Datasets:

leks-forever

/

lez_wiki_20240920

like 1

Канелонес департамент () — Уругвайда авай департамент я. Майдан — 4 536 км². Агьалияр — 520 187 кас. Агьалидин чуькьуьнвал — 114,68 кас/км². Административ юкь — Канелонес. == География == Департаментди Уругвайдин кьибле пата чка кьунва. ;Шегьерар: # Сьюдад-де-ла-Коста (112 449) # Лас-Пьедрас (71 268) # Баррос-Бланкос (31 650) # Пандо (25 949) # 18 май (21 367) # Ла-Пас (20 526) # Канелонес (19 865) # Санта-Лусия (16 475) # Прогресо (16 244) # Пасо-Карраско (15 028) # Касарино (9 295) # Хенераль-Либер-Сереньи (8 811) # Вилья-Креспо-и- Сан-Андрес (8 756) # Сан-Рамон (6 992) # Салинас (6 574) # Хоакин-Суарес (6 124) # Парке-дель-Плата (5 900) # Саусе (5 797) # Атлантида (5 562) # Эстасьон-Атлантида (5 562) # Тала (4 939) # Вилья-Аэропарке (4 434) # Толедо (4 028) # Эмпальме-Ольмос (3 978) (хуьр) # Сан-Хасинто (3 909) # Санта-Роса (3 660) == ЭлячӀунар == * Официал сайт Категория:Уругвайдин департаментар

Канелонес (департамент)

Гатфар — сад кьуд йисан вахтуникай хъуьтӀуьни ва гатун арада ава. Пуд варцуникай ибарт я: вини пата — ибне, нава, тӀул, кӀени пата — мара, баскӀум, цӀехуьл. Гатфар — гатӀунин вахт я, югъ яргъи жеда, гьава чими жеда, ва хъач, чӀур акъатда. === Алукьунар === * Описание весны в природе Йисан вахтар Гатфар | Гад | Зул | Кьуьд Категория:Вахт

Гатфар

Науру Республика — бицӀи гьукумат. == ЭлячӀунар == * * Статистика Категория:Австралияни Океаниядин гьукуматар

Науру

Тигьирхуьруьн Къазмаяр () — Дагъустан республикадин Мегьарамдхуьруьн районда авай, «Тигьирхуьруьн Къазмайрин» хуьруьнсоветдик акатзавай хуьр. == География == Хуьр Мегьарамдхуьруьн райондин рагъэкъечӀдай пата, райондин юкь тир Мегьарамдхуьрелай 31,5 км яргъал ала. Мукьвал алай хуьрер: Самур, Хтун Къазмаяр. ==Тарих== Тигьирхуьруьн Къазмайрин бине, Мегьарамдхуьрелай тахминан кьуд км яргъал алай ЦӀуру Тигьирхуьряй арандиз куьч хьанвайбуру кутунай. Вини хуьр, винел пад кьулу кӀунтӀал, чӀехи тамун агъа кьиле алай. XIX виш йисан 1866 йисуз ЦӀуру Тигьирхуьр (Вини Тигьирхуьр) вири Куьре ханвалдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатнай. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Куьре округдин Гуьней наибвалдиз талукь тир. ЦӀуру Къуйсун ва Мегьарамдхуьруьхъ галаз Мегьарамдхуьруьнжемятдик акатзавай. ==Агьалияр== 2002 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал хуьре 2765 касди уьмуьр гьалзавай Мегьарамдхуьруьн район. ФЛНК. Агьалидин вири лезгияр, суни - мусурманар я. == Баянар == == ЭлячӀунар == * Тигьирхуьруьн Къазмайрин мектебдин тарих Категория:Мегьарамдхуьруьн райондин хуьрер Категория:Лезги хуьрер

Тигьирхуьруьн Къазмаяр

Вини-Ярагъ (, ) — Дагъустан республикадин Хив районда авай, «Агъа-Ярагъ» хуьруьнсоветдик акатзавай хуьр. == География == Хуьр Хив райондин юкьван пата, Ергук сувун кӀанив, Табасаран райондихъ галаз сергьятдин мукьвал, райондин юкь тир Хив хуьрелай 14 км яргъал ала. ==Тарих== XIX виш йисуз Вини-Ярагъ хуьр вири Куьре округдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатнай. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Куьре округдин Кьибле - Табасарандин наибвалдиз талукь тир. Агъа-Ярагъ, Зилдик ва Чулак хуьрерихъ галаз Ярагъ хуьруьнжемятдик акатзавай. ==Агьалияр== 2002 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал хуьре 342 касди уьмуьр гьалзавай Хив райондин агьалияр, 2000 йис. ФЛНК. Агьалидин вири табасаранар, суни - мусурманар я. 1886 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрин малуматрив кьурвал, Вини-Ярагъ хуьруьн агьалийрин кьадар, вири табасаранар яз 269 кас тир.1886 йисуз Кьибле - Табасарандин наибвалдин агьалияр Хуьре авай сихилар: Маллакьбар, Кецягъяр — Билдагь хуьряй куьч хьана атайбур, Раслар, Аьрхъвар, Гурдар, Ачигъяр, Букьар, Аьрюхъяр. ==ТӀвар-ван авай ксар== * Билдагъарин Буч - Кецягъяр сихилдай тир девлетлу кас, 1936 йисуз кулаквиляй терг авунай. * Сефикурбанов Алитагир - Аьрхъвар сихилдай тир зари. * Урцмиханов Эмирхан - Кецегъяр сихилдай тир журналист, Магьачкъалада кӀвалахзава. * Юсуфов Абдулкади - Гурдар сихилдай тир алим, Магьачкъалада кӀвалахзава. * Адилова Элмира - Раслар сихилдай тир зари, хуьре кӀвалахзава. == Баянар == == ЭлячӀунар == * «Odnoselchane.ru» сайтуна Вини-Ярагъ хуьруькай малуматар Категория:Хив райондин хуьрер Категория:Табасаранрин хуьрер

Вини-Ярак

Ливны район () — Урусат Федерациядин Орёл вилаятда авай район я. Майдан — 1 806 км². Агьалияр — кас. Административ юкь — Ливны. == География == Районди Орёл вилаятдин кьиблединни рагъэкъечӀдайпата чка кьунва. == Агьалияр == == Баянар == == ЭлячӀунар == * Официал сайт Категория:Орёл вилаятдин районар

Ливны район

Анди халкьар — Дагъустанда уьмуьрзавай, анди-цез халкьарин группадик акатзавай миллетар я. Ибур: андияр, ахвахар, багулалар, ботлихар, годоберияр, каратаяр, тиндалар, чамалалар. 2002 йисан малуматрив кьурвал, цез миллетар квачиз абурун вири санал кьадар 34 387 кас тир. КӀел-кхьинар авачир и гъвечӀи миллетар аварар хьиз къейд ийизвайди я. Анди миллетри асул гьисабдалди Дагъустандин кьиблединни-рагъакӀидай патан районра, Анди-Къойсу вацӀун кӀама уьмуьр ийизва * Ахвах район: ахвахар. * Ботлих район: андияр, ботлихар, годоберияр. * ЦӀумада район: багулалар, тиндалар, чамалалар. * Шамил район: ахвахар. Анди чӀаларал рахазва, виридаз авар чӀални чизва. Цез чӀаларивай тафаватлу яз, анди чӀалар авар чӀалаз мадни мукьва я. Категория:Нах-дагъустандин халкьар

Анди халкьар

Мирзебегли — Азербайжан республикадин Кьвепеле районда авай хуьр ва муниципалитет. И муниципалитетдик вич Мирзебегли хуьр ва Жорлу хуьр акатзава. == География == Хуьр Кьвепеле райондин юкьван пата, райондин кьилин шегьер тир Кьвепеле шегьердилай 20 км яргъал чка кьунва. == Агьалияр == Алай чӀавуз хуьре 2 381 кас яшамиш жезва. Агьалий азербайжанарни лезгияр я. == Баянар == == ЭлячӀунар == * Mamaylı: Azerbaijan Категория:Кьвепеле райондин хуьрер

Мирзебегли

Алискерово — Чукотка автономиядин округда авай Билибино райондин шегьердин тегьерда кутунвай посёлок я. ГъвечӀи Анюй вацӀун эрчӀи патан къерехда алайди яБольшая Советская Энциклопедия — Посёлок Алискерово. Райондин юкьвал кьван яргъалвал 60 км я. 2008-лагьай йисалай кьулухъ тергнавайди хьиз гьисабзавайди я. == ТӀвар == Азиз Гьажидин хва Алискеррин геологдин гьуьрметдай поселокдиз Алискерово тӀвар гана. == Тарих == 1961-й йисуз ина мяден гьакьунва. Ахпа, кьве йис алатайла, полигонрал драга кӀвалахиз гатӀумна. Ам дуьньяда садлагьай полюсдин цӀарцӀелай анихъ галай чилерал кӀвалахзавай драга хьанай. 1962-й йисуз «посёлок» статус къачуна. 2008-й йисуз поселок терг авунаПостановление Правительства РФ от 2 февраля 1998 г. N 128 «О мерах социальной защиты населения ликвидируемых поселков золотодобытчиков в Чукотском автономном округе». == Агьалияр == Агьалийрин кьадар 1970 1979 1989 2002 2007 2010 1245 1170 1306 7 3 1 == Куьчейрин сиягь == * 70 лет Октября * Геологов * Горняцкая * Егорова * Заречная * Маковского * Полевая * Проточная * Разведчиков * Центральная * Школьная * Энергетиков == Машгъулардай фактар == 1977-й йисан 10-й чилез Свеча булахдин дугунда А. Я. Чередниченкодиз «Алискерово» тӀвар алай алпан гьатнаваМёртвый город — Алискерово, Чукотский автономный округ == Баянар == Категория:Урусатдин хирер

Алискерово (посёлок)

«Алиханмахи» хуьруьнсовет () — Дагъустан Республикадин Акуша райондик акатзавай муниципалитет. Администрациядин юкь — Алиханмахи хуьр я. Хуьруьнсоветдик акатзавай хуьрер: Алиханмахи, Вини Камкамахи. ==География== Хуьруьнсовет Дагъустан Республикадин Акуша райондин кефер пата ала. ==Агьалияр== Йисариз килигна Алиханмахи хуьруьнсоветдин агьалийрин дегиш хьунин динамика: Йис 2010 2015 Агьалияр 900 Всероссийская перепись населения 2010 года. Таблица № 11. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских и сельских населённых пунктов Республики Дагестан 880 33\. Численность постоянного населения Республики Дагестан по муниципальным образованиям на 1 января 2015 г. 2015 йисан Урусатдин агьалияр сиягьриз къачунин нетижайриз килигна хуьруьнсоветдин агьалийрин вири санал кьадар: 880 кас тир. Вири даргияр, суни- мусурманар я. == Баянар == == ЭлячӀунар == * Сельское поселение Алиханмахинский сельсовет Категория:Акуша райондин хуьруьнсоветар

Алиханмахи хуьруьнсовет

Гьажи Дауд Муьшкуьрви — Ширвандин имам Аббас-Кули-Ага Бакиханов. Гюлистан-и Ирам.Гербер И. Г. Описание стран и народов вдоль западного берега Каспийского моря // История, география и этнография Дагестана ХVIII-XIX вв. Архивные материалы. М.: Изд. вост. лит-ры, 1958., лезги чилер кӀватӀна са гьукумат туькӀуьрай кас, лезгийрин тарихда ва Кьиблепатан Къавкъазда гьукуматдин зурба кӀвалахдар, ирандин аксиниз къарагъун тешкил авур кас ва адан регьбер. ==Уьмуьрдикай== Имам Гьажи Давуд Къуба уезддин Муьшкуьр магьалдин Дедели хуьре дидедиз ханвай. Дидедиз хайивиликай малуматар авачирвиляй, ам хайи тарих малум туш. Гила Дедели хуьр Азербайжандин Хъачмаз районда ава. Вилик ам лезги хуьр тиртӀа гила ана уьмуьр гьалзавайбур цӀапариз элкъвенвай лезги несилар я ва татар я. Абуру чпи чеб цӀапар хьиз кьатӀанвайди я ва жегьил несилриз чпин улу- бубаяр са мус ятӀа лезгияр тир чӀал чизвач. ==Тарих== == Баянар == == ЭлячӀунар == * 6.2. ХАДЖИ-ДАУД-БЕК МЮШКЮРСКИЙ И ВОССТАНОВЛЕНИЕ ЛЕЗГИНСКОГО ГОСУДАРСТВА * Найден проект памятника великому Хаджи-Давуду * Хаджи-Давуд – герой, имам и полководец * Архив Али Каяева и фетва Хаджи-Давуда * Хаджи-Давуд Мюшкюрский Категория:Лезги кьегьалар Категория:Лезги тарих

Гьажи Дауд

Киригар () — Азербайжан республикадин КцӀар районда авай хуьр. «Яргунрин» хуьруьнсоветдик акатзава. == География == Хуьр КцӀар райондин кефер пата, Самур вацӀун кьерел, Дагъустандин Мегьарамдхуьруьн райондихъ галаз РФ часпардал , райондин кьилин шегьер тир КцӀар шегьердилай 23 км яргъал ала. Киригрин мягьлейрин тӀварар (ойконимар): Регъуьн мягьле, ПӀир кьейи мягьле, Нанабажидин мягьле, КӀуфуз фейи мягьле, Уьлчуьдин мягьле, Селиман мягьле. == Тарих == == Агьалияр== Хуьруьн агьалидин вири лезгияр, суни-мусурманар я. Киригра агъадихъ галай сихилрин веледри уьмуьр ийизва: Тистарар, Джанкъулуяр, Камушар, Салманар, Балаяр, СтӀарар, Шаурар КцӀарин хуьрера авай сихилрин тӀварар. ==ТӀвар-ван авай ксар== * Хидиров Фикрет Алибубадин хва — тӀвар-ван авай лезги шаир ва кхьираг. Хидиров Акиф Шакиран( Шилми) хва , физика- математикадин элмдин доктор. == Баянар == == ЭлячӀунар == Категория:КцӀар райондин хуьрер Категория:Лезги хуьрер Категория:Азербайжанда авай лезги хуьрер

Киригар

Цудик () — Дагъустан республикадин Рутул районда авай, «Муьхрек» хуьруьнсоветдик акатзавай хуьр. == География == Хуьр Дагъустан Республикадин Рутул райондин рагъакӀидай пата, Самур цӀиргъинин кьиблепатан гуьнеда, райондин юкь тир Рутул хуьрелай 20 км кефердинни — рагъакӀидай пата, Джилихуьр вацӀал ала. == Тарих == == Агьалияр == 2002 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал хуьре 504 касди уьмуьр гьалзавайРутул район. ФЛНК. Агьалидин вири рутулар, суни — мусурманар я. == Баянар == == ЭлячӀунар == Категория:Рутулрин хуьрер Категория:Рутул райондин хуьрер

Цудик

1985 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь

1994 йис (са агъзурни кӀуьд вишни кьудкъанни цӀикьуд лагьай йис) — григорийдин календарьдал гьалтайла кишдиз эгечӀзавай куьруь йис. Им чи эрадин 1994-лагьай йис я. XX виш йисан 94-лагьай йис. ==Вакъиаяр== == ЭлячӀунар == Категория:XX виш йис Категория:1994 йис

1994 йис

2018 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь

Слова́кия (), Словакиядин Республика () — юкьван европада авай гьукумат. Кефердинни рагъакӀидай пата Чехиядихъ галаз, кефер пата Польшадихъ галаз, рагъэкъечӀдай пата Украинадихъ галаз, кьибле пата Венгриядихъ галаз, рагъакӀидай пата Австриядихъ галаз сергьятра ава. == География == Словакия — унитар республика я; 8 краяр () ва 79 районар () акатзава. Словакиядин краяр № Край Агьалияр,2011-й йисан сиягьдиз кьачур ксар (2011) Майдан,statoids км² Агьалийрин къалинвал, ксар/км² Административ юкь 1 Банска-Бистрица край 660 563 9455 69,86 Банска- Бистрица 2 Братислава край 602 436 2052 293,58 Братислава 3 Жилина край 688 851 6801 101,29 Жилина 4 Кошице край 791 723 6752 117,26 Кошице 5 Нитра край 689 867 6344 108,74 Нитра 6 Прешов край 814 527 8981 90,69 Прешов 7 Тренчин край 594 328 4502 132,01 Тренчин 8 Трнава край 554 741 4147 133,77 Трнава Вири 5 397 036 49 034 110,07 == Баянар == == ЭлячӀунар == * Гьукуматдин официал сайт * Президентдин официал сайт * Národná Rada — Парламентдин официал сайт * Статистика *

Словакия

1771 йис (са агъзурни иридвишни пудкъанницӀусад лагьай йис) — чи эрадин 1771-лагьай йис. XVIII виш йисан 71-лагьай йис я. == Вакъиаяр == == ЭлячӀунар == Категория:XVIII виш йис Категория:1771 йис

1771 йис

Усугъ (агъул. Усугъ, ) — Дагъустан республикадин Кьурагь районда авай кьакьан суван хуьр. Хвереж ва Укуз хуьрерихъ галаз «Усугъ» хуьруьнсоветдик акатзава. Хуьруьнсоветдин администрациядин юкь я. == География == Хуьр Дагъустан Республикадин Кьурагь райондин рагъакӀидай пата, райондин администрациядин юкь тир Кьурагь хуьрелай 19 километр кефердинни — рагъакӀидай пата, Акарлец вацӀун дугундал чка кьунвайди я. == Тарих == Хуьруьн арадал атунин тарих малум туш. XIX виш йисуз Усугъ хуьр вири Куьре округдихъ галаз Урусатдин империядин гъилик акатзава. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Куьре округдин Кьурагь наибвалдиз талукь тир. Квардал, Укуз ва Гелхен хуьрерихъ галаз Усугъ хуьруьнжемятдик акатзавай. == Агьалияр == 2002 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал хуьре 300 касди уьмуьр гьалзавайКьурагь район. ФЛНК. Вири агъулар, суни — мусурманар я. 1886 йисан Урусат Империядин агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал, Усугъ хуьруьн агьалияр 404 кас яз вири агъулар тир.КУРАХСКОЕ НАИБСТВО (1886 г.) == ТӀвар-ван авай ксар == * Усугъви Мегьемед — тарихдин кардар, имам Шамилан наиб. == Баянар == == ЭлячӀунар == * Муниципальное образование «Сельсовет Усугский» Категория:Кьурагь райондин хуьрер Категория:Агъул хуьрер

Усугъ

Суицид — Инсанди вичи вичин уьмуьр фикирда кьуна кьатӀ авун. Яз, касдиз мад вичин уьмуьрдихъ мана авачиз акурла къвезвай фикир я. == Жув кьиникьунин себебар == Суициддихъ пара манаяр ава. ГьакӀа, умьмуьрда кьил акъат тежедай четинвилера кьурла инсанди вич рекьизва. Месала, жаваб авачир кӀанивал патал, кӀани кас кьейила, теквал, масадбуруз инсан гъавурда такьадайла, кӀвалахал четинвилер хьайила. Уьмуьрда мана акун тавурла. КӀанз-такӀанз кьиникьун — инсандиз чидайла, вичи вич кьин тавуртӀа, масадбуру ам гьадалайни пис жуьредалди рекьидайди. == Суицидни къанун == ЧӀехи пай гьукуматра суицид тахсирдай кьазвач. ЯтӀани инсанди вич рекьиз кӀанз дахьайтӀа, ам клиникада твада. Ахпа инсандиз куьмек гун вич рекьиз тахсир я. Маса инсан суициддал гъинни тахсир я. Россияда суициддикай малум гегьеншарун тахсир яз кьазва. == Баянар == == ЭлячӀунар == Категория:Жемятдин месэлаяр

Вичи-вич кьин

Салик () — Дагъустан республикадин Дербент районда авай хуьр. «Салик» хуьруьнсоветдин администрациядин юкь ва сад тир хуьр я. ==География== Хуьр Дагъустан Республикадин кьибле пата, Дербент райондин кефер пата, Дербент шегьердилай 26 км кефердинни - рагъакӀидай пата, федерал M29 «Кавказ» трассадал ала. ==Тарих== Хуьруьн бине Къубадай атанвай ксари кутунвай Воронов Н. И., Сборник статистических свѣдѣній о Кавказѣ. Императорское русское географическое общество. Кавказскій отдѣл, 1869, стр. 93. XIX виш йисуз Салик хуьр вири Къайтагъ-Табасаран округдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатзава. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Къайтагъ-Табасаран округдин Агъа-Къайтагъ наибвалдиз талукь тир. Великент ва Хан-Мамед-Кала (гилан Мамедкала) хуьрерихъ галаз Великент хуьруьнжемятдик акатзавай. ==Агьалияр== 2002 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал хуьре 1811 касди уьмуьр гьалзавай Дербентский район. 2010 йисан малуматриз килигна, агьалияр 1763 кас тир . Хуьре азербайжанарин этник группа тир терекемейри, даргийри ва табасаранри санал уьмуьр гьалзава, вири суни - мусурманар я. 1886 йисан Урусат Империядин агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал, Салик хуьруьн агьалияр 161 кас тир, вири азербайжанар (терекемеяр) тир НИЖНЕ- КАЙТАГСКОЕ НАИБСТВО (1886 г.). ==Экономика== * Агрофирма «Шейхляр» (къуьлуьн ва картуфрин магьсулар цунин фирма). * ООО «Шахдаш» (къванер хкудун). ==ИнфратуькӀуьрун== Хуьре юкьван мектеб, аялрин бахча, поликлиника, культурадин КӀвал, улубхана кардик ква. ==Тарихдин имаратар== * Сурун виней алай кӀунтӀар (Акун-Тюбе ва Дадан-Тюбе). * Дегь чӀаван хуьр. * Дегь чӀаван сур. == Баянар == == ЭлячӀунар == * Дербентский район >> Салик Категория:Дербент райондин хуьрер

Салик (Дагъустан)

1778 йис (са агъзурни иридвишни пудкъанницӀемуьжуьд лагьай йис) — чи эрадин 1778-лагьай йис. XVIII виш йисан 78-лагьай йис я. == Вакъиаяр == == ЭлячӀунар == Категория:XVIII виш йис Категория:1778 йис

1778 йис

Варз === Варцар лезгидал ва масса чаларал === лезги грек латин урус инглис Гьер Ιανουάριος Ianuarius Январь January Эхем Φεβρουάριος Februarius Февраль February Ибне Μάρτιος Martius Март March Нава Απρίλιος Aprilis Апрель April ТӀул Μάιος Maius Май May Къамуг Ιούνιος Iunius Июнь June Чиле Ιούλιος Quintilis Июль July Пахун Αύγουστος Sextilis Август August Мара Σεπτέμβριος September Сентябрь September БаскӀум Οκτώβριος October Октябрь October ЦӀехуьл Νοέμβριος November Ноябрь November ФундукӀ Δεκέμβριος December Декабрь December Категория:Вахт *

Варз (вахт)

Минехуьр () — Азербайжан республикадин КцӀар районда авай хуьр. «Къалажух» хуьруьнсоветдик акатзава. == География == Хуьр КцӀар райондин рагъэкъечӀдай пата, райондин кьилин шегьер тир КцӀар шегьердилай 26 км яргъал ала. Минехуьруьн мягьлейрин тӀварар (ойконимар): Агъа пад, Вини пад. == Тарих == == Агьалияр== Хуьруьн агьалидин вири лезгияр, суни-мусурманар я. Минехуьре агъадихъ галай сихилрин веледри уьмуьр ийизва: Мискискар (Мискискарилай атанвайбурун несилар я), КутӀуцар, Дедемар КцӀарин хуьрера авай сихилрин тӀварар. == Баянар == == ЭлячӀунар == Категория:КцӀар райондин хуьрер Категория:Лезги хуьрер Категория:Азербайжанда авай лезги хуьрер

Минехуьр

Урусатдинни-Турциядин дяве (1877—1878) — Урусатдин империядин (адахъ дуст Балкан уьлквеяр гилиг хьана) ва Усманрин империядин арада хьайи дяве. И дяве, Балкан полуостровдин агьалиди Усманрин гьукуматдин аксиниз тешкилнай къарагъунин себебдалди гатӀумнай. Болгарияда милли къарагъунар чуькьуьн паталди туьрквери христиан-эгьлидиз гайи регьимсуз зулумрикай ва азабрикай хабар хьайи Урусатдиз ва Европадиз хъел атанай. Усманрин империяда христианрин гьалар ислягь рекьералди са кьадар хъсанарун паталди серенжемар кьабулиз кӀанзавай Европадиз туьрквери рехъ атӀанвайди акур Урусатди 1877 йисан апрел вацра Турциядиз дяве малумарнай. ==Эдебият== * * * * Категория:Урусатдинни- Турциядин дявеяр Категория:Урусатдихъ галаз хьайи дявеяр

Урусатдинни-Турциядин дяве (1877—1878)

Иналук Арсанукаев Дышнинский — чеченрин Дишни тайифадай тир князь, Урус пачагьдин офицер (ротмистр), гуьгъуьнлай Кеферпатан Къавкъаздин Эмиратдин ЧӀехи Визир (фельдмаршал). 1919 йисан гатуз ада Узун-Гьажидихъ галаз Усманрин султӀан Багьадинан протекторатдик кваз Дагъустандин ва Чечнядин чилерал Кеферпатан Къавкъаздин Эмират арадал гъуникай малумарнай. ЦӀийиз арадал гъайи уьлкведин эмир Узун-Гьажи хьанай, амма гьукуматдиз идара ийидай органар Иналука тешкилнай ва вични Эмиратдин фельдмаршал хьанай. Са йис уьмуьр авур Эмират, тийижир себебралди кьенай Узун-Гьажидин кьиникьилай кьулухъ гьасятда терг хьанай ва Иналук Арсанукаев 1921 йисуз НКВД-дин къуллугъэгьлийрин паталай Грозный шегьерда рагъ алай юкъуз яна кьенай. ==ЭлячӀунар== * 1-ый и последний чеченский князь Иналук Арсанукаев-Дышнинский. Категория:Чечнядин тарихдин регьберар

Иналук Арсанукаев Дышнинский

right|thumb|300px|Иисусан Дуьз Диин. Гьакъикъи Исадин клиса ( Церковь истинного Иисуса ) — халкьарин арадин аслутушир реставрационизмдин клиса. 1917 йисуз Пекин шегьерда арадал гъанвайди я. Хашпара диндин протестанцизм хилен рекьерикай сад я ва хашпара диндин деноминациярин сиягьдиз талукь я. Дуьньяда и диндин рекье авайбурун кьадар тахминан 2,5 миллион кас я Although the Los Angeles based IA church website states a figure of 1.5 million, church sources from China say the figure is closer to the range of 2.4 — 3 million within China itself. See Allan Anderson: An introduction to Pentecostalism: global charismatic Christianity, p. 133—134.The «exact» number is difficult to determine accurately and there is a discrepancy due to problems in the disseminating of information within China. For further information, see Alan hunter: Protestantism in contemporary China, p. 66-70. The number of TJC members in China were obtained from the TJC preachers in China itself. Depending on how many Protestants there are in China, the figure for TJC members could be at least three million. И клисадин патал алайбур виридалайни пара Китайда, Индияда, Тайванда, Сингапурда, Малайзияда ва Гонконгда ава. Алай чӀавуз клисадин халкьар арадин ассамблея АСШдин Лос-Анджелес шегьерда чка кьунвайди я. 1995 йисуз «Гьакъикъи Исадин клисади» Москва вилаятдани хел ахъайна. ==Диндин асул везифаяр== * Хашунин пак ругьдиз агъун * Хашунин цяй ягъун * КӀвачерин дастамаз * Евхаристия * Киш югъ ===Диндин цӀуд макъала=== * Иса пайгъамбар * Инжил * Чара * Клиса * Эхирмижи дуван == Баянар == == ЭлячӀунар == *Иисусан Дуьз Диин (урус.) Категория:Хашпара дин

Иисусан гьакъикъи клиса

Чувек (, ) — Дагъустан республикадин Хив районда авай, «Чувек» хуьруьнсоветдик акатзавай хуьр. == География == Хуьр Хив райондин юкьван пата, райондин юкь тир Хив хуьрелай 7,8 км яргъал ала. ==Тарих== XIX виш йисуз Чувек хуьр вири Куьре округдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатнавай. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Куьре округдин Кьибле - Табасарандин наибвалдиз талукь тир. Гъвандик ва Арчуг хуьрерихъ галаз Гъвандик хуьруьнжемятдик акатзавай. ==Агьалияр== 2002 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал хуьре 619 касди уьмуьр гьалзавай Хив райондин агьалияр, 2000 йис. ФЛНК. Агьалидин вири табасаранар, суни - мусурманар я. 1886 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрин малуматрив кьурвал, Чувек хуьруьн агьалийрин кьадар вири табасаранар яз 363 кас тир.1886 йисуз Кьибле - Табасарандин наибвалдин агьалияр == Баянар == == ЭлячӀунар == * «Odnoselchane.ru» сайтуна Чувек хуьруькай малуматар Категория:Хив райондин хуьрер Категория:Табасаранрин хуьрер

Чувек

Гьабибов Геннадий Абдуллагьан хва — лезги кхьираг, медицинадин илимрин кандидат. 1934 йисан 5 апрелдиз СтӀал Сулейманан райондин Кьасумхуьрел къуллугъчидин хзанда дидедиз хьана. Ада Евпатория шегьерда юкьван мектеб ва Магьачкъалада медицинадин институт куьтягьна, духтур-психиатрвилин пеше къачуна. Гзаф йисара Герейханован совхоздин ва Магьачкъалада республикадин кьилин азарханада, Дагъустандин мединститутда кӀвалахна, медицинадин илимрин кандидатвилин дережа къазанмишна. Геннадий Гьабибован рикӀ аял чӀавалай эдебиятдал алай. Ада урус чӀалал кхьей, хъуьруьн ва ягьанат квай куьруь гьикаяр ва мезелияр ("Аппендикс", "Тамун мах", "Дишегьлидин накъвар", "Муьгьуьббатдин къуват", "Гуьзелвилин сирер" ва мсб.) Дагъустандин газетриз ва журналриз акъатна. Кхьирагди са актунин пьесаярни кхьена, ам Москвада Вирисоюздин драматургрин совещанидин иштиракчи хьана. "Гуьзелвилин сир" тӀвар алаз кьве ктаб чапдай акъатна. Зари 1979 йисуз залан азардик рагьметдиз фена, ам Магьачкъалада кучукнава. ==Эдебият== * Гьаким Къурбан «Лезги зарияр». Категория:Лезги кхьирагар

Гьабибов Геннадий Абдуллагьан хва

Республика Тажикистан (, ) — юкьван азияда авай гьукумат. == География == РагъакӀидай пата ва кефердинни рагъакӀидай пата Узбекистандихъ галаз, кефер пата Киргизиядихъ галаз, рагъэкъечӀдай пата Китайдихъ галаз, кьибле патани Афганистандихъ галаз са сергьятра ава. === Администрациядин паюн === Тажикистан — унитар республика; 2 вилаятар (, ), 1 автономиядин вилаятни 13 республикадиз табий тир районар акатзава. Тажикистандин администрациядин паюн ТӀвар Урус тӀвар Тажик тӀвар Агьалияр (2015-й йисанО Численность населения Республики Таджикистана на 1 января 2015 года ) агъ. ксар Майдан, агъ. км² Къалинвал, ксар/км² Районар Юкь Душанбе Душанбе Душанбе 788,7 0,126 7887,0 4 Сувун- Бадахшан автономдин вилаят Горно-Бадахшанская автономная область Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон 214,3 64,2 3,3 7 Хорог Согд вилаят Согдийская область Вилояти Суғд 2 455,5 25,4 97,4 18 Худжанд Хатлон вилаят Хатлонская область Вилояти Хатлон 2 971,5 24,8 120,8 21 Курган-Тюбе Республикадиз табий тир районар Районы республиканского подчинения Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ 1 922,0 28,6 67,2 13 Душанбе === ЧӀехи шегьерар === # Душанбе — 791 700 кас (1 473 400 — агломерация), 2015-й йисан # Худжанд (Хуҷанд) — 172 700 кас (724 200 — агломерация) # Курган-Тюбе (Қурғонтеппа) — 102 900 кас # Куляб (Кӯлоб) — 101 200 кас == Шикилар == |Эмомали Рахмон File:USSR-Tajikistan-Peak Communism.jpg|Исмоил Сомонидин шиш кӀук File:Usoi.jpg|Сарез вир File:Одежда жителей Гиссара (Таджикистан).JPG|Тажикар File:The courtyard of the Grand Masjid Imam Tirmizi.jpg|Душанбедин кьилин мискӀин File:Dushanbe Presidential Palace 01.jpg|Президентдин пачагьдин кӀвалер == Баянар == == ЭлячӀунар == * * Президентдин официал сайт * Гьамишан миссиядин сайт * Статистика *

Тажикистан

«Манкъулидхуьруьнсовет» () — Азербайжан республикадин КцӀар райондик акатзавай муниципалитет. Администрациядин юкь — Манкъулидхуьр хуьр я. Хуьруьнсоветдик акатзавай хуьрер: Манкъулидхуьр, Агъа Манкъулидхуьр, Мучугъуба, СтӀуруба. == Баянар == == ЭлячӀунар == * Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında Категория:КцӀар райондин хуьруьнсоветар

Манкъулидхуьруьнсовет

«Агъа Манкъулидхуьруьнсовет» () — Азербайжан республикадин КцӀар райондик акатзавай муниципалитет. Администрациядин юкь — Агъа Манкъулидхуьр я. Хуьруьнсоветдик акатзавай хуьрер: Агъа Манкъулидхуьр, Мучугъуба == Баянар == == ЭлячӀунар == * Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında Категория:КцӀар райондин хуьруьнсоветар

Агъа Манкъулидхуьруьнсовет

23 февраль — григорийдин чӀаваргандал гьалтайла йисан 54-й югъ я. Йисан эхирдал кьван 311 югъ ама (яргъи йисуз 312 югъ). ==Вакъиаяр== ==Суварар== ===Умуми дуьньядин суварар=== ==Дидедиз хьана== ===Лезгистанда=== ===Дуьньяда=== ==Кьена== Категория: Февраль

23 февраль

Ассам чӀал == Википедия == * http://as.wikipedia.org/wiki/প্ৰথম_পৃষ্ঠা Категория:Индоарий чхел

Ассам чӀал

Монтевиде́о () — Уругвайдин кьилин ва виридалайни чӀехи шегьер я. Шегьер лап чӀехи мана-метлеб авай финансрин, сиясатдин, экономикадинни медениятдин юкь я. == География == === Алай чка === Шьегьер гьукуматдин кьибле пата, Атлантик океандин Ла-Плата эстуарий къерехдал ала. Монтевидео сад хьтин тӀвар алай департаментдин юкь я. === Административ паюн === Монтевидео 62 округар ва я барриос () акатзава. # Сьюдад-Вьеха # Сентро # Сур # Агвада # Вилья-Муньос # Кордон # Палермо # Парк Родо # Трес-Крусес # Ла-Комерсиаль # Ларраньяга # Ла-Бланкеада # Парк Батлье # Поситос # Пунта-Карретас # Унион # Бусео # Мальвин # Мальвин Норте # Лас-Кантерас # Пунта-Горда # Карраско # Карраско Норте # Баньядос-де-Карраско # Флор-де-Мароньяс # Мароньяс # Вилья Эспаньола # Итусаинго # Кастро- Кастельянос # Меркадо-Модело — Боливар # Брасо Ориенталь # Хасинто Вера # Ла- Фигурита # Редукто # Капурро — Белья Виста # Прадо # Атауальпа # Айрес-Пурос # Пасо-де-лас-Дуранас # Бельведер # Ла-Теха # Трес-Омбуэс # Вилья-дель-Серро # Касабо # Ла-Палома # Пасо-де-ла-Арена — Сантьяго-Васкес # Нуэво-Парис # Консилиасьон # Саяго # Пеньяроль # Колон Сентро-и-Нороэсте # Лесиса # Колон Судесте # Манга, Толедо Чико # Касавалье # Серрито # Лас-Акасиас # Хардинес- дель-Иподромо # Пьедрас-Бланкас # Манга # Пунта-де-Рьелес-Белья-Италия # Вилья-Гарсия === Гьава === Субтропикрин гьава — хъуьтуьл, юкьван-ламуни чими. Юкьван гьисабдалди йисан температура — +16,7 °C. Виридалай чими варз январь я. == Стхавилин шегьерар == * Барселона, Испания * Богота, Колумбия * Буэнос-Айрес, Аргентина (1975) * Веллингтон, ЦӀийи Зеландия * Кадис, Испания * Квебек, Канада * Кордова, Аргентина * Куритиба, Бразилия * Ла-Плата, Аргентина * Мадрид, Испания * Мелилья, Испания * Монтевидео, АСШ * Порту-Алегри, Бразилия * Росарио, Аргентина * Санкт-Петербург, Урусат (1998) * Тяньцзинь, Китай * Циндао, Китай * Сан-Хосе, Коста-Рика * Париж, Франция (2013) * Мальмё, Швеция * Эль-Аюн, РагъакӀидай патан Сахара (2009) == Баянар == == ЭлячӀунар == * Официал сайт Категория:Кьиблепатан Америкадин уьлквейрин кьилин шегьерар Категория:Уругвайдин шегьерар

Монтевидео

Смугъулрин хуьруьнсовет () — Азербайжан республикадин Исмаиллы районда авай хуьруьнсовет. Адак тек са Смугъул хуьр акатзава. Категория:Исмаиллы райондин хуьруьнсоветар

Смугъулрин хуьруьнсовет (Исмаиллы район)

Азизханов Касбуба Лукьманан хва, лакӀаб Чепер Касбуба — тӀвар-ван авай лезги шаир ва публицист. Чепер Касбуба 1928 йисан 5 февралдиз Ахцегь райондин Чепер хуьре дидедиз хьана. Ада Ахцегьрин юкьван мектеб, Москвада вири кьилин партийный школа куьтягьна. Гзаф йисара Агъул, Ахцегь районрин ва республикадин "Коммунист" газетрин кьилин редакторвиле кӀвалахна, КПСС-дин Ахцегь райкомдин 2-секретарвилин везифаяр тамамарна. Гьукуматдин пишкешар ва «ДР-дин медениятдин лайихлу кардар» тӀвар къазанмишна. Азизханован шиирар, "Чепер Касбуба" тӀвар алаз, 1946 йисалай чапдиз акъатзава. Зари цӀудралди шиирин, манийрин, поэмайрин автор я. Абурукай шаирдин "Девирдин зенг", "Суван цуьквер" ва "Зи зираят" ктабар ибарат хьанва. Чепер Касбуба хайи ватандал, ва тӀебиатдал, ашукь шаир я. «Зи зираят» шиирда зариди вичин зиярат хайи ватан Чеперин хуьр яз гьисабзава. Чепер Касбуба «Лезги кхьирагрин садвалдин» член тир. ==Эдебият== * Гьаким Къурбан «Лезги зарияр». Категория:Лезги шаирар Категория:Лезги кхьирагар Категория:Лезги публицистар

Азизханов Касбуба Лукьманан хва

Вини СтӀал () — Дагъустан республикадин СтӀал Сулейман районда авай хуьр. «Вини СтӀалрин» хуьруьнсоветдин административ юкь ва сад тир хуьр. == География == Хуьр СтӀал Сулейман райондин юкьван пата, райондин юкь тир Кьасумхуьрелай 2 км яргъал чка кьунвайди я. Хуьр гьуьлуьн дережадилай 552 м вине ала. Агъана, кьибле пата Самур цӀиргъиниз элкъвезвай, Гуьлгери вацӀун дугун экӀя хьанва. Самур цӀиргъелай анихъ, Къавкъаздин Кьилин цӀиргъинин кьиблепатан гуьнедихъ агалтзавай, Самур-Ахцегьрин дугун эгечӀзава. И чкада Къавкъаздин Кьилин цӀиргъ КичӀен сув, Шагьдагъ муркӀадин суварикай ва лезгийрин пак чка тир Шалбуздагъдикай ибарат я. И вири чкайрин акунар Вини СтӀал хуьряй ахъа жезва. Мукьвал алай хуьрер: Сийидар, Кьасумхуьр, Кьулан СтӀал, Курхуьр. == ТӀварцӀин арадал атуникай == «Вини СтӀал» гафунин арадал атуникай са шумуд фикирар ава. «СтӀал» гаф лезги чӀалал цин стӀал мана гузва. Са вахтунда пуд стхади сад — садан мукьвал алай кӀунтӀарал алай хуьрера чка кьуна секин хьайила, аргъалай и хуьрер пуд гъвечӀи стӀалар хьиз аквадай, «Вини СтӀал» виридалай вине авай стӀал тир, аквадай гьалда, хуьруьн тӀвар и мумкинвилив алакъа аваз тир. Кьведлагьай фикир, «СтӀал» гаф, кӀунтал алай мана гузвай «СинтӀал» гафуникай арадал атайди я. == Тарих == Хуьруьн къерехда, чилериз яд гудай къубу эгъуьдайла культурадин къатар дуьздал акъудай, цӀуру заманада инсанар яшамиш хьайи чка ава. Чилин 2 метр дегьнеда хуьруьнвийри сагъ ва ханвай къапар жагъанай, идахъ галаз къапарикай сад чи э.в. II-лагьай агъзур йисуз талукь тир. И чкадин чилера пара кьадарда алпан девирдин рехи хъенчӀин къапар кӀватӀнавай ва къванцин имаратрин амукьаяр дуьздал акъуднай. Хуьруьн рагъакӀидай пата, «Вини Мягьле» мягьледа, К. Абдулкеримован кӀвалин гъенел, гзаф сейлиз кьунвай ва мажусивилин девирда лезгийри марф эверзавай чка, пӀир ала. Хуьруьн рагъакӀидай къерехда ва хуьрелай 100 м рагъакӀидай патахъ пӀир — сурар ава: «Вини-пӀир» ва «ПӀир-Баба-Джан». Чкадин мектебдин этнографри хуьруьн сурарал кӀватӀнавай эпиграфиядин материалри, хуьруьн алатай вахтарикай метлеб авай са шумуд шикилар гузва. Сурарин кьилел авай къванерал алай, тарихдин илимрин доктор А. Р. Шихсаидова таржума авур араб чӀалай кхьинрикай, Вини СтӀалрин «ПӀирер» сихилдин улу-бубаяр Дагъустандиз Сириядин Дамаск шегьердай атанвай чӀал чир хьанвай. Вини СтӀалрилай зур километр яргъал, «Дугун» тӀвар алай чкадал, чилин 1,8 м дегьнеда, ина са вахтуна дегь чӀаван хуьр авай чӀал тестикьарзавай археологиядин жгъай затӀар дуьздал акъуднай. ДГьУда кӀвалахзавайбуру и чка VII-ХӀ виш йисариз талукьарнай. XIX виш йисуз Вини СтӀал хуьр вири Куьре округдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатзава. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Куьре округдин Гуьне наибвалдиз талукь тир. Агъа СтӀал ва Кьулан СтӀал хуьрерихъ галаз Агъа СтӀалрин хуьруьнжемятдик акатзавай.1886 йисуз Гуьне наибвалдин агьалияр == Агьалияр == Алай чӀавуз хуьре 1700 кас яшамиш жезва. Агьалидин вири лезгияр, суьнни — мусурманар я. 1886 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайрин малуматрив кьурвал, хуьре агьалийрин кьадар 574 кас тир. == Чирвилер == ЦӀуру заманада акьалтзавай несилдиз чирвилер гун патал диндин мектебар ва гьуьжреяр (медресаяр) кардик квай. 1920 — й йисара Вини СтӀалра ахьтин мектебар кьилдин кӀвалера ахъайзавай. Тарсар гьаваян тир ва кар анжах араб кхьинар кӀелуниз къвезвай. Чирвилерин бине муаллимдин чӀалаз килигун тир, ва тахсиркарвал паталай гатуналди жазаяр гузвай. Архивдин малуматри лугьузвайвал, Вини СтӀалра мектебрилай гъейри, са ислам диндикай ваъ гьакӀни алгебрадин, математикадин, зариятдин ва муькуь илимрай чирвилер къачуз жедай гьуьжреяр авайди тир. Виридалай тӀвар — аван авай арабист алим, XIX виш йисуз Вини СтӀалрин садлагьай гьуьжре арадал гъанвай зари, мусурманрин вязер ахъайдайди ва муаллим Аругуддин тир. И гьуьжреда, Гьасан Алкьвадариди вичин «Асари Дагъустан» улубда тӀвар кьунвай алим, зари Ахмед эфенди Катрухиди тарсар гузвай. Вини СтӀал хуьруьнэгьлийриз чпин хуьре эцигун кӀан хьанвачирвиляй, советрин гражданвилин садлагьай мектеб Кьулан СтӀалра эцигнай. Тарсар гуз ам 1927 йисуз ахъа хьанвай. ГьакӀ ятӀани 1930 йисуз Вини СтӀалра цӀийи сифте мектебдин дарамат эцигнай. Сифте яз кӀелунар туьрк чӀалал тухузвай. Мектебдин садлагьай кьилел алай кас ДаркӀушрай тир Алибеков Кьурбан тир. Сифте мектебда гуьгъуьнин муаллимар кӀвалахзавай: Алибеков Кьурбан (ДаркӀуш), Мамеев Иса (Кьасумхуьр), Ибрагьимов Ибрагьим (Кьурагь), Ибрагьимов Абдуллагь (Кьурагь), Селимов Гьажи (Вини СтӀал), Исрафилов Али (Кьасумхуьр), Алиев Сулейман (Вини СтӀал), Гьабибулаев Шафи (Кьулан СтӀал), Ашуров Зейдуллагь (Кьасумхуьр), Эфенди Эфенди (Хив), Гьусейнов Гьусейн (Кьулан СтӀал), Нурмегьамедов Жафер (Кьулан СтӀал), Фатуллаев Буба (Кьулан СтӀал). Урус чӀалан тарсар ганвай муаллимар: Кислякова Лидия Семеновна, Бабаева Дина Ксенофонтовна, Магомедова Антонина Михайловна, Руфина Федоровна. 1953 йисуз накьвад кирпичрикай цӀийи мектебдин кьве гьавадин дарамат эцигнай. 1954 йисуз сифте чирвилерин мектеб ирид йисан мектебдиз масакӀа хъувунай. Адан садлагьай директор Шихнебиев Шихгьасан хьанвай. Са тӀимил геж мектеб муьжуьд йисан мектебдиз масакӀа хьанвай. Адан директор са шумуд йис Мегьамедов Абдул Мегамедан хва кӀвалахнай. 1974 йисуз Вини СтӀалрин муьжуьд йисан мектеб юкьван мектебдиз масакӀа хьанвай. Адан садлагьай директор, ДАССР лайихвилер авай муаллим, Зегьметдин пайдахдин ордендин кавалер — Расулов Исмаил Аллагьверди хва хьанвай. Вирина авай хьиз, Вини СтӀалрин мектебни вахтарин финифда цӀуру (иски) хьана виже текъвер гьалдиз атанай, амма ремонт ийиз такьатар гьамиша хьиз агакьзавачир. ЦӀай кьуникай ва чилин зурзунрилай кьулухъ мектеб вахтуналди яз финнрин баракрал тухванай. ЦӀийи мектеб эцигдалди цӀуд йисаралди вил алаз акъвазун чара авачиз тир. Анжах 1980 — й йисарин эхирда асул дибдин стандарт тир мектеб эцигуниз кьил кутунай. 2007 йисуз Вини СтӀал хуьруьз пуд гьавадин, 360 кас гьакьарзавай цӀийи мектеб пишкешнай. Алай чӀавуз, чирвилер къачунин процесс кьиле финин вири къулай шартӀар ава: чимивилин система, классрин ва кабинетрин кӀвалерин герек кьадар, интерактив кьул (доска) авай компьютеррин кабинет, гъвечӀи классрин шакӀуртрин тӀуьнин кӀвал, райондин хуьрерин ва муькуь районрин арада спрортдин акъажунар кьиле тухузвай чӀехи спортзал. Гзаф шакӀуртар мектеб куьтягьна Москва, Ростов- на-Дону, Саратов ва Магьачкъала ва маса шегьеррин престиж авай кӀелунин идарайра (университетра, мектебра) кӀелзава. == Килигиз лайихвал авай чкаяр == Вини СтӀалрин килигиз лайихвилер авай чка цӀуру девирдин имарат — Аругуддинан мискӀин я (XIX виш йис). Юкьван виш йисарин архитектурадин чешне тир, адетдинди тушир кӀалуб авай, къубба хьтин къав авай, ам хуьруьн юкьвал акъвазнава ва адаз тешпигь тир мискӀин дуьньяда авач. Са тӀимил вилик, Имам Яралиеван куьмекдалди хуьруьнвийрин паталай ам тамамдаказ туьхкӀуьр хъувунвай, ва ибадат ийиз вири шартӀар арадал гъанвай. == ТӀвар-ван авай ксар == * Имам Музамудинан хва Яралиев — 1995—1999 йисара Дагъустан Республикадин Халкьдин КӀватӀалдин депутат, 1998—2002 йисара ДР — дин Гьукуматдин Советдин член, Кьвевар шегьердин муниципалитетдин кьил, Дагъустандин политикадинни жемятдин кархъан. * Мегьамедов Тажидин Мирземегьамедан хва — лезги шаир ва кхьираг. == Баянар == == ЭлячӀунар == * СтӀал Сулейман райондин официал сайтуна Вини СтӀал хуьруькай куьруь малуматар * Вини СтӀалрин умуми чирвилерин мектебдин сайт Категория:СтӀал Сулейман райондин хуьрер Категория:Лезги хуьрер

Вини СтӀал

Гагатли — Дагъустан республикадин Ботлих районда авай хуьр. Гагатли хуьруьнсоветдик акатзава. Хуьруьнсоветдин кьилин хуьр я. == География == Хуьр Ботлих райондин юкьван пата, райондин администрациядин юкь тир Ботлих хуьрелай 15 км яргъал ала. ==Тарих== 1859 йисуз Гагатли хуьр вири Анди округдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатнай. Империядик квай чӀавуз хуьр Дагъустан вилаятдин Анди округдин Анди наибвалдиз талукь тир. Чеченарни ингушар депортация авурла кьулухъ 1947 йисуз Гагатли хуьр терг авунай ва адан агьалияр Чечнядин Ведено райондиз куьчарнай. Гуьгъуьнлай, чеченар элкъвена хтайла 1958 йисуз хуьруьн эгьлийрин са пай хайи хуьруьз, муькуь пайни Хасавюрт райондиз куьч хьана ана ЦӀийи-Гагатли хуьр кутунай. ==Агьалияр== Йисариз килигна Гагатли хуьруьн агьалийрин дегиш хьунин динамика: Йис 1886 2002 2010 2015 Агьалияр 1 360Анди наибвилин агьалияр 1886 йисуз 3 215Данные Всероссийской переписи населения 2002 года: таблица № 02c. Численность населения и преобладающая национальность по каждому сельскому населенному пункту. 3 53933\. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2010 г. 3 594Оценка численности постоянного населения Республики Дагестан на 1 января 2015 года. 2015 йисан агьалияр сиягьриз къачунин нетижайриз килигна хуьре 3 594 касди уьмуьр ийизвай. Вири андияр, суни-мусурманар я. Тарихдал гьатлайла Гагатливияр агъадихъ галай сихилриз пай жезва: Гьажикулал, Качилал, Бичонал ва мсб. == Баянар == == ЭлячӀунар == * Гагатли хуьруькай гегьенш малуматар * МО «Ботлих район» администрациядин официал сайт Категория:Ботлих райондин хуьрер Категория:Анди хуьрер

Гагатли

Танакросс чӀал == Гафалаг == * chʼelaatsʼeyh чкал * chʼetsʼedz gaay пахла * shos сев * tsúgaay нуькӀ * chʼexěezʼ кака * deł иви * shíʼ йак * chʼetʼúuʼ нек * seey чукӀул * tsʼeyh каноэ (луьткве) * Dendeh Shuh Indian (Native American) * shtáʼ my father * shnąą my mother * shundaagh my grand burther * shchêl my little bruther * shxeh my sister-in-law (for man) * shtlęę mysister-in-law (for woman) * tthíʼ kedz кьилелай чӀар фенвай == Нумраяр == * tsʼéhłêg сад * łdíikeyh кьвед * taag пуд * den кьуд * áłtsʼę̂y вад * niłkʼetaag ругуд * niłkʼetaag wukʼet ирид * niłkʼeden муьжуьд * niłkʼeden wukʼet кӀуьд * tsʼehłox detaan цӀуд * tsʼehłeg wukʼet цӀусад == Варцар== * Saa xtsʼiʼindeex deʼ Гьер * Łdíikeey Sǎaʼ Эхем * Chʼeshǎanʼ Sǎaʼ Ибне * Chʼetthaayh Sǎaʼ Нава * Chʼegaay Sǎaʼ ТӀул * Wunenh chʼetʼą̌ąʼ nesheegh Къамуг * Saa dzeʼedeex deʼ Чиле * Wunenh chʼetʼą̌ąʼ dit-tsiig Пахун * Nénʼ tenh kʼet Мара * Demee Sǎaʼ БаскӀум * Wunenh nachʼehjedh ЦӀехуьл * Wunenh nachʼehjedh ФандукӀ == Тистикьар == == Алукьун == * http://www.uaf.edu/anlc//tanacross/tld/ Tanacross Learnersʼ Dictionary by I. S. Arnold, G. Holton, and R. Thoman (2009) Category:На-дене чӀалар

Танакросс чӀал

Косинский район () — Урусат Федерациядин Коми-Пермяк округда Пермдин крайда авай район я. Майдан — 3 446 км². Агьалияр — кас. Административ юкь — Коса. == География == Районди Пермдин крайдин кефердинни рагъакӀидайпата чка кьунва. == Агьалияр == == Баянар == == ЭлячӀунар == * Официал сайт Категория:Пермдин крайдин районар Категория:Коми-Пермяк округ

Косинский район

Шипраге (, ) — Боснияни Герцеговинадин хуьрhttp://www.kartabih.com/Vojnogeografski institut, Ed. (1962): Šiprage (List karte 1:25.000, Izohipse na 10 m). Vojnogeografski institut, Beograd / Military Geographical Institute, Ed. (1962): Šiprage (map sheet 1: 25.000, Contour lines at 10 m). Military Geographical Institute, Belgrade.. ==Баянар == == ЭлячӀунар == * * http://www.maplandia.com/bosnia-and- herzegovina/republika-srpska/siprage/ Maplandia Категория:Боснияни Герцеговина

Шипраге

Омск — Урусат Федерациядин Омск вилаятда авай шегьер. Агьалидин кьадардиз килигна уьлкведа муьжуьдлагьай чкадал ала. Шегьер-миллионер я. Шегьер — Урусатдин ва Уралдин лап чӀехи метлеб авай илимдин, кеспиятдин, культурадин ва спортдин юкь я. == География == === Административ паюн === Шегьер 5 районар акатзава. Омскдин административ округар 300px|center|Омскдин административ округар Омскдин административ округар 1\. Киров 2\. Ленин 3\. Октябрдин 4\. Советрин 5\. Юкьван Административ округ Райондин бине эцигай йис Майдан, км² Агьали, кас. Киров 1933 129,0 ↗ 251 000 Ленин 1930 153,2 ↘ 200 200 Октябрдин 1942 65,7 ↘ 170 100 Советрин 1930 103,2 ↗ 263 600 Юкьван 1945 105,2 ↘ 275 900 == Стха шегьерар == ;Стха шегьерар # Павлодар # Кайфын # Маньчжурия # Урумчи # Фучжоу # Чинчжу ;Шегьерар-партнёрар * Гомель * Минск * Могилёв * Бургас * Барлебен, Бёрде район (Саксония-Ангьальт) * Петропавловск * Гданьск * Лодзь * Люблин * Пухов * Анталья * Карловы Вары * Ангарск * Братск * Брянск * Горно-Алтайск * Калининград * Красноярск * Нижневартовск * Новосибирск * Пенза * Симферополь * Ставрополь * Сургут * Улан-Удэ * Челябинск == Баянар == == ЭлячӀунар == * Шегьердин официал сайт * Категория:Урусатдин регионрин кьилин шегьерар

Омск

Луткун — () — Дагъустан республикадин Ахцегь районда авай хуьр. «Луткунрин» хуьруьнсоветдик акатзава. Хуьруьнсоветдин кьилин хуьр я. ЧӀехивилел гьалтайла районда Ахцегьрилай кьулухъ кьведлагьай чкадал ала, Самур дугуна виридалайни дегь хуьрерикай сад я. == География == Хуьр Ахцегь райондин юкьван пата, райондин администрациядин юкь тир Ахцегь хуьрелай 2 км рагъакӀидай пата, Самур вацӀун чапла къерехдал ала. Луткунрин мягьлеяр: Вини Къишлахар, Къарахан бубад мягьле, Лая мягьле, Перкьуь мягьле. Хуьруьн мукьув гвай тӀебиатдин сергьятар: Беджан ачӀ, Гирве, Зулун чӀур, Кьилин булах, Мигьияр, Селиман булах, Югъ, Вакан пел, ЧӀвехь кал, Усур кал, ЧӀкар кал, Ахьмедан къчӀуь, Чуьхвер багъ Селение Луткун. == Тарих == Душманрикай хуьзвай кьакьан къванцӀин цлахъ галай цӀуру хуьре, гьеле 800 йис вилик хуьруьнвийри садлагьай гьуьжре эцигнай, адалай виликни мискӀин. Душманрин вигьинрикай, тӀебиятдин барбатӀвилер гъидай вакъиайрикай хуьр са шумудра кӀунтӀалай кьулу чкадиз ва аксина, кьулу чкадай кӀунтӀал куьч жезвай. Ахпа, XIX виш йисан эхирда луткунвияр са кьадар къулай уьмуьр гьалдай чкадихъ къекъведайла, кӀунтӀунин кӀаниз куьч хьана ацукьнай. 1839 йисуз Луткун хуьр вири Самур округдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатнай. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Самур округдин Ахцегьпара наибвалдиз талукь тир. Къе Луткун Ахцегь районда фад вилик физвай ва чӀехи жезвай хуьрерикай сад я. 1928 йисуз эрмени устӀаррихъ галаз санал эцигнавай мектеб, инай акъатнавай зарийрин, чӀехи алимрин ва вичин кар чидай ксарин чад хьанва. Ватандин ЧӀехи Дяве береда, маса совет халкьар хьиз луткунвиярни Ватан паталай женг тухваз кӀвачел къарагънай. Инлай 150 кас дяведиз ракъурнай, абурун чӀехи пай ана чан эцигнай ва хуьруьз 58 кас элкъвена хтанай Луткун - Газета «Дагестанская Правда». Кьенай кьегьалар рикӀел хуьн патал хуьре хуьруьн администрациядин дараматдин вилик гуьмбет эцигнава. == Агьалияр == Йисариз килигна Луткунрин агьалийрин дегиш хьунин динамика: Йис 1886 2002 2015 Агьалияр 691 Население Ахтыпаринского наибства в 1886 году 3 049Данные Всероссийской переписи населения 2002 года: таблица № 02c. Численность населения и преобладающая национальность по каждому сельскому населенному пункту. 3373 2015 йисуз хуьре 3373 кас яшамиш жезвай. Вири лезгияр, суни-мусурманар я. Тарихдал гьалтайла Луткунвияр агъадихъ галай сихилриз пай жезва: Кавхаяр, ЧӀулавар, Палканар, Тихтихар, Джефарар, Чхаяр, Валдукьар, Свухар, КьеркьетӀар . Хуьруьнвийрин асул кӀвалахар лежбервал ва малдарвал я. Луткунвияр Самур нугъатрин группадик акатзавай ахцегь нугъатдал рахазва. == Культура == * Хуьре Ватандин ЧӀехи Дяведин кьегьалриз рикӀел хуьн патал эцигнавай имарат ава. * ПӀирер ва пак чкаяр: Вагъуф-бубадин пӀир, Керем- бубадин пӀир, Расул-бубадин пӀир, Гьажи ва Муса арабстанви миссионеррин пӀирер авайди я. * Вагъуф-бубадин пӀир, хуьруьн килигил лайихлу кьетӀен чкарикай сад я. Хуьруьн тӀвар-ван акъуднавай Вагъуф-бубадин пӀирел, Дагъустандин гьар патай зиярат ийиз къвезвайбур пара ава. * 1994 йисан мискӀин, 2002 ийсан гьуьжре. * Луткун хуьруьн музыкадин мектеб. 2008 йисуз Луткунрин 2000 йис тамам хайи суварар кьиле тухванай. == Экономика ва инфраструктура== Алай чӀавуз хуьре юкьван мектеб, Культурадин кӀвал, улубхана, начагьхана ва регъв кардик ква. 360 кас гьакьдай цӀийи мектеб эцигун планра ава Президент Дагестана провел встречу с главами муниципальных образований - РИА «Дагестан». Хуьруьн экономикадин диб туькӀуьрзавайди бахчахъанвал ва малдарвал я. 2008 йисуз хуьруьн майишатра 1297 карч алай чӀехи малар, 3880 лапагар, 150 гектар багъар ва 170 сал гьисабнай Лезги Газет, №33, 14 август 2008, стр. 8. ==Спорт== * ФК «Луткун» — Луткун хуьруьн футболдин кӀватӀи команда. Турнирра гзаф вахтара Ахцегь район паталай экъечӀзава. * ФК «Самур» — жегьилрин футболдин команда «Самур», 2008 йисуз Кьибле Дагъустандин чемпионатда садлагьай чка къачунай. * 2011 йисуз ФК «Самур» Вири Дагъустандин футболдин чемпионатда кубок къазанмишнай. == Баянар == == ЭлячӀунар == * Луткунин сайт * Луткундикай Дагъустандин кӀватӀалда * Луткунрин амбулаториядикай Ахцегь райондин сайтдал макъала * Ахцегь райондин сайтуна Луткунрин хуьруьнсоветдикай малуматар Категория:Лезги хуьрер Категория:Ахцегь райондин хуьрер

Луткун

Къавкъаз Алпан Къавкъаздин рагъэкъечдай пата авай къадим гьукумат. Исятдин Азербайджан республикадин кеферпата ва Дагъустан республикадин къиблепата авайтир. == Тарих == Гьукумат чи эрадин 2 вишйисуз чи э.в. тӀукӀуьр хьанва. Садлагьай кхьинар Алпандикай ахъайзва хьи абур фарсарихъ галах санал дяве тухузвайтир Александр Македонви-диз къарши. Антик кхьизвайбуран малуматдал (Страбон ва масабур) ва гьайратарин (арменар) кхьизвайбуран малуматдал (Егише, Мовсес, Хоренаци ва масабур) гьукумат идара ийизвайди пачагь тир. 1 вишйисалай чи эрадлай вилик — 1 вишйисал чи эрадин Къавкъаз Алпанди Иберия ва ЧӀехи Армениядихъ галаз санал тухузвайтир дяве Римдиз къарши. 4 вишйисуз Алпандин пачагь Урнайр Христианвал кьабулна, ва христианвал Къавкъаз Алпандин гьукуматдин дин хьана. 4 вишйисан эхирда Римдин Империйадин ва Сасанидарин Ирандин меслегьетдал, Къавкъаздин Алпан, Грузийадин ва Арменийадин рагъэкъӀечдай районар Сасанидарин идарадихъ фенвайтир. Политикадин, экономикадин ва диндин давлениедиз килигна 457 йисуз Алпандин пачагь Ваче Сасанидариз къарши къарагъна. Къавкъаз Алпандин агьалияр ибадат ийизвайтир Вацраз. Инсанар къурбандиз гъиз практика ийизвайтир. Идаз килигна 461 Алпан пачагьлугъдикай марзапанвал хьанва. 482 йисара мад Ирандиз къарши дяве хьанвай, Алпан мал пачагьлугъ хьанва. 630–705 йисара гьукумат Михранидар династийадин пачагьар идара ийизвай. И династийадин пачагь Джаваншир-дин чӀавара Алпанда "Алпандин кхьинар" тӀуькӀуьр хьанвай. 8—9 вишйисар Алпан Халифлугъ-диз гьахьзвайтир Арменийадихъ галаз санал вилайат Арминийа-диз, вилайатдин йукъ Двин-да тир 10 вишйисуз Къавкъаз Алпан пуч хьанва. Ам пай хьанвай жуьрбе жуьр пачагьлугърин, ханвалрин, ва маса жуьре гьукуматарин арада. == Дин == Къалим Алпанариз Аллагь чизвачир, ва абура акатай шейериз ибадат ийизвайтир – тӀаб гъуцариз, варздиз, рагъдиз. Страбон кхьизвай хьи, алпанар инсанар кьена къурбандиз гъизвайтир. == Агьалийар == Алпан 26 тайифадикай тӀукӀуьр хьанвайтир. И тайифайар исятда авай лезги халкьар-ин аллу-бубайар йа. Абур мешхул жезвай хуьруьн майишатдал, гьайванарал, савда- дал, пешейарал. Страбон кхьизвай хьи абур кьакьан ва иер ксар тир, ва ада кхьизва хьи и тайифайарин арада чӀехи фаркь ава, ва абураз жуьрбе жуьр чӀалар авайтир. Исят чизва анжах са-шумуд тайифа: алпанар, лекьер (лезгийарин бубайар), гелар, гаргарар, гаргар, утив (удинар), икийцар, каспийар, гардманар, таваспарар, хечматикар, дидурар, ижмахар, гатар, глуарар, баласичевар, чилбар, сильвар, ллпинар, цодар. Са бези алимари лугьузва хьи, Дидойар ва мад са-шумуд халкьарни гьахьзвайтир Къавкъаздин Алпандиз. == Адетар == == Ирс йаз амукьнайди == == ЭлячӀунар == https://old.bigenc.ru/world_history/text/2031510

Къавкъаз Алпан

ЦӀийи Борч () — Дагъустан республикадин Бабаюрт райондин чилерал алай Рутул райондин хуьр, Борч хуьруьхъ галаз «Борч» хуьруьнсоветдик хуьр. ==География== Хуьр Дагъустан Республикадин Бабаюрт райондин кьибле пата, райондин юкь тир Бабаюрт хуьрелай 25 км кьиблединни - рагъэкъечӀдай пата ала. ==Тарих== == Агьалияр == 2002 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал хуьре 1 394 касди уьмуьр гьалзавай Рутул район. ФЛНК. Агьалидин вири рутулар, суни - мусурманар я. == Баянар == == ЭлячӀунар == Категория:Рутул хуьрер Категория:Рутул райондин хуьрер

ЦӀийи Борч

Абдулгьамид Гьасанан хва Эмиргьамзайрин (1965 йисан 26 майдиз, Гелхен, Кьурагь район) — Урусатдин спортсмен, бизнесмен, гьукуматдинни сиясатдин крархъан я. VII-лагьай эверунин Урусатдин Федерациядин Гьукуматдин Думадин депутат я. «Единая Россия» фракциядин иштиракхъан я. Энергетикадин рекьяй ГД-дин Комитетдин иштиракхъан я. == Уьмуьрдин рехъ == Абдулгьамид Эмиргьамзаев 1965-лагьай йисан 26-лагьай майдиз Кьурагь райондин Гелхенрин хуьре дидедиз хьана. 1988-лагьай йисуз ада Дагъустандин гьукуматдин педагогикадин институт акьалтӀарна, гуьгъуьнлай ада Москвадин дуьньядин экономикадинни халкьарин арада авай арайрин институтдин аспирантурна кӀелна. Эмиргьамзаев пешекарвилелди спортдал алахъзвай тир, ам виришурайрин ва халкьарин арада авай акъажунра пара сеферда гъалиб хьайи кас я. Самбодай ССРГ-дин спортдин мастер, дзюдодай ССРГ-дин спортдин мастер язва. == Къанунар акъудунин кӀвалах == Гьукуматдин Думадин VII-лагьай эверунин депутат яз 2016-2019-лагьай йисарин къене Абдулгьамид Эмиргьамзайрин 60 къанунар акъудунин ва федерал къанунриз поправкайрин соавтор хьана. == Хзан == == Баянар == == ЭлячӀунар == Категория:Дагъустандин гьукуматдин педагогикадин институт акьалтӀарнавайбур

Абдулгьамид Гьасанан хва Эмиргьамзайрин

Ялцугъ Эмин — тӀвар-ван авай лезги шаир ва ашукь. Эмин виликан Самур округдин (гилан Ахцегь район) Ялцугърин хуьре Абделкериман хзанда 1698 йисуз дидедиз хьана. Эмин савадлу кас тир. Ада вичи икӀ лугьузва: — «Илимдин гуьгъуьна гьатайди камалдив агакьда, тӀебиатди гьардаз са жуьредин пай ганва. Зани са тӀимил лацу-чӀулавдикай кӀелнава». Эмин РагъэкъечӀай патан халкьарин поэзиядихъ галаз таниш тир ва адаз хъсандиз азербайжан чӀал чидай. Шаирди вичин туькӀуьрунра къунши халкьарин тежрибадикай чӀехи устадвилелди менфят къачузвай. Шаирдин «Гьамлу рикӀ», «Яргъаз хьухь», «Жедач», «Телли», «Дилбер» ва маса шиирра «садбур авач хьайила, садбур бул тир» девирдин татугайвилерикай раханва. Ялцугъ Эминан яшайишдин, насигьатдин ва кӀанивилин чӀаларай, азербайжан ашукьрихъ галаз хьайи гьуьжетрай аквазвайвал, ам зегьметчийрин пад хвейи шаир хьана. Ам гьа девирдин къанунрал нарази ва бахтлу къвезмай чӀаварихъ агъанвай тир: «Са вахт жеда марф къвада, жив ацукьда. Са вахт жеда гатфар гьава галукьда»... Ялцугъ Эмин 1777 йисуз рагьметдиз фена. ==Эдебият== * Акимов Къ. Х. «Лезги зарияр» Категория:Лезги шаирар

Ялцугъ Эмин

Tarlanov Ferid

Soleyman kerimov nomer

Республика Судан (, ) — гьукумат Африкада. == ЭлячӀунар == * * Ministry of the Cabinet Affairs * Президентдин сайт * Permanent Mission of the Republic of the Sudan to the United Nations * Статистика *

Судан

«Гапшима» хуьруьнсовет () — Дагъустан Республикадин Акуша райондик акатзавай муниципалитет. Администрациядин юкь — Гапшима хуьр я. ==География== Хуьруьнсовет Дагъустан Республикадин Акуша райондин рагъэкъечӀдай пата ала. ==Агьалияр== Йисариз килигна Гапшима хуьруьнсоветдин агьалийрин дегиш хьунин динамика: Йис 2010 2015 Агьалияр 1 709 Всероссийская перепись населения 2010 года. Таблица № 11. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских и сельских населённых пунктов Республики Дагестан 1 659 33\. Численность постоянного населения Республики Дагестан по муниципальным образованиям на 1 января 2015 г. 2015 йисан Урусатдин агьалияр сиягьриз къачунин нетижайриз килигна хуьруьнсоветдин агьалийрин вири санал кьадар: 1 659 кас тир. Вири даргияр, суни-мусурманар я. == Баянар == == ЭлячӀунар == * Cельское поселение Село Гапшима Категория:Акуша райондин хуьруьнсоветар

Гапшима хуьруьнсовет

Савалан — Азербайжан республикадин Кьвепеле районда авай хуьр ва муниципалитет. == География == Хуьр Кьвепеле райондин кьибле пата, райондин кьилин шегьер тир Кьвепеле шегьердилай 30 км яргъал чка кьунва. == Агьалияр == Алай чӀавуз хуьре 294 кас яшамиш жезва. Агьалийрин саки вири азербайжанар я. == ЭлячӀунар == * Savalan: Azerbaijan Категория:Кьвепеле райондин хуьрер

Савалан

Амадора (порт. Amadora; [ɐmɐ'doɾɐ]) - Португалияда авай шегьер, Лиссабон округдин квай са тӀвар алай муниципалитетдин юкь я. Агьалийрин сан-гьисаб - 175 135 жителей (шегьерни муниципалитет). Шегьерни муниципалитет Лиссабон региондикни ЧӀехи Лиссабон субрегиондик акатзава. ЧӀехи Лиссабон агломерациядик ква. ЦӀуру административ паюнив кьурвал, шегьер Эштремадура провинциядик квай тир. == Алай чка == Амадоради Лиссабон шегьердин юкьвалай 10 км кефердинни рагъакӀидай патахъ чка кьунва, ам Португалиядин кьилин шегьердин сарекьинви (спутник) я. ЧӀехи Лиссабон агломерациядин ибаратдик ква. Яргъалвал: * Лиссабондал кьван - 10 км Амадора муниципалитет нихъ галаз сергьятра аватӀа агъадихъ ганва: * кефердин пата - Синтра муниципалитет * кефердинни рагъэкъечӀдай пата - Одивелаш муниципалитет * кьблединни рагъэкъечӀдай пата - Лиссабон муниципалитет * кьибледин пата - Оейраш муниципалитет * кьблединни рагъакӀидай пата - Оейраш муниципалитет * рагъакӀидай пата - Синтра муниципалитет. == Агьалияр == Амадора шегьердин агьалийрин сан-гьисаб, агъз. кас Амадора шегьердин агьалийрин сан-гьисаб, агъз. кас Амадора шегьердин агьалийрин сан-гьисаб, агъз. кас Амадора шегьердин агьалийрин сан-гьисаб, агъз. кас Амадора шегьердин агьалийрин сан-гьисаб, агъз. кас Амадора шегьердин агьалийрин сан-гьисаб, агъз. кас 1981 1991 2001 2004 2006 2010 163 878 181 774 175 872 176 239 174 411 175 135 == Тарих == Муниципалитетдин диб 1979-лагьай йисуз эцигнава. == Меденият == Гьар йисуз Амадора шегьерда Халкьарин арада ава Амадорадин комикрин фестиваль кьиле тухузва. == КьетӀен чкаяр == Португалиядин виридалайни инсанар къалиндаказ яшамиш жезвай муниципал гьасил я. Амадора кьилин шегьердин «ксудай мягьле» я. Асул гьисабдалди архитектурадин артухар гвачир блокдин кӀвалерикай ибарат я. Амма ина XVII—XVIII-лагьай виш йисариз талукь тир лап чӀагай архитектурадин памятникарни ава. Шегьерда пара чеб Африкадай тир инсанар яшамишзава. == Спорт == Ина Эштрела-де-Амадора стадионди мукь (чка) кьунва, адал са тӀвар алай клубди - Португалиядин Лигадик иштиракхъан «Эштрела» - экъечӀзава. == Мягьлеяр == * Алфорнелуш * Алфражиде * Брандоа * Бурака * Венда-Нова * Вентейра * Дамайа * Мина * Реболейра * Сан-Браш * Фалагейра Категория:Португалиядин шегьерар Категория:Португалия

Амадора

Ергуьжар — бинедилай Азербайжандин Къуба райондин кьакьан сувун Ергуьж хуьряй тир дегь Алпандин халкьарикай сад. Нах-дагъустандин халкьарин группадин лезги халкьарин хзандиз талукь я. Ергуьжрин вири санлай кьадар тахминан 1000 кас я. Диндал гьалтайла суни — мусурманар я. ==Тарих== Ергуьж хуьр Къуба райондин инсандин гъил агакь тийир сувун чкадал ала. Хуьре уьмуьр четин тир виляй вахтар финвай хуьруьн эгьлияр инлай муькуь хуьрериз ва шегьерриз куьч хьанвай. Алай чӀавуз хуьре касни амач, дараматар харапӀайриз элкъвена. Ергуьж хуьруьн агьалияр са шумуд сихилрикай ибарат тир, ибур: Гуьлхатунлыяр, Къарабагълыяр, Тегьмезлылар ва мсб. тир. Исятда ергуьжрин несилар пара кьадарда авай хуьрер агъадихъ галайбур я: * Къуба район – Давудуба хуьр * Хъачмаз район – Ергуьж хуьр * Хъачмаз район – Серкерли хуьр * Хъачмаз район –Армудпадар хуьр * Хъачмаз район – Гьажиалибег хуьр * Хъачмаз район – Узунуба хуьр ==ЧӀал== Шагьдагъдин муькуь халкьариз хьиз ергуьж миллетдизни чпин кьетӀен чӀал авай. Са хинелугъ чӀалалай гъейри, ергуьж чӀал Шагьдагъдин амай вири чӀалариз мукьва я. Гьайиф къведай кар я, чӀал саки терг хьанва. И чӀал тек са лап кьуьзуь ергуьжрин рикӀерал ама. Жегьилриз и чӀалан аваз хьуникай гьич хабар кьванни амач. == Баянар == == ЭлячӀунар == Категория:Азербайжандин халкьар Категория:Лезги халкьар Категория:Нах-дагъустандин халкьар Категория:Ергуьжар

Ергуьжар

Леонардо ди сер Пьеро да Винчи (; — ) — италиядин чӀехи чӀугвар, алим ва зари. == Уьмуьрдикай == == ЭлячӀунар == * * Web Gallery * Drawings of Leonardo da Vinci * Leonardo da Vinci at BBC Science * Museo Nazionale della Scienza e della Tecnologia * Museo Leonardiano di Vinci Категория:Италиядин чӀугвар

Леонардо да Винчи

Орёл вилаят — Урусатдин европадин патан юкьва авай вилаят (область). Административ юкь — Орёл шегьер я. == География == Кефер патай Тула вилаятдихъ галаз, РагъэкъечӀдай патай — Липецк вилаятдихъ галаз, кьибле патай — Курск вилаятдихъ галаз, рагъакӀидай патай — Брянск вилаятдихъ галаз, кефердинни рагъакӀидай патай — Калуга вилаятдихъ галаз са сергьятра ава. Вилаятдин агьалийрин кьадар — 765 231Оценка численности постоянного населения на 1 января 2015 года и в среднем за 2014 год (опубликовано 17 марта 2015 год) (2015) я. Орёл вилаятдин чилерин майдан 24 652 км² я. Вилаят 24 муниципал районрикайни 3 шегьердин округрикай ибарат я. == Агьалияр == == Администрациядин паюн == Вири муниципалитетрин кьадар — 267, абурук: * шегьердин округар — 3, * муниципалитетдин районар — 24, * шегьерар — 7, * шегьердин хуьрер — 17, * хуьрер — 223. Шегьердин округар: * Муниципалитет шегьер Орёл * Муниципалитет шегьер Ливны * Муниципалитет шегьер Мценск Картадин легенда: Вилаятдин юкь, лап 300 000 ксар. 10 000 — 50 000 ксар. 5 000 — 10 000 ксар. 3 000 — 5 000 ксар. 1 000 — 3 000 ксар. тӀимил 1 000 ксар. ;Орёл вилаятдин виридалайни чӀехи агьалийрин пунктар Орёл (шегьер) Ливны (шегьер) Мценск (шегьер) Знаменка Болхов (шегьер) Нарышкино Верховье Кромы Змиёвка Колпна Глазуновка Дмитровск (шегьер) Залегощь Покровское Хомутово Долгое Хотынец Малоархангельск (шегьер) Новосиль (шегьер) == ГьакӀни килиг == * Орёл губерния * Орёл региондин кьилерин сиягь == Баянар == == ЭлячӀунар == * Орёл вилаятдин администрация * Орёл вилаят «Вся Россия» справочникда *

Орёл вилаят

Агъа Къартас () — Дагъустан республикадин СтӀал Сулейман районда авай, «Уллугъетягърин» хуьруьнсоветдик акатзавай хуьр. == География == Хуьр СтӀал Сулейман райондин кьибле пата, райондин юкь тир Кьасумхуьрелай 5,2 км агъа пата чка кьунвайди я. Патав галай хуьр: Вини Къартас. ==Тарих== Хуьруьн тарихдин «Къартас» тӀвар, хуьруьнэгьлийри дегь Карс шегьердик кутӀунзава. 1839 йисуз Агъа Къартас вири Куьре округдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатзава. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Куьре округдин Гуьней наибвалдиз талукь тир. 1930 - йисара ина колхоз арадал гъанвай ва садлагьай мектеб эцигнай. Хуьруьнэгьлияр лежбервилинни малдарвилин крарал алахънавай. 1966 йисуз хуьруьн агьалийрин са пай Мегьарамдхуьруьн райондин Советский хуьруьз, муькуь пайни Кьасумхуьруьз куьч хьанвай. 1970 йисуз Агъа Къартасрин чилерал 91 майишат амай ва агьалийрин кьадар 398 кас тир. ==Агьалияр== Алай чӀавуз хуьре 51 кӀвале 216 кас яшамиш жезва. Агьалидин вири лезгияр, суьнни - мусурманар я. 1886 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин нетижайриз килигна, хуьре 96 кӀвал авай, агьалийрин кьадар 544 кас тир: 250 итим ва 294 паб. 1886 йисуз Гуьней наибвалдин агьалияр Хуьруьнвияр лезги чӀалан куьре нугъатдик акатзавай гуьней агъа - нугъатдал рахазвайди я. ==Инфраструктура== Хуьре тамам тушир кьулан мектеб, культурадин КӀвал, медпункт крарик ква. ==ТӀвар-ван авай ксар== * Агъа-Къартас Амираслан — XIX виш йисан эхир кьилера уьмуьр авур лезги шаир. == Баянар == == ЭлячӀунар == * СтӀал Сулейман райондин официал сайтуна Агъа Къартас хуьруькай куьруь малуматар Категория:СтӀал Сулейман райондин хуьрер Категория:Лезги хуьрер

Агъа Къартас

Че́хия (, МФА [ˈʧɛskɔ]О слове «Ческо». Чехия — страна без официального названия? ), официал тӀвар Чех Республика (аббревиатура ЧР; (аббревиатура ČR), МФА: [ˈʧɛskaːˈrɛpuˌblɪka]) - Юкьван Европада авай гьукумат. Кефердин патахъ Польшадихъ (сергьятдин яргъивал - 658 км), кефердинни рагъакӀидай ва рагъакӀидай патарихъ Германиядихъ галаз (сергьятдин яргъивал - 646 км), кьиблепатахъ Австриядихъ галаз (сергьятдин яргъивал - 362 км) ва рагъэкъечӀдай патахъ Словакиядихъ галаз (сергьятдин яргъивал - 214 км) сергьятдал ала. Чилин виридан яргъивал - 1880 км я. Гьукуматдин тӀвар чехар халкьдин этнонимдикай арадал акъатна. Чехиядин кьилин шегьер Прага - уьлкведин виридалайни чӀехи шегьер, уьлкведин кьилин туриствилин кьетӀен чка я. Гилан чӀаван Чехия Чехословакиядин чукӀунин нетижада арадал атана. Адак агъадик галай тарихдин вилаятар акатзава - Моравия, Богемия ва Силезиядин пай. 1999-лагьай йисан 12-лагьай ибнедилай инихъ НАТО-дин уртах я, 2004-лагьай йисан 1-лагьай тӀулдикай ЕврогалкӀда иштириквал ийизвайди я. == Литература == == ЭлячӀунар == == Баянар == Категория:Гьукуматар алфавитдин къайдада Категория:Чехия Категория:НАТО-дин гьукуматар-иштиракхъанар Категория:Республикар Категория:Унитар гьукуматар Категория:Европадин ГалкӀдин гьукуматар-членар

Чехия

Даргияр () — тарихдин къене Дагъустандин рагъэкъечӀдай патан суван ва суварин ценерив гвай районра уьмуьр ийизвай Къавкъаздин бинедин суван халкьар. Нах- дагъустан халкьарин группадин дарги халкьарин хзандиз талукь я. Кьадардиз килигна, аваррилай кьулухъ Дагъустанда кьведлагьай чкадал ала. Дарги чӀаларал рахазвайди я. Диндал гьалтайла даргияр суни мусурманар я. ==Арадал атуникай== Гьакъикъатда даргияр, советрин гьукуматди милли жигьетдай сад-садаз мукьва тир шумудни са бицӀи халкьар сад авунин тӀебии тушир рекьелди арадал гъанвай этнос я. Гьавиляй, акуша чӀалан бинедал арадал гъанвай литературадин дарги чӀал, акушавийрилай гъейри анжах тӀимил пай даргийри гъавурда акьазва. И дарги халкьарик акатзавай 17-дав агакьана халкьарин гзафбурун чӀаларин арада чӀехи тафават авайвиляй абуру сада-сад гъавурда акьазвач ва мектебра хайи чӀалан тарсуна гузвай литературадин дарги чӀал гзафбуруз чизвач. Са бязи лингвистри гъалатӀ яз и чӀалар умуми «дарги» чӀалан нугъатар тирди лугьузва. И чӀалар- нугъатар территориядин жигьетдай сад садаз акьван мукьвал ала хьи, гьатта са райондин къене авай хуьрерин садаз-сад гзаф четин гъавурда акьазва. Месела, Дахада районда авай Кубачи хуьруьн эгьлийри, къунши хуьрер тир Трисанчи ва Уркарах хуьрерин эгьлияр рахазвай чӀал гъавурда акьазвач. Цудахар чӀалал рахазвайбуруз литературадин дарги чӀал чизвач ва икӀ мад. Умуми шикилда тамашайтӀа, бязи дарги чӀалар сад-садавай гзаф тафаватлу я ва абурун векилри сада-сад гъавурда акьазвач, бязи чӀаларни сад-садаз ухшар я ва рахазвайбуру сада-сад са бубат гъавурда акьазва. Гьатта, алай чӀавуз дарги этносдиз талукь тир къайтагъри ва кубачийри чеб умуми дарги халкьдиз талукьарзавач. Идан патахъай дагъустандин этнологрин арада веревирдер ва гуьжетар гилани давам жезва. ==Дарги халкьар== * Амух-Худуцар * Амузги-Ширияр * Акушаяр * Аштыяр * Губденар * Гьапшимаяр * Муирияр * Кадарвияр * Кубачияр * Къайтагъар * Кункияр * Мугивияр * Санжи-ицарияр * Сирхияр * Тантыяр * Усишавияр * Чирагъвияр ва мсб. Дарги этносдик акьван пара бицӀи халкьар акатзава хьи, абурун виридакай там малуматар гьеле кӀватӀнавач. ==Этноним== Даргийри чпи чпиз дарган лугьузва. Революциядилай вилик девирда абуруз акушаяр ва лезгияр лугьузвай. Дуьз лагьайтӀа, вилик девирда вири суван халкьар умуми лезгияр тӀвар алаз малум тир. ==Гегьенш хьанвай ареални кьадар== Даргияр — кьадардиз килигна Дагъустандин миллетрин арада кьведлагьай чкадал ала (аваррилай кьулухъ) ва уьлкведин агьалидин 16,5 % туькӀуьрзава. 2002 йисан малуматриз килигна Урусатда 510 156 даргияр авай, абурукай 425 526 кас Дагъустанда уьмуьр тухузвай. 2010 йисуз Урусатда абурун кьадар — 589 396 кьван хкаж хьанай, абурукай 490 384 кас Дагъустандал къвезвай. Даргияр гегьенш хьанвай адетдин ареал Дагъустандин сувун ва сувун ценерив гвай районар я. Абурун хайи макан Акуша, Дахада, Къайтагъ, Леваши ва Сергокъала районар я. Дагъустандин мукуь районриз даргияр Советрин береда куьч хьанвай. Даргийрин тарихдин районар ва чеб гегьенш хьанвай чкаяр: Дагъустанда: Районра ** Дахада район — 18 265 (99 %) ** Сергокъала район — 21 820 (98 %) ** Акуша район — 27 744 (96 %) ** Къайтагъ район — 21 746 (90 %) ** Леваши район — 28 799 (76,5 %) ** Къаякент район — 11 459 (42 %) ** Къарабудагъкент район — 22 159 (32 %) ** Тарумовка район — 23 655 (23,5 %) ** Кизляр район — 38 340 (19,5 %) ** Буйнакск район — 11 329 (13,4 %) ** Кумторкъала район — 44 360 (8,4 %) ** Нугъай район — 5 128 (8,1 %) ** Дербент район — 14 883 (7,9 %) ** Бабаюрт район — 15 845 (6,1 %) ** Агъул район — 6 255 (5,9 %) ** Хасавюрт район — 7 979 (5,4 %) ** Гуниб район — 6 255 (2,5 %) ** Яхул район — 7 979 (2 %) *** Дагъустан — 17,0 % Шегьерра ** Магьачкъала — 106 631 (15,3 %) ** Избербаш — 36 115 (70 %) ** Каспийск — 20 760 (20 %) ** Кизляр — 7 122 (14,5 %) ** Дербент — 6 692 (5,6 %) ** Хасавюрт — 5 339 (4,1 %) ** Буйнакск — 3 962 (6,3 %) ** Кьибле-Сухокумск — 2 117 (21 %) ** Кизилюрт — 839 (2,5 %) ===Дарги диаспора=== Даргийри Урусатдин чара-чара регионра уьмуьр тухузва. Абуру виридалайни чӀехи диаспора Ставропольдин крайда ава. 2010 йисан малуматриз килигна, Ставропольдин крайда авай даргийрин кьадар 49 302 кас тир, амма 1979 йисуз 15 939 тир. Идалайни гъейри, даргияр Ростов вилаятда — 8304 кас (2010 йис), Калмыкияда — 7590 (2010 йис), Астрахань вилаятда — 4241 (2010 йис), Москва шегьерда 3255 (2010 йис) ва муькуь регионра гьалтзава. Даргийрин гъвечӀи группая виликан СССР-дин уьлквейрани уьмуьр гьалзава. Месела, 1959 йисуз Киргизияда 965 дарги ава, 1999 йисуз абурун кьадар 2704 кьван хкаж хьанай. Туркменияда 1600 кьван даргиди уьмуьр тухузва. ==Антропология== Антропологиядин жигьетдай дарги халкь европоид расадин кавкасион типдиз талукь я. Даргийрин акунар, XIV виш йисара Ширванда уьмуьр авур араб географ Абд ар- Рашид ибн Салигь ибн Нури ал-Бакувиди вичин гъиливкхьинра къейд авунай: «Зерихгеран (сифтегьан дарги гьукумат) тӀварцӀи "кьеркьер ийизвайбур" мана гузва, зерих + геран. Адан агьалияр кьакьан буйдин, расу чӀарар авай ва хци жуьредин вилер авай инсанар я» «Абд ар-рашид ал-Бакуви. Китаб талхис ал-асар ва'аджа'иб ал-малик ал-каххар. М. 1971» (Буниятов З. М. 1971 года издания). С. 11-12.. ==Тарих== ==ЧӀал== Дарги халкьар пара кьадарда чӀаларал рахазва, гьар садаз чпин кьетӀен чӀал ава. И чӀаларин вири нах-дагъустандин чӀаларин группадин дарги чӀаларин хзандик акатзава. ЧӀаларин арада лексикадин жигьетдай тафават гзаф чӀехи тир виляй и халкьарин парабуру са сад гъавурда саки акьазвач. Сад садаз са кьадар ухшар тир вирини вири са кьве чӀал ава. Дарги чӀалан литературадин чӀал акуша чӀалан бинедаллаз туькӀуьрнавайди я. Амма даргийрин гзафбуруз и чӀал чизвач лугьуз абур сад-садахъ галаз урусдал рахазва. Мектебра акуша чӀал дарги аялриз дидед чӀал хьиз чирзавайди я, бицӀи халкьар сад авун паталди. Дарги чӀалакай сифтегьан малуматар XVIII виш йисан кьведлагьай паюна дуьздал акъатнай. 1860-й йисара П. К. Услара урахи чӀалан асул гьаларикай макъала кхьенай. XX виш йисан къене дарги чӀаларин кхьинар кьведра дегиш хьанвай: 1928 йисуз адетдин ажам (араб) кхьинар латин алфавитдиз, 1938 йисузни латин алфавит къенин урус графикадиз дегишарнай. 1960 йисара дарги алфавитдик ПӀ пӀ гьарф кутунай. Дарги алфавит: А а Б б В в Г г Гъ гъ Гь гь ГӀ гӀ Д д Е е Ё ё Ж ж З з И и Й й К к Къ къ Кь кь КӀ кӀ Л л М м Н н О о П п ПӀ пӀ Р р С с Т т ТӀ тӀ У у Ф ф Х х Хъ хъ Хь хь ХӀ хӀ Ц ц ЦӀ цӀ Ч ч ЧӀ чӀ Ш ш Щ щ Ъ ъ Ы ы Ь ь Э э Ю ю Я я Им дарги чӀаларин умуми шикилда туькӀуьрнавай алфавит я ва вири чӀаларин (нугъатрин) фонетикадихъ галаз дуьз къвезвач. Мисал паталди, муги чӀала кь гьарф авач ва икӀ маса. ==Дин== ==Культура== ===Литература=== XX виш йисалди дарги литература анжах халкьдин мецин эсеррал бинеламиш хьанвай. Дарги чӀалалди шииррин садлагьай кӀватӀал XX виш йисан сифте кьилера акъатнай, амма абур диндиз талукь тир ва лексикадин жигьетдай зур пай даргидал зур пайни араб чӀалан гафарикай ибарат тир . Дарги литература Октябрьдин революциядилай кьулухъ вилик физ эгечӀнай. Революциядин сифте йисара дарги халкьдин милли мецин эсерар кӀватӀна чапдай акъуднай, гуьгъуьнлай, 1925 йисуз дарги чӀалал «Дарган» тӀвар алай садлагьай республикадин газет акъатнай . 1961 йисан сентябрьдин 11 Избербаш шегьерда даргийрин садлагьай пешекар театр тир — О. Батыраян тӀварунихъ галай Музыкадинни-драмадин Гьукуматдин Дарги театр ахъайнай. ===Милли алукӀунар=== Даргийрин милли алукӀунар умуми дагъустандин халкьарин милли алукӀунрилай тӀимил тафаватлу я. Итимрин парталар: туника хьтин перем, яргъи вахчагар, валчагъ, хъицикьрин бармак, япунжи, чухва, литинин кӀвачин къапар ва виридалайни важиблу атрибут — яргъи гьяркьуь гапур тир. Дишегьлийрин парталар: блушка хьтин яргъи перем, хуру ахъа валчагъ, гуьтӀуь ва я гьяркуь вахчагар, тумаждин кӀвачин къапар. Кьилел чухта, гьакӀни лацу ва я чӀулав пекинин шаршав. Дарги этносдик квай бязи халкьарин милли алукӀунрик кьетӀен лишанар ква. Месела, къайтагъ ва къубачи халкьариз хас я гзаф къашар, зарар ва гьашияр авай парталар, гьапшима дишегьлийрин валчагърал ва перемрал адетдалди гзаф уьнуьгъар, къашар, кепекар, жуьреба-жуьре кулонар ва муькуь элементар авай. Алай чӀавуз милли алукӀунар анжах суваррин мярекатра ва сегьнейра алукӀзава. Гила вири шегьердин жуьредин парталрал элячӀнава. ==Адетар== ==Милли тӀуьнар== Дарги миллетдин тӀуьнри, виш йисарин къене абурун кьилин кеспияр тир лежбервилинни малдарвилин майишатрихъ галаз галкӀанвай адетрин суьрет къалурзава. Гьавиляй, абурун тӀуьнар асул гьисабдалди хъчарин, якӀун ва некӀединбур я. Тинидин тӀуьнрикай виридалайни гзаф гьатнавайбур хинкӀарар ва жуьреба-жуьре къенер авай чуду лугьудай цикӀендиз ухшар пирог я. Чар авай тинидикай авур лезги цикӀендилай тафаватлу яз, чуду хъуьтӀуьл ацӀай тинидикай ийизвайди я. Адан къенез адетдалди як ва я шур ацӀурзава. Дарги цӀун-кӀвалик умуми-дагъустандин, умуми-къавкъаздин ва бинедин дарги тӀуьнар акатзава. ==Чирвилер== Вири Урусатдин программадин сергьятра Дагъустанда чеб пара авай чкайра дарги чӀалал (акуша нугъатдал) мектебдин чирвилер гузва, ктабар таржума ийизва. Дарги чӀалал тербия гузвай аялрин бахчаярни кардик ква. ГьакӀни, Акуша, Къайтагъ, Дахада, Леваши, Сергокъала районрин ва Избербаш шегьердин медресайра дарги чӀаларалди диндин чирвилер гузвайди я. == Литература == * * == Баянар == == ЭлячӀунар == Категория:Дагъустандин халкьар Категория:Дарги халкьар Категория:Нах-дагъустандин халкьар Категория:Даргияр

Даргияр

1977 йисуз космосдиз ахъаюнрин сиягь

Аслан (; ) — гьайван. == ЭлячӀунар == * * * * * * * * Категория:Гьайванар *

Аслан

Куаниб — Дагъустан республикадин Шамил районда авай хуьр. Куаниб хуьруьнсоветдик акатзава. Хуьруьнсоветдин кьилин хуьр я. == География == Хуьр Шамил райондин кефер пата, райондин администрациядин юкь тир Хебда хуьрелай 9 км яргъал ала. ==Тарих== 1864 йисуз Къавкъаздин Дяведин финифра Куаниб хуьр вири Дагъустандихъ галаз Урусат империядин гъилик акатнай. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Авар округдин Бактлук наибвилиз талукь тир. ==Агьалияр== Йисариз килигна Куаниб хуьруьн агьалийрин дегиш хьунин динамика: Йис''' 1886 2002 2010 Агьалияр''' 287Бактлук наибвилин агьалияр 1886 йисуз 410Данные Всероссийской переписи населения 2002 года: таблица № 02c. Численность населения и преобладающая национальность по каждому сельскому населенному пункту. 45233\. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2010 г. Агьалидин вири аварар, суни-мусурманар я. == Баянар == == ЭлячӀунар == * «Шамил райондин» администрациядин официал сайт Категория:Шамил райондин хуьрер Категория:Авар хуьрер

Куаниб

Богос цӀиргъ — Дагъустанда авай сувун цӀиргъ. ЧӀехи Къавкъаздин сувун системадик акатзава. Богос цӀиргъ Къавкъаздин Кьилин цӀиргъинилай хел гана Мечикала сувалай Хапурда перевалдал кьван яргъи хьанва. Адан яргъивал 72 км я. Адан виридалайни кьакьан кӀукӀ — Аддала-Шухгельмеэр сув я (4151 м). Богос цӀиргъ Дагъустандин Цунта, Тлярата, ЦӀумада, Ахвах, Шамил ва Бежта районрин чилерайтӀуз физва. ==ЭлячӀунар== * ГЕОГРАФИЯ И ТУРИСТСКИЕ ВОЗМОЖНОСТИ ГОРНОГО ДАГЕСТАНА Категория:Дагъустандин сувун цӀиргъер

Богос цӀиргъ

XIX виш йис, 19-й виш йис (цӀекӀуьдлагьай виш йис) — григорийдин чӀаваргандал гьалтайла 1801-й йисалай 1900-й йисал кьван яргъи хьанвай заманадин девир я. XIX виш йисуз дуьньядиз зурба музыкантарни манидарар, зариярни кхьирагар, архитекторар, алимар, чӀехи политикар атанвай. ==Тарихдин вакъиаяр== ===XIX виш йисан садлагьай зур пай=== ====ТуькӀуьрай затӀар==== * Пароход (елкенар галай садлагьай пароход — 1807 йис, Роберт Фултон; гьалдай фурфалаг галай пароход — 1836, «Архимед») * Консервация авун (гегьеншдаказ менфят къачунин сифте кьил — 1810 йис; Николя Аппер) * Арифмометр (серийралди акъудун — 1820 йис) * Органикадин химия (садлагьай илимдин эксперимент — 1828 йис, Фридрих Вёлер) * Паровоз (бугъадал кӀвалахзавай рельсрин садлагьай локомотив — 1804 йис; савдавиле менфят авай паровозар — 1812—1829, Джордж Стефенсон) * Цунин машинка (цунин фабрика — 1830 йис; Бартелеми Тимонье) * Электромотор (первый практически пригодный — 1834 йис, Борис Семёнович Якоби) * Тапанчи (садлагьай экземплярар — 1818 йис; капсюльди тапанчийрин гзаф кьадарралди акъудун — 1836 йис, Сэмюэл Кольт) * Вулканизация (акъудай затӀ — 1839 йис; патент — 1844 йис, Чарльз Гудьир) * Телеграф (электричестводин, шегьердин арада алакъадин халкьдиз къалурун — 1844 йис, Сэмюэл Морзе) ===XIX виш йисан кьведлагьай зур пайдин сифте=== ====ТуькӀуьрай затӀар==== ===XIX виш йисан эхир=== ====ТуькӀуьрай затӀар==== == Баянар == == ЭлячӀунар == Категория:Виш йисар

XIX виш йис

Сихил — лезги халкьари юкьа авай, дувуларин кьиле авай ксари тӀварарикай жезвай са затӀ. == Агъулар == * Агъулар 7 сихил — Типагъар, Гъугъваяр (Гоанцы), Дулдугъар, Дуруштулар, Хутхулар, Мисияр, Гехъуьнар (Буркиханцы) * * * КӀеренар 6 сихил— ЧӀаяр (Ричияр), Бедуьгъар, Хвережер, Усугъар, Укузар, Курдалар. * * Къушанар) 7 сихил — Арсугъар, ЦӀирхьеяр, Худигъар, Буршагьар, Яркугъар, Куьрегъар, Фитеяр. == Ахцагьар == == КцӀарвияр == КцӀарвияр (дегь чӀавуз: Ксар(Касар), Муьшкуьрвияр, урус; Кубинцы) - лезгирин са хел я. День чӀавара авай КцӀар гилан КцӀар район, Хъачмаз район ва Къуба район я. Сихил КӀар / Мирес Сув Туькуьрна Кхьунар Аваран Бахцугъар (Аваранвияр) 1.Али кӀар 2.Баш кӀар 3.Хушум кӀар 4.Тумакь кӀар 5.Ворха (Фарух) кӀар 6.Тадам (Дедем) кӀар 7.ЦӀарал сихил (бывший сихил село которого унистоженно) Бахцугъ сув Бахцугъ, ЧӀехи Аваран, Паласа Аваран Название сихила происходит от горы Бахцуг. *По легенде было 7 братьев; Царал, Пирал, Чувал, Кавал, Мурцал, Курукал и Харсал. У каждого было свое село. Аджахур, Эчехюр ЭчӀеяр (ЭчӀехуьрвияр) 1.АмутӀ кӀар 2.Алихан кӀар (потомки Абрека Алихана) 3.АхӀмат кӀар 4.Муьнкуьт кӀар 5.Туькуьла кӀар 6.Шуьгънуь кӀар 7.Хьажи кӀар 8.Фекьи кӀар 9.Муьхкуьт кӀар 10.Батма кӀар 11\. Имам кӀар ЭчӀе сув ЭчӀехуьр Название происходит от горы Эчесув. Один из самых многочисленных сихилов, именно в этом селе произошло аджахурское сражение. Атлухан Кузунвияр (Атлухани Кузунвияр) 1.Мегьен кӀар 2.ТатӀах кӀар 3.Талакь кӀар 4.Кемеч кӀар 5.ХӀизар кӀар 6.Явгъу (Якьуб) кӀар Кас сув Кузун (родовой центр), Атлухан (отселок) Село основал сихил кузунар. Арчан Арчанар Арчан сихил Арчан сув Арчан хуьр Сихил основал человек по имени Арчо (ХӀарчуа) Бадиркала, Бедир-кале ПтӀирар 1.Тугъул кӀар (Тугъул - честный) 2.ТипӀер кӀар (ТипӀ - сокол) 3\. Лигьижар кӀар 4\. ШутӀар кӀар (шатӀ - стойкий) ПтӀиран сув ПтӀир хуьр Сихил основал человек по имени ПтӀир. Птир и Птиш были братьями, имеют родственые связи с сихилом ЛакӀар. Бадишкала, Бадиш-кале (в народе Бандит-кала) ПтӀишар 1.КъенцӀем кӀар (КъенцӀем - самоуверенный) 2.Шамшам кӀар 3\. Цеме кӀар 4\. ХьунчӀа кӀар 5\. Перцив-векь- ядайбур кӀар 6\. Мерзеханар кӀар 7\. Кичи кӀар 8\. КьимицӀ кӀар ПтӀишан сув ПтӀиш хуьр Сихил основал человек по имени ПтӀиш. Птир и Птиш были братьями, имеют родственые связи с сихилом ЛакӀар. Чакарцы ЧӀакӀарар 1.Улхас(Алхаз) кӀар 2.Незер(Ницар) кӀар 3\. Верза(Везир) кӀар 4\. Мулаткай 5\. Кьежелар (бывший сихил село которого унистоженно) 5\. Сарахар (бывший сихил село которого унистоженно) 6.Кьасумакай 7\. Ахасакай 8\. Т # ЧӀакӀан сув, Кьежел сув, Сарах сув ЧӀакӀар, Гъочи-ЧӀакӀар Унухцы, Унугцы, Аныхцы, Энигцы Уьнуьгъар 1. Айдаткай 2\. Чавкъалакай 3\. Фекьияр 4\. ХӀажиханакай 5\. ПигӀемакай 6\. Датлаткай 7\. Кесдиткай 8\. Абубакарикай Уьнуьгъ сув Уьнуьгъ, Гъочи-Уьнуьгъ Муругъар (Мурухцы, Моругцы) 1.МегӀенакай 2.Якъубакай 3.Татахакай 4.Хаситкай 5\. Кемечакай 6\. Махьтидкай Мурх сув ЧӀехи-Муругъ, СтӀурар (Судурцы) 1.БатӀакай, 2\. Эскаракай # СутӀар сув СтӀур, Гъочи-СтӀур Кузунцы Кузунар/Кзунар 1.Талакай 2\. Немцакай 3\. Хазракай 4\. Къадиткай Кас сув Кзун, Атлухан Лаццар/Лацарвияр 1. Шатакай 2\. Тачанакай 3\. КӀетакай (Хинелугъарикай) 4\. КӀекрезчирайбурукай 5\. Рухкалчукайбурукай Лацар сув Лацар Лацар Чатгунцы ЧӀеткуьнар Кас сув ЧӀеткуьн Вурвар (Вурвинцы, Урвинцы) Вурван сув Вурвар, Гъочи Вурвар Ширвановцы (Жители Ширвановки) ШабукӀар ТӀигьирар (Тагирджальцы) Суважалар (Суваджальцы) ЛакӀарар Хураяр ЦӀалгурар Хуьрелар Хтар/Худатвияр ЭвечӀугъар Хьилар/Хьиливияр Пиралар (Пиральцы) Чпирар (Джебирцы) Лечетар КӀиригар (Киригцы) КӀижер (Неджефхурцы) Хуьлуьхар (Хулухцы) МучӀугъар (Муджухцы) Курар/Крар ЭчӀеяр/ЭчӀерхуьрвияр Кчанар (Гиджанцы) ГенервацӀар Кутургъанар Кьуьхуьрар ЦӀехуьлар Калунхуьрар КӀележугъар (Каладжукцы) ЦӀихуьрар (Зейхурцы) ПтӀишар (Бадишкалинцы) Салахьар КӀуфар КӀаратӀар ТӀагъарар Кьилехар Минехуьрер Яргунар (Яргунцы) Ясабар (Ясабцы) == Куьрегуьяр == == Рутулар== # Рутулар (МыхӀа, мыхаӀбыр) — 61 мирас гала. # Шиназар (Сыназыр) — 60 мирас гала # Лучекар (Лычекбыр) — 6 мирас гала # Ихригъар (Йирекбыр) — 46 мирас гала # Муьгърегьар (МыхыӀрекбыр) — 5 мирас гала # Амцурар (Амцурдыбыр) — 8 мирас гала # Къинеяр (Къинедбыр) — 7 мирас гала # Врушар (Вырышбыр) — 2 мирас гала # Жилихуьрвияр (Джилихурбыр) — 10 мирас гала # КӀелетӀар (КӀеледбыр) — 7 мирас гала # Пелекьар (Пылекбыр) — 7 мирас гала # Хуьнуьгъар (ХыӀныӀхъбыр) — 6 мирас гала # Куфаяр (Гухьвададбыр) — 4 мирас гала # ФучӀугъар (Фучохбыр) — 2 мирас гала # КичӀеяр (Хьичедбыр) — 8 мирас гала # Унаяр (Ынабыр) — 6 мирас гала # ЦӀуьдуьгъар (Цыдыхбыр) — 8 мирас гала # Вихи- Аранар (Вахыйбыр) — 4 мирас гала # Борчар (Бычбыр) — 50 мирас гала # Хинавар (Хинбур) — 8 мирас гала == Табасаранар == == ЦӀахурар == ==Баянар== Категория:Лезгияр

Сихил

СтӀур Шихим — Къавкъаздин сад лагьай эфенди, чӀехи алим, чапхунчийрин аксина женг чӀугур къагьриман я. Осман империядин кьил III Султан Мурада вичиз эфендивилин титул гайи стӀурви Шихим эфенди 1603-й ийсуз иранвийирин аксина чӀугур женгера шегьид хьанай Sicilli Osmani. Cilt 1, İstanbul 1890. == Баянар == Категория:Лезгияр Категория:Лезги алимар Категория:Лезгийрин тарих

СтӀур Шихим

Хуьрел () — Азербайжан республикадин КцӀар районда авай хуьр. «Аваран» хуьруьнсоветдик акатзава. == География == Хуьр КцӀар райондин кьибле пата, райондин кьилин шегьер тир КцӀар шегьердилай 12 км яргъал ала. == Тарих == == Агьалияр== Агьалидин вири лезгияр, суни-мусурманар я. == Баянар == == ЭлячӀунар == Категория:КцӀар райондин хуьрер Категория:Лезги хуьрер Категория:Азербайжанда авай лезги хуьрер

Хуьрел (КцӀар район)

Берлин () — Германиядин кьилин, виридалайни чӀехи кьадар ва агьалийрин сан- гьисаб авай шегьер я. ЕврогалкӀдин агьалийрин сан-гьисабдихъай Берлин кьведлагьайди (Лондондин гуьгъуьнлай) ва майдандихъай ам вадлагьайди я. Берлин — ГФР-дик акатзавай 16 чиликай сад я. Ам Бранденбург чилин юкьва мукь кьунвайди, амма 1920 йисалай инихъ адак квайди туш. Шегьер Гьафел ва Шпрея вацӀарин къерехрал алайди я, гьавиляй адаз «Шпреядал алай Афинар» лугьуда. 1200-лагьай йисуз кьван гилан Берлин алай мукьал кьве алишверишдин хуьр — Кёльн ва Берлин — авай тир. Абуру шегьеррин ихтиярар мус къачунватӀа дуьз чидач. 1237-лагьай йисуз Куьлндин шегьеррин ихтияррин садлагьай сеферда тӀвар кьунва, Берлиндинбур — 1244-лагьай йисуз. 1307-лагьай йисуз садхьана шегьерри умуми шегьердин идара туькӀуьрна. 1400-лагьай йисуз садхьанвай Берлиндин агьалийрин сан-гьисаб 8000 кас тир. «Куьлн» лугьудай тарихдин тӀвар Берлиндин Нуйкуьлн райондин тӀварцӀи рикӀел хкизавайди я. Берлин — Брандебург маркграфвилин/курфуьрвилин (1417-лагьай йисалай гатӀумна), Пруссиядин (Брандебург курфюрвални Пруссия герцогвал сад хьайидайлай кьулухъ) ва Германиядин империядин (ам арадал гъайидайлай кьулухъ) кьилин шегьер тир. Дуьньядин кьведлагьай дяве акьалтӀайдалай кьулухъ, Ялтадин конференциядин къарарив кьурвал, шурадин оккупациядин зонадин чилеррал алай тиртӀани, Берлин кьуд винел пад къачур гьукуматди оккупациядин секторриз чара авуна. Са вахтунилай галкӀахъанрин пуд оккупациядин сектордикай РагъакӀидайпатан Берлин туькӀуьрна, адав кьетӀен гьукуматдин арадал атунин статус гвай тир, амма са шартӀни алачиз ам ГФР-дихъ кӀевиз галкӀанвай тир. Пара вахтунин къене Берлиндин секторрин арада са гьал ахъа юзун авай тир. Агьалияр рагъакӀидай патан секторриз катун атӀун патал ГДР-дин гьакиматди Берлиндин цал эцигуникай къарарар кьабулна, 1961-лагьай йисан 13-лагьай пахундилай кьулухъ гьа цла РагъакӀидайпатан Берлин элкъуьрна кьуна. Къайи дяведин кьилин лишанрикай сад тирди Берлиндин цал 1989 йисал кьван амукьна. Германия сад хьайидайлай кьулухъ 1990 йисуз адан кьилин шегьер цӀийиз сад хъувунвай Берлин хьана. 1994 йисуз аниз Бунндай президентдин администрация, 1999 йисуз — бундестагни федерал канцлердин идара федерал министрихъ галаз куьч хьана. Алай чӀавуз Берлин — дуьньядин медениятдин юкь я. Им Европадин чӀехи улакьдин тӀвал я, гьакӀни туристар атунин сан-гьисабдал гьалтайла им континентдин виридалайни чӀехи шегьеррикай сад тирди. Берлиндин университетар, ахтармишдай институтарни музеяр вири дуьньядиз чида. Шегьерда шикилар чӀугвадайбур, дипломатарни пара иммигрантар яшамишзавани кӀвалахзава. == Агьалияр == * 1650 — 6 500 * 1750 — 90 000 * 1800 — 172 000 * 1850 — 420 000 * 1900 — 1 890 000 * 1950 — 3 340 000 * 1987 — 3 250 000 * 1997 — 3 425 000 * 2007 — 3 370 000 * 2009 — 3 431 420 * 2011 — 3 499 880 == Стхавилин шегьерар == * Лос-Анджелес (), АСШ (1967 йис) * Париж (), Франция (1987) (партнёр-шегьер) * Мадрид (), Испания (1988) * Москва, Урусат (1991) * Варшава (), Польша (1991) * Будапешт (), Венгрия (1991) * Брюссель (, ), Бельгия (1992) * Джакарта (), Индонезия (1993) * Ташкент (), Узбекистан (1993) * Мехико (), Мексика (1993) * Пекин (), Китай (1994) * Токио (), Япония (1994) * Буэнос-Айрес (), Аргентина (1994) * Прага (), Чехия (1995) * Виндгьук (), Намибия (2000) * Лондон (), ЧӀехибритания (2000) 2008-й йисан 29 октябрь , berlin.de 29.10.2008 == Баянар == == ЭлячӀунар == * Категория:Германиядин шегьерар Категория:Европадин уьлквейрин кьилин шегьерар

Берлин

МальдиварMaldives • ދިވެހިރާއްޖެ, Мальдиврин Республика — гьукумат азияда ва Мальдиврин островарда авай. == Вилаятрал == 19 атоллар, кьилин шегьер Мале: Мальдиврин административ паюн * Алифу * атолл Баа * Вааву * Гаафуалифу * Гаафу-Джаалу * Гнавийани * Дхаалу * Каафу * Лаамуз * Лавийани * Мииму * атолл Нуну ** Маалхендху * Раа * Сиину * Тхаа * Фааву * Хаа-Алифу * Хаа-Дхаалу * Шавийани == Баянар == == ЭлячӀунар == * CIA — The World Factbook * Ministry of Tourism, Arts and Culture, Republic of Maldives Категория:Азиядин гьукуматар

Мальдивар

Абу ТӀалиб Абд Манаф ибн Абдуль Мутталиб ибг Гьашим аль Къураши (, 549—619 Мекка, Хиджаз) — пайгъамбар Мугьаммадан ими, кьудлагьай халиф Алидин дах. Къурайшитарин чӀехиди тир. == Баянар == == ЭлячӀунар ==

Абу ТӀалиб

Гъенер вацӀ — Азербайжандин КцӀар районда авай вацӀ. ВацӀун вини кьиле авай кьерел ГъенервацӀ хуьр ала. Категория:Азербайжандин вацӀар

Гъенер вацӀ

Затор (поляк. Zator) — Польшадин кьибле пата авай бицӀи шегьер я. Заторда 3718 касди уьмуьр гьалзава. == Алай чка == Уьлкведин кьиблепата авай шегьер ГъвечӀи-Польша воеводвилин Освенцим поветдик ва Галиция тарихдин областдик акатзавайди я. Затор Освенцим кӀама Скава вацӀал алайди я. Яргъалвал: Освенцимдал(повятдин юкь)кьван — 13,9 км; Краковдал (воеводвилин юкь) кьван — 36 км; Варшавадал кьван — 53 км.Города и деревни мира: Польша, Малопольское, Освенцимский повят, Затор == Тарих == * 1179 йис — Краковдай Силезиядиз физвай алишверишдин рехъ хуьнин патал гилан затордин чилерал бицӀи къеле эцигна; * 1228 йис — шегьердин тӀвар сад лагьай сеферда кхьиналди кьуна; * XIIIвй. — Освенцим князвилик акатна; * 1292 йис — шегьер Мешко I Цешин княздин ихтиярда гьатна; * 1292 йис — Затор шегьердин статус къачуна; * 1445 йис — 1564й. — Затор князвили кьилин шегьер тир; * 1507 йис — шегьердин агьалийри Сигизмунд I пачагьдиз кьин кьуна; * 1564 йис — пачагьвилик акьалтӀай акатун; * 1772—1918 — Австриядин агъавилик тир; * 1815—1866 — Венадин икьрарвилин фикиррив кьурвал, Затор Германиядин ГалкӀдик акатзавай тир; * 1975—1998 — Бельско-Бяла воеводвилик акатзавай тир; * 1999 йис — ГъвечӀи-Польша воеводвилик акатна.Затор, город == Стхавилин шегьерар == * Бойнице (Словакия); * Терхова (Словакия); * Бриг-Глис (Швейцария); * Берекфуьрдоь (Венгрия). == КьетӀен чӀехи заторвияр == * Роман Рыбарски — польшадин экономикахъанни политикахъан, са шумуд польшадин чӀехи университерин илимдин кӀвалаххъан; Сеймда Халкьдин партиядин патай яз тир. == КьетӀен чӀехи чкаяр == * Пак Воцехан Клиса (1393); * ЦӀуру къеле (1445); * Юкьван вишйисарин шегьердин кӀеви авунвай амукьаяр; * Виридан сурар (1784); * Чувудрин сурар; * Гъулцин аллея — тӀебиатдин памятник; * Юкьван вишйисарин гъетрен вирерин кӀватӀалар. == Баянар == == ЭлячӀунар == * Затор шегьердин официал сайт Категория:Польша

Затор

Гушенча хуьруьнсовет () — Азербайжан республикадин Исмаиллы районда авай хуьруьнсовет. Адак Гушенча, Балик, Енишдиби, Зогъаллыг хуьрер акатзава. Категория:Исмаиллы райондин хуьруьнсоветар

Гушенча хуьруьнсовет

Магьарам-эфенди (гъилин ктабра ам Магьарам-эфенди ал-Ахты яз гьатнава) — XVIII виш йисан кьведлагьай паюна уьмуьр авур лезги шаир ва алим. Ам Самур магьалдин Къутунхърин хуьре дидедиз хьана. Ада Ахцегьрин медресада кӀелна, РагъэкъечӀдай патан чӀалар ва илимар чирна, ахпа гьа ина тарсарни гана. Гуьгъуьнлай Куьредин Магьмутан хуьрел куьч хьана, алимди ина медреса ахъайна. Магьарам-эфендиди вичин шиирар лезги ва араб чӀаларал кхьена, абур уьмуьрдин жуьреба-жуьре месэлайриз, вичин кьилел атай дуьшуьшриз, диндиз ва философиядин веревирдериз бахшнава. Магьарам-эфендиди Лезгистанда кӀелун-кхьин, илимар ва эдебият вилик финиз дериндай таъсирна. Адан гъилик кӀелай гзаф сухтайрикай (Ярагъ Мегьамед, Ахцегь Мирзе Али, Рухун Али ва мсб.) Къавкъаздин вилаятра тӀвар-ван авай алимар, шаирар ва регьберар хьана. Магьарам-эфендидикай сифте малуматар Алкьвадар Гьасан-эфендидин «Асари Дагъустан» ктабда ганва: «ЧӀехи алимрин жергедик Ахцегь Магьарам-эфенди акатзава. Ада физикадин ва философиядин тарсар гана». Алкьвадар Гьасан Ахцегь Магьарам-эфендидин птул жезва: Гьасан-эфендидин чӀехи буба Ярагь Мегьамед Магьарам-эфендидин езне тир. Магьарам-эфендидин шиирар чапдиз акъудун патал Гъ. Садыкъиди ва М. Ярагьмедова еке зегьметар чӀугуна. Магьарам-эфенди Магьмутан хуьрел цӀайлапанди яна кьена. == Эдебият == * Гасан Алкадари. Асари Дагестан. — Магьачкъала, 1994. * «Коммунист», 1991-йисан 20-август. == Баянар == == ЭлячӀунар == Категория:Лезги шаирар Категория:Лезги алимар

Ахцегь Магьарам

Агьмедов Назир Агъабеган хва — лезги алим ва шаир. 1910 йисуз Самур магьалдин Ахцегь хуьре дидедиз хьана. Ада Дербентдин педучилище ва Дагъустандин пединститут куьтягьна, Ахцегьрин ва Магьачкъаладин мектебра муаллим ва директор яз кӀвалахна. Гзаф йисара Дагъустандин школайрин илимдин жагъурунрин институтда къуллугъна: лезги чӀалан ва эдебиятдин программаяр, учебникар, хрестоматияр туькӀуьрна, милли мектебра дидедин чӀал чирунин месэлаяр жагъурна ва методикадин ктабар чапдай акъудна. Педагогикадин илимрин кандидатвилин дережа ва «Дагъустандин лайихлу муаллим» тӀвар къазанмишна. Кхьирагвилин рехъ Н. Агьмедова журналиствилелай эгечӀна: ада хейлин йисара "Дагъустан фукъараси", "ЦӀийи дуьнья" ва "Социализмдин пайдах" газетрин редакцийра кӀвалахна. Назир Агьмедов са жерге гьикаяйрин ва пьесайрин ("Сифте къван" ва "Цуькверин сувар") автор я. Гьикаяяр «Кьве рикӀин хиялар» (1961), «Фаргьад буба рахазва» (1964) ва «Ватанда къванер» (1971) кӀватӀалра гьатнава. И эсерра авторди ватанпересвилин, дуланажагъ хкажунин ва марифатдин месэлаяр къарагъарнава. Кхьирагди халкьдин мецин эсерар ва Етим Эминан, СтӀал Сулейманан, Алибег Фетягьован ирс кӀватӀ хъувуник вичин пай кутуна. Назир Агьмедов 1970 йисуз Магьачкъалада рагьметдиз фена. ==Эдебият== * Гьаким Къурбан «Лезги зарияр». Категория:Лезги алимар Категория:Лезги шаирар Категория:Лезги журналистар

Агьмедов Назир Агъабеган хва

«Кузун хуьруьнсовет» () — Азербайжан республикадин КцӀар райондик акатзавай муниципалитет. Администрациядин юкь — Кузун хуьр я. Хуьруьнсоветдик акатзавай хуьрер: Кузун, Зинданмуругъ, Лацар, ЧӀакӀар, Четкуьн. == Баянар == == ЭлячӀунар == * Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında Категория:КцӀар райондин хуьруьнсоветар

Кузун хуьруьнсовет

Наврузбегов Эседуллагь Сеферуллагьан хва — тӀвар-ван авай лезги режиссер, драматург ва кхьираг. Дагъустан Республикадин халкьдин артист. 1942 йисан 25 январдиз СтӀал Сулейманан райондин Векьелрин хуьре дидедиз хьана. ЦӀуд класс куьтягьна, армияда къуллугъна, культпросветучилище, Москвада МГИК ва режиссервилин кьилин курсар куьтягьна, ГИТИС-дин аспирантурада кӀелна. 1974 йисалай эгечӀна Лезги ва Урус (Котлас ш., Архангельск вилаят) театрра режиссер яз кӀвалахна. Гуьгъуьнлайни муздрамтеатрдин харусенятдин регьбервилин везифа тамамарна. Э. Наврузбегов режиссер, драматург ва театровед я. Режиссер яз ада пудкъадалай виниз тамашаяр сегьнеламишнава. Драматург яз ада цӀудалай виниз пьесаяр кхьена, кьве ктаб — "Шарвили" (1994) ва "Тарихдин драмаяр" (2001) чапдай акъуднава, театровед яз адан урусдал кьве ктаб "Театр, рожденный в горах" (1990) ва "Лезгинский театр" (1994) акъатнава. Ам ДР-дин лайихлу артист (1992), ДР-дин Гьукуматдин премиядин лауреат (1994), ДР-дин халкьдин артист (1996), УФ-дин лайихлу артист (2001), УФ-дин кхьирагрин садвалдин член я. ==Эдебият== * Гьаким Къурбан «Лезги зарияр». Категория:Лезги драматургар Категория:Лезги кхьирагар Категория:Лезги режиссёрар

Наврузбегов Эседуллагь Сеферуллагьан хва

1607 йис (са агъзурни ругудвишниирид лагьай йис) — чи эрадин 1607-лагьай йис. XII виш йисан 7-лагьай йис я. ==Вакъиаяр== == ЭлячӀунар == Категория:XII виш йис Категория:1607 йис

1607 йис

Куркимахи — Дагъустан республикадин Акуша районда авай хуьр. Куркимахи хуьруьнсоветдик акатзава. Хуьруьнсоветдин кьилин хуьр я. == География == Хуьр Акуша райондин юкьван пата, Дарголакотты вацӀал, райондин администрациядин юкь тир Акуша хуьрелай 9 км яргъал ала. ==Тарих== XIX виш йисуз Куркимахи хуьр вири Дарги округдихъ галаз Урусат империядин гъилик акатнай. Империядик квай чӀавуз, хуьр Дагъустан вилаятдин Дарги округдин Акуша наибвалдиз талукь тир. ==Агьалияр== Йисариз килигна Куркимахи хуьруьн агьалийрин дегиш хьунин динамика: Йис 1886 2010 2012 2015 Агьалияр 343 1886 йисуз Акуша наибвилин агьалияр 396 Всероссийская перепись населения 2010 года. Таблица № 11. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских и сельских населённых пунктов Республики Дагестан 382 35\. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 г. 360 33\. Численность постоянного населения Республики Дагестан по муниципальным образованиям на 1 января 2015 г. 2015 йисан агьалияр сиягьриз къачунин нетижайриз килигна хуьре 360 касди уьмуьр ийизвай Оценка численности постоянного населения Республики Дагестан на 1 января 2015 года . Вири даргияр, суни-мусурманар я. == Баянар == == ЭлячӀунар == * МО «Акуша район» администрациядин официальный сайт Категория:Акуша райондин хуьрер Категория:Дарги хуьрер

Куркимахи (Акуша район)

Чанкаюрт () — Дагъустан республикадин Бабаюрт районда хуьр. «Адиль-Янгиюрт» хуьруьнсоветдик акатзава. ==География== Хуьр Бабаюрт райондин кьиблединни-рагъакӀидай пата, Аксай цин гьамбарханадин мукьвал, райондин юкь тир Бабаюрт хуьрелай 16 км яргъал ала. ==Тарих== ==Агьалияр== Йисариз килигна Чанкаюрт хуьруьн агьалийрин дегиш хьунин динамика: Йис''' 2002 2010 Агьалияр''' 363 Данные Всероссийской переписи населения 2002 года: таблица № 02c. Численность населения и преобладающая национальность по каждому сельскому населенному пункту. 387 Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года. 2010 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал хуьре 387 касди уьмуьр ийизвай. Вири чеченар, суни - мусурманар я. == Баянар == == ЭлячӀунар == * НИЙСО :: Статья «О топонимии. Языке земли. И не только…» | Выпуск № 35 (543) Категория:Чеченрин хуьрер Категория:Бабаюрт райондин хуьрер

Чанкаюрт

КамАЗ 5511 КАМАЗ (Камский Автомабильни Завод)да тӏуькӏуьрнавай ппар чӏугвадай автомабиль (1977-1997) *Каропка- Механика *Мотор - КамАЗ-740 *Кузадин къенен кьадар - 6,6м³ *Чархарин формула - 6×4

КамАЗ 5511

«Зилдик» хуьруьнсовет () — Дагъустан Республикадин Хив райондик акатзавай муниципалитет. Администрациядин юкь ва сад тир хуьр — Зилдик хуьр я. ==География== Хуьруьнсовет Дагъустан Республикадин Хив райондин рагъэкъечӀдай пата, райондин юкь тир Хив хуьрелай 18 км яргъал ала. ==Агьалияр== 2013 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал хуьруьнсоветда 575 касди уьмуьр гьалзавай 33\. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 г.. 2012 йисан малуматрив кьурвал, хуьруьнсоветдин агьалияр 575 кас тир Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 г.. 2002 йисан малуматриз килигна, хуьруьнсоветдин агьалияр 454 кас тир Хив район. ФЛНК. Агьалидин вири табасаранар, суни - мусурманар я. == Баянар == == ЭлячӀунар == * Cельское поселение Село Зильдик Категория:Хив райондин хуьруьнсоветар

Зилдик хуьруьнсовет

ЧӀехи Француз инкъилаб () — XVIII-й виш йисуз Франциядин сиясатдинни социал системайра хьайи зурба масакӀавилер, нетижада ЦӀуру къайда терг хьана ва монархиядикай Франция «де — юре» гьукумат хьана. Девиз — Адавал, барабарвални стхавал. 1789 йисан 14 чиледиз Бастилия къачурла эгечӀнавайди я. == Себебар == XVIII-й вишйиса Франция ацӀай монархия тир, кьушунривайни гьукуматдин къуллугъчийривай даях кьазвай. Гьукуматда авай система туькӀуьрнавайди тир XIV—XVI вишйисара хьайи къенепатан дявейрилай кьулухъ жемятдинни экономикад суалар хьана кӀандай саягъ вичин цӀарцӀе тун тувуна. Халкьдин гьалтунар гьукуматдивай эхиз хьайила, халкьдиз пара регьетвилер ганвай. Политикавилин ихтийрар жемятдин чӀехи кӀеретӀривай гакъуд авурвили паччагьди абурухъ авай артух ихтийрар хуьзвай. Маса регьетвал лежберризни ганвай. Пара яргъи, лежберрин дявеяр хьайи девирдиз (XIV—XVI вишйисар) абуру чпиз ихтийрар гьукуматдивай къазанмиш авуна. ГьакӀ хьана, авай налогрикай чӀехи пай абуруз гьукуматди тагудай ихтияр гана. Пудлагьай регьетвилер гьукуматди буржуадиз ганвай. Са шумуд агъзур куьлуь идараяр авай, гьабурун иесийри буржуа дережа ибаратзавайGoubert P. L’Ancien Regime. Paris, T. 2, 1973, p. 247. ГьакӀ хьанатӀани, и четин процессри туькӀуьр авур системадивай Франциядиз дуьзгуьн уьмуьр гуз жезвачир. XVIII-й вишйиса Франция вичин къуьншийрихъай хкат ийиз эгечӀна, сифтеди, Англиядихъай. Къвез-къведайдивай XVIII виш йиса француз жемятдин кӀукӀва авай фикирар, цӀуру (куьгьне) низам дегиш авуна кӀандайди. Гьукуматда пара еке коррупция авай, налогар кӀватӀдай жуьре цӀуруди (куьгьнеди) тир. Пачагьдивай Франция вилик тухуз жезвачир, гьукумат алай чкадал пара чӀавуз амукьзавай. Католик диндин итимар, бегарни буржуяр пачагьдин чӀалахъ мад жезвачир. Монтескйе, Руссони гьахьтин халкьдин алимар, чирвилер авай ксар патал жемятдин фикирар дегиш жез эгечӀна. Виридан гъавурда акьаз хьана, пачагь гьукуматдиз хийир квайди туширди. Эхирки, Людовике (Луи) XV девирда, мадни Людовик XVI девирда гьукуматдин политикадани экономикада масакӀавилер жез хьана, цӀуру (куьгьне) низам чӀурдай. == Бастилиядани Версальда хьайи хабарар == Пачагьдиз мукьвуг тир ксариз гьукуматдин Халкьдин Ассамблея квадар ийиз кӀанзвайди чир хьайила, парижжувариз пара хъел атана, вучиз лагьайтӀа абуру а Ассамблеядихъ пара чпин мурадар ктӀунвай. 12 чиледиз 1789 йисан инсанар пачагьаз аксиниз къарагъна. Гьукуматдин кьушунарни халкь сад садал Парижда гьалдар хьана. Камиль Демулена вичин кӀерпӀедик къацу лентӀ ктӀуна халкьдиз ван гуз хьана, гъиле тфенгар кьаз. 13 чиледиз Парижда эвердай ван гузвайВсемирная история: В 24 томах. А. Бадак, И. Войнич, Н. Волчек и др., Минск, 1998, т. 16, с. 7-9. Уькуьнихъ, 14 чиледиз Ничягьбурун кӀвале халкьди кьуна 12 артиллерий тфенг, 32 агъзур гьакӀан тфенгни гьабурук порох. Халкьдин хцаб тежедай кӀеретӀар, садбуруг тфенгар, кӀуькӀвер галай тӀвалар гвай, масадбуруг — кутӀваяр, нажахар, кӀашар гвай, ацӀурна куьчеярни паруяр, Бастилиядик кканвай. Бастилия — Франциядин виридалайни чӀехи дусах тир, ана гьакӀан ксар ацукьнавайбур тушир, аниз твазвайбур гьукуматдиз, пачагьдиз аксиниз тир ксар. Парижда авай кьушунрин чӀехибурал бине эцигзавачир. Версальдихъ галаз алакюа хкатнавай. Сятини садаз йикъан Бастилияда авай артиллерияди халкь галай патахъ цӀай гана. ГьакӀ ятӀани, халкьди къеле элкъвена кьунвай, хъфиз кӀанзвачир. Уькуьнихъ кьунвай артиллерия абуру Бастилиядиз аксиниз ишлемишиз кӀанзвай. Гарнизондин гъавурда акьуна, халкьдиз аксиниз женг гун манасуз тирди, гьавиляй, сятини вадаз къеле халкьдиз хгана. Пачагь мажбур хьана Халкьдин Ассамблея кьабулиз. Къведай гьафтейра вири Францияда халкь къарагъна. 18 чиледиз Труа шегьердин халкь къарагъна, 19 чиледиз — Страсбургда, 21 чиледиз — Шербурда, 24 чиледиз — Руанда. Са пай шешьерра ксар къарагънавай ван гваз: «Фу це! Йикь, къачуз-маса гудайбур!». Къарагънавайбуру фу къачузвай, шегьеррин ратушаяр, ана авай документар кузвай. Ахпа шегьерра маса гьукуматдин идараяр ахъайна, хкягъай тешкилтар — муниципалитетар, Париж жегьердин мэр къуллугъ туькӀуьрна, кьушунрин цӀийи кӀеретӀ авуна — Халкьдин гвардия. Къарагънавай лежберри бегерин къалаяр кузвай, абурун чилер къачуз. И крариз, 1789-й йиса хьайи, гана тӀвар «ЧӀехи КичӀ» (Grande Peur)Всемирная история: В 24 томах. А. Бадак, И. Войнич, Н. Волчек и др., Минск, 1998, т. 16, с. 14. 4-11 августдин декретралди Халкьдин Ассамблеяди лежберрин хивяй акъудна феодалрал кӀвалах авун, бегерин дуванар цӀарцӀай акъудна, вакуф чилер гакъудна, са пай велаятрихъ авай артух ихтийрар гакъудна. Ассамблеяди лагьана, канунин вилик виридахъ сахьтин ихтияр авайди. Лежберар мад мажбур тушир бегериз налогар гудай. ГьакӀ ятӀани, гьукуматдиз налогар гун абурун хиве амукьна. 26 августдиз 1789 йисан Халкьдин Ассамблеяди кьабулна «Декларация инсандинни гьукуматдин ксарин ихтийра» — демократиявилин сифте документрикай сад я ам. «Куьгьне Низамдиз», коррупциядини кӀани саягъ авуни кьунвай, аксиниз эцигнавай виридан садхьтин ихтияр канунрин вилик, инсандин чӀехи ихтийрар чӀуриз тахьун, халкьдин суверенитет, фикиррин адавал, принцип «вири ихтияр ава, канунри ихтияр тагузвайбурулай гъейри», мадни маса демократик туькӀуьрунарни масакӀавилер инкъилабвилин. 5 октябрдиз халкь Версальдал фена, пачагьдин къаладик, Людовик XVI декретар кьабулиз мажбур авун патал. Халкьдин Ассамблеяди Мари-Жозеф Лафайетаз лагьана, Халкьдин Гвардиядин чӀехидаз, кьушунар Версальдал тухун. Гьи кӀвалахар хьайивиляй пачагь мажбур хьана Версаль туна Парижда авай къала Тюильридиз фин. == Халкьдин Конвентни пачагьдин кьиникь == Людовик пачагьан паб австрий принцесса Мария-Антуанэтта тир. 1792-й йисан 21 сентябрдиз Парижда Халкьдин Конвент ахъай хьана. Гьа юкъуз ада монархия чӀурна, Францияда республика малумарна. Конвент пуд чкадал пай хьана: члахъбур — монтаньярар, абурун чӀехиди Дантон тир. Робеспьерни Марат, ильтибур — жирондистар, Бриссоди тухузвай. Монархистар Конвентда мад амачир. Конвентди дуван эгечӀна алуднавай пачагь Людовикал. 1793-й йисан 21 январдиз Людовик гильотинадал кьена «Ватандиз дегиш авурвилини къуват вмчиз къачур патал». 1793-й йисан февралдин эхирда — мартдин кьиле Конвентди Англиядизни Нидерландриз дяве малумарна, ахпа Испаниядизни. == Якобинрин диктатура == 1793-й йисан мартдиз инкъилаб-аксиниз Вандей къарагъун эгечӀна. Гьа йисан 6 апрелдиз туькӀуьрзава Жемятдин Хъхуьнин Комитет, адан сифте кьил Дантон тир. Апрелдиз Робеспьерни Демулен жирондистриз аксиниз рахазва. Париждин коммуна рахайла кьулухъ, 1793-й йисан 31 майдиз са пай жирондистар дусахда тунвай. ГьакӀ хьанатӀани жирондистрин са пай катна провинцийра Конвентдиз аксиниз тир къарагъунар дуьзарна, сакӀус чӀавунилай кӀукӀварнавай. 10 июндиз Халкьдин гвардияди Якобин диктатура эцигна. 13 чиледиз республикадин пад кьазвай жегьил руш Шарлотта Кордеди куьруь гапурдик Марат кьена; и кьиникьдиз жавабвилиз якобинри инкъилабдин террор эгечӀнаА. В. Чудинов Шарлота Корде и «Друг народа» улубда А. В. Чудинов Французская революция: история и мифы. М.: Наука, 2006.. Августдиз Сен-Дени базиликада регьметрик квай француз пачагьрин «кьацӀай руьгьдикай» михьна. 15 октябрдиз Мария Антуанеттадал дуван эгечӀна. Адаз кьиникь гана. Жирондистар кьейила сифте суал Робеспьеранни Дантонан гьажетнар хьана, якобинрин сабурлу пайдик квай — са патахъай, Эберахъ галаз, халис масакӀавилер герек я лугьудай — маса патахъай. 1794-й йиса сифте Эбера, ахпа адан юлдашар, ахпа Дантонни Демулен дусахпа туна, дуван авуна кьенвай. И кьиникьрилай кьулухъ Робеспьерахъ мад амачир аксиниз тир ксар. Манасуз террор дакӀан хьана Конвентдин са пай, Колло д’Эрбуани Баррас кьиле аваз 1794-й 27 чиледиз термидорий кьих туькӀуьрна, Халкьдин гвардияди пад кьур. Робеспьерни адан са виш юлдаш, Кутоннт Сен-Жюст кваз дусахда туна гильотинадал кьена. == Термидорий Конвент == == Директория == Куьру вахтунин къене Карноди са шумуд армия туькӀуьрна, абурук экечӀнайбур жемятдик квайни- квачир виридалайни кьегьелвал квайни, къуватлубурни иштегьар авайбур тир. Виридалайни кьакьандаказ алай кӀвалахар армияда нивай хьайитӀани къачуз жедай, алакьунар авайтӀа. Пара тӀвар-ван алай генералар акъатайди тир а чӀавуз гьакӀан солдатрин кьулай. Къвез-къведайдиаая инкъилабдин армия Директорияди маса чилер къачун патал ишлемишиз хьана. И рекье Директориядиз аквазвай мумкинвилер, гьукуматда авай четинвилерилай халкьдин фикирар алудун патал. Мадни, гатанвай гьукуматривайни халкьаривай пул къачудай рехъ. Италий армиядин кьиле Директорияди жегьил генерал Наполеон Бонапарт эцигна, 1796—97 йисара Сардиния Савоядилай гъил алудиз мажбур авуна, Ломбардия кьуна, Парма, Модена, Пападин велаят, Венецияни Генуядилай пул къачуна, гьадалайни гъейри пападин чилерин са пай Ломбардиядик гахгана. Вичин Ломбардиядин тӀвар Цезальпийрин республикадал дегишарна. Австрияди дяве акъвазариз минетзавай. Австриядихъ галаз куьтягьарна, Бонапарта директориядиз лагьана, Англиядиз Мисрида женг гана кӀандайди. Гьавиляй аниз француз кьушунрин кӀеретӀар ракъурна. ИкӀ хьана, инкъилабдин дявейрин девирдин эхирда Франциядихъ Бельгия, Рейн вацӀун рагъакӀидай патан къерех, Савойяни сакӀус Италиядин чилер. Франциядихъ элкъвена авай адаз талукь тир «республикаяр-аялар». Гьа чӀавузни Франциядиз аксиниз тир цӀийи коалиция туькӀуьр хьана. Адак экечӀнавайбур: Австрия, Урусат, Сардинияни, Туьркия тир. Павел I императорди Италиядиз Суворов ракъурна. Суворова ана французвийрилай гъалиб къачуна 1799 йисан зулухъ вири Италия французвийрива михьна. Европада жезвай крар чир хьайила Бонапарт Франциядиз кьулухъ фад хъфена. 18 брюмердиз (9 ноябрдиз) кьих къарагъарна вахтунин регьбервал туькӀуьрна. Алак квай пуд консул — Бонапарт, Роже Дюкони Сийес. И кар ЧӀехи францу инкъилабдин чӀав атӀана. == Баянар == == ЭлячӀунар == * Категория:Франциядин тарих

ЧӀехи Француз инкъилаб

Шумагь — Азербайжандин Хъачмаз районда авай хуьр. == ЭлячӀунар == * Хъачмаз райондин официал сайт * Категория:Хъачмаз райондин хуьрер

Шумагь (Хъачмаз)

2018-лагьай йисан хъуьтӀуьн Олимпиядин къугъунрал итимрин хоккейндин турнир 14-лагьай февралдилай 25-лагьай февралдал кьван Пхенчханда (Республика Корея) кьиле фена. Турнирдин матчар Каннин хоккейдин юкьва ва Квандон Университетдин Спортдин аренадал кьиле фена. Акъажунра 12 кӀеретӀди иштираквала авуна: 8 квайни-квай кӀеретӀди (2016-лагьай йисан дуьняьдин чемпионатдилай гуьгъуьниз туькӀуьрнавай IIHF дуьньядин рейтингдив кьурвал); иеси тир уьлкведи – Республика Корея; квалификациядин финалдин дережадал чпин кӀватӀалра гъалибнавай пуд кӀеретӀди. 1994-лагьай йисалай гатӀумна садлагьай сеферда олимпиядин турнир МХЛ-дин къугъвадайбур галачиз кьиле фена. НХЛ не примет участие в Олимпиаде-2018 Урусатдин миллетдин кӀеретӀ (Урусатдай тир олимпиядин спортсменар яз тестикьарнавай) къизилдин медалар къачуна, финалда ада Германиядин кӀеретӀ кӀаник кутуна (4:3 овертаймда). Российские хоккеисты выиграли валидольный финал и вернули стране золото ОИ спустя 26 лет Им 26 йисан къене Урусатдин садлагьай олимпиядин гъалибвал я. Сборная России по хоккею выиграла Олимпиаду впервые за 26 лет == Медалистар == Къзил Гимиш Кишпир Урусат * * * Сергей Андронов Александр Барабанов Вячеслав Войнов Владислав Гавриков Михаил Григоренко Никита Гусев Павел Дацюк Артём Зуб Андрей Зубарев Илья Каблуков Сергей Калинин Кирилл Капризов Богдан Киселевич Илья Ковальчук Василий Кошечкин Алексей Марченко Сергей Мозякин Никита Нестеров Николай Прохоркин Илья Сорокин Иван Телегин Игорь Шестёркин Вадим Шипачёв Сергей Широков Егор Яковлев Германия * * * Синан Акдаг Данни Аус ден Биркен Дэрил Бойл Давид Вольф Марцель Гоч Янник Зайденберг Доминик Кахун Маркус Кинк Бьорн Крупп Франк Мауэр Брукс Мацек Йонас Мюллер Мориц Мюллер Марцель Нёбельс Тимо Пильмайер Маттиас Плахта Леонард Пфедерль Патрик Раймер Геррит Фаузер Патрик Хагер Франк Хёрдлер Феликс Шютц Деннис Эндарс Язин Элиц Кристиан Эрхофф Канада * * * Карл Столлери Крис Ли Чарльз Геноуэй Жильбер Брюле Войтек Вольски Дерек Рой Крис Келли Роб Клинкхаммер Брэндон Козун Куинтон Хауден Рене Бурк Марк-Андре Граньяни Эндрю Эббетт Мэйсон Рэймонд Эрик О'Делл Стефан Эллиотт Коди Голубеф Бен Скривенс Кевин Пулен Джастин Питерс Мэт Робинсон Максим Лапьер Максим Норо Линден Вей Кристиан Томас == Баянар == == ЭлячӀунар == Категория:ХъуьтӀуьн Олимпиядин къугъунар 2018

Хоккей хъуьтӀуьн 2018 йисан Олимпиядин къугъунрал (итимар)

Барда район () — Азербайжанда авай район я. Майдан — 957 км². Агьалияр — 156 300 кас. Агьалидин чуькьуьнвал — 163,32 кас/км². Административ юкь — Барда я. Барда район Арандин экономикадин райондин ибаратдик акатзава == Тарих == Райондин тӀвар адан административ юкь тир Барда шегьердин тӀварцӀелай къачуна. Сифте кьиляй адаз Персиядин пачагь Пероздин (V виш йис) тӀварцӀелди Перозапат лугьузвай тир () Шегьердин тӀвар са шумуд чӀалалди къейд авунва: /Partav, /Bardavi, Барда (Берда’а, Бердаа) ( и ). Бардан район 1930 йисан 8-лагьай августдиз туькӀуьрна. == География == Районди Азербайжандин юкьванпата чка кьунва. Район кефердинни рагъакӀидай патахъ Евлах райондихъ, кефердинни рагъэкъечӀдай патахъ Агъдаш райондихъ, кефердин патахъ Зардоб райондихъ, кьибледин патахъ Агъдам райондихъ ва Агъжабеди райондихъ, рагъакӀидай патахъ Тертер райондихъ галаз сергьятдал ала. Барда райондин территорияди Къарабагъдин кьулувилин юкьван пата чка кьнва. Райондин чӀехи паюнин рельеф алгъай ва лепедин кьулувили туькӀуьрзава. Кьакьанвал 200 метрдилай вине авач. Кура вацӀ тирвал кьери авай тукъай тамар (умуми майдан — 7,3 агъзур гектар) яргъи хьанва. Районда сикӀер, цӀуру къуьрер, ачкарар, къазар, бадбадар ва маса гьайванарни къушар гьалтзава. Районда Бардадин гьукуматдин заказник ава. Районда юкьван гьалдин чими, кьурагьвал авай субтропикрин климат ава. Январдиз юкьван гьалдин температура 1,2 ва 1,8°С арада галтадзава, июлдиз: 25,6 ва 26,5 °С галтадзава. Юкьван гьалдин йисан къваларин дережа — 250—350 мм. == Агьалияр == Йисариз килигна Барда райондин агьалийрин дегиш хьунин динамикаDivision of AzerbaijanАзербайжандин агьалияр сиягьдиз къачун. 2009, Баку.. Йис 2000 2005 2010 2015 2019 Агьалияр 130 600 136 100 142 400 151 200 156 300 == Баянар == == ЭлячӀунар == * Официал сайт Категория:Азербайжандин районар

Барда район

1975 йис (са агъзурни кӀуьд вишни пудкъанницӀувад лагьай йис) — григорийдин чӀаваргандал гьалтайла арбедиз эгечӀзавай куьруь йис. Им чи эрадин 1975-лагьай йис я. XX виш йисан 75-лагьай йис. ==Вакъиаяр== == ЭлячӀунар == Категория:XX виш йис Категория:1975 йис

1975 йис

Сиягьдик шегьеррин статус гвай Бельгиядин коммунар кутунва. == Галерея == Stadhuisbrussel.jpg|1. Брюссель Het Steen (Antwerp).jpg|2. Антверпен BelfortGent.jpg|3. Гент Charleroi - Hôtel de Ville - 2012.jpg|4. Шарлеруа Lüttich Montagne.jpg|5. Льеж BelfryBruges.jpg|6. Брюгге SchaerbeekTownHall.jpg|7. Схарбек == Сиягь == Шегьер Чпин тӀвар Округ Провинция Агьалияр Статус къачунин йис Хартия Алст Aalst Алст РагъэкъечӀдайпатан Фландрия 77.360 1825 1174 Ангьен Enghien Суаньи Эно 11.980 1825 Анденн Andenne Намюр Намюр 25.624 1825 Анню Hannut Варем Льеж 14.291 1985 Антверпен Antwerpen Антверпен Антверпен 472.526 1825 1221 Антуэн Antoing Турне Эно 7.549 1825 1817 (статус) Арлон Arlon Арлон Люксембург 26.367 1825 Арсхот Aarschot Лёвен Фламандиядин Брабант 27.864 1825 1194 Ат Ath Ат Эно 26.799 1825 1166 Ауденарде Oudenaarde Ауденарде РагъэкъечӀдайпатан Фландрия 28.517 1825 1189 Ауденбюрг Аudenburg Остенде РагъакӀидайпатан Фландрия 8.929 1985 Бастонь Bastogne Бастонь Люксембург 14.144 1825 1332 Беринген Beringen Хасселт Лимбург 41.072 1985 1239 Билзен Bilzen Тонгерен Лимбург 30.057 1985 1386 Бинш Binche Тюэн Эно 32.409 1825 Бланкенберге Blankenberge Брюгге РагъакӀидайпатан Фландрия 18.175 1985 Бомон Beaumont Тюэн Эно 6.698 1825 Борглон Borgloon Тонгерен Лимбург 10.152 1985 около 1200 Борень Beauraing Динан Намюр 8.344 1985 Бре Bree Маасейк Лимбург 14.503 1985 1386 Брен-ле-Конт Braine-le-Comte Суаньи Эно 20.305 1825 Брюгге Brugge Брюгге РагъакӀидайпатан Фландрия 117.224 1825 1128 Брюссель Bruxelles, Brussel Брюсселдин кьилин шегьердин регион 144.784 1825 1229 Буйон Bouillon Нёшато Люксембург 5.455 1825 Вавр Wavre Нивель Валлон Брабант 32.201 1825 Валькур Walcourt Филипвиль Намюр 17.516 1985 Варегем Waregem Кортрейк РагъакӀидайпатан Фландрия 35.852 1999 Варем Waremme Варем Льеж 14.050 1985 Вервик Wervik Ипр РагъакӀидайпатан Фландрия 17.607 1825 Вервье Verviers Вервье Льеж 53.597 1825 Вёрне Veurne Вёрне РагъакӀидайпатан Фландрия 11.843 1825 Визе Visé Льеж Льеж 16.817 1825 Вилворде Vilvoorde Халле- Вилворде Фламандиядин Брабант 37.324 1985 1192 Виртон Virton Виртон Люксембург 11.165 1825 Гел Geel Тюрнхаут Антверпен 35.189 1985 Генк Genk Хасселт Лимбург 63.787 1999 Гент Gent Гент РагъэкъечӀдайпатан Фландрия 233.120 1825 1178 Герардсберген Geraardsbergen Алст РагъэкъечӀдайпатан Фландрия 31.380 1825 1068 Гистел Gistel Остенде РагъакӀидайпатан Фландрия 11.125 1985 XIII век Дамме Damme Брюгге РагъакӀидайпатан Фландрия 10.899 1985 1180 Дейнзе Deinze Гент РагъэкъечӀдайпатан Фландрия 28.320 1825 1241 Дендермонде Dendermonde Дендермонде РагъэкъечӀдайпатан Фландрия 43.347 1825 1233 Диксмёйде Diksmuide Диксмёйде РагъакӀидайпатан Фландрия 15.733 1825 XII век Дилсен-Стоккем Dilsen- Stokkem Маасейк Лимбург 19.106 1987 1244 (Стоккем) Динан Dinant Динан Намюр 13.012 1825 Дист Diest Лёвен Фламандиядин Брабант 22.740 1825 1229 Дюрбюи Durbuy Марш-ан-Фаменн Люксембург 10.531 1825 1331 Женап Genappe Нивель Валлон Брабант 14.136 1985 Жамблу Gembloux Намюр Намюр 21.964 1985 Жодуань Jodoigne Нивель Валлон Брабант 12.440 1985 Заутлеув Zoutleeuw Лёвен Фламандиядин Брабант 7.947 1985 1107 Зоттегем Zottegem Алст РагъэкъечӀдайпатан Фландрия 24.548 1985 Изегем Izegem Руселаре РагъакӀидайпатан Фландрия 26.544 1825 1817 (статус) Ипр Ieper Ипр РагъакӀидайпатан Фландрия 34.897 1825 1174 Комин- Варнетон Comines-Warneton Мускрон Эно 17.562 1825 (Варнетон) Кортрейк Kortrijk Кортрейк РагъакӀидайпатан Фландрия 73.657 1825 1127 Кувен Couvin Филипвиль Намюр 13.476 1985 Ланден Landen Лёвен Фламандиядин Брабант 14.682 1985 1211 Ла-Лувьер La Louvière Суаньи Эно 77.210 1985 Ла-Рош-ан-Арденн La Roche-en- Ardenne Марш-ан-Фаменн Люксембург 4.267 1825 Ле-Рёлс Le Rœulx Суаньи Эно 7.977 1825 Лессин Lessines Суаньи Эно 17.848 1825 Лёвен Leuven Лёвен Фламандиядин Брабант 90.706 1825 1211 Лёз-ан-Эно Leuze-en-Hainaut Турне Эно 13.223 1825 Лимбур Limbourg Вервье Льеж 5.616 1825 Лир Lier Мехелен Антверпен 33.272 1825 1212 Локерен Lokeren Синт-Никлас РагъэкъечӀдайпатан Фландрия 37.850 1825 1804 (статус) Ломмел Lommel Маасейк Лимбург 31.898 1990 Ло-Ренинге Lo-Reninge Диксмёйде РагъакӀидайпатан Фландрия 3.306 1985 Льеж Liège Льеж Льеж 186.805 1825 Маасейк Maaseik Маасейк Лимбург 23.631 1825 1244 Мальмеди Malmedy Вервье Льеж 11.829 Исторически Марш-ан-Фаменн Marche-en-Famenne Марш-ан-Фаменн Люксембург 16.994 1825 Менен Menen Кортрейк РагъакӀидайпатан Фландрия 32.413 1825 Месен Mesen Ипр РагъакӀидайпатан Фландрия 0.952 1985 Мехелен Mechelen Мехелен Антверпен 78.268 1825 1301 Монс Mons Монс Эно 91.221 1825 Мортсел Mortsel Антверпен Антверпен 24.427 1999 Мускрон Mouscron Мускрон Эно 52.825 1986 Намюр Namur Намюр Намюр 107.178 1825 Нёшато Neufchâteau Нёшато Люксембург 6.539 1825 Нивель Nivelles Нивель Валлон Брабант 24.290 1825 Нинове Ninove Алст РагъэкъечӀдайпатан Фландрия 35.651 1825 XII век Ньивпорт Nieuwpoort Вёрне РагъакӀидайпатан Фландрия 10.855 1825 Остенде Oostende Остенде РагъакӀидайпатан Фландрия 68.931 1825 1267 Оттиньи-Лувен-ла-Нёв Ottignies- Louvain-la-Neuve Нивель Валлон Брабант 29.521 1982 Пер Peer Маасейк Лимбург 15.810 1985 Перувельз Péruwelz Турне Эно 16.843 1825 Поперинге Poperinge Ипр РагъакӀидайпатан Фландрия 19.623 1825 1147 Ронсе Ronse Ауденарде РагъэкъечӀдайпатан Фландрия 24.158 1825 Рошфор Rochefort Динан Намюр 12.038 1985 Руселаре Roeselare Руселаре РагъакӀидайпатан Фландрия 55.775 1825 1250 Санкт-Вит Sankt Vith Вервье Льеж 9.169 Исторически Сен-Гислен Saint-Ghislain Монс Эно 22.466 1825 Сен-Юбер Saint-Hubert Нёшато Люксембург 5.718 1825 Серен Seraing Льеж Льеж 60.740 1999 Сине Ciney Динан Намюр 14.958 1985 Синт-Никлас Sint-Niklaas Синт-Никлас РагъэкъечӀдайпатан Фландрия 69.725 1825 Синт-Трёйден Sint-Truiden Хасселт Лимбург 38.247 1825 XI век Спа Spa Вервье Льеж 10.543 1825 1594 Ставело Stavelot Вервье Льеж 6.671 1825 Суаньи Soignies Суаньи Эно 25.420 1825 Схерпенхёвел-Зихем Scherpenheuvel-Zichem Лёвен Фламандиядин Брабант 22.064 1985 1605 Тилт Tielt Тилт РагъакӀидайпатан Фландрия 19.269 1825 Тинен Tienen Лёвен Фламандиядин Брабант 31.835 1825 Тонгерен Tongeren Тонгерен Лимбург 29.687 1825 Торхаут Torhout Брюгге РагъакӀидайпатан Фландрия 19.453 1825 Турне Tournai Турне Эно 67.534 1825 1188 Тюрнхаут Turnhout Тюрнхаут Антверпен 39.791 1825 1212 Тюэн Thuin Тюэн Эно 14.625 1825 Уффализ Houffalize Бастонь Люксембург 4.749 1825 Филипвиль Philippeville Филипвиль Намюр 8.320 1825 Флёрюс Fleurus Шарлеруа Эно 22.221 1982 Флоренвиль Florenville Виртон Люксембург 5.449 1997 Фонтен-л'Эвек Fontaine-l'Évêque Шарлеруа Эно 16.687 1825 Фос-ля-Виль Fosses-la-Ville Намюр Намюр 9.311 1825 Хален Halen Хасселт Лимбург 8.624 1985 1206 Халле Halle Халле-Вилворде Фламандиядин Брабант 34.882 1825 1225 Хамонт-Ахел Hamont-Achel Маасейк Лимбург 13.770 1985 XIV век (Хамонт) Харелбеке Harelbeke Кортрейк РагъакӀидайпатан Фландрия 26.172 1985 1153 Хасселт Hasselt Хасселт Лимбург 70.035 1825 1236 Херенталс Herentals Тюрнхаут Антверпен 26.071 1985 1209 Херк-де-Стад Herk-de-Stad Хасселт Лимбург 11.795 1985 1386 Хогстратен Hoogstraten Тюрнхаут Антверпен 18.582 1985 1210 Шарлеруа Charleroi Шарлеруа Эно 201.300 1825 Шатле Châtelet Шарлеруа Эно 35.621 1825 Шиме Chimay Тюэн Эно 9.774 1825 Шини Chiny Виртон Люксембург 5.013 1825 Шьевр Chièvres Ат Эно 6.198 1825 Экло Eeklo Экло РагъэкъечӀдайпатан Фландрия 19.535 1825 1240 Эйпен Eupen Вервье Льеж 18.248 1808 1808 (статус) Эрв Herve Вервье Льеж 16.772 1825 Эрсталь Herstal Льеж Льеж 37.685 2009 Юи Hui Юи Льеж 20.071 1825 1066 Категория:Бельгиядин шегьерар Категория:Европадин шегьерар Категория:Бельгия

Бельгиядин шегьерар

Бейуьк ПӀирали — Азербайжан республикадин Кьвепеле районда авай хуьр ва муниципалитет. == География == Хуьр Кьвепеле райондин юкьван пата, райондин кьилин шегьер тир Кьвепеле шегьердилай кьибле патахъ 7,5 км яргъал чка кьунва. == Агьалияр == Алай чӀавуз хуьре 1 362 кас яшамиш жезва. Хуьруьн чӀехи азербайжанар, тӀимил пай лезгияр я. == ЭлячӀунар == * Bunud: Azerbaijan Категория:Кьвепеле райондин хуьрер

Бейуьк ПӀирали

Азизханов Алюсед Межмединан хва — лезги шаир ва журналист. 1956 йисан 27 январдиз Ахцегь райондин Чепер хуьре дидедиз хьана. Ада хайи хуьруьн юкьван мектеб ва Дагъустандин педуниверситетдин филологиядин факультет куьтягьна, муаллимвал ва МВД-дин къуллугъчивал авуна. 1983 йисалай «Дагъустан» телерадиокомпанияда редакторвиле кӀвалахнава. А. Азизханова лезги ва урус чӀаларал хайи халкьдикай, уьмуьрдикай, кӀанивиликай шиирар, поэмаяр, очеркар кхьизва, абур газетринни журналрин чинриз акъудзава. Урус чӀалал кхьенвай "Рахазава Магъачкъала" ктабдай (1997) ам махсус премиядин лауреат ва "Ватандин вилик лайихлувиляй" медалдин сагьиб хьана. Зари ЛКС-дин ва УФ-дин Журналистрин союздин член я. ==Эдебият== * Гьаким Къурбан «Лезги зарияр». Категория:Лезги шаирар Категория:Лезги журналистар

Азизханов Алюсед Межмединан хва

«Уллутеркеме хуьруьнсовет () — Дагъустан Республикадин Дербент райондик акатзавай муниципалитет (хуьруьнсовет). Администрациядин юкь ва сад тир хуьр — Уллутеркеме хуьр я. ==География== Хуьруьнсовет Дагъустан Республикадин кьибле пата, Дербент райондин кефердинни - рагъакӀидай пата, Дербент шегьердилай 37 км кефердинни - рагъакӀидай пата, Уллучай вацӀун кьере чка кьунвайди я. ==Агьалияр== 2002 йисан агьалияр сиягьдиз къачунин малуматрив кьурвал хуьруьнсоветда 1308 касди уьмуьр гьалзавай Дербентский район. 2010 йисан малуматриз килигна, агьалияр 1599 кас тир. Агьалийрин вири азербайжанарин этник группа тир терекемеяр я, суни - мусурманар я. == Баянар == == ЭлячӀунар == * Дагестанская АССР: Административно-территориальное деление. — Махачкала: Дагестанское кн. изд-во, 1980. * Сельское поселение Село Уллутеркеме Категория:Дербент райондин хуьруьнсоветар

Уллутеркеме хуьруьнсовет

Меликов Михаил Алиман хва — Урусатдин Къенепатан Крарин Министерстводин Къенепатан Кьушунрин генерал-майор, Урусатдин Кеферпатан-Къвкъаздин Федерал округда Урусатдин Федерациядин Президентдин Ихтияр ганвай Векил генерал- лейтенант Сергей Меликован чӀехи стха я«Укрепили Кавказ генерал -губернатором» . == Биография == Михаил Меликова 1958-йисуз ССРГ-дин Къенепатан Крарин Министерстводин Къенепатан Кьушунрин полковник Алим ва Татьяна Меликоврин хизанда дидедиз хьана, С. М. Кирован тӀварунихъ галай Ленинграддин Краснознаменный ЧӀехи умуми кьушунрин командадин кӀеллух акьалтӀарайдалай гуьгъуьниз, яргъал вахтунда десантда къуллугъна, адакай комбат хьана. Закавказьеда, Чечняда «ифей чкайра» хьайи, хиве авай везифаяр жуьрэтлувилелди кьилиз акъудай Михаил Алимовичаз «За боевые заслуги» медаль гана. М. В. Фрунзедин тӀварунихъ галай Академия акьалтӀарай М. А. Меликова гуьгъуьнлай УРУСАТДИН МВД-дин къенепатан кьушунра Калуга, Ярославль шегьерра, машгьур ОДОН-да (Отдельная дивизия оперативного назначения МВД России), Новочеркасскда ва Санкт-Петербургда къуллугъна. Новочеркасск шегьерда оператив метлебдин дивизиядин командир тирла адаз генерал майорвилин чин гана. М. А. Меликова хейлин йисара Урусатдин МВД-дин къенепатан кьушунрин Кефердинни рагъакӀидай патан округдин кьушунрин командующийдин заместителвилин везифаяр уьтквемвилелди кьилиз акъуднаЛезги халкьдин баркаллу рухваяр . == Эдебият == == Баянар == == ЭлячӀунар == Категория:Ксар Категория:Лезги генералар Категория:Лезгийрин дяведин кар ийидайбур

Меликов Михаил Алиман хва

Межидов Абдурагьман Гьамидан хва — лезги шаир. 1932 йисан 15 майдиз СтӀал Сулейманан райондин Сардархуьре дидедиз хьана. Ада хуьруьн мектеб, Дербентдин педучилище куьтягьна, Дагъустандин университетда кӀелна. 1954 йисалай хайи мектебда лезги чӀалан ва эдебиятдин муаллим яз кӀвалахнава. А. Межидов цӀудралди шииррин, манийрин ва поэмайрин автор я. Адан эсерар райондин ва республикадин газетризни ва журналриз акъатзава, лезги шииратдин кӀватӀалра («Чирагъ», «Куьредин ярар» ва мсб.) гьатнава. 2001 йисуз заридин шиирринни поэмайрин ктаб «Вафалувал» чапдай акъатна. Абдурагьман Межидов Лезги кхьирагринрин садвалдин член тир. ==Эдебият== * Гьаким Къурбан «Лезги зарияр».

Межидов Абдурагьман Гьамидан хва

Ялама - Азербайжандин Хъачмаз районда авай муниципалитет ва хуьр. И муниципалитетдик вич Ялама хуьр,3-лагьай Ялама , Дуьзтагьируба, Селимуба, Ортауба, Укуруба, Якъубуба, ЦӀехуьлуба ва Хануба хуьрер акатзава. == География == Хуьруь Хъачмаз райондин лап кефер пата, Дагъустандихъ галаз сергьятдал чка кьунва. Хуьре таможнидин контрольдин пост ава. == Агьалияр == Хуьруьн агьалияр лезгияр я. == ЭлячӀунар == * Хъачмаз райондин официал сайт * Категория:Хъачмаз райондин хуьрер

Ялама

Кьин кьун () — 2016 йисан 25 февральдиз тестикьарнавай Дагъустандин гимн я. Гимдин макъам тӀвар-ван авай дагъустанви композитор Мурад Кажлаева туькӀуьрнава, гафар Гьамзатрин Расулан «Гьа бай» (Кьин кьун) шиирдин урус таржума я. Урус чӀалал гафар Горные реки к морю спешат, Птицы к вершинам путь свой вершат. Ты — мой очаг, ты — моя колыбель, Клятва моя, Дагестан. Тебе присягаю на верность свою, Дышу я тобой, о тебе пою. Созвездье народов нашло здесь семью. Мой малый народ, мой великий народ. Подвиги горцев, братство и честь, Здесь это было, здесь это есть. Мой Дагестан и Россия моя, Вместе с тобой навсегда! Тебе присягаю на верность свою, Дышу я тобой, о тебе пою. Созвездье народов нашло здесь семью. == ЭлячӀунар == * Символика Категория:Дагъустан

Дагъустандин гимн

Пайсанду́ департамент () — Уругвайда авай департамент я. Майдан — 13 922 км². Агьалияр — 164 300 кас. Агьалидин чуькьуьнвал — 8,13 кас/км². Административ юкь — Пайсанду. == География == Департаментди Уругвайдин рагъакӀидай пата чка кьунва. == ЭлячӀунар == * Официал сайт Категория:Уругвайдин департаментар

Пайсанду (департамент)

Православие (мана гьахълу чирвилер, гьахълу фикир) — христианвилин динда авай пуд кьилин мезгьебрикай сад. И мезгьеб Иса пайгъамбардин хайи йикъалай кьулухъ къвезвай садлагьай агъзур йисан къене Рим империядин рагъэкъечӀдай пата (Византияда) арадал атанай. Алай чӀавуз православие мезгьеб — Урусат, Греция, Сербия, Болгария, Румыния, Македония, Черногория, Украина, Белоруссия, Молдавия, Грузия ва Кипр уьлквейрин кьилин дин я. И мезгьебдиз талукь виридалайни чӀехи халкь — урусар я. ==Эдебият== * * Лортц Й. История Церкви. «Христианская Россия». М., 1999 * Табак Ю. Православие и католичество. Основные догматические и обрядовые расхождения. Категория:Православие

Православие

* Рангарин жуьрейар яруди, хъпид, велид — ва масса рангар. * яру * туракь * хъпи * къацу * вили * билбил * экуьяру * шуьтруь * чӀулав * рагъул * лацу

Ранг

1934 йис (са агъзурни кӀуьд вишни къанни цӀикьудлагьай йис) — григорийдин чӀаваргандал гьалтайла ислендиз эгечӀзавай куьруь йис. Им чи эрадин 1934-лагьай йис я. XX виш йисан 34-лагьай йис. ==Вакъиаяр== == ЭлячӀунар == Категория:XX виш йис Категория:1934 йис

1934 йис

Джалма Сантос () (1929-й йисан 21 февраль, Сан-Паулу - 2013-й йисан 23 июль, Убераба, Сан-Паулу) — бразилиядин чӀехи футболист, хуьдайди я. 1958, 1962-й йисарин дуьньядин чемпион. == Биография == «Португеза Деспортос», «Палмейрас» ва «Атлетико Паранаэнсе» командайрик кваз къугъвана. XX виш ийсан чӀехи эрчӀи хуьдайди (XX виш йисан футболдай символ тир хкянавайбур). == Титулар == * 1960, 1967-й йисан бразилиядин чемпионатдин гъалиб (Бразилиядин Кубок гвай кас), 1967-й йисан бразилиядин чемпионатдин гъалиб (Робертандин Кубок гвай кас) (3) * 1959, 1963, 1966-й йисан Лига Паулиста чемпион (3) * 1970-й йисан Лига Паранаэнсе чемпион (1) * 1952, 1955, 1965-й йисан Рио-Сан-Паулудин чемпионатдин гъалиб (3) * 1958, 1962-й йисан дуьньядин чемпион (2) * 1952-й йисан Панамерикадин къугъунар чемпион (1) == Агалкьунар == * XX виш йисан футболдай символ тир хкянавайбур — 5 версияр: Placar (1983); FIFA World Cup All-Time Team (1993/1994); 100 Magnifici (Venerdì) (1997); Tarde газет (2004); Вири команда (2004) == ЭлячӀунар == * Биография Категория:Алфавитдиз килигна футболистар Категория:Бразилиядин футболистар Категория:Бразилиядин футболдай кӀватӀурдин къугъвадайбур Категория:Атлетико Паранаэнсе къугъвадайбур Категория:Португеза Деспортос къугъвадайбур Категория:Палмейрас клубдин къугъвадайбур Категория:Футболдай дуньядин чемпионар

Джалма Сантос