text
stringlengths 24
70.4k
|
|---|
Żagań - miasto a siedziba krysu we lubuskim wojewōdztwie, nad rzykōm Bōbr. Żagań je miastym ôd 1280. |
Glywice (pol.: "Gliwice", łać.: "Glivitium", czes.. "Glivice" abo "Hlivice", miym.. "Gleiwitz", downi "Glywice" abo "Gleywitze") – miasto we połedniowyj Polsce na prowach krysu we wojewōdztwie ślōnskym, siedziba władzōw ziymskigo glywickigo krysa a djecezyje glywickij. Urzōnd Miejski we Glywicach - BIP Gliwice - Sferyczne anoramy Gliwice - W obiektywie |
Suchumi (gruz. სოხუმი, abch. "Аҟәа", rus. Сухум) – stolica a nojwiynkszy sztad Abchazyji (niyuznowane państwo, formalniywe skłodzie Gruzyji). Je rozlygowane nade Czornym Morzym. |
Utah (/ˈjuːtɑː/) to je sztat we Zjydnoczōnych Sztatach, rozlygowany na strzodkowym zachodzie kreju. Granica mo na pōłnocy ze sztatōma Idaho a Wyoming, na wschodzie ze sztatym Kolorado, na połedniowym wschodzie ze Nowym Meksykem, na połedniu ze sztatym Arizōna a na zachodzie ze sztatym Newada. Podug danych ze 2008 roku, 58% miyszkańcōw je Mormōnōma. Ôficjalno neczajta stanu Utah (we angelskij godce) |
Nanaje - Nacyjŏ s tōnguskich ludōw zamiyszkujōnca hlawniy Chaborowski Kraj we Rusyje a Hejlōnciyan we Chinach. Jejich gŏdka to Eweńskŏ gŏdka. |
Castries – nojsrogsze miasto a stolica Saint Lucii a dystryktu Castries. Morsko hawyna nade Karajibskim Morzym. Ôstrzodek industryji. |
Mandlowiec trōjklapowy, mandelek trōjklapowy ("Prunus triloba") – pochodzōnca s Chin ziylina ôzdobno, noleżōnco do zorty "Prunus". Je to kerz, do sie atoli wyhodować we formie kōlistygo strōmu dochodzōncygo do 150 cm wysokości. Pod kōniec kwietnio a moja rozpoczyna sie kwitniyniy - rōżowawe kwioty "Prunus triloba" ôśōngajōm do 3,5 cm szyrzki. Miano "trōjklapowy" wywodzi sie ôd ksztołtu porośńjyntych delikatnymi "włoskami" liści, kere rozwijajōm sie dziepiyro po przekwitniyńciu kwiotōw. |
Kurt Vonnegut (rodz. 11 listopada 1922 we Indianapolis, um. 11 kwieciynia 2007 we Nowym Jorku) – amerikański pisorz. "Player Piano" "The Sirens of Titan" "Mother Night" "Cats Cradle" "God Bless You, Mr. Rosewater" "Slaughterhouse-Five" "Welcome to the Monkey House" "Happy Birthday, Wanda June" "Breakfast of Champions" "Slapstick" "Jailbird" "Palm Sunday" Neczajta Vonneguta |
Efate - wyspa na Pokojnym Ôceanie, we archipelagu Nowe Hebrydy, we Vanuatu, we prowincyji Shefa. Mo 899,5 km² a podug danych ze 2009 roku pōmiyszkiwało sam 65 829 ludzi. Je sam rozlygowano stolica Vanuatu, Port Vila. |
Mag Lam (林欣彤 rodz. 21-szi lipiyc 1990, Hong Kong) - hong kongskŏ piosynkarkŏ, zwyciynscŏ kōnkursu radyjŏ-tylywizyji The Voice 2. We 2013 rŏku brŏła udziŏł we Fesciy Piosynki TV ABU 2013 jakŏ ryprezyntantkŏ Hong Kongu śpiywajōnc piosynka Shijian. Wǒ yuàn liú xià (我願留下) (2011) I Love Hong Kong (2011) Shǐzhōng dōu xì péngyǒu hǎo(始終都係朋友好)(2011) Fyi shyng(飛聲)(2011) Lets Go Celebrate (2012) Sān shyng yǒuxìng(三生有幸) (2012) Rú qínggy(如情歌)(2012) Are You Okay(2012) Lets Fly Away(2013) We Dream(2013) Yīqiān líng yī cì rénshyng(一千零一次人生)(wersyjŏ na pianiyniy)(2013) https://zh.wikipedia.org/wiki/林欣彤 |
Gyöngyhajú lány (śl. "Dziołcha s kudłōma choby perły") je śpiywka madziarskij rokowyj skupiny Omega. Śpiywka bōła nagrano we 1969 roku a je na placie 10000 lépés. Tekst naszkryflała Anna Adamis, muzyka ułożōł Gábor Presser a uōna śpiywka śpiywoł János Kóbor. Skupina nagroła tyż wersyjo we angelskij a miymieckij godce. Je mocka coverōw uōnyj śpiywki, m. in. ôd skupiny Scorpions, Franka Schöbla, Kultu, Zakopower a inkszych. Śpiywka wydano tyż we 1970 roku jako singel. |
Ludobōjstwo Ujgurōw – ludobōjstwo kludzōne prociw turkijskim nacyjowym a muzułmańskim religijnym myńszościōm we prowincyji Sinciang, ôd Chińskij Ludowyj Republiki ôd 2014 roku. Perzōny kere przinŏleżōm do turkijskich myńszości we regiōnie Sinciang, sōm zawiyrane we lagrach (kere regiyrōnek ChLR mianuje "lagrami reedukacyje") , sterylizowane lebo zmuszane do roboty na plantacyjach bawołny. Dziecka ôd ujgurskich familije sōm ôddzielane ôd swojich familije. Podug badań przekludzōnych ôd BBC ōngyfer pōł milijōna Ujgurōw we prowincyji Sinciang przimusowo robi na plantacyjach bawołny. Sōm tyż dowody, iże na terynach "reedukacyjnych lagrōw" tworzōne sōm fabriki dlŏ heresztantōw. Kożdŏ perzōna kerŏ prōbuje uciyc ze lagrōw ChLR je rozstrzyliwanŏ. Ôbskarzŏ sie tyż regiyrōnek ChLR ô niyszczynie ujgurskich smyntŏrzōw a meczetōw. |
Grude - miejscowość we Bośni a Hercegowinie, we Federacyji Bośni a Hercegowiny, we zachodniohercegowińskim kantōnie, siedziba gminu Grude. Na 2013 rok pōmiyszkiwało sam 4347 ludzi. |
Katyń – wieś we Rusyji, we smoleńskim ôbwodzie nad Dnieprym. Mo ōng. 1700 miyszkańcōw. Plac mordu przez 21 768 polskich ôficerōw na pozimku 1940 roku - katyńsko zbrodnia. Matko Bożo Katyńsko Miednoje, Kozielsk, Starobielsk, Charkōw, Smoleńsk |
Icchak Szamir, hebr. יצחק שמיר, (rodz. 15 października 1915 we Rōżanyj (teroźnio Biołoruś) kej Icchak Jaziernicki, um. 30 czyrwca 2012 we Tel-Awiwie) – izraelski polityker. We rokach 1983-1984 a zaś 1986-1992 bōł prymierym Izraela. |
Kaysersberg Vignoble - gmin we Francyji, we regijōnie Grand Est, we departamyńcie Haut-Rhin. Mo 35,45 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 4677 ludzi. Gmin powstoł 1 stycznia 2016 bez skuplowanie gminōw Kaysersberg, Kientzheim a Sigolsheim. |
Green Day – rokowo skupina zołożōno we 1987 bez gitarziste Billiego Joe Armstronga a gitarziste basowygo Mikea Dirnta we Kaliforniji we Zjednoczōnych Sztatach. Do marca 2013 sprzydali 75 miljunōw płyt na cołkim świycie, a nojlepij sie sprzydało "Dookie" (15 miljunōw). Billie Joe Armstrong - gitara, śpiyw Mike Dirnt - gitara basowo Tré Cool - szlagcojg, insztrumynty perkusyjne Jason White - gitara, śpiyw dodatkowy John Kiffmeyer - szlagcojg, insztrumynty perkusyjne |
Borgo San Lorenzo - gmin we Italiji, we regijōnie Toskanijo, we prowincyji Firenze. Mo 146,37 km² wiyrchu a podug danych ze 2014 roku pōmiyszkiwało sam 18 241 ludzi. Neczajta Borgo San Lorenzo |
Hydrokraking (hydrokrakowaniy) to zorta krakingu. Przeprowadzo sie go we tymperaturze 250-450 °C przi ôbecności wodoru pod drukym 3-15 megapaskalōw. Katalizatorōma mōgōm być zwiōnzki take kej nikel, kobalt, platyna, molibdyn abo pallad. We wyniku hydrokrakingu ze wysokowrzōncych frakcyj naftowyj ropy ôtrzimuje sie benzina wysokouoktanowo a ôlej ôpałowy a napyndowy. |
Nahalal (hebr. נהלל) - moszaw we Izraelu, we Pōłnocnym Dystrykcie, we Samorzōndzie Regijōnu Emek Jizreel. Na 2021 rok pōmiyszkowoło sam 1253 ludzi. |
Bacbiskŏ gŏdka – nachŏ-dagestańskŏ gŏdka s tajli nachskich gŏdek użiwanŏ bez Bacbisōw. Użiwanŏ je we Kachecyje we Gruzyje. We ynglickej gŏdce: Bacbiskŏ gŏdka na Ethnologue |
John Legend (rodz. 28 grudnia 1978 we Springfield) - amerikański piosynkorz ze zorty R&B, pianista, kōmpozytor. Dostoł Ôskara za nojlepszo śpiywka we 2015 roku, za "Glory". "Get Lifted" (2004) "Once Again" (2006) "Evolver" (2008) "Wake Up!" (2010; ze The Roots) "Love in the Future" (2013) "Live at SOBs" (2002) "Solo Sessions Vol. 1 – „Live at the Knitting Factory”" (2003) "The John Legend Collection" (2006) Ôficjalno neczajta |
Izrael, Państwo Izraela (hebr. – מדינת ישראל, trl. "Yisrael", "Medinat Yisrael", trb. "Jisrael", "Medinat Jisrael"; arab. دولة اسرائيل, trl. "Isrāīl", "Dawlat Isrāīl", trb. "Israil", "Daulat Israil") – państwo położōne we Azyje, na Bliskym Wschodzie, pōmiyndzy Morzym Strzōdziymnym, Morzym Martwym a Morzym Czyrwōnym. Sōnsiaduje ze Libanym, Syryjōm, Jordanijōm a Egiptym. |
Dwa – naturalno nōmera rozlygowano pōmiyndzy 1 a 3, je nojmajsōm piyrszōm nōmerōm. Inksze nōmery do sie tajlować bez 2 ino, kedy ôstatńōm cyferōm danyj nōmery je 0, 2, 4, 6 abo 8. |
Godka manx – ("Gaelg Vanninagh"; gaelicko godka manx) – godka s grupy gojidelskij (q-celtyckij) godek celtyckych, kero užywano je na wyspie Man (depyndyncyji Korōny brytyjskij), pouožōnyj na Mořu Irlandzkym. Pochodzi ôd staroiryjskij godki, a šcygōlniy ôd jygo djalyktōw ulsterskigo a galloway. Wyodrymbniu sie ōngyfer V w. n.e. Nojstarše hańšrifty we tyj godce pochodzōm ale dziepiyro s XVII w. Literatura we manx niy je zbyt bōgato. Uobecniy manx do sie uznoć za godka umarto abo přinojmyni bliski wymarciu, bo podejmuje sie prōby jygo ôdrodzynio. Ôstatnio ôsoba, kera užywoua go kej ôjčysto godka umarua we roku 1974. Dziouanio majōnce na cylu ôžywiyniy tyj godki přiniosuy pewne rezultaty - ôbecniy kupa miyškańcōw wyspy naumiouo sie manx a posuōguje sie nim kej drōgōm godkōm, po angelskij. Podle spisu ludności s 1991 roku bōuy to 634 ôsoby s přez ôziymdziesiyńciotysiynčnyj populacyje wyspy, 10 lot pōźnij zadeklarowouo znojōmość godki juž přez 1000 ôsōb wiyncyj (2,2 % ludności wyspy). W ôstatnich lotach pojawiuy sie tyž ôsoby, lo kerych manx je piyršōm godkōm - bajtle tych, keři naučyli sie go a posuōgujōm sie nim we žyciu codziynnym. W 2001 r. kej take ôkreśliuo sie 56 ôsōb. |
Seymour Cassel (rodz. 22 styčnia 1935 we Detroit) to je amerikański aktor, kery bōu nōminowany do Oscara za rola drugoplanowo we filmie "Faces". "Shadows" (1959) "Faces" (1968) "Coogans Bluff" (1968) "The Revolutionary" (1970) "Minnie and Moskowitz" (1971) "The Killing of a Chinese Bookie" (1976) "Black Oak Conspiracy" (1977) "Opening Night" (1978) "California Dreaming" (1978) "Convoy" (1978) "Mr. Mikes Mondo Video" (1979) "Sunburn" (1979) "King of The Mountain" (1981) "Love Streams" (1984) "Eye of the Tiger" (1986) "Wicked Stepmother" (1989) "White Fang" (1991) "In the Soup" (1992) "Honeymoon in Vegas" (1992) "Indecent Proposal" (1993 ) "Trees Lounge" (1996) "Obsession (1997, miymiecko TV)" "Rushmore" (1998) "The Royal Tenenbaums" (2001) "The Burial Society" (2002) "Passionada" (2002) "Stealing Harvard" (2002) "Stuck on You" (2003) "The Life Aquatic with Steve Zissou" (2004) "The Wendell Baker Story" (2005) "Artie Langes Beer League" (2006) profil we IMDB |
Lopski Siyan (Ujgu.: لوپ ناھىيىسى, Lop Nahiyisi) - Siyan we Siynciyaniy kery je podle administracyje Hotańskej Prefektury. Siyan mŏ 14 264 km2 placu a kole 240 000 perzōnōw (2002). |
Sarajewo (bośń. "Sarajevo", serb. "Сарајево", tur. "Saraybosna") – nojsrogsze miasto a stolica ôd Bośnie a Hercegowiny. We 1984 roku bōły sam szpilane Ziimowe Ôlimpijske Igrziska. |
Pawelekville – zidlōng Ślōnzŏkōw we USA, we połedniowyj tajli sztatu Teksas, założōny bez ymigrantōw ze Gōrnego Ślōnska ze placu Panna Maria. Historyjŏ. Miano zidlōngu je ôd miana familije Pawelek. Przed 1947 nosiyła miano "Carvajal Crossing" skuli bliske położynie tyj przeprawy podle Cibolo Creek. Ymigranciŏ ze Ślōnska do Ameryki czynsto we rubryce „krŏj byciŏ” podŏwali „Poland”, krōm iże Polski niy było na kartach skirz rozbiorōw, a Ślōnsk znŏd sie we granicach Polski dopiyro we XX stoleciŏ. Panna Maria Cestohowa |
Wejherowo (kaszub. "Wejrowò" abo "Nowé Miasto", miym. "Neustadt in Westpreußen") – miasto we Polsce, we pōmorskim wojewōdztwie, siedziba wejherowskigo krysu a wiejskigo gminu Wejherowo. We lotach 1975-1998 administracyjniy noleżoło do gdańskigo wojewōdztwa. |
Danilo Türk (rodz. 19 lutego 1952 we Mariborze) – słowynijski polityker, prezydynt Słowynije ôd 23 grudnia 2007 do 22 grudnia 2012. |
Wolność i Praworządność (ślōnske swobodne tumaczyniy: "Frajnizna a Prawe Rzōndzyniy") je niyistniejōnco już polityczno partyjo, kero fōngowała we Polsce. Bōła uōna zołożōno we 2005 ze mianym "Platforma Janusza Korwin-Mikkego" lo welōngu do polskigo parlamyntu. Ze listōw Platformy sztartowali znamiyńniy człōnki Unije Polityki Realnyj, nale tyż inksze, kej Andrzej Pilipiuk. Po przegranyj we welōngu, PJK-M przestało fōngować, nale partyjo niy ôstała rozwiōnzano. We 2009, po wnōtrznych problymach we UPR Janusz Korwin-Mikke ôgłośōł reaktywacyjo PJK-M. 12 listopada tygo roku bōł kōnwynt partyje, na kerym pomiynili miano na "Wolność i Praworządność" a ôbrali za prezesa Janusza Korwin-Mikkego. We welowaniu na prezidynta Polski we 2010 kandidatym partyje bōł Janusz Korwin-Mikke, kery dostoł 2,49% a zajyn sztworty plac. We tym samym roku podjynli decyzyjo ô połōnczyniu sie ze UPR. 24 marca WiP ustoł istnieć, a na nostympny dziyń powstoł Unia Polityki Realnej - Wolność i Praworządność, kero niyskorzi przemianowali na Kongres Nowej Prawicy. Program. WiP je partyjōm kōnserwatywno-liberalnōm, je za deregulacyjōm rynku, prywatyzacyjōm lazarytōw a szulōw, karōm śmiyrci a pogłōwnym podatkym. Dowo ôdpora lo małżyństwōw hōmoseksualistōw a wszyjskim ulgōm a zasiłkōm. Je to ojrosceptyczno patryjo. Prezes - Janusz Korwin-Mikke I wiceprezes - Agata Rymaszewska II wiceprezes - Jerzy Szałaciński Skarbnik - Anna Orzechowska Sekretorz - Marcin Parysz Prasowy rzecznik - Adam Król Ôficjalno neczajta WiP-u |
OS X (downij Mac OS X) – familijo ôperacyjnych systym lo kōmpōtrōw Macintosh zbajstlowano ôd Apple Inc. we 2001 roku. Terozki nojnowszōm wersyjōm je 10.8 "Mountain Lion". Miana wersyji sōm ôd wielgich kotōw. Systyma ta je zbajstlowano na bazie systymy NeXTSTEP, kera Apple kupiōł a sprowiōł do OS X. OS X to je systyma unixowo, a kunkretniy ze familiji BSD. Podstawa systymy je swobodnym ôprogramowaniym, a uōnyj miano to Darwin. Ôficjalno zajta systymu. |
Golub-Dobrzyń - miasto we Polsce, we kujawsko-pōmorskim wojewōdztwie. Siedziba golubsko-dobrzyńskigo krysu a wiejskigo gminu Golub-Dobrzyń. Je rozlygowane nade rzykōm Drwynca. Powstoł bez skuplowanie dwōch miastōw - Golubio a Dobrzynio, formalnie we 1951 roku, po prowdzie we 1941. |
Irlandyjo, Republika Irlandyje ("Éire", "Poblacht na hÉireann", połne miano angelsko to jedziniy "Ireland", co mo podkryślać dōnżynio zjydnoczyniowe ze Irlandyjōm Pōłnocnōm) – państwo we Ojropie Zachodnij, człōnek Unije Ojropejskij. Zajmuje wiynkszość placu wyspy ô tym samym mianie. Administracyjny tajlōng. Wyspa Irlandyjo tajluje sie na 4 historyczne prowincyje, a uōne na 26 hrabstwōw niyzoleżnych ôd jejich tajlōngu na Irlandyjo a Pōłnocno Irlandyjo. Strzednio dugość żywobycio - 75 rokōw (chopy 73, baby 78) PKB: 37.822 $ na miyszkańca (nōminalniy) Nojwiynksze miasta Dublin (ludność miasta 553.165, ludność aglōmeracyje 1.173.179) Cork (ludność miasta 125.622, ludność aglōmeracyje 208.669) Limerick (ludność miasta 94.192, ludność aglōmeracyji 162.413) Galway (ludność miasta 65.832, ludność aglōmeracyje 66.163) Waterford (ludność miasta 44. 594, ludność aglōmeracyje 46.736) Rozlygowaniy Dostymp do Morzo Irlandzkigo, Morzo Celtyckigo, Ôceanu Atlantyckigo, a ôd Wielgij Brytanije ôddziela jōm Kanou Św. Jeřygo. Powieřchnio nizinno Duōgość wybřeža 1. 448 km Duōgość granicy s Irlandyjōm Pōunocnōm (tajlōm Zjydnočōnygo Krōlestwa) 360 km Nojwyžšy pōnkt Carrantuohill 1.041 m. n.p.m. Nojnižšy pōnkt Ôcean Atlantycki 0 m. Nojdugšo řeka Shannōn 259 km Nojwiynkše jezioro Loch Coirib 176 km² Klimat Uōmiarkowaniy ciepuy (je wynikym přepuywajōncygo niydaleko ciepuygo prōndu ze Zatoki Meksykańskij) Niiske amplitudy ročnych tymperatur Wysoko wilgotność powietřa a tyž čynsto sam padze Ōstrōj polityčny. Irlandyjo to dymokracyjo parlamyntarno. Jeji systym prawny je ôparty na prawie zwyčajowym i ustawodawstwie uchwalanym bez parlamynt zgodniy s kōnstytucyjōm. Přepisy Uńje Ojropejskej majōm moc prawno we Irlandyji. Kōnstytucyjo irlandzko, přijyntao 29 grudnia 1937, ôpisuje forma řōndu a tyž definiuje wuadza i fōnkcyje Prezydynta, ôbu izb parlamyntu ("Oireachtas") jako i řōndu. Definiuje tyž struktura i wadza sōndu a ôpisuje podstawowe prawa ôbywatelske. Akt Republiki Irlandyji s 1948 zerwou ôstatniy formalne zwiōnzki s Wielgōm Brytaniōm. Irlandyjo ôdzyskoua niypodlygość we 1921. Prezydynt je gowōm państwa i je wybierany we wyborach bezpośrednich na kadyncyjo, kero trwa 7 lot. Ta sama perzōna može być prezydyntym ino dwukrotniy. Bierne prawo wyborče přisōgiwo ôbywatelōm, keři ukōńčyli 35 lot. Ôd 1997 prezydyntym Irlandyji je Mary McAleese. Ôbowiōnzkym prezydynta je staniy na stražy kōnstytucyji a ôficjalne reprezyntowaniy narodu. Niymal wšyjstke uprawniynio přiznawane mu bez kōnstytucyjo wykōnuje uōn za radōm řōndu. Taoiseach (prymier) stoji na čele řōndu i je mianowany bez prezydynta na wniosek Dáil Éireann (izba nižšo parlamyntu). Taoiseach nōminuje inkšych čuōnkōw řōndu (uogōuem niy myni kej siedmiu i niy wiyncyj kej piyntnastu), kerych musi zaakceptować Dáil Éireann. Nōminuje tyž jydnygo čuōnka řōndu, zwanygo Tánaiste, kery peuni fōnkcyjo wiceprymiera. Bertie Ahern je prymierym Irlandyji ôd čerwca 1997, a Michael McDowell pouni fōnkcyjo Tánaiste. We irlandzkym parlamyńcie sōm dwie izby: Dáil Éireann je izbōm nižšōm, kero je wybierano we wyborach bezpośrednich. Zasiodo we nij 166 posuōw. Je ôdpedzialno za uchwalaniy ustaw. Jeji čuōnkowie sōm wybierani we wyborach proporcjōnalnych i powšychnych. Niy ma sam pojyńcio kadyncyjności, Ōstawa Wyborčo godo ino ô přiznaniu parlamyntowi peunōmocnictw na ôkres 5 lot. Štyry guōwne partyje polityčne reprezyntowane we Dáil Eireann to: Fianna Fáil (Žouniyře Přeznačynio) i Progressive Democrats (Prōgresywne Dymakraty) (kere ôbecniy twořōm koalicyjo řōndowo ôroz ze Partiōm Zielōnych a kilkōma posuōma niyzaležnymi) a Fine Gael (Plymie Gaelōw) i Labour Party (Partia Roboty); Seanad Éireann je izbōm wyžšōm i posiado guōwniy rola doradčōm. S jeji 60 čuōnkōw, 11 je nōminowanych bez Taoiseacha, natōmiast rešta je wybierano, we 5 kuriach ôpierajōncych sie na ôkreślōnych grupach spouečno-zawodowych a bez absolwyntōw Narodowygo Ōniwersytetu Irlandyji i Ōniwersytetu we Dubliniy. Samořōndy lokalne sōm administrowane bez 114 wuadz lokalnych, kere sōm ôdpedzialne, miyndzy inkšymi, za: miyškalnictwo i baukōnšt, transport drōgowy i bezpiečyństwo, kanalizacyjo, inicjotywy dotyčōnce rozwoju i kōntrola nad nimi, rekreacyjo, ôchrōna środowiska, rolnictwo, edukacyjo i pōmoc spouečno. Samořōnd lokalny je finansowany tajlowo bez řōnd cyntralny a tajlowo bez lokalne źrōda , we tym lokalne dowki. VI tyśōnclecie p.n.e. - nojwčeśnijše ślady ludzkej bytności, piyrwsi miyškańcy šmaragdowyj wyspy budujōm mygalityčne budowle take kej Newgrange (pono nojstaršo znano budowla we Ojropie) i Loughcrew 500-200 p.n.e. - nojprawdopodobnij wtedy na wyspa dotarli Celtowie 430-490 - prawdopodobniy we tych latach na wyspie dziouou świynty Patryk, kerymu připisuje sie chrystianizacyjo Irlandyji ok. 700 - Irlandyjo bōua podzielōna na 150 tzw. mouych krōlestw, couōm wyspōm řōńdzili ze wzgōřa Tara arcykrōlowie, kerym formalniy podlygali krōlowie prowincyji, rygiōnōw i mouych krōlestw 795 - počōnek najozdōw wikingōw na Irlandyjo ok. 800 - prawdopodobno data ukōńčynio "Book of Kells", jydnygo s nojpiynknijšych manuskryptōw 841 - Wikingowie zouožyli Dublin 1014 - bitwa pod Clontarf, we kerej arcykrōl Brian Boru zwyciežōu wikingōw; kres wikińskej dōminacyji 1155 - krōl Angliji Hynryk II Plantagynet uzyskou zgoda papieža Hadriano IV, Anglika, prawdopodobniy we formie bulli "Laudabiliter" (jej autyntyčność je kwestiōnowana), na nojazd na Irlandyjo 1169 - we Irlandyji wylōndowali za zgodōm Hynryka II Anglōnormanowie poprošyni bez jydnygo s lokalnych krōlōw ô pōmoc 1172 - Hynryk II přibōu s armiōm do Irlandyji, kera uznoua jygo zwieřchnictwo; bez stu lot Anglōnormanowie podbili znočnōm tajla wyspy 1271 - počōnek celtyckej ôdnowy ("gaelic recovery") podčas kerej Irlandčycy ôdzyskali znočno tajla utracōnych ziym 1315 - na zaprošyniy niykerych irlandzkych uwadcōw na wyspa přibōu ze Škocyji wroz s wojskym Edward Bruce; korōnowany krōlym Irlandyji prōbowou we krwawyj kampańji podbić wyspa; zginōu we 1317 ok. 1430 - krōl Angliji sprawowou wadza yno nad Dublinym i ôkolicōma (tzw. "Pale" - Palisada) kōniec XV wieku - Tudoři rozpočyli powolny podbōj Irlandyji 1541 - wiynkšość irlandzkych wielmožy uznoua Hynryka VIII krōlym Irlandyji; niy uznali go ale gowōm Kościoua i pozostali při katolicyzmie 1580 - rebelijo irlandzkych katolikōw 1593-1603 - wojna dziesiyńcioletnio, kerej kulminacyjnym pōnktym bōua bitwa pod Kinsale; irlandzcy arystakraci pōniyśli klynska i we 1607 ôpuścili wyspa 1605 - počōnek kolōnizacyji Ōlsteru bez prezbiterian ze Škocyji; podpořōndkowaniy prawne ludności Irlandyji krōlowi Angliji i zniysiyniy celtyckych praw 1641 - wybuch rebeliji we Irlandyji; rok pōźnij we Angliji wybucha wojna dōmowo, co pozwoliuo wyspie uzyskać pewno niyzaležność 1649 - Oliver Cromwell přibōu do Irlandyji na čele swojej armii; masakra we Drogheda; třiletnio bezlitosna kampanio přiwraco angelsko wuadza na wyspie 1662 - parlamynt we Lōndyniy uchwaliu zbiōr ustaw zwany kodeksym Clarendona, kery bōu skerowany přeciwko inkšowiercōm (niyanglikanōm); rygulacyje kodeksu pōgoršōuy sytuacyjo katolikōw 11 lipca (1 lipca) 1690 - bitwa nad řekōm oyne, we kerej wojsko protestanckigo krōla Angliji Wilhelma Ôrańskigo pokōnouy katolicko armia ôbalōnygo krōla Jakuba II. Pōunocnoirlandzcy protestańci do terozki świyntujōm we ročnica zwyciynstwa (a dokuadnij dziyń po ročnice, ti. 12 lipca) 1691 - ludność katolicka zostoua pozbawiōna wšelkych praw cywilnych i ekōnōmičnych (m.in.: posiadanio drōgich kōni, nošynio brōni, učynio we škouach) 1791 - powstowo Towařistwo Zjydnočōnych Irlandčykōw ("Society of United Irishmen"), kerygo guōwnym ideolōgym bōu Wolfe Tone. Celym stowařišynio bōua walka ô ymancypacyjo katolikōw irlandzkych, rōwne prawa wyborče, ôderwaniy Irlandyji ôd Wielgij Brytańji i utwořyniy republiki 1798 - niyudane powstaniy přeciwko brytyjskej wuadzy 1 styčnia 1801 - wcielyniy Krōlestwa Irlandyji do Krōlestwa Wielgij Brytańji; powstowo Krōlestwo Wielgij Brytańji i Irlandyji 1803 - kolejne niyudane powstaniy 1829 - uchwalyniy aktu ô rōwnouprawniyniu katolikōw - efekt dzioualności Daniela OConnella 1842 - utwořyniy Muodej Irlandyji 1846 - počōnek klynski guodu 1848 - niyudane powstaniy Muodej Irlandyji, tzw. bitwa na gřōndce kapusty w uōgrodzie wdowy McCormack 1849 - kōniec klynski godu, nale ješče bez dwa lata ludzie ōmierali wyciyńčyni godym i chorobami; uōnčniy pomaruo 1,5 miljōna ludzi 1858 - we Nowym Jorku powstouo Towařistwo Fyniańske, bydōnce přikrywkōm do Irlandzkigo Bractwa Republikańskigo (IRB) 1867 - niyudane powstaniy zorganizowane bez fynian; 1870 - Izaak Butt zainicjowou ruch "Home Rule" - autōnōmii do Irlandyji; bez 20 lot trwouy staranio ô uchwalyniy "Home Rule" we brytyjskym parlamyńcie; bez wiynkšość tygo času kerowou nimi Charles Stewart Parnell 1893 - powstowo Liga Gaelicko majōnca na celu "deanglizacyjo irlandzkigo narodu". 1900 - powstowo Zjydnočōna Partia Irlandzka, na čele kerej stanōu John Edward Redmond; walka ô uchwalyniy "Hōme Rule" začua sie ôd nowa. 1905 - Arthur Griffith, čuōnek Ligi Gaelickij, zouožōu ôrganizacyjo Sinn Féin (My Sami); wartko kōntrola nad njōm přejyli čuōnkowie IRB 1912 - ustawa ô "Home Rule" bōua corozki bližey uchwalynio, protestańci s Ōlsteru utwořili ôddziouy ô nazwie Ôchotniki Ōlsterscy, katolicy powouali Irlandzkych Ōchotnikōw, a James Connolly utwořōu socyjolistyčnōm Armie Ôbywatelskōm 1914 - wybuch I wojny światowej; tyśōnce irlandzkych ôchotnikōw wstōmpiuy do brytyjskej armii (w Irlandyji niy mo poboru do wojska), co popierouo dowōdztwo Irlandzkych Ôchotnikōw 23 kwietnia 1916 - Powstaniy wielganocne, Pádraig Pearse (Patrick Pearse) proklamowou Irlandyjo niypodlyguōm republikōm; dwa tyśōnce powstańcōw (republikaniy s Irlandzkych Ôchotnikōw i čuōnkowie Armii Ôbywatelskij) stawiuo čoua brytyjskej armii; wiynkšość miyškańcōw Irlandyji niy poparua powstania; po 6 dniach powstaniy upado; Brytyjčycy wykōnali wyroki śmierci na 16 přiwōdcach powstanio (m.in. na Pádraicu Pearsie i Jamesie Cōnollym); spouečyństwo Irlandyji začyuo popierać powstańcōw i ich idee; začyuy sie masowe areštowania; Michael Collins (jydyn s powstańcōw) překštouciu Irlandzkych Uochotnikōw we Irlandzko Armia Republikańska (IRA) 1918 - powstou niylygalny (z pōnktu widzynio Brytyjčykōw) řōnd irlandzki s Eamonym de Valerōm na čele (tyž jydyn s powstańcōw) lato 1919 - počōnek wojny ô niypodlygość; IRA prowadziua wojna partyzanckōm, a Brytyjčycy ôdpowiydzieli terrorym lipiec 1921 - Michael Collins i Arthur Griffith podpisali traktat; powstoua zuožōna s 26 hrabstw Irlandyjo (Wolne Państwo Irlandzke), majōnca status brytyjskigo dōmińōm (krōl brytyjski gowōm państwa), los 6 hrabstw pōunocnych (Irlandyjo Pōunocno) miou być rozstřigńjynty we přišuości kwieciyń 1922 - wybuch wojny dōmowyj miyndzy niyuznojōncōm traktatu tajlaōn IRA, a wojskōma Wolnygo Państwa Irlandzkigo (čyli tam tajlōm IRA, kero traktat uznoua) moj 1923 - IRA antytraktatowo uznoua swojo poražka; we wojniy dōmowyj zginyuo ōngyfer tyśōnca ludzi, we tym Michael Collins ; Artur Griffith zmar we jeji trakcie na hercklekot wřesiyń 1933- Ôtwořyniy Fine Gael (Rōd Irlandčykōw). Jej přiwōdcōm zostou Eoin ODuffy 18 čerwca 1936 - Zdelygalizowaniy IRA 20 listopada 1936 - Sformowaniy bez ODuffygo "Irlandzkej Brygady" (Irish Brigade), kero wźōna udziou we hišpańskej wojniy dōmowej po strōniy gyn. Franco. Irlandčycy walčyli tyž po strōniy Republiki. Řōnd Irlandzki natōmiast uōgosiu neutralne stanowisko wobec ôbu strōn kōnfliktu 29 grudnia 1937 - wejście we žycie kōnstytucyji. Na jej mocy Wolne Państwo Irlandzke překštouca sie we Irlandyjo, čyli přestaje być tajlōm Wielgij Brytańji. 1949 - Irlandyjo ôficjolniy překštouciua sie we republika 1959 - Eamon de Valera zostou prezydyntym Irlandii. Fōnkcyjo ta sprawowou do 1973 1973 - čuōnek EWG 2002 - waluta ojro Stanisław Grzybowski "Historia Irlandii", Wrocuaw 1998 katolicy - 88,4% anglikaniy - 2,9% prezbiterianiy - 0,52% muzuumaniy - 0,49% metodyści - 0,25% žydzi - 0,2% wyznawcy inkšych religii ôk. 3%. Religia. Chociaž bez wieki Irlandyjo bōua uwažano za jydyn s nojbardzij katolickych krajōw na świecie, ôbecniy ôbserwuje sie znočōncy spadek ličby praktykujōncych, kery spad ôd lot siedymdziesiōntych s poźōmu 90% do 45% we skali kraju. W niykerych dzielnicach Dublina do kościoua co niydziela chodzi ôd 8% do 15% ludności. Wojsko. Armiyjo Irlandzko mo 8.500 zawodowych žouniyři i 13.000 rezerwowych. Tak moua ilość wojsko je spowodowano neutralnośćōn Irlandyje (np. niy je čuōnkym NATO). Pōmimo to Irlandyjo je zaangažowano we misyjoch pokojowych Gospodarka. Nojwažnijšymi gouyńźōma gospodarki irlandzkej sōm industryje: elektrōničny i informatyčny chymičny i farmaceutyčny metalurgičny poligrafičny wōkynničy Šeroko świadčuōne sōm usōgi we zakresie: handlu elektrōničnygo telekōmōnikacyji ôprōgramowanio kōmputerowygo nowočesnych usōg finansowych Rozwōj gospodarki přebiyga dwutorowo - s jydnej strōny bowiym zachynca sie do rozwoju prywatnej inicjotywy, s drōgi zaś - zostawia podstawowe gouyńzie gospodarki we rynkach państwowych a usōgi majōnce klučowe znočyniy do kraju. Irlandyjo je jydnym s nojšybcij rozwijajōncych sie gospodarčo państw ōnijnych. W latach 1987-1997 wzrost gospodarčy siyngou 6% we stosōnku ročnym. Ôbecniy Irlandyjo, ôbok Norwygije i Šwajcaryje, je krajym ô nojwyžšym PKB per capita we Ojropie. Gospodarka je ściśle uzaležńōna ôd handlu, a guōwni partneři to Wielgo Brytańja, Niymcy, Francyjo a Stany Zjydnočōne. Dowki stanowiōm 30% PKB Irlandii. Stawki dowki dochodowy ôd ôsōb fizyčnych to 42% a 20% s šerygym ulg. Podatek dochodowy ôd firm je nojnižšy we starej ŌE i wynosi 12,5%, co bywa čynsto podawane kej jydyn s guōwnych čynnikōw napuywu inwestycyji zagraničnych do Irlandii. Podstawowa stawka podatku ôd towarōw i usōg wynosi 21%. Irlandyjo mo nojwyžša we Ojropie puaca minimalnōm wahajōncōm sie ôd 39% do 77% střednij krajowyj we zaležności ôd branžy. Pod wzglyndym HDI Irlandyjo zajmuje 5. miejsce na świecie, a pod wzglyndym HPI 18. miejsce na 19 nojbardzij rozwińjyntych państw. Irlandzka gospodarka je tyž jydno s nojmyni innowacyjnych gospodarek we Ojropie s poźōmym wydatkōw na badanio i rozwōj 1,2% PKB. Industryjo. Fynōmynym irlandzkej gospodarki na skala światowōm bōu silny rozwōj přymysuu wysokych technolōgii, kery přičyniu sie do wzrostu gospodarčygo na poźōmie 15,8% ročniy. Inwestycyje we rōžnygo rodzaju gouyńzie přymysuu tygo kraju wynikouy ze stratygičnygo pouožynio Irlandii (přičōuek amerykańskych inwestorōw interesujōncych sie rynkym ojropejskym). Šybki rozwōj Irlandyjo zawdziynčo pōmocy Uńji Ojropejskij, dugoletnim zwolniyńōm podatkowym, a tyž stosōnkowo tanij sile robočej. Přiniosuo to kořiści přede wšyjstkym ôśrodkōm rygōnalnym, gdzie přymysu ôparty je guōwniy na přetwōrstwie puodōw rolnych. Rozwinōu sie přymysu zbožowo-muynarski, mlečarski, browarnictwo a produkcyjo wysoko procyntowych alkoholi - whisky. Rolnictwo. Rolnictwo pozostaje jydno s nojwažnijšych gouyńzi gospodarki. Je uōno wysoko zmechanizowane i daje zatrudniyniy 9,5% ludności. Produkcyjo wouowiny i mlyka stanowi 58% uōgōuu produkcyji rolnej. Ôlbřimiōm wiynkšość we rolnictwie stanowiōm moue gospodarstwa rolne. Powieřchnio přeznačōna pod uprawy rolniče je niywielga, za to wysoce produktywno. Guōwnymi roślinōma uprawnymi sōm zboža, buraki cukrowe a kartofle. Ôlbřimie ôbšary uōnk i spřijajōncy klimat pozwalajōm na couoročny wypas zwieřōnt. Surowce naturalne. Zasoby surowcōw naturalnych we Irlandyje sōm niywielge. Irlandyjo mo zuoža cynku a ouowiu, kere ôdkryto na počōntku lot 90. XX w. Wydobywa sie přede wšyjstkym gips, rudy cynku (164 tys. t. ročniy) i ouowiu (45 tys. t. ročniy). Transport. Stratygične znočyniy mo transport samochodowy. Irlandyjo mo gynstōm sieć drōg, kere čynsto niy sōm ale we nojlepšym staniy. Sieć drōg ôbejmuje 92.327 km, s čygo yno ôk. 280 km majōm standard autobany (mařec 2007). W ôstatnich lotach prowadzuōna je rozbudowa, a modernizacyjo autostrad na wielu ôdcinkach we couym kraju. Sieć kolejowo je dugo na 1.944 km. Nojwažnijšymi portami handlowymi sōm Dublin a Cork, a morsko žyglōga handlowa ličy 150 statkōw. Nojwiynkšym portym morskym je Dublin, zaś přewozy transatlantycke ôbejmujōm přede wšyjstkym Cork. Přistaniy prōmowe we Dubliniy, Dun Laoghaire a Rosslare zapewniajōm pouōnčynio s guōwnymi portōma Wielgij Brytanii. Zbudowano we XVIII i XIX w., a nastympniy modernizowano sieć kanouōw suužy přede wšyjstkym do přewozu towarōw, leč mo tyž znočyniy turystyčne. Miyndzynarodowe porty lotniče we Dubliniy, Cork, Knock a Shannon sōm znōne tyž kej štrefy wolnocuowe. Irlandyjo mo 40 lotnisk krajowych i miyndzynarodowych. Pouōnčynio transatlantycke ôbsōgiwane sōm bez Shannon i Knock, zaś ojropejske bez Kerry, Cork, Dublin, Galway i Sligo. W pouowie 1990 wšyjstke lotniska ôbsōgiwouy ōngyfer 10,5 mln pasažerōw. W Irlandii ôbowiōnzuje ruch lewostrōnny. Charakterystyčne potrawy. Nojbardzij znōnym daniym irlandzkym je rodzej gulašu s jagńjyńciny abo baraniny. Miynso dusi sie s kartoflamiy, cebulōm, marchewkōm, porym i kašōm jynčmiynnōm. Ôd XIX stolecio kartofle sōm podstawōm djety Irlandčykōw. Tradycyjny gulaš irlandzki podaje sie s buchtamiy robiōnymi s ôju. Uoświata. Charakteryzuje ja silny ajnflus Kościoua katolickigo na prōgrōm naučanio, řadko spotykany ôbecniy we krajach ojropejskych. Šport. Niy mo znočōncych ôsiōngńjyńć (moua ličba ludności). Ino we niykerych dyscyplinach, guōwniy we Rugby reprezyntacyjo narodowo gro we puchaře 6 narodōw a ôdnosi we nim sukcesy. Miyškańcy interesujōm sie přede wšyjstkym "športōma narodowymi" (hurling, futbol gaelicki) i lokalnymi rozrywkōma. W škouach nacisk na šport je tyž niywielgi (1h we tygodniu) co powoduje wielgi ôdsetek ludzi ôtōuych. Áras an Ôachtaráin — ôficjalno zajta prezydynta Irlandii (ang., irl.) Uoficyjolno zajta řōndowo (ang.) Taoiseach — ôficjalno zajta prymiera Irlandii Tithe an Ôireachtais — ôficjalno zajta Parlamyntu Irlandii (ang., irl.) Serwis informacyjny Irlandii (ang.) Žycie i praca w Irlandii |
Przestrzyństwo kosmiczne to je przestrzyństwo poza przestrzyństwym astrōnōmicznych ôbiektōw. Za granicã pōmiyndzy ziymskõ atmosferōm a przestrzyństwym kosmicznym przijmuje sie wysokość 100 km nad wiyrchniōm Ziymie, kaj przebiygŏ umŏwnŏ piska Kármána. Blank wyznaczōnyj granicy miyndzy przestrzyństwym luftowym a przestrzyństwym kosmicznym niy mŏ. Fizycy przijmujōm 80–100 km. Cechuje sie wystympowaniym wysokij prōzni, co niy dozwolŏ rozchodzić sie w nij welōm klangowym a tyż ôgraniczŏ umianã cieplnõ do prōmiyniowaniŏ cieplnego. Przestrzyństwo kosmiczne przenikŏ ze wszyjskich zajt prōmiyniowanie kosmiczne, w tym geferlich dlŏ życiŏ prōmiyniowanie jōnizujōnce – wele elektrōmagnetyczne we zakresie prōmiyniowaniŏ ryntgenowskigo i prōmiyniowaniŏ gamma jak tyż wysokoynergetyczne naladowane tajleczki. We przestrzyństwie kosmicznym, we ôkolicach orbity Ziymie, ciała wystawiōne na bezpostrzednie fungowanie prōmiyni słōnecznych rozgrzewajōm sie do tymperatury przekrŏczajōncyj 100 °C, za to ôstŏwajōnce w ciyniu ôziymbiajōm sie nawet pod –180 °C. W naszym nojbliższym ôbtoczyniu przestrzyństwo kosmiczne to heliosfera, wypołniōnŏ bez słōneczny wiater, kerŏ na granicy Słōnecznego Układu, po przekroczyniu heliopauzy przechodzi we ôstrzodek miyndzygwiŏzdowy, a dalij we ôstrzodek miyndzygalaktyczny. We publikacyji NASA SP-3006 ôstało przijynte założynie, iże czowiek wystawiōny na fungowanie prōzni kosmicznyj straci przitōmność w czasie 9–11 sekund skirz nŏrywnyj utrŏty tlynu ze ôrganizmu. |
Waldemar Fornalik (rodz. 11 kwietnia 1963 we Myślenicach) – ślōnski fusbalok a tryner fusbalowy. Je chowankym Ruchu Chorzów i sam groł cołko fusbalowo kariera. We seniorskim manszafcie we 1983-1994 wystōmpiōł we 233 szpilach, a tryfiōł 4 tory. We 1989 erbnōł titel majstra Polski. Groł na pozycyji ôbrōńcy abo pōmagera. We 1993 zaczōn robić kej II tryner Ruchu Chorzów. We lotach 2012-2013 bōł selekcjonerym reprezentacyji Polski. Wuōnczas prowadźōł ja we eliminacyjach do Mistrzostw Świata, we kerych zajyli 4. plac i sie sam niy zakwalifikowali. Niyskorzi wrōćōł do Ruchu Chorzów, a we 2017 zaczōn trynować Piast Gliwice kaj erbnōł we 2019 majstra Polski. |
László Sólyom (czyt. "Laslō Szōjom"; ur. 3 stycznia 1942 we Peczu, Madziary) – prawnik, przedstowiciel madziarskigo kōnstytucyjnygo trybōnału. We czyrwniu 2005 jako kandydat partyje Fidesz wygroł dymokratyczne wybory na prezydynta. Urzōnd ôbiōn 5 siyrpnia. |
Wielgŏ Piyramida we Gizie, mianowanŏ tyż Piyramida ôd Cheopsa, to je nojsrogszŏ a nojbarzij znanŏ ze egipskich piyramid we Gizie. Cheops (Chufu), faraōn sztwŏrtyj dynastyje, mioł zbudować piyramidã na plac lŏ ônego grōftu kole 2560 roku p.n.e. Ônyj baumajstrym bōł snŏdź Hemiunu. Bōł to nojwyższy budōnek na świecie bez 3800 lŏt. Je zaliczōnŏ do siedmiu cudōw antycznego świata. Miano. <-Aa1-G43-I9-G43 ->G25-N18:X1-O24 "Akhet Khufu" – Horyzōnt ôd Chufu. Słowo horyzōnt ("akht") ôznaczŏ tyż grōft. Baukōnszt. Wymiary. Wysokość ôd piyramidy we antycznych czasach wynosiyła kole 146,6 m, a terŏźnie wynosi 138,8 m. Kraj mŏ cosik bez 230 m dugości, a spodniŏ wiyrchnia wynosi 5,3 ha. Nachylynie je rōwne 51° 52′. Kraje ustawiōne sōm pod winklym 1⁄10 stopiynia do bazowych richtōngōw świata, a rozdzioł dugości miyndzy nojkrōtszym a nojdugszym krajym wynosi 20 cyntymetrōw. Wielgŏ Piyramida bōła nojsrogszōm sztrukturōm na świecie bez 3800 lŏt. Je to jedyny ze siedmiu cudōw antycznego świata, co do dzisiej stoji. Materyje. Piyramida je zbudowanŏ z wiynksza ze wapiynnych blokōw sebranych na placu. Wapiyń na wiyrchniõ wŏrsztwã bōł wziynty ze gruby Tura na weschōd ôd rzyki Nil, za to granit na wnyntrzne kōmory ze Asuan. Do wybudowaniŏ piyramidy użyte ôstało cuzamyn 2,3 milijōna berg. Strzedniŏ wŏga ôd jednyj bergi to kole 2,5 tōny. Nojsrogsze bergi wapiynne wŏżōm 15 tōn, a granitowe kamiynie dachowe ôd 50 do 80 tōn. Cołkŏ kōnstrukcyjŏ wŏży 5,75 milijōna tōn. Wnyntrze. Pierwotny wchōd do piyramidy ôd pōłnocnyj zajty je kole 18 metrōw nad ziymiōm. Bōł zawarty i skryty, tōż ci, co niyskorzij włōmali sie do piyramidy, wykopali pod niōm drugi wchōd (mianowany tunelym ôd raubiyrzōw), trochã na prawo, coby we postrzodku trefić na pierwotnõ chodźbã wejściowõ. Ôd pierwotnego wchodu, na 59 m dugŏ chodźba idzie na dōł pod winklym 26 stopiyni. Kludzi ôna do pywnicy, kaj na zgłōmbie pod 30 m je podziymnŏ kōmora. Je to niydokōńczōnŏ izba ô wymiarach 14 × 7,2 m szyrokości i 5,3 m wysokości. Ônyj przeznaczynie niyma znane. Ze dolnyj tajle wejściowyj chodźby ôdgałynziŏ sie w gōrã ciasnŏ chodźba ô wysokości i szyrokości na trochã bez meter. Ôd ônyj ôdgałynziŏ sie poziōmŏ chodźba do Cymry ôd Krōlowyj. Krōm terŏźnego miana, krōlowŏ niy bōła tam pochowanŏ. Miano wziōnło sie ze nieporozumiyniŏ ôd wczaśnych arabskich przibyszōw. W cymrze snŏdź bōła srogŏ sztatua krōlowyj. Na placu krziżōwki gōwnŏ chodźba przechodzi we Wielgõ Galeryjõ ô wysokości 8,7 m i szyrokości 2,1 m, co kludzi 47 m w gōrã do Cymry ôd Krōla. Cymra ôd Krōla je proste pōmieszczynie ô wymiarach 10,5 × 5,2 m szyrokości i 5,8 m wysokości, zbudowane ze czyrwōnego granitu, w kerym je sarkofag ôd krōla. Sarkofag je szyrszy ôd dźwiyrz do cymry, tōż musioł być ustawiōny dryn przed ônyj ścianami. Na szpicy Cymry ôd Krōla je spōminajōncŏ sztapel kōnstrukcyjŏ ze granitowych blokōw, co suży do rōwnowŏżyniŏ ciynżaru. Dwa ciasne „luftowe kanały” kludzōm ze Cymry ôd Krōla na wiyrchniã ôd piyramidy. Kanały luftowe ze Cymry ôd Krōlowyj niy dociyrajōm na wiyrch. Skirz wymogōw kōnstrukcyje piyramidy, we ônyj wnyntrzu je pŏrã prōżnych przestrzyństw a szczyrbin. Nad Wielgōm Galeryjōm je prōżne przestrzyństwo ô dugości co nojmynij 30 metrōw a wysokości pŏru metrōw, co do ônego niy mŏ dostympu. Zawarte przejście ôstało znŏdniynte tyż po pōłnocnyj zajcie piyramidy. Istniynie ôbōch przestrzyństw bōło zweryfikowane modernym detektorym. Strzodowisko. Po weschodnij zajcie ôd piyramidy bōła Świōntynia ôd Umartych, z keryj 740-metrowe kryte przejście kludziyło do położōnyj dalij świōntyni we dolinie. Naôbkoło piyramidy bōł wapiynny mur ô wysokości bez 8 m. Ôstawiōł ôn miyndzy piyramidami ajnfart ô szyrokości 10 m, dostympny ino bez grobowõ świōntyniã. We połedniowo-weschodnim narożu ôd piyramidy, pōmiyndzy murym a piyramidami zygrody ôd krōla, bōła małŏ bocznŏ piyramida. Tyż po weschodnij zajcie ôd piyramidy sōm trzi piyramidy, mianowane ôd pōłnocy na połednie GI-a, GI-b i GI-c. Sōm już bezma zrujnowane; przōdzij znosiyły sie na jednã piōntõ wysokości ôd Wielgij Piyramidy. Niyma to zicher, fto je pochowany we piyramidach. Hetepheres, matka ôd Cheopsa, mogła ôstać pochowanŏ we piyramidzie nojbarzij wysuniyntyj na pōłnoc, krōlowŏ Meritites we postrzodkowyj, a krōlowŏ Henutsen we nojbarzij wysuniyntyj na połednie. Za piyramidami sōm grōfty ze zorty mastaba. Po połedniowyj zajcie ôd piyramidy sōm dwa wraki szifōw. Piyrszy znŏdniynty bōł we kōnckach dugi na 43 metry drzywnianny szif (Słōneczny Szif ôd Chufu), co terŏźnie je ekspōnowany we Wielgim Egipskim Muzeum (przōdzij we Muzeum Słōnecznych Szifōw we Gizie), za to drugi szif je durch kōnserwowany. Naôbkoło piyramidy sōm inksze wraki szifōw. Budowanie. Wielgŏ Piyramida je zbudowanŏ na masywnyj i solidnyj podstawie skŏlnyj na Plaskatowyżu Giza. Budowanie piyramidy trwało kole 27 lŏt, keby 3500 chopōw stawiało 250 blokōw na jedyn dziyń. Je przipuszczōne, iże na bauplacu robiyło kole 20 000–30 000 chopōw. Robiyli ôni sezōnowo, miyszkali przi bauplacu, a nojwiyncyj bōło ônych snŏdź na lato, kej wylywanie ôd Nilu niy dozwolało na robotã na polach. Niyma snamne na zicher jak powstoły piyramidy. Trufŏ sie, iże kamiynie bōły dźwigane na roztōmajte rozwiōnzania, a moc badŏczōw uwŏżŏ, iże używanŏ bōła jakŏś rampa do dźwiganiŏ. Po dźwigniyńciu kamiynnego bloku do ônego ôstatecznyj pozycyje, bōł ôn wybity we ôdpedni kształt, a małe szczyrbiny bōły wypołniōne tynkym. Piyramida bōła wykōńczōnŏ ôd gōry, a budulec bōł stopniowo rozbierany. Podle teoryje ôpublikowanyj we 2007 roku ôd francuskigo baumajstra Jean-Pierrea Houdina, kamiynie bōły wciōngane po rampach we postrzodku ôd piyramidy. Naroże ôd piyramid bōłyby tyż ôstawiōne ôdewrzōne, coby dozwolić na ôbrŏcanie kamiyni. Dokumynt ôd National Geographic sugerowoł, iże teoryjŏ ôd Houdina przizwŏlŏ zajtōm ôd piyramid trefić sie symetrycznie na szpicy ôd sztruktury, tak jak je we ryalności, a co inksze teoryje niy mogły wyklarować. We latach 400. p.n.e. grecki historyk Herodot prawiōł, iże kamiynie wŏżōnce tōny bōły dźwigane na plac za pōmocōm cifusōw wykōnanych ze krōtkich bŏli – cosik choby ajnfachowy aufcug (tm. maszina ôd Herodota). Ôd lŏt 80. 20. stoleciŏ niykerzi sugerujōm, iże piyramida bōła zbudowanŏ bez wylywanie cymyntu. Guy Demortier, fizyk ze Uniwerzytetu Notre-Dame de la Paix spiyrŏ tã teoryjõ i niy wierzi, iże piyramidy mogły być zbudowane ze cołkich kamiynnych blokōw. Kradzynie. Krōm tego, iże Cheops snŏdź ôstoł pochowany we ônego piyramidzie, ônego sarkofag bōł prōżny, kej egiptologi badały piyramidã we 19. stoleciu. Je możebne, iże grōft bōł splōndrowany już we antycznych czasach, bo kalif Al-Mamun, co włōmoł sie do piyramidy we 820 roku n.e., niy znŏd nic w czasie ônyj przeszukowaniŏ. Wiynkszość wapiynia używanego do brukowaniŏ ôstała z czasym zawłaszczōnŏ ôd ôkolicznych pōmiyszkiwŏczōw. |
Jean-Louis Borloo (rodz. 7 kwietnia 1951 we Paryżu) – francuski polityk, minister stanu we rzōndzie François Fillona. Piyrwyj bōł prezesym fusbalowygo ferajnu Valenciennes FC a niyskorzi burmistrzym Valenciennes. Mo poglōndy socjalliberalne, je człōnkym Partyje Radykalnyj. |
30 lutygo we ajnfachowym kalyndorzu niy ma, nale trefiōło sie pora razōw we gyszychcie, co bōła tako data, zowdy yno we jydnym kraju. Tak bōło we 1712 roku we Szwecyji, kero zrezygnowoła ze przeleziynio na gregoriański kalyndorz, a skiż tego brakowoło jeji jednygo dnia, co ôstoło wyrōwnane bez dodanie go do lutygo, jako 30 dziyń tego mieśōnca. We Sojuszu Socjalistycznych Sowieckich Republik trefiōł sie 30 luty 2 razy - we 1930 a 1931, skiż wkludzynio "rewolucyjnygo kalyndorza", we kerym kożdy mieśōnc mioł 30 dńōw. We 1932 wkludzōno tam nazod gregoriański kalyndorz. Podug ynglickigo historyka Sacrobosco, we piyrszyj wersyji juljańskigo kalyndorza luty mioł 29 dńōw, a we przestympnych rokach 30, nale niy ma to potwierdzōne we inkszych zdrzōdłach. 30 lutygo je proponowane ôd Elisabeth Achelis, kero ôpracowoła kalyndorz mianowany ôd jygo zwolyńnikōw "Światowym Kalyndorzem". We nim luty mo zowdy 30 dńōw, a we przestympnych rokach dodowo sie ekstra dziyń, kery niy je przipisany do żodnygo mieśōnca a mo być wolny ôd roboty. |
Kamenný Přívoz – gmin we Czeskij Republice, we Strzodkowoczeskim Kreju, we krysie Praga-Zachōd. Mo 6,27 km² wiyrchu a podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwało sam 1258 ludzi. Neczajta Kamennýgo Přívozu |
1 lutygo - Vidkun Quisling ôstoł premierym Norwygiji 1-27 lipca - I bitwa pode El Alamein 5 lipca-23 siyrpnia - bitwa na Kurskim Łuku 27 lutygo - bitwa na Jawajskim Morzu 2 marca - Lou Reed, amerikański wokalista a gitarzista rokowy 27 października - Janusz Korwin-Mikke, polski politiker Wielganoc: 5 kwietnia Boże Cioło: 4 czyrwca |
Telewizyjo - technika transmitowanio na ôdlygłośc ruchomygo ôbrozu a dźwiynku. W jednym placu bez telewizyjno kamera a mikrofōn je rejerowany sygnoł, kery niyskorzi je transmitowany na dowolny plac we zasiyngu transmisyje. Piyrszo transmisyjo na srogszo ôdlygłość bōła we 1928 roku. |
Tanita Tikaram (rodz. 12 siyrpnia 1969 we Münster) – angelsko śpiywoczka a autorka śpiywkōw ze zorty pop/folk. Jeji matka pochodzi ze Malezyje, ôjciec je brytyjskim wojokym, fidżyjskim Hindusym. Tanita chowała sie we Basingstoke we Ynglandzie. 1988 "Ancient Heart" 1990 "The Sweet Keeper" 1991 "Everybodys Angel" 1992 "Eleven Kinds of Loneliness" 1995 "Lovers in the City" 1996 "The Best of" 1998 "The Cappuccino Songs" 2005 "Sentimental" Ôficjalno neczajta |
St. Georgen im Attergau - targowy gmin we Austriji, we landzie Gōrno Austrijo, we krysie Vöcklabruck. Mo 15,58 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwało sam 4385 ludzi. |
Theodor Franz Eduard Kaluza (rodz. 9 listopada 1885 we Wilhelmsthal (terozki bycirk Ôpola), um. 19 stycznia 1954 we Göttingen) – niymiecki matymatyk a fizyk ze Gōrnygo Ślōnska. Znomy je ze prōb unifikacyji ôgōlnyj teoryji wzglyndności ze elekromagnetyzmym przi podporze aparatu przestrzyni piynciowymiarowyj. Biografijo. Pochodźōł ze katolickij familiji ze Gōrnygo Ślōnska. Wedle rychtowań ze ôpolskigo kośćōła, kaj wźōn krzest, rodźōł sie we Ôpolu (wuōnczas niymiecke "Oppeln"). We wieku 3 lot wyjechoł do Kaliningradu, kaj sztudjyrowoł nad matymatykōm, fizykōm a astronomijōm. Badoł sam dziołanio grawitacyji a fal elektromagnytycznych we przestrzyni piynciowymiarowyj. We 1919 stworzōł teoryjo, kero niyskorzi we 1926 pōmiynił Oskar Klein, ta wersyjo mianowano je dzisioj kej Teoryjo Kaluzy-Kleina. Albert Einstein tak uōnygo ôceńōł na tyjma jigo badań: "Do tygo chopa mom wielgi respekt za piynkno jigo rozumowanio" Menso Folkerts: "Kaluza, Theodor", ze seryji "Neue Deutsche Biographie" (NDB), Berlin 1977, ISBN 3-428-00192-3, z. 76 Daniela Wuensch: "Der Erfinder der 5. Dimension Theodor Kaluza – Leben und Werk". Göttingen, 2005, ISBN 978-3-938016-03-9 |
Bartłomiej Sebastian Misiewicz (rodz. 27 marca 1990 we Warszawie) - polski polityker. Ôd 2015 rzecznik polskigo Ministerstwa Narodowyj Ôbrony. Ôd 2010 przinależy do partyji Prawo i Sprawiedliwość. Skiż wysokigo stanowiska przi modym wieku a niysrogich kōmpetyncyjach, a tyż skirz bycio we nadzorczych radach roztomajtych państwowych geszeftōw stoł sie lo niykerych simbolym nepotyzmu we PiS. 12 kwietnia 2017 prezes PiS, Jarosław Kaczyński zawieśōł Bartłomieja Misiewicza we prowach człōnka. Na drugi dziyń Misiewicz zrezygnowoł ze członkowstwa we PiS. Niyskorzi znodł robota we Telewizja Republika. |
Dumitru Hubert (rodz. 3 wřeśnia 1899, um. 27 siyrpnia 1934 we Brašowie) to bōu rōmōński bobslejista, kery wystympowou we lotach 30. XX wieku. Bōu majstrym świata we 1933 a rok niyskoři zdobōu brōnzowy medal MŚ we kategoryji dwōjek. Na Ziimowych Igřiskach Ôlimpijskych we 1932 roku zajōn štworty plac we dwōjkach a šōsty we čwōrkach. |
Willy Hanft (rodz. 8 grudnia 1888 we Hanowerach, um. 19 lipca 1987 we Nürnberg) – miymiecki malyrz. Malowoł landszafty a martwe natury. Jygo prace bōły wystowiane na Grosse Deutsche Kunstausstellung we lotach 1938 - 1942. We landszaftach nojczyńci przedstawioł Alpy. Preferowoł yjlowe malyrstwo. Biografijo artysty we miymieckij godce |
Kök-Džar (kirg.:"Көк-Жар") to je wieś we ôbwodzie ôšyńskim we Kirgistanie, kero je pouožōno we pouedniowo-zachodnij tajli tygo kraju, niyuopodal rygiōnu Nookat. Zamiyškuje sam 15 000 ludzi. Ze Kök-Džaru wywodzi sie kilka suawnych ludzi, na tyn přikuod Čoton Baatyr (Чотон Баатыр) – uōn zabiu Alimbeka Datka (mynža Kurmandžan Datki, ministra Chanatu Kokandu), a tyž i dali Mitalip Mamytow (Миталип Мамытов) – uōn přigotowou a přeprowadziu piyršo ôperacyjo chirurgično mōzku we coukim Kirgistanie. |
Megabajt (krōcyj MB) – jednotka używanŏ we informatyce ôznaczajōncŏ milijōn bajtōw. Jednotka spotrzebowowanŏ do ôkryślaniŏ pojymności spamiyńci RAM, pendriveōw, plat CD itp. Zgodliwie ze sztandardym IEC 60027-2 we systymie przedrostkōw dwōjkowych (binarnych) ôbowiōnzujōm znŏleżności: 1 MiB = 1024 KiB = 1024 · 1024 B = 1 048 576 B za to we systymie przedrostkōw dziesiyntnych SI: 1 MB = 1000 kB = 1000 · 1000 B = 1 000 000 B http://physics.nist.gov/cuu/Units/binary.html |
Bilecik (wym. "Biledżik") to je miasto we Turcyje, kere podug danych s 2000 roku pomiyszkiwoło 34105 ludzi. Je uōne stolicōm prowincyje majōncyj te same miano. Połožōne je we dolinie a na wzgōrzach, mo zabytkowe stare miasto. Ôsadnictwo sam mioło plac 2000 lot nazod. We 1298 bōło zdobyte bez Ôsmana I a przelozło włōnczas ôd Bizancjum pod władza dynastyje ôsmańskij. Kole miasta je mauzoleum we kerym sōm pochowane ôjczym a syn Sulejmana I. ô Bilecik we lexorient.com (ang.) |
Antichrist Superstar to drugi album amerykōńskij grupy Marilyn Manson. Ôstoł wydany 8 paździyrnika 1996. Album ôdniōs kōmercyjny sukces i rozsławił grupã, ale niy ôbminyły go kōntrowersyje: krześcijōńskŏ grupa "The American Family Association" ôbskarżyła grupã ô m.in. za barzo agresywne wystympy i antykrześcijōńske utwory. "Antichrist Superstar" je piyrszym albumem trylogije, do keryj przinŏleżōm ôdpednio: "Mechanical Animals" (1998) i "Holy Wood (In the Shadow of the Valley of Death)" (2000). Album przedoł sie w nakładzie 7 milijōnōw kopije, w tym 1.9 milijōnōw w samych Zjednoczōnych Sztatach. Wydane ôstało piyńć singli: „The Beautiful People”, „Tourniquet”, „Cryptorchid”, „Antichrist Superstar”, „Man That You Fear”. „Irresponsible Hate Anthem” – 4:18 „The Beautiful People” – 3:38 „Dried Up, Tied and Dead to the World” – 4:16 „Tourniquet” – 4:30 „Little Horn” – 2:45 „Cryptorchid” – 2:42 „Deformography” – 4:31 „Wormboy” – 3:56 „Mister Superstar” – 5:04 „Angel with the Scabbed Wings” – 3:52 „Kinderfeld” – 4:51 „Antichrist Superstar” – 5:14 „1996” – 4:01 „Minute of Decay” – 4:44 „The Reflecting God” – 5:36 „Man That You Fear” – 6:11 99. „Track 99” – 1:39 |
Mladkov - městys (miasteczko) we Czeskij Republice, we Pardubickim Kreju, we krysie Ústí nad Orlicí. Mo 12,8 km² wiyrchu a podug danych ze 2019 roku pōmiyszkiwało sam 525 ludzi. |
3 miejscowości we Polsce: Korczew - wieś we łōdzkim wojewōdztwie, we bełchatowskim krysie, we gminie Bełchatōw Korczew - wieś we łōdzkim wojewōdztwie, we zdōńskowolskim krysie, we Zdōńsko Wola Korczew - wieś we mazowieckim wojewōdztwie, we siedleckim krysie, we gminie Korczew |
Ôcean (łac. "Oceanus", gr. Ὠκεανός, Okeanos) to je wielgŏ tajla hydrosfery ziymskij, stanowiōncŏ rozległy teryn słōnyj wody. Słōne wody pokrywajōm w sumie blisko 3/4 (70,8%) Ziymie. Wiyrchnia ôceanōw wynosi kol. 361 mln km², a jejich łōncznŏ ôbiyntość kol. 1,3•1018 m³. Klasyfikacyjŏ ôceanōw. Terŏźnŏ klasyfikacyjŏ wyrōżniŏ piyńć ôceanōw: Pokojny, Atlantycki, Indyjski, Połedniowy, Arktyczny. |
Kornel Andrzej Morawiecki (rodz. 3 moja 1941 we Warszawie, um. 30 września 2019 we Warszawie) - polski polityker, fizyk a rechtōr, dziołocz antykōmōnistycznyj ôpozycji we PRL, założiciel a przewodniczōncy Walczōncyj Solidarności. Poseł ku Sejmowi RP. Ôdznaczōny Ôrderym Biołego Adlera. Je fatrym ôd Mateusza Morawieckigo. Biografijo w Yncyklopedyji Solidarności |
Krościenko nad Dunajcem - wieś we Polsce, we małopolskim wojewōdztwie, we nowotarskim krysie, siedziba gminu Krościenko nad Dunajcem. We latach 1348-1834 mioł miejske prawa. We latach 1973-1982 bōła skuplowano ze Szczawnicōm we miasto Szczawnica-Krościynko. |
Koszęcin (, , ) je to wieś we połedniowyj Polsce, we Ślōnsku, we lublynieckim krysie. Je to siedziba gminu Koszęcin. Leży kole 13 kilomyjtrōw na połedniowy wschōd ôd Lublyńca a 43 kilomyjtry na pōłnoc ôd głownygo miasta wojewōdztwa - Katowic. <references> ; |
Belize – państwo we Strzodkowyj Americe, rozlygowane na pōłwyspie Jukatōn, nade Karajibskim Morzym. Granica mo ze Meksykem a Gwatymalōm. Srogszo tajla ludzi sam to Murziny, Mulaty a Metysy, 10% to Indjanery. Ôd 1862 do 1981 bōła sam brytyjsko kolōnijo, mianowano Brytyjski Hōnduras. Gospodarka sam je ôparto na bauerstwie a leśnictwie. |
Szpoki (łać. "Sturnidae") je familijo ptokōw ze raji ciamplowatych. Szpoki sōm ôbycznie małe lebo strzednij srogości a chrobokożerne. Mocka gatōnkōw żywobyje na ôddykńōnych przestrzyniach a kupluje sie we stada. Poradzōm uōne udować roztomajte klangi, we tym inksze ptoki, ludzko mowa abo klang maszynōw (mimetyczne ptoki), a skirz tygo niykere gatōnki sōm trzimane we dōmowej hodowli (ntp. "Gracula religiosa"). Downij familijo szpokōw tajlowała sie na dwie podfamilije: szpoki prawe ("Sturninae") a "Buphaginae", te druge terozki uznowo sie za ôsobno familijo. Szpoki we Integrated Taxonomic Information System (we angelskij godce) |
Alfabet polski ślōnskij gŏdki ("Alfabet polski ślónskij godki") – jedyn ze szrajbōnkōw dlŏ ślōnskij gŏdki, kery je używany ôd dŏwna, skuli tego, iże nojwiyncyj Ślōnzokōw miyszkŏ we Polsce, kaj uczōm sie we polskich szkołŏch a abecadło, co nojlepij znajōm to je polske abecadło. Kōntrowersyjŏ. Pisanie we tym szrajbōnku je moc prōblymatyczne, bo bp. ź idzie pisać jak ź abo zi, co dŏwŏ problymy we słowach typu "zicherka". Je Je tyż ryzyko zatracyniŏ wymŏwy ślōnskij - niy mŏ jednyj metody na zapisanie ō, bp. Słowo „Ślōnsk” pisze sie "Ślonsk", "Ślónsk", "Ślunsk" abo nawet "Śląsk" (nosowego "o" we ślōnskij gŏdce niy ma). Podobnie je tyż ze prelabializacyjōm – we słowie „ôrganizacyjŏ” pisze sie ło – "łogranizacyjo", co niy mo cweka bez to, że łōmane je prawidło ô ł jako nastympcy l welaryzowanego. Alfabet polski dlŏ ślōnskij gŏdki je krytykowany ôd zwolynnikōw nowych szrajbōnkōw. Abecadło. Abecadło ślōnske we wersyji polskij ôparte je na łacińskim abecadle. Abecadło skłŏdŏ sie ze 30 buchsztabōw: A tyż dwanŏście wieloznakōw: ch cz dz dź dż rz sz ci ni si zi dzi Użycie. We tym alfabecie je atoli połowa Ślōnskich strōn internetowych we Polsce a tyż i cajtōngōw. Używała go m.in. Anna Myszyńska, kerŏ napisała we nim trzi tōmy rozprŏwek: "Śląskie rozprawianie" (1999), (2006), (2007). |
Wojciech Jaruzelski (rodz. 6 lipca 1923 we Kurowie, um. 25 moja 2014 we Warszawie) – polski polityker, wojskowy, mioł stopiyń jenerała. We lotach 1989–1990 bōł prezydyntym PRL, a niyskorzi RP. Znōmy skirz tygo co wkludźōł wojynny stan, kej bōł gowōm Wojskowyj Rady Ôcalynio Narodowygo. |
Licince- wieś a gmin (obec) na Słowacyji, we bańskobystrzickim kreju, we krysie Revúca. Mo 18,28 km² wiyrchu a podug danych ze 2019 roku pōmiyszkiwało sam 799 ludzi. |
Wynus – to je drugo podug ôdlyguości ôd Słōńca planeta we Ukuadzie Słōnecznym. Tak kej Merkury, Ziymia a Mars je to planeta skalisto. Wynus je jydnōm s piyńciu planet, kere idzie ôbezdrzeć gołymi ślypiōma. Bez to, co Wynus idzie ôglōndać ino rano a na ôdwieczyrz mianowano je tyż "Gwiazdōm Porannōm" "Gwiazdōm Wieczornōm" (starożytne Greki mianowali jōm "Phosphorus" a "Hesperos"). Jeji gynste chmury ôdbijajōm wiynkszość światło a jejch żōłto farba je spowodowano wystympujōncym tam kwasym siarkowym. Wynus niy mo ksiynżyca. Miano planety je ôd rzimskij bogini Wynus a jej symbol astrōnōmiczny to znak babōw. |
Kujawsko-pōmorske wojewōdztwo (pol.: "Województwo kujawsko-pomorskie") – jedne ze szesnostu wojewōdztwōw, jednostka terytoryjalnygo samoregiyrōnku a jednostka administracyjnygo tajlōngu Polski. Stolicōm wojewōdztwa je Bydgoszcz. Pōmiyszkuje sam 2 084 524 ludzi (dane ze 30 czyrwca 2016) na placu 17 971,34 km². |
Afroamerykōny (, abo "Afro-Americans", "Black Americans") – czŏrnoskōrzi Amerykōny subsaharyjskigo byciŏ. Zaôbycz sōm ôni potōmnymi przikludzanych ôd 17. do 19. stoleciŏ za niywolniczõ siyłã roboczõ Afrykanōw. |
XX stolecie • XXI stolecie • XXII stolecie 1998 « 1999 « 2000 « 2001 « 2002 « 2003 » 2004 » 2005 » 2006 » 2007 » 2008 Rokiym Ignacygo Łukasiewicza 9 kwietnia - wyzwolenie Saddama Husajna spod władzy we Iraku bez USA a pora inkszych państw 12 października - Michael Schumacher szōsty roz wygroł Formuła 1 5 moja - Umaru YarAdua, nigeryjski polityker Tusty Sztwortek: 27 lutygo Ôstatki: 4 marca Popielec: 5 marca Niydziela Palmowo: 13 kwietnia Wielgi Sztwortek: 17 kwietnia Wielgi Piōntek: 18 kwietnia Wielgo Sobota: 19 kwietnia Wielkanoc: 20 kwietnia Pyńdziołek Wielkanocny: 21 kwietnia Boże Cioło: 19 czyrwca |
Bytōmske ksiynstwo (, , , ) było ślōnskim ksiynstwym na Gōrnym Ślōnsku ze stolicōm we Bytōmiu. Ksiynstwo istniało we latach 1284 - 1498 a niyskorzij tyż we latach 1532 - 1742 jako swobodne stanowe państwo. Ôd 1286 roku było lynnym Czeskigo Krōlestwa. |
Oregon - sztat we USA, we zachodnij tajli kreju, nade Pokojnym Ôceanym. |
Gōrny Żukōw (ciesz.: "Górny Żuków", cze. : "Horní Žukov", pol.: "Żuków Górny", niym.: "Ober-Zukau", "Ober-Žukau)" to je tajla miasta Czeski Cieszyn. |
Gōrne Łaziska (pol. "Łaziska Górne", miym. "Ober Lazisk") – miasto położōne we połedniowyj Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie, we połedniowyj tajli Gōrnoślōnskigo Industryjnygo Ôkryngu (GIU), we mikołowskim krysie. We sztadzie je siedziba Huty Łaziska, Sztrōmwerku Łaziska a Gruby "Bolesław Śmiały" - wielge industryje. Gōrne Łaziska sōm miastym ôd 1951. We 1973 jejich tajlōm stały sie Dolne Łaziska a Strzednie Łaziska a tyż kōnsek Mokrego, kery bōł tajlōm Mikołowa. Bana we Gōrnych Łaziskach. Gōrne Łaziska majōm dwa banhofy na lyniji Katowicy-Rybnik: "Łaziska Górne" (Gōrne Łaziska) "Łaziska Górne Brada" (Gōrne Łaziska Brada) Downi dziołała tyż lynijo Tychy-Uorzesze; terozki je zawarto lo ôsobowych cugōw. |
Łużyca (gōrnosorb. : "Łužica", dolnosorb. : "Łužyca"; pol: "Łużyce"; czes.: "Lužice"; miym: "Lausitz") – historyczne terytoryjōm roztajlowane miyndzy Miymcōma a Polskōm. Miymiecko tajla leży miyndzy krajōma: Saksōnijōm a Brandynburgijōm. Polsko tajla je miyndzy wojewōdztwym lubuskim a Dolnym Ślōnskym. Historyczniy tajluje sie Łużyca na Gōrno (na wschōd ôd Görlitz a zachōd ôd Budziszyna) a Dolne (nojbarzi wysōniynto na pōłnoc tajla, ze postrzodkym we Chociebużu). Uode downa Łużyca je zamiyszkano ôd Słowianōw – Sorbōw, kerzi stanowiōm sam myńszość. Gōrnołużycki djalekt |
Madness Combat – internecowy serial, co go idzie ôbejzdrzeć we zerwisie Newgrounds. |
Belakor - australijsko muzyczno skupina ze Melbourne, Victoria zołożōno we 2004. Za jich muzyczny sztil przimuje sie zauobycz melodic death metal abo progresywny metal. "The Frail Tide" (2007) "Stones Reach" (2009) "Of Breath and Bone" (2012) "Vessels" (2016) |
Fana Sycylije bōua piyršy roz přijynto we 1282 roku, po niyšporach sycylijskich we Palermo. Předstowio triskeljōn a we jygo postřodku gowa Meduzy a tři kuosy pšynicy. Tři šuapy sōm tukej symbolym ščyńścio a pōmyślności. Fana Sycylije je podzielono podug překōntnyj ôd wiyrchu po strōnie při dřewcu ku douowi po strōnie swobodnyj, wiyrchnio jei tajla je čyrwōno a spodnio žōuto. Sōm to farby dwōch miast ze Sycylije: Palermo a Corleone. Triskeljōn, znōmy tukej kej "trinacria", je ôficyjolnym symbolym Sycylije. Fana je přijynto kej fana rygiōnu autōnōmičnygo Sycylijo ôd 2000 roku. Gešychta sycylijskij fany (we italskij godce) |
Kartofel ("Solanum tuberosum") to je zorta byliny ze familije psiankowatych. Pochodzi ze Ameriki Połedniowej (Peru, Boliwijo, Kolōmbijo a Chile). Terozki uprowiano na cołkim świecie. Na Ślōnsku je pospolitōm roślinōm uprawnōm. Roz na kedy dziczeje (je efemorofitym). Na jodło używo sie kartoflanych bulwōw. We kuchni ślōnskij rychtuje sie s nich ślōnske kluski, bratkartofle a sztamfkartofle. |
Panama (szp. "Panamá") – nojsrogsze miasto a stolica Panamy, stolica prowincyje Panama. Morsko hawyna nade Pokojnym Ôceanym. Ôstrzodek industryje. |
Gōrnosorbskŏ gŏdka, mianowanŏ tyż gŏdkōm gōrnołużyckōm () to gŏdka zachodniosłowiańskŏ, co je używano we wschodnich Niymcach naôbkouo miast Budziszyn, Kamiyńc i Wojerzice. Je ôna spokrywniōno ze dolnosorbskōm, czeskōm, ślōnskōm, polskōm a kaszubskōm. Jak inksze słowiańskŏ gŏdka, gōrnosorbskŏ nŏleży do gŏdek indoeuropejskich. |
Zielōnŏ Gōra (tyż Grinberg, pol. : "Zielona Góra", niym.: "Grünberg in Schlesien," śl-niym.: "Grienberg") – sztad a grodzki krys we lubuskim wojewōdztwie, kery je siedzibōm starostwa zielōnogōrskigo krysu (ziymskigo), lubuskigo sejmiku a inkszych wojewōdzkich instytucyje. Funguje sam szportklub ZKŻ Zielona Góra, barzij znany pode mianym "Falubaz". |
Epoka kamiynia – nojwcześniyjszo i nojdugszo ze trzech epok prehistoryje (po nij bōły jeszcze epoka brōnzu i żelaza) ôbejmujōnca ôkres ôd pojawiynio sie piyrwszych używanych bez czowieka Werkcojgōw kamiynnych (ōngyfer 4,5–4 mln lot tymu) aż do mōmyntu zdobycio ōmiejyntności masowygo wytwarzanio przedmiotōw metalowych (ziymie ślōnske: ōngyfer 1800 roku p.n.e.). Epoka kamiynno idzie potajlować na 4 epoki: paleolit - starszo (ok. 4,5 mln lot - ōng. 8000 p.n.e.) mezolit - strzodkowo (ok. 11000-7000 p.n.e.) neolit - młodszo (ok. 8800-2000 p.n.e.) yneolit - epoka miydzi, stanowiōnca ôkres przejściowy miyndzy epokōma kamiynio i brōnzu (ok. 7000-1800 p.n.e.) |
Wielgopolske wojewōdztwo - wojewōdztwo utworzōne we 1999 roku we strzodkowo-zachodnij Polsce, gł. we dorzeczu Warty. Je druge we Polsce podug wiyrchu a trzecie podug wielości ludzi. Stolica: Poznaniy. |
Wilkowyje (miym. "Wilkowy") to je dzielnica miasta Tychy, położōno wele krajowyj cesty nr 44, miyndzy Mōnkołowcym a Mikołowym. Je sam fabrika brauzowanych napitkōw "Hoop". Do 1950 roku Wilkowyje bōły wiejskōm gminōm. Piyrsze wzmianki we dokumyntach sōm ze 1287 roku. Miano Wilkowyjōw biere sie ôd srogij liczby wilkōw, kere pomiyszkiwały we jeji becyrku we Pszczyńskij Puszczy. Wilkowyje (Ranczo) |
Mari Jászai (rodz. 24 lutygo 1850, um. 5 października 1926) bōła madziarsko szauszpilerka. |
Austryjŏcke Cysŏrstwo (niy. dŏwnij "Kaiserthum Oesterreich", podug terŏźnyj gŏdki "Kaisertum Österreich") – gyszichtowe cysŏrstwo we Ojropie, stworzōne 11 siyrpnia 1804 roku bez Franca II. Habsburga. Cuzamyn ze Krōlestwym Prus bōło to nojsiylniyjsze państwo Niymieckij Kōnfederacyje aże do jeji szlusu we 1866, kej to Prusy po wygranyj we austryjŏcko-pruskij wojnie zdobyły hegymōnijõ a utworziły Pōłnocnōniymiecki Zwiōnzek, kery nastympnie ôstoł Niymieckim Cysŏrstwym. Skuli tego co Austryjŏ niy ôstała włōnczōnŏ do prziszłego niymieckigo sztatu, we 1867 po austro-madziarskim kōmprōmisie Austryjŏcke Cysŏrstwo przekształcōno we Austro-Madziary. |
Waserwoga to je przirzōnd kery służy do wyznaczanio poźōmu a blaju. We tradycyjnyj waserwodze idzie wyznoczyć blaj a poźōm podug położynio luftu we rule mianowanyj libella, prawidło fōngowanio takij waserwogi je ôparte ô grawitacyjo. Waserwogōma mianuje sie tyż przirzōndy, kere majōm ta samo fōnkcyjo, nale je we nich używany laser. |
Ôpawske Gōry (pol. "Góry Opawskie", cz. "Zlatohorská vrchovina", miym. "Zuckmanteler Bergland, Oppagebirge") to je mezoregiōn wchodzōncy w skłŏd gōrskigo pasma Jesiōnikōw, we Weschodnich Sudetach, na Gōrnym Ślōnsku, w Czechach i w Polsce ze nojwyższōm szpicōm: Gōrōm Posprzycznōm (975 m n.p.m.) położōnõ na terynie Czech. Za nojwyższõ gōrã polskij tajli Ôpawskich Gōr przijmuje sie Biskupiõ Kōpã (890 m n.p.m.). Ôd Prudnika do Guchołaz rozciōngŏ sie Landszaftowy Park Ôpawskich Gōr. Położynie. W Czechach Ôpawske Gōry graniczōm: ôd zŏchodu ze Paczkowskim Przedgōrzym i Gōrami Złotymi, ôd połedniowego zŏchodu ze Wysokim Jesiōnikym a ôd połedniŏ ze Niskim Jesiōnikym. W Polsce Ôpawske Gōry ôgraniczōne sōm kryntõ piskōm: Guchołazy – Moszczanka – Prudnickŏ Łōnka – Prudnik – Trzebina – Skrzipiyc – Krziżkowice – Dobieszōw – Mokre – Zopowy – Zubrzyce – Lewice – Michałkowice – Bliszczyce. Graniczōm sam ze Ślōnskõ Nizinōm. |
Herodot s Halikarnasu (gr.: Ἡρόδοτος ὁ Ἁλικαρνασσεύς Herodotos ho Halikarnasseus) – historyk grecki rodzōny ōng. 484 p.n.e. we Halikarnasie (za czasōw rzimskich "Peronium", terozki Bodrum we Turcyje) , um. ōng. 426 p.n.e. we Thurioj abo Atynach. Mianowany "Fatrym geszychty". Jedyne jygo dzieło, kere sie ôstoło do naszych czasōw, to je 9-tōmowo relacyjo s perskich wojyn, we kery ôpisoł uōn tyż geografijo a historyjo Hellady, Persyje, Egiptu a inkszych krajōw nauobkoło, kero mo titel "Dzieje" (gr. Ἱστορίαι Historiai, łac. "Historiae"). |
Damaszek (arab. دمشق) — stolica Syryi, druge po Aleppo podug wielości ludzi miasto kreju. Ôstrzodek industryji a nauki. Położōny nad rzykōm Barada pod gōrami Antyliban, na kraju Puszcze Syryjskij. Ważny ôstrzodek industryjalny i naukowy Syryje. Aglomeracyjo Damaszku stanowi wydzielōnõ jednotkã administracyjnõ Syryje. Damaszek je jednym z nojstarszych miast (powstoł już w III tysiōncleciu p.n.e.). W Syryje nazywany je tyż Asz-Szam (الشام). |
Mokošín – wieś a gmin (obec) we Czeskij Republice, we pardubickim kreju, we pardubickim krysie. Mo 1,7 km² wiyrchu a podug danych ze 2006 roku pōmiyszkiwało sam 171 ludzi. |
Gywera to je strzeleckŏ brōń indywidualnŏ, dugŏ, z gwintowanõ lōfōm. Lōfa gywery posiadŏ dwie abo wiyncyj bruzd tworzōncych gwint, kerego cwekym je nadanie ruchu ôbyrtnego szustowi. Mōmynt ôbyrtny szustu sztabilizuje go we flugu i zmyńszŏ wpływ aerodynamicznych ôporōw, kere mogłyby sprawić slyziynie szustu z tora flugu. Kōnsekwyncyjōm stabilizacyje ruchym ôbyrtnym je lepszŏ skuteczność, cylność, zasiyng skuteczny szustu, ôd uzyskowanego bez brōń z lōfami pozbytymi gwintu, takimi jak muszkety abo flinty. Niykerzi producynciŏ produkujōm tyż flinty z gwintowanõ lōfōm, abo gwintowane czoki (wymiynne lōfy) do nich, kere sōm przisztymowane do strzylaniŏ amunicyjōm kulowõ ze blaja bp. zorty Brenneka. Chociŏż brōń takŏ małowiela roztōmajci sie ôd tych ze 18. stoleciŏ, je klasyfikowanŏ za flinta, a niy gywera. Brōń takŏ wystympuje radszyj rzŏdko. Dane techniczno–taktyczne powtarzalnych gywer. Ôbrane modele ze ôkresu I i II światowyj wojaczki. |
Słowoki (słow.: "Slováci") – nacyjo, kero miyszko zauobycz na terytoryjōm Słowacyji. Nojwiyncyj Słowokōw (70%) je katolikōma a (10%) protestantōma. Używajōm słowackij godki. |
Tamilskŏ gŏdka drawidyjska gŏdka użiwana bez Tamilōw. |
Piotr Domaradzki - polski dziynnikorz a pisorz Piotr Domaradzki - polski filmowiec, realizator dźwiynku |
La Serra – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Acquaviva. Acquaviva Gualdicciolo |
Saint-Hilaire-du-Harcouët - gmin we Francyji, we regijōnie Normandyjo, we departamyńcie Manche. Mo 46,97 km² wiyrchu a podug danych ze 2017 roku pōmiyszkiwało sam 6094 ludzi. 1 stycznia 2016 skuplowano gminy Saint-Hilaire-du-Harcouët, Saint-Martin-de-Landelles a Virey, nowy gmin przijōn miano Saint-Hilaire-du-Harcouët. |
Behemoth polsko lajergrupa wykōnujonco blackened death metal, zołożōno we 1991 roku. Adam "Nergal" Darski – śpiyw, gitara (uod 1991) Zbigniew "Inferno" Promiński – szlagcojg (uod 1997) Tomasz "Orion" Wróblewski – gitara basowo, śpiyw (uod 2003) Patryk Dominik "Seth" Sztyber – gitara, śpiyw (uod 2004) 1995 – "Sventevith (Storming Near the Baltic)" 1996 – "Grom" 1998 – "Pandemonic Incantations" 1999 – "Satanica" 2000 – "Thelema. 6" 2002 – "Zos Kia Cultus (Here and Beyond)" 2004 – "Demigod" 2007 – "The Apostasy" 2009 – "Evangelion" 2014 – "The Satanist" 2018 – "I Loved You at Your Darkest" 2022 – "Opvs Contra Natvram" 1992 – "Endless Damnation" 1993 – "The Return of the Northern Moon" 1994 – "...From the Pagan Vastlands" 1994 – "And the Forests Dream Eternally" 1997 – "Bewitching the Pomerania" 2001 – "Antichristian Phenomenon" 2003 – "Conjuration" 2005 – "Slaves Shall Serve" 1998 – "Czarne Zastępy – W Hołdzie KAT" 2002 – "Originators of Northern Darkness – A Tribute to Mayhem" 2002 – "Tyrants From the Abyss – A Tribute to Morbid Angel" 2006 – "Demonica" 1997 – "And the Forests Dream Eternally/Forbidden Spaces" Ôficyjolno neczajta zespołu |
Drabina – kōnstrukcyjŏ używano do włażyniŏ na gōrã po jeji szteblach. Nojczyńścij je wykōnanŏ ze drzewa abo aluminiōm. Ôpacznie ôd słodōw, lekszyj sie jã nosi. Moc przidajnŏ we fojerwerach. |
Salwador ("El Salvador", Republika Salwadoru; "República de El Salvador") – państwo we Americe Střodkowyj, nad Ôceanym Spokojnym. Granica mo s Gwatymalōm a Hondurasym. Je to najgyńściyj zaludńōny kraj Ameriki Střodkowyj. Salwador je we wiynkšyj tajli gōřysty s čynnymi wulkōnōma. Nojwyžšym wiyrchem je wulkōn Santa Ana (2386 m n.p.m.). |