьуьзуь несилрин рикӀел ама, жегьилри азербайжан чӀалакай менфят къачузва. Гьатта, акахьай агьалияр авай шегьерра ва хуьрера, месела Хъачмаз шегьерда яшамиш жезвай будугърин несилриз чеб са мус ятӀани будугъар тир чӀал чизва, амма чпи чеб азербайжан миллетдиз талукьарзава. Ахьтин ксарин веледриз чеб будугъар тир чӀал гьич малум туш. ==Гегьенш хьанвай ареални кьадар== Брокгаузан ва Ефронан Энциклопедиядин гафарганди гузвай малуматриз килигна, будугъри Къуба уезддин вири агьалидин 1,5 % пай туькӀуьрзавай ва уезддилай къеце пата санани гьалтзвачир. Энциклопедияди будугъар, гьапутрихъ, къирицӀрихъ, жекрихъ ва маса халкьарихъ галаз санал умуми «лезги» тӀварцӀелди малум тирди ва абурун чӀал чечен чӀалаз ухшар тирди лугьузва. Исятда, Азербайжанда XIX виш йисуз будугъар яшамиш хьайи хуьрерин са пай амач. Са бязи хуьрер чкӀана арадай акъатнава ва абурун тӀварар ойконимрин пассив фондунин сиягьда гьатнава. Са кьадар хуьрерин тӀварар масакӀа хьанва. 1837 йисуз Къуба уезддин Будугъ магьалдик 19 хуьр акатзавай. Абурукай 12 будугърин хуьрер тир. Гила и хуьрерикай 3 ама: Къубада Будугъ хуьр, Хъачмаза Къарадагъ Будугъ ва Агъязи Будугъ хуьрер. 1926 йисуз СССР-да 1 будугъви итим яшамиш жезвай . Алай чӀавуз Азербайжанда авай будугърин кьадар тахминан 1000 кас тирди къимет гузва. ==Адетар== ===Адетдин алукӀунар=== == Литература == == Баянар == == ЭлячӀунар == Категория:Дагъустандин халкьар Категория:Лезги халкьар Категория:Нах-дагъустандин халкьар Категория:Будугъар

Будугъар

«Уллугъетягърин» хуьруьнсовет () — Дагъустан Республикадин СтӀал Сулейман райондик квай муниципалитет (хуьруьнсовет). Администрациядин юкь — Уллугъетягъ хуьр. Хуьруьнсоветдик ругуд хуьр акатзава: Уллугъетягъ, Агъа Къартас, Птидхуьр, Сайтархуьр, Татархан, Вини Къартас. ==География== Хуьруьнсовет СтӀал Сулейман райондин кьибледа, райондин администрациядин юкь тир Кьасумхуьрелай кьибле патахъ 8 км яргъал чка кьунвайди я. Муниципалитет Дагъустан Республикадин кьилин Магьачкъала шегьердилай кьибле патахъ 196 км яргъал алайди я. Виридалай мукьвал алай Кьвевар шегьердал кьван алай яргъавал — 69 км я. Виридалай мукьвал алай ракьун - рекьин станция, Билиж шегьервилин - посёлокда авай, 44 яргъал алай Билиж ракьун - рекьин станция я. Чилерин рельеф са кьадар кьулу туш, ва райондин суварин ценерив гвай чкайриз талукь я. Муниципалитетдин хуьрерин чилерин климат ламу ва юкьван дережадин я. ==Агьалияр== Алай чӀавуз хуьруьнсоветда 617 майишатар гваз 2157 кас яшамиш жезва: 47 % - итимар, 53 % - папар. Агьалийрин вири лезгияр, суьнни - мусурманар я. == ЭлячӀунар == * СтӀал Сулейман райондин сайтуна «Уллугъетягърин» хуьруьнсоветдикай гегьенш малуматар * Банкгородов сайтуна «Уллугъетягърин» хуьруьнсоветдикай куьруь малуматар Категория:СтӀал Сулейман райондин хуьруьнсоветар

Уллугъетягърин хуьруьнсовет

Го́а: * Гоа — Кьиблединни рагъакӀидай пата авай Индиядин штат. ** Гоа-транс — музыкадин жанр я. * Гоа (Дагъустан) — Дагъустандин Агъул районда авай хуьр.

Гоа (манаяр)

Шаблыкино район () — Урусат Федерациядин Орёл вилаятда авай район я. Майдан — 848 км². Агьалияр — кас. Административ юкь — Шаблыкино. == География == Районди Орёл вилаятдин рагъакӀидайпата чка кьунва. == Агьалияр == == Баянар == == ЭлячӀунар == * Официал сайт Категория:Орёл вилаятдин районар

Шаблыкино район

Январь (виликан тӀвар — Гьер) — садлагьай григорий календардин варз. == Баянар == == ЭлячӀунар == * * Лезги варцар тӀварар *

Январь

ЦӀийи Фиригъ () — Дагъустан республикадин Дербент райондин чилерал алай Хив райондин хуьр, «ЦӀийи Фиригъ» хуьруьнсоветдик акатзавай хуьр. Хуьруьнсоветдин администрациядин юкь я. == География == Хуьр Дербент райондин кьибле пата, райондин юкь тир Дербент шегьердилай 23,5 км яргъал ала. Мукьвал алай хуьрер: Билиж. ==Тарих== ЦӀийи Фиригъ хуьруьн тарих вичин улу-буба тир цӀуру Фиригъ хуьруьхъ галкӀанва. Хуьруьн бине, 1967 йисуз Кьурагь райондин Фиригъ, Камархуьр ва Куьре хуьрерай арандиз куьч хьанвайбуру кутунай. ==Агьалияр== 2013 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал хуьре 1 877 касди уьмуьр гьалзавай 33\. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 г.. 2012 йисан малуматриз килигна хуьруьн агьалияр 1 946 кас тир Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 г.. 2002 йисуз — 1999 кас Хив райондин агьалияр, 2000 йис. ФЛНК. Агьалидин вири лезгияр, суни - мусурманар я. 1886 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрин малуматрив кьурвал, Фиригъ хуьруьн агьалийрин кьадар вири лезгияр яз 415 кас тир 1886 йисуз Хъутур - Куьредин наибвалдин агьалияр. == Баянар == == ЭлячӀунар == * «Odnoselchane.ru» сайтуна ЦӀийи Фиригъ хуьруькай малуматар Категория:Хив райондин хуьрер Категория:Лезги хуьрер

ЦӀийи Фиригъ

Америкадин Кубок () — КОНМЕБОЛ-дин эгидадик ва Кьиблепатан Америкадин миллетрин кӀватӀуррин арада тухузвай футболдин турнир я. Садлагьай сеферда ам 1910 йисуз, КОНМЕБАЛ туькӀуьрдалди, къугъвана, гьавиляй официал турнир хьиз тестикьарнавач. Садлагьай официал рекьелди тестикьарнавай турнир 1916 йисуз кьиле фенва. Гуьгъуьнлай адаз Миллетрин кӀватӀуррин арада Кьиблепатан Америкадин чемпионат тӀвар гана (). АкӀ хьайила, Америкадин Кубок гила авай халкьарин арада авай континентал футболдин турниррикай виридалайни цӀуруди я. Ам вичин Европадин аналогдилай 44 йисан чӀехиди я. 1975 йисуз адаз гилан тӀвар гана. Америкадин Кубок са шумуд йисан къене садра тухузвайди я — къугъунин тайинвал шумудни са сеферда дегиш хьана. 2007 йисалай гатӀумна 2019 йисал кьван турнир кьуд йисан къене садра тухузвай тир. Амма гьакӀни и девирдин къене — 2016 йисуз «Виш йисан Америкадин Кубок» лугьудай алава турнир тухвана. Садлагьай сеферда турнир тухванвай чка Кьиблепатан Америка туширди хьана. Ам садлагьай континентал акъажунрин виш йисуз талукьарна. 2020 йисуз турнирар тухузвай вахтунин тайинвал дегишарна ва Европадин чемпионатар тухузвай къайдада туькӀуьриз кӀанзвай тир. Амма коронавирусдин пандемиядин гъиляй кьве турнирни 2021 йисал вигьенва. Америкадин Кубокда вири 10 КОНМЕБОЛ-дин уртах- уьлкведи иштираквал ийизва — Аргентина, Боливия, Бразилия, Венесуэла, Колумбия, Парагвай, Перу, Уругвай, Чили, Эквадор. 1993-лагьай йисал гатӀумна турнирда иштираквал ийидайвал гьакӀни маса регионрай тир (адетдалди, КОНКАКАФ зонадай тирбур) кьве уьлкведиз эверзава. И кьве цӀуд йисан къене виридалайни чӀехи агалкьунар Мексикадивай арадал гъиз хьана. Гъалибвилин кьадардиз килигна Америкадин Кубокдин рекордсмен адан садлагьай чемпион язва — Уругвайдин кӀватӀурди 15 сеферда винел пад къачуна (гьа гьисабдик 1967 йисалай вилик тухванвай чемпионатарни кваз). Абуралай са титул тӀимил Аргентинадиз ава. Америкадин Кубокдин гилан сагьиб Бразилиядин кӀватӀур язва, абуру кӀуьдра титул къачунва. == Тарих == 1910-лагьай йисуз Аргентинада Майдин революциядин Виш йисан Кубок тӀвар алай турнир кьиле фена, ам КОНМЕБОЛ-ди тестикьарнавач. Садлагьай КОНМЕБОЛ-ди хиве кьунвай чемпионат 1916-лагьай йисуз Аргентинада кьиле фена, ам уьлкведин аслу туширвилин виш йисан сувар кьиле тухунин сергьятра кьиле фена. Турнирда Аргентинадин, Бразилиядин, Уругвайдинни Чилидин кӀватӀурри иштираквал авуна. И кьуд футболдин ассоциацияди Кьиблепатан Америкадин Футболдин Конфедерация туькӀуьрна (КОНМЕБОЛ). 1916-лагьай йисан турнирдив официал тушир статус гвай тир, акӀ ятӀани КОНМЕБОЛ-ди ам Кьиблепатан Америкадин чемпионатдин садлагьай къугъун хьиз гьисабзава. Турнирдин тарихдин къене садлагьай матч 1916-лагьай йисан 2-лагьай июлдиз Буэнос-Айрес шегьерда кьиле фена, Уругвайди Чили кӀаник кутуна 4:0, садлагьай гол «Пеньяролдай» тир Хосе Пьендибенеди яна. Кар къетӀъ ийидай матчда сад садал Аргентинадинни Уругвайдин кӀватӀурар гьалтна. «Химнасия» клубдин стадион сиви-сивди инсанрив ацӀанвай тир, къугъуниз килигиз 18 000 кас атана. Матч эгечӀна, амма вад минут алатайдалай кьулухъ ам акъвазарна — фанатри трибунайрал кикӀиз гатӀумна, абур никӀел экъечӀна, трибунайри цӀай кьуна. Са юъ алатайдалай кьулухъ матч Авельянедеда «Расинг» клубдин стадиондал давамарна. Эхирдин гьисабун — 0:0, адалди Уругвай рази хьана: «Селесте» садлагьай чемпион хьана. Сифте цӀуд турнирдикай ругуд Уругвайди гъалибна. Ахпа аргентинавийри винел пад къачуз гатӀумна: 1920-лагьай йисарилай 1950-лагьай йисарал кьван абуру 18 чемпионатдикай 11 гъалибна. 1960-лагьай йисариз, Бразилиядин агалкьунрин кукӀвал тирла, анжах кьве турнир кьиле фена, абур маса кӀватӀурри гъалибна. 1989-лагьай йисалай гатӀумна кӀуьд турнирдикай Бразилиядин вад гъалибна, гьакӀни кьведра абур финалда къугъвана. == Призерар == Кьиблепатан Америкадин чемпионат Йис {уртархрин кьадар} Чка (уьлкве) Чемпион «Къизилдин» къугъун 2-й чка 3-й чка 4-й чка 19161 {4} Килигун Уругвай 1-й титул Аргентина Бразилия Чили 1917 {4} Килигун Уругвай 2-й титул Аргентина Бразилия Чили 1919 {4} Килигун Бразилия 1-й титул 1:0 Уругвай Аргентина Чили 1920 {4} Килигун Уругвай 3-й титул Аргентина Бразилия Чили 1921 {4} Килигун Аргентина 1-й титул Бразилия Уругвай Парагвай 1922 {5} Килигун Бразилия 2-й титул 3:0 Парагвай Уругвай Аргентина 1923 {4} Килигун Уругвай 4-й титул Аргентина Парагвай Бразилия 1924 {4} Килигун Уругвай 5-й титул Аргентина Парагвай Чили 1925 {3} Килигун Аргентина 2-й титул Бразилия Парагвай 1926 {5} Килигун Уругвай 6-й титул Аргентина Чили Парагвай 1927 {4} Килигун Аргентина 3-й титул Уругвай Перу Боливия 1929 {4} Килигун Аргентина 4-й титул Парагвай Уругвай Перу 19351 {4} Килигун Уругвай 7-й титул Аргентина Перу Чили 1937 {6} Килигун Аргентина 5-й титул 2:0 Бразилия Уругвай Парагвай 1939 {5} Килигун Перу 1-й титул Уругвай Парагвай Чили 1941 {5}1 Килигун Аргентина 6-й титул Уругвай Чили Перу 1942 {7} Килигун Уругвай 8-й титул Аргентина Бразилия Парагвай 1945 {7}1 Килигун Аргентина 7-й титул Бразилия Чили Уругвай 1946 {6}1 Килигун Аргентина 8-й титул Бразилия Парагвай Уругвай 1947 {8} Килигун Аргентина 9-й титул Парагвай Уругвай Чили 1949 {8} Килигун Бразилия 3-й титул 7:0 Парагвай Перу Боливия 1953 {7} Килигун Парагвай 1-й титул 3:2 Бразилия Уругвай Чили 1955 {6} Килигун Аргентина 10-й титул Чили Перу Уругвай 1956 {6}1 Килигун Уругвай 9-й титул Чили Аргентина Бразилия 1957 {7} Килигун Аргентина 11-й титул Бразилия Уругвай Перу 1959 (1) {7} Килигун Аргентина 12-й титул Бразилия Парагвай Перу 1959 (2)1 {5} Килигун Уругвай 10-й титул - Аргентина Бразилия Эквадор 1963 {7} Килигун Боливия 1-й титул Парагвай Аргентина Бразилия 1967 {6} Килигун Уругвай 11-й титул Аргентина Чили Парагвай Америкадин Кубок Йис {уртахри кьадар} Финалдин къугъун Полуфиналрин уртахар3 Винел пад къачурди Гьисабун 2-й чка (3-й чкадин патахъай матч тухванач) 1975 {10} Килигун Перу 2-й титул 0:1, 2:0 алава матч 1:0 Колумбия ва 1979 {10} Килигун Парагвай 2-й титул 3:0, 0:1 алава матч 0:0 Чили ва 1983 {10} Килигун Уругвай 12-й титул 2:0, 1:1 Бразилия ва Тухунин чка 3-й чкадин патахъай матч 3-й чка Гьисабун 4-й чка 1987 {10} Килигун Уругвай 13-й титул 1:0 Чили Колумбия 2:1 Аргентина 1989 {10} Килигун Бразилия 4-й титул 2 Уругвай Аргентина 2 Парагвай 1991 {10} Килигун Аргентина 13-й титул 2 Бразилия Чили 2 Колумбия 1993 {12} Килигун Аргентина 14-й титул 2:1 Мексика Колумбия 1:0 Эквадор 1995 {12} Килигун Уругвай 14-й титул 1:1 (п. 5:3) Бразилия Колумбия 4:1 АСШ 1997 {12} Килигун Бразилия 5-й титул 3:1 Боливия Мексика 1:0 Перу 1999 {12} Килигун Бразилия 6-й титул 3:0 Уругвай Мексика 2:1 Чили 2001 {12} Килигун Колумбия 1-й титул 1:0 Мексика Гондурас 2:2 (п. 5:4) Уругвай 2004 {12} Килигун Бразилия 7-й титул 2:2 (п. 4:2) Аргентина Уругвай 2:1 Колумбия 2007 {12} Килигун Бразилия 8-й титул 3:0 Аргентина Мексика 3:1 Уругвай 2011 {12} Килигун Уругвай 15-й титул 3:0 Парагвай Перу 4:1 Венесуэла 2015 Килигун Бразилия 2019 Килигун Чили Курсивдалди эвернава командаяр къалурнава. 1 Кьиблепатан Америкадин Чемпионат лагьай тӀвар алаз тахьай, амма КОНМЕБАЛ-ди официал рекьелди тестикьарнавй турнирар. 2 Винел пад къачурди ва призерар кьуд команда авай финалдин группайрин турнирдин нетижада чир жедай тир. == КӀватӀна сад авунвай статистика == Сборная Сборная Ишт. Оч. Къ Гъ СТ К ГЯ ГА ГТ % 1 Аргентина 41 398 189 120 38 31 455 173 +282 70,19 % 2 Уругвай 43 358 197 108 34 55 399 218 +181 60,58 % 3 Бразилия 35 332 178 99 35 44 405 200 +205 62,17 % 4 Парагвай 36 225 168 62 39 67 253 293 -40 44,64 % 5 Чили 38 222 177 64 30 83 281 304 -23 41,81 % 6 Перу 21 197 148 54 35 59 213 232 -19 44,37 % 7 Колумбия 21 150 113 42 24 47 131 184 -53 44,25 % 8 Боливия 26 86 112 20 26 66 104 279 -175 25,6 % 9 Мексика 10 70 48 19 13 16 66 62 +4 48,61 % 10 Эквадор 27 70 118 16 22 80 127 311 -184 19,77 % 11 Венесуэла 17 34 62 7 13 42 47 171 -124 18,28 % 12 Коста-Рика 5 18 17 5 3 9 17 31 -14 35,29 % 13 АСШ 4 17 18 5 2 11 18 29 -11 31,48 % 14 Гондурас 1 10 6 3 1 2 7 5 +2 55,55 % 15 Панама 1 3 3 1 0 2 4 10 -6 33,33 % 16 Япония 2 1 5 0 2 3 5 14 -9 11,11 % 17 Катар 1 0 2 0 1 1 2 3 -1 0 % 18 Ямайка 2 0 6 0 0 6 0 9 -9 0 % 19 Гаити 1 0 3 0 0 3 1 12 -11 0 % == КӀватӀуррин агалкьунар == Уьлкве Чемпион Вице-чемпион Кишпирдин призёр Уругвай 15 (1916, 1917*, 1920, 1923*, 1924*, 1926, 1935, 1942*, 1956*, 1959, 1967*, 1983, 1987, 1995*, 2011) 6 (1919, 1927, 1939, 1941, 1989, 1999) 9 (1921, 1922, 1929, 1937, 1947, 1953, 1957, 1975, 2004) Аргентина 14 (1921*, 1925*, 1927, 1929*, 1937*, 1941, 1945, 1946*, 1947, 1955, 1957, 1959*, 1991, 1993) 14 (1916*, 1917, 1920, 1923, 1924, 1926, 1935, 1942, 1959, 1967, 2004, 2007, 2015, 2016) 5 (1919, 1956, 1963, 1989, 2019) Бразилия 9 (1919*, 1922*, 1949*, 1989*, 1997, 1999, 2004, 2007, 2019*) 11 (1921, 1925, 1937, 1945, 1946, 1953, 1957, 1959, 1983, 1991, 1995) 7 (1916, 1917, 1920, 1942, 1959, 1975, 1979) Парагвай 2 (1953, 1979) 6 (1922, 1929, 1947, 1949, 1963, 2011) 7 (1923, 1924, 1925, 1939, 1946, 1959, 1983) Чили 2 (2015*, 2016) 4 (1955*, 1956, 1979, 1987) 5 (1926*, 1941*, 1945*, 1967, 1991*) Перу 2 (1939*, 1975) 1 (2019) 8 (1927*, 1935*, 1949, 1955, 1979, 1983, 2011, 2015) Колумбия 1 (2001*) 1 (1975) 4 (1987, 1993, 1995, 2016) Боливия 1 (1963*) 1 (1997*) — Мексика — 2 (1993, 2001) 3 (1997, 1999, 2007) Гондурас — — 1 (2001) * Гъетрелди кӀвалин турнирар къалурнава. == Квайни-квай бомбардирар == == Квайни-квай къугъвадайбур == == Баянар == == ЭлячӀунар == *

Футболдай Америкадин Кубок

Бенито Амилкаре Андреа Муссолини (, — ) — Италиядин политикадин къулугъ ийидади, литератор, кьил Милли фашистрин партиядин, диктатор, пачагь (ит. «дуче»). == Баянар == == ЭлячӀунар == Категория:Италиядин политикар Категория:Фашизм

Бенито Муссолини

Ботлих — Дагъустан республикадин Ботлих районда авай хуьр. Райондин администрациядин юкь я. Ботлих хуьруьнсоветдик акатзава. Хуьруьнсоветдин кьилин хуьр я. == География == Хуьр Ботлих райондин кьибле пата, Магьачкъала шегьердилай 151 км яргъал, Анди Койсу вацӀун кӀама ала. ==Тарих== 1859 йисуз Ботлих хуьр вири Анди округдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатнай. Империядик квай чӀавуз хуьр Дагъустан вилаятдин Анди округдин Технуцал наибвалдиз талукь тир. 1999 йисуз хуьруьз чечен боевикар гьахьнай, идакай себеб хьана Кеферпатан Къавкъазда Квьедлагьай чечен дяве гатӀумнай. ==Агьалияр== Йисариз килигна Ботлих хуьруьн агьалийрин дегиш хьунин динамика: Йис 1886 2002 2010 Агьалияр 1 105 Технуцал наибвилин агьалияр 1886 году 10 397Данные Всероссийской переписи населения 2002 года: таблица № 02c. Численность населения и преобладающая национальность по каждому сельскому населенному пункту. 12 15933\. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2010 г. 2010 йисан агьалияр сиягьриз къачунин нетижайриз килигна хуьре 12 159 касди уьмуьр ийизвай. Вири ботлихар, суни-мусурманар я. ==ТӀвар-ван авай ксар== * Мегьамедбекова Загьидат — советрин лингвист кавказовед, дагестановед. ==Литература== * == Баянар == == ЭлячӀунар == * МО «Ботлих район» администрациядин официал сайт Категория:Ботлих райондин хуьрер Категория:Ботлихрин хуьрер

Ботлих

Майкл Жексон (), тамам тӀвар — Майкл Жозеф Жексон (29 август 1958 — 25 июнь 2009) — америкадин зурба манидар ва актёр. == Альбомар == == Баянар == == ЭлячӀунар == * Официал сайт * Port.hu сайтда профил Категория:Америкадин Садхьанвай Штатрин маничияр

Майкл Жексон

Европа — кеферпатан зур элкъверда ава дуьньядин пай я. Адан къерехар МуркӀаринни Атлантик океанрин гьуьлери кьунвайди я. Европадин чилин кьадар — 10 млн кьван км² я. Агьалийрин кьадар 740 млн кьван кас я. Азиядихъ галаз Европади Евразия континент арадал гъизвайди я. == ТӀвар == Европадал дегьчӀаван-грециядин мифологиядин героинядин, Зевса чуьнуьхнавай ва Критдиз тухванвай финикиядин пачагьдин рушан Европа тӀвар эцигна. Мумкин гьакӀни Европа эпитет Герадихъни Деметрадихъ галаз галкӀанвай тир. Француз чӀалархъан Пьер Шартрендин фикиррдай нетижа хкудун, и тӀварцӀин арадал атун тийижирди яChantraine P. Dictionnaire étymologique de la langue grecque. Histoire des mots. Paris, 1968. P.388. Гилан литературада авай виридалайни тӀвар-ван авай этимологийрин гипотезар антик чӀавуз теклифарнава, амма абур гьуьжет алайбур хьиз гьисабзавайди я: * гьакӀ месэла, са этимологияди Европа гафунин арадал атун грециядин «еври-» ва «опс-» дувулрикай — «вилер гьяркьуьди» баян ийизвайди я;Гудианов этимологик (Лосев А. Ф. Мифология греков и римлян. М., 1996. С. 223 * Милетви Исихий лексикографдин фикирдив кьурвал, Европа тӀвар «рагъакӀидайпатан уьлкве, тахьайтӀа мичӀиди»цит. по: Лосев А. Ф. Мифология греков и римлян. М., 1996. С. 223 лагьай чӀал я. Са арадлай чӀалархъанри ам рагъакӀидайпатан-семитрин «‘rb»Тантлевский И. Р. История Израиля и Иудеи до разрушения Первого Храма. СПб, 2005. С. 9, со ссылкой на: Astour M. C. Hellenosemitica: An Ethnic and Cultural Study in West Semitic Impact on Mycenaean Greece. Leiden, 1967. P. 128 ва аккаддин «erebu» (кьведни «ракъинин акӀун» лагьай чӀалар) гафарихъ галаз гекъигна. ЯтӀани, Мартин Уэстдиз и этимология усал хьтинди аквазва.«phonologically, the match between Europa’s name and any form of the Semitic word is very poor» (West M. L. The east face of Helicon: west Asiatic elements in Greek poetry and myth. Oxford, 1997. P. 451) == География == Европади Азиядихъ галаз сад тир Евразия дибчил арадал гъизвайди я. Европадин чилин кьадар 10 532 000 кьван км² я, ада дибчилин вадакай са пай кьван ва вири Чилин къураматдикай 8 вишекайди кьунвайди я. Европа михьиз кеферпатан зурэлкъверда ава, 36° к. гь. ва Кеферпатан МуркӀарин океандин арада. РагъакӀидай паталай рагъэкъечӀдай патал кьван яргъалвал — 4050 км, кефер паталай кьибле патал кьван яргъивал — 4530 км я. Европадин къерехар Кеферпатан МуркӀаринни Атлантик океанри кьунвайди я. Континентдин къерехрив Балтик, Аравилин, ЧӀулав, Азов, Кеферпатан, Лигуррин, Адриатикадин, Тиррен, Ионийрин, Ирландиядин, Мармар, Альборан, Ваттрин, Кельтрин, Эгей, Балеар гьуьлер гвайди я. === Островарни зуростровар === Европадин къерехдин цӀар лап атӀайди я. Ам пара заливри, островрини зуростроври арадал гъизва. Са чӀавара Европадикай «зуростроврин зуростров» хьиз лугьузвайди я. Авайвал лагьайтӀа, Европа — Евразиядин дибчилин чӀехи зуростров я. Асул зуростровар — Скандинавия, Пиреней, Балканар, Аппенинрин, Крым, Ютландия, Бретоньни мсб. Островрин вири чилин кьадар 730 агъ. кьван км² я. Зуростроври Европадин вири винел патан кьудай са пай кьван кьунвайди я. Виридалайни чӀехи островар {| class="wikitable" cellpadding="3" style="text-align: center;" № ТӀвар Кьадар (км²) 1 ЧӀехибритания (остров) 229 946 2 Исландия (остров) 103 000 3 Ирландия (остров) 84 116 4 Новая Земля (архипелаг) 83 000 5 Шпицберген (архипелаг) 61 022 === Рельеф === Юкьван кьакьанвал 300 м кьван я, лап вини кьилинди — 4808 м. Монблан сув тахьайтӀа 5642 м. Эльбрус сув. (Европадин рагъэкъечӀдайпатан сергьятдин цӀар чирунилай аслу я), виридалайни агъа тир 27 м кьван я Каспи гьуьлуьн дугун. Европадин рельеф — парани пара дугунарни аранар я. ЧӀехи дугунар — РагъэкъечӀдай Европадин, Скифрин плита, Падана, Юкьван Европадин, Юкьван ДунайдинАгъ Дунайдин, Париж бассейнни я. Сувари вири чиликай 17 вишекайди кьунвайди я. Асул суварин системаяр — Альпар, Къавкъаз, Карпатар, Крым сувар, Пиренеяр, Аппенинар, Урал, Скандинавиядин сувар, Балканар зуростровдин сувар я. КӀвалахзавай вулканар Исландиядани Аравилин гьуьлуьн регионда ава. Европадин сувар 3 акъалтвилин дережедак квайбурукай яз я: * Каледониядин акъалтвал — Скандинавиядин сувар, Каледониядин сувар; * Герциниядин акъалтвал — Ибериядин массив, Юкьван массив, Вогезар, Арденнар, Урал; * Альпыйрин акъалтвал — Пиренеяр, Альпар, Карпатар, Аппенинар, Балканар зуростровдин сувар, Динар сувар. Виридалайни кьакьан сувар {| class="wikitable" cellpadding="3" style="text-align: center;" № КӀукӀ Суварин система Кьакьанвал (м) 1 Эльбрус Къавкъаз сувар 5642 2 Къазбек Къавкъаз сувар 5033 3 Монблан РагъакӀидайпатан Альпар 4807 4 Монте-Роза РагъакӀидайпатан Альпар 4634 5 Юнгфрау РагъакӀидайпатан Альпар 4158 === Къенепатан ятар === Дибвилин вацӀар: Волга, Дунай, Урал, Днепр, РагъакӀидайпатан Двина, Дон, Печора, Кама, Ока, Белая, Днестр, Рейн, Эльба, Висла, Тахо, Луара, Одер, Неман, Эбро. Дибвилин вирер: Каспи гьуьл, Ладога, Онега, Чудни Псков, Венерн, Балатон, Женева. Виридалайни чӀехи вацӀар {| class="wikitable" cellpadding="3" style="text-align: center;" № ТӀвар Яргъивал (км) Бассейн (км²) 1 Волга 3530 1360 2 Дунай 2860 817 3 Урал 2428 237 4 Днепр 2201 504 5 Дон 1870 422 Европа, цифры и факты. Общие сведенияЕвразияEurope: Physical Geography allGeo.info — Европа \- Крупнейшие реки Европы\- Крупнейшие озёра Европы == ТӀебиатдинни климатдин шартӀар == Арктикадин островрални Кеферпатан МуркӀарин океандин къерехдай тӀуз — арктикадин къумлухарни тундраяр, абурулай кьибле патахъ гала — тамтундраяр, тайгадин, акахьайни пешер гьяркьуь тамар, тамар-чуьлер, чуьлер, субтропикрин аравилин гьуьлуьн тамарни валар, кьиблединни рагъэкъечӀдай пата — зуркъумлухар. Виридалайни чӀехи къумлух Рин къумлух я. Адан кьадар — 40 000 км² я, ам Волгани Урал вацӀарин арада ала, Къазакъстандинни Урусатдин чилерал. Садбуру Испанияда авай Табернас къумлухни Калмыкиядин, Дагъустандинни Чечнядин сергьятда авай Ногъай чуьлер зуркъумлухар хьиз гьисабзава. Инсанри авур менфят авачир кӀвалахдин гъиляй Калмыкияда пара чилер къумлухдиз элкъвена. РагъэкъечӀдай патан Европадин кьурай чуьлерин зонада са шумуд къумадин массив ава: Урусатдани (Арчедадинни Дондин къумар, Цимла къумар) Украинада (Олешкидин къумар). МуркӀадин гьамбарар — Шпицбергендал Новая Землядал Исландиядал Альпра Скандинавиядин суварра (виридан кьадар — 120 агъ. км² кьван я). Саки вири Европа юкьван гьалдин климатдин зонадал ала (рагъакӀидай пата — океандинди, рагъэкӀечдай пата — континентдинди, пара живер авай мекьи кьуьд гваз), кеферпатан островрал — субарктикадиндини арктикадинди, Кьиблепатан Европада — аравилин гьуьлуьнди, Каспи гьуьлуьхъ галай аранда — зуркъумлухдинди я. Йисан къваларин кьадар — 500—800 мм, суварра (парани-пара рагъакӀидайпатан гуьнейрал) — 2000 мм, Котор залив винелай цава — 4650 мм я. == АкьалтӀай тӀинкӀер == thumb|left|200px|Рока кӀвенкӀвечил Европа чӀехичилин виридалайни рагъакӀидайпатан тӀинкӀ хьиз къалурзавай лишан Европадин акьалтӀай тӀинкӀерин сиягь — виридалайни кефер, кьибле, рагъакӀидай, рагъэкъечӀдай патарихъ галай географиядин тӀинкӀер. Абурукай садбур виривердериз ахъа я. * кеферпатан — Нордкин кӀвенкӀвечил, Норвегия (71°08′02″ к. гь. 27°39′00″ р.-э. я.)Wikipedia — Cape Nordkinn * кьиблепатан — Тарифан кӀвенкӀвечил, Испания (36°00′24″ к. гь. 5°36′29″ р.-а. я.)Wikipedia — Punta de Tarifa * рагъакӀидай патан — Рока кӀвенкӀвечил, Португалия (38°46′51″ к. гь. 9°29′54″ р.-а. я.)Wikipedia — Cabo da Roca * рагъэкъечӀдай патан — тӀвар авачир кӀукӀ, Урусат (68°18′37″ к. гь. 66°37′05″ р.-э. я.) == Европадин юкь == Европадин географиядин юкь — континентдин географиядин юкь къалурдай гипотезадал диб кьазвай тӀинкӀ я. Юкь алай чка Европадин сергьятрин тайинвилел акъвазнава. Асул гьисабдалди, ам хкяй гьисабунин методикадин куьмекдалди чирун жезва. ГьакӀ яргъа авунвай островар акьалтӀай тӀинкӀер хьиз гьисабдиз къачунватӀани чӀехи метлеб авай шартӀ я. АкӀ хьайила, гилан чӀавуз са шумуд, чеб Европадин географиядин юкь тирбур тӀварцӀяй кьазвай, чка ава: * литвадин Пуршункес хуьр (Вильнюсдилай кеферпатахъ 25 км яргъал чка кьунва); Литовский курьер — Михаил Киселев. Где центр Европы? * кеферпатан Белоруссияда авай Полоцк шегьердилай кьиблединни рагъакӀидай патахъ 50 км яргъал чка кьунвай тӀинкӀ;Holiday.by — Памятник «Географический центр Европы» в Полоцке * юкьван Словакияда авай Кремница шегьердин патав гвай Крагуле хуьре авай тӀинкӀ; Infoglobe.cz — Словакия: Кремницке Бане — географический центр Европы * украин Рахив шегьердин патав гвай Диловэ хуьруьн арада авай тӀинкӀ;prokarpaty.info — Географический центр Европы, Рахов, Закарпатье * Польшадин кефердинни рагъэкъечӀдай пата авай Белостокдилай кеферпатахъ чка кьунвай Суховоля гминда авай тӀинкӀ; * украин Тэрнопиль областдик акатзавай Теребовля райондин Вышэнькы хуьруьн арада авай тӀинкӀ. == Административ паюн == === Паюн === Адетдалди Европа РагъакӀидайпатандаз, РагъэкъечӀдайпатандаз, Кеферпатандаз, Кьиблепатандазни Юкьвандаз пай ийизвайди я. И паюн лап шартӀ алайди я. Асул гьисабдалди, и чара авун ийидайла географиядин хьиз политикадинни факторар гьисабдиз къачузвайди я. Уьлквейрикай садбур, фикирдалди кьурвал, чара-чара гьукуматрин кӀватӀалдик акатиз жеда. Советрин чӀавуз Европа РагъакӀидайпатазни РагъэкъечӀдайпатаз пай авун пара чӀавуз политикадин ранг авай. РагъэкъечӀдайпатан Европадиз социализмдин гьукуматар, «халкьдин демократиядин уьлквеяр» лугьудайбур (ГДР, Польша, Чехословакия, Венгрия, Румуния, Болгария, Албания, Югославия и СССГ) талукьарзавай тир. РагъакӀидайпатан Европадиз амай уьлквеяр тайинарзавай тир. ГьакӀни Испания, Португалия, Франциядин кьиблепад, Италия, Мальта, Кипр, Грецияни Туьркия санал Кьиблепатан Европа хьиз гьисабзавай тир, гьа чӀавуз Исландиядиз, Норвегиядиз, Швециядиз, Даниядизни Финляндиядиз санал Кеферпатан Европа лугьузвай тир. Гилан чӀавуз, СССГ, Югославияни Чехословакия чкӀайдилай кьулухъ, Юкьван Европадиз Австрия, Швейцария, гьакӀни идалай виликра РагъэкъечӀдайпатан Европадин гьукуматар хьиз гьисабзавай Польша, Чехия, Словакия, виликан Югославиядин уьлквеяр, Румуния, Венгрия, са чӀавара Балтикадин уьлквеяр (абур мадни мукьвал-мукьвал Кеферпатан Европадик кутазава) талукьарзавайди я. РагъэкъечӀдайпатан Европадиз — физикадалдини географиядалди Урусат (Европада кьилди са пай), Украина, Беларуссия, Азербайжан (Европада са пай), Гуржистан (Европада са пай), Къазакъстан (Европада са пай), Молдавия (кьабул тахьанвай Днистердихъ галай Молдавиядин Республикадихъ галаз). РагъакӀидайпатан Европадиз — ЧӀехибритания, Ирландия, Францияни маса уьлквеяр, гьакӀни, вич физикадалдини географиядалди юкьван-европадинди яз, Германия. Европадин паюн: * РагъакӀидайпатан Европа — Австрия, Бельгия, Германия, Ирландия, Лихтенштейн, Луьксембург, Монако, Нидерландар, Франция, ЧӀехибритания, Швейцария; * РагъэкъечӀдайпатан Европа — Беларусия, Булгъария, Венгрия, Молдавия, Польша, Румуния, Словакия, Украина, Урусат, Чехия; * Кеферпатан Европа — Дания, Исландия, Латвия, Литва, Норвегия, Финляндия, Швеция, Эстония; * Кьиблепатан Европа — Албания, Андорра, Боснияни Герцеговина, Ватикан, Греция, Испания, Италия, Косово, Македония, Мальта, Португалия, Сан-Марино, Сербия, Словения, Хорватия, ЧӀулав Сув. Азияда чилерин чӀехи пай авай уьлквеяр: * Азербайжан (вири гьукуматдин чилерикай Европада цӀудакай сад ава); * Гуржистан (вири гьукуматдин чилерикай Европада къадакай сад ава); * Къазакъстан (вири гьукуматдин чилерикай Европада 14 % кьван ава); * Туьркия (вири гьукуматдин чилерикай Европада 3 % кьван ава); * Урусат (вири гьукуматдин чилерикай Европада 22-33 % кьван ава). === Гьукуматар === Пайдах Герб ТӀвар Чилин кьадар (км²) Агьалияр Агьалийрин къалинвал (per km²) Кьилин шегьер Уьлкведин тӀвар (-ар) чпин чӀалал Австрия 83 858 8 700 471 97,4 Вена Österreich Азербайджан 86 600 9 574 000 110,5 Baku Azǝrbaycan Албания 28 748 2 886 026 98,5 Тирана Shqipëria Андорра 468 78 014 166,7 Андорра-ла-Велья Andorra Беларусия 207 560 9 498 700 45,6 Минск Беларусь Бельгия 30 528 11 289 853 360,6 Брюссел België/Belgique/Belgien Болгъария 110 910 7 153 784 64,5 София България Боснияни Герцеговина 51 129 3 825 334 74,8 Сарайево Bosna i Hercegovina, Босна и Херцеговина Ватикан 0,44 800 1818,2 Ватикан Status Civitatis Vaticanæ Венгрия 93 030 9 830 485 105,7 Будапешт Magyarország Германия 357 021 82 162 000 230,1 Берлин Deutschland Греция 131 957 10 793 526 81,8 Афинар Elláda Гуржистан 57 200 3 720 400 65 Тбилиси საქართველო, Сакартве́ло Дания 43 094 5 707 251 132,4 Копенгьаген Danmark Ирландиядин Республика 70 280 4 658 530 66,3 Дублин Éire/Ireland Исландия 103 000 332 529 3,2 Рейкйявик Ísland Испания 504 851 46 438 422 92 Мадрид España Италия 301 230 60 665 551 201,4 Рим Italia Кеферпатан Македония 25 713 2 071 278 80,6 Скопье Република Северна Македонија Къазакъстан 2 724 902 17 753 200 6,5 Astana Қазақстан Латвия 64 589 1 971 300 30,5 Рига Latvija Литва 65 200 2 888 582 44,3 Вилнуьс Lietuva Лихтенштейн 160 37 622 235,1 Вадуц Liechtenstein Люксембург 2 586 576 249 222,8 Люксембург Lëtzebuerg/Luxemburg/Luxembourg Малта 316 434 403 1374,7 Валлетта Malta Молдова 33 843 3 553 100 105 Кишинёв Moldova Монако 2,02 37 863 18 744 Монако Monaco Нидерландар 41 543 16 979 120 408,7 Амстердам Nederland Норвегия 385 178 5 213 985 13,5 Осло Norge Польша 312 685 37 967 209 121,4 Варшава Polska Португалия 91 568 10 341 330 112,9 Лиссабон Portugal Румыния 238 391 19 759 968 82,9 Бухарест România Сан-Марино 61 31 950 523,8 Сан-Марино San Marino Сербия 88 407 7 076 372 80 Белград Srbija Словакия 48 845 5 426 252 111,1 Братислава Slovensko Словения 20 273 2 064 188 101,8 Луьбляна Slovenija Туьркия 783 562 79 463 663 101,4 Ankara Türkiye Украина 576 683 43 117 219 74,8 Киев Україна Урусат 17 125 187 143 666 931 8,4 Москва Россия Финляндия 336 593 5 487 308 16,3 Гьелсинки Suomi/Finland Франция 547 030 64 513 242 117,9 Париж France Хорватия 56 542 4 190 669 74,1 Загреб Hrvatska Чехия 78 866 10 553 843 133,8 Прагьа Česká republika ЧӀехибритания 244 820 65 341 183 266,9 Лондон United Kingdom ЧӀулав Сув 13 812 622 218 45 Подгорица Crna Gora Швеция 449 964 9 851 017 21,9 Стокгольм Sverige Швейцария 41 290 8 325 194 201,6 Берн Schweiz/Suisse/Svizzera/Svizra Эстония 45 226 1 315 944 29 Таллин Eesti Vabariik Вири санал 10 180 000 742 500 000 70 === Кьабул тахьанвай гьукуматар === Пайдах Герб ТӀвар Чилин кьадар (км²) Агьалийрин кьадар (2002-й йисан 1 июль) Агьалийрин къалинвал (per км²) Кьилин шегьер Абхазия 8.432 216.000 29 Сухум Косово 10.887 1.804.838 220 Приштина Суван Къарабагъ 11.458 138.800 12 Степанакерт Кеферпатан Кипр 3.355 265.100 78 Никосия Кьиблепатан Осетия 3.900 70.000 18 Цхинвал Нистрянэ 4.163 537.000 133 Тираспол === Дегь чӀаварилай Европадихъ галаз галкӀанвай гьукуматар === * Эрменистан (Европадин Советдин член) === Виртуал гьукуматар === * Силэнд * Азад шегьер Христиания * Ладония ва мсб.Общественно политический журнал «Планета» — Виртуальные государстваfactroom.ru — 10 самых удивительных виртуальных государствminicount.narod.ru — Виртуальные государства === Диндин орденар === * Мальтадин орден === Маса гьукуматрилай аслу тир чилер === * Акротирини Декелия * Аланд островар * Гернси * Гибралтар * Мэн Остров * Джерси * Фарерар * Шпицберген * Ян-Майен http://geo.koltyrin.ru - Зависимые территории, спорные и территории с особым статусомhttp://spravo4niki.com - Полный список зависимых территорий мира === Виридалайни чӀехи шегьерар === № Шегьер Уьлкве Агьалияр Йис 1 Москва 12 108 257 2014 2 Лондон 8 174 100 2011 3 ИстанбулЕвропада (чӀехи пай) ва Азияд ава. 6 536 862Численность населения города, без населения ила Стамбул 2010 Oracle Application Server Forms and Reports Services, Büyükşehir belediyeleri ve bağlı belediyelerin nüfusları — 2009 (. Данные Турецкого института статистики) 4 Санкт-Петербург 5 131 942 2014 5 Берлин Германия 3 479 740 2011 Amt für Statistik Berlin Brandenburg — Homepage, Bevölkerungsstand in Berlin am 30. April 2011 nach Bezirken () 6 Мадрид 3 273 049 2010 Instituto Nacional de Estadística. (National Statistics Institute), Population Figures referring to 01/01/2010 () 7 Киев 2 815 951 2011Статистический сборник " Численность населения Украины на 1 января 2011 года ". — Киев, ГКСУ, 2011. — 112с. (rar) 8 Рим 2 761 477 2011 City Population — Statistics & Maps of the Major Cities, Agglomerations & Administrative Divisions for all Countries of the World, Italy (Major Cities): Regions & Major Cities () 9 Париж 2 257 981 2009 City Population — Statistics & Maps of the Major Cities, Agglomerations & Administrative Divisions for all Countries of the World, France (Major Cities): Regions & Major Cities () 10 Минск 1 900 800 2013 City Population — Statistics & Maps of the Major Cities, Agglomerations & Administrative Divisions for all Countries of the World, О демографической ситуации в январе- декабре 2012 г. () == Халкьарин арада авай сад-хьунар == Европадин гьукуматар чара-чара халкьарин арада авай тешкилатрин (дибвилин гьисабдалди экономикадинни политикадин тегьердинбурун) членар я. * Европадин Совет * Европадин ГалкӀ ** Еврозона ** Шенгензона ** Таможнядин галкӀ ** Европадин экономикадин зона ** Европадин ахъа алишверишдин ассоциация * Аслу тушир гьукуматрин сакӀиливал * Нато * Европада хата авачирвални санал кӀвалахун патал тешкилат * Кеферпатан Совет * Юкьван Европадин ахъа алишверишдин ассоциация * Бенилюкс * ГУАМ * Евразиядин экономикадин кӀапӀал * Коллективдаказ чӀугвадай хата авачирвиликай Икьрарин Тешкилат * Арктикадин Совет * Балтикадин ассамблея * Балтик гьуьлуьн гьукуматрин совет * Баренцеван/Евроартикадин региондин Совет * Урусатдинни Беларуссиядин галкӀдин гьукумат * Евразиядин экономикадин кӀапӀалдин таможнядин галкӀ == Баянар == == ЭлячӀунар == * Европедия: Справочник Европы * Евроатлас * Исторический атлас Европы * Европейская культура * Официальный сайт Совета Европы * Устав СНГ * Все о Европе * Страны Европы: информационный портал

Европа

Орлёнок Дагестана (Дагъустандин лекь) — Дагъустанда гьар гьафтеда урус чӀалал чапдай акъатзавай аялрин газет. Категория:Дагъустандин газетар

Орлёнок Дагестана

1994 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь

1980 йис (са агъзурни кӀуьд вишни кьудкъадлагьай йис) — григорийдин чӀаваргандал гьалтайла саласадиз эгечӀзавай яргъи йис. Им чи эрадин 1980-лагьай йис я. XX виш йисан 80-лагьай йис. ==Вакъиаяр== == ЭлячӀунар == Категория:XX виш йис Категория:1980 йис

1980 йис

Къарадейн — Азербайжан республикадин Кьвепеле районда авай хуьр ва муниципалитет. == География == Хуьр Кьвепеле райондин кьибле пата, райондин кьилин шегьер тир Кьвепеле шегьердилай 23,9 км яргъал чка кьунва. == Агьалияр == Алай чӀавуз хуьре 375 кас яшамиш жезва. Агьалийрин саки вири азербайжанар я. == ЭлячӀунар == * Qaradeyin: Azerbaijan Категория:Кьвепеле райондин хуьрер

Къарадейн

Динозаврар — митив фад кьена терг хьанвай гзаф зурба, чурчул хьиз руфун галчӀуриз фидай гьайванрин жуьре. == Баянар == == ЭлячӀунар == * DinoWeb — Complete Data Base of Paleozoic and Mesozoic Tetrapods. * dinopedia.ru * dyno- world.ru Категория:Гьайванар Категория:Терг хьайи гьайванрин жуьреяр

Динозавраяр

Сибирдин федерал округ (), куьрелди СФО () — Урусатдин кьулан пата алай федерал округ. Округ УФ-дин президентдин 2000 йисан 13 майдиз кьабулнавай къарардалди туькӀуьрнай. Округдик 12 субъект акатзава. Абурун арада республикаяр, автономиядин ва милли регионар ава. Администрациядин юкь ва виридалайни чӀехи шегьер Новосибирск я. ==География== Округ уьлкведин юкьван пата, Азияда ава. Адан майдан 5 144 953 км² я, им вири уьлкведин 30.09 % туькӀуьрзава. ЧӀехивилиз килигна округрин арада кьведлагьай чкадал ала (садлагьай чкадал ЯРФО ала). ==Агьалияр== ===Миллетар=== 2010 йисан агьалияр сиягьдиз къачунрин малуматриз килигна, округдин миллетрин состав агъадихъ галайвал тир Всероссийская перепись населения 2010 года. Официальные итоги с расширенными перечнями по национальному составу населения и по регионам.: см.: Вири санал— 19 256 426 кас. # Урусар — 16 542 506 (85,91 %) # Бурятар — 442 794 (2,30 %) # Туваяр — 259 971 (1,35 %) # Украинар — 227 353 (1,18 %) # Татарар — 204 321 (1,06 %) # Немецар — 198 109 (1,03 %) # Къазахар — 117 507 (0,61 %) # Алтаяр — 72 841 (0,38 %) # Хакасар — 70 859 (0,37 %) # Эрменияр — 63 091 (0,33 %) # Азербайжанар — 54 762 (0,28 %) # Белорусар — 47 829 (0,25 %) # Узбекар — 41 799 (0,22 %) # Чувашар — 40 527 (0,21 %) # Тажикар — 32 419 (0,17 %) # Киргизар — 30 871 (0,16 %) # Мордва — 19 238 (0,10 %) # Цыганар — 15 162 (0,08 %) # Башкирар — 12 929 (0,07 %) # Шорар — 12 397 (0,06 %) # Кореяр — 11 193 (0,06 %) # Молдаванар — 11 155 (0,06 %) # Эвенкар — 10 243 (0,05 %) # Чувудар — 9 642 (0,05 %) # Марияр — 9 116 (0,05 %) # Китайвияр — 9 075 (0,05 %) # Удмуртар — 8 822 (0,05 %) # Полякар — 8 435 (0,04 %) # Гуржияр — 7 884 (0,04 %) # Эстонар — 7 112 (0,04 %) # Долганар — 5 854 (0,03 %) # Муькуьбур — 561 206 кас (2,91 %) ==Экономика== Вири Урусатдин кьуркьушумдин ва платинадин 85 %, цӀивиндин ва молибдендин 80 %, никельдин 71 %, цурцин 69 %, гимишдин 44 %, къизилдин 40 % игьтиятар гьа и округдал къвезва. Округдин къене авай ракьун-рекьерин вири санал яргъивал, вири Урусатдин ракьун-рекьерин 17,5 % туькӀуьрзава. ==Округдик квай субъектар== № Флаг Федерациядин субъект Агьалияр, кас Майдан, км² Администрациядин юкь 1 Республика Алтай 215 263 92 903 км² Горно-Алтайск 2 Алтайский край 2 376 660 167 996 км² Барнаул 3 Республика Бурятия км² Улан-Удэ 4 Забайкальский край км² Чита 5 Иркутская область км² Иркутск 6 Кемеровская область км² Кемерово 7 Красноярский край км² Красноярск 8 Новосибирская область км² Новосибирск 9 Омская область км² Омск 10 Томская область км² Томск 11 Республика Тыва км² Кызыл 12 Республика Хакасия км² Абакан ==ЧӀехи шегьерар== ==Баянар== ==ЭлячӀунар== *

Сибирдин федерал округ

Лологонитль — Дагъустан республикадин Ахвах районда авай хуьр. Лологонитль хуьруьнсоветдик акатзава. Хуьруьнсоветдин кьилин хуьр я. == География == Хуьр Ахвах райондин кьибле пата, райондин администрациядин юкь тир Карата хуьрелай 16 км яргъал, Изанитлар вацӀал ала. ==Тарих== 1950-й йисара хуьруьн эгьлийрин са пай Хасавюрт районда авай Камыш-кутан хуьруьз куьч хьанай. ==Агьалияр== Йисариз килигна Лологонитль хуьруьн агьалийрин дегиш хьунин динамика: Йис 2002 2010 2015 Агьалияр 1 166 Данные Всероссийской переписи населения 2002 года: таблица № 02c. Численность населения и преобладающая национальность по каждому сельскому населенному пункту. 1 457 33\. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2010 г. 1 574 33\. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 г. 2015 йисан агьалияр сиягьриз къачунин нетижайриз килигна хуьре 1 574 касди уьмуьр ийизвай. Вири ахвахар, суни- мусурманар я. == Баянар == == ЭлячӀунар == * МО «Ахвах район» администрациядин официальный сайт Категория:Ахвах райондин хуьрер Категория:Ахвахрин хуьрер

Лологонитль

Мурадов Ибрагьим Демиран хва — лезги шаир ва журналист. Мурадов Ибрагьим 1930 йисуз Докъузпара райондин Къуруш хуьре дидедиз хьана. Ада хуьруьн мектеб ва Дагъустандин пединститут куьтягьна. Гзаф йисара ЦӀийи Къурушрин мектебда тарсар гана ва хуьруьн «Зегьметдин пайдах» газетдин редакторвал авуна. И. Мурадован шиирар лезги газетриз ва журналриз акъатзава, жуьреба-жуьре кӀватӀалрик акатнава. Зари Лезги кхьирагринрин садвалдин член, Къурушрин отделениядин председатель тир. ==Эдебият== * Гьаким Къурбан «Лезги зарияр». Категория:Лезги шаирар Категория:Лезги журналистар

Мурадов Ибрагьим Демиран хва

Вини Каранай () — Дагъустан республикадин Буйнакск районда авай хуьр. Вини Каранай хуьруьнсоветдик акатзава. Хуьруьнсоветдин кьилин хуьр я. == География == Хуьр Буйнакск райондин рагъакӀидай пата, райондин администрациядин юкь тир Буйнакск шегьердилай 17 км яргъал ала. ==Тарих== 1864 йисуз Къавкъаздин Дяведин финифра Вини Каранай хуьр вири Дагъустандихъ галаз Урусат империядин гъилик акатнай. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Темир-Хан- Шурадин округдин Темир-Хан-Шурадин наибвилиз талукь тир. ==Агьалияр== Йисариз килигна Вини Каранай хуьруьн агьалийрин дегиш хьунин динамика: Йис''' 1886 2002 2010 Агьалияр''' 778 Темир-Хан-Шурадин наибвилин агьалияр 1886 йисуз 781Данные Всероссийской переписи населения 2002 года: таблица № 02c. Численность населения и преобладающая национальность по каждому сельскому населенному пункту. 73533\. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2010 г. 2010 йисан агьалияр сиягьриз къачунин нетижайриз килигна хуьре 735 касди уьмуьр ийизвай. Вири аварар, суни-мусурманар я. == Баянар == == ЭлячӀунар == * «Буйнакск район» администрациядин официал сайт Категория:Буйнакск райондин хуьрер Категория:Авар хуьрер

Вини Каранай

Иса шихрин ва я Иса пайгъамбар (; ; ч.э.вилик 12 йисанни — ч.э.вилик 4 йисарин юкьвара), Иса Назаретдай — хашпаравал динда кьилин кас. Иса пайгъамбардин умуьрдинни ва чирвилерин асул чешме къачузвай ктабрикай сад я Евангелия ва маса ктабар Нового Завета. Хашпара диндик квачир I-II виш лагьай йисарин авторризни амукьнава адакай шагьадатнама(см. Историчность Иисуса Христа). == Баянар == == ЭлячӀунар == * Мусульманский Иисус, Антология. 2009. * Али Алиев. Иисус в Исламе // «Дагестанская правда», 23.12.2004 * Сергей Путилов. Иисус в Коране // Интернет-портал «Credo.ru», 22.10.2007 г. * «Иса бен Мариам — кто Ты?» (полная версия) * هل يسوع النصاري فلسطيني أما اسرائيلي ويهودي؟ * «Православная Энциклопедия» * «Электронная еврейская энциклопедия» * albishara.org * catolico.org Категория:Хашпара дин Категория:Пайгъамбарар

Иса (пайгъамбар)

Кьуьхуьр () — Азербайжан республикадин КцӀар районда авай кьакьан суван хуьр. «СтӀурин» хуьруьнсоветдик акатзава. Саки гадарнавай хуьр я. == География == Хуьр КцӀар райондин рагъакӀидай пата, Докъузпара райондихъ галаз сергьятдин мукьвал, ЧӀехи Къавкъаздин хушарал, райондин кьилин шегьер тир КцӀар шегьердилай 115 км яргъал ала. Хуьр инсандин гъил агакь тийизвай чкадал ала. Кьуьхуьруьн мягьлейрин тӀварар (ойконимар): Къуртан мягьле, ЦӀийи мягьле, Юкьван мягьле. == Тарих == Уьмуьр авунин гзаф векъи шартӀар авайвиляй хуьруьн эгьлийри арандиз куьч хьана Кьуьхуьруба хуьр арадал гъанай. == Агьалияр== Агьалидин вири лезгияр, суни-мусурманар я. Хуьурьунэгьлияр асул гьисабдалди малдарвилел алахънавайди я. Кьуьхуьре агъадихъ галай сихилрин веледри уьмуьр ийизва: ЧипетӀар, МихетӀар, Кузар, Манатар, Тукъвацар КцӀарин хуьрера авай сихилрин тӀварар. ==ЭлячӀунар== * Нияз-Али Пашаев — лезги шаир. ==ТӀвар-ван авай ксар== * Пашаев Мегьди Ягьябеган хва — лезги шаир. == Баянар == == ЭлячӀунар == Категория:КцӀар райондин хуьрер Категория:Лезги хуьрер Категория:Азербайжанда авай лезги хуьрер

Кьуьхуьр

* Салик — Дагъустандин Дербент районда хуьр. * Салик — Дагъустандин Дербент районда хуьр.

Салик (манаяр)

Туьрк чӀалар — Азияда ва РагъэкъечӀдай патан Европада гегьеншдиз чкӀанвай ва гиман тирвал алтай чӀаларин хзандик акатзавай сад-садаз мукьва тир чӀаларин группа я. Туьрк чӀаларин ареал Колыма вацӀалай Аравилин гьуьлуьн кьерерал кьван экӀя хьанва. Рахазвайбурун санал кьадар — 167,4 миллиондилай виниз я. Категория:Туьрк чӀалар

Туьрк чӀалар

Къарадагъ Будугъ — Азербайжандин Хъачмаз районда авай муниципалитет ва хуьр. И муниципалитетдик вич Къарадагъ Будугъ хуьр, Къарадагълы, Регьмуба ва УстӀаржелилли хуьрер акатзава. == Агьалияр == Хуьруьн агьали — 1,735. касди туькӀуьрзава. == ЭлячӀунар == * Хъачмаз райондин официал сайт * Категория:Хъачмаз райондин хуьрер

Къарадагъ Будугъ

Озан Мугьаммед Кабак (; 2000 йисан 25 мартдиз, Анкара, Туьркия) — Туьркиядин футболхъан, «Ливерпуль» клубдин ва Туьркиядин кӀватӀурдин хуьдайди язва. == Клубрин карьера == === «Ливерпуль» === 2021 йисан 2-лагьай февралдиз Кабак «Ливерпулдик» экечӀна, мерсисайдвийрин патал ам арендадин ихтиярдалди экъечӀзава. Адан вичиз № 19 хкянва. == Туьркиядин кӀватӀур == == Агалкьунар == === «Галатасарай» === * Туьркиядин чемпион: 2017/18 == Баянар == == ЭлячӀунар == Категория:Туьркиядин футболистар

Озан Кабак

Эфиопидин чъакъал () — гьайван. Category:КицӀеринбур

Эфиопидин чъакъал

КамАЗ 63501- КАМАЗ заводди 2004 лагьай суз тӏкькӏуьрнавай ппар чӏугвадай автомабиль.

КамАЗ 63501

Садхьанвай миллетрин тешкилат, СМТ — халкьаринарадин ислагьвални хата авачирвал хуьн ва кӀеви авун, гьукуматрин арада санал кӀвалахун вилик тухун патал туькӀуьрнавай халкьаринарадин тешкилат. == Садхьанвай миллетрин тешкилатдин гьукуматрин-членрин сиягь == Садхьанвай миллетрин тешкилатдин къенин юкъуз 193 член авайди я. Гьукумат Гьахьунин тарих Къейд Австралия Австрия Азербайжан 1991 й. къведалди — ССРГ Албания Алжир Америкадин Садхьанвай Штатар Ангола Андорра Антигуани Барбуда Аргентина Афгъанистан Багам Островар Бангладеш 1945-1947 йисара — ЧӀехибританиядин колониядин пай Британиядин Гьиндистан, 1947—1974 — Пакистандин пай Барбадос Багьрейн Белиз Беларусия 1991 й. къведалди— Белоруссиядин ССР Бельгия Бенин Болгария Боливия Боснияни Герцеговина Ботсвана Бразилия Бруней-Даруссалам Буркина Фасо Бурунди Бутан Вануату Венгрия Венесуэла Вьетнам Габон Гаити Гайана Гамбия Гана Гватемала Гвинея Гвинея-Бисау Германия 1990 й. къведалди — Германиядин Федератив Республика ва Германиядин Демократик Республика Гондурас Гренада Греция Гуржистан Дания Джибути Доминика Доминикан Республика Мисри 1958-1971 йисара. — Садхьанвай Араб Республика Замбия Зимбабве Израиль Гьиндистан в 1945—1947 — ЧӀехибританиядин колониядин пай Британиядин Гьндистан Индонезия Иордания Ирак Иран Ирландия Исландия Испания Италия Йемен Кабо-Верде Къазакъстан до 1991 г. — СССР Камбоджа Камерун Канада Кения Кипр Къатар Къиргъизстан 1991 й. къведалди — ССРГ Кирибати Колумбия Комордин Островар Демократик Республика Конго Республика Конго КХДР Республика Корея Коста-Рика Кот-д'Ивуар Куба Кувейт Кьибле-Африкадин Республика Кьиблепатан Судан Лаос Латвия 1991 й. къведалди — ССРГ Лесото Либерия Ливан Ливия Литва 1991 й. къведалди — ССРГ Лихтенштейн Люксембург Маврикий Мавритания Мадагаскар Республика Македония Малави Малайзия 1963 й. къедалди — Малай Федерация Сингапур, Саравак ва Сабах галачиз, 1963 йисалай — Малайзия (1965 йисалай — Сингапур галачиз) Мали Мальдивар Мальта Марокко Маршаллдин Островар Мексика Микронезия Мозамбик Молдова 1991 й. къведалди — ССРГ Монако Монголия Мьянма 1945-1948 й. — ЧӀехибританиядин колониядин пай Британиядин Гьндистан Намибия Науру Непал Нигер Нигерия Нидерландар Никарагуа Норвегия Оман Пакистан 1945-1947 й — ЧӀехибританиядин колониядин пай Британиядин Гьндистан Палау Панама Папуа-ЦӀийи Гвинея Парагвай Перу Польша Португалия РагъэкъечӀдайпатан Тимор Руанда Румыния Садхьанвай Араб Эмиратар Сальвадор Самоа Сан-Марино Сан- Томени Принсипи Сауди Арабистан Свазиленд Сейшелдин Островар Сенегал Сент- Винсентни Гренадинар Сент-Китсни Невис Сент-Люсия Сербия 2006 й. къведалди — ГалкӀдин Республика Югославия ва Сербияни Черногория Сингапур 1963-1965 й. — Малай Федерациядин пай Сирия в 1958—1961 гг. — ОАР Словакия 1993 й. къведалди — Чехословакия Словения Соломондин Островар Сомали Судан Суринам Сьерра-Леоне Тажикистан 1991 й. къведалди — ССРГ Таиланд Танзания 1964 й. къведалди — Танганьика ва Занзибарни Пемба Того Тонга Тринидадни Тобаго Тувалу Тунис Туркменистан 1991 й. къведалди — ССРГ Туьркия Уганда Узбекистан 1991 й. къведалди — ССРГ Украина 1991 й. къведалди — Украинадин ССР Уругвай Урусатдин Федерация 1991 й. къведалди — ССРГ Фиджи Филиппинар 1946 й. къедалди — Америкадин Садхьанвай Штатрин протекторат Филиппинар Финляндия Франция Хорватия ЦӀийи Зеландия Чад Черногория 2006 й. къведалди — ГалкӀдинРеспублика Югославия ва Сербияни Черногория Чехиядин Республика 1993 й. къведалди — Чехословакия Чили Чин 1971 г. къведалди — Чин Республика (Тайвань) ЧӀехибритания Швейцария Швеция Шри-Ланка Эквадор Экваториалдин Гвинея Эритрея Эрменистан 1991 й. къведалди — ССРГ Эстония 1991 й. къведалди — ССРГ Эфиопия Юкьван-Африкадин Республика Ямайка Япония == Садхьанвай Миллетрин Тешкилатдин кӀвалахдин чӀалар == Садхьанвай Миллетрин Тешкилатдин кӀвалахдин чӀалар ибур я: * Инглис чӀал — 23 апрель * Урус чӀал — 6 июнь * Испан чӀал — 12 октябрь * Чин чӀал — 20 апрель * Араб чӀал — 18 декабрь * Француз чӀал — 20 март == Эдебият == == Баянар == == ЭлячӀунар == * Официал сайт Категория:Алфавитдиз килигна тешкилатар *

Садхьанвай миллетрин тешкилат

Кьасумхуьр () — Дагъустан республикадин СтӀал Сулейман районда авай хуьр. КӀахцугъ ва Сийидар хуьрерихъ галаз туькӀуьрзавай «Кьасумхуьруьнсоветдин» ва СтӀал Сулейман райондин администрациядин юкь я. == География == Хуьр СтӀал Сулейман райондин кьулан пата, Чирагъ ва Кьурагь вацӀарин дугуна чка кьунва. Магьачкъаладилай 184 км кьибле пата ала. Виридалайни мукьвал алай шегьер Дербент я — 57 км, виридалайни мукьвал алай ракьун рекьин станция Билиж станция я — 34 км. Кьасумхуьр алай чилерин рельеф са кьадар кьулу тушир ва Дагъустандин суварин ценерив гвай чкайриз талукь я. Кьасумхуьрелай маса шегьеррал ва хуьрерал кьван авто-рекьин яргъавал. Шегьердин / хуьруьн — тӀвар Яргъавал, км 1 Магьачкъала 184 2 Дербент 57 3 Каспийск 170 4 Дагъустандин ЦӀаяр 68 5 Избербаш 127 6 Билиж 34 7 Мегьарамдхуьр 29 8 Кьурагь 42 9 Ахцегь 90 10 Хин 26,5 11 Усугъчай 75 === Климат === Кьасумхуьруьз суварин ценерив гвай чкайрин климатдин жуьре хас я. Климат кьурагь ва юкьван дережадин я. Гад кьуру, юкьван дережадин чимивал квай, зегьемвал ва гзаф кудай чимивал галачиз я. Кьуьд хъуьтуьл, январьда юкьван температура −1.0° туькӀуьрзава. Зул чими ва кьуру я. Юкьван гьисабдалди йисан температура 10.6 ºС аваз я. Гар авачир йикъар, ламувал квачир алахьай гьава виниз я. == Тарих == Хуьруьн бине, Кьасум тӀвар алай сувавиди кутурди яз гьисабзава. Хуьруьн тӀварни адахъ галаз алакъа аваз я. Са шумуд виш йис идалай вилик, Кьасума Чирагъ вацӀун къерехда кьакьан тарарин юкьва вичиз кӀвал эцигнай. Адан гуьгъуьнаваз, мукьвал алай муькуь хуьрерай атай сувавийрини ина кӀвалер эцигиз хьанвай. Октябрьдин революциядилай вилик хуьре кьве мискӀин, са гуьжре кардик квай, кьве йисан мектеб кӀвалахзавай. Гила Кьасумхуьр Дагъустан Республикадин виридалай чӀехи райондин юкьварикай сад я. Ина пуд кьулан мектебар, гзаф культурадинни — яшайишдин идараяр, гьяркьуь ва михьи куьчеяр, къацу набататрин юкьва гьатнавай вири къулайвилер авай кьве гьавадин кӀвалер ава. Хуьр гьар патай сувари элкъуьрна кьунвайди я, адан къваларив гвай чкаяр пара иер я, инай Гуьлгери вацӀун гегьенш дугун эгечӀзава. 1812 йисуз Кьасумхуьр, цӀийиз арадал гъайи Куьредин ханвалдик акатнай. 1866 йисуз и ханвал Урусат империядин гъилик акатзава ва Куьредин ханвал Куьредин округдиз масакӀа хьанвай. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Куьре округдин Гуьне наибвалдиз талукь тир. Кьасумхуьр и вири округдин, ва адак акатзавай Гуьней наибвалдин администрациядин юкь ва кьилин хуьр хьанвай. Алидхуьр ва Агъа Арагъ хуьрерихъ галаз Кьасумхуьруьнжемятдик акатзавай. Стратегиядин чӀехи метлеб авай рекьел чка кьунвайвиляй, хуьр чӀехи камаралди вилик физвай. 1878 йисуз ина садлагьай гражданвилин мектеб эцигнай. Кьибле Дагъустанда Совет гьукум паталай хьайи женгерин пара вакъиаяр ва А. Къазимегьамед, Т. Юзбеков, К. Рамазанов, К. Акимов, А. Мурсалов, Ю. Герейханов хьтин ва муькуь сейли революционеррин кӀвалахар, виликан Куьре округдин юкь тир Кьасумхуьруьн тарихдихъ галкӀанвайди я. 1919 йисуз Кьасумхуьр, вирихалкьдин антиденикин къарагъундин юкьварикай сад хьанвай. 1919 йисан 24 августдиз мукьвал алай районрин халкьарин массайрин куьмекдалди ина деникинрин чӀехи кьушун кукӀварнай, ва большевикринни Совет гьукумдин активистрин группаяр есирвиляй ада авунай. Женгерай кьулухъ партизанриз душмандивай 180 винтовкаяр, пуд туп, пара кьадарда патронар ва снарядар гьатнай. 1928—1929 йисарин девирда СССРда хьайи административвилин реформайрин финифда, Куьредин округдин Гуьней наибвалдин чкадал, юкь Кьасумхуьр тайин авунвай Кьасумхуьруьн район арадал гъанвай. 1945 йисуз Кьасумхуьре умуми чирвилерин кьулан мектебдин бине эцигнайЛезги газет, № 33, 14 август 2008, стр. 21. 1969 йисан 12 майдиз райондин тӀвар, зурба зари СтӀал Сулейманан 100 йисан юбилейдин гьуьрметдай, СтӀал Сулейман райондиз масакӀа хъувунай. А йисара хуьре авай Эмиргьемзедин чайханадин тӀвар гьарниз чкӀанвай. И чайханада зарийрини ашукьри сада садаз чпин гафун устӀарвилер къалурзавай. 1930-йисара и чайханада СтӀал Сулеймананни Хпеж Къурбанан арада зариятдин акъажун хьанвай. === Тарихдинни археологиядин чкаяр === Кьасумхуьре ва адан къваларив тарихдин ва археологиядин имаратар тир чкаяр пара ава. Хуьрелай тахминан 1,5 км яргъал, Кьурагьдиз тухузвай рекьел, 1918 йисуз туьрк интервентрин гъиляй кьенвай Агъасийрин Къази-Мегьамедан сурал имарат ала. Хуьрелай 1 км кефердинни-рагъакӀидай пата, Чирагъ вацӀун къерех сад-садалай вине авай айванар хьиз кьантӀар-кьантӀар хьана фенвай чкадин эрчӀи пата 400×150 м алцумдин фад заманада инсанар яшамиш хьайи чка ава. Ина чилин винел пата, кьиляй кьилиз атӀай гиришар авай яру, яру векьи ва рехи рангар алай хъенчӀер, залан затӀ ва са куьнуь дуьздал акъуднай. А чкадин рагъэкъечӀдай гуьнеда, хашдин атӀай суьрет авай хъенчӀ, дигидай хъенчӀ ва ракьун ракьуцӀ жагъанвай. Кьасумхуьрелай 200 метр кьиблединни-рагъакӀидай пата, Кьурагь вацӀун эрчӀи къерехда сифте кишпирдин девирдиз талукь тир, 220×100 м алцумар алай дегь чӀавуз инсанар яшамиш хьанвай чка ава. Ина, куьрединни — аракс патан культурадиз хас тир лишанан авай къванцин якӀв, ва гьайванрин кӀарабар дуьздал акъатнай. Хуьруьн къваларив ихьтин дегь чӀавуз инсанар яшамиш хьайи чкаяр гзаф ава. Кьасумхуьруьн кеферда хуьруьн цӀуру пата, Чирагъ вацӀал, 1930 йисара эцигнай 17 аркадин «Алискендеран муьгъ» тӀвар алай чӀехи муьгъ ала. Хуьряй экъечӀайла, Агъа СтӀал ва Кьулан СтӀал хуьрериз тухузвай рекьерин кьвечхелдилай чапла пата авай гъвечӀи вацӀун чапла къерехда «Кпул-яд» пӀир авайди я. == Агьалияр == 2011 йисан Кьасумхуьр муниципалитетдин администрациядин малуматрив кьурвал, хуьре 4000-дилай пара майишатар гваз 13584 кас яшамиш жезва. Агьалидин вири лезгияр, суьнни-мусурманар я. 2010 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайриз килигна, хуьре 13232 кас яшамиш жезвай. 1886 йисуз хуьре 116 майишатар авай, агьалийрин кьадар 580 кас тир. 1897 йисуз хуьре 1013 кас гьисабнай. == Хуьруьн пландин туькӀуьрун ва куьчеяр == Куьчейрин тӀварар ва индексар * 1-й Майдин куьче — 368761 * 26 Бакудин Комиссаррин куьче — 368761 * 3-й Интернационалдин куьче — 368761 * 3-й пер. — 368761 * Гъалибвилин 40 йисан куьче — 368761 * Октябрдин 50 йисан куьче — 368761 * Октябрдин 70 йисан куьче —368761 * Абилован куьче — 368761 * Агъасиеван куьче — 368761 * Алкьвадарвидин куьче — 368761 * Аминован куьче — 368761 (Ленина, часть) * Армиядин куьче — 368761 * Бабаеван куьче — 368761 (Куйбышева) * Белинскиян куьче — 368761 * Духтурханадин куьче — 368761 * Буйнаксквидин куьче — 368761 * В.Набиеван куьче — 368761 * Гатфарин куьче — 368761 * Г. Темирханован куьче — 368761 * Гьабибован куьче — 368761 * Гагаринан куьче — 368761 * Гьажи Рамазанан куьче — 368761 * Гьажиевадин куьче — 368761 * Гьасанован куьче — 368761 * Герейханован куьче — 368761 * Герценан куьче — 368761 * Кетиндагъдин куьче — 368761 * Горкиян куьче — 368761 * Гьуьсейнован куьче — 368761 * Давудан куьче — 368761 * Дагъустандин куьче — 368761 * Дахадаеван куьче — 368761 * Кьвевардин куьче — 368761 * Жаруллагьован куьче — 368761 * Дзержинскиян куьче — 368761 * Димитрован куьче — 368761 * Е. Эминан куьче — 368761 * Жданован куьче —368761 * З. Жафарован куьче — 368761 * Завуддин куьче — 368761 * Кьиспесдин куьче — 368761 * Къавкъаздин куьче — 368761 * Къазанбекован куьче — 368761 * Казбекован куьче — 368761 * Къазибекован куьче — 368761 * Къазимагьамадан куьче — 368761 * Калининан куьче — 368761 * Къарабекован куьче. — 368761 * Каспидин куьче — 368761 * Кирован куьче — 368761 * Коммунизмдин куьче —368761 * Комсомолдин куьче — 368761 * Кооперативдин куьче — 368761 * Космонавтрин куьче — 368761 * Крупскаядин куьче — 368761 * Куьредин куьче — 368761 * Лезги куьче — 368761 * Лезгинцеван куьче — 368761 * Ленинан куьче — 368761 * Леонован куьче — 368761 * Ломоносован куьче — 368761 * М. Гьажиеван куьче — 368761 * Магистралдин куьче — 368761 * Манарован куьче — 368761 * Марксан куьче — 368761 * Магьачкъаладин куьче — 368761 * Маяковскиян куьче — 368761 * Халкьаринарадин куьче — 368761 * Регъуьн куьче — 368761 * Механикадин куьче — 368761 * Мегьтиеван куьче — 368761 * Ислягьвилин куьче — 368761 * Жегьилрин куьче — 368761 * Маскавдин куьче — 368761 * Муьгьуьббатан куьче 368761 * Мурадован куьче — 368761 * Мурсалован куьче — 368761 * Мукьтадиран куьче — 368761 * Н. Мегьтиеван куьче — 368761 * ВацӀункъерехдин куьче — 368761 * Низамидин куьче — 368761 * Николаеван куьче — 368761 * Октябрдин куьче — 368761 * Орджоникидзедин куьче — 368761 * Уружеван куьче — 368761 * Островскиян куьче — 368761 * Павленкодин куьче — 368761 * Куьчхьунин куьче — 368761 * Куьчхьайбурун куьче — 368761 * Пионеррин куьче — 368761 * Гъалибвилин куьче — 368761 * Пролетарийрин куьче — 368761 * Пушкинан куьче —368761 * ВацӀун куьче — 368761 * Булахдин куьче — 368761 * Базардин куьче —368761 * СтӀал Сулейманан куьче — 368761 * Багъларин куьче — 368761 * Саидован куьче — 368761 * Самурвидин куьче — 368761 * Свердлован куьче — 368761 * Азадвилин куьче — 368761 * Селимован куьче — 368761 * Советрин куьче — 368761 * Советрин пер. — 368761 * Совхоздин куьче — 368761 * Социализмдин куьче — 368761 * Спортдин куьче — 368761 * Стаханован куьче — 368761 * Студ- городок куьче — 368761 * Бахтлу куьче — 368761 * Т. Хуьруьгвидин куьче — 368761 * Телманан куьче —368761 * Титован куьче — 368761 * Толстоян куьче —368761 * ПипӀен куьче — 368761 * Ф. Энгелсан куьче — 368761 * Фатагьован куьче — 368761 * Фрунздин куьче — 368761 * Х. Хаметовадин куьче — 368761 * Чапаеван куьче — 368761 * Чернышевскиян куьче — 368761 * Чехован куьче — 368761 * Шалбуздагъдин куьче — 368761 * Шарвилидин куьче — 368761 * Шаумянан куьче — 368761 * Шагьдагъдин куьче — 368761 * Мектебдин куьче — 368761 * Щербакован куьче — 368761 * Эмирован куьче — 368761 * Энгелсан куьче — 368761 * Кьиблепатан куьче — 368761 * Ярагъвидин куьче — 368761 == Экономикани инфраструктура == Кьасумхуьре кӀвалахзавай «Минерал ятарин „Рычал-Яд“ заводди» 70 йисалай пара я «Рычал-Яд» тӀвар алай, вири уьлкведиз тӀвар акъатнай дармандин яд гьасилзава. Рычал цин чешме ва ам пластикадинни шуьшедин къапариз цазвай завод гьуьлуьн дережадилай 1120 метр кьакьанда авай иер суван чкада авайди я. Ихьтин тӀебии шартӀари цин халис тӀям ва физикадинни — химиядин состав хуьз куьмекзава. Кьасумхуьруьн совхоз — республикадин виридалайни девлетлу совхозрикай сад я. Адан кьилин девлет — емишрин багъар я, анрай кӀватӀзавай ичер, чуьхверар, пӀинияр, гугърияр чкадин емишринни-салан мейвайрин консервияр гьасилзавай заводда рас хъийизвайди я. Хуьре гьакӀни чӀемни-ниси гьасилзавай завод ва тамун майишат (лесхоз) ава. == Массайрин информациядин такьатар ва алакъа == Хуьре, 1931 йисуз бине кутунвай «Куьредин хабарар» газета акъатзава. Газета гьар гьафтедин хемис юкъуз, лезги чӀалал акъатзавайди я. Кьибле Дагъустанда садлагьайди тир «Касумкент-ТВ» телеканалди таквазвай крарикай хабарар гуз 1998 йисан 18 июньдилай Кьасумхуьре эгечӀайди я. Телеканал, гьяд йикъалай гъейри, «НТВ» каналдин лепедал кьве сят эфирдиз экъечӀзавайди я. Вичин эфирдив «Касумкент-ТВ» каналди са СтӀал Сулейман район ваъ, гьакӀни мукьув галай Кьурагь, Хив, Дукъузпара, Агъул, Дербент ва маса районарни кьазва. 2009 йисалди, азербайжандин гьукуматди алакъа атӀудалди, теле-алакъа гьатта Азербайжандин Хъачмаз райондин кефер пата авай лезги хуьрерални агакьзавай. == Культурани адатар == Вилик хуьре, пӀинийрин бегьерар кӀватӀунин кӀвалахриз эгечӀайла пӀинидин сувар «КӀару» кьиле тухузвай. Совет береда и сувар са кьадар масакӀа хьанвай — митинг кьиле тухвана пӀинийрин жуьреба — жуьре сортар къалурзавай. Сувар гьяд йикъара къейдзавай. Кьасумхуьруьз, пӀинияр авачир къунши Хив, Табасаран районрай колхозникар къвезвай. Гьакъикъатда, ам колхозар цуькведа авай вахтуна арадал атай, хуьруьн майишатдин зегьметдал, малдарвилин кӀвалахрал жегьил несилрин рикӀера кӀанивал твазвай цӀийи сувар тир. Сувар, манийрив, балкӀанрал чукурунрив ва кьуьлеррив кьилиз акъатзавай. Къенин йикъара а суварикай амукьайди са тӀвар я. Революция жедалди Кьасумхуьре, свас це лугьуникай кьулухъ руш кьилел затӀни алачиз ва я чин ахъаз кӀваляй экъечӀайтӀа ам русвагьвал яз гьисабзавай. Адаз муькуь жегьил гададихъ галаз рахун къадагъа тир. Рушан хзандинни миресрин тӀвар кьацӀурдай кар, руш маса миллетдин векилдиз гъун тир. Амма революциядилай кьулухъ, муькуь лезги хуьрера хьиз Кьасумхуьруьн эгьлийрин дуьнья кьатӀунин тегьердихъ, адетрихъ ва культурадихъ зурба масакӀавилер галукьнавай. Тарихдин къене арадал атанвай, лезгивилин диб туькӀуьрзавай адетар къвез-къвез квахьзавай ва саки тамамдаказ терг хьанва. ГьакӀ, а йисара Кьасумхуьре 10 жегьилди урус сусар къачунай. == Килигиз лайихвал авай чкаяр == Кьасумхуьре 26 агъзур гектар майдандин къадагъа алаз хуьзвай тӀебиатдин чка ава. Ина Къаякент хуьре авайда хьиз, амма са кӀус тӀимил кьадарда жанавур, рехи къуьр, чӀуран кац, яру сикӀ, лелев, барсук, къабан, суван цӀегь, цуцӀул, рехи къвед, къвед, машах, шуьтруь сев, къавкъаздин тамун верч (хуьзвай асул объектрикай сад) хьтин гьайванар аваз яЖивописные окрестности Касумкента . == ТӀвар-ван авай ксар == * Кьасумхуьруьнви СултӀан — лезги шаир. * Абасрин Разим Мегьараман хва — Красноярск крайдин дараматар эцигзавайбурун союздин президент, ООО «Монолитхолдинг» идарадин председатель, Красноярск шегьердин Шегьердин советдин депутат * Гьабибов Геннадий Абдуллагьан хва — лезги кхьираг, медицинадин илимрин кандидат. * Жабраилов Расми Халидан хва — СССР-дин ва Урусатдин театрдинни кинодин актёр. «РСФСР-дин лайихлу артист». * Эфендийрин Исмаил Ибрагьиман хва — 1994—2013 йисара Дагъустан Республикадин зегьметдин ва агьалийрин машгъулатдин министр === Илимрин кандидатарни докторар === * Абдужамалрин Надир Абдурашидан хва — филология илимдин кандидат. * АбдулмутӀалибрин Нариман Шамсудинан хва — филология илимдин кандидат. * Абиеврин Элмира Гьажибаладин руш — филолософия илимдин доктор. * Алимирзейрин Фарман Алимирзедин хва — медицина илимдин кандидат. * АлисултӀанрин Заур Замиран хва — нанотехнология илимдин кандидат. * Аминрин Аслан Гьарунан хва — медицина илимдин кандидат. * Аминрин Даир СултӀанан хва — технология илимдин кандидат. * Аминрин Маил СултӀанан хва — технология илимдин доктор. * Аминрин Фазил СултӀанан хва — медицина илимдин кандидат. * Агьмедрин Инара Абубакаран руш — филолософия илимдин кандидат. * Гьажибубайрин Гьажибуба Ражидинан хва — технология илимдин кандидат. * Ибрагьимрин Надият Улуханан руш — химия илимдин кандидат. * Исрафилрин Максим Алидин хва — экономика илимдин кандидат. * Исрафилрин Али Максиман хва — тарих илимдин кандидат. * Кьасумрин Сиражудин Тажидинан хва — хуьруьн майишат илимдин кандидат. * Къурбанрин Заира Фергьятан руш — филология илимдин кандидат. * Мейланрин Унейзат Азизан руш — филология илимдин доктор. * Мейланрин Назифа Рауфан руш — медицина илимдин кандидат. * Мейланрин Сиражудин Жамалдинан хва — математика илимдин кандидат. * Мейланрин Вазиф Сиражудинан хва — математика илимдин кандидат. * Мегьтиханрин Далгат Жамалдинан хва — медицина илимдин кандидат. * Мегьтиханрин Сиражудин Жамалдинан хва — медицина илимдин кандидат. * Селимрин Селим Азиман хва — къецепатан чӀаларин илимдин доктор. * СултӀанрин Узеир — медицина илимдин кандидат. * Темирханрин Гуьлнара Бейбаладин руш — филология илимдин кандидат. * Хидиррин Шагьабудин Шайдабекан хва — химия илимдин доктор. * Хидиррин Элмира Сиражудинан руш — филология илимдин кандидат. === Спортсменар === * Икрам Сабиран хва Алискеррин — женгинин самбо спортдин жуьредай Европадин чемпион (Кишинёв, 2012 йис). * Къурбанрин Телман Ибрагьиман хва — дзюдо спортдин жуьредай, 100 кг заланвилин категориядин Дуьньядин призёр (3-лагьай чка, Брюссель, 2008 йис)Лезги газет, № 33, 14 август 2008, стр. 22. * Селимрин Алим Максиман хва — грекни-рим кьуршахар спортдин жуьредай, 84 кг заланвилин категориядин кьве сефердин Дуьньядин чемпион (Будапешт, 2005 йис; Стамбул, 2011 йис). * Рамазанрин Рамазан Эдуардан хва — тамам контактдин каратэ-кёксинкдай Дуьньядин чемион (Тюмень, 2013). == Баянар == == ЭлячӀунар == * СтӀал Сулейман райондин официал сайтуна Кьасумхуьруькай куьруь малуматар Категория:СтӀал Сулейман райондин хуьрер Категория:Лезги хуьрер

Кьасумхуьр

Углеро́д (химиядин символ — C, лат. Carboneum) — химиядин элементрин девирдин системадин 2-лагьай девирдин кьилин агъакӀеретӀдин 4-лагьай кӀеретӀдин химиядин элемент я. Жергедин нумра - 6, атомдин масса — 12,0107. ==Углероддин аллотропдин модификацияр == === Кристаллик углерод === * Алмас * Графен * Графит * Карбин * Лонсдейлит * Наноалмас * Фуллеренар * Фуллерит * Углеродддин чӀун * Углероддин наночӀунар * Углероддин нанотрубкаяр === Аморфдин углерод === * Активация авунвай цӀвин * КӀарасдин цӀивин * Чиликай хкуддай цӀивин: антрацит ва масабдур. * Кокс къванци цӀивинрин, нафтӀадин ва масабдур * Шуьшедин углерод * Техуглерод * БипӀинар * Углероддин нанокаф Практикада вине тӀварар кьунвай аморфдин формаяр, къайда хьиз, чӀехи кьадарда углерод квай химиядин галкӀурунар я, углероддин михьи аллотропдин формаяр ваъ. === Кластердин формаяр === * Астраленар * Диуглерод * Углероддин наноконусар == Эдебият == == Баянар == == ЭлячӀунар == Категория:Химия

Углерод

«Ахцегьрин» хуьруьнсовет () — Дагъустан Республикадин Ахцегь райондик акатзавай муниципалитет (хуьруьнсовет). Администрациядин юкь — Ахцегь хуьр я. Хуьруьнсоветдик акатзавай хуьрер: Ахцегь, Къутунхъар, Къурукал, Хкем. ==География== Хуьруьнсовет Дагъустан Республикадин Ахцегь райондин кьулан пата ала. ==Агьалияр== Йисариз килигна Ахцегьрин хуьруьнсоветдин агьалийрин дегиш хьунин динамика: Йис 2002 2010 2015 Агьалияр 14 706 33\. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2002 г. 15 089 Всероссийская перепись населения 2010 года. Таблица № 11. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских и сельских населённых пунктов Республики Дагестан 15 304 33\. Численность постоянного населения Республики Дагестан по муниципальным образованиям на 1 января 2015 г. 2015 йисан Урусатдин агьалияр сиягьриз къачунин нетижайриз килигна хуьруьнсоветдин агьалийрин вири санал кьадар: 15 304 кас тир. Вири лезгияр, суни-мусурманар я. == Баянар == == ЭлячӀунар == Категория:Ахцегь райондин хуьруьнсоветар

Ахцегьрин хуьруьнсовет

«Чирагъ» хуьруьнсовет (дарг. Хьургъни, ) — Дагъустан Республикадин Агъул райондик акатзавай муниципалитет. Административ юкь ва сад тир хуьр — Чирагъ хуьр я. == Агьалияр == 2013 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал хуьруьнсоветда 543 касди уьмуьр гьалзавай. 2012 йисан малуматрив кьурвал хуьруьнсоветдин агьалияр 550 кас тир33\. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2012 г.. 2002 йисан малуматрив кьурвал агьалияр 580 кас тирАгъул райондин 2002 йисан малуматрив кьурвал агьалияр. ФЛНК. Агьалийрин вири агъулар я, вири суни- мусурманар я. == Баянар == == ЭлячӀунар == * Cельское поселение Село Чираг Категория:Агъул райондин хуьруьнсоветар

Чирагъ хуьруьнсовет

Лифер () == ЭлячӀунар == * Лифер * Animal Diversity Web Мичигадин унивирситет (САШ) Категория:НуькӀвер

Лифер

* Годобери — Дагъустандин Ботлих районда авай хуьр. * Годобери — Дагъустандин Гуниб районда авай хуьр.

Годобери (манаяр)

Хив (, ) — Дагъустан республикадин Хив районда авай, «Хив» хуьруьнсоветдик акатзавай хуьр. Райондин администрациядин юкь я. == География == Хуьр Хив райондин юкьван пата, Чирагъ ва Рапак вацӀарин арада авай дугуна, Магьачкъаладилай 204 км кьибле пата, виридалайни мукьва Билиж ракьун рекьин станциядилай 58 км яргъал ала. Хуьруьн къваларив гвай кӀунтӀар гьяркьуь пешерин тарари кьунва. Тамара север, жанавурар, къабанар, къуьрер, сикӀер, чӀуран псияр ва лелевар хьтин гьайванар гьалтзава. НуькӀверин алемни жуьреба- жуьрединди я. ВацӀара форель, вацӀун кӀезри хьтин муькуь гъетер ацӀана ава. ==Тарих== Хив табасаранрин виридалайни дегь хуьрерикай сад я. Адан тарих гилани лап тӀимил чирна-жагъурнавайди я. Хуьр арадал атай тарих малум туш. «Хазрат» тӀвар алай чкадилай «СимсункӀул» чкадал кьван экӀя хьанвай 3 километрдин сур, хуьр гзаф дегь тирди тестикьарзава. Са бязи малуматрив кьурвал, гилан хуьр алай чкадал вилик Гердешан шегьер алай, амма муькуь малуматри ина пара кьван гъвечӀи хуьрер авайди лугьузва. Вичин девлетлу тарихдин къене Хив хуьр къецепатан тарашхъанрин вигьинрик са шумудра акатнавай. ГьакӀ, 1239 йисуз монголрин кьушунар Рича хуьруьн винел ХивдайтӀуз фидайла, абуру минарадин патав галай мискӀин чукӀурнай ва агьалияр тарашнай. ХивдайтӀуз, чпин рекьин вилик акатайбур барбатӀиз-барбатӀиз Надир шагьан кьушунарни фенай. Абурун паталай Гамак-накьар, Гасул-гъул, Чуру-хюл, Журас, Ккалай-гъул ва Гердешан шегьер чукӀурнавай. Сагъдиз амукьай хиввийри цӀийи чӀехи тушир хуьр кутунвай. Хуьр кутунвай тарих гьелбетта малум туш, амма сурарин кьилихъ галай къванерал алай кхьинар хьтин палеографиядин малуматри, хуьруьн тарихдин бязи сирер ахъайдай мумкинвал гузва. XIX виш йисуз Хив хуьр вири Куьре округдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатнавай. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Куьре округдин Кьибле - Табасарандин наибвалдиз талукь тир. Цудук хуьруьхъ галаз Хив хуьруьнжемятдик акатзавай. Хуьруьнжемятдин кьилин хуьр тир. ==Агьалияр== 2002 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал хуьре 2 243 касди уьмуьр гьалзавай Хив райондин агьалияр, 2000 йис. ФЛНК. Агьалидин чӀехи пай табасаранар, гъвечӀи пай лезгияр я, вири суни - мусурманар я. 1886 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрин малуматрив кьурвал, Хив хуьруьн агьалийрин кьадар вири табасаранар яз 724 кас тир 1886 йисуз Кьибле - Табасарандин наибвалдин агьалияр. == Баянар == == ЭлячӀунар == * «Odnoselchane.ru» сайтуна Хив хуьруькай малуматар Категория:Хив райондин хуьрер Категория:Табасаранрин хуьрер

Хив

Караозек — Дагъустан республикадин Бабаюрт райондин чилерал алай Бежта белгендин хуьр. Качалай хуьруьнсоветдик акатзава. == География == Хуьр Бабаюрт райондин кефер пата, райондин администрациядин юкь тир Бабаюрт хуьрелай 13 км яргъал гала. ==Тарих== Хуьр, Бабаюрт райондин чилерал алай Цунта райондин колхозрин кутан хьиз, виликан нугъай Кароузек хуьруьн чкадал кутунай. ==Агьалияр== Йисариз килигна Кароузек хуьруьн агьалийрин дегиш хьунин динамика: Йис 1926 2002 2010 Агьалияр 258 816 Данные Всероссийской переписи населения 2002 года: таблица № 02c. Численность населения и преобладающая национальность по каждому сельскому населенному пункту. М.: Федеральная служба государственной статистики, 2004 535 Всероссийская перепись населения 2010 года. Таблица № 11. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских и сельских населённых пунктов Республики Дагестан. 1926 йисан малуматриз килигна хуьре 258 касди уьмуьр ийизвай. Агьалидин 212 кас (82 %) нугъаяр тир. Гила агьалидин вири бежтаяр, суни-мусурманар я. == Баянар == == ЭлячӀунар == * МО «Бежтинский участок» администрациядин официал сайт Категория:Бежта белгендин хуьрер Категория:Бежтайрин хуьрер

Караозек (Дагъустан)

Яру сув — Дагъустанда авай сув. Дукъузпара районда, Азербайжандихъ галаз сергьятдин лап мукьвал ала. Альпинистрин арада машгьур я. 2002 йисуз ина альпинизм спортдай Урусатдин Чемпионат кьиле фенай Ерыдаг 2002. ==ЭлячӀунар== Категория:Дагъустандин сувар

Яру сув

Исмаилов Абдуселим Абумислиман хва — лезги шаир ва кхьираг. 1947 йисуз СтӀал Сулейманан райондин КӀеле хуьре дидедиз хьана. Ада Уружбадин юкьван мектеб ва Дагъустандин университет куьтягьна, мектебда, лезги радиода ва «Коммунист» газетдин редакцийра кӀвалахна. Алай вахтунда ам Дагъустан Республикадин кхьирагрин садвалдин литературадин журналрин кьилин редактордин заместитель я. А. Исмаилов эдебиятдиз аялар патал теснифзавай шаир яз атана, гуьгъуьнлай ам чӀехибур патал шиирар, поэмаяр, повестар ва драмадин эсерар кхьинал элячӀна. Зари «Кагьрабаяр», «Чилин бахт», «Яргъируш», «Чигедин стӀалар», «Саламан пакама», «Вацран мичӀер» ва маса ктабрин автор я. Лезги театрди драматургдин «Чигали» (1990), «КӀвал хъитӀкьина» (1994), «Дустагъда мехъер» (1994) ва «Къарачияр» (2001) пьесаяр сегьнеламишна. Зари УФ-дин кхьирагрин садвалдин член, «ДР-дин лайихлу кардар» я. == Эдебият == * Гьаким Къурбан «Лезги зарияр». Категория:Лезги шаирар Категория:Лезги кхьирагар

Исмаилов Абдуселим Абумислиман хва

Мургук — Дагъустан республикадин Сергокъала районда авай хуьр. «Мургук» хуьруьнсовет туькӀуьрзава Историко-архивный справочник административно- территориального деления Дагестана за 1920—2000 гг. Махачкала, 2003.-399 с.. == География == Хуьр Сергокъала райондин кьибле пата ала. ==Агьалияр== 2010 йисан малуматрив кьурвал, хуьруьн агьалияр 1654 кас тир . Агьалийрин вири дарги халкьарин группадик акатзавай урахивияр, суни - мусурманар я. Абур урахи чӀалал рахазва. 1883 ийсуз талукь тир тарихдин чешмейра Мургук хуьруьн агьалияр 1150 кас тирди къалурзава. == Баянар == == ЭлячӀунар == * Дагъустан Республикадин Президентдин сайтуна Сергокъала район * Топографические карты K-38-XVIII — 1 : 200 000 * Топографические карты K-38-60 — 1 : 100 000 * Коды ОКАТО — Сергокалинский район Категория:Дарги хуьрер Категория:Сергокъала райондин хуьрер

Мургук

Америкадин лекь ва икӀа Лацу-кьил лекь (лат. Haliaeetus leucocephalus) — == Жуьреяр == * Haliaeetus leucocephalus leucocephalus — КӀенин * Haliaeetus leucocephalus washingtoniensis — Вини а а

Америкадин лекь

Курган вилаятдик 9 шегьер акатзава. ТӀвар Район/Шегьердин округ Агьалияр, кас Бине кутуна Шегьеррин статус Герб Координатар Шикил Далматово Далматово район 13 214Предварительная оценка численности постоянного населения Курганской области на начало 2015 года. Проверено 22 февраля 2015. Архивировано из первоисточника 22 февраля 2015. 1644 1947 Катайск Катайск район 12 850 1655 1944 Курган Курган 326 405 1679 1782 Куртамыш Куртамыш район 16 911 1745 1956 center Макушино Макушино район 7924 1797 1963 Петухово Петухово район 10 537 1779 1944 Шадринск Шадринск 76 959 1644 1737 Шумиха Шумихинский район 17 610 1892 1944 Щучье Щучье район 10 314 1750 1945 == ГьакӀни килиг == * Курган вилаятдин административ чара авунар == Баянар == * Курган вилаят

Курган вилаятдин шегьерар

Яраймахи — Дагъустан республикадин Акуша районда авай хуьр. Бургимакмахи хуьруьнсоветдик акатзава. == География == Хуьр Акуша райондин кефер пата, райондин администрациядин юкь тир Акуша хуьрелай 3 км яргъал ала. ==Тарих== ==Агьалияр== Йисариз килигна Яраймахи хуьруьн агьалийрин дегиш хьунин динамика: Йис 2010 Агьалияр 149Всероссийская перепись населения 2010 года. Таблица № 11. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских и сельских населённых пунктов Республики Дагестан 2010 йисан агьалияр сиягьриз къачунин нетижариз килигна хуьре 149 касди уьмуьр ийизвай. Вири даргияр, суни-мусурманар я. == Баянар == == ЭлячӀунар == * МО «Акуша район» администрациядин официальный сайт Категория:Акуша райондин хуьрер Категория:Дарги хуьрер

Яраймахи

Кронштадт, Крунштат (герм. Krone — «корона» ва Stadt — «шегьер») — Урусатда авай порт тир шегьер, Фин заливда авай Котлин островдални адан къвалав гвай куьлуь островрал ва дамбадал чка кьунвайди. Федерал метлеб авай Санкт- Петербург шегьердин Крунштат райондик квай тек сад тир яшамишдай чка (шегьер), адан шегьердин къенепатан муниципал гьасил я. Агьалийрин кьадар — 44 401 кас яФедерациядин яшамишдай чкайрин агьалияр. 01.01.2018. (2018). 2010-лагьай 2010-лагьай йисан Вириурусатдин агьалияр сиягьдиз къачунин малуматралди, кьилин миллетдин кӀватӀал — урусар я (39 081 кас, 80,9 %), гьакӀни Кронштадта 2531 лезги яшамишзава (0,05 %).2010-лагьай 2010-лагьай йисан Вириурусатдин агьалияр сиягьдиз къачун . Шегьердин тарих 1704-лагьай йисуз Котлин островдал эцигнавай Крошлот лугьудай къаладилай эгечӀзава. 1724-лагьай йисуз Петрди Кронштадт тӀвар алай къаладин бине кутуна. Кронштадт райондин администрация кьил — Олег Довганюк яСанкт-Петербург Администрациядин официал сайт. Вичин къуллугъдал ам 2016-лагьай йисан 14-лагьай апрелдиз тайинарнаСанкт-Петербург Администрациядин официал сайт — О. А. Довганюк Санкт-Петербургдик квай Кронштадт райондин кьил яз тайинарна. 1990-лагьай йисуз шегьердин тарихдин юкь ЮНЕСКОдин Виридуьньядин Ирсинин сиягьдик кутуна («Санкт-Петербургдин тарихдин юкь ва адахъ галкӀанвай памятникрин комлекс» лугьудай объектдин ибаратдик кваз). 2009-лагьай йисан апрелдин вацра Крунштатдиз Аскервилин баркаллувилин шегьердин тӀвар ганаВязма, Наро-Фоминскни Кронштадт Аскервилин баркаллавилин шегьерар хьана. Урасатдин Банкуни 2013-лагьай йисан майдиз «Аскервилин баркаллувилин шегьерар» лугьудай сериядин къене Крунштатдин герб алай рикӀел хуьнин монета акъудна. == Агьалияр == 2010-лагьай йисан Вириурусатдин агьалияр сиягьдиз къачунин малуматралди, шегьерда 43 005 кас яшамишзавай тир, абурукай итимар — 46,4 %, папар — 53,6 %. 1000 итимдал 1155 паб гьалтзава. == Стхавилин шегьерар == * Севастополь, Урусат/Украина (2013) * Кьвевар, Дагъустан, Урусат (2001) * Зеленодольск, Татарстан, Урусат (1997) * Котка, Финляндия (1993) * Мюльхаузен, Германия (1995) * Нафплион, Греция (2008) * Новочеркасск, Ростов вилаят, Урусат (2004) * Норборг, Дания (1998) * Укселёсунд, Швеция (1995) * Осиповичи, Белоруссия (1998) * Пила, Польша (1993) * Госики, Япония (2001), 2006 йисалай — Сумото * Тулон, Франция (1997) * Мессина, Италия (2011) * Феодосия, Урусат/Украина (2010) == Баянар == Категория:Санкт-Петербург Категория:Урусатдин портар

Кронштадт

Жалилабад район () — Азербайжанда авай район я. Майдан — 1 441 км². Агьалияр — 222 400 кас. Агьалидин чуькьуьнвал — 154,34 кас/км². Административ юкь — Жалилабад я. == Тарих == «Жалилабад» лугьудай топоним Жалил хсуси тӀварцӀелай ва «-абад» (инсанар яшамишзавай чка) эхирдилай атайди я. Шегьердиз ва райондиз журналист ва кхьираг Джалил Мамедкули-задедин гьуьрметдай тӀвар гана. 1930-лагьай йисан 8-лагьай августдиз Астрахан-Базар район туькӀуьрна. 1964-лагьай йисан 26-лагьай майдиз ам терг авуна, адан территория Пушкиндин райондихъ гилигна. 1965-лагьай йисан 6-лагьай январдиз ам цӀийик кьилелай туькӀуьр хъувуна. 1967-лагьай йисан 5-лагьай июндиз Астрахан-Базар райондал гила тӀвар эцигна. == География == Районди Азербайжандин кьиблединни рагъэкъечӀдай пата чка кьунва. Район кефердин патахъ Билясувар райондихъ, рагъэкъечӀдай патахъ Нефтечала райондихъ, кьиблединни рагъэкъечӀдай патахъ Масалли райондихъ, кьибледин патахъ Ярдимли райондихъ, рагъакӀидай патахъ Ирандихъ сергьятдал ала. Жалилабад районда чӀехи пай арандин рельеф ава. Район Мугъан кьулувилел ва Ленкоран арандал экӀя хьанва. Райондин рагъэкъечӀдай пата гьуьлуьн дережадилай агъада авай чилер ава, кьиблединн рагъакӀидай пата — сувар хьтин рельеф, кукӀварин кьакьанвал — 1000 метрдилай вине туш. Тамар ава (17,2 агъзур гектар). Районда юкьван гьалдин чими, кьурагьвал авай чуьлдин, зуркъумлухдин климат ава, адетдалди гад кьурагьвал авайди жезва. Январдиз жезвай юкьван температура: 1 ва 3 °С арада, июлдиз: 25—30 °С арада. Юкьван гьалдин къваларин дережа — 400—600 мм. Виридалайни чӀехи вацӀ — Болгарчай я, ам Ирандихъ галаз сергьятдал авахьзава. Райондин территорияда Инчачайдин водохранилище ва Азизбекован тӀварунихъ галай канал ава. == Агьалияр == Йисариз килигна Жалилабад райондин агьалийрин дегиш хьунин динамика Численность наличного населения городов, посёлков городского типа, районов и районных центров СССР по данным переписи на 15 января 1970 года по республикам, краям и областям (кроме РСФСР) Численность наличного населения союзных и автономных республик, автономных областей и округов, краёв, областей, районов, городских поселений, сёл-райцентров и сельских поселений с населением свыше 5000 человек (кроме РСФСР) Численность населения союзных республик СССР и их территориальных единиц по полуDivision of AzerbaijanАзербайжандин агьалияр сиягьдиз къачун. 2009, Баку.. Йис 1939 1959 1970 1979 1989 1999 2009 2020 Агьалияр 57 395 57 479 84 380 106 304 132 306 169 960 192 320 222 400 == Баянар == == ЭлячӀунар == * Официал сайт Категория:Азербайжандин районар

Жалилабад район

1838 йис (са агъзурни муьжуьдвишни къанницӀемуьжуьдведлагьай йис) — чи эрадин 1838-лагьай йис. XIX виш йисан 38-лагьай йис я. ==Вакъиаяр== == ЭлячӀунар == Категория:XIX виш йис Категория:1838 йис

1838 йис

Куьруь йис — юлийдин ва григорийдин чӀаварганра йиса 365 югъ авай йисариз «куьруь йис» лугьузва. Им яргъи йисалай 1 югъ тӀимил я. Куьруь йисуз февраль вацра 28 югъ жезвайди я. == ЭлячӀунар == Категория:ЧӀаварган Категория:Юлийдин чӀаварган Категория:Григорийдин чӀаварган

Куьруь йис

«Адиль Янгиюрт» хуьруьнсовет () — Дагъустан Республикадин Бабаюрт райондик акатзавай муниципалитет. Администрациядин юкь — Адиль-Янгиюрт хуьр я. Хуьруьнсоветдик акатзавай хуьрер: Адиль-Янгиюрт, Чанкаюрт. ==География== Хуьруьнсовет Дагъустан Республикадин Бабаюрт райондин кьиблединни-рагъакӀидай пата, Аксай цин гьамбарханадин мукьвал, райондин юкь тир Бабаюрт хуьрелай 15,5 км яргъал ала. ==Агьалияр== 2013 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал хуьруьнсоветда 4 267 касди уьмуьр гьалзавай Таблица 33. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 г.. 2012 йисан малуматрив кьурвал, хуьруьнсоветдин агьалияр 4 303 кас тир Таблица 35. Оценка численности постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2012 г.. == Баянар == == ЭлячӀунар == * Cельское поселение Адиль-Янгиюртовский сельсовет Категория:Бабаюрт райондин хуьруьнсоветар

Адиль Янгиюрт хуьруьнсовет

Эйсебио, ва я Эузебиу да Силва Феррейра (; ) (дидедиз хьана , Лоренсу-Маркиш (Мапуту), Португалиядин РагъэкъечӀдай патан Африка — , Лиссабон, Португалия) — 1960-й йисара дуьньяда кӀвенкӀве аваз физвай бомбардир тир, зурба португалиядин футболист я. == Титулар == * 1961, 1963, 1964, 1965, 1967, 1968, 1969, 1971, 1972, 1973, 1975-й йисан португалиядин чемпионатдин гъалиб (11) * 1962, 1964, 1969, 1970, 1972-й йисан португалиядин Кубокдин гвай кас (5) * 1961/62-й йисан Европадин чемпионрин кубокдин гвай кас (1) * 1976-й йисан NASL чемпион (1) * 1966-й йисан дуьньядин чемпионатдин кишпир призёр == Агалкьунар == * 1953—2003 ийсан Португалиядин виридалайни хъсан футболист (УЕФА-дин юбилейдин приз) * 1965-й ийсан Европадин виридалайни хъсан футболист * 1970, 1973-й ийсан португалиядин виридалайни хъсан футболист * 1966-й йисан дуьньядин чемпионатдин виридалайни хъсан бомбардир (9 голар) * 1964 (28 голар), 1965 (28), 1966 (25), 1967 (31), 1968 (42), 1970 (21), 1973 (40)-й йисан португалиядин чемпионатдин виридалайни хъсан бомбардир (7) * 1964/65 (9 голар), 1965/66 (7), 1967/68 (6)-й йисан Европадин чемпионрин кубокдин виридалайни хъсан бомбардир (3) * 1968 (42 голар), 1973 (40)-й йисан Къизилдин бутса гвай кас * XX виш ийсан кӀуьдлагьай дуьньядин виридалайни хъсан футболист (IFFHS) * XX виш ийсан цӀудлагьай дуьньядин виридалайни хъсан футболист (World Soccer) * XX виш ийсан ругудлагьай европадин виридалайни хъсан футболист (IFFHS) * ФИФА 100 сиягь гьахьун == ЭлячӀунар == * * ФИФА сайтда профил * Португалиядин кӀватӀурдин статистика Категория:Алфавитдиз килигна футболистар Категория:Португалиядин футболистар Категория:Португалиядин футболдай кӀватӀурдин къугъвадайбур Категория:Бенфика футболдин клубдин къугъвадайбур Категория:Монтеррей футболдин клубдин къугъвадайбур

Эйсебио

Ислен — гьяддинни саласадин арада авай, гьафтедин садлайгьай югъ. Категория:Вахт

Ислен

1630 йис (са агъзурни ругудвишни къанницӀудлагьай йис) — чи эрадин 1630-лагьай йис. XII виш йисан 30-лагьай йис я. ==Вакъиаяр== == ЭлячӀунар == Категория:XII виш йис Категория:1630 йис

1630 йис

Германиядин футболдин кӀватӀур ( Германиядин футболдин милли кӀеретӀ) — Германия дуьнядин футболдин женгерал къалурзавай кӀеретӀ я. Регьбервилин тешкилат — Германиядин футболдин галкӀ я. КӀватӀурдин чӀехи тренер Йоахим Лёв я, ам а къуллугъдал 2006 йисалай алайди я. Исятда авай кӀватӀурдин капитан Мануэль Нойер я. Германиядин кӀватӀур дуьньядин виридалайни пара агалкьунар авай кӀватӀуррикай я. Абуру кьуд дуьньядин чемпионатрал (1954, 1974, 1990, 2014), пуд Европадин чемпионатдал (1972, 1980, 1996) къизил къачуна. Гьабурулай гъейри кӀватӀурдихъ дуьньядин чемпионатрин кьуд гимишни пуд кишпир ава. == Тарих == 1899—1901 йисара Германиядинни ЧӀехибританиядин кӀватӀуррин арада вад футболдин матч фена, са патахъай абур Германиядин кӀватӀурдин сифте матчар хьиз гьисабзава. ЯтӀани абура вирида немцар катана, мадни Германиядин футболдин галкӀди тамамбур хьиз гьисабзавач, гьавиляй Германиядин тарихда а къугъунариз «Ur-Länderspielen» лугьузава. Абур къугъваз эгечӀайди Вальтер Бенсеман тир, ам Германиядин футболдин галкӀ туькӀуьрайди я. 1900 йисуз, Германиядин футболдин галкӀ туькӀуьрайла, спортдик квайбуру гьамиша авай милли кӀватӀурдикай чпин виридалайни чӀехи къаст хьиз рахаз эгечӀна. Пул авачирвили пара важибвал авай затӀар туькӀуьр ийиз абурувай хьанач. 1908 йисан Олимпиададал кӀватӀур гьазур ийиз кӀан хьайила хьанач. Ахпа, олимпиада куьтягь хьайила милли кӀватӀурдик машгъурвал хтана. 1912 йисан Олимпиададик гьазур жез эгечӀна. Германиядин футболдин галкӀ туькӀуьр хьана мьжуьд йис алатайла 1908 йисан 5 апрелдиз сифте тамам къугъун хьана Германиядинни Швейцариядин кӀватӀуррин арада. Гьа къугъун Германиядин футболдин галкӀди чпин милли кӀватӀурдин сифте матч хьиз гьисабзава. А жуьредин мярекат сифте сеферда дуствилин матч хьиз гьисабнай. Къугъун Базельдин «Ландхоф» стадионзал фена, Швейцариядин 5:3 катана Германия. Швейцария исятдани Германиядин кӀватӀурдин аксияр хьиз гьисабзава: дуьньядин дявеяр алатна ГДР туькӀуьр хьайила сифте матчар Германиядин кӀватӀурди Швейцариядихъ галаз къугъвазавай. Чпин сифте гъалибвал немцери Швейцариядал къачунвай — 1909 йисан 4 апрелди Карлсруэда 1:0дал, ирид агъзур килигдайди аваз. 2008 йисан 26 мартдиз сифте матчдин вишлагьай йисуз Германиядин кӀватӀурди вичин 800-лагьай къугъун авуна, Швейцариядин кӀватӀурдихъ галаз, 4:0далди гъалибвал кьуна. Сифте чӀехи футболдин турнирар Олимпий къугъунра физавай. Немцерин кӀватӀурдин сифте къугъун 1912 йисуз хьана. Сифте раундда ам къугъунрай акъуднавай, Австриядин кӀватӀурди 1:5 катана. Гуьгъуьна Германиядин кӀватӀурди Россиядиз 16 туп ракъурна. А эхир Германиядин кӀватӀурдиз рекорд хьана Россиядин империядиз антирекорд хьана. Гьа турнирдинни кӀватӀурдин рекорд Готфрид Фукса эцигна, гьа са матчда кьилди цӀуд туп ягъана. 1926 йисуз Германиядин кӀватӀурдин кьиле сифте сеферда профессионал-тренер Отто Нерц хьана, ада кӀватӀурдиз W-M схема ганаGerhard Fischer, Ulrich Lindner. Internationaler Fußball — Ausdruck internationaler Konflikte S 82. 1928 йисуз Германия Олимпик къугъунрик квайвили футболдал фена. Сифте къугъунал немцари Швейцария 4:0 катана кьведлагьай раунддал фена. Финалдин кьуддалда Германия, Олимпик чемпион яз, Уругвайди 4:1 катана. Вири 1929—1933 йисара немцари 55 къугъуна тухвана, гьабурукай 23 гъалибвал, 13 садазни, 19 сефер катана. Ахьтин эхирар дуьньядин кӀеретӀривай бойкот хьайивилини немцарин команда гьазур туширвили хьана. Пудлагьай Рейхдин чӀавара кӀватӀурдин къугъунрин низамдин гьал тир са юкъуз кьве къугъун тухун: 1935 йисан 15 сентябрьдиз кӀватӀрди Бреслаудани Штеттинда къугъвана, 1936 йисан 27 сентябрьдиз Прагадани Крефельдда, 1937 йисан 21 мартдиз Штутгартдани Люксембургда, 1938 йисан 20 мартдиз Нюрнбергдани Вуппертальда, 1939 йисан 26 мартдиз Флоренциядани Люксембургда, 1941 йисан 5 октябрьдиз Стокгольмдани Хельсинкида. Вири мярекатра гьамиша чӀехи кӀватӀурди къугъвазвай. Кьве сефердани, 1923 йисузни 1933 йисуз немцари кьве сеферда къугъвана Италиядиз аксидаказ Миландани БолоньядаGerhard Fischer, Ulrich Lindner. Nationalmannschaft und Machtergreifung. S 88. 1934 йисуз Германиядин кӀватӀур сифте сеферда дуьньядин чемпионатдал Италиядиз фена. Соревнованияр олимпивилин системадай физавай. КӀватӀурдивай полуфиналдалди физ хьана, вични гьич сифте къугъуна Бельгиядиз акси, немцари гъалибвал кьунвай, Эдмунд Конен къугъунхъана хет-трик авуна. Финалкьуда немцари шведар катана 2:1, финалдин кьула Чехословакиядин кӀватӀурди 1:3 немцар катана. Пудлагьай чка патал хьайи матчда немцари австривияр 3:2 катана. 1936 йисуз дуьньядин чемпионатдин бронзадин призёрри Берлиндин Олимпиадада уртахвал авуна. Кьведлагьай матчда Германия Норвегияди катана 0:2. Нацистрин чӀехибуру а кар катастрофа хьиз кьуна, гьа къугъун вич тӀвар кьаз ихтияр авачир. Гуьгъуьнин Олимпиядин къугъунар рейх чкӀайла тухвана. Олимпиада куьтягь хьайила кӀватӀур катун Отто Нерц патал авунвай лагьана. Гьадан чкадал Зепп Хербергер атана кӀанзавай, ятӀани Нерцди вичин къуллугъ туна гьамиша Хербергаз акси тир. Нерц 1938 йисуз кӀвалахдилай алуднавай, Хербергера тренердин къуллугъ кьуна. Гьадан регьбервилик кӀватӀурди 1938 йисан чемпионатдик квалификаци кьуна, Эстоянидин, Финляндиядинни Швециядин кӀватӀурар катана. 1938 йисан апрельдиз аншлюс хьайила Германияди гьакӀа са къугъун хъувуна Австриядин кӀватӀурдихъ галаз, кьве гьукуматдин садхьуниз талукьарна, а къугъуна австривийри гъалибвал кьуна. Гьа къугъунилай футболдин регьбервили лагьана, лап кӀан са пай австривияр хьана кӀандай, пара хъсан къугъвазва лагьанаGerhard Fischer, Ulrich Lindner. Eine «großdeutsche» Nationalmannschaft S. 107. ЯтӀани а кар гъалатӀ яз хьана: австриви профессионалрини немцарин гьакӀа къугъвазвайбурухъ мукьвал-мукьвал гьуьжетарзавай, сада садаз чӀалахъ тежез. 1938 йисуз Германиядин кӀватӀур дуьньядин чемпионатдал Франциядиз фена, гьанай абур сифте раунддилай хтана. Сифте къугъун Швейцариядиз аксидаказ 1:1 куьтягь хьана, артухан чӀавуз. ЦӀийи кьиляй къугъун хъийидай разивал кутӀунвай. Гуьгъуьнин къугъуна швейцарри немцар 4:2 катана. Гьа катун сифте раундда Германиядин кӀватӀурдин дуьньядин чемпионатрин къугъунрикай виридалайни писди хьана. 1942 йисан 22 ноябрьдиз немцари Словакиядиз аксидаказ эхиримжи матч тухвана 5:2 катана. Ам Германиядин кӀватӀурдин эхиримжи къугъун хьана - гуьгъуьнин сеферда ам муьжуьд йис алатайла къугъваз хьана. 1942 йисуз ФИФАдай акъуднавай Германияди, дяве куьтягь хьайила, вичин иштираквал 1948 йисуз дуьз хъийизавай. Ахпа Германиядиз а тӀалабунай ихтияр ганач. Швейцариядин куьмекдикайни хийир хьанач. Швейцарияди пуд къугъун тухвана немцарин футбол дуьз хъувун патал. 1950 йисан январьдиз а суалдиз мад килигавай, Германиядин иштираквал ФИФАда дуьз хъувун патал, ахпа кьилди сентябрьдиз Германия мад иштирак хьана. == КӀвалин арена == КӀватӀурдихъ вичин арена авайди туш. КӀвалин матчар кӀватӀурди вири гьар жуьре аренайра гьукуматдин къене тухузва. КӀватӀурди 43 шегьерда къугъвайди я, гьабурукай 5 шегьер, виликра гьукуматдик квай. Виридалайни мукьвал-мукьвал матчар Берлинда хьайиди я (46 мярекат). Сифте кӀвалин матч Берлина Англиядин кӀватӀурдиз аксидаказ 1908 йисан 20 апрельдиз хьайиди я. ГьакӀни виридалайни мукьвал-мукьвал Бундестимди Гьамбургдин стадионрал къугъвайди я (35 матч), Штутгартда (32), Ганноверда (27), Дюссельдорфдани Кёльнда (гьарда 26 къугъун). == Фанатарни гимн == 2003 йисан мартдиз кӀватӀурдин фан-клуб ахъайнавай (Fan Club Nationalmannschaft). А клубдик квайбурухъ командадин матчрал билетар сифтедаказ къачудай ихтияр ава, гьакӀни абура стадионрал манияр ягъадайла крарик кваFantastische 10 Jahre — Fan Club Nationalmannschaft feiert Jubiläum. КӀватӀрдин гимндин автор Оливер Похер тир. Манидин тӀвар «Schwarz und Weiss» (лезг. ЧӀулавни лацу) я, ам 2006 йисан чемпионатдин вилик кхьенвайди тир. == Эдебият == * == Баянар == == ЭлячӀунар == * * Германиядин футболдин галкӀ * УЕФА * ФИФА * RSSSF-да статистика Категория:Германиядин футбол

Германиядин футболдин кӀватӀур

Тау () — Τ, τ — грекрин алфавитдин цӀекӀуьдлагьай гьарф. Финикия алфавитдин, («хаш», «лишан») мана гузвай «тав» гьарфуникай арадал атанва. «Тау» гьарфуникай латин T, кирил Т гьарф арадал атанвайди я. Категория:Грекрин гьарфар‎

Тау

Агъарегьимуба — Азербайжандин Хъачмаз районда авай Къардашуба муниципалитетдик акатзавай хуьр. Мезарчай вацӀун къерехда чка кьунвайди я. ==Тарих== Вилик и хуьр Къуба райондин Жек хуьруьз талукь тир кьуьд акъуддай чка тир. Хуьр XIX виш йисан юкьвара арадал атанвайди мумкин я. Гьа чӀавузни жеквийрин са пай иниз куьч хьана ина ацукьнай. Нетижада кьуьд акъуддай чка хуьруьз элкъвенай. ==Агьалияр== Хуьруьн агьалидин асул пай, Шагьдагъ халкьарик акатзавай жеквийри туькӀуьрзава. ==ГьакӀни килиг== * Жек == ЭлячӀунар == * Хъачмаз райондин официал сайт Категория:Хъачмаз райондин хуьрер

Агъарегьимуба

Уь уь Уь уь Уь, уь - Уь, уь лезги алфавитда къанни кӀуьд лагьай гьарф. Ахъа ван. === Гьарфунлай гатӀумзавай гафар === * Уьмуьр * УьфтӀ * УьчӀуь === Мадни килиг === Лезги алфиб алай береда гикӀ хьана кӀанзаватӀа == ЭлячӀунар == Лезги алфвавит аялриз Category:Лезги алфавит

Уь

1884 йис (са агъзурни муьжуьдвишни кьудкъанникьудлагьай йис) — чи эрадин 1884-лагьай йис. XIX виш йисан 84-лагьай йис я. ==Вакъиаяр== == ЭлячӀунар == Категория:XIX виш йис Категория:1884 йис

1884 йис

И сиягьда орбитадин ягъунрикай куьлуь малумар авайди я. И сиягьда суборбитадин ягъунар ваъ, орбитадин тахьай ягъунрикай малум авайди я. == 1950-й == * 1957 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1958 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1959 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1960 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь == 1960-й == * 1961 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1962 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1963 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1964 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1965 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1966 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1967 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1968 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1969 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1970 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь == 1970-й == * 1971 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1972 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1973 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1974 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1975 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1976 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1977 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1978 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1979 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1980 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь == 1980-й == * 1981 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1982 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1983 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1984 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1985 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1986 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1987 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1988 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1989 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1990 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь == 1990-й == * 1991 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1992 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1993 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1994 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1995 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1996 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1997 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1998 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 1999 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 2000 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь == 2000-й == * 2001 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 2002 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 2003 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 2004 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 2005 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 2006 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 2007 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 2008 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 2009 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 2010 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь == 2010-й == * 2011 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 2012 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 2013 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 2014 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 2015 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 2016 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 2017 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 2018 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 2019 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь * 2020 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь == Космосдиз ахъаюнрин график == Йисуз килигна ахъаюн Йисуз килигна ахъаюн {| class="wikitable" Легенда Легенда — Вири — Хьайи ягъунар — Тахьай ягъунар == ЭлячӀунар == *

Космосдиз ахъаюнрин сиягь

Антон Павелдин хва Чехов (1860 йисан 29 январь, Таганрог, Екатеринославдин губерния (гилан Ростов вилаят), Урусатдин империя — , Баденвайлер, Германия) — урус писатель, прозаик, драматург, духтур. Дуьньядин эдебиатдин классик. Пешедал гьалтайтӀа ам духтур я. Императордин илимрин чӀалан гуьзел шейэрин патай Академиядин академик (1900—1902). Дуьяньдин драматургинрин арада лап тӀвар-ван авай кас я. Адан эсерар вишелай гзаф чӀаларал таржума авуна. Адан тамашаяр, гзафни-гзаф «Чайка», «Пуд вах» ва «Вишнийрин багъ» вишелай гзаф йисара дуьяньядин театрайра эцигзава. 25 йисан яратмишунин къене А. П. Чехова вад вишелай гзаф гьар жуьрейдин эсерар туькӀуьрна (гъвечӀи хъвер къведай кьисаяр, чӀехи фагьумлу гьикаятар ва тамашаяр), гьабрикай гзафбур дуьньядин литературадин классика хьанва. Виридалайни вилик чпел фикир ганвай ихьтин гьикаятри: «Степь», «Скучная история», «Дуэль», «Палата № 6», «Дом с мезонином», «Душечка», «Попрыгунья», «Мужики», «Человек в футляре», «Аялар», «Драма на охоте»; тамашаяр: «Иванов», «Чайка», «Дядя Ваня», «Пуд вах», «Вишнийрин багъ». == Уьмуьрдин кьиса == Антон Чехов 1860 йисан 17(29)-лагьай январдиз Таганрог шегьерда савдагардин кӀвалин пудлагьай дережадал алай са гъвечӀи кӀвале дидедиз хьанаРИА «Новости» — Биография Антона Чехова. Адан буба — Павел Егоран хва Чехов — са гъвечӀи туьквендин иеси тир. Адан диде — Якован руш Евгения Морозоврин тухумдикай тир. Гьабурун хзанда ругуд аял авай — вад гадани са руш. Антон пуд лагьай аял тирБиография Антона Чехова | РИА Новости. 1868 йисан 23 лагьай августдиз Антон Таганрогдин гимназиядин сад лагьай классдик экечӀна. А гимназия Урусатдин рагъ акӀидай пата виридалайни куьгьне мектеб тир, ам 1806 йисуз ахъанавайди тир. Адаз дуьнья аквазвайвал, ктабрал ва театрадал ашукь хьун и гимназияда кӀелзавай йисара туькӀуьр хьанва. Сифтегьан литературадин лакӀаб — «Чехонте» — адаз ана кӀвалахзавай Ф. П. Покровский муаллимди ганва; и йисара адан сифтегьан литературадин ва сегьнедин тежрибаяр башламиш хьана. 1876 йисуз Чехован буба барбатӀ хьана, вичиз авай шеэр, кӀвални галаз маса гана Москвадиз катна. Антона башламишна хсуси тарсар гуз, икӀа ада вичин кьил хвена. 1879 йисуз гимназия кӀелна куьтягьайдалай кьулухъ, Антон Москвадиз фена ва Московски университетдин медицински факультетдихъ экечӀнаКультура. РФ — Антон Чехов. Адаз тарсар гана тӀвар-ван авай профессори Н. В. Склифосовскиди, Г. А. Захарьинди ва масабуру. Гьа йисуз Антонан стха Иваназ Москвадин патав гвай шегьерда Воскресенскида муалимдин чка гана. Ана адаз еке вири Чеховрин хзан гьякьдай кӀвални гана. Чехавар, Москвада дарвалдиз яшамиш жезвай виле, абур гьар гатуз Иванан патав Воскресенскидиз физвай. 1881 йисуз А.Чехов духтур П. А. Архангельскидихъ галаз таниш хьана, гьа вахтунда ам Воскресенскидин азарханадин (Чикиндин азархана) заведиш тир. 1882 йисуз гьелелиг кӀелзамаз Чехова духтурриз ничагъзавай инсанар кьабулиз духтурриз куьмек гуз хьана. 1884 йисуз Чехова университет кӀелна куьтягьна ва Чикиндин азарханада духтур яз кӀвалахиз башламишнаМГУ — На территории МГУ открыт памятник А. П. Чехову. Гьадлай гуьгъуьнай са вахтунда Звенигорода азарханадин заведиш яз кӀвалахна. == Баянар == == Эдебият == * Бочаров С. Г. «Чехов и философия» // Вестник истории, литературы, искусства. — М.: Собрание; Наука, 2005. * Волошинова В. Ф., Волошинова Л. Ф. «Чехов и Ростов-на-Дону» * Категория:Кхьирагар Категория:Урус кхьирагар Категория:Москвадин университетдин медицинадин факультет акьалтӀарнавайбур

Антон Павлович Чехов

Джи́мми До́нал Уэ́йлс (, ва гьакӀни тӀвар ван авай Джи́мбо (); хан. 7 августдиз 1966, Хантсвилл (Алабама), Алабама, АСШ) — америкадин интернет- предприниматель, вики концепциядин идеолог, Википедия арадал гъайи кас я. == ЭлячӀунар == Категория:Википедия

Уэйлс, Джимми

Ниязуба, вилик Низовая, Михайловка — Азербайжандин Хъачмаз районда авай муниципалитет ва хуьр. 1992 - й йисал кьван — Низовая хуьр Низовинский хуьруьн советдин юкь тир.Азербайджанская ССР. Административно-территориальное деление на 1 января 1977 года. Изд. 4-е —Баку, 1979 — С. 93 == География== ===Алай чка=== Хуьр Самур - Девечи кьулувалда, Хъачмаз шегьердилай рагъэкъечӀдай пата Кудиал вацӀун сиве чка кьунвайди я. == Агьалияр == Хуьруьн агьали — 1,352 касди туькӀуьрзава. Миллетар: азербайжанар, татар, урусар ва муькуьбур. == Баянар == == ЭлячӀунар == * Хъачмаз райондин официал сайт * Категория:Хъачмаз райондин хуьрер

Ниязуба

1865 йис (са агъзурни муьжуьдвишни пудкъаннивадлагьай йис) — чи эрадин 1865-лагьай йис. XIX виш йисан 65-лагьай йис я. ==Вакъиаяр== == ЭлячӀунар == Категория:XIX виш йис Категория:1865 йис

1865 йис

Вири Дуьньядин Координация авунвай чӀав (ингл. Coordinated Universal Time) вири дуьньядин вахтунин стандарт я. UTC 1972 йисуз Умумихалкьарин алцумдай кьадаррин бюро туькӀуьрна, халкьарин арада коммуникация ва навигация регьет авун патал. Уьлкеярин гзафбуру UTC ишлемишзава чпин сятдин чӀуларин стандарт хьиз. UTC ишлемиш жезва илимда ва техникада месела: астрономияда, геодезияда, навигацияда, телекоммуникацияда ва маса...

UTC

1813 йис (са агъзурни муьжуьдвишни цӀипуд лагьай йис) — григорийдин чӀаваргандал гьалтайла жуьмядиз эгечӀзавай куьруь йис. Им чи эрадин 1813-лагьай йис я. XIX виш йисан 13-лагьай йис. ==Вакъиаяр== == ЭлячӀунар == Категория:XIX виш йис Категория:1813 йис

1813 йис

КӀурукӀун () — Дагъустан республикадин Ахцегь районда авай гадарнавай сувун хуьр. == География == Хуьр Ахцегь райондин рагъэкъечӀдай пата, райондин администрациядин юкь тир Ахцегь хуьрелай 6 км яргъал, Муглах вацӀун эрчӀи къерехдихъ гала. == Тарих == XVI виш йисан сифте кьилерай 1839 йисал кьван хуьр Дукъузпарадин азад жемятдик квай. 1839 йисуз КӀурукӀунар хуьр вири Самур округдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатнай. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Самур округдин Докъузпара наибвалдиз талукь тир. Филискъар ва Ялцугъ хуьрерихъ галаз Ялцугърин хуьруьн-жемиятдик квай. 1929 йисуз КӀурукӀун цӀийиз арадал гъанай Ахцегь райондик кутунай. КӀурукӀунрин эгьли тир Бабаеве Жалилакай малуматар амукьнава. 1891 йисуз ада Эривандин муаллимвилин семинария куьтягьнай, Ахцегьрин мектебда вад йис урус чӀалан ва арифметикадин тарсар гузвай Акимов К.Х. «Лезгистан». Профессор Хидир Рамазанова кхьизвайвал, цан цадай чилерин кьитвиляй XIX виш йисан юкьвара КӀурукӀунрин эгьлийрин са пай Азербайжандин аран районриз (пара мумкин я Хъачмаз райондиз) куьч хьанай. == Агьалияр == 1869 йисуз хуьре 377 кас агьалияр авай, абурукай: 212 — итим, 165 — дишегьли. Хуьр 60 мягьлейрикай ибарат тир. 1886 йисан Урусатдин Империядин агьалияр сиягьриз къачунин нетижайриз килигна, хуьре 381 касди уьумуьр ийизвай Население Докузпаринского наибства Самурского округа по сёлам в 1886 году. Вири лезгияр, суни-мусурманар тир. Алай чӀавуз хуьре касни амач, дараматар харапӀайриз элкъвена. == ТӀвар-ван авай хуьруьнэгьлияр == * Исмаилов Абдурахман Феталиевич (1893-1919) — активдаказ иштиракнавай революциядин кардар, Дагъустан вилаятдин РКП (б) Исполкомдин член. == Баянар == == ЭлячӀунар == * Хуьрер «ХарапӀаяр» Категория:Ахцегь райондин хуьрер Категория:Ахцегь райондин тунвай хуьрер Категория:Гадарнавай лезги хуьрер Категория:Дагъустандин гадарнавай хуьрер

КӀурукӀун

Фетягьов Къафкъаз — лезги шаир. 1923 йисуз Самур магьалдин Миграгъ хуьре дидедиз хьана. Ада Миграгьрин юкьван мектебда кӀелна. ТуькӀуьрунрал рикӀ алай жегьилди халкьдин мецин эсерар кӀватӀ хъувуна, клубдин сегьнеда тамашаяр эцигна, кьилин ролар тамамарна. Къ. Фетягьован шиирар ("Ватан", "Дидедиз", "Ярдиз салам" ва мсб.) михьи гьиссерив ацӀанва. Гуьгьуьллувилелди Ватандин ЧӀехи дяведиз фейи жегьил зари гьана кьегьалвилелди рагьметдиз фена. ==Эдебият== * Гьаким Къурбан «Лезги зарияр». Категория:Лезги шаирар

Фетягьов Къафкъаз

Тунзи — Дагъустан республикадин Гергебиль районда авай хуьр. «Хвартикуни» хуьруьнсоветдик акатзава. == География == Хуьр Гергебиль райондин кьибле пата, райондин администрациядин юкь тир Гергебиль хуьрелай 8 км яргъал ала. ==Тарих== ==Агьалияр== Йисариз килигна Тунзи хуьруьн агьалийрин дегиш хьунин динамика: Йис''' 2002 2010 Агьалияр''' 110Данные Всероссийской переписи населения 2002 года: таблица № 02c. Численность населения и преобладающая национальность по каждому сельскому населенному пункту. 13933\. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2010 г. 2010 йисан агьалияр сиягьриз къачунин нетижайриз килигна хуьре 139 касди уьмуьр ийизвай. Вири аварар, суни-мусурманар я. == Баянар == == ЭлячӀунар == * «Гергебиль район» администрациядин официал сайт Категория:Гергебиль райондин хуьрер Категория:Авар хуьрер

Тунзи

Кемерово вилаятдик 20 шегьер акатзава. ТӀвар Район/Шегьердин округ Агьалияр, касЧисленность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года. Проверено 2 августа 2014. Архивировано из первоисточника 2 августа 2014. Бине эцигна Шегьеррин статус Герб Координатар Шикил Анжеро-Судженск Анжеро-Судженский ш. о. 74 376 1897 1931 Белово Белово район 74 313 1726 1938 Берёзовский Берёзовский ш. о. 47 352 1949 1965 Гурьевск Гурьевск район 23 676 1816 1938 Калтан Калтанский ш. о. 21 349 1946 1959 Кемерово Кемерово 549 159 1701 1918 Киселёвск Киселёвск 93 367 1917 1936 Ленинск-Кузнецкий Ленинск-Кузнецкий район 98 667 1763 1925 Мариинск Мариинск район 39 619 1698 1856 Междуреченск Междуреченский ш. о. 98 831 1946 1955 Мыски Мыски ш. о. 42 309 1826 1956 Новокузнецк Новокузнецк район 550 127 1618 1622 Осинники Осинники ш. о. 43 901 1926 1938 Полысаево Полысаево 26 893 1940 1989 Прокопьевск Прокопьевск район 202 672 1650 1931 Салаир Гурьевск район 7864 1626 1941 Тайга Тайга 24 698 1896 1911 Таштагол Таштагол район 23 085 1939 1963 center Топки Топкии район 28 129 1914 1933 Юрга Юрга район 81 139 1886 1949 == ГьакӀни килиг == * Кемерово вилаятдин административ чара авунар == Баянар == * Кемерово вилаят

Кемерово вилаятдин шегьерар

Гуннамахи — Дагъустан республикадин Акуша районда авай хуьр. Кассагумахи хуьруьнсоветдик акатзава. == География == Хуьр Акуша райондин кьибле пата, райондин администрациядин юкь тир Акуша хуьрелай 25 км яргъал ала. ==Тарих== ==Агьалияр== Йисариз килигна Гуннамахи хуьруьн агьалийрин дегиш хьунин динамика: Йис 2007 2010 Агьалияр 61Всероссийская перепись населения 2007 года. Таблица № 11. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских и сельских населённых пунктов Республики Дагестан 57 Всероссийская перепись населения 2010 года. Таблица № 11. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских и сельских населённых пунктов Республики Дагестан 2010 йисан агьалияр сиягьриз къачунин нетижайриз килигна хуьре 57 касди уьмуьр ийизвай. Вири даргияр, суни-мусурманар я. == Баянар == == ЭлячӀунар == * МО «Акуша район» администрациядин официальный сайт Категория:Акуша райондин хуьрер Категория:Дарги хуьрер

Гуннамахи

2006-лагьай йисан 1-лагьай январидилай кьулухъ Руанда ругуд провинциядиз (intara) чара жезва. Провинциярик 30 регион (akarere) ква, абур секторриз чара жезва. кьван Руанда 12 провинциядиз чара жезвай тир. Адалай вилик Руанда 12 провинциядиз чара жезвай тир. № Регион Административ юкь Майдан, км² Агьалияр, кас (2009) Къалинвал, кас./км² 1 Кефердин провинция Бьюмба 3 436 1 650 704 480,41 2 РагъэкъечӀдай патан провинция Рвамагана 9 813 2 141 174 218,20 3 Кьибледин провинция Ньянза 6 118 2 266 124 370,40 4 РагъакӀидай патан провинция Кибуе 6 233 2 008 319 322,21 5 Провинция Кигали Кигали 738 965 398 1308,13 Вири 26 338 9 031 719 342,92 == Баянар == == Эдебият == Категория:Руанда Руандадин административ ччара авунар

Руандадин административ ччара авунар

Иррационал числояр Гьисабунин система Числодин къимет \pi Кьведвилин 11,00100100001111110110… ЦӀудвилин 3,1415926535897932384626433832795… ЦӀуругудвилин 3,243F6A8885A308D31319… Рационал мукьва авун 22⁄7, 223⁄71, 355⁄113,103993/33102, … (дуьм-дуьзвал хкаж хьунин бинедал тӀварар кьунва) Ара датӀай дробь (И ара датӀай дробдин девир авайди туш. ЦӀарцӀин нотацияда кхьенва) Евклиддин геометрия \pi радиан = 180° \pi~ («пи» хьиз лугьуда) — элкъвей цӀарцӀин яргъивалин адан диаметрдиз гекъигун къалурзавай математикадин константа я.И тариф анжах Евклиддин геометрияда виже къведа. Маса геометрийра элкъвей цӀарцӀин яргъивилин адан диаметрдиз гекъигун жуьреба-жуьре къиметар къачузва. Мисал яз, в Лобачевскийдин геометрияда и гекъигун \pi~-лай тӀимил я. Грек алфавитдин «пи» гьарфуналди лишан жезва. ЦӀуру (куьгьне) тӀвар — лудольфдин число я. == \pi числодин формулаяр == \pi числодин пара формулаяр малум я : * Франсуа Виетан формула: :: \frac2\pi= \frac{\sqrt{2}}2\cdot \frac{\sqrt{2+\sqrt2}}2\cdot \frac{\sqrt{2+\sqrt{2+\sqrt2}}}2 \cdot \ldots * Валлисан формула: :: \frac{2}{1} \cdot \frac{2}{3} \cdot \frac{4}{3} \cdot \frac{4}{5} \cdot \frac{6}{5} \cdot \frac{6}{7} \cdot \frac{8}{7} \cdot \frac{8}{9} \cdots = \frac{\pi}{2} * Лейбницан жерге: :: \frac{1}{1} - \frac{1}{3} + \frac{1}{5} - \frac{1}{7} + \frac{1}{9} - \cdots = \frac{\pi}{4} * Маса жергер: :: \begin{align} \pi &= \tfrac12\sum_{k=0}^{\infty}\tfrac1{16^k}\left(\tfrac8{8k+2} + \tfrac4{8k+3} + \tfrac4{8k+4} - \tfrac1{8k+7}\right) \\\ &= \tfrac14\sum_{k=0}^{\infty}\tfrac1{16^k}\left(\tfrac8{8k+1} + \tfrac8{8k+2} + \tfrac4{8k+3} - \tfrac2{8k+5} - \tfrac2{8k+6} - \tfrac1{8k+7}\right) \\\ &= \;\;\sum_{k=0}^{\infty}\tfrac{(-1)^k}{4^k}\left(\tfrac2{4k+1} + \tfrac2{4k+2} + \tfrac1{4k+3}\right) \end{align} :: \pi=2 \sqrt{3} \sum \limits_{k=0}^{\infty}\frac{(-1)^k}{\, 3^k \, (2k+1)} * Кратный жергер : :: \pi=8\sum\limits_{k=1}^{\infty}\sum\limits_{m=1}^{\infty}\frac{1}{(4m-2)^{2k}}=4\sum\limits_{k=1}^{\infty}\sum\limits_{m=1}^{\infty}\frac{m^2-k^2}{(m^2+k^2)^2}=\sqrt[4\,\,]{360 \sum \limits_{k=1}^{\infty}\sum \limits_{m=1}^k\frac{1}{m(k+1)^3}} * Сергьятар: :: \pi=\lim \limits_{m\rightarrow \infty }{\frac { (m!)^{4}\,{2}^{4m}}{\left[ (2m )! \right] ^{2}\,m}} :: \pi= \sqrt{\frac{6}{\lim \limits_{n\to\infty}\prod \limits_{k=1 \atop p_k \in \mathbf{P}}^{n}\,\left ( 1-\frac{1}{p_{k}^2}\right ) }}\quad \to инал p_k \, - гьакӀан числояр я * Эйлердин барабарвал: :: e^{i \pi} + 1 = 0\; * Константрин арада авай маса алакъаяр: :: \frac{\pi}{e}=2 \prod \limits_{k=1}^{\infty}\left (\frac{2k+1}{2k-1} \right )^{2k-1} \left (\frac{k}{k+1} \right )^{2k} :: \pi \cdot e = 6 \prod \limits_{k=1}^{\infty}\left ( \frac{2k+3}{2k+1}\right )^{2k+1} \left (\frac{k}{k+1} \right )^{2k} * «Пуассонан интеграл» ва я "Гауссан интеграл " :: \int\limits_{-\infty}^{+\infty}\ e^{-x^2}{dx} = \sqrt{\pi} * Интегралдин синус: :: \int\limits_{-\infty }^{+\infty }{\frac{\sin x}{x}dx}=\pi * Дилогарифм куьмекдалди къалурун: :: \pi=\sqrt{6\ln^2 2+12\ \operatorname{Li}_2\left(\frac{1}{2}\right)} == Эдебият == == Баянар == == ЭлячӀунар == Категория:Математика

Пи (число)

Мичегь () — Дагъустан республикадин Ахцегь районда авай хуьр. «Смугъулрин» хуьруьнсоветдик акатзава. == География == Хуьр Ахцегь райондин юкьван пата, райондин администрациядин юкь тир Ахцегь хуьрелай 10 км яргъал, ГелмецӀ-Ахцегь цӀиргъинин рагъэкъечӀдайпатан гуьнедал, Камин вацӀ Ахцегь вацӀуз акахьзавай чкадал ала. == Тарих == КӀеви Мичегь къеледин патав 1730 йисуз ягъунар хьанвай, гьина Надир шагьдин къушунри сувавияр кӀаник кутунай. Мичегьрин сурара, 1848—1849 лагьай йисара имам Шамилан къушунри Ахцегь къеле кьун патал авур женгера рагьметдиз фейи муьрид — Алимаммат Бедиралидин хва кучуднавайди я. 1839 йисуз Мичегь хуьр вири Самур округдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатнай. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Самур округдин Ахцегьпара наибвалдиз талукь тир. Смугъулар , Къучагъар ва Хълар хуьрерихъ галаз Смугъулрин хуьруьнжемятдик квай. * Хуьруьн мукьвал, хашарин суьретар алай сурун къванер ава. == Агьали == Йисариз килигна Мичегьрин агьалидин дегиш хьунин динамика: Йис 1886 2002 2010 Агьалияр 460Население Ахтыпаринского наибства в 1886 году 138Данные Всероссийской переписи населения 2002 года: таблица № 02c. Численность населения и преобладающая национальность по каждому сельскому населенному пункту. 154 33\. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2010 г. 2010 йисан агьалияр сиягьриз къачунин нетижариз килигна хуьре 154 касди уьмуьр ийизвай. Вири лезгияр, суни-мусурманар я. ==Экономика== Хуьре «Миджахский» кохоз ва хуьруьн майишатдин затӀар гьасил авунин кооператив «Миджахский» кардик ква. ==Чирвилер== Мичегьрин сифте чирвилер гузвай мектеб кардик ква. ==ТӀвар-ван авай ксар== * Мамедов Юсуф — лезги шаир ва кхьираг. == Баянар == == ЭлячӀунар == * Ахцегь райондин сайт Категория:Лезги хуьрер Категория:Ахцегь райондин хуьрер

Мичегь

Колпна район () — Урусат Федерациядин Орёл вилаятда авай район я. Майдан — 1 186 км². Агьалияр — кас. Административ юкь — Колпна. == География == Районди Орёл вилаятдин кьиблединни рагъэкъечӀдайпата чка кьунва. == Агьалияр == == Баянар == == ЭлячӀунар == * Официал сайт Категория:Орёл вилаятдин районар

Колпна район

Чингис Хан ( , вичин тӀвар — Тэмуджин, Темучжин, Темучин; тахм. 1155 йис ва я 1162 йис — ) — пайи-паяр хьанвай монголрин тайифаяр сад авуна, инсаниятдин тарихда виридалайни зурба гьукуматрикай сад тир Монголрин империядин бине кутур кас, адан садлагьай ва чӀехи хан. Китайдиз, Юкьван Азиядиз, Къавкъаздиз ва РагъэкъечӀдай Европадиз монголрин дяведин финар тешкилнавай кьушундин кьил. И финифар инсанрин зурба телефвилер галаз кьиле физвай, иллаки ислягь жемятрин арада. Вичин уьмуьрдин эхирра, Монголрин империядин чилери Юкьван Азиядинни Китайдин чӀехи пай кьунвай. 1227 йисуз Чингисхан кьейила кьулухъ империядин ирсдарар, чингизидар лугьудай, адан садлайгьай паб тир Бортэдин итимрин хилен несилар хьанвай. Ам Монголиядин тийижир чкадал кучуднавай, ам кучудай чка гилани дуьз малум туш. == Несилдин тӀварар == Монголрин «Чинебан кьисадив» кьурвал, Чингисханан улу-буба Гоа-Маралархъ галаз къавум хьана Бурхан-Халдун сувун патав галай Хэнтэедиз кучь хьанвай Бортэ-Чино тир. Фарс алим-тарихдар Рашид ад-Дина вичин тарихдин улубра гиман авурвал, Бортэ-Чино Хэнтэедиз VIII виш йисан юкьвара кучь хьанвай. Бортэ-Чинодикай 9-10 несилра Бата-Цагаан, Тамачи, Хоричар, Ууджим Буурал, Сали-Хаджау, Еке Нюдэн, Сим-Сочи, Харчу дидедиз ханвай. Несилдин 10-лагьай хиле, гуьгъуьнлай вичиз Монголжин-гоа паб гъанвай, Боржигидай-Мэргэн дидедиз ханвай. Рашид ад-Дина кхьизвайвал, Чингис- Ханан улу диде бурятрин хилекай сад тир, Алан-гоади бине кутунвай Хори несилдай тир«Сокровенное сказание». § 8. Рашид ад-Дин. Т. 1. Кн. 2. С. 10.. Гъуьл кьейила кьулухъ Алан-гоади ханвай, расу чӀарарни цаву вилер авай пуд рухваяр, гилан монгол халкьдин бине эцигай ксар тирди гьисабзава. Алан-гоадин вадлагьай, виридалайни гъвечӀи хва тир Бодончар Борджигинар сихилдин бине эцигай кас тир. == Уьмуьрдикай == Чингизхан Онон вацӀун къерехдал алай Делюн- Болдок тӀвар алай чкадал, Борджигинар сихилдай тир Есугей-багатуран ва Олхонутар сихилдай тир адан паб Оэлунан хзанда дидедиз ханвай. Есугея вичин паб Оэлун меркитар тайифадикай тир Еке-Чиледудикай къакъуднавай. Гададин тӀвар Есугея гъалибвал къачуна есир кьунвай татаррин регьбер Тэмуджин-Угеян гьуьрметдай эцигнай. Асул чешмейри чара-чара малуматар гузвайвиляй, Тэмуджинан хайи йис гилани дуьз малум туш. Чингизхана уьмур гьалзавай береда авай тек сад тир тарихдар Мэн-да бэй-лудин тарихдин кхьинриз ва Рашид ад-Дина монголрин ханрин архиврай кӀватӀнавай малуматрай авур гьисабунриз килигна, Тэмуджин 1155 йисуз ханвай. == Вичикай == == Тарихдин асул вакъиаяр == * 1155 йис — Тэмуджин дидедиз хайи йис (литературада гьакӀни 1162 ва 1167 йисар тирди къалурнава). * 1184 йис (тахминан) — Меркитри Тэмуджинан паб Бортэ есир кьунвай. * 1184/85 йис (тахминан) — Джамуха ва Тогърул ханан куьмердалди Бортэ есирдай азад авунай. ЧӀехи Джучи хва дидедиз ханвай. * 1185/86 йис (тахминан) — Тэмуджинан кьведлагьай хва — Чагатай дидедиз ханвай. * 1186 йисан октябрь — Пудлагьай Угэдэй хва дидедиз ханвай. * 1186 йис — Тэмуджина садлагьай улус (гьукумат) туькӀуьрнавай, гьакӀни Джамухадихъ галаз женгина кӀаник акатнай. * 1190 йис (тахминан) — Кьудлагьай Толуй хва дидедиз ханвай. * 1196 йис — Тэмуджинан, Тогърул ханан ва Цзинь династиядин кьушунрин сад хьанвай къуватар татаррин тайифайрал дяведалди физва. * 1199 йис * 1200 йис * 1202 йис * 1203 йис * 1203 йисан зул * 1204 йисан гад * 1204 йисан зул * 1205 йисан гатфар * 1205 йис * 1206 йис * 1207 — 1210 йисан * 1215 йис * 1219-1223 йисан * 1223 йис * 1226 йисан гатфар * 1227 йисан зул == Литература == Урус чӀалал Чешмеяр * * * * * * == Баянар == == ЭлячӀунар == * Категория:Монголрин ханар

Чингисхан

Гьажиев Нариман Гьажидин хва — лезги шаир ва кхьираг. 1938 йисан 21 октябрдиз Ахцегьа дидедиз хьана. Ада юкьван мектеб, Ростовдин университетдин журналисткадин факультет (1968) ва Москвада вини партшкола (1974) куьтягьна. Гзаф йисара Ахцегь райондин «ЦӀийи дуьнья» ва Магьачкъалада «Дагъустандин комсомолец» газетрин редакцийра, Дагъустандин партиядин обкомда ва Ахцегь райкомдин I-секретарвиле (1983-1991) кӀвалахна. Нариман Самуров кьве чӀалал теснифзавай зари я: урус чӀалал "Женнетдин ичер", "Гъетерин югъ" повестар ва "Кьакьан ичин тарак" гьикаяйрин кӀватӀал акъатнава; лезги чӀалал теснифзавай шиирин кӀватӀал "Цавун мискӀи" 2001 йисуз кӀелзавайбурув агакьна, "Чун, чубанар" пьеса Лезги театрдиз вуганва. ==Эдебият== * Гьаким Къурбан «Лезги зарияр». Категория:Лезги шаирар Категория:Лезги кхьирагар

Гьажиев Нариман Гьажидин хва

Шхара (гуржи შხარა) - Кьилин Къавкъаздин цӀиргъинин юкьван пата авай суван кӀукӀ я. Гуржистандин виридалайни кьакьан тӀинкӀ я. Чара-чара малуматрив кьурвал, суван кьанкьавал 5 068 мБольшая Советская Энциклопедия - Шхара , 5193 мpeakbagger.com - Shkhara, Georgia/Russia тахьайтӀа 5201 м я. Суван юкьван пай Сванетияда ава, кефер пай - Безенгида, Урусатдихъ сергьятдал ала, Кутаиси шегьердилай кефер патахъ 90 км яргъал чка кьунва. Уникум тир 12 км авай Безенгидин цал тӀвар алай суван массивдин пай я. «Шхара» - «зулар авай», «зулар-зуларин» лагьай чӀал я. Аквадай гьалда, гранитни кристаллдин чепрекьан, сув туькӀуьрайбур, нубатдалди масакӀа хьунухьдихъ галаз галкӀанвайди я. Гранитдикайни чепрекьандикай туькӀуьр хьанвайди я. Гуьнеяр муркӀарин гьамбарри кьунва, кеферпатан гуьнедал Безенги муркӀарин гьамбар ала, кьиблепатандал - Шхара муркӀарин гьамбар (адакай Ингури вацӀ са пай эгечӀзава). Альпинизмдин тӀвар-ван авай чка я. СССГ-дин альпинистри 133-лагьай йисуз сад алай сеферда Шхарадал хкаж хьана. Шхара суван кьиблепатан гуьнедин кӀане 2200 м авай кьакьандай Ушгули хуьр ала (Местиа район, Сванетия). Ам ЮНЕСКО-дин Виридуьньядин Ирсинин Сиягьдиз кутунва. == Литература == * Большая советская энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия. 1969—1978. * Географические названия мира: Топонимический словарь. — М: АСТ. Поспелов Е.М. 2001. == ЭлячӀунар == * Peakware.com * Summitpost.org * Шхара суван йигинарнавай видеопанорама == Баянар == Категория:Гуржистандин суварин кукӀвар Категория:Къавкъаздин суварин кукӀвар Категория:Сванетия Категория:Суварин кукӀвар алфавитдин къайдада Категория:Суван кукӀвар вад-агъзурхъанар Категория:K-38-VIII

Шхара

1711 йис (са агъзурни иридвишни цӀусадлагьай йис) — чи эрадин 1711-лагьай йис. XVIII виш йисан 11-лагьай йис я. == Вакъиаяр == == ЭлячӀунар == Категория:XVIII виш йис Категория:1711 йис

1711 йис

6 февраль — григорийдин чӀаваргандал гьалтайла йисан 37-й югъ я. Йисан эхирдал кьван 328 югъ ама (яргъи йисуз 329 югъ). ==Вакъиаяр== ==Суварар== ===Умуми дуьньядин суварар=== ==Дидедиз хьана== ===Лезгистанда=== ===Дуьньяда=== ==Кьена== Категория: Февраль

6 февраль

ДаркӀуш () — Дагъустан республикадин СтӀал Сулейман районда авай тунвай хуьр. ==География== Хуьр СтӀал Сулейман райондин кьиблединни - рагъакӀидай пата, райондин юкь тир Кьасумхуьрелай тахминан 12 км яргъал, «Кьасумхуьр — Кьурагь» рекьин мукьув чка кьунвайди я. ==Тарих== Хуьруьн шумуд йис аватӀа ва тӀварцӀи гьи мана гузватӀа малум туш. ДаркӀушрин рагъэкъечӀдай пата архитектурадин имарат — мискӀин ава. Хуьруьн кефердинни - рагъэкъечӀдай пата сур, ва юкьван пата сихилдин сур ава. Ва хуьруьн кеферндинни - рагъакӀидай къерехда пӀир ва цӀуру сур акваз жеда. XIX виш йисуз Вини Арагъ хуьр вири Куьре округдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатзава. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Куьре округдин Гуьней наибвалдиз талукь тир. Птидхуьр, КӀахцугъ, Вини Арагъ ва Татархан хуьрерихъ галаз Татарханрин хуьруьнжемятдик акатзавай. 1966 йисуз ДаркӀушрин агьалияр кьулувалдиз куьч хьанвай, ва райондин лап рагъэкъечӀдай пата цӀийи ДаркӀуш Къазмаяр хуьр арадал гъанвай. ==Агьалияр== Куьч жедалди хуьруьн агьалийрин вири лезгияр, суьнни - мусурманар тир. 1886 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрин малуматрив кьурвал, хуьре 85 майишатар авай, агьалийрин кьадар 452 кас тир. 1886 йисуз Гуьней наибвалдин агьалияр Эгьлияр малдарвилел, хуьруьн майишатдал, бахчахъанвилел ва кеспи ийиз шегьерриз фидай лежбервилел алахънавай. Алай чӀавуз хуьр ичӀизва. ==ТӀвар-ван авай ксар== * Сайдумов Абдулкъадир Сайдуман хва (1930–2002) — Дагъустандин тӀвар-ван авай лезги актёр, шаир, кхьираг ва таржумахъан. == Баянар == == ЭлячӀунар == * СтӀал Сулейман райондин официал сайтуна ДаркӀуш хуьруькай куьруь малуматар Категория:СтӀал Сулейман райондин хуьрер Категория:СтӀал Сулейман райондин тунвай хуьрер Категория:Лезги хуьрер

ДаркӀуш

Кочубей — Дагъустан республикадин Тарумовка районда авай хуьр. Кочубей хуьруьнсовет туькӀуьрзава, адан кьилин хуьр я. == География == Хуьр Тарумовка райондин юкьван пата ала. ==Тарих== Хуьруьн бине 1723 йисуз кутунай. Сивяй- сивиз атай кьисадив кьурвал, I Пётрдин 1721 - 1722 йисара Каспи уьлквейрал дяведалди финифар кьиле тухванвай береда гилан хуьр алай чкадал лукӀарин савда ийизвай базар алай. Гьавияляй хуьруьн сифте тӀвар «Чёрный Рынок» тир, яни «ЧӀулав Базар». XVII виш йисан эхирра иниз терекдин казакар куьч хьана ацукьиз эгечӀнай. 1962 йисалай 1992 йисал кьван хуьруьк шегьервилин посёлокдин статус галай. ==Агьалияр== 2014 йисан агьалияр сиягьриз къачунин нетижариз килигна хуьре 7 233 кас яшамиш жезвай. Йис 1970 1979 1989 2002 2010 2012 2013 2014 Кьадар 5 853 Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. 9 509 Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. 11 205 Всесоюзная перепись населения 1989 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. 6 366Данные Всероссийской переписи населения 2002 года: таблица № 02c. Численность населения и преобладающая национальность по каждому сельскому населенному пункту. М.: Федеральная служба государственной статистики, 2004 7 272 Итоги ВПН-2010. 5. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских населенных пунктов, сельских населенных пунктов – районных центров и сельских населенных пунктов с населением 3 тысячи человек и более 7 322 Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 г. 7 327 33\. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 г. 7 233 Численность населения на 1 января 2014 года по сельским поселениям Республики Дагестан. Проверено 17 апреля 2014. Архивировано из первоисточника 17 апреля 2014. Хуьруьн эгьлийрин милли состав: * аварар — 34,1 % * урусар — 34,1 % * даргияр — 21,4 % * яхулар — 2,3 % Этнокавказ. Национальный состав Тарумовского района по переписи 2002. == Баянар == == ЭлячӀунар == * Официальный сайт администрации МО «Тарумовский район» Категория:Тарумовка райондин хуьрер

Кочубей (Дагъустан)

«Тад Магитль» хуьруьнсовет () — Дагъустан Республикадин Ахвах райондик акатзавай муниципалитет. Администрациядин юкь — Тад Магитль хуьр я. Хуьруьнсоветдик акатзавай хуьрер: Тад Магитль, Цвакилколо, Кванкеро. ==География== Хуьруьнсовет Дагъустан Республикадин Ахвах райондин юкьван пата ала. ==Агьалияр== Йисариз килигна Тад Магитль хуьруьнсоветдин агьалийрин дегиш хьунин динамика: Йис 2010 2015 Агьалияр 2 236 Всероссийская перепись населения 2010 года. Таблица № 11. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских и сельских населённых пунктов Республики Дагестан 2 357 33\. Численность постоянного населения Республики Дагестан по муниципальным образованиям на 1 января 2015 г. 2015 йисан Урусатдин агьалияр сиягьриз къачунин нетижайриз килигна хуьруьнсоветдин агьалийрин вири санал кьадар: 2 357 кас тир. Вири ахвахар, суни-мусурманар я. == Баянар == == ЭлячӀунар == * Cельское поселение Тад- Магитлинский сельсовет Категория:Ахвах райондин хуьруьнсоветар

Тад Магитль хуьруьнсовет

I Елизаве́та ( — ) — Англиядинни Ирландиядин королева (17 ноябрдилай 1558), Тюдор династиядин эхиримжи пачагь. Англиядин корол VIII Генрихдан гъвечӀи руш, Анна Болейн папалай хьанвайди я. Елизавета гьукуматдин кьиле авай чӀавуз «Англиядин къизилдин чӀав» лугьузава, культура вилик фейивиляйни (адан чӀавуз авай чӀехи ксар культурадин рекъяй: Шекспир, Марлоу, Бэконни масадбур), гьакӀни Англия дуьньяда гьукуматрин арада пара къуват хьайивили (Гатунтежедай Армада ягъайвили, Дрейк, Рейли, Ост-Индиядин компания). == Уьмуьр == 1558 йисуз Елизаветадикай Англиядин пачагь хьана. А чӀавуз адан 25 йис тир. 1559 йисан 25 январдиз Елизаветадин чӀавуз хьайи сифте Парламент эгечӀна. Гьукуматдин кьилиз атайла, ам сад лагьана четинвилерал гьалтна. Англия, Европадин пара гьукуматар хьиз, католикринни протестантрал пай хьанвай. ВИчи кьабулнавай «Савилин актдалди» ада виридаз къалурна, вичи гьукумат Реформациядин рекъяй мадни вилик тухудайди. ЯтӀани Англияда католикриз чпин диндихъ агъаз ихтияр амай. Диндин эхвал гайивиляй Англияда дявеяр хьаначир диндин рекъяй авай аксивилерал хьайи, Европадин пара пай гьукуматри хьайи саягъ. == I Елизаветани Урусат == Елизаветадин Англиядинни Урусатдин алакъадикай кьве аспектрай хабар ава: Москвадин компаниядин крарайни Елизаветадинни IV Иванан кхьинрихъай. «Muscovy Trading Company» («Москвадин масагунрин компания») гьич 1551 ийсуз туькӀуьрнавай, VI Эдуардан девирда. Ахпа виниз хкаж жез и компанияди кьилди Елизаветадин девирдиз эгечӀна. «Muscovy Trading Company»-дин масагунрин кӀвалахри кьве гьукуматрин арада авай гьалара чӀехи чка кьазвай. Цардинни королевадин дипломативилин алакъа мукьвал-мукьвал Москвадин компанияди тухузвай, вичихъни адахъ ахпа векилвилин кӀвал хьана Москвада. == Баянар == == ЭлячӀунар == * Категория:ЧӀехибритания Категория:Тарих

I Елизавета

Уран (символ: ; ) — Ракъинин системада авай 7-лагьай планета. == Баянар == == ЭлячӀунар == === Урус чӀалан === * Уран на astrolab.ru * galspace.spb.ru * Уран на allplanets.ru * www.astronet.ru * Астрофорум — тема о наблюдениях Урана Категория:Планетаяр

Уран (планета)

Финн чӀал (вичин тӀвар — suomi , suomen kieli) — Финляндиядин гьукуматдин чӀал. Суоми-угор чӀаларин хизандик акатзава. И чӀалал 7 миллион кас рахазва. Финляндияда, ЕврогалкӀда, Швецияда ва Карелияда и чӀалахъ гьукуматдин статус ава. == Суомирин алфавит == A a B b C c D d E e F f G g H h I i J j K k L l M m N n O o P p Q q R r S s T t U u V v X x Y y Z z Å å Ä ä Ö ö == ЭлячӀунар == * Категория:Урал чӀалар

Финн чӀал

1639 йис (са агъзурни ругудвишни къанницӀекӀуьдлагьай йис) — чи эрадин 1639-лагьай йис. XII виш йисан 39-лагьай йис я. ==Вакъиаяр== == ЭлячӀунар == Категория:XII виш йис Категория:1639 йис

1639 йис

Кьуьчхуьр Саид — чӀехи лезги шаир ва мазан. 1767 йисуз Куьре магьалдин Кьуьчхуьре дидедиз хьана. Медресада чирвилер къачур жегьилди са вахтара Ширван магьалда уьмуьрнай. Ада чкадин ашукьрихъни шаиррихъ галаз галкӀаяр хвенай. Куьредин ханарин гьахъсузвилер эхиз тахьай Саида вичин шиира абурун луматӀвилер негьна. Сурхай хандиз Саидакай вичин гъилибан ашукь ийиз кӀан хьанай, амма шаирди адаз икрамнач. Акси яз, Саида зулумкар Сурхаян алчах крар винел акъудзава, ачухдиз халкьдин пад хуьзва. Сурхая вичиз муьтӀуьгъ тахьай шаирдиз кар кьун кьетӀна. Ада Саидаз вичин кӀвале кьиле фейи межлисдиз эверна ва ина шаир вичин папариз ягьсузвилелди килигзава лагьана, багьна кьуна, жаллатӀрив адан вилер акъудиз туна. Амма Саид и зулуматдин кардини ругьдиз ажузнач, ада мадни дерин ва хци бунчивилин фикирар квай чӀалар туькӀуьриз хьана. Шаир 1812 йисуз регьметдиз фена. Адан эсерар кьилди улубар хьиз са шумудра чапдай акъатнава. Хайи лезги чӀалалай гъейри, ада чӀехи устӀарвилелди азербайжан чӀалални эсерар туькӀуьрзавай. 2012 йисуз хайи Кьуьчхуьр хуьре шаир Саидаз тимтал хкажнай. ==ЭлячӀунар== * * Категория:Лезги шаирар

Кьуьчхуьр Саид

Инюпиак чӀал == Инюпиак алфиб == === Аляскадин инюпиак алфиб === A Ch G Ġ H I K L Ḷ Ł Ł̣ M N Ñ Ŋ P Q R S Sr T U V Y a ch g ġ h i k l ḷ ł ł̣ m n ñ ŋ p q r s sr t u v y extra letters for Аляскадин dialectic usage: *Diomede : e *Bering : w , z , zr *Kobuk : ’ *Seward : b === Канададин инюпиак алфиб === Канададин инюпиак (Ууммармиутун нугъат) алфиб: A Ch F G H Dj I K L Ł M N Ñ Ng P Q R Ȓ T U V Y a ch f g h dj i k l ł m n ñ ng p q r ȓ t u v y == Нумраяр == Вини Аляскадин инюпиак Interactive IñupiaQ Dictionary Вини-Чапла Аляскадин инюпиак Interactive IñupiaQ Dictionary Ukiuvaŋmiut Ugiuvaŋmiuraaqtuaksrat / Future King Island Speakers лезгидал atausiq atausriq atausiq сад malġuk malġuk maġluuk кьвед piŋasut piñasrut piŋasut пуд sisamat sisamat sitamat кьуд tallimat tallimat tallimat вад itchaksrat itchaksrat aġvinikłit ругуд tallimat malġuk tallimat malġuk tallimat maġluuk ирид tallimat piŋasut tallimat piñasrut tallimat piŋasut муьжуьд quliŋuġutaiḷaq quliŋŋuutaiḷaq qulinŋutailat кӀуьд qulit qulit qulit цӀуд qulit atausiq qulit atausriq qulit atausiq цӀусад qulit malġuk qulit malġuk qulit maġluuk цӀикьвед qulit piŋasut qulit piñasrut qulit piŋasut цӀипуд akimiaġutaiḷaq akimiaŋŋutaiḷaq agimiaġutailaq цӀикьуд akimiaq akimiaq agimiaq цӀувад akimiaq atausiq akimiaq atausriq agimiaq atausiq цӀуругуд akimiaq malġuk akimiaq malġuk agimiaq maġluuk цӀерид akimiaq piŋasut akimiaq piñasrut agimiaq piŋasut цӀемуьжуьд iñuiññaŋŋutaiḷaq iñuiñaġutaiḷaq inuinaġutailat цӀекӀуьд iñuiññaq iñuiñaq inuinnaq къад iñuiññaq qulit iñuiñaq qulit inuinaq qulit къадницӀуд malġukipiaq malġukipiaq maġluutiviaq яхцӀур malġukipiaq qulit malġukipiaq qulit maġluutiviaq qulit яхцӀурницӀуд piŋasukipiaq piñasrukipiaq piŋasuutiviaq пудкъад piŋasukipiaq qulit piñasrukipiaq qulit piŋasuutiviaq qulit пудкъаницӀуд sisamakipiaq sisamakipiaq . кьудкъад sisamakipiaq qulit sisamakipiaq qulit . кьудкьаницӀуд tallimakipiaq tallimakipiaq tallimativiaq виш kavluutit . kabluutit агьзур == тистикьар == == Алукьун == *Iñupiaq Combined Dictionary *Interactive IñupiaQ Dictionary ( Attention, if not downloaded of the Iñupiaq font: e = ñ / o = ł̣ / b = ġ / f = ŋ / j = ł / x = ḷ) *Ugiuvaŋmiuraaqtuaksrat / Future King Island Speakers (in King Island dialect) * North Slope Iñupiaq Grammar Second Year (Preliminary Edition for Student Use Only) by Edna Ahgeak MacLean, Alaska Native Language Center, University of Alaska Fairbanks, seventh printing 2000 Category:Эскимос-алеут чӀалар

Инюпиак чӀал

«Новокаре» хуьруьнсовет () — Дагъустан Республикадин Бабаюрт райондик акатзавай муниципалитет. Администрациядин юкь ва тек сад тир хуьр — Новокаре хуьр я. ==География== Хуьруьнсовет Дагъустан Республикадин Бабаюрт райондин юкьван пата, райондин юкь тир Бабаюрт хуьрелай 23,5 км яргъал ала. ==Агьалияр== 2013 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал хуьруьнсоветда 1 441 касди уьмуьр гьалзавай Таблица 33. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 г.. 2012 йисан малуматрив кьурвал, хуьруьнсоветдин агьалияр 1 409 кас тир Таблица 35. Оценка численности постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2012 г.. == Баянар == == ЭлячӀунар == * Cельское поселение Село Новокаре Категория:Бабаюрт райондин хуьруьнсоветар

Новокаре хуьруьнсовет

1958 йис (са агъзурни кӀуьд вишни яхцӀурницӀемуьжуьд лагьай йис) — григорийдин чӀаваргандал гьалтайла арбедиз эгечӀзавай куьруь йис. Им чи эрадин 1958-лагьай йис я. XX виш йисан 58-лагьай йис. ==Вакъиаяр== == ЭлячӀунар == Категория:XX виш йис Категория:1958 йис

1958 йис

1822 йис (са агъзурни муьжуьдвишни къанникьведлагьай йис) — григорийдин чӀаваргандал гьалтайла саласадиз эгечӀзавай куьруь йис. Им чи эрадин 1822-лагьай йис я. XIX виш йисан 22-лагьай йис. ==Вакъиаяр== == ЭлячӀунар == Категория:XIX виш йис Категория:1822 йис

1822 йис

Куьснет — вилик Азербайжан республикадин Кьвепеле районда авай лезги хуьр. == География == Хуьр Кьвепеле райондин кефер пата, райондин кьилин шегьер тир Кьвепеле шегьердилай кефер патахъ 2,5 км яргъал яла. == Агьалияр == Хуьруьн агьалийрин вири лезгияр тир. 2011 йисалди хуьре 16 хзанди уьмуьр гьалзавай. Гьа йисуз азербайжандин президентдин къарардалди, хуьруьн эгьлийриз пулунин компенсация вугана абур мажбур яз Кьвепеле шегьердиз акъуднай. Гьатта сурарни цӀийи чкадал куьчариз кӀанзавай, амма куьснетвияр рази хьаначир. Гила хуьруьз гьахьун къадагъа я. Иниз анжах президентдин хзандиз ва мукьва ксариз рехъ ахъазва. == ЭлячӀунар == * Küsnət: Azerbaijan Категория:Кьвепеле райондин хуьрер Категория:Лезги хуьрер

Куьснет (Кьвепеле)

Деличобан () — Дагъустан республикадин Дербент районда авай хуьр. «Деличобан» хуьруьнсоветдин администрациядин юкь ва сад тир хуьр я. ==География== Хуьр Дагъустан Республикадин кьибле пата, Дербент райондин кефер пата, Дербент шегьердилай 32 км кефердинни - рагъакӀидай пата, ракьун - рекьин мукьвал ала. ==Тарих== XIX виш йисуз Деличобан хуьр вири Къайтагъ-Табасаран округдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатзава. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Къайтагъ-Табасаран округдин Агъа-Къайтагъ наибвалдиз талукь тир. Деличобан хуьруьнжемятдик акатзавай. ==Агьалияр== 2002 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал хуьре 2173 касди уьмуьр гьалзавай Дербентский район. 2010 йисан малуматриз килигна, агьалияр 2217 кас тир. Агьалийрин вири азербайжанарин этник группа тир терекемеяр я, суни - мусурманар я. 1886 йисан Урусат Империядин агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал, Уллутеркеме хуьруьн агьалияр 521 кас тир, вири азербайжанар (терекемеяр) тир НИЖНЕ- КАЙТАГСКОЕ НАИБСТВО (1886 г.). == Баянар == == ЭлячӀунар == * Дербентский район >> Деличобан * СЕЛО У ЖЕЛЕЗНОЙ ДОРОГИ Категория:Дербент райондин хуьрер

Деличобан

«Вини Дженгутай» хуьруьнсовет () — Дагъустан Республикадин Буйнакск райондик акатзавай муниципалитет. Администрациядин юкь — Вини Дженгутай хуьр я. ==География== Хуьруьнсовет Дагъустан Республикадин Буйнакск райондин кьибле пата ала. ==Агьалияр== Йисариз килигна Вини Дженгутай хуьруьнсоветдин агьалийрин дегиш хьунин динамика: Йис 2010 2015 Агьалияр 2 144Всероссийская перепись населения 2010 года. Таблица № 11. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских и сельских населённых пунктов Республики Дагестан 2 35633\. Численность постоянного населения Республики Дагестан по муниципальным образованиям на 1 января 2015 г. 2015 йисан Урусатдин агьалияр сиягьриз къачунин нетижайриз килигна хуьруьнсоветдин агьалийрин кьадар: 2 356 кас тир. Вири аварар, суни- мусурманар я. == Баянар == == ЭлячӀунар == * Cельское поселение Верхний Дженгутай Категория:Буйнакск райондин хуьруьнсоветар

Вини Дженгутай хуьруьнсовет

Къяба чӀал, урахи чӀал, гьуьркъуьли чӀал (чпин чӀалал: къаьба [gäva, gäbha, gabha-dargwa]) - урахивийрин хайи чӀал, дарги чӀаларикай сад я. Рахазвайбурун кьадар - 35000 агъзур кас кьван я. Асул гьисабдалди Сергокъала районда, гьакӀни Акуша райондин кеферни рагъэкъечӀдай пата ва Къаякент райондик акатзавай Герга хуьре гегьенш хьанва Урус Википедия - Урахинский язык. == Нугъатар == * урахи рахун (Урахи, Аймаумахи, Аямахи, Аялизимахи, Ванашимахи, Вини Махаргимахи, Агъа Махаргимахи, Сугурбашимахи хуьрера); * мугри рахун (Мугри хуьре); * сираги рахун (Сираги хуьре); * бурдеки рахун (Бурдеки хуьре); * мургух рахун (Мургук хуьре); * кичи-гьямри рахун (Кичи-Гамри хуьре); * мулебкӀи рахун (Агъа Мулебки хуьре); * герга рахун (Герга хуьре). == Баянар == * Категория:Нах-дагъустан чӀалар Категория:Дагъустандин чӀалар Категория:Дарги чӀалар

Къяба (урахи) чӀал

Ride the Lightning (лезги «ЦӀалайпандиз пурар ягъун») — америкадин хэви-метал кӀеретӀдин «Metallica»-дин студиядин кьведлагьай албум я. 1984-лагьай йисан чиле вацран 27-лагьайдаз Megaforce Records лейблдал акъатнава, 1984-лагьай йисан цӀехуьл вацран 16-лагьайдаз Elektra Records лейблди ам цӀийи кьилелай акъуднава. «ЦӀалайпандиз пурар ягъун» «электрикадин стулдал кьиникьалди жазадихъ агакьун» лагьай чӀал я (ам албомдин жилдал ала). Им кӀеретӀдин продюссер Флемминг Расмуссендихъ галаз санал кхьей садлагьай кӀвалах я. == Манийрин сиягь, абурун тӀварарин таржума == № ТӀвар Таржума Мани кхьейбур Яргъивал 1 «Fight Fire with Fire» Хэтфилд, Ульрих, Бёртон 4:45 2 «Ride the Lightning» ЦӀалайпандиз пурар ягъун Хэтфилд, Ульрих, Бёртон, Мастейн 6:37 3 «For Whom the Bell Tolls» Зенгини вуж патал ягъзава Хэтфилд, Ульрих, Бёртон 5:09 4 «Fade to Black» МичӀивиле квахьун Хэтфилд, Ульрих, Бёртон, Хэмметт 6:59 5 «Trapped Under Ice» МуркӀадик кӀевна Хэтфилд, Ульрих, Хэмметт 4:08 6 «Escape» Катун Хэтфилд, Ульрих, Хэмметт 4:24 7 «Creeping Death» Чинеба агатзавай кьиникь Хэтфилд, Ульрих, Бёртон, Хэмметт 6:35 8 «The Call of Ktulu» Ктулгьудин эвергун Хэтфилд, Ульрих, Бёртон, Мастейн 8:55 Бонус-трекар (Elektra-дин цӀийи кьилелай акъудун) Бонус-трекар (Elektra-дин цӀийи кьилелай акъудун) Бонус-трекар (Elektra-дин цӀийи кьилелай акъудун) Бонус-трекар (Elektra-дин цӀийи кьилелай акъудун) № ТӀвар Къейд Кхьейбур 1 For Whom the Bell Tolls live Хэтфилд, Ульрих, Бёртон 2 Creeping Death live Хэтфилд, Ульрих, Бёртон, Хэмметт == Кхьинин иштирахъанар == * Джеймс Хетфилд — ритм- гитара,вокал; * Кирк Хэммет — соло-гитара; * Клифф Бертон — бас-гитара; * Ларс Ульрих — ударные. * Дэйв Мастейн - кхьинин кӀвалахда иштираквал авур туш. Хэтфилд, Ульрихни Бёртондихъ галаз санал Ride the Lighting, The Call of Ktulu манияр кхьейди я. == ЭлячӀунар == * Альбом «Ride the Lightning» кӀеретӀдин официал сайтдал R Ride the Lightning Категория:Трэш-металдин албомар Категория:Мультиплатинадин албомар

Ride The Lightning

«Могох» хуьруьнсовет () — Дагъустан Республикадин Гергебиль райондик акатзавай муниципалитет. Администрациядин юкь — Могох хуьр я. Хуьруьнсоветдик акатзавай хуьрер: Могох, Гоцоб. ==География== Хуьруьнсовет Дагъустан Республикадин Гергебиль райондин кефер пата ала. ==Агьалияр== Йисариз килигна Могох хуьруьнсоветдин агьалийрин дегиш хьунин динамика: Йис 2010 2015 Агьалияр 438 Всероссийская перепись населения 2010 года. Таблица № 11. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских и сельских населённых пунктов Республики Дагестан 481 33\. Численность постоянного населения Республики Дагестан по муниципальным образованиям на 1 января 2015 г. 2015 йисан Урусатдин агьалияр сиягьриз къачунин нетижайриз килигна хуьруьнсоветдин агьалийрин вири санал кьадар: 481 кас тир. Вири аварар, суни-мусурманар я. == Баянар == == ЭлячӀунар == * Cельское поселение сельсовет Могохский Категория:Гергебиль райондин хуьруьнсоветар

Могох хуьруьнсовет

Кашуб чӀал ва я Померан чӀал (чпин тӀвар: kaszëbsczi jãzëk, kaszëbskô mòwa, kaszёbizna, цӀуру: помор чӀал, поморни кашуб чӀал, кашубни словин чӀал) — кашуб халкьдин, лех агъакӀватӀалдик акатзавай рагъакӀидайпатан славъянрин чӀал я. Помор воеводвиле авай Кашубия тарихдин вилаятда чкӀанвайди я. == Рахазвайбурун кьадар == 2011 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайриз килигна, Польшада 106 агъзур касди кашуб чӀал чпин хайиди яз гьисабзавай. Чара-чара малуматриз килигайла, кашуб чӀал 53 агъзур касдиз чизва, 150 агъзур касдиз адакай жизви чирвилер ава. == ЧӀалан гьалар== Са шумуд виш йисарин къене кашуб чӀалан статус веревирдерин себеб тир. Яргъалди ам Польшада поляк чӀалан нугъат хьиз гьисабзавайди тир (гьакӀ ятӀани, абуру кашуб чӀалан тарихдин кьилдивал тестикьарзавай). Гьа виляй кашуб чӀал нугъат хьиз вичи вич вилик тухузвай, гьакӀни вири чӀавара кашубар политикадин патахъай Польшадик квай тир. ЧӀалан кардик кутунар атӀунра эцигнавайди я. 2005 йисалай кьулухъ Помор воеводвиле «региондин чӀал» статус гваз авайди я. 2009 йисан 1-лагьай кьамугдилай кьулухъ кашуб чӀалан патахъай «Регион чӀаларикай Европадин хартия» кӀвалахиз гатӀумна. 2003 йисуз кашуб чӀалаз, ISO 639-2 къанунриз килигна, CSB пуд гьарф авай виридуьньядин куьлег гана. == Кхьинар == aA ąĄ ãà bB cC dD eE éÉ ëË fF gG hH iI jJ kK lL łŁ mM nN ńŃ oO òÒ óÓ ôÔ pP rR sS tT uU ùÙ wW yY zZ żŻ Гьарф A a Ą ą à ã B b C c D d E e É é Ë ë F f G g H h I i J j K k L l Ł ł Ван (IPA) ɐ õ ã b ʦ d ɛ e ə f g x ɪ-i j k l w Гьарф M m N n Ń ń O o Ò ò Ó ó Ô ô P p R r S s T t U u Ù ù W w Y y Z z Ż ż Ван (IPA) m n ɲ ɔ wɛ o œ/ɒ p r s t ʊ-u ɥi-wy v ɪ-i z ʒ Саднавай гьарфар Ch ch Ch ch Cz cz Cz cz Dz dz Dz dz Dż dż Dż dż Rz rz Rz rz Sz sz Sz sz Ван (IPA) x x ʧ ʧ ʣ ʣ ʤ ʤ ʒ ʒ ʃ ʃ == ЭлячӀунар == * Категория:Славян чӀалар

Кашуб чӀал