url
stringlengths 3
284
| title
stringlengths 1
252
⌀ | article_summary
stringlengths 1
12.1k
⌀ | article_text
stringlengths 1
363k
| source
stringclasses 21
values | source_type
stringclasses 3
values | topics
stringlengths 2
174
⌀ | created_date
stringlengths 10
47
⌀ |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
https://www.beznen.ru/archive/khbrlr/300322/kanun-bozalar | Канун бозалар | null | 28нче март көнне Казанда 155 юл-транспорт һәлакәте теркәлгән. Бер кеше һәлак булган, тагын берәү зыян күргән. Дүшәмбе көнне шәһәрдә исерек килеш руль артына утырган алты ир-ат тоткарланган, биш кешенең машина йөртү хокукы булмавы ачыкланган, дип хәбәр ителә ЮХИДИ бүлекчәсендә. | beznen_ru | mass_media | null | 30.03.2022 |
https://beznen.ru/archive/donya-bu/250913/burychly-ulmi-ul-150-el-yashyachk | Бурычлы үлми – ул 150 ел яшәячәк! | null | Үҗәт кешеләргә сокланам. «Булса – яхшы, булмаса да ярый», дип яшәүчеләргә караганда, тормышта үзенә ни кирәген төгәл белгән һәм үз-үзен аямыйча максатына юл тотучы кешеләр күңелгә якынрак. Моннан нәкъ ике ел элек, Азнакай районындагы әкәмәтләр хакында «Пластик коммунизм бурычы» (№41, 19 октябрь, 2011 ел), Пластик коммунизм бурычы – 2 (№44, 9 ноябрь, 2011 ел), ПЛАСТИК “КОММУНИЗМ” БУРЫЧЫ – 3 (№50, 21 декабрь, 2011 ел) дип исемләнгән мәкаләләр сериясе язганда, төп герой Сәкинә ханым Хәйруллинаның, гап-гади бер пенсионер хатынның Мәскәүгә кадәр барып җитәсенә, барыбер үз дигәненә ирешәсенә ышанмый идем. Ничә ел көрәшкәннән соң, ул бозны кузгатуга ирешкән. Бозның да ниндие бит әле… Ике ел элек басылган язмалар Азнакайда урнашкан «АзСтрой»да баш хисапчы булып эшләгән Сәкинә апа Хәйруллина турында сөйли. Ул шушы оешманың директоры Алмаз Хәкимовка ышанып, миллионнарча кредит алганда поручитель булган һәм, ахыр чиктә, мөдир әлеге оешманы банкротлыкка чыгарып, билгесез тарафта югалгач, Сәкинә апа өстендә берничә миллион кредит утырып калган. Интернет-басмабызда да (www.beznen.ru) бу язманы укып шаккатучылар күп булды. Язма астындагы комментарийлар шуны раслый. Инде бу вакыйга, бәлки, шуның белән суынган да булыр иде, тик әлеге мөдир тарафыннан алданган кешеләр бер-бер артлы пәйда була башлады. Алмаз аркасында асылынып үлгән Алмаз Галимов дигән ирнең хатыны, «АзСтрой»да эшләгән башка кешеләр шалтыратырга, үз башыннан кичкәннәрен сөйләргә тотынды… Алмаз Хәкимов белән дә аерым сөйләшеп, аның фикерләрен дә газетага урнаштырган идек. Ышанасызмы, шул чакта Татарстандагы бер генә инстанция дә пенсионер хатын – Сәкинә апа ягына басмады. Алмазга карата җинаять эше ачылмады. Татарстан прокуратурасына юллаган хатлар, гадәттәгечә, районга әйләнеп кайта да – вәссәлам! Анда инде «үзебезнекеләр». Менә ике ел узгач газетабызга Сәкинә апа шалтыратты: «Мине хәтерлисездер әле. Алмаз Хәкимовка карата җинаять эше ачылды бит, судлар бара. Судка килегез», – диде ул. Чираттагы суд утырышларының берсендә булырга ниятләп, Азнакайга юл тоттык. ИКЕ ЕЛДАН СОҢ ОЧРАШУ Алмазга каршы 14 шахит үз күрсәтмәләрен биргән. Судка килүчеләр дә күп. Узган утырышта 6 кеше чыгыш ясаган булган. Шулар хакында сораштырганчы, Сәкинә апаның хәлләрен, ике ел эчендә нинди үзгәрешләр булуын белешергә булдым. – Сәкинә апа, Алмаз Хәкимовның бурычын сезнең пенсиядән тотып калуларын беләм. Күпме тотыла, җәмгысе күпме түләдегез? Күпме калды? – 113820 сум бурычын түләргә өлгердем инде. Хәзер пенсия артты бит, 50 процентын алып барганда, Алмаз өчен ай саен 5825 сумымны тотып калалар. Мин бу пенсияне 45 ел эшләп алдым! Әле озак яшим, бурычлы үлми, диләр – тагын 150 ел гына яшисем калды, судья шулай санап чыгарды бер утырышта. – Мәскәүгә ничек барып җиттегез? – Бу эшне тикшерүне сорап кайларга гына хат юлламадым. (Шушы сүзләрне әйтеп, Сәкинә апа алдыма төрле инстанцияләр, оешмалар, шәхес исемнәре – барысы 27 пункттан торган исемлекне чыгарып салды.) Үзебезнең Азнакайда мин язган гариза буенча тикшереп тә маташмадылар бит инде, беләсең. Аннары Алмаз Хәкимов эшчәнлеген Әлмәт районара икътисади җинаятьләр идарәсе тикшерде. Бөгелмәдән дә килеп тикшерделәр. Алар хокук бозулар тапканнар иде дә, Казан тикшерү бүлекчәсе аларга каршы чыгып, эшне тикшерүдән баш тарттылар. Чаллыда да бу эшне карарга алынмадылар. Шуннан соң Әлмәтнекеләр дә үз-үзләренә «отказной» язарга мәҗбүр булды – җинаять эше ачмаска дип. Шуннан соң мин боларны судка бирдем… Ниндидер нәтиҗәләргә ирешә алмагач, барыр җирем юклыгын аңлап, тикшерүчегә Мәскәүгә барачагым турында әйттем. Бу узган елның 24нче мае иде. Шуннан соң, кыска гына хатта үзем белән булган хәлләрне аңлатып яздым да, кулымда булган бөтен документларны теркәп (132шәр битле 5 күчермә ясаган. – Авт.) әзерләп куйдым. Прокуратурага хатлар, отказнойлар… – Барысы да шунда! «Безнең гәҗит»не дә шул документлар арасына беркеттем әле. 25нче майда, әбәдкә кайтып барганда уйлыйм: әгәр 27се көнне Мәскәүгә китсәм, 28е барып җитешә алам бит әле мин, – дим. Шуны уйлап, юл өстендә үк поезд билетлары белешергә керсәм, 27есенә Мәскәүгә ике билет калган. Шуны алдым да, 27се иртән Казанга киттем, кичен поездга утырдым. 28е иртән мин Мәскәүдә идем инде. Оныгымның иптәшләре каршы алды. Прокуратура, Тикшерү комитеты, РФ Эчке эшләр министрлыгы, президентның кабул итү бүлмәсе… Җәмәгать палатасына керәм дигән идем, кереп тормадым инде. Теге 5 туплам документка исемлек әзер иде! – Мәскәүдә сезне генә көтеп утырмыйлар бит инде, Сәкинә апа, ничек йөреп кайттыгыз соң? – Иң беренче прокуратурага кердем, анда шундый әйбәт кабул иттеләр. Шунда утыручы кыз компьютердан карады да: «Бу прокуратурага 15нче шикаятегез икән инде», – диде. Хәтерлисеңдер, мин бит башта Азнакайда елап йөрдем, аннары Казанга яза башладым, аннан барысын да Азнакайга кайтардылар. Әле Азнакайдагы тикшерүче – Миләүшә исемле хатын да кычкырган иде миңа: «Нәрсә язасың да язасың, безнең эш беткән дип беләсең мәллә?» – дип. Шулай итеп, прокуратурада минем эшне карарга сүз биреп, озатып калдылар. Шуннан соң РФ Эчке эшләр министрлыгын эзләп киттек. Анда карт кына бер бабай утыра. Кеше алдап җибәрә бу. «Нишлибез инде без сезнең шикаять белән?» – ди бу миңа. Полициядә кеше шикаяте белән нишләргә тиешләр соң, менә әйт әле? Бәй, шуннан шикаятьне кире күтәреп чыгып киттем инде. Мин бу гаризаны, авылга кайткач та, хат итеп конвертка салып барыбер Эчке эшләр министрлыгына җибәрдем. Аларга дип әзерләдем ич, укысыннар! Шуннан РФ Тикшерү комитетына киттек, анда да бик әйбәт кабул иттеләр. «Карарбыз, тикшерербез», – диделәр. Кичке 9га кайтып аудык без. Икенче көнне президентның кабул итү бүлмәсенә бардым. 09:30да эшли башлаучы аппаратка сәгать 10 га бардым – 47нче кеше идем! Анда да бик әйбәт, тәртип белән эшли бар да. Олы телевизор куелган, 4 кеше кабул итеп утыра. Телевизорда күрсәтелеп бара инде: хәзер шул кешене кабул иткәннәр, фәлән кеше чиратын көтә, дип. Микрофоннан да матур итеп: «Фәлән фәләнова, сезне шунда чакырабыз», – дип әйтәләр. Президент «приемныенда» миннән: «Сез бу шикаять белән бездән нәрсә сорыйсыз? Арбитраж суд карарын безнең кире кагуыбызны телисезме?» – дип сорадылар. «Юк, – мин әйтәм, – нишләтүне белмим, ләкин ул үз бурычларын үзе түләсен, ә минем пенсияне кире бирсеннәр», – дидем. Матур гына сөйләштем. Шул көнне кайтып та киттем. 29нчы августта Алмаз Хәкимовка карата җинаять эше ачылу турында хәбәр иттеләр, тикшерү башланды! – Сезнең йөрмәгән прокуратура калмады бит инде, бездәге кабул итүләр Мәскәүдәгедән аерыламы? – Аерыла. 2011нче елда Кафил Әмировка «приемга» барган идем бит мин, шунда да ул безнең прокурорга бармак белән төртеп: «Җинаять эше кузагатыгыз», – дигән иде. Барыбер кузгатмадылар. Аннары тагын Әмировка бардым, мине Хәйруллин кабул итте. «Кешенең фирманы ачарга да, ябарга да хокукы бар», – диде. «Кеше хакына ачып-ябарга хокуклымыни?» – дидем. К.Әмировка кертмәделәр мине. Шуннан соң Казанда мәгънә юклыгын аңлап Мәскәүгә яза башладым бит инде. Алар хатларны Казанга җибәрә, Казан – Азнакайга… Шундый бер әйләнгечтән тик йөрде бу. Миңа бөтен кеше җинаять эше ачылмаячагы турында сөйләп торды, мин йөреп тордым. Аптырагач, Алмаз Хәкимов эшчәнлегеннән зур зыян күрүчеләрне барлап, «Москопстрой» оешмасына Мәскәүгә шалтыраттым. Аларның Алмаздан 2,5 млн сум тирәсе аласылары калды. Аларның да аяк-кулы бәйләнгән, берни эшләтә алмыйлар. Банкротлык – бетте-китте! Мәскәүдән торып болар аудитр яллады һәм алар «АзСтрой» эшчәнлегенә анализ ясады. Алдан уйланган банкротлык булуын исбатладылар да. Шуннан соң «Москопстрой» судка гариза язган. Банкротлыкка чыккан оешма конкурс идарәсенә тапшырылып, ул сатылырга һәм бурычны каплау өчен тотылырга тиеш бит инде. Шушы хәлдән соң конкурс идарәсе туктатылды. Былтыр 29нчы августта җинаять эше ачылып 10 ай тикшерү барды һәм менә судлар башланды, – ди Сәкинә апа. – Хәзер җаныгызга тынычлык иңдеме? – Хәзер тәнемә көч кереп киткән кебек хис итәм, чөнки минем пенсиянең үз кулыма кереп барачагына өмет уянды. Мин дә бит миллионер түгел, гап-гади бер пенсионер гына. КЕМНЕҢ АЛЛАСЫ – КЕМ? Шушы еллар дәвамында Сәкинә апа Алмаз һәм аның гаиләсе белән бер дә аралашмаган икән дип уйлый күрмәгез. Аралашкан ул. Алмазның әтисе Таһир абыйның телефоннан шалтыратуларын да яздырып барган. Кеше сөйләшкәнен тыңлап тору бик үк дөрес булмаса да, тыңладым әле. 10 апрельдә, инде тикшерү эшләре барган мәлдә, Таһир абый Сәкинә апага шалтыратып: – …Ул үзен үтерсә сезгә нинди файда була? «Мин китәрмен инде», дип сөйләнә башлады хәзер. Сез аны һаман батырырга тырышасыз. Элеккеге Алмаз түгел ул хәзер. 45 килограммга калган. Яшәрлек теләге юк аның… Минем малай асылынып үлсә яки төрмәгә утырса, син шуның белән гомер буе ничек яшәмәкче буласың? Ничек син Ходайдан курыкмыйсың, Ходай барын белмисеңме? – кебегрәк җөмләләр әйтә. Сөйләшү барышында шул аңлашыла: Таһир абый Сәкинә апага банкка барып, үз бурычын Алмазга күчертүен сорый. «Алмаз үзе барсын да бурычымны үзенә күчерсен, ничек итеп мин үз бурычымны аңа күчерим инде», – ди ул. Сәкинә апа инде Хәкимовларга берничә тапкыр пенсия фондыннан да белешмәләр алган, реквизитларны да юллаган, тик аның өчен бурычны түләүче кеше генә юк икән. Мин катнашкан судта да шундый сүзләр яңгырады: «Хәзерге вакытта 4 млн сумнан артык бурычны бары тик Хәйруллина С. генә ай саен түләп бара.» Суд дигәннән, узган утырышта да Таһир абый чыгыш ясаган булган һәм аның күрсәтмәләре улы Алмазга каршы килеп чыккан. «Мин аңа кредитлардан ничек котылып булуын күрсәттем, банкротлык турында әйттем», – кебегрәк сүзләр сөйләгән икән ул. Судлар турында аерым язмый булмас анысы… ТЫНЫЧЛЫК КИРӘК Алмаз белән ике ел элек очрашкан идек. Ул танып алып, үзе килеп күреште. – Сез киләсе атнада буласы судка килегез, анда мин дә чыгыш ясаячакмын, – диде ул миңа. – Бүген өлгермәм инде. – Алмаз, син бит нәкъ ике ел элек миңа сүз биргән идең, Сәкинә апаның пенсиясе алынмаячак, ул бурычны түлим, дидең. – Әгәр ул минем өстемнән гел-гел шикаятьләр язып, тынычлыгымны алып, шушы тикшерүләр, судлар белән борчымаса, мин инде күптән күтәрелеп, бәлки, ул бурычны да түләп бетергән булыр идем. Ләкин минем тыныч кына бер урында утырып эшли алганым да юк бит. Миңа көн дә тикшерүчеләр белән аралашырга, яклаучылар эзләргә, аларга түләргә… әллә ниләр эшләргә кирәк. Ничә ел минем тынычлык күргән юк. – Алмаз, син бит судка да миллион сумнан да ким тормаучы зур джипта килгәнсең, нинди бурыч түләү турында әйтәсең? – Бу минем әтинең машинасы. Яклаучыны илтеп куйгач, әтигә машинаны кайтарып автобус белән Казанга китәм. – Әтиең судта сиңа каршы чыгыш ясаган икән… – Юк, әти миңа каршы була алмый. Аның әйткән сүзләрен башкача кабул итеп, аны да миңа каршы шаһит дип куйдылар. Ләкин шушы вакыт эчендә әти мине гел яклады, булышты. Ул булмаса… Алмазның яклаучысы Ольга Михайлова да гаҗәпләнүен яшерми: – Судка килеп, көне буе утырган һәм бу эшнең ахырын шулай түземлек белән көтеп утырган шаһитләрне күргәнем юк иде әле, – ди ул. Димәк, күпләрнең үзәгенә үткән бу хәл, дип уйлап куйдым эчемнән… (Дәвамы киләсе санда.) Эльвира ФАТЫЙХОВА. Казан-Азнакай-Казан. | beznen_ru | mass_media | Дөнья бу | 25.09.2013 |
https://shahrikazan.ru/news/t%D3%A9rlese/may-simertmi-anyi-kp-ashau-gyina-simert | Май симертми, аны күп ашау гына симертә | Сыер мае ашамыйм, анда холестерин күп, симертә диючеләргә: «Аз кап, май кап», - дип җавап бирәләр. Кеше майдан түгел, аны күп ашаудан симерергә мөмкин. | Сыйфатлы майда кеше организмына кирәкле 150 төрдәге май кислоталары бар, шуларның 20 төрдәгесенә алмаш юк. Сөттәге май кальцийны үзләштерергә дә булыша, тиешле күләмдә кулланганда, хәтта холестеринны киметергә дә ярдәм итә. Сыер мае ашаганчы, үсемлек майларына өстенлек бирергә кирәк, диючеләр дә ялгышалар. Кайбер үсемлек майларыннан хасил булган май кислоталары организмның кальцийны үзләштерүенә комачаулый һәм, киресенчә, кан тамырларына утыра.Акыллы һәм матур булу өчен дә сыер мае ашарга кирәк. Май ярдәмендә баш мие күзәнәкләренең яңаруы башкарылса, аның составындагы A, E, D, K витаминнары чәчне үстерә һәм бит тиресен тигез, матур итә.Югарыда язылганнарның барысына да ирешергә була, әгәр дә аз кап, май кап дигәндә капканың чыннан да сыйфатлы, экологик чиста сыер мае булса. Соңгы елларда май дип ниләр генә сатмыйлар. Казан тирәсендә кайсы гына сату ноктасына барсаң да, Арча, Балтач мае дип сатсалар, Татарстанның икенче бер кырына китсәң, һәр ноктада Азнакай мае гына сатыла икән диярсең. Бу очракта сатучылар, халыкның кайсы җитештерүчегә өстенлек биргәненнән чыгып, үзләрен тәкъдим итәләр.Азнакай май заводы - «Вамин» җәмгыяте банкротлыкка чыкканда, бөтенләй үзгә статуста кала алган заводларның берсе. Аларны «Просто молоко» үзенеке итәргә теләмәгән. Азнакай район башлыгы Марсель Шәйдуллин, җаваплылыкны үз өстенә алып, заводны саклап калган.- Районда башка җитәкче булса, безнең язмыш нинди булыр иде микән, төгәл генә әйтеп тә булмый. Марсель Шәйдуллинның тәвәккәллеге, һәр эшне аңлап, төбенә төшеп карар кабул итә белүе заводны саклап калды, анда эшләүче 140 кеше һәм аларның гаиләләре өчен дә бу бик мөһим карар. Заводны туктатсак, бер дигән җиһазлар да, бина үзе дә таралып юкка чыгар иде. Эшләмәгәндә ел әйләнә аны җылытып торып булмый, ә инде температура режимы сакланмый икән, бу приборларның сафтан чыгуына китерә. Кайбер районнарда без моның ачык мисалын күрдек, - ди Азнакай май заводының баш инженеры Альянус Мөхәммәтшин.Азнакай май заводы республикада югары сыйфатлы ризык җитештерүче буларак билгеле.- Үзебезнең заводта җитештергән майны да, сырны да дистәләгән ризыклар арасыннан аерып ала алам. Моның өчен тәмләп карау да мәҗбүри түгел, күп вакыт карау да җитә. Әлбәттә, гади сатып алучы өчен бу катлаулырак. Күпләр майны, катырып диярлек, суыткычның иң салкын бүлегендә саклыйлар. Ашарга дигән май плюс 17 градуста торырга тиеш. Ашарга берәр сәгать кала, майны өстәлгә алып кую кирәк. Шул вакытта гына майның чын тәмен тоеп була. Иң тәмле май, әлбәттә, 17 сәгать мае, - ди баш инженер.Минем гаҗәпләнүемне күреп, дәвам итә.- 17 сәгать себеркесе, 17 сәгать мае дигән сүзләр ишеткәнегез юкмыни? Сүз көн озынлыгы турында бара. Җәйнең бу чорында җыелган себерке дә яхшы була, сөт тә икенче төрле тәмле була дип исәпли халык. Көн озынлыгы арткан саен, сөтнең майлылыгы да арта.Альянус Мөхәммәтшин - Татарстан Республикасы Азык индустриясенең атказанган хезмәткәре. Аның бу өлкәгә килеп керүе очраклы гына булган. Машина йөртү таныклыгын югалтып, юлга чыга алмаган, шул көнне заводта сепаратор ватыла. Төзәтүчеләрне карап-карап торган да эшкә үзе тотынган. Шуннан укырга да кергән, үсешнең бөтен баскычларын да үткән.- Сатып алучылар безнең ризыкка югары бәя бирә, шуңа күрә Азнакай мае дип алдап сату очраклары да бик күп. Кибет киштәсенә куелып сатылган ризык ул һәрвакыт тере акча. Бүгенге көндә 22 төрдәге товар җитештереп сатабыз. Май, сыр, сөт, каймак, төрле майлылыктагы кефир, катык... Хәзер халык үз сәламәтлегенә игътибарлырак дип уйлыйм. Тагын бер мөһим нәрсә: сөт ризыгының әчүеннән түгел, әчемәвеннән куркырга кирәк.Сүз уңаеннанМай составында булган А витамины ашказанындагы һәм уникеилле эчәктәге яраларның тизрәк төзәлүенә китерә. Грипп белән авырмас өчен һәм иммунитет кимегән очракта, көненә 60-70 грамм сыер мае ашарга кирәк. Организмның майны үзләштерүе 97-98 процентка җитә.Югары температурада май үзенең витаминнарын югалта, шуңа күрә аны ризык пешеп җиткәч салырга кирәк. | shahrikazan | mass_media | #Төрлесе | 01 февраля 2016,
08:10 |
https://shahrichalli.ru/news/kich-bgen-irtg/kollektorlar-escanlegena-kagylysly-zakon-gamalga-kerde | Коллекторлар эшчәнлегенә кагылышлы закон гамәлгә керде | Бу хакта Суд приставлары федераль хезмәтенең ТР буенча баш идарәсе вәкиле сөйләде. | Бурычларны законсыз түләткән өчен яңа җинаять маддәсенә эләгергә мөмкин. Бу хакта матбугат конференциясендә Суд приставлары федераль хезмәтенең Татарстан Республикасы буенча баш идарәсе вәкиле Дмитрий Богумель сөйләде.«Узган ел Россиянең Җинаятьләр кодексында «Физик затларның вакытында түләнмәгән бурычларын кайтару эшчәнлеген законсыз гамәлгә ашыру» исемле 172.4 маддәсе барлыкка килде. Бу маддә юридик зат вәкилләренең җаваплылыгын аерым очракларда исәптә тота. Мәсәлән, әгәр физик затлар адресына көчләү, басым куллану куркынычы, милекккә һөҗүм итү, зыян күрүченең ягъни аның якыннарының намусын һәм абруен кимсетә торган ялган мәгълүматларны тарату белән бәйле хәбәрләр җибәрелү кебек күренешләргә кагылышлы», — диде спикер.Әлегесе вакытта Федераль хезмәт республика Эчке эшләр министрлыгына Татарстан халкыннан бу законны үтәтү буенча 30га якын гариза тапшырган. Хокук сагы хезмәткәрләре җинаять эше ачу турында карар кабул итәчәк. Искәртәбез, бу законга нигезләнеп гариза язганда, аудио, видео яки фотодәлил булуы да зарур. | shahrichalli | mass_media | Яңалыклар тасмасы | 2024-02-21 17:40:00 |
https://madanizhomga.ru/news/shheslrebez/tirn-elga-tyin-agar | ТИРӘН ЕЛГА ТЫН АГАР | Быел композитор, педагог, Татарстанның атказанган сәнгать эшлеклесе һәм халык артисты, Татарстанның Г.Тукай исемендәге Дәүләт бүләге иясе Мансур Мозаффаровның тууына 110 ел тула. Шул уңайдан без композиторның иҗатын ныклап өйрәнгән, аның турында монография нәшер иткән музыка белгече Клара ТАҖИ белән әңгәмә кордык. | - Чыннан да, рәсми мәгълүматларга караганда, быел композитор Мансур Мозаффаровның тууына 110 ел тула. Әмма бу дөреслеккә туры килеп бетми, - дип башлады сүзен Клара ханым. - Эш шунда ки, 1961 елда композиторның 60 яшьлеген билгеләп үтәргә өлгермиләр, тантана оештыруны 1962 елга калдыралар. Шул вакыттан бирле көй, моң остасының туган елы ялгыш күрсәтелеп килә. Димәк, быел без Мансур Мозаффаровның 110 еллыгын түгел, 111 еллыгын билгеләп үтәбез булып чыга.- Клара ханым, сез Мансур Мозаффаров иҗатын кайчаннан бирле өйрәнәсез?- Казан консерваториясендә укыган елларда композиторның иҗаты буенча курс эшләре, аннары диплом яздым. Ә инде Г.Ибраһимов исемендәге Тел, әдәбият һәм тарих институтында аспирантурага укырга кергәч, диплом эшемне үстереп, диссертация эшләдем.- Диссертациягез җиңел генә эшләнмәгән бугай...- Әйе. Беренчедән, җитәкче табу авыр булды. Бер җитәкчем музыка белгече Юрий Виноградов иде. Әмма аның белән генә булмый, фәннәр докторы кирәк, диделәр. Ә ул елларда Казанда сәнгать белеме буенча бер генә фән докторы да юк, диссертация язарга теләгән кеше Мәскәүгә бара иде. Мин үзем башкалардан аермалы буларак, Ленинградка киттем. Анда исә Мансур Мозаффаровны белүче дә юк. Профессордан профессорга йөри торгач, чират Анатолий Дмитриевка җитте. Пианинода уйный башлавым булды, Мозаффаров бит бу, дип шундук көйне танып алды ул. Шуннан соң Анатолий Никодимович татарлар турында зур хөрмәт белән сөйләп китте. Сезнең бит Муса Җәлилегез бар, беләсезме аны, дип төпченде профессор. Җәлил иҗаты музыкага кагылмый бит, дип, шагыйрьне тирәнтен белмәвемне акларга тырыштым инде. Милли кадр, ә Җәлилне белмисең, дип оялтты мине А.Дмитриев. 1930 елларда ул күренекле галим Борис Асафьевның шәкерте була, сабак алырга өенә дә баргалый. Шул чакларда анда тәбәнәк кенә буйлы бер ир-атны күрә торган була. Ул исә, чүпрәккә кадерләп төрелгән мандолинасын чыгарып, татар халык көйләрен уйный. Хикмәт шунда ки, Асафьев М.Җәлилнең "Алтынчәч" поэмасын укыган була, әсәр аны иҗатка илһамландыра. Нәтиҗәдә, ул "Алтынчәч" операсын иҗат итә, әмма әсәр куелмый кала. Ә теге тәбәнәк буйлы ир Муса Җәлил була да инде.- Ә диссертациягез ни өчен якланмый калды соң?- Башта җитәкчем А.Дмитриев, аннары оппонентым гүр иясе булды. Димәк, аны Ленинградта яклап булмаячак иде, ә Казанда ул вакытларда гыйльми шура юк әле. Анатолий Никодимовичның хатыны миңа Үзбәкстанга барып карарга киңәш итте, андагы консерваториядә иремнең шәкерте эшли, диде. Мин Ташкент консерваториясе белән элемтәгә кердем. Анда исә диссертациямне яклау 5 миллион сумга (иске акча белән) төшәчәк диделәр. Шуннан мин үзебезнең партия өлкә комитетына бардым. Мине анда озын гына буйлы бер түрә каршы алды. Аңа хәлне аңлаттым. "Ә кем соң ул Мозаффаров?" - диде ул. Мин шаккаттым, чөнки аңарчы бөтен түрәләр дә гади халыкка караганда күпкә укымышлырак, акыллырак, дип белә идем. Шулай итеп, минем фәнни эшем якланмый калды, әмма аның нигезендә М.Мозаффаров турында ике китап чыгардым.- Мозаффаров кем ул, дигән сорауга бүген ничек дип җавап бирәсез?- Композитор Мансур Мозаффаров - татар халкының бөек улы. Ул бездә күп жанрларга беренче булып мөрәҗәгать итте, фольклор әсәрләрен эшкәртүдә, мөстәкыйль җыр һәм романслар язуда, опера, симфоник поэма, инструменталь концертлар иҗат итүдә гаять зур уңыш казанды. М.Мозаффаров иҗатының нигезен тәшкил иткән принциплар - халык иҗаты белән бәйләнеш, зур темаларга игътибар бирү. Ул туган илне, олуг шагыйребез Г.Тукайны, революционер М.Вахитовны данлады. Алар истәлегенә багышланган симфоник поэмалары өчен Г.Тукай исемендәге Дәүләт бүләгенә лаек булды. Мансур Мозаффаров "Галиябану", "Зөлхәбирә" операларында татар хатын-кызының революциягә кадәрге тормышын тасвирлады. "Галиябану" операсы - Татар дәүләт опера һәм балет театры сәхнәсендә Н.Җиһановның "Качкын" һәм "Ирек" операларыннан соң куелган өченче спектакль. Композиторның "Бәхет юлы", "Чәчәк ат, Татарстан" кантаталары Татар дәүләт җыр һәм бию ансамбленең репертуарын баетты. Моннан тыш, ул 30га якын камера инструменталь әсәрләре, 130лап җыр һәм романс иҗат итте. Аның "Яшь егетләр, яшь кызлар", "Сайра, сандугач", "Җиләк җыйганда", "Җырлама син, иркәм", "И туган ил" һ.б. күп кенә җырлары һәрвакыт күңелләребездә яңгырап тора. Күптән түгел Татарстан Яшьләр эшләре, спорт һәм туристлык министрлыгы белән, "Идел" яшьләр үзәге тарафыннан оештырылган "Дулкыннар" бәйгесе булып узды. Быел ул М.Мозаффаров юбилеена багышланды. Балалар үзләре теләп, яратып, бу композиторның җыр, романсларын башкара икән, димәк, аның мирасы бүген дә популяр, дигән сүз. Шуңа өстәп, М.Мозаффаров 200ләп татар халык җырын эшкәртте. Аларның байтагы 1964 елда нәшер ителгән татар халык җырлары җыентыгында урын алды. Ә ул җыентыкның үз тарихы бар.60 яше тулган көннәрдә Мансур Мозаффаров бик боек йөри икән. Ни булды, дип кызыксынган аңардан музыка белгече Мәхмүт Нигъмәтҗанов. Менә консерваториядән куарга җыеналар әле, фәнни хезмәтең юк, диләр, дип, авыр сулап җавап биргән композитор. Шунда Мәхмүт ага аңа татар халык җырларын туплап чыгарырга тәкъдим итә. Һәм алар, бу эшкә Ю.Виноградов белән З.Хәйруллинаны да җәлеп итеп, аны бик уңышлы башкарып чыга. Шулай итеп, М.Мозаффаров эштән куылмый кала.Композитор Казан дәүләт консерваториясендә 1945-64 елларда укыта. Бер дигән шәп мөгаллим була ул. Үзенең ике кызына да музыка буенча профессиональ белем бирә. Алар икесе дә - пианистлар. Кызларын пианинода башкарырлык материал белән тәэмин итү ниятеннән Мансур Мозаффаров балалар өчен берсеннән-берсе матур музыкалар яза. Ул бары тик балет кына иҗат итмәгән. Әмма аның операларында балет күренешләре дә бар. Ә кызы Миләүшәнең әйтүенә караганда, М.Мозаффаров "Коппелия" һәм "Тщетная предосторожность" балетларына дирижерлык иткән.Җыеп кына әйткәндә, М.Мозаффаров, С.Сәйдәшев кебек үк, татар профессиональ музыкасына нигез салышкан композитор.- Күргәнебез булмаса да, "Галиябану" операсы турында ишетеп беләбез. Ә "Зөлхәбирә" операсы кайчан, ни рәвешле иҗат ителә, ни өчен ул бер дә куелмый?- "Зөлхәбирә" операсында Мостафа исемле бер мулланың урыс исправнигы белән кәрт уйнап, бөтен байлыгын, хәтта газиз кызын оттыруы турында бәян ителә. Либреттосын Ә.Фәйзи язган. 1941 елда күренекле әдәбият, сәнгать эшлеклеләре җыелып, операның партитурасын тикшерә, либреттосы тәнкыйтькә дучар була, әмма музыка турында бик күп җылы сүзләр әйтелә. Шуңа да карамастан опера куелмый, идеологик брак, милләтара низагка китерә торган әсәр, дип, кире кагыла. Әмма, минем уемча, "Зөлхәбирә" операсының сәнгати кыйммәте "Галиябану"га караганда да зуррак. Шуңа күрә мин композитор Мансур Мозаффаровның 100 еллыгы якынлашканда, "Зөлхәбирә" операсын башкаруны сорап, күренекле дирижерыбыз Фуат Мансуровка мөрәҗәгать иттем. Ул вакытта ниятем тормышка ашмады, әмма без, маэстроның тырышлыгы нәтиҗәсендә, композиторның 3 нче симфоник поэмасын ишетә алдык. Шулай да Ф.Мансуров "Зөлхәбирә"не башкарырга вәгъдә итте, аның өчен либреттоны кыскартасы, азагын үзгәртәсе бар, диде. Әмма ул, эшне төгәлләргә өлгермичә, дөнья куйды.- Клара ханым, Мансур Мозаффаровның милли җанлы аһәңсаз, зыялы шәхес булып формалашуына нәрсә ярдәм иткән?- Мансурның әтисе, дин әһеле, яшьли вафат була. Әнисе Маһруй Мозаффария исә - үз заманының иң укымышлы хатын-кызларыннан берсе, кызлар гимназиясендә укытучы, атаклы шагыйрә. Аның кайбер шигырьләре татар шигърияте антологиясенә дә кергән. Маһруй актив җәмәгать эшлеклесе дә була, 1920 елларда Казан шәһәр Советына депутат итеп сайлана. Болар барысы да яшь Мансурның дөньяга карашы формалашуга йогынты ясамый калмаган, әлбәттә.1913 елда Мансур Салих Сәйдәшев белән таныша. Белүебезчә, ул елларда Казанда "Шәрекъ" клубы эшләгән, анда татар спектакльләре куелган. Ике композиторның да җизнәләре шул клубның әгъзалары булган һәм еш кына аларны спектакльләргә алып барган. Тәнәфес вакытында анда Гали Зайпин җитәкчелегендәге кыллы уен кораллары оркестры уйнап торган. Мансур белән Салих аны бик тәэсирләнеп тыңлаган. Оркестр белән мавыгу аларны тагын да якынайткан, музыкага мәхәббәт уяткан, тормыш юлын сайлауда зур йогынты ясаган. Яшь Салих үзенең җизнәсе, күренекле нәшир Ш.Әхмәров өендә яши. Анда еш кына Г.Тукай, Г.Ибраһимов, Ф.Әмирхан, Г.Кариев, Н.Сакаев һ.б. килә торган була. Әлбәттә, аларны Мансур Мозаффаров та күреп белгән.- Г.Тукай М.Мозаффаровка үзенең хәер-фатихасын да биргән, диләр...- Әйе. Үзенең кардәше Ә.Урманчиевның кибетендә йомышчы малай булып йөргәндә ул шагыйрьгә яңа китаплар һәм гәзитләр китерә. Бер килүендә, Г.Тукай йокысыз, илһамлы төннән соң, бик шатлыклы кыяфәттә була, Мансурны, беләсеңме, малай, мин бит бүген фәрештәләр белән сөйләштем, дип каршы ала.- Клара ханым, ә Мансур Мозаффаров кеше буларак нинди иде?- Ул гаҗәеп матур күңелле кеше иде. Киң, юмарт табигате, кешелеклелеге бу шәхеснең аерылалмас асыл сыйфатлары булып калды. Мансур абый төс-кыяфәте белән дә матур кеше иде. Ул йомшак, тыныч, сабыр холыклы, берникадәр кыюсыз, аз сүзле, аз аралашучан кеше булып та хәтердә саклана. Ул үзенең пассив характерын, кыюсыз табигатен гаепли дә иде кебек. Композитор һәрвакыт югары әхлаклы, чын мәгънәсендә зыялы зат иде.Иҗат кешеләре көнләшүчән була. Кемнәрнеңдер һаман беренче, гел алда буласы килә, шуңа күрә талантлы композитор Мансур Мозаффаровны кыерсытучылар да булды. Ул исә үпкә-рәнҗешен тышка чыгармыйча, үз эченә йомыла иде. Шуңа күрә 64 яшендә йөрәк авыруыннан китеп тә барды...- Мансур Мозаффаров сезнең өчен кем ул?- Бервакыт "Казан" журналына композитор турында мәкалә китердем. Мансур Мозаффаров музыкаларын тыңламый торсам, чиргә сабышам, алар миңа яшәргә көч бирә, күңелне канатландыра, дип төгәлләгән идем мин ул мәкаләне. "Ну вы загнули", - дия-дия, әлеге сүзләремне кыскарттылар. Югыйсә, хак сүзләр иде. Хәер, аны татар кешесе генә аңлый шул...Миләүшә ГАЛИУЛЛИНА. | madanizhomga | mass_media | Шәхесләребез | 2012-04-01 07:25:15 |
https://syuyumbike.ru/news/proza/simonny-tise | Симонның әтисе | null | Сәгать уникене сугуга, мәктәп ишеге ачылып китте дә, аннан этешә-төртешә шаян-шук балалар төркеме бүселеп килеп чыкты. Әмма ләкин, як-якка таралышып, көндәгечә өйгә, төшке ашны ашарга чабасы урында алар төркем-төркем булып мәктәп тирәсенә җыелышып, ни турындадыр пышын-пышын килә башладылар.Эш шунда иде ки, бүген мәктәпкә беренче тапкыр Бланшоттаның малае килгән иде.Балалар өйләрендә ата-аналарының Бланшотта хакында сөйләшүләрен ишетәләр иде, һәм һәркайда аны ачык чырай белән каршы ала торган булсалар да, аналары үзара сөйләшкәндә аның хакында җирәнебрәк тә, кызганыбрак та сөйлиләр иде. Менә шул хис балаларга да күчкән иде.Балалар Симонны рәтләп белмиләр иде: ул гел өйдә генә утыра, алар белән бергә урамда, су буйларында уйнап йөрми. Шуңа күрә алар малайны яратып бетермиләр, һәм менә хәзер явызланып та, гаҗәпләнә төшеп тә унбиш яшьлек башкисәр тараткан сүзне бер-берсенә кабатлыйлар иде. Ә ул, ташбаш, хәйләкәрләнеп малайларга күз кыса, күрәсең, әле тагы нидер беләдер.— Карагыз әле... Симонның бит... аның әтисе юк икән бит!Мәктәп ишегеннән Бланшотта малае килеп чыкты.Аңа бер җиде-сигез яшьләр булыр. Ак чырайлы, өс башына чиста-пөхтә итеп киенгән, оялуыннан гәүдәсен кая куярга белми торган бер сабый иде бу.Симон өенә кайтып китмәкче булган иде, ләкин иптәшләре, чыш-пыш килеп, яман ният белән явызлык эшләргә җыенгандагы сыман, аңа таба усал күзләре белән мыскыллы карый-карый, аны кысырыклап килә-килә малайны түгәрәк эченә алдылар. Нишләтергә җыенганнарын да аңламыйча, ул, гаҗәпләнгән һәм каушаган хәлдә, кыймылдамыйча да алар каршында басып торды. Баягы яңалыкны хәбәр иткән яшүсмер, ирешкән уңышы белән горурланып, аннан болаң дип сорады:— Карале, син, исемең ничек синең?— Симон.— Аннары ничек? — дип сорау алуын дәвам иттерде теге.Бала, бөтенләй уңайсызланып:— Симон, — дип кабатлады.— Симон фәләнов диләр бит... Фамилияң ничек дим...Күз яшьләрен тыеп:— Минем исемем Симон, — дип кабатлады сабый.Малайлар шаркылдап көлеп җибәрделәр.— Менә күрдегезме, юк аның әтисе, — диде тантаналы рәвештә теге яшүсмер.Тирән тынлык урнашты. Балалар бу кеше ышанмаслык, акылга сыймаслык, гадәттән тыш хәлдән хәйран калдылар: малайның әтисе юк икән ләбаса; ул аларга ниндидер моңарчы күрелмәгән гайре табигый бер әкәмәт булып тоелды, һәм аларның күңелендә әниләренең Бланшоттага карата булган кебек җирәнү тойгысы сиздермичә генә үсә барды.Егылмас өчен Симон агачка сөялде, төзәтеп булмаслык бәхетсезлек аны тәмам изде. “Әтисе юк” дигән гаепне ул сүзләрен табып аңлатырга, юкка чыгарырга теләде, ләкин булдыра алмады. Йөзенә үлем аклыгы җәелгән Симон ниһаять көчен җыеп:— Дөрес түгел, минем әтием бар! — дип кычкырып җибәрде.— Кая соң ул? — дип сорады һаман да әлеге шул шук малай. Симон эндәшмәде, ул ни дип җавап бирергә белмәде. Бик нык тәэсирләнгән балалар көлештеләр, табигатькә якын торган бу җир балалары кетәклектәге яралы кошны башкалары үтергәнче талагандагы кебек шәфкатьсез инстинктка буйсыналар иде.Кинәт Симон гел әнисе белән бергә генә йөри торган бер тол хатынның малаен искәреп алды.— Менә синең дә әтиең юк бит.— Юк, — диде җавабында теге малай, — минем әтием бар.— Кая соң ул?— Ул үлгән, — диде сабый, горурланып, — минем әтием зиратта ята.Малайлар төркемендә хуплангандай пышылдау ишетелде, әйтерсең лә аларның бу иптәшләренең әтисе үлеп, зиратта җирләнгән булуы аны олылый, шул ук вакытта икенчесен, әтисе бөтенләй югын, түбәнсетә иде. Күбесенең әтиләре тәрбиясез, сәрхуш, карак һәм хатыннарына карата залим, җәберләүче булган бу ташбашлар торган саен бер-берсенә якыная бардылар; болар, бу аталы балалар атасыз туган баланы буып үтерергә телиләр иде кебек. Кинәт шуларның Симон каршында басып торган берсе, мыскыллап телен чыгарды да:— Әтисе юк! Әтисе юк! — дип кычкырып җибәрде.Симон ике куллап аны чәченнән эләктереп алды, тешләрен аның яңагына батырып, аяклары белән тибенергә тотынды. Тукмашу башланды. Күлмәкләре умырылып беткән, кыйналып ташланган Симон сөенә-сөенә кул чабып торучы малайларның аяк астында ята иде.Ул торып, өстендәге тузаннарын кагына башлаганда аңа берсе:— Бар, әтиеңә әләклә! — дип кычкырды.Шулчакны Симонга дөнья беткәндер сыман тоелды. Алар аңа караганда көчлерәк, алар аны кыйнап ташладылар, һәм ул аларга берничек тә җавап бирә алмады: чыннан да юк бит аның әтисе. Ул тамагына килеп тыгылган күз яшьләренә бирешмәскә тырышты, ләкин, буылып, үксүдән калтырана-калтырана тавышсыз гына елап җибәрде.Шулвакыт аның дошманнарының күңелен мәрхәмәтсез куаныч биләп алды: инстинктив рәвештә куркыныч күңел ачуга бирелгән вәхшиләр кебек, алар җитәкләштеләр дә Симон тирәсендә биергә тотындылар, үзләре:— Әтисе юк! Әтисе юк! — дигән сүзләрне кушымта кебек кабатлый башладылар.Кинәт Симон елаудан туктады. Аның күңелендә ярсу уты кабынды. Аяк астындагы ташларны җыеп, ул ал арны бар көченә үзен җәберләүчеләргә таба тондыра башлады. Таш барып тигән бер-икесе, үкереп елый-елый, торып качты. Аның кыяфәте шундый да дәһшәтле иде ки, хәтта бөтен малайларның куркудан котлары очты. Ярсыган кешене күрүгә качарга торган куркаклар төркеме сыман, малайлар да кайсы кая торып чаптылар.Әтисез малай, берүзе калгач бераз гына басып торды да кырга таба йөгерә башлады, хәтерендә сакланган бер вакыйга аның нишләргә тиешлеген хәл итте. Ул суга батып үлмәкче булды.Хәер эстәп гомер иткән бер бичара бер генә атна элек, акчасы булмаганлыктан, суга ташланган. Аны судан тартып чыгарганнарын күргән иде Симон. Һәм менә шушы, гадәттә аңа мескен, шапшак һәм ямьсез булып күренгән фәкыйрь карт үзенең кыяфәте белән шаккатырды: аның тыныч йөзе ап-ак, җиткән сакалы юешләнгән, ачык күзләре тыныч кына карый иде. Тирә-яктагылар:— Ул үлгән, — диделәр. Кемдер шуңа өстәп:— Хәзер аңа рәхәт инде! — дип куйды.Симон да батып үлмәкче булды: теге бичараның акчасы булмаган, малайның исә әтисе юк. Ул суга таба якын ук барды да аның ничек итеп акканын карап тора башлады. Җитез балыклар чиста суда рәхәтләнеп уйныйлар, сикереп, су өстендә очып йөргән чебен-черкине эләктерәләр иде. Малай җылаудан туктады да балыкларның хәйләле хәрәкәтләрен күзәтә башлады. Әмма ки, яшенле яңгыр вакытында урнаша торган тынлыктан соң ара-тирә кинәт килеп туа торган өермә агачларны шытырдатып-шытырдатып китеп барган сыман, Симонның да күңеленә әлеге “Мин батып үләргә тиеш, чөнки әтием юк”, дигән фикер әйләнеп килә иде. Үләнне кояш җылыткан. Су өсте көзге кебек ялтырый. Ара-тирә Симон онытылып торды, елап алганнан соң була торганча, оеп-оеп китте, аның, чирәм өстенә сузылып ятып, кояш җылысында йоклап китәсе килде.Аяк астында бәләкәй генә яшел бака сикергәләп йөри. Симон аны тотып алмакчы булды. Бака шуышып ычкынып китте. Симон аны эзәрлекли башлады, ләкин өч тапкыр кулыннан ычкындырып җибәрде. Ниһаять, ул аны арт аякларыннан эләктереп алды һәм, ычкынырга тырышып тыпырчынганын күреп, көлеп җибәрде. Бу хәл Симонга бер уенчыкны: марш атлаган бәләкәй солдатлар белән бергә аркылы-торкылы куелган ике тактаның хәрәкәтләнүен хәтерләтә иде. Ул өе хакында, әнисе хакында уйлап алды, аңа бик ямансу булып китте дә, ул тагын елап җибәрде. Бөтен гәүдәсе белән калтырана-калтырана тезләнде һәм, йокы алдыннан укыгандагы сыман итеп, дога укый башлады, ләкин ул аны укып бетерә алмады, чөнки күз яшьләре бугазына килеп тыгылды. Ул хәсрәте белән мәшгуль булды, башка берни дә уйламады, тирә-ягында берни күрмәде, елады да елады гына.Кинәт аның җилкәсенә берәү үзенең авыр кулын салды һәм калын тавыш белән:— Ни кайгың бар, балакай? — дип сорады.Симон борылып карады. Аңа таба озын буйлы, кара бөдрә чәчле, кара сакаллы ачык чырайлы бер кеше карап тора иде. Сабый күз яшьләре белән елый-елый:— Алар мине тукмадылар... чөнки... минем әтием юк... әтием юк... — дип җавап кайтарды.— Ничек инде, — диде елмаеп әлеге кеше, — һәркемнең әтисе бар инде ул.Бала, тамагын буып торган сүзләрен көчкә генә әйтеп:— Ә минем... минем... юк! — диде.Егетнең чырае җитдиләнде: ул Бланшотга малаен танып алды; бу якларга күптән күченеп килгән булмаса да, ул инде аның турында кайбер нәрсәләр ишеткәләгән иде.— Елама, балакай, тынычлан, — диде ул. — Әйдә, әниең янына кайтыйк. Без сиңа... әти табарбыз.Олы кеше бәләкәй кешене җитәкләп алды да, алар китеп бардылар. Әлеге егет елмая иде, кеше сөйләвенә караганда авылда беренче чибәр булган Бланшотта белән танышырга ул каршы түгел иде. Ә бәлки бер тапкыр абынган кыз тагын да абынмасмы, дип уйлады ул.Алар чиста итеп агартылган, зур булмаган өй янына килеп туктадылар.— Менә шушында, — диде дә малай: — Әни! — дип кычкырып җибәрде.Ишектә бер ханым күренде. Һәм әлеге кеше шундук елмаюдан туктады. Озын буйлы, ак чырайлы бу ханымның бернинди дә башбаштаклыкка юл куймаячагын аңлап алды ул. Үзен берсе алдаган өйгә икенче бер ир-атка керүне рөхсәт итмәгәндәй кырыс кыяфәт белән басып тора иде ханым. Егет каушап калды, фуражкасын кулында әвәли-әвәли ул:— Менә, хуҗабикә, мин сезнең улыгызны озата килдем, ул су буенда адашып йөри иде, — диде.Симон шунда әнисенең муенына ташланды да:— Юк, әнием, мин батып үлмәкче идем, чөнки алар мине кыйнадылар... кыйнадылар, чөнки минем әтием юк, — дип еларга тотынды.Яшь ханымның йөзенә кайнар кызыллык йөгерде: хәсрәтен җаны-тәне белән чигеп, ул баласын күкрәгенә кысты, күзеннән атылып чыккан кайнар яшь бөртекләре яңаклары буйлап тәгәрәде. Тәэсирләнгән егет ничек итеп китәргә белмичә аптырап басып торды. Кинәт Симон аның каршысына йөгереп барып:— Минем әтием буласыгыз киләме? — дип сорады.Тынлык урнашты. Бланшоттага коточкыч оят иде: бер сүз дә әйтә алмыйча, ул стенага сөялде һәм кулларын күкрәгенә кысты, бала исә, үзенә җавап бирмәүләрен күреп, болай диде:— Теләмисез икән, мин төшеп суга батам.Егет, сүзне уенга борырга теләп, көлде.— Нишләп инде, мин риза, — диде ул.— Синең исемең ничек? — дип сорады аннан бала. — Сорасалар, мин ни дип әйтергә икәнен белергә тиеш.— Филипп, — диде егет.Симон, бу исемне ныграк истә калдырырга теләгәндәй, бераз эндәшми торды, аннары, тынычлана төшеп, кулын бирде:— Менә шул, Филипп, син минем әтием буласың, — диде.Егет, баланы күтәреп алып, ике битеннән кысып үпте дә эре-эре атлап китеп тә барды.Икенче көнне мәктәптә Симонны мыскыллап каршы алдылар. Ишектән чыккан чакта әлеге малай кичәгечә кыланмакчы иде, таш белән тондыргандай итеп, Симон аның йөзенә атты:— Минем әтием Филипп исемле! — диде.Төрле яктан хахылдашкан тавышлар яңгырады:— Филипп? Кайсы Филипп? Каян алдың син аны?Симон җавап бирмәде. Аның йөрәге аяусыз тибә иде. Ул малайларга өстән аска таба карады һәм, бирелүгә караганда мыскыллауга, кыйналуларга түзәргә әзер иде. Аны укытучының килеп чыгуы гына коткарып калды, һәм ул әнисе янына чапты.Озын буйлы Филипп дигән егет өч ай буена Бланшотта өе тирәсендә чуалды. Кайчакларда, Бланшотта тәрәзә буенда тегү тегеп утырганда, ул, кыюланып, аңа сүз дә ката иде. Бланшотта һәрвакытта җитди кыяфәт белән әдәплегенә итеп җавап бирә, бервакытта да шаяртмый, өенә керергә чакырмый иде.Абруеңа тап төшерү генә бик тиз ул, аннан арыну, ай, авыр шул: Бланшотта үзен тыйнак тотса да, аның турында инде тирә-юньдә гайбәт ^ тарата башлаганнар иде.Симон үзенең яңа әтисен бик яратты, һәм, Филипп эшен бетергәч, алар һәр кичне икәүләп урамда йөри торган булдылар.Бала бик тырышып укыды, малайлар яныннан үзенең дәрәҗәсен төшермичә генә, бервакытта да аларның мыскыллавына җавап бирмичә генә узып китә торган булды.Бермәлне, Симонны беренче булып мәсхәрәләгән малай аңа болай диде:— Син алдашкансың икән, синең бернинди дә Филипп дигән әтиең юк!— Нишләп? — дип сорады Симон, пошаманга калып.Үсмер, кулларын уа-уа, сүзен дәвам иттерде:— Менә шулай, синең әтиең булса, ул синең әниеңнең ире булыр иде.Дөрес сүз Симонны каушатты, әлбәттә, ләкин ул үз сүзендә торды:— Барыбер ул минем әтием! — диде.— Бәлки шулайдыр да, — диде мыскыллап үсмер, — ләкин ул... бөтенләй үк әти түгел сиңа!Бланшоттаның малае башын түбән иде дә юл буйлап Филиппның эшли торган җиренә — Луазон абзый алачыгына таба китте.Тимерче алачыгы куе агачлар арасына кереп качкан кебек утыра иде. Анда бик караңгы, тимерче учагының ялкыны гына шәрә беләкле биш тимерченең гәүдәсен яктырта. Алар колак тондыргыч итеп сандалга суга. Ялкын эчендә калган иблисләр кебек, карашларын сандалга төбәгәннәр, сугарга дип чүкечләрен селтәгәндә авыр уйлары да күккә күтәрелә кебек тоела иде аларның.Симон посып кына тимерче алачыгына керде дә әкрен генә дустының итәгеннән тартты. Филипп борылып карады. Эш туктап калды, тимерчеләр игътибар белән малайны күзәтергә тотындылар. Шулчакны монда урнашкан гадәти булмаган тынлыкта Симонның нечкә тавышы ишетелде:— Карале, Филипп, Мишода малае әйтә, син бөтенләй үк минем әтием түгел, ди.— Нишләп? — дип сорады егет.Бала ихлас беркатлылык белән җавап кайтарды:— Чөнки син минем әнинең ире түгел.Берәү дә көлеп җибәрмәде. Филипп, сандалга куелган авыр чүкечен тоткан кулына маңгаен терәгән хәлдә басып торды. Ул уйга калды. Дүрт иптәше дә күзен алмый аңа карап торалар иде. Ә бу пәһлеваннар янында шундый бәләкәй булып тоелган Симон дулкынланып җавап көтте. Шулчакны тимерчеләрнең берсе Филиппка барысының да уйлаган уен әйтте:— Алай да, Бланшотта әйбәт, әдәпле кыз. Үзе төпле, тырыш кеше. Юньле кешегә ул менә дигән хатын булачак.— Чынлап та шулай, — дип расладылар калганнары.Әлеге тимерче сүзен дәвам иттерде.— Бәхетсезлеккә юлыккан инде, нишләтәсең. Ул аңа әйләнәм дип вәгъдә иткән. Үз вакытында шундый хәлгә юлыккан мөхтәрәм хатыннар азмени?— Әйе, әйе, — диештеләр тегеләр беравыздан.— Бичарага ул баланы үстерү җиңел булгандыр дисеңме, ул вакыттан бирле аның күпме кан-яшь түккәнен бер Ходай гына беләдер. Чиркәүдән башка бер җиргә дә йөрми дә бит ул.— Монысы да хак, — дип расладылар тимерчеләр.Тимерче учагына ут кабызырга дип өрдергән күрек тавышы гына ишетелә иде. Филипп кинәт кенә Симонга таба иелде:— Әниеңә әйт, бүген кич мин аның белән сөйләшергә киләм, — диде.Ул малайны ипләп кенә ишеккә таба этеп җибәрде дә эшенә тотынды.Биш чүкеч бердәй булып сандалга төште. Шундый көчле, гайрәтле биш тимерче, күтәренке күңел белән, канәгатьләнү хисе кичерә-кичерә төнгә кадәр тимер чүкеде. Бәйрәм көнне баш кыңгырау, үзенең тавышы белән башкаларныкын басып киткән кебек, Филипп чүкече дә, башкалар-ныкыннан өскә чыга-чыга, секунд саен гөрселдәп сандалга барып төшә иде. Филиппның күзе ут булып янды, ул очкыннар көлтәсе эчендә ләззәтләнеп чүкеде.Филипп Бланшоттаның ишеген шакыганда инде күк йөзен йолдызлар каплаган иде. Аның өстендә якшәмбе көннәрендә генә кия торган блуза, чиста күлмәк, сакалын да кырып җибәргән. Яшь ханым ишектә күренде, үпкә белән ул Филиппка болай диде:— Болай соң килеп йөрү килешми бит инде, Филипп әфәнде!Филипп җавап бирмәкче булган иде, уңайсызланып, мыңгырдап кына куйды.— Сез мине аңларга тиеш, — дип дәвам иттерде ханым сүзен, — үзем турында гайбәт сөйләүләрен теләмим мин.Филипп кинәт кенә әйтеп ташлады:— Сез минем хатыным булырга риза икән, монда кемнең ни эше бар?Җавап булмады, караңгы бүлмә уртасында кемдер егылып киткәндәй тавыш ишетелде. Филипп тиз генә өйгә килеп керде, һәм караватында яткан Симонга үпкән тавыш белән әнисенең ишетелер-ишетелмәс кенә әйтелгән берничә сүзе килеп иреште. Аннары гайрәтле куллар Симонны күтәреп алды, үзенең көчле кочагына кысып дусты аңа кычкырды:— Үзеңнең иптәшләреңә әйт анда — минем әтием тимерче Филипп Реми диген, һәм мин, сине рәнҗетергә базган һәркемнең колагын борырмын, дип әйтте диген.Икенче көнне, малайлар мәктәпкә җыелгач, дәрес башланыр алдыннан кечкенә Симон урыныннан торып басты; аның агарынган иреннәре дерелди иде.— Минем әтием — тимерче Филипп Реми, — диде бала яңгыравыклы тавыш белән, — һәм ул мине рәнҗетергә теләгән һәркемнең колагын борырга вәгъдә итте.Бу юлы берәү дә көлмәде, — тимерче Филипп Ремины барысы да белә иде: бу — һәркем дә горурлана алырлык әти иде.Саимә ИБРАҺИМОВА тәрҗемәсе. | syuyumbike | mass_media | Проза | 31 Июль 2017 - 00:00 |
https://beznenmiras.ru/news/edebi-miras/totkyn | Кадыйр Сибгатуллин. Тоткын | null | Төрле-төрле гамәл-ният корды.Ирешмәде еллар үтә торды.Бер почмактан бер почмакка орды...Аңы арды, җаны яшәп туйды.Бу тормышка аның юк хаҗәте,Үзенә дә тормыш нигә кирәк?Дөньялыкка аның юк әҗәте,Саубуллашыр вакыт җитте, димәк.Тирә-якка соңгы караш атты:дөнья инде миннән калсын, диде.Йотты аны кайнап торган упкын,Кочагына аны алды сулар.Өсләреннән сыйпап үтте дулкын,Алып китте аны агымсулар.Кара төндә юеш, салкын комдаһушларына килеп уянды ул.Уянды да елый-елый шунда,салкын комда ятып уйлады ул:Үләргә дә хакым беткән икән –ничек түзмәк кирәк бу гарьлеккә?!Мине Ходай хөкем иткән икән,тоткын иткән Җирдә гомерлеккә...Фото:pixabay | beznenmiras | mass_media | Әдәби мирас,Яңалыклар | 03 июня 2020 |
https://shahrikazan.ru/news/yazmalar/byel-bilr-chuagy-kaychan-bulyr | Быел “әбиләр чуагы” кайчан булыр? | Бик кисәк килде ул. Көтмәгәндә. Эссе җәй әле тиз генә китмәс, күңелләрне дә, тәнебезне дә җылытып, кояш безне озак сөендерер төсле иде. | Әмма... Табигатьнең үз кануннары! Көз икән +35 градус градус җылылык көтмә инде син аңардан. Яңгыры да, кары да явып китәргә мөмкин. Ә бераздан ялтырап кояш чыкса да гаҗәпләнмә! Көз көне салават күпере сирәк була торган күренеш. Тик сентябрь башында табигать безне андый матурлыгы белән дә сөендерде.Ә җылы? Җылы булачакмы соң? Салават күпере күренә дә, кача. Әле бит кояш җылысына туенып бетмәдек, табигать!Синоптиклар фаразлавынча, бу атнада Татарстан башкаласында көннәр салкынча, уртача тәүлеклек температура климатик нормадан 3-4 градуска түбәнрәк булачак.– Җәй аномаль эссе булды, ул көзен дә дәвам итәр дип фаразланган иде. Әмма алай булып чыкмады. Көтмәгәндә циркуляция үзгәрде һәм безгә Арктикадан салкын һава килде. Хәзерге вакытта Казанда уртача тәүлеклек температура климатик нормадан 3-4 градуска түбәнрәк. Бу атна дәвамында күзәтеләчәк, – ди КФУ профессоры, география фәннәре докторы Юрий Переведенцев.Фаразлар буенча, атна ахырына Казанда көндезге сәгатьләрдә +16 градуска кадәр җылытачак. Якындагы дүрт көндә шәһәрдә салкынча булачак. Көндез һава температурасы +12..+15 градуска кадәр күтәреләчәк, кыска вакытлы яңгыр яварга мөмкин.Көзләрдә дә язлар кабатлана, дип җырлыйлар. Табигатьтә мондый күренешне без әбиләр чуагы, дибез. Кисәк суыклардан соң, халык та җылы республикага кайчан килер икән дип кызыксына башлады.Синоптиклар фикеренчә, Казанда әбиләр чуагы сентябрь уртасында яки айның икенче яртысында башланачак.– Әбиләр чуагы бездә һәрвакыт сентябрь уртасында яки икенче яртысында була. Алтын көз антициклон белән килә. Бу вакытта коры, кояшлы көннәр башлана. Көндезге һава температурасы 20 градуска кадәр күтәрелергә мөмкин, – ди Юрий Переведенцев.Метеоролог искә төшергәнчә, Казанда узган җәйдә эссе һава торышы күзәтелде.– Классик әбиләр чуагы коры, кояшлы була, әмма ул атмосфера фронты белән бозылырга мөмкин. Әбиләр чуагының ни дәрәҗәдә классик булачагы әлегә билгеле түгел. Әбиләр чуагы берничә көннән алып берничә атнага кадәр дәвам итәргә мөмкин. Гадәттә ул бер атнага сузыла, – дип искәртте КФУ профессоры.Переведенцев искәрткәнчә, узган елның сентябре салкын, ә әбиләр чуагы кыска вакытлы булды.Фото: "Татар Информ" архивыннан | shahrikazan | mass_media | #Язмалар | 09 сентября 2021,
11:04 |
https://www.beznen.ru/archive/daydzhest/200514/kyrymda-tentulr | Кырымда тентүләр | null | Кырымтатар мәҗлесенең тышкы бәйләнешләр бүлеге башлыгы Али Хәмзин, кырымтатар җитәкчеләренең өйләрендә узган тентүләрнең төп максаты – Кырымтатар мәҗлесен юк итү булырга мөмкин, ди. Аның әйтүенчә, тентүне Русия тикшерү комитеты һәм ФСБ вәкилләре үткәргән. Ул террорчылык эшчәнлегенә бәйле булуда шикләнелә. «Киләчәктә минем өемдә террор эшчәнлегенә бәйле булуымны раслый торган дәлил буларак кулланылырга мөмкин булган берәр әйбер табылмаячагын беркем дә ышаныч белән әйтә алмый», – ди ул. | beznen_ru | mass_media | Хәбәрләр | 20.05.2014 |
https://shahrichalli.ru/news/kich-bgen-irtg/boek-vatan-sugysy-veterannary-inunen-79-ellygyna-ber-tapkyr-tulana-torgan-akca-aldylar | Бөек Ватан сугышы ветераннары Җиңүнең 79 еллыгына бер тапкыр түләнә торган акча алдылар | «Бу беркемнең дә, бернәрсәнең дә онытылмаганын исбатларга мөмкинлек бирә», - ди Социаль фондның Татарстан бүлеге идарәчесе Эдуард Вафин. | Россия Социаль фондының Татарстан бүлеге апрель аенда Бөек Ватан сугышында катнашкан 194 ветеранга Җиңү көненә ел саен бирелә торган 10ар мең сум күләмендә акча түләде. Чаллыда андый 15 ветераныбыз бар. Акчалата ярдәмне алар апрель ае пенсиясе белән алдылар."Владимир Путин йөкләмәсе нигезендә, 2019 елдан башлап ел саен Җиңү көненә Бөек Ватан сугышында катнашучыларга һәм сугыш инвалидларына Россия Социаль фонды бер тапкыр түләнә торган акча күчерә. Мондый адреслы ярдәм ветераннар өчен генә түгел, безнең өчен дә мөһим. Ул күрсәткән батырлыклары һәм илебез өчен катлаулы вакытларда фидакарь хезмәтләре өчен якташларыбызга чираттагы тапкыр рәхмәт белдерергә һәм беркемнең дә, бернәрсәнең дә онытылмаганын исбатларга мөмкинлек бирә», - дип ассызыклап үтте Социаль фондның Татарстан бүлеге идарәчесе Эдуард Вафин.Акча алу өчен ветераннарга, аларның якыннарына яки вәкилләренә нинди дә булса гариза бирү яки Россия Социаль фондының республика бүлеге клиент хезмәтләренә мөрәҗәгать итү кирәк булмады. Җиңүнең 79 еллыгына түләү Татарстан Социаль фонд базасында булган мәгълүматлар нигезендә гражданнардан гариза кабул итмичә генә билгеләнде. | shahrichalli | mass_media | Яңалыклар тасмасы | 2024-04-19 08:10:00 |
https://syuyumbike.ru/news/zdorovie/balalar-stomatologyna-ch-sorau | Балалар стоматологына өч сорау | null | Сорауларга Республика балалар клиник хастаханәсе балалар стоматологыРимма Сафина җавап бирә.Газлы сулар һәм соклар баланың тешенә йогынты ясыймы?Әйе, чөнки аларның составында эмальгә тискәре йогынты ясый, кариес китереп чыгара торган берничә матдә бар. Беренчедән, чамадан тыш күп шикәр. Тештәге элементлар шикәр белән никадәр озаграк контактта булса, шулкадәр зыянлырак. Авыз куышлыгындагы бактерияләр дә шикәр белән туклана. Нәтиҗәдә, тешләргә зыян салучы кислота барлыкка килә. Икенчедән, газлы су һәм сокларның күпчелегендә болай да кислоталар бар: лимон, ортофосфор кислоталары һәм башкалар. Аларның һәммәсе эмальне боза. Нәтиҗәдә, кариес барлыкка килә.Бала еш кына эчтән яңагын тешли. Аннары шул урында стоматит башлана. Дәвалап кына бетерәбез, тагын шул ук хәл кабатлана. Ничек котылырга бу уңайсызлыктан?Төгәл сәбәбен ачыкларга кирәк: тешләме дөрес түгелме, өске яисә аскы теш дугалары киңәйгәнме, буккаль яки лингваль тешләм формасымы? Шуны ачык-лаганнан соң белгечкә барып, бу кимчелекләрне төзәтергә була.Балаларга электр теш щеткасын кулланырга ярыймы?Электр теш щеткаларын 3 яшьтән кулланырга мөмкин. Ләкин баланың тешен сез бары тик үзегез чистартырга тиеш! Чөнки 7-8 яшькә кадәр балаларга үзләренә электр щеткасы куллану тыела. Моны баланың теш эмале йомшаклыгы белән аңлатырга була. Ә төрле якка әйләнеп, пульс биреп торучы щетка файда урынына зыян гына китерергә мөмкин.Медосмотр вакытында улыбызның тешләме дөрес түгел, диделәр. Минеке дә дөрес түгел ул, шул килеш яшим, зыяны юк кебек. Төзәтмәсәк, нәрсә булыр икән?Ортодонтка консультациягә барып, әлеге патологиянең төрен билгеләргә киңәш итәм. Тешләм дөрес булмау аркасында өзлегү барлыкка килергә мөмкин: чигә-түбән казналык системасы дисфункциясе (бу казналыкның девиация-сенә, колаклардагы тавышка, авызны ачкан йә япкан чакта эләгеп калуына, бруксизм, еш баш авыртуга китерә) башлануы бар, тиз арада эмаль зарарлана, пародонтоз барлыкка килә, сөйләшүдә үзгәрешләр сизелә, сулау һәм йоту кыенлаша.Республика балалар клиник хастаханәсенең матбугат хезмәте җитәкчесе Зөһрә Гыйбадуллина ярдәме белән әзерләнде. | syuyumbike | mass_media | Сәламәтлек | 2 Май 2023 - 15:58 |
https://madanizhomga.ru/news/v-respublike/tatarstan-radiosynda-tatar-dbi-telend-sylsherg-yrt-torgan-tapshyru-bashlana | «Татарстан» радиосында татар әдәби телендә сөйләшергә өйрәтә торган тапшыру башлана | Халыкны саф татар сөйләменә өйрәтергә телибез, диде проектның авторы Нәсим Акмал. | «Татарстан» радиосы «Мин әтине өйрәтәм» дип аталган юмористик радиоспектакль проектын башлый. Татар әдәби сөйләменә өйрәтә торган радиоспектакль 4 март 13:10 сәгатьтә 99, 2 FM ешлыгында «Татарстан дулкынында» тапшыруында эфирга чыгачак.«Без узган елдан Гомәр Бәширов, Салих Сәйдәш, Мөхәммәт Мәһдиев һ.б. шәхесләрнең юбилейларына багышланган тапшырулар атналыклар оештыруны гамәлгә керттек. „Мин әтине өйрәтәм“ — шулай ук яңа проект. Халыкны әдәби, саф сөйләмгә өйрәтергә, кешене уйландырырга телибез», — диде «Татар-информ» хәбәрчесенә идея һәм сценарий авторы Нәсим Акмал.Радиоспектакльдә шәһәр җирендә яшәүче саф татар гаиләсе катнаша. Спектакль әби белән бабай, әти белән әни һәм малай белән кызның аралашуына корылган. «Әби белән бабай кайчандыр авылдан шәһәргә күченеп килгән, уллары шәһәр мохитендә үскән, үз вакытында татарча белем ала алмаган, телне камил белеп бетермәүче милли җанлы егет», — дип таныштырды автор.Тапшыруда телне бик үк яхшы белеп бетермәгән әти кеше белән татар гимназиясендә укучы улы Камил арасында бәхәс килеп чыга. «Әтисе аңа һич тә үпкәләми, улының татарча дөрес сөйләшергә омтылуын бар кеше дә кызык итеп кабул итә. Асылда, искелек белән хәзерге көн карашы конфликты урын ала», — диде Нәсим Акмал.Радиоспектакль 24 сериядән тора. Тапшыруларны Татарстан радиосы сайтында һәм «Татарстан авазы» кушымтасында тыңларга мөмкин. «Сүзләрне уйлап әйтергә кирәк икән бит», — дигән фикер тудырасыбыз, татар телен өйрәнүгә кызыксыну уятасыбыз килә. Икенче проектыбыз — «Яшьлек сәхнәсе». Журналист Раил Садри республика театрларында эшләп, халыкка хезмәт итүче яшь иҗатчылар белән таныштыра», — диде Нәсим Акмал.Радиоспектакль Татарстан Республикасы Президенты каршындагы Татар телен саклау һәм үстерү мәсьәләләре комиссиясе ярдәме белән оештырыла.Зилә Мөбәрәкшина"Татар-информ" | madanizhomga | mass_media | Республикада | 2021-03-03 11:47:00 |
https://beznen.ru/archive/daydzhest/060421/yalgan-banklar | Ялган банклар | null | Русиядә, 2021нче елның беренче кварталында 1529 ялган банк теркәлгән. Бу – 2020нче елның шул чоры белән чагыштырганда 20%ка күбрәк. Ә пандемияле 2020нче ел дәвамында ялган банклар теркәлгән 6,5 мең домен табылган. | beznen_ru | mass_media | Хәбәрләр | 06.04.2021 |
https://shahrikazan.ru/news/yazmalar/tatarstanda-12-maydan-beleshm-d-sms-rkhst-t-kirk-bulmayachak | Татарстанда 12 майдан белешмә дә, смс-рөхсәт тә кирәк булмаячак | "Коронавирус инфекциясе таралуны булдырмау чаралары турында“ документның яңа редакциясендә 12 майдан башлап республикада хәрәкәт итү өчен рөхсәт алу каралмаган | Татарстанда май бәйрәмнәреннән соң республика буенча хәрәкәт итү өчен махсус пропуск алырга кирәк булмый. Бу турыда «Татар-информ» агентлыгына Татарстан Юстиция министрлыгының норматив-хокукый актларны теркәү һәм эшчәнлекне хокукый тәэмин итүче бүлеге җитәкчесе Эльмира Слепнева хәбәр иткән.«Татарстан Министрлар Кабинеты „Татарстан Республикасында коронавирус инфекциясе таралуны булдырмау чаралары турында“ яңа постановление кабул итте. Документның яңа редакциясендә 12 майдан башлап республикада хәрәкәт итү өчен рөхсәт алу каралмаган», — диде Слепнева.Аның сүзләренчә, гражданнарга өйдән чыгу өчен эш бирүчедән белешмә яки смс-код алу таләп ителмәячәк.Яңа постановление буенча, 12 майдан башлап гражданнарга сәүдә һәм хезмәт күрсәтү объектларына кергәндә, транспортта пассажирлар һәм багаж ташыганда, шул исәптән таксида да, шәхси саклану чаралары — медицина битлеге яки респиратор һәм перчатка кими йөрү тыела.Гражданнарга спорт һәм балалар мәйданчыкларына, шул исәптән күп фатирлы йорт ишегалларында урнашканнарына, керү тыела. Әлеге тыю бу объектларга хезмәт күрсәтә торган оешма хезмәткәрләренә кагылмый.Шул ук көннән башлап пассажирларны һәм багажны муниципальара ташулар тыела. Бу тыю регуляр рейс маршрутлары буенча ташуларга кагылмый.Татарстан хакимияте кайсыбер кагыйдәләрне йомшартты. Автосалоннар, ЗАГС органнары, 400 квадрат метрга кадәр булган мәйданда азык-төлек булмаган товарлар сата торган сәүдә заллары эшли ала. Бу очракта аларның аерым керү ишеге булу шарты куела. Никах теркәгән вакытта кешеләр саны уннан артмаска тиеш.Чыганак:Татар-информ | shahrikazan | mass_media | #Язмалар | 10 мая 2020,
22:24 |
https://shahrichalli.ru/news/novosti/mchs-vyneslo-preduprezhdenie-upravlyayushchey-kompanii-fk-kamaz | МЧС вынесло предупреждение управляющей компании ФК «КАМАЗ» | Главное управление МЧС России по Республике Татарстан вынесло предупреждение о недопустимости нарушения обязательных требований на стадионе в Набережных Челнах | Главное управление МЧС России по Республике Татарстан вынесло предупреждение о недопустимости нарушения обязательных требований на стадионе в Набережных Челнах и признало факт закрытия входных ворот гостевого сектора на замок при проведении матча 1/16 финала Кубка России между «КАМАЗом» и московским «Спартаком», говорится в ответе на запрос РИА Новости.Встреча между «КАМАЗом» и «Спартаком» прошла в Набережных Челнах 25 сентября и завершилась победой «красно-белых» со счетом 2:1. В социальных сетях появилось видео с гостевой трибуны стадиона, на котором видно, что болельщиков «Спартака» запускают на сектор, огороженный железной сеткой, а затем запирают вход на трибуну на ключ.«При изучении размещенной в сети Интернет видеозаписи факт закрытия входных ворот гостевого сектора на замок при проведении 25.09.2019 футбольного матча подтверждается», - говорится в сообщении.Также отмечается, что в адрес управляющей компании направлено предостережение о недопустимости нарушения обязательных требований.https://chelny-biz.ru/news/298907/ | shahrichalli | mass_media | Новости | 2019-10-25 13:02:00 |
https://madanizhomga.ru/news/1-nche-bit/mdni-omga-28-2017 | “Мәдәни җомга” № 28 (2017) | "Мәдәни җомга" № 28 (2017) | "Мәдәни җомга" № 28 (2017) | madanizhomga | mass_media | 1-нче бит | 2017-07-21 01:16:49 |
https://shahrikazan.ru/news/yazmalar/rstm-minekhanov-meditsina-khezmtkrlren-kotlady | Рөстәм Миңнеханов медицина хезмәткәрләрен котлады | Татарстан Республикасы Президенты Рөстәм Миңнехановның Медицина хезмәткәрләре көне уңаеннан мөрәҗәгате | "Хөрмәтле медицина хезмәткәрләре!Сезне һөнәри бәйрәмегез белән чын йөрәктән тәбрик итәм!Бик борынгы заманнардан ук сез башкарган хезмәт намуслылык, шәфкатьлелек, миһербанлык һәм кешелеклелек сыйфатларының чагылышы булып тора. Кешеләрнең авырту-сызлауларын үз йөрәгегез аша уздырып, аларның күңелендә ышаныч һәм өмет чаткысы уяту җиңел түгел. Күренекле якташыбыз В.М. Бехтеревның: «Әгәр табиб белән сөйләшкәннән соң авыруның хәле яхшырмаса, димәк, ул табиб түгел», – дигән гыйбарәсе моны ачык дәлилли.Безнең зур рухи хәзинәбез дип танылган кешеләр һәм аларның сәламәтлеген кайгырту – хакимият органнары эшчәнлегенең иң өстенлекле бурычы. Республикада сәламәтлек саклау системасын үстерү буенча эзлекле эш алып барыла. Милли проектлар һәм максатчан программалар кысаларында югары технологияле яңа үзәкләр төзелә, хастаханәләрдә һәм поликлиникаларда җиһазлар яңартыла. Матди-техник базаны ныгыту һәм әлеге тармакта заманча алдынгы технологияләрне кулланышка кертү белән бергә без һәркем файдалана ала торган медицина ярдәмен оештыру, бу өлкәгә кадрлар әзерләү һәм аларга төрле яклап булышлык итү юнәлешендә зур көч куябыз.Соңгы вакытта медицина тармагының үсеше җәмгыятебезнең иминлеген тәэмин итүдә зур роль уйный. Коронавирус йогышлы авыруы таралу шартларында нәкъ менә сез бөтен авырлыкны үз өстегезгә алдыгыз, сәламәтлегегезне куркыныч астына куеп, кешеләрнең гомерен саклап калу хакына иң алгы сафларда фидакарьләрчә хезмәт итәсез. Илебез сәламәтлек саклау тармагының иң яхшы үрнәкләрен дәвам итеп, лаеклы рәвештә татарстанлыларның хөрмәтен казандыгыз.Гражданнар сәламәтлеге сагында торган һәрбер медицина хезмәткәренә олы рәхмәт сүзләре һәм ихлас ихтирамымны җиткерәм.Киләчәктә дә һөнәри уңышлар, нык сәламәтлек, сезгә һәм якыннарыгызга бәхет һәм бәрәкәтле тормыш телим!", диелә котлау мөрәҗәгатендә. | shahrikazan | mass_media | #Язмалар | 20 июня 2020,
09:42 |
https://shahrichalli.ru/news/novosti/pravitelstvo-rt-utverdilo-poryadok-polucheniya-spetspropuskov-na-vremya-samoizolyatsii | Правительство РТ утвердило порядок получения спецпропусков на время самоизоляции | Для этого необходимо зарегистрироваться на специальном SMS-сервисе, направив сообщение на короткий номер. | Премьер-министр Татарстана Алексей Песошин подписалпостановление, которое вводит в действие порядок получения специальных разрешений, дающих право татарстанцам на передвижение в период самоизоляции.Желающий зарегистрироваться гражданин направляет SMS-сообщение (плата за которое не взимается) на номер 2590 с таким текстом: РЕГИСТРАЦИЯ#Фамилия Имя Отчество#серия и номер паспорта#адрес фактического места проживания#Согласен(а) на обработку персональных данных (в качестве примера – РЕГИСТРАЦИЯ#Иванов Иван Иванович#92199632506#Казань Нигматуллина 5 квартира 9#Согласен(а) на обработку персональных данных).В ответ он получает SMS-сообщение с уникальным кодом регистрации.Затем следует отправить повторное SMS-сообщение на номер 2590 с текстом «ЦЕЛЬ» и указать цели передвижения.Получить разрешение можно для посещения суда, доставки несовершеннолетних в образовательную организацию, посещения медицинской или ветеринарной организации, участия в похоронах, получения либо восстановления паспорта. Кроме этого, разрешение можно получить для поездки на дачу, посещения почты и кредитных организаций. Также разрешение можно оформить для доставки лекарств, продуктов и предметов первой необходимости больным родственникам или оказания им помощи.Передвижение считается разрешенным, если гражданин получил ответное SMS-сообщение с уникальный кодом разрешения, в котором указан период его действия.В то же время лицам, направляющимся на работу, требуется только форма справки, которую работодатель может выдать сотрудникам. Справка не распространяется на передвижение по территории Татарстана, которое не связано с выполнением служебных обязанностей.Выдачу справок для передвижения волонтеров, доставляющих продукты и лекарства, будет осуществлять Минмолодежи РТ.Получать разрешение не требуется в случае обращения за экстренной медпомощью и случаях прямой угрозы жизни и здоровью, а также при покупке продуктов в ближайшем магазине, выгуле домашних животных, выносе мусора. Важная деталь: в случае коллективных поездок на машине разрешение требуется всем пассажирам и водителю.Совет Федерации РФ 31 марта одобрил поправки в Кодекс РФ об административных нарушениях. За нарушение режима самоизоляции в условиях угрозы распространения инфекции не зараженному коронавирусом гражданину будет грозить штраф от 15 до 40 тыс. рублей.Для должностных лиц суммы штрафов варьируются от 50 до 150 тыс. рублей, а для юридических лиц – от 200 до 500 тыс. или приостановление деятельности на срок до 30 суток.В случае если нарушения причинили вред здоровью человека или повлекли за собой его смерть, но не содержат признаков преступления, с граждан будет взыскано от 150 до 300 тыс. рублей, с должностных лиц – от 300 до 500 тыс., а с юридических – от 500 тыс. до 1 млн рублей.Источник:Татар-информ | shahrichalli | mass_media | Новости | 2020-04-01 07:48:00 |
https://madanizhomga.ru/news/1-nche-bit/mdni-omga-17-2018 | “МӘДӘНИ ҖОМГА” № 17 (2018) | "МӘДӘНИ ҖОМГА" № 17 (2018) | "МӘДӘНИ ҖОМГА" № 17 (2018) | madanizhomga | mass_media | 1-нче бит | 2018-05-03 12:27:26 |
https://sabantuyjournal.ru/news/trbiya/baladan-nrs-yasyysy-dip-sorama | Баладан “Нәрсә ясыйсың?” дип сорама! | Соңгы вакытта кызымның иң яраткан шөгыле – рәсем ясау. Кая барса да, кайда гына тукталсак та миннән кәгазь, ручка, карандаш, буяу сорап аптырата. Ә иң мөһиме: ул рәсем ясаганда мин аның янында утырып... | Соңгы вакытта кызымның иң яраткан шөгыле – рәсем ясау. Кая барса да, кайда гына тукталсак та миннән кәгазь, ручка, карандаш, буяу сорап аптырата. Ә иң мөһиме: ул рәсем ясаганда мин аның янында утырып торырга, аны күзәтергә тиеш...Менә ул кулына карандаш алып, ап-ак кәгазь битенә нәрсәдер сызгалап куя. Әлбәттә инде анда нинди дә булса сурәтнең “с” хәрефе дә юк. Мин исә барыбер аны мактаган булам. “Кызым, бу нәрсә соң? Бигрәк матур чыккан”, – дип сорыйм. Балам исә еш кына уйга кала, нәрсә дип җавап бирергә белми...Шулай бервакыт медицина үзәкләренең берсендә чират көтеп утырганда безнең әлеге әңгәмәне шушы үзәктә эшли торган психолог ишетеп алган. Ул безнең янга килеп утырды да, миңа бу яшьтә баладан “Нәрсә ясадың?” – дип сорарга ярамаганлыгын аңлатты. Әлеге сүзләр минем өчен чын мәгънәсендә яңалык булды. Аның турында сезгә дә сөйләргә карар кылдым.Бактың исә, нәни балалар кәгазьгә конкрет предметлар, сурәтләр ясаудан тыш, үзләренең эмоцияләрен, хис-кичерешләрен дә төшерәләр икән. Нинди төс кул астына эләккән – шунысын кулланалар. Куллары кайсы якка теләгән, карандаш шул якка таба сызган. Шул рәвешле алар гади сурәт төшереп кенә калмый, ә бу процесс белән яшиләр, үзләренең эчке халәтләрен күрсәтәләр икән.– Әгәр дә баладан адым саен “Нәрсә ясадың?” – дип сорасаң, ул уйга калачак. “Әһә, мин конкрет предметлар гына ясарга тиеш икән бит”, – дигән фикер формалашырга мөмкин. Һәм ул үзе дә сизмәстән, үзенең уйлап чыгару сәләтен камилләштерәсе урынга, әти-әни, башка өлкәннәр күнеккән әйберләр ясый башлый: конкрет чәчәк, йорт, чыршы, кояш һәм башкалар, – дип сөйләде психолог.Әлеге сөйләшүдән соң мин чын мәгънәсендә уйга калдым. Чыннан да, мин баламнан һәрвакыт “Нәрсә ясыйсың?” дип сорыйм. Әгәр дә ул берәр предмет исемен атаса, мин аның “хатасын” дөресләргә дә маташам әле: “Бу кояшмени, кызым... Кояшның нурлары кая соң?”... Димәк, үзем дә сизмәстән, баламны шул үзем күнеккән предметлар ясарга өйрәтәм булып чыга. Ә бит ул кайчакта миннән дә рәсем ясавымны сорый. Мин рәссам түгел һәм рәсем ясарга яратмыйм. Һәм әлбәттә инде, һаман шул бер үк йорт, чәчәк, агач, чыршы һәм кояш ясыйм.Ә психологлар исә “Нәрсә ясыйсың?” дип сораудан тыш, 8 яшькә кадәр баланы рәсем ясарга өйрәтүне дә катгый тыя икән. Бала нәрсә тели шуны ясарга, ничек тели, шулай буярга хаклы ди. Бала ясаган рәсемне беркайчан да төзәтергә, ясап бетерергә ярамый дип белдерә алар. Әгәр дә бала шундый позициягә күнексә, үскәч тә аның хаталарын төзәтергә туры килмәгәе...Нәрсә дә булса ясауны тыю шулай ук ярамый торган хәл икән. “Тирә-якка карата агрессив булган бер бала сугыш элементларын, автоматлар ясарга яраткан. Тик әнисе аңа бу рәсемнәрне ясауны катгый тыйган. Нәтиҗәдә, бала әлеге эмоцияләрен кәгазьдә калдырасы урынга, җәмгыяткә алып чыккан”, – дип сөйләде миңа психолог.Уф, җәмәгать, яңа көн тудымы – яңалык! Балама әле өч яшь тә юк, башым инде баланы дөрес итеп тәрбияләү, камилләштерү турындагы фикерләр белән шыплап тулды. Ә сез бу рәсем ясау турындагы фикерләр белән килешәсезме?Яшь әни язмалары... | sabantuyjournal | mass_media | ТӘРБИЯ | 22 декабря 2018 - 09:59 |
https://shahrichalli.ru/news/kich-bgen-irtg/vyrosla-minimalnaya-stoimost-vodki-v-rossii | Выросла минимальная стоимость водки в России | За бутылку придется отдать не менее 205 рублей | С 20 августа в России минимальная стоимость водки крепостью 37–39 процентов и объемом 0,5 литра возросла до 205 рублей. Соответствующий приказ Минфин опубликовал еще в начале июля текущего года.При этом цены заводов-производителей не изменятся. Как прежде, они будут отпускать алкоголь по цене 173 рубля за пол-литра, а оптом – за 178 рублей.Ранее «Челнинские известия»писалио законах, которые вступают в силу в августе 2018 года.http://chelny-izvest.ru/news/money/vyrosla-minimalnaya-stoimost-vodki-v-rossii | shahrichalli | mass_media | Яңалыклар тасмасы | 2018-08-20 10:15:00 |
https://shahrikazan.ru/news/shou-biznes/zlfiya-shakirova-zlre-bashka-chyigyip-kitknd-kilen | Зөлфия Шакирова: «Үзләре башка чыгып киткәндә киленем елады» | - Онык - ул һәр дәү әни белән дәү әтигә иң татлы кеше. Яшьлек белән үз балаңның үскәнен белми, сизми дә каласың. Эш дип чабуйлыйсың. Ә онык тугач, бар мәшакәтеңне кырык якка ташлап, аның янында гына утырырга әзерсең. Оныгымны йөрәккә дәва дим мин. Бер көн күрмәсәм, авырый башлыйм. "Җәвит, киттем... | - Онык - ул һәр дәү әни белән дәү әтигә иң татлы кеше. Яшьлек белән үз балаңның үскәнен белми, сизми дә каласың. Эш дип чабуйлыйсың. Ә онык тугач, бар мәшакәтеңне кырык якка ташлап, аның янында гына утырырга әзерсең. Оныгымны йөрәккә дәва дим мин. Бер көн күрмәсәм, авырый башлыйм. "Җәвит, киттем мин Самира янына", - дип чыгып китәм.Оныгыбызга 4 яшь, балалар бакчасына, гимнастикага йөри. Бик өлгер бала. Бии дә, җырлый да, үзе шигырь дә иҗат итә. Бер яшь тулганчы балалар бездә яшәде. Оныкны үземнең бал дип кабул иттем дә, япь-яшь әти-әнисенә ничектер бик ышанып бетми, аерып яшәтәсем килмәде. Үзләре генә карый алмаслар дип курыктым. Әмма борчылуларым юкка булып чыкты, улым белән киленем менә дигән әти-әниләр.Безнең белән бергә яшәгәнгә килен берничек тә каршы түгел иде. Үзләре башка чыгып киткәндә дә, елады, китәсе килмәде: "Сезнең белән шундый рәхәт иде", - диде. Без аны үзебезнең кызыбыз итеп кабул иттек, чит кеше, килен дип йөртмәдек. Дүрт балабыз бар дип сөйлибез: ике улыбыз, киленебез, оныгыбыз. Аерым яшәсәләр дә, гел бергәбез. Тәмле ризык пешерсәк тә, шундук кунакка чакырабыз. Нинди дә хәлләр була икән, аны уртага салып сөйләшәбез, серләребез юк. | shahrikazan | mass_media | #Шоу-бизнес | 30 сентября 2016,
12:39 |
https://shahrichalli.ru/news/ni-khllrd/tatar-estradasynyn-tanylgan-yrcysy-oly-seren-ciste | Америкада яшәүче җырчы Гөлназ Батталова бәби көтә | «Бу яңалык белән үземнең туган көнемдә бүлешәм», - ди ул. | Америкада яшәп иҗат итүче җырчы, «Ямьле» төркеменең элеккеге солисты Гөлназ Батталова тиздән әни булачак.– Тормышыбызда һәм фигурамда зур үзгәрешләр көтелә. Без Алекс белән әти-әни булачакбыз. Бу яңалык белән үземнең туган көнемдә бүлешәм. Үзем өчен дөньядагы иң зур бүләкне йөрәк астымда йөртәм, – дип язган Гөлназ Батталова. | shahrichalli | mass_media | Шоу-бизнес | 2023-07-04 11:20:00 |
https://syuyumbike.ru/news/zdorovie/yal-kirk-khronik-stressny-8-bilgese | Ял кирәк! Хроник стрессның 8 билгесе | null | Ялсыз эшләгәндә организм авыруларга ешрак бирешә башлый. Моның сәбәбе – хроник стресс. Шуңа күрә организм биргән сигналларга игътибарлы булырга кирәк.1.Бөтен инфекцияләрне «җыю»Организм даими рәвештә стресс кичерә икән, иммунитет какшый. Ә бу исә авыруларга тиз бирешүчәнлеккә китерә.2.Борын каныйБорун канау – организмның даими стресслардан интегүенең төп билгесе.3.Хәтер начарланаХроник стресс тормышны «уен»га әйләндерергә мөмкин: кайда нәрсә куйганны искә төшерә алмый җәфәлана торган.4.Чәч коелаКөнгә 50 дән 100 гә кадәр чәч бөртеге коелу гадәти күренеш. Ләкин кайбер чакта стресс баштагы чәчләрнең 70%ын коеп бетерергә мөмкин.5.Артык нык эмоциональ булуСтресс кисәктән генә кәеф үзгәрүгә дә сәбәпче. Дулкынлану, депрессия, ярсучанлык кебек эмоциональ реакцияләр – алҗау билгесе.6.Артык нык тирләүКул һәм аякның нык тирләве даими стресста яшәү билгесе.7.Сидек юлы инфекцияләреннән интегүСидек юлындагы инфекцияләр стресстан килеп чыкмый, билгеле. Ул – яшәү рәвешенә бәйле. Гади итеп әйткәндә, бәдрәфкә барырга да вакыт җитмәүдән.8.Күремнең бик нык авыртып килүеМенструация вакытында авыртулар тагын да көчәя. Бу стрессның организмда гормоннар дисбалансы тудыруы белән бәйле. | syuyumbike | mass_media | Сәламәтлек | 2 Май 2019 - 00:00 |
https://shahrikazan.ru/news/m%D3%99d%D3%99niyat/uryinbasar-3-yaki-ntisez-yomgak | УРЫНБАСАР-3 яки НӘТИҖӘСЕЗ ЙОМГАК | Әйе, бихисап танышларым, остазларым, каләмдәшләрем, белүемчә, кайчандыр урынбасар булган. Кайберләрен искә төшереп үтәм. Илдар абый Юзеев (озак еллар Татарстан Язучылар берлегендә идарә рәисенең яшь авторлар белән эшләү буенча урынбасары), «Сусыз дәрья», «Аккошлар кайтыр әле», «Күрше малае» дигән проза әсәрләре авторы Габдулла Шәрәфи («Азат хатын» («Сөембикә») журналы редакциясендә), әдәби тәнкыйтьче, тәрҗемәче... | Әйе, бихисап танышларым, остазларым, каләмдәшләрем, белүемчә, кайчандыр урынбасар булган. Кайберләрен искә төшереп үтәм. Илдар абый Юзеев (озак еллар Татарстан Язучылар берлегендә идарә рәисенең яшь авторлар белән эшләү буенча урынбасары), «Сусыз дәрья», «Аккошлар кайтыр әле», «Күрше малае» дигән проза әсәрләре авторы Габдулла Шәрәфи («Азат хатын» («Сөембикә») журналы редакциясендә), әдәби тәнкыйтьче, тәрҗемәче Фәрваз Миңнуллин (Татарстан китап нәшриятында), кайчандыр Фәнис Яруллин, Марсель Галиев кебек халык әдипләренә файдалы киңәшләрен биргән, мәшһүр Уолт Уитмен әсәрләрен татарчага тәрҗемә иткән шагыйрь-мөхәррир Марс Шабаев, бүгенге байтак каләм әһелләренең остазы һәм дусты булган журналист Шәех Зәбиров, Балтачта яшәп иҗат итүче әдип, атаклы «Керим әле урманнарга»ны язган шагыйрь, робагыйчы Гарифҗан Мөхәммәтшин (озак еллар район хакимиятендә урынбасар булып эшләгән шәхес), Татарстанның халык шагыйре Равил Фәйзуллин (1973 елдан 1977 елның гыйнварына кадәр ул Татарстан Язучылар берлегенең җаваплы сәркатибе - рәис урынбасары булып эшли), 1960 елдан - СССР Журналистлар һәм 2000 елдан Татарстан Язучылар берлекләре әгъзасы, гомере буе Актанышта яшәп иҗат итүче прозаик Әмирҗан Моталлапов, тарихи романнар авторы Марат Әмирханов, эзтабар-язучы Шаһинур Мостафин, урынбасардан рәис вазифасына күтәрелеп алган язучы Ринат Мөхәммәдиев белән шагыйрь Мөхәммәт Мирза (Илфак Ибраһимов), 1988-1989 елларда телевидениедә эшләгән чагымда (һәм хәзер дә) мин бахырыгызга һәрвакыт хәерһахлы булган телерадиожурналист Тәүфикъ абый Сәгыйтов... «Мәдәни җомга» һәм «Шәһри Казан» газеталарының баш мөхәррирләре Зиннур Мансуров белән Мансур Мортазинның да заманында урынбасар булган чакларын хәтерлим әле. Бүгенге көндә исә «Мәдәни җомга» газетасы редакциясендә - Газинур Морат белән Әгъзам ага Фәйзрахмановның, «Татарстан яшьләре»ндә - Атлас Гафиятовның, Татарстан Язучылар берлегендә - Вакыйф Нуриев белән Данил Салиховның, китап нәшриятында Ленар Шәехнең урынбасар вазифасын җигелеп тарткан чаклары...Инде, үз күзәтүләремнән чыгып, хәзер берникадәр нәтиҗә ясамак булам. Урынбасар - ни җитди генә вазифа түгел. Кайда, нинди оешмада эшләүгә карамастан, урынбасар бер төп сыйфатка ия булырга тиеш. Ул сыйфат - кешелеклелек. Аннары - җаваплылык. Үзеңнең кул астындагыларга, шефыңа, теләсә нинди йомыш-үтенеч белән мөрәҗәгать иткән бөтенләй чит-ят кешеләргә карата җаваплылык. Урынбасар ул - чын мәгънәсендә җаваплы һөнәр. Бу вазифаны менә дигән итеп башкаручыларны да, урындыгына чытырдатып ябышкан, шул урын өчен ата-анасын да сатарга әзер булганнарны да беләм мин. Урынбасар һөнәре, дәрәҗәле, җаваплылык сорый торган вазифа булу белән бергә, шул урынны биләгән кеше өчен бик четерекле һөнәр дә. Кем әйтмешли, бар тумыштан ук урынбасар булып туган кешеләр. Алар - беркайчан да шеф кәнәфиенә кызыкмый, эшләрен җиренә җиткереп башкара, үз һөнәри эшчәнлекләренә нисбәтле һәрбер яңалыктан хәбәрдар, кул астындагы хезмәткәрләр белән мөгамәләсе бик яхшы, хуҗа белән дә мөнәсәбәтләре - эшлекле, дустанә. Әлбәттә, ошбу һөнәр ияләре арасында түрә кәнәфиенә өметләнеп яшәүчеләр дә юк түгел. Алар, гадәттә, үтә ялагай була, хуҗасының кырын эшләрен тиешле урынга (бер үк вакытта кул астындагыларга да) һәрдаим җиткереп барырга тырыша, шул куштанлыклары аркасында алар кайчак үз теләкләренә ирешә дә. Түрә булып ирешкән андыйлардан Ходай үзе сакласын, берүк! Сүз дә юк, урынбасардан үзләре түрә булып киткән, яңа эшләрендә җиң сызганып хезмәт итүче, булсынга дип, алны-ялны белмичә эшләүче фидакарь җитәкчеләр, шөкер, тормышыбызда, әллә ни күп булмаса да, бар.Урынбасардан кинәт түрә булган ике танышым хакында бер-ике кәлимә сүз. Икесе дә бер үк оешмада (төрле вакытта, билгеле) шактый еллар эшләде. Берсе үзе, алдап-йолдап, хуҗа кәнәфиенә утырды, икенчесен югарыдан «этеп-төртеп» утырттылар. Икенчесе (кушканны төгәл үтәүче менә дигән мәңгелек урынбасар иде ул) түрә булырга бер дә атлыгып тормаган иде югыйсә, бөтен вөҗүде белән карышып маташты, әмма, ахыр чиктә, барыбер түрәлеккә «сайланып» куелды. Нәтиҗәдә... Нәтиҗәдә, төрле кешегә төрле мөнәсәбәттә - берәүләргә ялагайланып-куштанланып, икенче бер кавемгә акырып-бакырып, күзгә чалынган-күренгән һәр нәрсәне төрле юллар белән үзләштереп, икесе дә әлеге оешмадан, куылу дәрәҗәсенә җитеп, эшләреннән азат ителде. Инде аласын алып, таласын талап бетергән булсалар да дигәндәй, эштән җибәрелгән чакта аларның үз кәнәфиләреннән бер дә китәсе килмәде. Урында калу өчен төрле ысуллар кулланып карады алар, тик... кылган гамәлләре барып кына чыкмады. Шунысы кызык, бүгенге көндә аларның кечкенә генә берләшмә кебек урында әле дә түрә булып ятмышлары. Дөрес, кәнәфиләре икесенеке ике җирдә...Яудан кайтмаган ике бабамның берсе Хөҗҗәт әйтергә яраткан һәм аның улы - минем әтием бик еш кабатлаган сүзләр исемә төште:Астан да җил исә, өстән дә...Тормыш бу, җәмәгать! | shahrikazan | mass_media | #Мәдәният | 26 марта 2013,
07:36 |
https://beznen.ru/archive/gyybrt-al/010315/syasi-repressiya-korbannary-onytylyp-bara-tugelme | Сәяси репрессия корбаннары онытылып бара түгелме? | null | 1991нче елдан башлап, 30нчы октябрь рәсми рәвештә Сәяси репрессия корбаннарын искә алу көне итеп билгеләп үткәрелә башлаган иде. Ул елларда Сталин лагерьларында җәфа чигеп, исән калган кешеләр күп булмаса да, бар иде. Соңгы елларда ГУЛАГ лагерьларында җәфаланып исән калучылар юк дәрәҗәсендә булса да, аларның балалары, туганнары 30нчы октябрь көнне Архангель зиратында җыелып, аннары Черек күлдә репрессия корбаннарына багышлап куелган һәйкәл янына килеп, искә алу көне итеп билгеләп үткәрелә иде. Соңгы сәяси репрессия корбаннарын искә алу көне тавышсыз-тынсыз гына үтеп китте. Матбугат басмаларында да бу турыда язылган мәкаләләр күренмәде. Телевизордан Бөгелмәдә нәрсәдер үткәрелүе турында әйттеләр үзе. Интернетта да кыскача «Бүген Казанда репрессия корбаннарына багышланган акция үткәрелде, унарлаган кеше бар иде» дип язылган. Хөкүмәт тарафыннан рәсми рәвештә билгеләнгән көн булгач, хакимияттә утыручылар бу уңай белән нәрсә дә булса оештырып, халыкка аңлату эшләре алып барсалар, яшь буын да ул елларда илдә нинди хәлләр булганын белеп торырлар иде. Кулга алынучылар арасында дин әһелләре, төрле югарылыктагы җитәкчеләр, интеллигенция кешеләре, галимнәр, мәдәният тармагында эшләүчеләр, эшчеләр, колхозчылар. Авыл җирлегендә тырышып эшли белә торган кешеләргә «кулак» ярлыгы тагып, аларның бөтен малларын талап, үзләрен сөргенгә озаталар. Аларның балалары да халык дошманы балалары булып кыерсытылып яшиләр. Балаларның 15 яшьтән зурракларын хезмәт белән төзәтү лагерьларына, ә кечерәкләрен төрле төбәкләрдәге балалар йортларына озаталар. Бу кулга алулар Сталин һәм аның яраннары тарафыннан, махсус рәвештә уйлап чыгарылган. Авыр төзелеш эшләрендә бушка эшләтү максаты белән кайсы төбәктән күпме кешене кулга алырга кирәклеге югарыдан җибәрелгән күрсәтмәләр буенча башкарылган. Кулга алынганнарны ил буенча таралган ГУЛАГ лагерьларына озаталар. Шуларның берсе Архангель өлкәсендәге яманаты таралган Соловки төрмәсе турында белгәнемне язасым килә. Бу төрмә патшалар тарафыннан ачылып, озак еллар эшләгәннән соң, 1903нче елда ябыла. Хакимияткә килгән большевиклар аны 1920нче елда яңадан ачалар. Бу җанкойгыч лагерьда безнең халкыбызның мәшһүр уллары Мирсәет Солтангалиев, Бакый Урманче, бертуган энесе Ади Урманче (ул һәлак була), Сәгыйть Сүнчәләй һәм башкалар михнәт чигә. Соловки төрмәсендә утыручылар 1931-33нче елларда бик авыр шартларда Беломор канал су юлын төзиләр. Алар балта, көрәк, лом белән җир казып, бер көпчәкле тачка белән җир ташып, 37 километр озынлыктагы су юлын 20 ай да 10 көн эчендә башкарып чыгалар. Начальство, ОГПУ вәкилләре бар да орденнар белән бүләкләнәләр. Бу су юлын ачу тантанасына Сталин үзе килә. Каналга аның исеме бирелә. (Чагыштыру өчен 80 километрлы Панама каналы – 28 ел, ә 160 километр озынлыктагы СУЭЦ каналы 10 ел төзелә.) Беломор канал су юлын төзүдә 280 мең тоткын катнаша, 100 меңе үлеп кала. Аларны күмеп тормыйлар, бетон астында катырып калдыралар. Тоткыннарга туганнары белән хат алышырга да рөхсәт ителми. Сталин исән вакытта төрмәдә утырмаган кешеләрнең дә хәле җиңел булмаган. Бигрәк тә авыл халкын бушка эшләтеп, төрледән-төрле түләүләр белән, җелеген суырдылар. Хокуксыз халык итеп, аларга паспорт та бирдермәделәр. Хакимият җитәкчелегендә бер кешенең озак еллар утыруы яхшылыкка алып бармаганы исбатланды бит инде. Бездә яңадан шул хәл кабатлана башлады бугай. Кешенең үз фикере хакимияттәгеләрнекенә туры килмәү сәбәпле, эзәрлекләнүчеләр, төрмәләрдә утыручылар да бар бит. Бу бик хәтәр гамәлләр яңадан кабатланмагае, дип шикләндерә башлады, Алла сакласын. Рәфкать ИБРАҺИМОВ. | beznen_ru | mass_media | Гыйбрәт ал | 01.03.2015 |
https://shahrikazan.ru/news/khvef-khtr/nurlyi-kazan-yashlr-kzlegennn | Нурлы Казан – яшьләр күзлегеннән | «Сез хәзердән үк рәссамнар, лирик-рәссамнар. Казанның кеше күзенә ташланып тормаган урыннарын да, җимерек асфальтлы урамнарын да җан җылысы белән ясый беләсез. Бәхетегез, сез әле элеккеге гасырларда төзелгән бу иске йортларны күрәсез...» - Каюм Насыйри музеенда «Нурлы Казан - «Шәһри Казан» күргәзмәсе ачылышында рәссам-педагог Рифкат ага Вахитовның КФУның сәнгать институты студентларының... | «Сез хәзердән үк рәссамнар, лирик-рәссамнар. Казанның кеше күзенә ташланып тормаган урыннарын да, җимерек асфальтлы урамнарын да җан җылысы белән ясый беләсез. Бәхетегез, сез әле элеккеге гасырларда төзелгән бу иске йортларны күрәсез...» - Каюм Насыйри музеенда «Нурлы Казан - «Шәһри Казан» күргәзмәсе ачылышында рәссам-педагог Рифкат ага Вахитовның КФУның сәнгать институты студентларының эшләренә биргән бәясе бу.Танылган сәнгать белгече Михаил Яо да «ишетте» аларның ни әйтергә теләгәннәрен.- Мин менә нәрсәне тотып алдым: биредә минем Казаным бар. Яшь чакта мин йөргән урамнар. Дөресен әйтим... начаррак та ясалган, перспектива да аксый, эскәмия дә бик дөрес «төзелмәгән». Булсын! Төкерергә аларына. Чөнки мин биредә... күлләвек күрәм. Автор безгә Казан күлләвеге турында сөйли. Кесәдәге пәкедә очраклы гына ерак җирләр тузанын күргән кебек... Менә шулай юк кына бер нәрсәне күреп аласың... - дип, ул да Казанны аңларга ярдәм иткән рәссамга ихлас рәхмәтен җиткерде.«Шәһри Казан» газетасының 25 еллыгы уңаеннан, Каюм Насыйри музее, КФУның сынлы сәнгать институты һәм газетабызның уртак проекты булган әлеге күргәзмә тагын кемнәрдә нинди хисләр уятыр. Төрле юнәлештә, жанрда (батик, графика, майлы буяу, акварель) башкарылган утызга якын эшнең барысында да үзәктә - Казан. Ирексездән, бер-бер артлы таныш биналарны барлыйсың: «Мәрҗани» мәчете, Татар бистәсе, Апанаевлар-Йосыповлар йорты, Столяров урамындагы йорт... Студентларны бу эшкә рухландырган педагог-рәссам, Россия Рәссамнар берлеге әгъзасы Фәрит Вәлиуллин да, яшь рәссамнарны кабул иткән музейханә җитәкчесе Раушания Фаил кызы да канәгать. Әле җәй буе никадәр турист караячак ул эшләрне... | shahrikazan | mass_media | #Хәвеф-хәтәр | 25 мая 2015,
15:00 |
https://shahrichalli.ru/news/kich-bgen-irtg/bdi-tapshyrasy-knnr-tgl-bilgele | БДИ тапшырасы көннәр төгәл билгеле | 2021 елда чыгарылыш сыйныф укучылары Бердәм дәүләт имтиханын кайсы көннәрдә тапшырачагы игълан ителде. Быел тәүге имтиханнар 31 майда башлана. Гәрчә, декабрь азагында имтиханнар бирү 21 майда башланачак дип хәбәр ителсә дә. | Шулай итеп, 11нче сыйныфны тәмамлаучылар майның соңгы көнендә география, рус әдәбияты һәм химиядән имтихан тапшырачак.Рус теленнән имтихан бирергә теләүчеләр күп булганлыктан, быел бу фәннән БДИ ике көн – 3 һәм 4 июнь көннәрендә узачак икән.Профильле фәннәр буенча тапшырыла торган имтихан көннәре дә билгеләнгән. Математикадан БДИны – 7 июньдә, тарих һәм физикадан – 11 июньдә, җәмгыять белеменнән – 15 июньдә, биология һәм чит телләр буенча язма өлешне 18 июньдә тапшырырыга мөмкин булачак. Чит телләрдән телдән имтихан бирү шулай ук ике көн узачак: 24 һәм 25 июнь.12, 13, 14 июнь һәм 17 июль резерв көннәре буларак билгеләнгән.Билгеле булганча, коронавирус сәбәпле быел БДИ бирү тәртипләрендә үзгәрешләр булды. Быел имтиханнарны алдан бирү мөмкинлеге каралмаган. Имтиханнарның төп өлеше 2 июльгә кадәр биреп бетереләчәк.Йомгаклау иншасын апрельнең икенче яртысында яздырырга планлаштыралар.Югары уку йорталырына керергә планлаштырмаган укучылар рус теле (25 май) һәм математикадан гына (28 май) гадәти дәүләт имтиханы тапшырачак. Математикадан база белемнәре буенча имтихан бирелмәячәк. Резерв көннәр буларак, рус теленнән 8 июнь, математикадан 10 июнь билгеләнгән“5”легә укучылар аттестат һәм медальләрне БДИ нәтиҗәләре буенча алачак.9нчы сыйныфны тәмамлаучылар имтиханнарны 24 майдан – 2 июльгә кадәр бирергә тиеш була. Төп имтиханны (ОГЭ) алар рус теле һәм математикадан гына тапшырачак. Сайлап алынган фән буенча имтихан бирү каралмаган.Лилия ЛОКМАНОВА. | shahrichalli | mass_media | Яңалыклар тасмасы | 2021-02-09 09:08:00 |
https://shahrichalli.ru/news/kish-tabysh/torbalarny-nicek-cistartyrga | Торбаларны ничек чистартырга? | Кибеттән махсус сыекчалар сатып алырга да кирәкми. | Моның өчен 250 гр аш содасы, 100 гр ак аш серкәсе (уксус), 2,5 л кайнар су, зур гына чүпрәк кирәк булачак.Уртача зурлыктагы кәстрүлдә аш серкәсен кайнатабыз. 250 гр аш содасын раковина тишегеннән канализация юлына сибеп салып, аш серкәсен дә агып китү юлына салабыз. Шуннан ул тишеккә чүпрәкне тыгып куябыз. Аш серкәсе белән сода «чыш-пыш» итеп китереп чыгарган химик реакция торбаны чистарта. Ярты сәгатьтән соң 2,5 литр кайнаган суны су юлына салырга кирәк.Катнашмаларны ялгыш та раковина яки унитаз өслегенә тидермәгез, җиһазларыгыз чатнап, җимерелеп чыгар. | shahrichalli | mass_media | Киңәш-табыш | 2024-01-28 11:22:00 |
https://shahrikazan.ru/news/%D3%99y-yazmyish/z-iremne-syarksen-vereldem-akchasyn-da-bir-blklr-d-ala | Үз иремнең сөяркәсенә әверелдем. Акчасын да бирә, бүләкләр дә ала... | Тормышта төрлесен күрдем, сөенечтән очып йөргән чакларым да, яшәүнең мәгънәсен югалтып, мендәрне кочаклап үксеп-үксеп елаган көннәрем дә күп булды. Язмыш нык сынады, барыбер бирешмәдем. Үземдә көч табып, кәефсез чакларымны кешегә сиздермәдем, шат күңелле булып күренергә тырыштым. | Кияүгә чыкканда миңа 24 яшь иде. Яратышып өйләнештек, ләкин Ходай миңа ана булу бәхетен татырга насыйп итмәде. Еллар үтсә дә бәбигә уза алмадым. Ирем белән озак уйлашканнан соң балалар йортыннан кыз бала алып үстерергә карар кылдык. Аны беренче көннән үк үз балабыз кебек якын күреп, яратып, кадерләп тәрбияләдек. Шулай матур гына яшәп яткан мәлдә, 18 ел иңгә-иң куеп, шатлыкларны да, авырлыкларны да бергә үткәргән сөекле ирем мине яшь хатынга алыштырып, безне ташлап, өйдән чыгып ук китте. Дөньяның асты-өскә килде, шундый авыр хәлләрдә калырмын дип башыма да китермәгән идем, валлаһи! Баксаң, яшь хатын иремнән бәби көтә икән. Җитмәсә, утка керосин сипкәндәй, ул хатын миңа көн саен диярлек чылтыратып теләсә-нәрсә әйтә. “Иреңне кулда тота белергә кирәк иде, үзең гаепле!” – ди бу бер чылтыратуында. Шул авыр чакларда дуслар, туганнар ярдәмгә килде. Әлбәттә, зур таянычым, сердәшем, юанычым кызым иде.Йөрәк яралары басыла төшкән иде, беркөнне ни күрим: каршыма ул килә. Берни булмагандай кочып алды да, өйгә озата кайтты. Эчемдә вулкан утлары кайнаса да, яшь хатынына ачу итеп, кире бормадым моны. Шатланган кыяфәт чыгарып, чәйләр эчеп, сөйләшеп утырдым. “Ялгыштым, мин сезне генә сагынып яшим, әйдә, алга таба элемтәдә торыйк, бер-беребезгә үпкә сакламыйк”,– диде. Ризалаштым: мин кичергәннәрне хәзерге хатыны кичерсен дип уйладым. Ул яшь хатыны белән Казанда яши иде (мин – авылда). Шулай итеп, “иске-яңа” ирем мине төрле кичәләргә, концертларга кайтып ала, озатып куя башлады. Кыскасы, мин үз иремнең сөяркәсенә әверелдем. Акчасын да бирә, кыйммәтле бүләкләр дә ала.Моны яшь хатыны сизде һәм миңа янәдән чылтыратырга, әшәке сүзләр әйтергә тотынды. Бер очрашканда, хатыны өйдә юк вакытта ирем мине үзләренә кунарга алып кайтты. Шул кичне үземнең анда кунганымны хатынына белгертер өчен әйтәсе килгән сүзләремне әйбәтләп кенә язып, чәчәк вазасы астына куеп калдырдым. Бер чылтыратуында мине бөтенләй аяк астына салып изәргә теләде бу хатын, янәсе, элекке иремә минем кирәгем юк, ирем мине яратып яшәмәгән, хәзер күңеленнән бөтенләй сызып ташлаган һ.б., һ.б. Кызык иттем мин моны.– Кирәгем булмаса, гел кайтып алып, «кафе»ларга, концертларга йөртмәс иде әле, – дидем. – Димәк, ярата. Син өйдә юк чакта концертка барып, күңел ачып, синең урын-җиреңдә икебезгә уртак ир белән рәхәтләнеп төн үткәрдем. Очрашуларны киләчәктә дә дәвам итәчәкбез. Йә, нәрсә диярсең бу хәлгә? Үзең әйтмешли: “Иреңне кулда тота белергә кирәк, димәк, аңа кирәгең шул кадәр генә”, – дидем дә, трубканы ташладым. Өстемнән тау ишелеп төшкәндәй тоелды, күңелем тынычланып калды.Иремнең гаиләгә кире кайтасы килә. Бу хакта кызга да: “Кайтыр идем, әниең кабул итмәс шул”,– дигән. Ә нигә мин аны өйгә кайтарыйм әле? Миңа болай очрашып, сөяркә ролендә яшәве күпкә рәхәт. Килсә – кунак, китсә ерак дигәндәй, тормыштан бөтен рәхәтлекне алып яшим. Барасы килгән җиремә алып бара, киендерә, акчасын бирә – миңа тагын нәрсә кирәк?.. Хатыны яшәсен борчылып. Ә мин, яшь кызлар кебек, дөньяның артына тибеп, күңел ачып яшим.Чыганак:Татар яшьләре | shahrikazan | mass_media | #Язмыш | 26 июля 2022,
16:36 |
https://sabantuyjournal.ru/news/yaalyklar/i-paradyn-televizordan-gyna-karyybyz | Җиңү парадын телевизордан гына карыйбыз | Быел бәйрәм парады тамашачыларсыз гына узачак. | Быел бәйрәм парады тамашачыларсыз гына узачак. Бөек Җиңүнең 75 еллыгына багышланган Җиңү парадын 24 июньдә сәгать 10.00 “Татарстан – яңа гасыр” телеканалында турыдан-туры эфирда карый алачакбыз. Бу хакта “Татар-информ” мәгълүмат агентлыгында узган матбугат конференциясендә Татарстан премьер-министры урынбасары Ләйлә Фазлыева белән Казан шәһәр Башкарма комитетының мәдәният идарәсе җитәкчесе Азат Абзалов хәбәр итте. Бәйрәм чарасы Ирек мәйданында видеоэкранда Мәскәүнең Кызыл мәйданындагы парад һәм РФ Президенты Владимир Путин чыгышы белән башланып китәчәк. Шулай ук Татарстан Президенты котлавы да көтелә. Парадта Казан гарнизоны хәрбиләре, полиция, МЧС хезмәткәрләре, шулай ук хәрби техника һәм ретро-автомобильләр узачак. Легендар Т-34 танкы белән берлектә, тагын 40лап техника булачак дип белдерә оештыручылар. Бәйрәм тамашасы концерт белән дәвам итәчәк.24 июнь көнне Ирек мәйданында транспорт хәрәкәте иртәнге сәгать 5тән туктатыла. | sabantuyjournal | mass_media | ЯҢАЛЫКЛАР | 18 июня 2020 - 15:33 |
https://shahrichalli.ru/news/kich-bgen-irtg/aa-nindi-za-yanyy | Аңа нинди җәза яный? | Читадагы икенче Көнчыгыш бүлеге хәрби суды узган елда сигез хезмәттәшен атып үтергән рядовой Рамил Шәмсетдинов эшен карый башлады | Гаепләү ягы тәкъдиме белән, утырыш җинаять булган урында ясалган фотоларны караудан башланды, яклау ягы һәм Шәмсетдинов үзе моңа каршы килмәделәр дип хәбәр итә “Чита.ру”.Шәмсетдиновның адвокаты Руслан Нәгыев "Facebook"та суд башлануын язды. “Безнең үтенеч нигезендә, дәлилләрне өйрәнү Рамил Шәмсетдиновтан сорау алудан башланды”, - дигән адвокат.Журналистларны, урын юк дип, мәхкәмә залына кертмәгәннәр.2019 елның 25 октябрендә Байкал аръягы краеның Горный бистәсендә рядовой Рамил Шәмсетдинов сигез хезмәттәшен атып үтерде, икесен яралады. Бу адымга баруын ул хезмәттәшләреннән күргән җәберләүләргә түзә алмавы белән аңлатты. Бу вакыйгадан соң “бабайлык” турында җинаять эше ачылды.Сентябрьдә Тикшерү комитеты Рамил Шәмсетдинов гаебен таныды дип белдерде. Адвокатлар Рамил Шәмсетдинов бу җинаятьне аффект хәлендә кылган дигән фикерне яклый. Төрле фаразлар буенча, аңа 10-16 ел төрмә яный.Фото: ТАССАвтор: Резеда Галикәева | shahrichalli | mass_media | Яңалыклар тасмасы | 2020-11-23 18:38:00 |
https://shahrikazan.ru/news/s%D3%99lam%D3%99tlek/ebola-virusyinnan-shiklnep-ber-studentnyi-kzt-asty | Эбола вирусыннан шикләнеп, бер студентны күзәтү астында тоталар | Татарстанда Африка илләреннән килгән студентларны җентекләп Эбола вирусына тикшерәләр. Ә безнең югары уку йортларында Африкадан килгән 220ләп студент белем ала. Казанда исә ерак һәм якын чит илләрдән барлыгы дүрт меңнән артыграк егет һәм кыз белем ала. | Соңгы мәгълүматлар буенча, Африкадан килгән ун студент - бишесе Нигерия, бишесе Демократик Конго Республикасыннан - күзәтү астында булды. Роспотребнадзорның территорияне санитар саклау бүлеге башлыгы Луиза Борисова белдергәнчә, инкубация периоды узганчы вирус куркынычы булган студентлар күзәтү астында торган. Көн саен аларны табиблар караган, тән температурасын тикшергән.- Алар карантинда түгел, бары тик күзәтү астында. Бүген тугыз студентны җибәрдек инде, берсе генә калды. Әйләнә-тирәдәгеләргә алар куркыныч тудырмый. Бу гади куркынычсызлык кагыйдәләрен саклау гына, - дип белдерде Луиза Борисова.Россиянең Мәгариф министрлыгы Африка илләреннән килгән студентлар өчен уку процессын беренче ноябрьгә кадәр кичектереп торырга киңәш итә. Ләкин студентларның расписаниесен бары тик уку йорты ректораты гына хәл итә. Мәсәлән, Африкадан килүче студентларның иң күп өлеше укый торган Казан дәүләт медицина университетында барлык студентлар да 1 сентябрьдән белем ала башлаган.- Укуны 1 ноябрьгә кадәр кичектерсәк, болай да авыр фәннәрне алар кыска вакыт эчендә куып җитә алмаячаклар, - дип белдерделәр вузның чит ил студентлары белән эшли торган бүлегендә.Бөтендөнья сәламәтлек саклау оешмасы хәбәр иткәнчә, Көнбатыш Африканың биш илендә җиде меңнән артык кеше Эбола вирусын эләктергән, өч мең кеше үлгән. | shahrikazan | mass_media | #Сәламәтлек | 14 октября 2014,
10:11 |
https://madanizhomga.ru/news/v-respublike/alabugada-kornnr-krgzmse-oeshtyru-planlashtyryla | Алабугада Коръәннәр күргәзмәсе оештыру планлаштырыла | Әлеге чара быел Татарстанда игълан ителгән Туган телләр һәм халыклар бердәмлеге елы кысаларында узачак. | Нәзарәттә Татарстан мөфтие Камил хәзрәт Сәмигуллин Алабуга дәүләт тарих-архитектура һәм сәнгать музей-тыюлыгы генераль директоры Гөлзада Руденко белән очрашты. Очрашуда шулай ук Коръәннең кулъязма вариантларын күчереп язучы, реставратор Дамир Әхмәтгалиев һәм Алабуга имам-мөхтәсибе Хәлим хәзрәт Шәмсетдинов катнашты.Очрашуда сүз, аерым алганда, Татарстан мөфтияте белән бергәлектә Алабуга шәһәрендә Коръәннәрнең зур күргәзмәсен оештыру мәсьәләләре хакында барды. Әлеге чара быел Татарстанда игълан ителгән Туган телләр һәм халыклар бердәмлеге елы кысаларында планлаштырыла. Күргәзмә 19 февральдә ачылыр дип көтелә.Әлеге проектны хуплап, Алабуга шәһәрендә яшәп иҗат итүче төп оештыручылар мөфти хәзрәтне чарага әзерлек барышы белән таныштырдылар. Алабуга дәүләт музей-тыюлыгы генераль директоры Гөлзада Руденко сөйләп үткәнчә, хәзерге вакытта сирәк коллекцияләр галереясын булдыру өстендә эш алып барыла.Биредә төп өлешне 2020 ел ахырыннан рәссам-реставратор булып эшли башлаган Дамир Әхмәтгалиевның шәхси коллекциясе тәшкил итәчәк, ул 1990-нчы еллардан борынгы Коръән битләрен җыю, туплау, саклау, күчереп язу белән мәшгуль.Бүгенге көндә аның тырышлыгы белән 52 экспонат булдырылган (Коръәннең аерым битләреннән алып, тулысынча яхшы хәлдә сакланып калган Коръәннәр дә бар). Дамир Әхмәтгалиев күчереп язган Коръән битләренең VII гасырдан бирле сакланып килгән оригиналлары Испания, Мисыр, Гыйрак, Иран, Сүрия һ.б. музейларында саклана.Мөфти экспозицияне хуплады һәм төрле елларда нәзарәт тарафыннан басылып чыккан Коръән басмаларын бүләк итеп тапшырды. Моннан тыш, ул Коръәннең кулъязма вариантларын күчереп язучы, реставратор Дамир Әхмәтгалиевны Казанның «Тынычлык» мәчетенә чакырды һәм анда сакланучы, төрле илләрдә басылган Коръәннәрне күрсәтергә, кайберләрен Алабугада узачак күргәзмәгә тәкъдим итәргә сүз бирде.«Татар-информ» | madanizhomga | mass_media | Республикада | 2021-02-03 09:52:00 |
https://shahrichalli.ru/news/kish-tabysh/kyyar-ster-serlre | Кыяр үстерү серләре | Теплицага кыяр үсентесенең ике-өч атналыгын утырталар. Җылытылган теплица өчен кыяр орлыгын март уртасында да чәчәргә була. | Ачык грунтка бер атналык (бер яфрагы чыккач) кыяр үсентесен дә утырта аласыз. Анда инде май ахырында гына утыртасы була. Кыраулар булу куркынычы турында да онытмагыз. Кыяр үсентеләрен бер-берсеннән 30-40 см ераклыкта утыртыгыз.Ел да бер урынга утыртмагыз. Кыярны ачык грунтта узган елны кәбестә үскән җирдә утырту яхшы. Чөгендер, бәрәңге, помидор, борчак үскән түтәлгә дә ярый. Кабак үскән җирдә ул үзен начар хис итәчәк. Кыярларны иртән җыеп алу дөрес.БакчачыгаБер бакчачының киңәше белән бүлешеп алыйм әле. Чәчкән орлыклар 10-14 көн эчендә тишелмәсәләр: 2 стакан кайнар суга чеметем генә төелгән кызыл борыч һәм ике тамчы йод кушып сибәргэ кирәк. Бу ысул тишелмәгән орлыкларны «уята».Бик күп бакчачылар, суган ук чыгара, дип зарлана. Моны булдырмас өчен, суганны утыртыр алдыннан 40-50 градуслы кайнар суда 10-15 минут тотабыз. Аннан 2-3 сәгатькә марганцовкалы суга салып куябыз.Шуннан суганнарны киптереп, дымлы җиргә утыртабыз. Ук чыгармый торган сортлар да бар: Штутгартер, Центрион F1 һәм Ред барон. Әгәр дә суганнарның уклары күренү башлый икән, аларны астан да, очыннан да түгел, ә урта тирәсеннән сындырырга кирәк. Вакытында сындырырга өлгерсәгез, кыяклары әйбәт үсәчәк.Эльмира Исхакова,Казан.Шәһри Казан | shahrichalli | mass_media | Киңәш-табыш | 2020-04-07 15:04:00 |
https://beznen.ru/archive/daydzhest/100117/cirk-yabyla | Цирк ябыла | null | Апрель аенда Казан циркы ябылачак. Бөтенләйгә түгел – ремонтка гына. Төзекләндерү эшләренә 530,3 миллион сум акча тотарга җыеналар. Киләсе елга 50 яшен тутырачак цирк бинасын туган көненә яңартып бетерергә ниятлиләр. | beznen_ru | mass_media | Хәбәрләр | 10.01.2017 |
https://shahrikazan.ru/news/%D3%99yter-s%D2%AFzem-bar/isnnrne-kaderen-bel | Исәннәрнең кадерен бел | Бәйрәм артыннан бәйрәм көтеп кенә тора безне. Әле генә зурлап Бөек Тукаебызның туган көнен - Туган тел бәйрәмен үткәрдек. Аннан 1 Майны зурлап урамнарга-мәйданнарга чыгып, хөкүмәтне сүгеп-тамгалап уздык. Инде 9 Май - Җиңү бәйрәме дә үтте. Кемгә ничектер, ләкин ул минем өчен йөрәк әрнүләремне кабат кузгатучы борчулы бер көн. | Нигә, дисезме? Безнең әтиләребезне - Әтнә районы Бахтияр авылының колхозчы ир-атларын 1941 елның августында Коркачык станциясендә вагоннарга төяп сугышка алып киттеләр. Һәм аларны, «кушечное мясо» кебек, Ленинград белән Мәскәү арасына, Великий Новгород тирәсендә яу кырында бушаталар. Кулда корал юк. Винтовканы йә немецтан, йә үзебезнең үле солдатныкын алыгыз диләр. Әтиләр - русча бер сүз белмәгән колхозчы ир 3 көнгә 160 чакрым чигенәләр. Командаларны аңламыйлар, чөнки алар чеп-чи татар авылыннан. Соңгы хатларында «Октябрьнең 18ендә бик зур орыш булачак дип язганнар. Алар өчен 18 октябрь соңгы сугыш көне булган икән. Хатлар тукталды. Әтиләр югалды.Без - алты бала һәм аларны кочаклап елаган әниебез, искергән җимерек йортта бураларыбызда бер бөртек икмәксез торып калдык. Яңа туган энебез Мидхәткә 7 көн, миңа 5 яшь иде. Сугыш беткәч күпме бәйрәмнәр булып узды, әтиебезне дә, әниебезне дә, безне дә искә-санга алучы булмады.Менә кайда ул күңел җәрәхәте. Куанасы урынга, тәүлекләр буе йөрәк әрни, күздән яшь ага. Миңа 78 яшь. Хөкүмәт военкомат аша да, эш урынымнан да миңа фатир бирмәде. Иске Мәңгәр (Әтнә районы) авылы егетенә кияүгә чыккан Гөбәйдә апабызның яу кырында 6 ир-егете ятып калдылар. Бәлкем аларга хөкүмәт берәр мәрхәмәтле гамәл кылгандыр дисезме? Юк!Бездә «Никто не забыт, никто не забыто» дип шапырынучы ораторлар җитәрлек. Ә конкрет ярдәм, файдалы эш эшләүчеләр генә юк.Инде Россиянең 30дан артык төбәгендә «Сугыш чоры балаларын» моннан 3-4 ел элгәре хөрмәтләп, бераз акча өләшә башладылар. Без - Россиянең данлыклы республикасы әле бүген дә бу мәсьәләне футбол тубы кебек Мәскәүгә тибеп маташабыз. Нәрсәгә безгә миллиард сумнарга сатып алган футболчы, хоккейчы һәм башкаларыгыз, сез үз республикабыз егетләренең үсешенә комачаулыйсыз, чөнки командалар чит илнекеләр белән шыплап тутырылгач, безнең егетләр кайда уйнасыннар. Батыр мәйданда сынала, чыгарыгыз аларны уйнарга, ә теге миллиардларны безгә - ятимнәргә өләшегез.Җиңүнең 70 еллыгына «сугыш чоры балаларының» иң яше дә 70 яшьтә булачак. Бездә ир-ат 60-65 ел гына яши. Мәскәү «өлеш чыгарырга» дип фәрман биргәндә, без үлеп бетәбез бит инде, җәмәгать. Мин Тынычлык-Мирный бистәсендә гомер итәм. Бездә Лаеш районы Дәүләки (Давлекеево) дигән авылның сугышта һәлак булган ир-атларына чиркәү белән янәшә бер җирдә һәйкәл-стелла-мемориаль такта куелды. Анда 180ләп бары тик рус фамилияле кешеләре исеме генә язылган.Менә һәр бәйрәм саен безне - төрле төбәкләрдән килеп Казанның завод-фабрикаларында иң авыр, иң кара эштә эшләгән татарларны шунда бәйрәм тантанасына дәшәләр. Рус милләтен бик яратсак та, дус-тату яшәсәк тә, бу нәрсәгә бик гаҗәпсенәбез. Мирный бистәсендә 50-60 ел яшәп дөнья куйган, сугышта катнашкан милләттәшләребезгә нигә һәйкәл юк соң әле? Без бу мәсьәләне кем аша хәл итәргә тиешбез икән, ә?Бистәдә җыелышлар булмый. Яңа хакимият башлыгы А.Н.Лобовның танышыр өчен безнең бистәгә килеп җитә алганы юк әле. | shahrikazan | mass_media | #Әйтер сүзем бар | 27 мая 2014,
08:02 |
https://madanizhomga.ru/news/an-avazyi/gabdelxak-mingaripov-uramnarga-uz-isemnarebez | Габделхак Мингарипов: Урамнарга – үз исемнәребез! | Вакыйгалар ташкынында Күгәрчен урамнарына да Совет, Татарстан, Дуслык, Җәлил, Такташ, Горький, Гагарин, Чкалов, Фрунзе, Жданов, Ворошилов исемнәре беркетелде. Әлбәттә, мондый исемнәр кушуны авылның бер кешесе дә сорап йөрмәде, барысы да өстән кушу буенча яисә җирле җитәкчеләр ихтыяры белән хәл ителде. | Безнең Күгәрчен авылы урамнарына исемнәрне узган гасырның җитмешенче елларында гына бирделәр. Аңа хәтле авылны өлешләргә бүлеп, Югары оч, Түбән оч, Аръяк һ.б. дип кенә йөрттеләр. Сала кешесе бер-берсен нык таный, күпләрне нәселе белән атый, кемнеңдер йортын табышуда хәтта кушаматлар эшкә җигелә иде. Чөнки безнең Күгәрчен шикелле «мең җанлы» авылда (ә аңа нигез 1367 елда салынган дип йөртелә; 1907 елда биредә 2381 кеше көн итүе билгеле, 1989 елда бу күрсәткеч 1742 кеше тәшкил итте) кушаматсыз нәсел юк. Почтальоннар да һәр гаиләне биш бармаклары кебек белеп, хатларны, газета-журналларны бернинди ялгыш-хатасыз таратты. Шулай да, совет хөкүмәте шәһәр белән авыл арасындагы аерманы бетерүгә йөз тотып, авыл урамнарына исемнәр, өйләргә номерлар бирүне тормышка ашырды. Бу вакытта инде авыл кешесенә дә паспорт алу хокукы бирелде, колхозлар акчалата хезмәт хакына күчте, аз күләмдә булса да, әби-бабайларга пенсия бирелә башлаган иде. Шушы вакыйгалар ташкынында Күгәрчен урамнарына да Совет, Татарстан, Дуслык, Җәлил, Такташ, Горький, Гагарин, Чкалов, Фрунзе, Жданов, Ворошилов исемнәре беркетелде. Әлбәттә, мондый исемнәр кушуны авылның бер кешесе дә сорап йөрмәде, барысы да өстән кушу буенча яисә җирле җитәкчеләр ихтыяры белән хәл ителде. «Гадәти бер авыл урамына Горький, Чкалов, Фрунзе, Жданов, Ворошиловларның ни катнашы бар?» – дигән уй бер җитәкченең дә уена килеп карамады. Хәер, алай дисәң, Фрунзе, Жданов, Ворошилов исемнәре авыл колхозлары өчен күптән таныш иде. 1930 елда авылыбызга Мәскәүнең «Урак һәм чүкеч» заводыннан 25 меңче итеп күмәк алдынгы эшчеләрнең берсе – чыгышы белән Апас районыннан булган милләттәшебез Самат Абдуллин килгән булган һәм шул кеше беренче колхозга, райком кушуы буенча, Фрунзе исемен ябыштырып куйган. 1959 елга чаклы күмәк хуҗалык шул исем белән яшәде, аннары «Россия»гә үзгәртелде. Ә 1944 елда, авылны шартлы рәвештә өч өлешкә бүлеп (Югары оч, Түбән оч, Аръяк (Сушаның теге ягы), өч аерым колхоз ясыйлар да, нәкъ менә шуларга янә Фрунзе, Жданов, Ворошилов исемен беркетәләр. 1950 елда ул өч өлеш янәдән бер колхозга – «Фрунзе»га берләште. Мәгәр Жданов та бөтенләй югалмады, 1970 елда аның исемен авылның буеннан-буена сузылган, 92 йортлы урамга чәпәп куйдылар. 1980 еллар ахырында демократия дигән дулкын купкач, Ждановның да байтак мәдәният әһелләрен төрмә вә каторгаларга озатуда катнашкан булуы ачыклана. Ул җитәкчелек иткән елларда (1935-1944 еллар) Ленинград өлкә партия оешмасы 1935 елның 1 гыйнварыннан тарихи 1937 нче ел ахырына сан ягыннан 300 меңнән 120 меңгә кала. Мондый хәлдә инде һичничек тә Ждановны гаепсез җитәкче, дип санап булмый...1980 елларда, Үзәк Комитет кушуы буенча, Чаллы каласына да Брежнев исемен дегет чиләге урынына тагып куйганнар иде, Аллаһның кодрәте белән каланың тәүге исеме тиз арада яңадан кайтарылды. Демократия, хәбәрдарлык елларында кичә Ворошилов исемен йөрткән Луганск, Жданов исеме тагылган Мариуполь калаларының асыл исемнәре дә кабат үз урынына кайтты. Казандагы Жданов урамының исемен «Эсперанто»га әверелдергәннәр иде, нинди хилаф хикмәт беләндер, әлеге урамга янә карак Назарбаев атын чәпәделәр, димәк, якын арада аңа да яңа ат, яңа исем эзлисе була инде. Никадәрле чыгым, җилгә очкан акча!..Ә Күгәрчен авылында Жданов исеме бер урамда һаман да саклана, җитәкчеләр арасында акылга килүче юк. Гәрчә Күгәрчен урта гомуми белем бирү мәктәбе коллективын һәм авыл активларын җыеп, без 2005 елда ук авыл урамыннан Жданов исемен алып ташлау турында район җитәкчелегенә мөрәҗәгать юллаган идек. 2009 елда педагоглар коллективы янә бер җыелыш уздырды һәм нәкъ Күгәрчен мәктәбендә узган Төбәкне өйрәнүчеләр конференциясе исеменнән югарыга үтенеч-тәкъдим юллады. Безнең мәктәптә 1949 елдан бирле, соңыннан һәммәбезнең остазына әвереләчәк мәртәбәле педагог Гомәр Әгъзәмов эшләде. Нәкъ шул Гомәр ага башлангычы белән 1980 елларда авылыбызның бер урамына тарихчы Зәетов, икенче урамга Әфганстан сугышында һәлак булган авылдашыбыз Равил Гыйниятуллин исемнәре бирелде. Шушы Гомәр ага мәктәптә Туган як музее булдырды. Авыл зиратын койма белән әйләндереп алу, Суша һәм Кечесу елгалары ярын чүп-чардан арындыру, чишмәләрен төзекләндерү мәшәкатьләрен дә шушы ук шәхес башлап йөрде. Гомәр ага мәктәп директоры булып эшләгән чорда уку йорты урта мәктәп статусын алды. Шушы шәхес авыл тарихын да язып бирде, хәтта ул әле – популяр җырлар авторы (көйләрен С.Садыйкова, Ф.Мортазин, В.Мироваев һ.б. тудырган) һәм җирле шагыйрь дә!Без «туган телгә, туган җиргә мәхәббәт тәрбиялик», дип туктаусыз сөйләнәбез, «Бергә булыйк, бердәм булыйк!» дип шигарьләр кычкырырга да нык остардык. Ләкин туган җир, туган кавем урынына һаман Жданов, Ворошилов, Брежневлар алдында тез чүгәбез, ә үзебезнең газиз Гаяз Исхакый, Садри Максуди, Һади Атласиларны читкә тибәрәбез икән, милләт арасында берчакта да бердәмлек вә аңлашу булмаячак. Күгәрчен авылы мисаллары да шуңа дәлил.Төбәкчеләр конференциясе исеменнән без авылдагы Жданов урамын Гомәр ага Әгъзәмов исеменә алыштыруларын сорап мөрәҗәгать юлладык. Бар гомерен туган ягын данлауга, яшь буын тәрбияләүгә багышлаган Гомәр ага моңа лаек иде. Мәктәп коллективы исеменнән, үтенечне хуплап, директор М.Мингарипов, аның урынбасары С.Сәгыйрова, профком рәисе Р.Гыйлемханова кул куйды.Үтенечнамәдә бәян ителгәннәргә шуны да өстәү урынлы: Гомәр ага белән хатыны Мәрьям апа районыбызга ике табиб үстереп бирде: Госманы – Котлы Бөкәш участок хастаханәсендә, Рәфгать – район үзәк хастаханәсендә терапевт, Татарстанның мактаулы исемнәренә һәм РФ билгеләренә лаек белгечләр.Әмма безнең үтенечне җирле үзидарәнең ул еллардагы җитәкчелеге дә, район комитетлары да җавапсыз калдырды. Шуның белән авылыбыз тарихына, мөхтәрәм авылдашыбыз, сугыш һәм хезмәт ветераны, мөгаллимнәр остазы Гомәр Әгъзәм улы Әгъзәмовка карата да ихтирамсызлык, илтифатсызлык күрсәтелде. Ләкин коллектив бәлки, быел игълан ителгән Педагог һәм остазлар елын күз уңында тотып, күтәрелгән мәсьәләгә бөтен җитдилеге белән карап хәл итүгә алыныр һәм чишелешен дә табар дигән өмет яши.Балык Бистәсе районы. | madanizhomga | mass_media | Җан авазы | 2023-04-14 09:00:00 |
https://shahrichalli.ru/news/kich-bgen-irtg/challyda-yashlr-zklren-yaartalar | Чаллыда яшьләр үзәкләрен яңарталар | “Нур” һәм “Шатлык” үзәкләре һәм биш яшүсмерләр клубын төзекләндерү 30,6 миллион сумга төшәчәк. | Чаллыда 2018 елда “Нур” һәм “Шатлык” яшьләр үзәкләре тулысынча төзекләндерәчәк. 2019 елда “Орион” белән “Заман” үзәкләрен яңартырга җыеналар. Мәгариф һәм яшьләр эшләре буенча идарә башлыгы Винер Харисов хәбәр итүенчә, капиталь төзекләндерү республика җитәкчелеге яклавы белән федераль бюджет хисабына башкарылачак. Капремонт программасына быел шулай ук биш яшүсмерләр клубы да кертелгән. Икенче елга да шулкадәр үк клублар яңартылачак дип планлаштырыла.“Нур” һәм “Шатлык” үзәкләре һәм биш яшүсмерләр клубын төзекләндерү 30,6 миллион сумга төшәчәк. | shahrichalli | mass_media | Яңалыклар тасмасы | 2018-04-05 14:23:00 |
https://shahrikazan.ru/news/kyiskacha-ya%D2%A3alyiklar/tatarstanlyilar-nikadr-azrak-echs-shulkadr-yahshyi | Татарстанлылар никадәр азрак эчсә, шулкадәр яхшырак | Алдагы ел күрсәткечләре белән чагыштырганда, Татарстанда аракы сату кимегән. Этил спирты, алкоголь продукция җитештерү һәм кулланучылар хокукларын яклау дәүләт күзәтчелеген тәэмин итү буенча Татарстан дәүләт инспекциясенең киңәйтелгән коллегия утырышында узган елга нәтиҗәләр ясалды. | - Без беркайчан да Татарстанда аракы сату күрсәткечләрен арттыру бурычын куймадык. Татарстанлылар аны никадәр азрак эчсә, шулкадәр яхшырак, әмма без суррогат алкоголь үтеп керүгә юл куярга тиеш түгел. Бернинди акциз һәм салым да сәламәтлектән югары була алмый. 2015 нче ел нәтиҗәләреннән чыгып әйтергә була, чираттагы тапкыр хокук саклау һәм дәүләт хакимияте органнары тырышлыгы уңай нәтиҗә бирүен күрсәтте. Халык арасында агуланулар санын 1587тән 1198 гә кадәр киметүгә ирешү дә - мөһим күрсәткеч. Балалар арасында агулану күрсәткечләре кимү дә - уңай фактор. Ахыр чиктә бар эшебез үлем очраклары, агуланулар булмауга юнәлдерелгән. Президент йөкләмәләре безнең тарафтан тулы күләмдә үтәлмәсә дә, без уңай динамикага ирештек. 2016 нчы елда яхшы күрсәткечләр булыр дип ышанабыз, - диде Татарстан Премьер-министры Илдар Халиков. | shahrikazan | mass_media | #Кыскача яңалыклар | 23 января 2016,
06:24 |
End of preview. Expand
in Dataset Viewer.
Dataset Summary
In an effort to democratize research on low-resource languages, we release TatarCrawl dataset, a web news corpus consisting of materials from nearly 15 unique sources in the Tatar Language.
To load and use dataset, run this script:
from datasets import load_dataset
tt_crawl=load_dataset("neurotatarlar/tt-crawl")
- Downloads last month
- 77