Datasets:
Unnamed: 0
int64 0
6.93k
| url
stringlengths 41
313
| title
stringlengths 3
153
| author
stringclasses 256
values | category
stringclasses 371
values | date
stringlengths 17
23
| content
stringlengths 3
89.6k
| tags
stringlengths 6
314
|
|---|---|---|---|---|---|---|---|
0 | https://kayzen.az/blog/karyera/29182/nec%C9%99-proqram%C3%A7%C4%B1-ola-bil%C9%99rsiniz.html | Necə proqramçı ola bilərsiniz? | Apollon | Karyera və yüksəliş | 9 aprel 2024, 08:11 |
Proqramçılığa başlamaq üçün ilk addım bu sahənin əsasları ilə tanış olmaqdır. Kompüter elmləri alqoritmlər, verilənlər strukturları və proqramlaşdırma prinsipləri ilə tanışlıq proqramçı kimi inkişafınızda əsas təşkil edəcək. Bu mərhələdə Python, JavaScript və Java kimi başlanğıc səviyyəli proqramlaşdırma dillərini öyrənmək lazımdır.
Proqramlaşdırma dillərinin seçimiProqramlaşdırma dilləri kompüterlərlə işləmək üçün istifadə olunan dillərdir. Hər bir proqramlaşdırma dili xüsusi tətbiqlər və sahələr üçün yaradılmışdır. Məsələn, veb inkişaf üçün JavaScript, mobil tətbiqetmələr üçün Swift və ya Kotlin, məlumat elmləri üçün Python kimi dilləri öyrənmək faydalıdır. Bu dillər arasında seçim etmək üçün maraqlandığınız sahə və layihələrə əsaslanaraq qərar verə bilərsiniz.Proqramlaşdırma dillərinin öyrənilməsiProqramlaşdırma dillərini öyrənmək üçün onlayn resurslardan, kitablardan və kurslardan istifadə edə bilərsiniz. Öyrənmə prosesində praktiki məşqlərə xüsusi diqqət yetirmək lazımdır. Məsələn, Python ilə başlayarkən sadə skriptlər yazmaq və kiçik layihələr üzərində işləmək dilin əsaslarını anlamağa kömək edəcək.İlk layihələriniz sadə və kiçik olmalıdır. Məsələn, bir hesab maşını, sadə bir oyun və ya istifadəçi girişi ilə işləyən bir veb tətbiqi hazırlaya bilərsiniz. Bu layihələr vasitəsilə proqramlaşdırma dillərinin sintaksisi və funksiyaları ilə daha yaxından tanış olacaqsınız.Proqramçılıqda təhsil və öyrənmə yollarıProqramçılığı öyrənmək üçün bir çox yol mövcuddur: təhsil, onlayn kurslar, özünüinkişaf və iş təcrübəsi. Rəsmi təhsil universitetlərdə kompüter elmləri və ya proqramlaşdırma ilə əlaqədar ixtisaslar alaraq həyata keçirilə bilər. Onlayn kurslar isə evdən rahat bir şəkildə proqramlaşdırma öyrənməyə imkan verir. Udemy, Coursera və Code academy kimi platformalar müxtəlif proqramlaşdırma dilləri üzrə kurslar təklif edir.Özünüinkişaf və onlayn resurslardan istifadəProqramçılığı öyrənmək üçün onlayn resurslardan istifadə etmək, xüsusilə müstəqil öyrənməni sevənlər üçün əla bir yol ola bilər. GitHub, Stack Overflow və Reddit kimi platformalarda mövcud layihələr və müzakirələr vasitəsilə dəyərli biliklər və təcrübələr əldə etmək mümkündür. Özünüinkişaf prosesində müxtəlif qaynaqlardan istifadə edərək öyrəndiklərinizi praktikada tətbiq etmək vacibdir.İnteraktiv öyrənmə platformalarıİnteraktiv öyrənmə platformaları proqramlaşdırma bacarıqlarınızı inkişaf etdirmək üçün yaxşı bir seçimdir. Bu platformalar, təlimatlar və məşqlər vasitəsilə öyrənmə prosesini daha maraqlı və interaktiv edir. Codecademy, FreeCodeCamp və Khan Academy kimi saytlar müxtəlif proqramlaşdırma dillərini və texnologiyalarını öyrənmək üçün geniş imkanlar təqdim edir.İş təcrübəsi və stajReal iş təcrübəsi əldə etmək, öyrəndiklərinizi tətbiq etmək və peşəkar aləmdə öz yerinizi tapmaq üçün əvəzsizdir. Staj və təcrübə proqramları yeni başlayan proqramçılar üçün əla imkanlar yarada bilər. Bu proqramlar vasitəsilə real layihələr üzərində işləmək, peşəkar bir mühitdə təcrübə qazanmaq və sahə standartları ilə tanış olmaq mümkündür.Proqramçılığın əsas tələbləriProqramçılıqda uğur qazanmaq üçün yalnız texniki biliklər kifayət deyil. Problem həll etmə, loqik düşüncə, daimi öyrənmə və yeniliklərə adaptasiya olmaq kimi bacarıqlar da çox vacibdir.Texniki yenilikləri izləməkProqramçılıq dünyasında texnologiyalar daim yenilənir və inkişaf edir. Yeni proqramlaşdırma dilləri, kitabxanalar və alətlər tez-tez yenilənir. Bu yenilikləri izləyərək və öyrənərək cari texnologiya trendlərinə uyğunlaşmaq mühümdür. Məsələn, bulud texnologiyaları, süni zəka və maşın öyrənməsi kimi sahələrdə inkişaf etmək proqramçı kimi karyeranızı genişləndirə bilər.Texnoloji konfranslar və seminarlarTexnoloji konfranslar və seminarlar yeni trendlər və texnologiyalar haqqında bilik əldə etmək üçün əla imkanlar yaradır. Bu tədbirlərdə iştirak etməklə sahədəki yeniliklərdən xəbərdar olmaq, peşəkarlarla şəbəkə qurmaq və müxtəlif mövzularda təlimlər ala bilərsiniz. Tədbirlər həmçinin, yeni texnologiyalar öyrənmək və layihələrinizdə tətbiq etmək üçün ilham verə bilər.İş axtarışı və karyera inkişafıProqramçılıqda təcrübə qazandıqdan sonra iş axtarışına başlaya bilərsiniz. İş elanlarını diqqətlə oxuyun və öz bacarıqlarınıza uyğun işlərə müraciət edin. İş görüşmələrində proqramlaşdırma biliklərinizi və layihələrinizi nümayiş etdirin. Karyeranızı inkişaf etdirmək üçün şirkətdaxili təlimlərdən və konfranslarda iştirakdan çəkinməyin.Şəbəkə qurma və mentorluqProqramçılıq sahəsində şəbəkə qurmaq karyeranızı inkişaf etdirməkdə əhəmiyyətli bir rola malikdir. Sosial media platformaları, texniki konfranslar və seminarlar bu şəbəkəni qurmaq üçün əla sahələrdir. Həmçinin, təcrübəli proqramçılardan mentorluq almaq, sürətli inkişafınız üçün köməkçi ola bilər. Mentorlar karyera yolu və texniki məsələlərdə dəyərli məsləhətlər verə bilər və sahədəki mürəkkəb məsələlər üzrə yol göstərə bilər.NəticəProqramçı olmaq həm çətin, həm də mükəmməl bir karyera yoludur. Davamlı öyrənmə, praktiki təcrübə və texnoloji yeniliklərə adaptasiya olmaq bu sahədə uğurun əsas komponentləridir. Öz bacarıqlarınızı inkişaf etdirərək və proqramçılıq sahəsini seçərək həm fərdi, həm də peşəkar olaraq inkişaf edə bilərsiniz.
| ['proqramçı', 'proqramçı olmaq', 'Informasiya texnologiyaları'] |
1 | https://kayzen.az/blog/futbol/29221/futbol-haqq%C4%B1nda-20-maraql%C4%B1-m%C9%99lumat_2.html | Futbol haqqında 20 maraqlı məlumat | Sabuhi_G | Futbol | 28 mart 2024, 03:13 |
Uzun illərdir, idmanın şahı sayılan futbol dünyanın ən sevilən idman növüdür.Yaşlı-uşaq, qadın fərq etmədən hər kəsin diqqətini və marağını özünə cəzb etməyi bacaran futbol oyunu, tarixi boyunca bir çox maraqlı hadisəyə şahidlik etmişdir. Kayzen.az olaraq, futbol haqqında bir-birindən maraqlı 20 faktı sizlər üçün araşdırıb bir araya topladıq.
Müasir futbol İngiltərədə başlasa da, oyunun primitiv versiyaları ilk dəfə 2200 il əvvəl Çində oynanılıb. Orta əsr futbolunda rəqibi təpikləmək, yumruqlamaq və hətta dişləməyə icazə verilirdi.
Futbol hakimləri illərlə dəsmal yelləyərək oyunu idarə edirdilər. Fit ilk dəfə 1878-ci ildə istifadə edilmişdir.
1882-ci ilə qədər qapıların üst dirəyi yox idi. Top iki dirək arasından keçəndə nə qədər hündürlükdən keçsə də, qol hesab olunur.
Qırmızı və sarı vərəqələrin tarixi əslində kifayət qədər yenidir. 1970-ci illərə qədər hakimlər oyunçunu oyundan kənarlaşdırdıqda, qərarlarını yalnız şifahi olaraq həmin oyunçuya çatdırırdılar.
1966-cı il Dünya Çempionatının İngiltərə — Argentina 1/4 final matçında hakimin kimin meydandan qovduğuna dair qeyri-müəyyənlik var idi və hakim oyunun sonuna qədər qərarını dəqiqləşdirməmişdi. Bunun üzərinə britaniyalı referi Ken Aston nəqliyyatda 'sarı işıq' (xəbərdarlıq) və 'qırmızı işıq' (dayan)dan ilhamlanaraq, hakimin qərarını hər kəsə dərhal göstərə biləcəyi bir kart tətbiqi ideyasını təklif etdi. Bu ideya ilk dəfə 1970-ci il dünya çempionatında qəbul edildi və həyata keçirildi. Lakin maraqlıdır ki, həmin turnirdə heç kim qırmızı vərəqə almadı. 1974-cü il dünya çempionatında qırmızı vərəqə alan çilili Karlos Kaszeli futbol tarixində qırmızı vərəqə alan ilk futbolçu oldu.
Futbol topunun adını eşidəndə ağlımıza gələn ilk top olan qara beşbucaqlı və ağ altıbucaqlılardan ibarət dizayn, NASA-nın 1962-ci ildə orbitə çıxardığı Telstar rabitə peykinə bənzəyəcək şəkildə hazırlanmışdır.
Marakana Stadionunda Uruqvay və Braziliya arasında oynanılan 1950 Dünya Kuboku Finalı 199 min 854 tamaşaçı canlı oyunu izləmişdir. ilə bütün zamanların azarkeş rekordunu saxlamağa davam edir.
Dünya çempionatı tarixində turnirə vəsiqə qazanan ən kiçik ölkə DÇ-2018-də iştirak edən İslandiyadır.
Dünya Kuboku təxminən 5,9 kiloqram ağırlığında 18 karat qızıldan ibarətdir.
Paraqvay liqa komandaları Sportivo Ameliano və General Caballero arasında oynanılan oyunda hakim 20 futbolçuya qırmızı vərəqə göstərmişdir. 1 iyun 1993-cü baş verən bu bənzərsiz futbol hadisəsi bir oyunda ən çox qırmızı vərəqə alaraq Ginnesin Rekordlar Kitabına düşməyi bacarmışdır.
1998-ci ildə britaniyalı hakim Martin Silvester futbolçunu yumruqla vurduğu üçün özünə qırmızı vərəqə göstərib.
1978-ci ildə tanzaniyalı bir hakim matçdan bir az əvvəl soyunub-geyinmə otağında marixuana çəkdiyi üçün matç hələ də davam edərkən polis tərəfindən həbs olunmuşdur.
2002-ci ildə Madaqaskarın Stade Olympique L'Emryne komandası çempion AS Ademaya qarşı oyunda öz qapısına 149 qol vurdu. Bu maraqlı hadisədə əsas məqsəd, hakimin əvvəlki matçda verdiyi qərarlara etiraz etmək idi.
Qadınlar arasında Dünya Futbol Kuboku ilk dəfə 1991-ci ildə Çində keçirilib və ABŞ çempion olub.
Hindistan komandası 1950-ci il Dünya Kubokunda iştirakdan imtina etmişdir. Buna səbəb isə oyunçularının ayaqyalın oynamasına icazə verilməməsi idi.
Arsenal futbol komandasının adı The Arsenal idi. Lakin klubların əlifba siyahısında birinci olmaq üçün klubun adı dəyişdirilərək «Arsenal» edilmişdir.
1998-ci ildə 2-ci İngiltərə liqa komandası Jiul Petrosanidə çıxış edən rumıniyalı yarımmüdafiəçi İon Radu 500 kilo ət qarşılığında Valça komandasına transfer olunmuşdur.
Tarixin ən uzun futbol oyunu: Lincoln City-Coventry City.
Təxirə salınmış matçlarla bağlı ən maraqlı hadisələrdən biri 1962/1963 mövsümündə İngiltərədə baş verib. 5 yanvar 1963-cü ildə başlayan Linkoln Siti — Koventri Siti matçı güclü qar yağdığı üçün hakim tərəfindən təxirə salınmışdı. Daha sonra 15 dəfə başlayan və sonrakı günlərdə təkrar-təkrar təxirə salınan matçın qalan hissəsi startdan düz 66 gün sonra, martın 6-da oynanıldı. Koventri Sitinin 6-1 hesablı qələbə qazandığı bu oyun, futbol tarixində. ən uzun matç hesab olunur.
Ashley Ward 1998-ci ilin noyabrında «Sanderlend»lə oyunda cəmi 5 dəqiqə ərzində qol vurdu, penaltini buraxdı və qırmızı vərəqə aldı.
1986-cı ildə Finlandiyanın əfsanəvi futbolçusu Pentti bir matçda 5 avtoqol müəllifi olmuşdur.
Liberiya millisi 1996-cı il Afrika Kubokuna az qala, vəsiqə qazana bilməyəcəkdi, çünki milli komanda oyunçularının formalarını və yol xərclərini ödəyə bilmirdi. Məşhur liberiyalı futbolçu Corc Vea bütün forma və yol xərclərini öz cibindən ödəyərək Liberiya komandasını turnirə aparmışdır.
| ['Futbol', 'maraqlı fakktlar'] |
2 | https://kayzen.az/blog/sual-cavab/29213/bir-insan%C4%B1-daha-yax%C5%9F%C4%B1-tan%C4%B1maq-%C3%BC%C3%A7%C3%BCn-ver%C9%99-bil%C9%99c%C9%99yiniz-30-sual-%7C-psixoloji-suallar.html | Bİr insanı daha yaxşı tanımaq üçün verə biləcəyiniz 30 sual | Psixoloji suallar | Sabuhi_G | Sual?-Cavab! | 8 mart 2024, 15:29 |
İnsanı daha yaxşı tanımağın əsas yollarından biri məhz ona verəcəyiniz suallardır. Bir insanın düşüncə və xarakteri verdiyi cavablarda gizlidir. Psixoloji suallar ilə insanın həyatdakı dəyərləri, sevdiyi və sevmədiyi şeylər, xarakterinin gizli və qaranlıq tərəfləri barədə ətraflı məlumat toplamış olacaqsız. Bu suallar açıq suallar olduğu üçün uzun və maraqlı bir söhbətin başlanğıcı olacaqdır. Sualları verərkən, qarşı tərəfin bədən dilini analiz etməkdə də fayda var. Çünki, bədən dili, sözlə deyilməyən bir çox şeyi deyir əslində.
Həyat hekayənizi dörd cümlə ilə ifadə edə bilərsiniz? Sizin üçün bir günü mükəmməl edən nədir? Həyatınızda ən çox nəyə görə minnətdarsınız? Bir münasibətdə ən çox nəyə önəm verirsiniz? Dostluq sizin üçün nə deməkdir? Dostluqda ən çox nəyə dəyər verirsiniz? Keçmişdən ən dəyərli xatirəniz hansıdır? Ən pis anınız hansı olub? Sevdiyiniz insanlara qarşı etdiyiniz ən böyük fədakarlıq nə olub? Həyatınızdakı ən böyük nailiyyətiniz nədir? Sizcə uğurun sirri nədir? Həyat məktəbində öyrəndiyiniz ən önəmli dərs? Sizin üçün həyatı mənalı edən nədir? Dünyadakı istədiyin hər hansı bir insanı şam yeməyinə dəvət etmə şansınız olsa, bu kim olardı? (yaşayan və ya əvvəllər yaşamış olan) Məşhur olmaq istərdinizmi? Əgər belədirsə, hansı şəkildə? Sonuncu dəfə nə vaxt özünüzə mahnı oxumusunuz? Bəs başqasına? 90 yaşına qədər yaşaya bilsəydiniz, son 60 ilini 30 yaşlı ağlınızla keçirməyi üstün tutursunuz, yoxsa 30 yaşlı bədəninizlə? Uşaqlığınızda nəyisə dəyişmək imkanınız olsaydı, nəyi dəyişərdiniz? Sabah yeni bir istedad və ya qabiliyyətlə oyansanız, bunun nə olmasını istərdiniz? Sizcə əvəzolunmaz insan varmı? Varsa bir insanı sizin üçün əvəzolunmaz edən nədir? Bir kristal kürə sizə həyatınız, gələcəyiniz və ya başqa bir şey haqqında həqiqəti söyləyə bilsəydi, nəyi bilmək istərdiniz? Uzun müddətdir etmək arzusunda olduğunuz bir şey varmı? Niyə hələ də etməmisiniz?Bir il ömrünüz qaldığını bilsəydiniz, indiki həyatınızda nəyi dəyişərdiniz? Sizcə, xoşbəxt ailənin sirri nələrdir? Lütfən, bu cümləni tamamlayın:
“Kaş ki, mənim də həyatımda …………….olardı.” Əgər biz dost olsaydıq, sənin haqqında bilməyimiz üçün sənin üçün nə vacib olardı? Sizcə hansı mövzu haqqında zarafat etmək düzgün deyil? Həyatınızda ən böyük uşaqlıq xəyalınız nə olub?Eviniz və içində olduğunuz hər şey yanır. Sevdiyiniz insanları və heyvanları xilas etdikdən sonra bir şeyi götürə bilsəniz, bu nə olardı? Təsəvvür edin ki, indi sizinlə eyni problemi başqa biri də yaşayır. Ona nə məsləhət görərdiniz?
| ['insan psixologiyası'] |
3 | https://kayzen.az/blog/maraqli-faktlar/29212/%C3%B6lk%C9%99l%C9%99rin-bayraqlar%C4%B1-haqq%C4%B1nda-maraql%C4%B1-m%C9%99lumatlar.html | Ölkələrin bayraqları haqqında maraqlı məlumatlar | Sabuhi_G | Maraqlı faktlar | 7 mart 2024, 22:57 |
1. DÜNYADA 4 TƏRƏFİ OLMAYAN TƏK BAYRAQNepal bayrağı kvadrat və ya düzbucaqlı formada deyil. Bu bayraq flama adlanan iki üçbucaqlı formadan ibarətdir.
Rəsmi olaraq 1962-ci ildə dizayn edilmiş Nepal bayrağı cəsarəti təmsil edən tünd qırmızı fona, sülhü simvolizə edən mavi rəngə malikdir.
Bayraq hər üçbucaqda bir dənə Günəş və Aydan ibarət simvola sahibdir. 2. DÜNYADA KVADRAT ŞƏKİLLİ CƏMİ İKİ BAYRAQ VARDünyadakı 193 suveren bayraqdan 190-ı düzbucaqlıdır. Yalnız üçü fərqli formadadır. Nepal bayrağı üçbucaqlı, İsveçrə və Vatikan bayraqları isə kvadratdır.
Dünyanın ən kiçik ölkələrindən biri olan Vatikan bayrağı 1929-cu ildə qəbul edilib.
İsveçrənin bayrağında ağ xaç və qırmızı kvadrat var. Bu bayraq İsveçrədə 1889-cu ildən istifadə olunur. Azadlığı və şərəfi təmsil edən bayraq həm də xristianlığı simvolizə edir.3. BAYRAQLARDA İSTİFADƏ EDİLƏN BÜTÜN İŞARƏLƏRİN BİR MƏNASI VARBayraqlarda istifadə olunan çoxlu universal simvollar vardır. Bu simvollar əsasən Ay, ulduz, Günəş, xaç, üçbucaq və kvadratdır. Bütün simvollar ölkələr üçün fərqli məna daşıyır. Məsələn, Yaponiya «Günddoğan ölkə» kimi tanınır və buna görə də bayrağının ortasında günəşi təmsil edən dairəvi forma malikdir.4. DÜNYADA ODLU SİLAH SİMVOLLARI OLAN 4 BAYRAQ VARBəzi bayraqlar var ki, onlar sülh əldə etməzdən əvvəl yaşadıqları müharibəni və ya döyüşləri simvollaşdırmaq üçün odlu silahdan istifadə edirlər. Onların bir çoxunun bayraq və ya gerblərində balta, ox, top, qılınc, xəncər, qalxan, nizə və s. əşyalar var, lakin bu bayraqlardan yalnız 4-də odlu silah var. Bu ölkələr Mozambik, Haiti,Boliviya və QvatemaladırHətta Mozambik bayrağı kitabın üstündə çapraz şəkildə yerləşdirilmiş AK-47 (Kalaşnikov) silahını təsvir var. Bayraqdakı avtomat simvolu ölkənin müdafiəsini və sayıqlığını ifadə edir.5. ULDUZ VƏ AY SİMVOLUBayraqlarda ulduz və ayparanı simvol olaraq istifadə edən ilk dövlətlərdən biri Osmanlı imperiyası olmuşdur. Bu gün Azərbaycan daxil digər Türk respublikaları, Tunis və Malayziya kimi bir çox bayraqlarda ulduz və ayparadan istifadə olunur.Türk ölkələrinin bayraqlarında aypara “İslamı”, ulduz isə “türkçülüyü” təmsil edir. 6. DÜNYANIN ƏN ÇOX RƏNGLİ BAYRAĞIBeliz bayrağının cəmi 12 rəngi var ki, bu da onu ən çox rəngə malik bayraq edir.
Bayraq mavi rəngdədir, ortasında zirvəsi olan ağ dairə, bayrağın yuxarı və aşağı hissəsində qırmızı zolaqlar var. Mərkəzdəki təpədə təpənin hər iki tərəfində alətlər tutan iki nəfər təsvir edilmişdir. Arxa planda ağac, çiçək naxışı və mətni olan pankart var. Bayraq 1981-ci il sentyabrın 21-də qəbul edilib.7. BAYRAQLARDA İSTİFADƏ EDİLƏN RƏNGLƏR ÖLKƏLƏRİN MƏNALARIÖlkələrin bayraqlarında ən çox istifadə olunan rənglər qırmızı, mavi və sarıdır.
Bayraqlardakı qırmızı rəng adətən müharibələrdə itirilmiş qanı təmsil edir. Bəzi ölkələrdə bu, cəsarət və gücü əks etdirir.
Mavi rəng azadlığı səciyyələndirir və bayraqlarda sülhü simvollaşdırır.
Sarı və ya qızıl uzun illərdir enerji və zənginliyi təmsil etmək üçün istifadə olunur, çünki Günəşlə əlaqələndirilə bilər.Yaşıl rəng əksər bayraqlarda zəngin təbiəti və kənd təsərrüfatını təmsil edir. Lakin zaman keçdikcə ümid və gənclik simvolu kimi də istifadə edilmişdir. Müsəlman ölkələrində isə islam dinini ifadə edir.Qara rəng bayraqlarda o qədər də geniş yayılmasa da, etnik irsi, düşmənlərin məğlubiyyətini və ya ölkənin qətiyyətini simvolizə etmək üçün istifadə olunur.8. BƏNÖVŞƏ RƏNGİ BAYRAQDA İSTİFADƏ EDİLƏN ƏN NADİR RƏNGDİRBənövşəyi rəng dünyada yalnız iki ölkənin bayraqlarında istifadə olunur. Çox vaxt zadəganlığı və zənginliyi təmsil edən bənövşəyi rəngə Nikaraqua və Dominika bayraqlarında rast gəlinir.Bu rəngin yalnız iki ölkədə tapılmasının səbəbi bənövşəyi boyanın tarix boyu həmişə bahalı və çətin əldə edilməsidir. Hər iki bayraq 1900-cü illərin sonlarında hazırlanıb və bu boyalara girişi əvvəlkindən xeyli asanlaşdırıb.9. İKİ ÜZÜ FƏRQLİ BAYRAQLARDünyada önü və arxası eyni olmayan üç bayraq var. Bunlar Moldova, Paraqvay və Səudiyyə Ərəbistanının bayraqlarıdır.Moldova bayrağının yalnız ön tərəfində gerbi var. Arxa tərəfi boşdur.Paraqvay bayrağının ön tərəfində milli gerbi, arxa tərəfində isə xəzinədarlığın gerbi var.Səudiyyə Ərəbistanının bayrağında tövhid sözü yer alır. Buna görə də normal şəraitdə arxa tərəflə ön tərəf uyğun gəlmir. Bunun qarşısını almaq üçün iki bayrağı bir-birinə tikərək istehsal olunur.10. DÜNYANIN ƏN QƏDİM BAYRAĞI DANIMARKAYA AİDDİRBayraqlar yüz illərdir istifadə olunur və ölkələr inkişaf etdikcə dəyişir. Bununla belə, dünyanın ən qədim dövlət bayrağı Danimarkaya məxsusdur.
Ortasında tək üfüqi ağ zolaq olan qırmızı əsaslı bayraq ilk dəfə 1625-ci ildə istifadə edilib və bu gün də istifadə olunmaqdadır.
| ['Bayraqlar', 'bayraq', 'ölkələr'] |
4 | https://kayzen.az/blog/Bilirsinizmi/29208/tac-mahal-haqq%C4%B1nda-m%C9%99lumat-%7C-d%C3%BCnya-memarl%C4%B1%C4%9F%C4%B1n%C4%B1n-%C5%9Fah-%C9%99s%C9%99ri-olan-sevgi-abid%C9%99si.html | Tac Mahal haqqında məlumat | Dünya memarlığının şah əsəri olan sevgi abidəsi | Sabuhi_G | Bilirsinizmi? | 22 fevral 2024, 01:52 |
Dünyanın 7 möcüzəsindən biri olan Tac Mahal Hindistanın şimalında, Aqra şəhərində yerləşir. Hindistan deyildikdə bir çox insanın ağlına ilk gələn simvolik tikilidir. “Tac sarayı” mənasını verən abidə 73 metr hündürlüyü ilə dünya memarlığının görkəmli nümunələrindən hesab olunur. Dünyanın ən çox ziyarət edilən tarixi binalarından biri olan Tac Mahal eşqin və əzəmətin simvoludur. “Dünyada insanlar ikiyə bölünür: Tac Mahalı görənlər və görməyənlər”. Edvard Lir (İngilis lordu) Bu, doğrudan da o qədər gözəl, poetik bir binadır ki, onu görənləri öz bənzərsizliyi ilə heyran edir. O, 1983-cü ildən Hindistanda müsəlman incəsənətinin incisi və dünya irsinin universal şah əsərlərindən biri kimi YUNESKO-nun Ümumdünya Mədəni İrs Siyahısındadır. Tac Mahalın tarixi və hekayəsi 1632-1653-cü illər arasında Uttar Pradeş bölgəsində inşa edilib. Böyük Moğol İmperiyasının hökmdarı Şah Cahanın həyat yoldaşı Mümtaz Mahalın xatirəsini yaşatmaq üçün inşa etdirdiyi bu şah əsər dünyada sevgini simvolizə edən ən mühüm tikililərdən biridir. Şah Cahanın 14-cü övladının anası Mümtaz Mahal sonuncu övladının doğulması zamanı dünyasını dəyişib. Əsl adı Ərcümənd Banu Begüm olan Mümtaz Mahalın mənası “sarayınn seçilmiş” deməkdir. 2007-ci ildə dünya üzrə 100 milyon səslə dünyanın yeddi möcüzəsindən biri seçilən Tac Mahalın memarları Memar Sinanın tələbələri Mehmet İsa Əfəndi və Mehmet İsmail Əfəndidir. Ağ mərmərdən hazırlanmış dörd minarəsi var və zümrüd, yaqut, mirvari və almaz kimi bir çox qiymətli daşlarla bəzədilib. İkonik soğan formalı günbəz Osmanlı İmperiyasından gələnİsmayıl Əfəndi tərəfindən hazırlanmışdır.Tac Mahalın tikintisində ümumilikdə 22 min insan və mindən çox fil çalışıb, Bu tikinti o dövr üçün 1 milyard dollara bərabər olan 32 milyon Hindistan rupisinə başa gəlib. Tac Mahal haqqında geniş məlumat
Tikintisi 22 il davam edən Tac Mahal böyük bağ, məscid, hovuz və məqbərədən ibarətdir. Dörd tərəfinin bir-birini mükəmməl şəkildə tamamladığı bina güzgüdəki görüntü kimi bir-birini əks etdirən simmetrik xüsusiyyətə malikdir. Bağı və bütün tikililəri ilə birlikdə 17 hektar ərazini əhatə edir. Tac Mahalı əhatə edən bağ öz gözəlliyi ilə göz oxşayır. Peyzaj işləri hərtərəfli düşünülmüş və bütövlükdə dizayn edilmişdir. Tac Mahalın dörd minarəsi 3D effekti verir ki, bu da Moğol memarlığında bir ilk idi. Tac Mahalın dizaynı günün müxtəlif vaxtlarında müxtəlif rəngləri əks etdirir. Ağ mərmərlər səhərlər çəhrayı, gündüzlər ağ, gecələr qızılı rəngə boyanır. 1983-cü ildə YUNESKO-nun Dünya İrs Siyahısına daxil edilən bina ildə 4 milyon ziyarətçiyə ev sahibliyi edir. Şah Cahanın həyat yoldaşı Mümtaz Mahalın məqbərəsinin yerləşdiyi bölmədə Mümtaz Mahalı tərifləyən yazılar və onun üçün deyilmiş xoş arzular var. Dövrün əhəmiyyətli xəttatlarının imzası olan Yasin surəsi türbənin ən diqqət çəkən hissəsidir. Türbə hissəsinin interyerində ənənəvi dekorativ elementlərdən istifadə edilmişdir. Mümtaz Mahal və onun əri Şah Cahanın sarkofaqları dəfn kamerasının əsas hissəsində yuxarı mərtəbədə, faktiki sarkofaqlar isə aşağı mərtəbədə yerləşir. Qəbir otağının cənub girişindən aşağı türbəyə aparan pilləkən uclu çəllək ilə əhatə olunub. Ziyarətçilər üçün əlçatmaz olan bu bölmənin düzbucaqlı tavanı tamamilə mərmərlə örtülmüşdür. Otağın mərkəzində yerləşən oxşar dizaynlı iki türbə müxtəlif motivlərlə bəzədilib. Şah Cahanın öz məzarının qara mərmərdən olmasını istədiyi barədə müxtəlif iddialar olsa da, bununla bağlı heç bir sənəd tapılmayıb. Çox güman ki, bu əfsanələrin əsasını avropalı səyyah Jan-Batist Tavernyenin cəfəng yazıları təşkil edir. Tac Mahalın mərmər quruluşunda 30-a yaxın qiymətli daşdan istifadə edilmişdir. Bu daşlar arasında firuzə Tibetdən, nefrit Çindən, binanın əsas materialı olan mərmər isə Racastandan gətirilib. Təəssüf ki, 1857-ci ildə Hindistan üsyanı zamanı bir çox qiymətli daşlar ingilislər tərəfindən yerindən çıxarıldı.19-cu əsrin sonlarında Hindistanın keçmiş qubernatoru Lord Kerzon məqbərənin bərpasına təşəbbüs göstərdi və bərpa işləri 1908-ci ildə başa çatdı.Eşqdən ilhamlanarak tikilən bu bənərsiz sevgi abidəsi, bu gün də aşiqlərin ən çox ziyarət etdiyi yerlərdən biridir.
| ['Tac Mahal', 'Hindistan mədəniyyəti'] |
5 | https://kayzen.az/blog/karyera/29184/hans%C4%B1-pe%C5%9F%C9%99l%C9%99r-2024-d%C9%99-populyar-olacaq.html | Hansı peşələr 2024-də populyar olacaq? | Apollon | Karyera və yüksəliş | 30 yanvar 2024, 09:07 |
Dünyada sürətlə dəyişən iqtisadi və texnoloji trendlər iş bazarının dinamikasına da təsir edir. Bu yazıda gələcəyin iş bazarının necə görünəcəyini və hansı bacarıqların tələb olunacağını araşdıracağıq.
Texnoloji peşələrProqramlaşdırma və informasiya texnologiyaları2024-cü ildə proqramlaşdırma və IT sektoru xüsusi diqqət mərkəzində olacaq. Kompüter elmləri, veb dizayn, bulud hesablama və məlumat təhlili kimi sahələr həm ictimai, həm də özəl sektorlarda tələbatın artmasına səbəb olacaq. Proqramçılar, veb inkişafçılar, sistem analitikləri, məlumat bazası idarəetmə mütəxəssisləri və təhlükəsizlik analitikləri bu dövrdə ən çox tələb olunan peşələr arasında yer alacaq. Bu sahədəki mütəxəssislər şirkətlərin texnoloji tələblərinə cavab verməklə yanaşı onları rəqabətdə bir addım öndə saxlamaq üçün yenilikçi həllər təklif edəcəklər.Süni zəka və maşın öyrənməsiSüni zəka və maşın öyrənməsi sahələri həm istehsal, həm də xidmət sektorlarında inqilabi dəyişikliklərə səbəb olacaq. Süni zəka mütəxəssisləri məlumat elmləri üzrə analitiklər və alqoritm mühəndisləri mürəkkəb məlumatları analiz edərək iş proseslərini avtomatlaşdırmaq və optimallaşdırmaq üçün həllər təklif edəcəklər. Bu peşələr müştəri təcrübəsini yaxşılaşdırmaq, məhsuldarlığı artırmaq və yenilikçi məhsulların inkişafına töhfə vermək üçün kritik əhəmiyyət daşıyacaq.Səhiyyə xidmətləriTibb mütəxəssisləriSəhiyyə sektorunun gələcəyi, xüsusilə tibb texnologiyalarının inkişafı və əhali qocalması ilə əlaqədar olaraq yüksək tələbatlıdır. Həkimlər, tibb bacıları, laboratoriya texnikləri və tibbi araşdırma mütəxəssisləri həm xəstələrə qulluq, həm də yeni müalicə üsullarının inkişafı üzrə mühüm rol oynayacaqlar. Bu sahədə, xüsusilə onkologiya, kardiologiya, nevrologiya və geriatrik tibb kimi ixtisaslaşmış sahələrdə mütəxəssislərin tələbatı daha da artacaq.Psixoloji dəstək xidmətləriPsixoloji sağlamlıq və məsləhət xidmətləri cəmiyyətin mənəvi və ruhi sağlamlığına qoyulan artan diqqətlə əlaqədar olaraq gələcəkdə daha çox önəm qazanacaq. Psixoloqlar, psixoterapevtlər və məsləhətçilər insanların həyat keyfiyyətlərini yaxşılaşdırmaq üçün vacib xidmətlər təqdim edəcəklər. Bu peşə sahəsi stressin idarə olunması, emosional sağlamlıq, ailə və nikah məsləhətləri, karyera planlaşdırılması və şəxsi inkişaf kimi geniş spektrdə xidmətləri əhatə edəcək. Artan tələbatla birlikdə bu sahədə daha çox ixtisaslaşmış proqramlar və terapiya üsulları inkişaf etdiriləcək.Təhsil və təlimOnlayn təhsil və təlim mütəxəssisləriTexnologiya inkişafı ilə təhsilin onlayn platformalarda təqdim edilməsi təhsil və təlim sahəsindəki mütəxəssislər üçün yeni imkanlar yaradacaq. Onlayn kurslar, e-təlim mütəxəssisləri və virtual tədris metodologiyası üzrə məsləhətçilər tələbələrə və öyrənənlərə interaktiv və fərdiləşdirilmiş təhsil təcrübəsi təqdim edəcəklər. Bu sahədəki mütəxəssislər müxtəlif yaş qruplarına və bacarıq səviyyələrinə uyğun olaraq yenilikçi tədris materialları və proqramlar hazırlayacaqlar.Tədris metodologiyası və innovasiyalarıTədris metodologiyası və innovasiyaları sahəsində çalışan mütəxəssislər təhsilin keyfiyyətini və əlçatanlığını artırmaq üçün yeni yollar axtaracaqlar. Bu, interaktiv oyunlar, virtual reallıq təcrübələri və öyrənmənin fərdiləşdirilməsi kimi yenilikləri əhatə edəcək. Eyni zamanda, bu sahədəki mütəxəssislər təhsil sistemlərinin davamlı inkişafı üçün araşdırmalar aparacaq və daha innovativ yollar kəşf edəcəklər.İnşaat və şəhərsalmaŞəhərsalma və ekoloji dizaynŞəhərsalma və ekoloji dizayn sahələri artan əhali sayı və şəhərləşmə ilə birlikdə gələcəkdə daha da önəm qazanacaq. Şəhərsalma mütəxəssisləri, memarlar və şəhər planlaşdırma mütəxəssisləri şəhərlərin funksionallığını, estetikasını və ekoloji davamlılığını artırmaq üçün çalışacaqlar. «Yaşıl» inşaat və davamlı şəhərsalma layihələri ətraf mühitin qorunması və enerji effektivliyinin artırılması məqsədiylə xüsusi önəm daşıyacaq. Bu sahədə işləyən mühəndislər, şəhərsalma mütəxəssisləri və ekoloji dizaynerlər şəhərlərin daha yaşayışlı, sağlam və davamlı olması üçün yenilikçi layihələr üzərində işləyəcəklər. Bu, həmçinin, ətraf mühitə az təsir edən tikinti materialları və yenilənən enerji mənbələrindən istifadə etməyi də əhatə edəcək.Enerji və təmiz texnologiyalarAlternativ enerji mütəxəssisləriAlternativ enerji, xüsusilə günəş və külək enerjisi sahələri gələcəkdə enerji təminatının əsas qaynaqlarından biri olacaq. Enerji mühəndisləri, texniklər və enerji idarəetmə mütəxəssisləri bu sahədə davamlı və təmiz enerji mənbələrinin inkişafı və istifadəsi üçün yenilikçi həllər təklif edəcəklər. Bu, həmçinin, enerji effektivliyini artırmaq və karbon səviyyəsini azaltmaq üçün yeni texnologiyaların tətbiqinə də əsaslanacaq.Təmiz texnologiyalar və tullantıların idarə edilməsiEkoloji davamlılıq, təmiz texnologiyalar və tullantıları idarəetmə sahələri ətraf mühitin qorunması və tullantıların yenidən emalı ilə bağlı olaraq 2024-cü ildə əhəmiyyətli rol oynayacaq. Bu sahədə çalışan mütəxəssislər tullantıların azaldılması, yenidən istifadəsi və geri dönüşü üçün yenilikçi həllər inkişaf etdirəcəklər. Eyni zamanda, çirklənmənin qarşısını almaq və ətraf mühitin qorunmasına töhfə vermək üçün səylərini artıracaqlar.İqtisadiyyat və maliyyəMaliyyə texnologiyaları (Fintech)Maliyyə texnologiyaları (Fintech) sahəsi bankçılıq və maliyyə xidmətlərində inqilabi dəyişikliklərə səbəb olacaq. Bu sahədə çalışan mütəxəssislər ödəniş sistemləri, kreditləşmə, sərmayə idarəetməsi və sığortaçılıq kimi sahələrdə texnologiya ilə inteqrasiyanı artıracaqlar. Fintech startapları və maliyyə texnologiyaları ilə məşğul olan şirkətlər maliyyə xidmətlərini daha şəffaf, əlçatan və istifadə yönümlü etmək üçün yeniliklər təqdim edəcəklər.İqtisadi təhlil və məsləhətİqtisadi təhlil və məsləhət xidmətləri sahəsi şirkətlərin və hökumətlərin qarşısında duran çətin iqtisadi qərarları anlamaq və həll etmək üçün daha da əhəmiyyət qazanacaq. İqtisadçılar, maliyyə analitikləri və məsləhətçilər dəyişən iqtisadi vəziyyətlərə uyğun olaraq riskləri qiymətləndirəcək, investisiya imkanlarını araşdıracaq və strateji qərarlar üçün lazımi məlumatları təmin edəcəklər. Bu, həmçinin, bazar təhlilləri, maliyyə proqnozları və iqtisadi inkişafların dərin təhlilini əhatə edəcək. İqtisadi təhlil sahəsində çalışan mütəxəssislər məlumatların toplanması, təhlili və təqdim edilməsi vasitəsilə şirkətlərə və dövlət qurumlarına rəqabətdə üstünlük təmin edəcək məsləhətlər verəcəklər.Yaradıcılıq və dizaynRəqəmsal media və dizaynYaradıcılıq və dizayn sahəsində, xüsusilə rəqəmsal media və qrafik dizayn sahələri artan tələbə və texnologiya inkişaflarına uyğun olaraq populyarlığını davam etdirəcək. Rəqəmsal dizaynerlər, qrafik dizaynerlər, veb dizaynerlər və multimediyalı ideya yaradıcıları markaların və şirkətlərin vizual identitetini qurmaq, sosial media kampaniyalarını idarə etmək və interaktiv reklamlar hazırlamaq üçün mühüm rol oynayacaqlar. Bu sahədə çalışan mütəxəssislər müasir dizayn trendlərini izləyərək və yenilikçi yanaşmalar tətbiq edərək müxtəlif platformalarda diqqətçəkici və təsirli vizual məzmun yaradacaqlar.İç məkan dizaynıİç məkan dizaynı yaşayış və iş məkanlarının estetik və funksional olaraq yenidən tərtib edilməsi ehtiyacı ilə bağlı olaraq 2024-cü ildə də populyar olacaq. İç məkan dizaynerləri evləri, ofisləri və ictimai məkanları daha gözəl, rahat və funksional etmək üçün müxtəlif layihələr üzərində işləyəcəklər. Bu sahədə çalışan mütəxəssislər müştərilərin ehtiyaclarını və zövqlərini nəzərə alaraq müasir və davamlı dizayn həlləri təklif edəcəklər. Həmçinin, ekoloji davamlılıq və enerji effektivliyi kimi mühüm məsələləri nəzərə alaraq «yaşıl» dizayn elementlərini layihələrinə inteqrasiya edəcəklər.Nəticə2024-cü ildə populyar olacaq peşələr texnologiya, səhiyyə, təhsil, inşaat, enerji, iqtisadiyyat və yaradıcılıq kimi müxtəlif sahələri əhatə edir. Bu peşələr dəyişən dünya iqtisadiyyatında və texnoloji inkişaflarda mühüm rol oynayacaq. Müxtəlif sahələrdəki bu peşələr həm fərdi karyera inkişafı, həm də cəmiyyət üçün geniş imkanlar yaradacaq. Onlar davamlı inkişaf, texnoloji yeniliklər və sosial dəyişikliklərə uyğun olaraq iş bazarında əhəmiyyətli yer tutacaq. 2024-cü ilə aid iş elanlarını busy.az saytında tapa bilərsiniz.
| ['peşələr', 'populyar peşələr', 'karyera', 'karyera seçmək', 'karyera yolu'] |
6 | https://kayzen.az/blog/istinad-h%C9%99r%C9%99k%C9%99t/29136/%C9%99z%C9%99l%C9%99-spazm%C4%B1-n%C9%99dir-%C9%99z%C9%99l%C9%99-s%C4%B1x%C4%B1lmas%C4%B1-s%C9%99b%C9%99bl%C9%99ri-v%C9%99-m%C3%BCalic%C9%99si.html | Əzələ spazmı nədir ? Əzələ sıxılması səbəbləri və müalicəsi | nigarm | istinad-hərəkət apparatı | 5 dekabr 2023, 10:24 |
Əzələ spazmı sinirlər tərəfindən əzələlərə birdən-birə həddindən artıq siqnalların ötürülməsi ilə ortaya çıxan bir haldır. Bunun əsas səbəbi isə beyninin soyuq əzələ kütləsinə bəzi hərəkətləri anidən etməsinə olan tələbkarlığıdır. Normal halda əzələlərin müəyyən hərəkətləri icra edə bilməsi üçün əzələ yağ toxumasının isinməsi və lazımi qədər protein və s. başqa vitaminləri depolaşdırılması gərəklidir. Ən çox ayaqların ön və arxa tərəfində uyuşmalar ilə hiss edilən əzələ spazmı, həmçinin əllərdə, beldə, qarın nahiyəsində də görülə bilir. Əzələ spazmı bir və ya daha çox əzələnizin qəfil və məcburi bir şəkildə daralmasıdır. Bu hal adətən özünü gecələr yuxudan oyananda və ya qəfil çarpayıda hərəkət etdikdə baş verir və güclü ağrıya səbəb olur. Ümumiyyətlə zərərsiz olsa da, əzələ spazmı, bundan müəyyən qədər təsirlənmiş əzələdən istifadəni müvəqqəti olaraq qeyri-mümkün edə bilər.Bel və çiyinlər ən çox əzələ sıxılması rast gəlinən digər nahiyələrdir. Şiddətli spazmlar insanı yuxudan oyada bildiyi kimi, həmçinin yeriməsini də çətinləşdirə bilər. Müəyyən əzələ qruplarında baş verə biləcək bu şəkildə əzələ sıxılmaları bütün bədənə təsir edə biləcək səviyyəyə belə çata bilir. Bəzi hallarda isə belə əzələ dartılması hallarına şişlik kimi əlavə şikayətlər də qoşula bilər. Bu kimi spazmlar bir neçə saniyə ərzində keçib gedə biləcəyi kimi bəzən 15 dəqiqəyə qədər də uzaya bilir.Əzələ sıxılması hansı simptomlarla görülür?Əksər əzələ spazmları ayaq əzələlərində inkişaf edir. Əzələ spazmı olduğu zaman qəfil, kəskin ağrılardan əlavə, dərinizin altında sərt bir əzələ toxuması hiss edə və ya görə bilərsiniz. Uzun müddət idman və ya fiziki əmək, xüsusilə isti hava əzələ sıxılması şikayətlərinə səbəb ola bilər. Bundan əlavə bəzi dərmanlar və müəyyən tibbi şərtlər də əzələ spazmına səbəb olur. Xroniki hal almamış belə şikayətləri evdə özünüzə qulluq tədbirləri ilə müalicə edə bilərsiniz. Əzələ sıxılması əzələlərin həddindən artıq yorulması kimi keçici bir səbəbdən ola biləcəyi kimi, həmçinin spazmların arxasında ciddi bir sağlıq problemi də görülə bilər. Buna görə spazmların şiddətinin artdığı və daimi bir hala gəldiyi zaman mütləq bir mütəxəssis həkimə müraciət edilməlidir.Əgər sizdə də bu hallar baş verirsə, həkimə müraciət edin:Spazmlar şiddətli narahatlığa səbəb olursa;Ayaq şişməsi, qızartı və ya dəri dəyişiklikləri ilə birgə görülürsə;Əzələ zəifliyi ilə əlaqələndirilirsə;Tez-tez baş verirsə;Özünə qulluqla yaxşılaşmırsa;Gərgin idmanla əlaqələndirilmirsə.Əzələ sıxılmasının səbəbləriƏzələnin həddindən artıq istifadəsi, susuzlaşdırma, əzələ gərginliyi və ya sadəcə uzun müddət bir mövqe tutmaq əzələ spazmına səbəb ola bilər. Lakin bir çox hallarda bunun yaranmasının səbəbi məlum olmur. Əksər əzələ spazmı zərərsiz olsa da, bəziləri əsas tibbi vəziyyətlə əlaqəli ola bilər, məsələn:Yetərsiz qan dövranı. Əsasən idmanla məşğul olan insanlarda ayaqdakı qan axışının yetərsizliyi, son dərəcə şiddətli əzələ spazmlarına səbəb ola bilər. Həmçinin adi insanlar da yürüyüş edərkən, idman hərəkətləri yerinə yetirərkən və ya digər aktivitələrlə məşğul olarkən əzələ sıxılması ilə qarşılaşa bilərlər.Sinir sıxılması. Onurğadakı sinirlərin sıxılması əzələ spazmının bir digər səbəbidir. Bu zaman ayaqlardakı ağrı şikayətləri uzun yürüyüş hallarında daha da ciddi formada hiss edilə bilər.Mineral əksikliyi. Bu hal adətən uzun müddət dieta saxlayan insanlarda olur. Dietinizdə çox az kalium, kalsium, natrium və ya maqnezium qəbul etmək əzələ spazmı yarada bilər. Diuretiklər, yüksək təzyiq üçün tez-tez təyin olunan dərmanlar da qanda bu mineralların sayını azalda bilir.Dehidratasiya (Susuzlaşma). Orqanizimin həddindən artıq su itirməsi əzələ sıxılmasına səbəb ola bilir. Bir çox şəxslərdə idman sonrası yaranan ağrıların səbəbi də məhz elə bununla əlaqəlidir. Bundan əlavə, isti və nəmli hava da dehidratasiya riskini artırdığı üçün spazmın səbəblərindən hesab edilir.Piylənmə və digər xəstəliklər. Orqanizmi ayaqda tutan əzələlərin gərilməsinə səbəb olan piylənmə boyundakı əzələlərin spazmlarının başlıca risk faktorudur. Həmçinin şəkərli diabet, anemiya, zob, böyrək problemləri olan şəxslər də risk altındadırlar.Sinir sistemi ilə əlaqəli xəstəliklər. Onurğa xəstəlikləri, multipl skleroz, amiyotrofik skleroz kimi sinir sistemi xəstəlikləri çox zaman əzələ sıxılmaları ilə əlaqəli olmaqdadırlar.Yaş. Yaşlı insanlar getdikcə əzələ kütləsini itirirlər, buna görə də qalan əzələ kütləsində əzələ spazmının yaranması ilə daha çox əziyyət çəkə bilərlər.Boyunda əzələ sıxılmasıYatarkən həddindən artıq yüksək və ya alçaq yastıqdan istifadə etmək, saatlarca masaüstü işlərdə və kompyuter arxasında işləmək və s. başqa səbəblərlə əlaqəli yarana bilir. Bütün bu kimi hallar boyun əzələlərinin gərilməsinə və bu da həmin əzələlərin sinirlərə basqı etməsinə səbəb olur. Son nəticədə boyunda müəyyən ağrılar hiss edilməyə başlayır. Boyunu hərəkət etdirməkdə, hətta başınızı qaldırmaqda belə çətinlik çəkə bilərsiniz. Bu zaman müalicədə isti kompreslərdən istifadə oluna bilər. Əgər heç bir faydası görülməzsə, fizioterapevtik müalicə və ya əzələləri genişləndirmək üçün müəyyən ağrıkəsicilərdən istifadə oluna bilər.Beldə əzələ sıxılmasıHərəkətdə çətinlik, gücsüzlük, əzələlərdə gərginlik və s. başqa fərqli səbəblərdən meydana gələn əzələ spazmı bel və çiyin əzələlərinin yığılması ilə əlaqədardır. Bu cür spazmnlar onurğa ətrafındakı sinir köklərinin gərilməsi səbəbinə səbəb olan yorğunluq, stress, depressiya kimi problemlər, uzun müddət hərəkətsiz qalmış onurğa əzələlərinin anidən hərəkət etdirilməsi kimi fərqli səbəblərdən yarana bilər. Bel əzələlərindəki spazmların müalicəsində isti kompreslərlə yanaşı həmçinin əzələləri boşaldacaq, genişləndirəcək bir sıra kremlərdən istifadə, bel və onurğa masajı, qidada kalsium və natriumun qəbulunun artırılması və s. başqa üsullar müsbət nəticə verə bilməkdədirlər.Əzələ spazmı hansı üsullarla qarşısı alına bilər?Nevroloq Jalə Qarayeva əzələ spazmından əziyyət çəkən şəxslərə ilkin vəziyyətdə nələr etməli olduqları haqda məlumat verib. Ancaq həkim nevroloq qeyd edib ki, yaxşı olar ki, belə problemi olan şəxslər həkimə müraciət etsin. Bu addımlar krampların qarşısını almağa kömək edə bilər:İlkin olaraq hər gün çox miqdarda maye için. Miqdar nə yediyinizdən, cinsinizdən, fəaliyyət səviyyənizdən, hava, sağlamlığınız, yaşınız və qəbul etdiyiniz dərmanlardan asılıdır. Maye əzələlərinizi büzməyə, istirahət etməyə, əzələ hüceyrələrini nəmlənməsinə və daha az qıcıqlanmasına kömək edir. Fəaliyyət zamanı müntəzəm olaraq maye qəbul edin.Əzələlərinizi dartın. Uzunmüddətli əzələ fəaliyyətində əvvəl və sonra uzanın. Gecələr əzələ spazmalarına meyllisinizsə, yatmazdan əvvəl uzanıq qalın. Yuxudan bir neçə dəqiqə əvvəl stasionar bir velosiped sürmək kimi yüngül məşqlər edin ki, bu da yatarkən spazmların qarşısını almaqda sizlərə kömək edə bilər.
| ['əzələ'] |
7 | https://kayzen.az/blog/d%C9%99ri-z%C3%B6hr%C9%99vi/29128/vitiliqo-n%C9%99dir.html | Vitiliqo nədir? | nigarm | dəri-zöhrəvi xəstəliklər | 21 noyabr 2023, 14:01 |
Vitiliqo dəriyə düşən ağ ləkələrdir. El arasında bu xəstəliyə «piqment pozuqluğu» da deyilir. Amma piqment pozuqluğu ilə vitiliqo arasında böyük fərq var. O olduqca ciddi bir xəstəlikdir. Vitiliqonun əsl səbəbi hələ də tibb elminə məlum deyil. Amma ilkin mülahizələrə görə, vitiliqonun yaranma səbəbi orqanizmdə melanin hüceyrələrinin itkisidir. Melanin hüceyrələri dəriyə rəng verir. Onlar parçalanıb, dağılanda dərinin həmin hissələri ağarmağa başlayır. Melaninlərin dağılmasına səbəb immunitetin olduqca aşağı düşməsi və ya dərinin zədələnməsidir. Vitiliqo zamanı dəridə olduqca açıq rəngdə, qıraqları tünd xətli ləkələr əmələ gəlir.Xəstəliyin məkanı: üz, dodaq, boyun, sinə, cinsiyyət orqanı, dirsək və əllərdir.Əgər insanda gözün tor gişasının rənginin dəyişməsi, qaş, kirpik və saçın tökülməsi, dəridə ağ ləkə əmələ gəlməsi və həmin yerdə tükün ağarması, ağzın kənarlarında rəng dəyişikliyi, dərinin get-gedə qocalması halları müşahidə olunursa, demək həmin şəxs «vitiliqo» xəstəliyinə tutulub.Səbəb nədir?
Vitiliqonun yaranmasının ilkin səbəbi avto — immun sisteminin fəaliyyətinin pozulmasıdır. Xəstələrin 60 faizində isə vitiliqonun yaranmasına səbəb genetik faktorlardır. Əgər nəsildə kimdəsə vitiliqo olubsa, bu övlada və ya nəvəyə ötürülür. Stress də xəstəliyin yaranmasına səbəb olan risk faktorlarındandır. Stress melanin hüceyrələrini korlayır və dəri öz rəngini itirməyə başlayır.Kimlər risk altındadır?Diabet xəstələriSinir sistemlərində problem olanlarGöbələk xəstəliyinə meyilli olanlarXərçəng xəstələriBədənində günəş yanığı olanlarPlastik əməliyyat etdirənlərVitiliqonun fəsadları:
Bədənin hansısa bir yerində kiçik ağ ləkə əmələ gəldikdə dərhal həkimə müraciət etmək lazımdır. Əks halda bu ləkə böyüyərək, daha dəhşətli fəsadlar ortaya çıxarar. Müalicəsiz qalan vitiliqo xəstəliyinin xərçəngə çevrilmə risqi böyükdür. Əksər hallarda isə vitiliqo xəstələrində tiroit xəstəlikləri meydana gəlir. Xəstədə qan azlığı başlayır. Vitiliqoya düçar olan adamda get-gedə keçəlləşmə olur. Zaman keçdikcə bədənin bütün hissələrində və başda tük olmur.Müalicə necə aparılmalıdır?
Əvvəlcə xəstəliyin yaranma səbəbi aşkarlanır. Müalicə zamanı xəstədəki ağ ləkələrin ölçüsü, olduğu yer, xəstənin yaşı kimi faktorlar nəzərə alınmalıdır. Hər xəstəyə eyni müalicə metodu tədbiq olunmur. Vitiliqo xəstələri daim günəşdənqoruyucu kremlər istifadə etməlidir. Xəstəliyin birdəfəlik müalicəsi yoxdur. Dərman vasitəsilə onun irəliləməsinin qarşısını almaq mümkündür. Son zamanlar vitiliqo üçün tətbiq olunan ən təsirli üsul lokal ultrabənövşəyi B (UVB) işıq müalicəsidir. Bu müalicə yalnız bədənin ləkə olan bölgələrinə tətbiq olunur. Beləcə, ləkənin böyüməsinin qarşısı alınır. Xəstəlik zamanı cərrahi müdaxilə də edilir. Bu, yalnız kiçik olan ağ ləkələrin aradan qaldırılması zamanı əlverişlidir.Profilaktik tədbir:
A, B, C, E vitaminləri, mis, sink və manqan kimi mikroelementlər qəbul edin. Ləkələri görünməz etmək üçün ağaran hissəyə qaralmaq üçün lazım olan lasyonlardan çəkmək olar. Siqaretdən uzaq olmaq mütləqdir. Günəş altında gəzmək qətiyyən olmaz. Əgər günəleyhinə istifadə edilən kremlər qaşınti verirsə, ondan uzaq durmaq lazımdır. Çoxlu qoyun əti, banan, portağal, limon, fındıq, cəfəri, kartof, kələm, alma, lobya, üzüm, sazan balığı, göbələk yemək məsləhətdir.
| ['dəri xəstəlikləri', 'dəri xəstəlikləri haqqında', 'vitiliqo'] |
8 | https://kayzen.az/blog/Bilirsinizmi/29085/bilirdinizmi.html | Bilirdinizmi? | nigarm | Bilirsinizmi? | 17 noyabr 2023, 14:12 |
Bəzi maraqlı faktlar var ki, bir çoxlarımızın onlar haqqında məlumatı yoxdur.1. Dünya yarananandan bu günə qədərki hər şeyi 24 saata sığdırmağa çalışsaq, insanlar bu vaxtın sadəcə 1 dəqiqə 17 saniyəsini təşkil edər.2. Helikoprin adlı köpək balığının 270 milyon öncə yaşadığı düşünülür. Onu qəribə edən özəlliyi isə mişar dişli dairəvi çənəsi olub.3. Çində ingiliscə danışanların sayı Amerikadakılardan daha çoxdur.4. Çox məcbur qalmadıqca qar yeməyin. Çünki onu əritmək üçün bədəndə olduqca çox enerji sərf edilir.5. İnsanlar oksigensiz 3 dəqiqə, susuz 3 gün və yemək yemədən 3 həftə yaşaya bilər.6. 2011-ci ildə Yaponiyada baş verən 8,9 ballıq zəlzələ nəticəsində günlərin uzunluğu 1,8 mikro saniyə azalıb. 7. Qarışqalar məcbur qaldıqlarında 2 həftə ərzində suyun altında yaşaya bilirlər.8. Vakuumda (havasız və cazibə qüvvəsinin olmadığı məkanda) ağlamaq mümkün deyil. Çünki göz yaşı aşağı doğru hərəkət edə bilmir və gözdən yaş çıxmır.9. İnsanların omba sümüyü betondan daha möhkəmdir.10. Ağcaqanad əleyhinə spreylər əslində onların insanlara yaxınlaşmasını əngəlləmir. Sadəcə olaraq ağcaqanadların hissiyatını bağlayır və bir növ insanları gizləyir.11. “Süd yolu” qalaktikasında 400 milyarddan çox ulduz olduğu düşünülür.12. Bir insan gündə ən az 500 litr oksigen istifadə edir.13. Hər gün 275 milyona yaxın yeni ulduz yaranır.15. Gözlərin hər biri 130 milyondan çox görmə sinir hüceyrəsindən ibarətdir. Hər hüceyrənin içində isə 100 trilyon atom var. Bu rəqəmlər isə ümumilikdə dünyadakı bütün ulduzların sayından daha çoxdur.16. Hazırda dəniz aləmində 180-nə yaxın balıq növü işıq görmədən yaşayır.17. Əgər bir sözü xatırlamaqda çətinlik çəksəniz, yumruğunuzu sıxın. O zaman beyinin fəaliyyəti daha da artır və yaddaşı işə salmağa kömək edir.17. 600 kiloqramlıq bir balinanın ürək damarının içinə bir insan yerləşə bilər.18. Bir insan yaşadığı müddətdə ortalama 23 min dəfə göz qırpır, 100 min dəfə ürəyi döyünər, 23 min dəfə nəfəs alar, qaraciyərləri ilə 1500 litr qan süzülər, mədəsi ilə 2 litr asit turşusu istehsal edər.
| ['maraqlıdır', 'bilirsinizmi', 'sən demə', 'maraqlı faktlar', 'maraqlı məlumatlar', 'məlumatlar'] |
9 | https://kayzen.az/blog/azerbaycan/29125/yall%C4%B1-r%C9%99qsi.html | Yallı rəqsi | Apollon | Azərbaycan | 12 noyabr 2023, 14:30 |
Xalq rəqslərindən olan yallıların mənşəyi və yaşı dəqiq müəyyənləşdirilməyib. Ən qədim və geniş təsvirinə Qobustan, Gəmiqaya qayaüstü rəsmlərində, daha sonra isə Nizami Gəncəvinin «Xosrov və Şirin» poemasında rast gəlinir. Digər xalqlarda da yallıya bənzər rəqslər mövcuddur. Lakin yallılar türk xalqlarının rəqs sistemi hesab edilir. Bu ad altında onlarca müstəqil rəqs toplanıb, onlar da üç yerə bölünür: yalnız musiqili, musiqili və vokal (səsli), bir də (musiqisiz ifa olunan) dil yallıları. Dil yallıları musiqisiz ifa olunur. Bu yallı növü ən qədim oyun hesab edilir. Çünki bunlar hələ musiqi alətləri icad edilməmişdən əvvəl düşünülmüş oyunlardır.
Çalğı alətlərinin mövcud olmadığı çağlarda, təqribən 10 min il əvvəl yaranması ehtimal edilən yallılar barədə məlumat kifayət qədərdir. Adı zaman keçdikcə təhrif olunan (əvvəllər «yollu», sonra «yelli» kimi işlənsə də, dövrümüzə «yallı» forması ilə çatıb) yallıların hər üç növünün maraqlı izahı var. Yollular ibtidai insanların uğurlu ovdan sonra od ətrafında keçirdiyi şadlığın rəmzidir. Ova gedərkən sıra ilə gedib cəngəlliklərdə yolaçma yozumu var. Ona görə də «yollu» adlandırılıb. Rəvayətə görə, ibtidai insanların uçmaq istəyindən yaranıb bu rəqs forması. Belə ki, bu yel əsdiyi zaman dağın zirvəsinə qalxaraq əl-ələ verib uçmağa hazırlaşmalarının simvolik olaraq göstərilməsidir. «Yelli» adı da bununla bağlı olub. Lakin hər iki versiya həqiqətə az oxşadığından rəqsin «yallı» adı daha doğru hesab edilib. Bu da «səf-səf», sıra ilə düzülüb əl-ələ vermək, birlikdə olmaq mənasını daşıyır. O da unudulmamalıdır ki, qardaş Türkiyədə (bu ifadə bizim də leksikonumuza daxildir) yallı «halay» adı ilə qorunub saxlanır. Digər xalq oyunlarından fərqli olaraq, toy şənliklərində zurnaçı (dəmkeşi ilə birlikdə) və nağaraçıdan ibarət çalğıçıların ifasında on-on beş (hətta bəzən onların sayı onlarca ola bilir) nəfərin kütləvi şəkildə rəqsi deməkdir yallı.
Dəstəbaşının əlində işarə verən dəsmal, yaxud adi çubuq ola bilər. Həmin adama yallıbaşı da deyirlər. Dəstənin sonuncu nəfəri isə ayaqçı adlanır. Asta hərəkətlərlə başlanan yallı çox ritmik, sürətli və sonda hay-harayla başa çatır. Yallıların respublikamızın hər bölgəsində sevimli xalq rəqslərindən biri kimi qorunub yaşadılmasına baxmayaraq, onlar daha çox Naxçıvan ərazisində yayılıb, o cümlədən Şərurda. Dahi Üzeyir Hacıbəylinin fikridir ki, Azərbaycanda yallıların beşiyi Şərurdur. Hazırda burada 3 yallı ansamblı fəaliyyət göstərir. Naxçıvanda ötən ilin sentyabr ayında yallılarla bağlı konfrans da keçirilib. Həmin konfransda «Yallıların mənşəyi», «Yallıların tədqiqi tarixindən», «Yallılar folklor örnəkləri kimi», «Yallıların yayılma arealı», "Şərur" xalq yallı ansamblının fəaliyyət tarixi", "Şərur qönçələri" uşaq yallı ansamblının fəaliyyəti — ardıcıllar", «Yallılar milli rəqslərimizdir», «Yallılar milli musiqimizin bir qolu kimi», «Yallı ifaçıları» və s. mövzularda ətraflı söz açılıb, mütəxəssislərin fikirləri dinlənilib. Həmin konfransdan sonra yallıların tədqiqi haqqında kitabın nəşr olunması, bu rəqslərin dünyada tanıdılması məqsədilə işçi qrupunun idarə heyəti və 20 nəfərdən ibarət üzv müəyyənləşdirilib. Deyilənlərə görə, Şərurda yallının 20 növü var, halbuki vaxtilə onların sayı yüzə yaxın olub: "Çolağı", "Üçaddım", «Qaz-qazı», «Köçəri», "İkiayaq", «Qaleyi», "Çöp-çöpü" və sair. Vokal yallıları oxuya-oxuya oynayırlar. Misal kimi «Gülümey»lə «Haxışta»nı göstərmək olar. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, bu növ yallılar respublikamızın bütün bölgələrində, xüsusən cənub və şimal rayonlarda da qorunub saxlanır.
Yallılar milli-mənəvi dəyərlərdən biri kimi nəsildən-nəslə ötürülməklə yaşadılır. Tonqal ətrafında yallı getmək milli adət-ənənə halını alıb. «Atəşdə oyun» adlandırılan bu yallı bəşər sivilizasiyasının ilkinliyinin, ibtidai icma dövrünün yadigarı kimi sevilir. Yallılar ilk vaxtlar ümumən ibtidai insanların, sonralar isə tayfaların, millət və xalqların birlik rəmzi kimi də dəyərləndirilir. Onların yaranma tarixi əlifbadan, eləcə də yazılı mədəniyyət nümunələrindən əvvəllərə təsadüf edir. Əməkdar incəsənət xadimi Vasif Çörəkçinin dediyinə görə, yallının ən qədim növlərindən biri olan «Qaladan-qalaya» adlı yallıda insanların döyüş əhval-ruhiyyəsini, cəsarət və mübarizliyini əks etdirən maraqlı səhnələr var. Musiqi sədalarına uyğun olaraq ifaçılar rəqsə ağır templə başlayırlar, sanki döyüş meydanında düşmənlə üz-üzə gəliblər. Rəqsin sonrakı hissəsində isə hərəkət müəyyən qədər sürətlənir, «Cəngi»nin sədaları döyüş məqamının çatdığını bildirir: tərəflər üz-üzə dayanırlar. Dəstə başçıları öz güclərini göstərirlər. Oyunun digər hissəsində isə qılınca əl atılır. Məğlub tərəf qalib gəlmək əzmini göstərir. Qan töküləcəyini, düşmənçilik yarana biləcəyini görən ağbirçək ana meydana gələrək yaylığı ilə döyüşün qarşısını alır. Qeyd etdiyimiz kimi, yallıların qorunub saxlanmasında xalqla birlikdə xüsusi rəqs qrupu və ansamblların da üzərinə böyük məsuliyyət düşür. Bu baxımdan 1924-cü ildən fəaliyyətə başlayan "Şərur" xalq yallı ansamblı çox iş görür.
Kollektivin şöhrətlənməsində və öz repertuarını genişləndirməsində Azərbaycanın böyük musiqiçi və bəstəkarı Üzeyir Hacıbəylinin xidmətləri də danılmazdır. 1937-ci ildə SSRİ Ali Sovetinə Şərurdan deputat seçilən dahi sənətkar bölgədə musiqinin inkişafına da qayğı və yardım göstərib. "Şərur Azərbaycan folklor mədəniyyətinin beşiyidir" söyləyən dahi musiqiçi həyat yoldaşı ilə birlikdə dəfələrlə ansamblın çıxışlarını dinləyib. 1970-ci ildə Bakıda keçirilən «Naxçıvan mədəniyyət günləri»ndə muxtar respublikanı təmsil edən kollektivlər sırasında bu ansambl da olub. Mərkəzi sarayda yekun tədbirdə iştirak edən, o vaxt respublikanın rəhbəri olan ulu öndər Heydər Əliyev konsertdən sonra səhnə arxasında ifaçılarla söhbətində bu ansamblın çıxışından razı qaldığını deyərək, tövsiyə və tapşırıqlarını da verib: «Yallılar bizim keçmişimiz, bugünümüz, gələcəyimizdir… Yallını qoruyub saxlayın. Bu, Naxçıvanın tacıdır». Mütəxəssislər deyirlər ki, xoreoqrafiya məzmununa görə yallılar iki növə ayrılır: süjet və rəqs tipli oyunlar. Süjetli oyunlar müəyyən hadisəni təsvir etdiyinə görə teatrlaşmış xalq oyunlarına bənzəyir. Bu rəqslərdə zarafat, gülüş üstünlük təşkil etsə də, digər yallılarda ifa və yeriş elementləri diqqəti çəkir. «Tənzərə», «El yallısı», «Gopu», «Qaz-qazı», «Köçəri», «Urfanı», «Qaladan-qalaya» belə yallı nümunələridir. Milli-mənəvi sərvətlərimizin qorunması sahəsində itirdiklərimiz də az olmayıb: tariximizin müəyyən dövrlərində incəsənətin bu sahəsinə maraq xeyli azaldığından onun bir çox nümunələri unudulub. Ötən əsrin 70-ci illərindən isə milli folklor rəqslərinin tədqiqi və təbliği istiqamətində əsaslı və ardıcıl tədbirlərin həyata keçirilməsinə başlanılıb. Bu səbəbdən də unudulmaqda olan yallı növlərinin bir çoxu yenidən həyata qaytarılıb. Onlardan «Hoynərə» və «Dönə» yallılarının adlarını çəkmək olar. Rəqslərimizin və ümumiyyətlə, milli musiqimizin mahir ifaçısı, tədqiqatçısı xalq artisti Əminə Dilbazinin fikrincə, oğuz ellərinin məişəti, yaşam tərzi, dünyabaxışı «Dədə Qorqud» boylarında sözlə, yallılarda isə ritmik hərəkətlərlə, «rəqs dili» ilə ifadə edilir: "...Söz demədən o, xalqımıza məxsus bütün xüsusiyyətləri, onun kimliyini, tarixini, mədəniyyətini bütün millətlərə aşılaya bilir". Məhəmməd NƏRİMANOĞLU Azərbaycan.-2013.- 31 yanvar.- S.7.
| ['yallı rəqsi haqqında', 'yallı'] |
10 | https://kayzen.az/blog/sendeme/29112/sevdiyiniz-meyv%C9%99l%C9%99r-sizin-haqq%C4%B1n%C4%B1zda-n%C9%99-deyir.html | Sevdiyiniz meyvələr sizin haqqınızda nə deyir? | nigarm | Sən demə | 11 noyabr 2023, 14:50 |
Qarşılıqlı münasibətlərdə ən çətin məsələ insanı tanımaqdır. Bəzən bunun üçün uzun illər tələb olunur. Gündəlik ünsiyyətdə olduğumuz şəxsi daha yaxşı tanımaq üçün onun davranışına, həyat tərzinə, əxlaqına, yaxın ətrafına və sair bu kimi faktorlara diqqət yetirib nəticə çıxarmağa çalışırıq. Bunlarla yanaşı, insanın xarakterini müəyyənləşdirməyin daha rahat bir üsulu da var. Bunun üçün sadəcə tanımaq istədiyiniz adamın hansı meyvəni daha çox xoşladığını bilmək kifayətdir. Almaya üstünlük verənlər zəhmətkeş, əməyi sevən, heç bir çətinlikdən qorxmayan insanlardır. Belə insanlar dara düşən adamlardan köməklərini əsirgəmirlər. Almanı sevənlər özlərinə inamlı,ətrafdakılara etibarlı olurlar. Bu meyvəni xoşlayanlar nikbindirlər, gələcəyə böyük ümidlə baxırlar.Armudu xoşlayanlar münasibətlərə yüksək qiymət verirlər, dostluqda etibarlı olurlar, təkliyi sevmirlər, məclislərdə şən olmaları ilə fərqlənirlər. Bu meyvəyə üstünlük verənlər zövqlü olurlar, alış-veriş zamanı seçimlərinə xüsusi diqqət yetirirlər.Üzümü xoşlayanlar sözünün üstündə durmağı, sirr saxlamağı bacaran insanlardır. Onlar açıq olmağı, özləri haqqında danışmağı çox da xoşlamırlar. Qapalılığı sevən bu insanlar sadə həyat tərzinə üstünlük verirlər və onlara həvalə olunan işə çox ciddi və məsuliyyətlə yanaşırlar.Çiyələyi sevənlər ünsiyyətcil, ən çətin adamlarla belə dil tapmağı bacarırlar. Çiyələk dadından zövq alanlar problemlərini şirin dillə, mülayimliklə həll etməyə üstünlük verirlər. Onları özlərindən çıxarmaq çətin olur, daxilən sakit olmaları baş verən hadisələrə soyuq başla yanaşmağa imkan verir.Qarpızı xoşlayanlar həyatın reallıqları ilə barışmağı bacaran insanlardır. Bu insanlar mübahisələri, şikayətlənməyi, fikirləri ilə kimi isə bezdirməyi, nəyi isə inandırmağı sevmirlər. Qarpıza üstünlük verənlərin öz həyat fəlsəfəsi olur və onlar həyatda istədiklərinə nail olmağı bacarırlar.Banan güclü və mərd insanların sevdiyi meyvədir. Bu meyvəni sevənlər xeyirxah, xoş niyyətli olurlar. Onlar güclü olsalar da sadəlövhlükləri ucbatından ətrafdakılara tez inanırlar. Bu səbəbdən də arzularının həyata keçirilməsində problemlərlə tez-tez üzləşirlər.Şaftalını sevənlər geniş ürəyə malik olurlar. Bu insanlar ilk baxışdan qətiyyətsiz insan təəssüratı yaratsalar da qısa ünsiyyətdən sonra özlərini tanıda bilirlər. Onlar üçün həyatlarında ən önəmli insan azadlığı, fikirlərinin sərbəst ifadə etməsidir. Şaftalı həvəskarları istədiklərinə asanlıqla nail ola bilirlər.Gilas və gilənarı sevənlər uşaqlıq dövrlərini unutmayanlardır. Bu meyvələrə üstünlük verənlər zarafatı, şıltaqlığı sevən insanlardır. Bu seçimdə olanlar həmçinin səmimiyyətləri ilə fərqlənirlər. Onlar öz doğmaları üçün həyatlarındakı hər şeyi qurban verməyə hazırdırlar.Kivi şən insanların meyvəsidir. Onlar heç vaxt deyinmirlər, yerli-yersiz şikayətlənməyi, narazı qalmağı sevmirlər. Həmişə bayram əhvalında olan kivi sevərlər ətrafdakılara xoş ovqat bəxş etməkdən zövq alırlar.Moruq özünə güvənənlərin seçimidir. Onlar gördükləri işi elə-belə həyata keçirmirlər. Moruğu sevənlər onlara olan ehtiyacın ifadə olunmasını sevirlər. Eqoistlikləri ilə seçilən bu insanlar adətən həyatdakı bütün işlərin icrasında mükəmməl olurlar.Limon həvəskarlarının işləri çətinlikdən keçsə də onlar problemlərinin həllində mübariz olmağa qadir olan insanlardır. Limonu sevən insanlarla hətta kəşfiyyata da getmək olar. Turş zövqlü bu insanlara ən çətin məqamlarda belə etibar etmək olar.Ananas gözəllik aşiqlərinin meyvəsidir. Onlar bütün məsələlərdə gözəllik axtaranlardır. Bu meyvənin həvəskarları sevməyi və sevilməyi, ətrafdakı insanları özlərinə cəlb etməyi bacarırlar.
| ['xarakter analizi', 'meyvələr', 'insan analizi', 'xarakter tipləri', 'xarakterin əlamətləri'] |
11 | https://kayzen.az/blog/Nedir/29122/q%C4%B1j%C4%B1-n%C9%99dir.html | Qıjı nədir? | Apollon | Nədir? | 10 noyabr 2023, 22:17 |
Qıjı termini ölkəmizdə, xüsusilə də bəzi gənclərin arasında getdikcə yayılmağa və istifadə olunmağa başlayıb. Bir çox insanlar hesab edirlər ki, “qıjı” sözü “çuşka”, yaxud da “kənddən gəlmiş” sözlərinin sinonimidir. Lakin, bu təbii ki belə deyil.
Qıjı cəmiyyətdə özünü aparmaq barədə heç bir təsəvvürü olmayan, ədəb və sadə etika qaydalarını bilməyən adamdır. Bu, mənfi keyfiyyətləri özündə toplayan özünəməxsus bir obrazdır. Qıjı dar və çox məhdud dünyagörüşə malik insandır. O, ömründə heç bir kitabın üzünü açmayıb, dünyada baş verənlərlə maraqlanmayıb.
Qıjıların həyatında əsas məqsəd və arzular – ev, maşın, qız, pul və kafe-barlardır. Yaxşı təhsil almaq, cəmiyyətin və ölkəsinin xeyrinə əmək qıjıların maraq dairəsinə daxil deyil. Qıjıların sevimli məşğuliyyəti – küçədə qızlara “padxod” eləmək və onlara “necəsən maralım, ceyranım”, “qəşəngsən”, “salam krasavica”, “ay gözəl gəl tanış olaq” və s. kimi ucuz atmacalardan istifadə etməklə söz atmaqdır. Belə hallarda qızlar — əgər özləri də qıjı deyillərsə — geriyə baxmadan gedirlər.
“Qıjı geyimi” adını almış özünəməxsus geyim üslubu xüsusilə fərqlənir. Belə geyim sayəsində siz qarşınızda qıjının yoxsa adi vətəndaşın dayandığını dərhal müəyyənləşdirə bilərsiniz. Cəmiyyətin bu təbəqəsinin nümayəndələri inkubator üslubunda geyimə üstünlük verirlər – onların bütün paltarları eyni olur. Ötən il qıjılar Avropada bir neçə il əvvəl mövcud olmuş, lakin onlara bir müddət əvvəl gəlib çatmış ağ corabla qırmızı makasin və qırmızı kəmər dəbini canlandırırlar. Onların hamısı bu qırmızı geyimləri geyənərək fəxrlə şəhərdə gəzir və hesab edirdilər ki, dünya yalnız onların ətrafında fırlanır, onlar planetimizin ən dəbli oğlan və qızlarıdır. Müasir gəncliyin belə “unikal” nümayəndələrinin əks olunduğu fotoşəkillər bir anda bütün interneti, o cümlədən “Facebook” kimi sosial şəbəkələri doldurdu. “Facebook”-da onlar çoxsaylı şərhlər və müzakirələrin qəhrəmanlarına çevrildilər. Bundan başqa, özlərini qızıl gəncliyin, oğru dünyasının nümayəndələri, ultramüasir oğlanlar, qanqsterlər hesab edən, həyatlarını tamamilə kef, heç bir sərhəd və qadağaların olmadığı kimi görən “müasir” oğlanların sosial şəbəkədə qeydiyyat zamanı istifadə etdikləri “orijinal” adlar heyrət doğurur. Hər şeyə, hər yerdə və həmişə icazə var. Hər gün “razborka”, şəhərdə mənasız avaralanma, maşında ötüşmə, davalar, bıçaqla, həmçinin “odlu silahla” söhbətlər. Gecə həyatı yalnız onların əlindədir və onlar tərəfindən nəzarət olunur. Bir də öz şəkillərinə imza kimi söyüşdən və kobud ifadələrdən istifadə, layk toplamaq üzrə heç kimə lazım olmayan mənasız yarışların təşkilini qeyd etmək lazımdır.Xalq arasında boş yerə demirlər ki, insanın adı onun haqqında çox şey deyir. Qıjılar sosial şəbəkələrdə qeydiyyat zamanı öz əsl adlarını göstərmirlər, bunun əvəzinə onlar xasiyyətlərini təsvir edən, “zəngin” daxili dünyalarını, davranışlarının xüsusiyyətlərini, fəaliyyət sahələri, maraqları, prioritetləri, nüfuzları, həyati dəyərləri, həmçinin olmayan şəxsi keyfiyyətlərini əks etdirən ifadələr seçirlər. Düşündürən, bəzən çox kəskin niklər sosial şəbəkələri bürüyür və onların altında gizlənən “qızıl gəncliyin”, yəni qıjıların nümayəndələrinin “orijinallığından” xəbər verir.Sonda qeyd etmək istəyirik ki, hər bir insan “qıjı” anlayışında öz düşüncələrini əks etdirir. Cəmiyyətimizdə nə qədər insan varsa, bir o qədər də müxtəlif rəylər mövcuddur.
| ['qıjılar'] |
12 | https://kayzen.az/blog/gender/29026/erk%C9%99n-nikaha-daxil-olan-qad%C4%B1nlar-v%C9%99-onlar%C4%B1n-d%C3%BCnyaya-g%C9%99tirdiyi-k%C3%B6rp%C9%99l%C9%99rin-psixofizioloji-x%C9%99rit%C9%99si.html | Erkən nikaha daxil olan qadınlar və onların dünyaya gətirdiyi körpələrin psixofizioloji xəritəsi | nigarm | Gender-Cinslərin fəlsəfəsi | 29 okyabr 2023, 02:04 |
Uşaq evlilikləri, on səkkiz yaşından əvvəl, uşaqların evlənmək və uşaq sahibi olmaq üçün fiziki və psixoloji məsuliyyət daşımağa hazır olmadan əvvəl baş verən evliliklərdir. İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə olduqca geniş yayılmış olan uşaq evlilikləri, Azərbaycanda da əhəmiyyətli bir problem olaraq qalmağa davam edir. Bu araşdırmanın məqsədi qız uşaqlarının evlənməsinin yayılması, səbəbləri və ən əsası bunun psixoloji nəticələrini araşdırmaqdır. Erkən yaşda ailə quran qızlar bir çox fiziki və psixoloji problemlərlə üzləşirlər. Evliliyində fiziki və cinsi zorakılığa məruz qalır və onu narahat edən bir çox mövzuda fikir bildirməsinə icazə verilmir. Bu vəziyyətin qadınların cəmiyyətdəki qeyri -bərabər mövqelərini gücləndirdiyi və qadınları baxımsızlıq və sui-istifadə halına saldığı düşünülür. Statistika.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2007-ci il 26 dekabr tarixli, 2583 nömrəli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “2008-2012-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında rəsmi statistikanın təkmilləşdirilməsinə dair Dövlət Proqramı”na uyğun olaraq, Dövlət Statistika Komitəsi 2010-cu ilin oktyabr ayında ölkə ərazisində “Qızların erkən nikaha daxil olması və rəsmi nikahdan kənar doğum hallarının öyrənilməsinə dair” statistik müayinə keçirmişdir.Müayinə 2009-cu ildə Ədliyyə Nazirliyinin Qeydiyyat şöbələri tərəfindən erkən nikaha daxil olma və rəsmi nikahdan kənar doğum halları qeyd olunan ev təsərrüfatlarında aparılmış və sorğu ilə 50 yaşadək 19711 qadın əhatə olunmuşdur. Sorğu olunan qadınların 37 faizi 18 yaşa çatmamış, 29 faizi 18-19 yaşlarında, 25 faizi 20-24 yaşlarında, 6 faizi 25-29 yaşlarında, 3 faizi isə 30 yaşdan yuxarı nikaha daxil olmuşlar. Erkən yaşda ərə gedən qadınların təxminən üçdə biri 2009-cu ildə, qalanları isə əvvəlki illərdə nikaha daxil olmuşlar.Erkən yaşda ailə qurmuş qadınların 39 faizi şəhər, 61 faizi kənd sakinləridir. 18 yaşınadək ərə gedən qadınların 37 faizi öz istəyi ilə, 26 faizi valideynlərinin təzyiqi altında, 11 faizi ailənin maddi vəziyyətinin çətin olduğundan, 8 faizi ərinin maddi cəhətdən imkanlı olmasına görə, 6 faizi qaçırıldığına, 2 faizi hamilə olduğuna görə, qalan 10 faizi isə digər səbəblərdən erkən nikaha daxil olmuşlar.
Səbəblər üzrə erkən nikaha daxil olma halları şəhər yerlərində ərinin maddi cəhətdən imkanlı olmasına və hamilə olduğuna görə, digər səbəblərdən isə kənd yerlərində üstünlük təşkil etmişdir.
Nikaha daxil olmaqla bağlı Azərbaycan Respublikası qanunu
Nikahın bağlanması və nikaha xitam verilməsi
3-cü fəsil
Nikahın bağlanma qaydası və şərtləri
Maddə 9. Nikahın bağlanma qaydası
9.1. Nikah müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən nikaha daxil olmaq istəyən şəxslərin, bu Məcəllənin 13.3-cü maddəsinə uyğun olaraq, tibbi müayinədən keçdiklərini təsdiq edən arayış əlavə edilməklə, bu barədə ərizə verdikləri gündən 1 ay sonra onların iştirakı ilə bağlanır.
9.2. Üzürlü səbəblər olduqda, nikahın bağlanma müddəti müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən azaldıla və ya 1 aydan çox olmayan müddətə uzadıla bilər.
9.3. Xüsusi hallarda (hamiləlik, uşağın doğulması və digər hallarda) nikah ərizə verilən gün bağlana bilər.
9.4. Ər-arvadın hüquq və vəzifələri müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən nikahın bağlanmasının dövlət qeydiyyatı günündən yaranır.
9.5. Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı nikahın qeydiyyatından imtina etdikdə nikaha daxil olmaq istəyən şəxslər (onlardan biri) inzibati qaydada və (və ya) məhkəməyə şikayət edə bilərlər.Maddə 10. Nikahın yaşı
10.1. Azərbaycan Respublikasında nikah yaşı 18 yaş müəyyən olunur.
10.2. Üzürlü səbəblər olduqda, nikaha daxil olmaq istəyən və nikah yaşına çatmamış şəxslərin yaşadıqları ərazinin müvafiq icra hakimiyyəti orqanı onların xahişi ilə nikah yaşının 1 ildən çox olmayaraq azaldılmasına icazə verə bilər. [3]Erkən nikahın özü ilə gətirdiyi fizioloji problemlər.
Qızların erkən evlənməsinin nəticələrindən biri də fiziki xəstəliklərdir. Vücudları hamiləlik və doğuş stresini idarə edəcək qədər yetkin olmayan qızlar üçün hamiləlik və doğuş həm ana, həm də körpə üçün təhlükə yaradır. Uşaq evliliklərinin, HİV, uşaqlıq boynu xərçəngi, malyariya, arzuolunmaz və yüksək riskli hamiləlik, ana və/və ya körpənin hamiləlik dövründə ölümü və doğum fistülü kimi müxtəlif xəstəliklər üçün risk faktorları olduğu ifadə edilir. Erkən evlilik həm də erkən analıq deməkdir, çünki gənc yaşda ərə gedən qızlar, evləndikdən dərhal sonra məhsuldarlığını sübut etməyə məcbur olurlar. Bundan əlavə, erkən evlilik qadınların daha çox uşaq sahibi olmasına səbəb olur. Erkən yaşda hamiləlik bir çox fiziki problem yaradır. Hamiləlikdən qaynaqlanan ölümlər dünyada 15-19 yaş arası qızların ölümünün əsas səbəbidir. Bu yaş qrupundakı qızların hamiləlik dövründə ölüm riski 20-24 yaş qrupuna nisbətən 20-200% arası daha yüksəkdir. Ölüm riskinə əlavə olaraq, erkən evlənən qadınların yetkin yaşda evlənən qadınlara nisbətən hamiləliyin ilk dövrlərində uşağın tələf olması, açılış, erkən doğum və anemiya riski daha yüksəkdir. Afrikada aparılan araşdırmalar, erkən evliliyin HİV riskini artırdığını bildirmişdir. Evli yeniyetmələrdə evlənməmiş, lakin cinsi əlaqədə olan həmyaşıdlarından 50% daha yüksək infeksiya var. HİV riskinin evli qadınlarda subay qadınlara nisbətən daha yüksək olması, daha tez -tez cinsi əlaqəyə girmələri, prezervativdən istifadə nisbətinin aşağı olması və ümumiyyətlə daha yaşlı və daha təcrübəli kişilərlə olması ilə izah olunur.Erkən evlilik qadınların və körpələrinin müxtəlif sağlamlıq problemləri yaşamasına yol açır. Gənc anaların yetkin analara nisbətən ölü doğum riski daha yüksəkdir. Bu vəziyyət əsasən anaların qidalanmaması ilə əlaqədardır və yeniyetmələrin uşaq sahibi olmağa və böyütməyə hazır olmadıqlarını göstərir. Erkən yaşda doğan anaların körpələrinin yetkin yaşda doğan anaların körpələrinə nisbətən daha az doğum ağırlığına sahib olduğu ifadə edilir. Eynilə, aparılan bir araşdırmada, 14-18 yaş arasında hamilə olan qız uşaqlarının yetkin hamilə qadınlara nisbətən daha az çəkili uşaqlar dünyaya gətirdiyi təyin edilib. Az çəkili körpələr normal çəkili körpələrdən 5-30 dəfə çox ölüm riski altındadır. 18 yaşından kiçik anaları olan körpələrdə də qidalanma və ölüm nisbəti anaları 18 yaşdan yuxarı olan uşaqlara nisbətən daha yüksəkdir. 14-19 yaş arası hamilə qızlarla aparılan bir araşdırmada, ən çox rast gəlinən problemin erkən doğum olduğu ifadə edilir. 14-19 yaş arası hamilə qadınların 21,6% -nin prenatal təqibə malik olmadığı və ya yetərli olmadığı, % 36,5-də anemiya (anemiya) müşahidə edildiyi bildirilir, anemiyanın yetkin hamilə qadınlara nisbətən yeniyetmə hamilə qadınlarda daha yüksək olduğunu bildirmişdir.Ailə-məişət zorakılığı
Tarixən bütün cəmiyyətlərdə və bütün ailələrdə müxtəlif formalarda zorakılıq hallarına təsadüf olunmuşdur. Ailə zorakılıqlarının tarixi köklərinə qədim əlyazma və səlnamələrdə, nağıllarda və dastanlarda təsadüf olunur. Şifahi xalq ədəbiyyatının bir çox janrlarında insanın insana qarşı zorakılıq hallarını təqdir edən misallara heç də az təsadüf olunmur. “Döyülməyən düyüdən aş olmaz”, “Vaxtında qızını döyməyən sonradan dizini döyər” və s. Misallar da ailə-məişət zorakılığı hallarının tarixən mövcudluğu təsdiqlənir. Hər il 25 noyabr tarixi bütün dünyada “Qadın zorakılığına qarşı mübarizə günü” kimi qeyd edilir.Yaşadığımız müasir sivil cəmiyyətdə ailə-məişət zorakılığı ciddi sosial problem kimi qalmaqdadır. Ailədə zorakılığa və şiddət hallarına əsasən qadınlar və uşaqlar məruz qalırlar. Zəmanəmizdə də kişilərin qadınlara qarşı zorakılığının fiziki, psixoloji-emosional, seksual və iqtisadi formaları geniş yayılmışdır. Ailə zorakılığının ən geniş yayılmış forması fiziki zorakılıqdır. Əksər kişilər ən kiçik, cüzi səbəblərdən belə, öz qadınlarına qarşı zorakılığa əl atır, buna onları təzyiq altında saxlamağın və qadın üzərində öz gücünü nümayiş etdirməyin təsirli vasitəsi kimi baxırlar. Döymə, zorlama, bıçaq yaraları, yanıqlar və s. Kimi dəhşətli və bağışlanmaz qəddar davranışlar ailə münasibətləri ilə bir araya sığmazdır. Cəmiyyətdə zorakılığın olması həmin cəmiyyətdə sağlam mənəvi-psixoloji iqlimin olmadığına və gender bərabərsizliyinin hökm sürdüyünə işarədir. Ailə-məişət zorakılığından yalnız döyülən qadın və döyən kişi əziyyət çəkmir, bu cür hadisələr ailənin digər yaşlı üzvlərinə və uşaqlara da sarsıdıcı təsir göstərir, onların psixoloji travma almasına səbəb olur. Öz arvadlarını döyən bir çox kişilərin aqressiv davranışının kökündə çoxsaylı səbəblər durur. Bunlardan ən başlıcası ailə tərbiyəsi işinin mənəvi əsaslar üzərində qurulmamasıdır. Kiçik yaşlarında öz ailələrində atalarının analarına qarşı belə zorakı səhnələri ilə qarşılaşdıqlarına görə bir çox gənclər belə halı vacib və yol verilən davranış forması kimi qəbul edir və sonralar, müstəqil ailəyə sahib olduqdan sonra belə davranışı imitasiya edirlər. Onlar belə hesab edirlər ki, qadın kişinin təbii üstünlüyü faktı ilə qeyd-şərtsiz razılaşmalıdır. Qadınlara qarşı zorakılığa rəvac verən sosial təzyiqlər, xüsusən, adət-ənənələr, milli stereotiplər yaşadıqca problemin həlli qeyri-mümkündür.Qadınların əksəriyyəti ailədə ərləri tərəfindən onlara qarşı yönəlmiş ilk şiddət və zorakılığı, adətən, bağışlayır və düşünürlər ki, bu sonuncu haldır və əri bir daha belə hala yol verməyəcəkdir. Ailədə uşaqların sayı artdıqca, vəziyyət daha da mürəkkəbləşir. Zorakılıq faktına liberal münasibət bəsləyən qadınların əksəriyyəti öz taleləri ilə barışaraq buna adət edirlər (“Kişi adamı döyər də, söyər də”). Belə qadınlar üçün aşağı özünüqiymətləndirmə və yaranmış vəziyyətdən çıxılmazlıqla barışmaq xarakterikdir. Aydındır ki, ailədə yaranan münaqişə və problemlərdən çıxış yolu heç də zorakı vasitələr ola bilməz. Çıxılmaz, böhranlı həddə çatmış vəziyyətdən sivil çıxış yolu qəddar tərəfdaşla birgə yaşayış yox, boşanma ola bilər. Qadına mütəmadi olaraq əl qaldıran kişi əslində öz xanımına qarşı sevgisini itirmiş bir şəxsdir, heç vaxt öz-özünə islah olunmayacaq, onun yenidən tərbiyəsi isə mümkün deyildir. Statistikaya görə, 2010-cu ildə Azərbaycanda 109, 2011-ci ildə isə 135 nəfər qadın ailə-məişət zorakılığının qurbanı olmuşdur.Psixoloqların qənaətinə görə, zorakılığın baş verdiyi hər bir konkret fakt ayrıca təhlil edilməlidir. Zorakılıq, heç şübhəsiz, xoşa-gəlməz bir qəbahətdir və bunun baş verməsində əksər hallarda hər iki cütlük günahkardır. Zorakı münasibət modeli normal ailə üçün heç vaxt norma hesab oluna bilməz.
Ailədə zorakılığın daha çox təsadüf olunan təzahür formalarından biri psixoloji–emosional zorakılıqdır. Psixoloji-emosional zorakılıq dedikdə, ailədə qadının kişi tərəfindən təcrid edilməsi və alçaldılması başa düşülür. Kişi daimi tənqid, təhqir, nifrət və alçaldıcı hərəkətləri ilə qadının sosial əlaqələrini və əhatəsini tədricən məhdudlaşdırır, ona qarşı kəskin qadağalar, öz valideynləri ilə görüşməsinə, telefonla əlaqə saxlamasına, ata-anasına baş çəkməsinə məhdudiyyətlər qoyur və ya tamamilə qadağan edir. Təcrid olunan qadın kənardan dəstək almaqdan məhrum olur və beləliklə, onun ünsiyyətə daxil olmaq məcburiyyətində qaldığı yeganə şəxs onu incidən əri olur. Kişilərin əksəriyyəti psixoloji zorakılığa aid edilən davranışlarına haqq qazandırır və bunları qadını “evə bağlamaq” vasitəsi kimi baxır, ona işləməyi qadağan edirlər. Adətən, belə kişilər anlamırlar ki, əslində onların belə qadağaları da zorakılığın bir forması, qadına qarşı qeyri-normal münasibətin təzahürüdür. Vaxtaşırı təkrarlanan zorakılıqlar nəticəsində qadın psixoloji işgəncə və sarsıntılarla üz-üzə qalır, stress və depressiyaya düşür, bəzən isə onun daha ciddi nəticələri suisid (özünəqəsd) cəhdlərinə sürükləyir.Ad dəyişir, rollar deyil.
Erkən evlilik ənənəsinin ən əhəmiyyətli nəticələrindən biri, uşaqların ailələrinin həyatını təkrar yaşamağı, yoxsulluq, baxımsızlıq və sui-istifadə dövrünün davam etməsidir. Kişilərin qərar verdikləri patriarxal cəmiyyətlərdə uşaq evliliyi ənənəsi nəsildən nəslə ötürülür və erkən yaşda evlənən analar uşaqlarının eyni taleyi yaşamasına mane ola bilmir. Erkən evliliklər nəticəsində uşaqlar uşaqkən uşaq böyüdürlər və bu həm ana, həm də uşağın rifahını riskə altına salır. Uşaq böyüməkdə təcrübəsi olmayan və təhsili olmayan gənc ananın uşağı da qidalanma və sağlamlığının pis olması riskini daşıyır. 18 yaşından kiçik anaları olan körpələr, erkən uşaqlıqda yetkin anaları olan körpələrə nisbətən müxtəlif problemləri daha çox yaşaya bilir. Ananın təhsili uşağın sağlamlığına və inkişafına əhəmiyyətli təsir göstərir. Erkən yaşda evlənən uşaqların daha çox məişət zorakılığı yaşaması və özünü daha çox tənha hiss etməsi depressiyaya səbəb ola bilər və bu anaların depressiyası uşağa da təsir edir. Unutmayaq ki, dilimizdə ancaq hormonal məsələlər ilə əlaqələndirilən depressiyaya Türkiyədə, əsasən Hakan Türkçapar və Ertuğrul Köroğlu tərəfindən “Çökmüşlük” emosiyası adı verilir. Emosiyalar özünə spesifik davranışlar ilə müşahidə olunur, bu davranışları təqlid əsasında həyatı və həyat hadisələrinə emosional, davranışçı, koqnitiv mənalar yükləyən övlad öz beyin qovluqlarına kopyalayır, kök inanc və aralıq inancları özündə cəmləşdirən sxemalar məhz bu öyrənilən davranışlar əsasında yaranır. Siz Qarabağı görməyən gənclərin o torpaqlar uğrundakı canfəşanlıq ilə döyüşdüyü səhnələri, şəhid Şahgündüz Cabbarovun polkovnikə “Mənim evim burda deyil Laçında – Oğuldərə kəndindədir!” ifadəsini niyə dediyini düşünürsünüz. Mənfi və ya müsbət, şəxsiyyət sosializasiyasına təsir edən mikro qrup olan, ilkin tərbiyə mühiti olan ailədəki əhval-ruhiyyə, emosiyalar “yoluxucudur”. Ananın stress cavabları uşağın sağlamlığı üçün ciddi təhlükə yarada bilər. Bətnində uşaq varkən zorakılığa məruz qalan körpələrin sağlamlığının daha pis olduğu və doğulduqda ölüm nisbətlərinin daha yüksək olduğu müşahidə edilmişdir. Erkən uşaqlıqda yaşanan problemlərə əlavə olaraq, körpələr böyüdükdə müxtəlif problemlərlə qarşılaşa bilərlər. Zorakılığa məruz qalan qadınların demək olar ki hamısı, uşaqlarının da zorakılığa məruz qaldığını və ya şahidi olduğunu bildirir. Şiddət müşayiəti ilə böyüyən uşaqlar, anaya qarşı fiziki şiddətinin şahidi olurlar ki, bu da uşağın emosional və zehni sağlamlığına və gələcək münasibətlərinə mənfi təsir göstərir. Post-travmatik stress pozuntusu, depressiya və təşvişli həyəcan pozuntuları kimi problemlərə əlavə olaraq, şiddətə şahid olan uşaqların sosial problemləri, aşağı özünə hörmət və günahkarlıq hissləri də mövcud olur. Bundan əlavə, şiddət mühitində böyüyən uşaqlar ailədə gördükləri təcavüzkar davranışları öz münasibətlərində sərgiləyir, özlərini ifadə etmək qabiliyyətləri azalır və sosial münasibətləri inkişaf etdirməkdə çətinlik çəkirlər. Erkən yaşda ailə quran qadınların yetkin yaşda evlənən qadınlara nisbətən daha çox şiddət yaşayarsa, uşaqlarının da oxşar problemlərlə qarşılaşma ehtimalı daha yüksəkdir. Sosial öyrənmə dediyimiz məsələ elə bir nəzəriyyədir ki, biz onun əsasında kimə gül, kimə güllə atacağımızla bağlı yanlış da olsa möhkəm inanclar formalaşdırırıq.Erkən nikaha daxil olan qadınların dünyaya gətirdikləri övladların həyata baxışı.
Bu barədə danışmaq həqiqətən çox məsuliyyətli bir işdir, lakin güman edirəm ki, cəmiyyətin həssaslıqla yanaşdığı uşaqların həyat nümunəsi ilə bəlkə də susan hansısa vicdanı dindirmək olar. Travma təkcə şəxsin travmatik təcrübəni özünün yaşaması ilə yaranan bir problem deyil, travmatik səhnələrə şahidlik etmək də travmanın yaranma səbəbi olaraq qeyd olunur. Boş yerə deyilmir bir atanın öz övladlarına ən böyük ərmağanı onların analarına göstərdiyi sevgidir.
Sevgi özü-özlüyündə bir terapiya olmasa da profilaktik bir duyğu olaraq böyük əhəmiyyət kəsb edir. Sevgi sağaltmır, çünki siz birini sevənə qədər o insan yaşadıqlarından öyrənir və bəzən sizin ona olan məhəbbətinizi də öz öyrəndikləri əsasında dəyərləndirir. “Bütün qadınlar aldadır”, “Bütün kişilər xəyanət edir” kimi genderlərə qarşı generalizə olmuş düşüncə xətaları ilə silahlanmış birinə siz istədiyiniz qədər məhəbbətinizin böyüklüyündən danışa və ya bunu əyani şəkildə nümayiş etdirə bilərsiniz, lakin sevgi bəzən eşitməyən birinə piano ifa etmək qədər yorucu və emosional yanma ilə müşahidə edilən bir proses ola bilər. Odur ki, sevgini daha çox profilaktika kimi qəbul etmək daha sağlam bir yanaşmadır fikrimcə, valideynlərin bir-birinə və övlada sevgisi övladının ən azından ailədaxili münasibətlərdə yaşanan konfliktlər fonunda inkişaf edən travmalardan qoruyur.Mən ailəmdən güllə atmağı öyrənmişəm, gül almağı deyil. Evdəki fiziki zorakılığın şahidi olmaq uşaqları və onların gələcəyinə ciddi şəkildə təsir edir. Təcavüz və şiddət kimi davranışlar mühitdən öyrənilir. Uşaq şiddətə məruz qaldıqda, eyni şiddəti, hətta daha çoxunu ətrafdakı insanlara tətbiq edir. Bir çox valideyn, uşağın şiddətdən təsirlənməyəcəyini və ya uşağın baş verənləri unudacağını düşünür. Lakin, uşaqlar unutmurlar. Bu da məlumdur ki, məişət zorakılığına məruz qalan uşaqlarda digər uşaqlara nisbətən daha çox emosional və davranış problemləri olur. Şiddət və təcavüz valideynləri modelləşdirərək öyrənilir. Burada keçmişdə Albert Bandura nəzəriyyəsi haqqında danışdığım məqaləmdəki “Bobo oyuncağı təcrübəsi”ni yenidən xatırlayaq: Sosial öyrənmə nəzəriyyəsi, öyrənməyə müşahidə ilə yanaşı zehni prosesləri də əlavə edərək radikal davranışçı yanaşmalardan fərqlənir. Bu baxımdan, Sosial Koqnitivizm Nəzəriyyəsi olaraq da adlandırılan bu nəzəriyyəni Bihevioral cərəyanın sonu, Koqnitiv yanaşmanın isə yüksəlişi arasındakı keçid də adlandıra bilərik.Sosial öyrənmənin empirik olaraq yoxlanması “Bobo oyuncağı eksperimenti” ilə 1961-63-cü illərdə aparılmışdı, bir şəxs oyuncağı o ki, var döymüş, sonra bunlar videoya çəkilmiş və uşaqlara izlədilmişdir. Daha sonra uşaqlar içində Bobonun da olduğu oyuncaqlarla dolu otağa gətirilmiş və davranışları izlənmişdir, uşaqların bir çoxu izlədikləri ssenari üzrə Bobonu döyməyə başlamışdılar.Münasibətlərdə şəxslərin ən yaxşı “Mən” ilə çıxış etmələrinin tərəfdarı olmağıma baxmayaraq bəzən insanlardan nələrisə tələb etməkdən çox onları anlamaq yolunda addımlar atmağın daha vacib olduğunun tərəfdarıyam. Belə ki, yarımbaşlığı da “Mən ailəmdən güllə atmağı öyrənmişəm, gül almağı deyil” olaraq təyin etdim. Psixoanalitik yanaşmadan qaçaraq baş verənləri hər kəsin anlayacağı formada, sosial öyrənmə nəzəriyyəsi ilə izah etməyə çalışdım. Bu nəzəriyyəyə görə biz: Mühitin təsirinə məruz qalır (Ailədə şiddət səhnələri), sonra bu hadisəni travma olaraq qavrayır, onu öyrənir və sonrakı həyatımızda tədbiq edirik. Bu təcrübə və öyrənilmişlik, rol modelinin kopyalanması bizim sonrakı həyat yolumuzda qurduğumuz münasibətlərdə özünü biruzə verir. Uşaqlar bizim dediyimiz yox etdiklərimizi təkrar edirlər. Beləliklə zamanla münasibətdə atasının modelinə nifrət edən övlad onun modelinin tətbiqi ilə məşğul olur əslində. Bunun fərqinə vardıqda daxili amillər öz işini görməyə başlayır. Belə ki, o özünü bu münasibətə layiq görmür və bu münasibətdən kənarda qalmaq üçün əlindən gələni edir. Uzaqlaşma cəhdləri, bəzən ailədən kənar romantik münasibətlər, şiddətdən yaranan travmatik təcrübənin yenilənməsini təmin edən yenidən şiddət, alkoqollu içkilərə bağlılıq. Bu travmatik təcrübənin yenidən yaşanmasına qorxu ilə yanaşan şəxsin əslində dayanmadan yenidən travmatik təcrübəni yaşamağı arasındakı paradoksda münasibətlərdə bütün ülvi duyğular öz yerini travmatik təcrübəni yaşayan şəxsin yaşatdığı travmalar və travmatik təcrübəni yaşayan şəxsin partnyorunun içində olduğu kor çarxa verir.Nəticə
Azərbaycanın hansısa bir dağ kəndində özünü nəvəsinin nazını çəkən bir baba, nənə olaraq təqdim edən yaşlıların əslində nəvələri və övladı üçün hazırladığı həyat xəritəsini sizə təqdim etdim. Heç bir cəmiyyətdə ağsaqqal sözü doğrulara gedən yol kimi görülməməli məsləhət olaraq dinlənilib, zəka süzgəcindən keçirilməlidir. Unutmayaq bir kimsənin bizdən öncə doğulması onu bizdən daha ağıllı edə bilmədiyi kimi, yaxınlarımızın sevgi haqqında düşüncələri də bizə zərərlə özünü biruzə verirsə bu o deməkdir ki, bəhsi keçən həmin sevgi sadəcə olaraq koqnitiv dissonansdan ibarətdir.Erkən nikah qadınların fiziki, zehni və emosional inkişafına və rifahına mənfi təsir göstərə biləcəyi üçün narahatlıq mənbəyi olaraq mövcud olmağa davam edir. Sosial baxımdan bu evliliklər qadınların cəmiyyətdəki qeyri -bərabər mövqelərini gücləndirir. Qadınları iqtisadi cəhətdən kişilərdən asılı vəziyyətə həbs edərək onların həm ictimai həyatdan faydalanmasını, həm də ictimai həyata töhfə verməsini maneə törədir. Yuxarıda qeyd olunan araşdırmaların nəticələrindən də başa düşüldüyü kimi, erkən evliliklər psixoloji bir təhlükə olaraq mövcud olmağa davam edir və sağlam nəsillərin yetişməsi önündə maneə olaraq qalır. Hələ uşaq ikən yaşlı bir kişinin həyat yoldaşı olmaqla ev işləri ilə bağlı məsuliyyətlər, uşaq dünyaya gətirmə təzyiqi, uşaq baxımı, bu qarışıqlıq içində hətta öz sağlamlığı sınanmağı bu işə din pərdəsi altında razılıq verənlərin din sevgisini, məhəbbət adı verənlərin hisslərinin həqiqiliyini şübhə altına salır. Çünki əsl sevgi ürəkdə fişəng partlayışı nəticəsində ortaya çıxmır və özünü gözlərdən ulduz, ürək çıxarmaq ilə göstərmir, özünə rəva görə bilmədiyin həyata sevdiyin insanı məhkum etməmək kimi elementar məsələlər ilə də sevgini nümayiş etdirmək olar.
| ['erkən evlilik', 'qadın', 'erkən yaşda ailə qurmağ', 'erkən yaşda nigah'] |
13 | https://kayzen.az/blog/Ad/29012/axmaqlar-bir-birini-c%C9%99lb-edir.html | Axmaqlar bir-birini cəlb edir | nigarm | Adını sən qoy! | 23 okyabr 2023, 21:48 |
Bu sözləri çox eşitmişik — “Kişilər ağıllı qadınları sevmir.” Nəsə boşluq var, düzdür? Bu cümlənin qarşısına “axmaq” və ya “uğursuz” (ing. “loser”) əlavə etdikdə, cümlə canlanır, məna qazanır, elə deyilmi..?! Məsələn, mən desəm ki, “Axmaq kişilər ağıllı qadınları sevmir” – bu cümlədə heç bir boşluq olmaz. Axı həqiqətən də ağıllı qadını sevməyən, axmaq qadınları, başıboşları üstün tutanlar özləri ən böyük axmaqdırlar. Və hörmətli axmaq kişilərin sırasında olanlar, sizə bir sirr açım: həqiqətən ağıllı olan qadın da “axmaq qadın ovunda olan” sizləri heç bir zaman özünə həyat yoldaşı və ya sevgili və hətta dost görməz. Yəni, qısası siz bu düşüncə ilə ancaq elə başıboşlara da layiqsiniz. Çox sərt oldu? Eybi yox, sizə bu da azdır. Həqiqətən ağıllı olan xanım, yanında güvənə biləcəyi, arxalana biləcəyi, qeybətdən uzaq, alçaqlıqlardan və boşboğazlıqdan uzaq əsl kişi görmək istəyir və gec və ya tez istədiyi insanı yanında tapır. Düzü bəzən ümid itirib, axmaqlarda “çarə” tapanlar da olur təəssüf ki. Yaxşı, gəlin bir az xırdalayım. Niyə ağıllı qadın sevməyən kişilərə qarşı belə sərtəm, niyə onlar axmaqdırlar?! Hər şeyi bir kənara qoyub, fikirləşmirlər ki, bu xanımlar ana olacaqlar, əgər xanımım başıboşdursa, qul xasiyyətlidirsə və mən onun ağasıyamsa, sabah uşaqlarım da, cahil, bədbəxt və başıboş olacaqlar. Necə bir yapon atalar sözündə deyilir: “Kölə ana kölə övlad böyüdər”… Düşünmür ki, sabah mənim ailə dəyərələrim olmayacaq, mən xanımımın ağzını açmasından qorxacağam, məclislərdə onunla fəxr etməyəcəyəm.Axmaq axı belə dərin fikirləşə bilməz… Axmaq kişi qadını ilə fəxr etmək istəməz, bundan qorxar, çünki qadını ilə fəxr elədikcə, özü kiçiləcək, özü kiçikdir, mikroskopikdir, görünmür, qorxur. Axmaq kişi, ağıllı qadının istəklərindən qorxar, qadının öz dəyərini bilməyindən, haqqlı tələblərindən qorxar, axı o luzerdir, həyatı ancaq şikayətlə keçir, axı o bacarıqsızdır. O bir şeyi dərk edir ki, axmaq qadını ələ almaq, onu süründürmək, kölə, itaətkar qul etmək asandır və belə etməklə, o özü eqosundakı boşluqları doldura bilər. Bədbəxt varlıqlarsınız – axmaq qadın və kişilər… Xülasə, çox sizi yormayım… Nəticə ondan ibarətdir ki, ancaq axmaq və luzerlər özləri kimilərini cəlb edirlər və özləri kimilər tərəfindən cəlb edilirlər. Bütün kişilərin adına bunu yazmayın. Ağıllı, özünəgüvənən kişilər ağıllı qadınları sevir. Çünki, ən azından ağılsızları özlərinə layiq bilmirlər. Sevəndə də keyfiyyətli sevin, dəyərinizə dəyər qatan insanlarla sağlam ailə qurun… Sağlam gələcəyimiz naminə.
| ['sevgi', 'yanlış seçim', 'yanlış', 'ağıllı qadın', 'ağıllı kişilər', 'kişilər hansı qadınları tərk edir', 'kişilər'] |
14 | https://kayzen.az/blog/psixologiya/28996/bunlar%C4%B1-ed%C9%99r%C9%99k-%C3%B6z%C3%BCn%C3%BCz%C3%BC-b%C9%99db%C9%99xt-etm%C9%99yin_2.html | Bunları edərək özünüzü bədbəxt etməyin! | nigarm | Psixologiya | 23 okyabr 2023, 20:56 |
Gəlin, bu gündən yeni həyata başlayaq. Deyirlər ki, keçmişə qayıdaraq ötüb-keçənləri dəyişmək imtiyazı heç kəsə verilməmişdir. Amma hər birimiz aqibətimizi xeyirli və uğurlu edəcək yeni başlanğıc nöqtəsini seçə bilərik. Bunun üçün bəzi şeyləri həyatımızdan kənarlaşdırmalıyıq.Sizə uyğun gəlməyən insanlara vaxtınızı sərf etməyin
Həyat çox qısadır. Enerjinizi tükədən, mənfəətləri üçün sizi istifadə edən insanlara ömrünüzü sərf etməyə dəyərmi?! Kimsə sizi öz həyatında dəyərli biri kimi hesab edirsə, rahatlığınızı təmin edəcək hər bir şeyi edəcək. Daha kiminsə həyatında yer tutmağa bu qədər can atmağa ehtiyac qalmayacaq. Dəyərinizi aşağı salan, işinə yaramadıqda sizi alçaldıb, ehtiyac duyduqda üzr istəyərək yaltaqlanan insanlardan uzaq durun.Sizi əhatə edən problemlərdən qaçmayın
Problemlə qarşılaşdıqda qaçmayın. Əksinə, onunla üz-üzə gəlin. Bilirəm, bu heç də asan deyil. Cəld reaksiya verərək çətinliyi həll etmək iqtidarında deyilik. Çox vaxt çətinlik və problemlə qarşılaşdıqda kədərlənir, kədər hiss edir, depressiyaya düşürük. Həyatın bir mənası da məhz budur. Problemlə üzləşdikdə çıxış yolunu öyrənir, daxili potensialımızı kəşf edirik. Bizi insan kimi formalaşdıranda məhz də budur.Özünüzü aldatmayın
Siz hamını aldada bilər, kimə gəldi yalan danışa bilərsiniz. Belə etməklə cəmiyyətlə olan əlaqələrinizi korlayırsınız. Özünüzə də yalan danışa bilərsiniz. Bu zaman özünüzlə olan əlaqəni pozub, şəxsiyətinizə olan inamınızı itirəcəksiniz. Uğur bəzən risk etməyi tələb edir. Gəlin özümüzə qarşı səmimi olaq. Hər şeyi olduğu kimi qəbul edək.Ehtiyaclarınızı arxa plana atmayın
Bəzən özümüzü unudur, ətraf mühitə bağlanır, başqalarının yaşaması, hədəflərinə çatması üçün varlığımızı qurban veririk. Bəs bizə kim yardımçı olacaq?! Başqalarını düşünməzdən əvvəl özünüzü düşünün! Özünüzə çarə etməsəniz, ehtiyaclarınızı ödəməsəniz bir gün bu cəmiyyət sizdən öz ehtiyacını ödəmək üçün istifadə edəcəkdir.Özünüzü ona-buna oxşatmağa çalışmayın
Ən çətin məsələlərdən biri də özün olmaqdan qaçmaq, başqasına oxşamağa çalışmaqdır. Bu həyatda kimsə ağıllı, kimsə gözəl, kimsə varlı, kimsə xoşbəxt ola bilər. Amma heç kəs SİZ ola bilməz. Olduğunuz kimi olub, görsənməyə çalışsanız cəmiyyətdə riyakar kimi yer tutmayacaqsız, hamı sizi oldğunuz kimi qəbul edib, sizi sevəcək.Keçmişdən yapışıb durmayın
Keçmiş səhifələri oxumağa vaxt sərf edərkən, həyatın yeni səhifəsini açıb oxuya bilməyəcəksiniz.Səhv etməkdən qorxmayın
Səhv etmək ehtimalı hər zaman var. Bəzən səhv edəcəyimizdən qorxub çox mühüm bir işi icra etmirik. Səhv etməmək hədəf sayılmamalıdır. Yaxşı bir iş görmək istəyiriksə, uğursuzluqla da qarşılaşa bilərik, səhv etməklə də. Hər nə gəldi edib doğru yolu tapmaq mümkün deyil. Odur ki, doğru və məqbul hesab edilmiş cəhdləri yerinə yetirmək lazımdır. Əgər uyğun gəlməsə, başqa variantlardan istifadə etməliyik. Qapının qıfılı yalnız bir açarla açılır. Sözsüz ki, birinci addımdan qıfıla uyğun açarı sala bilməməyimiz normal qarşılanmalıdır.Keçmiş səhvlərə görə özünüzü söyməyin
Yanlış adamı sevmiş ola bilərik, bunun üçün yas tutub ağlamağa gərək yoxdur. Düzdür, hər şey yolunda getməyə bilər. Öyrəndiklərimizdən düzgün nəticə çıxara bilməliyik. Qaranlıqdan şikayət edənə qədər, durub bir şam yandırmaq ən ağıllı yoldur.Xoşbəxt olmaq üçün onu-bunu axtarmağa çalışmayın
Özünüzdən, şəxsiyyətinizdən, cəmiyyətdə tutduğunuz mövqedən narazısınısa başqası ilə tanış olmaq həyatınızda dəyişiklik yaratmayacaq. Necə deyərlər, özünüzə söz keçirə bilmirsinizsə başqasının yardımı sizə toxuna bilməz.Boş-bekar gəzmək və veyillənməkdən uzaq durun
Çox fikrə, düşüncəyə qapılmaq bəzən qaşınmayan yerdən qan çıxartmağa bənzəyir. Məsələyə obyektiv baxış keçirin. Situasiyaya olduğu kimi qiymət verin. Qərar verməyi öyrənin. O yerdə ki, müqavimət göstərmirsiz, siz nəyisə dəyişə bilməzsiz. Yazıb-oxumağı bacarmadan bir kitabı ələ alıb oxumaq olmur.Hazır olmadığınız barədə düşüncəni kənarlaşdırın.
Bir işlə qarşılaşdıqda onsuz da heç kəs özünü tam hazır hiss etmir. Ciddi imkanların əksəriyyəti bizi rahatlıq dairəmizdən çıxarır. Bir şeyi əldə etmək üçün çətinliyə qapılmaq bu yolun tərkib hissəsidir.Düzgün olmayan münasibət qurmayın
Münasibəti ağılla qurmaq lazımdır. Seçim etməkdə tələsmək ağılsızlıqdır. Bir insan özünü hazır bildikdən sonra sevgini yaşamalıdır. İndiki insanlar özlərini tək və yalnız hiss etdikdə sevgi axtarırlar.Keçmişdə uğursuzluqla qarşılaşmısınız deyə, yeni imkanlardan qaçmayın
Rastınıza çıxan hər bir kəsin hədəfi vardır. Kimisi sizi yoxlayacaq, kimisi sizdən istifadə edəcək, kimisi başınıza ağıl qoyacaq. Amma elə şəxslər də olacaq ki, sizdə olan yaxşını kəşf edərək üzə çıxaracaqlar.Camaatla rəqabətə girməkdən əl çəkin
Başqaları sizdən daha peşəkar və bəxtəvərdir deyə məyus olmayın. Diqqətinizi şəxsi təkamülünüz üzərində cəm edin. Özünüzlə rəqabətə girməyə çalışın.Paxıllıq etməyin
Paxıllıq — başqalarının malik olduqlarını əlinizdə olanlarla müqayisə edib, hesab-kitab aparmağınızdır. Bir özünüzə sual verin: “Məndə başqasına lazım olan nə var?”Şikayət etməyi tərgidin və özünüzə yazığınız gəlməsin
Bəzən “Həyat üzümüzə gülmədi, bizimki gətirmədi!” deyə fəryad edir, özümüzə lənət yağdırırıq. Bu bizi inkişafdan saxlayır. Amma dünənkinə nisbətən bu gün daha da inkişaf etdiyimizi düşünsək, üzümüz güləcəkdir. Dünənki səhvləri anlayırıqsa, bu, daha çox təcrübə toplamış olduğumuzun nəticəsidir.Küsülülüyə son verin
Qəlbinizdə kin və nifrətlə yaşamağa çalışmayın. Nəticədə siz, nifrət etdiyiniz insanlara deyil, özünüzə zərbə vurmuş olacaqsınız. Bağışlamaq “Sizin başıma gətirdikləriniz məni məmnun edir.” – demək deyil. Bağışlamaq “Başıma gətirdiklərinizin xoşbəxt olmağıma maneə törətməsinə heç vaxt icazə verməyəcəyəm!” deməkdir. Əfv etmək özünü azad etmək, aramlıq tapmaqdır. Unutmayın ki, təkcə başqalarını deyil, özünüzü də bağışlamağı öyrənməlisiz.Başqalarının sizi alçaltmasına icazə verməyin
İnsan özünə dəyər verməli, hörmətini aradan aparacaq şeylərdən çəkinməlidir. Unutmayın ki, eyiblərinizi anlatmaqdan çəkinmədikcə insanlar özlərini sizdən üstün tutacaq, yeri gəldi-gəlmədi nəsihət verəcək, başınıza vuracaqlar.Camaata nəyisə izah etməkdən çəkinin
Dostlarınızın buna ehtiyacı yoxdur, düşmənlərinizin də vecinə deyil. Düzgün hesab etdiyinizi həyatı keçirin.Xırdalıqları gözdən qaçırmayın
Bəzən bizə “əşi, çox xırdaçılığa getmə” deyirlər. Biz də xırdaçılığa fikir vermirik və bir də ayılırıq ki, sən demə, gözdən qaçırtdığımız kiçik şeylər böyük olub. Bəzən həyatda kiçik hesab edilən şeylər böyük şeylərə imza atır. Məsələn, kiçik bir təbəssüm bir insanın həyatını dəyişdirə bilər. Hər şeyi ideal etmək cəhdlərini ağlınızdan çıxarın
Real dünya hər şeyi fövqəladə yerinə yetirəni deyil, hədəfləri üzərində çalışan kəsləri mükafatlandırır.Müqavimət göstərməyəcəyiniz yolla getməyin
Hər kəs uğura sadə yollarla çatmaq istəyir. Unikal insanların həyatına baxdıqda isə bunun əksini görürük. Qızılgül dərmək, onu qoxulamaq istəyən, onun tikanlarını da nəzərə almalıdır. Çətin və keşməkeşli yollar keçmədən zirvəyə çatmaq olmur.Özünüzü xoşbəxt göstərməyə çalışmayın
Siz hər zaman güclü ola bilməzsiniz. Ara-sıra məğlubiyyət yaşamadan qələbənin dadını bilmək olmur. Ətrafdakıların nə düşünəcəyi sizi narahat etməsin. Körpə vaxtı ayaq üstə durub gəzənə qədər o qədər yıxılmısız ki. Məgər bu “uğursuzluğunuz” məsxərə kimi qəbul edilməlidir? Necə varsızsa o cür də olun.Uğursuzluqla üzləşdikdə ətrafdakıları günahlandırmayın
Problemlərlə üzləşdikdə başqalarını günahlandırmayın. Arzulara çatmağınız sizin məsuliyyət və diqqətinizdən asılıdır. Başqalarını günahlandırdığınız zaman məsuliyyətdən qaçmış olur, başqalarının sizə hakim kəsilməsinə səbəb olursuz.Hamı üçün hamı olmağa çalışmayın
Bu mümkün deyil, nəticədə özünüzü yandırmış olacaq və ümidsizliyə qapılacaqsız. Amma bir nəfərə sevinc bəxş etməklə bütün dünyanı sevincə qərq etmək mümkündür. Bütün dünyanı olmasa da, bir nəfərin dünyasına nəsə bəxş edə bilərsiz.Dəqiqə-başı narahatlıq keçirməyin
Narahatlıq keçirtmək sizi sabahkı çətinlikdən qurtara bilməyəcək, bu günkü sevinciniz də kül olacaqdır. Belə bir narahatlıq keçirtdikdə özünüzə sual verin:“Üç ildən sonra bu məsələ mənim üçün zəruri olacaqmı? Bəs üç il? Beş il?”Cavab “yox!” olsa, o zaman narahatlığa əsas yoxdur.Arzulamadığınız şeylərin üzərində çox durmayın
Nə istəyirsizsə ona daha çox diqqət ayırın. Pozitiv təfəkkür böyük uğurların açarıdır. Yuxudan ayılarkən həyatınızda nəsə gözəl bir şeyin baş verəcəyi barədə düşünsəz, bu, gec-tez sizin başınıza gələcəkdir və anlayacaqsız ki, düz fikirləşmişdiz.Naşükür olmayın
İşlərinizin pis və ya yaxşı olmasından asılı olmayaraq hər gün şükr edin. Əlinizdən çıxanlara heyfslənməyin. Əlinizdə olanlardan məmnun olun. Unutmayın ki, bu gün sizin malik olduqlarınız başqasında yoxdur. Əlinizdən çıxsa nə edərsiz?
| ['bədbin', 'stimul', 'ruhlanmaq', 'stimullaşdırıcı', 'psixologiya'] |
15 | https://kayzen.az/blog/ekologiya/28891/ekoloji-%C3%A7irkl%C9%99nm%C9%99-v%C9%99-b%C9%99dbinik.html | Ekoloji çirklənmə və bədbinik | nigarm | Ekologiya | 22 sentyabr 2023, 19:40 |
Çirkli hava, bədbinliyin əsas səbəblərindən biridir. Araşdırmalara görə, ekoloji çirkliliklə bədbinlik arasında əlaqə var.Kanadalı tədqiqatçılar havanın çirkliliyi və insanların bədbəxtliyi arasında əlaqə olduğunu kəşf ediblər. Onların verdiyi məlumatlara görə, ekoloji çirklilik bədbəxtliyə səbəb olur. Hətta əksinə də olur: bədbəxt insanların yaşadığı ölkələrdə ekoloji çirklilik artır.Kanadalı tədqiqatçılar havanın çirkli olması ilə insanların xoşbəxtliyi arasındakı əlaqəni araşdırmaq üçün 14 Avropa ölkəsinə səyahət ediblər. Tədqiqatçılar Belçika, Danimarka, Fransa, Almaniya, Yunanıstan, İrlandiya, İtaliya, Lüksemburq, İspaniya, Hollandiya, Portuqaliya, Rumıniya, Rusiya və İngiltərədəki ekoloji çirkliliyin qeyd edilmiş məlumatlarını araşdırıblar.Ekoloji çirkliliyin əsas səbəbi olan fosil tərkibli yanacağın işlənməsi və adam başına düşən karbon ifrazı analiz edilib. Anketlərin nəticələrinə görə aşkar edilib ki, vətəndaşların xoşbəxtliyi verdikləri məlumatlarla sıx bağlıdır.Nəticələr hansı ekoloji çirklilik səviyyəsinin bədbəxtliyə yol açdığını və ya tam tərsinə, daha az çirklilik üçün ediləcək cəhdlərin xoşbəxtliyə necə təsir edəcəyini göstərməli idi. Daha təmiz havanın avropalıları və dünyanın digər yerlərində yaşayan insanları daha xoşbəxt edəcəyi gözlənilir.Ekoloji çirklənmənin qarşısını almaq bizim öz əlimizdədir. Bir neçə mərhələdə səbəb olduğumuz ekoloji çirkliliyi azalda bilərik. Çünki bu, bizim sağlamlığımız üçün çox önəmlidir. Havanı bu hala saldığımız kimi onu əvvəlki təmiz halına salmaq da bizim əlimizdədir. Ekoloji çirkliliyi azaltmaq təbiətin qorunmasının əsas mərhələlərindən biridir.Edəcəyimiz hər bir dəyişikliklər böyük fərq yarada bilər. Əgər bu dəyişikliyi hər kəs edərsə, böyük miqyaslı uğur əldə edilər. Bunun üçün məsuliyyətimizi dərk etməli və aşağıdakılara hər birimiz ayrı-ayrılıqda riayət etməliyik. Evdə enerjidən az istifadə edin. Lazım olmadığı təqdirdə elektrik və digər avadanlıqlarınızı yanılı saxlamayın. Müxtəlif işıqlandırıcılar yerinə sadə və az enerji sərf edən işıqlardan istifadə edin.İsitmə və soyutma sisteminizə diqqət edin. Məcbur olmadıqca onlardan istifadə etməyin və evdə olmadığınız zamanlarda az dərəcəyə qoyun. Evin isitmə sisteminin yaxşı olmasına diqqət edin və isti su borularını daim yoxlayın. İsitmə sistemi açıq olduğu zaman pəncərə və qapının açıq olmamasına diqqət edin. Bu sistemlərin daha uzun müddət işləməsi üçün daim illik yoxlanışlarını edin və filtirlərini təmiz saxlayın.Tullantıları evdə saxlamayın. Tullantılar atmosferi zərərli qazlarla zənginləşdirir. Tullantıları xüsusi ayrılmış qablara atın (şüşəni şüşə, kağızı kağız qutusuna və s.).Maşından istifadəni azaldın. Eyni yerə gedən insanlarla yol yoldaşı olun və mümkün olduğu dərəcədə sərnişin daşıma nəqliyyatından istifadə edin. Az məsafəli yerlərə piyada gedin. Hər yerə maşınla getməsəniz, illik xərclədiyiniz məbləğin də bir çox hissəsi cibinizdə qalacaq və maşının daha gec xarab olmasına səbəb olacaqsınız. Benzin alarkən isə günün sərin vaxtlarından istifadə edin. Çünki bu vaxt benzin buxarı atmosferə qarışmaz.Yanacaqlardan istifadə edərkən ehtiyatlı və qənaətcil olun. Maşınları sürətlə sürməkdən, onları həddən artıq yükləməkdən çəkinin. Küçədə gəzərkən əlinizdəki tullantıları hara gəldi atmayın və öz ərazinizi təmiz saxlayın. Unutmayın ki, hər kəs öz ərazisini təmiz saxlasa, dolayı yolla bütün ölkə təmiz olar və bunu bütün ölkələr tətbiq etsə, həm dünyamız, həm də ekologiyamız təmiz olar.Sağlamlığımız və gələcəyimiz öz əlimizdədir. O zaman hansı haqla bunu korlayırıq? Bu barədə düşünməli və gələcəyimizi müsbət yöndə dəyişdirməliyik.
| ['ekoloji problemlər', 'ekoloji tarazlıq', 'ekologiya', 'ekoloji dəyişikliklər', 'ekoloji çirklənmə'] |
16 | https://kayzen.az/blog/Bilirsinizmi/28893/q%C4%B1z-qalas%C4%B1-neft-emal%C4%B1-%C3%BC%C3%A7%C3%BCn-q%C9%99dim-rektifikasiya-q%C3%BCll%C9%99sidir.html | Qız qalası neft emalı üçün qədim rektifikasiya qülləsidir | nigarm | Bilirsinizmi? | 22 sentyabr 2023, 19:23 |
Azərbaycanın paytaxtı — Bakı şəhəri. İçəri şəhər adlanan tarixi mərkəzin şərq hissəsində mühəndis dühasının möcüzəsi və tarixin açılmamış sirri – Qız qalası yüksəlir.Qız qalası Azərbaycan ərazisindəki ən qədim tarixi abidələrdən biridir. Onun tikilməsinin dəqiq tarixi, memarı, eləcə də təyinatı bu günədək sirr olaraq qalıb. Bir çoxları onun sirrini açmağa çalışıblar, müxtəlif fərziyyələr irəli sürüblər. Bəziləri məntiq və sağlam düşüncəyə əsaslanıb, digərləri texniki biliklərin olmamasından din və ezoterika istiqamətinə yönəliblər. Hazırda səsləndirilən fərziyyələr — rəsədxana, müdafiə qalası, siqnal qülləsi, dini məbəd, su quyusu və s. – ciddi tənqidə tab gətirmir və Qız qalasının memarlıq xüsusiyyətlərini izah etmirlər.1960-cı illərin bərpasınadək Qız qalası mərtəbələr arasında arakəsmələr olmayan, hündürlüyü 28 metr, diametri 16-16.5 metr, divarların qalınlığı aşağı hissədə 5 metr, üst hissədə 4 metr olan tikili olub.Birinci mərtəbənin diametri 6.25 metr, hündürlüyü 3 metrdən çox, sonuncu mərtəbənin diametri 7 metr, hündürlüyü 2.5 metrdir. Qalanın cənub-şərq divarının altında diametri 0.7 metr, dərinliyi 21 metr olan quyu var. Qala divarlarının içində diametri 30 sm, hər mərtəbədən girişi olan və üst mərtəbələrdən alt mərtəbəyə yönəlmiş saxsı boru var.Qalanın içində onu 8 mərtəbəyə bölən, eni 80 sm-dək olan dairəvi çıxıntılar var idi. Qalanın dəniz istiqamətinə maililiyi var.Qalaya bitişik «kontrfors» deyilən tikili və 2 nisbətən kiçik olan qüllə var. Qalanın girişi binanın 3-cü mərtəbəsi səviyyəsindədir. Qalanın çöl tərəfində taxta platforma olub. Qalanın ətrafında 10-dan çox müxtəlif dərinliyi olan quyular qazılıb.Antik dövrün abidələrinin bir çoxunun texniki təyinatlı olmasını təxmin edirdim. Qız qalasının təyinatını müəyyən etmək məqsədilə tədqiqat keçirməyə, onun müasir analoqunu tapmağa çalışdım. Açıq mənbələrdəki məlumatlarla tanış oldum, Qız qalasına və ətrafdakı tikililərə baxış keçirdik, tarixçi və neft-kimya mütəxəssislərilə fikir mübadiləsi apardım.Tədqiqat nəticəsində ortaya çıxan dəlillər Qız qalasının ilkin neft emalı üçün tikilmiş qədim rektifikasiya qülləsi olmasını iddia etməyə əsas verir.Xüsusi qeyd etmək istəyirəm ki, söhbət krekinqdən yox, neftin ilkin emalı prosesinin primitiv həyata keçirilməsindən gedir.
* Çox komponentli mayenin yekcins məhlullara ayrılması prosesinə rektifikasiya deyilir. Bu proses komponentlərin eyni temperaturda müxtəlif uçuculuq qabiliyyətinə malik olmalarına əsaslanır. Rektifikasiya zamanı məhlul çox saylı buxarlanma nəticəsində onu təşkil edən komponentlərə ayrılır.* Rektifikasiya qülləsi distillə və rektifikasiya, buxar və maye arasında istilik ötürmə proseslərində istifadə edilir. Rektifikasiya iş prinsipi müasir neft emalı qülləsində, neft-kimya, kimya, qaz və sair sənaye qurğularında istifadə edilir.Öz fərziyyəmə əsaslanaraq Qız qalası ilə bağlı yaranan suallara hazırladığım cavabları sizə təqdim edirəm:1. Nəyə görə 1-ci mərtəbənin girişi olmayıb? Qalanın hazırki girişinin altındakı quyuya çıxan dəlik nə üçündür? Quyudan niyə 1-ci mərtəbəyə çıxış var? — Birinci mərtəbədə neftin fraksiyalara bölünməsi nəticəsində mazut yığılıb və qalanın yanındakı quyuya axıdılıb. Qalanın daxilinə qaynar buxar birinci mərtəbədən daxil olub. Rektifikasiya prosesində tam emal edilməyən artıq neft 1-ci mərtəbədəki dəlik vasitəsilə quyuya axıdılıb.2. Arxeoloji qazıntılar zamanı qalanın birinci mərtəbəsinin yarıyadək daşlarla doldurulduğu məlum oldu. Bu nə üçündür? — Həmin daşlar neftin bərabər səviyyədə qızdırılması üçündür.3. Qız qalasına qaynar buxar haradan gəlib? — Qalanın yanındakı “hamam” sayılan tikililər sobalar olub. Həmin “hamamın” quruluşu — su və kanalizasiya xəttlərinin olmaması, divarlarda diametri 100 mm olan saxsı boruların olması, hamamlarda rast gəlinən qalın his qatı bunun sübutu ola bilər. Həmin sobalar təbii qazla və mazutla işləyib. Balaxanı “qum hamamında” taplan daşlaşmış mazut parçası bunu sübut edir. 4. Hər mərtəbəyə çıxmaqla üst mərtəbədən alt mərtəbəyədək çəkilmiş saxsı boru nə üçündür? — Bu boru mayenin artığını üst mərtəbələrdən alt mərtəbələrə ötürmək üçündür. 5. “Su quyusu” deyilən quyunun 12 metr dərinlikdən başlayaraq 3-cü mərtəbəyədək qalxması nə üçündür? — Əslində bu su quyusu deyil, nefti qalanın içinə çıxarmaq üçündür, müasir rektifikasiya qülləsindəki kimi, Qız qalasında da neft qalanın orta hissəsinə verilib.6. Diametri 70 sm, dərinliyi 21 metr olan quyudan neft çıxarmaq olarmı? — 1848-ci ildə Bibi Heybət neft yatağnda qazılmış, dərinliyi 21 metr, diametri 60 sm olan quyudan neft çıxarılmışdır. Bu fakt onu göstərir ki, quyunun dərinliyi neft çıxarmaq üçün kifayət edirdi.7. Neft 3-cü mərtəbə səviyyəsinə necə qalxırdı? — Qədim neftçilər qazma qurğuları (bur) vasitəsilə quyular qazırdılar. Qazma vasitələrinin istifadə edilməsini quyuların divarlarındakı dairəvi izlər təsdiq edir. Təzyiq altında olan neft borularla 3-cü mərtəbəyədək qalxırdı.
8. Mərtəbələrin arasının açıq olması, eni 80 sm-ə çatan halqavari çıxıntıların olması, bu çıxıntılarda mayenin axıdılması üçün novalçaların olması nə üçündür? — Müəyyən hərarətədək qızdırıldıqda neft fraksiyalara bölünür, ağır fraksiyalar alt mərtəbələrin, daha yüngül olanlar üst mərtəbələrin çıxıntılarında yığılır və qaladan xaric edilib. Eləcə də hər mərtəbədə saxsı novalça formalı “boşqabların” olması ehtimal edirəm.60-cı illərin bərpasından qabaq qalanın daxili görünüşü
9. Niyə qala 8 mərtəbədən ibarətdir? — Neftin ilkin emalı prosesində hər mərtəbədə bir fraksiya alınır — qudron, yağ, qazoyl, dizel, kerosin, liqroin, benzin, qaz.
10. “Kontrfors” deyilən tikili və qalanın yanındakı 2 qülləsi olan divar nə üçündür? — «Kontrfors» soyuducu funksiyasını yerinə yetirib. Soyudulmuş məhsul Qalanın yanındakı 2 qapalı qülləyə doldurulub. «Kontrfors»un və 2 qülləsi olan divarın yanındakı yeraltı kommunikasiyalar həmin tikililərin içində boşluqların olmasını etimal edir. 11. Nə üçün qalanın və «kontrforsun» üst hissəsi qabırğalı formada, hörgü isə sıx olmayan şəkildə inşa edilib? — Sıx olmayan hörgü, forma və kontrforsun istiqaməti təbii soyumaya xidmət edir. Bakı üçün tipik olan küləklər – xəzri və gilavar – şərq istiqamətinə yönəlmiş kontrforsun səthini soyudur.
12. Qalanın “kontrfors” istiqamətinə maililiyi nə ilə izah edilir? — Dairəvi çıxıntılarda yaranmış fraksiyanı qalanın xaricinə yönəltmək üçün binaya maililik verilib.13. Nəyə görə qalanın qapısı 4-cü mərtəbə səviyyəsində yerləşir? Qalanın çöl tərəfində qurulmuş taxta platforma nə üçün istifadə edilib? — Qapı və platforma — qalanın içində təmir işləri aparmaq və borulara xidmət etmək üçündür. Qalanın fasadında aşkar edilmiş və bərpa vaxtı götürülmüş tunc halqalar fasadda boruların olmasını ehtimal etməyə əsas verir.14. Günəşin çıxmasına və hərəkət istiqamətinə yönəlmiş dar pəncərələr nə üçündür? — Pəncərələrin yerləşməsi gün çıxandan zenitə qalxanadək qalanın içini maksimum işıqlandırmağa imkan verir. Gün batan vaxtı qalanın içi sonradan “memarın” adı olan lövhə yerləşdirilmiş pəncərə vasitəsilə işıqlanırdı. Eyni zamanda pəncərələr daxili baxış üçün istifadə edilib.
15. Qalanın divarlarının eninin 5 metr olması necə izah edilir? — Neft ayırma — partlayış təhlükəsi olan prosesdir, ona görə bu məcburi ehtiyat tədbiridir. 16. Qalanın daxili diametrinin 6 metr olması nə ilə əlaqədardır? — Müasir sənaye rektifikasiya qüllələrinin diametri 6 metrə çatır.17. Qalanın içindən pilləkənlərə çıxışın olması qalanın germetikliyini pozur, bunun qarşısı necə alınıb? — Qalanı tədqiq edən zaman hər mərtəbədə girişin sağ və sol tərəflərində divarda boşluqlar olduğunu müşahidə etdim. Həmin boşluqlar qapı hissəsini bağlamaq üçün hər hansı bir mexanizmin bərkidilməsinin izləri ola bilər. Qalanın orta hissəsindəki girişin sağında və solunda da boşluqlar var.
18. Həmin ərazidə çox sayda yeraltı kommunikasiyaların və quyuların olması necə izah edilə bilər? — Qız qalasının ətrafında, Şirvanşahlar sarayının ərazisində bir-biri ilə yaxın məsafədə yerləşən quyuların su ilə yox, məhz neft ilə əlaqəsi olduğunu göstərir. Oxşar quyular Ukraynada yerləşən və neft mədəni olan Borislav şəhərində, Tustan deyilən tarixi tikintinin ərazisində də rast gəlir. Qədimdə həmin ərazidə hündürlüyü 25 metrə çatan və tez-tez yanğınlara səbəb olan qalanın olması bildirilir.
19. Qız qalasının, Şirvanşalar sarayının və digər qalaların ətrafında rast gəlinən ortasında dəlik olan dairəvi daşlar nə üçündür? — Bu daşlar quyulara kənar əşyaların düşməsinin qarşısını almaq və boruları istiqamətləndirmək üçün istifadə edilib.
20. Niyə həmin ərazidə neftin izləri aşkar olunmayıb? — İstər Qız qalasında, istər ətrafdakı tikililərin divarlarında neft məhsullarının yanması nəticəsində yaranan izləri gözlə görmək olar. Mərtəbələr arasında arakəsmələr 1960-cı illərin bərpası vaxtı tikildiyi üçün tavanda və döşəmədə iz ola bilməz. İzlər divarlarda olmalıdır, təəssüf ki, sonuncu bərpa işləri zamanı qalanın divarları daxildən təxminən 10 sm-dək aşılanıb və ağardılıb. Bərpaçıların işləməkdə çətinlik çəkdikləri yerlərdə — pilləkənlərin altında, divarlardakı boşluqlarda neft izləri aydın müşahidə edilir. Qala divarlarının çöl səthindədə, misal üçün — girişdən sağ tərəfdə, neft izləri aydın görünür.Açıq ərazidə neftin yüngül fraksiyaları sürətlə buxarlanır, ağır fraksilar isə toza dönüb torpağa qarışır. Sonuncu bərpadan qabaq qala divarlarının çöl səthində neft izləri aydın müşahidə edilirdi
Qalada və ətrafdakı tikililərin divarlarında neft izləri21. Niyə qala “Qız qalası” adlanır? — “Qız” və “qala” sözlərinin Azərbaycan dilində başqa mənasıda var – “qızdırmaq” və “qalamaq” sözləri məhz qızdırılma prosesi ilə bağlı ola bilər. Ləzgi dilində qala “Kvız kele” adlanır və “Yanan qüllə” kimi tərcümə edilir. Qız qalasının ikinci adı «Hunzar qalası» isə «Tanrının qalası» kimi tərcümə edilir.22. Nə üçün Qız qalası rəngi ilə digər tikililərdən seçilir? — Bəzi mənbələrdə qalanın boz mişar daşından tikildiyi qeyd edilir. Bu səhv fikirdir. Qalanın divarlarına gedən proseslər nəticəsində his hopub. 23. Qədim dövrdə neft və dizel nə üçün lazım idi? — Konkret misal göstərim – “yunan alovu” deyilən, texnologiyası sirr olaraq saxlanılan, müharibələrdə geniş istifadə edilən və yüksək dəyər verilən yandırıcı maddə. Bu maddənin sirrini hələ də tapa bilmirlər. Ona görə tapa bilmirlər ki, qədimdə neft emalının mümkün olmadığını hesab edirlər, neftin və dizelin olmasını ağıllarına belə gətirmirlər. Müasir yandırıcı maddələrin əsas komponenti məhz neft və dizeldir. «Yunan alovunun» sirri tərkibindəki əsas maddənin məhz benzin və dizel olmasıdır.
24. Qədimdə neft emalı kimi çətin texnoloji prosesin həyata keçirilməsi nə dərəcədə realdır? — Distillə prosesi hələ qədim Misirdə yağların alınması üçün istifadə edilib. Aristotel öz “Meteorologiya” əsərində bu prosesi təsvir etmişdir. Antik dövrdə bir çox ixtiralar olub –su və kanalizasiya sistemi, şüşə paketlər, faner, beton, Kolizey, Panteon, Kornalvo bəndi kimi nəhəng tikililər inşa edilib. Metal emalı heç də neft emalı texnologiyasından asan olmayıb. Bütün bunlar cəmiyyətdə bilik səviyyəsinin yüksək olmasını və neft emalının mümkün olmasını göstərir.XII-XIII əsrlərdə yaşamış alim Məhəmməd ibn Nəcib Bakran Abşeronda qara neftin ağ neftə çevrilməsi barədə yazırdı. Bu isə həmin dövrlərdə neftin emalının mümkün olmasını göstərir.1960-cı ildə btitaniyalı kimyaçı və elm tarixçisi, bir çox elmi kitabların və məqalələrin müəllifi, London kimya cəmiyyətinin üzvü Ceyms Riddiq Partinqton özünün “Yunan alovunun və barıtın tarixi” əsərində yunan alovunun tərkibinin neftin yüngül fraksiyalarından, kükürd və digər maddələrdən ibarət olması barədə fikir irəli sürmüşdür. Peşəkar səviyyəsi şübhə doğurmayan kimyaçı alim qədimdə neftin emalı prosesinin mümkünlüyünü qəbul edirdi. Rəssam Yan van der Streyt, 16-cı əsr25. Azərbaycanda və digər ölkələrdə bu tikililərin analoqları varmı? — Azərbaycanda Abşerondan kənarda yalnız Xızı və Ağsu rayonlarında oxşar tikililər var. Digər ölkələrdə Tripoli şəhərinin tarixi mərkəzi (Livan), Dərbənddəki Narın qala (Rusiya), Türkiyənin Şanlıurfa, İranın İsfahan şəhərindəki bəzi tarixi abidələr, İçan-Qala (Xivə, Özbəkistan) Abşerondakı tarixi tikililərin analoqu sayıla bilər. Həmin şəhərlərin bəzilərində bu gün də neftayırma zavodları işləyir.26. Qız qalası yeraltı və yağış sularını toplanması üçün istifadə edilə bilərmi? — Birmənalı olaraq – yox. Yeraltı suların toplanması üçün quyu qazmaq kifayət edir, qala tikməyə lüzum yoxdur. Qalanın içində arakəsmələr inşa ediləndən sonra quyunun quruması yeraltı suların kifayət etməməsini göstərir. Yağış sularının toplanması üçün qala tikmək yox, hovuz qazmaq daha məntiqli olardı. Eyni zamanda Qalanın daxili konstruksiyası bu məqsəd üçün tikilmədiyini göstərir.27. Qız qalasının altında neft varmı? — Bildiyim qədər, şəhərin tarixi mərkəzində bu məqsədlə araşdırmalar aparılmayıb. Qız qalasından 2 km aralıda 200 ildən çox müddətdir neft çıxarılan Bibi Heybət neft-qaz yatağının qazma avadanlığı bu gün də neft çıxarır. Hesab edirəm ki, inşa edilən dövrdə Qız qalası Bibi Heybət neft yatağının konturları daxilində olub. Hazırda Qız qalasının altındakı quyuda neftin olmaması yataqların tükənməsi və yatağın konturlarının mərkəzə doğru daralması ilə bağlıdır. Neft yataqları çox vaxt yüksəkliklərlə əlaqəli olur. İçəri şəhərin yüksəklikdə yerləşməsi həmin ərazidə neftin olmasını göstərir. 28. Abşeronda neftçıxarma və emalla bağlı bu qədər tarixi tikintinin olması böyük həcmdə istehsalın olmasını göstərir. Bu istehsalın həcmi nə qədər ola bilər? — Tanınmış səyyah, coğrafiyaşünas Əbdürrəşid əl-Bakuvi yazırdı ki, hər gün Bakıdan neftlə yüklənmiş 200 dəvədən ibarət karvan yola düşür. Hər dəvə 300 kq neft daşıyırdı. Bu isə gün ərzində 60 ton neft deməkdir.29. Hidratların yaranmasının qarşısını almaq üçün emaldan qabaq neft səmt qazından ayrılır. Qədimdə bu problem necə həll edilib? — Müasir neft emalının problemlərindən biri neftin nəql edilməsi vaxtı yaranan hidratlardır. Bu problemi həll etmək üçün hazırda səmt qazı emaldan qabaq neftdən ayrılır.
Qısa məsafə və yüksək hərarət nefti çıxarıldığı kimi, səmt qazlarından ayırmamış emal etməyə imkan verirdi. 30. Yanğınların qarşısını necə alırdılar? — Yanğın təhlükəsizliyi iki şəkildə təmin edilirdi – sobalar torpağa basdırılırdı, qayalar üzərində olan sobaları torpağa basdırmaq mümkün olmayanda isə qüllə ilə soba arasında divarlar tikilirdi. Torpağa basdırılımış sobalar hazırda “qum hamamları” kimi tanınır. Torpaq üzərində tikilmiş sobalar hazırda məscid kimi fəalliyət göstərirlər. Misal kimi Ramana və Mərdəkan qalalarının yanındakı məscidləri göstərə bilərəm.
Ramana qalasıRamana qalasının yanında qayanın içindən çıxan neft nasosunun ştanqıBeləliklə, yuxarıda qeyd edilən dəlilləri cəmləyərək prosesin necə getdiyini təsvir etmək istəyirəm:Neft qalanın 3-cü mərtəbəsinə qalxır və oradan alt mərtəbələrə axır. “Hamam” deyilən sobalardan qalanın birinci mərtəbəsinə buxar daxil olur. Maye buxarla qarışaraq qızır, buxarlanır və hər mərtəbədə saxsı novalçalarda (boşqablarda) yığılır. Bina maili olduğu üçün məhsul halqavari çıxıntılardakı çuxurlara yönəlir, «kontrfors» deyilən soyuducuda soyudularaq qalanın yanındakı çənlərə ixrac edilir. Birinci mərtəbədə yığılan ağır fraksiya (mazut) divardakı dəlik vasitəsilə qalanın yanındakı quyuya axıdılır. Qalanın üst hissəsində yığılan yüngül fraksiya – qaz havaya buraxılır.Emal həcminin nisbətən az olması, neftin bol və üzdə olması rektifikasiya qülləsini birbaşa quyunun üzərində tikməyə imkan verirdi. Hazırda Qız qalasının təyinatı ilə bağlı iki əsas fərziyyə var. Birinci fərziyyədə iddia edilir ki, Qız qalası dini məbəddir. Belə fərziyyələr tədqiqatçının texniki cəhətdən hazırlıqsız olmasını göstərir. Tarixin müəyyən dövlərində qala müəyyən məqsədlər üçün istifadə edilib, lakin ilkin tikinti məqsədi məbəd olmayıb.İkinci fərziyyə iddia edir ki, qala yağış və yeraltı suların toplanması üçün istifadə edilib. Qalanın konstruksiyası bu məqsəd üçün uyğun deyil. Bu fərziyyəni irəli sürən tədqiqatçılar qalanın maye ilə əlaqəli olduğunu anlayırlar, lakin onlara bu mayenin su yox, neft olmasına – tarix barədə olan şablon düşüncələri, primitiv neft emalı prosesini müasir neftayırma zavodlarında gedən proseslərlə müqayisə etməkləri mane olur. Öz fərziyyəmin təsdiqini və ya təkzibini tapmaq üçün mən neft və kimya mühəndislərinin rəyi ilə maraqlandım. Neft və kimya mühəndisləri qalada distillə və neft ayırma prosesinin aparılmasını mümkün hesab edirlər. Ümumiyyətlə, bu fərziyəni təsdiq və ya təkzib etmək asandır – qalanın modelini hazırlayıb emal prosesini həyata keçirmək kifayət edəcək.Bu məqalə dərc ediləndən sonra gözəl əfsanələr sevən insanlar fərziyyənin praqmatik olmasından məyusluq hissi keçirdilər. Onlara Prometey qalası barədə yeni əfsanə təklif edə bilərəm. Bu əfsanəni Prometeyin skif kralı olması, Abşeron yarımadasının skif padşahlığına daxil olması, Prometeyə Qafqaz dağlarında cəza verilməsi ilə əsaslandıra bilərsiniz. Bakının qədim adı Atəşi-Baquan — Alov tanrısının şəhəri kimi, Qız qalasının ikinci adı «Hunzar qalası» isə «Tanrının qalası» kimi tərcümə edilə bilər. Qədim Bakının memarlığının yunan üslubuna uyğun olmasınıda bu əfsanə ilə izah edə bilərsiniz. Neftdən alınan məhsulların işıqlandırmada, müharibələrdə, tikintidə və mumiyalaşdırma prosesində geniş istifadəsi — neftayırma prosesinin qədim dövrdən mümkünlüyünü göstərir.Abşeron yarımadasında çox sayda oxşar tikililərin — içi boş dairəvi və dördbucaq qalalar (rektifikasiya qüllələri), «yeraltı hamamlar» (sobalar), ovdanlar (neft quyuları) və s. — olması qədim dövrdən bu ərazidə geniş miqyasda neftin çıxarılmasını və emal edilməsini göstərir.
Tarixçi memar Davud Axundovun restavrasiyası
Tikinti, saysız-hesabsız müharibələr, işıqlandırma, istilik, istehsal – bütün bunlar neft məhsullarına tələbat yaradırdı. Bu tələbatı qarşılamaq üçün imperiyalar müharibələr aparır, neft yataqları olan əraziləri – Abşeron yarımadasını, Mesopotamiyanı, Afrikanın şimalını, Aralıq dənizinin şərq sahillərini tutmağa çalışırdılar.Cavab verilməyən müəyyən suallar qalır. Keçirilmiş bərpalara, dağıntılara, araşdırmaların az olmasına görə həmin suallara cavab vermək çətindir. Hesab edirəm ki, bu istiqamətdə yeni tədqiqatların aparılması bu suallara aydınlıq gətirə bilər.
| ['qız qalası', 'abidələrtikintilər', 'mühəndis işi', 'memarlıq abidələri'] |
17 | https://kayzen.az/blog/fitness/28885/idman-etm%C9%99yin-faydalar%C4%B1.html | İdman etməyin faydaları | nigarm | İdman və sağlamlıq | 14 sentyabr 2023, 20:21 |
İdman, sağlamlığımızı möhkəmləndirir, həmçinin həyatınızı nizamlayır. Bu faydalı xüsusiyyətlərinə görə hələ məktəb vaxtlarımızdan valideynlərimiz və nənələrimiz bizə enerjimizi bərpa etmək və günə başlamaqdan ötrü idmanı məsləhət görürdü. Klivlend universiteti mütəxəssislərinin araşdırmasına görə, idman stresin qarşısını aldığı üçün daim idmanla məşğul olan adamlar özlərindən asılı olmayaraq çox gülümsəyir və əhvalı daima yüksək olur. Bu da ona iş görmək stimulu verir və daha çox pul qazanmaq istəyini artırır.
İdman — tanış olmaq üçün ən yaxşı vasitədir
İdman insanları bir-birinə yaxınlaşdırır, belə ki, əksər idman növləri qrup halında olur və bu da yeni çevrə qurmağı, yeni insanlarla ünsiyyətdə olmağa zəmin yaradır. İdmanla məşğul olan insanların əhatəsində siz də sərbəstləşirsiniz, öz fikirlərinizi bölüşürsünüz, sağlamlıq haqqında informasiyalar əldə edirsiniz.İdman — səyahət etməyə bəhanə ola bilər
Xizək sürməyi az-çox öyrəndikdən sonra digər qış turizmi olan kurort ölkələrə getmək və öz təcrübənizi artırmaq istəyiniz yaranacaq. Bu, təkcə xizək sürməyə deyil, sörfinqə də aiddir. İdman yaşlanma əleyhinə vasitədir
İdmanla təkcə gözəl formaya sahib olmaq üçün məşğul olmuruq. Düzgün olunan hər bir fiziki hərəkət orqanizmə yaşlanma əleyhinə təsir göstərir. Belə ki, hüceyrə membranlarının təzələnməsinə stimul verir, maddələr mübadiləsini normallaşdırır. Bu da orqanizmin immun sistemini daima saz vəziyyətdə saxlanması deməkdir. İdman təkcə fiziki inkişafa səbəb olmur, o, həm də beyin fəaliyyətini nizamlayır. Kopenhagen universitetinin mütəxəssislərinin araşdırmasına görə əzələlərin daimi məşq etdirilməsi beynin yaxşılaşmasına zəmin yaradır. İdman — yeni həyat tərziniz ola bilər
İdmanla məşğul olmağa qərar verdiyiniz andan etibarən sizin tərziniz dəyişəcək: ən azı siz özünüzə yeni idman forması və ayaqqabıları alacaqsınız, tez-tez rahat geyinəcəksiniz, məşqçinin dediyi kimi qidalanacaqsınız, sağlam qidalanmaq və sağlam yaşamaq haqqında informasiyalar daha çox almış olacaqsınız və bunu başqaları ilə də bölüşməyə başlayacaqsınız.İdman öz üzərində çalışmaqdır
Siz artıq idman zalına üzv olmusunuz, ya da sadəcə evdə özünüz üçün idmanla məşğul olmaqdan ötrü hər bir vasitəniz var (yeni idman kostyumu, xüsusi şarlar, qantellər, iplər və s.), amma yenə də başlamağa ərinirsiniz… Bu zaman psixoloji olaraq öz üzərinizdə işləyib bütün mənfi fikirləri bir kənara qoyun, fikrinizi «Məndə hər şey yaxşı alınacaq!» düşüncəsinə cəmləyin. İdmandan sonra özünüz-özünüzü mükafatlandıra bilərsiniz, sevimli bir içkini (çay, kofe, süd və s.) içmək, rəfiqələrlə görüşüb idmanın təsiri barədə fikirlərinizi bölüşmək kimi ideyalar haqqında düşünə bilərsiniz.İdman — sağlam qidalanmaya gedən yoldur
Əldə etdiyiniz nəticələr sizin üçün çox vacib olduğundan tədricən qazlı içkilər, şirni, «fast-food» kimi qidalar sizin yemək rejiminizdən çıxacaq.
| ['idman', 'sağlam həyat', 'sport', 'idman etmək', 'idman hərəkətləri', 'idman sağlamlıqdır', 'idman rejimi', 'idmanın faydaları'] |
18 | https://kayzen.az/blog/madd%C9%99l%C9%99r-m%C3%BCbadil%C9%99si/28884/ql%C3%BCkoza.html | Qlükoza | nigarm | maddələr mübadiləsi | 14 sentyabr 2023, 19:13 |
Bütün canlıların əsas qida mənbəyi olan qlükoza çox vacib molekuldur. Çünki qlükoza sayəsində qolumuzu hərəkət etdirir, yeriyir, çənə əzələlərimizi işlədib yemək yeyirik. 6 karbon, 12 hidrogen və 6 oksigen atomundan təşkil olunmuş qlükoza molekulu hidrogen atomları sayəsində altıbucaqlı formaya malikdir. Tərkibindəki 6 oksigen atomu qlükozaya çox mühüm xüsusiyyət qazandırır. Bu oksigen atomlarına görə qlükoza suda asanlıqla həll olunur. Oksigen atomları sayəsində bu molekul su molekulları ilə güclü hidrogen rabitələri qurur. Qlükoza suda həll olan bu molekula görə mayenin içində dərhal əriyir. Qlükozanın bu xüsusiyyəti bizim üçün həyati əhəmiyyətə malikdir. Çünki qlükoza hüceyrələrin ən vacib qidasıdır və hüceyrələrə qan vasitəsilə daşınır. Ona görə də mayenin içində əriməlidir.Qlükoza orqanizmdə necə hərəkət edir?
Qlükoza ilə oxşar molekulyar quruluşa malik heksanın bir çox ortaq cəhəti var. Heksan bir yanacaq maddəsi kimi qlükozaya çox bənzəyir. Ancaq heksan oksigen atomu daşımır və buna görə yandıqda çoxlu yeni güclü karbon-oksigen rabitələri meydana gətirir. Bu, heksanın suda həll olmasına mane olur. Buna görə, heksan qan vasitəsilə hüceyrələrə daşına bilməz. Normal şəraitdə qlükoza heksandan daha az səmərəlidir, ancaq mayenin içində daşına bildiyinə görə, insanlar üçün həyati əhəmiyyətə malikdir.Qlükoza molekulları məhlulun tərkibinə daxil olduğu anda enerjisini maddələr mübadiləsi üçün dərhal yanacağa çevirir. Buna görə, qlükoza canlı hüceyrələri üçün əsas enerji mənbəyidir. Daha böyük molekullar, məsələn, daha mürəkkəb şəkər və nişastalar həzm olunduqda asanlıqla yanacağa çevrilməsi və hüceyrələrə çatdırılması üçün qlükoza molekulları şəklində kiçildilirlər. Buna görə, qlükozaya daxil olduğu maddələr mübadiləsindən asılı olaraq qan şəkəri, üzüm şəkəri, nişasta şəkəri kimi müxtəlif adlar verilir.Həzm prosesində əmələ gələn qlükoza molekulları necə tarazlanır?
Yediyimiz qidaların 70%-i bizi karbohidratla təmin edir. Ağızda həzm olunmağa başlayan karbohidratlar tüpürcəyin içindəki karbohidrat parçalayıcı fermentlərlə qarşılaşır. Qismən parçalanan bu molekulların həzmi isə düz bağırsaqda sona çatır. Bu parçalanma nəticəsində əmələ gələn qlükoza molekulları qan təzyiqinin qalxmasına səbəb olur. Ancaq qan təzyiqi qlükoza molekullarına müdaxilə edən fermentlər vasitəsilə normada saxlanılır. Qısaca desək, orqanizm üçün çox mühüm bir molekul xüsusi yaradılmış başqa molekul tərəfindən tənzimlənir. Orqanizmdə artıq qlükoza olduqda bir ferment vasitəsilə bu artıq qlükoza qlikogen adlanan başqa formaya çevrilib ehtiyatda saxlanılır. Qlükozanın qlikogenə çevrilməsində rol oynayan fermentin adı qlikokinazdır (glucokinase). Bu fermenti mədəaltı vəzdən ifraz olunan insulin adlı hormonun nəzarəti altında qaraciyər hasil edir. Qlikogen isə orqanizmin enerjiyə ehtiyacı olduqda işə düşür və istifadəyə hazır olur.Orqanizmimizdəki mükəmməl iş bölgüsü insan ilk dəfə yaradıldıqdan etibarən mövcuddur. Bir fabrikdə istehsalçılar, hazır məhsulu lazımi yerə daşıyanlar, onlara nəzarət edənlər, qalığı hesablayanlar və bu qalığı başqa yerlərdə istifadə etmək üçün dəyərləndirən işçilər var. Hər istehsal prosesi mütləq seçilmiş mütəxəssislər tərəfindən idarə olunur. Mümkün xətanın aradan qaldırılması üçün ciddi nəzarət var. Hər şöbədə öz sahəsində peşəkarlaşmış çoxlu insan işləyir. Buna baxmayaraq qüsursuz nizam-intizam olmur, tez-tez səhvlər olur. İnsan orqanizmindəki bu qüsursuz sistem bir növ fabrik kimi işləyir və əsla səvh etmir. Hər hüceyrə, hər molekul işini bilir və tam yerinə yetirir. Şübhəsiz ki, nə hüceyrənin içindəki molekulların, nə də onunla birlikdə hərəkət edən digər orqanların ağlı, biliyi, bacarığı və ya təhsili var. Bütün bu proses və hasilat üçün müəyyən vaxtın keçməsi üçün gözləməmiş, doğulduğumuz andan etibarən bu mükəmməl sistem hal-hazırki şəkildə yaradılmışdır. Allah bu mükəmməl iş bölgüsünü min illər boyu hələ elm bunun fərqinə varmadan qüsursuz şəkildə yaratmış və hər molekul insanda mükəmməl surətdə funksiyaını yerinə yetirmişdir.
Qlükoza müxtəlif rabitələrlə fərqli şəkər molekullarına çevrilə bilir. Bunlardan biri fruktozadır. Fruktoza meyvə şəkəri də adlanır. Çünki fruktoza meyvə və tərəvəzdə çox olur və meyvəyə şirin dad verir. Bundan əlavə, balın tərkibindəki əsas şəkər maddəsidir. Arıların şirə topladığı çiçəklərin nektarı da fruktoza mənbəyidir.Diabet xəstəliyi necə əmələ gəlir?
Karbohidratlar bağırsaqlarda qlükozaya çevrilir və qanla birləşirlər. Qlükozanın miqdarı artarsa, mədəaltı vəz hüceyrələrin qlükozanı sormasına kömək edən insulin hormonunu ifraz edir. İnsulin qlükoza daşıyıcısını aktivləşdirən reseptorla birləşir. Qlükoza hüceyrənin içinə daxil olur və enerjiyə çevrilir. Qandakı qlükozanın miqdarı sabit qalır. Diabet xəstələrində isə insulin reseptora bağlana bilmir və daşıyıcı qeyri-aktiv olur. Qlükoza qan dövranında qalır və qandakı şəkərin miqdarı artır. Yetişmiş meyvələrdə, çiçəklərin nektarında, yarpaqların şirəsində və orqanizmdə dövr edən qandakı əsas maddə canlılar üçün xüsusi yaradılmış qlükozadır.Qlükoza insan üçün hansı əhəmiyyətə malikdir?
Qlükoza insan bədənində qanda 60%, yəni 110 mq/dl, toxumalarda isə 0.1 mq/dl olmalıdır. Əgər sistemdə bir çatışmazlıq olarsa və beyinin ən əsas yanacaq maddəsi olan qlükoza beyində lazımi miqdarda olmasa, ciddi problemlər üzə çıxar. Əgər beyinə gedən qlükozanın miqdarı 0.04 mq/dl-dan az olarsa, beyin hüceyrələri həssaslaşar və impuls göndərərək orqanizmdəki bütün əzələlərin müntəzəm gərilməsinə səbəb olar. Nəticədə, qısa müddətdə ölüm baş verər.
| ['üzümün faydaları', 'qlükoza', 'qlukoza', 'üzüm qlükoza mənbəyi', 'qlükoza haqqında', 'üzüm'] |
19 | https://kayzen.az/blog/erzaq/28879/nutella-az%C9%99rbaycan.html | Nutella® ♥ Azərbaycan! | kayzen | Ərzaqlar | 14 sentyabr 2023, 13:16 |
Ənənəvi səhər yeməyi gün ərzində ən vacib qida qəbuludur. Bu yeməyin daha da dadlı olması üçün ona bir inqrediyent daha əlavə olunmalıdır – qozlu – şokoladlı Nutella® pastası. Bu brend məxsusi olaraq Azərbaycan üçün etiketlərinin üzərində ölkəmizin füsunkar guşələrindən çəkilmiş gözəl mənzərələrin əks olunduğu üç pasta bankasından ibarət məhdud kolleksiyanı yaratmışdır. Nutella® füsunkar təbiətimiz, insanlarımız və unikal un məmulatlarından o qədər ilhama gəlmişdir ki, ölkəmizin gözəlliklərinə həsr olunmuş bütöv bir layihə ərsəyə gətirmişdir! Marsa uçmaq? Bu asandır! Azərbaycan yalnız öz şəhərləri ilə deyil, insanı valeh edən təbiət guşələri ilə də gözəldir. Bunun sübutu – Xızı rayonudur. Qafqaz dağları öz vadilərinin möcüzəvi və unikal gözəllikləri ilə insanı ehtizaza gətirir. Uşaqlıqdan tanış olan mutaki isə konfet dağları barədə təəssüratları bir qədər zəiflədir.Paytaxt Bakı şəhərində ölkənin tarixini tədqiq etmək, onun müasir imkanları ilə iftixar hissi keçirmək, şəhərin memarlıq və qastronomiyasında müxtəlif qitə mədəniyyətlərinin bir parçasını aşkar etmək, şəhərin qonaqpərvər və qürurlu sakinləri ilə ünsiyyətdə olmaq, həm də öz təəssüratlarını başqa turistlərlə paylaşmaq istəyirsən, çünki səyahət zamanı yaşadığımız dünya barədə nə isə yeni bir məlumat öyrənmək onun ən gözəl cəhətidir. Bu səyahətdə bizim ən gözəl yol yoldaşımız şirin qoğal olar, onlar odlar ölkəsinin müasir paytaxtında gəzintimizi daha da parlaq edər!Bakı şəhərindən 40 km şimal-şərqdə, Abşeron yarımadasında bir qəsəbə yerləşir – Dübəndi limanı. Burada dəniz mənzərələri və şişburun qayalardan zövq alaraq Xəzər dənizinin sahilində unudulmaz vaxt keçirmək, qədim tarixi abidələri və neft ixrac edən müasir müəssisələrin tarixini öyrənərək, tarixi suallara cavab tapmaq olar. Xəzər dənizinin Azərbaycanın müasir sakininin hər birinin həyatında oynadığı vacib rolu və insanların bu heyrətamiz bölgənin ərazisində nə zamandan bəri yaşadıqlarını anlamaq mümkündür. Kükrəyən Xəzər dənizi sahilinə gedərək, səhər doyumcul və al rəngli kətə ilə möhkəmlənin.Səhərinizi Azərbaycanın füsunkar yerlərində yeni bişirilmiş Nutella® ilə başladın. Məhdud bankanın etiketinin əks tərəfində müxtəlif məkanların təsvirini əks etdirən İnternet-səhifəsinə sizi yönəldən QR-kodu və Nutella® ilə tam uzlaşan un məmulatının daxil edildiyi səhər yeməkləri reseptləri var. Məsələn, şirin qoğal adətən bahar bayramı olan Novruz Bayramı üçün bişirilən şirin ənənəvi bulkadır. Dairəvi bulkalar kiçik günəşcikləri xatırladır: onlar qızılı, parlaq və qabarıq haldadır. Şirin qoğal süddə bişirilir və qozla doldurulur. Qozlu-şokoladlı Nutella® pastası möhtəşəm məmulat dadına daha da çox parlaqlıq qatır.Məkanlar və səhər yeməyi reseptləri barədə daha ətraflı bu səhifədə oxuyun: nutella-breakfast.azSəhər yeməklərindən zövq alın və Nutella® ilə səyahət edin!
| ['Nutella', 'Nutella Azərbaycan', 'şokolad yağı', 'Nutella yağları'] |
20 | https://kayzen.az/blog/sa%C4%9Flam-h%C9%99yat-t%C9%99rzi/28848/%C3%BCr%C9%99yi-z%C9%99ifl%C9%99d%C9%99n-3-x%C9%99st%C9%99lik.html | Ürəyi zəiflədən 3 xəstəlik | nigarm | sağlam həyat tərzi | 1 sentyabr 2023, 14:46 |
Diabetə görə gənc yaşda ürək xəstəsi olurlar
Diabet yəni şəkər xəstəliyi əslində bir damar xəstəliyidir. Damar toru baxımından zəngin olan ürək, böyrək və göz kimi orqanlar diabet xəstəliyindən daha çox əziyyət çəkir. Diabet nəticəsində damar çəpərlərinin daralması qan axınını azaldır. Böyük bir iş gücü ilə işləyən ürək əzələsi, damar yolu ilə lazımi qanı alan zaman ziyan görür və gücü azalır. Ürək çatışmazlığı baş verməsinə səbəb olan bu tablo ilə yanaşı diabet eyni zamanda yüksək təzyiqə da səbəb olur. Diabetin damar divarında qalınlaşma ilə birlikdə böyrəkləri də təsir etməsi, yüksək təzyiq baxımından xüsusi bir təsir yaradır. Təzyiq meylinin yanında xolesterin yüksəkliyinin artıq görülməsi və qan şəkər tozunun nizamlanmaması laxtalanma problemlərinə də səbəb olur. Diabet xəstələrində koronar ürək xəstəlikləri və ürək infarktları daha erkən dövrdə və daha tez-tez görünür.
KOAH qəlbinizi də nəfəssiz qoya bilər
Xroniki Obstruktif Ağciyər Xəstəliyi, yəni KOAH ilə ürək çatışmazlığının eyni anda baş verməsi sıx görülən bir vəziyyətdir. Oxşar əlamətləri olan KOAH və ürək çatışmazlığı bir-birini təkan verir. KOAH xəstələrinin ağciyərində hədsiz dərəcədə hava həbsi olduqda döş qəfəsindəki əzələlər də çoxu dəfə tənəffüsə iştirak etmək məcburiyyətindədir. Nəfəs alıb verərkən belə yüksək enerji istehlakı baş verdiyindən ciddi əzələ gücü itkisi inkişaf edir. Bununla yanaşı KOAH xəstələrin orqanizminə lazimi oksigen getmədiyi üçün bu hüceyrələrin sayında ciddi artım baş verir. Oksigen daşıyan hüceyrələrin sayındakı artım qanın tündləşməsi və laxtalanma qabiliyyətinin yüksəlməsinə səbəb olur. Daha tünd konsistensiyalı bir hala gələn və damar içində axını yavaşıyan qanda iltihablı reaksiyalar daha çox görünür. Damar içindəki ən kiçik bir zərər belə hüceyrə sayındakı artım səbəbilə həddindən artıq təmir olunur. Prosses içində şişirdilmiş yaxşılaşan, toxumalar damarın zəifləməsinə laxtalanma meylinin artmasına səbəb olur.Yüksək təzyiq damarlarınızı nazikləşdirir
Yüksək təzyiq, ürək və damar sistemi üzərində müxtəlif təsirlər yaradır. Yüksək təzyiqin yaratdığı təsirə reaksiya olaraq, güclənmək məcburiyyətində qalan damar çəpərində düz əzələ hüceyrə sayı yüksəlir. Düz əzələ hüceyrələrinin artması və damar çəpərinin qalınlaşmasına; Damarın elastiklik itirilməsinə, daşlaşmaya və damar sərtliyinə səbəb olur. Ayağın və ya dirsək regionunun çox miqdarda sürtünməyə bağlı olaraq yaranan toxuma artımı və sərtləşməyə bənzər şəkildə damar içində də eyni reaksiya inkişaf edir. Damar formasındakı bu sərtləşmə və çoxdan toxuma əmələ gəlməsi damarın qidalanmasını pozur. Bu vəziyyət; Damar içi yaralanmalarla yanaşı xora, laxta inkişafına yol açır.
| ['ürək xəstəlikləri', 'kardiologiya', 'kardioloji xəstəlik', 'ürək ağrısı', 'ürək döyüntüsü', 'xəstəlik'] |
21 | https://kayzen.az/blog/Ad/28718/g%C3%B6z%C9%99llik-anlay%C4%B1%C5%9Flar%C4%B1-il%C9%99-%C9%99laq%C9%99dar-%C5%9F%C9%99xs-adlar%C4%B1.html | Gözəllik anlayışları ilə əlaqədar şəxs adları | gunelb | Adını sən qoy! | 22 avqust 2023, 17:44 |
Məlum olduğu kimi, gözəllik anlayışı çox geniş mənaya malikdir və özünü xalqın həyat hadisələrinə, insana münasibətində təzahür etdirir. Gözəllik anlayışı xalqın estetik idealı, ülvilik, qəhrəmanlıq kimi xüsusiyyətlərlə sıx əlaqədardır. Gözəllik haqqında anlayışın məzmunu və qiymətləndirilmə dərəcəsi, əsasən, xalqın estetik idealı ilə əlaqədardır. Etnoqrafiyamızda şəxs adlarının gözəl olması, gözəl səslənməsi həmişə diqqət mərkəzində olmuşdur. Bunun nəticəsidir ki, antroponimikamızda semanti-kasında gözəllik, incəlik, saflıq, igidlik, mübarizlik və s. keyfiyyətləri ifadə edən yüzlərlə kişi və qadın adları formalaşmışdır.
Azərbaycan şəxs adları sistemində gözəllik anlayışları ifadə edən adların əksəriyyəti Ayla, Günəşlə, eləcə də gül-çiçəklə əlaqdardır. Böyük əksəriyyəti də qadın adlarıdır. Dilimizin antroponimikasında qadın adlarının yaranmasında iştirak edən vahidlər, əsasən, gözəllik çalarlıdır. Bu əsasda formalaşan qadın adları türk estetikasının zənginliyini göstərir. Xalqımız cismani gözəlliyin mənəvi gözəlliklə tamamlanmasını arzu edir.Gözəlin xasiyyəti də gözəl olar; Qəlbinin gözəlliyidir, üzünə də çıxıbdır, kimi, atalar sözlərimizlə yanaşı Adı gözəl olanın özü də gözəl olar kimi atalar sözləri, deyimləri bu gün də yaşatmaqdadır. Azərbaycanın məşhur xalq oyunlarından olan “Bənövşə” oyununda da adı gözəl, özü də gözəl ifadəsi təyinedici kimi çıxış edir. Dilimizin şəxs adları sistemində kişi adlarının yaranmasında iştirak edən vahidlərə gəlincə, qeyd etməliyik ki, Azərbaycan dilində kişi adları, əsasən, müsbət motivli, igidlik, məğrurluq, qüdrətlilik çalarlıdır ki, bu da xalqımızın xarakteri, mental düşüncəsi, həmçinin psixologiyası ilə əlaqədardır.
Göründüyü kimi, xalqımızın mənəvi mədəniyyəti ilə yanaşı adqoyma mədəniyyətində də inkişaf zaman-zaman özünü aydın büruzə vermişdir. Azərbaycanlı ailələrində gözəl səslənən, gözəllik anlayışları ilə əlaqədar şəxs adlarını dünyaya göz açmış övladlarına verməklə valideynlər, yaxınlar ad daşıyıcısının da gələcəkdə öz adına layiq olacağına ümid edirlər. Yuxarıda qeyd eydiyimiz kimi, gözəllik anlayışları ilə əlaqədar şəxs adlarının böyük əksəriyyəti qadın adları olduğu üçün qadın adları siyahısını təqdim edirik.
AFAYƏT
AFƏT
AĞCA
AĞGÜL
AHUNUR
AYBƏNİZ
AYBİKƏ
AYCAMAL
AYÇÖHRƏ
AYƏNDAM
AYMƏLƏK
AYSİMA
AYSURƏT
AYTƏKİN
BƏHİYYƏ
CAZİBƏ
ÇİLƏNAY
ÇÖHRƏGÜL
DİLBƏR
ƏFAYƏT
ƏNTİQƏ
ƏZƏMƏT
FAXİRƏ
FƏRİŞTƏ
FİTAT
GÖYÇƏK
GÖZƏL
GÜLBƏNİZ
GÜLCAMAL
GÜLÇÖHRƏ
GÜLDƏN
GÜLNÜMA
GÜLRUX
GÜLRUXSAR
GÜLRUH
GÜLSARA
HÜSNİGÜL
HOŞLİQA
QƏNİRƏ
QƏŞƏNG
QƏŞƏNGGÜL
LƏTAFƏT
MAHCAMAL
MAHİZƏR
MAHİPEYKƏR
MAHRUX
MƏHBUBƏ
MƏHLUQƏ
MƏLAHƏT
MƏLEYKƏ
MƏLƏK
MƏLƏKMƏNZƏR
MƏLƏKNAZ
MƏLƏKNİSƏ
MƏLƏKNUR
MƏLƏKSİMA
MƏLƏKZƏR
MƏRZİYYƏ
NAZƏNDƏ
NAZƏNİN
NİGAR
NURBƏNİZ
NAZPƏRİ
NURXANIM
PƏRİ
NURƏFŞAN
PƏRİCAMAL
RƏNA
PƏRİCAHAN
RUXSARA
SƏBAHƏT
RİMA
TƏRAVƏT
VƏCİHƏ
SONA
YARAŞIQ
ZİBA
YAMİN
ZİBAXANIM
Dilimizdə rəng anlamlı ağ, sarı, qara vahidləri bir çox leksik vahidlərin yaranmasında iştirak etmişdir. Xalqımız əzəldən hər boyanın öz rəngi var demişdir. Lakin şəxs adlarında rəng anlamlı — ağ, sarı, qara vahidlərindən istifadə edilmişdir. Erkən dövrlərdən ağ sözü müdriklik (ağbirçək, ağsaqqal), gözəllik (ağüz-lü, ağca), sarı sözü (buğda, güllər, payız çağının bolluğu), qara sözü gənclik, güclülük (qarasaqqal, qaragilə) mənalarını ifadə etdiyinə görə çox işlənmişdir. Ağ, sarı, qara anlamlı vahidlər sonradan şəxs adlarının yaranmasında da iştirak etmişlər. Məlum olduğu kimi, -ağ, -ağca vahidləri türk xalqlarının müştərək abidəsi sayılan “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanlarında gözəl mənasında işlənmişdir. Ağbəniz, Ağca, Ağgül və s. adların formalaşmasında iştirak edən ağ/ağca vahidləri gözəllik, saflıq, təmizlik və s. kimi mənalar ifadə edir. Sarı vahidi ən gözəl aşıq havalarımızın adında yer almışdır, “Baş sarıtel”, “Orta sarıtel”, “Ayaq sarıtel”. “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanlarında Sarı donlu Selcan xanım Qanturalının ağlını başından almışdı. Sarı bir çox toponimlərimizdə də işlənmişdir. Məsələn, Sarıcalı (Qarabağda), Sarıbaş (İlisuda) və s. Məlum olduğu kimi, türk dillərində sarı sözü rəng bildirməkdən əlavə, sar (şahinlər sinfinə mənsub olub, quruda və suda yaşayan quşdur. Qədim türklərdə totem olmuşdur), həmçinin qızıl, Günəş, parlaq, parıltı, parıldamaq, parlamaq və s. mənaları da ifadə edir. Astrologiyada, eləcə də Şərq poeziyasında sarı həm də yeddi planetdən biri olan Günəşin adıdır. Bu planetlərdən hərəsi bir rəngin (qırmızı, qara, ağ və s.) rəmzi olsa da, hər biri sarı rəngdədir və onları da Günəş işıqlandırdığından bu rəngi alırlar.
Poeziyamızda qarasaç, qaraqaş, qaragöz kimi vahidlər gözəl mənasını ifadə etmişdir. İnanclarımıza görə, qara güc, qüvvədir. Yuxuda qara rəngdə nə isə görmək yuxu görənin qüvvətlənəcəyinə işarədir. Qara, Qaraxan, Qaratel, Qaragöz kimi şəxs adlarında da qara vahidi — güc, qüvvə, gözəllik, müdriklik kimi müsbət keyfiyyətlər ifadə edilir.
KİŞİ ADLARI:
ABI
GÖYCƏ
QARA
QARABƏY
QARAXAN
QARACA
QARAKİŞİ
QARAŞ
SARI
SARIBABA
SARIBALA
SARIBƏY
SARIXAN
SARIOĞLAN
SAROĞLAN
QADIN ADLARI:
AĞCA
AĞBACI
AĞBƏNİZ
AĞBİKƏ
AĞCAGÜL
AĞCAXANIM
AĞGÜL
AĞGÜN
ALAGÖZ
BƏYAZ
ƏSMƏR
GÖYCƏ
GÖYCƏGÜL
GÖYGÖZ
GÜLGƏZ
QARAGÖZ
QARAŞIN
QUMRAL
RUFİNƏ
SAFURƏ
SARI
SARIGÜL
SARITEL
SƏMRA
ŞİRMAYI
ALYANAQ Müəllif: Fidan Afad qızı Qurbanova.
Mənbə: Azərbaycan şəxs adları. İzahlı lüğət. Bakı, 2019, 1328 səh. ISBN 9 789952 835946
| ['adlar', 'kişi adları', 'qadın adları', 'şəxs adları', 'Azərbaycan adları'] |
22 | https://kayzen.az/blog/stomatoloq/28686/kariyes-n%C9%99dir-v%C9%99-ona-qar%C5%9F%C4%B1-nec%C9%99-t%C9%99dbir-g%C3%B6r%C9%99k.html | Kariyes nədir və ona qarşı necə tədbir görək? | nigarm | Stomatologiya | 17 avqust 2023, 15:35 |
Kariyes – diş toxumalarında qüsurların əmələ gəlməsi ilə təzahür olunan stomatoloji xəstəlikdir. Müalicə olunmadıqda diş toxumalarının dağılmasına gətirib çıxarır. Kariyes çox təhlükəli bir xəstəlikdir. O yalnız dişin dağılmasına və sonda itirilməsinə səbəb olmur. Kariyesli diş daim infeksiya mənbəyi olub son nəticədə ağız-udlağın, həmçinin daxili orqanların da iltihab xəstəliklərinə səbəb ola bilər. Bundan başqa, kariyesin özünün digər daha ağır fəsadları ilə də qorxuludur. Çünki ltihab prosesi diş köküətrafı sümük toxumasına keçərək periodontit xəstəliyinə, çənə sümüklərinə keçdikdə isə daha qorxulu hesab edilən osteomielit xəstəliyinə səbəb ola bilər. Buna görə də kariesli dişləri (müvəqqəti və ya daimi olmasından asılı olmayaraq) mütləq müalicə etmək lazımdır. Ən çox yayılmış xəstəlikdir – hər bir yetkin yaşlı insan həyatında heç olmasa bir dəfə diş “dəliyi” ilə qarşılaşıb. Uşaqlarda da o digər xroniki patologiyalar arasında birinci yeri tutur. Kariyesdən ən az ekvatorial ölkələrdə yaşayan insanlar əziyyət çəkir.Kariyesin növləriİnfeksion (patogen mikroorqanizmlər tərəfindən törədilir);Distrofik (diş toxumalarında mübadilə proseslərinin pozuntuları nəticəsində yaranır).
DST-nin təsnifatına görə kariyesin aşağıdakı formaları mövcuddur:Diş minasının kariyesi (dişdə tünd və ya ağ ləkə əmələ gəlir, hansı ki dentinlə sərhədə çatmır).Dentin kariyesi (mikroorqanizmlər dentin kanalcıqları vasitəsi ilə yayılır).Sement kariyesi (diş kökünü örtən sementi zədələyir).Dayanmış kariyes (əgər diş minerallarının intensiv yığılması müşahidə olunursa, karioz proses dayana və dişin dərin qatlarına daha yayılmaya bilər).Odontoplaziya (anadangəlmə stomatoloji xəstəlik).İntensivlik dərəcəsinə görə kariyesi şərti olaraq aşağıdakı növlərə ayırırlar:Ağırlaşmamış kariyes. Dörd ardıcıl mərhələni keçərək inkişaf edir:
1. Ləkə kariyesi. Minada ləkə əmələ gəlir, lakin onun səthi əvvəlki kimi düz və hamar qalır. Problemin səbəbi, minanın çoxlu miqdarda mineral duzlar itirməsidir.
2. Səthi kariyes. Mina dağılır. Ləkə əl ilə toxunuşda nahamar olur.
3. Orta kariyes. Kariyes dentinə çatır, dərinləşmə — karioz boşluq əmələ gəlir.
4. Dərin kariyes. Kariyes pulpaya çatır. Ağrı yaranır.Ağırlaşmış kariyes. Vaxtında müalicə olunmamış kariyesin ən yayılmış ağırlaşmaları arasında aşağıdakıları qeyd etmək olar:
Periodontit. Diş kökünü əhatə edən toxumalar iltihablanır.
Pulpit. Pulpa – dişin yumşaq toxuması iltihablanır. Xəstə güclü ağrılardan şikayətlənir.
Karioz boşluğun lokallaşdığı yerə görə kariyesin aşağıdakı növləri olur:Diş səthində olan təbii çuxurlarda yaranmış;Ağıl və kiçik ağıl dişi arasındakı kontakt səthdə yaranmış;Kəsici və qaflan dişlərin kontakt səthində yaranmış, lakin kəsici kənarları zədələməyən;Kəsici kənarlarla birlikdə qaflan və kəsici dişləri zədələyən;Dişin boynunu zədələmiş (çətin müalicə olunur və tez inkişaf edir).Yaranma vaxtı meyarına görə kariyesi aşağıdakı növlərə ayırırlar:birincili (bir vaxtlar sağlam olan minada formalaşıb);ikincili (qoyulmuş plombun altında əmələ gəlib).
Stomatoloqlar kariyesin yaranmasının iki əsas səbəbini qeyd edirlər:Diş minasına patogen mikroorqanizmlərin mənfi təsiri. İnsanın ağız boşluğunda çoxlu sayda mikroorqanizmlər var, lakin kariogen aktivliyə yalnız laktobakteriyalar və turşu yaradan streptokoklar malikdirlər. Öz həyat fəaliyyətləri zamanı onlar diş toxumalarına dağıdıcı təsir göstərən turş parçalanma məhsullarını ifraz edirlər. Laktobakteriyaların və streptokokların çoxalmaları üçün substrat kimi karbohidratlar xidmət edirlər.Karbohidratların parçalanma məhsulları ilə minanın dağıdılması. Qidalanma məhsulları ilə birilikdə qəbul edilən şəkər ağızda seliyin köməyi ilə fermentasiya olunur. Nəticədə turşular– yağ, propion, qarışqa (formiat) turşuları əmələ gəlir. Onlar diş minasına və dentinə mənfi təsir göstərir.
Kariyesin yaranmasına aşağıdakı amillər də şərait yaradır:
Ağız boşluğunun gigiyena qaydalarına riayət etməmə.Dişlərin quruluşunun anatomik xüsusiyyətləri (dişlərin seyrəkliyi, aralarında ərpin yaranması).Diş minasında fluorun çatışmaması.Çoxlu miqdarda yumşaq və şirin qida qəbulu.Tez-tez qəlyanaltı etmə.Seliyin kifayət miqdarda ifraz olunmaması.Seliyin bufer xüsusiyyətlərinin azalması (selik ağız boşluğunda yaranan qələviləri və turşuları neytrallaşdıra bilmir).Qeyri-rasional qidalanma, vitaminlərin və mineralların çatışmaması.Sağlamlıq durumunun qeyri-qənaətbəxş olması, immunitetin zəifləməsi.Xəstə süd dişlərinin müalicə olunmaması.Xəstəliyə genetik meyillik.
Kariyesin əlamətləri
Karioz prosesin özünü necə büruzə verməsi onun yayılma dərəcəsindən asılıdır. Ləkə mərhələsində o gizli formada keçir. Yalnız həddindən artıq qaynar, soyuq və ya duzlu qida qəbulu zamanı dövri olaraq dişlərin həssaslığının yüksəlməsi müşahidə oluna bilər. Diş minasında ləkə yalnız onun qəhvəyi rəng almasından sonra görünməyə başlayır.Səthi kariyes üçün aşağıdakı əlamətlər xarakterikdir:Müxtəlif kimyəvi qıcıqlandırıcıların təsiri altında yaranan ağrı. Qıcıqlandırıcı amil aradan qaldırıldıqdan sonra dərhal keçib gedir.Üzərindən basıldığı zaman, bərk qidanın çeynənməsi zamanı ağrı (diş boynu zədələndiyi halda yaranır).Temperatur təsirlər zamanı diskomfort.Dişin səthində böyük tünd çökəklik.Orta kariyes aşağıdakı simptomlarla xarakterizə olunur:Qida qəbulu zamanı, küçəyə çıxan (hava soyuqdursa) zaman, üzərindən basıldığı zaman ağrı. Lakin nəzərə almaq lazımdır ki, orta kariyes zamanı ağrı hissləri heç də həmişə müşahidə olunmur. Belə ki, əgər karioz boşluq artıq dağılmış dentinlə mina arasındakı sərhəddə yerləşirsə, pasiyent ümumiyyətlə heç bir diskomfort hiss etmir.Dişdə iri boşluğun olması (pasiyent onu asanlıqla güzgüdə görə və ya dili ilə hiss edə bilər).Ağızdan xoşagəlməz iyin gəlməsi.Dərin kariyesin əlamətlərinə aşağıdakıları aid edirlər:İstənilən qıcıqlandırıcı amil nəticəsində yaranan ağrı.Böyük ölçülü tünd rəngli karioz boşluq.Ağızdan xoşagəlməz iyin gəlməsi.Özünüzdə oxşar simptomları aşkarladığınız halda, dərhal həkimə müraciət edin. Xəstəliyin qarşısını almaq onun fəsadları ilə mübarizə aparmaqdan daha asandır.Kariyesin diaqnostikasıKariyesi onun yaranmasından dərhal sonra aşkarlamaq çox vacibdir. Bu diş minasını demək olar ki, zədələmədən problemdən qurtulmağa imkan verəcək.Stomatoloqların istifadə etdikləri diaqnostika üsulları araasında aşağıdakıları qeyd etmək olar:Xüsusi güzgünün və stomatoloji zondun köməyi ilə ağız boşluğunun vizual müayinəsi.Lazer. Bu üsuldan kariyesin başlanğıc mərhələlərinin və xəstəliyin gizli formalarının aşkarlanması üçün istifadə olunur. Lazer müayinəsi zamanı tətbiq olunan avadanlıq kiçik şua dəsti buraxır, hansı ki karioz boşluğa düşdükdə dəyişir. Kariyesin aşkarlanması haqqında məlumat həkimə xüsusi səs siqnalı vasitəsi ilə çatdırılır.Rentgenoqrafiya. Çəkilişin üç növü var: bir dişin, iki və daha çox qonşu dişlərin, panorama çəkilişi (hər iki diş sırası görünür). Rentgen gizli kariyesi aşkarlamağa kömək edir.Elektroodontometriya. Dişlərin həssaslığı zəif elektrik cərəyan verən cihazın köməyi ilə yoxlanılır. Elektrik cərəyan sağlam toxumalara təsir etdikdə, pasiyent heç nə hiss etmir, zədələnmiş toxumalara təsir etdikdə isə — ağrı yaranır.Ransillüminasiya. Ağız boşluğu fotopolimeraz ləmpə ilə işıqlandırılır, nəticədə hətta gizli kariyes belə aydın görünməyə başlayır.Qurutma. Kariyes seliklə örtüldükdə ləkə mərhələsində aydın görünmür. Ona görə də, xəstəliyin olmasından şübhələndikdə, stomatoloq problemli dişi qurudur və onu tamponlarla izolyasiya edir.Minanın vital boyanması. Əvvəlcədən qurudulmuş dişin üzərinə metilenli göy boyayıcının iki faizli məhlulunun nazik qatı vurulur. Bir neçə dəqiqədən sonra məhlul yuyulub təmizlənir. Mina zədələnmədiyi halda, rəng əvvəlki kimi qalır. Zədələnmiş yerlər isə, əksinə, aydın görünməyə başlayır.Lüminessent stomatoskopiya. Qaranlıq otaqda dişlərin üzərinə ultrabənövşəyi işıq yönəldilir. Belə şüalanma zamanı sağlam dişlər mavi, kariyes isə tünd ləkələr kimi görünür.Kariyesin müalicəsiKariyesin ləkə mərhələsində aradan qaldırılmasıPatoloji prosesin yayılmasının və diş minasının sonrakı zədələnməsinin qarşısını almaq üçün, ləkə mərhələsində olan kariyes zamanı xüsusi remineralizasiya preparatlarından istifadə olunur. Diş həkimi kariyes diaqnozu qoyduqdan sonra, diş təmizlənir. Çürümənin böyüklüyüne görə bu proses diş kökünə qədər gedər ve təbii ki, o zamanda sinirləri öldürmək lazım olur. Diş diblərindəki mikrob ocaqlarını təmizləmək üçün immun sistemi hərəkətə keçirmək lazımdır. Ev şəraitində bunu çörəkotu çayı ilə etmək mümkündür.Məsələn, aşağıdakılardan:“Remodent”;Kalsium qlükonat;Natrium xlorid və s.Onlar diş səthinə applikasiyaların qoyulması yolu ilə və ya elektroforezin köməyi ilə vurulur.Kariyesin bu cür deşilməsiz müalicəsi tamamilə ağrısız və təhlükəsizdir.Kariyesin Iсоn-la müalicəsiIсоn – dişlərin müalicəsi üçün yeni preparatdır. O minaya asanlıqla hopan və onu bərkidən polimer komponentlərdən hazırlanıbdır. Karioz proseslə zədələnmiş minaya nüfuz edərək Iсоn onu parıltılı edir, onun turş parçalanmaya qarşı davamlılığını artırır. Təəssüf ki, bu üsul yalnız ləkə mərhələsində olan kariyes zamanı effektivdir.Səthi, orta və dərin diş kariyesinin bor-maşınla müalicəsiKariyesin aradan qaldırılmasının ən çox yayılmış və ən köhnə üsuludur — bu karioz boşluğun bor-maşınla yonulması, ardınca isə yaranmış çuxurun plomblanmasıdır. Xəstənin ağrı hiss etməməsi üçün həkim ona anesteziya (iynə, aerozol) təklif edir. Plomblama materialı qoyulmazdan əvvəl təmizlənmiş səth əlavə olaraq antiseptiklərlə və adgezivlərlə təmizlənir. “Dəlik” çox dərin olduqda, içinə araqat (prokladka) qoyulur. Yalnız bundan sonra keramik, kompozit və ya metallokeramik plomb qoyulur. Plomblama materialı donan kimi, diş cilalanır.Kariyesin təhlükəsiKariyes minanın dağılmasına və dişin dərin qatlarının iltihablanmasına gətirib çıxarır. O vaxtında müalicə olunmadığı halda, pulpit əmələ gəlir. Bu zaman xəstə güclü ağrılardan əziyyət çəkir. Dişin tam dağılması – bu kariyesin ən ağır nəticəsidir. Bu xəstəlik ciddi iltihabi proseslərə (meningit və s.) gətirib çıxara bilər. Diş həkimi kariyes diaqnozu qoyduqdan sonra, diş təmizlənir. Çürümənin böyüklüyüne görə bu proses diş kökünə qədər gedər ve təbii ki, o zamanda sinirləri öldürmək lazım olur. Diş diblərindəki mikrob ocaqlarını təmizləmək üçün immun sistemi hərəkətə keçirmək lazımdır. Ev şəraitində bunu çörəkotu çayı ilə etmək mümkündür.Kariyesin profilaktikasıKariyesin inkişafının qarşısını almaq üçün aşağıdakıları etmək tövsiyə olunur:İldə bir dəfə stomatoloqu ziyarət etmək;Dişləri yaxşı yumaq;Keyfiyyətli diş məcun və fırçalarından istifadə etmək;Dişlərin gigiyenik təmizlənməsini flossla (diş sapını) tamamlamaq;Rasional şəkildə qidalanmaq, daha çox meyvə və tərəvəzlər yemək;Kurslar şəklində vitamin və mineral komplekslərini qəbul etmək;Yeməkdən sonra şəkərsiz saqqızdan istifadə etmək.Kariyesə ağız içindəki bakteriyalar səbəb olur. Bakteriyaları zərərsiz hala
gətirmək üçün ev şəraitində bəzi bitki çaylarından ( adaçayı, darçın və s.)
istifadə etmək lazımdır.Flüorlu diş məcunlarından istifadə. Flüor dişlərin möhkəm və sağlam
olmasını normada saxlayır.Sağlam qidalanma, şəkərli qidalardan uzaq durmaq( xüsusən də uşaqlar)Vaxtı-vaxtında müayinə üçün diş həkiminin yanına getməkDişlərə müntəzəm qulluq
| ['stomotoloji problemlər', 'stomotoligiya', 'diş çürüməsi', 'karies', 'kariesli dişlər', 'kariyes', 'diş müalicəsi', 'diş sağlamlığı'] |
23 | https://kayzen.az/blog/ushaq_terbiyesi/28669/cizgi-filml%C9%99rinin-u%C5%9Faqlara-t%C9%99siri.html | Cizgi filmlərinin uşaqlara təsiri | nigarm | Uşaq tərbiyəsi | 12 avqust 2023, 09:13 |
Müasir uşaqlar daha çox yeni tipli cizgi filmlərinə baxmağa üstünlük verirlər, hansı ki, mütəxəssislər bu tip filmlərin uşaqların psixologiyasında dərin və zərərli iz buraxdığını söyləyirlər. Uşaqlara aqressivlik, zorakılıq təbliğ edən cizgi filmləri çoxalır.
Mütəxəssislər deyir ki, cizgi filmləri uşaqların özünü dərk etməsi, ətraf aləmi kəşf etmələri üçün önəmli rola malikdir. Amma bu, hər cizgi filminə aid edilə bilməz. Bu gün telekanalları zəbt edən qanlı, döyüşlü-davalı ciizgi filmləri uşaq psixologiyasına olduqca böyük zərər verir. Yenicə ətraf aləmlə tanışlığa başlayan uşaq cizgilərdəki münasibəti həyatında da görmək istəyəcək.
Çoxları razılaşar ki, 35-40 yaşlı insanlar sülhü, paylaşmağı, sakitliyi, təbiəti və heyvanları sevməyi daha yaxşı bacarırlar. Təbiidir, burada onların körpəlikdə bu cür hissləri aşılayan cizgi filmlərinə baxmasının önəmli rolu var.Müasir cizgi filmlərinin uşaqlara zərəri Amerikada aparılan bir araşdırmanın nəticələrinə görə uşaqlar 18 aylıq olarkən televizora maraq yaranmağa başlayır. Amma bu, hələ onların tamaşaçı olduğunu göstərmir. 2 yaş yarımlığından başlayaraq cizgi filmlərinə maraq oyanır. Bu yaşda olan uşaqların təqlidetmə qabiliyyəti yavaş-yavaş yaranır.
Baxdıqları cizgi filmləri bu yöndə önəmli təsirə malikdir. Tez-tez kadr dəyişikliyi körpə beynində qarışıqlığa və pozğunluğa da səbəb ola bilər. 3-6 yaş arası uşaqlarda isə bu təsirin önəmi daha da artır, çünki araşdırmaçılar bu yaş qrupuna aid uşaqlarının televiziya izlərkən «məna» axtardığını ortaya çıxardılar.
6-11 yaş qrupuna aid uşaqların izlədiyi proqramların təsirləri daha çoxdur, çünki bu yaş qrupu uşaqlarda diqqət və dəqiq izləmə tam inkişaf etmiş olur.
Cizgi filmləri uşaqlara 4 formada mənfi təsir edə bilər:Zorakılığa yönləndirmə: araşdırmalara görə, şiddət, qorxu məzmunlu cizgi filmi izləyən uşaqlar, digər yaşıdlarına görə daha çox dalaşqan, üsyankar olurlar. Ətraflarına daim zərər vermək barədə düşünürlər və cox aqressiv olurlar.Diqqətsizlik: mütəxəssislərin fikrincə, gündə orta hesabla 4-5 saat cizgi filminə baxan uşaqlarda diqqət əksikliyi olur. El dilində belə uşaqlara "ölgün" «lodur» deyirlər. Onlarda aktivlik, yaşıdlarına nisbətən, 30-40% az olur.Həqiqətdən uzaqlaşma: valideynlər diqqət etməzsə, uşağın izlədiyi cizgi filmləri hər gün bir az onun həyatına daxil olur. Uşaq artıq özünü o personajlardan biri hesab etməyə başlayır. Belə uşaqlar həmişə gerçək olmayan dünyada yaşayırlar, reallığa adaptasiya ola bilmirlər. Onların gələcəkdə ictimaiyyətə yararlı fərd ola bilməsi ehtimalı olduqca azdır.Ehtiyatlı davranışın azalması və risk artımı: xüsusilə, 10-12 yaş aralığında olan və mühakimə bacarığı hələ inkişaf etməmiş uşaqlar gerçəklə xəyal arasındakı fərqi təyin etməkdə çətinlik çəkirlər. Ona görə də, onlar ciddi təhlükəsizlik problemləri yaşaya bilərlər. Cizgi filmində gördükləri hərəkətləri gerçəklikdə də sınaqdan keçirmək istəyirlər.
Aqressiv cizgi filmləri izləyən uşaqlar 3 qat daha aqressiv olur
Amerikada bir qrup psixoloq tərəfindən aparılan başqa bir araşdırma, müasir cizgi filmlərinin uşaqlara həyatı öyrətmək əvəzinə, onları şiddət və zorakılığa meyilləndirdiyini ortaya çıxardı. «Seattle» Uşaq Xəstəxanası Araşdırma İnstitutunun 330 uşaq üzərində ağardığı araşdırmanın nəticələrinə görə, məktəb öncəsi dövrdə şiddət mövzulu cizgi filmlər izləyən uşaqlar daha sonra yaşıdlarına görə 3 qat daha aqressiv olur.Bu cür uşaqlarda hiylə, pis davranış, itaətsizlik, aqressivlik və vicdan əzabı çəkməmək kimi davranışların sıx müşahidə edildiyi ortaya çıxdı. Araşdırmaya görə, uşaqlar məktəbə başladıqları andan məzun olduqları zamana qədər məktəbdə təxminən 13 min saat keçirirlər. Eyni müddət ərzində televiziya qarşısında keçirdikləri vaxt isə təxminən 18 min saatdır. Bu 18 min saat, ümumiyyətlə, uşaqların zehni, fiziki və ruhi inkişafına mənfi təsir göstərir
Uşaqlar körpəlikdə izlədikləri cizgi filminin məzmununa deyil, daha çox rəngli kadrlarına və maraqlı səslərinə diqqət edirlər. İnsan və heyvan fiqurları da bu yaşda uşaqların marağını daha çox çəkir. Hər yaş qrupu izlədiklərindən fərqi yollarda təsirlənirlər. Məktəb yaşlı uşaqlarda, daha çox oğlanlarda şiddət, qorxu aşılayan filmlərə maraq yaranır. Bunun səbəbi də telekanallarda yalnız bu məzmunlu filmlər yayımlanmasıdır. Uşaqlar, şiddət məzmunlu görüntülərdəki qəhrəmanlarla eyniləşmək meylindədir. Xüsusilə, film qəhrəmanlarının uğurlarını görüb bundan təsirlənirlər və onlar kimi olmaq arzusuna düşürlər. Uşaqların alt şüurlarına zərərli informasiyalar yerləşir və bunun fəsadları ağır olur. Bu cür filmləri elə bəsit təqdim edirlər ki, elə bil, bu, normal bir haldır. Valideynlər diqqətli olsunlar, şiddət və qorxu məzmunlu filmlər izləyən uşaqlar gələcəyin potensial şiddət və zorakılıq tətbiq edənləri ola bilər.
Düzgün seçilən cizgi filmləri uşaqların inkişafına müsbət təsir edir. Lakin bəzən elə cizgi filmləri nümayiş olunur ki, uşağın tərbiyəsinə mənfi təsir göstərir. Xüsusilə son illər çəkilən cizgi filmlərində zorakılıq və aqressiya əlamətlərinə tez-tez rast gəlinir. Ona görə də valideynlər uşaqların izləməsi üçün cizgi filmi seçərkən ehtiyatlı olmalı, bəzi vacib məqamlara diqqət yetirməlidir.
Əslində hər bir cizgi filminin konkret süjeti olmalıdır. Təəssüf ki, müasir cizgi filmlərinin əksəriyyətində heç bir süjet xətti olmur. Adətən cizgi filminin qəhrəmanlarından biri qovur, digəri isə qaçır. Belə görüntü və dinamika uşaqları cəlb etsə də, əslində heç bir məna ifadə etmir. Həmin cizgi filmləri uşaqlara heç nə öyrətmir və izah etmir, əksinə uşaqların əqli inkişafına mənfi təsir göstərir. Son vaxtlar çəkilən əksər cizgi filmlərində dəqiq və məntiqli sonluq da olmur. Bir bölümdə cizgi filmi qəhrəmanının başına ütü düşür, odda yanır, amma elə həmin bölümün digər hissəsində qəhrəman yenidən sağ-salamat üzə çıxır. Belə görüntülər heç bir məntiqə əsaslanmır və uşaqlarda təhlükəli fəsadlar yaradır. Əksər cizgi filmlərində qəhrəmanların geyimləri bir bölümdə bir neçə dəfə dəyişir. Həmin filmi izləyən uşaqlarda məkan qavramı formalaşmır, onlar harda və necə gəldi davranır, ictimai yerlərdə davranış qaydalarını pozmağa meyilli olur. Cizgi filmləri uşağın psixologiyasına mənfi təsir göstərməməli, onu sakitləşdirməli və maarifləndirməlidir, mənasız dinamik hərəkətlər əvəzinə öyrədici və tərbiyəedici süjetlər olmalıdır. Əlbəttə ki, uşaqların bilik və dünyagörüşünün artırılmasına xidmət edən kifayət qədər cizgi filmləri var. Ata-analar faydalı cizgi filmlərini seçərək övladlarının onlara tamaşa etməsinə çalışmalıdır. Çox vaxt valideynlər buna ciddi əhəmiyyət vermir və uşağın evdə sakit oturması naminə onlar üçün nəzərdə tutulan müxtəlif növ cizgi filmlərinin verildiyi kanalları fərqinə varmadan işə salırlar.
Cizgi filmləri aqressiya və zorakılığı deyil, mehribanlıq, humanistlik və səmimiyyət təbliğ etməlidir. Lakin təəssüf ki, əksər cizgi filmlərində tamamilə bunun əksi nümayiş olunur. Zülümkarlıq, qorxu və ölüm barədə olan cizgi filmi qəhrəmanları uşaqlar üçün mənfi nümunə olur.
Cizgi filmi düzgün seçilsə də uşaqların uzun müddət televizor qarşısında əyləşməsi də yolverilməzdir. Uşaqların cizgi filmlərini izləmək müddətinin onların yaşına uyğun olması barədə psixoloqların mövqeləri var. Uşaqların film izləmə müddəti yaşa görə müxtəlifdir və valideynlər bunu mütləq nəzərə almalıdır.
Bəs cizgi filminin baxılma müddəti yaşa görə necə təyin olunur ?3 yaşa qədər uşaqlar televiziyada nümayiş olunan cizgi filmlərinə çox az baxa bilər – cəmi 20-30 dəqiqə olmaqla gündə iki və ya üç dəfə. Həmin yaş dövründə uşaq televizora hər dəfə 10 dəqiqədən çox baxmamalıdır.4 yaşında uşaqların televiziya ekranını izləmə müddəti 30-40 dəqiqə olmalı, gündə üç və ya dörd dəfə və hər dəfə 10 dəqiqəni ötməməlidir.5 yaşı olan uşaqlar 1 saat televizora baxa bilər. Onlar hər dəfə 20 dəqiqə olmaqla gün ərzində üç dəfə ekran qarşısında əyləşə bilər.6 yaşında uşaq 1 saat – 1 saat 30 dəqiqə ərzində televiziya ekranında nümayiş olunan cizgi filminə tamaşa edə bilər, lakin gündə iki və ya üç dəfə 30 dəqiqədən artıq olmamaq şərti ilə animasiya filmlərinə baxa bilər.Sonrakı illərdə uşaqlar tədricən 2 saata qədər “mavi ekranı” izləyə bilərlər. Yaxşı olar ki, uşaq televizora baxarkən valideynlərdən biri onunla bərabər baxıb nəyin baş verdiyini ona başa salsın və uşağın baş verən hadisələrə necə reaksiya verdiyini müşahidə etsin.Dünyanın müxtəlif ölkələrində qadağan olunmuş 13 cizgi filmini sizə təqdim edirik
«SpongeBob» (ABŞ)
Dünyanın ən məşhur cizgi filmlərindən biri olan «SpongeBob» «SquarePants Nickelodeon»un ən çox izlənilən serialı idi, lakin bəzi epizodlar məhdudiyyətləri aşdığı üçün qadağan edilib. ”Orta yaşlı xərçəng” bölümü 2018-ci ildən bəri yayımlanmır. «Pokemon» (Türkiyə)
«Pokemon»un 38-ci seriyasındakı 12 Hz tezliyində parlaq mavi və qırmızı yanıb-sönən işıqların uşaqların sağlamlığına zərər verdiyi iddiası müzakirələrə səbəb olub. “Pokemon şok” adlanan bu hadisədən sonraki epizod Yaponiya, Türkiyə və Yaxın Şərq ölkələrində qadağan edilib. «Batman» (ABŞ)
Televiziya tarixinin ən çox baxılan animasiyalarından biri olan «Batman: cəsur və cəsarətli»nin ikinci sezonunun 24-cü bölümündə “Yırtıcı quşlar” ilə birlikdə oxuduğu mahnıda ədəbsiz cümlələr olduğu üçün qadağan edilib. Heç vaxt televiziyada yayımlanmayan bu bölüm serialın DVD dəstinə “bonus” olaraq əlavə edilib.«Peppa Pig» (Çin)
Demək olar ki, tamamilə uşaq tamaşaçıları cəlb edən «Peppa Pig», onlar üçün «təhlükə» yaratdığına görə Çində qadağan edilib. Bildirilib ki, «Peppa Pig»in ölkədə, mahnı sözlərində və tatuajlarda uyğunsuz şəkildə yayılması iğtişaş yaradıb.«Mikki Maus» (İngiltərə)
Britaniya məhkəməsi «Mikki Mouse»un “Dəli həkim” bölümündə qorxulu epizodlar olduğuna görə onu qadağan edib. Ümumiyyətlə, «Mikki mous»un bəzi bölümlərində uşaqları qorxuda biləcək bir çox nüansların olduğunu qeyd ediblər.«Kiçik Toonun macəraları» (ABD)
1990-cı illərdən bəri yayımlanan «Kiçik Toonun macəraları» çizgi filiminin bir bölümündə qəhrəmanlar spirtli içkidən istifadə etdiklərinə görə izlənilməsi qadağan edilib. Bölümdə üç dostun uçurumdan atılıb səmaya qalxmazdan əvvəl sərxoş vəziyyətdə yaşadıqları macəralarından söhbət gedirdi. Uşaqların sevdikləri personajda məsuliyyətsiz davranış görməməsi üçün edilən bu senzuraya görə çizgi filminin televiziyada yayımlanması dayandırılıb."Bugs Bunny" (Kanada)
1998-ci ildə Kanada bu çizgi filmi cinsiyyətçiliyi və qadın düşmançılığını təlqin etdiyinə görə, qadağan edib. «Simpsonlar» (Rusiya)
Bu cizgi film ailə qruluşu ilə bağlı uşaqlara mənfi nümünələr göstərir. Buarda qətl və zorakılıq təsvirləri yumoristik şəkildə təqdim edilir. Bəzi tədqiqatçılar bu cizgi filminin uşaqlarda depressiyaya səbəb ola biləcəyini bildiriblər.
| ['cizgi filimləri', 'cizgi filmlərinin zərərləri', 'usaq terbiyesi', 'uşaq tərbiyəsi'] |
End of preview. Expand
in Dataset Viewer.
Azerbaijani Blogs dataset
Dataset Details
Dataset Description
This dataset provides blogs written in azerbaijani language with categories and tags for each.
- Language(s) (NLP): Azerbaijani
- License: Apache license 2.0
Data Source
All the data was found in public resources of kayzen.az blogging website without any restriction.
- Downloads last month
- 42