Datasets:

medieval-data

/

medieval-letters

like 2

Fridericus Coloniensis

IV. Epistola Friderici archiepiscopi Coloniensis ad Mediolanenses. --Hortatur ad resistendum Ecclesiae inimicis. ( Ex ms. S. Germani a Pratis. )

Consulibus, capitaneis, omni militiae, universoque Mediolanensi populo, FRIDERICUS Dei gratia Coloniensis Ecclesiae humilis minister, viriliter agere et confortari in Domino et in potentia virtutis ejus.

Magnus Dominus et laudabilis nimis in hac Dei quae condecoratur gloriosa libertate, ideoque in exsultatione universae terrae fundatur, dum quibuslibet injustis potestatibus prosterni dedignatur. Haec itaque gloriosa cum per universum orbem de te sint dicta, civitas Dei inclyta, conserva libertatem, ut pariter retineas nominis hujus dignitatem, quia quandiu potestatibus ecclesiae inimicis resistere niteris, verae libertatis auctore Christo Domino adjutore perfrueris. Firmet ergo vestram constantiam, carissimi, praedicanda aequitas et a patribus vestris usque ad nos deducta nominis dignitas, insuper nostra omniumque honorum applaudens unanimitas. Quicunque enim sumus Lotharingiae, Saxoniae, Thuringiae, imo totius Galliae principes ad dilectionem vestram sumus unanimes: quia sicut in uno regni corpore sociamur, ita in eadem justitia, eadem legum libertate, una vobiscum vivere parati semper inveniemur. Porro si auxilio vel consilio nostro egueritis, qualiter id velitis fieri, discretionis vestrae ordinet prudentia, ad quod exsequendum promptissima invenietur nostra diligentia. Ergo quidquid vobis in commune placuerit, nobis desideramus rescribi, non quidem vobis diffidentes, sed in responsis vestris jocundari volentes, ut quod corporali hoc tempore fieri nequit praesentia, saltem tuo beneficio nobis exhibeat epistola, cujus est officium absentes quasi praesentes efficere, et inter amicos tam dulcia quam secreta colloquia miscere. Valete. Caeteras civitates quae vobiscum sunt, confortate in Domino.

http://viaf.org/viaf/56603814

Fridericus Coloniensis

V. Epistola Frederici Coloniensis archiepiscopi ad Ecclesiam Leodiensem.--Mandat ne intrusum per Simoniam nominatione regia in sede Leodiensi recipiant. ( Ex ms. S. Trudonis. )

F., Dei gratia sanctae Coloniensis Ecclesiae humilis minister, Leodiensis Ecclesiae archidiaconis, praepositis, decanis, scholasticis, cantoribus, omnibusque catholicis, a proposito sancto nullius necessitatis occasione declinare.

Ex autoritate evangelica, necesse est ut veniant scandala, ut dum revelatur filius perditionis, manifesti fiant et probati, quotquot praeordinati sunt in sortem supernae retributionis. Unde fraternitatem vestram praemonentes, pia sollicitudine monemus, obtestamur et praecipimus ex debito sanctae obedientiae, ne recipiatis. . . . . . regiae intrusionis violentia, sub nomine designati episcopi ad vos venientem: quia temeraria invasione sedem nostram, quantum in ipso fuit, privavit archiepiscopali honore, vosque contempsit, quibus imponi voluit sine canonica electione, non veritus praevenire Simoniaca ambitione inducias electionis vestrae denominata die praeordinatas, quas et vestra Ecclesia expetiit, et sedis nostrae auctoritas concessit. Igitur in promptu habentes ulcisci omnem inobedientiam, in ipsum et in omnes ipsius sequaces, vel eidem communicantes paravimus anathematis sententiam a qua liberari desideramus fraternitatis vestrae obedientiam

http://viaf.org/viaf/56603814

Fridericus Coloniensis

VI. Frederici Coloniensis archiepiscopi litterae formatae. ( Spicil. III, 474.)

Reverendissimo cultuque almifluae religionis sincerissimo BRUNONI sanctae Treverensis archiepiscopo, FREDERICUS reverendae Coloniensis Ecclesiae ac plebis ipsius humilis famulus in CHRISTO pastorum principe, mansuram cum gaudio prosperitatis et perpetuitatis gloriam.

Decreta sanctorum trecentorum octo decem Patrum Nicaeae constitutorum saluberrima servantes, Deo dignam piamque paternitatem vestram canonice aggredimur, et sub nomine formatae epistolae reverenter vestram sanctitatem adimus, vobis videlicet intimando quia praesenti cuidam diacono nostro nomine BALDUINO has dimissorias dedimus litteras, quem in vestra dioecesi canonice educatum, de ordine clericatus ad diaconatus proveximus gradum, ut his canonicis munitus apicibus cum nostra licentia ei in vestra parochia sub defensione ac regimine vestrae charae dilectionis degere liceat, et ut eum si morum probitas et doctrinae dignitas suppetit, ad presbyteratus ordinem promoveatis fideliter annuimus, illumque in sinu sanctae matris Ecclesiae canonice fovendum ad regendum vobis committimus. Hanc ergo epistolam Graecis litteris hinc inde munire decrevimus, et annulo nostrae Ecclesiae bullare censuimus. Christus pastorum Princeps fraternitatem vestram ad custodiam sui gregis diu conservare dignetur incolumen. I XL VIII I. .

[DCCC DCCC, CCC]

http://viaf.org/viaf/56603814

Elipandus Toletanus

EPISTOLA PRIMA. AD MIGETIUM HAERETICUM. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13.

Epistolam tuam, modulo libellari aptatam, de tumulo cordis tui horrifico exortam, de cineroso pectoris tui sepulcro prolatam, non voce interrogantis, sed imperio docentis scriptam, olim suscepimus relegendam. Vidimus, inquam, vidimus, et irrisimus fatuam et insipientem cordis tui amentiam: Vidimus, et risui dignam reputavimus sensus tui ignaviam. Inibi prospeximus quia ille per os tuum locutus est, qui dixit: Ero spiritus mendax in ore prophetarum illius. Ibi procul dubio vidimus quia tu es ille de quo Psalmista ait: Verba oris ejus iniquitas et dolus, noluit intelligere ut bene ageret: iniquitatem meditatus est in cubili suo. Et iterum de quibus alibi Propheta ait: Docuerunt linguam suam loqui mendacium; ut inique agerent laboraverunt.

Verumtamen antequam ad nos scripta vesaniae tuae perlata fuissent: antequam odor verborum tuorum, nobis fetidissimus, aspirasset, rumore percurrente vulgi insipientis, nonnulla de te recta esse credebamus; postquam tamen stultitiae naenias vidimus, statim non solum nos, sed et omnis status catholicae fidei te et omnem fetoris tui doctrinam exhorruimus, et perpetuo anathemate feriendam damnabimus. Revera quia dignum est ut eos quos Dei Filius per praevenientem gratiam de sepulcris haereseorum nullomodo suscitat, discipuli ejus non solum nequaquam eos solvere non praesumant, sed etiam profundo anathematis sarcofago usquequaque dimergant, ne ulterius talium verborum fetor erumpat, illos discipuli Christi ita oris gladio feriant, ut ulterius non solum resurgere penitus nequeant, verum etiam eradicati funditus pereant, qui unitatem fidei catholicae venenatis assertionibus discindere non formidant. Ideoque ostendere cupientes te erroris tui socios fabricatores mendacii, et cultores perversorum dogmatum, sanctarum Scripturarum testimoniis in solatium nostri adhibitis, praeeunte nobis Filio Dei in columna nubis per diem, et in columna ignis per noctem, armati zelo fidei in occursum tui, ut vere contra hostem Christi, egredere nitimur dicentes: Increpet Dominus in te Satan, et increpet in te, qui elegit Jerusalem. Tibi dicitur, Migeti, qui cognominaris Satanas, vade retro. Dignum et justum est ut tali stimulo feriatur, qui contra regulam catholicae fidei superbiae calcaneum elevare conatur, ut hujuscemodi pugione justitiae protinus ulciscatur; ne contra canem leviter nos mussitasse videamur; ut conterrita rabies, quae contra sanctum divinae Trinitatis mysterium latrat, auctoritate vocis illico comprimatur. Non enim fomento vini et olei tua jam curanda est aegritudo, sed gladio, ex utraque parte acuto, tua praecidenda est diuturna putredo. Prius quidem turrem superbiae tuae ariete justitiae elidere nitimur, ne umbra erroris ejus exitiabili morbo fidelibus impendatur. Prius amentiae tuae fabricam rationis lapide evertere conamur, ne munimentum defensionis insipientibus praebere conetur: in eo scilicet quod non interrogantis, sed prius docentis arripueris officium, cum ipse Dominus et Redemptor e contrario, humilitatis exhibens formam, non prius in templo docens, sed interrogans voluit inveniri. Unde et beatus Gregorius recti itineris callem pergere cupientibus insinuans, dicit: « Nulla res absque magistro doceri praesumitur, nisi intenta prius meditatione discatur. » Et iterum alibi: « Quasi enim quoddam nutrimentum verbi est censura silentii: Et recte per crescentem quoque gratiam sermonem doctrinae accipit, qui ordinate ante per humilitatem tacet. Hinc enim per Salomonem dicitur: Tempus tacendi, et tempus loquendi. Non enim ait: Tempus loquendi, et tempus tacendi; sed prius tacendi praemisit, et postmodum subdidit loquendi. » Beatus quoque Efren, te et similes tuos praevidens, ita locutus est dicens: « Etenim qui venit institui, antequam instituatur, jam alios instituere cupit, et docere antequam discat. Priusquam erudiatur, promulgare vult legem: et antequam noscat ordinem syllabarum, philosophari incipiet. Priusquam subjiciatur pro salute animae suae, vult habere subjectos: et antequam seniorum jussis obtemperet, arripiet jubentis officium: et antequam ratione et virtute discretionis instruatur, instruere alios ac monere usurpat. Ideoque dignum est ut iste talis magister mendacii existat, qui discipulus veritatis esse recusat, et doctor erroris appareat, qui docentis imperium, fronte proterva, assumere non formidat. » Quod autem in principio schedulae tuae fetidissimae tres personas corporeas in Divinitate esse protestaris, dicendo: quod Patris persona specialiter David esse credatur, eo quod ipse de semetipso dicat, Eructavit cor meum verbum bonum; et iterum de ipso David credatur esse dictum, Non derelinques animam meam in inferno, neque dabis Sanctum tuum videre corruptionem. Et iterum persona Filii Dei asseris quod ea sit secunda in Trinitate persona, quae assumpta est de Virgine, affirmando voce apostolica dicens: Qui factus est de semine David secundum carnem. Tertia vero persona Spiritus sancti Paulum apostolum esse dicis, protestando quod de eo Psalmista dicat: Spiritus oris ejus omnis virtus eorum: et quia Christus Dei Filius de eo dicat: Spiritus, qui a Patre meo procedit, ille vos docebit omnem veritatem. Haec omnia supradictus ille spiritus erroris mendacio plenus, per os tuum mendaciter locutus est. Recte etenim de te, et sociis tuis idem Paulus apostolus locutus est dicens: Quidam aberrantes conversi sunt in vaniloquium, volentes esse legis doctores, nescientes quae loquuntur, neque de quibus affirmant. De quibus etiam beatus Isidorus, doctor egregius, in suis dogmatibus ita loquitur dicens: « Scripturas haeretici sano sensu non sentiunt. Ideo eas ad errorem pravae intelligentiae perducunt, neque semetipsos earum sensibus subdunt, sed eas perverse ad errorem proprium pertrahunt. » Et iterum: « Haeretici ingenti studio mendacia sua defendunt, et labore vehementi, ne ad unitatem Ecclesiae veniant dehortantur. » Certe si non est ita quod proferimus, quomodo potest fieri ut Dei Patris persona David esse credatur, eo quod dicat: Eructavit cor meum verbum bonum, cum ipse David proprie de semetipso dicat: In iniquitatibus conceptus sum, et in peccatis peperit me mater mea? et iterum: Iniquitatem meam ego agnosco, et peccatum meum ante faciem meam est semper. Et alibi: Ego sum qui peccavi, ego inique egi. Et iterum quod asseris quia de semetipso dixit David: Non dabis Sanctum tuum videre corruptionem; si ita est, ergo de semetipso locutus est dicens: Foderunt manus meas et pedes meos, et dinumeraverunt omnia ossa mea. Et iterum: Diviserunt sibi vestimenta mea, et super vestem meam miserunt sortem. Et iterum: Dederunt in esca mea fel, et in siti mea potaverunt me aceto. Certe si ipse est David persona Dei Patris, eo quod dixit, Eructavit cor meum verbum bonum, ergo ipse est Pater Filii Dei secundum divinitatem, qui dixit ad Filium: Ego hodie genui te. Si ipse David est persona Dei Patris, ergo ipse est qui dixit: Audi, Israel, Dominus Deus tuus, Deus unus est. Et iterum: Ego sum Deus, et non est alius praeter me. Et si ita est ut asseris, quia de David dictum est: Non dabis Sanctum tuum videre corruptionem, quomodo e contrario Petrus apostolus dixit: Quia David, et sepultus est, et sepulcrum ejus est apud nos usque in hodiernum diem, et caro ejus vidit corruptionem. De Filii namque persona quod dicis, eo quod ea sit secunda in Trinitate persona quae facta est ex semine David secundum carnem, et non ea quae genita est a Patre: si ita ut tua delirat insania, ergo Filius Dei de matre tantum exortus, quod dici nefas est, et non de Patre genitus est sine initio. Cum in sancta Trinitate nihil credatur esse corporeum, nihil majus aut minus, quomodo formam illam servilem secundam in Trinitate asseris personam, cum ipse Filius Dei secundum eam formam qua minor est Patre, per semetipsum testatur dicens: Pater major me est. Et de qua forma vox Patris per Prophetam loquitur dicens: Ecce intelligit servus meus, et exaltabitur, et elevabitur, et caetera. Et post aliqua: Tanquam ovis ad occisionem ductus est, et sicut agnus coram tondente. De tertia vero persona Spiritus sancti quod dicis, eo quod Paulus sit, dicendo quod de eo Scriptura dicat: Spiritus oris ejus omnis virtus eorum; et iterum eo quod ipse de semetipso loquatur dicens: Non ab homine, neque per hominem, sed per Deum Patrem et per Jesum Christum, ideo dicis quia Paulus quod est Spiritus sanctus, a Patre Filioque procedit. Si ita est accipiendum ut tua insania delirat, ergo ipse Paulus est Spiritus sanctus de quo alibi dicit: Spiritus Domini ferebatur super aquas. Si Paulus est, ut asseris, persona Spiritus sancti, quae a Patre Filioque procedit, ergo ipse est qui in specie columbae super baptizatum Dominum in Jordane descendit: iterum, qui in specie ignis super capita discipulorum apparuit. Ipse ergo Paulus, quem cum Patre et Filio adorandum et glorificandum esse praecipimur, ipse est iterum de quo Dominus dixit: Cum abiero, Paracletus veniet ad vos. Sed quomodo errori tuo consentiendum est, cum ipse Dominus de Spiritu sancto dicat: Quia spiritus carnem et ossa non habet. Quis aliquando spiritum corporeum et visibilem esse dixit? Quomodo fatuitati tuae credendum est, ut de Paulo ea quae asseris profecta esse credantur, cum de eo Scriptura dicat: Benjamin lupus rapax mane comedat praedam, et ad vesperam dividet spolia? Quomodo quod tu asseris verissime accipiendum est, cum ipse Dominus eidem Paulo dixerit: Saule, Saule, quid me persequeris? Frustra insanisti contra nomen meum, et lapidasti Stephanum martyrem meum: ego te faciam servum meum. Quod dicis quia Paulus personam distinguit in se manere Spiritus sancti, cum ipse dicat: Ego sum minimus omnium apostolorum, qui non sum dignus vocari apostolus, quia persecutus sum Ecclesiam Dei. Quomodo ipse Paulus persona Spiritus sancti, cum ipse cum Barnaba Lycaoniam veniens, et ob miraculi admirationem unum ex eis vocarent Jovem, alium vero Mercurium, et eis quasi diis fatui homines vellent sacrificare, respondit dicens: Viri, quid haec facitis? et nos mortales sumus similes vobis homines. . . .. . . . . ne sibi immolarent. Si ipse est Spiritus sanctus, quare tanta in passionibus sustulit? quare ad ultimum gladio percussus occubuit? Ergo Spiritus sanctus mortem pertulit et sepulcrum. Agnosce, miser, quanta falsa de ventre tuo loquaris; agnosce, haeretice, quanta mala de ore tuo protuleris canceroso. Agnoscat plebs illa de massa perditionis effecta, quae tuis erroribus consentiens noscitur esse decepta; agnoscat plebs illa, quae Dei misericordia praeventa tuis erroribus nequaquam consentiens, dextera Domini ab hujus haereticae pravitatis barathro cernitur esse erepta. Nullus in haereticis tibi aequalis, nullus tibi sodalis: quanto cunctis novissimus, tanto omnium haereticorum veneno refertus: omnium haereticorum coeno lethali inebriatus: aperte Antichristus dignosceris esse missus. Dic nobis, omnium haereticorum spurcitia saginate, quis aliquando de sanctis doctoribus ita, ut tu asseris, Trinitatem sanctam credere docuit? Quod concilium fuit ut ita discretiones personarum, ut tu distinguis, sanctae Ecclesiae catholicae tenendum instituit? Nos vero e contrario, sive omnes, qui recta de Deo sentiunt, qui recta sapiunt, secundum traditiones Patrum, quorum est non carneus, sed spiritualis intellectus, et sermo sapientiae sale conditus, ita credimus quod ea sit persona Dei Patris omnipotentis, quae nulli homini consimilis est, vel aequalis; qui omnem creaturam exsuperat potentia suae majestatis; quae dixit ad Filium: Ego hodie genui te. Et iterum: Ex utero ante luciferum genui te, id est ex illa intima et ineffabili Divinitatis substantia produxi te. Et iterum: Eructavit cor meum verbum bonum; de quo alibi Propheta: Verbo Domini coeli facti sunt. Et per alium prophetam: Egredietur de ore meo justitiae verbum; de quo evangelista: In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum; et qui iterum dicit ad Filium: Ego ante te ibo, et gloriosos terrae humiliabo. Et de quo iterum propheta: Haec dicit Dominus Christo meo Domino, cujus apprehendi dexteram, ut subjiciam ante faciem ejus gentes, et aperiam coram eo januas, et portae non claudentur. Et qui iterum ad Moysem loquitur dicens: Ecce ego mitto angelum meum qui praecedat et custodiat te in via, et est nomen meum in illo. Personam vero Filii non eam esse quam tu asseris Patri et Spiritui sancto aequalem esse, quae facta est ex semine David secundum carnem in novissimo tempore; sed eam quae genita est a Deo Patre, sine initio temporis, quae ante assumptionem carnis dixit per Prophetam: Ante colles ego parturiebar, adhuc terram non fecerat, quando parabat coelos aderam, dum vallaret mari terminum, et legem poneret aquis, ego eram. Et iterum: Ante omnem creaturam ego ex ore Altissimi processi; priusquam in planitie prosterneret montes, ego eram apud ipsum componens omnia; ego eram, cui Pater congaudebat. Post assumptionem vero carnis, non eam quam tu asseris, secundum carnem, de qua ipse dicit: Pater major me est; sed eam de qua ipse dicit: Ego et Pater unum sumus. Et iterum: Ego in Patre, et Pater in me est. Spiritus sancti quoque personam non Pauli credimus esse, cui datum est ut aliquando de malo efficeretur bonus, sed eum qui sine immutatione sui naturaliter semper est bonus; de quo dicit Scriptura: Spiritum tuum bonum dedisti eis, Domine, qui doceret eos; et alibi: Misisti Spiritum tuum, et creabuntur, et renovabis faciem terrae. Et iterum: Spiritum tuum ne auferas a me. Et alius propheta: Spiritus Domini super me; propter quod unxit me praedicare pacem populis. Ecce tres personas, Patris, et Filii, et Spiritus sancti, spirituales, incorporeas, indivisas, inconfusas, coessentiales, consubstantiales, coaeternas in una divinitate, et potestate, et majestate: sine initio, sine fine, semper manentes; de quibus propheta, ter vocabulo repetito, trinitatem personarum in una deitate consistentem insinuans dicit: Sanctus, sanctus, sanctus, Dominus Sabaoth, pleni sunt coeli et terra gloria ejus. Quod vero Paulus in exordio sui, Benjamin lupus rapax, in extremo vas electionis sit effectus, hoc ipse, ut testatur dicens: Benjamin lupus, mane comedet praedam, et ad vesperam dividet spolia. Quibus profecto dictis, ut ait beatus Gregorius, Apostolus designatur, de Benjamin stirpe progenitus, qui mane praedam comedit, quia in primordiis suis, fideles, quos potuit, rapiens, crudelitati propriae satisfecit; vespere spolia dividit, quia fidelis postmodum factus fidelibus sacra eloquia exponenda tribuit. De sacerdotibus vero quod asseris, cur se pronuntient peccatores, si vere sancti sunt? aut si certe se peccatores esse fatentur, quare ad ministerium accedere praesumunt; eo quod ipse Dominus dicat: Estote sancti, quia et ego sanctus sum Dominus Deus vester. Si talia dixerimus erit unusquisque nostrum similis tui mendax. Poteramus siquidem, et nos ita proferre, quod absit, si spiritus ille erroris, qui in te est, interiora nostra docuisset; sed quia ille nobiscum adest, qui dixit: Cum feceritis omnia quae praecepta sunt vobis, dicite quia servi inutiles sumus; ideo veraciter cum propheta clamamus: Facti sumus immundi omnes nos, quasi pannus menstruatae universae justitiae nostrae. Et iterum: Peccavimus, inique egimus: recedentes a te, en deliquimus in omnibus. Et cum Apostolo iterum: Si dixerimus quia peccatum non habemus, nos ipsos seducimus, et veritas in nobis non est. Si vero confiteamur peccata nostra, fidelis est, et justus, ut remittat nobis peccata, et mundet nos ab omni iniquitate. Tu quoque qua temeritate te sanctum esse pronuntias, cum Scriptura dicat: Quis gloriabitur purum se habere cor? aut quis audebit dicere mundum se esse peccato? Et iterum: Nemo mundus a sorde, nec unus quidem, etiam si unius fuerit diei vita ejus super terram. Quis est enim hominum sine querela, aut quis poterit justus esse qui natus est ex muliere? Nam si nec coeli non sunt mundi in conspectu Domini, quanto magis exsecrabilis et immundus vir? Et iterum sancti Patres in suis dogmatibus: Nullus sanctus et justus caret peccato, nec tamen ex hoc desinit esse justus, vel sanctus, cum affectu teneat sanctitatem. Non enim naturae viribus, sed propositi adjumento per gratiam acquirimus sanctitatem: et ideo veraciter se omnes sancti pronuntiant peccatores, quia in veritate habent quod plangant, et si non reprehensione conscientiae, certe mobilitate et mutabilitate conditionis humanae. Iterum beatus Fulgentius Petro Hierosolymam pergenti, ita praecipit dicens: Firmissime tene, et nullatenus dubites etiam justos atque sanctos homines, exceptis his qui baptizati parvuli sunt, sine peccato hic neminem vivere posse, semperque omni homini, et peccata sua usque in finem vitae praesentis eleemosynis diluere, et remissionem humiliter a Deo veraciter postulare. Beatus igitur Joannes Chrysostomus ita confitetur dicens: Nullus est nostrum a peccato alienus, sicut nullus potest esse inter mortuos liber. Ut autem adhuc amplius aliquid dicam: nos quoque ipsi, qui in Ecclesiarum munere tenere videmur apicem dignitatis, et sacris sedibus illustramur: nos, inquam, ipsi principes sacerdotum, et magistri populorum, atque doctores, variis errorum circumdamur agminibus, vitiis frequenter subdimur. Nonnunquam etiam delicatorum labe maculamur; sed tamen misericordis Domini clementiam intuemur, de cujus bonitate minime dubitamus. Tanta enim ejus erga homines est liberalitas, ut ubi abundaverit peccatum, illic major gratia exabundet. Tu quoque ipse, qui de sanctitate gloriaris, et te alienum a peccato esse dicis, aperte datur intelligi quia si tempore illo praesentaliter adfuisses quo Dominus et Redemptor, digito in terra scribens, de muliere illa in adulterio deprehensa Judaeis diceret: Si quis vestrum est sine peccato mittat lapidem super eam, poteras tu ipse homicidii crimen prius incurrere, qui te jam a peccato extraneum dicis esse. Cui ergo te similem dixerimus, nisi qui dixit: Ponam sedem meam ab Aquilone, et ero similis Altissimo? Cui ergo tu similis es nisi Pharisaeo illi qui apud semetipsum agebat dicens: Domine, non sum ego sicut caeteri homines, raptores, adulteri, et caetera? Cur non recordaris, infelix, quid beatus Gregorius de talibus memoret dicens: Apostatae angelo similis efficitur, quando homo homini similis esse dedignatur. Quod autem de escis et stercore ventris disputare conaris, contra sententiam Domini, qui dixit: Nihil coinquinat quod in ore ingreditur, excepta hominis carne, sed illud coinquinat nominem quod de ore egreditur. Tu e contrario de cordis tui sanguineo intellectu asseris quod cibus infidelium polluat mentes fidelium; cum etiam Apostolus dicat: Omnia munda mundis; coinquinatis autem et infidelibus nihil est mundum. Et quod cum peccatoribus cibum sumere renuas, te ipso sanctiorem Domino et Redemptore nostro existimans, et jam sine peccati macula, arrogantiae spiritu elevans, cum ipse Dei Filius, medicina coelestis et vita mortuorum, cum publicanis, et peccatoribus saepe legitur combibisse: nec tamen omnes ab errore viae suae conversos fuisse beato Augustino attestante, qui dicit: Ecce omnes admirabantur, nec tamen omnes convertebantur: omnibus quidem erat in verbis Domini admiratio, nec tamen omnibus in factis ejus credulitatis inerat plenitudo; nam et ipse Dominus in Evangelio de semetipso dicit: Venit Joannes Baptista neque manducans panem neque bibens vinum, et dicitis, Daemonium habet; venit Filius hominis manducans, et bibens et dicitis: Ecce homo devorator, et bibens vinum, amicus publicanorum et peccatorum. Sed ut adhuc omnem dubitationem a fidelibus auferret Apostolus, sic alibi dicit: Si quis vocat vos infidelium, et vultis ire, omne quod vobis apponitur manducate, nihil interrogantes propter conscientiam. Non enim in Christianis qualitas cibi, sed superfluitas damnatur, neque ab omnia, sed anima oportet abstinere; quia juxta Apostoli vocem, non est regnum Dei esca et potus; sed justitia, et pax, et gaudium in Spiritu sancto: Esca enim ventri, et venter escis, Deus autem et hunc et haec destruet. Beatus Hieronymus namque in Exposito Epistolae ad Romanos sic loquitur dicens: Neque enim cibi, quos Deus creavit, aut ignoranter aut simpliciter sumpti, communem facere poterunt hominem aut immundum. Beatus iterum Gregorius in Exposito Ezechielis ita confirmat dicens: Magna enim est virtus abstinentiae, sed si quis ita ab alimentis abstineat ut caeteros in cibo dijudicet, alimenta eadem, quae Deus creavit ad percipiendum cum gratiarum actione, fidelibus etiam damnet, quid huic virtus abstinentiae facta est, nisi laqueus culpae? Quod vero asseris quia in sola Roma sit potestas Dei, in qua Christus habitat, contrarius Prophetae oraculo, qui dicit: Dominabitur a mari usque ad mare, et a fluminibus usque ad terminos orbis terrae: et quia ipsa sit tantum Ecclesia catholica, ubi omnes sancti sint, absque macula et ruga; et quia de ea sola dicatur: Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam: Et quia non intrabit in ea aliquid coinquinatum, et faciens abominationem et mendacium: et quia ipsa est Jerusalem nova, quam vidit Joannes descendentem de coelo. Haec omnia amens ille spiritus, et imprudentiae tuae intellectus te ista intelligere docuit. Nos vero e contrario non de sola Roma Dominum Petro dixisse credimus: Tu es Petrus, scilicet firmitas fidei, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam; sed de universali Ecclesia catholica per universum orbem terrarum in pace diffusa; de qua ipse Dominus testatur dicens: Venient ab oriente et ab occidente, et recumbent cum Abraham, Isaac, et Jacob, in regno coelorum. Nam quod asseris quia ipsa est Ecclesia sine macula et ruga, et quia non intrabit in ea aliquid coinquinatum, et faciens abominationem et mendacium: si ita est, quare Liberius, ejusdem Ecclesiae pontifex, inter haereticos damnatus est? Cur beatus Gregorius tot sceleratos homines in Roma fuisse protestatur? sed quia in omni Ecclesia mali cum bonis, et reprobi cum electis habitant, ipse Dominus testatur dicens: Mittet Filius hominis angelos suos, et colligent de regno ejus omnia scandala; neque enim in illo regno superno, ubi pax summa est, scandalum inveniri potest, sed de praesenti Ecclesia dictum est, ubi, sicut praediximus, veluti in arca Noe, non solum homines, sed et bestiae fuisse noscuntur, ita intra sinum matris Ecclesiae mali cum bonis habitare non est dubium, donec in fine saeculi triticum recondatur in horreum Domini, zizaniae vero fasciculos comburantur igne inexstinguibili. Quod vero Romam ipsam dicis esse Jerusalem novam descendentem de coelo, cui potius credendum est. tibi an Petro apostolo? Nam Petrus eam Babylonem appellat, scribens quibusdam: Salutat vos quae est in Babylone Ecclesia. Unde nullo pacto lapides ejusdem urbis, aut moenia civitatis ipsius, juxta quod tua delirat vesania capitis, de coelo descendisse credendum est, quod si fortasse adhuc de sanctis dictum esse existimas, neque hoc accipiendum est, quia sancti ascendunt potius quam descendunt: sed quia Jerusalem visio pacis interpretatur, quid est aliud pacis visio noviter quodammodo descendisse de coelo, nisi sanctae Trinitatis fidei omnibus gentibus ad vitam praedestinatis aperta cognitio, illustrans credentium animas suo sanctae fidei sacramento, et purificans eos regenerationis lavacro.

(quod dicere quoque scelus est) (quod supra jam fati sumus)

http://viaf.org/viaf/1450542

Elipandus Toletanus

EPISTOLA II. AD FIDELEM ABBATEM.

(Vide infra ad epistolam Heterii et Beati adversus Elipandum, lib. I.)

http://viaf.org/viaf/1450542

Elipandus Toletanus

EPISTOLA III. AD CAROLUM MAGNUM. 1. 2. 3. 4.

Domino inclyto atque glorioso diversarum gentium principium·· in Domino Patre, et Domino Jesu Christo Filio ejus, et Spiritu sancto aeternam salutem. Amen.

Celebre ac solemne nomen illud glorificare fautore Deo, veluti jubar aethereum prae cunctis regibus terrae, cujus opinio quasi odor nectareus et nardi pistici pretiosus toto pene fragrat in mundo, nostro redolet cordi, e pectoris arcano; cujus ut sospitas divina protegente dextera pro salvatione totius Ecclesiae catholicae diutino conservetur per aevum acclines prostrati humo preces offerimus regi sempiterno. His praedictis, ad notionem servorum tuorum pervenit eo quod Antifrasii Beati fetidi nidoris scripto quorumdam sacerdotum parvipendentium corda suo polluerit veneno; in eo quod Dominum Dei Filium sine tempore unigenitum, et sine adoptione, nunc in fine temporis pro humani generis salvatione atque redemptione plenum et perfectum hominem, praeter delicti contagium, humano generi consimilem, consortem, atque conformem, et cohaeredem, secundum patriarcharum, prophetarum, apostolorum, evangelistarum atque doctorum fidem, de quibus Dominus locutus est: Vos estis lux mundi, et vos estis sal terrae, et qui vos audit, me audit, et qui vos spernit, me spernit. . . . . . . nefandus presbyter et pseudo-propheta asseverat Dei Filium in forma servi deitate exinanita, nequaquam ex utero Virginis carnis assumpsisse adoptionem. Contra cujus vesaniam nos indigni et exigui juxta tenuitatem nostri sensus sacerdotibus vestro regimini subditis epistolam relegendam atque tractandam, et vestris sacris obtutibus praesentandam direximus, poscentes vos per eum qui pro te in crucem manus innoxias extendit, et pro te sanguinem pretiosum effudit, et pro te mortem pertulit et sepulcrum et ad liberandos electos ad infernum descendit, et pro te resurgens tibi viam ad coelos revertendi, scilicet ad coelestem patriam, demonstravit, ut per te ipsum arbiter redeas, et inter Felicem episcopum, quem novimus ab ineunte aetate in Dei servitio proximum partis nostrae defensorem, et eos qui sacrilegum et carnis flagitio saginatum, jam dictum Antifrasium Beatum defendunt, casto et salubri judicio dirimas, et absque adulationis oleo, aequo pondere sententiam promas. Ita Dominus Dei Filius colla gentium barbarorum, et omnium tibi superborum, imperio potestatis vestrae subjiciat, et dentes eorum acrius conterat, et gloriam eorum qui tibi contradicunt in pulverem redigat. Equidem erant adhuc aliqua necessaria quae culmini vestro Deo praesule sublimato, stylo percurrente vobis insinuaremus, sed temporis angustia praepediti, quod verbo explicare nequivimus, epistolae gerulo vobis insinuandum in ore posuimus. Iterum nimio dolore contriti sententiam Domini tibi nequaquam incognitam ad memoriam reducimus, quia dicit: Discite a me quia mitis sum et humilis corde, et invenietis requiem animabus vestris. Et illud quod mulierem in adulterio deprehensam, et de lapidibus Judaeorum liberavit, et ne delictum iteraret admonuit. Idcirco veluti prostrati coram tuis obtutibus cum lacrymis poscimus ut famulum tuum Felicem in proprio honore restaures, et pastorem gregi a lupis rapacibus disperso reformes. Reminiscens et illud quod omnipotens Deus a vobis longe efficiat de Constantino imperatore, qui dum esset idololatriae cultor, per beatum Sylvestrium factus est Christianus, postea per serpentem sororem suam sanctorum trecentorum decem et octo sententiam refutans in Ariano dogmate conversus, et ad infernum flenda ruina dimersus, diem clausit extremum. De quo beatus Isidorus dicit: Eu proh dolor! bono usus principio, et fine malo! Unde itidem petimus ut fetidissimi Antifrasii Beati doctrinam, qui Dei Filium veram de Virgine, praeter peccatum, carnem nostrae similem assumpsisse denegat, de regno tuo aboleas, et catholicam fidem enucleato sermone, populo tibi subdito tenendam praecipias. Sed et illud pavendum est piissime et nobis vernule Domine, ne fortasse ubi Deo praesule merito vestro visibilis gentilium non est ingressa potestas, hostis antiqui, quod absit, invisibiliter dominetur exsecranda calamitas, quae et multarum animarum perditionem per Antifrasium saepe dictum Beatum carnis lasciviae deditum, sibi acquirat, et ad infernum ignis aeterni incendio exurenda secum perducat. Pertractet et ruminet illud sacri pectoris vestri arcanum quod vere Deo sit placitum, et in conspectu ejus redoleat operis vestri incensum, et thymiamatis flagret boni odoris holocaustum. Reminiscatur et illud charitas vestra quod Petrus princeps apostolorum cum in gentibus circumcisionem fieri ordinaret a juniore Paulo, non absconse, sed publice reprehensus esse dignoscitur, dicens: Si tu, cum sis Judaeus, gentiliter et non Judaice vivis, quomodo gentes cogis judaizare? Cujus sententiam praedictus apostolorum princeps, rationi concordans et veritatis amicus, non contempsit, sed illico acquievit, recolens quod scriptum est: Si juniori revelatum fuerit, senior taceat: et, Proximus ille Deo est qui scit ratione tacere. Nam et omnipotens Deus aliquando sententiam suam mutat, consilium vero nunquam. Sicut de Ezechia factum est. Cur ista dixerim, porro doctus intelliget. Sed et illud, consilium multorum ne contempseris unus. Scilicet tantorum venerabilium Patrum de adoptione carnis Christi sententias ne reprobes solus. Nam dicitur quod terrore potestatis multos, non justitia, convincas. Doleat pietati vestrae idem fetidus Beatus post conversionem iterum atque iterum ad thorum scorti reversus se glorietur, et in universas partes scribat, et gloriosum principem per suam doctrinam horribilem, et ab errore conversum, et in fide catholica confirmatum. Sed et opinio inutilis in gentibus divulgata est, quod credi nefas est, eo quod more gentilium Christum negaveris Dei Patris esse Filium. His explosis petimus ut clam nos reciprocatus sermo vester illustret, qui nos laetificet, et oratio servorum tuorum imperii vestri culmen exaltet. Amen.

http://viaf.org/viaf/1450542

Elipandus Toletanus

EPISTOLA IV. AD ALBINUM. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20.

Reverentissimo fratri Albino diacono non Christi ministro, sed Antiphrasi Beati fetidissimi discipulo, tempore gloriosi principis in finibus Austriae exorto, novo Ario, sanctorum venerabilium Patrum, Ambrosii, Augustini, Isidori, Hieronymi, doctrinis contrario, si converterit ab errore viae suae, a Domino aeternam salutem; et si noluerit, aeternam damnationem.

Epistolam tuam a rectae fidei tramite deviam, nitore sulfureo horrificam, superstitioso sermone scriptam, exeunte Julio, accepimus relegendam. Vidimus, inquam, vidimus, quia non spiritus ille, qui super capita discipulorum post ascensionem Domini ut loquerentur magnalia Dei, per te locutus est: sed ille qui dixit, Ero spiritus mendax, more prophetarum ejus. Ipse tamen Dei Filius, qui aufert stillas pluviae, et effundit imbres ad instar gurgitum, qui fortes scilicet ad praemium vocat, et eorum vice debiles ad certamina roborat: qui illos suscipiendo remunerat, et istis laborum vires, quibus subsistere valeant, subministrat, det in ore meo verbum veritatis, et bene sonantem, et responsum inediae meae mulceat auditum Ecclesiae catholicae in Christi nomine constitutae. Quod vero asseris nullam carnis adoptionem in Filio Dei secundum formam servi de gloriosa Dei Virgine suscepisse, non vera persequeris, sed mendacio plenus esse ostenderis, sicut et magister tuus Antiphrasius Beatus Antichristi discipulus, carnis immunditia fetidus, et ab altario Dei extraneus, pseudo Christus et pseudo propheta. De illo enim dicit doctor egregius beatus Gregorius: Perdidit auctoritatem docendi cujus sermo opere destruitur. Tu vero, charissime frater, vide ne, quod absit, de te sit scriptum: De radice colubri egressus est regulus, et de foramine aspidis egressus est basiliscus, id est, Albinus, nigredine teterrimus. Vide ne fortasse non sis particeps levitae Stephano, qui se dicit coelos apertos videre, et Jesum stantem a dextris Dei Patris: sed cum Nicolao, cujus facta idem Dei Filius se odisse testatur. Et iterum, vide ne non sis similis levitae Vincentio, sed similis Datiano, qui eumdem levitam consecravit martyrio. Et iterum, vide ne tu sis similis Rufino, qui beatum Felicem martyrem ferinis actibus cultor idololatriae exstitit, sicut et tu persequeris alium Felicem confessorem, quem novimus ab ineunte aetate charitate summum, pudicum et moribus ornatum, quem tu persequeris in montibus et in speluncis, et in cavernis terrae latitantem. Vide ne tu sis, de quo Propheta dicit: Fatuus fatua loquitur, et cor ejus vana intelliget. Et iterum: Docuerunt linguam suam loqui mendacium, ut inique agerent, laboraverunt. Et Apostolus: Animalis homo non percipit quae sunt spiritus Dei. Psalmista quoque ait: Destrue inimicum et defensorem. Inimicus et defensor esse dignosceris, quia dum deitatem Filii Dei vindicare ostenderis ante saecula ex Patre geniti, humanitatem ejus de utero Virginis susceptam in fine temporis negare videris, oblitus sententiam Domini, qua haesitantibus discipulis dicit: O stulti et tardi corde ad credendum in omnibus quae scripta sunt in lege et prophetis! Nonne sic oportuit pati Christum, et ita intrare in gloriam suam? Et Apostolus: O stulti Galatae! quis vos fascinavit veritati non obedire? Quod dicis in scripto tuo quia ipse solus cum paucis in ea credulitate, quam omnis Hispania retinet, memento Dominum dixisse: Lata et spatiosa via est quae ducit ad mortem, et multi sunt qui intrant per eam. Quam arcta et angusta via est quae ducit ad vitam, et pauci sunt qui inveniunt eam. Memento Dominum dixisse quod Lazarus pauper ulceribus plenus jacebat ad januam divitis, cupiens saturari de micis quae cadebant de divitis mensa, et nemo illi dabat; sed canes veniebant, et lingebant ulcera ejus. Contigit autem ut uterque uno die moreretur. Lazarus deportatus est ab angelis in sinu Abrahae. Dives vero sepultus est in inferno, quaerens de digito Lazari guttam, qui non dederat micam. Vide ne tu sis ex illis qui viginti millia servorum habere dignosceris, et ideo divitiis inflatus sapientia tua, quae non est desursum descendens, sed terrena, animalis, diabolica. Memento Dominum dixisse: Ubi fuerint duo vel tres in nomine meo congregati, et ego in medio eorum, sicut est Felix confessor et socii ejus. Memento quid Scriptura dicat: Nonne Deus pauperes elegit in mundo, divites in fide, et haeredes regni? Memento quod Psalmista dicat: Divites eguerunt, et esurierunt: inquirentes autem Dominum non deficient omni bono. Et iterum: Divitiae si fluant, nolite cor apponere. Et iterum: Thesaurizat, et ignorat cur congreget ea. Sed et illud huic operi connectendum esse putavi, quod Deus Pater servo suo David locutus est dicens: Cum dormieris cum Patribus tuis, suscitabo de lumbis tuis qui sedeat super thronum Israel. Ego ero ei in Patrem, et ipse erit mihi in filium. Et iterum: Radix Jesse qui stat in signum populorum, ipsum gentes deprecabuntur, et erit sepulcrum ejus gloriosum. Ecce ipse Filius Dei secundum formam servi quam assumpsit ex Virgine, in qua minor est Patre, et non est genere, sed adoptione, adoptivus Dei primogenitus in multis fratribus secundum Apostolum. Quare non dicatur adoptivus qui ita totus est in nostris sicut totus est in suis, praeter delictum? Ecce Joachim, cujus filia gloriosa Dei virgo Maria esse dignoscitur, adoptiva esse creditur. Quare non dicatur adoptivus Dominus Jesus Christus de eadem generatus? Memento Dominum dixisse discipulis suis: Qui vos audit me audit, et qui vos spernit me spernit. De his etenim sanctis doctoribus, quorum nonnulla testimonia protulimus, propheta dicit: Liga testimonium, signa legem in discipulis meis. His praedictis, si non recipis tantorum venerabilium sanctorum Patrum testimonium, da mihi testimonium beati Athanasii, Hilarii, Ambrosii, Augustini, Isidori, quod nulla adoptio carnis nec vera humanitas in Filio Dei fuerit, consentiam erroribus tuis. Nam sicut magister tuus fetidus et horribilis maculavit Libanam, ita tu regnum regnorum Austriam. Sed desine incassum pendere labia, quae contra Dei mysterium latrant. Vide ne tu sis, quod absit, Beemoth ille, cui montes in alimento deferunt herbas, et cum quo dormis in secreto calami, in locis humectibus. Vide ne tu sis alter Arius, qui Constantinum imperatorem per beatum Sylvestrum Christianum factum, per Arium et mulierem factum haereticum, de quo beatus Isidorus dicit, Heu proh dolor! principio bono, fine malo. Cujus pravitas non solum Gothiam, sed Libyam, et Orientem et Occidentem usque ad tempora divae memoriae Recaredi regis suo maculavit veneno. Vide ne tu sis alter Nabuzardan, princeps coquorum, qui destruxit muros Jerusalem. Vide ne tu ipsum facias de glorioso principe Carolo, sicut Arius fecit de Constantino, et lugeat se in saecula saeculorum. Erant et alia multa tibi scribenda, sed oppressione gentis afflicti, non possumus tibi rescribere cuncta. Tu tamen si nolueris audire Moysen, audies Pharaonem. Ipse tamen Moyses dixit, Prophetam suscitabit Dominus Deus de fratribus vestris; ipsum audietis tanquam me. Ecce Moyses adoptivus Filius Dei, dicit sibi similem esse carne, non genere et adoptione, et tu negas Dei Filium de stirpe Abraham, Jesse, et gloriosam Dei Virginem de Joachim de adoptivo filio adoptivam filiam genitam, carnem non suscepisse, ut esset adoptivus filius? Sic enim nefandum presbyterum de doctrina nefandi Beati audivi auribus meis dicentem: Christus Jesus in maternis visceribus carnem assumens, non de maternis visceribus trahens, sed carnem sibi novam efficiens. Incipiunt testimonia sanctorum venerabilium Patrum de adoptione in Filio Dei secundum humanitatem, et non secundum divinitatem. Hi sunt de quibus Dominus Jesus Christus locutus est dicens: Vos estis lux mundi, et vos estis sal terrae: quaecunque alligaveritis super terram, ligata erunt, et quae solveritis soluta erunt. Beatus Ambrosius in suis dogmatibus dicit: Nostro usu adoptivus Filius, et verus Filius. Beatus Hieronymus iterum dicit: Hic Filius hominis per Dei Filium in Dei Filio esse promeretur, nec adoptio a natura separatur, sed natura cum adoptione conjungitur. Iterum in exposito Apocalyps. Gemma alba adoptio est in Filium Dei. Beatus quoque Augustinus secundum divinitatem dicit, Dei Filius ante saecula ex Patre genitus non est adoptione, sed genere, neque gratia, sed natura, secundum humanitatem dicitur homo adoptatus, cujus gloriam quaesivit qui est ab illo unicus natus. Beatus quoque Leo papa in suis dogmatibus dicit: Totus in suis, totus in nostris, et secundum divinitatem coruscavit miraculis, et secundum humanitatem carnis subjacuit injuriis. Ecce si ita est totus in suis, procul dubio totus est et in nostris, praeter peccatum, quod non fecit. Ipse Dominus et Redemptor secundum divinitatem dicit: Ego et Pater unum sumus; secundum humanitatem dicit, Pater major me est. Beatus quoque Isidorus, jubar Ecclesiae, sidus Hesperiae, doctor Hispaniae, in libro Etymologiarum dicit: Unigenitus autem vocatur secundum divinitatis excellentiam, quia sine fratribus. Primogenitus autem secundum susceptionem hominis, in qua per adoptionem gratiae fratres habere dignatus est, quibus esset primogenitus. Et post aliqua dicit: Postquam venit plenitudo temporis propter salutem nostram, formam servi accepit, et factus est hominis filius. Inde quaedam de illo in Scripturis secundum formam Dei, quaedam secundum formam servi sequuntur. Quorum duo quaedam commemorantur, ut singula ad singula referantur. Secundum formam Dei de se ipso dixit, Ego et Pater unum sumus; secundum formam servi, Pater major me est. Homines autem minus intelligentes quid pro quid dicatur, ea quae propter formam servi dicta sunt, volunt transferre ad formam Dei; et rursus ea quae dicta sunt ut ad se invicem personae referantur, volunt nomina esse naturae atque substantiae, et faciunt errorem in fide. Sic autem Dei Filio conjuncta est humana natura, ut ex duabus substantiis fieret una persona. Solus enim homo pertulit crucem, sed propter unitatem personae et Deus dicitur pertulisse. Hinc est quod scribitur: Si enim cognovissent, nunquam Dominum gloriae crucifixissent. Filium ergo Dei crucifixum fatemur, non ex virtute divinitatis, sed ex infirmitate humanitatis; non ex suae naturae permansione, sed ex nostra susceptione. Nam et Propheta dicit: Miserere, Domine, plebis tuae, super quam invocatum est nomen tuum, et Israel quem coaequasti primogenito tuo. Aequalitas ista non est in divinitate, sed in sola humanitate, et in carnis adoptione, quam accepit de virgine, ipse unus idemque Deus et homo in duabus naturis et una persona salva divinitate exitium sustulit mortis. Ipse secundum deitatem suam dicit: Potestatem habeo ponendi animam, et potestatem habeo iterum sumendi eam. Ipse secundum humanitatem dicit, Pater mi, in manus tuas commendo spiritum meum. Ipse Deus Dei Filius secundum humanitatem dicit, Deus Deus meus, quare me dereliquisti? Et, Transeat a me calix iste, non sicut ego volo, sed sicut tu vis. De ipso Dei Filio vox Patris de coelo discipulis illapsa est, dicens: Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui, ipsum audite. De ipso iterum vox Patris, Ecce intelliget servus meus, etc. Et iterum, Ecce servus meus, suscipiam eum; electus meus, complacuit sibi in illo anima mea. Dedi spiritum meum super eum, illum videlicet septiformi gratia plenum, de quo propheta dicit, Spiritum sapientiae et virtutis, spiritum consilii et fortitudinis, spiritum scientiae et pietatis. Et replevit eum spiritus timoris Domini. Ecce Deus Pater complacet in Filio, complacet in servo, et displicere poterit in adoptivo? De ipso Dei Filio Psalmista dicit, Ascendit in altum, captivam duxit captivitatem. Ecce captivus dicitur esse, et quare non dicatur carne adoptivus? Ad ipsum Dei Filium vox Patris dicit, Pete a me, et dabo tibi gentes haereditatem tuam; et possessionem tuam, terminos terrae. Reges eos in virga ferrea, et tanquam vas figuli confringes eos. Et de ipso vox Patris dicit, Ecce ego ante te ibo, et gloriosos terrae humiliabo. Et iterum, Ecce ego ante te ambulabo, et montes planos faciam, et seras ferreas confringam, et dabo tibi thesauros occultos, ut scias quoniam Dominus Deus tuus ego sum. Ecce cui dicit Pater, Deus tuus ego sum, non ei, id est, Verbo qui ante saecula ex Patre genitus, sed illi qui in fine temporis de Maria Virgine homo factus est, dicit; de quo Apostolus ait, Factus de muliere, factus sub lege, ut eos qui sub lege erant redimeret. Ipse Deus Dei Filius secundum divinitatem, in qua ipse et Pater unum sunt dicit: Gloriam meam alteri non dabo. Petere et dare non est aequale: dare domini, petere servi. De quo beatus Isidorus dicit, In forma servi servus, in forma Domini Dominus servi. Nam et Apostolus dicit: Qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est esse se aequalem Deo, sed semetipsum exinanivit formam servi accipiens. Humiliavit se usque ad mortem, mortem autem crucis. De ipso in Evangelio dicitur, Fili David, miserere mei. Et iterum, Dabit tibi Dominus Deus sedem David patris sui. Ecce si secundum humanitatem filius est David, sine dubio de adoptivo et servo Dei Patris, et ipsius Filii et Spiritus sancti adoptivus secundum humanitatem, et servus esse creditur. Adoptivum dicimus in sola forma servitutis humanae, non in gloria vel substantia divinae naturae. Proximus ille Deo est, qui scit ratione tacere. Tu vero, frater Albine, vide ne similis sis levitis illis quos in Vetere Testamento memorat dicens: Qui offerentes ignem alienum, divina ultione percussi interierunt. Sicut et tu intromittis doctrinam diabolicam, desuem, illum Antiphrasium Beatum exortum. Eloquia tua exterius videntur esse melliflua, et interius absinthio et felle amariora. Opera justificas, et credulitate condemnas. Oleum tuum murcatum non impinguet caput nostrum Iterum testimonia sanctorum Patrum venerabilium Toleto deservientium in missarum oraculis edita sic dicunt. In missa de Coena Domini: Qui per adoptivi hominis passionem, dum suo non indulget corpori, nostro demum, id est iterum, non pepercit. Item in missa de tertia feria Paschae: Respice, Domine, tuorum fidelium multitudinem, quam per adoptionis gratiam Filio tuo facere dignatus es cohaeredem. Item in missa de quinta feria Paschae: Praecessit quidem in adoptione donum, sed adhuc restat in conversatione judicium. Item ibi, Dignum et justum est, salutare nobis atque conveniens, gratias agere, laudes impendere, intelligere munera, vota deferre tibi omnipotens Pater, et Jesu Christo Filio tuo Domino nostro, qui pietati tuae per adoptivi hominis passionem quasi quasdam in praesentis populi acquisitione manubias, cum non exierit e coelo, exhibuerit e triumpho. Item in missa de Ascensione Domini, Hodie Salvator noster per adoptionem carnis sedem repetiit deitatis; hodie hominem suum intulit Patri, quem obtulit passioni, hunc exaltans in coelis quem humiliaverat in infernis; is visurus gloriam, qui viderat sepulturam. Item in missa sancti Sperati, Ingeniti Patris Unigenite, Filius Dei Spiritu sancto coaeternus et consubstantialis, qui ab arce sedis aethereae hujus mundi infima petens, adoptivi hominis non horruisti vestimentum sumere carnis, et ad liberationem fidelium non es dedignatus in forma servi, salva divinitate, in statera appendere crucis, et perferre exitium sustulit mortis. Item in missa defunctorum, Domine Jesu Christe, qui vera es vita credentium, tibi pro defunctis fidelibus sacrificium istud offerimus, obsecrantes, ut regenerationis fonte purgatos, et tentationibus mundi exemptos, beatorum numero digneris inserere, et quos fecisti adoptionis participes, jubeas haereditatis tuae esse consortes. Nam et ipsi canimus in vigilia Paschae beato Isidoro dicente, Induit carnem, sed non exuit majestatem: nostram substantiam expetens, sed propriam non relinquens. Epistola Leonis ad Leonem Augustum, Quod in una Domini Jesu Christi persona gemina sit deitatis et humanitatis asserenda natura. Quicunque ergo illi sunt ita obcaecati, et a lumine veritatis alieni, ut verbo Dei a tempore incarnationis humanae carnis denegent veritatem, ostendant in quo sibi Christianum nomen usurpent, et cum Evangelio veritatis qua ratione concordent, si beatae Virginis partu aut caro sine deitate, aut deitas est orta sine carne. Sicut enim negari non potest, evangelista dicente, quod Verbum caro factum est, et habitavit in nobis, ita negari non potest, beato Paulo Apostolo praedicante, quod Deus erat in Christo mundum reconcilians sibi. Quae autem reconciliatio potest esse, qua humano generi repropitiaretur Deus, nisi omnium causa mediator Dei et hominum carnem susciperet? Qua vero ratione veritatem mediatoris impleret, nisi qui in forma Dei aequalis est Patri, in forma servi particeps esset et nostri? Ut mortis vinculum, unius praevaricatione contractum, unius morte, qui solus morti nihil debuit, solveretur? Effusio enim pro ministris sanguinis Christi tam fuit dives ad pretium, ut si universitas captivorum in Redemptorem suum crederet, nulla diaboli vincula remanerent: quoniam, sicut Apostolus ait, Ubi abundavit peccatum, superabundavit gratia; et cum sub peccati praejudicio nati potestatem acceperint ad justitiam renascendi, validius factum est donum libertatis condebito servitutis. Quam itaque sibi in hujus sacramenti praesidio, spem relinquunt, qui in Salvatore nostro negant humani corporis veritatem? Dicant quo sacrificio reconciliati, dicant quo sanguine sint redempti, quia et Apostolus ait, Qui tradidit semetipsum pro nobis oblationem et hostiam Deo in odorem suavitatis. Aut quod unquam sacrificium sacratius fuit, quam quod verus aeternus Pontifex altari crucis per immolationem suae carnis imposuit? Quamvis enim multorum sanctorum in conspectu Domini pretiosa mors fuerit, nullius tamen insontis occisio redemptio fuerit mundi. Acceperunt justi, non dederunt coronas: et de fortitudine fidelium exempla sunt patientiae, non dona justitiae. Singulares quippe in singulis mortes fuerunt, nec alterius quisquam debiti sui finem praebuit, cum inter alios hominum unus solus Dominus noster Jesus Christus, qui vere erat Agnus immaculatus, exstiterit, in quo omnes crucifixi, omnes mortui, omnes sepulti, omnes sunt etiam suscitati? De quibus ipse dicebat: Cum exaltatus fuero a terra, omnia traham ad me ipsum. Fides etenim vera justificans impios, et creans justos, ad humanitatis suae tracta participium, in illo acquirit salutem, in eo solo homo se invenit innocentem, liberum habens per gratiam Dei, de ejus potentia gloriari. Qui contra hostem humani generis in carnis nostrae humilitate congressus, his victoriam suam tribuit in quorum corpore triumphavit. Licet ergo in uno Domino nostro Jesu Christo vero Deo atque hominis filio Verbi et carnis una persona sit, quae inseparabiliter atque indivise omnes habeat actiones, intelligendae tamen sunt ipsorum operum qualitates; et sincerae fidei contemplatione cernendum est, ad quae provehatur humilitas carnis, et ad quae inclinetur altitudo deitatis: quid sit quod caro sine Verbo non agit, et quid sit quod Verbum sine carne non efficit. Sine enim Verbi potentia nec conciperet virgo, nec pareret; et sine veritate carnis obvoluta pannis infantia non jaceret. Sine Verbi potentia non adorarent Magi puerum stella indice declaratum, et sine veritate carnis non juberetur transferri in Aegyptum puer, et ab Herodis persecutione subduci. Sine Verbi potentia non diceret vox Patris missa de coelo: Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui, ipsum audite. Sine veritate carnis non protestaretur Joannes: Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peccatum mundi. Sine Verbi potentia non fieret redintegratio debilium et vivificatio mortuorum; et sine veritate carnis nec cibus jejuno, nec somnus esset necessarius fatigato. Postremo sine Verbi potentia non se Dominus Patri profiteretur aequalem, et sine veritate carnis non idem diceret Patrem se esse majorem: cum catholica fides utrumque suscipiat, utrumque defendat, quae secundum confessionem beati Petri apostoli, unum Christum Dei vivi Filium et hominem credit et Verbum. Quamvis itaque ab illo initio, quo in utero Virginis Verbum caro factum est, nihil unquam inter utramque formam aliquid divisionis exstiterit, et per omnia incrementa corporea unius personae fuerint totius temporis actiones, ea ipsa namque alibi tamen quae inseparabiliter facta sunt, nulla commistione confundimus, sed qui cujus formae sit ex horum qualitate sentimus. Dicant ergo isti hypocritae, qui caecis mentibus lumen nolunt recipere veritatis, in qua forma crucis ligno Dominus majestatis Christus affixus sit, quis jacuit in sepulcro, et revoluto monumenti lapide quae tertio die caro surrexit, et in qua post resurrectionem suam non credentes quos dam discipulos arguebat, et haesitationem cunctanctium confutabat cum diceret, Palpate et videte, quoniam spiritus carnem et ossa non habent, sicut me videtis habere. Et apostolo Thomae, Infer manum tuam in latus meum, et vide manus meas, et pedes: et noli esse incredulus, sed fidelis; quantaque manifestatione corporis sui jam haereticorum mendacia destruebat, et visa Ecclesia Christi imbuenda doctrinis hoc non sibi dubitaret credendum quod apostoli susceperant praedicandum? Ac si in tanta luce veritatis tenebras suas haeretica obduratio non relinquit, ostendant unde sibi spem vitae polliceantur aeternae, ad quam nisi per Mediatorem Dei et hominum, hominem Christum Jesum non potest perveniri. Sicut enim ait beatus Petrus apostolus: Non est aliud nomen datum hominibus sub coelo, in quo oporteat nos salvos fieri. Nec est redemptio captivitatis humanae in sanguine ejus qui dedit semetipsum redemptionem pro hominibus. Et sicut praedicat beatus apostolus Paulus: Cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est esse se aequalem Deo, sed semetipsum exinanivit formam servi accipiens, in similitudinem hominum factus, et habitu inventus ut homo. Humiliavit semetipsum, factus obediens usque ad mortem, mortem autem crucis. Propter quod et Deus exaltavit illum et donavit illi nomen quod est super omne nomen: ut in nomine Jesu omne genu flectatur, coelestium, terrestrium et infernorum, et omnis lingua confiteatur, quia Dominus Jesus Christus in gloria est Dei Patris. Cum ergo unus sit Dominus Jesus Christus, et verae deitatis veraeque humanitatis in ipso una prorsus eademque persona sit, exaltatione tamen qua illum sicut doctor gentium dicit exaltavit Deus, et donavit illi nomen quod est super omne nomen, excellit eadem, intelligimus pertinere formam quae ditanda erat tantae glorificationis augmento. In forma quippe Dei aequalis erat Filius Patris, et inter Genitorem atque Unigenitum nulla erat in essentia discretio, nulla in majestate diversitas, nec per incarnationis ministerium aliquid decesserat Verbo quod Dei Patris munere redderetur. Forma autem servi, per quam impassibilis deitas sacramentum magnae pietatis implevit, humana humilitas est, quae in gloria divinae potestatis evecta est, in tantam unitatem ab ipso conceptu Virginis deitate et unitate confectam, ut nec sine homine divina, nec sine Deo agerentur humana. Propter quod sicut Dominus majestatis dicitur crucifixus, ita quia ex sempiternitate aequalis est Deo, dicitur exaltatus: quia inseparabiliter manente unitate personae, unus atque idem est et totus hominis filius propter carnem, et totus Dei Filius propter unam cum Patre deitatem. Quidquid enim in corpore accepit Jesus, secundum hominem accepit, cuique non habuit conferentem. Omnia quae habet Pater, etiam Filius habet, et quae in forma servi a Patre accepit, eamdem formam Dei etiam ipse donavit. Secundum formam enim Dei ipse et Pater unum sunt; secundum formam autem servi non venit facere voluntatem suam, sed voluntatem ejus qui misit eum. Secundum formam Dei, sicut Pater habet vitam in semetipso; secundum formam servi tristis est anima ejus usque ad mortem. Et idem ipse est, sicut Apostolus praedicat, et dives et pauper. Dives quoniam, evangelista dicente: In principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum. Hoc erat in principio apud Deum. Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil. Pauper vero, quia propter nos Verbum caro factum, et habitavit in nobis. Quae autem est ejus exinanitio, quaeve paupertas nisi formae servilis acceptio, per quam Verbi majestate velut redemptionis humanae dispensatio impleta est? Nam quia captivitatis nostrae resolvi originalia vincula non poterant, nisi existeret homo nostri generis nostraeque naturae, qui peccati praejudicio non teneretur, et qui immaculato sanguine suo chirographum lethale dilueret, sicut ab initio erat divinitus praeordinatum: ita est in plenitudine praefiniti temporis factum ut multis modis significata promissio in diu exspectatum veniret effectum, nec posset esse ambiguum quod continuis testificationibus semper fuerat nuntiatum. In magno autem sacrilegio se versari haereticorum manifestat impietas, cum sub specie deitatis honorandae, humanae carnis in Christo negant veritatem, et religiose existimant credendum, si dicatur in Salvatore nostro verum non esse quod salvat. Cum ita secundum promissionem omnia saecula percurrentem, mundus sit reconciliatus in Christo, ut si non Verbum dignaretur caro fieri, nulla posset et caro salvari. Omne enim sacramentum fidei Christianae magno, ut haeretici volunt, decoloratur obscuro, si lux veritatis sub mendacio putatur latuisse phantasmatis. Non ergo quisquam sibi erubescendum existimet Christianus de nostri in Christo corporis veritate, quia omnes apostoli apostolorumque discipuli et praeclari Ecclesiarum quique doctores, qui ad martyrii coronam vel confessionis meruerunt gloriam pervenire, in hujus fidei lumine splenduerunt, consonis ubique sententiis intonantes, quod in Domino Jesu Christo deitatis et carnis una sit confitenda persona. Qua autem rationis similitudine, qua divinorum voluminum portione haeretica impietas se existimat adjuvari, quae veritatem negat corporis Christi? Cum hanc non lex testificari, non propheta praecinere, non Evangelia docere, non ipse destiterit Christus ostendere: quaerant per omnem seriem Scripturarum quo tenebras suas fugiant, non quo verum lumen obscurent, et per omnia saecula ita veritatem invenient coruscantem, ut magnum hoc et mirabile sacramentum ab initio videant creditum, quod est in fine completum: de quo cum sanctarum Litterarum nulla pars sileat, sufficit quaedam consona veritatis signa patuisse, quibus diligentia fidei in splendidissimam latitudinem diligatur, et sincera intelligentiae luce prospiciat quod in Filio Dei, qui se incessabiliter filium hominis et hominem profitetur, non sit Christianis erubescendum, sed constantissime gloriandum. Ut autem pietas tua cum venerabilium Patrum praedicationibus nos concordare cognoscat, aliquantas erroris sententias huic credidi subjiciendas esse sermoni, in quibus si dignaveris recensitis non aliud nos praedicare reperies quod sancti Patres nos in toto orbe docuerunt, nequaquam ab illis nisi solos impios haereticos discrepare. Sed et illud huic operi inserendum putavi quod Scriptura dicat: Revelabunt coeli iniquitatem ejus, et terra consurget adversum eum. Qui sunt isti coeli, nisi illi qui cum Christo ad judicium venturi sunt: de quibus est Ambrosius, Augustinus, Hieronymus et caeteri quos tu, Albine, refutas, et haereticos judicas? De quibus Psalmista ait: Coeli enarrant gloriam Dei. Item beatus Augustinus in epistola sua ad Evodium directa, ubi de Trinitate et Columba, vel de adoptione Filii Dei disseruit, post plura superius edita sic dicit: Sicut Pater in voce qua sonuit: Tu es Filius meus, et filius in homine adoptivus, quem suscepit ex Virgine, et Spiritus sanctus in columbae specie corporali. Item post aliqua, Atque ita et filius Dei simul cum homine adoptivus dicitur, et filius hominis adoptivus simul cum Verbo dicitur. Item post aliqua: Unde filius Dei incommutabilis est atque coaeternus Patri, sed in Verbo solo; et passus est Filius Dei, sed in homine adoptivo solo; et sepultus est Filius Dei, sed in carne adoptiva sola. Proinde quae de Filio Dei verba dicuntur videndum est secundum quid dicantur. Non enim homine assumpto, vel adoptivo, personarum numerus auctus est, sed eadem Trinitas mansit. Nam sicut in homine quolibet praeter unum illum qui singulariter susceptus est, anima et corpus una persona est, ita in Christo Verbum et homo adoptivus una persona est. Item post aliqua: Ita Christus Dei Filius Dominus gloriae, et si quid hujusmodi secundum Verbum dicitur, et tamen recte dicitur Dominus gloriae crucifixus, cum hoc eum secundum carnem adoptivam passum esse, non secundum illud quod Dominus gloriae est. Et post pauca, Spiritus sanctus dicitur corporali specie tanquam columba descendisse et mansisse super eum. Sic enim et Petra Christus, quia significabat Christum adoptivum. Item post aliqua: Haec tibi de duabus quaestionibus tuis, hoc est de Trinitate et Columba, in qua Spiritus sanctus non sua natura et significativa specie demonstratus est, sicut et Filius Dei non sua nativitate de Patre dicit: Ego ex utero ante luciferum genui te, sed in homine adoptivo ex utero Virginis natus a Judaeis crucifixus est. His saepe dictis cum epistolam tuam iterum atque iterum sacrilegam lethali veneno corruptam, atque ignorantiae caligine tenebrosam relegissem, reperi ibidem quod nos Dominum Dei Filium ex Virgine natum negaremus nequaquam esse essentialiter Deum, de quo ipse Dei Filius: Ego et Pater unum sumus. Reminiscere debes quid Scriptura dicat: Testis falsus non erit impunitus; et illud: Maledictus homo qui in corde suo fabricat malum, et de his labiis suis ficte loquitur pacifica: Sed Deus, qui videt omnia, reddet illi secundum opera sua. Ego quidem non Deum Dei Filium ante saecula ex Patre genitum, per quem facta sunt visibilia et invisibilia, spiritalia atque corporea, quem credo adoptione non esse, sed genere, neque gratia, sed natura Deum esse negavi. Sed juxta beati Isidori sententiam, qui dicit quia sunt nonnulli qui de Filio Dei prava sentiunt, et quod de illo secundum humanitatem dictum est, transferunt ad divinitatem; et quod de divinitate, mutant ad humanitatem. Noster tamen Julianus dicit, Homo Dominicus et humanatus Deus. Multa quidem adhuc erant huic operi inserenda, sed sermo divinus nos prohibet, dicens: Linguam tuam adhaerere faciam palato tuo, et eris mutus, ne quasi vir objurgans, quia domus exasperans est. Idcirco vae tibi, Austria, vae tibi Alexandria, quae novum Arium, id est Albinum, genuisti tempore gloriosi principis, ad evertendam et obscurandam fidem catholicam. Ad ultimum audi beatum Cyprianum cuidam haeretico scribenti ita dicentem: Habes tu litteras meas, et ego tuas, utraeque recitabuntur in conspectu Domini. Memento iterum evangelistam dixisse: Multi ex discipulis ejus abierunt retro. Et ubi abierunt? Respondeat tibi beatus Gregorius dicens: Post Satanam. Et iterum cuidam, cum Domino diceret: Magister, sequar te quocunque ieris: Ille respondit: Vulpes foveas habent, et volucres coeli nidos: filius autem hominis non habet ubi caput reclinet, et sicut et in te, si ista tibi parva non sufficiunt, nec multa proderunt. Proximus ille Deo est, qui scit ratione tacere. Quod duro sermone tibi interdum scripsimus, Domino jubente per Moysem hoc fecimus, qui dicit: Non coques haedum in lacte matris suae. Suggerendum est iterum glorioso principi, ut mitescat indignatio ejus servo suo Felici, et non requirat Dominus sanguinem ejus de manu illius. Nam pro certo sciat quia si praedicationem illius spreverit, et Albini confirmaverit, cum Constantino imperatore habebit partem, quod Deus non permittat. Quem beatus Isidorus deflet dicens: Heu! proh dolor! principio bono, fine malo.

(exempli gratia)

http://viaf.org/viaf/1450542

Elipandus Toletanus

EPISTOLA V. AD FELICEM NUPER CONVERSUM. 1. 2. 3. 4.

Domino Felice: sciente vos reddo, quia exeunte Julio vestro scripto accepi, et exeunte Augusto vobis item scripsi. Sed eveniente occasione ad isto praesente igne consumptum est, et rediens ad me pene ad quadraginta dies denuo assumpsi laborem, et scripsi ad ipso haeretico piceo Albino, quantum potui pro sua confusione scribere. Tu vero exempla illud, et sic illud dirige. Modo tamen egressus est de mele Junio Kalendarum Novembrium direxi vobis scriptum parvum de fratre Militane, qui recta de Deo sentit. Nam et quatuor mihi quaterniones direxerat, quos direxi contra ipso Pseudopropheta fetidissimo in Beato. Certifica me qui est positus in Roma. Epistolam vestram coelitus quemadmodum mihi illapsam exeunte Julio accepi, et Deo meo ulnis extensis immensas gratias egi, qui me fecit tuis eloquiis conlaetari inter ipsa quotidiana dispendia mundi, quibus duramus, potius quam vivimus.

Sed epistolam fetidissimam de filio gehennae ignis Albino, novo Ario in finibus Austriae tempore gloriosi principis exorto, non Christi discipulo, sed illius qui dixit, Ponam sedem meam ab Aquilone, et ero similis Altissimo. De quo scriptum est: Ex nobis prodierunt, sed non erant ex nobis. Nam si fuissent ex nobis, permansissent utique nobiscum. Contra quem prout volui rescriptum reddidi, et sanctorum orthodoxorum atque catholicorum sententiis astipulavi. Tua vero sanctitas viriliter agat, et confortetur cor tuum reminiscens quid ipse Dominus dicat: Beati qui persecutionem patiuntur propter justitiam, quoniam ipsorum est regnum coelorum. Et iterum: Ecce ego mitto vos sicut oves in medio luporum. Estote ergo prudentes sicut serpentes, et simplices sicut columbae. Cavete ergo ab hominibus. Tradent enim vos in conciliis, et synagogis suis flagellabunt vos, et ad praesides et reges ducemini propter me in testimonium illis et gentibus. Ego vero direxi epistolam tuam ad Cordobam fratribus qui de Deo recta sentiunt, et mihi multa scripserunt quae in tuo adjutorio debueram dirigere. Sed ad ipso haeresiarcham Albini magistro Antifrasio Beato direxi relegenda. Tu vero dirige scriptum illud pro tuo fidele glorioso principali, antequam veniat ad ipso filio mortis Albino, qui non credit carnis adoptionem in Filio Dei, quem sancti Patres et nos ipsi credimus in sola forma servitutis humanae, non in gloria vel substantia divinae naturae. De illo fratre nostro qui defunctus est audivi quod aliquid nobis mandarat dirigere, et ideo quaeso ut mandetis ad ipso famulo vestro Ermedeo, ut quaerat de Judaeis qui habent illic uxores et filios, qui fatigium det, et nobis quantum Deus inspiraverit dirigat: ita tamen ut alii Judaei non sentiant qui apud nos habitant, aut si possibile est, ut quemlibet de humiles vestros nobiscum mercaturios qui veniunt dirigatis, et quid egeritis de vestra intentione nobis certificate, et maxime per libros duos epistolarum beati Hieronymi, et opusculorum beati Isidori, quos habet Ermedeo, quos direxeram ad ipso fratri qui defunctus est: unde et mihi demandaverat quos alios similes repererat. Idcirco tamen applicate ipse Ermedeo ad vos, et instruite illum vestris eloquiis, et veram fidei doctrinam, sicut ego illi notui. Me tamen cognoscite senectute jam decrepita octuagesimo secundo anno a die octavo Kalend. Aug. ingressus fuisse, et orate pro nobis sicut et nos facimus pro vos assidue, ut nos Deus in regione vivorum pariter jungat. Sed omnibus fratribus demandavimus ut pro vos sacrificium Deo offerant. Mereat quantocius de vestro rescripto laetus existere. Istum praesentem vobis commendo, et presbyterum nostrum Venerium, si datum fuerit ut perveniat ad vos.

http://viaf.org/viaf/1450542

Innocentius III

LIBER SEXTUS PONTIFICATUS ANNO VI, CHRISTI 1203 I. JOANNI PRIORI, ET FRATRIBUS JUXTA SPECUM BEATI BENEDICTI REGULAREM VITAM SERVANTIBUS. Eis concedit sex monetae libras ex annuo censu castri Porciani. (Laterani, VI Kal. Martii.) II. PRIORI DE OSENE. De salutari poenitentia ei imponenda, qui incestum simul et adulterium perpetravit. (Laterani, VI Kal. Martii.) III. ABBATI SANCTI LUPI TRECENSIS EJUSQUE FRATRIBUS. Recipit eos sub protectione beati Petri eorumque jura ac privilegia confirmat. (Laterani, X Kal. Martii.) IV. ARCHIEPISCOPIS ET EPISCOPIS IN REGNO UNGARIAE CONSTITUTIS. Ut, Henrico rege ad bellum sacrum ituro, curent fidem a populis Ladislao ejus filio exhiberi. (Laterani, V Kal. Martii.) V. AURIENSI EPISCOPO. Transactionem inter eumdem episcopum et archiepiscopum Compostellanum initam approbat. (Laterani, XV Kal. Martii.) VI EIDEM. Sententiam ab apostolicis delegatis, de lite inter monasterium Cellae-novae et episcopum Oventensem, latam confirmat. (Laterani, XVI Kal. Martii.) VII. H. ILLUSTRI REGI UNGARORUM. Ut promoti ad praeposituras quae apostolicae sedi in spiritualibus immediate subsunt, infra annum ad apostolicam sedem accedant. (Laterani, II Kal. Martii.) VIII. REGI UNGARORUM. Ungarorum regi crucem sumpturo promittit se curaturum, ne scandala et lites eo absente oriantur. (Laterani, II Kal. Martii.) IX. EPISCOPIS CABILONENSI ET SILVANECTENSI; ABBATI TRIUM-FONTIUM. Causam electionis Philippi Belvacensis episcopi in archiepiscopum Remensem examinandam ipsis committit . (Laterani, V Kal. Martii.) X ADELFONSO AURIENSI EPISCOPO, EJUSQUE SUCCESSORIBUS CANONICE SUBSTITUENDIS IN PERPETUUM Recipitur sub protectione apostolicae sedis. Privilegia et bona confirmantur. (Laterani, V Kal. Martii.) XI. . . . . . . EPISCOPO, ET CAPITULO HILDESEMENSIBUS. Monet et mandat ut Hermanum diaconum in canonicum recipiant. (Laterani, VI Kal. Martii.) XII. MAXIMO, CLERICO. Indulget, ut aliquid ex proventibus ecclesiae Sancti Michaelis de Oliveto possit percipere. (Laterani, V Kal. Martii.) XIII. EPISCOPO MUTINENSI. Mandat, ut Cremonenses, ob curtes Guastallae et Luciariae, de quibus cum monasterio Sancti Sixti Cremonensi litem moverant, publice excommunicati denuntientur; civitas Cremonensis ecclesiastico interdicto subdatur, et contumaces presbyteri ab officiis ei beneficiis amoveantur. (Laterani, II Kal. Martii.) XIV. COMITISSAE VIROMANDENSI Gratiose requirit ab ea, quae jus patronatus habebat, unam praebendam primo vacaturam, quam ex gratia recognoscit, licet de sua potestate disponere possit. (Laterani.) XV. POLINIANENSI EPISCOPO. Mandat ut cognoscat de stipulatione quadam, an sit contra canones. (Laterani, IV Non. Martii.) XVI. ARCHIEPISCOPIS, EPISCOPIS, ET ECCLESIARUM PRAELATIS ET UNIVERSIS CLERICIS PER SARDINIAM CONSTITUTIS. Indulget ne cogantur extra Sardiniam per litteras apostolicae sedis respondere, nisi aliter caveatur. (Laterani, V Id. Martii.) XVII. ARCHIEPISCOPIS ET EPISCOPIS, IN SARDINIA CONSTITUTIS. Jubet, ut interfectores episcopi Plavacensis et aliorum publice excommunicatos denuntient, nec in Sardinia commorari patiantur . (Laterani, VI Id. Martii.) XVIII. PISANO ARCHIEPISCOPO, ET SUFFRAGANEIS EJUS. Significat se recepisse sub apostolicae sedis protectione judicem Turritanum. (Laterani, VI Id. Martii.) XIX. ABBATI DOLENSI; E. SUBDIACONO PAPAE, PRIORI DE LEPROSO. Ut non obstante episcopi Nivernensis morte, praebendam in ecclesia Nivernensi P. nepoti archiepiscopi Turritani, juxta tenorem mandati apostolici de hoc ad dictum episcopum Nivernensem directi, faciant assignari. (Later. V Id. Maii, potius Martii.) XX. EIDEM. De argumento simili, in furorem L. in ecclesia Liniacensi. (Laterani, ut supra. ) XXI. ABBATI ET FRATRIBUS SANCTAE MARIAE FORIS PORTAM, FAVENTINIS. Recipiuntur sub protectione. Privilegia confirmantur. (Laterani, V Idus Martii.) XXII. EISDEM. Mandat, ut bona monasterii in emphyteusim locata juxta emphyteuseos leges, ad monasterium revertantur . (Laterani, Kal. Martii.) XXIII. ABBATI ET MONACHIS SANCTI GERMANI AUTISSIODORENSIS. Indulget eis, ut tempore interdicti defunctos fratres cum certis honoribus sepelire possent. (Laterani, XII Kal. Aprilis.) XXIV. NOBILI VIRO W., MEGANIPPANO SERVIAE. Monet ut ad catholicam fidem redeat, et obedientiam, ac reverentiam pontificis vice archiepiscopo Colocensi exhibeat. (Laterani, XI Kal. Aprilis.) XXV. COLOCENSI ARCHIEPISCOPO. De eodem argumento. (Laterani, XI Kal. Aprilis.) XXVI. PRIORI SANCTI GREGORII SPOLETANI. Mandat, ut quae fuerant L. et fratribus ejus ob furti suspicionem ablata, eis restituantur. (Laterani, ut supra. ) XXVII. B. ARCHIEPISCOPO TURRITANO. Committit, ut Turritanus judex, qui cum poenitentiae signis decessit, veritate cognita absolvatur, et ecclesiasticae sepulturae tradatur. XXVIII. NOBILI VIRO . . . . . JUDICI TURRITANO. Ne cogat laicos et ecclesiasticos provinciae Turritanae solvere Pisanis quaecunque ab eis postulaverint. XXIX. NOBILIBUS VIRIS . . . . . . TURRITANO, CALARITANO ET . . . ARBORENSI JUDICIBUS. Praecipit ut quae mandaverit Turritanus archiepiscopus efficere curent. XXX. NOBILIBUS VIRIS JUDICIBUS SARDINIAE. Ut archiepiscopo Turritano pontificis nomine fidei juramentum exhibeant. XXXI ARCHIEPISCOPIS, ET EPISCOPIS, ET ALIIS ECCLESIARUM PRAELATIS, ET NOBILIBUS VIRIS JUDICIBUS, ET ALIIS IN SARDINIA CONSTITUTIS. Ut censum Ecclesiae Romanae persolvant. (Laterani.) XXXII. EPISCOPO PARISIENSI, ABBATI SANCTAE GENOVEFAE, EORUMQUE CAPITULIS. Confirmatio concordiae inter ipsos initae. (Laterani, VII Kal. Aprilis.) XXXIII. CONSULIBUS ET POPULO JANI De solutione census. (Laterani, VII Kal. Aprilis.) XXXIV. DECANO BEATAE MARIAE MEDII MONASTERII, ET ARCHIDIACONO, BITURICENSIBUS. Mandat ut faciant justitiam cuidam clerico, super quadam consuetudine in diocoesi Bituricensi, ne cuiquam patrimonium suum vendere liceat, nisi tali qui sit ei propinquior in linea parentelae. (Laterani, VII Kal. Aprilis.) XXXV. ABBATI SANCTI JULIANI, MAJORI ARCHIDIACONO, TURONENSIBUS. Sententiam, a J. magistro scholarum Aurelianensium, ad hoc a papa delegato, in causa electionis prioratus Graciacensis latam, auctoritate apostolica confirmat . XXXVI. . . . . . . . . . . . PRAENESTINO EPISCOPO, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO . . . . . . . . . DE CAPEMBACH, ET . . . . . . . . DE SCELDE ABBATIBUS, IN COLONIENSI ET MONASTERIENSI DIOECESIBUS CONSTITUTIS. Mandat ut idoneum ad praeposituram ecclesiae Coloniensis praefici curent. (Laterani, V Id. Aprilis.) XXXVII. ARCHIEPISCOPO BITURICENSI; PRIORI EXOLDUNENSI. Ut W. Gervasii, subdiaconum, praebenda in Xanctonensi ecclesia spoliatum, sub excommunicationis poena restitui faciat. (Laterani, XVIII Kal. Februarii.) XXXVIII. MAGISTRO PRAEPOSITINO, MAGUNTINO SCHOLASTICO, SPIRITUM CONSILII SANIORIS. Hortatur, et mandat ut ad bonam frugem redeat, et archiepiscopo Maguntino pareat, alias beneficiis ecclesiasticis spoliabitur. (Laterani, IV Id. Aprilis.) XXXIX. CANONICIS ET UNIVERSO CLERO ET POPULO, IN MAGUNTINA DIOECESI CONSTITUTIS, SPIRITUM CONSILII SANIORIS. Mandat ut archiepiscopum Maguntinum recipiant. (Laterani, V Id. Aprilis.) XL. S. ARCHIEPISCOPO MAGUNTINO. Indulget ut irrita decernat, quae in ecclesia Maguntina Warmaciensis episcopus contra fas peregit. (Laterani, ut supra. ) XLI. SIFFRIDO ARCHIEPISCOPO MAGUNTINO. Graviter eum monet, ut ad officium suum diligenter incumbat. (Laterani, V Id. Aprilis.) XLII. LANTGRAVIO THURINGIAE. Recipitur sub protectione. (Laterani, III Id. Aprilis.) XLIII. ABBATI, ET MONACHIS DE BECCO Confirmat eis ecclesiam S. Albini. (Laterani, IV Non. Maii.) XLIV. HENRICO, PRAEPOSITO SANCTI PETRI DE MAGUNTIA, NEPOTI NOBILIS VIRI . . . . . . COMITIS DE LINIG. Ei confirmat praeposituram Sancti Petri de Maguntia. (Laterani, V Id. Maii.) XLV. POTESTATIBUS, CONSULIBUS ET CONSILIARIIS LOMBARDIAE, TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS. Anathema, et alias canonicas poenas eis comminatur, si clericos et ecclesias exactionibus et injuriis vexaverint. (Laterani, XVI Kal. Maii) . XLVI. . . . . . . ARCHIEPISCOPO MEDIOLANENSI; EPISCOPIS, ABBATIBUS, PRIORIBUS, PRAEPOSITIS, ET ALIIS ECCLESIARUM PRAELATIS, IN LOMBARDIA CONSTITUTIS. Conqueritur, quod consulibus, et aliis Lombardiae magistratibus, clericos ad onera solvenda compellentibus, non obstiterint. (Laterani, ut supra. ) XLVII ABBATI DE ABENTON, PRIORI DE HENLI, ET MAGISTRO M. CANONICO DE BERLINTON, BANGOBENSIS DIOECESEOS. Confirmat sententiam de sponsalibus inter filiam principis Insularum et principem Norwalliae. (Laterani, XIII Kal. Maii.) XLVIII. P. TITULI S. MARCELLI PRESBYTERO CARDINALI, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. Respondet super quibusdam articulis de quibus responsum petierat. (Laterani, XI Kal. Maii.) XLIX. . . . . . . . PRIORI ET FRATRIBUS ECCLESIAE SANCTI SALVATORIS DE PILLER. Recipit eos sub protectione, cum annuo censu. (Laterani, XI Kal. Maii.) L. EPISCOPO FLORENTINO, ET ABBATI VALLISUMBROSAE . De translatione ecclesiae cathedralis Aretinae infra ejusdem civitatis moenia. (Laterani, X Kal. Maii.) LI. UNIVERSIS CHRISTI FIDELIBUS HAS LITTERAS INSPECTURIS. De poenitentia eorum qui C. Herbipolensem episcopum interfecerunt. (Laterani, XIV Kal. Maii.) LII. . . . . . . . ARCHIEPISCOPO MESSANENSI, REGIO FAMILIARI. Eum laudat ob ejectum e Sicilia Marcualdum, et Messanum in fidem apostolicae sedis et regiam redactam. (Laterani.) LIII. EIDEM. Ut juramentum Balii ab universis per Siciliam comitibus, etc., et aliis pontifici praestandum recipiat. (Laterani.) LIV. NOBILIBUS VIRIS COMITIBUS, BARONIBUS, CIVIBUS, ET ALIIS IN SICILIA CONSTITUTIS. Ut juramentum quod balii dicitur, coram archiepiscopo Messanensi praestent. (Laterani.) LV. STRIGONIENSI ARCHIEPISCOPO. Jus coronandi reges Ungarorum et alia ei confirmat. (Praeneste, III Non. Maii.) LVI. STRIGONIENSI ARCHIEPISCOPO. De regiis praeposituris . (VII Id. Maii.) LVII. ANDREAE, ARCHIEPISCOPO ACHERONTINO, EJUSQUE SUCCESSORIBUS CANONICE SUBSTITUENDIS, IN PERPETUUM. Cathedralem apud Materam erigit ac Acherontinae jungit . (Praeneste, Non. Maii.) LVIII. PRIORI SANCTI FRIDIANI LUCANO, ET MAGISTRO B. PISANO CANONICO. De electo Lucano rejiciendo . (Ferentini, II Id. Maii.) LIX. . . . . . . EBORACENSI ARCHIEPISCOPO. Archiepiscopo Ragusino beneficia in episcopatu Carleolensi confirmat. LX. W. CLERICO. De annuo censu. LXI. PRIORI SANCTI FRIDIANI LUCANI, ET MAGISTRO B. CANONICO PISANO. De eodem argumento ac supra, epistola 58. LXII. EPISCOPO, ET CAPITULO WIGORNIENSI. Sanctio de S. Wulstano in sanctorum albo relato. (Ferentini, II [ al. VII] Id. Maii.) LXIII. JOHANNI, REGI ANGLORUM ILLUSTRI. Conqueritur, quod nondum archiepiscopum Dublinensem in gratiam receperit; interdicti poenam ei minatur. (Ferentini, XII Kal. Junii.) LXIV. CANTUARIENSI ARCHIEPISCOPO, ET EPISCOPO ELIENSI. De eodem argumento. LXV. ARCHIEPISCOPO SENONENSI. Ut in ecclesiis sibi subjectis emendet et corrigat quae emendanda sunt. (Ferentini, XII Kal. Junii.) LXVI. ARCHIEPISCOPO BITURICENSI, EPISCOPO AUTISSIODORENSI , ABBATI FONTIS MORIGNIANI. Causam Charitatensium de haeretica labe suspectorum ipsis committit . (Ferentini, XII Kal. Junii.) LXVII. ABBATI ET CONVENTUI SANCTI PAULI. Montem Porcium, in agro Tusculano, monasterio Sancti Pauli extra urbem, via Hostiensi, assignat et confirmat. LXVIII. REGI FRANCORUM. Ut pacem faciat cum rege Anglorum. (Ferentini, VII Kal. Junii.) LXIX. ILLUSTRI REGI ANGLORUM. De eodem negotio. LXX. ARCHIEPISCOPIS, EPISCOPIS, ABBATIBUS, PRIORIBUS, ET ALIIS ECCLESIARUM PRAELATIS, CONSTITUTIS IN REGNO FRANCORUM. De eodem negotio. LXXI. GUALTERO, REGNI SICILIAE CANCELLARIO. Recipit ipsum in gratiam, et de quatuor cautionibus per ipsum oblatis nullam acceptat, nisi ut opera confirmet quod verbo promisit, et quae faciunt pro jure Romanae Ecclesiae. (Ferentini.) LXXII. ARCHIEPISCOPO BISUNTINO. Ipsi sedem apostolicam super tribus articulis consulenti respondet. (Ferentini, XII Kal. Junii.) LXXIII. ROTHOMAGENSI ARCHIEPISCOPO. Ut, si rex Angliae non recipiat Sagiensem episcopum in gratiam, supponat interdicto totam Normanniam quae est suae jurisdictionis. (Ferentini, IX Kal. Junii.) LXXIV. ELIENSI, ET WIGORNIENSI EPISCOPIS. Cassata duorum in episcopum Menevensem electione, mandat ut ad novam electionem celebrandam canonice Menevenses inducantur . (Ferentini, VII Kal. Junii.) LXXV. CARSIAE, OSCENSI EPISCOPO, EJUSQUE SUCCESSORIBUS CANONICE SUBSTITUENDIS IN PERPETUUM. Controversiam, quae inter ipsum et Gombaldum, Ilerdensem episcopum, super Oscensis et Ilerdensis Ecclesiarum juribus vertebatur, auctoritate apostolica, ex ipsorum assensu, dirimit. (Ferentini, VI Kal. Junii.) LXXVI CARSIAE, OSCENSI EPISCOPO, EJUSQUE SUCCESSORIBUS CANONICE SUBSTITUENDIS, IN PERPETUUM. Ipsum et ipsius Ecclesiam recipit sub protectione B. Petri, et enumerantur bona ad ecclesiam Oscensem pertinentia. (Ferentini, VII Kal. Junii.) LXXVII. . . . EPISCOPO DORTOSENSI. Praecipit ut ecclesias quasdam episcopo Oscensi restituat. (Ferent., VIII Kal. Junii.) LXXVIII. VERCELLENSI EPISCOPO Sententiam ab episcopo Pergamensi, in causa quae super ecclesia de Sevitio vertebatur, latam auctoritate apostolica confirmat. (Ferentini, X Kal. Junii.) LXXIX. . . . . . DE WENELOC, ET . . . . DE HENLI, PRIORIBUS, HEREFORDENSIS ET BANGORENSIS DIOECESIUM. Causam quae inter episcopum et electum Bangorenses vertebatur ipsis committit. (Ferentini, IV Kal. Junii.) LXXX. REGI CASTELLAE. Ut filiam suam regi Legionensi incestuose copulatam revocet, et mandatis apostolicis pareat. (Ferentini, Non. Junii.) LXXXI. ARCHIEPISCOPO NARBONENSI. Ut abbatiam seu archiepiscopatum dimittat cum utrique praeesse non possit . (Ferentini, III Kal. Junii.) LXXXII. COMPOSTELLANO ARCHIEPISCOPO. Indulget ei ut possit absolvere laicos judices qui errantes clericos mulctarant. (Ferentini, VIII Id. Junii.) LXXXIII. EIDEM. Facultas absolvendi debiles aetate vel sexu, et infirmos, de violenta manuum in clericos injectione. (Ferentini, III Non. Junii.) LXXXIV. PETRO, COMPOSTELLANO ARCHIEPISCOPO. Privilegium ecclesiae Compostellanae a Coelestino papa datum de praescriptione votorum aliquot, quae Hispania S. Jacobo sanxerat, firmum reddit. (Ferentini, III Non. Junii.) LXXXV. INSEBURGIS, FRANCIAE REGINAE, AD PAPAM. Miserrimum ejus statum exprimit, et papae operam atque auctoritatem implorat. LXXXVI. PHILIPPO, ILLUSTRI REGI FRANCORUM. Scribit ei in favorem Inseburgis reginae, et abbatem Casemarii legatum mittit (Ferentini.) LXXXVII. . . . . PRAEPOSITO . . . . DECANO, ET CAPITULO MERSENBURGENSIBUS. Archidiaconi Mersenburgensis in episcopum electionem confirmat. (Praeneste, V Non. Maii.) LXXXVIII. SANCTO PAULO. Recipitur monasterium S. Pauli de urbe sub protectione Romanae Ecclesiae, et enumerantur bona ad eum spectantia. (Ferentini, Kal. Junii.) LXXXIX. . . . . . . DUNELMENSI EPISCOPO; DECANO, ET . . . . . PRIORI SANCTAE TRINITATIS EBORACENSIBUS. Ut testes, in causa quae super statu ecclesiae Menevensis vertebatur, audiant. (Ferentini, XIV Kal. Julii.) XC. . . . . . . EXONIENSI EPISCOPO, ET ELECTO . . . . . BURGENSI. Ut inquirant adversus episcopum Astoricensem. (Ferentini, XV Kal. Julii.) XCI. NOBILI VIRO . . . . . . COMITI DUNECANO. Compositionem inter ipsum et ecclesiam S. Andreae provide factam confirmat. (Ferentini, XV Kal. Julii.) XCII. EPISCOPO GERUNDINENSI. De uno qui matrem et filiam carnaliter cognoverat. (Ferentini, XIII Kal. Julii.) XCIII. MONACHIS MONTIS REGALIS, JATI ET CALATETRASII CASTELLA TENENTIBUS, ET COMPLICIBUS EORUM: SINE SALUTATIONE. Ut ipsorum archiepiscopo, ab ipsis graviter offenso, satisfactionem condignam exhibeant. (Ferentini, XV Kal. Julii.) XCIV. ILLUSTRI REGI CASTELLAE. Abbatem et conventum Trianenses ipsi commendat. (Ferentini, XIV Kal. Julii.) XCV. CANTORI, POENITENTIARIO, WILLELMO ALBOINI, SUBDIACONO PAPAE, CANONICO, LEMOVICENSIBUS. Ut A. Taines, subdiaconum, in canonicum et fratrem a praeposito et capitulo S. Juniani, juxta tenorem mandati apostolici de hoc jam dati, recipi faciant. (Ferentini, XIV Kal. Julii.) XCVI. EPISCOPO ELIENSI, ABBATI DE TARRETON, ET DECANO LINCOLNIENSI. Ut clerici a priore et canonicis de Hikerham, in ipsorum ecclesiis praesentati ab archiepiscopo Eboracensi admittantur. (Ferentini, XI Kal. Julii.) XCVII. ARCHIEPISCOPO BITURICENSI, EPISCOPO CATURCENSI . Ut capellanos et Burgenses castri Lemovicensis corrigant. (Ferentini, VI Id. Junii.) XCVIII. EPISCOPO, ET WILLELMO ALBOINI, CANONICO, LEMOVICENSIBUS. Causam Assaliti clerici decanum et capitulum Sancti Aredii molestantis examinandam ipsis committit. (Ferentini, XII Kal. Julii.) XCIX. LITTERAE CRUCESIGNATORUM AD PAPAM. De absolutione facti Jaderae. C. LITTERAE MARCHIONIS MONTISFERRATI. Litterarum pontificis suppressionem excusat. CI. MARCHIONI MONTISFERRATI, B. FLANDRIAE, L. BLESENSI ET H. SANCTI PAULI COMITIBUS. Ut in subsidium Terrae sanctae transfretent. (Ferentini, an. VI.) CII. CRUCESIGNATIS. Consilium quod papa ipsis mittit sine bulla. CIII. NORWICENSI EPISCOPO. Ut clericos conjugatos beneficiis privare possit. CIV. PLEBANO, ET FRATRIBUS PLEBIS DE CALCINARIA. Causam, quae inter ipsos et capellanum de Monteculo, ratione Ecclesiarum suarum, vertebatur, dijudicat. (Ferentini, XII Kal. Julii.) CV. S. ROMAN. CARZOLI, COGNATO NOSTRO, APOSTOLICI PATRIMONII RECTORI IN TUSCIA. Munitionis et castri montis Flasconis gubernationem ipsi committit. (Ferentini, II Kal. Julii.) CVI. . . . . . . . . ARCHIDIACONO . . . . . . . PRAEPOSITO, ET CAPITULO PLACENTINIS. De interpretatione juramenti clericorum. (Ferentini, VI Non. Julii.) CVII. GUIDONI RECTORI, ET FRATRIBUS HOSPITALIS SANCTI SPIRITUS MAGALONENSIS. Privilegia quaedam confirmat. (Ferentini, Kal. Julii) . CVIII. ARCHIEPISCOPO TERRACONENSI. Causam matrimonialem dijudicat. (Ferentini, XII Kal. Julii) . CIX. EPISCOPO COLIMBRIENSI. Litem inter ipsum et conventum S. Crucis dirimit. (Ferentini, VI Kal. Julii) . CX. CUALANDO, SUBDIACONO NOSTRO, ET B. VITALI, CANONICIS PISANIS. Litem quamdam inter privatos super quibusdam terris dirimit. (Ferentini, V Non. Julii.) CXI. J. PRIORI, ET CLERICIS SANCTI GREGORII SPOLETANI. Causam quae inter ipsos et fratres cujusdam hospitalis vertebatur dijudicat. CXII. PRIORI SANCTI FRIDIANI, C. ET C. CANONICIS LUCANENSIBUS. Causam electionis prioris ecclesiae S. Petri Lucanensis dijudicat. (Ferentini, VIII id. Julii) . CXIII. SALSEBURGENSI ARCHIEPISCOPO, ET SUFFRAGANEIS EJUS. Adversus occisores episcopi Herbipolensis, et de eorum poena. (Ferentini, V Non. Julii) . CXIV. O. HERBIPOLENSI PRAEPOSITO; NOBILI VIRO G. BURGRAVIO, ET EORUM CONSANGUINEIS. De eodem argumento ac in epistola superiori. (Ferentini, VIII Id. Julii.) CXV. PRIORI ET CONVENTUI DE BOMIN. Recipit eos sub protectione, et bona ipsorum confirmat. (Ferentini, VIII Id. Julii.) CXVI. PALENTINO, ET . . . . . ZAMORRENSI EPISCOPIS, ET P. SUEVI ARCHIDIACONO ASTORICENSI. Ut adversus magistrum scholarum Astoricensis ecclesiae, de falsitate suspectum, inquirant. (Ferentini, V Id. Julii.) CXVII. VITELLO, SUBDIACONO NOSTRO, CASTELLANO LARIANI. Ut super ordinatione duorum canonicorum in ecclesia Sanctae Mariae de Neme inquirant. (Ferentini.) CXVIII. J. DOMUS S. TRINITATIS CERVI-FRIGIDI MINISTRO EJUSQUE FRATRIBUS. Recipit eos in protectionem B. Petri. CXIX. MARSICANO EPISCOPO. Causam matrimonialem dijudicandam ipsi committit. (Ferentini, II Id. Julii.) CXX. R. CANTORI; ET R. PRIORI DE MONTE-LEPROSORUM; J. DE SAGIO, CANONICO; ROTHOMAGENSIBUS. Litteras a R. sacerdote de Colevill. fraudulenter obtentas revocat. (Ferentini, IV Id. Julii.) CXXI. CAPITULO NOVARIENSI Pacta quaedam canonibus repugnantia dissolvit. (Ferentini, XII Kal. Augusti.) CXXII. R. LUCANO ELECTO. Ipsum ad sedem apostolicam sacerdotii gradum et consecrationis beneficium suscepturum vocat . (Ferentini, X Kal. Augusti.) CXXIII. . . . . . ABBATI SANCTI BOSCIANI; ET . . . . . DE CERRETO LAUDENSIS DIOECESEOS, ET . . . . . SANCTI GABRIELIS CREMONENSIS PRIORIBUS. Ut inquirant de electione abbatis S. Petri de Pado (Ferentini.) CXXIV. NOBILI VIRO J. COMITI TRICARIGENSI. Ut terram, quam de manu hostium Theutonicorum recuperabit, servet ad dispositionem Romanae Ecclesiae. (Ferentini.) CXXV. MAGISTRO GUALFREDO, CLERICO SANCTI MAURICII DE TARDUBIATO. Suscipit eum in protectionem. (Ferentini, IV Id. Julii.) CXXVI. ABBATI ET CONVENTUI VILLAE MAGNAE. Ne quis in monasterium eorum ipsis invitis intrudatur. (Ferentini, VIII Id. Augusti.) CXXVII. EISDEM. Jurisdictionem temporalem in Villa magna ipsis confirmat. (Ferentini, VIII Id. Augusti.) CXXVIII. . . . . . . . . ABBATI SUBLACENSI De provisione Ecclesiae de Scanzano. (Ferentini, II Id. Augusti.) CXXIX. s. TITULI S. PRAXEDIS PRESBYTERO CARDINALI, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. Exhortatur eum ad subeundem patriarchatum Hierosolymitanum quem pro sui integritate recusabat. (Ferentini, XVII Kal. Septembris.) CXXX. S. TITULI SANCTAE PRAXEDIS PRESBYTERO CARDINALI. Exhortatur eum ad patienter sustinendum labores pro terra sancta praeferendos. (Ferentini, IV Idus Augusti.) CXXXI. TYRENSI ELECTO. Arguit, quod vix ad archiepiscopalem sedem electus, inobedientiae et praesumptionis vitium non vitaverit. (Ferentini, II Id. Augusti.) CXXXII. REGI HIERUSALEM ET CYPRI. Commendat ei ecclesiam Tyrensem. (Ferentini, II Idus Augusti.) CXXXIII. S. TITULI SANCTAE PRAXEDIS, ET P. TITULI SANCTI MARCELLI, PRESBYTERIS CARDINALIBUS, APOSTOLICAE SEDIS LEGATIS. Ut Tyrensis ecclesiae jura tueantur. (Ferentini, VII Id. Augusti.) CXXXIV. C. EPISCOPO, IN ARCHIEPISCOPUM TYRENSEM ELECTO. Ipsi et ecclesiae Tyrensi decimas confirmat. (Ferentini, XVII Kal. Septembris.) CXXXV. ABBATISSAE, AC MONIALIBUS SANCTAE MARIAE MAJORIS DE HIERUSALEM. Confirmatio bonorum et capellae cujusdam. (Ferentini, XIX Kal. Septembris.) CXXXVI. LECTORI HOSPITALIS DE ROCHELLES ( al. DE ROCHELLO) . Recipit eum sub protectione, cum censu unius obuli aurei. (Ferentini, VIII Kal. Septembris.) CXXXVII. ARCHIEPISCOPO ET CAPITULO CUSENTINIS. Ut abbati et conventui de Flore locum Botranum, in concambium ipsorum monasterii, assignent. (Ferentini, Kal. Sept., CXXXVIII. ABBATI ET CONVENTUI DE FLORE. Ipsorum possessiones confirmat. (Ferentini Kal. Sept.) CXXXIX. ACHERONTINO ARCHIEPISCOPO De confirmatione episcopi Anglonensis, etsi pater ejus fuisset in minoribus constitutus. (Ferentini, Non. Septembris.) CXL. LITTERAE JOANNIS DE CASEM. AD D. PAPAM. Rationem reddit legationis suae in regnum Bosniae, facit eum certiorem de donatione Sibiliae, uxoris Praetextati Constantinopolitani, proponit ut novos episcopatus creet et ordinet. CXLI. Instrumentum quo Bosniae monachi schismatici promittunt servare constitutiones Ecclesiae Romanae. (In insula Regia, II Kal. Maii.) CXLII. LITTERAE CALOJOANNIS IMPERATORIS BULGARORUM AD PAPAM. Se Romanae Ecclesiae submittit. CXLIII. B. ARCHIEPISCOPO DE ZAGORA. Respondet epistolae superiori. (Ferentini, IV Id. Septembris.) CXLIV. CALOJOANNI, DOMINO BULGARORUM. De eodem argumento (Datum ut supra. ) CXLV. JUDICI KALARRITANO. De matrimonio filiae quondam judicis Gallurensis . (Ferentini, XVII Kal. Octobris.) CXLVI. NOBILI VIRO JUDICI TURRITANO. De eodem argumento. (Datum ut supra. ) CXLVII. NOBILI VIRO JUDICI KALARRITANO. De juramento praestando . (Ferentini, XVII Kal. Octobris.) CXLVIII. B. ARCHIEPISCOPO TURRITANO. Ut adversus ecclesiae suae debitores procedere possit. (Ferentini, XVII Kal. Octobris.) CXLIX. COMITI ALTISSIODORENSI, SPIRITUM CONSILII SANIORIS. Epistola comminatoria, ut revocet episcopum Altissiodorensem quem exsulare praeceperat . (Agnaniae . .) CL. REGI FRANCORUM. Ut comitem Altissiodorensem inducat ad revocandum episcopum Altissiodorensem, quem exsulare hic comes fecerat. (Anagniae.) CLI. ARCHIEPISCOPO SENONENSI. Reprehendit eum acriter, quia contra comitem Altissiodorensem, qui episcopum expulerat, non processerat. Mandat procedi. (Anagniae.) CLII. EPISCOPO ALTISSIODORENSI. Epistola consolatoria et catholica. (Anagniae.) CLIII. . . . ABBATI S. PETRI DE PADO; . . PRIORI S. GABRIELIS, ET . . . PRAEPOSITO S. LUCIAE CREMONENSIS. Ut A. abbatis S. Thomae Cremonensis cessionem admittere possint. (Anagniae, XII Kal. Novembris.) CLIV. . . . ARCHIEPISCOPO SALSEBURGENSI. De poenitentia injungenda ei qui sororem uxoris suae carnaliter cognoverat. (Anagniae, VII Id. Octobris.) CLV. REGI UNGARIAE. Hortatur ut Andreae duci, fratri suo, subveniat, ad votum crucis exsequendum. (Anagniae, Non. Novembris.) CLVI. NOBILI VIRO A. DUCI. Compositam inter eum regemque fratrem concordiam confirmat. (Anagniae, Non. Novembris.) CLVII. EIDEM. Ipsum in clientelam admittit. (Anagniae, Non. Novembris.) CLVIII. CAPITULO AUGUSTENSI. H. Ratisponensis ecclesiae vicedominum, ipsis in episcopum concedit . (Anagniae, II Kal. Novemb.) CLIX. P. EPISCOPO IN ARCHIEPISCOPUM PANORMITANUM ELECTO , REGIO FAMILIARI. Ipsum plurimum commendat, quod inter saeculi et regni tumultus, qui tum etiam fervebant, fidem pontifici regique servasset. (Anagniae.) CLX. DE NOVO BURGO ET DE SALEM ABBATIBUS. Ut ducem Sueviae a fovendo Liupuldo in Maguntinam sedem intruso deterreant . (Anagniae, VI Kal. Novembris.) CLXI. . . . . . . DECANO ET CAPITULO LESMORRENSIBUS. Ut M. abbatem S. Benedicti, in episcopum ab ipsis electum recipiant. (Anagniae, Non. Novembris.) CLXII. . . . . . . ARCHIEPISCOPO GUAMENSI, ET . . . . . . DUACENSI, ET . . . . . . FERNENSI EPISCOPIS. Ut anathematis sententiam adversus Watafordensem episcopum ferant . (Anagniae, Non. Novembris.) CLXIII. REGI FRANCORUM. Epistola responsiva, quia rex dixerat, quod de jure feudi stare non debebat mandatis apostolicis; el alia multa de pace cum rege Angliae. (Anagniae, II Kal. Novembris.) CLXIV. ARCHIEPISCOPO SENONENSI. Ut publicet sententiam excommunicationis contra moventes arma in regem Angliae, etiam contra regem Franciae. (Anagniae, II Kal. Novembris.) CLXV. ABBATI CASEMARII. Ut se interponat pro pace seu treuga inter reges; sin exsequi potuerit, excommunicet. (Anagniae, II Kal. Novembris.) CLXVI. ARCHIEPISCOPO BITURICENSI, ET ABBATI CASEMARII. Ut de querela regum cognoscant. (Anagniae, II Kal. Novembris.) CLXVII. J. REGI ANGLORUM. Explicatur causa belli initi per regem Franciae contra eum, et eum PP. reprehendit, quod debebat comparere coram dicto rege, cum sit ejus ligius homo. (Anagniae, II Kal. Novembris.) CLXVIII. SANCTI VICTORIS, ET SANCTAE GENOVEFAE ABBATIBUS. Reducit in gratiam Crucesignatum comitem Augi, qui crucem ejecerat ne iret in Terram sanctam. (Anagniae, II Id. Novembris.) CLXIX. . . . . . . ARCHIDIACONO . . . . . . ARCHIPRESBYTERO, ET UNIVERSO CAPITULO GARGANICAE ECCLESIAE. Recipit eos sub protectione B. Petri. (Anagniae, XVII Kal. Decemb.) CLXX. . . . . . . . EPISCOPO FANENSI. Super inobedientiam ejus, ut a molestando priore S. Stephani Fanensis desistat. (Anagniae, Id. Nov.) CLXXI. CAPITULO JANUENSI. Episcopi Bobiensis ad archiepiscopatum Januensem translationem admittit. Dispensat cum eo de lege ad apostolicam sedem veniendi, et pallium mittit . (Anagniae, XIV Kal. Decembris.) CLXXIII. EISDEM. Recipit eos sub protectione B. Petri, et enumerantur bona ad ipsos spectantia. CLXXIV. EPISCOPO CABILONENSI, ABBATI CLUNIACENSI, ET PRIORI DE SCILLO, CARTHUSIENSIS ORDINIS. Mandat visitari ecclesiam et terram Matisconenses enormibus vitiis repletas. (Anagniae, X Kal. Decembris.) CLXXV. PRAEPOSITO SANCTI STEPHANI DE BROLIO. Committit ei causam quae inter Al. de Daverio et G. presbyterum Mediolanensem, super quaedam beneficia, vertebatur. (Anagniae, VII Kal. Decembris.) CLXXVI. . . . . . EPISCOPO ET MAGISTRO ALBERTO DE BOGES, CANONICO, MAURINIANENSIBUS; ET . . . . . . PRIORI DE AQUA BELLA MAURINIANENSIS DIOECESEOS. Ut P. subdiacono praebenda a capitulo Augustensi concedatur. (Anagniae, VII Kal. Decemb.) CLXXVII. . . . . . PRIORI DE BOELTUM, ET J. RECTORI ECCLESIAE DE GOILLIS [ al. TOILLIS]. De testibus admittendis in causa matrimoniali. (Anagniae, VIII Kal. Decembris.) CLXXVIII. MAGISTRO PETRO MUNION. DECANO LEGIONENSI. Recipit eum sub protectione. (Anagniae, XII Kal. Decembris.) CLXXIX. MAGISTRO PETRO MUNION ABCHIDIACONO COMPOSTELLANO. Recipit eum sub protectione. (Anagniae, Kal. Decembris.) CLXXX. COELESTINO, ABBATI S. COLUMBAE DE HAY INSULA, EJUSQUE FRATRIBUS, TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS, REGULAREM VITAM PROFESSIS, IN PERPETUUM. Recipit eos sub protectione B. Petri, et enumerantur bona ad ipsos spectantia. (Anagniae, V Id. Decembris.) CLXXXI. REGI DANORUM. De liberatione Waldemari episcopi Saleswicensis . (Anagniae, Non. Dec.) CLXXXII. PHILIPPO, ILLUSTRI REGI FRANCORUM. Miserabilis epistola super facto uxoris suae ab eo derelictae. (Anagniae, V Id. Decembris.) CLXXXIII. LUNDENSI ARCHIEPISCOPO. Super poenis clericis graviter excedentibus infligendis. (Anagniae, IV Id. Decembris.) CLXXXIV. ARCHIEPISCOPIS ET EPISCOPIS LOMBARDIAE. Ut Ecclesiam Pergamensem [al. Bergomensem] adversus molestantes tueantur ac defendant. (Anagniae, XVII Kal. Januarii.) CLXXXV. EPISCOPIS, ABBATIBUS, ET ALIIS ECCLESIARUM PRAELATIS IN QUORUM PAROCHIIS MONASTERIUM CASIN. ECCLESIAS, VEL POSSESSIONES ALIAS HABERE DIGNOSCITUR. Confirmat privilegium, quo abbas et fratres Casinensis monasterii in rerum monasterii invasores excommunicationis sententiam promulgare possint. (Anagniae, XVIII Kal. Januarii.) CLXXXVI. MAGISTRO SYM. CLERICO VENERABILIS FRATRIS NOSTRI, G. PRAENESTINI EPISCOPI, APOSTOLICAE SEDIS LEGATI. Scholastriam ecclesiae Maguntinae ipsi confirmat. Anagniae, II Id. Decembris.) CLXXXVII. ABBATI CORBEIENSI. Privilegia ipsi confirmat. (Anagniae, II Id. Decembris.) CLXXXVIII. EIDEM. Concedit facultatem utendi annulo. (Anagniae, II Id. Decembris.) CLXXXIX. EPISCOPO, DECANO; ET MAGISTRO WILOTO, CANONICO, PICTAVIENSIBUS. Causam electionis episcopi Engolismensis ipsis committit . (Anagniae, IV Id. Decembris.) CXC. ARCHIEPISCOPO SENONENSI. Tenorem litterarum apostolicarum certis in casibus interpretatur. (Anagniae, XV Kal. Januarii) . CXCI. ARCHIEPISCOPO, ABBATI SANCTI ANDREAE, ET POPULO BRUNDUSINIS. Acriter eis objurgat quod conjuraverint contra comitem Brennensem, et, castellano occiso, proditorie castellum occupaverint. (Anagniae.) CXCII. ARCHIEPISCOPIS, EPISCOPIS, ABBATIBUS, ET NOBILIBUS VIRIS, COMITIBUS, BARONIBUS, ET CIVIBUS, CONSTITUTIS PER APULIAM, ET TERRAM LABORIS. De eodem argumento. (Anagniae.) CXCIII. J. QUONDAM LUGDUNENSI ARCHIEPISCOPO. Respondit ad plura postulata, quibus apostolicam sedem archiepiscopus pulsaverat, illiusque oraculum exquisierat. (Anagniae, XI Kal. Januarii.) CXCIV. REGI ANGLORUM. Ut observet concordiam initam cum uxore fratris sui, praedefuncti regis, super dote sua, quia fere mendicabat. (Anagniae, II Non. Januarii.) CXCV. . . . PRIORI SANCTAE MARIAE NOVAE MONTIS-PILOSI. Ut se pontificis conspectui repraesentet, ad rationes cleri et populi audiendas. (Anagniae, III Non. Januarii.) CXCVI. . . . . QUINQUECCLESIENSI EPISCOPO. Ut famae suae attentius consulat. (Anagniae, VII Id. Januarii.) CXCVII. ABBATI DE PRATEA PRIORIBUS EXOLDUNENSI, ET NUNDRIACENSI, BITURICENSIS DIOECESEOS. Ut W. de Securo ab episcopo et decano Claromontensibus in canonicum et fratrem recipi faciant. (Anagniae, Non. Januarii.) CXCVIII. . . . . . LUNDENSI ARCHIEPISCOPO. Ut clerum ad castitatem inducat. (Anagniae, XVI Kal. Januarii.) CXCIX. EIDEM. De poenitentia clerico falso accusato injungenda. (Anagniae, XVI Kal. Januarii.) CC. DECANO, ET CAPITULO REMENSI. Repulsa Joannis, Belvacensis episcopi, in archiepiscopum Remensem electione, praecipit ut ad alteram electionem absque mora procedant. (Anagniae, IV Id. Januarii.) CCI. NOBILI VIRO, DUCI AUSTRIAE. Confirmatio sententiae, quod non teneatur matrimonium contrahere juramento promissum cum filia ducis Bohemiae, quia conditio adimpleta non fuerat. (Anagniae, VII Id. Januarii.) CCII. ARCHIDIACONO VICENTINO. Ipsum in archidiaconatu confirmat. (Anagniae, III Non. Januar.) CCIII. . . . . OXOMENSI . . . . BURGENSI ET . . . . ZAMORENSI EPISCOPIS. Accusationem contra episcopum Astoricensem intentatam ipsis committit. (Anagniae, II Id. Januarii.) CCIV. . . . . ABBATI, ET CONVENTUI S. ALBANI. Ut ecclesiam quamdam, ad solvenda defuncti possessoris, crucesignati, debita, recipiant (Anagniae, XVIII Kal. Februarii.) CCV. MAGISTRO MARTINO, CLERICO S. CRUCIS COLIMBRIENSIS. Recipit eum sub protectione. (Anagniae, IX Kal. Februarii.) CCVI. NOBILIBUS VIRIS, MANUELI, JACOBO, ODONI, CENSIO, ET DEODATO, FRAJAPANIS. Controversias inter ipsos et Terracinenses dirimit. (Anagniae, XIV Kal. Febr.) CCVII. GONSALDO, PRIORI ECCLESIAE SANCTAE CRUCIS COLIMBRIENSIS, EJUSQUE FRATRIBUS, TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS, REGULAREM VITAM PROFESSIS, IN PERPETUUM. Recipit eos sub protectione B. Petri, et enumerantur bona ad ipsos spectantia. (Anagniae, Id. Januarii.) CCVIII. CAPITULO WELLENSI. Ut magistrum Rog. Porretanum in canonicum et fratrem recipiant. (Anagniae, XVIII Kal. Februarii.) CCIX. P. TITULI S. MARCELLI PRESBYTERO CARDINALI, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. Gaudet quod Cyprum appulerat pro subsidio terrae sanctae, et remittit arbitrio suo utrum debeat communicare cum Venetis excommunicatis. (Anagniae, X Kal. Februarii.) CCX LITTERA ALEXII IMPERATORIS CONSTANTINOPOLITANI. Recognoscit Romanum pontificem caput universalis Ecclesiae, et jurat devotionem. Dat. in Urbe regia, VIII Kal. Septemb. CCXI LITTERAE CRUCESIGNATORUM. Excidium Jaderae, et imperii, ab Isaachii occisoribus occupati, restitutio Alexio imperatori, qui promittit reverentiam Ecclesiae Romanae. CCXII. REGIS UNGARIAE AD PAPAM. Notum ei facit, quod Culinus Banus se firmiter obligaverat, quod si de caetero haereticos defendere in terra sua praesumpserit, mille marcas argenti, quorum medietatem sedi apostolicae, alteram vero ejusdem regis fisco, persolvet . CCXIII. . . . . PRIORISSAE MONASTERII DE CLARETIS, EJUSQUE SORORIBUS TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS, MONASTICAM VITAM PROFESSIS, IN PERPETUUM. Recipit eas sub protectione. (Anagniae, VII Kal. Febr.) CCXIV. . . . . NIDROSIENSI ARCHIEPISCOPO, ET SUFFRAGANEIS EJUS. Gaudet papa de morte regis Sueri, qui regnum usurpaverat multosque bonos relegaverat, et de successione filii, qui eos revocaverat. Demum, increpat valde archiepiscopum, qui absolverat quos absolvere non poterat. (Anagniae, IX Kal. Febr.) CCXV. . . . LEODIENSI EPISCOPO. Ut episcopum Trajectensem ad satisfaciendum creditoribus ecclesiae suae, sub excommunicationis nec non depositionis poena, cogat. (Anagniae, II Kal. Februarii.) CCXVI. ARCHIEPISCOPO, DECANO, ET ARCHIDIACONO BITURICENSIBUS. Dat eis provinciam inquirendi in archiepiscopum Burdegalensem de quo ferebantur turpiora. (Anagniae, V Kal. Februarii.) CCXVII. ABBATIBUS DE TENALIA, ET DE MADIO; CANTORI XANCTONENSI. Reformationem et ordinationem monasterii Albaterrensis ipsis committit. (Anagniae, V Kal. Februarii.) CCXVIII. EISDEM. Ut abbatem Albaterrensem ad restituendam B. Albaterrensi canonico ecclesiam S. Jacobi compellant. (Anagniae, V Kal. Februarii.) CCXIX. ALATRINO EPISCOPO. De irritando juramento pro satisfactione injuriae illicite extorto. (Anagniae, III Non. Februarii.) CCXX. . . . . . . MARTURANENSI EPISCOPO, ET . . . . . . DE CORATIO , ET . . . . . . SANCTAE MARIAE DE AQUAFORMOSA ABBATIBUS, ET THESAURARIO MARTURANENSI. Ut inquirant de permutatione ecclesiae de Botrano, inter abbatem conventumque Florensem, et archiepiscopum ecclesiamque Cusentinam. (Anagniae, VIII Id. Februarii.) CCXXI. ARCHIEPISCOPO, ET CANONICIS EBREDUNENSIBUS. Ut magistrum P. scriptorem papae in canonicum et fratrem recipiant. (Anagniae, IV Non. Februarii.) CCXXII. ARCHIEPISCOPO CUSENTINO. Ne antiquas Ecclesiae suae consuetudines permutet. (Anagniae, Non. Februarii.) CCXXIII. DECANO ET CAPITULO EBROICENSI. Indulget eis ut si quid contra ipsorum jura in litteris apostolicis impetratum fuerit irritum censeatur. (Anagniae, VIII Id. Februarii.) CCXXIV. EISDEM. Indulgentia similis. (Anagniae, VIII Id. Februarii.) CCXXV. ABBATI DE PERSENIA, H. ARCHIDIACONO, S. DE BAIRO, CANONICO CARNOTENSI. Ut pravam consuetudinem in dioecesi Ebroici super parochiales ecclesias aboleri curent. (Anagniae, VIII Id. Februarii) CCXXVI. ABBATIBUS DE ALNETO, DE ARDENA, ET DE FONTANETO. Mandat eis, ut abbatem et conventum Sancti Audoeni Rothomagensis a promissionibus beneficiorum contra statuta Lateranen. concilii factis absolvant. (Anagniae, II Non. Februarii) . CCXXVII. EPISCOPO GEBENNENSI. Sententia in causa, quae inter ipsum et abbatem de Siz vertebatur, latas irritat. (Anagniae, VII Id. Februarii) . CCXXVIII. MICHAELI SUBDIACONO. Beneficii in ecclesia de Castriis, ipsi ab episcopo Magalonensi, concessi possessionem auctoritate apostolica confirmat. (Anagniae, VII Id. Februarii.) CCXXIX. ALEXIO, IMPERATORI CONSTANTINOPOLITANO. Epistola responsiva . (Anagniae.) CCXXX. NOBILIBUS VIRIS, B. MARCHIONI MONTIS FERRATI, ET B. FLANDRIAE, L. BLESENSI, ET H. SANCTI PAULI, COMITIBUS, ET ALIIS BARONIBUS, ET MILITIBUS CRUCESIGNATIS: SPIRITUM CONSILII SANIORIS. Super promissione imperatoris Constantinopolitani, et quod debeat jurare obedientiam et reverentiam Romanae Ecclesiae, et patriarcha sumere pallium de corpore S. Petri. (Anagniae, ut supra. ) CCXXXI. EPISCOPIS SUESSIONENSI ET TRECENSI. De eodem argumento ac in epistola. (Datum, ut supra. ) CCXXXII. EISDEM. Ut crucesignatos ad poenitentiam inducant. (Datum, ut supra. ) CCXXXIII. ABBATI ET CONVENTUI DE ALBAMARLA. Privilegium. CCXXXIV. CONVENTUI SANCTAE EUPHEMIAE. Ut Joannem, capellanum PP. in abbatem recipiant. (Anagniae, Non. Februarii.) CCXXXV. . . . . . ILLUSTRI REGI ARRAGONUM. Legationem in Hispaniam in aliud tempus differt. (Anagniae, XVI Kal. Martii.) CCXXXVI. ARCHIEPISCOPO SENONENSI. Reddit rationes cur alias nimis dure scripserit, et eum consolatur . (Anagniae, XVI Kal. Martii.) CCXXXVII. MONACHIS MONASTERII MOLISMENSIS. Ne pecuniam mutuo, absque abbatis et conventus assensu accipiant. (Anagniae, XI Kal. Martii.) CCXXXVIII. DECANO, ET CAPITULO EBROICENSI. Quod nulli laico jus patronatus habenti in ecclesiis liceat decimas exigere. (Anagniae, VII Id. Februarii.) CCXXXIX. EPISCOPO ANTISSIODORENSI. Ut ad exstirpandam haereticam pravitatem insurgat. (Anagniae, XI Kal. Martii.) CCXL. GRADENSI ELECTO. Reprehendit eum quod differat munus consecrationis, et minatur. (Anagniae, X Kal. Martii) . CCXLI. ABBATIBUS SANCTI APRI ET SANCTI LEONIS; MAGISTRO R. ARCHIDIACONO, TULLENSIBUS. Ut apostolicae sedis legatus patronis etiam inconsultis sacerdotia conferre possit. (Anagniae, X Kal. Martii) . CCXLII. EPISCOPO AGATHENSI; ABBATI SANCTI PONTII . Sententiam suspensionis in episcopum Biterrensem a P. de Castronovo et Radulfo, monachis Fontisfrigidi, apostolicae sedis legatis, latam, auctoritate apostolica confirmat . (Anagniae, XII Kal. Martii) . CCXLIII NARBONENSI ARCHIEPISCOPO. Lamentabilis epistola, quod tota ejus provincia sit haereticis repleta. (Anagniae, IV Kal. Februarii.) CCXLIV MAGISTRO ROBERTO. Epistolam decretalem, Licet Heli, exponit. CCXLV. ABBATI DE CANCELLATA; MAGISTRO B. CANONICO ALBETERRENSI, PETRAGORICENSIS DIOECESEOS; A. DE LA FAIA, CANONICO SANCTI FRONTONIS PETRAGORICENSIS. Ut J. Morelli, clericum, in ecclesia Engolismensi, in canonicum et fratrem nominatum, praebenda frui curent. (Anagniae, VII Id. Februarii.)

Inter holocausta virtutum nullum magis est medullatum, quam quod offertur Altissimo de pinguedine charitatis. Hoc igitur attendentes, cum olim causa devotionis accessissemus ad locum solitudinis vestrae, quem beatus Benedictus suae conversionis primordio consecravit, et invenissemus vos ibi secundum institutionem ipsius laudabiliter Domino famulantes, ne pro temporalis sustentationis defectu spiritualis observantiae disciplina torperet, apostolicum vobis subsidium duximus impendendum, sperantes quod idem beatissimus Benedictus nostrae devotionis affectum suis meritis et precibus apud piissimum Patrem et justissimum judicem commendabit. Vestris itaque cupientes necessitatibus providere, sex libras usualis monetae vobis et successoribus vestris, de Camera beati Petri singulis annis percipiendas concessimus, donec in aliquo certo loco vobis essent utiliter assignatae; statuentes ut ea, quae ad sustentationem vestram consuevistis percipere de monasterio Sublacensi, vobis et successoribus vestris propter hoc minime negarentur. Postmodum autem, cum reversi fuissemus ad Urbem, quosdam de fratribus vestris ad nostram praesentiam destinastis, humiliter implorantes ut concessionem ipsam in aliquo certo loco dignaremur perpetuo stabilire, de quo praefatas sex libras percipere valeretis. Nos igitur, habito fratrum nostrorum consilio et assensu, jam dictas sex libras vobis et successoribus vestris percipiendas singulis annis de annuo censu castri Porciani concedimus, et concessionem ipsam praesenti privilegio confirmamus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrae concessionis et constitutionis infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem, etc., usque incursurum. Amen, amen, amen.

Datum Laterani, per manum Blasii, Turritani electi, VI Kal. Martii, indictione VI, Incarnationis Dominicae anno 1202, Pontificatus vero domini Innocentii papae III anno sexto. Per tuas nobis litteras intimasti quod W., lator praesentium, post matrimonium cum quadam muliere contractum, cum sorore illius incestum simul et adulterium perpetravit, et per triennium sorduit in hac sorde, ita quod geminam prolem ex adultera praedicta suscepit, per quod crimen devenit ad notitiam vicinorum. Verum idem W., in poenitentiarii nostri praesentia constitutus, paupertatem nimiam allegavit, asserens quod non posset Jerosolymitanam provinciam visitare. Quia igitur facultatem ejus plenius nosse potes, ipsum ad te duximus remittendum, discretioni tuae per apostolica scripta mandantes quatenus injungas ei poenitentiam quam videris expedire. Caeterum, quia qualiter cum uxore sua de caetero habere se debeat requisisti, tuae inquisitioni breviter respondemus Unde, Datum Laterani, VI Kal. Martii pontificatus nostri anno sexto. Fervor religionis et ordinis quem tenetis, vestraeque fragrans honestatis opinio, nos inducit justis petitionibus vestris clementer annuere, et eas ad effectum utilem, volente Domino, promovere. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus clementer annuimus, et praefatam Ecclesiam Sancti Lupi, in qua divino mancipati estis obsequio, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, et praesentis scripti patrocinio communimus; imprimis siquidem statuentes ut ordo canonicus, qui secundum Deum et beati Augustini Regulam in eadem ecclesia institutus esse dignoscitur, perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter observetur. Praeterea, quascunque possessiones, quaecunque bona eadem ecclesia inpraesentiarum juste et canonice possidet, aut in futurum, concessione pontificum, largitione regum vel principum, oblatione fidelium, seu aliis justis modis, praestante Domino, poterit adipisci, firma vobis vestrisque successoribus et illibata permaneant. In quibus haec propriis duximus exprimenda vocabulis: locum ipsum in quo praefata Ecclesia sita est cum omnibus pertinentiis suis; molendina de Ponte Beatae Mariae, et quidquid habetis ex dono illustris recordationis Caroli Calvi, regis Francorum, in eadem villa, tam in hominibus quam in terris; vineam post Sanctum Martinum de Areis, quae vocatur Clausum; vineam, quae Haste dicitur, sitam ab opposita parte; vineam Thesauri; vineam quae Laboras nominatur; villam de Lusiniaco, cum parochia et furno, molendinis, terris, pratis et aliis possessionibus; villam de Molins cum ecclesia, decimis, terragiis et aliis consuetudinibus, cum justitia, procuratione et custodia, quae dilectus filius, nobilis vir, Walterus, comes Brenensis, ecclesiae vestrae in perpetuam eleemosynam contulit, sicut in ejus, J . . , fratris sui, et venerabilis fratris nostri G . . . episcopi, et bonae memoriae J . . , comitis Trecensis, authenticis continetur; parochiam de Lueriis, cum capella de Fontibus, vobis a dicto episcopo intuitu charitatis collatam; terragium et consuetudines quas habetis tam in hominibus quam in terris in eadem villa; libertatem etiam majoris ejusdem villae, ab illustris memoriae H . . , Trecensi comite, ecclesiae vestrae concessam, sicut in ejusdem authentico continetur; redditus quos habetis apud Selerias, Arbrosellum, Curterangiam, Tenelerias, Ruliacum, et Bairum, tam in hominibus quam in terris et caeteris consuetudinibus; ecclesiam de Buceio, cum capella de Chart, ecclesiam de Laneis, quas pia memoriae M. Trecensis episcopus ecclesiae vestra in eleemosynam assignavit; altare Sancti Vinebaldi, terragia et decimas, quae habetis in Riveria de Arduceon, cum consuetudinibus, censibus et servagiis hominum vestrorum de eadem Riveria; terragia de Ouciaco et de Marigniaco; ecclesiam de Marigniaco, sicut limitata est ab antiquo, cum eleemosynis, quas ibidem G., quondam dominus Trianguli, ecclesiae vestrae pia largitione concessit, sicut in ipsius authenticis continetur; possessiones vobis apud Marigniacum a fratribus Jerosolymitani hospitalis concessas; ecclesias de Lonsoldo et de Ausona, cum decimis et aliis pertinentiis earum; libertatem domus vestrae de Ausona et omnium quae ad vos in eadem villa pertinent, a G . . . . , quondam comite Brenensi, ecclesiae vestrae charitative concessam; grangiam de Bretoneria, cum omnibus pertinentiis suis, tam in aquis quam terris, pratis et nemore; libertatem majoris et submajoris, et duorum matriculariorum, granetarii et cellerarii, quos habetis in civitate Trecensi; praebendam Sancti Stephani Trecensis; viginti solidos, quos habetis in ecclesia Trecensi, in quatuor festis annualibus; domos et vineas, quas Godfridus de Hesternai ecclesiae vestrae in perpetuam eleemosynam assignavit; terragium de Chamaio cum libertate majoris et suae possessionis; aquam a Clarino de Chauderiaco vobis in eleemosynam assignatam; ea quae habetis per commutationem ab R., domino de Pogiaco, tam apud Trecas quam apud Molins, in hominibus sive terris. Liceat sane vobis clericos vel laicos et absolutos e saeculo fugientes ad conversionem recipere, et eos absque contradictione aliqua retinere. Prohibemus insuper ut nulli fratrum vestrorum, post factam in eodem loco professionem, fas sit sine abbatis sui licentia de eodem loco discedere. Discedentem vero, etc. usque retinere. Cum autem generale interdictum terrae fuerit, liceat vobis clausis januis, exclusis excommunicatis et interdictis, etc., usque celebrare. Prohibemus autem ne episcopus vel praelatus alius, absque manifesta et rationali causa, personas vestras excommmunicare, aut ecclesias vestras praesumat subjicere interdicto. Sane qui ecclesiae B. Martini Trecensis fuerit praeferendus, aliunde nullatenus eligatur nisi de ecclesia Beati Lupi Trecensis, aut etiam Sancti Martini, sicut est hactenus observatum et a praedecessoribus nostris indultum, dummodo in alterutra earum ad abbatiae regimen quis idoneus valeat reperiri; qui si, quod absit! a sui status integritate et religionis vigore deciderit, per disciplinam et ordinem ecclesiae B. Lupi, ad honestatem et religionem pristinam reparetur. Ut autem religionis integritas in ecclesia Beati Lupi futuris temporibus conservetur, liberam damus abbati et suis successoribus facultatem, juxta ordinem professionis acceptae, ipsius ecclesiae canonicos corrigendi, et eos, sive in capite, sive in membris ecclesiae memoratae consistant, secundum quod suorum exegerit qualitas meritorum, appellationis obstaculo interposito in elusionem ecclesiasticae disciplinae nequaquam obstante, regulariter judicandi. Libertates praeterea, et immunitates antiquas, et rationabiles consuetudines ecclesiae vestrae concessas, et hactenus observatas, necnon privilegia et indulgentias a praedecessoribus nostris, Romanis pontificibus, vobis indultas, ratas habemus, et eas perpetuis temporibus illibatas permanere sancimus. Sepulturam praeterea ipsius loci liberam esse decernimus, etc., usque obsistat; salva tamen justitia illarum ecclesiarum a quibus mortuorum corpora assumuntur. Decernimus ergo, etc., usque profutura; salva sedis apostolicae auctoritate et dioecesani episcopi canonica justitia. Si qua igitur . . . . Cunctis autem, etc. Datum Laterani, per manum Blasii, Turritani electi, X Kal. Martii, indictione VI, Incarnationis Dominicae anno 1202, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno quinto. Ecce charissimus in Christo filius noster, II., Ungariae rex illustris, assumpta cruce Christum sequi proponit, regnum temporale dimittens, ut aeternum acquirat, propriaque relinquit, ut ab haereditate Domini excutiat Pharaonem, et libere virgam haereditatis ipsius et ejus signa demonstret his qui prophetam non esse testantur qui eos ultra cognoscat. Jamque manum in superbiam elevavit eorum, ne deinceps qui Christum oderant, glorientur, sed discant potius durum esse contra stimulum calcitrare, aut pugnare hominem contra Deum. Ut igitur in absentia tanti principis, qui peregrinatur a regno ut ducat in patriam peregrinos, ad regni tutelam et defensionem taliter pontificalis accingatur auctoritas, quod regnum ejus transferri non possit ad hostes, sed potius conservetur eidem, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus, quatenus, antequam rex ipse iter peregrinationis arripiat, cum, juxta doctrinam Apostoli, sit regi tanquam praecellenti ab omnibus deferendum, Ladislao, filio ejus, quem Dominus per gratiam suam illi concessit haeredem, debitum juramentum fidelitatis exhibere curetis, omnes, tam clericos quam laicos, qui post recessum praedicti regis contra praestitum juramentum fidelitatis venire praesumpserint, omni occasione et appellatione postposita, per excommunicationis sententiam compescentes; illis etiam, quos idem rex, tam ad filii sui curam, quem annuente Domino exspectamus et optamus haeredem et patri successorem in regno, quam administrationem regni commiserit, juxta ordinationem regis ipsius reverentiam debitam exhibere curetis, et si forte regem ipsum, quod Christus avertat! in peregrinatione sua persolvere debitum conditionis humanae contingeret, nullus vestrum ab illorum ordinatione se subtrahat, donec dilectus filius ejus ad annos perveniat aetatis illius, quod sedere possit potenter in solio regni sui, et illud feliciter gubernare. Datum Laterani, V Kal. Martii, pontificatus nostri anno sexto. Qui tenemur jurgiis et contentionibus finem imponere, ex officio administrationis injunctae, providendum est ne contentiones inter personas dignitate praeditas existentes, amicabili compositione sopitae, valeant denuo suscitari, et sic ad litigandum iterum succingantur, super his de quibus ad amicabilem concordiam devenerunt. Sane, cum inter te et venerabilem fratrem nostrum . . . . Compostellanum archiepiscopum, super votis Auriensis episcopatus quaestio emersisset, tandem super his amicabiliter componere studuistis, sicut tam ex tuis quam ejusdem archiepiscopi litteris authenticis cognovimus evidenter. Nos igitur, tuis justis postulationibus annuentes, compositionem ipsam, sicut sine pravitate provide facta est, et ab utraque parte sponte recepta, et hactenus observata, auctoritate apostolica confirmamus, et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo . . . hanc paginam nostrae confirmationis, etc. Si quis autem, etc. Datum Laterani, XV Kal. Martii. Ex litteris venerabilis fratris nostri . . . . Astoricensis episcopi, et dilectorum filiorum, sancti Isidori Legionensis et . . . de Carraceto abbatum, nuper accepimus, quod cum causam, quae inter te ex una parte, et venerabilem fratrem nostrum . . . . . Ovetensem episcopum ex altera, super monasterio Cellaenovae vertebatur, eisdem commisissemus sine debito terminandam, ipsi, juxta mandatum apostolicum procedentes, partes ad suam praesentiam convocarunt, et rationibus hinc inde plenius auditis et cognitis, pro Auriensi ecclesia sententiam protulerunt, eidem Ovetensi super hoc perpetuum silentium imponentes. Venerabilis etiam frater noster . . . . Ovetensis episcopus, omni juri si quid in dicto monasterio, vel in quacunque parte Auriensis episcopatus, suae ecclesiae competebat, de communi consensu sui capituli voluntarie cessit, sicut tam dictorum judicum, quam ipsius etiam nobis praesentatae authenticae litterae continebant, conventum ipsius monasterii ab obedientia et jurisdictione sua reddens per suas litteras penitus absolutum. Nos igitur, quod per eosdem judices provide factum est, firmitatem volentes debitam obtinere, sententiam ipsam, sicut est justa, nec legitima provocatione suspensa, nec non cessionem Ovetensis episcopi legitime factam de communi consensu capituli sui, ratam habentes, auctoritate apostolica confirmamus, et praesentis scripti patrocinio communimus. Decernimus ergo, ut nulli omnino hominum . . . hanc paginam nostrae confirmationis, etc. Si quis autem, etc. Regalis magnificentia nuper nobis per suas litteras supplicavit, ut cum regales praepositurae, quae sunt in Ungaria, sicut ad te in temporalibus, sic ad nos in spiritualibus nullo pertineant mediante, statuere dignaremur, ut novus praepositus ad sedem apostolicam infra annum vel in persona propria, vel per idoneum nuntium cum litteris regalis assensus, accedat, conferentis gratiam ostensurus. Nos ergo tuis precibus inclinati, praesertim cum consonent canonicis institutis, praesentium auctoritate statuimus ut quicunque de caetero ad regimen praepositurarum illarum, quae ad nos in spiritualibus nullo pertinent mediante, fuerint evocati, ad apostolicae sedis praesentiam, infra annum, in personis propriis, vel per idoneos nuntios, cum litteris regalis assensus, accedant, pro confirmationis munere obtinendo; ita, quod interim in spiritualibus non ministrent; qui, si forte infra praedictum terminum venire neglexerint, extunc praeposituris illis se noverint spoliandos. Nulli ergo . . . hanc paginam nostrae constitutionis infringere, etc. Si quis autem, etc. Datum Laterani, II Kal. Martii, anno sexto. Dum personam tuam, inter christianissimos reges, et catholicos principes, speciali dilectionis praerogativa in Domino amplexemur, preces et petitiones tuas, in quibus possumus, libenti animo exaudimus, et ad ea gratanter intendimus, quae serenitati regiae novimus complacere. Fuit sane propositum coram nobis ex parte magnitudinis tuae, quod cum pro subventione Terrae sanctae crucem assumpseris, et Domino proposueris reddere quod vovisti, ne regnum tuum interim aliqua posset seditione turbari, venerabilibus fratribus nostris . . . Strigoniensi et . . . . . Colocensi archiepiscopis injungere dignaremur, ne in absentia tua ecclesiarum occasione suarum aliquas lites moverent, per quas in regno dissentiones et scandala orirentur, nec nos etiam ad eas, quae jam ortae sunt, cognoscendas, vel etiam committendas, usque ad reditum tuum intendere curaremus. Licet autem petitionibus tuis, quantum cum Deo possumus, praestare velimus assensum pariter et favorem, quia tamen sapientibus et insipientibus sumus, secundum Apostolum, praesertim in justitia, debitores, petitioni tuae taliter respondemus, quod in his eam discretionem et cautelam curabimus adhibere, ut si aliquae inter personas ecclesiasticas regni tui lites emerserint, taliter auctore Domino procedemus, quod nostri occasione processus regnum ipsum nullum poterit scandalum formidare, cum ad illud in tui fidelitate pacifice conservandum, quodcunque cum honestate poterimus consilium et auxilium impertiri, prompta simus voluntate parati. Datum Laterani, II Kal. Martii. Venientes ad apostolicam sedem dilecti filii . . . . decanus, et alii quidam Remenses canonici, litteras nobis suffraganeorum Remensis ecclesiae, cathedralium capitulorum, necnon archiepiscoporum quorumdam, abbatum etiam, et aliorum religiosorum virorum, humiliter praesentarunt, cum eis suppliciter implorantes, ut postulationem quam fecerant de venerabili fratre nostro Philippo, Belvacensi episcopo, ad Remensem metropolim transferendo, propter evidentem utilitatem et urgentem necessitatem ejusdem ecclesiae, misericorditer admittere dignaremur, ostendentes per postulationis decretum canonicorum subscriptionibus roboratum, quod duae partes canonicorum quantum ad numerum, et tres quantum ad dignitatem, et longe plures quantum ad ordinem, in hujusmodi postulationis convenere consensum. Hoc ipsum charissimus in Christo filius noster Philippus, rex Francorum illustris, per dilectum filium, F., Aurelianensem decanum, quem propter hoc cum litteris suis et multorum nobilium ad Romanam Ecclesiam specialiter destinavit, ex multo devotionis affectu petebat. Postmodum autem, dilectus filius, T, de Pertico, Remensis archidiaconus, cum quibusdam canonicis ejusdem ecclesiae supervenit, proponens postulationem hujusmodi recipiendam non esse, quia post appellationes ad nos legitime interpositas fuerat celebrata. Cumque super appellationum juribus coram nobis et fratribus nostris aliquandiu disputassent, nos, auditis quae fuerant hinc inde proposita, interlocuti fuimus, propter hujusmodi appellationis objectum non debere postulationis officium impediri, cum causae, propter quas fuerat appellatum, ostensae sint falsae, secundum exhibita juramenta. Verum idem archidiaconus consequenter, et in factum et in personam quaedam objecit, et alia volebat objicere, quae quoniam coram nobis tunc probare non poterat, inquisitionem et decisionem ejusdem negotii oportuit ex necessitate committi. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus partes ad pacem diligenter et efficaciter inducatis, quatenus quod, si forte, quod absit! infra octo dies non poterit provenire, vos extunc, ut utrique parti jus suum per omnia conservetur, ad locum convenientes communem, audiatis quae hinc inde duxerint proponenda, et eis examinatis prudenter, nisi ex parte contradicentium aliquid canonicum fuerit sufficienter ostensum, propter quod hujusmodi postulatio admitti non debeat, auctoritate nostra suffulti, omni contradictione et appellatione remota, postulationem approbantes eamdem, praefatum episcopum ad Remensem metropolim transferatis, facientes ei reverentiam et obedientiam debitam exhiberi; contradictores, si qui fuerint, per districtionem ecelesiasticam, appellatione postposita, compescentes. Alioquin, postulatione praedicta nequaquam obstante, volumus eidem Ecclesiae de persona idonea secundum formam canonicam provideri. Si qua vero partium legitime citata non venerit, vos juxta formam praescriptam nihilominus procedatis, attentius provisuri, ne ultra festum apostolorum Petri et Pauli proxime venturum mandatum apostolicum prorogetur. Quod si non omnes . . . valueritis aut volueritis interesse, duo vestrum ea nihilominus exsequantur, ita quod, si vel vos non conveneritis in unam sententiam, vel partes non consenserint ut sententiam proferatis, negotium sufficienter instructum ad sedem apostolicam remittatis, praefigentes partibus terminum competentem, quo recepturae sententiam nostro se conspectui repraesentent, ad quem, si forsan earum aliqua venire neglexerit, nos nihilominus sicut justum fuerit procedemus. Datum Laterani, V Kal. Martii, pontificatus nostri anno sexto. Cum simus viris ecclesiasticis, imo Christi fidelibus universis de suscepto ministerio debitores, fratribus et coepiscopis nostris tanto propensius volumus et debemus adesse, quanto digniorem obtinent in Ecclesia locum, et plura in salutem et profectum cleri et populi per eorum ministerium procurantur. Eapropter, venerabilis in Christo frater, postulationibus tuis clementer annuimus, et ecclesiam Auriensem, cui, auctore Deo praeesse dignosceris, ad exemplar felicis recordationis praedecessorum nostrorum, Lucii et Urbani PP. sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, et praesentis scripti privilegio communimus, statuentes ut quascunque possessiones, quaecunque bona eadem ecclesia inpraesentiarum juste et canonice possidet, aut in futurum, concessione pontificum, largitione regum vel principum, oblatione fidelium, seu aliis justis modis, praestante Domino, poterit adipisci, firma tibi tuisque successoribus et illibata permaneant. In quibus haec propriis duximus exprimenda vocabulis: locum ipsum in quo praefata ecclesia sita est cum omnibus pertinentiis suis; totum Limium quae alio nomine Palla aurea dicitur; ecclesias de Penna Cornuria; ecclesias de Orzelon; ecclesias de Cusanc.; Castellum Buvalum, Caldelas, Intertisam, et alias ecclesias, quae sunt sub castello de Portello citra flumen Tueha; Lumba, Baruncelo, Soutouerimni; monasterium Cellae-novae per judices delegatos a nobis adjudicatum ecclesiae Auriensi; abbatiam de monte de Rama; abbatiam Sancti Stephani de ripa Sili; abbatiam Sanctae Christinae; abbatiam Sancti Claudii; abbatiam de Bouada; monasterium de Juncaria; prioratum Sancti Martini de Grou; prioratum de Juncaria; prioratum Sancti Petri de Rocas; prioratum Sanctae Columbae; monasterium de Ramirans; monasterium de Arnoia; ecclesiam de Villaruvin, cum tota villa; ecclesias de Armentar. Jougues; ecclesiam de Masidi; ecclesiam de Eires; monasterium Servaei, cum pertinentiis suis; ecclesiam Sanctae Mariae de Monte; ecclesiam Sancti Jacobi de Aleris; ecclesiam Sancti Stephani in eadem villa; ecclesiam Sanctae Marinae de Frigidofonte; rivum Calidum, cum pertinentiis suis; Lovios; haereditates Sanctae Mariae de Palo; Pereiram malam, Parietes rubeos, monasterium Sanctae Mariae de Palo, Goestei, cum pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Nicolai de Portu Auriensi, cum haereditatibus suis; Canedo; Nugariam; Mauriscum; Nidum Aquilae; Padernum; ecclesias Sancti Georgii et Sanctae Leocadae, cum haereditatibus suis; ecclesiam Sancti Petri de Meschita cum pertinentiis suis; totam haereditatem Cantoris Aviae; castellum de Araugis, cum omni jurisdictione sua, sicut rex Ferdinandus tibi et successoribus tuis in perpetuam ipsum eleemosynam dedit; aliam medietatem de Rivo Calido, sicut idem rex ecclesiae Auriensi donavit; omne vetus Cantum et novum, et omnes alias haereditates, quas eadem ecclesia juste possidere dignoscitur. Ad haec, indemnitati volentes commissae tibi ecclesiae providere, auctoritate apostolica prohibemus ne monachi, canonici regulares, Hospitalarii, Templarii, fratres militiae Beati Jacobi, fratres Sepulcri Dominici, seu quilibet alii religiosi, ecclesias episcopatus tui vel decimas, te vel tuis successoribus inconsultis ac contradicentibus, auctoritate propria vel concessione laica vendicare praesumant; quod si fecerint, nullam factum eorum habeat firmitatem, sed ad potestatem et dispositionem vestram sine contradictione aliqua revertantur, nisi praescriptione legitima vel alia se potuerint rationabili causa tueri. Interdicimus etiam, ne excommunicatos vel interdictos a vobis, salva indulgentia quae concessa est religiosis aliquibus de aperiendis ecclesiis semel in anno, cum terrae generale fuerit interdictum, et divinis celebrandis, excommunicatis exclusis, ad divina officia vel ad sepulturam admittant. Si qui vero parochianorum ecclesiae tuae apud eos elegerint sepeliri, ecclesiis a quibus mortuorum corpora assumuntur canonicam praecipimus justitiam reservari. Decernimus ergo, ut nulli omnino hominum liceat praefatam ecclesiam temere perturbare, etc., usque profutura, salva sedis apostolicae auctoritate. Si qua igitur . . . cunctis autem, etc. Datum Laterani, per manum Blasii, Turritani electi, V Kal. Martii, indictione VI, Incarnationis Dominicae anno 1202, pontificatus vero domini Innocentii PP. III anno sexto. Cum nos favorabiles quandoque inveneritis et benignos, vos in precum exauditione nostrarum crederemus invenire devotos, et nobis obedientiae debitum exhibituros humiliter, cum rogamus, nec exspectaturos coactionem apostolicae jussionis, ut de obedientia cito nobis exhibita potius commendari, quam de rebellione ac duritia vestra reprehendi possetis. Recolimus enim, pro dilecto filio, Hermano. diacono, preces vobis apostolicas destinasse, ut eum, ob reverentiam beati Petri et nostram, in canonicum reciperetis et fratrem, et mandatum postmodum inculcasse precibus et praeceptum, sed nec praeceptum nec preces apud vos valuisse noscuntur, sicut ejusdem diaconi labor indicat iteratus. Ne igitur quod de ipso diacono pro Deo, et propter Deum inchoasse dignoscitur, dimittamus aliquatenus imperfectum, devotionem vestram iterato monemus attentius et hortamur, per apostolica vobis scripta praecipiendo mandantes, quatenus diaconum ipsum divinae pietatis intuitu et precum obtentu nostrarum, in canonicum et fratrem recipere non tardetis, praebendam, quam bonae memoriae C., Herbipolensis episcopus, imperialis aulae cancellarius, in ecclesia vestra tenebat, cum vacare dicatur, ei sine difficultate qualibet conferentes. Alioquin noveritis nos dilectis filiis . . . , abbati de Valle Sancti Georgii . . . , praeposito Sancti Severi, et . . . , decano sanctae Mariae de Erfordia Maguntin, dioeceseos, in mandatis dedisse, ut vobis in exsecutione mandati nostri cessantibus, ipsi praebendam illam eidem diacono, si eam vacantem invenerint, vel aliam, si qua vacat ad praesens, auctoritate nostra suffulti, nullius contradictione vel appellatione obstantibus, conferant et assignent, vos ad recipiendum illum in canonicum et fratrem, et assignandum in capitulo locum et stallum in choro, ecclesiastica districtione cogentes. Datum Laterani, VI Kal. Martii, anno sexto. Scriptum est illis super hoc. Dilectis filiis, R . . . . , tituli sanctorum Marcellini et Petri presbytero cardinali . . . . , abbati et conventui Cassinen. scripta recolimus apostolica destinasse, ut ob reverentiam beati Petri et nostram tibi ecclesiam Sancti Michaelis de Oliveto conferrent. Idem vero conventus, tam per suas litteras, quam etiam per monachos ad nostram praesentiam destinatos, asseveravere constanter, quod praefatus abbas, de communi fratrum consilio, ad usus infirmorum, eamdem ecclesiam duxerat irrevocabiliter conferendam, quam petebant humiliter ab eorum usibus minime subtrahi, cum absque ipsius redditibus non valeant infirmis fratribus necessaria ministrari. Abbas autem per suas nobis litteras intimavit, quod nostram nolens offensam incurrere, nostris paratus erat obedire mandatis. Ne igitur remaneat penitus imperfectum quod de te sedes duxit apostolica inchoandum, neve quod infirmorum usibus deliberatione provida, communique fratrum consilio, fuerat deputatum, contingeret improvide revocari, tam tibi quam ipsi conventui, paterna sollicitudine taliter duximus providendum, quod de proventibus ipsius ecclesiae annis singulis, in festo Sancti Michaelis in Septembri, in duodecim unciis auri praefati abbas et conventus tibi providere procurent, donec tibi fuerit per eos in majori beneficio ecclesiastico, vel equivalenti provisum. Ad indicium autem hujus nostrae provisionis, praesentes litteras tibi duximus in testimonium concedendas. Nulli ergo . . . hanc paginam nostrae provisionis. Datum Laterani, V Kal. Martii. Qualiter in causa, quae inter monasterium Sancti Sixti et Cremonenses, super curtibus Guastallae et Luciariae mota fuerat, sit processum, tua fraternitas non ignorat, cui fuit per sedem apostolicam delegata. Cum ergo Cremonenses in sua contumacia perseverent, latas in potestates, consules et consiliarios excommunicationis, et civitatem interdicti, sententias contemnentes, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus, quatenus potestatem, consules et consiliarios antedictos, singulis diebus Dominicis et festivis, pulsatis campanis et candelis accensis, usque ad satisfactionem condignam, excommunicatos publice ac solemniter nunties, et mandes a vicinis omnibus, tam in mercimoniis quam aliis, arctius evitari, sub interminatione anathematis inhibens, ne aliqua civitatum ullum de praedictis excommunicatis in potestatem assumat, vel assumptum audeat retinere; civitatem etiam Cremonensem denunties suppositam interdicto. Quia vero Joannes, presbyter in majori ecclesia. . . Praepositus quoque sanctae Luciae . . . sancti Apollinaris . . . sancti Michaelis . . . sancti Pauli, et . . . sancti Salvatoris, presbyteri, post sententiam interdicti publice praesumpserunt in Ecclesiis suis celebrare divina, volumus, et sub eadem tibi districtione mandamus, ut tam eos quam archipresbyterum, et . . . archidiaconum Cremonenses, qui auctoritatem huic temeritati praestitisse dicuntur, si res ita se habet, ab omni officio et beneficio, sublato appellationis obstaculo, suspendere non postponas, et cogas per censuram ecclesiasticam, cum litteris tuis rei seriem continentibus ad nos venire suspensos. Ne autem jus monasterii memorati per defectum testium valeat deperire, volumus et mandamus, ut testes senes et valetudinarios, quos dilectus filius . . . abbas Sancti Sisti, duxerit producendos, omni occasione appellalatione et excusatione cessantibus, recipias, et depositiones eorum in scriptis per manum publicam redigere non postponas, et eos, si se gratia, odio vel timore subtraxerint, ad perhibendum testimonium veritati, per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, compellas. Datum Laterani, II Kal. Martii. Sicut preces tuas apud nos credis et speras paternum invenire favorem, sic credimus et speramus quod nostrae, nec immerito, apud te devotionem inveniant filialem. Rogamus igitur nobilitatem tuam, monemus attentius et hortamur, per apostolica tibi scripta mandantes, quatenus praebendam, si qua vacat ad praesens, vel primo vacaturam in ecclesia Sancti Quintini, in qua jus patronatus habere dignosceris, nostrae donationi facias reservari, personae idoneae conferendam, de tuis partibus oriundae. Quod licet de plenitudine potestatis, quam nobis Dominus in Beato Petro concessit, possemus facere per nos ipsos, tuae tamen nobilitati deferre volentes, maluimus apud te quod intendimus precibus obtinere, quam apostolica nunc exsequi potestate. Sic autem velis precum nostrarum primitias exaudire, quod apud nobilitatem tuam non videamus sustinere repulsam. Datum Laterani. Scriptum est super hoc. . . . decano, et capitulo Sancti Quintini, in eumdem fere modum, ut supra, usque in finem. Ideoque discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus ad praebendam, si qua in ecclesia vestra vacat ad praesens, vel primo vacaturam, nullum in canonicum recipere praesumatis, nisi cui eam duxerimus conferendam. Datum Laterani. . . . . anno sexto. Ad nostram noveris audientiam pervenisse, quod, cum R . . . . Laicus de Mar. mutuum recipere voluisset . . . . . creditor Tranensis dioeceseos, ne per canonem contra usurarios editum posset in posterum conveniri, domos et olivas ipsius recepit ab eo titulo emptionis, cum revera contractus usurarius ageretur, quod patet ex eo quod creditor, sicut publicum continet instrumentum, debitori promisit, quod, quandocunque a septennio usque ad novennium daret ei sexaginta uncias Tarenorum, quae vix dimidiam justi pretii contingebant, domos ei restitueret et olivas. Quia igitur frans et dolus cuiquam patrocinari non debent, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus, si res ita se habet, instrumento conditionis confecto in fraudem canonis promulgati contra usurarios non obstante, praedictum M . . . . ad restituendum domos et olivas praedictas ei, ad quem debent haereditario jure devolvi, cum debitor viam sit universae carnis ingressus, per poenam in Lateranensi concilio contra usurarios promulgatam, appellatione remota, compellas. Datum Laterani, IV Non. Martii Licet quod legalis sancit auctoritas, ut quis in sua debeat provincia conveniri, apostolicae non praejudicet potestati, quominus controversias subjectorum, et quibus, et ubi voluerint, valeat delegare, sic tamen apostolica sedes auctoritatem propriam moderatur, ut plus quod expedit quam quod licet attendens, potentiam suam publicae utilitati conformet, ibique causas, quae fuerint ad ipsam delatae, deleget, ubi sine partium poterunt gravamine pertractari. Eapropter, vestris precibus annuentes, auctoritate vobis praesentium indulgemus, ut non cogamini per litteras apostolicae sedis extra Sardiniam respondere, nisi de hac fecerint indulgentia mentionem. Nulli ergo . . . hanc paginam nostrae concessionis, etc. Datum Laterani, V Id. Martii. Quoniam impunitas criminis incentionem generat delinquendi, vestrae potest negligentiae imputari, quod sicut accepimus, in Sardinia scelus nefarium usque adeo inolevit, ut ductum sit in consuetudinem, vobis tacentibus frequenter, cum passim jam in partibus illis ecclesiastici viri mactentur, nec his parcat etiam iniquitas praesumptorum, qui ejus vices exercent in terris, qui parcit semper et miseretur in coelis. Sane, cum in partibus illis, bonae memoriae . . . . . Plavacensis episcopus . . . . . abbas de Sergo, et . . . . . . Camaldulensis prioris vicarius, fuerint nequiter interfecti, vos, quod dolentes referimus, tanquam canes muti non valentes latrare, nihil in eos, sicut dicitur, statuistis. Quia vero tantae temeritatis excessum dissimulare nec volumus nec debemus, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus, et districte praecipimus, quatenus eos, qui talia praesumpserunt, singulis diebus Dominicis et festivis, pulsatis campanis et candelis accensis, excommunicatos publice nuntietis, et mandetis ab omnibus arctius evitari, donec apostolico se conspectui praesentaverint absolvendi. Nobiles viros judices Sardiniae per censuram ecclesiasticam compellentes, ut eos ad satisfaciendum juxta formam canonicam tradita sibi potestate compellant, nec permittant, donec satisfecerint competenter, hujusmodi sceleratos in suo judicatu, si ab alio judicatu se transferant, commorari; in quacunque autem civitate, villa, vel oppido hujusmodi moram fecerint homicidae, quandiu praesentes fuerint, divina prohibeatis officia celebrari. Illos vero, qui manus in clericos injecerint violentas, secundum praescriptam formam excommunicatos publice nuntietis. Similiter de caetero processuri, si, quod absit! simile quid contingat. Datum Laterani, VI Id. Martii. Nobilis viri . . . . . . judicis Turritani, devotio promeretur, ut, in quantum honeste possumus, favorem ei apostolicum impendamus. Cum ergo ipsum . . . . . filium et terram ipsius, cum omnibus bonis suis, sub protectione sedis apostolicae duxerimus admittendum, fraternitatem vestram monemus et exhortamur attentius et per apostolica vobis scripta praecipimus, quatenus ipsam terram et homines ejus, ob reverentiam apostolicae sedis et nostram, in jure suo manutenere ac defendere, et ab iniquorum conatibus, quantum pastoralis officii gravitas patitur, tueri curetis; parochianos vestros ab ipsius et terrae suae infestatione per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, compescentes, nec permittentes eum ab ipsis, quantum in vobis fuerit, indebite molestari. Datum Laterani, ut supra. Bonae memoriae . . . . . episcopo, et dilectis filiis, capitulo Nivernensibus, scripsisse recolimus, ut dilectum filium, P . . . . . nepotem venerabilis fratris nostri . . . . archiepiscopi Turritani, in possessionem praebendae vacantis, quondam nostrae donationi servatae, obtentu B . . . de Sancto Porciano, qui viam est universae carnis ingressus, inducere procurarent, vobis super hoc exsecutoribus assignatis eidem. Unde, praefatis canonicis praecipiendo mandavimus, ut, non obstante quod praedictus episcopus Nivernensis interim fuit ab hac luce subtractus, mandatum apostolicum exsequi non postponant. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta districte praecipiendo mandamus, quatenus, si canonici memorati mandatum nostrum neglexerint adimplere, vos in ipso negotio, nullius contradictione vel appellatione obstante, juxta tenorem prioris mandati procedere non tardetis; contradictores districtione ecclesiastica compescentes. Quod si non ambo . . . alter vestrum, etc. Datum Laterani, V Id. Maii, anno sexto. Dilectus filius, G. de Pertico, decanus Beati Martini Turonensis, ad quem ecclesiae Liniacensis pertinere dicitur donatio praebendarum, quandam praebendam ibi vacantem dilecto filio, L. nepoti venerabilis fratris nostri, B . . , archiepiscopi Turritani, concessit, litteras ei super hoc conferens proprio sigillo signatas. Unde, dilectis filiis . . . . Praeposito et capitulo ejusdem ecclesiae, per apostolica scripta praecipiendo mandavimus, ut, quod ab ipso decano super hoc provide factum est ratum et firmum habentes, ipsum L. vel magistrum P. de Vico ipsius nomine, in canonicum recipiant et in fratrem, vacantem praebendam ab ipso decano collatam cum integritate solventes eidem, stallumque sibi in choro et locum in capitulo non differant assignare, non obstante quod in choro B. Martini debet primitus installari, cum illuc propter guerrarum tumultus ire non possit. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta firmiter praecipiendo mandamus, quatenus, si ipsi quod mandavimus neglexerint adimplere, vos super hoc, remoto appellationis obstaculo, mandatum apostolicum exsequi non tardetis, contradictores, etc., ut supra. Datum ut supra. Solet annuere, etc., usque assensu, monasterium vestrum, cum omnibus bonis quae inpraesentiarum rationabiliter possidet, aut in futurum justis modis, Deo propitio, poterit adipisci, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus. Specialiter autem plebes Sanctae Reparatae et Sancti Andreae, cum consuetis portionibus decimarum, primitiarum et oblationum; capellam Sancti Andreae in Lacuna; ecclesias Sanctae Mariae in Nocareto, Sanctae Mariae in Casanico, Sancti Martini in Fundo Rasonis, Sancti Laurentii in Manzanico, Sancti Michaelis in Bacagnano, Sancti Georgii, Sanctae Mariae in Campora, Sanctae Mariae de Casale, Sanctae Mariae in Vezano, Sanctae Felicitatis in Mucello, Sancti Blasii Ravennatis, Sanctae Mariae in Runcis, Sanctae Apollinaris, Sanctae Mariae in Andecimo, cum omnibus possessionibus et pertinentiis earum; Massam Ambroniacam, quae dicitur Populanum, Massam in alpe Casalia, cum possessionibus earumque pertinentiis; curtem de Cuturn. cum pertinentiis suis, villas, videlicet, de Adilian. et de Nocareto, de Rosan. Huminis, de Mintignano, de Mitian. de Viulo, de Capezan., cum omnibus possessionibus et pertinentiis earum; Castella, videlicet, Varnellum et Andecimum, cum pertinentiis suis; fundos, scilicet Galiani de Casanola, de Lacuna viridi, de Sidero, de Albareto, de Loreto, de valle Appiolis, et de Vicelo, cum omnibus pertinentiis suis, et quidquid juris habetis in fundo de Vincareto; sicut ea omnia juste ac pacifice possidetis, vobis, et per vos eidem monasterio auctoritate apostolica confirmamus, et praesentis scripti patrocinio communimus. Ad haec, rationabiles consuetudines et antiquas in monasterio vestro pacifice hactenus observatas, vobis et eidem monasterio auctoritate apostolica confirmamus, districtius inhibentes, ne quis vos audeat contra eas indebite molestare. Praeterea, praesentium vobis auctoritate concedimus, ut aliquem virum idoneum monasterio vestro oeconomum statuatis, qui monasterii causas tractet, et, ubi opus fuerit, praestet calumniae juramentum. Nulli ergo omnino hominum . . . hanc paginam nostrae protectionis, confirmationis, inhibitionis et concessionis infringere, etc. Datum Laterani, V Id. Martii, pontificatus anno sexto. Proposuisti nobis, fili abbas, in nostra praesentia constitutus, quod cum ecclesia tua multas in emphyteusim possessiones locaverit, et is, qui taliter illas recepit, eidem ecclesiae velit dimittere, pro suorum remedio peccatorum, ut finito tempore ad ecclesiam revertantur, nepotes vel propinqui ejus, illas invadunt, et quandiu aliquis fuerit de progenie illa superstes, easdem possessiones reverti ad ecclesiam non permittunt. Nos igitur, gravamini Ecclesiae tuae paterna volentes sollicitudine providere, auctoritate praesentium inhibemus, ut nulli liceat occasione constitutionis ipsius, quam, utpote factam contra canonicas sanctiones irritam reputamus, possessiones ejusdem ecclesiae detinere, sed libere ad ipsam ecclesiam prout ad eam pertinent revertantur. Statuentes, ut si illi, qui possessiones aliquas a tua ecclesia taliter receperunt, ipsi voluerint ecclesiae derelinquere, vel in ultima voluntate legare, liberam habeant potestatem. Nulli ergo . . . hanc paginam nostrae constitutionis et inhibitionis infringere, etc. Dat. Laterani, Kal. Martii. Devotionis vestrae merita promerentur, ut in quibus honeste possumus favorem vobis apostolicum impendamus. Vestris igitur precibus annuentes, auctoritate vobis praesentium indulgemus, ut, si aliquis vestrum, vel successorum vestrorum, tempore obierit interdicti, ad ejus exsequias die depositionis ipsius campanam unicam tunc pulsetis, ita quod nec multum sit intervallum, nec pulsatio sit prolixa, cum hoc ipsum in Autissiodorensi civitate monasterio Sancti Juliani per dioecesanum episcopum sit indultum, et id ipsum cathedralis sedes observet. Nulli ergo, etc. Dat. Laterani, XII Kal. Aprilis, anno sexto. Mediator Dei et hominum, Deus homo, Christus Jesus , apostolicae sedis primatum in beato Petro apostolorum principe stabilivit, qui et ante passionem suam inquit ad ipsum: Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam, et quodcunque ligaveris super terram erit ligatum et in coelis, et quodcunque solveris super terram, erit solutum et in coelis . Et circa passionem suam dixit eidem: Simon, Satanas expetivit vos ut cribraret sicut triticum; sed ego pro te rogavi ut non deficiat fides tua, et tu aliquando conversus confirma fratres tuos . Et, post passionem suam, vocabulo tertio repetito praecepit: Simon Joannis, diligis me plus his? Pasce oves meas ; non distinguens inter has oves et illas, ut ab ovili Christi se sciat esse penitus alienum, qui beatum Petrum recusat habere pastorem, et qui claves ejus contemnit, ipse sibi regni coelestis januam intercludit, nec Satanae potest cribrum effugere, qui per eum renuit in fide catholica confirmari. Nos igitur, qui, licet indigni, beato Petro successimus in apostolatus officio, per quod facti sumus sapientibus et insipientibus debitores, de tua salute solliciti, decrevimus te per venerabilem fratrem nostrum, J . . . Colocensem archiepiscopum, virum utique litteratum, providum et honestum, cui vices nostras in hac parte commisimus, visitare; quatenus te, corpore quidem a nobis remotum, sed mente propinquum, in orthodoxa fide confirmet, et a te, nomine nostro, spiritualem obedientiam et reverentiam recipiens corporalem, ad apostolicum ovile reducat, in quo post Christum, praecipuum et primum pastorem, beatus Petrus secundarius et secundus pastor existit. Monemus igitur nobilitatem tuam attente et hortamur, per apostolica scripta mandantes, quatenus praefatum archiepiscopum vice nostra benigne recipias et honores, ejusque salubria monita et mandata studeas humiliter adimplere, ut sic in arca receptus diluvium non incurras, et nos ad honorem et profectum tuum debeamus efficaciter aspirare. Dat. Laterani, XI Kal. Aprilis. In eumdem modum scriptum est archiepiscopis, episcopis et baronibus per Serviam constitutis. Mediator Dei, etc., in eumdem modum usque debitores, de salute nobilis viri, W . . . Meganippani Serviae, et tam praelatorum ecclesiae quam nobilium terrae, imo et omnium morantium in Servia, solliciti, per te ipsos decrevimus visitare. Ideoque fraternitati tuae, de qua plenam fiduciam obtinemus, in hoc vices nostras auctoritate praesentium committentes, per apostolica tibi scripta mandamus, quatenus accedens personaliter in Serviam, Meganippanum ipsum, praelatos et nobiles universos, in orthodoxa fide confirmes, et ab eis juratoriam recipias cautionem, quod nobis et successoribus nostris, sanctaeque Romanae apostolicae sedi, bona fide curabunt de caetero in spiritualibus obedire, recipiensque ab eis reverentiam corporalem, illos, auctoritate nostra suffultus, et obedientiae vinculo, quo videbantur patriarchae Constantinopolitano teneri, denunties penitus absolutos, quia, cum ipse debitam nobis obedientiam non impendat, nec ipsi demeritam sibi tenentur reverentiam exhibere. Datum Laterani, ut supra. Scriptum est super hoc regi Ungarorum illustri. Ideoque discretioni tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus, si ipsi mandatum nostrum neglexerint adimplere, tu partibus convocatis . . . , quod justum fuerit, appellatione remota, faciens . . . , per censuram ecclesiasticam. Datum Laterani, ut supra. Ex parte dilecti filii nostri nobilis viri . . . judicis Turritani, fuit propositum coram nobis, quod cum Pisani quamdam Turritanam provinciam invasissent, tunc fratri eidem judici Turritano quam plurima damna gravia intulerunt. Cumque postmodum cum eis componere voluisset, illi sub spe pacis et confoederationis praetextu, castrum de Monte Cossiano, contra juramentum proprium venientes, invadere praesumpserunt; et ablatis omnibus bonis ejus . . . uxorem ipsius in Kalarim duxere captivam, ubi, sicut Domino placuit, exspiravit. Insuper, nobilis vir . . . . Kalaritanus judex, ad cujus manus devenerat castrum ipsum, praedictum judicem graviter molestabat. Cumque postmodum venerabilis frater noster, Pisanus archiepiscopus, in Sardiniam accessisset, ut discordantes ad concordiam revocaret, a Kalaritano judice castrum ipsum, et a judice Turritano quaedam alia pignora, in manu sua de partium voluntate praecepit. Sed antequam procederetur ad pacem, idem Turritanus castrum memoratum invasit, quod quia restituere noluit archiepiscopo repetenti, ille in eum excommunicationis sententiam promulgavit. Caeterum post aliquantulum temporis spatium idem judex Turritanus in lecto aegritudinis constitutus; ut poenitentiam acciperet de commissis et absolutionis beneficium obtineret, bonae memoriae Turritanum archiepiscopum, praedecessorem tuum, et . . . . . Surranum episcopum, ad suam fecit praesentiam evocari; sed antequam optatam eorum copiam habuisset, viam fuit universae carnis ingressus, et extra coemeterium ecclesiae tumulatus. Quia vero nobis non constat de praemissis, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus inquiras super iis diligentius veritatem, et si tibi constiterit quod in eo poenitentiae signa praecesserint, cum ex hoc credendus sit apud Dominum absolutus, ut Ecclesia judicio divino concordet, defuncto, cum poenitentiali psalmo, oratione solita, et aspersione aquae benedictae, a fratre ipsius condigna satisfactione recepta, beneficium absolutionis impendas; sicque illi poteris sepulturam ecclesiasticam exhihere; provisurus attentius, ut constitutionem, quam super hoc olim de consilio fratrum nostrorum edidimus, diligenter observes. Datum. Ad nostram noveris audientiam pervenisse, jurasse te olim ad instantiam Pisanorum, ut si quando eorum aliquis super debito quolibet, vel bullatas litteras, vel publicum exhibuerit instrumentum extunc infra viginti dies ei satisfieri facias, juxta quod instrumentum continet quod inducit. Tu igitur, timens ne contra hujusmodi venias juramentum, non solum laicos, sed clericos, et ecclesias, et venerabiles fratres et coepiscopos nostros, in Turritana provincia constitutos, juris ordine praetermisso, compellis Pisanis solvere quaecunque ab eis duxerint postulanda, dum tamen super hoc, vel litteras sigillatas, vel publicum exhibeant instrumentum; sicque contingit ut et multa indebita, et quaedam credita, bis vel ter, cum usuris gravissimis exsolvantur. Cum igitur per hujusmodi juramentum tibi nihil penitus accreverit potestatis, nec Pisani potuerint clericos aut ecclesias tuae subjicere ditioni, ut coram te debeant contra jus canonicum conveniri, nobilitatem tuam monemus et exhortamur attentius, et per apostolica scripta tibi mandamus, quatenus occasione hujusmodi viros ecclesiasticos de caetero non molestes, ne dum vis placare Pisanos Deum offendas, et incurras apostolicae sedis offensam, quae hoc non posset aequanimiter tolerare. Datum. Sane, cum diutius in se ipsa divisa, et hostes caeteros exterius perpessa fuerit, et familiares interius inimicos, satisque jam sit meminisse malorum, ad tollenda ea quae scandalum generant, et plantanda quae pacis pariunt incrementum, diligentiam impendere tenemur sollicitam, et sollicitudinem diligentem. Verum, quia id non possumus personaliter, adimplere venerabili fratri nostro . . . . . . . Turritano archiepiscopo, cujus honestatem et prudentiam sumus in multis experti, de ipsius discretione confisi, duximus committendas. . Dudum ergo majore Coloniensis ecclesiae praepositura vacante, cum ad tractandum de substitutione praepositi canonici convenissent in duas partes, eorum fuere vota divisa; quibusdam sanctorum apostolorum praepositum, aliis autem praepositum Sancti Georgii, ad praeposituram eligentibus memoratam; missisque propter hoc nuntiis ad apostolicam sedem, de ipsorum assensu, ad dilectos filios, A . . . de Lacu, J . . . . de Claustro, et J . . . de Valle Sancti Petri in Herterbarch , abbates, sub ea forma commissio est obtenta, quod, auditis quae praeponerentur hinc inde, si de partium procederet voluntate, diffinitivam sententiam promulgarent, alioquin causam sufficienter instructam ad nostram remitterent audientiam, statuentes partibus terminum competentem, quo per se vel responsales idoneos ad apostolicam sedem accederent, sententiam recepturae. , partibus festum Beati Michaelis, tunc proximo futurum, veniendi ad sedem apostolicam terminum praefigentes, quem praepositus Sanctorum apostolorum, allegans quod terminus tam prolixus dispendium ecclesiae generarat, ad festum Sancti Servatii breviavit. ; sed venerabilis frater noster. . . . . . Coloniensis archiepiscopus ejus absentiam excusavit, asserens eum captum, arrepto itinere ad sedem apostolicam veniendi, a nobili viro, W., Juliacensi comite, detineri. Nos autem, ne aliquid disponere in ejus praejudicium videremur, per dilectos filios . . . . . Praepositum Sancti Gereonis, et B. concanonicum suum, mandavimus ad festum resurrectionis Dominicae sub peremptorio partem utramque citari. Qui, sicut ex litteris ipsorum accepimus, Sanctorum apostolorum praepositum viva voce, praepositum vero Sancti Georgii per litteras et nuntios, pariter citaverunt, qui, citatione recepta, se scripsit ad sedem apostolicam accessurum. Verum, cum nec ad terminum, nec ultra terminum, etiam per octo hebdomadas exspectatus, venerit, vel miserit idoneum responsalem, eum reputavimus contumacem, eumdem in expensas legitimas parti condemnantes adversae. Visis igitur attestationibus, et Objiciebatur autem praeposito Sancti Georgii minor scientia, defectus aetatis, et quod in minoribus erat ordinibus constitutus. Unde, cum praepositurae illi esset archidiaconatus annexus, non erat ei dignitas conferenda, ratione cujus cogebatur infra praefixum a canonibus spatium in diaconum promoveri. Proponebatur autem pro altero, quod vir erat aetate, scientia et moribus commendandus. Unde, meliori ducti zelo propter hoc electores ipsius in eum se confessi fuerant convenisse, nec solum sui, sed quidam alterius etiam electores, eum prudentiorem esse, praesertim in spiritualibus, asserebant, quamvis alium magis utilem, maxime circa temporalia propter potentiam, fuerint protestati. Contradictores, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, compescentes. Quod si non omnes his exsequendis possent pariter interesse, duo eorum ea nihilominus adimplerent. Delegati vero partes ad suam praesentiam citaverunt, coram quibus fuit pro jam dicto praeposito Sancti Georgii allegatum, quod sub eorum non tenebatur examine litigare, cum unus ipsorum adversario suo esset proxima consanguinitate conjunctus, alius vero, concanonicus ejus, nimia sibi familiaritate constrictus; unde, tanquam suspectos illos recusans, ad nostram audientiam provocavit, recusationes hujusmodi coram nobis se asserens probaturum. Ipsi vero interpositae appellationi minime deferentes, testes alios super defectu aetatis et ordinis receperunt, quorum depositionibus publicatis, contra saepedictum praepositum Sancti Georgii diffinitivam sententiam protulerunt, electionem alterius confirmantes. Idem autem praepositus ad praesentiam nostram accedens, causam eamdem sub certa forma obtinuit delegari, secundum quam tamen non exstitit aliquatenus in ipsa processum, sed post reditum ejus, cum in die festo Pentecostes, occasione dissensionis hujusmodi, gravis esset tumultus in clero ac populo suscitatus, compulsae sunt partes ad sedem apostolicam iterum laborare. Saepedictus ergo praepositus Sancti Georgii per se ipsum, praepositus vero sanctorum apostolorum per procuratorem idoneum, nostro se conspectui praesentavit, quibus in auditorio nostro plenam concessimus audientiam et benignam. Praefatus autem praepositus Sancti Georgii memoratam sententiam, aut irritam esse, aut irritandam fore dicebat, allegans appellationem suam fuisse canonicam, propter duas recusationes praedictas, et inordinatum fuisse delegatorum processum, propter duas praecipue rationes, quia videlicet delegati testes de novo super defectu aetatis et ordinis, contra juris formam, postquam fuerat coram primis judicibus omnino conclusum, et contra commissionis nostrae tenorem, qua fuerat expressum, ut procederent contra eum, si defectus oppositus, aut esset notorius, aut per jam acta probatus, recipere praesumpserunt. Unde, cum, ex eo quod, testes fuerunt super utroque defectu recepti, constaret ipsum non esse notorium, et attestationes praescripto modo receptae sibi de jure praejudicare non possent, petebat, quod, non obstante praedicta sententia, sua confirmaretur electio, contra quam nihil canonicum erat sufficienter ostensum, sed nec praepositus Sanctorum apostolorum poterat ei defectus objicere memoratos, cum eum in alia ecclesia jam praepositum inter Colonienses priores approbando receperit, cessante prorsus hujusmodi quaestione. Ad haec autem pars respondit adversa, quod recusationes praedictae legitimae non fuerunt, quoniam altera fuit falsa, et reliqua fuit frivola, cum delegati nepos illius, qui, tanquam suspectus, consanguinitatis recusabatur obtentu, nepotem praepositi Sanctorum apostolorum solemniter duxerit in uxorem, et liberos genuerit ex eadem, contra quorum conjugium, licet aliquando fuerit de consanguinitate propositum, nondum tamen erat Ecclesiae judicio retractatum. Alterum vero de jure suspectum illa familiaris amicitia non reddebat, quod videlicet in quadam ecclesia fuerat decanus, in qua praepositus Sanctorum apostolorum, fuerat canonicus, et quod ad sua negotia pertractanda tanquam amicum eum consueverat quandoque vocare, cum judex non inimicus esse debeat sed amicus. Porro, qualescunque fuerint recusationes hujusmodi, noluit tamen eas coram arbitris communiter electis probare, secundum quod pariter dictant jus canonicum et civile, quod non in favorem illius, qui causa frustratoriae dilationis nititur declinare judicium, sed eidem est potius introductum, contra quem malitiose molitur judicium declinare, cum non sit hominum malitiis indulgendum. Testes autem ad probandum defectum aetatis et ordinis non ideo receperunt, tanquam non esset notorium impedimentum utrumque, sed eos ad majorem cautelam ex super abundanti recipere decreverunt. Unde, cum judex non secundum unam tantum probationis speciem animi sui motum informet, si etiam testes illos delegati minus provide recepissent, propter evidentiam tamen notoriam legitime processerunt, praesertim cum propter haec non fuerit appellatum. Caeterum, contra sententiam replicabatur eorum, quod, cum coram primis judicibus contra electionem saepedicti Sanctorum apostolorum praepositi fuisset objectum, quod ejus electio praesumpta fuerat contra canonicas sanctiones, quibus cautum est evidenter ut tunc alter de altera eligatur ecclesia, cum in ea, quod tamen vix creditur, nullus idoneus invenitur, idem praepositus, qui non erat de corpore cathedralis ecclesiae, in qua multi reperiebantur idonei, contra duarum pene partium voluntatem, quae suo privilegio renuntiare nolebant, ad praeposituram ipsius in earum praejudicium non debebat assumi, praesertim cum, juxta statuta canonica, non posset praeposituram cui alligatus erat dimittere absque sui auctoritate pontificis, et ad aliam se transferre. Sed responsum est econtrario, quod electores praepositi Sancti Georgii, pro eo quod ipsum elegerant infra ordinem, et aetatem, in poenam inciderant constitutionis canonicae in Lateranensi concilio promulgatae, per quam hujusmodi praesumptores decernuntur, et electionis ea vice potestate privati per triennium, et a beneficiorum suorum perceptione suspensi, unde penes alios eligendi duntaxat noscitur remansisse potestas, qui extraneum eligendo juri suo generaliter omnes renuntiare quiverint, praesertim cum nullum de praedictis praesumptoribus eligere debuissent. Verum, haec ratio poterat forte locum habere, si praedictus praepositus Sancti Georgii prius fuisset electus, sed econtra praesumitur quod alius prius a prioribus electus fuisset, qui prius debebant, secundum ordinem, nominare. Ideoque, si vel mistim electi fuerunt, nondum illi fuerant eligendi potestate privati, quando in eorum praejudicium isti extraneum eligere praesumpserunt, sed nec illud de jure valebat, quod in commissione nostra fuerat sine conditione mandatum, ut si vel unus uni de tribus obstaret defectibus, alterum confirmarent, cum illud tacita fuerit veritate subreptum, nec nos intelligebamus exceptiones legitimas exclusisse, quae poterant, vel in personam objici, vel in factum. Nos igitur, super iis et aliis, quae partes in auditorio nostro proponere curaverunt, cum fratribus nostris deliberavimus diligenter, et, quoniam, praeter alias rationes, ex eo etiam non immerito movebamur, quod ex hac dissensione grave scandalum imminebat, cum uni de duobus electis plures de canonicis irrevocabiliter adhaererent, quibus et metropolitanus tota intentione favebat, alterum vero majores sine revocatione fovebant, quibus et priores Colonienses suum praestabant ex toto favorem, electionem unius praecipue propter defectum aetatis, qui quantus electionis tempore fuerit ex inspectione corporis perspicue monstrabatur, et propter defectum ordinis, quem electionis suae tempore confessus est habuisse, cum postea fuerit in subdiaconum ordinatus; electionem autem alterius, praesertim propter contradictionem multorum volentium de idoneis corporis sui membris praefici sibi caput, et propter contradictionem archiepiscopi praedicti, qui non consentiebat ecclesiae suae privilegio derogari, auctoritate apostolica decrevimus irritandam. Ne vero contingat Coloniensem ecclesiam ex iterata dissensione gravius conturbari, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus capitulum ipsius ecclesiae ad electionem canonicam et concordem moneatis attentius, et efficaciter inducatis, qualiter si forte, quod absit! provenire non poterit infra mensem, extunc, auctoritate nostra suffulti, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, personam idoneam eis in praepositum praeficere studeatis. Contradictores, etc. Quod si non omnes his exsequendis potueritis, aut volueritis interesse, duo vestrum, etc. Datum Laterani, V Id. Aprilis. Cum olim dilectus filius, W. . . Gervasii, subdiaconus, ad sedem apostolicam accessisset, ipsi restitutionem canonicae Xanctonensis, qua injuste fuerat spoliatus, humiliter postulanti, et . . . . . . Alnisiensi archidiacono, subdiacono nostro, eidem super hoc pro Xanctonensi ecclesia resistenti, dilectum filium nostrum, P. tituli Sanctae Caeciliae presbyterum cardinalem, concessimus auditorem, qui, cum ea quae hinc inde proposita fuerant nobis plene et fideliter retulisset, cognito ipsum eadem canonica praetermisso juris ordine destitutum, et a bonae memoriae Lucio papa, praedecessore nostro, postmodum sententialiter restitutum, sicut ipse probabat per ejusdem litteras, quas super hoc in medium ostendebat, de consilio fratrum nostrorum, ejusdem praedecessoris nostri sententiam circa restitutionem ipsius decrevimus exsecutioni mandandam, salvis tamen in aliis exceptionibus ecclesiae memoratae legitimis, si quas contra eum ejusdem ecclesiae canonici opponendas ducerent et probandas; praecipientes episcopo, decano et capitulo Xanctonensibus, ut eumdem subdiaconum tanquam canonicum suum plenarie restitutum, in canonicum et fratrem reciperent, et fraterna eum charitate tractarent, eidem stallum chori et locum capituli, sublato appellationis diffugio, assignantes; nihilominus, venerabili fratri . . . . . episcopo, et dilecto filio . . . decano Pictaviensi, per scripta nostra mandantes, ut, si nollent super hoc mandatum apostolicum adimplere, ipsi eos ad id, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam cogere non differrent. Cumque memoratus subdiaconus jam dictis . . . . episcopo, decano et capitulo Xanctonensibus, tam nostras quam exsecutorum litteras praesentasset, ipsi, spreto mandato apostolico et admonitionibus eorumdem, cujusdam frustratoriae appellationis praetextu, cum ipsa in litteris esset inhibita, ipsum recipere contempserunt; quare praenominati exsecutores, tam eorum ecclesiam quam personas contradicentium et non expresse consentientium, supposuerunt ecclesiastico interdicto, sicut eorum litterae nobis exhibitae continebant, qui sententiam parvipendentes eamdem, in contemptum apostolicae sedis et nostrum, nihilominus divina praesumunt officia celebrare. Quoniam igitur ferro abscindenda sunt membra, quae fomentorum non sentiunt medicinam, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus, quatenus interdictum ipsum, remoto cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, faciatis inviolabiliter observari. Quod si forsan, quod non credimus, observare noluerint, sed potius contumaciter duxerint resistendum, vos, ipsos, omni appellatione et contradictione remota, excommunicationis vinculo innodetis, et excommunicatos tandiu faciatis publice nuntiari, donec et praefatum W. subdiaconum, per nos sententialiter restitutum, duxerint admittendum, et ad nostram praesentiam cum vestrarum litterarum testimonio accedentes, nobis de suo contemptu et contumacia satisfecerint competenter. Nullis litteris obstantibus harum tenore tacito, etc. Quod si non ambo . . . tu, frater archiepiscope, etc. Datum Laterani, XVIII Kal. Februarii, pontificatus nostri anno sexto. Credebamus hactenus quod sapientia regnaret in senibus, et ornaret prudentia litteratos; sed in te jam, quod dolentes didicimus, econtrario experimur, quod in senio desipis, qui tempore sapueras juventutis, et multae litterae ad insipientiam te adducunt. Nunquid etenim non legisti, quod crimen ariolandi est nolle acquiescere, et scelus idololatriae nolle obedire? Nunquid similiter non legisti, quod obedientia victimis antefertur? Ut nunc, obedientiae semita derelicta, scienter ad inobedientiae devia declinaris, et malueris contra stimulum calcitrare, quam statutis Ecclesiae Romanae parere? Nunquid non nosti quod venerabilis frater noster, S. archiepiscopus Maguntinus, pallium ab Ecclesia Romana recepit? Nunquid te latuit, quod publice dictum fuit, ut nunc, sicut accepimus, litteras, quas ipsi concessimus, asseras esse falsas, sicque tacite saltem defendas illas improvidus, quae ad perhibendum testimonium falsitati sunt a falsariis impetratae? An nostrum fortasse praesumis judicium reprobare, judicando de nobis, qui a nobis es potius judicandus? An oblitus fortasse es illius, quod saepe non solum legisti sed etiam docuisti, quod servus suo domino stat aut cadit, et qui nos judicat Dominus est, et instar est sacrilegii de judicio principis judicare? Quamvis, etsi ab hujusmodi liberi simus ex collata nobis coelitus potestate, prompti tamen ex apostoliea humilitate fuerimus sufficientes super his reddere rationes. Licet igitur in poenam tuam gravius procedere de jure possemus, volentes te tamen ad obedientiam revocare, per apostolica tibi scripta mandamus et districte praecipimus, quatenus reversus ad mentem, ad praedicti archiepiscopi reverentiam celeriter et humiliter redeas, et in ipsa firmiter et devote persistas; alioquin, noveris nos eidem archiepiscopo mandavisse, ut, nisi infra mensem post susceptionem praesentium impleveris quod mandamus, extunc te, sublato appellationis obstaculo, auctoritate nostra suffultus, omnibus ecclesiasticis beneficiis spoliare procuret, et ea personis idoneis faciat assignari. Ideo autem graviter te corripimus, et utinam efficaciter corrigamus! quia dolemus te conversum esse in arcum perversum, de quo apostolica sedes aliud cogitavit. Datum Laterani, IV Id. Aprilis. Quod vobis subtrahimus nostrae salutationis alloquium, et apostolicae benedictionis gratiam denegamus, non duritiae nostrae, sed illorum contumaciae potius imputetis, qui elegerunt magis sententiam excommunicationis incurrere, quam mandatis apostolicis obedire. Sane, universitatem vestram credimus meminisse, qualiter super discordia Ecclesiae Maguntinae dolentes, causam ipsius venerabili fratri nostro, G. episcopo Praenestino, apostolicae sedis legato, duximus committendam; qualiter ipse in mandati nostri exsecutionem procedens, electionem factam de venerabili fratre nostro, S. archiepiscopo Maguntino, curaverit confirmare, et nos tandem ratum habentes quod factum fuerat ab eodem, archiepiscopo ipsi pallium duximus concedendum. Meministis etiam, qualiter vos mandaverimus eidem archiepiscopo reverentiam et honorem debitum exhibere, exsecutionem mandati nostri caeteris exsecutoribus committentes, qui vos ad illud cogerent exsequendum. Verum, quia nondum ad ipsius archiepiscopi reverentiam accessistis, universitatem vestram monemus, et per apostolica vobis scripta districte praecipiendo mandamus, quatenus ad civitatem et ecclesiam Maguntinam admittatis eumdem, et reverentiam ei debitam exhibentes, contra molestatores suos ei potenter et viriliter assistatis, nec impediatis quominus liberam administrationem ejusdem Ecclesiae tam in spiritualibus quam in temporalibus valeat exercere. Alioquin, praeter districtionem, quam exsecutores nostri jam exercuerunt in aliquos vestrum et inposterum exercebunt, poteritis non immerito formidare, ne sedes archiepiscopalis, propter inobedientiam vestram, ad locum aliquem in quo sint obedientiae filii, transferatur. Datum Laterani, V Id. Aprilis. Cum, juxta legitimas sanctiones, non teneat accessorium ubi non tenuerit principale, firmitatem sortiri non debet, quod Warmaciensis episcopus in ecclesia Maguntina praesumpsit, in qua temere se intrusit, cum postulatio ejus a nobis admissa non fuerit, et intrusio sacris sit canonibus inimica. Ideoque, fraternitati tuae auctoritate praesentium indulgemus, ut quidquid in donationibus, concessionibus, vel aliis, tam in ecclesia Maguntina quam aliis ejusdem dioeceseos, dictus episcopus attentavit, sublato appellationis obstaculo, in irritum revoces, vel denunties potius non tenere. Nulli ergo . . . concessionis, etc. Dat. ut, supra. Ad hoc onus pastoralis officii suscepisti, ut oves Christi, cujus es ministerio deputatus, verbo pascas pariter et exemplo, qui, cum eas Scripturae paveris sacrae pane, vere valeas dici pastor. Ideoque fraternitatem tuam per apostolica scripta monemus, quatenus ad officium tuum spectes, dioecesim visites Maguntinam, ut et parvulis lac potum tribuas, et solidum cibum provectis apponas. Ne autem corrumpat fermenti modicum totam massam, et inficiat ovis morbida totum gregem, si quos in ea inveneris simoniace institutos, ipsos, sublato appellationis obstaculo, canonice punias, et si fuerint spoliandi post canonicam destitutionem illorum, eorum beneficia personis idoneis facias assignari. Praeterea, tam subditos quam praelatos super excessibus suis canonice corrigas, et haereses pullulantes studeas penitus confutare. Datum Laterani, V Id. Aprilis. Tuae devotionis merita promerentur, ut in quibus honeste possumus favorem tibi apostolicum impendamus. Eapropter, dilecte in Domino fili, tuis precibus annuentes, personam tuam cum omnibus bonis suscipimus, etc., in modum protectionis, auctoritate tibi praesentium indulgentes, ne quis in te vel terram tuam excommunicationis vel interdicti sententiam, absque manifesta et rationabili causa, proferre praesumat. Semper etiam admonitio canonica praemittatur, nisi fuerit talis excessus, qui judiciarium ordinem non requirat. Concedimus insuper ut, quoties te gravari praesenseris, libere tibi liceat sedem apostolicam appellare. Quod si quisquam in te vel terram tuam, post appellationem ad nos legitime interpositam, sententiam aliquam duxerit promulgandam, eam decernimus nullam esse. Tandiu autem indulgentiam nostram robur obtinere volumus firmitatis, quandiu nobis et Ecclesiae Romanae obediens fueris et devotus. Nulli ergo protectionis et concessionis, etc. Datum Laterani, III Id. Aprilis. Cum a nobis petitur quod justum est et honestum, tam vigor aequitatis, quam ordo exigit rationis, ut id per sollicitudinem officii nostri ad debitum perducatur effectum. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus inclinati, donationem, quam vobis fecit bonae memoriae . . . . . Ebroicensis episcopus, qui videlicet ecclesiam Sancti Albini de Crovill. cum capellis et pertinentiis suis, vobis pia liberalitate concessit, sicut sine pravitate provide facta est, et in ejus authentico plenius continetur, vobis et per vos ecclesiae vestrae, auctoritate apostolica confirmamus, et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc. Datum Laterani, IV Non. Martii, anno sexto. Solet annuere, etc., usque assensu; concessionem praepositurae ecclesiae Sancti Petri de Maguntia tibi a venerabili fratre nostro . . . . . . . Praenestino episcopo, apostolicae sedis legato, de assensu venerabilis fratris nostri, S. Maguntini archiepiscopi, collatae, sicut canonice facta est, auctoritate tibi apostolica confirmamus, etc. Nulli ergo, etc. Datum Laterani, V Id. Martii. Exspectavimus hactenus et speravimus, quod provincia Lombardiae, tanquam hortus irriguus et vinea gratiosa, fructus germinaret acceptos; sed, quod dolentes referimus, pro uvarum dulcedine propinavit amaritudinem labruscarum, et pro rosarum odore fetorem papaverum exhalavit. Olim siquidem, Pharao, rex Aegypti, caeteris servituti subactis, sacerdotes suos et possessiones eorum non solum servavit in pristina libertate, sed etiam alimoniam eis de publico ministravit, et rex Persidae, Artaxerxes, universis sacerdotibus, levitis, cantoribus, janitoribus, nathinaeis, et ministris domus Dei, vetuit vectigal, tributum et annonam imponi. Vos autem, sicut frequenter accepimus, in opprobrium et gravamen tam ecclesiarum quam etiam clericorum, non causas ut causas assumitis; ut eis collectas aut tallias imponatis, turpibus ipsos angariis opprimentes, quas si forsitan solvere vel subire noluerint, aut bannitis eosdem, ut exponantur incursibus malignorum, aut usum eis tam rerum quam officiorum communium interdicitis, aut aliter ad praedicta trahitis violenter, ut, inevitabili quasi necessitate compulsi, satisfaciant vel inviti. nec unquam, sine mandato sedis apostolicae speciali, contemptores hujusmodi absolutionis beneficium consequantur, donec, satisfacturi plenarie in personis propriis, apostolico se conspectui repraesentent. Constitutiones insuper et sententias, quae ab ipsis excommunicatis, vel de ipsorum mandato, fuerint promulgatae, decernimus irritas et inanes, nullo unquam tempore valituras. Quia vero fraus et dolus cuiquam patrocinari non debent, nullus vestrum vano decipiatur errore, ut infra tempus regiminis sustineat anathema, quasi post illud ipse non sit ad exhibendum satisfactionis debitum compellendus. Nam et ipsum qui satisfacere recusavit, et successorem ipsius, nisi satisfaciat infra mensem, manere decernimus ecclesiastica districtione conclusum, donec ecclesiae congrue satisfaciat, cum succedat in onere qui substituitur in honore. Ut autem civitas illa, quae mandato nostro restiterit, sentiat manus nostras in se durius aggravandas, cives ipsius, cum suis mercimoniis ad nundinas accedentes, mandabimus usque ad satisfactionem debitam detineri. Datum Laterani, XVI Kal. Maii. Tacti sumus dolore cordis intrinsecus et gravi moerore turbati, quod inter vos vix hactenus aliqui sunt reperti, qui murum pro domo Domini se opponant, et, tanquam turris David contra Damascum erecta, resistant viriliter his qui Ecclesiam pretioso sanguine Christi redemptam moliuntur omnimodis ancillare. Licet enim potestates, consules et consiliarii Lombardiae vos et ecclesias, ac clericos vestros multipliciter aggravaverint, neminem tamen vestrum audivimus ipsis pro defensione suae ecclesiae restitisse, sed tanquam canes muti, non valentes latrare, maluistis vestras ecclesias ancillari, quam pro ipsarum libertate tuenda subire tribulationes, angustias et pressuras. Monemus igitur discretionem vestram, consulimus et exhortamur, per apostolica vobis scripta, in virtute obedientiae, districte praecipiendo mandantes, quatenus, murum vos pro Ecclesia Dei deinceps opponentes, non permittatis vos ipsos, ecclesias vel clericos vestros exactionis onere aggravari, cum parati simus vobis in necessitatibus vestris patrocinium apostolicum impertiri. Nos enim dilectis filiis, potestatibus, consulibus et consiliariis Lombardiae, tam praesentibus quam futuris, sub obtestatione divini judicii districte dedimus in mandatis, ut, a praedictis injuriis penitus abstinentes, clericis et ecclesiis nullatenus onera exactionum imponant. Alioquin, cum et Lateranense concilium, etc., in eumdem fere modum usque in finem. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus ipsam sententiam nuntietis, et mandare curetis ab omnibus inviolabiliter observari. Datum, ut supra. Olim dilectus filius, nobilis vir, N., princeps Norwalliae, a nobis humiliter postulavit, ut de concessione nostra liceret eidem filiam nobilis viri. . . . . . . principis Insularum, quam se subarrhasse scribebat, ducere in uxorem, etc. In eumdem fere modum, sicut in Regesto secundi anni, mense Decembri usque poterit copulare. Partibus itaque in praedictorum judicum praesentia constitutis, sicut ipsi per suas nobis litteras intimarunt, eis per testes constitit evidenter, quod puella, completis octo annis, a L. principe Norwalliae, tam suo quam suorum consensu parentum, subarrhata fuerat, sed, eo ex necessitate traducere differente, a patruo sine suo consensu postmodum desponsata, qui, ea nequaquam carnaliter cognita, viam fuerat universae carnis ingressus. Unde, ipsi judices, communicato prudentum virorum consilio, puellam eamdem a L. praedicto, Norwalliae principe, sententialiter concesserunt auctoritate apostolica desponsari, ne discordia inter illos olim exorta, nunc autem sopita, iterum oriatur, sicut nobis per suas litteras intimarunt. Nos igitur eorumdem sententiam, nisi aliud rationabile quid obsistat, ratam et firmam habentes, praesentium vobis auctoritate mandamus, quatenus ipsam faciatis, appellatione remota, per censuram ecclesiasticam inviolabiliter observari. Nullis litteris veritati, etc. Quod si non omnes . . . . duo, etc. Inter illa, quae nobis per tuas litteras intimasti, super tribus articulis, de quibus praecipue dubitabas, nostrum postulasti responsum, timens ne Veneti tanquam fatui renuant absolutionis beneficium obtinere, quodque te nolint tanquam apostolicae sedis habere legatum, et quod, sicut accepisti pro certo, cum filio. . . . . quondam imperatoris Constantinopolitani, quem ducere secum intendunt, velint in Graeciam proficisci. Nos igitur, tuae discretioni super hoc breviter respondentes, per apostolica tibi scripta mandamus, quatenus nisi juxta formam, quam tibi per litteras alias dignoscimur expressisse, absolutionem acceperint, et promiserint firmiter, ne contra Christianos arma movere praesumant, teque receperint et tractaverint tanquam apostolicae sedis legatum, obedientes tibi humiliter et devote, tu, ne illorum videatis nequitiae consentire, illorum exercitum, tanquam reprobatum a Domino, et elongatum ab ejus benedictionibus, derelinquens, versus Hierosolymam dirigas iter tuum. Cum Francis autem, si sequi voluerint perfidiam Venetorum, secure procedas, et super absolutione baronum, si forte successores vel haeredes suos noluerint obligare, provide facias, quod tibi Deus dignabitur inspirare. Datum Laterani, XI Kal. Maii. Solet annuere, etc., usque assensu; ecclesias et personas vestras, etc., in modum protectionis. Ad indicium autem hujus a sede apostolica protectionis obtentae, duae librae cerae nobis gratis oblatae, nobis et successoribus nostris ab ipsa ecclesia annis singulis persolventur. Nulli ergo, etc. Datum Laterani, XI Kal. Maii. In eumdem modum . . . . . priori ecclesiae Sancti Jacobi, etc., in modum protectionis. Ad indicium autem, etc. Duae librae cerae, etc. Ex parte venerabilis fratris nostri . . . . ., episcopi, et dilectorum filiorum, praepositi canonicorum, et nobilis viri, A . . . . . potestatis Aretinorum, fuit nobis saepe petitio praesentata, et tam per litteras quam per nuntium supplicatum, ut pro pace civitatis et ecclesiae Aretinae, ac utilitate communi, eis licentiam praeberemus, cathedralem ecclesiam, cum canonicorum residentia, et omni jure ac universis privilegiis suis, ad locum ad quem convenirent ad invicem infra civitatis moenia transferendi. Nos autem, habito cum fratribus nostris diligenti tractatu, petitionem hujusmodi sub eo tenore non duximus admittendam. Quod si forsan eidem Ecclesiae aliam, infra civitatem positam, peterent in unam ecclesiam cathedralem uniri, nobis erat quae Ecclesia ipsi jungi deberet primitus intimandum, et utrum ipsa tantum ad jus pertineret ecclesiae Aretinae, an alii esset subjecta, ut sine illius assensu cui subdita esset non consurgeret in ecclesiam cathedralem. Praeterea, exponendam erat nobis privilegium libertatis, juris et honoris augmentum, quod eadem ecclesia consequeretur ex hujusmodi unione, ut, super omnibus per eorum relationem instructi, discerneremus melius quid amplius expediret. Ipsi vero, super hoc nostra responsione recepta, nobis humiliter intimarunt, quod ad sedandam discordiam, et inveteratum odium exstinguendum, quod tam ecclesiam Aretinam quam civitatem semper turbavit, ecclesiam Sancti Petri Majoris, cum omni jure et pertinentiis suis, quae habet tam in civitate quam extra, pari voto et voluntate concordi, elegerant uniendam ecclesiae cathedrali , quam sibi, supplicatione devota, in ecclesiam cathedralem a benignitate apostolicae sedis postulavere concedi; firmiter promittentes quod Ecclesiae nominatae, tam in festivitatibus, quam honoribus singulis qui ab aliis civitatibus suis cathedralibus ecclesiis exhibentur, tam a clero quam populo civitatis Aretinae de caetero reverentiam omnimodam et honores constituunt exhiberi, non obstante quod ab eis observatum est hactenus usque ad haec tempora, propter dissidium quod inter civitatem et Ecclesiam jam dictas emersit. Praeterea potestas, cum toto consilio et communi Aretinae civitatis, de mera et consona voluntate, praedictam ecclesiam ab omnibus angariis et exactionibus statuit liberam et immunem omni tempore permanere; jura quoque ac castella episcopatus, et canonicarum Aretinarum honores, cum possessionibus aliis a communi civitatis ipsius ubique manuteneri statuit et defendi. Nos igitur concordiae civitatis et utilitati Ecclesiae providere volentes, praesertim cum dicta ecclesia Sancti Petri sit Aretinae dioecesana lege subjecta, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus abbatem et fratres monasterii memorati monere attentius ac inducere, et si necesse fuerit, per districtionem ecclesiasticam, appellatione remota, compellere procuretis, ut ad hoc quod ecclesia illa cathedrali ecclesiae uniatur, favorem praebeant et assensum, de ipsa prius juxta bonorum virorum arbitrium, competenti recompensatione recepta, praepositumque ac canonicos Aretinos in corporalem possessionem, nullius contradictione vel appellatione obstante, auctoritate apostolica, inducatis, ita quod ad minus quatuor canonici et duo clerici in ecclesia priori permaneant, per quos ei sufficienter et congrue serviatur. Praeterea, eidem ecclesiae super libertatibus et immunitatibus et aliis supra scriptis sufficientissime caveatis, ne super eis aliquo unquam tempore valeat molestari. Datum Laterani, X Kal. Maii. Quam exsecrabile facinus et piaculare flagitium perpetraverint, qui ausu sacrilego manus impias in christum Domini nequiter injecerunt, bonae memoriae C. Herbipolensem episcopum, imperialis aulae cancellarium, crudeliter occidentes, flere libet potius quam referre. Verum, cum divina pietas humanam impietatem excedat, et miserationibus Domini miseriae hominum comparari non possint, cum nolit Dominus mortem peccatoris, sed ut convertatur et vivat, utpote qui patiens et multum misericors est, et praestabilis super malitia, nos qui, licet indigni, vices ejus exercemus in terris, scientes quod majus gaudium est angelis Dei super uno peccatore poenitentiam agente, quam super nonaginta novem justis, qui non indigent poenitentia, quantumcunque hujusmodi deliquerint homicidae, non potuimus tamen nec debuimus poenitentibus aditum veniae denegare, cum noverimus dixisse Dominum per prophetam: Quacunque hora peccator conversus fuerit et ingemuerit, omnium iniquitatum ejus non recordabor. . et Conrado, servientibus suis, ad nostram praesentiam venientes, ac confitentes se praedictum episcopum occidisse, cum de suis excessibus lacrymabiliter poeniterent, et humiliter postularent poenitentiam sibi pro tanta sceleris immanitate a nobis injungi, quia poenitentibus non est misericordiae janua praecludenda, de fratrum nostrorum consilio, dilecto filio, II. titulo Sancti Martini presbytero cardinali, commisimus audiendos, qui, confessione illorum audita, postquam fecit eos nudos in braccis, tortus habentes in collo, coram nobis diebus aliquot in frequentia populorum astare, de mandato nostro talem poenam illis injunxit, ut nunquam de caetero, nisi contra Saracenos, vel ad defensionem vitae suae, armis utantur, varium, grisium, ermelinum, et pannos coloratos non portent, ad publica spectacula non accedant, et conjugati non contrahant post mortem uxorum, eantque, quam cito poterunt, in Hierosolymitanam provinciam, per quatuor annos ibi contra Saracenos Domino servituri. Bodo vero, qui major exstitit, tres vel duos milites, vel unum saltem, in suis expensis secum adducat, et donec ipsi quatuor exsecrabiles homicidae Hierosolymitanum iter arripiant, sicut publice poenitentes, discalceati et laneis induti vestimentis incedant; secundam, quartam et sextam feriam, Quatuor Tempora, vigiliasque sanctorum, in pane et aqua jejunent; tres in anno Quadragesimas, videlicet ante nativitatem et resurrectionem Domini, et post Pentecosten, faciant; carnibus non tantum in eisdem tribus solemnitatibus non vescantur, eaque die qua praedictus fuit episcopus interfectus, sed carnes non comedant in aeternum; orationem Dominicam decantent centies inter diem et noctem, et genuflexiones faciant quinquaginta; corpus et sanguinem Domini, nisi in ultimo mortis articulo, recipere non praesumant. Cum fuerint ultra mare, quartam et sextam feriam, sanctorum vigilias et quatuor tempora , in cibo quadragesimali jejunent, carnes comedant die Dominica et quinta feria tantum, orationem Dominicam dicant, et genuflexiones semper faciant praetaxatas. Quandocunque aliquam Alemanniae civitatem poterunt intrare secure, ad majorem ecclesiam nudi procedant, tantum in braccis, cum torta in collo et virgis in manu, et a canonicis ejusdem Ecclesiae recipiant disciplinam. Si vero quaesitum fuerit cur hoc faciant? dicant se hoc facere pro sceleris perpetratione jam dicti, et quando forte in civitate Herbipolensi poterunt esse securi, in Resurrectione, Pentecoste, Nativitate Domini, ac in solemnitate majoris Ecclesiae, videlicet Sancti Pauliani, exeant civitatem, et tamen nudi, cum braccis tantum, tortam in collo et virgas deferentes in manu, in missae celebratione majoris ad ecclesiam cathedralem accedant, et se ante altare coram episcopo et canonicis prosternentes in terram, petant humiliter et recipiant disciplinam ab eis. Cum autem de partibus redierint transmarinis, ad apostolicam sedem accedant, recepturi consilium et mandatum. Datum Laterani, XIV Kal. Maii. Ex litteris tuae fraternitatis accepimus, quod elationis filio de Sicilia per tuum studium effugato, civitas Messana in devotione nostra et regia fidelitate persistit, quam in hujus devotionis proposito in brevi tota Sicilia, dante Domino, reddita tranquillitate sequeretur. Super hoc igitur, ei a quo bonum omne procedit, quas possumus gratiarum exsolvimus actiones, sollicitudinis tuae studium commendantes, quae non deficit, sed proficit potius in adversis, ita quod, per Dei gratiam, in Philisthaeum illum labiis incircumcisum praevaluit, qui filiorum Israel agminibus exprobrabat. Non est autem tibi vel aliis de constantia sedis apostolicae dubitandum, quae supra firmam petram a Christo petra fundata, nec ventis novit cedere, nec pluviis emolliri, utpote quae notam vitat penitus levitatis. Monemus igitur fraternitatem tuam et exhortamur attente, et per apostolica tibi scripta mandamus, quatenus in nostra et Ecclesiae Romanae devotione persistens, non deficias, sed proficias potius, et cum noveris esse scriptum, finis non pugna coronat , perseveres in finem, ut secundum laborem tuum mercedem accipere merearis. Nos enim, dante Domino, ad honorem et profectum tuum taliter intendemus, quod gaudebis te pro honore sedis apostolicae laborasse. Datum Laterani. Tuae fidei puritatem et constantiam devotionis experti, sine qualibet tibi dubitatione committimus, quae ad honorem apostolicae sedis et nostram, et exaltationem regiam credimus promovenda. Ideoque fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus, quatenus ab universis comitibus, baronibus, civibus, et aliis qui nondum nobis juramentum Balii praestiterunt, illud exigere ac recipere nostro nomine non moreris. Contradictores, etc. Datum Laterani Quantum apostolica sedes pro defensione ac pace regni, ad exaltationem charissimi in Christo filii nostri, F. Siciliae regis illustris, hactenus laboravit, vestra universitas non ignorat. Cum igitur jam pro parte majori videatur Dominus votis nostris annuisse, monemus universitatem et exhortamur attentius, et per apostolica vobis scripta mandamus, quatenus universi qui nondum nobis juramentum balii praestiterunt, illud in manus venerabilis fratris nostri . . . . . . . archiepiscopi Messanensis, ad fidelitatem regiam non differant exhibere. Nos igitur ei dedimus in mandatis, ut illud exigere et accipere non omittat. Contradictores, etc. Datum, ut supra. Justis petentium, etc., usque, assensu. Jus quod a bonae memoriae Alexandro papa praedecessore nostro, et inclytae recordationis Bela, Ungarorum rege, ac ecclesia Colocensi, videlicet ut Ungarici reges ab archiepiscopis Strigoniensibus semper debeant coronari, Strigoniensi metropoli fuit manifeste recognitum, sicut in eorum authenticis continetur, et felicis recordationis Clemens et Coelestinus, praedecessores nostri, suis litteris confirmarunt; jus quoque quod habes in conferendis ecclesiasticis sacramentis regibus et reginis Ungariae, ac haeredibus eorumdem; et jurisdictionem ecclesiasticam, quam in praepositos officiales regiae domus habes, quam et idem praedecessor noster Coelestinus ecclesiam tuam habere decrevit; jurisdictionem etiam quam obtines in abbatiis et praeposituris regalibus ecclesiae Strigoniensi per Ungariam ubicunque subjectis; decimas insuper, primitias, et incensum, quae de Camera regis Ecclesiae memoratae debentur; sicut omnia de ratione vel consuetudine ad ecclesiam tuam pertinere noscuntur, tibi et successoribus tuis, auctoritate apostolica, confirmamus, etc. Nulli ergo, etc. Datum Praeneste, III Non. Maii. Cum olim charissimus in Christo filius noster, H. rex Ungarorum illustris, nobis tam per nuntios suos quam litteras regias intimasset, quod abbatiae quaedam et praepositurae regales ad eum in temporalibus, et ad nos in spiritualibus, nullo mediante spectarent, ad petitionem ejus ipsi scripsimus in hac forma. Regalis magnificentia, etc., ut in praecedenti epistola 7 usque in finem. Tu vero, ad apostolicam sedem consequenter accedens, in nostra et fratrum nostrorum proposuisti praesentia, viva voce, quod in abbatiis et praeposituris regalibus ad te ac Strigoniensem Ecclesiam jurisdictio ecclesiastica pertinebat. Volentes igitur tibi et eidem Ecclesiae inposterum praecavere, praesentium auctoritate decernimus, ut occasione litterarum, quas primo direximus circa praeposituras et abbatias regales Ecclesiae Strigoniensi per Ungariam ubicunque subjectas, nullum tibi vel successoribus tuis praejudicium generetur. Nulli ergo, etc. VII Idus Maii. Fratres et coepiscopos nostros, etc., ad haec, propter evidentem utilitatem et necessitatem urgentem, de communi fratrum nostrorum consilio, cathedralem ecclesiam apud Materam sic duximus statuendam, ut illa priori cathedrae uniatur. Usum quoque pallii, etc. Datum Praeneste, per manum Joannis, etc. Non. Maii, an. sexto. Inquiratis praeterea diligenter, utrum saepedictus electus, post appellationem ad nos interpositam, litteras quae nobis dirigebantur aperire praesumpserit, et quod super hoc inveneritis nobis fideliter intimetis. Datum Ferentini, II Id. Maii. Ad supplicationem instantem venerabilis fratris nostri . . . archiepiscopi Ragusini, eum a cura et sollicitudine, qua tenebatur ecclesiae Ragusinae duximus absolvendum, eo videlicet quod ibi non poterat secure morari, et, si accessum haberet ad illam, mortis sibi periculum imminebat. Ne vero idem archiepiscopus in vituperium ministerii nostri defectum in rebus temporalibus patiatur, fraternitatem tuam monemus attente, ac per apostolica tibi scripta mandamus, quatenus, quod de munificentia et liberalitate charissimi in Christo filii nostri, J. regis Anglorum illustris, ac concessione tua, in episcopatu Carleoli, et ecclesia de Maleborn. est illi collatum, ad sustentationem conserves ipsius. Nos enim ei de sedis apostolicae benignitate concessimus, ut in ipso episcopatu, absque usu pallii, officium episcopale valeat exercere, tibi tanquam metropolitano reverentiam et obedientiam impensurus. Solet annuere, etc., usque assensu. Hospitale, quod in proprio fundo ad receptionem pauperum propriis sumptibus construxisti, etc., in modum protectionis. Ad indicium autem hujus a sede apostolica protectionis perceptae, bisantium unum gratis oblatum, etc. Nulli, etc. Tam litteris vestris, quam depositionibus testium, etc., ut in tertia praecedenti usque sunt expressa, per septem inter episcopos Tusciae, vel canonicos majoris Ecclesiae, seu priores ecclesiarum sodalium civitatis Lucanae, presbyteros aut diaconos bonae famae, praestandam. Non obstantibus litteris, quas non habita de episcopis mentione adversarii reportarunt. Qua purgatione recepta, etc., usque in finem. Cum secundum evangelicam veritatem, etc., ut in secundo libro Regestorum usque: inter quos piae memoriae Wulstanus, Wigorniensis episcopus, degens olim in mundo magnis meritis praepollebat, et nunc vivens in coelo, multis coruscat miraculis, ut ejus sanctitas certis indiciis comprobetur, etc., in eumdem modum usque: Sane, cum ad audientiam nostram tanti viri merita et miracula pervenissent, maturius procedere cupientes, cum divinum sit judicium hujusmodi potius quam humanum, venerabili fratri, Cantuariensi archiepiscopo, et episcopo Eliensi, et dilectis filiis, Sancti Edmundi et de Wiburn. abbatibus, dedimus in mandatis, ut, ad Wigorniensem ecclesiam pariter accedentes, universo collegio vestro et populo civitatis jejunium indicerent triduanum, infra quod omnes unanimiter peteretis ab eo, qui via, veritas est et vita, aperiri super hoc viam veritatis ad vitam, ac deinde, non per testimonia tantum, sed per testes et famam vulgatam et scripturam authenticam, de virtute morum et veritate signorum, operibus videlicet et miraculis, diligenter inquirerent veritatem, et nobis fideliter intimarent. Ipsi ergo, cum ad Wigorniensem ecclesiam accessissent, juxta mandatum ecclesiasticum processerunt, et qui pauca de multis miraculis ejus, super quibus testes deposuere jurati, et in quorum testimonio tota civitas acclamabat, scripturam quoque authenticam de vita ipsius ante centum annos Anglicana lingua conscriptam, sub sigillis suis per te, frater episcope, nobis dirigere procurarunt. Qui postmodum in nostra praesentia constitutus, nobis humiliter supplicasti, ut praedictum episcopum ascriberemus sanctorum catalogo venerandum. Patuit ergo nobis per scripturam authenticam et depositiones testium, quod ad sepulcrum ejus muti loquelam, leprosus mundationem, hydropicus et paralyticus receperant sanitatem, et quod quamplura miracula Dominus, invocantibus nomen ejus et praedicti episcopi, jugiter operatur. Quare, de meritis et miraculis ejus, multis et magnis non solum testimoniis, sed et testibus, certiores effecti, cum, secundum Prophetam, laudandus sit Dominus in sanctis suis, de fratrum nostrorum consilio, ipsum beatum pontificem et confessorem Wulstanum catalogo sanctorum ascripsimus, ejusque memoriam inter sanctos decrevimus celebrandam. Quapropter, universitatem vestram monemus et exhortamur in Domino, per apostolica vobis scripta mandantes, quod nos solemniter et caute statuimus, vos humiliter et devote servetis, ut, meritis ejus et precibus, apud misericordissimum judicem nos et vos indulgentiam consequamur. Collectam autem in commemorationem ejus dicendam edimus, quam in hac pagina duximus subscribendam. « Spiritum nobis, Domine, tuae charitatis infunde, ut, intercedente beato Wulstano, confessore tuo atque pontifice, tuam mereamur dulcedinem in aeterna felicitate gustare. Per, etc. » Datum Ferentini, secundo Idus Maii. Miserabilem clamorem venerabilis fratris nostri, Dublinensis archiepiscopi, jam in coelum credimus ascendisse, et utinam, quia tantum regiae serenitati detulimus, nostrum non offenderimus Creatorem. Cum enim eumdem archiepiscopum, antequam promotus esses in regem, ab Ecclesia sua coegeris exsulare, atque, ab Ecclesia Romana saepe commonitus, eum in gratiam tuam recipere non curaris, postquam te Dominus ex alto respiciens in regni solium sublimavit, credebamus eidem archiepiscopo, divino intuitu, magnificentiam regiam provisuram, et recepturam ipsum in gratiam cui providentia divina magnifice sic providit; sed nostra fuimus opinione frustrati, quia nec intuitu Dei, nec precum nostrarum obtentu, quas pro eodem archiepiscopo saepius recepisti, eidem gratiam regiam restituere procurasti, nec, ut ad ecclesiam suam ipsum redire permitteres, et bona sibi restitueres, ablata, quibuslibet potuisti, quia noluisti, precibus inclinari. Caeterum, cum senex sit et decrepitus, cujus pro senectute debueras specialiter misereri, ipsum extra universum regnum tuum compellis vitae necessaria mendicare, pro quibus omnibus in quantum Creatorem tuum offenderis, qui tantam in terris tibi tribuit potestatem, si diligenter attendis, timendum est tibi, ne ipse, qui in servis suis se ipsum honorari asserit, et contemni, illatas injurias servis suis, et ex parte vindicet in praesenti, ut tibi saltem vexatio tribuat intellectum, et etiam reservet sibi vindictam aliam in futuro. Ut autem afflicto afflictionem adderes graviorem, et Creatorem tuum amplius provocares, non contentus existens quod ipsum rebus temporalibus spoliaras, manus ad illicita extendisti mandans justitiario Iberniae, ut per venerabilem fratrem nostrum, Cassellensem archiepiscopum, spiritualia Dublinensis Ecclesiae faceret ministrari, sicut in rescripto litterarum tuarum evidenter apparet, quod serenitati tuae in his litteris dirigimus interclusum. Quoniam igitur tantum archiepiscopi praedicti gravamen clausis de caetero non possumus oculis pertransire, mansuetudinem regiam rogamus, monemus et exhortamur in Domino, in remissionem tibi peccaminum injungentes, quatenus ad Deum habens debita consideratione respectum, praedictum archiepiscopum in gratiam tuam benigne recipias, et ei ablata restitui facias universa; taliter hac vice mandatum apostolicum impleturus, quod subsequens correctio praeteritorum offensam valeat expiare, et Deum, quem non modicum offendisti, exinde tibi reddas propitium et placatum. Alioquin, quantumcunque regiae velimus serenitati deferre, quia tamen ejusdem archiepiscopi exsilium et gravamen omittere de caetero non possumus incorrectum, si infra mensem post receptionem praesentium eidem non fuerit satisfactum, ad quemcunque episcopatum tuae jurisdictioni subjectum deveneris, quandiu fueris ibi praesens, divina noveris esse officia interdicta. Quod si nec sic regius poterit animus emolliri, eidem archiepiscopo curabimus aliter, auctore Domino, prout expedire viderimus, providere. Datum Ferentini, XII Kal. Junii. Scriptum est . . . . . . Quod si mandatum nostrum non fuerit adimpletum, praedictam interdicti sententiam denuntient firmiter ab omnibus observandam. Ad subditorum excessus prout convenit corrigendos, tanto fraternitas tua debet sollicitius insudare, quanto a te esset a Domino durius requirendum, si eorum curam negligere videretis quorum tibi est sollicitudo commissa. Sane ad nostram noveris audientiam pervenisse, quod multa in ecclesiis tuae provinciae nequiter committuntur, quae videntur correctione non modica indigere, et per quae, non tam populo scandalum, quam eisdem ecclesiis provenit non modicum detrimentum. Nos igitur, volentes haec per tuae fraternitatis industriam emendari, auctoritate tibi praesentium indulgemus, ut liceat tibi in ecclesiis lege tibi dioecesana subjectis auctoritate nostra corrigere, tam in capite quam in membris, quae in eis inveneris corrigenda, non obstante appellationis diffugio interposito in elusionem ecclesiasticae disciplinae. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrae concessionis, etc. Si quis autem, etc. Datum Ferentin., XII Kal. Junii, anno sexto. Qualiter sit et quantum in causa quorumdam Burgensium de Charitate, qui de crimine haereseos fuerant accusati, tibi, frater archiepiscope, ac bonae memoriae . . . Nivernensi episcopo, necnon et dilecto filio . . . abbati Cluniacensi, sub certa forma commissa processum, per tuas litteras et ejusdem abbatis intelleximus evidenter. Nos igitur, tenore earumdem litterarum diligenter inspecto, G . . . de Lorriz, B . . . Marandi, et R . . . Caraille, propter hoc ad nostram praesentiam destinatos, ad vos, qui rei veritatem plenius indagastis, cum litteris memoratis processum negotii continentibus, quas vobis sub bulla nostra remittimus interclusas, duximus remittendos, per apostolica vobis scripta praecipiendo mandantes, quatenus his quos, examinatione praemissa, post confessiones eorum, tu, frater achiepiscope, catholicos judicasti, sicut in praedictis litteris continetur expressum, pro suis injungatis delictis poenitentiam competentem, non permittentes eos propter hanc causam ab aliquibus indebite aggravari, sed ipsos potius a malignorum incursibus defendatis; circa reliquos autem, auctoritate freti apostolica, procedatis, sicut ad eorum salutem et fieri firmamentum noveritis expedire. Datum Ferentini, XII Kal. Junii, pontificatus nostri anno sexto. Inter loca divino cultui deputata, Beati Pauli basilicam, in qua sub habitu regulari Domino militatis, tanto volumus et debemus specialius venerari, quanto is, cujus honorabili gaudet vocabulo et speciali protectione laetatur, Ecclesiam Dei, cui licet immeriti praesidemus, decoravit amplius vita pariter et doctrina, et in propagatione fidei Christianae plus caeteris apostolis laboravit. Quia vero non ab homine habuit, sed accepit a Domino quod tradidit ipse nobis, facta est lingua ejus velut calamus scribae velociter scribentis, ut in omnem terram exiret sonus ipsius, et semen eloquiorum Domini seminiverbius seminaret. Licet enim princeps apostolorum, beatus Petrus apostolus, plenitudinem acceperit ecclesiasticae potestatis, iste tamen, vocatus vas electionis a Domino, caeteris abundantius gratiam praedicationis accepit, ut portaret nomen ejus coram gentibus, et regibus, et filiis Israel, de Saulo Paulus et persecutore praedicator effectus. Qui, cum apostolatum in gentibus accepisset, tandem eumdem apostolorum principem subsecutus, factus est ei, et in praedicatione socius, et in passione collega, ut ambo simul Romanam ecclesiam suo sanguine dedicarent. Ut igitur devotionis affectum quem ad eum gerimus, per effectum licet tenuem ostendamus, qualicunque munusculo basilicam ejus honorare proponimus, modicum saltem tribuentes ipsi de suo, cum nihil tribuere de proprio valeamus. Speramus autem quod is, qui ad Abel et munera respexit ipsius, et duo minuta pauperculae viduae acceptavit, ejus intervenientibus meritis, non muneris quantitatem respiciet, sed devotionem potius offerentis. Consideratione igitur hac inducti, montem Porcium in territorio Tusculano cum pertinentiis suis, sicut de concessione nostra vobis fuerat assignatus, vobis, et per vos, monasterio vestro, auctoritate apostolica confirmamus, etc. Nulli ergo, etc. Cum regia serenitas non ignoret quod apud nos esse non debeat acceptio personarum, inde credimus eam non graviter sustinere, si circa ipsam pastoralis officii debitum exsequamur, ne praeter divinae majestatis offensam, quam si negligentes fuerimus incurremus, apud homines quoque ministerium nostrum vituperari contingat, si etiam circa reges et principes aliquid ex contingentibus omittamus, voluntati eorum consulentes potius quam saluti. Siquidem esse non debet in ore nostro verbum Domini alligatum, sed liberum potius, ut corripiamus libere inquietos, et verbum Apostoli quoties expedit impleamus, quod tanto magis nobis intelligimus esse dictum, quanto majorem, imo supremum locum in Ecclesia obtinemus, utpote qui, vocatis caeteris in partem sollicitudinis, soli plenitudinem accepimus potestatis. Apostoli enim verbum est argue: Obsec. incr. in o. pa. et doct. et nobis loquitur Dominus in Propheta: Clama, ne cesses quasi t. ex v. t. . Quia ergo coepit Jesus facere et docere nobis relinquens ex v. se. v. . ejus. Oportet ut nos, qui vicem ejus, licet indigni, exercemus in terris, ambulemus quemadmodum ambulavit, quantum tamen fragilitas humana permittit, et vestigia sequamur ipsius, cum, Tu me sequere inter universos apostolos, Petro noverimus esse dictum. Novit autem regia celsitudo, quod inter ipsas Dominicae Nativitatis primitias, pacem angelus bonae voluntatis hominibus nuntiavit, et in articulo passionis pacem Dominus in discipulos, quasi haereditario jure transfudit, dum, quasi ultimum testamentum conficiens, inquit eis: Pacem meam do vobis pa. re. v et, ut quod moriturus dixerat confirmaret postmodum immortalis, post resurrectionem suam hac primum voce ad discipulos fuit usus: Pax vobis, et iterum dico pax vobis. Ne igitur nos, qui sumus secundum Apostolum haeredes Dei, cohaeredes autem Christi, relictae nobis haereditatis exhibeamus indignos et gratiae, quam in nos abundantius praeparticipimus nostris effudit, ostendamus ingratos, pacem evangelizare tenemur filiis pacis praesertim, ut super eos pax nostra secundum verbum evangelicum requiescat, cum et, secundum Prophetam, inquirere pacem et eam persequi teneamur. Hoc autem tanto confidentius circa regiam serenitatem exsequimur, quanto dilectum filium, P. tituli Sancti Marcelli presbyterum cardinalem, apostolicae sedis legatum, quondam pro simili causa transmissum, benignius recepisse te novimus, et sollicitudinem nostram in eo amplius approbasse. Nosti etenim, utpote qui hoc in libro experientiae quotidianae legisti, quanta mala ex dissensione, quae inter te et charissimum in Christo filium nostrum, J. regem Anglorum illustrem, peccatis exigentibus, est exorta, non solum communiter regnis vestris, sed generaliter universo provenerint populo Christiano. Ecce etenim, vobis ad invicem decertantibus, destruuntur ecclesiae, pauperantur divites, pauperes opprimuntur, et, dum nec religioni nec sexui parcitur, viri religiosi qui consueverant orationi vacare, mendicare coguntur, et illae prostituuntur, quod dolentes dicimus, voluptati praedonum, quae virginitatem suam voverant virginitatis auctori. Jam quoque in Christianos sumunt audaciam Saraceni, et, qui placatis et pacatis vobis ad invicem exsilium formidabant, animis ex vestra dissensione resumptis, fortiores in Christianorum exterminium surrexerunt, praesertim, cum principes Gallicani, de quibus apud majestatem divinam et tuam serenitatem querelam deponimus, a bono proposito recedentes, contra prohibitionem nostram in Christianos converterint arma sua, nec adhuc adjiciant ut resurgant, sed pejora prioribus, sicut nostris est auribus intimatum, proposuerint attentari. Insuper, ex dissensione hujusmodi, et strages corporum sequitur, et pernicies animarum, de quo tanto amplius condolemus, quanto anima pretiosior est quam corpus, cum, juxta testimonium veritatis, nil prosit homini si universum mundum lucretur, et patiatur suae animae detrimentum. Ne igitur sanguis tot populorum de nostris manibus requiratur, ne rei tot mortium, ut sic loqui liceat, videamur, si, quod absit! tanquam canes muti non valentes latrare tacuerimus in tanta necessitate populi Christiani, et, velut adhaeserit lingua nostra faucibus nostris, arguere neglexerimus arguenda, dilectum filium . . . abbatem Casemarii, virum religiosum, providum, et fidelem nobis, et fratribus nostris merito suae honestatis acceptum, ad praesentiam tuam duximus destinandum, cui dilectos filios . . . Trium-Fontium, et de Duno, abbates duximus adjungendos, rogantes serenitatem regiam, et exhortantes in Domino, et in remissionem tibi peccaminum injungentes, quatenus ad commonitionem ipsorum, imo nostram verius, cum praedicto rege vel statuas firmam pacem, vel treugas ineas congruentes, ut interim de pace inter vos perpetuo reformanda, salva justitia utriusque, licentius possit et securius pertractari. Alioquin, quantumcunque tam te quam ipsum in Domino diligamus, dissimulare tamen nulla ratione poterimus, quin ea, quae dictus nuntius noster, juxta formam sibi datam a nobis, duxerit statuenda, faciamus inviolabiliter observari. Rogamus autem serenitatem regiam, ut dictum nuntium nostrum benigne recipias, et pro reverentia apostolicae sedis et nostra studeas propensius honorare. Datum Ferentini, VII Kal. Juniii, pontificatus nostri anno sexto. Cum regia, etc., usque requiescat. Nosti etenim, etc., usque surrexerunt. Insuper ex dissensione, etc., usque in finem. Datum ut supra. Cum regia, etc., usque requiescat. Nostis etenim, etc., in eumdem fere modum usque surrexerunt. Insuper ex dissensione, etc., in eumdem modum usque pertractari. Monemus igitur universitatem vestram et exhortamur attente, et per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus, quatenus, eidem nuntio nostro fideliter et efficaciter assistentes, apud praedictum regem Francorum prudenter et utiliter insistatis, ut commonitioni vestrae humiliter acquiescat. Alioquin, ea quae dictus nuntius, juxta formam sibi datam a nobis, duxerit statuenda, recipiatis humiliter et inviolabiliter observetis, nec praesumatis contra ea qualibet levitate venire. Volumus autem nihilominus, et districte praecipiendo mandamus, quatenus saepedictum nuntium nostrum benigno recipiatis et tractetis affectu, et studeatis taliter honorare, quod id gratum habere possimus, et vobis, et Ecclesiis vestris propter hoc grata debeamus vicissitudine respondere, utpote qui devotionis affectum nuntiis nostris exhibitum, nobis reputamus impensum, et nos in eis credimus honorari. Licet graviter offenderis nos in multis, quia tamen illius, licet immeriti, gerimus vicem in terris, qui, cum iratus fuerit, non obliviscitur misereri, te, utinam tunc de corde puro et conscientia bona et fide non ficta reversum, a vinculo fecimus excommunicationis absolvi. Nunc autem litteras tuas, quas per Jacobum, clericum tuum, latorem praesentium destinasti, benigne recepimus, et earum tenorem pleno concepimus intellectu, diligentius attendentes ea quae ipsi nobis de mandato tuo proponere curaverunt. Dixerunt enim te amodo fidem puram, devotionem sinceram et omnimodam obedientiam nobis et sacrosanctae Romanae Ecclesiae velle humiliter exhibere, atque pro veritate servanda, nobis ex parte tua obtulerunt quatuor cautiones: primo, juratoriam a te et fratribus tuis, nobilibus viris, M. et G. comitibus, exhibendam; secundo, fidejussoriam super tanta summa pecuniae quantam nos taxare vellemus, sub obligatione nobilium virorum, P. Colonensis, et R. Theatini, comitum, si contra praesumeres attentare praestandam; tertio, dationem obsidum, duorum videlicet nepotum tuorum, unius de fratre, alterius de sorore; quarto, tenimentum unius munitionis quam vellemus eligere de duabus, de facto nobilis viri, Gualteri, Brenensis comitis, spondentes te mandatis nostris omnimodis pariturum. Quia vero magis spontaneam devotionem requirimus quam coactam, non curavimus ad praesens hujusmodi recipere cautiones, probare volentes si absque compulsione aliqua, quod sermone promittis, opere vel prosequente complere. Monemus igitur discretionem tuam, consulimus et exhortamur, quatenus in obedientia, fidelitate ac devotione apostolicae sedis et nostrae de caetero perseveres firmiter et constanter, nec circa obsequia nostra vacilles. Scis enim quanta consecuti sunt incrementa, quos nobis fidei suae sinceritas commendavit, et quomodo de minimis ad maxima conscenderunt; nec ignoras quanta passi sunt detrimenta, quos infidelitas et arrogantia concitavit, et quomodo, de magnis in minima corruentes, fere ad nihilum sunt redacti, non solum de his et illis indigenae, sed etiam alieni; quod nimirum in te ipso, quod dolentes dicimus, per experientiam comprobasti. Quia vero ex praeteritis potes considerare futura, quod improvide deliquisti, cum tanta diligentia studeas emendare, quod omnium quae per te male gesta sunt et pessime dicta prorsus obliti, cum bona conscientia et libera fronte gratiam nostram tibi valeamus benignius impertiri, de qua utique poteris esse securus, si monita nostra, quae praesens tibi charta suadet, verbo et opere curaveris adimplere. Largas enim et amplas per Dei gratiam manus habemus, ut, sicut iram, tua promerente culpa, sensisti, sic benignitatem in gratia, tua exigente satisfactione, cognoscas. Datum Ferentini. super tribus capitulis sedem consulenti apostolicam, ad cujus consilium est in rebus dubiis a cunctis fidelibus recurrendum, scriptis praesentibus respondemus. In primo, . Priorem quoque Datum Ferentini, XII Kal. Junii, anno sexto. Cum in juventute tua viriliter steteris pro tuenda Ecclesiae libertate, postquam ad senectutem permittente Domino devenisti, tanto debes his, qui pro simili causa laborare videntur, tuum patrocinium fortius impertiri, quanto gratius in hoc Deo servitium exhibetur. Sane, cum venerabilis frater noster . . . Senonensis archiepiscopus, venerabilem fratrem nostrum . . . . . . Sagiensem episcopum, tunc electum, quem nos, exigente justitia, in favorem ecclesiasticae libertatis duximus confirmandum, consecraverit juxta quod ei dedimus in mandatis, fraternitati tuae grave non debet existere, vel molestum, cum id in praejudicium tuum factum non fuerit, sed pro tuenda ecclesiastica libertate, et in consecratione ipsius juxta mandatum nostrum Rothomagensi Ecclesiae sua sit justitia reservata. Rogamus igitur fraternitatem tuam, monemus, consulimus et hortamur, per apostolica tibi scripta praecipiendo mandantes, quatenus pro reverentia beati Petri et nostra, praefatum episcopum, omni rancore deposito, in gratiam tuam clementer admittens, charissimum in Christo filium nostrum, J. Anglorum regem illustrem, monere diligentius et inducere non moreris, ut eum in gratiam suam recipiat, et ipsum episcopatus Sagiensis pacifica faciens possessione gaudere, tam ei quam canonici Ecclesiae Sagiensi ablata restitui faciat universa. Alioquin, quantumcunque regiam excellentiam in Domino diligamus, et ipsius velimus honori deferre, quia tamen dimittere non possumus incorrectum, quod praesumitur in sugillationem ecclesiasticae libertatis, volumus, et fraternitati tuae praesentium auctoritate districte praecipiendo mandamus, quatenus, si forsan praedictus rex, infra mensem postquam litteras nostras receperit, mandatum nostrum non curaverit exsecutioni mandare, totam Northmanniam, quae tuae jurisdictionis existit, denunties esse suppositam ecclesiastico interdicto, ipsumque facias per districtionem ecclesiasticam usque ad satisfactionem condignam, appellatione remota, inviolabiliter observari. Praefato quoque Senonensi archiepiscopo nostris damus litteris in mandatis, ut hoc ipsum exsequi non omittat. Datum Ferentini, VIII Kal. Junii, anno sexto. Causam, quae vertebatur inter dilectos filios . . . . . . . abbatem Sancti Domuel. et G . . . archidiaconum de Bretheno , quorum uterque se asserebat electum in episcopum Menevensem, coram delegatis a nobis judicibus aliquandiu ventilatam, nos tandem in consistorio examinavimus diligenter. Auditis ergo, et intellectis attestationibus, et allegationibus partium, de communi fratrum nostrorum consilio, electionem cassavimus utriusque. Ne vero contingat ecclesiam Menevensem ex iterata dissensione gravius perturbari, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus canonicos Menevenses ad electionem concordem de persona idonea infra duos menses canonice celebrandam monere, ac inducere procuretis; quae si taliter facta fuerit, per metropolitanum proprium confirmetur. Alioquin, vos, auctoritate nostra suffulti, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, praeficiatis eis personam in pastorem, et faciatis eam per metropolitanum eumdem in episcopum consecrari; attentius provisuri, ne idem archiepiscopus aliquam ab eo recipiat cautionem, propter quam prosequi nequeant causam status ecclesiae Menevensis. Quod si non ambo . . . alter vestrum, etc. Datum Ferentini, VII Kal. Junii. Ne lites amicabili concordia terminatae, partes denuo recidiva contentione fatigent, diffinitionis earum apostolico convenit praesidio communiri, quatenus tanto minus malignari volentibus contra eas locus pateat malignandi, quanto majus robur majoris fuerint auctoritate sortitae. Sane cum venisset olim ad apostolicam sedem dilectus filius, magister Ar. canonicus Ilerdensis, ex parte Ilerdensis ecclesiae proposuit coram nobis, quod eadem ecclesia per sententiam felicis recordationis Eugenii papae, praedecessoris nostri super ecclesiis de Barbastro, Belsa, Gestan. et Alkezal, cum pertinentiis suis, graviter erat laesa; unde ipsam ad audientiam restitui postulavit, cum ad eam videretur fuisse praedecessorum nostrorum temporibus restituta. Nam, primo bonae memoriae Anastasius papa, praedecessor noster, qui eidem Eugenio immediate successit, et piae recordationis Alexander, successor ipsius, felicis memoriae Coelestino papa, praedecessore nostro, tunc Sanctae Mariae in Cosmedin diacono cardinali, apostolicae sedis legato, causam ipsam diversis temporibus commiserunt, qui eam fine debito terminasset, nisi fuisset ab eo, ex parte Oscensis ecclesiae, provocatum, sicut in ejus litteris continetur, et ipse coram nobis et fratribus nostris viva voce saepius testabatur. Idem quoque ad apicem summi pontificis assumptus, bonae memoriae Gre. Sancti Angeli diacono cardinali, apostolicae sedis legato, causam super hoc sub eo tenore commisit, ut inspectis rescriptis ecclesiae Ilerdensis, et rationibus et allegationibus partium diligenter auditis, non obstante sententia memorata, vel quibusdam rescriptis, tam occasione illius sententiae quam alio modo, in praejudicium juris Ilerdensis ecclesiae a sede apostolica, vel quomodolibet, impetratis, mora, contradictione et appellatione, tam super principali quam incidenti quaestione, remotis, diffinitivam proferret sententiam, et eam exsecutioni mandando faceret per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, inviolabiliter observari. Sub eodem quoque tenore, venerabilibus nostris, Tirasonensi, Oxomensi . . . et . . . Calaguritano episcopis, litteras destinavit, juxta formam processuris eamdem, si legatus de Hispaniae partibus recessisset. Nos igitur, cum fratribus nostris aliisque viris prudentibus et in utroque jure peritis, super petitione hujusmodi deliberatione habita diligenti, quosdam audivimus asserentes, quod, cum jam dictus Coelestinus papa, praedecessor noster, contra praedictam sententiam visus fuerit Ilerdensi ecclesiae restitutionis beneficium indulsisse, utpote cum, ea non obstante, causam duxerit committendam, supplicationem ipsius ecclesiae admittere debebamus, quia per statuta canonica sententia sedis apostolicae non negatur posse in melius commutari, cum aut subreptum aliquid fuerit, aut ipsa pro consideratione temporum et aetatum, seu necessitatum gravium, aliquid dispensatorie ordinare decrevit, et secundum jura civilia, principes contra res sic judicatas in auditorio suo examinari restitutionem in integrum permiserunt. Nos autem, tam Ilerdensi quam Oscensi ecclesiae, in sua volentes justitia providere, quia causarum merita partium assertione panduntur, in utriusque partis praesentia decrevimus discernendum, utrum restitutio esset data, vel danda contra sententiam memoratam. Ideoque tibi, et dilectis filiis, Oscensi capitulo, per iterata scripta dedimus in mandatis, ut usque ad festum Beati Lucae proximo tunc futurum, vel in personis propriis, vel per sufficientem et idoneum responsalem, nostro vos curaretis conspectui praesentare, ostensuri, si possetis, quod non deberet dicta sententia retractari, vel, si forsan exigente foret justitia retractanda, per vos vel responsalem eumdem appareretis sufficienter instructi, ut canonice procederetur in negotio principali, pro certo scituri, quod, cum litibus finem imponere cuperemus, et in quaestione praemissa, propter multam locorum distantiam, non posset ad nos sine magnis laboribus et expensis saepius haberi recursus, si ad praemissum terminum, quem vobis duxeramus peremptorium assignandum, injuncta contemneretis implere, nos nihilominus in ipso negotio, quantum possemus, de jure procedere curaremus. Cum igitur diutius exspectatus, tandem ad praesentiam nostram personaliter accessisses, et venerabilis frater noster, Gob, episcopus Ilerdensis, qui te dudum praevenerat, ecclesiam suam ad audientiam proponeret restitutam et restitui de gratia peteret, si plene forsitan restituta non esset, tu vero econtrario diceres, nec audientiam ei contra sententiam esse datam, nec de caetero esse dandam, cum fuisset super iis in nostra praesentia disceptatum, et inductae variae rationes utrinque, de consilio fratrum nostrorum, eidem episcopo audientiae restitutionem duximus concedendam. Proposuit igitur in nostra praesentia constitutus, lite tam super possessorio quam petitorio contestata, quod, cum olim Saraceni majorem partem Hispaniae occupassent, bonae memoriae tunc episcopus Ilerdensis, transiens ad montana, in quodam oppido, quod Rota dicitur, episcopalem cathedram collocavit. Episcopus quoque, qui tunc temporis ecclesiae Oscensi praeerat, similiter ad montana conscendens, in villa quae Jacca dicitur se recepit, et in ea posuit sedem suam. Tandem vero, cum inclytae recordationis Sanctius, rex Aragoniae, Saracenos coepisset in forti manu et extento brachio debellare, ita ut de illius terrae recuperatione jam spem certam conciperent Christiani, inter Rotensem et Jaccensem episcopos controversia super limitibus est exorta, Rotensi episcopo asserente, quod Alkanadre fluvius, Jaccensi vero econtrario proponente, quod Cinga fluvius ipsorum dioeceses limitaret. Controversia igitur hac in regis audientia recitata, ipse, qui noverat terrae situm, de utriusque partis assensu praedictis dioecesibus certos limites assignavit, sicut publicum continet instrumentum. Rege vero apud obsidionem Oscae percusso sagitta, et, sicut Domino placuit, interempto, inclytae recordationis Petrus, rex Aragoniae, natus ejus, Oscam de Saracenorum manibus liberavit, et pontificalem in ea restituit dignitatem, et a Rota, quantum in eo fuit, sedem transtulit in Barbastrum, quod felicis recordationis Urbanus et Paschalis, praedecessores nostri, auctoritate apostolica confirmarunt. Idem quoque rex per P . . . Barbastrensem fecit ecclesiam dedicari, et eam velut ecclesiam cathedralem dotavit pariter et ditavit, et certis ei terminis assignatis, immunitates etiam regia liberalitate concessit. Cumque Barbastrenses episcopi ecclesiam Barbastrensem longo tempore pacifice possedissent, bonae memoriae Gaufr. sextus et ultimus episcopus Barbastrensis, a Barbastro fuit per Oscensem ecclesiam violenter expulsus. Successore igitur ejus, ille viam universae carnis ingresso, et Oscensi episcopo, temporibus praedicti Eugenii, praedecessoris nostri, propter hoc apud sedem apostolicam constitutis, cum episcopus Barbastrensis cathedram suam, a qua fuerat violenter expulsus, coram bonae memoriae G. sanctae Romanae Ecclesiae cardinale qui auditor partibus datus erat, sibi restitui postularet, et Oscensis episcopus restitutionem peteret ecclesiarum de Belsa et Gestan. quibus spoliatum se dicebat injuste, licet eorum uterque tantum possessorium intentaret, idem tamen episcopus Barbastrensis, tam super possessione quam proprietate ecclesiae Barbastrensis, et de Belsa et Gestan. Ecclesiarum, fuit minus legitime condemnatus. Ipse autem, praedicto Eugenio viam universae carnis ingresso, praefato Anastasio, successori ejus supplicavit humiliter, et ad memoratum Coelestinum, praedecessorem nostrum, tunc apostolicae sedis legatum, commissionis litteras impetravit, qui cum usque ad diffinitivam sententiam processisset, appellationi Oscensis ecclesiae deferens, negotio supersedit. Iterum eodem modo processit, a praedicto Alexandro, praedecessore nostro, legatus in Hispaniam et super hoc negotio specialiter delegatus. Ipse praeterea, cum in summum pontificem fuisset assumptus, causam super hoc, memorato G. tunc Sancti Angeli diacono cardinali, apostolicae sedis legato et praedictis . . . Tirasnoensi, Oxoniensi . . , etc. . . Calaguritano episcopis, sub tenore superius expresso commisit, et licet, cardinale legationis suae fines egresso, episcopi usque ad receptionem testium praesentibus partibus processissent, quia tamen ex parte Oscensis ecclesiae fuit ad sedem apostolicam appellatum, ipsi judices causam ad sedem apostolicam remiserunt. Quamvis autem bonae memoriae . . . . praedecessor tuus, et praedictus episcopus Ilerdensis, ad ejusdem C. praedecessoris nostri praesentiam accessissent, non fuit tamen finaliter in causa processum, sed ea in suo statu manente, in terrae subsidium, quam tunc nitebantur invadere Sarraceni, partes ad propria sunt remissae. Super iis igitur Ilerdensis episcopus allegabat, quod, cum praedictae dioeceses de assensu partium fuerint limitatae, ac facta limitatio videntibus et scientibus, tam episcopis quam canonicis Oscensis ecclesiae, per sexaginta annos et amplius fuerit observata, Ilerdensi ecclesiae ea quae petierat ratione limitationis hujusmodi competebant, quae, si ab initio forsan ex aliqua causa fuisset invalida, processu tamen temporis per silentium partis alterius legitimum fuerat sortita valorem, praesertim, cum de assensu partium facta fuerit, et per Romanam Ecclesiam exstiterit confirmata. Praeterea, etsi limitatio hujusmodi nullatenus tenuisset, quia tamen per quadraginta annos, et amplius, quae per limitationem ei obvenerant bona fide ac justo titulo Ecclesia possederat Ilerdensis, absque aliarum rationum suffragio sola se poterat praescriptione tueri; nec nocet quod objicitur ex adverso, limites prescribi non posse, cum limitatio, quam pars Oscensis ecclesiae allegabat, nulla fuerit, nec posset ostendi, quae non tenuit si etiam facta fuit, quia praeter assensum partium de rebus subjectis dominio aliorum, quas nec habebat tunc temporis, nec habuit postmodum, hujusmodi limitatio fuerat attemptata. Insuper, cum flumen publicum esset limes, illud non perscripserat ecclesiae Ilerdensi, sed quae infra limites habebantur, quod a canone non vetatur. Poterat quoque utraque limitatio simul stare, cum limitatio quam pars tua, frater episcope, inducebat, Cingam fluvium, illa vero, quam Ilerdensis allegabat ecclesia, Alkanadre flumen limitem appellaret, et revera pro majori parte Cinga, pro minori vero Alkanadre fluvius Oscensem dioecesim limitaret. Item, etsi Cinga fluvius tanquam limes divideret dioeceses memoratas, et limitatio, quam Oscensis dicebat ecclesia praecessisse, aliquando tenuisset, et per sedem fuerit apostolicam confirmata, nunc tamen illa debebat limitatio praevalere, quae de consensu partium postmodum facta erat, et diutissime observata. Nam, in finalibus quaestionibus statur veteribus munimentis, nisi varietate successionum vel possessionum arbitrio fines probentur fuisse mutati. Praeterea, sententia praedicti Eugenii contra ecclesiam Ilerdensem inducta non nocet, cum lata fuerit per negligentiam, vel errorem, contra res antea judicatas, a quibus non fuerat appellatum. Verum, donatio Barbastri, facta ecclesiae Ilerdensi liberalitate regali, et per sedem apostolicam confirmata, erat inviolabiliter observanda, cum in privilegiis etiam partis alterius auctoritate apostolica firmaretur. Contra haec autem, frater episcope, proponebas, quod inclytae recordationis Ranimirus, rex Aragoniae, cum Sanctio, filio suo, prius praedictas dioeceses limitarat, imo declaraverat limitationem, quae facta fuerat ab antiquo, et in ejus privilegio continetur, in quo Rotensis episcopus et alii octo episcopi subscripserunt; quare Sanctius ipse contra factum suum venire non potuit postmodum cum effectu, praesertim, cum limitatio ipsa fuisset per bonae memoriae Gregorium et Urbanum, Romanos pontifices, confirmata; nec nocet quod objicitur ex adverso, eumdem Urbanum Oscensi ecclesiae omnia quae Ranimirus rex illi concesserat confirmasse, iis duntaxat exeeptis, quae Sanctius rex Aragoniae cum P . . . filio suo de praedecessorum tuorum assensu, de praedicti regis patris sui constitutione mutavit, cum ea non exceperit pro Rotensi ecclesia, sed capella potius in honorem Domini nostri Jesu Nazareni constructa, utpote inter quam et Oscensem ecclesiam quaestio diutius fuerat ventilata. Nec minus etiam limitari loca illa, quia tenebantur ab hostibus, potuerunt, aut limitata monstrari, cum res quae apud hostes existunt, posse legari propter spem postliminii sanciat jus civile. Nec obest similiter si econtrario proponatur, quod, etsi limitatio ista praecesserit, prius tamen pars altera Barbastri fuerat possessionem adepta, quia, cum privilegium ecclesiarum existat, ut dominium etiam praeter possessionem acquirant, patet Oscensem ecclesiam, sicut tempore prior fuerat, in jure fuisse similiter potiorem. Eodem quoque modo non obest objecta transactio, cum nec Rotensis nec Jaccensis episcopus eam subscriptione propria roboravit, nec accesserit clericorum assensus, qui super eo non minus quam in alienatione fuerat requirendus. Praeterea, privilegia Urbani et Paschalis, in quibus sedes episcopalis apud Barbastrum legitur confirmata, nequaquam obsistunt, cum cassata intelligantur cum aliis, quae praedictus Eugenius sententiando cassavit, et praedictus Alexander asserat ea falsa, licet quoad scripturam reperiantur integra in Regestis, quod ex negligentia quoque potuit provenire. Illud etiam quod pars adversa proponit, se videlicet ad audientiam restitutam, sic debet intelligi, ut concessum ipsi fuerit iniquam, forsan, si posset, latam sententiam demonstrare; quare, si pars ipsa concessione hujusmodi non est usa, sententia debet in suo robore permanere. Insuper, etsi ab initio tantummodo possessorium fuerit intentatum, postmodum de possessione et proprietate pariter fuit actum, cum privilegia exhiberentur utrinque per quae non possessio sed proprietas comprobatur. Praescriptio autem, quae objicitur ex adverso, probata non fuit nec potuit comprobari, imo nec objici cum effectu, cum pars eadem allegarit ad se rerum illarum, quas se praescripsisse asserebat, dominium ex causa alia provenisse. Constat autem, quod rem suam nemo praescribat, nisi prius desinat esse sua, nec erat sub disjunctione illius partis petitio admittenda, cum de jure suo actor debeat esse certus, etsi aliquando propter factum et contumaciam rei, plures actiones sub alternatione posse proponi legantur. Item, nocere non poterat, si objiceret pars adversa, quod causa, quae inter P. Regem, et S. Oscensem episcopum vertebatur, commissa fuerat Po. episcopo Barbastrensi, cum Oscensis episcopus eum petivisse judicem non probetur, et si petivisset etiam, delictum personae non esset in damnum Ecclesiae retorquendum. Attestationes vero, per quas Herdensis ecclesia visa fuerat comprobare se de Barbastro violenter expulsam, non poterant de jure valere, utpote quae fuerant lite non contestata receptae, sicut ex praedictis Coelestini papae, praedecessoris nostri, ut dicunt, litteris comprobatur. Praedictae quoque attestationes non debuerant apperiri, quoniam, etsi Herdensis ecclesia per eas quod intenderat comprobasset, debebat tamen loco suo possessio remanere, cum proprietas ad Oscensem ecclesiam ratione sententiae pertineret; quare, prius quam attestationes aperirentur praedictae, fuerat de sententia cognoscendum, quia dolo quis petit quod restituere statim debet. Allegabat igitur pars Oscensis ecclesiae pro se: primo, limitationem Ranimiri, et Sanctii, filii ejus, Regum Aragoniae, non tam factam ab eis quam per eos, qualiter facta fuerit antiquitus declaratam: secundo, privilegia praedictorum Gregorii et Urbani, praedecessorum nostrorum, qui non solum confirmationem hujusmodi confirmarant, sed statuerant, ut taliter imposterum servaretur; tertio, sententiam dicti Eugenii, praedecessoris nostri, quae fuerat cardinalium subscriptionibus roborata, de qua temerarium, imo sacrilegum esset praesumere, quod lata legitime non fuisset, cum instar sacrilegii sit de statutis principum judicare; et licet contra sententiam ipsam audientia data fuerit Ecclesiae Herdensi, ipsa tamen retractata non fuerat, imo nec debuerat retractari, cum nec ostenderetur aliquid fuisse subreptum, nec quod dictus Eugenius pro necessitate locorum, temporum vel aetatum, super hoc duxerit dispensandum; quarto, praescriptione se Oscensis ecclesia tuebatur, cum habuerit ex sententia bonam fidem, et a tempore ipsius sententiae quinquaginta octo anni fuissent elapsi, nec interruptio econtrario probaretur, cum super commissione praedicti Anastasii nihil penitus pars altera comprobavit, et commissio saepedicti Alexandri fuerit revocata; ipse quoque Coelestinus, praedecessor noster, ut dicunt, in litteris suae confirmationis asseruit, quod a tempore latae sententiae lis non fuerat contestata; praeterea, saepedictus Alexander eidem indulsit, ne respondere super hoc aliquatenus cogeretur, et silentium imposuit ecclesiae Herdensi, felicis autem recordationis Lucius et Clemens, praedecessores nostri, sententiam Eugenii confirmarunt. Demum, eadem pars adjecit, quod ecclesias de Belsa et de Gestan. tempore limitationis possederat, et ecclesia de Alkezar fuerat data ipsi, cum fuit de Saracenorum manibus liberata. Nos igitur, auditis his et aliis quae fuerant hinc inde proposita, priusquam plenius examinaretur negotium praeliberatum, te ac praedictum episcopum Herdensem ad compositionem induximus, et obtinuimus tandem a vobis, et vestris voluntatibus requisitis, ut nostris consiliis pareretis. Nos ergo, postquam vestras diligenter investigavimus voluntates, de provida consilii deliberatione statuimus, ut Barbastrensis ecclesia cum terminis suis, sicut a praedicto P. rege Barbastro fuerant assignati, tibi, et, per te, Oscensi Ecclesiae, in perpetuum remaneret; confirmantes ecclesiae Ilerdensi omnia quae inter Cingam et Alkanandrum fluvios possidebat. Omnes autem ecclesias, quas tu, a Serra, Arbi inferius inter praedictos fluvios possidebas, cum ecclesiis de Belsa, et Gestan. in duas partes dividi jussimus; et medietatem Oscensi ecclesiae, aliam vero medietatem Ilerdensi praecepimus assignari; et praeterea, de assensu ejusdem Ilerdensis episcopi, possessiones quas habebat ejus ecclesia apud Jaccam, tibi, et ecclesiae tuae pro bono pacis tradi praecepimus in perpetuum possidendas. De iis autem ecclesiis inter vos hujusmodi compositio intervenit, ut ecclesiae de Presigneg. Torres, Peralta, Pertusa, Perdicaria, Monte Rubeo, Almerge, Castrum, et Ecclesia de Fornell. cum omnibus terminis suis, et omnes ecclesiae quae sunt, vel erunt inposterum inter Cingam et Alkanadrum ab ipsis inferius, cum ecclesiis Vallium de Belsa, et Gestan. Ilerdensi ecclesiae perpetuo jure cedant, exceptis ecclesiis de Berbegal. Lacunarota, Juverto, et Caxcorba, quae cum omni jure, et universis terminis suis Oscensi ecclesiae in perpetuum sint subjectae. Ecclesia quoque de Alkesar cum omnibus ecclesiis et pertinentiis suis, et omnes ecclesiae quae sunt, vel erunt inter Cingam, et Alkanadrum fluvios, a terminis de Pertusa, Perdicaria, Monte Rubeo, et Almerge, et Fornellis, superius, usque ad Pirenos montes, eidem Oscensi ecclesiae perpetuo subjacebunt, praeter ecclesias de Azlor, Alberola, Avosca, et Colungo, quae cum omni jure ac universis terminis suis perpetuo suberunt ecclesiae Ilerdensi. Decernimus ergo, statuimus et sancimus, ut haec compositio seu divisio facta per nos, utriusque partis assensu, perpetuam obtineat firmitatem, nec unquam Oscensis Ecclesia contra Herdensem, vel Ilerdensis contra Oscensem moveat quaestionem. Ne autem causa ipsa de caetero valeat in contentionis scrupulum refricari, universa instrumenta vel argumenta, quae pro alterutra parte vel hactenus sunt inventa, vel amodo poterunt inveniri, nos, auctoritate apostolica, nihil penitus contra haec valitura censemus. Nulli ergo . . . nostrae constitutionis infringere, etc. Si quis autem, etc. Amen amen, amen. Datum Ferentini, per manum Joannis S. R. E. subdiaconi et notarii, VI Kal. Junii, indict. VI, Incarnationis Domini anno 1203, pontificatus vero, etc. In eumdem fere modum scriptum est Gombaldo, Ilerdensi episcopo. In eminenti sedis apostolicae specula, licet immeriti, etc., usque Eapropter, venerabilis in Christo frater, tuis justis postulationibus clementer annuimus, et Oscensem Ecclesiam cui Deo auctore praeesse dignosceris, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, et praesentis scripti privilegio communimus. Inprimis siquidem statuentes, ut ordo canonicus, qui secundum Deum et beati Augustini regulam, etc., usque observetur. Praeterea, quascunque possessiones, etc., usque consistant. In quibus haec propriis duximus, etc., usque vocabulis. Locum ipsum, in quo praefata Ecclesia sita est, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam de Lacunarota; ecclesiam de Berbegal; ecclesiam de Cazcorba; ecclesiam de Javerco, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam de Alkasef; ecclesiam de Lacellis; ecclesiam de Poio, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam de Archos; ecclesiam de Crescenzan. Ecclesiam de Oz, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam de Saltavo; ecclesiam de Costean; ecclesiam de Figarolis, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam de Enat; ecclesiam de Coscollela; ecclesiam de Padul, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam de Solvas; ecclesiam de Aissa, cum omnibus ecclesiis de Suprarbi, et pertinentiis suis; archidiaconatum de Valle, cum omnibus ecclesiis et pertinentiis suis; prioratum de Ravaga, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam et villas de Pertinellis et de Borres, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam et villam de Avos, et medietatem villae de Japsa, cum omnibus pertinentiis suis; prioratum de Liert; ecclesiam de Castello, cum omnibus pertinentiis suis; prioratum de Sasave, cum omnibus ecclesiis et villis; vallem de Borao, cum aliis ecclesiis et villis sibi subjectis, et omnibus pertinentiis suis; prioratum Sancti Petri de Siresa, cum omnibus ecclesiis, villis, et aliis pertinentiis suis; archidiaconatum de Aneo, cum omnibus ecclesiis et pertinentiis suis; ecclesiam de Maxons, cum villa de Boliola, et aliis pertinentiis suis; archidiaconatum de Sodorol, cum omnibus ecclesiis et pertinentiis suis; ecclesiam et castrum Sancti Felicis, cum omnibus pertinentiis suis; prioratum de Lasieso, cum omnibus pertinentiis suis; prioratum Sanctae Mariae de Latre, cum villa de Stallo, et aliis pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Emeterii; ecclesiam et villam de Marcellanico, cum omnibus pertinentiis suis; villam de Laios; molendina de Berdon ad ecclesiam de Maxons pertinentia; villam de Aravos, cum omnibus pertinentiis suis; villam de Centenero; villam de Isus; villam de Idries, cum omnibus pertinentiis suis; villam de Alborego; villam de Banarei; villam de Tabernas, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam de Arascos; ecclesiam de Kinsano, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam de Nisano, cum omnibus pertinentiis suis; castrum de Escanella, cum omnibus pertinentiis suis; castrum de Sessa, cum omnibus pertinentiis suis; castrum de Fananas, cum omnibus pertinentiis suis; castrum de Alkala; castrum de Zelun, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam et haereditatem de Pallarolo, cum omnibus pertinentiis suis; prioratum Sanctorum Massarum, cum decimis et pertinentiis suis; haereditates de Monzon et de Abrisen, cum omnibus pertinentiis suis; et monasterium Monialium Sanctae Crucis; et ecclesiam de Peralta, cum pertinentiis suis, et omnes alias ecclesias, villas et possessiones, ad mensam canonicorum Oscensium pertinentes, cum libertatibus et immunitatibus suis. Praeterea, quod de communi assensu capituli tui, vel partis consilii sanioris, in tua dioecesi per te fuerit canonice institutum, ratum et firmum volumus permanere. Prohibemus autem, ne laicus quilibet de caetero in Oscensem canonicum admittatur, cujus receptionem, si deinceps facta fuerit, irritam esse decernimus et inanem; nihilominus statuentes, ne aliquis clericus saecularis in eadem ecclesia, contra ipsius consuetudinem approbatam, in prioratu vel archidiaconatu, seu alia dignitate qualibet ministrare praesumat. Coemeteria quoque ecclesiarum et ecclesiastica beneficia nullus haereditario jure possideat; quod si quis facere forte contenderit, censura canonica compescatur. Decernimus ergo, ut nulli omnino hominum liceat praefatam ecclesiam, etc., usque profutura, salva sedis apostolicae auctoritate. Si qua igitur in futurum, etc., usque subjaceat. Cunctis autem . . . usque inveniant. Amen, amen, amen. Datum Ferentini, VI Kal. Junii, per manum Joannis S. R. E. subdiaconi et notarii. Olim piae recordationis Alexander papa praedecessor noster . . . . . praedecessori tuo per suas dedit litteras in mandatis, sicut in eisdem perspeximus contineri, ut episcopo Oscensi ecclesias de Alkezar, per bonae memoriae Eugenium papam, praedecessorem nostrum, adjudicatas eidem, quas idem praedecessor tuus auctoritate regia contra justitiam detinebat, infra duos menses post susceptionem litterarum suarum, qualibet occasione, et appellatione cessantibus, restituere, ac in pace dimittere non tardaret. Ipse vero, mandati apostolici surdus auditor existens, id efficere non curavit, sicut venerabilis fratris nostri, Carsiae, Oscensis episcopi, in nostra praesentia constituti, conquestio nobis exposita patefecit. Cum igitur omnibus simus in sua justitia debitores, volentes unicuique sua jura servare, fraternitati tuae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus memoratas ecclesias cum pertinentiis suis, infra duos menses post susceptionem praesentium, praefato episcopo restituere, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, non postponas, vel usque ad festum Purificationis beatae Mariae proximo venturum apostolico conspectui te praesentes, super his exhibiturus eidem quod postulat ordo juris; districtius inhibentes, ne, cum ad praesens habeas possessionem carumdem, dolo possidere dimittas, ut cogi non debeas super his eidem justitiam exhibere. Alioquin, cum dolus patrocinari nemini debeat, te noveris poena legitima percellendum. Datum Ferentini, VIII Kal. Junii. Cum venissent ad apostolicam sedem dilecti filii, V. et L. et super ecclesia de Sevitio, qua idem L. se asserit contra justitiam spoliatum, vellent ad invicem litigare, dilectum filium, J. subdiaconum et capellanum nostrum, eis concessimus auditorem. Cumque in ipsius essent praesentia constituti, praefatus V . . . procurator dilecti filii, V. Rendevaccae, proposuit, allegando, quod cum idem L. publica laboraret infamia, focariam in domo, nec non et tabernam haberet, et usuras nihilominus exerceret, venerabilis frater noster . . . . . . Pergamensis episcopus, judex ordinarius, per dilectum filium . . . . . archidiaconum ecclesiae Pergamensis, et quosdam alios eum citavit, ut satisfacturus super praemissis ipsius se conspectui praesentaret, qui contemnens mandatum episcopi memorati, venire penitus recusavit. Praefatus vero episcopus, habito consilio archidiaconi et aliorum, tulit sententiam contra eum, et eumdem spolians ecclesia Sancti Andreae, eidem V. Rendevaccae assignavit eamdem, sicut apparet per publicum instrumentum; quam sententiam procurator praefati V. Rendevaccae confirmari petebat. Caeterum, praefatus L. proposuit ex adverso, quod cum eadem ecclesia esset praetermisso juris ordine spoliatus, ad apostolicam sedem accedens, ad dilectos filios . . . . . abbatem Sancti Laurentii Novariensis, et magistrum F. de Trino, Sancti Protasii canonicum, litteras impetravit, ut si ita esset, supradicto V. et procuratore suo amoto a praefata ecclesia, vel quolibet alio illicito detentore, eam cum fructibus inde perceptis restitui facerent clerico conquerenti. Cumque praedicti judices praefatum episcopum multoties citavissent, tandem, post multas citationes, quemdam responsalem mittere procuravit, qui propter pignora, et quaedam alia, quae ab ipsis judicibus petebantur, non fuit admissus, cum eadem nollet aliquatenus exhibere. Tandem vero terminum eidem episcopo peremptorium praefixerunt, sed idem nec venit, nec aliquem curavit mittere responsalem, propter quod judices ipsi testes praefati L. recipere procurarunt, per quos cum legitime probatum fuisset, quod idem L . . . . . per decem annos pacificam possessionem habuisset Ecclesiae memoratae, restituerunt ei Ecclesiam ipsam, et amoto eodem V. ipsum in corporalem possessionem induxerunt ejusdem, qui litteras apostolicas ad delegandos judices impetravit, ut sententiam ipsam, sicut esset justa, auctoritate apostolica confirmarent, quam idem, sicut in eorum scripto apparet, confirmare curarunt. Praeterea, dictus L. alias ad venerabilem fratrem nostrum . . . Pergamensem episcopum, litteras impetravit, ut a praedicta ecclesia jam dicto V . . . amoto, eam ipsi restituere non differret, quod episcopus, memorato V . . . non citato, nec praesente, per sententiam adimplevit. Verum, quia prima delegatorum sententia prolata contra juris ordinem invenitur, eo quod in absentem et non citatum, et lite non contestata, proferri non debuit, maxime cum ipsius causae emolumentum, sive detrimentum ad ipsum V. tantum pertineret, et in sententia memorati episcopi Pergamensis litterae apostolicae in judicio non probantur ostensae, utramque sententiam duximus irritandam, mandantes quatenus sententiam episcopi Pergamensis pro V . . . Rendevacca et contra L. latam, sicut est justa, facias auctoritate nostra per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Postmodum vero, convocatis, etc., canonico fine, etc. Testes, etc. Nullis litteris obstantibus praeter assensum partium, etc. Datum Ferentini, X Kal. Junii. Causam, quae vertitur inter venerabilem fratrem nostrum . . . . . Bangorensem episcopum, et dilectum filium R. quondam subpriorem de Alberconwe, longo jam tempore motam, et nondum finem debitum assecutam, ne diutius maneat indecisa, de utriusque partis assensu vobis sub certa forma duximus committendam. Ideoque discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus alter vestrum ipsius episcopi testes in Anglia, et reliquos testes subprioris in Wallia, super omnibus omnino articulis, tam principalibus quam incidentibus, appellatione remota, recipiat et examinet diligenter, ita quod si alteruter forte nequiverit personaliter interesse, per procuratorem idoneum suam justitiam prosequatur. Attestationes autem, confessiones et allegationes in scriptis redactas, nobis sub sigillis vestris inclusas mittere procuretis, praefigentes partibus terminum competentem, quo cum ipsis, per se vel idoneos responsales, ad praesentiam nostram accedant, sententiam auctore Domino recepturae. Si qua vero partium legitime citata praesentiam vestram adire noluerit, vos nihilominus juxta mandatum nostrum in ipso negotio procedatis. Nullis litteris obstantibus praeter assensum partium, etc. Datum Ferentini, IV Kal. Junii. Bonorum omnium largitori, qui dat omnibus affluenter, et non improperat, distribuens gratias et dona dispensans, regia serenitas actiones tenetur exsolvere gratiarum, quod fecit ei nomen grande juxta nomen Magnorum qui sunt in terra, et tam potentiam quam prudentiam tibi gratuita largitate concessit, ut, dum utraque per reliquam juvaretur, nec prudentia esset sterilis vigore potentiae destituta, nec potentia noxia sapore prudentiae non condita. Verum, quia non est prudentia neque consilium contra Deum, in his quae Dei sunt, et secundum Deum laudabiliter possunt agi, tuam debes prudentiam exercere, ne, si aliter egeris, stultam faciat Dominus sapientiam hujus mundi, privilegio te privans indulto, si, tot gratiarum ingratus, donis ejus abusus fueris contra eum. Sane, licet olim dilectum filium, fratrem Rainerium, virum religiosum, providum et fidelem, ad dissolvendam incestuosae conjunctionis copulam, quae inter regem Legionensem et filiam tuam, in divinae majestatis offensam, Ecclesiae scandalum, et contemptum canonicae sanctionis, contracta fuerat, in Hispaniam curaverimus destinare, tanquam nos, imo Deum labiis honorares, cum tamen cor tuum esset longe a mandatis nostris, vel divinis verius, exequendis, verbis placabilibus ejus elusisti censuram, et refundens in alium culpam tuam, Ecclesiae judicium effugisti. Verum, sicut frequenti relatione didicimus et publica fama clamat, usque adeo illaqueasti regem eumdem, et sic circumvenisti simplicitatem ipsius, ut sine multo dispendio regni sui, filiam tuam a se, si velit etiam, non valeat separare, cum plures et meliores munitiones regni Legionensis nomine praedictae filiae tuae receperis, et per tuos feceris et facias custodiri, eidem tuae filiae remansuras, si fuerit a rege relicta. Praeterea, cum prolem ex hujusmodi copula incestuosa susceptam denuntiaverimus spuriam, et secundum constitutiones legitimas in bona paterna nullo unquam tempore successuram, tu, de quo miramur non modicum, callide procurasti ut ei pene penitus totum regnum Legionense juraret. Cum enim praedicto regi de terra tua consiliarios deputaris, et fere universae munitiones ipsius detineantur a tuis, tanquam fraenum in os ejus posueris, ipsum pro tuae voluntatis arbitrio circumducis, et quasi non minus de terra ejus quam de proprio regno disponis. Quia igitur tantum apostolicae sedis, imo Ecclesiae generalis, opprobrium ulterius dissimulare nec volumus nec debemus, monemus serenitatem regiam et exhortamur attentius, et sub divini judicii obtestatione mandamus, quatenus omnes colligationes iniquitatis hujusmodi omnino dissolvas, quae fasciculos habent annexos, usque in infernum inferiorem animas deprimentes, et recipias, imo revoces etiam natam tuam, ut subductam incestuosis amplexibus cuivis tantum in Domino matrimoniali possis foedere copulare. Alioquin, ne tam anima tua quam filiae tuae ac regis ipsius de nostris manibus requiratur, in te ac in terram tuam, sicut expedire viderimus, procedemus, et admonitionem acrior sequetur vindicta quam credas. Datum Ferentini, Non. Junii. Si notasses melius quod legisti, quoniam privilegium meretur amittere, qui permissa sibi abutitur potestate, gratia sedis apostolicae non fuisses abusus, nec per abusionem perderes quod per usum poteras retinere. Olim sane, sicut accepimus, apostolica tibi sedes indulsit, ut sic ad dignitatem ascenderes pastoralem, quod abbatiam Montis Aragonum cui antea praefueras nihilominus retineres. Credidit enim ecclesia Romana in honore quem fraternitati tuae non sine multa dispensationis gratia deferebat, tam Narbonensis metropoleos quam abbatiae Montis Aragonum, onera relevare, et utrique sine alterius jactura consulere, imo utramque juvare per reliquam, et neutri per alteram derogare, sperans quod sic praeesses et prodesses utrique, quod neutri deesses penitus vel obesses. Verum, quod dolentes referimus, sic praees earum utrique, ut pene penitus neutri prosis, et dum sequeris sanguinis et carnis affectus, spiritalem affectionem et pastorale debitum quasi persequi videaris. Ecce etenim, Narbonensi ecclesia derelicta, in praedicta resides abbatia, et dum eos nimis tenere diligis quos caro reddidit tibi charos, illos quodammodo probaris odisse, quos charitas tibi reddidisse debuerat chariores. Sane, si, populi tui et domus tui patris oblitus, suscitasses semen fratri defuncto pro patribus tuis, filii tibi nati fuissent, qui posteritatis tuae gloriam melius propagarent. Verum, quoniam de terra et de cognatione tua vel non vis egredi vel non potes, maledictum divinae legis inieris, quo maledicitur omnibus qui semen non reliquerint super terram; et dum parvulis petentibus panem, juxta quod ad officium pertinet pastorale, non frangis, probaris eos quos non paveras occidisse. Invaserunt enim jam gregem tibi commissum lupi rapaces, ex eo in tuum amplius saevientes ovile, quod, velut canis mutus latrare non valens, nec eos latratu deterres, nec, boni pastoris exemplo, animam tuam pro ovibus tuis ponis, sed fugis potius, eis luporum morsibus derelictis. Ecce etenim, dum opus Dei negligenter exerces, vulpes parvulae demoliuntur vineam, et messem Dominicam facibus colligatis ad caudas adurunt, et bono semini quod seminatum fuerat zizania homo superseminat inimicus, dum haeretici, absentiae tuae opportunitate captata, cujus utinam vel praesentiam evitarent, perversa dogmata publice jam in provincia Narbonensi proponunt, quos, dum eis minus resistitur, multa sequitur populi multitudo. Ne igitur eorum sanguinem Dominus de manu nostra requirat, si negligentiam tuam sustinuerimus negligenter, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus, quatenus vel, relicta penitus abbatia Montis Aragonum, ut de persona idonea ordinetur, resideas in ecclesia Narbonensi, et in ea pastoralis officii debitum laudabiliter exsequaris, vel, contentus, si malueris, abbatia, metropoliticae renunties dignitati, cum nolimus ulterius sustinere tantum dispendium ecclesiae Narbonensis, imo potius populi Christiani, nec debeamus aliquatenus tolerare, quod eadem Ecclesia viduitatis opprobrium defleat te vivente, sed, nisi ei debitum exhibueris conjugale, potius tali nubat, qui consoletur eam inter angustias constitutam, et purget ab haeretica pravitate. Datum Ferent., III Kal. Junii, anno sexto. Boni pastoris officium exsequi comprobaris, dum ecclesiasticae severitatis rigorem per mansuetudinis spiritum nitaris temperare, ut deceptas rectitudinis specie oves tuas, et positas extra caulas, ad gremium matris Ecclesiae revoces et reducas, ne, si rigor exerceatur in eas ecclesiasticae disciplinae, in profundum veniant, et contemnant potius, quam medicinam suscipiant salutarem. Sane, per tuas nobis litteras intimasti, quod tuae justitiarii civitatis, habentes multitudinem sociam, et zelum justitiae, et ex officio suo sibi hoc licere credentes, in clericos criminibus irretitos injecere aliquando manus suas, laicorum eos poena mulctantes, quos coinquinans facinus ipsis consimiles fecerat et aequales. Verum, cum tu nuntiasses eisdem, quod inciderant in canonem sententiae promulgatae, tibi nullo modo crediderunt, cum se non existiment peccavisse pro eo quod eos, velut malefactores, animadversione legitima, quasi justitia dictante, mulctarunt, propter quod nullatenus possunt induci, ut ad sedem veniant apostolicam absolvendi. Unde, cum sit commune contagium, et timeas, ne ab ipsis aliquid deterius committatur, si eis absolutionis beneficium non praestetur, a nobis humiliter postulasti, ut eos per te, vel aliquem suffraganeorum tuorum, faceremus absolvi, quatenus justitia per misericordiam temperetur, et disciplina penitus non vilescat. Nos igitur, attendentes quod illius, licet immeriti, gerimus vicem in terris, qui non obliviscitur misereri, quia multitudo dicitur esse in causa, ne cadat super eos ignis, et non videant verum solem, de benignitate apostolicae sedis praesentium tibi auctoritate duximus indulgendum, ut, ab eis recepta secundum formam Ecclesiae cautione, ipsis, nostra fretus auctoritate, absolutionis munus impendas; provisurus attentius, ut ab hujusmodi et consimili de caetero praesumptione quiescant, et expensas, quas essent in veniendo ad apostolicam sedem facturi, secundum tuam providentiam mittant in auxilium terrae sanctae, vel eorum qui repugnant in Hispania Moabitis. Nulli ergo . . ., nostrae concessionis, etc. Datum Ferentini, VIII Id. Junii. Debitum prosequeris pastoralis officii, dum oves languidas tuis humeris reportare studes ad caulas, et earumdem imbecillitatem per tuae sollicitudinis diligentiam niteris revelare. Hinc est igitur, quod concedi tibi a nobis humiliter postulasti, ut si forte contingat aliquem tuae dioeceseos debilem aetate vel sexu, vel infirmitate corporis laborantem, in clericos manus injicere violentas, de nostrae permissionis clementia tibi liceat ipsis absolutionis beneficium impertiri; hoc idem tibi proleviter manus injicientibus in eosdem indulgeri deposcens. Nos igitur, de tuae discretionis plenitudine confidentes, auctoritate tibi praesentium indulgemus, ut ejusmodi sacrilegos secundum Ecclesiae formam absolvas, et injungas eisdem, quod canonice fuerit injungendum, ita quod passis injuriam satisfaciant competenter, et tam sumptus itineris, quam redemptionem laboris, quos ad sedem apostolicam veniendo subirent, juxta tuae provisionis arbitrium in opera pietatis expendant. Caeterum, graviter et enormiter delinquentes, qui pro absolutionis munere obtinendo ad sedem apostolicam praevalent laborare, occasione praescriptae indulgentiae non absolvas, ne forte nervus ecclesiasticae disciplinae, qui per violentiam flecti potest, per insolentiam dissolvatur. Datum Ferentini, III Non. Junii Ex litteris bonae memoriae Coelestini papae, praedecessoris nostri, cognovimus evidenter, eum in favorem ecclesiae tuae pro reverentia B. Jacobi statuisse, ut cum in lege contineatur humana, quod in tributis et publicis functionibus nullum praescriptio locum obtinet, et illa vota sint quasi tributa, quae Deo et praefato ejus apostolo Hispania statuit annis singulis exsolvenda, praescriptio illa, quae tibi et ecclesiae tuae super eisdem votis objicitur, locum non habeat aut vigorem. Nos igitur, quantum cum Deo possumus, tuae volentes fraternitati deferre, praesenti pagina indulgemus, ut in quibus illa constitutio Coelestini papae locum habet, ea licenter utaris. Nulli ergo . . ., nostrae concessionis, etc., Datum Ferentini, III Non. Junii. Spirituali Patri ac domino suo, Innocentio, Dei gratia summo pontifici, filiarum ejus minima, Inseburges, Franciae, nomine solo, regina, se ipsam ad pedes in omni humilitate. In spiritu humilitatis et in animo contrito saepissime vestrae piae paternitati miserias meas, tam per me quam per meos, explanare curavi, et quia conversa in aerumna mea jugum Domini, non grave sed gravissimum, assidue porto, adhuc, Pater sanctissime, recogitabo vobis omnes annos meos in amaritudine animae meae, in qua jugiter permanens dilectum meum, fasciculum myrrhae mihi factum, inter ubera commorantem sustineo, remedium amaritudinis, per vos Christi vicarium, desiderans obtinere. Vos siquidem per Dei gratiam estis successor Petri, collega Pauli, qui Corinthium gladio spiritus trucidare minime formidavit, Phinees imitator, mons in vertice montium positus, ad quem oculi levandi, tuitio oppressorum, refugium miserorum. Unde ad vos Patrem sanctissimum confugio, et utinam mihi datum fuisset desuper, ut pedes Elisei mihi compatientis amplecti valerem, lacrymis rigarem, capillis extergendo, angustiam animi mei expressius opere quam litterulis exponeremus. Eripite itaque me, Pater juste, ut non infigar, liberate me ab his qui oderunt me, et de profundis aquarum quae gratis persequuntur me. Persequitur me dominus maritus meus, Philippus, illustris rex Francorum, qui non solum me sicut uxorem non videt, sed solitudine carceris meam desiderans fastidire juventutem, opprobriis et calumniis per suos satellites me irritare non cessat, ad indignationem spiritus, ut ei contra matrimonii jura et legem Christi consentiam, per praeambulos Antichristi, qui, speciem pietatis habentes, virtutem ejus abnegant, me provocare nullatenus erubescit. Sciatis autem, Pater sancte, quod in nostro carcere nullum est mihi solatium, et innumeras et importabiles molestias patior; nec enim me audet aliquis ibi visitare, nisi aliqua religiosa persona, ad me consolandam accedere, nec de ore alicujus verbum Dei ad reficiendam animam meam possum audire, nec copiam habeo alicui sacerdoti confessionem meam faciendi; missam raro audire possum, alias horas, nunquam. Insuper nulla persona vel nuntius de terra nativitatis meae cum litteris, vel sine litteris, ad me venire vel mihi loqui permittitur; victus mihi aliquando arctus nimium ministratur; pane tribulationis et potu angustiae quotidie utor; nil medicinale, prout expedit fragilitati humanae, nec qui de salute corporis mihi consulat, vel faciat quod mihi prosit, possum habere. Balneum intrare non sinor; si volo minuere mihi sanguinem, facere non possum; et propterea timeo mihi de visu, et ne graves infirmitates mihi superveniant: vestimentorum copia non adest, nec talia sunt qualia deceret habere reginam. Accedit ad cumulum miseriae meae, quod illae personae admodum viles, quae mecum ex voluntate regia conversantur, nunquam bona mihi verba proponunt, sed contumeliosis sermonibus et injuriosis affligunt, de quibus etiam audivi et scio, quod, praeterquam a me recesserint, mihi compatiuntur, sed inde nihil mihi consolationis impendunt, sed tristem jugiter me compellunt remanere. In quadam domo sum clausa, nec inde possum exire. Quid plura? Miserias meas non possem per singula prosequi, quia ea mihi denegantur, quae nulli Christianae mulieri deberent denegari, et ea mihi fiunt, quae nulli fieri deberent, quantumcunque abjectae, personae. Litteras, quas sanctitas vestra mihi mandavit, habere non potui. His namque et similibus, quae vestrae ad praesens non valeo exponere sanctitati, ita quod taedeat me vivere afflicta, cum ignorem quid agere debeam, oculi mei ad vos sunt, Pater sanctissime, ne peream. Praeterea, dico non corpore, sed spiritu: cum enim quotidie morior per gloriam vestram, et propter jura matrimonii illibata servanda, quam dulcis, quam jucunda, quam suavis mihi miserae, mihi desolatae, mihi ab omnibus repudiatae et ejectae, unica mors corporalis adveniret, qua tot mortium discrimina aufugere possem. Verum, quoniam angustiae mihi sunt undique, quia si contra Deum agere mors mihi est, si autem non egero non effugiam manus persecutorum, a vobis, qui pater estis consolationis, consolationem peto. Hoc vestrae, ut jam per me et clericos meos insinuatum est, significans sanctitati, et rogans et protestans, quod, si minis ac terroribus compulsa, feminea fragilitate, contra jura matrimonii mihi aliquid proposuero, non sit in praejudicium praenominati matrimonii, et a vobis qui persecutor estis confessionis extortae, nequaquam recipiatur, sed in manu forti et brachio extento ab hac me curetis absolvere miseria, Pater benigne, ut, si forte dominus meus, Philippus, rex Francorum illustris, diabolica fraude deceptus, contra me super saepefato matrimonio denuo agere tentaverit, tali loco me procuret sisti vestra paternitas, in quo, pristinae libertati et primis parentibus restituta, libere meam possim in omnibus declarare voluntatem, et, si, fide interposita vel sacramento interveniente, hoc, quod praedixi, fuero timore intercedente confessa, ab illa obligatione, apostolicae miserationis obtentu, me liberare dignemini. Ita vero faciatis, Pater sancte, ut consolationem vestram, sententiam et justitiam quam omnibus exhibetis, mihi nullatenus subtrahatis, ut in extremo examine praemium condignum ab omnipotenti Deo recipere valeatis. Valeas, Pater sancte. Inter Deum et hominem constituti, dum figmentum figulum reveretur, et metuit factura factorem, ac rursum diligit caro carnem, et nimis tenere pater filium amplexatur, pene ambigimus quid agamus, verentes ne, si detulerimus homini contra Deum, aut etiam distulerimus propter eum officii nostri debitum exercere, gravem incurramus divinae majestatis offensam, et sanguis illius de nostris manibus requiratur, et rursum si etiam, exigente justitia, hujusmodi hominem aggravemus, molestemus eos gravius, sine quibus non potest de facili molestari. Si enim hoc egerimus per quod homini placeamus, quia Deo displicebimus, mors est nobis, nec hominis forsan effugiemus offensam si Deo voluerimus complacere. Verum, licet magis Deo quam homini nos conveniat obedire, ne jugum servitutis ipsius a nobis excutere videamur, et mendaciter nos servos servorum Dei, si servi Christi non fuerimus, appellare, qui, si placeremus hominibus, servi Christi, secundum Apostolum, non essemus, mediam tamen viam duximus eligendam, volentes, si desuper datum fuerit, et reconciliare hominem Deo, et Deum homini complacare, ut utrique pariter placeamus. Hoc autem tanto facilius credimus obtinere, quanto, etsi caro concupiscat adversus spiritum, et spiritus contra carnem, interior tamen homo divinae per omnia expositus voluntati, exteriorem facilius ad se trahat, uti, cum uterque adhaeserit Deo, unus spiritus sit cum ipso. Quamvis vero invita, non libenter, referat auditori, et aures regias regi detrahentium lingua vitet, novit tamen, ut credimus, regia celsitudo, quantum ei, super facto charissimae in Christo filiae nostrae, I. reginae Francorum illustris, non solum ab extraneis, sed regni sui habitatoribus, et domesticis etiam, detrahatur, quantum etiam ex hoc scandalum patiatur Ecclesia generalis, et qualiter in nos culpam universi refundant, asserentes, quod per patientiam nostram circa eam amplius induraris, cui per restitutionem, quam destitutionem magis vocant, non solummodo non profuisse nos dicunt, sed potius obfuisse. Ecce etenim, sic publica fama clamat, deterius est hodie in Castro regio restitutae, quam in monasterio destitutae fuisset, cum ibi moniales ei essent solatio, cum quibus in lege Domini die meditabatur et nocte, ambulans cum eis in lege Domini cum consensu. Hic autem mulieres, quae ipsius sunt qualicunque obsequio deputatae, scandalo sunt eidem, et ei jugiter imprecantes exasperant eam verbis, et factis offendunt; ita, ut jam quasi animam ejus taedeat vitae suae, cum non solum eidem reginae non serviatur regaliter, sed ab aliquibus, quasi serva, serviliter pertractetur. Insuper, praeter hoc quod nec in vestibus, nec in cibis, sicut reginam deceret providetur eidem, religiosis etiam ne consolentur eam inter angustias constitutam, et dolores ipsius consolatione possint divinae paginae relevare, adeundi eam inhibita est facultas, ita ut, dum non invenit consolantem, videatur carceri mancipata, et lacrymae ejus die ac nocte sunt panes ipsius. Sane, si nec timor Domini, nec reverentia sedis apostolicae matris tuae, nec nobilitas generis, nec sanctitas vitae ipsius reginae te sufficienter inducerent, ut eam faceres regaliter pertractari, saltem, ut linguas effugeres detractorum, et nomen bonum, quod multis antefertur divitiis, tibi perpetuo reservares, deberes eidem per honorabiles ministros tuos regaliter et liberaliter providere, nec deputare tales ad ejus obsequium, qui, tanquam oderint vitam ejus, ipsius miseriam verbis contumeliosis adaugeant, afflictiones addentes afflictae, sed qui moestitiam ejus consolationis antidoto relevarent. Caeterum, ut taceamus ad praesens quantum ex hoc oculos divinae majestatis offendas, quantum aggraves famam nostram, scandalizes Ecclesiam generalem, et laedas potius temetipsum, hoc saltem duximus exprimendum, quod si de regina ipsa qdidquam humanitus eveniret, contra te ora omnium laxarentur, quod in necem ipsius fuisses callide machinatus, sicque dicereris partem tui corporis occidisse, nec posses ad alia vota de caetero convolare. Ut igitur ab opprobriis exprobrantium nobis et tibi, vel verius pro te nobis, et nos liberes et te ipsum, rogamus serenitatem regiam, monemus, et exhortamur in Domino, quatenus reginam ipsam de caetero, sicut te decet et ipsam, regaliter facias pertractari, ut ex hoc, et Deum tibi reddas propitium, et favorem hominum merearis. Sicut enim ad Dominum conversus fueris, ipse ad te propitius convertetur; sed profecto, si perstiteris in ejus offensa, potius te offendes, et manum ejus, quam in donis sensisti hactenus, senties forsitan in flagellis, cum virgam peccatorum super sortem justorum Dominus non relinquat. Utinam ergo monita nostra, quae de corde puro, conscientia bona, et fide non ficta procedunt, non ficta sed vera devotione suscipias, et taliter studeas adimplere quod divinam ex hoc gratiam plenius merearis. Ad haec, dilecto filio . . ., abbati Casemarii, nuntio nostro, quem super hoc monitorem duximus deputandum, adeundi reginam ipsam cum viris religiosis liberam tribuas facultatem, ut eam ex parte nostra valeat consolari. Ferentini, mense Junio. Cassata quondam electione, quam de dilecto filio . . . Mersenburgensi archidiacono, temere feceratis, pro eo quod ipse, minus legitime natus, a vobis eligi non debuerat, sed a nobis poterat postulari, in hoc vobis et ei gratiam duximus faciendam, ut, si denuo conveniretis in eum a sede apostolica postulandum, venerabilis frater noster. . . Magdeburgensis archiepiscopus , inquireret diligenter, si consensus vester esset canonicus, vel extortus, et si vigeret in archidiacono ipso tam morum honestas, quam scientia litterarum, et id nobis per suas litteras intimaret. Cum ergo convenissetis in ipsum a sede apostolica postulandum, dictus archiepiscopus tam a canonicis, quam ab omnibus praelatis Mersenburgensibus, excepto praeposito, qui jurare nolebat, ut ferret super his testimonium veritati, recepit juratoriam cautionem, quorum depositiones nobis misit suis litteris interclusas, significans etiam, quod praepositus ipse, licet jurare noluerit, confessus tamen fuerat coram eo, se in eumdem archidiaconum convenisse cum aliis, et tunc etiam convenire. Nos igitur, inspectis depositionibus juratorum, et diligentius intellectis, didicimus ex eisdem, quod sponte convenerant in archidiaconum memoratum, et quod idem archidiaconus et honestus erat in moribus, et in scientia competenter instructus, et utilis hac tempestate praesertim ad regimen ecclesiae memoratae. Quapropter, Mersenburgensi volentes Ecclesiae providere, propter evidentem utilitatem et necessitatem urgentem, de benignitate sedis apostolicae gratiam vobis duximus faciendam, postulationem vestram de fratrum nostrorum consilio misericorditer admittentes. Monemus igitur discretionem vestram, et exhortamur attentius, et per apostolica vobis scripta mandamus, quatenus eidem archidiacono, tanquam electo vestro, debitam reverentiam et honorificentiam impendatis, salubria monita et statuta ipsius recipientes humiliter et inviolabiliter observantes. Volumus etiam et mandamus, ut electum ipsum praedicto archiepiscopo praesentetis statutis temporibus ordinandum in presbyterum, et in episcopum consecrandum. Datum Praeneste, V Non. Maii. Domino sancto, meritoque beato, praedicatori praecipuo, egregioque doctori, Paulo apostolo, Innocentius, indignus episcopus, servus servorum Dei, reverentiae votum cum devotione perenni. Cum aliqua tibi, beatissime Paule, vas electionis, et gratiae praedicator, per privilegii paginam conferre videmur, non nostra concedimus, sed tua potius confirmamus; quia bona omnia quae habemus, tuis intervenientibus meritis, a Patre luminum, a quo est omne datum optimum et omne donum perfectum, nos accepisse fatemur. Ideoque magis tua reputamus esse quam nostra, et utinam ita nostra sint tua, ut tua quoque sint nostra, quatenus qui tuum officium exsequendum suscepimus, ad tuum etiam suscipiamur consortium obtinendum. Sacratissimum itaque monasterium, in quo tuum venerabile corpus celebri memoria requiescit, ad jus et proprietatem apostolicae sedis jure pertinens spirituali, sub beati Petri coapostoli tui et nostra protectione suscipimus, et praesentis scripti privilegio communimus, in primis siquidem statuentes, ut ordo monasticus qui secundum Deum et beati Benedicti Regulam, etc., usque observetur. Praeterea, quascunque possessiones, quaecunque bona idem monasterium in praesentiarum in, usque poterit adipisci, firma semper et illibata eidem monasterio perseverent. In quibus propriis duximus vocabulis exprimenda: locum ipsum in quo praefatum monasterium situm est; burgum ejusdem, cum mola et aliis possessionibus adjacentibus; oblationes, tam majoris altaris quam confessionis ipsius et aliorum altarium; Sanctum Mennatem, cum terris et vineis ab utraque parte viae Scilicinae usque ad pontem Pisinnan. Centum montes, cum vineis et pratis juxta coenobium memoratum; Floran. cum suis pertinentiis; turrem Joannis de Petro, cum suis pertinentiis quae antiquo nomine appellantur Draconi Mandram, cum ecclesia et aliis suis pertinentiis; ecclesiam Sancti Proculi, cum Gualdo, Lapigio et Scizanello, et aliis suis pertinentiis; Ardeam, cum Rocca sua et turre majori, et ecclesiis suis et aliis pertinentiis; Patticam, cum ecclesiis et pertinentiis in Hostiensi civitate; ecclesiam Sanctae Dei Genitricis Mariae Salinarum; Paria septem in Urbe vetere, et decem Paria posita in Albinea, et Paria duo posita in eodem territorio, cum Casamassancia suisque mancipiis; castrum decimi, cum ecclesiis suis, et fila Salinarum in Campo majori et apud Hostiam; item monasterium Sancti Clementis, cum villa sua; castrum Fuscinanum, cum suis pertinentiis; possessiones in civitate Velletri, cum ecclesia Sanctae Mariae ac cellulis suis; turrem positam in Terrerevello Lucembrucae, cum suis pertinentiis; possessiones in Aricia, cum vineis, hortis, et tenimentis et molis; in Albano, cellam Sancti Nicolai et cellam Sanctae Mariae minoris, et totum palatium, cum suis ecclesiis et pertinentiis; Castellion. cum suis pertinentiis; tertiam partem Laci Caprulaci, Villeram et Casam novam, cum suis pertinentiis; castrum Ose; castrum Longitiae; sanctum Julianum; sanctam Victoriam Cortorulum; medietatem Laci Borani; Passaran. et montem Porculum, cum omnibus ad praedicta castra pertinentibus; ecclesiam Sancti Laurentii sub columna, et ecclesiam Sanctae Mariae in Oliveto, cum omnibus ecclesiis suprascriptorum castrorum, intus et extra; casam in Anagnia, cum omnibus possessionibus praefato monasterio ibidem collatis; sextam partem in Castellan. de Duscignan. In civitate Tiburtin. ecclesiam Sanctae Agathae, et molas duas in Cornute, et unam in Vesta, et unam in Forma ad portam obscuram, et vineas et oliveta et alias possessiones; Montem Alban. cum omnibus tenimentis ipsius; podium Sancti Christi; castrum Nomentan. et Sanctum Primum, et alias ecclesias, et cryptam Maroham, cum omnibus ad suprascripta castra vel loca pertinentibus; sanctum Marcellin. et podium Caribnae; montem Fabalem et castrum Sancti Pauli, cum omnibus ad praescripta castra pertinentibus; monasterium Sanctae Mariae montis Dominici, cum suis ecclesiis et pertinentiis; in Marsia, eremum Sanctae Mariae montis Armensis, cum cellulis suis, tenimentis et omnibus pertinentiis; ecclesiam Sancti Gregorii de Sublone, cum pertinentiis suis; sanctam Mariam in Casis, cum Girata id est Piscaria in Fucino; sanctum Leonardum supra in Cantora, cum cellulis, villis et molis, et aliis pertinentiis; in Anritemo, hospitale de Casas; in solo Sabinensi, quartam partem Castripozi; in civitate Interamnensi, ecclesiam Sancti Laurentii ad perlem Caesae; hospitale apostolorum Jacobi et Bartholomaei, in civitate Tudertina, monasterium Sanctae Margaritae, cum suis pertinentiis; apud Struncon. Ecclesiam Sancti Antimi, cum omnibus possessionibus quae fuerunt Guidon. de sancto Antimo; in comitatu Narniensi, medietatem castri sancti Urbani; apud Ameriam, hospitale Sancti Jacobi de Redden. Ecclesiam Sancti Magni in Ponte, et ecclesiam Sancti Cathaldi prope castrum Toran. cum eorum pertinentiis; in civitate Castellana, dominia et possessiones quae fuerunt Rainaldi Guideruldi, cum ecclesiis Sancti Eutitii intus, et Sancti Joannis extra; ecclesiam Sancti Stephani in castello et burgo suo juxta civitatem Sutrinam, cum omnibus pertinentiis et utilitatibus suis; castrum Sanctae Severae, cum ecclesia et pertinentiis suis; monasterium Sancti Benedicti Nepesin. positum in Pentorn. et massam quae vocatur Ulmetum, et massam quae vocatur Maian. positas in territorio Nepesin. et quidquid habet a Ponte Nepesin. usque ad montem Rosulum, et lacum qui vocatur Janula; castrum vaccaritiae, cum ecclesia Sanctae Christinae, et aliis ecclesiis et pertinentiis suis; castrum Lepriniani, cum suis ecclesiis et pertinentiis; Flaianum, cum suis pertinentiis; civitatem Colorum, cum suis ecclesiis et pertinentiis; civitatem Stertinian. cum ecclesia Sancti Joannis, et lacu cum suis pertinentiis; in Episcopatu Narnien. Ecclesiam Sancti Nicolai de monte Maselan. Castrum Raian. cum suis pertinentiis, et castrum novum, et castrum Tornelli; Romae, ecclesiam Sancti Nicolai de Forma; ecclesiam Sancti Sergii in Subura, Piscarias in flumine, in loco qui dicitur Marmorata, Anditum dominicum, et Postam, et alias in eodem flumine, subter Roma, pensiones et hortos, et omnia quae inter urbem et extra idem monasterium noscitur obtinere. Ad hoc, libertates et immunitates eidem monasterio usque confirmamus. Statuimus insuper, ut praefatum monasterium nulli prorsus in aliquo nisi Romano tantum pontifici sit subjectum, nec ibi aliquis praeter eum quamlibet juridictionem exerceat, aut aliquam vindicet potestatem. Abbati vero ipsius venerabilis loci, praesentis privilegii auctoritate concedimus, ut ad honorem et laudem Altissimi, cum mitra et annulo, sandaliis, tunica et dalmatica, missarum solemnia pro tuae celebret reverentia sanctitatis, et astanti clero ac populo benedicat, ita quidem ut, si per manus Romani pontificis in sacerdotem fuit ordinatus super majus altare licentiam habeat celebrandi; consecrationes autem altarium et ordinationes monachorum, qui ad sacros ordines fuerint promovendi, a quocunque maluerint abbas et monachi ejusdem monasterii catholico duntaxat episcopo, apostolica freti auctoritate, suscipiant, quas sine difficultate ac pravitate praecipimus exhiberi. Minores autem ordines, monachis suis idem abbas, dummodo sit presbyter, de nostra poterit indulgentia, cum necesse fuerit, exhibere; cui benedicendi etiam indumenta, quae ad usum altaris in eodem monasterio fuerint necessaria; concedimus potestatem. Interdicimus quoque praesenti decreto, ut nullus omnino sine speciali mandato Romani pontificis, in abbatem et monachos ejusdem coenobii, ubicunque morantes, suspensionis aut excommunicationis sententiam promulgare, vel eos ad synodum vocare praesumat, sed neque clericos, praesertim oblatos, in illis ecclesiis permanentes, in quibus non ad episcopos sed ad ipsum abbatem institutio et destitutio ac correctio dignoscitur pertinere. Quod si quisquam in eos hujusmodi sententias promulgaret, illas decernimus irritas et inanes. Obeunte vero ejusdem loci abbate, nullus ibi qualibet astutia seu violentia praeponatur, nisi quem fratres communi consensu, vel fratrum pars major consilii sanioris, secundum Dei timorem et beati Benedicti Regulam, de ipsa congregatione, si tamen in ea per examinationem Romani pontificis reperiatur idoneus, duxerint eligendum. Si vero, quod absit! in eodem monasterio non posset quisquam idoneus reperiri, tunc Romanus pontifex de alia congregatione praefato monasterio personam idoneam praeficiat in abbatem. Praeterea, felicis recordationis Gregorii papae, praedecessoris nostri, vestigiis inhaerentes, remittimus monasterio memorato debitum vini, verris et vaccae, quod antiquis temporibus praedecessoribus nostris consueverat exhiberi; salvis gratuitis obsequiis et consuetis exeniis; quae in festo Nativitatis et Resurrectionis Dominicae apostolicae sedi debent annuatim impendi. Liceat quoque abbati, et conventui monasterii memorati, fratrum suorum testimoniis in propriis causis uti, sive civilem sive criminalem contineant quaestionem, etc:, usque deperire; clericos etiam, sive laicos liberos et absolutos, e saeculo fugientes, licite ad conversionem recipiant et eos absque aliqua contradictione retentent. Cum autem generale fuerit interdictum, licitum sit eisdem ibique manentibus, exclusis excommunicatis et interdictis, submissa voce, non pulsatis campanis divina officia celebrare. Caeterum, cum idem monasterium spirituale membrum apostolicae sedis et propria Romani pontificis sedes existat, statuimus et sancimus, ut, sicut contra Romanam Ecclesiam non nisi centenaria currit praescriptio, secundum constitutiones canonicas et legitimas sanctiones, ita quoque praefato monasterio minoris temporis praescriptio non obsistat. Sepulturam quoque ipsius loci liberam esse decernimus, ut eorum, etc., usque a quibus assumpta fuerint corpora mortuorum. Decernimus ergo, ut nulli omnino hominum liceat praefatum monasterium, etc., usque profutura, salva sedis apostolicae auctoritate, ac in parochialibus ecclesiis dioecesanorum episcoporum justitia consueta, illis exceptis in quibus plenum jus idem monasterium hactenus dignoscitur habuisse. Si qua igitur in futurum, etc., usque subjaceant: cunctis autem, etc., usque inveniant. Amen, amen, amen. Datum Ferentini, per manum Joannis, sanctae Romanae ecclesiae subdiaconi et notarii, primo Junii, indictione VI, Incarnationis Dominicae anno 1203, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno sexto. archiepiscopo ipsi per litteras nostras dedimus in mandatis, ut, per se vel procuratorem idoneum, ad praesentiam nostram super hoc accederet responsurus. Verum, cum ipse nec venisset nec misisset propter hoc idoneum responsalem; volentes Menevensi Ecclesiae paterna sollicitudine providere, causam super hoc venerabili fratri nostro . . . . episcopo Eliensi, et dilectis filiis . . . Londoniensi decano, et . . . . archidiacono de Botingeham, sub certa forma duximus committendam, a quibus non fuit hactenus juxta mandatum nostrum in ipsa processum. Ne igitur causa ipsa remaneat indecisa, discretioni vestrae per apostolica scripta , etc. Testes, etc. Nullis, etc. Quod si tu ea, etc. frater episcope, cum eorum altero. Datum Ferentini, XIV Kal. Julii, pontificatus nostri anno sexto. Veniens ad apostolicam sedem dilectus filius, D . . . Astoricensis canonicus, contra venerabilem fratrem nostrum. . . . . Astoricensem episcopum, enormia multa proposuit coram nobis, super quibus eum intendit criminabiliter accusare; videlicet quod, suo adhuc praedecessore vivente, ac a sede sua violenter ejecto, et episcopatu etiam spoliato, locum ejus per ambitionem temerarius usurpavit; quodque sit perjurii crimine ac simoniae pravitate pollutus; duos insuper homicidas promoverit, unum in archidiaconum, et alterum non legitime natum ad officium diaconatus assumens. Praeterea, quod super homicidio publica laboraret infamia, videlicet quod magistrum Michaelem, legum doctorem, interfici fecerit veneni maleficio procurato. Quia igitur enormitates hujusmodi sub dissimulatione transiri non debent, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, partibus convocatis, et auditis hinc inde propositis, causam ipsam usque ad diffinitionis calculum diligenter examinare curetis, ipsamque sufficienter instructam ad nostram praesentiam remittatis, praefigentes partibus terminum competentem, quo veniant quod justitia dictaverit recepturae; ad quem si forte venire neglexerint, nos, quantum de jure poterimus, nihilominus procedemus. Datum Ferentini, XV Kal. Julii. Solet annuere, etc. usque impertiri. Cum autem inter te et ecclesiam S. Andreae, super jure patronatus quarumdam ecclesiarum et terris, controversia fuisset diutius ventilata, tandem in praesentia dilecti filii, J. tituli S. Stephani in Coelio monte presbyteri cardinalis, apostolicae sedis legati, et charissimi in Christo filii nostri, W. illustris regis Scotiae, bonae memoriae R. tunc temporis episcopi ejusdem Ecclesiae, accedente consensu, inter te et ipsam ecclesiam amicabiliter compositio intervenit, quam apostolico postulasti confirmari rescripto. Nos igitur, nobilitatis tuae precibus annuentes, compositionem ipsam, sicut sine pravitate provide facta est, et ab utraque parte sponte recepta et pacifice hactenus observata, et in scriptis exinde confectis plenarie continetur, auctoritate apostolica confirmamus, etc. Nulli ergo, etc. Dat. Ferentini, XV Kal. Julii. . Unde ipsius viri animae provideri humiliter postulasti, et utrum mulieri ad secundas nuptias, ipso vivente, liceat convolare, cum hoc factum publicum et notorium habeatur. Sane, litteris istis sigilla nostra comitum sine contradictione libenter appendimus, sed baronum sequentium, hoc est Od et W. fratris ejus intelleximus defuisse, licet et barones se esse confessi sint, sicut ab illis accepimus, quibus fuit absolutionis vestrae officium delegatum, et illis injunctum fuerit, in virtute praestiti juramenti statim absolutione concessa, ut litteras quas recepistis emitterent. Super facto autem illustris viri ac principis exercitus nostri, marchionis Montisferrati, quo videlicet, pro apostolica reverentia et de conservatione stolii vestra voluntate complenda, ostensionem litterarum vestrarum humiliter impedivit ad tempus, donec videlicet iterata jussione sanctitas vestra praeciperet quod in hac tempestate super his agendum foret, supplicamus piissime paternitati vestrae, ut divini amoris intuitu non feratis indigne; certissime tenentibus vobis, quod, si ostensae fuissent litterae . . . . duci et Venetis, eo loco et tempore, quod ipsa die, et stolium ruptum, et nunc fuisset dissolutus exercitus. Sane, per magistrum Joannem Noviomensem, nuntium nostrum, accepimus, quod ipse pro dissimulanda excommunicatione Venetorum ad tempus, pro ipso periculo dissolutionis exercitus, paternitati vestrae propensius supplicasset, et non fuisset auditus, et quod super hoc imposuisset ei praeceptio vestra silentium. Nihilominus tamen voluntatem vestram inquirere iterata consultatione maluimus, quam in corporum et animarum nostrarum periculum, et terrae sanctae desolationem, et inimicorum crucis insultationem atque derisum, contra voluntatem etiam vestram, sicut omnino credimus, et per nuntios vestros intelleximus, per dictarum ostensionem litterarum stolium scinderetur. Illud autem certissime teneat paternitatis vestrae discretio, quod quidquid super litteris eisdem praeceperit jussione, quidquid inde contingere debeat, sive dictus marchio, sive cuicunque ex nobis injunxeritis, faciet incunctanter. Caeterum, simplicitatem hujus nuntii sic excuso, quod ea tempestate et tanta difficultate meatus non habui promptiorem. Doluimus autem, sicut praemisimus, et dolemus pro nobis pariter et pro vobis et pro universo populo Christiano. Pro nobis, quia, dum quod seminaveramus in lacrymis, per legatos et litteras nostras, vobis et aliis saepius, non absque quadam amaritudine cordis et corporis anxietate non modica, verbum Domini proponentes, et exhortantes nominis Christiani cultores ad vindicandam injuriam Jesu Christi, credebamus nos in exsultatione messuros, ex improviso messi nostrae inimicus homo superseminavit zizania, et sic semina vitiavit, ut in lolium degenerasse triticum videatur. Pro vobis autem, quoniam, cum expurgassetis vetus fermentum, et crederemini jam penitus veterem hominem cum suis actibus exuisse, modicum fermenti, et utinam modicum, corrupit denuo totam massam, et dum vestimenta vestra candida non servastis, quasi veterem reinduistis amictum, manum retrahentes ab aratro, et respicientes cum conjuge Loth retrorsum; ita ut jam apti non videremini, secundum Apostolum, regno Dei. Monemus igitur nobilitatem vestram, et exhortamur attente, et per apostolica vobis scripta praecipiendo mandamus, quatenus nec decipiatis vos ipsos, nec ab aliis decipi permittatis, ut sub specie pietatis agatis illa, quod absit! quae redundent in vestrarum perniciem animarum, sed cessantibus potius occasionibus frivolis et necessitatibus simulatis, in Terrae sanctae transeatis subsidium, et crucis injuriam vindicetis, accepturi de hostium spoliis quae vos, si moram feceritis in partibus Romaniae, oporteret forsitan a fratribus extorquere. Aliter enim, quia non possumus nec debemus, remissionis vobis gratiam nullatenus pollicemur. Inhibitionis autem nostrae tenorem, qua vobis, sub excommunicationis interminatione, vetuimus ne terras Christianorum invadere vel laedere tentaretis, nisi vel ipsi vestrum iter nequiter impedirent, vel alia justa et necessaria causa forsan occurreret, propter quam aliud agere, interveniente legati nostri consilio, valeretis, memoriter retinere vos volumus, et monemus ne contra eam leviter veniatis. Ne autem culpa ducis et populi Venetorum in poenam vestram redundet, volumus et mandamus ut litteras nostras, quas ipsis assignandas duxerimus, et quae adhuc apud vos esse noscuntur, assignari faciatis eisdem, ne ipsi excusationem in peccatis assumant. Datum Fer . . . . . . anno sexto. vos poenitet de commisso, et plene proponitis satisfacere de peccato, Dominum vobis credimus, imo novimus jam placatum. Si ergo. Veneti potuerint ad satisfactionem induci, et absolutionis beneficium meruerint obtinere, secure cum eis navigare poteritis et praelium Domini praeliari. Verum, cum vel in terram Saracenorum vel Hierosolymitanam provinciam de navibus vos descendere continget, nisi Veneti ad satisfaciendum, et recipiendum juxta formam Ecclesiae absolutionis beneficium, inducti fuerint vel compulsi, cum eis nullatenus praesumatis praelium Domini praeliari, ne, si, eis habentibus aliquid de anathemate, in crucis insurrexeritis inimicos, non praevaleatis in eos, sed, terga vertentes, fugiatis potius et cadatis. Nam in libro Josue legitur, quod, cum Achan, filius Charmi, pallium coccineum valde bonum, et ducentos siclos argenti, regulamque auream quinquaginta siclorum de Jerico anathemate rapuisset, iratus est Dominus Israeli. Unde cum adversus Hai ascendissent tria millia pugnatorum, statim terga vertentes percussi sunt a viris urbis Hai, et corruerunt ex eis triginta et sex homines; persecutique sunt eos adversarii de porta usque ad Sabarim, et ceciderunt per prona fugientes; nec prius Dominus urbem Hai in manus tradidit Israel, quam Achan populus lapidavit, et omnia quae illius fuerant igne consumpsit. In Paralipomenon etiam, cum Josaphat, rex Judae, cum Ochosia, rege Israel, cujus opera pessima fuerant, amicitias inivisset, fecissentque naves quae irent Tharsis, Eliezer, filius Dodaci de Maressa, ad Josaphat prophetasse legitur et dixisse: Quia habuisti foedus cum Ochosia, percussit Dominus opera tua, contritaeque sunt naves, nec potuerunt ire Tharsis In libro autem Machabaeorum legitur, quod, cum Judas contra Gorgiam, praepositum Idumeae, cum tribus millibus peditum et quadringentis equitibus ascendisset, in congressu contigit paucos ruere Judaeorum; cumque postmodum Judas prostratorum corpora in paternis sepulcris ponere voluisset, invenit de idolorum donariis quae apud Jamniam fuerant, et a quibus prohibet lex Judaeos, sub tunicis occisorum. Factum est igitur omnibus manifestum ob hanc causam eos qui ruerant, corruisse. Ne autem victualia vobis desint, charissimo in Christo filio nostro imperatori Constantinopolitano scribemus, ut, juxta quod per litteras suas nobis ipse promisit, victualia vobis faciat exhiberi. « Quod si forsan ea vobis contingeret denegari, cum tamen vos devoveritis ad commune obsequium Crucifixi, cujus est terra et plenitudo ejus, orbis terrarum, et universi qui habitant in ea, posset utique non absurdum videri ad similitudinem imperatoris terrae, de quo cautum est in jure civili quod si ejus exercitus indiguerit alimentis, ea possit accipere undecunque, possitis et vos cum timore Domini, sub satisfaciendi proposito, ad necessitatem tantum, ea sine personarum accipere laesione. » In libro namque Judicum reperitur, quod cum Gedeon Zebee et Salmana reges Madian persequeretur instanter, et primo a viris Socoth, ac secundo ab habitatoribus Phanuel, panes pro populo qui secum venerat, et jam quasi defecerat, postulasset, quia ei quod postulaverat denegarunt, victor reversus tulit seniores civitatis Socoth et spinas deserti ac tribulos, et contrivit cum eis atque comminuit viros Socoth; turrim quoque Phanuel subvertit, occisis habitatoribus civitatis. Necessitas enim, maxime cum insistitur operi necessario, multum et in multis excusat. Cum enim Dominus Sabbato per sata transiret, et vellerent discipuli ejus spicas, ac manducarent manibus confricantes, et quidam Pharisaeorum ad discipulos: Quid facitis quod non licet in Sabbatis proclamarent, Jesus eis legitur respondisse: Nec hoc legistis quod fecit David, cum esuriret ipse et qui cum eo erant, quomodo venit in domum Dei, et panes propositionis sumpsit et manducavit, et dedit his qui cum ipso erant, quos non licebat nisi tantum sacerdotibus manducare? Et consequenter adjecit, quia Filius hominis dominus est etiam Sabbati. Sed et hoc negotium Filii hominis est, et praelium Domini quod intenditis praeliari. Haec autem exempla de Scripturis sanctis induximus, non ut concedamus rapinam, sed ut toleremus quod ex gravi necessitate sine grandi dispendio vitari non posset. Provideatis autem prudenter et caute, ut si forte Veneti voluerint occasiones aliquas invenire quod exercitus dissolvatur, multa pro tempore dissimulare ac tolerare curetis, donec ad locum perveneritis destinatum, ubi, opportunitate accepta, eorum, ut expedit, malitiam comprimatis. circumventi, Deo et Mammonae famulari conantur, cum tamen, secundum evangelicam veritatem, nemo possit duobus dominis deservire, quoniam, si unum dilexerit, alium habebit excessum , aut, uno contempto, alium sustinebit. . Nulli ergo . . . nostrae concessionis, etc. Datum Ferentini, XII Kal. Julii. Cum olim inter bonae memoriae . . . praedecessorem tuum, fili Plebane, et magistrum R. capellanum de Monteculo, ecclesiarum vestrarum nominibus, super praestatione obedientiae, quam idem praedecessor tuus exigebat ab ipso magistro, et quibusdam aliis capitulis, quaestio verteretur, nos causam ipsam dilecto filio . . . . . priori Sancti Fridiani Lucani, sub certa forma duximus committendam. Lite igitur contestata, receptis testibus hinc inde productis, et attestationibus publicatis, tandem in eumdem priorem, velut in arbitrium, sub eo tenore fuit a Partibus compromissum, ut, quidquid arbitrando diceret de praemissis, illi, tam per se quam pro suis ecclesiis, sub poena quae ipsi priori placeret, omni tempore ratum haberent et firmiter observarent. Fuit autem idem prior sub poena centum librarum Pisanarum monetae inter alia taliter arbitratus, quod magister R. tanquam Plebanum suum praefatum S. recognoscens, ei obedientiam exhiberet, et quod de terris illis, quas habet plebs de Calcinaria in territorio de Monteculo, cum eas propriis sumptibus Plebanus excoleret, nullus decimas Ecclesiae de Monteculo solvere teneretur. Alia insuper statuit observanda, sicut ex rescripto ipsius arbitrii perpenditur evidenter. Caeterum, praedictus magister, credens ex ipso arbitrio Ecclesiae suae gravem imminere jacturam, ei protinus contradixit, vocem ad nos appellationis emittens. Partibus ergo in nostra praesentia constitutis, dilectum filium, B. tituli Sanctae Susannae presbyterum cardinalem, dedimus auditorem. Quarum rationibus et allegationibus ex relatione cardinalis ejusdem plenius intellectis, nos, pensantes moderationis canonicae amplius aequitatem quam subtilitatem juris civilis, praefatum magistrum, ecclesiae suae nomine, in expensis a tempore contradictionis ipsius arbitrii usque ad tempus nostrae pronuntiationis provide factis, dicto, praedecessori tuo duximus sententialiter condemnandum; restituentes benigne praefatam ecclesiam de Monteculo, ut, antelato arbitrio non obstante, suam posset prosequi rationem. Unde, dilectis filiis, magistris Robertino, Rob. de Pipafracta, et E. Lucan. canonicis nostris dedimus litteris in mandatis, ut ipsi, partibus ad suam praesentiam convocatis, et auditis hinc inde propositis, mutuas quaestiones, secundum attestationes receptas et alias, si quas de jure cognoscerent admittendas, appellatione remota, sine canonico terminarent. Qui, cum partes ad suam praesentiam legitimis citationibus ascivissent, tu, fili Plebane, eodem S. rebus humanis exempto, canonice substitutus, post multas altercationes utriusque partis et varias, ecclesiae tuae nomine postulasti, ut judices ipsi obedientiam, a capellanis ecclesiae de Monteculo praedecessoribus tuis Plebanis exhibitam, a praedicto magistro ejusdem ecclesiae capellano, tibi facerent exhiberi, tuae postulationi subjungens, ut corpus cujusdam mulieris ad tuam referretur ecclesiam, quod in ejus praejudicium idem magister in ecclesiae suae coemeterio sepelivit. Fuit autem ad ultimum per te cum instantia postulatum, ut in die Sabbati S. veniat jam dictus capellanus ad plebem, ad celebranda solemnia sacri baptismatis cum aliis capellanis plebis ejusdem. Capellanus vero dicebat econtra ecclesiam suam in nullo plebi praedictae teneri. Unde, cum non esset illi subjecta, eam ab impetitione illius petebat absolvi. Judices autem, postquam fuit diutius litigatum utrinque super quaestionibus universis, certiores effecti, pro plebe vestra de prudentium virorum consilio diffinitivam sententiam protulerunt, quam, cum per Al. priorem vestrum, ad sedem apostolicam destinatum, confirmari peteretis a nobis, praedictus capellanus superveniens contradixit; sed nos, contradictionem ejus frivolam attendentes, sententiam illam duximus confirmandam, articulum illum quem in ea perspeximus contineri, videlicet quod in die Sabbati sancti capellanus ecclesiae de Monteculo vadat ad plebem de calcinaria ad celebranda solemnia sacri baptismatis, taliter explicantes, ut pueris baptizandis intersit. Nulli ergo . . . nostrae confirmationis, etc. Datum Ferentini, XII Kal. Julii. Inter omnes munitiones, et castra, quae Romana tenet Ecclesia, munitionem, et castrum Montis Flascon. non solum intendit, sed cupit, et providentius gubernari et studiosius custodiri. Cum ergo de tuae fidei puritate indubitatam fiduciam habeamus, et de tuae discretionis industria notitiam geramus expertam, custodiam et gubernationem ipsius munitionis, et castri tibi quandiu nobis aut successoribus nostris placuerit, tanquam fideli, et vassalio nostro, duximus committendam; per apostolica scripta mandantes, quatenus, sicut charam habes gratiam divinam et nostram, munitionem ipsam et castrum cum omni diligentia et cautela custodias et gubernes, adhibens universa quae fuerint necessaria, ita ut de contingentibus nihil omittas. Nos enim dilecto filio, B. Castellano Montis Flascon. per apostolica scripta mandamus, ut palatium, cum omnibus quae sunt in eo, tibi resignet, et servientibus universis ut tibi reverenter intendant, consulimus etiam, atque populo, quod tibi tanquam suo respondeant castellano. Datum Ferentini, II Kal. Julii. Datum Ferentini, VI Non. Julii. Cum sitis operibus pietatis intenti, et habeatis coemeterium benedictum, et clericos in vestro conventu professos, absonum esset ut oratorio careretis. Quocirca, praesentium vobis auctoritate concedimus, ut, non obstante compositione, quae facta fuisse proponitur inter vos et Magalonensem ecclesiam, per bonae memoriae G. tituli Sancti Angeli diaconum cardinalem, tunc apostolicae sedis legatum, infra septa domus vestrae oratorium habeatis, in quo per clericos vestros divinum vobis officium celebretur. Presbyterum autem, quem ad animas consulendas duxeritis deputandum, dioecesano episcopo praesentetis, qui curam animarum illi committat. Statuimus autem, ut de oblationibus universis, quae in Nativitate Domini, Epiphania, Ypopanti, Ascensione, natalitio S. Joannis Baptistae, festivitatibus B. Mariae, apostolorum solemnitatibus, commemoratione omnium sanctorum, omnibus diebus Dominicis, et aliis praecipuis festivitatibus loci, ab habitatoribus Montispessulani ad altare oratorii vestri, vel munus presbyteri, dum celebrabuntur officia divina, devenerint, quartam partem, matrici ecclesiae, vel aliis ad quas pertinet, sine difficultate reddatis, exceptis ustensilibus, quae nominatim ad usum pauperum offerentur. Oblationes autem caeterorum dierum, et generaliter omnes, quas caeteri largientur, vobis ex nostra concessione integre habeatis. Ad haec praesenti pagina districtius inhibemus, ne aliquem ad sepulturam coemeterii vestri suscipere praesumatis nisi frater vester, aut de familia vestra fuerit, aut etiam peregrinus, qui liberam sepulturam habere debet ubique. Alios autem ad sepulturam nullatenus admittatis, nisi fuerit de voluntate praelati, a cujus ecclesia corpus assumetur defuncti, cui postmodum de legatis praecipimus restitui quartam. Nulli ergo concessionis et constitutionis, etc. Datum Ferentini, Kal. Julii. , sed adulterum cui adhaesit postquam recessit ab eo libenter dimitteret, et castitatem promitteret et juraret. . Datum Ferentini, XII Kal. Julii. . Ut autem veritas facilius appareret, autenthica et originalia, cum bullis suis, nobis usque ad eumdem terminum sub eadem districtione praecepimus exhiberi. . Praedictum autem terminum eis peremptorium curavimus assignare, ad quem si venire vel mittere forte contemnerent, nos nihilominus, quantum possemus de jure in eodem negotio procedere curaremus. Eisdem quoque judicibus dedimus in mandatis, ut, si de partium voluntate procederent, receptis aliis testibus, si quos super privilegiis, libertatibus et aliis articulis, ducerent producendos, usque ad definitivam sententiam producentes, gesta omnia sub sigillis suis ad sedem apostolicam destinarent. Cumque postmodum ad sedem apostolicam accessisses, supervenerunt duo canonici S. Crucis, qui nec litteras habebant de rato, nec procuratores ad hanc causam fuerant destinati. Unde, nos, partem S. Crucis contumacem reputantes, ut erat, utpote quae non idoneos responsales ad causam, sed ad nos qualesquales nuntios destinarant, attestationes receptas a judicibus delegatis jussimus aperiri, ut tandem, si nobis de meritis causae liqueret, sententiam proferremus. Verum, tu, animum charissimi in Christo filii nostri . . . . Portugallensis regis illustris, qui contra te fuerat ex hoc motus, placatum reddere tibi volens, convenisti cum praedictis canonicis in hac forma, ut videlicet venerabili fratri nostro . . . . Zamorensi episcopo, et dilectis filiis . . . . Zamorensi et Auriensi decanis, tam super principali quam incidenti sublato appellationis obstaculo, causa committeretur eadem terminanda, sic tamen, ut pars Sanctae Crucis, infra quadraginta dies post susceptionem litterarum nostrarum, super articulis illis, in quibus tu in ejus absentia produxeras testes tuos, instrumenta producere posset et testes. Aliter autem, non liceret eisdem attestationes calumniari receptas vel excipere, quasi fuisset in hac causa, lite non contestata, processum. Nos ergo, dictis episcopo et decanis praecipiendo dedimus in mandatis, ut, si pars Sanctae Crucis ratum vellet habere quod a dictis canonicis erat actum, receptis testibus et instrumentis ipsius super capitulis supradictis, si tamen infra quadraginta dies post susceptionem litterarum nostrarum ea ducerent exhibenda, et tuis attestationibus publicatis secundum formam praedictam, in causam procederent, et eam, appellatione postposita, sine debito terminarent. Quod si forsan ratum nollent habere quod a praedictis canonicis erat actum, cum eorum contumacia non intelligeretur purgata, sed aucta, in eos tanquam in contumaces procederent, et receptis attestationibus diligenter inspectis, causam ipsam, appellatione remota, deciderent, et sententiam quam ferrent exsecutioni mandarent. Quia vero causa haec extra regnum erat Portugallense tractanda, partibus primo competentem terminum sub edicto curarent peremptorio assignare, ne propter remotionem locorum et distantiam personarum laborare diutius cogereris. Quod si partem S. Crucis per alios citare non possent, canonicos ejus in regno Legionensi manentes, ad citationis ei litteras praesentandas, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, compellere procurarent; nullis litteris veritati et justitiae praejudicantibus, si quae apparerent a sede apostolica impetratae. Quod si non omnes iis exsequendis interesse valerent, episcopus nihilominus exsequeretur ea cum altero aliorum. Patribus ad certum terminum convocatis, et convenientibus ad eumdem, praedicti episcopus et decanus Zamorenses, quoniam Auriensis decanus non poterat interesse, a priore S. Crucis quaerere curaverunt, an ratum haberet quod fuerat a canonicis suis actum; quibus fuit ex ipsius parte responsum, quod locus interrogationi non erat, cum paratus esset incontinenti probare, rescriptum nostrum per precum mendacia impetratum. Nam, cum Colimbriensis decanus ad praedictos de Seira abbatem, et dilectum filium, P. Froildiz, monachum Alcobatiae, contra monasterium Sanctae Crucis undecim commissionum litteris reportasset, licet pars ecclesiae Sanctae Crucis primo inducias obtinuerit postulatas, quia secundo tamen non potuit pro singulis commissionibus singulas inducias obtinere, quamvis appellatio esset in litteris nostris inhibita, propter hoc tamen ad nostram audientiam appellavit. Tandem vero, pars ipsa et Colimbriensis decanus in praedictum regem Portugallensem . . . . . de Costa, et . . . . . de Rimaran. priores, et praedictos judices compromittere curaverunt, duobus cautis pene nomine obligatis utrinque; sicque prior appellationi renuntiavit cum assensu suorum, litteris nostris renuntiante decano. Utrinque praeterea duodecim canonici juraverunt super toto negotio perhibere testimonium veritati. Receptis igitur testibus et depositionibus eorum redactis in scriptum, rex noluit interesse, sed commisit praedictis . . . . . de Costa et de Rimaranes prioribus vices suas, et proposuit partibus, ut per Romanam Ecclesiam vel per alios prosequerentur jus suum, quoniam ad eum causa hujusmodi non spectabat. Tu vero, coram praedictis episcopo et decano Zamorensibus proponebas, nec renuntiationem Colimbriensis decani, qui non ad renuntiandum sed agendum potius datus fuerat procurator, nec compromissum etiam tenuisse, tum quia judices esse arbitri non debebant, tum quoniam de rebus ecclesiasticis fuerat in laicum compromissum, tum etiam quia idem sibi alios subrogavit, cum de hoc in compromissione tractatum penitus non fuisset. Verum, pars S. Crucis proposuit ex adverso, quod tenuerat compromissum, quia nos pronuntiasse posse agi de ipsius poena dicebat, adjiciens ratam te renuntiationem habuisse decani, et quod, hoc suppresso, praedictas litteras impetratas, quas non potuisses aliquatenus obtinere, si super hoc nobis exposuisses plenius veritatem. Et licet pars eadem quatuor testes induxerit, qui simpliciter et absolute dixerunt, ratum te habuisse quod factum fuerat a decano, sex tamen testes, quos tu induxeras, deponere curaverunt, hujusmodi rati habitionem te non simpliciter sed conditionaliter expressisse, si videlicet secundum attestationes confectas negotium finiretur. Caeterum, Joannes Caesar, canonicus Sanctae Crucis, fuerat testis inductus, et Michael Petri, et alii, quos tu induxeras, deposuere jurati, quod nos omnem hujus negotii veritatem feceramus per primos judices delegatos inquiri, et ad nos universa referri, sicque pronuntiaveramus, omnibus diligenter inspectis, non impediri tuum propositum per objecta. Idem quoque Joannes, et Michael Petri, utrum renuntiationem decani ratum habueris requisiti, dixerunt, se de hoc penitus nihil scire; sed contra hos fuit ex parte Sanctae Crucis objectum, eos sibi contrarios exstitisse, cum prius dixissent se nobis totam veritatem negotii retulisse, ac secundo quod de rati habitione, quae erat quasi praecipua pars hujus negotii, non fecerant mentionem. Tu vero dicebas, quod testi, quem pars Sanctae Crucis induxerat, credendum erat merito contra eam. Judices igitur, attendentes in litteris nostris appellationem fuisse prohibitam, nec exstitisse conditionem, sub qua ratum habere te dixeras, quod factum fuerat a decano, et quod nos, inspecta totius negotii veritate, pronuntiaveramus, causam tuam non debere per ea, quae canonici Sanctae Crucis objecerant, impediri, considerantes etiam, quod pars Sanctae Crucis praedictum Joannem, quem ipsa produxerat, et qui judices ipsos super iis, quae coram nobis acta fuerant, instruebat, plenius reprobasset, interlocuti sunt de prudenti consilio, processum negotii, quod eis fuerat delegatum, impediri de jure non posse occasione oppositae falsitatis. Deinde, cum vellent in principali procedere, prior Sanctae Crucis multiplices recusationum causas opposuit, quas quia judices frivolas reputantes admittere noluerunt, prior, omni causae suae defensione neglecta, se contumaciter absentavit; sed et nos recusationes praedictas ea postmodum ratione invalidas reputavimus, quod contumacia partis Sanctae Crucis non fuit diminuta sed aucta. Post haec vero, procurator ecclesiae Sanctae Crucis proposuit coram nobis, quod cum inclytae recordationis . . . Dux Portugallensis, universas ecclesias, quae vel fundatae jam erant, vel fundandae inposterum in castro Leiren, ac ejus territorio, et universa jura ecclesiastica eidem ecclesiae concessisset, confecto super hoc publico instrumento, quod ipse dicebat usitato terrae vocabulo testamentum, et tam Bracarensis archiepiscopus, metropolitanus provinciae, quam Colimbriensis episcopus, concessioni hujusmodi subscripsisset, delegati judices, non inspectis privilegiis Sanctae Crucis, licet super eisdem ecclesiis eis causa non fuerit specialiter delegata, contra ecclesiam Sanctae Crucis nunquam sententiam protulerunt. Et licet Colimbriensis episcopus, ut dioecesanus subscripserit concessioni praedictae, quia Ulixbonensem civitatem, ad cujus dioecesim pertinere noscuntur, detinebant, tunc temporis Saraceni, ea tamen per industriam, ducis ipsius reddita postmodum Christianis, Ulixbonensis episcopus, velut verus dioecesanus, donationem . . . ducis privilegio proprio confirmavit; quod praedictus Adrianus papa diligenter attendens, omnes ecclesias tam in castro Leiren, quam territorio ejus sitas, cum omnibus pertinentiis ad easdem, sicut charta ducis ipsius et praedicti episcopi confirmatio continebant, ecclesiae Sanctae Crucis suo duxit privilegio confirmandas. Verum, pro parte tua fuit propositum ex adverso, quod concessio ducis non tenuit, cum laicus ecclesiastica jura, et praesertim spiritualia, conferendi non habuerit potestatem. Nec valet, quod Bracharensis archiepiscopus et episcopus Colimbriensis in ducis charta subscripsisse dicuntur, cum nec charta ipsa publica sit manu confecta, nec illorum sigilla dependant ex eadem, quare fidem penitus demeretur. Nec nocet etiam, quod praedictus Adrianus papa praedictas ecclesias cum pertinentiis suis, juxta quod in charta ducis ipsius, et confirmatione Ulixbonensis episcopi continetur, confirmavit ecclesiae Sanctae Crucis, cum crediderit ducem ipsum jus patronatus et temporalia, et episcopum, tanquam dioecesanum, spirituale concessisse. Constat autem ex confessione partis alterius, et ex tenore privilegiorum praedictorum Alexandri et Coelestini, praedecessorum nostrorum, praedictas ecclesias ad Colimbriensem dioecesim pertinere, cum eis, et quibusdam aliis numeratis in eorum privilegiis, subjungatur, quae omnes in episcopatu Colimbriensi consistunt. Unde, cum pars altera pro se iis privilegiis uteretur, et illa etiam impetravit, ea nec debebat in hoc, nec poterat reprobare. Praeterea, privilegium Adriani novum jus non contulerat monasterio, sed habitum confirmarat; unde, concessio ducis ipsius, quae prius erat invalida, non susceperat ex ipsius confirmatione valorem. Adversus haec autem, pars altera replicavit, quod tandiu ecclesias ipsas et ecclesiam Sancti Joannis positam in civitatis Colimbriensis suburbio possederat ecclesia Sanctae Crucis, quod praescriptione legitima poterat se tueri, cum etiam ex illo tempore, quo Adrianus easdem ei ecclesias confirmarat, et quo ipsi bona fide illas potuerant possidere, usque ad tempus litis conceptae, fuissent quadraginta anni et aliquot menses elapsi. Constitit ergo nobis, omnibus diligenter inspectis, ex forma quoque sententiae judicum praedictorum, quod monasterium Sanctae Crucis, saepedicti ducis tempore, praedictarum ecclesiarum fuerat possessionem adeptum, cum ipse omnes ecclesias, quas monasterium de manu regis receperat, ad jus Colimbriensis ecclesiae praeceperit revocari, et receptio ad possessionem pertinere noscatur. Constitit etiam ex forma petitionis tuae, qui eas tibi restitui postulabas, ipsam adhuc easdem ecclesias possidere. Similiter quoque constitit, ipsam eas medio tempore possedisse, ac quod etiam a tempore praedicti Adriani, qui eas confirmarat eidem, spatium quadraginta annorum fuerat, tempore motae litis, elapsum; et, licet asseruerit pars altera in judicio coram nobis, bonae memoriae G. Sancti Angeli diaconum cardinalem, tunc apostolicae sedis legatum, tibi super his omnibus imposuisse silentium, sicque videretur quod lis contestata fuerit coram eo, tamen, tum ex depositionibus testium nobis plene fuit veritas patefacta, videlicet quod nec lis contestata fuisset, nec sententia promulgata, cum, inspectis privilegiis pontificum Romanorum, super his noluerit te audire. Cum ergo longe ante quadraginta annos, et postmodum medio tempore, monasterium Sanctae Crucis praedictas constet ecclesias possedisse, ac nunc etiam possidere, nec ex adverso interruptio sit probata, tam praedictas ecclesias de Leiren, quam ecclesiam Sancti Joannis Colimbriensis, de fratrum nostrorum consilio, adjudicamus monasterio Sanctae Crucis, super eis tibi silentium imponentes. In hoc quoque non derogamus judicibus delegatis, cum coram eis exhibitum non fuerit privilegium Adriani, cujus auctoritate canonici Sanctae Crucis se credere potuerunt bonae fidei possessores, nec alia etiam instrumenta. Super eo vero, quod in quinquaginta marcis auri expensarum nomine, ac duobus millibus aureorum, quos saepedictus M. Colimbriensis episcopus contulerat ecclesiae Sanctae Crucis, tibi eamdem ecclesiam condemnarunt, de voluntate partium eorum sententiam taliter curavimus moderari, ut de quinquaginta marcis auri, viginti, et de duorum millibus aureorum, mille monasterium tibi solvere teneatur. Caeterum, super eo quod idem judices decreverunt, ut pro domibus Portae novae, in quibus parochiale jus ecclesia Colimbriensis habuerat, monasterium tantum juris recompensaret eidem in loco alio competenti, quantum amiserat in domibus memoratis, omnino corrigimus sententiam quam tulerunt, ad id censentes monasterium non teneri. etc. Nulli ergo diffinitionis et confirmationis, etc. Si quis, etc. Datum Ferentini, VI Kal. Julii. , quod super eo, de quo nos consulere voluistis, quid juris sit liquido cognoscatis. Quia tamen nostro postulastis edoceri responso, ne sub ipsius exspectatione responsi decisio negotii prorogetur, praesentibus vobis litteris duximus respondendum. , dantes vobis per nostras litteras in mandatis, ut ipsam G. et haeredes ipsius ad restituendas vineas, et quidquid ultra sortem perceperant ex eisdem, restituere conquerentibus, per poenam in Lateranensi concilio contra usurarios promulgatam, cogere curaretis, vos, ut juxta mandatum nostrum procederetis in negotio memorato, partes citare curastis. Cumque essent in vestra praesentia constitutae, , fraudemque committere usurarum. Datum Ferentini, V Non. Julii. Cum tu, fili prior, ad nostram praesentiam accessisses, causam quam habebas adversus fratres hospitalis quod est juxta ecclesiam vestram situm, dilecto filio, L. tituli Sanctae Crucis presbytero cardinali, commisimus terminandam. Proposuisti ergo, in nostra praesentia constitutus, quod R. praedecessor tuus, vacare volens operibus pietatis, quoniam honestum non erat ut in dormitorio fratrum pauperes reciperet et infirmos, locum quemdam positum infra claustrum hospitalitatis specialiter deputavit. Ascitis igitur Petro et Gir. laicis, qui, etsi bonae conversationis essent, nec habitum tamen religionis acceperant, nec alicui loco religioso, vel ordini, vinculo erant professionis astricti et eis ecclesiae B. Gregorii offerentibus se et sua, et obedientiam et reverentiam priori promittentibus memorato, ipse religiosa eis tradidit vestimenta, et ad hospitalitatis aedificium deputavit. Hospitale autem sumptibus ecclesiae vestrae constructum ecclesia eadem usque ad tempora motae litis in pace possedit, ordinando, corrigendo et disponendo pro suae arbitrio voluntatis, et omnes, qui se ad hospitalis obsequium conferebant, se offerebant ecclesiae vestrae prius, et priori qui erat pro tempore reverentiam et obedientiam promittebant, et ordinabantur et instituebantur in singulis officiis ab eodem hospitalis hosptialis priore. Licet praedicto R. et successoribus ejus obedientiam et reverentiam promisisset, ea tamen tibi, fili prior, penitus denegata, sine licentia vestra prioris sibi officium usurpavit. Praeterea, cum R. quondam frater hospitalis ipsius, ecclesiae vestrae fuisset oblatus, oblationes quas ad sepulcrum ejus fratres hospitalis receperant vester oeconomus repetebat, et petebat instanter ut opus novae capellae destrui faceremus, quod dicti fratres super sepultura eidem R. contra libertates et immunitates ecclesiae vestrae, post interpositam ad nos appellationem, erexerant in vestrum praejudicium et gravamen. Corpus etiam ipsius oblati sibi restitui postulabat. Ad haec, cum quidam oblatus ecclesiae vestrae capellam Sancti N. colai de Ponte Manubiae construxisset, et ipsam contulisset eidem ecclesiae, sicut publicum continet instrumentum, et dioecesani episcopi jus suum vobis contulissent in ea ipsaque vobis postmodum per sedem fuerit apostolicam confirmata, et vos eam diu possederitis sine lite, quoniam hospitalarii clericos vestros ex ipsa ejecerant violenter, restitutionem ejus et terrarum quae in Salian. consistunt, idem oeconomus cum fructibus inde perceptis cum instantia postulabat. Caeterum, procurator hospitalis ipsius, praesentibus quibusdam fratribus hospitalis cruciferorum Bononien. proposuit ex adverso, quod praedictus R. quondam ecclesiae vestrae prior, de canonicorum ipsorum assensu, fratri Cleto, et tam Petro quam omnibus ministris et officialibus ejus, libere quoddam concesserat tenimentum, in quo liceret eis construere hospitale ad usus pauperum et religionis cruciferorum augmentum, quod, cum fuisset illorum sollicitudine consummatum, tam ipsi quam successores eorum illud per quadraginta annos pacifice suo nomine possederunt, ordinando et disponendo pro propria voluntate; sed nunc tu, fili prior, occasione praedicti R. quondam fratris hospitalis ipsius, qui a quibusdam creditur esse sanctus, adversus eos movebas indebite quaestionem, volens illud in jus ecclesiae Sancti Gregorii revocare. Capellam quoque sancti Nicolai de Ponte Manubiae injuste petebas, cum fundator ipsius hospitalis frater exstiterit, et eam ad majorem cautelam obtulerit hospitali. Adjecit etiam, quod super terris de Salian. ipsos contra justitiam impetebas, cum non ad ecclesiam Sancti Gregorii, sed ad hospitale potius pertinerent. Nos igitur, intellectis per cardinalem eumdem his et aliis quae fuerunt hinc inde proposita, et episcoporum authenticis rationibus, attestationibus et allegationibus partium diligenter auditis, vobis, et per vos ecclesiae vestrae, adjudicamus hospitale praedictum, ita, ut novas exactiones non faciatis in eo, cum bona ipsius ex consuetudine hactenus observata debeant pauperum usibus applicari. A restitutione autem oblationum, quas petebatis a fratribus hospitalis, ipsos de consilio fratrum nostrorum absolvimus, cum, et si praedictus R. oblatus vester fuisset, nihilominus tamen frater fuerit hospitalis. Quia vero ex depositionibus testium constitit evidenter, quod, post appellationem ad nos interpositam, in praejudicium ecclesiae vestrae opus fuerat novae capellae constructum, illud destruendum praesentium auctoritate censemus. Restitutionem autem corporis locum decernimus non habere, quoniam, cum per testes vestros fuerit sufficienter ostensum, corpus praedicti R. in vestro fuisse coemeterio tumulatum, et probatum similiter ex adverso eum esse in hospitalis solo sepultum, nec translatio corporis proposita fuerit vel probata, constat illud adhuc esse in sepultura priori. Capellam vero Sancti Nicolai de Ponte Manubiae, nullo medio ad domum hospitalis ejusdem, et eo mediante ad ecclesiam vestram, pertinere censemus, cum fuerit ex hospitalis parte probatum, Tantinum, quondam fratrem ipsius, eam ad opus cruciatorum et pauperum construxisse, et praecessisse donationem quam fecerat hospitali, donationem quam ecclesiae vestrae fecit, collatis ad invicem confectis super donationibus ipsis publicis instrumentis, salvo tamen episcopali jure, quod ad vos in ea ex donatione dioecesanorum episcoporum noscitur pertinere. Ad restitutionem autem terrarum de Salian. fratres hospitalis ipsius, vobis, et per vos ecclesiae Sancti Gregorii condemnatus. Nulli ergo . . . diffinitionis, etc. Datum Ferentini, VIII Id. Julii. Cum causam, quae inter presbyterum Bonum, et Brunum, canonicum ecclesiae Sancti Petri Lucanensis vertitur, super eo quod supradictus presbyter Bonus a majori parte canonicorum ejusdem ecclesiae, praedicto Bruno; et quodam alio contradicentibus, in priorem, sicut dicitur, est electus, olim vobis duxerimus committendam; vos, sicut ex litteris vestris accepimus, partes citare curastis, ut juxta mandatum nostrum causam ipsam fine possetis canonico terminare. Cumque in vestra essent praesentia constitutae, dictus presbyter Bonus cum instantia postulabat, ut electionem de se factam auctoritate curaretis apostolica confirmare. Sed praefatus Brunus econtrario respondebat illum non esse dignum regimine prioratus, crimen ei objiciens Simoniae, quodque ipsius electio non erat canonice celebrata, et quia professus non erat, ipsum afferebat merito repellendum. Verum, cum de Simonia nihil fuisset probatum, nec aliquid contra modum electionis ostensum, movit vos vehementer ipsius ecclesiae privilegium, in quo continebatur expressum, ut nullus ibi, qualibet subreptionis astutia, reponatur, nisi quem fratres communi consensu, vel fratrum pars consilii sanioris, secundum Dei timorem et B. Augustini regulam, providerint eligendum; unde, . Contradictores, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, compescentes. Nullis litteris, veritatis . . . quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc. Datum Ferentini, VIII Id. Julii. Sicut impietatem sub specie pietatis exercent, qui impios in impietatibus suis fovent, sic pii esse impiis comprobantur, qui eorum nequitiam temporaliter vindicant, ne gravius in eos aeternaliter vindicetur, in vindicta etiam retribuentes eis bona pro malis, et a similibus alios cohibentes. Sane, ad vindictam malefactorum est etiam Petri gladius exercendus, ne, si hunc rubigo consumat, trahat in Ecclesiae corpore pars corrupta sinceram, ut non solum per impunitatis licentiam fiant iniquiores iniqui, sed aequis etiam agendi materia nequiter tribuatur, si laetentur alii cum male fecerint, et in rebus pessimis glorientur. Siquidem, cum luporum rapacitas non solum in ovile dominicum grassetur et oves, sed in ipsos jam pastores ovium et custodes ovilis insidias moliatur, sitiens eorum sanguinem, et insidians animabus, mercenarii diceremur verius quam pastores, si fugeremus, ovibus nostris et compastoribus derelictis, et stragem eorum a longe siccis oculis videremus, nec poneremus nos murum pro domo Domini ascendentibus ex adverso. Quantae autem temeritatis audaciam, et quantae immanitatis flagitium viri nequam, filii Belial, in occisione bonae memoriae C . . . Herbipolensis episcopi, imperialis aulae cancellarii, perpetrarint, vobis novimus esse notum, nobis autem deflere libet potius quam referre. Non enim suffecerat sceleratis, quod christum Domini manibus peremerant violentis, nisi desaevirent etiam in peremptum, et tanquam viveret in membris occisus, in eis ipsum rursus occiderint, et corpus exanime in frusta dividerint minutatim. Utinam autem aliqui zelum Dei secundum scientiam habuissent, ut exemplo levitae singula frusta cadaveris, quae praedicti fecerant homicidae, ad singulas partes Theutoniae destinassent, ut sic saltem ecclesiae filios potuissent ad vindictam tanti sceleris excitare. ; et quoniam nocere non poterant inimici, ac scientes quod familiaris nocet amplius inimicus, amicitias simularunt, et tunc insurrexerunt in eum, cum credebantur a prioris iniquitatis proposito recidisse. Licet autem super nece ipsius condoleamus vobis dolentibus, et per nos etiam doleamus, ea praecipue ratione, quod ad consequentiam trahitur scelus istud, et impunitas criminis incentivum tribuit delinquendi, in eo tamen consolationem accepimus, et vos similiter consolamur, quod, sicut de divina miseratione speramus, unde per mortem ipsius militia est militantis Ecclesiae minorata, inde triumphus Ecclesiae triumphantis est auctus, et quod idem episcopus, mortuo in eo quod mortale fuerat, et quod potuerat corrumpi corrupto, immortalitatem et incorruptionem indutus, temporalia in aeterna, in coelestia terrena, viam in patriam, et exsilium commutavit in perpetuam mansionem, ubi neque clamor, neque luctus, neque dolor erit ultra, quae prima, eo transeunte de mundo ad Patrem pariter transierunt. Monemus igitur universitatem vestram et exhortamur attentius, quatenus in eo qui consolatur nos in omni tribulatione vestra consolationis suscipiatis solatium, et in verbis istis studeatis invicem consolari, cum ei sit merito congaudendum, cujus gaudium non mutabitur de caetero in dolorem, nec detrimentum sentiet, sed augmentum. Qualiter autem ad vindicandam hujusmodi immanitatem sceleris duxerimus procedendum, per litteras nostras vestrae poterit inquisitioni patere. Datum Ferentini, VIII Id. Julii. Consuevit annuere sedes apostolica, etc., usque assensu. Ecclesiam vestram et personas inibi Domino famulantes, cum omnibus quae inpraesentiarum rationabiliter possidetis, aut, etc., usque suscipimus; statuentes, ut ordo canonicus qui secundum Deum et beati Augustini Regulam in eadem, etc., usque observetur. Praeterea, ecclesiam parochialem de Bomin. cum capellis de Lanhedroc, Sanctae Margaritae de Biri, Sancti Thomae, Sancti Michaelis, et aliis appenditiis suis; ecclesiam de Aldestowe, cum capellis Sancti Cadoci et Sancti Petroci de Trerofait, portu et portus sultagio, et caeteris appenditiis suis; ecclesiam de Helinton, cum appenditiis suis; jus quod habetis in ecclesia Sanctae Marmurae, in capellis et appenditiis suis; ecclesiam de Widiel, cum pertinentiis suis; ecclesiam Sanctae Thetae, cum appenditiis suis; jus quod habetis in ecclesia de Heglosseil, cum pertinentiis suis; ecclesiam de Holecumbe, cum appenditiis suis; ecclesiam de Niventunen. cum appenditiis suis; villam de Bomin. cum Landa, Bosco de Bodan, et appenditiis suis; Reiltun. cum Hondremannaria de Pedresire, libertatibus, consuetudinibus et appenditiis suis; Aldestorwe, cum libertatibus et appenditiis suis; Lanweledic, cum appenditiis suis; Rietterhe, cum appenditiis suis; Widiel, cum appenditiis suis; Bendere, cum piscaria super Alan. et aliis appenditiis suis; Pentir. cum appenditiis suis; Tredernon, cum appenditiis suis; Lanhidroc, cum appenditiis suis; quidquid habetis in Bodiniel; Fosnewit, cum appenditiis suis; Holeinse, cum pertinentiis suis; Niventon. cum appenditiis suis, sicut ea juste ac pacifice possidetis, vobis, et per vos Ecclesiae vestrae, auctoritate apostolica confirmamus, etc. Sane, novalium vestrorum, quae propriis manibus aut sumptibus colitis, sive de hortis, etc., usque praesumat. Libertates quoque et immunitates antiquas, et rationabiles consuetudines Ecclesiae vestrae concessas, etc. perpetuis temporibus manere sancimus. Prohibemus insuper, ut nulii liceat in vos vel in ecclesiam vestram excommunicationis vel interdicti sententiam, sine manifesta et rationabili causa proferre, vel vos novis et indebitis exactionibus aggravare. Cum autem generale interdictum terrae fuerit, etc., usque celebrare. Liceat quoque vobis ad ecclesias vestras capellanos eligere, ac dioecesano episcopo praesentare, quibus, si idonei fuerint, episcopus curam animarum committat, ut ei de spiritualibus, vobis autem de temporalibus debeant respondere. Obeunte vero te, nunc ejusdem loci priore, vel tuorum quolibet successorum, etc. usque eligendum. Ad indicium autem hujus a sede apostolica protectionis perceptae, bisantium unum gratis oblatum persolvetis nobis, nostrisque successoribus annuatim. Decernimus ergo, ut nulli omnino . . . nostrae protectionis concessionis, et confirmationis, etc. Si quis autem, etc. Datum Ferentini, VIII Id. Julii. Cum Christus sit veritas, et diabolus in veritate non steterit, profecto tanquam membrum diaboli contra Christum esse convincitur, qui veritatem odiens committit vitium falsitatis. Unde, crimen istud tanto est severius puniendum, quanto per ipsum magis offenditur proximus, et amplius contemnitur ipse Deus. Cum ergo N. magister scholarum Astoricensis ecclesiae, apud nos propter praesumptiones multiplices vehementer sit de falsitate suspectus, licet in praesentia nostra nihil plene probatum fuerit contra eum, ne tamen tantum dissimulare vitium videamur, eum a delegatis nostris ab officii exsecutione suspensum, a perceptione beneficiorum, in detestationem tanti criminis, duximus suspendendum; discretioni vestrae per apostolica scripta districte praecipiendo mandantes, quatenus in Astoricensi et omnibus circumpositis dioecesibus faciatis publice ac solemniter nuntiari, ut, si quis contra eum voluerit agere super crimine falsitatis, infra tres menses a tempore factae denuntiationis coram vobis appareat et proponat; et vos eumdem magistrum scholarum, si super hoc convictus fuerit vel confessus, aut etiam notorium esset crimen, juxta constitutionem a nobis contra falsarios editam, puniatis; alioquin, purgationem ei canonicam indicatis, in qua si forte defecerit, juxta constitutionem eamdem, appellatione remota, procedatis in illum. Si vero canonice se purgaverit, tam ad officium quam beneficia ipsum auctoritate nostra restituere procuretis. Nullis litteris veritatis, etc. Quod si non omnes . . . duo vestrum, etc. Datum Ferentini, V Id. Julii. Conquesti sunt nobis dilecti filii, N. et J. quod cum per venerabilem fratrem nostrum, J. Albanensem episcopum, in ecclesia Sanctae Mariae de Neme fuissent canonici ordinati . . . . . . prior et fratres sancti Anastasii eos de ipsa contra justitiam ejecerunt. Unde, petebant ut ipsos in ea restitui faceremus. Prior autem cum alio fratre in nostra praesentia constitutus quoddam publicum instrumentum ostendit, per quod nitebatur probare institutionem et destitutionem clericorum in ecclesia memorata, non ad episcopum Albanensem, sed ad monasterium Sancti Anastasii pertinere; sed econtra praedicti clerici allegabant, quod scientibus, et non contradicentibus monachis, de mandato episcopi antedicti fuerant in eadem ecclesia instituti, et aliquanto tempore pacifice commorati, quod praedicti prior, et monachus omnino negabant. Quia vero pro publico praesumitur instrumento, donec in contrarium legitime probetur, discretioni tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus testes quos super iis utraque pars duxerit producendos, studiose recipias et examines diligenter, circumstantias prudenter inquirens, et attestationes fideliter scriptas sub tuo sigillo nobis mittas inclusas, praefigens partibus terminum competentem, quo recepturae sententiam nostro se conspectui repraesentent. Tu vero, sine personarum acceptione mandatum apostolicum fiducialiter exsequaris, testes qui nominati fuerint, si gratia, timore, vel odio se subtraxerint, cogens per censuram ecclesiasticam veritati testimonium perhibere. Ferentini. Per tuas nobis litteras intimasti, quod cum in praesentia tua quaedam mulier Pacifica nomine, quemdam nomine Nicolaum postularet in virum, asserens inter se mutuum de praesenti consensum, et carnalem copulam accessisse, vir ipse, quamvis contractum sponsalium et carnis copulam non negaret, asserebat tamen se illam in uxorem ducere non teneri, quia sponsalia inter ipsos sub hac fuerant conditione contracta, si videlicet pater ejus et patruus sponsalibus consentirent. Sed ipsi quam cito noverunt, et sponso contradixerunt et sponsae, quod idem vir idoneis nitebatur testibus comprobare. Verum mulier replicabat, quod licet fides praestita fuerit ab utroque sub conditione praescripta, non tamen sibi fuerat a patre viri, vel patruo aliquando contradictum, et ante tempus contradictionis expressum a testibus, et post illud dicebat inter se carnalem copulam accessisse; addebat praeterea, quod licet a principio conditionaliter contraxissent, temporis tamen processu sine conditionis adjectione pure in matrimonium consenserunt, et hoc asserebat se testibus probaturam. Receptis itaque testibus utriusque, cum attestationes mulieris, coram te praesentibus duobus examinatoribus, faceres publicari, testes, quorum dicta legebantur, illico proclamarunt, quod ipsi quae legebantur non dixerant, et quae deposuerant, scripta non erant, sed ab uno examinatorum tunc contra eos fuit fortiter obviatum, et ab hoc mulier postulabat, ut idem testes, vel alii super eisdem capitulis iterum audirentur. Tu autem, hac novitate commotus, sequentem diem partibus praefixisti, quibus in tua praesentia constitutis, omnes examinatores convocari jussisti, sub interminatione anathematis illos obtestans, ut dicerent, si essent illae verae attestationes, quibus obviaverant testes; qui continuo alias attestationes in medium produxerunt, quibus cum per advocatum viri fuisset objectum, sicut prioribus fuerat a testibus obviatum, post allegationes multiplices, secundae attestationes a partibus admissae fuerunt, et attestationes viri postea publicatae. Porro, mulier illi praecipue articulo insistebat, quod ante renuntiationem sponsalium et post, idem vir carnaliter ipsam cognoverat, et ex ea filiam procrearat, quod proprio nitebatur ostendere juramento. Quia vero super his opiniones non solum varias, sed contrarias accepisti, ad magisterium apostolicae sedis recurrens, humiliter postulasti quid sentiendum sit in talibus edoceri. Nos autem, inspectis attestationibus admissis a partibus, quas nobis tuis misisti litteris interclusas] consultationi tuae taliter respondemus; quod, cum liquido constet, per confessionem tam viri quam mulieris, quod post contracta sponsalia carnalis est inter eos copula subsecuta, pro matrimonio quidem praesumendum est vehementer, quia videtur a conditione interposita recessisse. Nam, etsi probatum sit utcunque per testes, quod postquam pater et patruus viri contradixere sponsalibus, idem vir mulierem illam carnali commistione cognovit, non est tamen aliquo modo probatum, quod antequam ipse cognovisset eamdem, pater ejus et patruus contradicere curavissent. Datum Ferentini, II Id. Julii. Ex tenore litterarum, quas nobis per dilectum filium, Ph. latorem praesentium, destinastis, intelleximus evidenter, R. sacerdotem de Colevill. ac dilectos filios, de Prato . . . . de Monte-Leprosorum, et Sancti Laudi priores, Rothomagenses, super quaestione, quae inter ipsum et dilectum filium, abbatem et conventum de Becco, super manerio de Colevill. et rebus aliis vertitur, litteras apostolicas impetrasse, qui, cum partem citassent adversam, dictus presbyter coram eis noluit litigare. Postmodum vero, idem presbyter super eodem negotio vobis nostras litteras praesentavit, in quibus de prioribus mentio non fiebat. Cumque vos in causae cognitione velletis procedere, partibus ad vestram praesentiam convocatis, memoratus abbas proposuit coram vobis, quod non teneretur per illas litteras saepedicto presbytero respondere, cum per alias fuisset citatus, quae auctoritate illarum non fuerant revocatae. Verum, quia super hoc dubitastis, sedem duxistis apostolicam consulendam. Nos igitur, attendentes fraudem presbyteri memorati, duas commissiones super eodem negotio impetrantis, quarum altera non faciebat mentionem de reliqua, quia fraus et dolus ei patrocinari non debent, decernimus ut ipse commodo careat utriusque. Datum Ferentini, IV Idus Julii, anno sexto. Cum piae recordationis C. praedecessor noster, quamdam ordinationem iniquam, quam de instituendis canonicis ad beneficia non vacantia feceratis, ita videlicet, quod quilibet vestrum nepotem suum, consanguineum vel amicum, in ipsa ecclesia ordinarat, justitia cassaverit exigente, nunc, sicut accepimus, contra cassationem hujusmodi fraudem adhibentes et dolum, ad ordinationem eamdem vel consilium processistis, cum praebendam vacare contingit, unum eligendo de illis, quorum ordinatio est cassata, qui, vel alius pro eo, pactionibus vel stipulationibus obligatur, quod illius praebendae proventus rediget in communi, et nihil amplius inde quam unus aliorum percipiet cassatorum, et hoc juramento firmastis, quod ad electionem seu ordinationem alterius nullatenus procedatis, donec quilibet de cassatis integrum beneficium obtinebit; unum etiam pro alio permutatis illicite, et statutum apostolicum evacuare poscitis, sanctuarium Dei, quasi haereditario jure possidere conantes. Licet autem ex illa cassationis sententia hujusmodi personae cassatae non reddantur indignae, quominus valeant ecclesiastica beneficia obtinere, quia tamen fraus et dolus alicui patrocinari non debent, et nos, secundum prophetam, dissolvere debemus colligationes impietatis et fasciculos deprimentes , per apostolica vobis scripta mandamus et districte praecipimus, quatenus collusionem hujusmodi penitus rescindatis. Alioquin, omnes eos qui ad hoc aliquo pacto, vel juramento, vel alio quolibet, vinculo tenentur astricti, nisi infra quindecim dies post receptionem praesentium colligationem talem dissolverint, tanquam sacris canonibus inimicam, excommunicationis sententiae decernimus subjacere. Datum Ferentini, XII Kal. Augusti. Scriptum est archiepiscopo Mediolanensi et episcopo Novariensi, ut praemissa auctoritate apostolica publicare procurent. Datum, ut supra. Dilecti filii, J. prior Sancti Fridiani Lucani, et B. Fasolus, canonicus Pisanus, per suas nobis litteras intimarunt, quod, receptis litteris quas eis super causa tua curavimus destinare, per unius mensis spatium exspectarunt, si quis forsitan appareret, qui aliquid proponeret et probaret super matrimonio quod contraxisse cum vidua dicebaris, excommunicantes solemniter, et excommunicationem suam facientes per universas Lucanae civitatis ecclesias nuntiari, si quis impedire praesumeret, quominus testes perhiberent testimonium veritati. Verum, elapso fere jam mense, cum tui eis adversarii suggessissent, quod Ingerannus potestas, R. consiliarius, et M. notarius civitatis Lucanae, ab eis qui contra te laturi fuerant testimonium, exegerant et receperant juramentum, ne quid contra te proponerent coram ipsis, et praedicti prior et B. Pisanus canonicus, id tibi fecissent, sicut debuerant, nuntiari; potestas, consiliarius, et notarius memorati, ad eorum praesentiam accedentes, tactis sacrosanctis Evangeliis, juraverunt quod nullus super hoc eis tenebatur astrictus, quominus veritati testimonium perhiberet, et quod ipsi, nec per se, nec per alios, quemquam cogerent aut cogi permitterent, nec aliquem impedirent, quominus procederet ad testimonium proferendum, universos, quantum in eis luerat, absolventes, si qui eis super hoc aliquatenus tenerentur. Cumque nec sic contra te aliquis processisset, delegati praedicti, te ab impetitione matrimonii absolventes, auctoritate tibi apostolica mandaverunt, ut infra mensem sequentem, juxta mandatum nostrum, purgationem canonicam exhiberes. Caeterum, adversarii tui ad nostram audientiam appellarunt, ne delegati tuam purgationem admitterent, nisi compurgatores tecum duos saltem episcopos adhiberes, cum in litteris nostris mentio de episcopis haberetur, similiter prohibentes, ne quosdam, quos te compurgaturos audierant, ad purgationem admitterent, cum parati essent dicere contra eos. Et, licet delegati saepius nominati appellationi hujusmodi non duxerint deferendum, quoniam in litteris nostris obstaculum fuerat appellationis amotum, et jam eis de malitia et odio quo adversarii tui te persequebantur inique constabat, cum et bonae famae praedicti compurgatores existerent, et in suis gradibus, ecclesiis et honoribus tolerarentur ab Ecclesia, nec delegati aliquid sinistri de ipsis audiissent, verbum tamen quoddam, quod fuerat in litteris nostris appositum, vehementius eos movit, ubi videlicet scriptum erat, quod per septem inter episcopos Tusciae, vel canonicos majoris Ecclesiae, seu priores ecclesiarum sodalium civitatis Lucanae, presbyteros, aut diaconos bonae famae, tuam purgationem reciperent, non obstantibus litteris, quas, de episcopis non habita mentione, tui adversarii reportarant. Ex hoc enim videbatur eisdem, quod ad purgationem tuam duo saltem essent episcopi adhibendi. Verum, dilecti filii, J. canonicus Sancti Martini, P . . . presbyter, prior S. Reparatae, et magister J. canonicus Sanctae Mariae Forisportam, in delegatorum praesentia juraverunt, quod verbum illud, de adjectione videlicet episcoporum, fuerat ad petitionem ipsorum a nobis adjectum, ita tamen quod, si possis alios septem inter canonicos et priores ecclesiarum sodalium compurgatores habere, adhibere ad purgationem episcopos nullatenus tenereris, sicut ab ore nostro se audisse dicebant; addentes, quod ideo in capitulo ipso suppressa fuerat copulativa conjunctio, et posita disjunctiva. Deinde vero, cum ad ecclesiam Sancti Fridiani, praedicto priore aliquantula infirmitate gravato, ad ejus, et condelegati sui praesentiam accessisses, dilecto filio, P. basilicae duodecim Apostolorum presbytero cardinali, majori parte cleri Lucani potestate, ac aliis multis praesentibus et clamantibus quod tuam vellent innocentiam compurgare, coram altari B. Fridiani, tactis sacrosanctis evangeliis, juravisti, quod neque cum vidua, neque cum alia muliere matrimonium contraxeras, nec uxorem alterius cognoveras te sciente, nec perjurium, vel excommunicationem scienter incurreras, super his praesertim de quibus fueras impetitus. Generaliter quoque de omnibus, quae tibi objecta fuerant, te solemniter purgavisti. Ad haec, Tolomeus cantor, J. praesbyter, magister Palmarius, et Opizo diaconus, et canonici Sancti Martini, S. Reparatae, Sancti Michaelis, et Sanctae Mariae Forisportam priores, qui sacerdotii funguntur honore, publice juraverunt, quod te verum jurasse credebant super omnibus, quae te non commisisse juraras. Quia igitur rectis dispositionibus nihil morae, vel difficultatis debet afferri, ne gregi dominico diu desit cura pastoris, discretioni tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus usque ad ferias Quatuor Temporum nunc proximo venturas nostro te conspectui repraesentes sacerdotii gradum, et consecrationis beneficium suscepturus. Datum Ferentini, X Kal. Augusti. Per litteras dilectorum filiorum, capituli monasterii Sancti Petri de Pado . . . abbatis Sancti Sigismundi . . . archidiaconi, et . . . . Praepositi S. Luciae Cremonensis, quos ad recipiendam resignationem dilecti filii, Lanf. ipsius monasterii tunc abbatis, duximus deputandos, nostris est auribus intimatum, quod cum dictus Lan. de nostra licentia resignasset regimini abbatiae, fratres ejusdem loci convenientes in unum, dilectum filium, J. monachum, in pastorem suum unanimiter elegerunt, cujus electionem suppliciter postulabant auctoritate apostolica confirmari. Verum, quia de idoneitate personae nobis non potuit fieri plena fides, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, si eamdem electionem de persona idonea inveneritis canonice celebratam, ipsam vice nostra, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, confirmetis. Quod si non omnes his . . . duo vestrum, etc. Datum Ferentini. Nobilitati tuae, quam hactenus fidelem ac devotam sumus experti, et amodo fideliorem ac devotiorem experiri speramus, provida dispensatione concedimus, ut terram, quam de manibus hostium, Theutonicorum videlicet, ac fautorum ipsorum poteris liberare, ad nostrae dispositionis arbitrium, et regiae fidelitatis obsequium teneas, et conserves, et donec expensas recuperes, quas pro ipsius acquisitione te utiliter praeter debitum fecisse monstraveris, infra terminum competentem, cum super hoc fueris requisitus, restituere non cogaris. Nulli ergo hanc nostrae concessionis, etc. Datum Ferentini. Solet annuere, etc., in modum protectione usque suscepimus. Specialiter autem ecclesiam Sancti Mauricii de Tardubiato, sicut ipsam juste possides et quiete, auctoritate tibi apostolica confirmamus. Nulli ergo nostrae protectionis et confirmationis, etc. Si quis autem, etc. Datum Ferentini, IV Id. Julii. Ad nostram noveritis audientiam pervenisse, quod quidam in monasterium vestrum consanguineos et amicos suos, vobis invitis, intrudere moliuntur, et ad receptionem eorum vos minis et terroribus non solum inducere sed compellere non formidant. Eapropter, dilecti in Domino filii, monasterio vestro providere volentes, auctoritate praesentium inhibemus, ne quis in monasterium ipsum aliquos, praeter vestrum vel majoris partis consilii sanioris assensum, intrudat. Nulli ergo . . . inhibitionis, etc. Datum Ferentini, VIII Id. Augusti. Sicut nostris est auribus intimatum, licet tu, fili abbas, et praedecessores tui temporalem jurisdictionem in Villa magna, quae ad monasterium vestrum nullo pertinet mediante, libere consueveritis exercere, habitatores ipsius pro suis excessibus temporaliter punientes; nunc tamen quidam eorum, volentes contra stimulum calcitrare, auctoritatem vestram eludere moliuntur, et ad aliorum protectionem confugiunt, ut vestram subfugiant potestatem. Quia vero pati nec volumus nec debemus, ut monasterium ipsum sui juris sustineat laesionem, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus in habitatores Villae praedictae, secundum antiquam et approbatam consuetudinem, jurisdictionem exerceatis libere temporalem. Datum Ferentini, VIII Id. Augusti. Cum dilectus filius, Nicolaus miles, nobis olim proposuerit conquerendo, quod venerabilis frater noster, Marsicanus episcopus, Bonum hominem presbyterum in Ecclesia de Scanzano ad praesentationem quorumdam instituerit patronorum, eo irrequisito, inscio et contempto, qui non minimus patronorum existit, dilecto filio . . . praeposito Sancti Salvatoris de Paterno, et magistro Joanni, canonico Celanensi, causam super hoc duximus committendam, qui, partibus convocatis, et auditis hinc inde propositis, licet per assertiones partium constiterit eisdem, in contemptum ipsius militis, patroni ejusdem ecclesiae, jam dictum fuisse presbyterum institutum, institutionem tamen ipsius ob reverentiam episcopi non cassantes, utrique parti jus suum decreverunt illaesum servari. Nos igitur, intellecto quod institutio ejusdem presbyteri facta fuerit praedicto Nicolao, patrono, irrequisito, inscio et contempto, per episcopum qui non ignoraverat jus ipsius, eam exigente justitia decrevimus irritandam, per apostolica tibi scripta mandantes, quatenus, ne dicta ecclesia maneat desolata rectore, praedicto Nicolao et aliis patronis auctoritate nostra praecipias, ut, unanimiter in personam convenientes idoneam, eam instituendam in eadem Ecclesia memorato episcopo repraesentent. Si vero super hoc concordare noluerint, jam dictus episcopus ecclesiam ipsam de persona idonea secundum statuta canonica poterit ordinare. Datum Ferentini, II Id. Augusti. Ut lapsum humani generis repararet unigenitus Dei Filius, Jesus Christus, cum in forma Dei esset, exinanivit, ut testatur Apostolus, semetipsum, formam servi suscipiens, in similitudine hominum factus, et habitu inventus ut homo, et elegit sibi Hierosolymam passioni, factus obediens Deo Patri usque ad mortem crucis, et peccata nostra in corpore suo pertulit super lignum, reputatus cum iniquis, et cum latronibus crucifixus. Nisi ergo de ingratitudinis vitio servus voluerit inutilis condemnari, nec jugum, nec jugulum recusabit subire pro Domino, cum Dominus tradiderit se pro servo morte turpissima condemnatus. Sane Si enim quemadmodum ambulavit ambulare disponimus, et vestigia ejus sequi, nec opprobria exprobrantium, nec hostis familiaris insidias, nec inimici saevientis potentiam debemus aliquatenus formidare, quin in viis ambulemus ipsius, et pedes nostros in ejus semitis dirigamus, passo compatientes ad tempus, ut in aeternum regnanti feliciter conregnemus. Novimus etenim, et certum tenemus, tam ex prophetica quam evangelica lectione, quod improperium exspectavit cor ejus, cum ei lingua maledicentium exprobraret, quod filius fabri esset, potator vini, et publicanorum amicus. Novimus, quod qui edebat panes ejus erexit calcaneum contra ipsum. Novimus, qualiter sputo conspersus, caesus colaphis, spinis coronatus, Pilati tyrannidem pertulit patienter, crucifixus ad ultimum, et lancea perforatus. Absit, ut labores, dolores et timores evites, paupertates, anxietates et necessitates effugias, ne subeas onus illud, ad quod es divina dispositione vocatus! Absit, ut pro illo labores evites, qui pro te per prophetam se asserit laborasse, dicens in psalmo: Laboravi sustinens , et de quo evangelista testatur quod hora quasi sexta sedebat supra puteum ex itinere fatigatus! Absit, ut pro eo dolores evites, quem pro te non dubitas doluisse, juxta quod ipse asserit in propheta: O vos omnes, qui transitis per viam, attendite, et videte si est dolor similis sicut dolor meus ; et qui de se ipso in Evangelio protestatur: Tristis est anima mea usque ad mortem ! Absit, ut pro illo timores evites qui de se legitur in Psalmo dixisse: Timor et tremor venerunt super me , et de quo in Evangelio loquitur quod coepit pavere et taedere! Absit, ut pro eo fugias paupertatem, qui pro te pauper est factus, juxta quod asserit in Propheta: Pauper, et dolens ego sum , et in Evangelio: Vulpes foveas habent et volucres coeli nidos, Filius autem hominis non habet ubi caput reclinet . Absit, ut pro eo anxietates refugias, in cujus persona loquens Propheta sic ait: Anxiatus est in me spiritus meus, et in me turbatum est cor meum , et qui asserit de se ipso: Baptisma habeo baptizari, et coarctor donec perficiatur ! , et sicut de eo evangelista testatur, quod cum jejunasset quadraginta diebus, et quadraginta noctibus postea esuriit, et cui cum clamasset in cruce: Sitio ; acetum, sive vinum mirratum, sive etiam felle mistum, crucifigentium dextera propinavit. Si forte te moveat, quod ad illius Ecclesiae praesulatum vocaris, cujus ad praesens non poteris possessionem adire, utpote quae fere tota nunc ab hostibus detinetur, ad tempus illud reducas oculos tuae mentis, quo Jacobus, frater Domini, suscepit Hierosolymam gubernandam, non quidem faventem sibi, sed potius repugnantem; utpote in qua illi tenebant eo tempore potentatum, qui et Dominum crucifixerant extra urbem, et circa templum postmodum ipsum Jacobum occiderunt. Et, licet Joannes et Thaddaeus secundum carnem fuerint fratres Domini, Jacobus tamen specialiter dicitur frater ejus, utpote qui relictam fratris defuncti duxit uxorem, ut semen ei juxta legem Mosaycam suscitaret; qui etiam non incongrue dicitur supplantator, cum quodam modo apostolos supplantavit, utpote qui quamvis primus inter alios non fuisset, caeteris tamen quasi jus primogeniturae praeripuerit, dum primogenitam suscepit ecclesiam gubernandam, de qua videlicet Propheta testatur, quod de Sion exivit lex, et verbum Domini de Jerusalem. Haec est civitas Regis magni, de qua multa dicta sunt gloriosa, et illud quasi praecipuum quod subjungitur: Mater Sion dicet, homo, et homo factus est in ea, et ipse fundavit eam Altissimus . Praeterea, licet pars ipsius ecclesiae, quod dolentes referimus, in excidio terrae sanctae capta fuerit, et ab hostibus trucidata, pars tamen quae manus evasit hostiles, imo etiam ipsa ecclesia, quae per novam est sobolem renovata, in pastorem te sibi expetit, et exspectat. Non ergo de loco causeris, cum personas habeas, quas gubernes, quia nomen Ecclesiae ad personas refertur amplius quam ad locum, licet ad hoc spiritualiter postuleris, ut de loco sollicitus ad recuperationem ipsius, et reintegrationem terrae Nativitatis Dominicae totis viribus elabores. Accedentes enim ad praesentiam nostram dilecti filii . . . . prior, prior, et . . . . canonici sepulcri Dominici, tam viva voce, quam per litteras: « Capituli sui, suffraganeorum Ecclesiae Hierosolymitanae, charissimi in Christo filii nostri, A. regis Hierosolymitani illustris, et plurium aliorum, nobis humiliter intimarunt, quod bonae memoriae M.. Patriarcha Hierosolymitano, viam universae carnis ingresso, convenerunt in unum, ut de praeficiendo sibi pontifice pariter pertractarent. Cumque talem quaererent, qui tantam posset ecclesiam in hujus tempestatis articulo provide gubernare, factum est, Domino faciente, quod in te contulerunt unanimiter vota sua, nobis humiliter supplicantes, ut et tibi districte praecipere dignaremur, quatenus eorum desideriis assentires, et pallium tibi ad perfectionem pontificalis officii mitteremus. Addiderunt insuper, quod nisi te in patriarcham concederemus eisdem, tota orientalis Ecclesia dissolutionem honestatis, et religionis enervationem incurreret, et a notitia matris suae, videlicet Romanae Ecclesiae, in confusionom propriam contumacius aberraret. Licet autem propter evidentem utilitatem Ecclesiae Romanae, cujus te membrum magnum et honorabile reputamus, grave sit nobis, et fratribus nostris, non modicum, et molestum, et ad postulationem eorum Ecclesiae Hierosolymitanae concedere in pastorem, cum valde necessarius nobis existas, tanquam vir nobilis, et honestus, facundus, et litteratus, et tam in temporalibus providus, quam spiritualibus circumspectus, maxime propter illum specialis devotionis affectum quem ad personam nostram habere dignosceris, et propter illam familiaris dilectionis dulcedinem, quam erga te probamur habere; propter urgentem tamen necessitatem, non solum Ecclesiae Hierosolymitanae, sed totius orientalis provinciae, quamdam nobis quasi violentiam inferentes, monemus discretionem tuam et exhortamur attente, et in remissionem injungimus peccatorum, obsecrantes per aspersionem sanguinis Jesu Christi, quatenus, divinae vocationi consentiens, praedictorum omnium desideriis condescendas, et electionem recipias de te factam; ne, si aliter egeris, voluntati divinae resistere videaris, quae tamen et a volentibus et a nolentibus semper impletur; prudenter attendens, ne, si persona minus idonea, vel forsan indigna, eidem praeficeretur ecclesiae, juxta desiderium aliquorum, tibi propter contradictionem tuam posset non immerito imputari. Nec laborem istum refugias tanquam proficere nequeas ut exoptas, quia Deus non tam profectum remunerat quam laborem, propter quod dicit Apostolus: Unusquisque propriam mercedem accipiet secundum suum laborem , et alia Scriptura testatur: Reddet Deus mercedem laborum sanctorum suorum. Unde caute dixit Apostolus: Plus omnibus laboravi , nec dixit omnibus plus profeci; quanquam ex laboribus tuis profectus speremus non modicos proventuros. « Nos ergo, pallium, insigne videlicet plenitudinis pontificalis officii, dilecto filio nostro, P. tituli S. Marcelli presbytero cardinali, apostolicae sedis legato, per praesentium latores dirigimus, tibi juxta formam solitam, quam ei sub bulla nostra mittimus, conferendum. Tu vero, vel a suffraganeis, vel aliis quibuslibet catholicis duntaxat episcopis auctoritate nostra te facias in episcopum consecrari, cum nolimus ut ad nos, pro munere consecrationis obtinendo, labores, et Ecclesia Hierosolymitana tantarum dispendia subeat expensarum. Ut autem benevolentia nostra non remitti, sed augeri circa te potius videatur, volumus ut injunctae tibi legationis officium cum praedicto legato nihilominus exsequeris, cum ita Ecclesiae Hierosolymitae te conferre velimus, ut Ecclesiae Romanae te nolimus auferre. Datum Ferentini, XVII Kal. Septembris, anno sexto. « Scriptum est cardinali, ut eum ad hoc moneat et inducat, hoc addito, quod si forsan ad id induci nulla potuerit ratione, tu et ipse apud vos pallium reservetis, procurantes, ut prior, et canonici sepulcri Dominici aliam sibi personam idoneam, et Ecclesiae Romanae devotam eligant in pastorem, cui tandem, negotii serie nobis plenius intimata, juxta quod a nobis receperitis in mandatis, pallium conferetis. Dat., ut supra. » Si aliquando in hoc mari magno et spatioso, ubi reptilia, quorum non est numerus, animalia quoque pusilla et magna terrent saepius navigantes, mens tuae discretionis concutitur, incursus fluctuum et ventorum formidans impulsus, non miramur aliquatenus, nec movemur, cum in mari timeat omnis homo, ita ut ipse apostolorum princeps, cui conconcessum a Domino fuerat, ut super undas maris ad eum veniens ambularet, videns ventum validum venientem, non solum timuerit, sed fuerit pene submersus, nisi divina eum dextera erexisset. Fluctuat enim hic mundus ut mare, nec est facile ut quis in fluctuanti non fluctuet, aut in eo, qui in eodem statu non permanet, immobilis perseveret, praesertim, cum nec invisibiles etiam hostes desint, qui et per se invisibiliter, et visibiliter per hostes visibiles quos immittunt, eos maxime non terrere solummodo, sed dejicere moliuntur, qui manum mittunt ad fortia, et, posteriorum obliti, ad anteriora jugiter se extendunt. Sane, si de mundo fuisses, mundus quod suum erat forsitan dilexisset, ut omnia tibi mundana succederent, et nihil tuum desiderium praeteriret. Verum, quia non es de mundo, ut mundana secteris, cum non quae tua sunt quaeras, sed quae sunt potius Jesu Christi, nec gloriam propriam expetas, sed crucis verius crucifixi, cum Apostolo, etsi non exterius voce, tamen interius mente clamans: Mihi absit gloriari nisi in cruce Domini nostri Jesu Christi! odit te mundus, et quem per prospera sibi conciliare non potuit, adversis nititur perturbare. Non est igitur nobis vel tibi mirandum, si crucis obsequio specialiter deputatus, et in terra crucifigentium constitutus, mente ac corpore cruciaris, cum non cruciari nequeat crucis bajulus, dum infirmitati compatitur proximorum, et dolet causam negligi crucifixi. Ipse siquidem Moyses, qui eduxit populum de Aegypto, et serpentem in eremo exaltavit, murmurationes suorum sustinuit, et insidias hostium est perpessus, et Apostolo, qui gloriabatur in cruce, angelus Satanae fuit ad stimulum deputatus, ne illum revelationum extolleret magnitudo. Quia vero secundum laborem proprium mercedem recipiet unusquisque, nec sunt condignae passiones hujus temporis ad futuram gloriam, quae revelabitur in nobis, non debes vel inter nimios labores deficere, vel inter onera quae quasi solus in partibus illis sustines desperare, sed in eo qui consolatur nos in omni tribulatione nostra potius consolari, utpote quem dixisse legisti: Venite ad me, omnes qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam vos ; cum nec ignores, quod non coronabitur, nisi qui legitime decertarit. Si doleas igitur domum Domini factam esse speluncam latronum, et haereditatem nostram, imo verius Jesu Christi, non solum ad extraneos, sed ad inimicos etiam catholicae fidei esse versam, in hoc ejus imitator existes, qui de se ipso asserit in Propheta: Zelus domus tuae comedit me ; et cui haereditas propria est praeclara. Si tristaris quod terram passionis et resurrectionis Dominicae possident Sarraceni, templum coinquinant, et veluti impune sanguinem sanctorum effundunt, ejus inhaeres vestigiis qui deplorat in psalmo: Deus, venerunt gentes in haereditatem tuam, polluerunt templum sanctum tuum, posuerunt Jerusalem in pomorum custodiam . Si moereas quod principes et alii qui signaculum crucis assumpserant, tanquam filii Ephrem, intendentes arcum et mittentes sagittas, sint in die belli conversi, et a puritate prioris propositi recedentes, negligere videantur reliquias terrae sanctae, nobiscum moerebis pariter et cum illo qui eis exprobrat in propheta: Filios, inquiens, enutrivi et exaltavi, ipsi autem spreverunt me ; illique succedere te ostendes, qui civitatem Dei ab amicis etiam asserit inter angustias destitutam. Sit igitur tibi haec tristitia materia gaudii, et moeror in laetitiam convertatur, nec doleas si non omnia tibi succedunt ad votum, cum ex contingentibus nil omittas. Gaudeas quoque, si pro eo fatigeris ad tempus qui pro nobis exinanivit, ut Apostolus asserit, semetipsum, in similitudinem hominum factus et habitu inventus ut homo, si pro omnibus quae tribuit ipse tibi, etiam calicem quem biberat ipse bibas, cum ipse pro te calicem gustaverit passionis. Nos autem, non tantum indigni vicarii, sed inutiles servi ejus, et compatimur passionibus tuis, et doloribus condolemus, et labores tuos, in quibus possumus, intendimus relevare, nec obliviscimur tui aut reliquiarum terrae Nativitatis Dominicae, licet propter locorum distantiam et raritatem nuntiorum te non valeamus, ut volumus, per nuntios aut litteras saepius visitare. Nec diffidas ex eo quod exercitus signatorum in Graeciam dicitur divertisse, quoniam nos, quantum possumus, de terrae sanctae sumus subventione solliciti, et ad ejus subsidium totis nisibus aspiramus. Nosse quoque te volumus, quod, licet P. tituli Sancti Marcelli presbyter cardinalis, apostolicae sedis legatus, cum Venetis non potuerit transfretare, ante adventum tamen a praesentia nostra recessit, ita quod, cum litteras tuae devotionis recepimus, navem transfretationis intrarat.] Qualiter autem super facto Tyrensis Ecclesiae duxerimus procedendum, et litterarum, quas super hoc dirigimus, tibi poterit inspectione patere. Datum Ferentini, IV Idus Augusti, anno sexto. Cum te non solum legisse sed docuisse credamus, quod omnis qui se exaltat humiliabitur, et qui se humiliat exaltabitur, debueras humilitatem in exaltatione sectari, ne cum Propheta, si aliter ageres, deplorares: Exaltatus autem, humiliatus sum et confusus . Inter tuae quoque promotionis primitias, et tantae primordia novitatis, tenebaris cautius providere, ne promotus cornua elevationis assumeres, et contra eum temere superbires, qui, post Deum tuae promotionis actor, et electionis fuerat confirmator: ne, si statim ad aquilonem poneres sedem tuam, cum angelo apostata statum converteres in ruinam. Accepimus enim, quod, cum in terram Nativitatis Dominicae tanquam peregrinus et advena navigasses, dilectus filius noster, S. tituli S. Praxedis presbyter cardinalis, apostolicae sedis legatus, apud dilectos filios, Tyrenses canonicos, quantum permittebat honestas, interposuit partes suas, ut te sibi eligerent in pastorem. Cumque fuisses electus a canonicis, et a legato ipso postmodum confirmatus, qui tibi etiam spiritualium et temporalium administrationem commisit, mutatus es in virum alterum, sicut legitur de Saule, cujus utinam inobedientiam non sequaris, et casum similem non incurras! Legato igitur protinus te opponens, nobis, et apostolicae sedi cujus auctoritate fungitur, in eo te opponere praesumpsisti, et ingratus gratiae tibi factae, inobedientiae vitium non vitasti. Contra consilium quoque cardinalis ipsius, te fecisti postmodum in episcopum consecrari, et in die solemni solemniter in pontificalibus celebrasti. Unde, propter hoc et alia quaedam, legatus ipse in te suspensionis sententiam promulgavit, donec ejus te conspectui praesentares. Et, licet ipse sententiam illam relaxarit ex parte, tu tamen in tua contumacia perseverans, in ejus distulisti diutius praesentia comparere. Quamvis autem tantae indevotionis initia vix bona credantur novissima secutura, plus tamen necessitatem Hierosolymitanae provinciae attendentes, pallium, insigne videlicet plenitudinis pontificalis officii, praedicto et dilecto filio P . . . . tituli S. Marcelli presbytero cardinali, apostolicae sedis legatis, duximus destinandum, ut de ipso, prout viderint expedire, disponant, sic videlicet, ut illud, juxta formam quam eis sub bulla nostra transmittimus interclusam, tuae devotioni conferant, si tibi fuerit merito conferendum. Utinam ergo te talem exhibeas, ut non inhonorari debeas, sed merearis potius honorari! Datum Ferentini, II Id. Augusti. Etsi te devotum noverimus principem et fidelem, te tamen ad opera pietatis sollicitius invitamus, ut tanto ferventior ab bonas operationes assurgas, quanto de salute tua majorem sollicitudinem noveris nos habere. Inde est, quod celsitudinem regiam monemus attentius et hortamur, quatenus Tyrensem ecclesiam, quae, peccatis exigentibus, pro terrae Hierosolymitanae miseria lacrymari videtur, et, illa captiva, consolari non potest, habeas propensius commendatam, et ejus sublevans paupertatem qua laborat ad praesens, sibi decimas et alia debita jura et tu ipse persolvas, et persolvi facias a subjectis. Verum, quia Ecclesia ipsa patriarchae Hierosolymitano de mandato apostolicae sedis obedit, diligenti sollicitudine studeas providere, ne, occasione subjectionis illius, Ecclesia illa justitiae vel dignitatis suae patiatur contra justitiam detrimentum. Datum Ferentini, II Id. Augusti. Ut Tyrensis ecclesia, quae, peccatis exigentibus, multis est calamitatibus et jacturis oppressa, per vos in justitiis suis auxilium habeat opportunum, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus de quaestionibus omnibus quas ipsa ecclesia coram vobis super dioecesibus, vel aliis duxerit proponendas, ei per censuram ecclesiasticam justitiam faciatis sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo exhiberi. Testes autem, etc. Nullis litteris, etc. Quod si non ambo, etc. Datum Ferentini, VII Id. Augusti. Solet annuere, etc., praesentium auctoritate statuimus, ut, si qua terrarum, aut vinearum, vel aliarum rerum possessio, de quibus ecclesiae Tyrensis provinciae decimas recipere consueverunt, ad aliorum devenerit potestatem, tu, Tyrensis ecclesia, et suffraganei tui, nullum de decimis consuetis patiamini detrimentum, dummodo talis sit ipsius consuetudo provinciae, ut non tam personarum quam praediorum obtentu decimae persolvantur, salvis tamen privilegiis et indulgentiis pontificum Romanorum. Nulli ergo, etc. Datum Ferentini, XVII Kal. Septembris. Quoties a nobis petitur, etc., in modum protectionis. Specialiter autem capellam, quam de concessione dilecti filii, S. tituli Sanctae Praxedis presbyteri cardinalis, apostolicae sedis legati, apud Achon, in domo vobis a charissima in Christo filia, illustri regina Hierosolymitana, collata intuitu pietatis, nuper construere incoepistis, sicut eam juste ac pacifice possidetis, auctoritate vobis apostolica confirmamus, etc. Nulli ergo, etc. Solet annuere, etc., usque assensu, personam tuam et ipsum hospitale de Rochelles, quod de novo nosceris construxisse, cum omnibus, etc., in modum protectionis. Ad indicium autem hujus ab apostolica sede protectionis obtentae, obulum aureum nobis gratis oblatum, nobis et successoribus nostris singulis annis exsolves. Nulli ergo, etc. Datum Ferentini, VIII Kal. Septembris. Cum in habitu regulari sub religionis monasticae disciplina, tu, frater archiepiscope, portaveris jugum Domini ab adolescentia tua, et sic fueris fidelis in pauca, quod constitui merueris supra multa, ut in futuro supra plurima statuaris, illorum debes necessitatibus specialiter subvenire, qui sedentes secus pedes Domini cum Maria, in lege ipsius jugiter meditantur, partem optimam eligentes. Sane, significantibus dilectis filiis, abbate ac fratribus monasterii de Flore, nos noveritis accepisse, quod monasterium ipsum, positum in montanis, usque adeo est ventis expositum, ut prae acerbitate et assiduitate frigoris hiems non solum sibi ver vendicaverit et autumnum, sed in menses aestivos suos terminos dilatavit. Patet etiam locus ipse incursibus malignorum, per hoc modicum quieti fratrum adversus, et per primum contrarius sospitati. Cum ergo locus quidam, qui Botranus dicitur et ad ecclesiam pertinet Cusentinam, religioni esse idoneus referatur, devotionem vestram monemus et exhortamur attentius, et per apostolica vobis scripta mandamus atque praecipimus, quatenus ab abbate et fratribus ipsis, juxta aestimationem tuam, frater archiepiscope, recepto excambio competenti, praedictum locum cum pertinentiis suis ipsis assignare curetis, illud in eos ita libere conferentes, sicut excambium ad vos libere devolvetur, ut, sicut monasterium Floris ad nos nullo pertinet mediante, sic monasterium quod in Botrano consurget, nobis nullo medio supponatur, alioquin, noveris nos dilectis filiis, Sancti Spiritus et de Coracio abbatibus, et fratri R. de Torcian. dedisse firmiter in mandatis, ut vos ad id, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, compellant. Datum Ferentini, Kal. Septembris. Solet annuere, etc., usque assensu ecclesias Sancti Petri et Sanctae Dominicae apud flumen Frigidum constitutas, a venerabili fratre nostro, Tropetensi episcopo, de communi capituli sui consensu; possessiones quoque a nobili viro, S. de Mamistra, vobis pia liberalitate concessas, sicut in eorum authenticis continetur, et vos eas juste ac pacifice possidetis, vobis, et per vos monasterio vestro, auctoritate apostolica confirmamus, etc. Nulli ergo, etc. Datum Ferentini, Kal. Septembris. tibi dedimus in mandatis, ut, examinata electione diligentius et persona, si electionem canonicam et personam idoneam invenires, electionem ipsam auctoritate apostolica confirmares, sicut metropolitanus in caeteris processurus. Confido autem in Domino quod sequenti die, quod erit festum Beati Barnabae, incipiemus iter, vestris nos orationibus comitantibus et subsequente benedictione. Dicitur vero a multis et ab ipso rege, quod devotionem habeat ille ad Romanam Ecclesiam, et isti qui mecum sunt, modo firmiter asserunt et affirmant. Unde, recepi securitatem, quod, si voluerit mittere nuntios ad sanctitatem vestram, in eundo et redeundo nullam per totum regnum Ungariae et amicitiae ipsius et parentelae laesionem patientur. dicit quidam presbyter, quem inveni in Ungaria, viginti millia perparorum, quod verum videtur, quia ipsa proprio suo mihi retulit ore, quod totam dotem suam volebat vobis et Ecclesiae Romanae delegare; quod idcirco significandum duxi, ut, si contingit illuc mittere legatum, et viderit expedire, debeat, vestra auctoritate fultus, requirere et viriliter repetere. et in omnibus locis nostris, ubi fratrum conventus commoratur, oratoria habebimus, in quibus fratres de nocte ad Matutinas, et diebus ad Horas cantandas publice simul conveniemus. In omnibus autem ecclesiis habebimus altaria et cruces; libros vero tam Novi quam Veteris Testamenti, sicut facit Ecclesia Romana, legemus. Per singula loca nostra habebimus sacerdotes, qui Dominicis et festivis diebus ad minus missas secundum ordinem ecclesiasticum debeant celebrare, confessiones audire et poenitentias tribuere. Coemeteria habebimus juxta oratoria, in quibus fratres sepeliantur, et adventantes, si casu ibi obierint. Septies in anno ad minus corpus Domini de manu sacerdotis accipiemus, scilicet in Natali Domini, Pascha, Pentecoste, Natali apostolorum Petri et Pauli, Assumptione Virginis Mariae, Nativitate ejusdem, et omnium sanctorum commemoratione, quae celebratur in Kalendis Novembris. Jejunia constituta ab Ecclesia observabimus, et ea quae majores nostri provide praeceperunt, custodiemus. Feminae vero, quae de nostra erunt religione, a viris separatae erunt, tam in dormitoriis quam refectoriis, et nullus fratrum solus cum sola confabulabitur, unde possit sinistra suspicio suboriri. Neque de caetero recipiemus aliquem, vel aliquam conjugatam, nisi mutuo consensu, continentia promissa, ambo pariter convertantur. Festivitates autem sanctorum a sanctis Patribus ordinatas celebrabimus, et nullum deinceps ex certa scientia Manichaeum, vel alium haereticum, ad habitandum nobiscum recipiemus. Et, sicut separamur ab aliis saecularibus vita et conversatione, ita etiam habitu secernemur vestimentorum; quae vestimenta erunt clausa, non colorata. usque ad talos mensurata. Nos autem de caetero, non Christianos, sicut hactenus, sed fratres nos nominabimus, ne singularitate nominis aliis Christianis injuria inferatur. Mortuo vero magistro, dehinc usque in perpetuum, priores cum consilio fratrum Deum timentium, eligent praelatum, a Romano tantum pontifice confirmandum; et, si quid aliud Ecclesia Romana addere vel minuere voluerit, cum devotione recipiemus et observabimus. Quod ut in perpetuum robur obtineat, nostra subscriptione firmamus. Actum apud Bosnam, juxta flumen, loco qui vocatur Bolino Poili, sexto Id. Aprilis. Dragite, Lubin, Brageta, Pribis, Luben, Rados, Bladosius, Banus Culinus, Marinus, archidiaconus Ragusii, subscripsimus. Deinde nos, Lubin et Brageta, ex voluntate omnium fratrum nostrorum in Bosna, et ipsius Bani Culini, cum eodem Domino J. capellano, ad H. illustrem Ungariae et Christianissimum regem, euntes, in praesentia ipsius regis, et venerabilis . . . Colocensis archiepiscopi, et Quinquecclesiensis episcopi, et aliorum multorum, in persona omnium juravimus haec statuta servare, et si qua alia Ecclesia Romana super nos ordinare voluerit, et secundum fidem catholicam constituere. Actum in insula Regia, II Kal. Maii. Calojoannes, imperator Bulgarorum, sanctissimo domino, fidei Christianorum ab Oriente usque ad Occidentem patriarchae, papae Romano: ego chartam mitto tibi, gaudens si nuntius meus inveniet te sanum et laetum, cum omnibus, qui sunt tecum, et omnibus consanguineis, et amicis tuis. Ego sanus sum per virtutem Domini, et beatae Virginis, et per orationes sanctorum Petri et Pauli apostolorum, et per sanctas orationes tuas. Intelligo ego Calojoannes, imperator Bulgarorum, quod tu habes potestatem a Deo ligandi, et solvendi, sicut habuit beatus Petrus apostolus, cui dixit Dominus: Quodcunque ligaveris super terram etc., , sic tibi contulit Deus gratiam istam; unde, quem ligaveris, ligatus est, et quem solveris, solutus. Notum facio sanctitati tuae, quod elapsi sunt sex anni, quod ego semel, secundo, et tertio misi ad vos, sed nuntii mei non potuerunt ad sanctitatem tuam accedere, et proponere verbum meum, et referre mihi consolationem tuam. Inspiravit Dominus sanctitatem tuam, ut mitteret mihi Dominicum, archipresbyterum Brandusinum, per quem intellexi, quod non es oblitus mei, servi tui, quem honoravi sicut hominem tuum, et dedi ei litteras, quas tuae sanctitati deferret, quas utrum attulerit, vel non attulerit, Deus novit. Ex quo sciverunt istud Graeci, miserunt mihi patriarcham, et imperator: Veni ad nos, coronabimus te in imperatorem, et faciemus tibi patriarcham quia imperium sine patriarcha non staret; sed ego non volui, imo recurri ad sanctitatem tuam, quia volo esse servus sancti Petri, et tuae sanctitatis; et sciat sanctitas tua, quod ego misi ad te archiepiscopum meum cum omni ordinatione et pecunia, et pannis sericis, cera, et argento, equis et mulis, ut adoret sanctitatem tuam pro me servo tuo. Et rogo per orationes beati apostoli Petri, et per sanctas orationes tuas, ut tu mittas cardinales, quibus praecipiat sanctitas tua, ut me coronent in imperatorem, et in terra mea faciant patriarcham, ut sim servus tuus tempore vitae meae. Ad haec, noverit sanctitas tua, quod ego archiepiscopus Basilius, veniebam cum ista pecunia adorare sanctitatem tuam, et usque ad Durachium perveni, ubi vidi nuntios comitis Walterii mecum pariter congaudentes, et disponentes mecum pariter transfretare; sed Graecus, qui veniebat cum illis, non permisit me transire cum illis, habito consilio ducis Durachii, asserens quod molestum imperatori existeret si transirem. Quo audito, archidiaconus, et clerici Latinorum qui sunt Durachii, consuluerunt similiter ne transirem, et si aliter agerem, res amitterem et personam. Unde, misi ad te bonos homines, et fideles imperatoris, Sergium comestabularium, et Constantinum presbyterum, quibus injunctum est, ut tibi veritatem proponant. Inspiret tibi Dominus, ut bene te super hoc servitio intromittas. Receptis litteris, quas sub nomine nobilis viri Calo joannis, domini Bulgarorum, per dilectum filium Constantinum presbyterum, et Sergium comestabularium tua nobis fraternitas destinavit, laetitiam suscepimus pleniorem, intelligentes ex eis, quod ambo pariter recte de clavibus Ecclesiae sentientes, Ecclesiae Romanae primatum, ac nobis ligandi et solvendi recognoscitis potestatem, et magisterium ecclesiasticae disciplinae. Intelligentes etenim, quod nobis non solum in beato Petro est dictum a Domino: Tibi dabo claves regni coelorum, et quodcunque ligaveris super terram etc. , sed nobis etiam dicitur in propheta: Ecce constitui te hodie super gentes et regna, ut destruas. et dissipes, et disperdas, aedifices, et plantes; a nobis petitis, et regium diadema, et patriarchalis praeeminentiam dignitatis, cum idem nobilis auctoritate nostra sibi velit coronam imponi, et in terra sua per nos institui patriarcham. Nos autem, jamdudum, ut de ipsius et subjectorum ejus devotione, ac statu terrae possemus effici certiores, cum non velimus simpliciter, sed optamus etiam, ut, sicut descendit ex nobili prosapia Romana, sic etiam Ecclesiae Romanae instituta sequatur, et ab ea magisterium catholicae fidei et honoris sui suscipiat incrementum, Illo quoque cum litteris ejusdem domini Bulgarorum, tuis etiam, et Bellotae principis, ad sedem apostolicam redeunte, de praedictis certiores effecti, dilectum filium, J. Capellanum nostrum, Ecclesiae Romanae legatum ad eum duximus destinandum, Monemus igitur nobilitatem tuam et exhortamur attentius et per apostolica tibi scripta mandamus atque praecipimus, quatenus, omni occasione et excusatione cessante, in manibus ejusdem archiepiscopi fidelitatis nobis et Ecclesiae Romanae exhibeas juramentum. Datum Ferentini, XVII Kal. Octobris. Cum a nobis petitur, etc., usque assensu: auctoritate tibi praesentium indulgemus, ut eos qui census ecclesiae tuae debitos subtraxerint amodo, vel hactenus subtraxerunt, possessionibus sub censu eisdem ab Ecclesia Turritana concessis, juxta legitimas spolies sanctiones. Nulli ergo, etc. Datum Ferentini, XVII Kal. Octobris. Dum, propriae salutis oblitus, in perniciem tuae animae conjuraris, mirari non debes, si tibi salutationis alloquium denegamus. Ecce etenim, non tuis meritis, sed divinis potius beneficiis exaltatus, eum qui te exaltaverat reliquisti, et nisus es contra stimulum calcitrare, retribuens ei mala pro bonis, et tyrannidem quam non potes in caput in membris exercens. Sane, quem facis te ipsum ut in Dei grasseris Ecclesiam, et ecclesiasticam persequens libertatem, in christum Domini praesumpseris desaevire, ac venerabilem fratrem nostrum. . . . Antissiodorensem episcopum, magnum Ecclesiae Dei membrum, virum scientia praeditum, honestate praeclarum, et tam sancta religionis observantia quam episcopalis dignitatis praeeminentia reverendum, a tota dioecesi sua coegeris exsulare? Ille quidem, quia veritas mentiri non novit, beatus erit, si persecutionem propter justitiam patiatur, et coronabitur a Domino, si legitime decertarit. Tu autem, secundum impoenitens cor tuum, thesaurizas tibi iram in die irae et revelationis magni judicii Dei, cum, conscientia tua contra te testimonium perhibente, ligatis manibus et pedibus mitteris in tenebras exteriores, ibique, flammis ultricibus cruciatus, in vacuum postulabis, ut idem episcopus intingat extremum digiti sui in aquam, et refrigeret linguam tuam. Audies enim tunc forsan a Domino: Quod uni ex minimis meis fecisti, mihi fecisti, et me in ministerio meo es graviter persecutus; et quia eum irreverenter praesumpsisti contingere, pupillam mei oculi contigisti; sed ecce dies retributionis et ultionis advenit, quo secundo cum senatoribus populi mei tibi et unicuique juxta merita redditurus. Quam tunc miser excusationem praetendes, quam pro te allegationem induces, cum per se opera tua fuerint manifesta, nec latuerint quae agis in tenebris, filius tenebrarum, inaccessibilem lucem Christi? Tu vero, cum debuisses intelligere per te ipsum, quod meliora sunt corrigentis verba quam oscula blandientis, et cum Propheta clamare: Corripiet me justus in misericordia; o. a. p. n. in. c. m. ex correctione ipsius amplius obstinatus, domum ejus in coemeterium convertere voluisti, dum in ea corpus cujusdam triduanum forsan et foetidum in ejus fecisti opprobrium tumulari. Nec suffecit imprudentiae tuae, quod eumdem episcopum a sede propria exsulare compuleras, nisi eum denuo a Pontiniacensi monasterio, ad quod confugerat, exire cogeres fugientem, et fines dioeceseos Altissiodorensis ecclesiae egressum, ad dioecesim aliam declinare. In personas quoque Altissiodorensis ecclesiae desiderans desaevire, eas per tuos fuisti satellites insecutus, qui, ad prioratum in quo ille se prius receperat accedentes, portas ipsius securi et ascia dejecerunt subtiliter, omnia perscrutantes ubi inventos occiderent, et jussa tua in eorum occisione complerent. Licet igitur in Deum, et generalem Ecclesiam, et nos ipsos graviter, sed in te ipsum gravius deliquisse noscaris, quia tamen ad rectitudinis semitam revocare tenemur errantes, monemus nobilitatem tuam et exhortamur attente, et per apostolica tibi scripta sub divini judicii obtestatione praecipiendo mandamus, quatenus, sicut eumdem episcopum turpiter ejecisti, sic eum honorifice revoces, et de universis damnis et injuriis ei et ecclesiis suis hactenus irrogatis, tam debitam quam devotam satisfactionem impendas, ut per eum merearis absolutionis beneficium obtinere. Alioquin, noveris, quod nos venerabilibus fratribus nostris . . . . archiepiscopo Senonensi. . . . Carnotensi et . . . . Cathalaunensi episcopis, per apostolica scripta districte praecipiendo mandamus, ut tam te quam universos principales conciliarios et fautores tuos, nisi satisfeceris de praedictis, singulis diebus Dominicis et festivis, excommunicatos publice nuntient, et mandent ab omnibus arctius evitari; universam quoque terram tuam denuntient auctoritate nostra, usque ad satisfactionem condignam, interdicto generali subjectam, et quocunque extra terram tuam deveneris, quandiu ibi praesens exstiteris, universa divina officia, et ecclesiastica sacramenta, praeter baptisma parvulorum et poenitentias morientium, prohibeant celebrari. Quod si nec sic a tua praesumptione cessaris, in te aggravabimus fortius manus nostras. Datum Anagniae . . . . pontificatus nostri anno sexto. Disperdat Dominus universa labia dolosa et linguam maliloquam, quae regalis animi puritatem susurrationibus venenosis inficere moliuntur, et famam, non tam regis quam regni Francorum, suis iniquitatibus offuscare. Utinam ergo, si quid oporteat in regno ipso mutari, dexterae fiat Excelsi mutatio, ne aurum verta tur in scoriam, et color optimus immutetur, nec apud serenitatem regiam praevaleant machinationes illorum, qui, dicentes bonum malum et malum bonum, lucem tenebras et tenebras lucem ponere moliuntur, animi tui lucem obtenebrare volentes. Caeterum, gratias agimus Deo nostro, quod apud inclytae recordationis L. patrem tuum, regem Francorum, nunquam potuit talium loquacitas obtinere, ut anima ejus veniret in consensum ipsorum, vel rectitudo ejus ad dexteram vel sinistram a semita recta declinaret. Quoniam non posuerat in lubrico pedem suum, sed sic firmaverat in timore Domini gressus suos, ut regnum suum ejus servitium reputaret, et libertatem eeclesiasticam pro viribus tueretur, obtinuit ille, non tam precibus quam meritis apud eum, ut ipsi jam seni filius nasceretur, utpote qui non tam regni haeredem quam morum desideraverat successorem, cupiens ut de fructu ventris ipsius poneret Dominus super sedem regni Francorum, qui divinae legis regulas custodiret, nec transgrederetur terminos quos in cultu divini nominis, et ecclesiarum et virorum ecclesiasticorum reverentia posuerat pater ejus. Nunc vero, quod dolentes referimus, quidam iniquitatis filii, quorum est studium Domini calcare praecepta, et tradere traditiones iniquas, ut fiat oratio praedicti regis incassum, nec faciat filius quod patrem viderat facientem, puritatem regiam suis nituntur pravitatibus depravare, ipsam inducere cupientes, ut faveat homini contra Deum, et eos foveat similia facientes, vel assentiens eorum operibus, vel per dissimulationem saltem in sua sustinens iniquitate perversos. Dolemus enim, et non sine dolore referimus et moerore, quod, sicut veridica quorumdam relatione nostris est auribus intimatum, imo sicut quorumdam etiam opera manifestant, ea nunc, peccatis exigentibus, attentantur in regno Francorum, quae non solum in regnis intentata, sunt aliis, sed etiam inaudita. Sane, cum venerabilis frater noster . . . Altissiodoren. episcopus, in P . . . . Altissiodoren. comitem, quoniam ecclesiam Sancti Adriani everterat funditus, et tam in bonis ecclesiarum quam privatarum etiam personarum depraedationes exercuerat et rapinas, et, in odium ejusdem episcopi et ecclesiasticae libertatis, exoculaverat quemdam vassallum ipsius, excommunicationis sententiam promulgasset, et prohibuisset tam ei quam hominibus ejus, si decederent, ecclesiasticam sepulturam, ipse, ut in coemeterium converteret domum ejus, in ea cadaver quoddam exanime tumulavit. Cumque se promisisset satisfacturum eidem, simulans quod reconciliari vellet ecclesiasticae unitati, et ad diem praefixum ad hoc tam idem episcopus, quam dilecti filii . . . decanus . . . archidiaconus . . . cantor, sacrista et aliae personae Altissiodorensis ecclesiae accessissent, quia tandem juxta promissionem suam satisfacere non curavit, ut iniquitatem iniquitati adjiceret et fieret novissimus error ejus pejor priore, decanum et personas alias ad propria redeuntes per suos fuit satellites insecutus. Et, licet illi, ejus praescientes malitiam, a prioratu quondam in quo se prius receperant et proposuerant pernoctare, ad locum alium divertissent, satellites tamen ejus, ut jussa complerent, portas prioratus ipsius in securi et ascia dejecerunt, universa cellaria et cameras perscrutantes. Praeterea, cum saepedictus episcopus, propter persecutiones ipsius, ab ejus facie Pontiniacum, aufugisset, comes ipse, sicut in litteris ejus perspeximus contineri, eum tam contra se, quam contra serenitatem regiam, et venerabilem fratrem nostrum . . . episcopum Belvacensem, nominans seductorem, ab eodem mandavit ejici prioratu, multa per litteras, et plura per nuntios comminatus, utpote qui monasterium Pontiniacense ac possessiones ipsius praedonibus exponere non expavit, propter quod idem episcopus a tota dioecesi sua cogitur exsulare. Dolemus autem amplius, et movemur, quod, sicut accepimus, serenitas regia in eum sine causa commota bona confiscavit ipsius, et regalia omnia occupavit. Ne igitur ex hoc amplius divinam incurras offensam, et famam regni Francorum offusces, monemus serenitatem regiam et exhortamur attente, quatenus, omni prorsus rancore postposito, ne ad posteros tuos transmittas perditionis exemplum, sed subditis tuis formam praebeas salutarem, praedictum episcopum in gratiam regalem admittas, et tam regalia quam omnia quae diceris confiscasse, ipsi restituere non postponas. Praeterea, ne non careas scrupulo societatis occultae, si manifesto facinori nolis cum valeas obviare, praedictum comitem ab ejus poenitus molestatione, ac ecclesiae sua persecutione compescas, et cogas eumdem de damnis, et injuriis praedicto episcopo et ejus ecclesiae irrogatis, satisfactionem impendere tam debitam quam devotam. Nos autem, venerabilibus fratribus nostris . . . archiepiscopo Senonensi . . . Carnotensi, et . . . Cathalaunensi episcopis, etc., ut in praecedenti, nº CXLIX, usque manus nostras. Verum, tuae serenitati deferre volentes, circa te non mandamus ad praesens districtionem aliquam exerceri; serenitati tuae paterna dulcedine suadentes, ut, sicut catholicus princeps, taliter praedicta corrigas per te ipsum, quod contra te non cogamur manum correctionis apponere, vel charissimam nobis serenitatem regiam aggravare. Alioquin, quanto amplius ad praesens tibi deferimus, tanto minus in posterum deferemus, et eligemus potius regi Deo, quam regi homini complacere. Erit autem celsitudini tuae non immerito formidandum, ne in favorem haereticorum, contra quos idem episcopus agebat viriliter et legitime decertabat, eum persequi videaris. Datum Anagniae . . . anno sexto. Credebamus nos hacteuus in promotione tua, non solum Ecclesiae Senonensi, sed toti provinciae Gallicanae utiliter providisse, lucernam prius sub modio positam in candelabrum nos exaltasse putantes, et gregi Dominico non deputasse mercenarium sed pastorem. Sed ecce, quod non sine dolore referimus et moerore, lucerna tua velut exstincta jam fumigat, nec lucet his qui in domo sunt positi, sed eos potius in tenebris errare permittit, dum in mercenarium pastor degenerans, non opponis te murum pro domo Domini ascendentibus ex adverso, sed viso lupo dimittis oves, et fugis, cani muto qui latrare non praevalet comparandus. Putabamus etenim, quod in ore tuo esset sermo Domini vivax, et efficax, et penetrabilior omni gladio ancipiti, ut sine cessatione clamares, et exaltares velut tuba vehemens vocem tuam, nec esset apud te acceptio personarum, quin annuntiares impietatem suam impio, et scelera propria sceleratis, et pro. . . mansuetis argueres et corriperes inquietos. Verum, sicut tuorum operum exhibitio manifestat, lingua tua faucibus jam adhaesit, ut in ore tuo sit verbum Domini alligatum, nec eructare noveris verbum bonum ad faciendam vindictam in nationibus et increpationes in populis, nec praesumis arguere coram omnibus delinquentem, ejus oblitus, quod non solum novisti dixisse Apostolum, sed etiam docuisti: Argue, obsecra, increpa in omni patientia et doctrina, qui etiam alibi dure asserit arguendum. Sane, si comederet te zelus domus Domini, et super te opprobria illi exprobrantium cecidissent, foras misisset a te charitas perfecta timorem, et in nobilem virum . . . comitem Altissiodorensem, qui ecclesias destruit, possessiones et bona diripit earumdem, ecclesiasticam persequitur libertatem, et venerabilem fratrem nostrum . . . Altissiodorensem episcopum, suffraganeum tuum, exsulare compellit, eam exercuisses intrepidus ultionem, quod prius ad audientiam nostram vindicta tanti criminis quam querimonia pervenisset. Caeterum, quoniam cum Heli fortisan senuisti, palpas magis quam punias vitia subditorum, liniens parietem iniquitatis quem construunt, cum deberes illum potius demoliri. Jam enim apud te gladium Petri rubigo consumit, ut evellere, destruere ac disperdere nequeas, quae evelli, destrui aut disperdi Dominus praecipit in Propheta: Ecce, inquiens, posui te hodie super gentes et regna, ut evellas, destruas et disperdas, aedifices et plantes. Ne igitur, si tantam in te negligentiam videamur aequanimiter sustinere, nobis tantum Ecclesiae Gallicanae dispendium imputetur, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus, quatenus, a somno quo torpuisti hactenus excitatus, instes opportune, importune, opus Evangelistae facias, nec vituperes ministerium nostrum, sed pastorale potius officium laudabiliter exsequeris, consecrans manus tuas in fratre ac filio per dignam sceleris ultionem, ut benedictio tibi detur; cum venerabilibus quoque fratribus nostris, . . Carnotensi et Cathalaunensi episcopis, praedictum comitem, qui ab eodem episcopo excommunicationis est mucrone percussus, cum universis principalibus consiliariis et fautoribus suis, singulis diebus Dominicis et festivis, pulsatis campanis et candelis accensis, excommunicatum publice nunties, et per universam Senonensem provinciam sub solemnitate praemissa facias solemniter nuntiari, totam terram ipsius denuntians auctoritate nostra, usque ad satisfactionem condignam, interdicto generali subjectam; et, quocunque idem comes extra terram suam devenerit, quandiu ibi praesens exstiterit, divina officia et ecclesiastica sacramenta, praeter baptisma parvulorum et poenitentias morientium, prohibeas celebrari. Charissimum quoque in Christo filium nostrum, Philippum, illustrem regem Francorum, diligenter moneas et inducas, ut eidem episcopo, bona quae confiscavit ipsius, et regalia quae accepit, sine diminutione restituat et eum in plenitudine gratiae regalis admittat, ne, si aliter egerit, in favorem haereticorum, contra quos episcopus idem agebat viriliter hactenus et fortiter dimicabat, eum persequi videatur. Taliter igitur super his mandatum apostolicum exsequaris, ne ficulneae infructuosae radici, si de caetero terram inutiliter occupavit, securim apponere compellamur, et male perdere malum agricolam, et locare alii ecclesiam Senonensem, qui non in sudario talentum sibi traditum liget, sed eroget potius ad usuras, non timens eos qui corpus occidunt, sed illum potius qui potest corpus et animam perdere in gehennam. Datum Anagniae . . . anno sexto. Recogitantes in amaritudine annos nostros, et praesentis diei malitiam attendentes, vix causam tanti doloris invenimus, quantum in susceptione tuarum concepimus litterarum. Dolemus etenim pro te, sicut venerabili fratre nostro, et eo quem visceribus gerimus Jesu Christi, persecutiones tuas proprias reputantes, cum caput non compati nequeat tanto membro, utpote quod cum Apostolo cum scandalizatis fratribus uritur, et cum infirmantibus infirmatur. Dolemus etiam et pro regno Francorum, de quo, sicut rei veritas se habebat, sic in omnem terram sonus exivit, et in fines orbis terrae fama devenit, quod in eo praecipue libertas vigeret ecclesiastica, et clericorum immunitas servaretur. In eo etenim usque adeo spiritualis et materialis gladius amica connexione sibi fuerant mutuo foederati, ut materialis in nullo se spirituali opponeret, sed ei potius, imo Deo, gratum subsidium, et auxilium necessarium exhiberet, indignum non reputans, si temporalis potentia ecclesiasticae dignitati deferret, et ejus honoribus deserviret. Dolemus quoque pro charissimo in Christo filio nostro, Ph. rege Francorum illustri, cujus potentiae, vel negligentiae potius, quidquid a quoquam perperam attentatur in regno, ab aliquibus imputatur, dissimulationem ejus reputantibus pro favore, nec carere ipsum dicentibus scrupulo societatis occultae, cum manifesto facinori desinat obviare. Olim etenim, inclytae recordationis progenitores ipsius episcopos exsulantes devote suscipere consueverant, et non solum tractare honorifice, sed munifice procurare; nunc autem in injuriam ejus cedit, quod sub oculis ejus exsulare compelleris, et extra Ecclesiam et dioecesim tuam aliena suffragia mendicare. Credimus autem quod Dominus non patietur te tentari ultra id quod valeas sustinere, sed faciet in tentatione proventum, et circa te, ac Ecclesiam tuam, animum regium serenabit, ut, te in plenitudine gratiae regalis admittens, tibi non solum regalia, et bona confiscata restituat, sed in persecutorem tuum, nisi resipuerit, dignam exerceat ultionem. Quidquid vero egerit rex praedictus, tibi sedes apostolica non deerit, quae propriam reputat causam tuam, et infringi dolet ecclesiasticam libertatem. Scribimus autem venerabilibus fratribus nostris . . . archiepiscopo Senonensi . . . Carnotensi, et . . . Cathalaunensi episcopis, et tam regi, quam comiti memorato, prout ex rescriptis litterarum, quae praesentibus tibi mittimus litteris interclusa, tuae poterit inspectioni patere. Datum Anagniae . . . . . anno sexto. Ex parte dilecti filii, A. abbatis S. Thomae Cremonensis, fuit a nobis humiliter postulatum, ut, cum sit adeo debilitate ac senectute confectus, quod ad regimen abbatiae impotens habeatur, resignationem ejus admittere dignaremur. Nos igitur, eidem abbati et ipsi ecclesiae providere volentes, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, ad ipsum monasterium accedentes, si ad nos, ut dicitur, nullo pertinet mediante, ac idem abbas resignare voluerit, non vi vel metu coactus, sed inductus propria voluntate, resignationem ejus, si tamen utilitati expedierit abbatiae, auctoritate nostra suffulti, admittere procuretis, mandantes conventui, ut eidem abbatiae per electionem canonicam studeant de persona idonea providere. Quod si non omnes . . . duo, etc. Datum Anagniae, XII Kal. Novembris , quam juraverat in uxorem accepit, et, nuptiis celebratis, quando se illi opportunitas exhibebat, cognoscebat utramque. Verum, licet in praesentia tua super hoc fuerit accusatus, convinci tamen non potuit, nec voluit suum confiteri delictum. Nunc autem, reversus ad cor et poenitens de commissis, saluti suae consilium requirit impendi, ne tanquam equus et mulus, quibus nullus est intellectus, in animae suae periculum videatur errare. Cum igitur non tantum a malo sed etiam ab omni specie mali praecipiat Apostolus abstinendum, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus, praedicto pro hujusmodi enormitatis excessu injuncta poenitentia competenti, consulas ei, monens illum salubriter et inducens, ut de caetero abstineat ab utraque. Datum Anagniae, VII Id. Octobris. Ad audientiam nostram, dilecto filio, nobili viro, A. duce, fratre tuo, intimante, pervenit, quod, cum inclytae recordationis B. pater vester, morte praeventus, votum quod emiserat non potuerit personaliter adimplere, ut in filio saltem mortuus redderet Domino quod voverat ipse vivens, illud exsequendum eidem duci commisit, et imponi fecit ejus humeris signum crucis. Licet autem ipse in votis habuerit exsequi votum patris, et mandatum ejus filiali devotione complere, quia tamen inter serenitatem tuam et ipsum, peccatis exigentibus, dissensionis scrupulus intervenit, nondum est quod proposuerat exsecutus, praesertim cum ab hoc eum defectus retraxerit expensarum. Quamvis igitur celsitudinem tuam ad votum paternum exsequendum sumptu non modico noverimus indigere, ad instantiam tamen petitionis ipsius, magnificentiam tuam monemus et exhortamur attentius, quatenus ei ad votum peregrinationis explendum, nisi forte post te provida deliberatione in regno remanserit, juxta facultates tuas et necessitatem ipsius in expensis subvenias competenter, taliter extendens manum liberalitatis regiae circa eum, quod ex hoc etiam ad devotionem tuam amplius inducatur, et nos liberalitatem tuam debeamus merito commendare. Datum Anagniae, Non. Novembris. Solet, etc. usque assensu. Compositionem inter te, et charissimum in Christo filium nostrum . . . . illustrem regem Ungariae in dilecti filii, G . . . . tituli sancti Vitalis presbyteri cardinalis, tunc apostolicae sedis legati, manibus initam, et ab eo postmodum confirmatam, sicut sine pravitate provide facta est, et ab utraque parte sponte recepta, et pacifice hactenus observata, et in ejusdem cardinalis litteris plenius continetur, auctoritate apostolica confirmamus, etc. Nulli ergo, etc. Datum Anagniae, Non. Novembris. Cum inter tuae primordia juventutis tam ex mandato paterno, quam voto proprio, militiae tuae primitias voveris Jesu Christo, esse non debes gratiae illius immunis, quam apostolica sedes universis crucesignatis indulsit. Eapropter, dilecte in Domino fili, tuis inducti meritis et precibus inclinati, cum, voto peregrinationis emisso, proposueris in terrae sanctae subsidium proficisci, personam tuam cum omnibus bonis, quae in praesentiarum rationabiliter possides, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus; statuentes, ut ex quo iter fueris peregrinationis aggressus, donec de tuo reditu vel obitu certissime cognoscatur, terra et omnia bona tua sub nostra et omnium praelatorum Ecclesiae Dei specialius defensione secura consistant. Volumus etiam, ut si Dominus interim masculum tibi dare dignetur haeredem, in tuo tibi ducatu succedat, et donec ad legitimam aetatem pervenerit, apostolicae sedis praesidio specialius foveatur. Nulli ergo protectionis, et constitutionis, etc. Datum Anagniae, Non. Novembris. Cassata quondam electione, quam de dilecto filio, H. Ratisponensis ecclesiae vicedomino feceratis, sicut fuerat de jure cassanda, quia non de legitimo matrimonio natus erat, licet, juxta vestrarum testimonium litterarum, probatae ac inculpatae opinionis existeret, et esset tam scientia quam moribus et aetate provectus, ut vobis et ecclesiae vestrae, misericordiam post judicium faceremus, licet merueritis et eligendi potestate privari, et suspendi ab ecclesiasticis beneficiis per tres annos, ne tamen eadem ecclesia, ob defectum rectoris, gravem incurreret laesionem, sustinuimus patienter, ut nominata persona, quam circumspectam esse accepimus et discretam, non tanquam electus, sed tanquam concanonicus vester, procurationem gereret tam ecclesiae quam dioeceseos Augustensis; et, si denuo conveniretis in eum a sede apostolica postulandum, venerabilium fratrum nostrorum, S. Maguntini archiepiscopi, et bonae memoriae episcopi Herbipolensis, et dilecti filii . . . . abbatis de Salem, conspectibus vos curaretis humiliter praesentare. Illis autem dedimus in mandatis, ut, tam de statu ecclesiae memoratae quam meritis et natalibus nominatae personae, quae inquirenda forent inquirerent diligenter, et, omnia fideliter redigentes in scriptis, infra quatuor menses ad nostram audientiam destinarent, cum quibus ad nos vestrum aliqui properarent aequitatis judicium recepturi. Praedicto igitur Herbipolensi episcopo a filiis perditionis occiso, et eodem abbate de Salem committente praedicto archiepiscopo vices suas, quoniam occupatus aliis his non poterat interesse, cum ad ipsius metropolitani vestri praesentiam duos ex concanonicis vestris, et dilectum filium . . . . . Sancti Georgii Augustensis praepositum, misissetis, ipse in praesentia venerabilis fratris nostri . . . Praenestini episcopi, apostolicae sedis legati, postulationem coram se propositam examinare curavit, sicut transmissae ad nos ejus litterae continebant. Fuit igitur ipsi, sicut per easdem nobis litteras intimavit, sufficiens facta fides, quod ad episcopale regimen, quantum homini sciri permittitur, idoneus esset vicedominus memoratus, nisi praemissus tamen articulus impediret. Verum, quia eum obedientiae filium noverat, et mandatis ecclesiae obedire paratum, propter turbationem temporis, ecclesiae desolationem, et discretionem personae, cum eo humiliter petiit dispensari, adjiciens in margine litterarum, quod nullus hoc tempore praeter eum posset ad regimen ecclesiae Augustensis assumi, sine multo ejus dispendio et jactura. Super processu quoque negotii legatus noster nos instruens, et cum Maguntino concordans, ad dispensationem nos suppliciter incitavit, quam et vos per litteras vestras et nuntios humiliter postulastis, abbate de Salem, qui Maguntino commiserat vices suas, idem cum instantia requirente. Nos igitur, attendentes quod Maguntinus ipse non plane nos super impedimento natalium instruxisset, a dilectis filiis, R. archidiacono, F. subdiacono nostro, concanonico vestro, et magistro L. qui venerat nuntius cum eisdem, per fratres nostros exegimus et recepimus juramentum, ut testimonium dicerent veritati. Ipsi ergo deposuere jurati, quod, sicut ab antiquioribus ecclesiae Ratisponensis et Augustensis audierant, et credebant ipsi etiam verum esse, idem vicedominus ex simplici fuerat fornicatione susceptus, cum pater ejus in minoribus esset ordinibus constitutus, quod ex eo plenius patuisse dicebant, quod postea fuit in subdiaconum ordinatus. Mater vero licet in claustro posita fuerit, juxta terrae consuetudinem nutrienda, et tandem habitum induerit monachalem, tunc tamen nec alicui nupserat, nec votum emiserat castitatis. Nos ergo, habito super his fratrum nostrorum consilio, propter urgentem necessitatem, et evidentem utilitatem ecclesiae Augustensis, et discretionem et honestatem nominatae personae, de quo nobis praedictus legatus noster, etc. . . . . archiepiscopus Maguntinus, et quamplures aliis laudabile duxerunt testimonium perhibendum, de solita benignitate sedis apostolicae gratiam vobis facimus, et cum eodem vicedomino dispensantes, ipsum vobis concedimus in pastorem, salvo in omnibus jure tam archiepiscopi quam ecclesiae Maguntinae. Monemus igitur discretionem vestram et exhortamur attentius, et per apostolica vobis scripta mandamus, quatenus ei de caetero tanquam pastori vestro debitam exhibeatis reverentiam et honorem, et salubria monita et mandata ipsius recipiatis humiliter et inviolabiliter observetis. Datum Anagniae, II Kal. Novembris. Si exigente diei malitia sit vita hominis super terram, ut non inveniat requiem tempore inquieto; si in valle lacrymationis et fletus riget lacrymis stratum suum, nec taceat pupilla oculi lacrymantis; licet condoleamus dolentibus, nec non compati patientibus non possimus, non movemur tamen nimium, vel miramur, cum non verum esse nequeat testimonium veritatis, quae iram superventuram universo orbi praedixit, et non solum gentem surrecturam in gentem, et inimicos hominis domesticos ejus fore, sed et virtutes coelorum praenuntiavit in fine temporum commovendas, quod in Sicilia jam videmus quasi ad litteram adimpleri. Ecce etenim, ibi non solum gens insurgit in gentem, sed frater armatur in fratrem, ita ut familiaris noceat amplius inimicus, est dum nulla fides est regni sociis, virtutes coelorum contra se invicem commoventur, dum majores ecclesiarum praelati, ac regni principes, qui videbantur esse columnae, nutantes, non stant in die Domini, nec opponunt se ascendentibus ex adverso, sed cedentes, vel deficientes potius, non timent cum his facere sibi partes, qui partiri regiam tunicam moliuntur sub nomine regio, non quae regis sunt, sed potius quae sunt sua quaerentes. Quia igitur regnum est in se ipsum divisum, non est mirum si desoletur, et domus decidat supra domum, cum ad desolationem ejus plus domesticorum dissensio, quam offensa facit caeterorum. Licet igitur declinarint et inutiles facti sint pene penitus universi, et vix qui faciat bonum, etiam usque ad unum, gaudemus tamen, quod tuae fidelitatis integritas, et constantia devotionis, annuntiatur per omne regnum Siciliae, ac a mari ad mare publice praedicatur, quod in persecutione profeceris, nec cesseris persequenti. Quamvis enim dixerit inimicus: Persequar, et comprehendam, partibor spolia, interficiam gladio, et dominabitur manus mea; quamvis impii cogitaverint occidere virum justum injuste, eo tamen fortius contra ipsos ferbuit fides tua, quo amplius contra te ipsorum ira fervebat, sicque sagittas parvulorum reputasti plagas eorum, et non solum linguas, sed et manus eorum pro nihilo habuisti. Nam ille qui oraverat ne deficeret fides Petri, Petrum ne in hujus maris fluctibus mergeretur erexit, et adhuc, nisi modicae fidei fuerit, eum faciet tumentium procellas undarum sicco vestigio et inoffenso pedere calcare. Si insultent igitur tibi qui oderunt te gratis, et pro bonis mala rependunt, si dicatur, ubi est Deus tuus, non exaudias beneficia incantantum, nec eorum seductionibus acquiescas, qui, ut gloriam tuam evacuent, tuum student animum fascinare. Sit gloria sicut filiae regum ab intus in fimbriis aureis, et conscientia tua pro te testimonium perhibeat apud Deum, et nos etiam, indignos vicarios ejus, qui labores tuos et dolores attendimus, et tibi proponimus juxta tua merita respondere. Nec credas, quod hominem nos fecisse poenitet, qui nullam nobis poenitentiae causam praestat, aut quod velimus abire retrorsum, et quod differimus proponamus auferre, quod differtur potius ut opportuno tempore gloriosius conferatur. Nam super flumina Babylonis organa suspenduntur, nec est Domini canticum in terra aliena, vel verius alienata, cantandum. Monemus igitur fraternitatem tuam, et exhortamur attentius, et per apostolica tibi scripta mandamus, quatenus in solitae fidelitatis virtute persistens, non deficias sed proficias potius, ut magis aromata trita fragrent, et aurum examinetur melius, et probetur verius in fornace. Speramus autem in eo, qui in se sperantes non deserit, quod non dormiet, nec dormitabit qui custodit Israel, nec relinquet virgam peccatorum super sortem justorum, sed consolabitur in servis suis, faciens in tentatione proventum, et post lacrymationem et fletum, gaudium, et exsultationem induceris. Quod si forsan peccatis exigentibus usque adeo invalesceret inimicus, ut ei resistere, vel contra eum stare sine periculo non valeres, non negamus quin modum invenias, qui sine fidelitatis tuae ac fidei laesione animam tuam exaltet. Datum Anagniae. Inauditae praesumptionis excessum quem nobilis vir, Philippus, dux Sueviae, in apostolicae sedis injuriam attentavit, Liupuldum, quondam Varmatiensem episcopum, ad Maguntinam ecclesiam quantum in eo fuerat transferendo, et fovendo eum in suae temeritatis excessu, etiam postquam illius postulatio a nobis justo fuerat judicio reprobata, in patientia toleravimus hactenus, credentes quod errorem suum corrigeret per se ipsum, et idolum zeli quod erexerat in templo Dei velut abominationem stantem in loco sancto, de ipso eliminare curaret, nec usurparet sibi quod nullus imperatorum vel principum hactenus attentavit. Novit enim, vel potuit aut debuit ipse noscere, quod apostolicae sedi tantum a Domino transferendi episcopos est potestas indulta; ideoque in messem nostram non debuit mittere falcem suam, et nostrum sibi officium vindicare, quod licet fecit hactenus, nos tamen, ne moveri contra eum potius aestu amaritudinis quam zelo rectitudinis videamur, id dissimulavimus hactenus et laboravimus sustinentes. Verum praedictus Liupuldus, quia nimis praesumpserat, nec monitus a sua praesumptione cessabat, excommunicationis primo, et postmodum sententiam depositionis excepit; quam quia contumax non observat, et dux ipse in contumacia fovet eum, juxta sanctorum Patrum sententias utramque notam et noxam erroris incurrit. Nos autem, adhuc eidem duci deferre volentes, per vos eum duximus commonendum, si forsan ductus consilio saniori ab hujusmodi praesumptione desistat, nec Deo et Ecclesiae se opponat, et apostolicam sedem, quam ratione saltem christianitatis debet humiliter revereri, de caetero irreverenter impugnet. Monemus igitur discretionem vestram et exhortamur attente, et per apostolica scripta mandantes in virtute sanctae obedientiae districte praecipimus, quatenus ad eum personaliter accedentes, ipsum ex parte nostra moneatis attentius et efficaciter inducatis, ut eidem Liupuldo nullum de caetero tribuat auxilium vel favorem, sed potius tanquam depositum illum abjiciat, et velut excommunicatum evitet. Alioquin Quod autem inveneritis apud eum, per litteras et fidelem nuntium nobis quanto citius poteritis intimetis. Quod si non ambo . . . alter, etc. Datum Anagniae, VI Kal. Novembris. Dilecti filii . . . archidiaconus, et quidam clerici Lesmorrenses, cum litteris vestris ad sedem apostolicam venientes, nostris auribus intimarunt, quod postquam F . . . . quondam episcopus vester, in manibus dilecti filii, J. tituli Sancti Stephani in Coelio monte presbyteri cardinalis, tunc apostolicae sedis legati, episcopatus regimen resignavit, vos convenientes in unum, in venerabilem fratrem nostrum, M. nunc episcopum, tunc vero abbatem Sancti Benedicti Cisterciensis ordinis, invocata sancti Spiritus gratia, unanimiter convenistis, eum in vestrum episcopum eligentes, quanquam ecclesia vestra cum ipsa dioecesi a . . . . Watafordensi episcopo detineretur invasa. Nos autem, tam per juramenta, quam etiam instrumenta, super canonicae electionis processu, et idoneitate personae a vobis electae certiores effecti, confirmavimus electionem ipsius, et ei munere consecrationis impenso, ipsum cum plenitudine gratiae nostrae ad vestram ecclesiam duximus remittendum. Ideoque vobis per apostolica scripta mandamus, atque praecipimus, quatenus ipsum episcopum, tanquam patrem et pastorem animarum vestrarum recipientes humiliter, et reverentiam ei debitam, et obedientiam impendentes, salubria ejus monita, et . . . sic irrefragabiliter observetis. Alioquin sententiam quam in rebelles et inobedientes rationabiliter promulgaret, ratam faceremus haberi. Datum Anagniae, Non. Novembris. Flagitiosam et detestabilem nimium contra. . . . Watafordensem episcopum, accepimus quaestionem, quod venerabilem fratrem nostrum . . . . nunc Lesmorrensem episcopum, tunc electum, cum se ad iter accingeret ad sedem apostolicam veniendi, ei paratis insidiis, praesumpsit capere violenter, et nequiter spoliare, et manibus propriis usque ad effusionem sanguinis injectis in eum, in carcere positum et compedibus alligatum, duris verberibus fecit affligi. Quia igitur tantae praesumptionis audaciam, vel nequitiam potius hujusmodi temeritatis immensae non possumus, nec debemus sub dissimulatione transire, cum haec nobis sint nota et vobis notoria, per apostolica vobis scripta mandamus atque praecipimus, quatenus praefatum Watafordensem episcopum, et alios, qui in eumdem episcopum manus temerarias injecerunt, nullius contradictione vel appelatione obstante, auctoritate nostra suffuiti, tandiu denuntietis excommunicationis vinculo subjacere, donec passo injuriam congrue satisfaciant . . . vestrarum, etc, usque absolvendi. Praedictum Watafordensem nihilominus per districtionem ecclesiasticam compellentes, ut ecclesiam cum dioecesi Lesmorrensem, quam violenter invasam dicitur occupasse, praefato Lesmorrensi episcopo sine difficultate restituat pacifice possidendam, ac de damnis et illatis satisfaciat competenter, non obstante quod dilectus filius noster, J. tituli Sancti Stephani in Coelio monte presbyter cardinalis, tunc apostolicae sedis legatus, ei dioecesim commiserat Lesmorrensem, cum illam praedecessor ejus violenter invaserit, et ipse nimium praesumptuose per invasionem diutius tenuerit occupatam. Quod si non omnes, etc. Duo, etc. Datum Anagniae, Non. Novembris. Ex divina lectione tenentes, quod pulchri sunt pedes evangelizantium pacem, evangelizantium bona, dilectum filium, abbatem Casemarii, virum religiosum et providum, ad partes direximus Galliarum, ut evangelizaret tibi et charissimo in Christo filio nostro, J. regi Anglorum illustri, dissidentibus vobis ab invicem, bonum pacis, et opportune ac importune instaret, ut vel firmam inter discordantes concordiam reformaret, vel ad minus treugas statueret congruentes, quatenus medio tempore, mediantibus nobis et aliis viris prudentibus, et apud vos interponentibus partes suas, plena inter vos pacis connexio proveniret. Ex illo autem super hoc fuimus exemplo confisi, quod, cum olim inclytae recordationis Ricc. rex Anglorum, contra te guerram haberet, dilectum filium. P. tituli Sancti Marcelli presbyterum, tunc Sanctae Mariae in Via Lata diaconum cardinalem, apostolicae sedis legatum, ad vestram curavimus praesentiam destinare, quem tum primus jucunde suscipiens ad primam exhortationem ipsius, quod in manibus ejus pacem vel treugam inires, libera voluntate firmasti. Et, licet praedictus rex ad hoc fuerit vix inductus, utpote qui, antequam de peregrinatione crucifixi rediret, graviter laesus erat, apostolicis tamen jussionibus parens, treugas tecum iniit quinquennales. Caeterum, quamvis abbas ipse proposuisset in tuae serenitatis auribus verbum nostrum, et causam adventus sui publice nuntiasset, noluisti tamen protinus ei finaliter respondere, sed usque ad octavas Assumptionis beatae Mariae proximo praeteritas ejus animum suspendisti, apud Medon . . . celebrato archiepiscopum, episcoporum et aliorum magnatum tuorum consilio ei statuens responsurum. Adveniente igitur die data, et tam ecclesiarum praelatis quam principibus regni tui convocatis et congregatis in unum, praehabito quorumdam consilio, respondisti, quod de jure feudi et homine tuo stare mandato sedis apostolicae vel judicio non teneris, et quod nihil ad nos pertinet de negotio quod vertitur inter reges. Nos igitur, responsionis hujusmodi tenore plenius intellecto, mirati sumus non modicum et turbati, quod consilium iniisse videris, et concinnasse responsum contra sedis apostolicae potestatem, tanquam jurisdictionem ejus velis aut valeas coarctare, quam non homo sed Deus, imo verius Deus-Homo, in spiritualibus usque adeo dilatavit, ut nequeat amplius ampliari, cum adjectionem non recipiat plenitudo. Sane, si super hoc in ore nostro fuerit verbum Domini alligatum, non indigne vocabimur canes muti, non valentes latrare, nec immerito sanguis tot millium hominum de nostris manibus requiretur. Nonne siquidem nobis loquitur Dominus in Propheta, qui fuit ex sacerdotibus Anathot: Ecce constitui te super gentes et regna, ut evellas, et destruas, et dissipes, et aedifices, et plantes ; ut jam non evellamus vitiorum germina, virtutum sarculos plantaturi? Rursus, cum monasteria et alia pia loca nostrae praecipuae protectioni commissa, non vastari solummodo, sed pene penitus destrui videamus, cum Ecclesiae filios, qui Marthae officio derelicto elegeraut sedere secus pedes Domini cum Maria, et abjecti esse in domo Domini m. q. h. i. t. p. per inquietudines bellicas et iniquitates bellantium intelligamus a pio proposito revocari, si ascendere noluerimus ex adverso, et pro domo Domini murum opponere nosmetipsos, nonne dicemur mercenarii verius quam pastores, cum, lupos venire videntes, ut dispergant oves et mactent, fugerimus praesidium subtrahendo, velut lac et lanam quaerentes in eis, nec de ipsarum salute curantes? Ne igitur a praecepto videamur evangelico deviare, monemus serenitatem regiam et exhortamur in Domino, salubriter consulentes, quatenus non acquiescas peccatoribus qui te lactant, nec oleum peccatoris tuum caput impinguet, sed monitis nostris, quae de corde puro, et conscientia bona, et fide non ficta procedunt, aurem praebeas facilem et benignam, et, juxta commonitionem praedicti abbatis, vel nostram potius, imo Dei, cum praedicto rege vel solidam pacem reformes, vel treugas ineas competentes, ut, si forsitan asseras quod non pecces in regem praedictum, sed in eum utaris potius jure tuo, cum ille queratur quod graviter pecces in eum, et non jus sed injuriam exerceas contra ipsum, ne in hoc quasi dubio vel humanum praecipitare judicium, vel mandatum divinum negligere videamur, humiliter patiaris, ut abbas praedictus, cum venerabili fratre nostro . . . . . Bituricensi archiepiscopo, super hoc de plano cognoscat, non ratione feudi, cujus ad te spectat judicium, sed occasione peccati, cujus ad nos pertinet sine dubitatione censura, ut, cognita veritate, si querela praedicti regis fuerit ratione suffulta, tu, qui peccas in fratrem, per censuram Ecclesiae cogaris, juxta verbum evangelicum, ab ejus offensa cessare; alioquin, tanquam injusta querela hujusmodi repellatur, et Ecclesia in tua tibi justitia, si necesse fuerit, suffragetur. Quod si forsan sedis apostolicae, matris tuae, verba te ad hoc non potuerint emollire, quae lenitate adhuc apud te utitur, et hactenus fuit usa, ut patris sentias severitatem in verbere, qui de caetero in odium filii virgae parcere non decrevit, quidquid valeat provenire, cum non timeamus hominem contra Deum, nec pati persecutionem propter justitiam, si oporteat, evitemus, aut fugiamus scandalum in praejudicium veritatis, per praedictum abbatem officii nostri debitum exsequemur. Datum Anagniae, secundo Kal. Novembris, pontificatus nostri anno sexto. Ex divina lectione tenentes, etc. ut in epistola 163, usque praejudicium veritatis, eidem abbati dedimus in mandatis, ut, nisi rex ipse ab eo commonitus, in reformanda pace vel statuendis treugis fecerit quod monemus, publice, sub poena districti anathematis, ex parte nostra prohibeat, ne quis contra praedictum regem Anglorum, pacem et treugas humiliter offerentem, ac terram ejus arma movere praesumat. Si quis autem contrarium praesumpserit, excommunicationis se noverit sententia innodatum, et totam familiam suam suppositam interdicto, ita quod, praeter baptisma parvulorum et poenitentias morientium, nullum eis divinum celebretur officium, aut exhibeatur ecclesiasticum sacramentum, sed nec impendatur decedentibus ecclesiastica sepultura. Ideoque fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, et in obedientiae virtute districte praecipimus, quatenus, postquam idem abbas super hoc mandatum fuerit apostolicum exsecutus, sententiam ejus, imo nostram verius, pulsatis campanis et candelis accensis, singulis diebus Dominicis et festivis, solemniter publicetis, et faciatis inviolabiliter observari; scituri quod si secus egeritis inobedientiam vestram graviter puniemus. Datum Anagniae, seeundo Kal. Novembris, anno sexto. In eodem modo . . . capitulo Remensi et suffraganeis Remensis ecclesiae. Item . . . archiepiscopo Bituricensi, et suffraganeis ejus. Recepimus litteras, quas tua nobis discretio destinavit, benignitate qua decuit, et quae significasti per eas notavimus diligenter. Quid autem charissimo in Christo filio nostro, Philippo regi Francorum illustri, et venerabilibus fratribus nostris . . . Senonensi et Bituricensi archiepiscopis, et dilectis filiis, capitulo Remensi, et suffraganeis Remensis, Senonensis et Bituricensis ecclesiarum, scribamus, ex patentibus litteris quas praelatis ipsis dirigimus, tuae poterit inspectioni patere. Monemus igitur discretionem tuam, et exhortamur attente, et per apostolica tibi scripta mandamus, quatenus adhuc apud regem ipsum, tam per te quam praelatos ipsos ac alios viros prudentes, interponas, non semel solummodo sed saepius, partes tuas, ut juxta formam litterarum quas ipsi dirigimus, cum charissimo in Christo filio, J. rege Anglorum, statuat firmam pacem, vel treugas ineat congruentes. Quod si forsan ad id induci nequiverit saepius requisitus, publice sub poena districti anathematis, etc. in eodem fere modo, usque sepultura. Taliter igitur super hoc, sicut de tua discretione confidimus, mandatum apostolicum exsequaris, quod diligentiam et obedientiam tuam debeamus merito commendare. Datum Anagniae, II Kal. Novembris, anno sexto. Quid charissimo in Christo filio nostro, Philippo, illustri regi Francorum, scribamus, ex litteris quas praelatis ipsis dirigimus, plenius cognoscetis. Qualiter quoque in facto regum procedere debeas, fili abbas, in litteris nostris clausis, quas super hoc tibi mittimus, plene duximus exprimendum, unde non oportet eadem toties replicare. Monemus igitur discretionem vestram et exhortamur attente, et per apostolica vobis scripta praecipiendo mandamus, quatenus, cum praedictus rex Francorum ad hoc saltem treugas concesserit congruentes, ut de querela regis Anglorum et ejus exceptione, utrum sit justa interim cognoscatur, non ratione feudi, cujus ad eum spectat judicium, sed occasione peccati, cujus ad nos pertinet sine dubitatione censura, vos, omni gratia et timore postpositis, sine personarum acceptione, super hoc cognoscere procuretis, et, si querelam ipsius inveneritis esse justam, tu, fili abbas, juxta formam litterarum nostrarum, appellatione remota, procedas; alioquin, ipsi regi Francorum, ad obtinendum jus suum, si necesse fuerit, prudenter et patienter assistas. Datum, ut supra. Quid tuis meritis debeamus conscientia te regalis edoceat, quae novit ad plenum, quod in multis gratiae nostrae reddideris te ingratum, nec retribueris nobis juxta quod tribuimus ipsi tibi, nec Romanam Ecclesiam juxta progenitorum et praedecessorum tuorum consuetudinem curaveris, prout debueras, honorare. Verum, quia plus quid nos deceat quam quid facias tu notamus, non tuis meritis respondentes, sed exsequentes debitum officii pastoralis, ac credentes quod ex hoc amodo nobis et Ecclesiae Romanae obsequiosum et devotum amplius te studeas exhibere, super negotio quod inter te et charissimum in Christo filium nostrum, Ph. regem Francorum illustrem, vertitur, quantum potuimus, cum honestate processimus, ultra etiam quam ab aliquibus crederetur, sicut dilectus filius . . . abbas Casemarii, nuntius noster, qui super hoc novit plenius veritatem, serenitati tuae poterit intimare. Verum, Ad hoc dilectum filium, S. de Fossanova Eboracensem canonicum, nuntium tuum, serenitati tuae propensius commendamus, cum apud nos in negotiis tuis sollicitudinem adhibuerit diligentem. Datum Anagniae. II Kal. Novembris, pontificatus nostri anno sexto. Cum is qui macula spiritualis leprae respersus, ne ipsius contagio grex Dominicus maculetur, de medio fidelium tollitur, et ponitur extra castra, non ad confusionem ejicitur sempiternam sed ad erubescentiam gloriam adducentem, ut praevaricator revertatur ad cor, et se offerat sacerdoti ad gremium matris Ecclesiae ipsius judicio revocandus. Non enim Petri gladius ad internecionem exeritur delinquentis, sed ut servus, amputata sibi auricula dextera, fiat Malchus, ut videlicet se regat, et dirigat in Dei semitam mandatorum. Licet igitur, nobilis vir . . . . comes Augi, fuerit Satanae traditus in interitum carnis, et a fidelium consortio separatus, pro eo quod signum crucis, quod suis affixerat humeris in Terrae sanctae subsidium profecturus, deposuit, quia tamen ad mentem rediens se offert mandatis Ecclesiae pariturum, castrorum Dei sibi non debet praecludi regressus, cum ad hoc fuerit exclusus ab illis, ut saltem erubescentia motus quod deliquerat emendaret. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, ab eo sufficienti secundum formam Ecclesiae cautione recepta, super his pro quibus laqueum excommunicationis incurrit, absolutionis ei beneficium impendatis, injungentes eidem ut reddat Domino quod promisit, peregrinationis votum adimplens in subsidium Terrae sanctae. Quod si forsitan se probabiliter excusaverit, excusationes suas nobis significare non differat, sub vestrarum testimonio litterarum, ut mandatum quod a nobis processerit, irrefragabiliter exsequatur. Datum Anagniae, II Idus Novembris, pontificatus nostri anno sexto. Suscepti regiminis administratione compellimur, et pietatis officio commonemur, circa universum corpus Ecclesiae aciem nostrae considerationis extendere, et, ne sacrae Dei ecclesiae indebitis aliquorum molestiis agitentur, sollicitam curam et diligentiam adhibere; ut qui sumus ad universalis Ecclesiae regimen supernae dispositionis providentia deputati, pro singularum statu pastorali sollicitudine satagere videamur. Ex parte siquidem vestra fuit nobis olim humiliter supplicatum, ut super dignitatibus ecclesiae vestrae, archidiaconatu videlicet et archipresbyteratu, consueta et canonica nominatione, ac repraesentatione, et aliis antiquis et rationabilibus consuetudinibus ecclesiae vestrae, ne super his possetis ab aliquibus contra justitiam fatigari, apostolicae provisionis dignaremur praesidium adhibere. Nos igitur, paterna vobis super iis volentes inposterum sollicitudine providere, auctoritate praesentium districtius inhibemus, ne cui liceat vos, vel ecclesiam ipsam super dignitatibus antedictis, et honestis consuetudinibus hactenus observatis indebite molestare. Nulli ergo . . . nostrae inhibitionis, etc. Datum Anagniae, XVII Kal. Decembris. Si attenderes, ut deberes, quantum Ecclesiae Romanae teneris, et qualiter nobis nullo subjaceas mediante, moderatius forsitan in tuis excessibus te haberes, nec contra nos praesumeres calcitrare, qui possumus in freno et camo non approximantium nobis maxillas astringere, ac rebelles, si necesse fuerit, in Babylone curare. Verum patientia nostra et benignitas apostolicae sedis ad impoenitentiam te adducit, et quanto mitius tecum agimus, tanto amplius desaevis in eos qui invocant nomen nostrum, et, quod molestius ferimus, ut nostram jurisdictionem evacues, sedem tuam ponis in lateribus aquilonis, quod auctoritate nostra infirmatur confirmans, et judicium nostrum impudenter eludens. Sane, cum olim dilectus filius . . . . . . prior Sancti Stephani Fanensis, ad nostram praesentiam accessisset, et postulasset a nobis scriptum quoddam authenticum, quod bonae memoriae C. papa, praedecessor noster, ecclesiae suae concesserat, innovari, tu, volens ejus propositum impedire, per tuas nobis litteras intimasti, scriptum illud fuisse per subreptionem obtentum. Cumque certum tibi terminum dedissemus, quo ad praesentiam nostram, per te vel sufficientem procuratorem, accederes, et intentionem tuam proponeres et probares, quia id facere noluisti, per simplicem nuntium postulans examinationem scripti ejusdem in partibus tuis judicibus delegari, ex certis indiciis te reputavimus contumacem, et in expensas condemnavimus moderatas, quas ultimo fecerat prior ipse. Quamvis autem tibi dederimus in mandatis ut expensas eis restitueres memoratas, non solum autem id facere contempsisti, sed praesumpsisti ejus nuntio respondere, quod eum ligari faceres ad columnam, et in gravamen ipsius Ecclesiae, cui praeest, extendisti fortius manus tuas. Praeterea, cum olim idem prior te pro causa, quae inter te ac ipsum vertebatur, apud sedem apostolicam diutius exspectasset, quia tunc urbem volebamus exire, ipse tibi, a nobis inducias impetravit. Cumque propter hoc apud te debuisset gratiam invenire, cum nostras tibi litteras porrexisset, ipsum absque rationabili causa officio beneficioque privasti, clericis praecipiens universis, ne ipsi vel ejus fratribus loquerentur, quos interdictos et excommunicatos fecisti postmodum nuntiari. Praeterea, in solemni quadam festivitate, in eumdem et fratres ipsius coram omni populo excommunicationis sententiam protulisti, verbis contumeliosis tonans in eos, et ipsis pejora prioribus comminando. Nos autem, etsi non deberemus haec in potentia sustinere, tibi tamen deferre volentes tibi dedimus in mandatis, ut si res taliter se haberet sententiam ipsam denuntiares penitus nullam esse, dilecto filio. . . priori de Fonte Avellano, mandantes, ut mandatum nostrum super hoc, si tu illud negligeres, adimpleret, quod ipse fideliter exsequens in defectum tuum, sententiam illam denuntiavit, veritate cognita, nullam esse. Tu vero in proposito priori persistens, priorem ipsum excommunicatum frequenter et publice nuntiasti, sicque, cum reversus a nobis, et ad cujusdam nobilis exsequias invitatus, vellet missarum solemnia celebrare, R . . . presbyter Sancti Andreae altare in conspectu cleri et populi denudavit. Tu quoque, quodam de canonicis ejus viam universae carnis ingresso, non permisisti juxta consuetudinem ecclesiarum pulsare campanas, sed universis clericis ne ad exsequias ejus accederent, vetuisti, nec permisisti corpus mulieris cujusdam. quae apud ecclesiam ejus sibi elegerat sepulturam, in illius coemeterio tumulari. Praeterea, per parochiales presbyteros facis infirmantibus inhiberi, ne quid ecclesiae memoratae relinquant, quia si aliter agerent, clerici ad eorum exsequias non venirent. Processiones quoque solitas ad ecclesiam ipsam fieri vetuisti, et cum in initio Quadragesimae priorem ipsum excommunicatum, leprosum, perjurum et fornicatorem coram omni populo exclamasses, addere praesumpsisti, quod de bonis ecclesiae suae apud sedem apostolicam expenderat centum libras, nec quinque solidorum profecerat ad valorem, in eum etiam alia vice insultum faciens in platea, regulam, quam gestabas in manu, in oculum ejus impingere voluisti, sed manu errante palpebras ejus rasit, et in multis aliis eum et ecclesiam ejus contra justitiam molestasti. Quia igitur, ex injuncto nobis officio apostolatus incumbit liberare pauperem a potente, et inopi, cui non est adjutorium, subvenire, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, et districte praecipimus, quatenus eidem priori, et expensas juxta tenorem sententiae nostrae restituas, et praedictam excommunicationis sententiam, quam delegatus noster asseruit non tenere, denunties nullam esse, ipsique de damnis et injuriis illi per te vel tuos illatis satisfaciens competenter, ab ejus de caetero molestatione desistas, et in praedictum presbyterum, qui coram populo denudavit altare, debitam exerceas ultionem. Alioquin, usque ad festum Epiphaniae proxime venturum responsurus, eidem nostro te conspectui repraesentes. Quod si forsan mandatum nostrum non fueris exsecutus, extunc te noveris ab officio pontificali suspensum. Datum, Anag. Id. Novem. Speciosus forma prae filiis hominum, cujus labia gratiae plenitudo diffundit, iniquitatem odiens et diligens aequitatem, sedem Ecclesiae, videlicet sponsae suae, in apostolorum principe stabilivit, ut inde post eam regi virgines adducantur pro patribus ei filios procreantes qui sint principes super terram. Sane, cum ecclesia Januensis sit apostolicae sedis filia specialis, qui ad ejus regimen vocabatur, pro confirmationis munere, consecrationis beneficio et dono pallii, juxta morem hactenus approbatum, apostolicam sedem consueverat personaliter visitare, ut tanquam a domo parentis exiret sponsus ad sponsam dotibus insignibus exornatus. Unde, secundum laudabilem consuetudinem hactenus observatam, potueramus venerabilem fratrem nostrum ad nostram praesentiam evocare, ut, examinata postulatione ipsius, prout est examinanda, de more praesens, translationis munus acciperet, et donum pallii coram positus obtineret. Sed cum ipsam ecclesiam ac civitatem Januensem specialiter diligamus, et personam ipsius archiepiscopi acceptam habeamus in Christo, gratiam utrique disposuimus facere specialem; praeter quam etiam, ne vos ac civitatis Januensis homines, cum citra urbem moremur ad praesens, propter viarum discrimina, et rancorem qui inter Romanos et ipsos Januenses exsistit, possitis incurrere detrimentum ad sedem apostolicam veniendo, nobis aliquid in hac parte subtraximus, ut vestris utilitatibus deferremus, ac postulationem quam de persona ipsius archiepiscopi nobis fecistis humiliter, cum circa ipsam per diligentem examinationem omnia invenerimus rite facta, de benignitate sedis apostolicae duximus admittendam, et ipsum ab ecclesia Bobiensi penitus absolventes ad ecclesiam transferimus Januensem. Ut autem eidem archiepiscopo et ecclesiae vestrae, ac toti civitati gratiam faciamus, pallium de corpore beati Petri sumptum, videlicet officii pontificalis insigne, dilecto filio, P. tituli Sanctae Caeciliae presbytero cardinali, per dilectum filium, magistrum Angelum, fratrem Cisterciensis ordinis, Tedisium et Oglerium, canonicos Januenses, transmittimus, ut ipsum eidem archiepiscopo juxta formam, quam ei sub bulla nostra mittimus interclusam, conferat vice nostra; dilectum filium, M. magistrum scholarum Januensium, Parmensem archidiaconum, subdiaconum nostrum, ei super assignatione ipsius pallii adjungentes, qui cum ad postulationem ipsius archiepiscopi a vobis, cum absens esset, vocatus non fuerit, nec sit ei in hac parte delatum, nos, qui eum specialis dilectionis brachiis amplexamur, et ejus affectamus honorem, ipsum super his duximus honorandum, ut quod a vobis est omissum in uno, in alio ei de nostra gratia suppleatur. Ideoque universitati vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus eidem archiepiscopo reverentiam et obedientiam debitam impendatis, salubribus monitis et statutis parentes ipsius, ita quod vobis, et aliis sibi subjectis in officii prosecutione proficiat ad salutem. Datum Anagniae, XIV Kal. Decembris. Si diligenter attenderent hi, super quos funes Domini ceciderunt, interpretationem sui nominis et fastigium dignitatis, totis viribus anhelarent se praeclaros Domino exhibere, ac dormire inter medios cleros, ut fierent ipsi pennae columbae deargentatae, ac posteriora dorsi eorum in speciem auri. Verum quidam eorum, quod non sine gravi dolore referimus, non solum se clericos actibus esse negant, verum etiam quod sint homines non agnoscunt, abeuntes in dissimilitudinis regionem, comparati jumentis insipientibus, dum computrescunt in stercore suo, similes illis facti. Cum enim faciem euntis in Jerusalem deberent ostendere, recedentes de Oriente tendunt in campum, in terram videlicet Sennaar, et fugientes a Christo, cui nomen est Oriens, discurrunt per campum licentiae sine obice atque freno, inhabitantes Sennaar terram, gastrimargiae dediti, et fetore libidinis inquinati, ut sit ignis sulfur, et spiritus procellarum pars calicis eorum. In terra namque praedicta pro saxis lateres faciunt, carnales voluptates videlicet exercentes, ut sic sibi turrim confusionis aedificent, quae coelum usque pertingat superbia, namque natione coelestis, quae ab ipsius coepit injuria Creatoris, et ad confusionem permanet creaturae, sic corda eorum invasit, quod ea non erubescunt committere publice quae laici expavescerent exercere, ut illud propheticum, scilicet, Erubesce, Sidon, ait, mare impletum ad ipsorum ignominiam videatur. Peccatum equidem suum, sicut Sodoma, praedicant, nec abscondunt, sed illud perpetrant cum clamore, et est eorum culpa cum libertate, per quos inter laicos saepe nomen Domini blasphematur. Sicut enim venerabilis frater noster . . . . Matisconensis episcopus, sua nobis insinuatione monstravit, Ecclesia sibi commissa, cui de rore coeli et pinguedine terrae benedictionem dederat Dominus, sic est a malitia inhabitantium in eadem in utroque collapsa, quod a planta pedis usque ad verticem in ea sanitas non remansit. Omnes enim declinaverunt, simul inutiles facti sunt, ut non sit ibidem qui faciat bonum, nec etiam usque ad unum. Cum igitur speculatores simus super domum Domini constituti, et sollicitudo ecclesiarum omnium nobis immineat generalis, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, ad Ecclesiam ipsam pariter accedentes, statum ipsius perscrutemini diligenter, et quae super his inveneritis, per vestras nobis litteras intimare curetis, ut per relationem vestram instructi, ad correctionem ipsius, prout procedendum fuerit, procedamus. Quod si non omnes . . . tu, frater episcope, cum eorum altero, etc. Datum Anagniae, X Kal. Decemb. anno sexto. Ex litteris bonae memoriae C. papae, praedecessoris nostri, quas oculis nostris perspeximus, accepimus evidenter quod idem praedecessor noster, Al. de Daverio, pro eo quod falsas litteras sub ipsius nomine exhibuerat super quodam beneficio, quod in plebe de Bribia sibi postulabat earum auctoritate conferri, perpetuum silentium per dilectum filium . . . canonicum Mediolanensem, imponi mandavit, et eum omni officio et beneficio, sublato appellationis obstaculo, auctoritate apostolica, spoliari. Dictus vero A. sicut dilectus filius, G . . . presbyter, in nostra praesentia constitutus, nobis significare curavit, suis tacitis ad Mediolanensem archiepiscopum litteras impetravit a nobis, quarum auctoritate ipsum coram eo super praedicto beneficio traxit in causam. Cum igitur partes in ipsius essent praesentia constitutae, ac dictus presbyter proponeret coram eo, quod illi super beneficio illo nequaquam respondere deberet, pro eo quod ipsi super hoc silentium fuerat impositum, et ad hoc probandum inducias postularet, idem archiepiscopus eas sibi concedere recusavit; quare saepedictus praesbyter ad sedem duxit apostolicam appellandum. Quia igitur vitium falsitatis tolerare non possumus nec debemus, cum sit ab omnibus detestandum, discretioni tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus, revocato in irritum quidquid factum est auctoritate litterarum illarum, quae fuerunt tacita veritate obtentae, ab impetitione ipsius A. presbyterum antedictum absolvas, nec permittas ipsum ab eo super hoc de caetero molestari. Datum Anagniae, VII Kal. Decembris. Ad petitionem dilecti filii, P. subdiaconi, dilectis filiis capitulo Augustensi dicimur sub ea forma scripsisse, per quam ab ordinatoribus vel praesentatoribus provideri volumus ordinatis. Sed ipsi, sicut nobis venerabilis frater noster . . . . Augustensis episcopus, et dilecti filii . . . . Sancti Ursi, et . . . . Sancti Benigni priores, concessi auditores eidem, suis litteris intimarunt, nec ad nostrum voluere mandatum nec ad monitionum suarum frequentiam, ipsi subdiacono, qui repertus idoneus fuerat ad ecclesiasticum beneficium obtinendum, juxta quod eis mandavimus providere, licet tunc temporis duae praebendae in ecclesia eorum vacassent, quarum una ei libere potuit assignari, praesertim cum dilecti filii, G . . . . praepositus, et A. archidiaconus Augustenses, eidem super hoc assensum suum praebuerint et favorem, sicut ex litteris eorumdem perpendimus evidenter. Nolentes igitur, quod de dicto subdiacono misericorditer inchoasse dignoscimur, relinquere imperfectum, discretioni vestrae per apostolica praecipiendo mandamus, quatenus dictum capitulum, ut praebendam quae in illorum ecclesia, sicut dicitur, vacat ad praesens, ipsi sublato appellationis obstaculo conferant, et assignent, vel si non vacat, eidem juxta mandatum nostrum provideant in ecclesiastico beneficio competenti, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, cogatis, poena simili compescentes, si qui se duxerint opponendos. Testes autem, etc. Nullis, etc. Quod si non omnes, etc. Tu, frater episcope, cum eorum altero, etc. Datum Anagniae, VII Kal. Decembris. Scriptum est capitulo super hoc. , praedicto abbate se rationabiliter excusante, quod cognitioni ejusdem causae interesse non posset, partes ad vestram praesentiam citavistis. Quibus in vestra praesentia constitutis, pars mulieris proposuit, quod dictus miles corporale praestitit juramentum, quod ipsam duceret in uxorem, et eam postmodum carnaliter cognitam traduxit in domum, et prolem suscepit ex ea. Miles vero praedictus, hoc inficiabatur omnino, adjiciens, quod etsi vera essent quae proponebantur ab ipsa, eam tamen de jure habere non potuit, eo quod aliam tunc viventem prius duxerat in uxorem. Testibus itaque ab utraque parte receptis, et attestationibus publicatis, cum per testes militis saepedicti videretur fuisse probatum, quod ipse ante festum Purificationis beatae Virginis, M. Belet mulierem solemniter acceperit in uxorem, et testes M. mulieris de Arches dicerent, quod in septimana paschali sequente festum praedictum, de ea ducenda praestiterit juramentum, praedictus miles ab impetitione ipsius absolvi cum instantia postulabat. Verum, ex parte saepedictae mulieris exstitit replicatum, quod eo tempore, nec non et ante, quo testes dicti militis dixerunt eum cum alia matrimonium contraxisse, fuerat semper in Eboracensi provincia commoratus, cum testes ipsi dicerent, hoc longe extra dictam provinciam actum esse, determinantes tempus et locum, quod per testes idoneos erat probare parata. Sed econtra fuit ex adverso responsum, quod, cum attestationes essent hinc inde solemniter publicatae, productioni testium jam locus non erat. Quia igitur dubitastis, utrum post publicationem attestationum super illo articulo deberent testes admitti, nos inquisitioni vestrae auctoritate praesentium respondemus, quod ad probandum illum articulum testes mulieris sunt admittendi. Solet annuere, etc., usque assensu. Personam tuam, cum omnibus quae inpraesentiarium, etc., in modum protectionis. Specialiter autem decanatum Legionensis ecclesiae, cum omnibus pertinentiis suis, sicut illum juste possides et quiete, auctoritate tibi apostolica confirmamus, et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc. Datum Anagniae, XII Kal. Decembris. Solet, etc., in modum protectionis. Specialiter autem archidiaconatum ecclesiae Compostellanae, cum omnibus pertinentiis suis, sicut illum juste possides et quiete, auctoritate tibi apostolica confirmamus. Nulli ergo, etc. Datum Anagniae, Kal. Decembris. Religiosam vitam eligentibus, usque clementer annuimus, et praedictum monasterium Sanctae Columbae, in quo divino mancipati estis obsequio, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, etc., usque communimus; inprimis siquidem statuentes, ut ordo monasticus, qui in eodem loco secundum Deum et beati Benedicti Regulam institutus esse dignoscitur, perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter observetur. Praeterea, quascunque possessiones, quaecunque bona, etc., usque illibata permaneant; in quibus haec propriis duximus exprimenda vocabulis: Locum ipsum in quo praedictum monasterium situm est, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesias de Insegal, de Mule, de Colvansei, de Cheldubsenaig, de Chelcenneg, et de Ile; Insulas Hay, Mule, Colvansei, Orvansei, Canei et Calve, terras de Magemburg, de Mangecheles, de Morimeam, de Gotensdal; terras Abberad, in lile, de Markarna et de Camusnanesre. Sane, novalium, etc., usque extorquere praesumat. Sepulturam praeterea, etc., usque corpora assumuntur. Obeunte vero te, nunc ejusdem loci abbate, vel tuorum quolibet successorum, etc., usque providerint eligendum. Ad indicium autem hujus a sede apostolica protectionis perceptae, duos bisantios gratis oblatos solvetis nobis nostrisque successoribus annuatim. Decernimus ergo, etc., usque profutura; salva sedis apostolicae auctoritate, et dioecesanorum episcoporum canonica justitia. Si qua igitur, etc., usque subjaceant. Cunctis autem, etc. Amen, amen, amen. Datum Anagniae, per manum Joannis, sanctae Romanae Ecclesiae subdiaconi et notarii, V Idus Decembris, indictione VII, Incarnationis Dominicae anno 1203, pontificatus vero domini Innocentii PP. III anno sexto. Utinam non fuisset homo ille, videlicet Waldemarus, Saleswicensis episcopus, qui, postposita pontificalis officii gravitate, ut in se regnum sacerdotio couniret, essetque multorum capitum bellua, contra clarae memoriae K. regem Danorum, fratrem tuum, cui juramento fidelitatis tenebatur astrictus, temere conjuravit, adversus eum cujus panes edebat supplantationem magnificans, et cornua elationis assumens, ut cornu justi confringeret, et nominis ejus memoriam aboleret! Utinam, quoniam, retrahens manum ab aratro, denuo se saecularibus negotiis immiscebat, retrorsus aversus, conversus fuisset in salis imaginem, ut, defluens ipse solus in aquas, solus confusionem propriam deploraret, nec in maxillis Ecclesiae lacrymas, nec in pontificali ordine maculas posuisset! Tolerabilius enim esset, si periisset proprio gladio, cum gladium materialem accepit, et sic incidisset in foveam quam pararat, ut sua non maculasset manus regias captione, nec famam ejus de mentione divina denigrasset, aut fodisset eis foveam, qui non tam culpam ejus quam poenam attendunt captivitatis, ejus exemplo in libertatem ecclesiasticam praesumptionis arma sumentes, ut audacter et impune de caetero privilegium clericalis immunitatis infringant. Verum justus Judex, Dominus Deus noster, qui retribuit illi secundum opera sua, nec passus est superbiam ejus semper ascendere, sed, quoniam ambularat in magnis et in mirabilibus supra se, propriae conditionis oblitus, humiliatus est divino judicio et confusus, et quia ejus in elatione sua vestigiis inhaerebat, qui, ut esset Altissimo similis, sedem ponere voluit in lateribus aquilonis, exemplo ejus inferius corruit, et in carcere positus, iniquitatem propriam, sicut credimus, recognoscit. Caeterum, cum Dominus in dejectione illius corroboraverit solium praedicti regis, et regnum ejus dignatus fuerit stabilire, vellemus ut ipse non accepisset gratiam ejus in vacuum, nec ingratus tanti beneficii exstitisset, aut extendisset in illius injuriam manum suam, et usque in finem tenuisset extentam, qui ejus justitiam conservarat, et de manu omnium qui eum oderant ipsum propitius eruens, animam ejus salvarat a morte. Tenebatur enim attendere, quod servus suo Domino stat aut cadit, ideoque non debuerat servum alterius judicare, vel in episcopum tanquam vile mancipium, desaevire, sed Ecclesiae Romanae deferre, ac sedi apostolicae relinquere judicandum, et servare innoxias manus suas. Nec erat ei aliquatenus dubitandum, quod idem episcopus judicium apostolicae sedis eluderet, vel effugeret disciplinam, ex cujus ore procedit gladius bis acutus, penetrabilior omni gladio ancipiti, et a mari ad mare vibratilis in momento, utpote qui tanquam in ictu oculi mare transvolat, universos montes et colles transcendit, ligans quos percutit non in terris solummodo, sed in coelis. Nec hoc dicimus, quasi vellemus ut nutrisset serpentes in gremio, vel hosti gladium in suum jugulum porrexisset, aut ex eo quod ipsum, sicut dicitur, cepit in armis regnum suum nequiter invadentem, ipsum culpabilem reputemus, sed ut sicut abstulisset ei nocendi causam et materiam rebellandi, ut illi humiliter detulisset, qui asserit in ministris suis non se simpliciter, sed pupillam oculi sui tangi. Sane, quantumcunque idem episcopus deliquisset, quid peccaverat apostolica sedes, vel quid commiserat Ecclesia generalis, ut utriusque in eo privilegium laederetur? Nunquid ex delicto suo lucratus fuerat libertatem, ut minus jurisdictioni nostrae, quia peccaverat, subjaceret? Nunquid propter peccatum ipsius punienda fuerat Ecclesia generalis, et suo privilegio spolianda, et non magis puniri debuerat anima quae peccaverat? Cum nec pater aut mater filii, nec filius patris aut matris iniquitatem portare debeat vel deflere. Nunquid resina non erat in Galaath, et medicus non erat in ipsa, qui et vulneribus filiorum Ecclesiae oleum et vinum infunderet, et ferrum adhiberet ulceribus, quae fomentorum remedia non sentirent? Verum rex ipse, licet ei Dominus porrexerit dexteram ne periret, et firmasset super universam Daniam regnum ejus, velut modicae fidei dubitavit, et dum formidavit ubi non fuerat formidandum, magis timuit eum quem credebat velle corpus occidere, quam Deum, quem sciebat posse tam corpus quam animam perdere in gehennam; sicque oblitus ejus quod legerat vel audierat in Psalmista: Nolite tangere Christos meos , non solum irreverenter tetigit eundem episcopum, sed arctae custodiae mancipavit, alligans forsan pedes ejus compedibus, et manicis ferreis manus sacrae saltem unctionis gratia reverendas. In hoc autem non solum graviter illum offendit, qui quod uni ex minimis ejus fit sibi fieri protestatur, sed toti Ecclesiae, ac Romanae praesertim, plurimum derogavit, dum multorum armavit linguas in eam, et occasionem praebuit, ut non solum supra dorsum ejus fabricarent suas fabricas peccatores, sed intus etiam in misericordia increparent, quod eam non comederet zelus domus Domini, nec se murum opponeret ascendentibus ex adverso, sed esset velut canis mutus latrare non valens, et peccata dissimulans subjectorum. Nec potuit usque adeo id reges terrae latere, quin ad excusandas excusationes in peccatis ex hoc quasi quamdam defensionem qua suum tuentur errorem, assumerent, et captionem ac detentionem ipsius episcopi contra mandatum apostolicum in similibus allegarent, cum H. quondam imperator, qui venerabilem fratrem nostrum . . . Salernitanum archiepiscopum, in exsilium destinarat, bonae memoriae C. papae, praedecessori nostro, pro liberatione ipsius instanti per nuntios suos et litteras apud eum, non dubitaverit respondere, quod prius et fortius fuerat apud regem Danorum instandum, ut praedictus Saleswicensis episcopus restitueretur pristinae libertati, qui prius raptus fuerat, et in vinculis tenebatur, quam pro eo, quem ipse, ne vitae vel regno ejus insidiari valeret, faciebat in Teutonia citra vincula, et carceres commorari. Credimus autem, quod eidem episcopo vexatio dederit intellectum, et sic jam sit in Babylone curatus, quod de caetero non adjiciat, ut resurgat ad ea, per quae se meminit in lacum miseriae descendisse, nec denuo contra torrentem dirigat brachia, vel audeat contra stimulum calcitrare; propter quod non est regiae serenitati timendum, ut de caetero revertatur ad vomitum et laqueos pedibus tuis paret, quibus se sciret potius periturum, praesertim cum brachium in quo ipse praecipue confidebat, et de quo praedictus rex potius dubitabat, in ipsius H. imperatoris sit morte confractum, et talis surrexerit loco ejus, qui, cum tibi sit non solum amicitia sed affinitate conjunctus, non ad detrimentum, sed incrementum potius regni Danorum intendet. Ne igitur induretur cor tuum super homine ipso, sed mollescat potius, et audiat, et exaudiat verba nostra, et ei reverenter deferat et devote, per quem reges regnant, et principes dominantur, et qui potest non solum convertere corda patrum in filios, et filiorum animos in parentes, sed episcoporum affectus in reges, ut eis tanquam praecellentibus, et ducibus missis ab eis, humiliter deferant, et pro eis quos prius impugnaverant, si oportuerit, animas suas ponant. Cum enim homo nunquam in eodem statu permaneat, et vix idem die meditetur ac nocte, sed mirabiliores et frequentiores elationibus maris mentis ejus elationes existant, non est de conversione aliquorum desperandum, cum affectus, quos anni afferunt venientes, recedentes auferunt, et mores aetas alteret alterata. Nam interdum annorum docet multitudo scientiam, et in senio sapiunt, qui desipuerant tempore juventutis. Alioquin, nec verterentur impii et non essent, nec amicitiae rumperetur vinculum, nec aliquod odium moveretur. Sane, majoris dissentionis materiam, et rancoris scrupulum inter charissimum in Christo filium nostrum, H. regem Ungariae illustrem, et nobilem virum, A. ducem, fratrem ipsius, homo suscitaverat inimicus, eratque plus utrique de altero formidandum, cum ipse dux post patris obitum insurrexit contra fratrem, et, multis sibi per conspirationem adjunctis, usque adeo processerit contra eum, ut regni partem invaserit, et regium sibi usurpaverit diadema, sed tandem, legato sedis apostolicae mediante, inter discordantes plena est per Dei gratiam concordia reformata; ita, quod nunc fraterno se tractent affectu, qui se prius hostiliter impugnabant, et dux ipse in regia fidelitate persistat. Mittimus igitur serenitati tuae formam compositionis initae inter ipsos, licet indemnitati tuae ac regni Danorum velimus plenius providere. Proponimus enim praeter cautiones, quas idem episcopus per se, vel alios tibi exhibere valebit, tam ipsum quam universos, qui cum eo te, vel regnum tuum, praesumpserint impugnare, Satanae in interitum carnis tradere, ita, ut quicunque contra praesumpserint, in canonem incidant sententiae promulgatae, idque singulis annis, semel, in omnibus cathedralibus ecclesiis regni tui solemniter publicetur, et nos etiam in praecipuis festivitatibus innovemus. Praeterea, compellantur per districtionem ecclesiasticam, si necesse fuerit, universi magnates regni Danorum, ut juratoriam exhibeant cautionem, quod nunquam ei super hoc praestent auxilium, vel favorem; ad omnem etiam suspicionem omnino tollendam, idem episcopus, in partibus Italiae commoretur, in Daniam nullo tempore rediturus, nisi a te, vel successoribus tuis de nostro vel successorum nostrorum assensu redeundi licentiam obtineret. Verum, ne in opprobrium pontificalis officii mendicare cogatur, vicarium aliquem tuae serenitati devotum in episcopatu suo de tua instituat voluntate, qui ei ad sustentationem suam necessarios redditus subministret, et exsequatur in ejus dioecesi quantum potuerit vices ejus. Monemus igitur serenitatem tuam, et exhortamur in Domino et in remissionem injungimus peccatorum, quatenus ut famae tuae consulas, et saluti, et per opera pietatis subvenias etiam super hoc animae fratris tui, ad ejusdem episcopi liberationem intendas, et super his nobis non differas respondere, ut indemnitati tuae quantum honeste poterimus caveamus. Hoc autem scire te volumus, quod detentionem ipsius non possemus ulterius aequanimiter sustinere, cum redundet in divinae majestatis offensam apostolicae sedis opprobrium, et contumeliam Ecclesiae generalis. Datum Anagniae, Non. Decembris. Utinam labor improbus vinceret universa, et gutta lapidem non vi sed saepe cadendo cavaret, ut saltem propter improbitatem nostram te vinceres, et monitis nostris aurem facilem adhiberes! Sane, si rem grandem a te multiplicatis intercessionibus toties apostolica sedes postulasset, facere debuisses, quanto magis, quia scripsit tibi jam saepius, ut charissimam in Christo filiam nostram, J. reginam Francorum illustrem, uxorem tuam, regali faceres honorificentia pertractari. Sed ecce, quod dolentes referimus, omnino confringere diceris calamum conquassatum, et conterere duplici contritione reginam, contra quam ex eo tribulatio duplex surgit, quod, praeter personae tuae copiam quam non habet, eorum quoque quae usui quotidiano deserviunt inopia dicitur laborare. Cum fletu igitur temperat potum suum, et maxillas ejus rivus irrigat lacrymarum, eo quod, inter angustias constituta, te quem quaesivit non invenit consolantem, nec alios consolatores admittit, utpote in solitudine posita, et in castro regio, tanquam in quodam carcere, relegata. Reliquerat siquidem fratres et sorores, ut tibi matrimonialiter adhaereret, essetisque duo in carne una, et conjugalis uniret affectus binarium personarum. Quid ergo, si frustraretur debito maritali, ne sit laeva tua sub capite ejus, et dextera ipsam, ut speraverat, amplexetur, nunquid ideo frustrabitur caeteris, nec apud te recompensationem aliquam pro omnibus quae reliquerat obtinebit? Certe, Veritatis est verbum, quam juxta tuae possibilitatis mensuram imitari deberes, in Evangelio protestantis: Omnis qui reliquerit patrem, matrem, fratres et sorores propter nomen meum, centuplum accipiet in hoc saeculo, et vitam possidebit aeternam. Tu autem longe aliter retribuis reginae praedictae, quam, quoniam pro te universa reliquit, relictam, sicut dicitur, reputas et abjectam, et, in dispendium tuae famae, procuras ut tecum videatur omnia perdidisse. Caeterum, etsi ad compassionem ejus nihil aliud te moveret, hoc saltem quod ex regali prosapia genita regi nupsit, te inducere debuisset, ut non adderes afflictionem afflictae, nec ei, cui debitum subtrahis conjugale, regalem honorificentiam in aliis denegares; sed ejus saltem obtentu, qui nullum bonum irremuneratum dimittit, et nullum malum deserit impunitum, eam deberes regaliter pertractare. Quod si nec istud tangeret efficaciter mentem tuam, ad iteratas saepius preces nostras cor tuum mollescere debuisset, ut non solum reginam ipsam, sed extraneam quamlibet et abjectam, tractari honestius faceres et amplius honorari. Sed ecce, prout publica fama clamat, relicta est sicut tugurium in cucumerario, et sicut passer unicus in aedificio; non regalem sed pauperem vitam ducit, ita ut taedeat animam ejus vitae suae, ac dissolvi cupiat, et malit esse cum Christo quam in castro Stamparum, tanquam in ergastulo, macerari, ubi qui eam comedunt non dormiunt, et qui ejus sunt ministerio vel miseriae potius deputati, mentem ejus linguae suae sagitta transfigunt, dum in potum ei propinant acetum, et pro pane lapidem et pro ovo porrigunt scorpionem, ubi etiam nec nuntiis fratris sui, nec religiosis viris, aut praelatis etiam regni tui liber ad ipsam patet accessus, nec potest eam quilibet in tanta moestitia consolari. Utinam igitur sic ei hujusmodi miseriae moriatur , quod ipsa in hac miseria non decedat, nec eum apud homines decedens infamet, qui causa diceretur mortis ipsius, si hoc tempore moreretur, quoniam non crederetur mortua simpliciter sed occisa! Monemus igitur serenitatem regiam, et hortamur attentius in Domino, quatenus, famae tuae consulens et saluti, vim facias tibi ipsi, et cum fortior sit sapiens viro forti, et qni dominatur animo suo expugnatore urbium, animum tuum vincas, de hac victoria magis quam de caeteris commendandus, et faciens quodammodo de necessitate virtutem, reginam ipsam, sicut te decet et eam, regali facias honorificentia pertractari. Sic igitur consiliis nostris et monitis acquiescas, quod divinam evites offensam, et linguas effugias detractorum, nec in nos eorum ora relaxes, qui negligentiae nostrae tuam duritiam imputant, asserentes quod patientia nostra de die in diem amplius ad impoenitentiam te adducit. Ecce etenim, improperia pro te nobis exprobrantium jugiter sustinemus, dicentium, quod, tanquam canes muti non valentes latrare, non annuntiamus impietatem suam impiis, unde tuum sanguinem de manu nostra praedicant requirendum ab eo, cui te nos inquiunt praetulisse. Addunt quoque, quod, quia tibi nimis placere volumus, Deo qui non irridetur plurimum displicemus, et quod ab ejus semitis deviamus, qui asserit de se ipso: Si hominibus placerem, Christi servus non essem . Placeat igitur tibi consilium nostrum, et efficias quod monemus, ne is qui laborans sustinet et tacitus tuam correctionem exspectat, si semel iratus fuerit, rapiat, nec sit qui eripiat, vel ejus iracundiae se opponat. Alioquin, ulterius non poterimus ejus dissimulare miseriam, et tantam Dei et apostolicae sedis, imo etiam ecclesiae generalis injuriam in patientia sustinere, sed absque personarum acceptione officii nostri debitum exsequemur, non de mundana potentia, sed de divina virtute confisi, quia, si Dominus fuerit nobis adjutor, non timebimus quid faciat nobis homo. Datum Anagniae, V Id. Decembris. consulas et saluti, et sic malorum audaciam comprimas, et ab eis bonorum innocentiam tuearis, super his nos humiliter consulis, quae officium pastorale contingunt, ut de nostra responsione securus, injunctae tibi sollicitudinis debitum laudabiliter exsequaris. et utrum laici, si clericos in magnis sceleribus deprehendant, in canonem incidant sententiae promulgatae, cum, nec comprehendere, nec ad judices trahere ipsos possint, nisi manus in eos injecerint violentas. Ad primum igitur Datum Anagniae, IV Id. Decembris. Ascendit ad nos gemitus Ecclesiae Pergamensis, exponentis miseriam suam nobis et afflictiones, quas patitur tota die, non ab hostibus sed a filiis, non ab extraneis sed a suis et familiaribus inimicis. Filii etenim quos exaltare studuit et nutrire, retribuentes ei mala pro bonis, et pro dilectione odium rependentes, non solummodo hanc spreverant, sed velut genimina viperarum conjurarunt in matrem, ejus sanguinem sitientes cujus consueverant mamilla lactari. Deduxerat enim eos in cellaria sua, parvulis potum tribuerat et non escam, provectis cibum solidum ministrarat, ad refectionem eorum panes de mensa propositionis assumens, et aquam eis sapientiae salutaris exponens; sed illi jam incrassati et jam dilatati, recedentes ab ipsa, erigunt calcaneum contra matrem, contra stimulum calcitrant, et ei, cujus panes edebant, pro pane lapidem, pro pisce serpentem, et pro ovo porrigunt scorpionem. Utquid igitur, Domine, recessisti longe, cur in opportunitatibus et tribulatione despicis, cur non respicis in faciem Christi tui, cur te zelus non comedit domus tuae, ut exsurgas quasi potens crapulatus a vino, et judices causam tuam, memor improperiorum quae in ministris tuis sustines tota die? Ecce etenim patientia tua Pergamenses ad poenitentiam non adducit; sed quanto patientius eos sustines, tanto amplius thesaurizant sibi iram in die irae, indignationem tuam in se fortius provocantes; sed, ne obliviscaris in finem, Domine, et ne avertas faciem tuam a nobis, memento testamenti tui, et Ecclesiae quae facta est de domina gentium sub tributo. Ne parcas, Domine, virgae tuae, sed, qui quos amas arguis et castigas, castiga hujusmodi praesumptores, ne ipsorum malitia maculet gregem tuum, ideoque peccatorum virgam super sortem justorum diutins non relinquas. Vertas impia, ut non sint, nec velis mortem peccatorum, sed ut convertantur et vivant, sic implens ignominia vultum eorum, ut quaerant, Domine, nomen tuum. Sane, sicut ex litteris multorum accepimus, Pergamenses inter sanctum et profanum nullatenus distinguentes, ut Pergamensem ecclesiam ancillarent et subjacerent liberam servituti, receptis et perlectis litteris nostris, quas super ecclesiarum immunitate, tam eis quam Lombardis aliis nos meminimus destinasse, possessiones non solum ecclesiarum omnium, sed universorum religiosorum locorum quae sita sunt in civitate vel dioecesi Pergamensi, pro suae voluntatis arbitrio aestimantes, ab eis duodecim denarios, et a clericis quindecim pro libra qualibet exegerunt. Cumque venerabilis frater noster . . . episcopus, et dilecti filii, canonici et clerici Pergamenses, nollent colla submittere tanto jugo, W. Lazar, Potestas, Albertus Pazolus, judex, et alii Pergamenses, infames quosdam et malae opinionis viros colligendis ecclesiarum proventibus deputarunt, administrationem episcopo et clericis auferentes. Praeterea, ut ecclesia supra nominata fieret opprobrium hominum et abjectio plebis, et quae domus orationis fuerat, in sterquilinium verteretur, juxta parietes ejus in coemeterio communes posuere latrinas, utres suos in eis et uteros, utinam visceribus, purgaturi. Non sic in ecclesias et loca religiosa desaeviunt Saraceni, sed ea reverenter et devote custodiunt, et interdum etiam venerantur, nolentes polluere domos illas, quas noverant ad invocandum nomen Domini deputatas. Verum, quia familiaritas parit multa contemptum, et inimici hominis domestici ejus, ecclesiam alienigenis etiam reverendam filii persequuntur, si tamen filii sint dicendi, qui, affectu deposito filiali, hostilem animum induerunt, maledicentes patri et matri, non tam verbis quam factis, ut morte perpetua moriantur. Licet autem ex his non solum ecclesiasticam sed divinam etiam meruerint ultionem, ut tamen malos in bono vincamus, nec relinquamus eis materiam, qua in peccatis suas excusationes excusent, volumus, et praesentium auctoritate districte praecipiendo mandamus, quatenus tu, frater, Mediolanensis archiepiscope, personaliter ad civitatem ipsam accedens, potestatem, judices, consiliarios et populum moneas attentius et inducas, et ex parte Dei omnipotentis, sub obtestatione divini judicii, eisdem injungas, ut ab ecclesiis et viris ecclesiasticis sic extorta sine diminutione restituant, et prorsus extorquenda dimittant, et latrinas, quae latere debent potius quam patere, a coemeterio ecclesiae Pergamensis removeant sine mora. Quod si hujusmodi non potuerint monitis emolliri, universitati vestrae in virtute obedientiae districte praecipimus, quatenus civitatem eorum interdicti sententiae supponatis, ita quod, praeter baptisma parvulorum et poenitentias morientium, nullum in ea divinum celebretur officium, vel exhibeatur ecclesiasticum sacramentum, et tam Potestatem quam consules, consiliarios et aestimatores, et nominatim praedictum A., judicem, Fridericum Colion., L. de Mozo, P. Moizon, C. de Roario, qui super ecclesias et clericos severius caeteris, sicut dicitur saevierunt, et hujus inconsulti consilii quasi praecipue fuerunt auctores, singulis diebus Dominicis et festivis, pulsatis campanis et candelis accensis, excommunicatos publice nuntietis, et mandatis ab universis civitatibus et civibus Lombardiae tam in colloquiis quam contractibus omnibus, sicut excommunicatos arctius evitari, ita, quod si qui eis communicare praesumpserint, sententiam excommunicationis incurrant, quam vos postmodum solemniter publicetis, denuntiantes similiter, sic praedictos Potestatem, consules, consiliarios, et aestimatores Pergamenses excommunicationi subesse, ut non possint absolutionis beneficium obtinere, nisi satisfacturi plenarie de praemissis apostolico se conspectui personaliter praesentarint. Constitutiones insuper, et sententias, quae ab excommunicatis ipsis, vel de ipsorum mandato, fuerint promulgatae, decernatis irritas et inanes, nullo unquam tempore valituras, et illos, qui eis in praedictorum officiorum administratione successerint, in excommunicationis sententia successuros, nisi satisfecerint infra mensem, cum succedant in onere qui substituuntur in honore. Cumque praedicti Potestas, consules et consiliarii, graviter persequantur ecclesiasticam libertatem, praesentium auctoritate decernimus, ut, nisi resipuerint infra mensem, filii eorum usque in tertiam et quartam generationem ad honores ecclesiasticos et beneficia, de caetero nullatenus assumantur. Ut autem quam moleste tantam Dei et Ecclesiae generalis feramus injuriam sentiant plenius in affectum, denuntietis eisdem, quod nisi resipuerint infra mensem, civitatem ipsorum episcopali privabimus dignitate, ac sedem ipsorum ad locum alium transferemus. Quod si nec sic infra mensem alium potuerunt ad satisfactionem induci, ne ad recuperandam dignitatem amissam valeant aspirare, per vicinos episcopatus Pergamensem dioecesim dividemus, et divisionem mandabimus in perpetuum observari. Adjicimus etiam, ut vos, fratres, Mediolanensis archiepiscope et episcope Vercellensis, canonicos, clericos et universos viros religiosos, tam exemptos quam alios, in civitate Pergamensi et ejus districtu manentes, cum ab eodem episcopo Pergamensi fueritis requisiti, civitatem et ejus districtum egredi nec regredi ad eosdem, donec fuerit satisfactum, per suspensionis et excommunicationis sententiam, sublato appellationis obstaculo, compellatis, et eis, cum non tam pro sua quam Ecclesiae generalis exsulaverint libertate, faciatis per universas ecclesias Lombardiae, juxta vestrae discretionis arbitrium, congrue provideri, contradictores censura ecclesiastica compescentes. Praeterea, tam Hierosolymitanae quam militiae Templi fratres cogatis, appellatione remota, non obstantibus privilegiis et indulgentiis suis, interdicti sententiam inviolabiliter observare. Datum Anagniae, XVII Kal. Januarii. Commissa nobis, licet insufficientibus meritis, Ecclesiarum omnium sollicitudo requirit ut, ad tuitionem earum contra malignorum incursus, nostrae considerationis aciem extendamus. Specialiter autem monasterio Casinensi, quod nobis est nullo mediante subjectum, adesse volumus et prodesse, ne personae sedentes ibidem secus pedes Domini cum Maria, et nocte ac die in lege Domini meditantes, a religionis suae proposito revocentur molestationibus aliquorum indebitis, et eis pars optima quam elegerant auferatur. Inde est, quod, cum dilectus filius noster, R. tituli Sanctorum Marcellini et Petri presbyter cardinalis, Casinensis abbas, in malefactores suos, si qui forte, timore Dei postposito, ad diripienda bona monasterii Casinensis violenter extenderint manus suas, si dioecesani malefactorum ipsorum episcopi, ad monitionem ejus vel fratrum suorum, eidem de ipsis noluerint aut malitiose distulerint exhibere justitiae complementum, de auctoritate nostra et felicis memoriae praedecessorum nostrorum, Calisti et Alexandri PP. excommunicationis sententiam promulgandi liberam habeat facultatem, universitati vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus, si qui parochianorum vestrorum possessiones vel bona monasterii memorati abstulerint vel invaserint violenter, audita exinde querimonia per abbatem vel fratres Casinenses, de ipsis, nullius contradictionis vel appellationis obstaculo, districtam justitiam facere minime differatis. Alioquin, sententiam excommunicationis quam praedictus abbas in eos, juxta tenorem privilegiorum suorum quae Casinensi Ecclesiae apostolica sedes indulsit, propter hoc duxerit promulgandam, omni occasione et contradictione cessantibus, firmiter observetis, et per episcopatus vestros vos, fratres archiepiscopi et episcopi, faciatis tandiu inviolabiliter observari, donec per eumdem abbatem et fratres suos vobis constiterit, eis esse super his satisfactum, pro quibus vinculo fuerant excommunicationis astricti. Datum Anagniae, XVIII Kal. Januarii. Solet annuere, etc. usque assensu. Concessionem Scholastriae ecclesiae Maguntinae, cum praebenda et aliis pertinentiis suis, per venerabilem fratrem nostrum, S. Maguntinum archiepiscopum, tibi factam, sicut canonice facta est, auctoritate tibi apostolica confirmamus, etc. Nulli ergo, etc. Datum Anagniae, II Id. Decembris. Solet annuere, etc. usque assensu. Libertates, immunitates et dignitates monasterio Corbeiensi per praedecessores nostros indultas, et eorum privilegiis confirmatas, exemptiones etiam saecularium exactionum per principes saeculares concessas eidem auctoritate apostolica confirmamus, et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc. Datum Anagniae, II Id. Decembris, anno sexto. Apostolica sedes, cui, auctore Domino, licet immeriti, praesidemus, in plenitudinem ecclesiasticae dignitatis assumpta, sic in filios gratiam benedictionis paternae transfundit, ut de plenitudine ipsius accipiant universi, et, sicut eis injunctae sibi sollicitudinis onus participat, sic etiam acceptae dignitatis honores communicat et ornatus, dotans in filiis filias, et filios in filiabus adornans. Circa illos autem se magis exhibet liberalem, et in eos copiosius sua dona diffundit, qui acceptae gratiae non ingrati vitium ingratitudinis fugiunt, et honorantibus se assurgentes in actionibus gratiarum, ut gratia eis detur ex gratia promerentur. Cum igitur factam tibi et monasterio tuo ab apostolica sede gratiam recognoscas, quae predecessoribus tuis, et eorum successoribus usum mitrae, chirothecarum et sandaliorum indulsit, tam meritis tuis, quam precibus charissimi in Christo filii nostri, illustris regis O., in Romanum imperatorem electi, in cujus fidelitate ac devotione persistis, inducti, ut de caetero utaris annulo auctoritate tibi praesentium indulgemus. Nulli ergo, etc. Datum Anagniae, II Idus Decembris, anno sexto. Quoniam, Ecclesia Engolismensi vacante, in varia se vota eligentium variare, coacta est in canonicorum suorum personis ad sedem apostolicam laborare. Fuit igitur ex una parte propositum coram nobis, quod cum bonae memoriae . . . Engolismensis episcopus, viam fuisset universae carnis ingressus, canonici saepius de praeficiendi sibi pontificis electione tractantes, dilectum filium . . . abbatem Sancti Eparchii, laudabilis vitae, virum eruditum, in spiritualibus et in temporalibus circumspectum, citra solemnitatem electionis communiter nominarunt. Verum, ejus electione dilata, in quatuor ex concanonicis suis contulerunt arbitrium eligendi, ab eis juramento recepto, quod de gremio Engolismensis ecclesiae quem utiliorem crederent infra certum tempus eligerent in pastorem; canonicis quoque firmantibus juramento, quod eum sine contradictione reciperent in electum, quem praedicti quatuor infra certum diem juxta formam eligerent sibi datam. Caeterum, quia prius fuit elapsus terminus eis datus, quam in unum electorum quaternarius convenisset, non fuit ab eis in electione processum, sed a compromisso potius se adinvicem absolverunt. Canonici ergo, denuo convenientes in unum, in dilectum filium . . . archidiaconum . . . praecentorem, et . . . Xanctonensem archidiaconum, canonicum Engolismensem, eligendi contulerunt liberam facultatem, ita tamen, quod duo sine tertio nihil possent, sed posset tertius duos absolvere si nequirent pariter convenire. Quamvis autem praecentor ipse se diceret jurare paratum utiliorem episcopatui nominare, vel recipere nominatum ab aliis, si quem nominarent utiliorem suo nominato jurarent, neuter tamen id recipere voluit, nec potuerunt in aliquem consentire, propter quod a compromisso se invicem absolverunt. Archidiaconus igitur, qui unicus est in Engolismensi Ecclesia . . . thesaurarius . . . cantor, et . . . poenitentiarius, et antiquiores canonici, imo major et sanior pars eorum qui consueverant in Ecclesia residere, attendentes, deliberatione praehabita, quod in praedictum abbatem Sancti Eparchii prius convenerant pene omnes, invocata sancti Spiritus gratia, eum in episcopum elegerunt, et se ac electionem suam protectioni sedis apostolicae supponentes, ne quis contra eos vel electionem suam aliquid attentaret, ad nostram audientiam appellarunt. Verum, cum ecclesiam cum laudibus solitis introissent, quidam qui, cum interfuissent electioni jam factae, in nullo tamen eligentibus obviarant, Burdegalensem decanum, aetate minorem, illitteratum et insufficientem ad episcopatus regimen, in episcopum temere nominarunt. Unde, quia in eumdem abbatem pene omnes personae ipsius ecclesiae ac canonici residentes fere convenerant, universi electionem ipsius, quae fuerat facta prius, confirmari petebant, et cassari quod factum fuerat de decano. Caeterum, contra hoc fuit propositum ex adverso, quod cum Engolismenses canonici, ubi de praeficiendo sibi pastore tractarent, pariter convenissent juramento firmare, quod nullus in nominationem primo prorumperet, nisi cum tractatu omnium et singulorum assensu, et se ad id sub excommunicationis vinculo astringentes, in eos qui contra praesumerent per venerabilem fratrem nostrum . . . . Burdegalensem archiepiscopum, metropolitanum suum, obtinuerunt excommunicationis sententiam promulgari. Cumque postmodum eligendi sibi pontificis contulerint potestatem, timens magister scholarum ne si pro ubi, primi non convenerant electores, non possent convenire secundi, aliquid minus canonicum ageretur, ne quis sine communi consilio et assensu in electione procederet, ad nostram audientiam provocavit. Verum, cum praedicti tres quod non convenerant capitulo retulissent, archidiaconus et sequaces ipsius appellationi nullatenus deferentes, praedictum abbatem in episcopum protinus nominarunt. Attendentes igitur alii plures numero et consilio saniores, quod illi reatum perjurii, et excommunicationis sententiam incurrissent, et quod eis, tum ex hoc, tum ex eo quod appellationi non duxerant deferendum, et eis elegerant inconsultis, eligendi potestate privatis, ad ipsos tantum esset electio devoluta, cum illi appellationem de caetero non posset objicere contra eos, quoniam venerant contra ipsam, quoniam frustra legis auxilium invocat qui committit in legem, in praedictum decanum, virum ad regimen episcopatus idoneum, unanimiter convenerunt, cujus electio fuit postmodum auctoritate praedicti archiepiscopi confirmata, sicut ex litteris ejus in nostra praesentia recitatis evidentius apparebat. Cum ergo abbas Sancti Eparchii a decem tantum excommunicatis et perjuris, post appellationem ad nos interpositam, inconsultis aliis, fuerit nominatus, decanus autem ab undecim consilii sanioris fuisset electus, electionem decani confirmari petebant, et irritum nuntiari quod factum fuerat de abbate. Verum, contra hoc fuit econtrario replicatum, quod nec perjurium, nec excommunicationem abbatis incurrerant electores, cum excommunicationis sententia per praedictum fuerit archiepiscopum relaxata, sicut juramento firmarunt, nec jurarent canonici, sicut fuerat propositum ex adverso, se sine consilio et assensu singulorum et omnium, vel sine communi consilio, ad electionem nullatenus processuros, sicut venerabilis frater noster . . . Xanctonensis episcopus, per suas litteras exprimebat, quibus pro se pars utebatur adversa. Unde, cum universae personae, una duntaxat excepta, et antiquiores canonici, ac pene penitus omnes qui in ecclesia residentiam faciebant, in praedictum convenirent abbatem, de communi canonicorum consilio, tanquam majoris et sanioris partis, in ejus fuerat electione processum. Licet autem pro hac eligentium parte nullus comparuerit procurator, sed simplices nuntii, qui quod factum fuerat proponebant, unde pars decani ab eis et parte sua instanter petebat expensas, quia tamen praedictus abbas sufficientem miserat responsalem, audivimus haec et alia quae fuerunt hinc inde proposita, et motum nostri animi formavimus ex eisdem. Constitit autem nobis ex confessionibus partium, quod post appellationem ad nos legitime interpositam a paucioribus electus fuerat idem abbas, quia, cum ad electionem viginti et unus canonici convenissent, decem tantum convenerant in eumdem, reliquis inconsultis, propter quod electionem ipsius duximus irritandam. Quia vero Burdegalensis decanus per partem electus adversam, ad exsequendum pontificatus officium insufficiens dicitur, et eum asseritur tam in aetate quam scientia sustinere defectum, quod ad tantae dignitatis apicem non debeat promoveri, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, atque praecipimus, quatenus, solum Deum habentes prae oculis, ad locum idoneum, utrique parti securum, convenientes in unum, decano ipso et partibus, si citatae voluerint comparere, in vestra praesentia constitutis, inquiratis sine personarum acceptione super praemissis impedimentis diligentius veritatem, et si partes consenserint, definitivam sententiam proferatis. Alioquin, causam sufficienter instructam ad nos remittere procuretis, praefigentes terminum competentem, quo partes ad sedem apostolicam veniant sententiam recepturae, ad quam personaliter praenominatus electus accedat, nisi aliquo justo impedimento constiterit detineri; cujus electio si fuerit forsan de jure cassanda, partes, universitatis nomine, sint paratae, vel cum consilio nostro electionem canonicam celebrare, vel, si ratio postulaverit, personam idoneam a nobis recipere in pastorem. Quod si non omnes, etc. Tu, frater, episcope, etc. Datum Anagniae, IV Id. Decembris, anno sexto. Sedes apostolica consuevit exhibere se petentibus liberalem, sed quidam ejus gratia nequiter abutuntur, dum quod ipsa de benignitate concedit ipsi ad malignitatem intorquent. Quidam enim malignari volentes in commissionibus nostris, minores et viliores personas propriis nominibus exprimunt; majores autem et digniores specialibus vocabulis non designant, sed eas sub quodam generalitatis involucro comprehendunt, uti commissiones ipsas a nobis facilius impetrent, sub hac forma: conquerentur tales de isto vel illo, et aliis quibusdam propriis nominibus exprimendis, qui eis super tali negotio et quibusdam aliis rebus injuriosi minus et graves existunt. Nos igitur, eorum volentes malitiis obviare, decernimus ut, cum in commissionibus nostris minores et viliores personae solummodo designantur, majores et digniores sub generali clausura non intelligantur includi, sed nec liceat occasione generalitatis hujusmodi multitudinem effrenatam in judicium evocare, nec super majoribus et gravioribus negotiis audiantur, qui de levioribus et minoribus tantum faciunt mentionem. Si quis vero majores personas expresserit, non ut velit cum eis in judicio experiri, sed ut descendere valeat ad minores, quia fraus et dolus ei patrocinari non debet, tanquam mendax peccator, careat impetratis. Datum Anagniae, XV Kal. Januarii, anno sexto. Mirari cogimur non modicum et moveri, quod, cum inter universos in Apulia constitutos, dilectum filium, nobilem virum, Walterum, comitem Brennensem, magistrum justitiarium Apuliae et Terrae Laboris, receperitis quasi primi, et eum curaveritis amplius honorare, nescimus quorum seducti consilio, et quo errore decepti, aversi retrorsum, non tam contra eum quam contra nos et regem calcaneum erexistis, et, castellano ipsius comitis non absque vitio proditionis occiso, universi pariter rebellastis. Sane, cum in accessu ipsius comitis hostes qui prius discurrebant per regnum impune, et non solum spolia rapiebant, sed in personas etiam saevientes, ab eis per tormenta, non tantum omnia quae habebant sed et quae habere non poterant extorquebant, quos volebant etiam sicut pecora trucidantes, dextera Domini faciente virtutem, per industriam et prudentiam ipsius comitis, auctoritate sedis apostolicae accedente, mirabiliter contriti fuerint et dispersi, debuerat apud vos tantam gratiam invenisse, ut non solum non rebellaretis in eum, sed pro ipso etiam animas poneretis, cum ipse pro vobis quodam modo suam animam posuisset. Verum, ut quem circa eum et nos animum gereretis monstraretis plenius per effectum, cum nos in lecto aegritudinis positos visitasset, nos mortuos confingentes, conjurastis in eum, et castellum quod ipse tenuerat occupastis, nec potuit pardus suam varietatem deponere, aut tigris exuere pellem suam, cum tu, frater archiepiscope, infidelitatis vitium, quod sub multae devotionis specie, donec palleum a nobis reciperes, palliaras, exercueris palleatus, auctor perjurii et perditionis effectus, qui nobis saltem fidelitatem debueras observare. Verum, quod verebamur accidit, quod timebamus evenit, et quasi prodigialiter est effectum, ut infidelitatem, quam sine palleo palliaras, detegeres palleatus, quoniam palleum palleationis impatiens patere te fecit, et ut quod faciebas faceres citius imperavit. Ut autem jaceretis rete ante oculos pennatorum, statim, proditione commissa, juramentum balii nobis praestitum, sicut audivimus, innovastis, tanquam potius verbis vestris quam operibus crederemus, nec sic sciremus inter opera et verba distinguere, ut cognosceremus aperte qui labiis nos honorent, cum longe sit cor eorum a nobis. Verum, forsan ad id ea ratio vos induxit, quod, cum vos conscientia remorderet, et cognosceretis melius per vos ipsos quod contra juramentum nobis praestitum veneratis, poenitentes forsitan de commisso, aliud, quod servetis in posterum, praestitistis. Caeterum, si comes ipse contra vos in aliquo deliquisset, non debueratis per vos ipsos hujusmodi sumere ultionem, sed ad nos recurrere, et ab eo satisfactionem et justitiam postulare. Nam, quantumcunque ipsum dilexerimus hactenus, et nunc etiam diligamus, per vos tamen intelligere poteratis, quod plus regem diligebamus et regnum, nec pateremur ipsum aliquid in praejudicium regis et regni dispendium attentare. Quia vero justus etiam cadit in die septies, et resurgit, nec potest homo in eodem statu jugiter permanere, monemus universitatem vestram et exhortamur in Domino, et per apostolica vobis scripta mandamus, atque sub debito quo nobis et regi tenemini districte praecipimus, quatenus, redeuntes ad mentem, et quod forsan inconsulte fecistis saniori consilio corrigentes, a lapsu proprio resurgatis, et ab eodem comite, securitate recepta, quod pro hac offensa nec cives offendat nec opprimat civitatem, redeatis ad fidelitatem ipsius, et castellum in ejus manibus resignetis. Alioquin, vos, frater archiepiscope, et fili abbas Sancti Andreae, usque ad mensem post susceptionem praesentium nostro vos conspectui praesentetis, poenam vel praemium pro meritis recepturi. Quod si forsan distuleritis vel nolueritis adimplere, noveritis vos extunc vinculo excommunicationis astrictos. Vos quoque, cives, nisi infra eumdem terminum mandatum fueritis apostolicum exsecuti, civitatem vestram noveritis interdictam, et universos principales hujus proditionis consiliarios et auctores excommunicationis vinculo innodatos. Ut autem spirituali gladio gladius materialis accedat, universis comitibus, baronibus et civibus, constitutis per Apuliam et Terram Laboris, tam ex parte nostra quam regia, districte praecipiendo mandamus, ut nullum vobis auxilium tribuant et favorem, sed eidem comiti contra vos viriliter et potenter assistant. Eligite igitur obedire potius, ut vivatis, quam in contumacia vestra persistere ac perire. Datum Anagniae. In eumdem fere modum . . . . . archiepiscopo et populo Hydruntinis, usque: contra nos et regem crexistis calcaneum, et temere rebellastis, etc., in eumdem modum usque in fine, excepto quod non fiat ibi mentio de abbate. In eumdem modum . . . . . . . episcopo et civibus Gallipolitanis. Nisi statum vestrum negligeretis et famam, proditores filios, qui, per innatae sibi proditionis vitium, totam Apuliae ac Terrae Laboris gentem infamant, taliter puniretis, nobis etiam tacentibus, per vos ipsos, quod gentis purgaretis opprobrium, et ostenderetis vos in infidelium persecutione fideles. Ecce etenim, licet anima quae peccaverit mortis sententiam mereatur, nec puniendus sit pro patre filius, vel filius pro parente, juxta consuetudinem tamen paucorum crimen in multis diffunditur, et in paucis et vilibus plures ac meliores immerito diffamantur. Quamvis etenim nos, qui merita personarum novimus, et inter gentem et gentem, civitatem et civitatem distinguimus, et inter sanctum discernimus et profanum, segregare noverimus a fidelibus infideles, ne dicamus bonum malum, nec malum bonum, parati etiam potius delinquentibus parcere si a contumacia resipiscant, quam bonis dum perseverant irasci, remoti tamen, et qui provinciae nomen tenent, ignorantes nomina civitatum, quod Brundusini, Materani, Baronitani, Hidrontini et Gallipolitani proditorie commiserunt, vos asserunt commisisse, in totam provinciam paucarum civitatum crimina retorquentes. Quidam etiam, etsi provinciam noverint, et viderint civitates, et noverint etiam qui peccarint, taciturnitatem tamen innocentium accusant, et vertunt dissimulationem in culpam contra vos, verbum illud canonicum sumentes, negligere, cum possint perturbare perversos, nihil est aliud quam fovere, nec caret scrupulo societatis occultae qui manifesto facinori desinunt obviare. Sane, si comes ipse contra illos in aliquo deliquisset, etc. In eumdem fere modum usque attentare, qui quantum contulerit toti regno, vos non credimus ignorare. Nam in ejus adventu hostes, qui prius discurrebant per regnum impune, etc. In eumdem fere modum usque contriti sunt mirabiliter et dispersi; propter quod proditores praedicti fideles ei non infideles debuerant exstitisse. Ut igitur non solum vos, sed universos in regno Siciliae constitutos ab opprobrii hujus improperio liberetis, universitatem vestram monemus, et exhortamur attentius et per apostolica vobis scripta mandantes, sub debito quo nobis et regi tenemini, districte praecipimus, quatenus nisi Baronitani, Brundusini, Hidrontini et Gallipolitani, mandatum nostrum, quod per litteras nostras eis dirigimus, infra mensem post susceptionem praesentium fuerint exsecuti, vos, fratres archiepiscopi et episcopi, terras eorum denuntietis interdicto subjectas, et universos principales proditionis hujus consiliarios et auctores, excommunicationis sententiae subjacere; tam interdicti quam excommunicationis sententias, singulis diebus Dominicis et festivis, pulsatis campanis et candelis accensis, tam in cathedralibus ecclesiis quam aliis parochialibus, in civitatibus vestris vel dioecesibus constitutis, publicari solemniter facientes, et vos etiam personaliter publicantes. Brundusinum autem et Hidrontinum archiepiscopos, etc. Gallipolitanum episcopum, nisi, prout proditionis causa fuisse dicuntur, sic etiam fiant conversionis auctores, et vel apud cives suos efficiant ut mandatum apostolicum exsequantur, vel ipsi personaliter infra mensem post susceptionem praesentium nostro se conspectui praesentarint, poenam vel praemium pro meritis recepturi, excommunicatos sub solemnitate simili nuntietis, et faciatis in locis quae praediximus nuntiari. Vos vero, filii comites, barones, et cives, sicut de gratia nostra confiditis, et nos de vestra devotione speramus, contra proditores et rebelles hujusmodi, praedicto comiti, qui super hoc causam nostram, regis, et suam specialiter procurabit, assistatis viriliter, et potenter, in forti manu, et extento brachio, rebellium deprimentes superbiam, et in freno et in camo constringentes maxillas eorum, ut ad fidelitatis semitam ab infidelitatis invio revertantur. Nullus quoque vestrorum eis interim aliqua necessaria ministrare praesumat, vel auxilium eis tribuat aut favorem, sed taliter potius excessum eorum, et injuriam vestram vindicetis in eos, ut quantum vitium proditionis vobis displiceat, in puniendis proditoribus ostendatis; contra Materanos sicut per alias litteras vobis mandavimus processuri. Quia vero nobilibus viris, S. Gentili comiti, Rob. de Butaro, Nic. de Fontanellis, et fratribus ejus, Pandulfo de Aquirio, et Tor. filiis comitis S. Felicis, parati sumus, tam de comite ipso quam aliis, contra quos movere voluerint quaestionem, plenam justitiam exhibere, quod per vos eis volumus nuntiari. Volumus, et sub eadem vobis districtione mandamus, quatenus vos, fratres archiepiscopi et episcopi, nisi ad commonitionem vestram a sua rebellione destiterint, et regnum desierint suis seductoribus et impugnatoribus perturbare, et contra comitem machinari, excommunicationis eos sententia feriatis, quam singulis diebus Dominicis et festivis, pulsatis campanis et candelis accensis, faciatis solemniter publicari, eos simili sententiae supponentes, qui victualia eis, aut alia necessaria, prece, vel pretio, aut aliter subministrant, aut aliter eis auxilium tribuunt, et favorem. Vos vero, filii barones et cives, et cum comite ipso, et per vos etiam eorum malitiam comprimatis. Datum Anagniae. Nam, in prima Sabbati vicesimum tertium, in secunda quadragesimum septimum, in quarta nonagesimum tertium, in quinta octogesimum, in die ante Sabbatum, scilicet sexta Sabbati, nonagesimum secundum, et in die Sabbati, nonagesimum primum psalmum inscribit; tertia Sabbati penitus praetermissa, in quo latere credis aliquod sacramentum. Puteus altus est, nec sumus sufficientes ex nobis haurire aquam de fontibus Salvatoris, sed ut postulemus ab eo qui dat omnibus affluenter et non improperat, ut dignetur nobis immeritis revelare, quod sapientibus hactenus, sicut disposuit illi Pater, abscondit. Unde, licet occulta, certa tamen fuit ratione provisum, ut, cum tres ternarii sint in novem ordinibus angelorum in quotidiana praefatione, medio substracto, de singulis sex tamen secundum ordines ponerentur. Nam Dionysius tres esse angelorum ordines protestatur, ternos in singulis comprehendens, ut similitudo Trinitatis in eis insinuetur impressa. Tres enim superiores, tres inferiores, et medii tres existunt: superiores, seraphim, cherubim, throni; medii, dominationes, principatus et potestates; inferiores, virtutes, angeli, archangeli, nominantur. De superioribus igitur cherubim, de mediis principatus; de inferioribus archangeli subtrahuntur, quia comparatione Trinitatis aeternae, cujus majestas ibi praecipue commendatur, diminuta quaelibet et imperfecta alia trinitas reperitur. Nam, quis in nubibus aequabitur Domino, aut quis similis erit Deo inter filios Dei? Sic etenim ibi legitur: Per quem majestatem tuam laudant angeli, adorant dominationes, tremunt potestates, coeli coelorumque virtutes, ac beata Seraphim socia exsultatione concelebrant; throni quippe coelorum nomine designantur. Sane, quoddam increatae Trinitatis vestigium relucet in omnibus creaturis, videlicet tam in angelo quam in homine et in mundo. Ad angelum namque dicitur per prophetam: Tu signaculum similitudinis, plenus sapientia, et decore perfectus, in deliciis Dei paradisi fuisti . De homine Scriptura testatur: Fecit Deus hominem ad imaginem et similitudinem suam . De mundo Apostolus confitetur, quod invisibilia Dei a creatura mundi per ea quae facta sunt intellecta conspiciuntur . Quaelibet autem harum trinitatum, sive spiritualis in angelis, sive corporalis in mundo, sive spiritualis et corporalis in homine, similitudinem quamdam divinae Trinitatis ostendit; sed ipsius similitudinis non perficit veritatem. Fecit enim Deus duas principales creaturas, angelicam et mundanam; sed quarum primam spiritualem condidit, alteram corporalem. Primae similitudinem suam indidit, alteri vero imaginem divinam impressit; in utraque vero quasi speculum quoddam aeternae Trinitatis effulget. Nam in angelica est potentia, scientia et voluntas, quae sic se invicem amplectuntur, ut quaelibet reliquas comprehendat, cum possit angelis tam scire quam velle, sciat tam velle quam posse, velit tam posse quam scire. In summa quoque et individua Trinitate attribuitur Patri potentia, Filio sapientia, et Spiritui sancto voluntas; et tres in deitate personae ita sibi cohaerent adinvicem, ut sint, sicut tenet fides catholica, unus Deus; nam Pater est in Filio et Spiritu sancto; Spiritus sanctus est in Patre et Filio; Filius est in Patre et Spiritu sancto. Juxta quod in Evangelio ipse dicit: Ego in Patre, et Pater in me est . Similiter etiam in creatura humana sive mundana, quaedam relucet quasi summae Trinitatis imago; cum magnus, pulcher, et utilis mundus existat, per magnitudinem conditoris potentiam, per pulchritudinem sapientiam disponentis, per utilitatem vero benevolentiam innuens gubernantis, quia, juxta sententiam Sapientis: A magnitudine speciei et creaturae cognoscibiliter potest horum videri Creator. Inter creaturam vero angelicam et mundanam, homo quasi medius est creatus, qui secundum carnem est corporalis cum mundo, cujus imaginem in se gerit, et secundum animam est spiritualis cum angelo, cujus similitudinem repraesentat. Unde, secundum philosophum, dicitur microcosmus, et, secundum Psalmographum, paulo minus ab angelis minoratus. Unde, congrue in Genesi legitur, quod fecit Deus hominem ad imaginem et similitudinem suam. Praeterea, etsi fideles antiqui ante legem aliquam habuerint notitiam Trinitatis, unde Abraham tres vidisse describitur, et unum legitur adorasse; sub lege vero aliquanto majorem, unde Isaias seraphim clamantes audivit unum ad alterum: Sanctus, sanctus, sanctus, Dominus Deus Sabaoth ; firmius tamen mysterium, quod nec nobis etiam est revelatum ad plenum, nec plene cuiquam revelabitur in praesenti, eis erat, licet non prorsus valde, tunc occultum, quod pro Patre Filius revelavit, cum discipulis suis inquit: Ego in Patre, et Pater in me est, et si quid petieritis in nomine meo, hoc faciam, ut glorificetur Pater in Filio. Et ego rogabo Patrem, et alium Paracletum dabit vobis, ut maneat vobiscum in aeternum, Spiritum veritatis . Et iterum: Cum autem venerit Paracletus quem ego mittam vobis a Patre, Spiritum veritatis, qui a Patre procedit, ille testimonium perhibebit de me ; illudque praesertim: Euntes, docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti , et plurima in hunc modum. Revelabit autem Filius mysterium Trinitatis plenius in futuro, cum electis suis, sicut promittit ipse in Evangelio, manifestaverit semetipsum, cum erunt omnes docibiles Dei, cum videbimus non per speculum in aenigmate, sed facie ad faciem, et sicut cognoscimur cognoscemus. Ad hoc igitur designandum: Locutus est Dominus ad Moysen, dicens: Ego Deus qui apparui Abraham, Isaac et Jacob, in Deo omnipotente, et nomen meum Adonai non indicavi eis . Non enim hoc nomen Adonai primis fuit Patribus inauditum, sed mysterium trinitatis et unitatis in Deo eis non fuerat, nisi forte tenuiter, indicatum, quod et nomine illo expressius designatur, quod Graeci Tetragrammaton dicunt, quia quatuor litteris figuratur I. E. V. E. pro quo Judaei proferunt Adonai. Cum enim dicant ineffabile nomen illud, ipsum proferre non audent, sed aliud proferunt loco ejus. Nam hoc nomen Adonai sex litteris scribitur, illud autem quatuor solummodo figuratur I. E. V. E. Licet enim populo Judaeorum multipliciter omnipotentem se Dominus ostendisset, eis tamen non indicavit hoc nomen, donec Moysi, qui gregem inviavit ad interiora deserti, et in montem Dei Oreb gregis ductor ascendit, pro parte revelavit mysterium Trinitatis. Est enim hoc nomen I. E. V. E. tantae virtutis, sicut peritissimi asserunt Hebraeorum, quod si distinguatur in tres dictiones, ut sigillatim quaelibet proferatur, integritatem sui nominis repraesentet: et sic secunda sumatur a prima, ut tertia quidquid habet a prima recipiat et secunda. Quod, ad exprimendum trinitatis et unitatis mysterium, in subjecta figura potest plenius denotari. Per hoc ergo, quod quaelibet distinctio habet aliquid commune cum reliquis, et nulla prorsus est ab aliis aliena, quaelibet in deitate persona consubstantialis cuilibet alii demonstratur, et per hoc, quod secunda distinctio primam sumit vocalem a prima, et ultima primam recipit a secunda, et secundam mutuat a priore, signatur expressius quod Filius a Patre gignitur, et Spiritus sanctus progreditur ab utroque. Praeterea, cum quaelibet distinctio per se nomen unicum repraesentet, integrum tamen unum nomen non diversa figurant. Nam et in Trinitate persona quaelibet et dicitur et Deus est, non tamen tres colimus deos, sed unum potius adoramus, non confundentes personas neque substantiam separantes. Rursus, in hoc nomine sunt tres litterae, sed media geminatur, quia in Deo sunt tres personae, sed media, id est Filius, geminum habet relationis respectum, quoniam ipse est ab alio et alius ab eo est. Quia ergo, priusquam vetus Moyses, rex et legifer noster, veniret in carnem, et fieret obediens Patri usque ad mortem, occultum erat mysterium Trinitatis, cum nondum velum templi scissum esset a summo usque deorsum, neque lapis revolutus ab ostio monumenti, non est mirum si Psalmographus non expressit, quod etiam tempore suo semiplene fuerat indicatum. Ad hoc etiam innuendum, magi Pharaonis in tertio signo, imo verius in signo tertiae plagae, defecisse leguntur. Tria namque signa fecerunt quae fecerat Moyses, primum, quando virgas verterunt in colubros; secundum, quando aquam mutaverunt in sanguinem; tertium, quando ranas adduxerunt super terram Aegypti. Sed primum signum plaga non fuit, et tertiae plagae signum facere nequiverunt, ut pulverem in scinifes transformarent, dicentes ad Pharaonem: Digitus Dei est hic . Naturales quippe philosophi ductu rationis pervenerunt ad notitiam Patris et Filii, quos ipsi togaton et noym appellabant, sed ad cognitionem tertiae personae videlicet Spiritus sancti minime pervenerunt, qui digitus Dei dicitur. Juxta quod in Evangelio Veritas manifestat: Si ego in digito Dei ejicio daemonia, filii vestri in quo ejiciunt? Unde, pro digito alius evangelista dicit in Spiritu. Illi Dei digitum nominabant quem ignorabant; ideoque tertiae plagae signum facere non valebant. Ad hoc igitur respondemus, quod ideo ad Spiritum sanctum collecta non dirigitur specialis, quia peccatum in Spiritum sanctum est peccatum illud ad mortem, de quo Joannes apostolus protestatur: Est peccatum ad mortem, quod pro eo dico, ne quis oret, quoniam peccatum in Spiritum sanctum non remittitur in hoc saeculo neque etiam in futuro, juxta testimonium Veritatis. Patri namque appropriatur potentia, tanquam principio; Filio sapientia, tanquam verbo; Spiritui sancto benignitas, tanquam dono; vel Patri potentia, ne tanquam senex impotens videretur; Filio sapientia, ne tanquam puer putaretur insipiens; Spiritui sancto benignitas, ne tanquam inflatus crederetur malignus. Unde, qui peccat per fragilitatem vel impotentiam, peccat in Patrem; qui delinquit per simplicitatem vel ignorantiam, delinquit in Filium; qui vero blasphemat per malignitatem vel invidentiam, in Spiritum sanctum blasphemat. Ideoque peccatum in Patrem et Filium, dicitur remissibile, quia fragilitas vel simplicitas quamdam excusationem praetendit. Peccatum autem in Spiritum sanctum irremissibile dicitur, quia malignitas omnimodam accusationem inducit. Quia ergo Patris potentiam nihil effugit, et Filii sapientiam nihil latet, oportuit in collectis Patri et Filio supplicari. Verum, quoniam, secundum Apostolum, Spiritus sancti benignitas inenarrabilibus semper pro nobis gemitibus postulat, faciens nos inenarrabilibus gemitibus postulare, ad distinguendas appropriationes melius in personis divinis, necesse non fuit ad Spiritum sanctum propriam dictare Collectam, quanquam tamen in hymnis, sicut ad Patrem et Filium sic ad Spiritum sanctum frequenter oratio dirigatur, quoniam hymnus non ad supplicandum sed jubilandum principaliter est inventus; Collecta vero, non ad jubilandum sed ad supplicandum est specialiter instituta. Quemadmodum in officio missae Antiphona, quae cantatur ad Introitum, desiderium antiquorum de adventu Christi designat, non semper intellectu litterae sed jubilo cantilenae: nam, sicut ingressus pontificis ad altare significat adventum Redemptoris in mundum, sic missalis Introitus illorum exprimit desiderium, de quibus Dominus inquit apostolis: Multi reges et prophetae voluerunt videre quae vos videtis, et non viderunt; et audire quae vos auditis, et non audierunt . Ex eorum ergo persona cantatur Introitus, per quos Christus intravit in mundum, juxta quod inquit Apostolus: Et cum introducit primogenitum in orbem terrae, dicit: Et adorent eum omnes angeli Dei . Vel Ecce, fraternitati tuae communicavimus ex charitate quod sentimus, monentes, ut si minus sufficienter respondimus, nostrae imperfectioni ac assiduis occupationibus imputes, quibus cum Martha jugiter occupamur, sic Liae lippitudini dediti, ut raro possimus Rachelis attingere venustatem. Datum Anagniae, XI Kal. Januarii. Quanto personam tuam ferventiori charitate diligimus, tanto majori dolore turbamur, quoties ea de regia serenitate nos audire contingit, quae tuam famam obnubilant apud homines, et conscientiam maculant apud Deum. Inter caetera siquidem, quod dolentes referimus, nostris est auribus intimatum, quod, cum olim, inclytae recordationis rege, Ricardo, fratre tuo, viam universae carnis ingresso, charissima in Christo filia, B., quondam regina Anglorum, relicta ejus, super dote, ac medietate mobilium, quae ipsam de jure ac consuetudine contingebant, nostras litteras impetrasset, tu de his amicabilem compositionem iniisti cum ea, ita tamen, quod, si tu vel tui haeredes ipsam inviolabiliter non servarent, eidem reginae ad dotem et alia repetenda liber pateret regressus: quam postmodum compositionem obtinuisti apostolico munimine roborari; sed tamen illibatam noluisti eamdem, prout regiam decuit magnitudinem, custodire, injuriosius existens praefatae reginae multipliciter et molestus. Unde, cum memorata regina, subtractis sibi redditibus a te in ipsa compositione concessis, de quibus sustentari valeat non haberet, coacta est egredi terram tuam, et apud nobilem mulierem, B. comitissam Trecensem, sororem suam, quasi abjecta et paupercula mendicare, in quo et Deum graviter offendisse videris, et apud homines infamiam incurrisse, cum non deberes esse viduarum oppressor, sed moerentium consolator. Quocirca, serenitatem tuam rogamus attente et monemus, et in remissionem tibi tuorum injungimus peccatorum, quatenus, divinae pietatis intuitu, et nostrarum precum obtentu, saepedictae reginae oblata restituas universa, eidem super his taliter satisfaciens, quod majestatem divinam, quam per haec graviter offendisti, valeas complacare, ac laudem et gloriam in conspectu hominum promereri. Alioquin, quia viduis et orphanis specialiter sumus in sua justitia debitores, tuae saluti potius consulentes, dilectis filiis . . . . Casemarii. . . . . . majoris monasterii Turonensis, et . . . . de Versun, Bituricensis dioeceseon, abbatibus, dedimus in mandatis, ut ipsi te ad restitutionem omnium ablatorum, et ad justitiam super dote, medietate mobilium, damnis aliis et injuriis irrogatis, coram eis plenariam exhibendam, monitione praemissa, per districtionem ecclesiasticam, appellatione remota, compellant. Datum Anagniae, II Non. Januarii, anno sexto. Sicut dilecti filii, clerus et populus Montis-pilosi, nobis intimare curarunt, ex sententia illa, quam felicis memoriae Cael. papa, praedecessor noster, protulit contra eos, non modicum reputant se gravatos, pro eo quod causae meritum ipsis non fuit plenarie patefactum; quare nobis humiliter supplicarunt, ut eis super hoc dignaremur paterna sollicitudine providere. Licet autem contra latam a dicto praedecessore nostro sententiam non sit aliquid temere praesumendum, quia tamen justum clamorem eorum nec debemus nec volumus obaudire, discretioni tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus, infra mensem, per te vel sufficientem responsalem, nostro te conspectui repraesentes, ut te vel tuo responsali praesente, rationes illas proponant, quibus intendant nos ad restituendam eis audientiam inclinare. Nos enim, auctore Deo, veritate cognita, procedemus, sicut de provido fuerit consilio procedendum. Datum Anagniae, III Non. Januarii. Licet multoties ab illo crimine detestabili contra te nobis proposito, quod inficiaris omnino fuisse commissum, averterimus aures nostras, et negaverimus saepe committere inquisitionem ipsius, praesertim cum talia de fraternitate tua nullatenus crederemus et adhuc etiam non credamus, cum tamen hujusmodi delatio non cessaret et pulsaret nostrum auditorium importune, tandem officii nostri debitum non potuimus denegare, cum, secundum Apostolum, facti simus sapientibus et insipientibus debitores; et, in quibus cum honestate nostra potuimus, tibi parcentes, venerabili fratri nostro . . . Geuriensi episcopo , super illo crimine inquisitionem secreto mandavimus faciendam, per quod famam tuam purgari volumus, ut obloquentium iniqua perversitas confusa maneret. Cum igitur venerabiles fratres nostri, C. Agriem. B. Watien. H. Varen. K. Vespermien. et J. Histrien. episcopi, ac multi alii Ecclesiarum praelati, et idem etiam Geurien. te super his apud nos studuerint excusare, ac tuam satis de honestate morum et aliis commendare personam, fraternitatem tuam monemus attentius et exhortamur, quatenus ita nomen hujusmodi criminis delere procures, et talem te studeas exhibere, quod praecedens delatio frivola videatur, et fama tui nominis oblocutionis iniquae labe detersa, clarior in laudem assurgat, et mendaces appareant, qui se fingebant in fraude veraces. Datum Anagniae, III Id. Januarii. Benignitate apostolicae sedis inducti, quae consuevit indigentibus providere . . . episcopo, et capitulo Claromontensibus dedimus in mandatis, ut praebendam, quam dilectus filius, A . . . Parisiensis canonicus, in eorum habebat Ecclesia, ad liberam resignationem ipsius, dilecto filio, W. de Securo, tunc diacono, nunc vero presbytero, de cujus idoneitate testimonium multorum accepimus, sine difficultate conferrent. Mandavimus insuper venerabili fratri nostro . . . archiepiscopo, et dilecto filio . . . . decano, Bituricensibus, ut, si mandatum nostrum nollent exsecutioni mandare, ipsi mandatum nostrum super hoc, nullius contradictione vel appellatione obstante, exsequi non tardarent, contradictores per censuram ecclesiasticam compescendo. Verum, cum idem episcopus et capitulum, per ipsum archiepiscopum et decanum saepius requisiti, ad liberam resignationem ipsius A., sicut ex litteris eorum accepimus, nec praebendam eidem W. conferre, nec in illorum comparere praesentia, vel rationabilem causam vellent ostendere contra illum, tandem ipsi eumdem presbyterum auctoritate nostra de ipsa praebenda investire curarunt, ipsis episcopo et capitulo injungentes, ut eum in canonicum et fratrem reciperent, et fraterna charitate tractarent. Sane, cum episcopus et capitulum mandato nostro contumaciter nimis, quod eos non decebat, resisterent, ipsi archiepiscopus et decanus Claromontensem ecclesiam, et alias ecclesias ad capitulum spiritualiter pertinentes, de prudentium virorum consilio, ecclesiastico interdicto supponere curaverunt. Ipsi vero in majori ecclesia, vilipensa sententia interdicti, divina postmodum officia celebrarunt. Cum igitur animadvertendum sit in eos qui mandatis apostolicis contumaces existunt, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus, quatenus inquiratis de praemissis diligentius veritatem, et, si praefatos episcopum et capitulum temere venisse constiterit contra sententiam interdicti, atque in interdicta ecclesia celebrasse, ipsum episcopum a pontificali officio, et capitulum ab omni officio et beneficio suspendatis, et faciatis tandiu manere suspensos, donec idem episcopus in persona propria, vel saltem per idoneum responsalem et capitulum per quatuor aut tres de suis nomine universitatis ad praesentiam nostram accedant, de tanto satisfacturi nobis excessu, et praefatum presbyterum nihilominus recipiant in canonicum et in fratrem, et debita charitate pertractent. Testes autem, etc. Nullis litteris, etc. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc. Datum Anagniae, Non. Januarii, anno sexto. Ad nostram noveris audientiam pervenisse, quod, cum detestabile fornicationis vitium persequaris, et munditiam ministris altaris indicas, si multi ad exhortationem et correctionem tuam a volutabro luti surrexerint, et proposuerint in castitate corporis et puritate cordis Domino deservire, quidam tamen in sordibus suis sordescunt adhuc, et redeunt ad vomitum suum, plures etiam cathedralium ecclesiarum canonici publice tenent in suis domibus concubinas, et quasi affectum eis exhibent conjugalem. Volentes igitur, quantum in nobis fuerit, adhibere remedium huic morbo, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus, quatenus tam canonicos ipsos quam alios clericos in tua provincia constitutos, si tamen eorum episcopos super hoc inveneris negligentes, ut focarias quas publice tenent abjiciant, monitione praemissa, per suspensionem, et privationem, si necesse fuerit, beneficiorum suorum, appellatione remota, compellas. Ad recipiendas autem hujusmodi mulieres, patres, fratres et consanguineos moneas diligentius et inducas, et cogas etiam, prout videris expedire. Datum Anagniae, XVI Kal. Januarii. Ex parte tua fuit propositum coram nobis, quod clericus quidam ad regios se transtulit inimicos, et eis si qua de secretis regiis noverat revelavit. Cumque fuisset saepe prohibitus ne rediret ad regem, quia prohibitioni non detulit, sed impudenter familiarium ejus conspectui se ingessit, captus fuit, et a ministris regis sicut ejus exigebat iniquitas verberatus. Quia quaeris igitur, utrum verberatores ipsius in canonem incidant sententiae promulgatae, quod inciderint respondemus. Caeterum quia, ut meritoria sit, spontanea debet esse poenitentia, non coacta, non credimus clericum illum invitum ad poenitentiam compellendum, qui falso accusatus de crimine, ac convictus secundum terrae consuetudinem pecunialiter satisfacit. Datum Anagniae, XVI Kal. Januarii. Post obitum bonae memoriae W . . . Remensis archiepiscopi, statuta die de pastoris substitutione tractantes, cum nequivissetis unanimiter convenire, tu, fili decane, et alii, numero plures et dignitate majores, in postulatione venerabilis fratris nostri Joannis, Belvacensis episcopi, concordastis. Sed Theobaldus de Pertico, major archidiaconus, et quidam alii, noluerunt in postulatione hujusmodi consentire. Unde, cum fuisset utrinque ad sedem apostolicam appellatum, et prius coram nobis, ac postmodum coram delegatis judicibus aliquandiu litigatum fuisset, tandem ab illis ad nos fuit eadem causa remissa. Nos igitur, plenam vobis et parti alteri audientiam concedentes, intelleximus diligenter quacunque proponere voluistis, et tandem rationibus, attestationibus et confessionibus utriusque partis auditis, quia constitit evidenter, quod post appellationem ad nos legitime interpositam, per impetuosam praesumptionem ex indiscreto zelo ad praedictam postulationem fuit inordinate processum, de communi fratrum nostrorum consilio postulationem ipsam, exigente justitia, duximus repellendam. Ne vero Ecclesia vestra diutius remaneat viduata pastore, universitati vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, infra mensem post susceptionem litterarum nostrarum, convenientes in unum, invocata Spiritus sancti gratia, personam idoneam eligatis vobis canonice in pastorem, et faciatis per suffraganeos Remensis Ecclesiae, quantocius fieri poterit, opportune in pontificem consecrari. Requirat autem a vobis Altissimus in examine districti judicii, nisi, humano favore ac mundano timore postpositis, personam in spiritualibus et temporalibus secundum conscientiam vestram idoneam eidem Ecclesiae praeficere satagatis. Quod si forte mandatum nostrum neglexeritis adimplere, noveritis nos venerabili fratri nostro . . . episcopo Autissiodorensi, et dilectis filiis . . . abbati de Persenia, et magistro R. de Corson, canonico Noviomensi, per scripta nostra mandasse, ut ipsi, auctoritate nostra suffulti, omni contradictione vel appellatione cessante, Deum habentes prae oculis, personam idoneam, quae tanto congruat oneri et honori, in pontificem vobis assignent, eum per suffraganeos Remensis Ecclesiae consecrari juxta quod praemissum est facientes, et contradictores, si qui fuerint, vel rebelles, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, compescant. Datum Anagniae, IV Id. Januarii, pontificatus nostri anno sexto. Scriptum est illis super hoc. Ex parte tua fuit propositum coram nobis, quod olim . . . filiam nobilis viri . . . ducis Bohemiae, sub conditione desponsans, firmiter promisisti, imo etiam juramento firmasti, quod eam duceres in uxorem, dummodo matrem ejus a se nullatenus separaret. Verum, cum dux ipse matrem ejus a se penitus separasset, contrahere cum filia noluisti, sed, duce ipso a juramento quod praestiterat absoluto, ab eo quoque fuisti a juramento quod ipsi praestiteras absolutus. Cumque postmodum, ad petitionem tuam, inquisitionem horum venerabili fratri nostro . . . Salzburgensi archiepiscopo, duxerimus committendam, ut statueret quod crederet expedire, ipse, cognita plenius veritate, te denuntiavit ad copulam hujusmodi non teneri. Nos igitur, denuntiationem ipsam, sicut inquisita et cognita veritate rationabiliter facta est, ratam haberi volumus et mandamus, et ne quis veniat contra eam, auctoritate apostolica prohibemus. Datum Anagniae, VII Id. Januarii. Cum olim quaestio, quae inter te ex una parte, ac dilectos filios . . . archipresbyterum et canonicos ecclesiae Vicentinae ex altera, super archidiaconatu ejusdem ecclesiae vertebatur, bonae memoriae. Feltrensi episcopo, commissa fuisset a nobis, et idem episcopus, utriusque partis rationibus intellectis, archidiaconatum ipsum cum stallo chori tibi per sententiam adjudicare curasset, eos excommunicationi subjiciens, qui te super hoc praesumerent de caetero molestare, ac postmodum utriusque partis procuratoribus in nostra praesentia constitutis, coram dilecto filio, O . . . subdiacono et capellano nostro, quem eis deputavimus auditorem, ab eis fuisset aliquandiu litigatum, de assensu procuratorum ipsorum, dilectis filiis, magistro R. Tropen. decano, et Viviano Veronensi, et Walperto Tarvisino, canonicis, qui tunc Bononiae morabantur, causam ipsam duximus committendam, mandantes eisdem, ut juxta priorum commissionem tenorem praevia ratione procedere, sublato appellationis obstaculo, procurarent, ita, quod dictus decanus cum altero eorum id exsequi non omitteret, si non posset cum eis tertius interesse. Cumque ab ipsis decano et Viviano, pro parte tua receptus testibus, fuisset in causa processum, et cum ipsis attestationibus et aliis instrumentis ad causam facientibus, tam tuus quam ipsorum canonicorum procurator ad nostram praesentiam iterum accessissent. Nos eis dilectum filium, B., tituli Sanctae Susannae presbyterum cardinalem, concessimus auditorem, coram quo tuus asseruit procurator, quod, cum dicti judices vellent juxta mandatum nostrum in causae cognitione procedere, et canonici Vicentini, vocati ab eis, venire Bononiam recusarent, viarum pericula praetendentes, idem judices, tum ad eorum malitiam convincendam, tum ut melius possent de negotii cognoscere veritate, Vicentiam accesserunt, et canonicis ipsis malitiose objicientibus, quod causa ipsa non debebat, nisi Bononiae ubi fuerat commissa, tractari, eorum cognita malitia, et eisdem per contumaciam se absentantibus, de consilio prudentium et peritorum in jure procedentes in causam, allegationibus et rationibus tuis plenius intellectis, inspectis etiam instrumentis et dictis testium qui ex parte tua producti fuerunt, te judicarunt juxta sententiam praedicti Feltrensis episcopi, in ipsius archidiaconatus possessione tuendum, praecipientes auctoritate nostra, sub poena excommunicationis, ne super possessione archidiaconatus, intra civitatem Vicentinam vel extra, tibi aliqua molestatio inferretur. Procurator vero canonicorum ad praedicta respondit, quod, cum praedicti judices deliberatorias inducias canonicis denegarent, ab eis quinquaginta librarum pignora postulantes, nec ipsi canonici possent apostolici copiam habere rescripti, quam instantius postulabant, ut deliberarent utrum vellent contendere vel cedere quaestionem, propter hoc sentientes se praegravari, sedem apostolicam appellarunt, et, dictum Vivianum recusantes tanquam suspectum, inter eum et te consanguinitatem esse parati fuerunt incontinenti probare; sed, licet praefatus Walpertus admiserit appellationem eorum, reliqui duo, spreta appellatione, nihilominus ad ferendam sententiam processerunt, a qua fuit ex parte canonicorum iterum appellatum. Cum igitur praedictus cardinalis hoc coram nobis fideliter recitasset, quoniam per ipsas attestationes nobis constitit evidenter, quod ab episcopis Vicentinis archidiaconatus ipse sine reclamatione canonicorum continuo duobus archidiaconis, antequam tibi, fuerat assignatus, et quia canonici praedictum judicem recusare vel postulare rescripti copiam minime debuerunt, cum causa praedictis judicibus delegata fuisset de utriusque partis procuratorum assensu, et ab eisdem rescriptum esset communiter impetratum, nec deliberatorias inducias petere, cum apud sedem apostolicam per procuratores utriusque partis lis contestata fuisset, praedictum archidiaconatum non obstantibus hujusmodi frivolis exceptionibus, tibi per diffinitivam sententiam adjudicare curavimus, canonicis Vicentinis contra te super eodem archidiaconatu, stallo etiam archidiacono deputato, et aliis pertinentiis suis perpetuum silentium imponentes, reservata tamen eis quaestione proprietatis super collatione archidiaconatus ipsius, si forte super ea contendere voluerint adversus episcopum Vicentinum, cum res inter alios acta non debeat aliis praejudicium generare. Datum Anagniae, III Non. Januarii. Scriptum est venerabilibus fratribus . . . . Veronensi, sanctae Romanae Ecclesiae cardinali, et . . . . . Feltrensi, et Bellunensi episcopis, ut praedictam sententiam observari, et ipsum F. faciant archidiaconatum ipsum, stallum etiam in choro archidiacono deputatum, cum omnibus aliis pertinentiis suis per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, pacifice possidere. Datum, ut supra. Veniens ad apostolicam sedem dilectus filius, D. Astoricensis canonicus, contra venerabilem fratrem nostrum, L. Astoricensem episcopum, enormia multa proposuit coram nobis, super quibus eum intendit criminaliter accusare, videlicet quod, suo adhuc praedecessore vivente, ac a sede sua violenter ejecto, et episcopatu etiam spoliato, locum ejus per ambitionem temerarius usurpavit, quodque sit perjurii crimine, ac Simoniaca pravitate pollutus, duos insuper homicidas promoverit, unum in archidiaconum et alterum non legitime natum ad officium diaconatus assumens. Praeterea, quod super homicidio publica laboret infamia, videlicet quod magistrum Michaelem, legum doctorem, interfici fecerit, veneni maleficio procurato. Econtra vero, dilecti filii, F. Joannes archidiaconus et P. canonicus, Astoricenses, excipiendo pro episcopo, responderunt praedictum D. perjurium incurrisse, et prorupisse ad accusationem episcopi nulla commonitione praemissa. Proposuerunt etiam ipsum laicum esse, indisciplinatum, percussorem, rixatorem et clericalis honestatis expertem, conspiratorem, infamia sodomitici criminis denotatum, asserentes illum in hoc nefando vitio deprehensum, et eumdem Romae homicidium incurrisse. Quia vero enormitates hujusmodi non debent sub dissimulatione transire, causam ipsam de consensu praedicti D. et procuratorum episcopi memorati, vestro duximus examini committendam, per apostolica vobis scripta mandantes, quatenus, partibus ad locum idoneum convocatis, audiatis quae duxerint proponenda, et, nisi praefatus D. per exceptionem legitimam possit ab accusatione repelli, causam ipsam, appellatione remota, usque ad diffinitionis calculum diligenter examinare curetis, ipsamque sufficienter instructam ad nostram praesentiam transmittatis, praefigentes partibus terminum competentem, quo veniant quod justitia dictaverit recepturae, ad quem si qua forte venire neglexerit, nos quantum de jure poterimus nihilominus procedemus. Nullis litteris obstantibus, praeter assensum partium . . . . quod si non omnes . . . . duo vestrum, etc. Datum Anagniae II Id. Januarii. Grave gerimus et molestum, quod occasione quarumdam litterarum a nobis veritate tacita obtentarum, ecclesiam quam bonae memoriae Rog. de S. Edmundo tenebat a vobis, post obitum ejus alii concessistis, contempto mandato apostolicae sedis, ac statuto quod super quibusdam debitis de beneficiis ejus solvendis, secundum ejus indulgentiam factam crucesignatis in Anglia, solemniter emanarat; cum, etsi eadem ecclesia fuisset interim alii conferenda, potius ei reddi debuerit, quem, antequam praedictus Ro. eam per favorem regium accepisset, ad ipsam, sicut accepimus, canonice praesentastis, jure sibi ex sola praesentatione vestra in eadem ecclesia secundum canones acquisito, quia jus patronatus pinguius a clericis quam a laicis possidetur. Quocirca, devotioni vestrae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus, quatenus eamdem ecclesiam, omni contradictione, appellatione et excusatione cessantibus, nostra freti auctoritate, ad manus vestras accipere studeatis, remoto ab ea quolibet detentore, proventus ipsius fideliter colligentes, ut ad mandatum nostrum in solutionem pecuniae convertantur, pro qua eos, de nostra indulgentia speciali, praeter communem indulgentiam concessam a praedecessoribus nostris crucesignatis, praefatus R. usque ad triennium obligavit; nullis litteris obstantibus a sede apostolica impetratis, cum hoc mandatum a nobis de conscientia certa procedat. Unde, si forte super eadem ecclesia sunt a nobis exsecutores obtenti, exsecutiones eorum firmitatem nolumus obtinere, cum secundum constitutiones ecclesiasticas et civiles, mendax precator carere debeat impetratis. Si vero mandatum nostrum timore vel gratia, quod non credimus, neglexeritis adimplere, in caput vestrum procul dubio redundabit, cum contradictores, si qui fuerint, coercendi potestatem vobis plenariam, appellatione postposita, concedamus. Datum Anagniae, XVIII Kal. Februarii. Justis petentium, etc., usque annuentes, personam tuam cum omnibus, etc., in modum protectionis, usque suscipimus. Specialiter autem beneficium quod habes ab ecclesia Sanctae Crucis Colimbriensis, sicut illud juste possides et quiete, devotioni tuae auctoritate apostolica confirmamus, etc. Nulli ergo, etc. Datum Anagniae, IX Kal. Februarii. Cum Traversam per Romanam Ecclesiam teneretis, Terracinensis populus vobis eam subripere curaverunt. Quod, postquam ad notitiam nostram pervenit, ad eos dilectum filium, P. Saxonis, subdiaconum et capellanum nostrum, direximus, eis firmiter inhibentes, ne ipsam praesumerent aliquatenus demoliri, qui mandato nostro acquiescere penitus noluerunt. Verum Nos, cum eis agentes benignius, dilectum filium, Hug. tituli Sancti Martini presbyterum cardinalem, ad eos duximus dirigendum, monentes ipsos per eum, et firmiter injungentes, ut quod impetuose fecerant, consultius emendarent. Sed ipsi, mandata nostra et monita cardinalis praedicti, sicut eos non decuit, contemnentes, id efficere non curarunt. Nos autem, in bono volentes vincere malum, per litteras nostras eis dedimus in mandatis, ut saltem vobis sub examine nostro justitiam exhiberent. Quod, cum facere nollent, quasdam excusationes frivolas praetendendo, Nos eorum contumaciam attendentes, consules Terracinenses, consiliarios et principales fautores eorum, vinculo excommunicationis astrinximus, et populum diffidavimus universum, mandantes universis fidelibus nostris per Campaniam et Maritimam constitutis, ut vobis ad debellandos Terracinenses consilium et auxilium exhiberent. Cumque postmodum per vos et alios fideles nostros offensi fuissent, et incoepisset illis vexatio tribuere intellectum, nobis et Ecclesiae Romanae juramenta fidelitatis humiliter praestiterunt, sub debito juramenti firmiter promittentes, quod vobis in praesentia nostra justitiae plenitudinem exhiberent. Cum autem postmodum, ad terminum quem vobis et eis praefiximus, tam vos quam syndicus Terracinensis, cum quibusdam de majoribus civitatis, in nostra et fratrum nostrorum essetis praesentia constituti, restitutionem Traversae cum instantia petebatis, et de illatis damnis et irrogatis injuriis satisfactionem vobis congruam exhiberi. Caeterum, syndicus Terracinensis per advocatum suum econtrario respondebat, quod vos et progenitores vestri per ipsam Traversam Terracinensibus multas et magnas injurias et jacturas, grandia et enormia gravamina et opprobria intulistis; unde, licitum eis erat occupare Traversam, quae totius erat iniquitatis fomentum, ad declinandum periculum quod aliter non poterant evitare, postulans restitutionem sibi fieri captivorum, postquam de facienda justitia nostro juraverant parere mandato. Praeterea, cum per progenitores vestros juramenta fidelitatis, quibus tenebantur sedi apostolicae, ad quam specialiter spectabat dominium Terracinae, coacti fuerint abjurare, et vobis et ipsis contra omnes homines fidelitatis facere juramentum, cum illis qui dominis suis fidem non servant fides non sit aliquatenus servanda, licuerat eis dominationem vestram abjicere, et ad ecclesiae dominium, ad quam dignoscitur spectare proprietas, cum omni, qua possent, celeritate redire. Adjiciebat etiam idem syndicus, quod, si forte super his quae fecerant nostram indignationem incurrerant, vel offensam, parati erant satisfacere nobis pro nostrae beneplacito voluntatis. Asserebat insuper, quod, cum de progenitoribus vestris praedecessoribus nostris saepius conquesti fuissent, et illata eis gravamina et injurias intimassent, quidam ex eis indulserunt eisdem, ut, si possent, Traversam ad vitanda hujusmodi pericula occuparent. Vos autem, per advocatum vestrum haec omnia negabatis, asserentes quod si etiam probata fuissent, de jure non possent restitutionis beneficium impedire, multis super hoc rationibus et legibus allegatis, praesertim, cum majores ab illis pertulissetis injurias, quam illi a vobis perpessi fuissent. Cum ab utraque partium fuisset coram nobis aliquandiu disceptatum, nos, auditis utriusque partis rationibus et plenius intellectis, de fratrum nostrorum consilio sententiando decrevimus, faciendam vobis restitutionem Traversae cum satisfactione damnorum, ita ut restaurantes eamdem, ipsam nobis tenendam assignent, donec, de illatis damnis et injuriis irrogatis hinc et inde plenarie cognoscentes, quaestiones ipsas, mediante justitia et amicabili concordia, terminemus, utrique parti securitatem, et pacem omnimodam providendo, vobis nihilominus injungentes, ut captivos eorum in nostris manibus resignetis, et ipsi nequaquam impediant, quominus utamini justitiis consuetis, sicut eas usque ad tempus spoliationis in Terracina noscimini percepisse. Ut autem sententia ipsa, quam provida deliberatione protulimus, inviolabiliter observetur, eam auctoritate apostolica confirmamus, etc. Nulli ergo, etc. Datum Anagniae, XIV Kal. Februarii. TENOR INSTRUMENTI. Quo Terracinenses fidei sacramentum pontifici exhibent. Ad hoc universalis Ecclesiae cura nobis a provisore omnium bonorum Deo concessa est, ut religiosas diligamus personas, et beneplacentem Deo religionem studeamus modis omnibus propagare. Nec enim Deo gratus aliquando famulatus impenditur, nisi ex charitatis radice procedens a puritate religionis fuerit conservatus. Eapropter, dilecte in Domino fili, etc., usque annuimus, et praefatam ecclesiam, quae ad jus et proprietatem beati Petri pertinere dignoscitur, ad exemplar felicis recordationis Innocentii secundi, Lucii, Eugenii, Adriani, Alexandri, Urbani et Coelestini, praedecessorum nostrorum, Romanorum pontificum, in specialem apostolicae sedis tutelam suscipimus, etc., usque communimus. In primis siquidem statuentes, etc. Praeterea, quascunque, etc. In quibus haec propriis duximus exprimenda vocabulis: Locum ipsum in quo praefata ecclesia sita est, cum omnibus pertinentiis suis; capellam Sancti Joannis in suburbio Colimbriae sitam, ad praedictam ecclesiam Sanctae Crucis pertinentem, sicut a bonae memoriae Joanne Bracarensi archiepiscopo, et B. Colimbriensi episcopo, assentiente illustris memoriae Ad. Portugalen. duce, vobis dignoscitur esse concessa; omnes etiam ecclesias de Lairen. tam in castro quam in territorio ejus sitas, cum omnibus ad eas pertinentibus, sicut in charta jam dicti ducis, et in confirmatione bonae memoriae Gileberti, Ulixbonensis episcopi, continetur; ecclesiam de Quiajos; domos etiam, quas emistis ad tuitionem corporum regum, propter metum Saracenorum, et partem de Villa Panca, sicut vobis contra venerabilem fratrem nostrum, Colimbriensem episcopum, per sententiam nostram haec omnia supradicta adjudicata fuerunt; Hermidam de Arganil; Ecclesia de Alcuba in Visensi episcopatu, ex concessione Civitatensis episcopi, consentiente illustris memoriae Fernand. rege Legionensi; in civitate Roderici, ecclesiam Sancti Michaelis, et ecclesiam Sanctae Crucis de Cortes, et quidquid habetis in terminis ejusdem civitatis; quidquid etiam praedictus dux de jure suo vobis concessit in Colimbriensi civitate; videlicet, Almoniam cum suis redditibus; redditus de Eiras; et duas vineas ibidem, liberas ab omni redditu; partem omnium reddituum molendinorum suorum, quae sunt in eadem civitate; unam aceniam in matilas cum quatuor canariis integris; partem omnium piscium qui dicuntur savales ; vineam, quam dedit vobis Fernandus Petri cum assensu ejusdem ducis; villam de Quiajos; villam de Laurizal; villam de Mosceti; villam de Talazeiro; quidquid habetis circa maritima; villam de Sancto Romano; villam de Sancta Marina; villam de Lagares; villam de Candaosa; quidquid habetis in termino Sene, et in Gaudela, et in Linares, et in Celorico, et in Covilian. et in Ablantes, et in Scarnen. et in Alanquer, et in Ulixbona, et in Syntria, et in Jorres, et in Jamugia, et in Alcanedi, et in terminis omnium istorum; quidquid habetis in Bisen. episcopatu; omnes haereditates, quas dedit vobis illustris memoriae A. Portugallen. rex in Alvorgie, et in Germanelo, et in Atcania; vallem quae dicitur Alzazer, per suos terminos; insulam quoque, quae dicitur Ozerroa; et quidquid habetis in termino Colimbriae, usque ad flumen quod dicitur Dorium, et in termino Brachare. Sane, ad instar praedictorum praedecessorum nostrorum, Eugenii et Lucii, districtius inhibemus, ut de laboribus vestris, etc. Prohibemus insuper, ut nulli fratrum vestrorum, etc. Si quis autem liber et absolutus ad ecclesiam vestram converti, et ibidem habitum assumere regularem, si qua etiam clericalis vel saecularis persona vobis aliqua de bonis suis pietatis intuitu conferre voluerit, nullus audeat prohibere. Caeterum, ad exemplar praefati Coelestini, praedecessoris nostri, arctius interdicimus, ut in ecclesiis, quae ad vos jure fundi pertinere noscuntur, nullus episcopus, nisi ad praesentationem vestram aliquem audeat ordinare, nec in ecclesias vestras, aut personas, earum, interdicti vel excommunicationis sententias, sine manifesta causa et rationabili, promulgare, aut eas novis et indebitis exactionibus aggravare praesumat. Praedicti etiam Adriani vestigiis inhaerentes, vobis concedimus, ut decimas frugum vestrarum, quae infra fines vestrae parochiae continentur, hospitali vestro libere conferre possitis. Cum autem generale interdictum, etc. Chrisma vero, etc. Obeunte vero te, etc. Sepulturam praeterea illius loci etc. Paci quoque, etc. Praeterea, libertatis, etc, Decernimus ergo, etc. Salva sedis apostolicae auctoritate, et in praedictis ecclesiis dioecesanorum episcoporum canonica justitia. Ad indicium autem hujus perceptae a sede apostolica libertatis, duos bisantios pro jure Romanae Ecclesiae, nobis nostrisque successoribus, annis singulis exsolvetis. Si qua igitur, etc. Cunctis autem, etc. Datum Anagniae, per manum Joannis, sanctae Romanae Ecclesiae subdiaconi et notarii, Idibus Januarii, indictione septima, Incarnationis Dominicae anno 1203. Accedens ad praesentiam nostram dilectus filius, magister Rog. Porretanus, subdiaconus, nobis humiliter intimavit, quod, cum in ecclesia vestra praebendam fuisset canonice adeptus, et quidam laici super ea graves ei molestias irrogarent, venerabilis frater noster . . . . Bathoniensis episcopus, sollicitatus precibus religiosorum virorum ut aliam ei praebendam conferret, quam posset pacifice possidere, defuncto W. de Pleiz, canonico Wellensi, ipsius praebendam, videlicet ecclesiam Sancti Decumani cum pertinentiis suis, ipsi concessit, et, facta resignatione praebendae quam prius habuerat, de illa coram venerabili fratre nostro . . . . Cantuariensi archiepiscopo, et multis aliis, eum curavit solemniter investire, resignatam praebendam cuidam clerico ejusdem archiepiscopi, habenti alia beneficia, consequenter assignans. Quo facto, idem R. ne aliquid in praejudicium ejus fieret, super eadem praebenda nostram audientiam appellavit. Verum, quidam clericus, J. nomine, litteras episcopi Bathoniensis super secunda vacatura praebenda se habere proponens, in quibus continebatur, quod super hoc esset idem archiepiscopus exsecutor, contra praefatum R. vocem ad nos appellationis emisit, et W. de Wrotham, Serviens charissimi in Christo filii nostri, J. regis Anglorum illustris, qui hactenus, ut dicitur, tanquam laicus vivere consuevit, ut impediret ipsius R. ad appellationis diffugium convolavit, asserens quod, postquam praedictus W. de Pleiz dictam fuit praebendam adeptus, episcopus Bathoniensis constituit inter eos, ut W. de Pleiz, dum viveret, ei de proventibus ejusdem praebendae quinque marcas impenderet annuatim, et post mortem ejus, W. de Wrotham integre totam praebendam haberet. Cum autem episcopus ipse per . . . . Vice-archidiaconum loci, mandasset praefatum R. in ejusdem praebendae corporalem possessionem induci, et quaedam capella, pertinens ad praebendam, ei per ipsum assignata fuisset, et ad matricem ecclesiam ambo pariter accessissent, ut similiter assignaretur eidem, ibi ex parte dicti W. de Wrotham invenerunt armatos, qui, manibus in eos violenter injectis, ipsos de parochia turpiter ejecerunt, unde Bathoniensis episcopus eos excommunicatos fecit per suam dioecesim publice nuntiari, et praefatam ecclesiam, quam per intrusionem idem W. de Wrotham occupaverat, supposuit interdicto; subsequenter vero, elapso mense, in grave ipsius R. praejudicium praedicta sententia relaxata, praefato W. de Wrotham super ipsa praebenda instrumentum de novo confecit. Quoniam igitur de litteratura et moribus praedicti R. tam ab ipso Bathoniensi episcopo quam archidiacono loci, et a multis aliis praelatis, per litteras eorum audivimus testimonium laudabile perhiberi, qui super praemissis etiam nobis scribere curaverunt, et nimis esset indignum, ut, taliter per fraudem hujusmodi circumventus, cum nullum aliud beneficium habeat, provisionis suae beneficio fraudaretur, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, atque praecipimus, quatenus praedictum R. sicut fratrem, et canonicum vestrum benigne tractetis, nec permittatis eum, quantum in vobis fuerit, super ipsa praebenda, vel justitiis ad eam pertinentibus, impediri. Datum Anagniae, XVIII Kal. Februarii Quod, imperante Domino, ventis et mari facta est te navigante tranquillitas, et is qui B. Petrum ambulantem in fluctibus, ne mergeretur, erexit, te post maris transitum in portum deduxit optatum, quod vice nostra confirmasti fratres et coepiscopos nostros in Cypro, et, correctis quae inter ipsos fuerant corrigenda, quae ad divini nominis gloriam, fidei Christianae profectum, apostolicae sedis honorem, et salutem illorum noveras expedire, plantasti, et, guerra sedata, quae apud Acon fuerat inter Pisanos et Januenses exorta, inter eos treugas non sine sollicitudine ac labore nimio statuisti, gaudemus, et ei gratiarum exsolvimus actiones, sine quo neque qui plantat, neque qui rigat, est aliquid, et a quo est omne datum optimum, et omne donum perfectum, et qui nos etiam, cum deficit virtus nostra, non deserit, dirigit gressus nostros, et actus sibi reddit acceptos. Devotionem quoque tuam in Domino commendamus, utpote qui, nec personae parcens nec rebus, injunctae tibi legationis officium studes laudabiliter exercere, ita ut populi per quos transis, videntes opera tua bona, glorificent patrem tuum qui est in coelis, et in te Romanam ecclesiam humiliter reverentur. Recepimus autem litteras, quas tua nobis devotio destinavit, benignitate qua decuit, et quae per eas tam super processu exercitus Christiani, quam imperii Constantinopolitani negotio, statu Hierosolymitanae provinciae, nuntiis Christianorum ad Saladinum directis, et aliis intimasti, notavimus diligenter. Quia vero dubitas, cum in signatorum subsidium fueris destinatus, si vel exercitus ad partes Hierosolymitanas accesseri, vel tu perveneris ad eumdem, utrum Venetis adhuc in excommunicatione manentibus, communicare valeas, cum eos sine scandalo nequeas evitare, utpote quorum etiam nuntii nuper scandalizati fuerunt, quia communicare ipsis ad te venientibus noluisti, et super hoc consilium nostrum devote requiris, Cum enim Dominus, sicut in Evangelio legisse te novimus, Sabbato per sata transiret, et vellerent discipuli ejus spicas ac manducarent manibus confricantes, et quidam Phariseorum in discipulos: Quid facilis quod non licet in Sabbatis ? proclamarent, Jesus eis legitur respondisse: Nec hoc legistis quod fecit David, cum esuriret ipse, et qui cum eo erant, quomodo introivit in Domum Dei, et panes propositionis sumpsit, et dedit iis qui cum ipso erant, quos non licebat, nisi tantum sacerdotibus, manducare? Et consequenter adjecit: Et Filius hominis Dominus est etiam Sabbati ; sed et hoc negotium est Filii hominis. Unde, si propter urgentem necessitatem oporteat communicare te Venetis, in quibus sine gravi scandalo, et grandi dispendio illos non poteris evitare, de indulgentia nostra securus, labem peccati propter hoc nullatenus pertimescas. Monemus igitur discretionem tuam, et exhortamur attentius, et per apostolica tibi scripta mandamus quatenus legationem Christi, qua fungeris, et pro qua quodammodo abnegasti te ipsum, taliter exsequaris, quod et gloriam in praesenti, et in futuro praemium consequaris aeternum, nosque ad honorem tuum de die in diem amplius intendere teneamur. Datum Anagniae, X Kal. Februarii. Sanctissimo patri et domno, l. Dei gratia summo pontifici, ALEXIUS, fidelis in Christo imperator, a Deo coronatus, Roman. moderator et semper augustus, reverentiae filialis devotum obsequium. Quanta mihi fecerit Dominus his diebus secundum misericordiam suam, beatitudini vestrae potissimum credidi explicandum, quae locum ejus in terris noscitur obtinere, in cujus manibus sunt omnium potestates, et omnium jura regnorum, ac tam Deo et sanctitati vestrae in gratiarum actione devotus, quam merito teneor et in perpetuum tenebor obnoxius. Novit plenius sanctitas vestra, parricidio in fratrem commisso, occupatum diutius, et pollutum imperium, meque ipsum felici exsilio detestabilem evasisse tyrannidem, in quo et mihi coelitus datum est vestram apostolicam videre personam; sed nec illud vestrum effugit auditum, quod peregrinorum beata societas, crudelitatem abominata sceleris inauditi, amore fraterno, seu potius miseratione paterna, exsilium meum, et causam justissimam quidem, sed apud homines desperatam, tam misericorditer quam viriliter adorsa fuerit sublevare. Et nunc, qualiter in manibus eorum tam mea, quam patris a Domino prosperata sit salus, sublevatum de carcere ejusdem illustris patris mei caput ostendit imperialibus ut decet insignibus decoratum, et restitutum capiti meo cum solemnitate debita imperii diadema, noctu elapso per fugam detestabili parricida, qui fasces imperii inauditae tyrannidis incubatione polluerat. Hic profecto suspirantem ad nos urbem regiam, sermonibus adeo infecerat venenatis, ut ad subversionem libertatis antiquae publice latinos assereret adventare, qui apostolatui vestro locum, et gentem restituere laborarent, meque in odium traherent etiam amicorum, cujus occasione, et studio opus tam insperatum Latinitas inchoasset. Haec, fateor, causa potissimum ad subsidium nostrum peregrinorum animos inclinavit, quod, promissione spontanea, sub juris jurandi religione, christiana sumus devotione polliciti, totius Christianitatis ecclesiasticum caput, Romanum videlicet pontificem, apostolorum principis Petri catholicum successorem, nos humiliter agnituros, et ad hoc ipsum Orientalem ecclesiam pro viribus inducturos, si debitum nobis divina miseratio restituisset imperium, intelligentes profecto, quod accedere debeat plurimum honoris, et utilitatis imperio, et nomini nostro decus aeternum, si tunica Domini inconsutilis suam nostris temporibus, et operibus recipiat unitatem. Et hoc quidem, ut dictum est, tam peregrinis vestris sub juramento promisimus, quam parternitati vestrae exhibere plenius praeoptamus, omnem vobis et successoribus vestris canonice substituendis devotionem per praesentes litteras promittentes, quam antecessores nostri, imperatores catholici, praedecessoribus vestris, Patribus orthodoxis, Romanis pontificibus, antiquitus exhibuisse noscuntur; illud pariter promittentes, quod, opportunitate nobis a Domino praestita salutari, ad idem Orientalem Ecclesiam tam prudenter inclinabimus, quam potenter; super quo prudentiae vestrae consilio desideramus inniti, ad haec praedicta inducti praecipue consiliis salutaribus et monitis venerabilium Patrum, N. Suessionen. C. Halbestr. et S. Trecen. episcoporum . . . . abbatis de Luced. et magistri Joannis Noviomen. Datum in Urbe regia, VIII Kal. Septembris. INNOC. etc. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Quanta fecerit nobis Dominus, imo non nobis sed nomini suo quantam dederit gloriam his diebus, quanta possumus brevitate perstringimus, ipso praenotantes initio, quia ex quo urbem transgressionis exivimus , nihil inter nos ordinatum esse meminimus, quod communiter ad utilitatem pertineret exercitus, quin illud in melius providentia divina mutaverit, sibique totum vindicans stultam fecerit sapientiam nostram. Hinc est, quod eorum quae facta sunt apud nos gloriosa omnem a nobis gloriam jure repellimus, quippe qui operis adhibuimus parum, consilii nihil. Unde necesse est ut si quis ex nobis voluerit gloriari, in Domino glorietur, non in se vel in altero. Foedere igitur Jaderae confirmato cum illustri Constantinopolitani quondam imperatoris, Isaachii, filio Alexio, cum victualibus omnibus et rebus egentes. Terra sanctae videremur gravamen potius illaturi, sicut et alii ex nobis qui nos praecesserant, quam juvamen aliquod allaturi, nec terrae Sarracenorum in tanta egestate nos crederemus applicare potentes, verisimilibus quidem rumoribus et argumentis inducti, quod dicti Alexii suspiraret adventum regiae pars potior civitatis, et pondus imperii, quem electione concordi cum solemnitate debita imperiali diademate sublimasset, contra consuetum ordinem temporis aura favente, obedientibus Domino ventis et mari, ad urbem regiam praeter omnem spem prospere applicuimus, et in brevi. Sed nec adventavimus improvisi, qui usque ad sexaginta millia equitum, praeter pedites, in urbe reperimus, et transilientes loca tutissima, pontes, turres et flumina, sine damno nostrorum, terra et mari obsedimus civitatem, et tyrannum pariter, qui, commisso in fratrem parricidio, fasces imperii diutina incubatione polluerat. Praeter igitur omnium opinionem, universorum civium mentes contra nos invenimus obfirmatas, nec aliter contra dominum suum civitatem muris et machinis obseratam, quam si adventasset populus infidelis, qui loca sancta polluere, et religionem proponeret inexorabiliter evellere Christianam. Imperii siquidem crudelissimus incubator, domini sui et fratris, imperatoris, orbator et proditor, quique eumdem carcere perpetuo sine crimine condemnasset, idem filio ejus illustri facturus Alexio, si non eumdem a manibus ejus felix eripuisset exsilium, praehabita in populo detestabili concione, potentes simul et plebem sermonibus adeo infecerat venenatis, ut ad subversionem libertatis antiquae Latinos assereret adventare, qui Romano pontifici locum et gentem restituere properarent, et Latinorum legibus imperium subjugare. Haec profecto res sic omnes contra nos animavit pariter et armavit, ut contra nos et exsulem viderentur omnes pariter conjurasse. . . . anno sexto. Quia veremur vos iterato excommunicationis esse labe pollutos, et utinam non incurreretis fidei laesionem, ideo ad cautelam vobis spiritum sanioris consilii loco salutationis et benedictionis optamus. Licet enim, sicut ex litteris vestris accepimus, apud charissimum in Christo filium nostrum, Alexium, Constantinopolitanum imperatorem illustrem, institeritis, et obtinueritis ab eodem, ut juramento firmaret se omnem devotionem nobis et successoribus nostris substituendis canonice impensurum, etc., ut in praecedenti, usque potenter. Valde tamen praesumitur a quibusdam, quod id potius ad excusationem vestram feceritis, ut per hoc vestrum velaretis excessum, quam ut ad matrem filia, membrum ad caput, et pars rediret ad corpus. Verum, quia opera testimonium perhibent veritati, qua id intentione feceritis melius effectus subsequens demonstrabit, si videlicet imperator ipse se juramentum hujusmodi praestitisse per litteras confiteatur apertas, quas nobis dirigat in testimonium reservandas, si apud patriarcham efficiat, ut per solemnes nuntios Ecclesiae Romanae primatum et magisterium recognoscat, et reverentiam nobis et obedientiam repromittat, et pallium de corpore B. Petri sumptum, sine quo patriarchale officium exercere rite non potest, ab apostolica sede requirat. Quod si forsan hoc devotionis primordium circa suae promotionis initia denegarit, et noluerit quod scribimus adimplere, nec oculus vester simplex fuisse videbitur, nec intentio ejus pura; imo primae transgressioni, quam apud Jaderam incurritis, videbimini addidisse secundam, dum arma, quae in hostes crucis credebamini assumpsisse, in Christianorum excidium iterum convertistis], nisi forsan ad extenuandam culpam et poenam, ex zelo quem circa matrem vestram Ecclesiam Romanam habetis, cui fuerant indevoti, quod de Graecorum inchoastis Ecclesia studueritis consummare. Istud igitur erit et verum devotionis ejusdem imperatoris indicium, et vestrae simplicitatis evidens argumentum. Caeterum, licet optemus, ut, per studium et sollicitudinem vestram, ad devotionem et reverentiam apostolicae sedis Constantinopolitana Ecclesia revertatur, quia tamen ad subsidium terrae sanctae propensius aspiramus, ne succursus ejus dilatus hactenus diutius differatur, monemus universitatem vestram et exhortamur in Domino, et per apostolica vobis scripta mandamus, quatenus, reconciliati ecclesiasticae unitati, peccatorum vestrorum maculas poenitentiae lacrymis expietis, ut, a criminum labe purgati, bellum Domini possitis, juxta primum mentis vestrae propositum, in puritate cordis et corporis laudabiliter praeliari. Ad recuperationem igitur terrae sanctae totis viribus insistatis, quoniam id erit vobis potissimum et apud Deum meritorium, et apud homines gloriosum. Nos autem, quod ipsi terrae viderimus expedire, studebimus, dante Domino, efficaciter procurare. Datum Anagniae, ut supra. De mentis vestrae sinceritate confisi, et devotionis puritate sperantes, pro certo tenemus, quod ad honorem apostolicae sedis intenditis et profectum, et exaltationem ejus tanquam propriam affectatis, unde nullatenus dubitamus quin, inter pia desideria vestra, desideretis ardenter ut Graecorum Ecclesia redeat ad Romanam, et membrum ad caput, et ad matrem filia revertatur, fiatque unum ovile et unus pastor, nec sit distinctio de caetero inter Latinos et Graecos, sed tam in fide catholica quam in unitate ecclesiastica uniantur. Verum, quantumcunque ad hoc crucesignati se asserant laborasse, videtur tamen aliquibus, quod potius in excusationem suam quam ob devotionem Ecclesiae fecerint quod fecerunt, ne in eos videlicet propter secundam transgressionem, sicut propter primam moti fuimus, moveremur. Nam, si oculum simplicem habuissent, et laborassent principaliter pro ecclesiastica unitate, tam devote quam efficaciter procurassent, ut imperator nuntios suos ad nos cum patentibus litteris transmisisset, in quibus se confiteretur, sicut jurasse dicitur, juravisse; fecissent etiam ut patriarcha per nuntios et apices suos apostolicae sedis magisterium recognosceret et primatum; et, tam et quam nobis et successoribus nostris reverentiam et obedientiam repromittens, a nobis pallium sumptum de beati Petri corpore postularet, sine quo nec ipse nec alius rite potest patriarchale officium exercere. Monemus igitur fraternitatem vestram et exhortamur attente, et per apostolica vobis scripta mandamus, quatenus, ut quod minus est actum hactenus suppleatur efficaciter laboretis; nisi enim praesentibus vobis fiat. . . . de facili juramentum vel promissio imperatoris effectum debitum sortietur, et vos secundae transgressioni sicut et primae videbimini consensisse. Datum Anagniae . . . . . anno sexto. Cum olim tu, frater Suessionensis, et dilectus filius magister Jo . . . Noviomensis, cum quibusdam aliis ex parte crucesignatorum, ad sedem apostolicam venissetis, quam difficiles in vestra receptione fuerimus, et quam moleste tulerimus quod apud Jaderam exercitus attentarat, te credimus meminisse. Quia enim contra prohibitionem apostolicae sedis venire praesumpserant, quae per suas litteras nuntiarat, omnes illos excommunicationis vinculo innodatos, et indulgentiae quam apostolica sedes crucesignatis indulsit immunes, qui terras Christianorum invadere vel laedere attentarent, nisi vel ipsi eorum iter nequiter impedirent, vel alia justa vel necessaria causa forsan occurreret, propter quam aliud agere, accedente consilio apostolicae sedis legati, valerent, excommunicationis sententiam incurrerant ipso facto, nosque postmodum absolutionem illam nuntiavimus nullam esse, quam a nobis se accepisse credebant, cum sententiam apostolicae sedis praeter auctoritatem ipsius nullus possit penitus relaxare. Volentes autem eis in hujus necessitatis articulo subvenire, dilecto filio nostro, P . . . . . tituli Sancti Marcelli presbytero cardinali, apostolicae sedis legato, dedimus in mandatis, ut per se vel alium virum discretum, recepta juratoria cautione ab his qui nondum juraverant nostris stare mandatis, et confessione illorum qui jurarant audita, quod recognoscerent scilicet se taliter juravisse, absolutionis eis beneficium exhiberet. Inter caetera vero, quae sub debito juramenti mandati praecepimus absolutis, hoc nos meminimus expressisse, ut, de caetero a similibus penitus abstinentes, terras Christianorum, nisi ex praedictis causis et sub conditione praemissa, invadere vel laedere non auderent. Postmodum vero, cum comites et barones per suas nobis litteras intimassent, quod juxta mandatum nostrum absolutionis fuerant beneficium assecuti, et quod universi et duo barones ad satisfaciendum juxta mandatum nostrum, super eo quod apud Jaderam sententiam excommunicationis incurrerant, per patentes litteras se ac suos obligaverant successores, in litteris quas ipsis remisimus, notavimus hoc expresse, ut nullus eorum sibi temere blandiretur, quod terram Graecorum occupare sibi vel praedari liceret, tanquam minus apostolicae sedi devotam, et quod imperator Constantinopolitanus, deposito fratre suo et etiam excaecato, imperium usurparat, cum eorum non esset de ipsorum judicare delictis, nec ad hoc crucis signaculum assumpsissent, inhibitionem quoque praemissam, quae ipsis sub interminatione anathematis facta erat, eos mandavimus memoriter retinere. Licet igitur optaremus, ut per studium et sollicitudinem eorumdem Constantinopolitana Ecclesia ad devotionem Ecclesiae Romanae rediret, quia tamen eos circumvenire nec volumus nec debemus, veremur eos denuo excommunicationis sententiam incurrisse, multisque videtur, quod a reatu perjurii nullatenus sint immunes, quod contra id venire praesumpserint, quod eis prohibitum fuerat sub debito juramenti. Quia vero ipsorum salutis sollicitudinem gerimus pastoralem, monemus fraternitatem vestram, et per apostolica vobis scripta mandamus, quatenus instetis monitis et exhortationibus apud eos, ut per legatos nostros, vel eorum alterum, vel alium virum discretum, quem uterque vel alter eorum ad hoc duxerit delegangandum, absolutionis beneficium devote quaesitum percipere in vera cordis contritione procurent, et sic reconciliati ecclesiasticae unitati, et sic purgati a labe criminum, in obsequium Jesu Christi procedant, cui aliter, sicut credimus, non placerent. Vos quoque, si consentiendo eorum actibus excommunicationis maculam incurristis, simili modo vos faciatis absolvi. Quamvis autem, ut veritas eos liberet, noluerimus supprimere veritatem, vos tamen, ut alienis, et maxime Graecis, sua verenda non detegant, sollicite procuretis, ne forte scintilla devotionis, quae in ipso imperatore videtur accensa, in jacturam, non tam nostram quam suam, possit exstingui. Datum Anagniae . . . . . anno sexto. Justis petentium, etc., usque assensu. Ecclesias de Plaga, et de Flames, quas de concessione dioecesanorum episcoporum cum earumdem patronorum assensu in usus proprios convertistis, sicut eas juste, etc. Nulli ergo, etc. Cum filii dissidentes, patre viam universae carnis ingresso, non lenirent dolorem matris, sicut debuerant, sed augerent, ejus tunicam rumpere molientes, quia non erat eis cor unum et anima una, non potuerunt habitare fratres in unum, imo varia sibi tabernacula, quantum in eis fuerat, fabricantes, et dividentes ovile, pastores sibi varios nominarunt, homines secundum cor suum suis capitibus imponentes, nec curantes, si forsan in duos matris divideretur affectus, ut esset una duorum, dummodo quilibet vel modicum quid de haereditate matris acciperet, et juxta suae voluntatis arbitrium non communem conventui, sed sibi et parti suae potius patrem eligerent specialem. Sic igitur, facientibus vobis, est factum, ut, dum quilibet vestrum non quae Jesu Christi fuerant, sed sua potius, quaereret, et non communem matris utilitatem, sed propria commoda procuraret, mater vestra viduata pastore viduitatis opprobrium diutius sustineret: et, quoniam trahebatur in partes, et diversis cogebatur amatoribus deservire, cogeretur tandem ad nos suam quaerimoniam destinare, cum inter nominatos a vobis contentio fieret, uter esset potior, et deberet potius obtinere. Licet autem, post commissiones quam plures a nobis sub certa forma, sicut plene novistis, obtentas, nominatio fuerit utraque cassata, quidam tamen vestrum hominem, qui vestris non conveniebat actibus, utpote professionis alterius, videlicet dilectum filium . . . . . abbatem Curacii, sibi praesumpserunt eligere in abbatem. Caeterum, quamvis abbatem ipsum virum religiosum esse noverimus et instructum, in spiritualibus et in temporalibus circumspectum, quia tamen Cisterciensis ordinis monachi, etsi Regulam beati Benedicti sequantur, habent tamen propria instituta, et a vobis tam habitu quam ritu differunt in quibusdam, scientes quod non bene aratur in bove et asino, nec induenda est vestis ex lana linoque contexta, et, juxta sententiam ethnici: Non bene inaequales veniunt ad aratra juvenci. Electionem hujusmodi non duximus approbandam. Ne autem Ecclesia vestra diutius ex vestra dissentione vacaret, et vidua in filiorum etiam dispendium remaneret, de tribu, et cognatione sua virum ei duximus providendum, qui tanto majoris ei dilectionis exhiberet affectum, et illius in se necessitates susciperet, et roboraret infirma, quanto ad id amplius ratione duplici teneretur. Dilectum itaque filium, J. quondam capellanum nostrum, virum religione conspicuum et scientia commendandum, in monasterio Cavensi et in capellania nostra probatum nobis, et fratribus nostris merito suae probitatis acceptum, de gremio apostolicae sedis accepimus, et ejus filiae, videlicet ecclesiae vestrae in virum concessimus, et vobis in patrem praefecimus et abbatem, sperantes, quod per industriam et sollicitudinem ejus in spiritualibus et temporalibus monasterium vestrum, dante Domino, suscipiet incrementum. Monemus igitur universitatem vestram, et exhortamur attentius, et per apostolica vobis scripta mandamus atque praecipimus, quatenus abbatem ipsum ad gerendam ipsius monasterii sollicitudinem cum gratiae nostrae plenitudine venientem, sicut patrem et pastorem recipiatis hilariter, et benigne tractetis, salubria monita et statuta ipsius suscepturi, humiliter et inviolabiliter servaturi, ut cum in vobis filialis affectus fuerit devotionem expertus, paternae dilectionis gratiam vobis impendere teneatur, non tanquam in clero dominans, sed factus potius ex animo forma gregis. Alioquin, sententiam, quam regulariter tulerit in rebelles, ratam habebimus, et faciemus, auctore Domino, inviolabiliter observari. Datum Anagniae, Nonis Februarii. Scriptum est clero et populo jurisdictioni monasterii Sanctae Euphemiae subjectis, in eumdem fere modum, usque tractetis; ei de caetero sicut praedecessori ejus hactenus intendentes, et assistentes eidem in negotiis monasterii procurandis, cui etiam juramentum fidelitatis secundum vestram, et progenitorum vestrorum consuetudinem, cum a vobis exactum fuerit, impendere non tardetis; si quid contra fidelitatem eidem monasterio debitam juravistis, illud tanquam illicitum nullatenus observantes; mandatum apostolicum taliter impleturi, quod idem abbas vos, sicut speciales ecclesiae filios, diligere debeat et fovere. Alioquin, etc., ut supra. Datum Anagniae, VII Id. Februarii. Divinae legis injuria, et zelus domus Domini cor regium tetigisse videtur, dum ad eorum aspiras suspiria et interitum ardenter intendis, qui filios Israel graviter persequuntur, et de terra vellent Christi nominis memoriam abolere. Consideras etenim, quod ad vindictam malefactorum, laudem vero bonorum, materialem gladium accepisti, et ideo niteris, ne illum accepisse in vacuum videaris, terram illam de manibus eorum eripere, quam olim Christianissimi reges et Catholici principes effusione proprii sanguinis compararunt. Quia vero ad id insufficientem te reputas, nisi aliorum regum auxilio fulciaris, sitque vobis cor unum, et anima una, et faciatis vindictam in nationibus, et ultiones in populis, qui nobiscum non congregant, sed locum nostrum et gentem tollere moliuntur, quia ipsi super hoc tecum non sentiunt, imo longe alia mens est eis, ita, ut quidam eorum hostes crucis fovere in malum sibimetipsis retinere videantur, postulabas a nobis, ut propter hoc legatum nostrum in Hispaniam mitteremus, qui corda regum ipsorum ad te converteret, et te ipsis fortius couniret, fieretque societas vestra, quasi civitas firma, dum fratres se invicem adjuvarent, nec de facili funiculus multiplex rumperetur. Nos autem, jampridem, cum primo videlicet super hoc tuum nobis intimasti propositum , tibi tunc duximus consulendum, ut hoc tempore contra Christianos fortius excitares; nunc quoque tanto fortius in proposito nostro persistimus, et priori consilio, quod adhuc salubre credimus, adhaeremus, quanto pars hostilis videtur ex eo amplius roborata, quod rex Marrochitanus de rege Majoricarum, sicut accepimus, triumphavit, et, conjunctis duobus regnis in unum, cum potentia malitia ejusdem Marrochitani regis excrevit; unde, ad praesens, ex causa praedicta, legatum in Hispaniam non proponimus destinare. Monemus igitur serenitatem regiam, et exhortamur in Domino, quatenus, Deum habens prae oculis, adolescentiam tuam ei studeas dedicare, sicque ipsi studiose deservias, ut a temporalis regni solio ad regnum pervenias sempiternum. Datum Anagniae, XVI Kal. Martii. Licet epistola, quam pro venerabili fratre nostro . . . . . Antissiodorensi episcopo, contra nobilem virum. . . . . comitem Antissiodorensem, tuae fraternitati direximus, gravis fuerit, et, quasi penetrabilior omni gladio ancipiti, tuum animum penetrarit, ita quod, ipsa recepta, quodammodo animam tuam tuae vitae taederet, utpote quae multum amaritudinis et nihil dulcedinis continebat, plus aloes quam mellis habens, imo, nescia prorsus mellis, quod ad sacrificium lex Mosaica non admittit, salem solummodo, quod apponitur in omni sacrificio, sapiebat; non tamen nos poenitet sic scripsisse; sed ad horam te contristasse gaudemus, non quia contristatus es tantum, sed quia contristatus es ad poenitentiam, vel, quod non minus cupimus, ad cantelam. Quamvis autem causas, propter quas tibi tam dure scripserimus, supprimere melius crederemus, quam aliquas exprimere rationes, ne tamen abundantiori absorbearis tristitia, et consolari nolens, si quos quaeris non invenias consolantes, penitus confundaris, et cogaris abire retrorsum, et manum ab aratro revocare, quare te sic exasperandum duxerimus, praesentibus explicamus. Sane, cum idem comes nobilis sit et potens, imo de potentioribus et nobilioribus regni Francorum existat, non ad confusionem tuam, sed ad provisionem sic scripsimus, ut severitatem, quam in eum postmodum auctoritate apostolica exerceres, litterarum nostrarum asperitas excusaret, et ejus consanguinei et amici, non tibi sed nobis, si quid faceres, imputarent. Praeterea, cum plurimi praelatorum, quod dolentes referimus, non solum, ut legitur, prohibeant a sanguine manus suas, sed, velut lingua eorum adhaeserit faucibus, facti sunt sicut canes muti non valentes latrare, illos in te ac per te fortius excitare voluimus ad faciendam vindictam in nationibus et increpationes in populo, ad annuntiandam impietatem suam impiis et scelera sceleratis, ad exerendum Petri gladium, quem rubigo consumperat apud eos, ad vindictam malefactorum lau . . . . . vo . . . . . bo . . . . . et ad opus Dei non negligenter sed diligenter potius peragendum, ne vituperaretur ministerium nostrum in eis, si non punirent de caetero, sed palparent vitia subditorum, et esset apud eos acceptio personarum; quia, cum notum sit universo regno Francorum, quod inter fratres et coepiscopos nostros te speciali quadam dilectione complectimur, et tuum amplisu zelamur honorem, per praedictam epistolam negligentiam increpavimus aliorum, intelligentium per se ipsos, quod, si tibi non parcimus, nec eis in casu simili parceremus. Nam, qui naturalibus ramis olivae non parcit, quomodo parceret oleastri surculis adoptivis? Insuper, cum novi languores novas exigant medicinas, et inauditum sit hactenus, ut aliquis ita dure contra stimulum calcitraret, et sic persecutus fuerit ecclesiasticam disciplinam, ut, quia dioecesanus episcopus, exigentibus culpis ejus, terram ipsius subjecerat interdicto, et decedentibus in eadem ecclesiasticam inhibuerit sepulturam, cameram ejus in coemeterium verteret, et in ea mortuorum corpora sepeliret, cum prompti essemus, et vellemus te similiter esse promptum, tantam praesumptionem ulcisci, et in praesumptorem severitatem ecclesiasticam severius exercere, in te dure reprehendimus negligentiam praecedentem, ne mandatum nostrum negligeres adimplere. Habet enim redarguentis sermo plus energiae quam monentis, et ad parendum movet amplius auditorem, quia ea quae velut placato animo protulit monitor, ab extremis labiis videntur exputata, redargutor vero ea abundantia cordis verbum eructare creditur, ut irascens. Quia ergo tum pravis initiis fortiter fuerat obviandum, ne quid in eum remissius ageres, te non remisse monendum, sed aspere duximus increpandum. Nam, etsi poeticum sit, est tamen quasi propheticum et morale, quod legitur in Poeta: Principiis obsta, sero medicina paratur, Cum mala per longas invaluere moras. OVID. Esset autem eidem comiti, propter immanitatem sceleris perpetrati, praeter alia injungendum, ut cadaver, quod in cameram episcopi fecit tumulandum inferri, propriis humeris asportaret, quatenus, sicut excessus ejus est notus, sic poenitentia notaretur, ne facilitas veniae cuiquam incentivum tribueret delinquendi. Monemus igitur fraternitatem tuam et exhortamur attente, et per apostolica tibi scripta mandamus, quatenus non decidat vultus tuus, nec de nostra dilectione diffidas, de qua tanto confidere magis debes, quanto severius te duximus arguendum, cum noveris esse scriptum: Pater filium quem diligit corripit , etc. Qui parcit virgae filium suum odit ; nam et Deus quos amat arguit et castigat. Noveris igitur, quod, quantumcunque verba ipsa tibi aspera videantur, non tamen ex indignationis amaritudine, sed de rectitudinis zelo correctio tam dura processit. Volumus etiam, et mandamus, ut, si quem rancorem adversus eumdem episcopum concepisti, deponas, pro quo veritati testimonium perhibemus, quod litteras a nobis sub hac forma non petiit, sed de comite nobis tantum lacrymabilem querimoniam destinavit. Caeterum, non possumus non mirari, quod verbum quoddam, quod in litteris quas tibi direximus habebatur, quidam charissimo in Christo filio nostro,. . . . illustri regi Francorum, non exponere sed pervertere praesumpserint, tanquam nos haberemus eumdem super haereticorum defensione suspectum, quos scimus ipsum potius impugnare. Verum, cum non solum a malo, sed ab omni specie mali praecipiat Apostolus abstinendum, ne vel inimici etiam quod in eo reprehenderent invenirent, voluimus, ut, sicut est immunis a culpa, sic se immunem ab infamia exhiberet, et taliter provideret episcopo propter malitiam comitis exsulanti, ut per revocationem ipsius haereticos persequi videretur, qui gaudium suum ejus exsilium reputabant. Personaliter igitur accedens ad regem, fideliter ei mentis nostrae puritatem exponas, et ab intellectu illo perverso studeas revocare, excusans praedictum episcopum apud eum, cum non ad petitionem ipsius verbum illud fuerit litteris memoratis insertum. Demum, licet ad consolationem tuam praesentes tibi litteras dirigamus, ne nimia forte tristitia tuum animum absorberet, priorum tamen te volumus recordari, ut opponas te murum pro domo Domini ascendentibus ex adverso, ita quod zelus ejus te comedere videatur. Datum Anagniae, XVI Kal. Martii, pontificatus nostri anno sexto. Ad nostram noveritis audientiam pervenisse, quod quidam vestrum, praeter sui abbatis et conventus assensum, quamdam mutuo receperunt pecuniae quantitatem, unde monasterium vestrum et obedientiae ipsi subjectae gravi premuntur onere debitorum. Quocirca, praesentium vobis auctoritate districte inhibemus, ne quis monachus vel conversus, sub professione vestrae domus astrictus, sine consensu et licentia abbatis et majoris partis capituli vestri, pro aliquo fidejubeat, vel ab aliquo pecuniam mutuo accipiat, ultra pretium capituli vestri providentia constitutum, nisi propter manifestam domus vestrae utilitatem. Quod si facere forte praesumpserit, non teneatur conventus pro iis aliquatenus respondere. Datum Anagniae, XI Kal. Martii. Ad augmentationem ecclesiarum sollicitudinem nos habere convenit efficacem, si officii nostri debitam prosequi volumus actionem, et illis gratanter auxilium apostolicum impertiri, qui earum intendere satagunt incrementis. Cum igitur, sicut accepimus, multi laici sint in Ebroicensi dioecesi, qui jus in ecclesiis possident patronatus, et ex mala consuetudine decimationes in locis pluribus, quasi haereditario jure, detineant; volentes ecclesiae vestrae paterna benignitate consulere, auctoritate vobis praesentium indulgemus, ut si qui laicorum illorum, jus patronatus ecclesiarum, seu decimationes praescripto modo detinent, si ad reddendum illas ecclesiis suis induci non possunt et Ebroicensi capitulo dare forte voluerint, liceat vobis eas, de assensu episcopi vestri, nullius contradictione vel appellatione obstante, recipere, ac pacifice possidere. Nulli ergo, etc. Datum Anagniae, VII Id. Februarii, anno sexto. Aedificavit sicut tinea domum suam, et fecit umbraculum sicut custos haereticorum perversitas, mentes hominum pravis persuasionibus corrumpendo, et subtrahendo eis per praedicationem erroris fidei fundamentum, ut, irruente vento a regione deserti, corrupta domus obsistere nequeat, et quod fundamento non adhaeret umbraculum penitus exsuffletur, sicque corrupti cum corruptoribus suis descendant ad inferna viventes. Licet igitur, tibi et venerabili fratri nostro . . . . . Bituricensi archiepiscopo, et dilectis filiis . . . abbati Cluniacensi, cum quibuslibet aliis, inquisitionem et correctionem eorum duxerimus committendam, qui, more tineae, super sacerdotale vestimentum nisi sunt construere locum suum, leprosorum specie in Evangelio designati, quorum sano colori candor aspergitur vitiosus, cum misceant sanis insana, et diversitate coloris varientur in verbis: cum tamen eorum dioecesanus exsistas, et, tanquam proprius medicus, unde illis infirmitates eveniant, et ad quid earum tendant symptomata, cognoscere tenearis, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus per te ipsum ad inquisitionem infirmitatis hujusmodi, et curationem ipsius sollicitudine diligenti procedas, quia si putredinem vulneris aperitione non ejicis, sana caro nequaquam in loco putredinis coalescet, vel si sentes campi, culturae cujus es deputatus, vomeris scissione non eruis, terra in segetem semina non producet accepta; quia, ubi tacet qui datus est praedicator, arguenda non arguens, nec corrigens corrigenda, culpam approbasse videtur, quae crescens datur aliis in exemplum, cum eam pastoris lingua non secat. Vigila ergo, venerabilis frater in Christo, et ut nudus non ambules tua custodias vestimenta, ne tinea corruptionis illa pessundet, et ibi locum aedificet corruptelae, si plebem tibi commissam haeretici, tanquam indoctam, a velamine fidei pestifera praedicatione denudent, nudamque dimittant, indumenta tollentes, ut frigus pravitatis interimat quam calor virtutis divinae fovebat. Datum Anagniae, XI Kal. Martii, anno sexto. Si juxta tuorum exigentiam meritorum, et districtione canonica tecum agere curassemus, pro te petitio facta hodie locum non haberet, quia, non solum non posses in episcopum promoveri, sed a praelationis officio dejici debuisses. Tanto namque tempore distulisti, post confirmationem electionis, munus consecrationis accipere, quod, si vel ignorans, fecisti, tanquam ignorans debes penitus ignorari, vel tanquam negligens negligi, aut tanquam contemnens contemni, cum infra tempus canonicum consecrationem accipere non curasti, sed nec longe post tempus petere noluisti, ut de palleo taceamus. Verum, quia tenebrae ante lucem occultari non possunt, quamvis valeant effucari, cur hoc feceris non potuit nos latere, sed quo magis petisti latibulum, eo magis in propalatum devenisti. Revera, sicut ex tuis et aliorum litteris accepimus evidenter, infirmitas et pinguedo, sed magis cordis quam corporis, plus mentis, quam ventris, te hactenus potuerunt, imo plus poterunt de caetero, impedire. Sufficiat ergo tibi, quod es hactenus toleratus, et pro magno reputes stare qui non ascendere sed descendere meruisti. Nos tamen auctore Domino, super hoc statuemus quod viderimus statuendum, propter cautelam utique necessariam malentes dimittere suspensum in dubio, quam ab officio reddere te suspensum. Datum Anagniae, X Kal. Martii. Dilectus filius, R. Metensis canonicus, nobis humiliter intimavit, quod, cum venerabilis frater noster . . . Praenestinus episcopus, apostolicae sedis legatus, ecclesiam Sancti Trudonis eidem ad resignationem proprii pastoris in manibus ejus factam, liberaliter contulisset, dilectus filius, B. Metensis archidiaconus, ad quem illius ecclesiae praesentatio pertinebat, asserens, quod eodem inconsulto conferri non potuit a legato, donationi ejus minus rationabiliter se opponens, canonicum ipsum super eadem ecclesia indebite molestare praesumpsit. Cum igitur plus juris habeat in concessione praelatus, quam in praesentatione patronus, nec praejudicetur praelato, si quando per apostolicae sedis legatum, eo inconsulto, ecclesia concedatur, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus dictum archidiaconum, ut ab ejus super hoc indebita molestatione desistat, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, cogatis. Nullis litteris, etc. Quod si non omnes . . . duo vestrum, etc. Datum Anagniae, X Kal. Martii, anno sexto. Sicut ex tenore litterarum dilectorum filiorum, P. de Castro-novo et Radulfi, monachorum Fontisfrigidi, nobis innotuit, cum de mandato nostro ad exstirpandos haereticos de provincia Narbonensi, sicut viri discreti et Dei zelum habentes, et pro fide Christiani nominis apprehendentes arma et scutum, diligenter et sollicite laborarent . . . . . Biterrensis episcopus, requisitus ab illis, cum eis ire noluit ad commonendum super hoc nobilem virum . . . comitem Tolosanum, et postmodum rogatus ab ipsis, ut consules civitatis Biterrensis ad haeresim abjurandam, et ad defendendam contra haereticos Ecclesiam Dei, cum eis pariter admoneret, non solum non acquievit eorum monitionibus, sed id fieri praepedivit, Christi se constituens inimicum, cum ipse ad hoc per se pro debito sui officii teneretur; et cum, auctoritate nostra convocato clero, injunxissent eidem, ut, nisi usque ad diem praefixum haereses dicti consules abjurassent, ipsos non differret excommunicationis vinculo innodare, licet hoc promiserit se facturum, id tamen effectui minime mancipavit, propter quod dicti P. et R. ipsum ab administratione, nec non et episcopali officio suspenderunt, donec se nostro conspectui praesentaret, clero Biterrensi, ne interim sibi obedirent in aliquo, in virtute obedientiae, sub excommunicationis poena, districtius inhibentes. Licet igitur quamplures enormitates de ipso audiverimus, quas non possumus nec debemus sub dissimulatione transire, quoniam ad exstirpandum crimen haereseos, per quod blasphematur divina majestas, se non solum negligentem sed et contumacem ostendit, praedictam suspensionis sententiam ratam habentes, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus, quatenus eum denuntietis et faciatis per omnes ecclesias dioeceseos Biterrensis suspensum ab omni officio et beneficio, appellatione remota, publice nuntiari, donec ad praesentiam nostram cum litteris eorumdem monachorum suspensus accedat, universo clero et populo dioeceseos Biterrensis, ne illi obedientiam aliquam exhibeant, auctoritate nostra firmiter injungentes. Ne vero Biterrensis ecclesia dispendium patiatur, aliquibus personis, quas ad hoc idoneas esse noveritis, administrationem ipsius, auctoritate nostra suffulti, sublato appellationis obstaculo, interim committatis, contradictores per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, compescendo. Datum Anagniae, XII Kal. Martii, anno sexto. Mirabilis architectus, Christi Dei virtus et sapientia, domum sibi excisis columnis septem, et in fundamento se lapide primario collocato, construxit, spe cum sermone prophetico parietes erigente, ac ponente consummationis tectum cum doctrina evangelica charitate, constituensque in quatuor angulis virtutes quatuor cardinales, eam nihilominus vario virtutum ornatu depinxit, interius, ut ab intus omnis gloria filiae regis esset. Verum ille, qui a principio in veritate non stetit, hujus aedificii structuram mirabilem non sustinens patienter, validum ventum misit a se, regione deserti, ut, concussis quatuor angulis domus, si posset, everteret fundamentum. Sed, licet domus multipliciter quatiatur, pati non potest omnino ruinam, cum sit supra firmam petram mirabiliter constituta: arietibus tamen aliquando datis in gyro, aliquos lapides excutit a structura, dum pugnant filii contra matrem, plus quam civile praelium exercentes, et Christi tunicam inconsutilem laniant, quae sorte potius uni fuerat concedenda. Advenerunt namque musca, quae est in extremo fluminis Aegypti, et apis, quae est in terra Assur, torrentes vallium occupantes, et quiescentes in petrarum cavernis et foraminibus universis. Non enim in eos, qui solidae petrae adhaerent, solidati ab ea, possunt aliquid usurpare, sed in vaccis populorum taurorum congregatio debacchatur. Verumtamen, hujus domus custodiae deputati, et pastores gregis dominici constituti, non ascendunt hodie ex adverso, ut pro domo Israel se murum opponant, contra hostes hujusmodi pugnantes cum terrae bestiis pro eadem. Nullus fere potest amodo inveniri, qui cum Moyse ponat gladium super femur in ultionem injuriae Redemptoris, contra eos qui vitulum conflatilem constituunt adorandum, nec Phinees pugione configit Hebraeum cum Madianitide coeuntem. Banaias quoque in diebus nivis, ut leonem in media cisterna percutiat, non descendit, nec Samson prosternit asini mandibula Philistaeos. Abiot etiam contra Eglon, regem Moab, siccam non exerit ambidextram, nec Simeon et Levi gladiis accinguntur, ut sororis stuprum studeant vindicare. Pastores, ante semetipsos pascentes, gregi dominico pabula non ministrant; quod est infirmum consolidare non student, nec sanant quod est aegrotum; non alligant quod est fractum, et quod periit non requirunt; gladium vero suum a sanguine prohibent et opus Dei faciunt negligenter. Facta est autem fames in terra, et parvuli quaerunt panem, sed qui frangat eis vix aliquis invenitur. Labe igitur haereticae pravitatis provincia tua infecta, non solum superseminata zizania de agro tuo, sicut audivimus, eradicare non studes, qui deberes Nabot exemplo morti potius exponere temetipsum, quam hortum olerum vineam tuam facere permitteres Achab regem; verum etiam, dilectis filiis, fratri R. et fratri P. de Castronovo, monachis Fontis-frigidi, qui ad exstirpandas haereticas pravitates illuc a sede apostolica sunt transmissi, tuum denegas auxilium et favorem, nolens eis in suis necessitatibus subvenire, cum os bovi trituranti non debeat alligari, nec his qui, non quae sua quaerentes, sed quae sunt potius Jesu Christi, verbo insistunt pariter et doctrinae, minime te deceat denegare, quos etiam, etsi a nobis missi non essent, ex injuncto tibi officio deberes amplecti, et recipere in visceribus charitatis. Rogatus autem ab eis, ut cum ipsis ad dilectum filium, nobilem virum . . . . . comitem Tolosanum accederes, ut tam tua, quam ipsorum persuasione posset induci ad jurandum, quod haereticos expugnaret in defensionem ecclesiasticae unitatis, eis acquiescere nullo modo voluisti, cum tu ipse rogare deberes potius quam rogari, sed nec etiam unam eis saltem equitaturam tunc voluisti concedere, ad opus quod incoeperant peragendum, licet postmodum ad multam instantiam, et importunitatem ipsorum, unam sibi duxeris concedendam. Cum igitur his, qui dant psalmum, tympanum non debeat denegari, nec prohiberi carnalia metere, qui student spiritualia seminare, fraternitati tuae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus, cum dictos monachos ad tevenire contigerit, eos benigne suscipiens, tam in equitaturis, quam aliis necessariis, ipsis honeste studeas providere, nihilominus contra ipsos haereticos taliter assistas eisdem, ut ipsi opus incoeptum laudabiliter valeat consummare, ac tu non possis de negligentia ulterius reprehendi; sciturus, quod si secus, quod non credimus, egeris, indignationem nostram poteris formidare. Datum Anagniae, IV Kal. Februarii, pontificatus nostri anno sexto. Scriptum est super hoc, in eumdem fere modum, episcopis, abbatibus, prioribus, et aliis ecclesiarum praelatis per Narbonensem provinciam constitutis. Scriptum est . . . . . abbati Vallis-Magnae, et magistro Rodulfo, canonico Narbonensi, ut, cum a dictis fratribus fuerint requisiti, accingantur ad laborem cum eis in messem Dominicam profecturi. Scriptum est . . . . . abbati Cisterciensi, ut si quos in ordine suo ad praedicationis officium idoneos esse cognoverit, cum a dictis fratribus fuerit requisitus in adjutorium eorumdem mittere non postponat. [Per tuas nobis litteras intimasti, te plurimum dubitare super quadam epistola decretali, quam nos asseris edidisse de testibus admittendis contra Simoniacam pravitatem. Noveris igitur incunctanter, quod nos illam epistolam, quae sic incipit: Quamvis ad abolendam, nequaquam edidimus; sed aliam, quae sic incipit: Licet Heli, nos edidisse fatemur. Ad cujus intelligentiam credimus distinguendum, utrum is, contra quem agitur de Simoniaca pravitate, denuntietur simpliciter, an criminaliter accusetur, et utrum agatur secundum juris rigorem, an secundum temperantiam aequitatis. Item, utrum sit ipse regularis, qui jam renuntiaverit mundo, an saecularis, qui adhuc in mundo consistit, et utrum inferioris sit gradus, an excellentioris sit dignitatis. Ad haec, utrum antea fuisset clarae opinionis ac bonae famae, an graviter infamatus et valde suspectus, et utrum de facili possit puniri, an sine scandalo nequeat condemnari. Praeterea, utrum testes sint honesti, an criminosi; et utrum jam sint emendati de crimine, an adhuc in crimine perseverent. Rursus, utrum crimina sint eadem vel minora, an paria vel majora; utrumve testes ex zelo justitiae, an ex malignitatis fomite deposuisse credantur. Denique, utrum ad Simoniacam haeresim detegendam sola dicta testium inducantur, an alia etiam adminicula suffragentur. Haec omnia sunt ad intelligentiam illius epistolae distinguenda, sicut ex ipsius serie potest perpendere diligens indagator. Ille namque Pomposianus abbas, qui jampridem renuntiaverat mundo, erat de simonia, perjurio, dilapidatione ac insufficientia graviter infamatus. Cumque per monachos, qui juraverant perhibere testimonium veritati, simonia multis modis contra ipsum abbatem videretur esse probata, ipse contra testes multas exceptiones opposuit, conspirationes videlicet et inimicitias capitales, furtum et adulterium, ut eos a testimonio removeret. Nos vero, ne innocentiae puritas confusa succumberet, vel simoniae pravitas effugeret impunita, illas duntaxat exceptiones probandas admisimus, quibus forte probatis, testes non de zelo justitiae, sed de malignitatis fomite processisse constaret, ut conspirationes et inimicitias capitales. Caeteras autem exceptiones oppositas, ut furti et adulterii, propter immanitatem haereseos Simoniacae, ad cujus comparationem caetera crimina quasi pro nihilo reputantur, duximus repellendas, quoniam, etsi probatae fidem testium debilitarent in aliquo, non tamen evacuarent ex toto, aliis adminiculis suffragantibus, praesertim, cum testes de crimine jam fuerint emendati. Tales igitur contra talem duximus taliter admittendos, non secundum juris rigorem, sed secundum temperantiam aequitatis, cum ageretur non criminaliter, ut deponeretur ab ordine, sed civiliter, ut ab administratione removeretur, tanquam immeritus, et damnosus. Et utique tales praelati ex levioribus causis possunt ab administrationibus amoveri, maxime per summum pontificem, qui potestatem habet non solummodo judicandi, sed etiam disponendi, sicut quorumdam religiosorum approbata consuetudo deposcit. Unde, praedictus abbas, non exspectata sententia, quasi male conscius sibi cessit. Cum dilectis filiis . . . . de Nantolio, et . . . . de Beania abbatibus, et . . . . cantori Xanctonensi, nostras litteras misissemus pro dilecto filio, J. Morelli clerico, super restitutione Engolismensis praebendae, qua se asserit a canonicis ejusdem ecclesiae spoliatum, idem judices, sicut nobis innotuit ex suarum continentia litterarum, super institutione ipsius J. testes recipere curaverunt, et attestationes ipsas sub suis apostolatui nostro transmisere sigillis, cum quibus eodem J. ad nostram praesentiam accedente, ipsi, et dilecto filio El. canonico Engolismensi, dilectum filium, Odonem, subdiaconum et capellanum nostrum, dedimus auditorem, et ipso E. litem nolente super hoc contestari, eo praesente attestationes ipsae apertae fuerunt, per quas constitit evidenter, quod praefatus J. auctoritate apostolica fuit Engolismensis ecclesiae canonicus institutus, et per procuratorem de praebenda ejusdem ecclesiae corporaliter investitus. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus, si vobis constiterit eumdem J. esse praedicta praebenda spoliatum injuste, vel contra justitiam non admitti, ipsam ei, appellatione remota, restitui faciatis; contradictores, si qui fuerint, aut rebelles, per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, compescentes. Praeterea, quoniam canonici Engolismenses super hoc ad nostram audientiam appellarunt, nec fuerunt appellationem interpositam prosecuti, super restituendis expensis memorato J. quod canonicum fuerit, sublato appellationis obstaculo, decernatis, facientes quod decreveritis per districtionem eamdem firmiter observari. Quod si non omnes, etc. Duo vestrum ea nihilominus exsequantur. Datum Anagniae, VII Id. Februarii, pontificatus nostri anno sexto.

(sic) (I Tim. II) (Matth. XVI) (Luc. XXII) (Joan. XXI) ( sic ) (ita quidem, ut monasterium Sanctae Horae, ad ecclesiam Aretinam nullo pertinens mediante, cui Ecclesia illa noscitur esse subjecta, servitiorum omnium quae annuatim ex ea percipere consuevit recompensationem, juxta boni viri arbitrium, recipere debeat competentem) (sicut dictum est) ( sic ) (duntaxat idoneos) (sic ) (sic ) (sic ) (sic ) (II Par. XX) (Luc. VI) (Ibid.) ( sic ) ( sic. ) ( sic ) (Jer. VI) (Thren. I) (Philip. II) (Psal. LIV) (Psal. LXVIII) (Matth. VIII) (Psal. CXLII) (Luc. XII) (Psal. LXVIII) (Joan. XVII) (Psal. LXXXVI) (II Cor. III) (I Cor. XV) (Matth. XI) (Psal. LXVIII) (Psal. LXXVIII) (Isa. I) (Psal. LXXXVII) (Matth. XVI) (Matth. XVI) ( sic ) (ob cujus evidentem utilitatem et necessitatem urgentem in electione praedicta nimis propere processistis, timentes ne dissensionem dilatio pareret, et dissensio detrimentum ecclesiae generare,) (Psal. XXXIII) (Joan. XIV) (Luc. XXIV) (Luc. X) (Marc. VIII) (Matth. X) (Jer. I) (Matth. XVIII) (Psal. CIV) ( sic ) (Gal. I) (sic ) (Dan. XII) (Ezech. XXVIII) (Gen. I) (Rom. I) (Joan. XIV) (Isa. VI) (Joan. XIV) (Joan. XV) (Matth. XXVIII) (Exod. VI) (Exod. VIII) (Luc. XI.) (Matth. XVI) (Luc. VI) (Hebr. I) (Joan. XII) (Joan. VII) (Joan. XII) (Joan. XIV) ( sic ) ( sic ) ( sic ) (Luc. VI) (Ibid.) (ibid.) (sic enim Jaderam nominamus, cujus excidium vidimus dolentes quidem, et necessitate compulsi) (ita quod per singulos quatuor menses ipsius anni tertia pars apud Iprum antedictis creditoribus, usuris omnino cessantibus, persolvatur) ( sic ) (I Cor. X) (OVID.) (attendentes, quod, diei superexcrescente malitia, multorum charitas refrigescit, cum non sit qui faciat bonum, vix etiam usque ad unum, et reges Hispaniarum in quibusdam non solum diversa sapiant, sed adversa, nec pax pectoris vigeat inter eos, sed pax potius peccatoris) (Prov. III) (Prov. XIII)

[quod ut ab ejus commistione prorsus abstineat propter publicam honestatem, et in continentia maneat, donec vir viam fuerit universae carnis ingressus, uxor est diligentius commonenda; quod si forte commonitioni parere recusans talis fuerit, ut de lapsu timeatur ipsius, vir ejus poterit et debebit tamen cum timore Domini debitum ipsi solvere conjugale, cum affinitas post matrimonium inique contracta illi nocere non debeat quae iniquitatis particeps non existit.] [jure suo sine sua non debet culpa privari, quanquam a quodam praedecessorum nostrorum dicatur in simili casu fuisse distinctum, utrum videlicet adulterium, vel incestus, manifestum fuerit vel occultum, aliis asserentibus inter gradum proximum et remotum esse potius distinguendum.] [ al. J.] [Significantibus V . . . laico, et fratribus ejus, ad nostram noveris audientiam pervenisse, quod, cum quidam eos super furti crimine accusaret, cum eo praeter terrae consuetudinem coacti sunt inire duellum, in quo, aliis peccatis suis praepedientibus, ceciderunt, propter quod, post appellationem ad nos interpositam, per consules Spoletanos bonis fuerunt propriis spoliati; nunc vero furtum apud alios est inventum, et quod ipsi fuerint innocentes, faciente Domino, revelatum; unde consulibus ipsis dedimus in mandatis, ut ablata eis restituant universa.] [Quanto Sardinia specialius ad Romanam Ecclesiam noscitur pertinere, utpote cui tam in spiritualibus quam temporalibus est subjecta, tanto propensius recavere volumus et debemus, ne quid attentetur in ea per quod et status perturbetur ipsius, et Dominus graviter offendatur.] [Monemus igitur nobilitatem vestram, et exhortamur attentius, et per apostolica vobis scripta praecipiendo mandamus quatenus ipsum ob reverentiam apostolicae sedis et nostram recipientes humiliter, et honorifice pertractantes, quae super judicatibus Gallurensi et Arboreae, et nobili muliere . . . . . . . filia quondam judicis Gallurensis, tradenda nuptui cum ad nubiles annos pervenerit, et aliis, vobis ex parte nostra proponet, cum super omnibus plene nostram noverit voluntatem, credere ac efficere procuretis; ita quod devotionem vestram in hoc plenius cognoscamus, et per ipsius sollicitudinem toti provinciae pax proveniat exoptata. Datum. Vestra nobilitas non ignorat qualiter Sardinia sedi apostolicae temporaliter etiam sit subjecta, propter quod antecessores vestri praedecessoribus nostris fidelitatem consueverant exhibere. Ne igitur jus Ecclesiae Romanae negligere videamur, qui aliis etiam in sua justitia consuevimus providere, nobilitati vestrae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus, quatenus in manus venerabilis fratris nostri . . . . . . archiepiscopi Turritani, de cujus prudentia et honestate plenam fiduciam obtinemus, et quem ad hoc duximus deputandum, nobis, successoribus nostris, et Ecclesiae Romanae, sub ea forma quam vobis sub bulla nostra mittimus interclusam, fidelitatis juramenta praestetis, mandatum apostolicum taliter impleturi, quod ad honorem vestrum intendere merito teneamur. Alioquin sententiam, quam tulerit in rebelles, ratam habebimus et faciemus inviolabiliter observari. Datum. Quanto de fervore fidei et devotionis constantia venerabilis fratris nostri . . . . . archiepiscopi Turritani, pleniorem fiduciam obtinemus, tanto ei apostolicae sedis negotia confidentius committimus exsequenda. Ideoque universitati vestrae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus, quatenus de censu, quem Ecclesiae Romanae debetis, ei curetis sine difficultate qualibet respondere, ita quod ex hoc devotionem vestram commendare merito debeamus. Alioquin, etc. Datum Laterani. Cum inter vos super jure parochiali in parochia de Monte, super capella Sanctae Genovefae sita in civitate Parisiensi, et super procurationibus quas tu, frater episcope, in parochialibus ecclesiis tuae dioeceseos, ad praedictam ecclesiam Sanctae Genovefae de Monte spectantibus, requirebas, fuisset quaestio diutius agitata, et post labores varios et expensas multiplices, quas propter hoc sustinuistis, utrinque mediantibus bonis viris, salva tamen apostolicae sedis reverentia, amicabili fuerit compositione sopita, tandem vobis humiliter postulantibus, ut eidem compositioni, vobis et ecclesiis vestris necessariae, manum nostrae confirmationis apponere dignaremur, dilectis filiis . . . abbati Sanctae Columbae Senonensis, et J. magistro scholarum Aurelianensium, nostris dedimus litteris in mandatis, ut, si compositionem ipsam sine pravitate provide factam cognoscerent, et hinc inde sponte receptam, nec in praejudicium apostolicae sedis, ad quam ecclesia Sanctae Genovefae nullo mediante pertinere dignoscitur, redundaret, vice nostra eam auctoritate apostolica confirmarent, id nobis postmodum per suas litteras intimantes, ut et nos confirmaremus eamdem, cum essemus plenius per eorum relationem instructi. Qui, sicut obedientiae filii, legitime in commisso sibi negotio procedentes, forma compositionis ejusdem et privilegiis ecclesiae Sanctae Genovefae diligenter inspectis, compositionem ipsam invenientes secundum quod praemisimus factam et hinc inde receptam, eam auctoritate nostra confirmare curarunt, sicut in eorum litteris plenius perspeximus contineri. Unde, pari desiderio et unanimi voluntate nobis humiliter supplicastis, ut eidem compositioni manum confirmationis nostrae, de benignitate sedis apostolicae, apponere dignaremur. Nos igitur, quod per delegatos eosdem secundum formam mandati nostri factum est ratum et firmum habentes, saepedictam compositionem, sicut sine pravitate provide facta est, et a vobis sponte recepta, et in scriptis authenticis exinde confectis plenius continetur, auctoritate apostolica confirmamus, etc. Nulli ergo, etc. Datum Laterani, VII Kalendas Aprilis, anno sexto. Solet annuere, etc., in modum protectionis. Ad indicium autem, quod de patrimonio beati Petri et nostro domanio existatis, duos solidos affortiatorum annuatim de singulis domibus, nomine census, nostrae camerae persolvetis. Nulli ergo, etc. Datum Laterani, VII Kal. Aprilis Ex relatione dilecti filii, magistri O . . . Mainel, canonici Beatae Mariae de Salis Bituricensis, accepimus quod, cum consuetudo in Bituricensi dioecesi habeatur, ne cuiquam patrimonium suum vendere liceat nisi tali qui sit ei propinquior in linea parentelae, si forte sufficiat ad emendum, B . . . . quondam avunculus ejus, portionem haereditatis suae P . . . militi, Bituricensis dioeceseos, praesumpsit vendere in ipsius praejudicium et gravamen, cum et ipse justo pretio emisset eamdem, si fuisset ab eo super hoc requisitus. Quia vero praefatus clericus non juri civili, sed provinciali consuetudini, volens inniti, postulavit a nobis sibi justitiam exhiberi, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus partibus convocatis, etc., quod justum fuerit . . . facientes . . firmiter observari. Nullis litteris, etc. Datum Laterani, VII Kal. Aprilis, anno sexto Cum olim inter dilectos filios magistrum P . . . de Vico, et A . . . Archenaud, super electione vel nominatione prioratus Graciacensis quaestio verteretur, ipsis apud sedem apostolicam constitutis, quoniam de meritis causae nobis constare non poterat, eam dilecto filio J . . . magistro scholarum Aurelianensium, sub certa forma, de assensu partium duximus committendam. Ipse vero, mandato nostro recepto, partes ad praesentiam suam Parisius convocavit, et proposito coram eo negotio examinato diligenter, et plene discusso postquam per depositiones testium solemniter publicatas, et partium instrumenta, decretum etiam electionis canonicorum subscriptionibus roboratum, et alias rationes, de singulis habuit notitiam pleniorem, utraque parte praesente, ac sententiam instantius postulante, habito multorum Parisius jura docentium, et aliorum prudentum consilio, electionem vel nominationem factam de ipso A . . . in praefata ecclesia reprobavit certis de causis, et quatenus processerat de facto cassavit, electionem vero magistri P. approbavit auctoritate nostra et canonicam judicavit, deditque capitulo Beati Austregisili Bituricensi, ad quod praefata Ecclesia pertinet, in mandatis, ut, non obstante decani absentia, qui Bononiae morabatur, electionem magistri P. quam ipse approbaverat confirmaret; alioquin ipse id auctoritate rescripti apostoloci adimpleret. Contradictores etiam excommunicationi subjecit, juxta nostrarum continentiam litterarum, injungens auctoritate nostra dilecto filio, R . . . Bituricensi archipresbytero, et R . . . archidiacono Borbonensi, ut ad praemissam ecclesiam Beati Austregisili accedentes, ipsius capitulum, ut pareret latae sententiae efficaciter inducere procurarent, contradictorum et rebellium nomina, si qui essent, et processum sibi negotii rescripturi; qui saepius illuc euntes, omnes praeter ipsum A. invenere concordes latae pro magistro P. sententiae sponte parentes, canonicos insuper Graciacenses in hoc reperere unanimes, illos etiam, qui prius sibi fuerant adversati, quemadmodum suis etiam litteris fideliter rescripsere. Dictus vero A. saepius requisitus et monitus, ipsi magistro P. contumaciter se opponit. Unde, cum inciderit in latam, secundum formam rescripti nostri, excommunicationis sententiam in rebelles, eum excommunicatum publice nuntiavit, et fecit per alios nuntiari ab omnibus evitandum; saepedictum vero magistrum ad praedictam remisit Graciacensem ecclesiam confirmatum, sicut a nobis receperat in mandatis, ubi concorditer et unanimiter est receptus, sicut capitulum nobis litteris patentibus intimavit. Cum igitur de praemissis delegatus idem nos litteris suis curavit reddere certiores, nos, quod ab eo tam provide factum est obtinere volentes debitam firmitatem, per apostolica vobis scripta mandamus, quatenus tam diffinitivam, uti justa est, auctoritate nostra, per censuram ecclesiasticam firmiter observari, quam excommunicationis sententiam, sicut rationabiliter est prolata, usque ad satisfactionem debitam, appellatione postposita, faciatis. Dat . . . . . an. sexto. [In causis quae summi pontificis judicio deciduntur, et ordo juris et vigor aequitatis est subtiliter observandus; cum in similibus casibus caeteri teneantur similiter judicare, nisi forte cum aliquid, causa necessitatis et utilitatis inspecta, dispensative duxerit statuendum] [ al. Heisterback] [ Ipsi vero, mandatum apostolicum fideliter exsequi cupientes, partes ad suam praesentiam convocarunt, receperunt testes hinc inde productos, examinarunt eligentium conscientias, audierunt allegationes utrinque. Et quoniam praepositus Sancti Georgii ipsorum sententiae se tandem asseruit nolle stare, depositiones testium hinc inde receptas, et allegationes partis alterius, sub sigillis suis ad sedem apostolicam destinarunt] [Cumque nuntii praepositi Sanctorum Apostolorum ad nostram praesentiam accessissent, praepositus Sancti Georgii nec venit, nec misit idoneum responsalem] [gestis judicum diligenter inspectis, invenimus, quod pro praeposito sanctorum apostolorum auctoritas, pro praeposito vero Sancti Georgii numerus eligentium, faciebat; cum primus, a quatuordecim tum personis, tum canonicis, qui alios tam aetate quam dignitate ac ordine praecedebant; secundus vero, a viginti quatuor fuisset electus.] [Cum autem allegationes pro eodem praeposito Sancti Georgii coram judicibus ipsis propositae, nobis non fuerint praesentatae, propter quod non potuimus per nos scire quid objecerit, vel quid responderit ad objecta, sicque causa remissa non fuerit ad nos sufficienter instructa, tunc ad diffinitivam sententiam non duximus procedendum, sed decisionem ipsius causae dilectis filiis . . . . Sancti Gereonis, etc. . . Sancti Severini praepositis Coloniensibus, etc. . . . decano Bunensi duximus committendam, per apostolica scripta mandantes eisdem, quatenus si vel esset notorium, vel per jam acta constaret quod jam dictus praepositus Sancti Georgii, dum electionis tempore pateretur, vel in ordinibus, vel scientia, vel aetate, defectum, qui eum juxta sanctiones canonicas impediret ad hujusmodi officium promoveri, ei, sublato appellationis obstaculo, non obstante illius absentia corporali, silentium imponentes, praeposito sanctorum apostolorum praeposituram adjudicarent eamdem, et eum in corporalem possessionem mittentes, pacifica facerent possessione gaudere. Alioquin, cum in eum non solum plures, sed duae pene partes convenerint, et, impedimentis cessantibus, praesumi deberet, quod eum elegerint bono zelo, praepositi sanctorum apostolorum electione, appellatione remota, cassata, electionem confirmarent illius, et ei facerent praeposituram assignari praedictam, et de caetero tanquam praeposito responderi.] [Ne igitur sacerdotium deterioris hodie conditionis existat in populo Christiano, quam olim apud Judaeos fuerat vel gentiles, universitati vestrae, sub obtestatione divini judicii, districte praecipiendo mandamus, quatenus a praedictis exactionibus et injuriis abstinentes, clericos et ecclesias ad hujusmodi onera nullatenus compellatis, sed recipiatis humiliter, cum actionibus gratiarum, si quando forsan episcopus simul et clerus tantam necessitatem vel utilitatem inspexerint, ut absque ulla coactione ad relevandas utilitates et necessitates communes, ubi laicorum non suppetunt facultates, subsidia per ecclesias duxerint conferenda. Alioquin, cum et Lateranense concilium talia sub excommunicatione prohibeat attentari, et utique justum existat, ut laicis spiritualia subtrahantur, qui temporalia clericis subripere non verentur, si qui vestrum de caetero contra mandatum nostrum venire praesumpserint, excommunicationis se noverint vinculis innodatos,] [Bodonem igitur, Hen. Fuson. vassalum ejus, milites, cum Henrodo [ al. Heroldo] [Tam litteris vestris quam depositionibus testium diligenter auditis, intelleximus evidenter, nihil esse contra dilectum filium . . . . Lucanum electum, sufficienter ostensum, nisi de auditu tantum et fama, cum super aliis, si qua forte videantur esse probata, testes sint vel soli, vel tales, qui non potuerunt ea legitime comprobare. Quia vero super matrimonio quod idem electus dicitur contraxisse cum vidua, testes non fuere recepti, propter appellationem objectam, ne videlicet laici vel feminae in tali reciperentur articulo contra ipsum, sicut vestris nobis litteris intimastis, licet nuntii ejusdem electi coram nobis probare aliud niterentur; nos, ut tantae irregularitatis objectio non remaneat indiscussa, discretioni vestrae per apostolica scripta, mandamus atque praecipimus, quatenus testes, sive laicos sive feminas , qui ad hoc fuerint probandum infra mensem inducti, recipiatis legaliter et examinetis prudenter, excommunicantes solemniter, si quis eos impedire praesumpserit quominus testimonium perhibeant veritati. Deinde, attestationibus publicatis, si forte constiterit irregularitatem hujusmodi non esse probatam, indicatis eidem electo purgationem canonicam super his quae in commissione vobis facta comprehensa fuerunt, et in attestationibus, quas vobis, sub bulla nostra remittimus, sunt expressa, per septem canonicos majoris Ecclesiae, vel priores Ecclesiarum sodalium, civitatis Lucanae, presbyteros seu diaconos bonae famae, praestandam; qua recepta, praefigatis ei terminum competentem, quo consecrandum nostro se conspectui repraesentet. Si vero vel irregularitatis fuerit impedimentum probatum, vel infra mensem non praestiterit purgationem indictam, vos eum, auctoritate nostra suffulti, remoto cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, a praelatione Lucanae ecclesiae penitus amoventes, mandetis ex parte nostra capitulo, ut electionem de alio non differant canonice celebrare. Archipresbyterum autem Lucanum, et G. Amfoss. sacristam, qui contra praedictum electum litteras nobis sub nomine longe majoris partis capituli destinarunt, cum constet per attestationes praedictas longe majorem partem capituli non fuisse consciam hujusmodi litterarum, ab officio et beneficio denuntietis esse suspensos, donec nostram mereantur indulgentiam obtinere.] [Ex profectu namque multorum nobilium et procerum regni, qui nobis et Ecclesiae humiliter paruerunt, et ex illorum defectu qui conati sunt in spiritu superbiae contra stimulum calcitrare, liquido cognoscere potes commoda et incommoda, quae de gratia et offensa nostra tibi ac tuis et provenerunt hactenus et poterunt provenire.] [Fraternitati tuae] [divortii sententiam approbantes quam in eum canonice promulgasti, qui illam sibi postea copulare praesumpsit, cujus antea sororem adhuc septennem contractis sponsalibus extraordinaria libidine noscitur polluisse] [presbyteros autem, et alios clericos dioeceseos tuae, qui pro suis excessibus a te nexu anathematis canonice innodati praesumpserunt, vel praesumunt celebrare divina, rationabiliter potes omnibus ecclesiasticis beneficiis privatos denuntiare ] [quem a schismatico asseris ordinatum, ab officio repellere poteris incunctanter, nisi legitime probaverit secum fuisse misericorditer dispensatum, et ab ea persona, qui super hoc potestatem habuerit dispensandi.] [ al. Dogmaelis] [ al. de Brechene] [Cum olim dilectus filius G. archidiaconus Menevensis, adversus venerabilem fratrem nostrum . . . . Cantuariensem archiepiscopum, super statu Menevensis ecclesiae proposuisset in nostra et fratrum nostrorum praesentia quaestionem:] [mandamus quatenus, nisi pars adversa praedictum archidiaconum per exceptionem legitimam repellere valeat ab agendo, partibus, si poterit fieri, vel procuratoribus earum, ad locum idoneum et securum per nuntios vestros et litteras convocatis, et lite legitime contestata, testes quos archiepiscopus duxerit producendos in Anglia, et quos archidiaconus producere voluerit contra eum in Wallia, recipere procuretis. Verum, si archiepiscopus citatus legitime, coram vobis, per se vel procuratorem idoneum, noluerit comparere aut litem etiam contestari, vos nihilominus senes et valetudinarios quos archidiaconus, per se vel procuratorem suum, duxerit producendos, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, admittatis, et depositiones eorum conscriptas, et vestris sigillis inclusas, ad sedem curetis apostolicam destinare, statuentes partibus peremptorium terminum competentem, quo, per se vel responsales idoneos, nostro se conspectui repraesentent, justitiam recepturae] [Ex litteris tuae fraternitatis accepimus, G. lator earum, aperta nobis confessione monstravit, quod. . . . matrem cujusdam puellae quam infra nubiles annos desponsaverat in uxorem carnaliter saepe cognovit, et postmodum carnali commistione puellam tractarit adultam] [Nos autem eidem viro poenitentiam injungi fecimus pro peccato; consultationi tuae taliter respondentes, quod, si res ita se habet, eis ab invicem penitus separatis, mulier alteri viro non nubat, si, postquam novit viri et matris delictum, se carnaliter illi non erubuit commisceri. Vir etiam et mater mulieris ipsius nunquam debent ad alias nuptias convolare, sed semper continentiam servare tenentur, et enorme deflere delictum, quod ex tam nefanda libidine contraxerunt, praesertim, si circa personas hujusmodi de lapsu carnis minime timeatur. Datum Ferentini, XIII Kal. Julii. Quod vobis apostolicae salutationis alloquium non impendimus, ex vestra noveritis nequitia provenire. Gravissimam etenim ex parte venerabilis fratris nostri, archiepiscopi vestri, noveritis nos accepisse querelam, quod, ei rebelles effecti, praedicta castella et thesaurum ecclesiae nequiter detinetis, et ea vivendo luxuriose vastatis, de quibus excommunicatis et hostibus ad oppressionem ejusdem archiepiscopi largissime ministrantes, ipsi nec in modico subvenitis. Cancellario primo, et fratri ejus secundo, damnatae memoriae Marcualdo, et nunc tertio, W. Capparono, jurastis, et, contra praestitum juramentum, secretum quoddam quod debebat caute celari, non expavistis nequiter revelare, unde mala omnia, quae Panormi et per Siciliam ab eodem Marcualdo sunt perpetrata, provenisse videntur. Insuper, thesauro ecclesiae profligato, praefatum archiepiscopum per mensem et amplius obsedistis, et, cum nihil potuissetis in obsidione proficere, erogata pecunia praedictum Capparonum ad ipsum obsidendum adducere minime dubitastis, quem, datis uxori suae magnis cupis argenteis et dalmatica de hulla, valente plus quam mille tarenos, ad hoc induxistis, ut homines ipsius archiepiscopi caperet, torqueret et mutilaret, et amicos et consanguineos ejus faceret exsulare. Nuntios quoque ipsius ad sedem apostolicam venientes anno praeterito apud Messanam capi fecistis et male torqueri. Obedientias etiam Ecclesiae quae vobis sunt attributae, cupiditate rapacissima destruentes, redditus earum, contra Regulam beati Benedicti, in vestram proprietatem convertistis, archiepiscopo nihil aut modicum erogantes, cum sint redditus annuum decem millium tarenorum. Ad haec, sepulcrum bonae memoriae G. archiepiscopi, praedecessoris ejus, praesumptione sacrilega violastis, et subtractis inde archiepiscopalibus indumentis, et sepulcro semitecto relicto, estis in eum similia comminati. Pro quibus et aliis multis excessibus, et quia mandato nostro noluistis aliquatenus obedire, in vos excommunicationis sententiam promulgavit, sed vos, in malitia vestra damnabiliter obstinati, pastoris vestri censuram nullatenus formidatis. Quia igitur tanta scelera nec volumus nec debemus ulterius sustinere, per apostolica vobis scripta mandamus et districte praecipimus, quatenus praedicta castra pariter et thesaurum jam dicto archiepiscopo, omni occasione et excusatione ac dilatione cessantibus, resignetis, eique de universis excessibus memoratis satisfactionem congruam studeatis humiliter exhibere, ipsi tanquam Patri et pastori vestro debitam obedientiam et reverentiam exhibendo. Quod si in obstinatione et contumacia vestra duxeritis persistendum, sententiam, quam ipse in vos canonice promulgavit, nos ratam et firmam habentes, eam faciemus auctore Domino inviolabiliter observari, et potestis insuper formidare, ne, vobis, vestra promerente malitia, prorsus exclusis, idem archiepiscopus, auctoritate sedis apostolicae, vel regulares canonicos in ipsa ecclesia, vel clericos instituat saeculares. Datum Ferentini, XV Kal. Julii. Quanto majorem ille, per quem reges regnant et principes dominantur, inter homines tibi contulit potestatem, tanto ecclesias et monasteria regni tui in quibus pro vivis ac defunctis assidue Dominus exoratur, benignius debes et studiosius confovere, ut viri religiosi sint orationibus pro tua populique tibi subjecti salute libere ac libenter intenti, cum a molestationibus seculi regia fuerint protectione securi. Hac igitur confidentia provocati, dilectum filium . . . abbatem, et conventum Trianensis Ecclesiae, regali celsitudini propensius commendantes, per apostolica scripta rogamus, monemus attente, et in remissionem tibi injungimus peccatorum, quatenus divino intuitu, et pro reverentia B. Petri et nostra, praedictam Ecclesiam, tanquam Romanae Ecclesiae filiam specialem, nec non memoratos abbatem et conventum, eorumque jura, ab omnium injusto gravamine et indebita molestatione defendas, eosque in ordine suo et concessa sibi ab apostolica sede libertate conserves, sicut in privilegio, ad precum tuarum instantiam a bonae memoriae Coelestino papa, praedecessore nostro, ipsis indulto, noscitur contineri. Nolumus autem regiam excellentiam reputare molestum, quod petitionem tuam super eo, quod saepedictam ecclesiam in potestatem Monasterii S. Facundii redigi postulabas, non duximus admittendam, cum id de jure facere non possemus. Dat. Ferentini, XIV Kal. Julii. Veniens ad apostolicam sedem dilectus filius, A. Taines, subdiaconus, nostris auribus intimavit, quod, cum olim dilectis filiis . . . praeposito, et capitulo Sancti Juniani scripserimus, ut eum in canonicum reciperent et in fratrem, dilecto filio . . . abbate Vosiensi, illi procuratore concesso, ut eos, nisi causam ostenderent sufficientem et justam quare non esset recipiendus ab eis, per districtionem ecclesiasticam, omni appellatione et dilatione cessante, compelleret ad receptionem ipsius, idem abbas diem partibus saepius assignavit. In cujus tandem praesentia quibusdam ex canonicis ipsius ecclesiae ex parte universitatis, et ipso subdiacono constitutis, ipsi subdiacono fuit objectum, quod manus injecerat in clericum violentas, et quod non suppetebant ecclesiae facultates. Verum, subdiaconus ipse, cum ad probandam injectionem manuum violentarum tantum testes de auditu inducti fuissent, purgationem suae innocentiae praesentavit; et, licet per testes partis ostenderetur adversae, ecclesiae non suppetere facultates, evidenter tamen probavit econtra, quod, postquam super receptione ipsius apostolicum mandatum receperant, quatuor qui residentiam in eadem ecclesia faciebant, duosque non residentes canonicos, et unum praebendarium residentem etiam decessisse. Cumque super his et aliis fuisset coram eodem litigatum abbate, tandem, cum super prolatione sententiae dubitaret, negotium ipsum apostolicae sedis provisioni remisit. Nos autem, eidem subdiacono, et P. presbytero, qui pro parte venit adversa, dilectum filium, B. tituli S. Susannae presbyterum cardinalem, dedimus auditorem, in cujus praesentia cum multa fuissent ab utraque parte proposita, et nobis postmodum ab ipso relata, quia in litteris jam dicti continebatur abbatis, quod de canonicorum obitu praedictorum ei constitit manifeste, sicut superius est expressum, nihilque fuerat contra subdiaconum probatum eumdem, quominus haberetur idoneus ad ecclesiasticum beneficium obtinendum, ne provisione, in qua ei apostolicae sedis benignitas subveniri mandaverat, fraudaretur, eum loco unius defunctorum decrevimus admittendum. Ideoque, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus, quatenus, nisi dicti praepositus et capitulum, ad monitionem vestram, subdiaconum ipsum, prout est decretum a nobis, in canonicum receperint et in fratrem, vos, auctoritate nostra suffulti, eum in praebendae possessionem illius corporaliter inducentes, ei stallum in choro et locum in Capitulo, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, assignetis. Contradictores . . . nec obstet praepositi jam dicti absentia, cum Parisiis morari dicatur, si capitulum eam ad elusionem mandati nostri duxerint alligandam. Taliter autem mandatum apostolicum impleatis, quod idem subdiaconus non cogatur propter hoc ad sedem apostolicam amplius laborare. Quod si non omnes . . . duo vestrum, etc. Datum Ferentini XIV Kal. Julii, anno sexto. Dilecti filii . . . . prior et canonici de Hikerham transmissa nobis petitione monstrarunt, quod venerabilis frater noster, archiepiscopus Eboracensis, et officiales ejus, in ecclesiis suis ad praesentationem eorum clericos, contra tenorem privilegiorum suorum, contemnunt admittere pro suae arbitrio voluntatis. Nolentes igitur, ut propter hoc dictorum fratrum Ecclesiae sustineant detrimentum, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, si praedictus archiepiscopus, et officiales ejus, personas idoneas sibi a fratribus ipsis canonice praesentatas admittere ad regimen ecclesiarum illorum malitiose distulerint, vos eas ad canonicam praesentationem eorum, auctoritate nostra suffulti, nullius contradictione vel appellatione obstante, admittere procuretis; ita tamen, quod propter hoc successoribus ejusdem archiepiscopi nullum imposterum praejudicium generetur. Quod si non omnes, etc. Tu, frater episcope, cum eorum altero, etc. Datum Ferentini, XI Kal. Julii. Olim primo vobis, et secundo tibi et suffraganeis tuis, frater archiepiscope, dedimus in mandatis, ut sententias interdicti in Burgenses et castrum Lemovicenses, propter excessus multiplices et enormes, et suspensionis et excommunicationis in capellanos dicti castri, propter inobedientiam eorum et contumaciam, a venerabili fratre nostro, Lemovicensi episcopo, promulgatas, sicut rationabiliter latae fuerint, faceretis per Bituricensem provinciam, usque ad satisfactionem idoneam, per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, inviolabiliter observari. Adjecimus etiam in secundo mandato, ut, si dicti clerici et capellani admoniti, episcopo suo contemnerent infra mensem satisfactionem debitam exhibere, compelleretis eosdem per eamdem censuram, appellatione cessante, ad sedem apostolicam cum vestrarum estimonio litterarum venire suspensos. Licet autem mandatum apostolicum quantum fuit in vobis devote fueritis exsecuti, dicti tamen capellani et clerici, non redeuntes ad cor, sed illud cum Pharaone potius indurantes, non solum in sua pertinacia perstiterunt, sed de die in diem obstinatiores effecti, ut novissimus error deterior sit priore, in ecclesiis dicti castri ea, quae damnatam haeresim sapiunt, praedicant manifeste, qui excommunicati divina non metuunt officia celebrare; Burgenses insuper, sicut ex litteris episcopi praefati accepimus, capellanis ecclesiarum et monachis Sancti Martialis expulsis, bona ceperunt eorum, matronas et alios qui excommunicationis sententiam metuentes ad eorum officium non accedunt, eos etiam, qui in die Paschae ab ipsorum manibus corpus Christi recipere noluerunt, poena pecuniaria punientes. Cum igitur novorum curationi morborum novis semper sit remediis occurrendum, et ferrum apponendum sit vulneri, quod fomenti remedium non admittit, ne pars sincera trahatur, cum morbus pestilens jam subrepat, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus, quatenus, si clerici et capellani praedicti ad commonitionem vestram, infra mensem post susceptionem praesentium, non satisfecerint juxta prioris mandati nostri tenorem, vos eos, auctoritate nostra suffulti, beneficiis, appellatione remota, privetis. Quod si nec sic eis vexatio dederit intellectum, et infra mensem alium a sua noluerint iniquitate desistere, vos ipsos auctoritate apostolica solemniter ab officiis deponatis, uti sic inobedientes, et contumaces, qui haec audierint, terreantur, et in partibus illis, quae jam quasi exstincta videtur scintillula correctionis ecclesiasticae reviviscat. Datum Ferentini VI Idus Junii, anno sexto. Ex parte decani et capituli ecclesiae S. Aredii nostris fuit auribus intimatum, quod cum venerabilis frater noster, O. Hostiensis episcopus, olim in partibus vestris apostolicae sedis legatus, eis dederit in mandatis ut Assalitum clericum in canonicum reciperent et in fratrem; tandem, quia contra eumdem clericum fuit exceptum ab illis, quod esset ex duplici adulterio procreatus, ipsumque propter hoc recipere recusarent, praesertim cum juramento teneantur astricti nullum in canonicum recipere talem, episcopus ipse, sicut in ejus litteris perspeximus contineri, factum ejus duxit in patientia tolerandum, dummodo Hel. nepos Hel. fratris Grandimontensis, reciperetur ab illis; quo ad preces ejus benigne recepto, episcopus Assalito jam dicto, ne spe quam de precibus ejus conceperat frustraretur, in ecclesia Sancti Frontonis, supradicta ecclesia longe nobiliori, providit. Caeterum, idem A. ut praedictos decanum et capitulum super receptione sua iterum infestaret, ad apostolicam sedem accedens, ad venerabilem fratrem nostrum, Burdegalensem archiepiscopum, et dilectum filium . . . . . abbatem Albeterrensem, litteras veritate tacita impetravit; quo audito, decanus et capitulum, antequam per ipsas litteras citarentur, sedem apostolicam appellarunt. Judices vero, appellatione contempta, licet ad eos nequaquam accedere, nec ipsi etiam ire possent propter guerrarum tumultus ad illos, mandarunt eos tanquam excommunicatos ab omnibus evitari. Bernardo ergo, presbytero, pro jam dictis decano et capitulo, et magistro P. Aimerici Boiol pro parte altera, procuratoribus in nostra praesentia constitutis, et petentibus eorum rationes audiri, dilectum filium, L. tituli S. Crucis presbyterum cardinalem, dedimus auditorem, qui ea quae fuerunt coram ipso proposita nobis retulit diligenter. Nos autem, nolentes aliquem injuste gravari, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus inquisita super praemissis diligentius veritate, si vobis constiterit Assalito jam dicto, postquam fuit contra eum, sicut superius continetur, exceptum, in supradicta ecclesia Sancti Frontonis per praefatum episcopum fuisse provisum, et alterum in ecclesia Sancti Aredii ad preces episcopi receptum ejusdem, vos ipsum Assalitum a molestatione decani et capituli praedictorum faciatis per districtionem ecclesiasticam, appellatione remota, cessare; illi super hoc perpetuum silentium imponentes, et reducentes in irritum quidquid contra eos et illorum ecclesiam, praedictarum litterarum occasione, temere noveritis attemptatum. Alioquin, eum recipi faciatis in canonicum et in fratrem, dummodo nihil ei obstet de canonicis institutis; contradictores monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, compescendo. Datum Ferentini, XII Kal. Julii anno sexto. Sanctissimo Patri et charissimo domino, I. Dei gratia summo pontifici, B. Flandriae et Hainoviae, L. Blezensis et Claromontensis, et H. S. Pauli comites, milites sui, cum promptissima ad omne obsequium voluntate, oscula pedum. Intellecto paternitatis vestrae mandato, et tam vestris quam venerabilis Patris, P. tituli S. Marcelli presbyteri cardinalis, apostolicae sedis legati, litteris per nuntium ipsius et nostros veneratione condigna receptis, prompta sumus devotione in omnibus exsecuti, et secundum formam expressam in litteris vestris juramento praestito, sive recognito, absolutionis apostolicae sumus beneficium consecuti, et litteras quas petistis, juxta mandatum dicti legati eidem remisimus, quarum etiam tenorem per latorem praesentium apostolatui vestro duximus intimandum, de vestra apostolica pietate confisi, quod mandatum vestrum, quantumcunque ex paterna severitate dure sonet exterius, pro obedientia filiorum et devotione promptissima nihil nobis vel haeredibus nostris interius continere debeat captiosum. Tenor siquidem dictarum litterarum hic est. [B. Flandr. et Hain. L. Blezen. et Clar. et H. S. Pauli comites, Oddo de Chanliet, et W. frater ejus omnibus ad quos litterae istae pervenerint, salutem in Domino. Notum fieri volumus, quod super eo quod apud Jaderam incurrimus excommunicationem apostolicam, vel incurrisse nos timemus, tam nos quam successores nostros sedi apostolicae obligamus, quod ad mandatum ejus satisfactionem curabimus exhibere. Datum apud Jaderam, anno Domini 1203, mense Aprilis.] [Sanctissimo Patri et domino I, divina Providentia summo pontifici, Bonifacius, marchio Montisferrati, cum osculo pedum paratam ad omne obsequium voluntatem. Paternitatis vestrae litteris a baronibus exercitus signatorum acceptis, et cum omni reverentia et devotione praestito, sive recognito, juramento, absolutionis beneficium apostolicae consecutis, per nuntium venerabilis Patris nostri, P. tituli S. Marcelli presbyteri cardinalis, apostolicae sedis legati, communicato baronum consilio, intellexi super facto Jaderae per eumdem nuntium ad ducem et Venetos a sede apostolica excommunicationis litteras emanasse. Attendens igitur, imo tenens pro certo quod eo loco et tempore litterae vestrae nullatenus possent ostendi, quin statim noster dissolveretur exercitus et stolium rumperetur, reminiscensque de consilio vestro multa dissimulanda fore loco et tempore, si Veneti ad dissolutionem stolii aspirarent, divini amoris intuitu, nec non et pro sedis apostolicae reverentia, a qua stolium et nuntium habuit, et postea firmamentum, consilium habui litteras illas ad tempus supprimendas, donec mandatum vestrum atque consilium iterata perciperem jussione, easque de manu nuntii vestri cum omni humilitate, flexis genibus, magno compunctionis et devotionis spiritu suscepi, viroque religioso . . . abbati Laudensi, ad tempus tradidi conservandas, super hoc potius obedientiae filialis exspectans meritum, quam apostolicae indignationis offensam ex piae intentionis actu necessario incurrisse. Intellexi etiam a duce et a quibusdam Venetis, familiaribus meis, quod super facto Jaderae nuntium proprium incontinenti vestrae transmitterent sanctitati, qui utrum hactenus ad sedem apostolicam pervenerit ignoramus, qua spe suspensus nuntium hactenus distuli transmittendum. Hinc est quod paternitati vestrae cum omni devotionis et humilitatis affectu supplico, ut vestrarum suppressio litterarum, quae quidem humilitatis meae ministerio facta est, et discretionis ac pietatis vestrae confidentia, pacis vestrae tranquillitatem in aliquo non moveat vel conturbet, praesertim cum ego et barones exercitus mandatum vestrum parati sumus exsequi, quidquid iterata nobis injunxeritis jussione. Confidimus etenim quod circumspectioni vestrae magis complaceat ex sustinentia modica stolium similiter stare, quam ex litterarum vestrarum ostensione subita deperisse.] [Cum in manu valida et extento brachio egressi fueritis de Aegypto, ut vos ipsos Domino in sacrificium offerretis, doluimus non modicum et dolemus quod Pharao vos persequitur fugientes, vel vos potius sequimini Pharaonem, qui vos, sub quadam necessitatis specie ac velamine pietatis, sub jugo peccati vetustae nititur subdere servituti.] [Pro populo autem Christiano doluimus et dolemus, quoniam inde humiliatur amplius unde credebatur potius exaltari. Cum enim multi qui vos praecesserant in Terrae sanctae succursum, quod non ascenderatis audito, ad propria sunt reversi de proximo vestro passagio diffidentes; Saraceni de accessu vestro dubii, et illorum recessu securi, contra Christianos animos assumpserunt, et qualiter peccatis exigentibus praevaluerint contra eos referre nolumus, cum sit fere ubilibet divulgatum. Gaudemus autem quod, receptis litteris nostris, erraneum in vobis intelligentes excessum, devote ac humiliter mandatum estis apostolicum exsecuti, et, juramento praestito vel recognito, absolutionis beneficium percepistis, vos et successores vestros, filii comites, cum duobus baronibus Gallicanis, ad satisfaciendum juxta mandatum nostrum, super eo quod apud Jaderam excommunicationis sententiam incurristis, per patentes litteras obligantes. Utinam autem poenitentia vestra sit vera, ut sic poeniteatis videlicet de commissis, quod a similibus de caetero caveatis; quoniam qui adhuc agit quod poenitet, non est poenitens, sed illusor, et cani reverso ad vomitum comparatur poenitens rediens ad peccatum. Est quoque levius peccatum quod semel committitur, quam quod commissum semel postmodum iteratur. Nullus itaque vestrum sibi temere blandiatur, quod terram Graecorum occupare sibi liceat vel praedari, tanquam minus sit apostolici sedi subjecta, et quod . . . . . . . . . imperator Constantinopolitanus, deposito fratre suo, et etiam excaecato, imperium usurpavit. Sane, quantumcunque in hoc vel aliis idem imperator, et homines ejus jurisdictioni commissi delinquant, non est tamen vestrum de ipsorum judicare delictis, nec ad hoc crucis signaculum assumpsistis, ut hanc vindicaretis injuriam, sed opprobrium potius crucifixi, cujus vos obsequio specialiter deputastis.] [Si vere] [Quod si nec satisfacere forte voluerint nec absolvi, utpote qui non dolere sed gaudere dicuntur potius de commisso, permittimus vobis ut cum ipsis usque in terram Saracenorum, vel Hierosolymitanam provinciam, juxta quod inter vos et ipsos convenit vel honeste convenerit, navigio transeatis, quanto minus poteritis, cum dolore tamen et amaritudine cordis, et sub spe veniae, communicantes eisdem. Cum enim jam a vobis majorem nauli receperint quantitatem, nec ad eam possint restituendam induci aut etiam coarctari, si aliter fieret, videremini vos damnum ex poenitentia, ipsi autem praemium ex contumacia, reportare; cum ad hoc debitum exsolvendum ipsi vobis maneant obligati, et ab excommunicatis exigi possit et recipi quod debetur. Est autem cautum in jure, quod, si quisquam per terram haereticorum aut quorumlibet excommunicatorum transierit, necessaria emere ac recipere poterit ab eisdem. Praeterea, si paterfamilias domus excommunicationis sententia fuerit innodatus, a participatione ipsius familia excusatur. Licet ergo dux Venetorum dominus navium, tanquam paterfamilias domus, in excommunicatione persistat, vos tamen, tanquam ipsius familia, dum in navibus ejus fueritis, ipsius excommunicatio non continget, et excusabiles eritis apud Deum, si, in excommunicatorum navibus existentes, cum dolore cordis sub spe poenitentiae excommunicatis ipsis communicaveritis, in quibus communionem eorum nequiveritis evitare.] [Diversis fallaciis] [Accepimus enim quod quidam clerici tuae dioeceseos, qui solemniter in conspectu Ecclesiae matrimonium contraxerunt, ecclesiastica beneficia detinere contendunt, in quorum conversatione cithara cum psalterio male concordat. Cum ergo vir cogitet quomodo placere possit uxori, et ideo minus quae Dei sunt valeat cogitare, cum, quasi divisus in duo, plenam sui non habeat potestatem, ut ei a quo stipendium recipit plenius famuletur, fraternitati tuae auctoritate praesentium indulgemus, ut hujusmodi clericos beneficiis ecclesiasticis, quae in tua dioecesi sunt adepti, auctoritate nostra suffultus, valeas, appellatione remota, privare, praesertim, cum rerum ecclesiasticarum substantia soleat deperire per tales, nisi forte tu talibus scienter contuleris ecclesiastica beneficia, quibus eos, non per te sed superiorem, decernimus spoliandos] [Cum clerici Placentini juramentum praestent sub hac forma verborum, ego talis, ab hac hora in antea, fidelis ero et obediens sanctae Placentinae ecclesiae, et domino meo episcopo Placentino; per vestras nos litteras consulere voluistis, utrum intelligi debeat clerus totius dioeceseos, an capitulum tantum ecclesiae cathedralis? Nos igitur discretioni vestrae praesenti pagina respondemus, quod per ecclesiae Placentinae vocabulum in forma juramenti praescripti non debet intelligi totius dioeceseos clerus, etsi capitulum intelligitur ecclesiae cathedralis; is tamen qui praestat hujusmodi juramentum, episcopo tanquam capiti obligatur.] [Tua nos duxit fraternitas consulendos quid tibi sit super hoc articulo faciendum, videlicet, quod R. de Belloloco et Agnes uxor ipsius, olim ad invicem juraverunt se nunquam mutuo petituros; idem vero nunc repetit illam instanter, ea econtrario affirmante, quod prius se faceret Saracenam, et perderet animam suam, quam rediret ad eum] [Nos igitur, fraternitati tuae super hoc respondentes, per apostolica tibi scripta mandamus, quatenus utrumque ad continentiam observandam moneas attentius et inducas; quam si promittere voluerint et servare, utrumque dimittas sine alio commorari. Alioquin si vir noluerit continere, tu praedictam uxorem ipsius ut revertatur ad eum, et tanquam uxor cum viro moretur, per excommunicationis sententiam, appellatione remota, compellas, cum et temerarium fuerit hujusmodi juramentum, et adulterium sit utrinque commissum] [Cum olim ad sedem apostolicam accessisses, et super quaestionibus quas adversus dilectos filios . . . . . Priorem et canonicos Ecclesiae sanctae Crucis, habebas, pro quibus fuerat ad nostram audientiam appellatum, moram feceris longiorem, quia pro parte altera nullus comparuit responsalis, eisdem priori et fratribus in virtute obedientiae districte praecepimus, ut usque ad festum omnium sanctorum proximo tunc futurum, per se vel sufficientes et idoneos responsales, ad praesentiam nostram accederent, super privilegiis omnibus et libertatibus, quae a Romanis pontificibus, vel ab M. quondam Colimbrien. Episcopo, se habere dicebant, et super aliis quaestionibus adversus eos a Colimbriensi ecclesia intentatis, definitivam sententiam recepturi] [Interim tamen utrique parti liceret coram dilectis filiis . . . . de Alcobatia, et . . . . de Seira abbatibus, et F. Menende, monacho Alcobatiae, quibus causa sub certa forma prius fuerat delegata, et testes utrinque producti, proponere ac probare, si quid aliud proponendum ducerent ac probandum] [Judices ergo, sufficienter actum esse de causa credentes, attestationibus et rationibus utriusque partis diligenter inspectis, monasterium Sanctae Crucis in expensis, quas per quadriennium occasione hujus negotii juraveras te fecisse, et quae quinquaginta marcarum auri summam attingunt, tibi de prudentum virorum consilio condemnarunt, infirmantes sua sententia libertatem, quam praedictus Colimbriensis episcopus in enorme detrimentum Colimbriensis ecclesiae, contulerat monasterio Sanctae Crucis, canonicorum assensu per praeconem episcopi, et portarium regis, extorto. Praeterea, quia idem M., fuerat canonicus regularis, et duo millia marabutinorum, quae acquisierat, in episcopum jam promotus, monasterio dederat memorato, monasterium ipsum ad restitutionem eorum judices condemnarunt. Insuper, tam decimas quam ecclesias omnes, quas de manu regis, vel aliorum laicorum sive clericorum, monasterium praeter episcopi Colimbriensis assensum receperat, et quas in Latren. vel aliis locis in attestationibus comprehensis, propria auctoritate fundarat, scilicet capellam Sancti Joannis in suburbio Colimbriensi constructam, ecclesiam de Taaveiro, de Laurizal, de Mira, de Sorenes, Sancti Facundi, Heremidam Sancti Martini de Agoada, ecclesiam de Mortedi, de Travancha, Sanctae Marinae in Sena, Sancti Romani cum utroque jure, ecclesiam Sancti Sebastiani, et omnes ecclesias in Castro Leirene, et terminis ejus fundatas, haereditates quoque in attestationibus comprehensas proprietatis jure, videlicet haereditates de Lavaes cum ecclesia sua de Buarchos, de Cassaira, de Eimedi, de Sancto Verissimo, de Cabima, quia pars Sanctae Crucis nec prescriptione, nec defensione probationibus contra se factis obstiterat, judicarunt in jus Colimbriensis ecclesiae cum fructibus medii temporis revocari, duo corpora mortuorum, qui excommunicati decesserant, de coemeterio monasterii extumulari mandantes, et a monasterio penitus amoveri. Decreverunt etiam partes parochiarum Sancti Jacobi, et S. Justae, quae de mandato regio praeter auctoritatem Ecclesiae divisae fuerant, et capellae Sancti Joannis adjectae, ad statum integritatis primae reduci, et capellam Sancti Joannis quantum ad jus parochiale pertinet Colimbriensis ecclesiae jurisdictioni supponi, partem de bonis decedentium, secundum terrae consuetudinem, ecclesiis illis restituendam esse censentes, a quibus viventes ecclesiastica perceperunt sacramenta. Judicarunt insuper vineam, quam quondam Dominicus Rozocida in praestimonio ab ecclesia Colimbriensi tenuerat, et contulerat monasterio Sanctae Crucis, ad jus Colimbriensis ecclesiae revocari, ipsamque Colimbriensem ecclesiam ad jus processionis restitui, ad quam, sicut fuerat testibus comprobatum, singulis diebus Dominicis ire consueverant canonici Sanctae Crucis; similiter decernentes, ut pro domibus Portae novae, in quibus olim parochiale jus Ecclesia Colimbriensis habebat, monasterium Sanctae Crucis tantumdem juris loco alio competenti, quantum in praedictis domibus ecclesia Colimbriensis amiserat, recompenset. Verum, ecclesiam de Quiajos, quam praedictus M. Colimbriensis episcopus, de canonicorum suorum assensu concesserat monasterio Sanctae Crucis, monasterio ipsi adjudicare curarunt. Partem de Pavea villa, licet nomine Colimbriensis ecclesiae de pecunia M. quondam prioris ipsius, empta fuerit, et postmodum eidem testamento relicta, quia tu tamen, cum ipsam possideret, monasterium occupasti, salvo jure proprietatis Colimbriensis ecclesiae, monasterio restitui decernentes, reliquam vero partem villae ipsius, quam Pelagius F. olim contulerat monasterio S. Crucis, adjudicantes ipsi monasterio pleno jure; praeterea, tres casales in Sancto Joannino, salva quaestione proprietatis ecclesiae Colimbriensis, monasterio restitui censuerunt, ipsum a petitione duodecimae modiorum frumenti, quos petiveras, absolventes. Tandem vero, cum tu et pars altera propter hoc ad sedem apostolicam venissetis, procurator monasterii S. Crucis proposuit sententiam non tenere, quia, cum sufficientes recusationum causas, quas proposuerunt ad judices removendos, et quas voluere probare, non admitterent judices delegati, nec permitterent, ut coram arbitris probarentur, ideoque pars monasterii duxerit ad sedem apostolicam appellandum, constat eos post appellationem legitime interpositam processisse. Quod si alias etiam sententia memorata teneret, quia tamen monasterium fuerat indefensum, sicut ipsi judices per suas litteras protestarunt nec exhibita fuerant coram eis privilegia libertatis, ne delictum personae in damnum ecclesiae redundaret, debebat ad exhibitionem privilegiorum suorum admitti; quod sibi concedi de solita benignitate sedis apostolicae postulavit. Nos igitur, attendentes quod eadem privilegia, non solummodo pro libertate monasterii faciebant, sed exprimebant jus nostrum, et Ecclesiae Romanae justitiam tuebantur; ne in nos monasterii laesio redundaret, ad privilegia exhibenda, partem ejus de gratia duximus admittendam. Ut autem plenius de processu judicum possemus intelligere veritatem, gesta omnia, sicut acta fuerant coram eis, utrinque nobis jussimus exhiberi. Proposuit igitur monasterii procurator, quod praedictus M. Colimbriensis episcopus, monasterio Sanctae Crucis cum parochiis, parochianis et confratribus suis, ab omni episcopali jure et exactione plenam concesserat libertatem, et concessionem suam in scriptis redegerat, et Colimbriensium canonicorum, quoniam in hoc assensum praestiterant, subscriptionibus roborarat. Quod si hujusmodi concessio per se forsan fuisset invalida, per confirmationem tamen felicis recordationis A. papae, praedecessoris nostri, qui eam per privilegium suum usque adeo ex certa scientia confirmarat, ut non solum tenorem ejus expresserit, sed usus fuerit verbis ejus, robur sortita fuerat perpetuae firmitatis, cum Coelestinus eum super hoc postmodum fuerit imitatus, et concessionem illam, sicut ille confirmaverat, confirmavit. Verum, ad hoc fuit ex tua parte responsum, quod praedicta concessio non tenebat, tum quia dictus episcopus non potuerat ecclesiam suam tam enormiter cum effectu gravare, tum quia canonicorum assensus per fraudes ejus, qui, ut eos ad consensum suum facilius traheret, asserebat monasterium semper liberum exstitisse, subreptus fuerat, et per potentiam tam ejus quam regis extortus, cum portarius regis proscriptionem rerum, et episcopi praeco exsilium canonicis minaretur. Insuper, non plene poterat de concessionis illius tenore constare, nec erat illi scripto credendum quod pars monasterii praesentabat, cum, juxta quod deposuerant quidam testes, pagina concessionis illius quam Michael fecerat, in aliquot lineis fuisset abrasa, et singuli canonicorum qui subscripserant, manu propria subscripsissent; in scripto autem quod fuerat nobis exhibitum, nulla rasura penitus appareret, et universae subscriptiones eadem essent manu conscriptae. Nec nocebat quod praedictus Alexander, praedecessor noster, concessionem hujusmodi confirmarat, et usus fuerat verbis ejus, quoniam, etsi verborum conscius fuerit, erat tamen factorum ignarus, utpote qui non noverat extortum fuisse canonicorum assensum, et concessionis ejusdem paginam variatam. Caeterum, pars altera replicavit, quod, si nec concessio hujusmodi nec confirmatio tenuisset, poterat tamen per privilegia de vera et veteri monasterii libertate constare, cum bonae memoriae Innocentius papa, praedecessor noster, illud in B. Petri tutelam protectionemque susceperit, et, cum illud exprimit censuale, subjungat: ad indicium autem perceptae hujus a Romana Ecclesia libertatis, duos bizantios annis singulis nobis nostrisque successoribus persolvat. Hoc autem felicis recordationis Lucius, Eugenius et Adrianus suis privilegiis expresserunt, licet Lucii et Eugenii nobis non fuerint authentica praesentata. Contra hoc autem, tu, frater episcope, proponebas, quod dicti praedecessores nostri nullam penitus praedicto monasterio concesserant libertatem, sed illud tantum sub protectione receperant, de libertate non habita mentione, nisi ubi dicitur: ad indicium autem perceptae hujus a sede apostolica libertatis; quod ecclesiae tuae nocere non poterat, si subtiliter pensaretur. Cum enim hoc pronomen hujus, ibi ad oculum nihil demonstret, sed ad intellectum potius demonstrationem facere dignoscatur, ne peregrinus sit penitus intellectus, si a superioribus non formetur, videtur pronomen ipsum demonstrationem quasi facere relativam, ac protectionem et confirmationem, de quibus in parte superiori fit mentio, nominet libertatem, quamvis libertas quaedam cum confirmatione pariter conferatur, ut videlicet, juxta praedicti Alexandri sententiam, praeter auctoritatem apostolicae sedis super illis non possit aliquis conveniri, quae ipsi fuerint per sedem apostolicam confirmata, sicque quod in privilegio legitur, intelligi possit de hujusmodi libertate. Quod autem is debebat esse sensus, ex privilegiis ipsis patet, cum et Innocentius dioecesani episcopi reverentiam exprimat esse salvam, et Lucius et Eugenius post protectionem indultam, et confirmationem quarumdam ecclesiarum expressam, jus suum episcopo dioecesano conservent. Porro, pars altera proposuit ex adverso, quod si praedictus Innocentius protectionem nominare voluisset peregrino vocabulo libertatem, ubi libertatis posuit, protectionis ponere potuisset. Nec nocet quod de pronomine demonstrativo proponitur, cum antiquitus illas duntaxat ecclesias in specialem protectionem, propriamque tutelam apostolica sedes reciperet, quas speciales, et proprias reputabat. Unde, cum tam per primum capitulum, ubi monasterium in B. Petri tutela protectioneque suscipitur, quam per quaedam alia quae sequuntur, libertas monasterio ipsi noscatur indulta, libertatem ipsam, intellectam melius quam expressam, ad intellectum pronomen demonstrativum ostendit. Absit enim ut apostolica sedes voluisse monasterium circumvenire credatur, ut censum ab eo sub nomine libertatis reciperet, et libertatem ei vel nullam, vel semiplenam, ut est ex adverso propositum, indulgeret. Nec obest, sed prodest potius, quod saepedictus Innocentius dioecesani episcopi reverentiam voluit esse salvam, cum ex eo quod expresse ipsi reverentiam reservavit, intelligatur caetera denegasse. In hoc autem reverentiam ei voluit exhiberi, ut sicut successores illius Romani pontifices, quod obscure dictum fuerat, interpretari volentes, in suis privilegiis expresserunt, chrisma, oleum sanctum, consecrationes altarium, et quaedam alia in privilegiis eisdem expressa, canonici Sanctae Crucis ab episcopo dioecesano suscipiant, si catholicus fuerit, et gratiam atque communionem apostolicae sedis habuerit, et ea gratis, et absque ulla pravitate voluerit exhibere. Nec nocet similiter, si Lucius et Eugenius, connumeratis quibusdam ecclesiis, jus dioecesani episcopi dixerint esse salvum, cum hoc non intellexerint de capite, sed de membris, sicut et Adrianus dioecesanis episcopis canonicam justitiam reservavit, quod intelligi de capite non valeret, cum constet nullam ecclesiarum plures episcopos dioecesanos habere. Alexander autem, et successores ipsius, ut penitus super hoc dubitationis scrupulum amoverent, non fecerunt, nisi de auctoritate sedis apostolicae, mentionem. Caeterum, si nec tot, et tanta sufficerent, sola praescriptio Sanctae Crucis ecclesiam tuebatur. Nos igitur, iis et aliis auditis, et intellectis quae fuerunt hinc inde proposita, [distinguentes inter libertatem per praedictum episcopum ecclesiae ipsi concessam, et libertatem quam ei longe ante tempus ipsius episcopi apostolica sedes indulsit, sicut patet ex privilegiis antedictis, quia nobis constitit evidenter extortum fuisse in episcopi concessione canonicorum assensum, et concessionis paginam in aliquod lineis habuisse rasuram, et subscriptiones singulas fuisse singulis subscribentium manibus adnotatas; scriptum autem, quod nobis exhibitum fuerat, nec rasuram praetendere, nec variis manibus et subscriptionibus variatum, sed a primo ad ultimum eadem potius manu conscriptum, libertatem ab episcopo ipso concessam, irritam decernimus et inanem, super hoc delegatorum judicum sententiam confirmantes. Quia vero evidenter cognovimus ex privilegiis antedictis, praedecessores nostros ecclesiae Sanctae Crucis libertatis privilegium indulsisse, ac quod ea in possessione tandiu fuerat libertatis, quod aliis etiam cessantibus praescripsisset, libertatem et a praedecessoribus nostris indultam auctoritate apostolica confirmamus, tibi super hoc silentium imponentes. In hoc autem in nullo sententiae delegatorum judicum derogamus, cum ipsi de hac non cognoverint libertate.] [Cum autem libertatem a praedecessoribus nostris indultam monasterio confirmemus, ad jus possessionis, quod est contrarium libertati, monasterium decrevimus non teneri, non derogantes judicibus delegatis, quibus libertatis privilegia non fuerant praesentata.] [In caeteris autem, latam a praedictis judicibus sententiam, tam pro Colimbriensi ecclesia, quam monasterio Sanctae Crucis, auctoritate apostolica confirmamus,] [Illo vos credimus scientiae dono vigere] [Sane, per vestras nobis litteras intimastis, quod, cum causam, quae vertitur inter Henr. et Bandum, filios Guidonis de Cosa, et G. filiam Taberti, et haeredes ipsius, super quibusdam vineis, praefatis personis pro viginti quatuor libris pignori obligatis, vobis duxerimus committendam] [pro parte praedictae G. et haeredum suorum, fuit propositum coram vobis, terras quas idem H. et B. repetebant, ab eis non esse pignori obligatas, sed pure venditas, sicut in instrumento confecto exinde plenius continetur, praefatus vero Henr. pro se ac fratre suo firmiter asserebat, terras non esse pure venditas, sed pignori obligatas, cum venditioni praedictae talis fuerit adjecta conditio, ut, si a tempore contractus usque ad duos proximos annos, praefato T. emptio displiceret, G. pater Henr. abinde usque ad annum unum viginti sex libras, perceptis fructibus computatis in ipsis, dare deberet, sicut in eodem instrumento asserebat firmiter contineri. Verum quia, sicut in eisdem litteris denotastis, ambigitis utrum pura sit et absoluta venditio; an praefatus contractus pignus debeat judicari, per nostras postulastis litteras edoceri. Nos autem, consultationi vestrae taliter respondemus, quod, qualiscunque fuerit intentio contrahentium, ex forma contractus venditio non apparet conditionalis, sed pura, quamvis possit per conditionem resolvi. Ex duobus tamen quae in pacto fuerunt expressa, videlicet quod fructus percepti deberent in solvenda pecunia numerari, et quod ultra summam receptam quadraginta solidi debent persolvi, contra ipsum emptorem praesumitur vehementer, praesertim, si usuras consueverit exercere] [quamvis multi priores continue unus post alium in ipsa ecclesia per multa et longa tempora fuerint non professi, quia tamen praefatus presbyter Bonus non est professus observantiam regularem, dubitastis, et merito, nobis inconsultis procedere contra privilegium sedis apostolicae concessum ecclesiae memoratae. Quia vero debemus attendere non solummodo quid sit factum sed quid sit potius faciendum, consultationi vestrae taliter respondemus, quod, cum secundum legem divinam non sit in bove arandum et asino, nec quisquam debeat vestem induere de lana linoque contextam, electionem praedictam, sublato cujuslibet appellationis obstaculo, irritetis, et compellatis praefatum presbyterum aliosque clericos non professos, ut vel B. Augustini regulam in eadem ecclesia constitutam profiteantur et servent aut ipsam ecclesiam omnino dimittant] [Caeterum, licet in homicidas hujusmodi et fautores eorum, per priores litteras quos super hoc vobis meminimus destinasse, spiritualiter duximus procedendum, ut tamen temporaliter etiam puniantur, et, sicut eorum excessus est notorius, sic memorialis sit in generatione et generationem sceleris perpetrati vindicta, praesentium auctoritate statuimus, ut tam homicidae ipsi quam haeredes eorum, universis feudis et beneficiis Herbipolensis ecclesiae, quam specialiter offenderunt, ecclesiarum etiam caeterarum, cum in ea laeserint ecclesiam generalem, careant in perpetuum, nec illa ullo unquam tempore assequantur, nisi forsan aliquando de sedis apostolicae indulgentia secutura posteritas misericordiam mereatur. Adjicimus etiam, ut, si beneficia vel feuda quaelibet ecclesiarum ubi fuerint obtinuerint, universa dioecesis, in qua id attentare praesumpserint, subjaceat interdicto, ita, quod nullum in ea divinum officium vel sacramentum ecclesiasticum, praeter baptisma parvulorum et poenitentias morientium, celebretur, celebretur, sed nec mortuorum corpora tradantur sepulturae, donec vel illi a sua praesumptione desistant, vel habitatores ejusdem dioeceseos eorum conatibus se opponant. Volumus etiam, ut, cum in Herbipolensi ecclesia episcopus de novo fuerit institutus, non prius ei fidelitatem laici faciant, aut obedientiam clerici repromittant, quam id se juraverit servaturum. Praeterea, cum nomen castri Ravennesbure, quod in fundo Herbipolensis ecclesiae, sicut dicitur, est fundatum, ipsum episcopum occidentes in signum bellicum, quasi concrepantes classicis, exclamarint, se per hoc ad intersectionem ejus, tanquam ad gloriosi triumphum certaminis, animantes, sententiam quam nobiles ipsius dioecesos super ipsius castri et aliarum munitionum, domorum et possessionum suarum demolitione tulerunt, ratam et gratam habentes, districte praecipimus exsecutioni mandari, et ad id nobiles ipsius dioeceseos et ministeriales ecclesiae ac vicinos omnes per interdictum terrae compelli, quod sub praedicta districtione servetur. Caeterum, cum quidam, statim post occisionem episcopi memorati, cum armis in auxilium concurrerint occisorum, ut eos contra ministeriales ecclesiae ac nobiles terrae foverent, illos praecipimus excommunicationis sententiae subjacere, ac singulis diebus Dominicis et festivis, pulsatis campanis, et candelis accensis, excommunicatos publice nuntiari, donec satisfacturi apostolico se conspectui praesentarint. Eos autem, de quibus vehementer praesumitur quod in necem ejus consilium praestiterint, vel assensum, quos frater, et consanguinei occisi propriis nominibus duxerint exprimendos, per excommunicationis et interdicti sententiam ad purgationem compelli volumus exhibendam, in qua si forte defecerint, excommunicatos eos sicut alios supradictos praecipimus nuntiari, et ubicunque praesentes exstiterint, eis praesentibus divina celebrari vetamus. Ad haec, cum nec tutum, nec honestum existat, ut . . . filius Henr. de Ravennesbure, fratris Bosonis, cujus pater et patruus fuerunt in necem ejusdem episcopi machinati, consiliis ecclesiae Herbipolensis intersit, venerabili fratri nostro, G . . . . . Praenestino episcopo, apostolicae sedis legato, dedimus in mandatis, ut ei auctoritate nostra suffultus per commutationem idoneam in alia ecclesia, quae sit ab Herbipolensi remota, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, non differat providere, praebendam illius aliis collaturus. Monemus igitur fraternitatem vestram, et exhortamur attentius, et per apostolica vobis scripta districte praecipientes mandamus, quatenus tenorem litterarum nostrarum frequenter, et solemniter publicantes, faciatis ea quae praediximus adimpleri. Contradictores per excommunicationis et interdicti sententias, sublata appellatione, compellentes. Nullistitteris obstantibus, si quae apparuerint harum mentione non habita. Datum Ferentini, V Non. Julii. Dolet, et doluit Ecclesia generalis, et nos cum ea, et pro ea doluimus, et dolemus, quod, dici super excrescente malitia, filii matrem eviscerant, et paternum sanguinem sitiunt genimina viperarum. Ecce etenim, reverentia divina postposita, et non solum clericali honestate neglecta, sed pontificali etiam auctoritate contempta, spretis legibus, et canonibus vacuatis, filii in patrem armantur, et in pastorem proprium oves, vel lupi potius sub ovina pelle latentes, insidias moliuntur, tendentes laqueos quibus capiant innocentes, sicut in occisione bonae memoriae C. Herbipolensis episcopi, imperialis aulae cancellarii, novimus accidisse. [Attendentes siquidem quidam iniquitatis filii, quod idem episcopus contrarius esset eorum operibus, nec anima ejus in eorum veniret assensum, qualiter eum perderent cogitarunt] [Quia enim bonum certamen certavit, cursum consummavit, fidem servavit, de caetero reposita est ei corona justitiae quam reddet illi Dominus justus judex. Nam, si quid humanae fecis ex humana infirmitate vel diabolica suggestione contraxit, hoc in eo sanguinis lavacrum abluit, et supplicium, quod pro tuenda ecclesiae suae libertate sustinuit, expiavit.] [ut omnem occasionem nobis Dominus tolleret, nec ad excusandas excusationes in peccato negligentiae locum aliquem reservaret, quidquid servus pati potuisset pro Domino, pene passus est Dominus ante pro servo. Quis ergo terrena omnia non relinquat pro eo quem descendisse novit a coelestibus ad terrena? Quis animam suam non ponat pro illo, qui pro eo spiritum emisit in cruce? Si quidem, ut retribuamus ei aliquid pro omnibus quae tribuit ipse nobis, nec tribulatio, nec angustia, nec mors, nec gladius nos debet aliquatenus retardare, quominus si necessitas exigat, et deposcat utilitas, gustemus pro eo calicem passionis.] [Nunquid ergo tuo te factori negabis, ut recuses onus Ecclesiae Hierosolymitanae subire, quam ipse suo sanguine consecravit? Si te sibi dignatus est quodammodo eligere successorem, nunquid non adibis haereditatem ipsius, nec suscitabis semen fratri defuncto, qui per te disposuit forsitan in terram peregrinationis, et praedicationis suae semen evangelicum propagare?] [Absit, ut pro eo necessitates effugias, qui pro te, ut alia taceamus, se in famis et sitis necessitatem induxit, juxta quod legitur in Propheta: Dederunt in escam meam fel, et in siti mea potaverunt me aceto ] [Cum olim ad nostram audientiam pervenisset quod canonici Anglonenses dilectum filium. . . cantorem Tricaricensem, sibi elegerant in pastorem] [Licet autem tibi de forma electionis canonicae ac idoneitate personae in aliis constitisset, movit te tamen, et ad nos consulendos induxit, quod cum pater ejusdem cantoris Graecus fuerit, et juxta ritum Graecorum uxorem duxerit in minoribus ordinibus constitutus, cantorem ipsum ex uxore legitima in sacerdotio suscepisset. Nos igitur, attendentes quod Orientalis Ecclesia votum continentiae non admisit, quin Orientales in minoribus ordinibus contrahant et in superioribus utantur matrimonio jam contracto; fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus, nisi pro eo quod inter latinos Graeci hujusmodi conversantur regionis consuetudo repugnet, si aliud non obsistit, ad confirmationem et consecrationem ejusdem cantoris sine dubitatione procedas. Datum Ferentini, Non. Septembris. [Tractato negotio illorum quondam Patarinorum in Bosna, sicut jampridem scripsi sanctitati vestrae, fui in Ungaria aliquantis diebus ex voluntate regia. Interim autem nuntii illius magni viri Calojoannis venerunt ad regem, cum quibus Deo duce spero me ire ad ipsum, et Christianissimus rex fecit eos super Evangelia jurare in ecclesia coram altari, quod me securum usque ad praesentiam ejus deducerent.] [Noveritis praeterea, quod in regno Bani Culini de Bosna, non est nisi unus episcopatus, et episcopus modo mortuus est. Si posset fieri quod aliquis latinus ibi poneretur, et aliqui etiam ibi tres vel quatuor crearentur novi, non modicum exinde utilitati accresceret ecclesiasticae, quia regnum est ipsius ad minus diaetarum decem et plus. Ad hoc, sciat sanctitas vestra, quod nobilis mulier, Sibilia, uxor quondam potestatis Constantinopolitani, in ultima voluntate de dote sua legatum reliquit Romanae Ecclesiae,] [In nomine Dei aeterni, Creatoris omnium, et humani generis Redemptoris, anno ab ipsius Incarnatione 1203, domini vero Innocentii papae III anno sexto. Nos, priores illorum hominum, qui hactenus singulariter Christiani nominis praerogativa vocati sumus in territorio Bosnae, omnium vice constituti, pro omnibus qui supra de nostra societate fraternitatis, in praesentia domini J . . . . de Casem. Capellani summi pontificis et Romanae Ecclesiae, in Bosna propter hoc delegati, praesente patrono, Bano Culino, domino Bosnae, promittimus coram Deo et sanctis ejus stare ordinationi et mandatis sanctae Romanae Ecclesiae, tam de vita et conversatione nostra, quam ipsius obsecundare obedientiae et vivere institutis, obligantes nos pro omnibus qui sunt de nostra societate, et loca nostra cum possessionibus et rebus omnibus, si aliquo tempore deinceps sectati fuerimus haereticam pravitatem. In primis, abrenuntiamus schismati, quo ducimur infamati, et Romanam Ecclesiam, matrem nostram, caput totius ecclesiasticae unitatis recognoscimus;] [dilectum filium, dominicum, archipresbyterum Brundusinum, ad ejusdem nobilis duximus praesentiam destinandum.] [plena ei facultate concessa, ut in tota terra ipsius quoad spiritualia corrigeret, quae corrigenda cognosceret, et statueret, quae forent secundum Dominum statuenda. Per ipsum quoque uni archiepiscoporum terrae ipsius pallium, insigne videlicet plenitudinis pontificalis officii, duximus destinandum; mandantes eidem, ut, si qui forsan in terra illa promovendi ad ordines essent, vel in episcopum consecrandi, per vicinos catholicos duntaxat episcopos in ordinandorum ordinatione, et consecratione consecrandorum procedere non tardaret. Eidem etiam dedimus in mandatis, ut de corona progenitoribus nobilis saepedicti ab Ecclesia Romana concessa, inquireret diligentius veritatem, et tractaret de omnibus cum eodem, quae cognosceret pertractanda, ut per ipsum tandem, et nuntios ejusdem nobilis de omnibus redditi certiores, consultius et maturius super hoc procedere valeamus. Nuper autem idem legatus noster nuntiis ejusdem nobilis obviavit ad charissimum in Christo filium nostrum, H . . . . . illustrem regem Ungariae, destinatis, cum quibus ad eorum dominum sine mora se asseruit profecturum. Licet igitur praedictos Const. presbyterum, et Sergium comestabilem ad praesentiam nostram duxeris destinandos, quia tamen tibi specialiter memoratus nobilis veniendi ad nos laborem imposuit, et onus suae legationis injunxit, monemus fraternitatem tuam, et exhortamur attentius, et per apostolica scripta mandamus, quatenus, si unquam fieri potest, familiae ac equitaturarum multitudine si oporteat derelicta, nostro te conspectui repraesentes. Credimus etenim, quod usque adeo per te certificabimur super his de quibus volumus effici certiores, quod non oportebit nos forsitan praedicti legati reditum exspectare, imo nostrum tecum poterimus destinare legatum, per quem desiderio et petitioni domini Bulgarorum plenius satisfiet. Studeas igitur in Apuliam navigare, quoniam exinde ad praesentiam nostram te faciemus secure conduci, et vel aliunde per mare, vel terram, ad partes tuas sub securo conductu remitti, ut te non oporteat de reditu dubitare. Datum Ferentini, IV Id. Septembris. In eumdem fere modum, usque in finem. Cum ergo archiepiscopus ipse ad nos accesserit, ut speramus, petitionibus tuis et ejus, quantum cum Deo et honestate nostra poterimus, annuemus, utpote qui proponimus, tam te quam populum tuae jurisdictioni commissum, et in fide confirmare catholica, et in devotione sedis apostolicae radicare, ac honorare personam tuam sicut Ecclesiae filium specialem. Ad haec, nobilitatem tuam monemus et exhortamur attentius, quatenus cum dilecto filio, nobili viro, Wlco, pacis studeas foedera reformare, ne, occasione discordiae, terra tua vel ejus, incurrat irreparabile detrimentum. Datum, ut supra. Gratum gerimus et acceptum, quod, sicut venera bilis frater noster, B. Turritanus archiepiscopus, per suas nobis litteras intimavit, ad removendum scandalum quod in Sardinia motum fuerat, et concordiam reformandam, cognatum tuum a terra Gallurae provide removisti. Ne igitur fiat novissimus error pejor priore, ac occasione judicatus Gallurensis Sardinia denuo perturbetur, nobilitatem tuam monemus et exhortamur attentius, et per apostolica tibi scripta mandamus, quatenus non permittas nobilem mulierem . . . . filiam quondam judicis Gallurensis, nubere personae suspectae, praesertim Isidoro, fratri nobilis viri . . . . judicis Turritani, qui eam, sicut dicitur, proxima linea consanguinitatis attingit; sed, sicut per alias litteras tibi et aliis judicibus de Sardinia dedimus in mandatis, super hoc statutis et monitis ejusdem archiepiscopi humiliter acquiescas, ita, quod in hoc tuae devotionis intelligamus affectum, et ad honorem tuum propterea specialius intendere teneamur. Datum Ferentini, XVII Kal. Octobris. Cum, juxta testimonium veritatis, nil prosit homini, si mundum lucratus fuerit universum, et incurrerit animae detrimentum, non debes propter commodum temporale sempiterna bona negligere, ac fratris honorem timori Domini anteferre, cum, nisi fratrem et cuncta quae habes Christo postponas, eo dignus, sicut ipse asserit, non existas. Monemus igitur nobilitatem tuam et exhortamur attentius, et per apostolica tibi scripta mandamus, quatenus, cum dilecta in Christo filia, nobilis mulier . . . . . filia quondam judicis Gallurensis, nobilem virum, Isidorum, fratrem tuum, proxima linea consanguinitatis attingat, non permittas ut ei, cum matrimonialiter nequeat, incestuose jungatur, et, cum non possit legitime, illicite desponsetur; sed super ea potius tradenda nuptui, venerabilis fratris nostri, B . . . Turritani archiepiscopi, statutis et monitis acquiescas, et, sicut de tua devotione confidimus, operam efficacem impendas, ut juxta ejus arbitrium viro legitimo conjungatur. Taliter autem mandatum apostolicum exsequaris, quod in hoc tuae devotionis intelligamus affectum, et ad honorem tuum specialius intendere teneamur. Datum, ut supra. [Ea te credimus discretione vigere, ut intelligas per te ipsum quod onus non remittitur sed augetur, cum cuiquam improvide solvitur, quod alii ex debito est praestandum. Sane, venerabilis frater noster , archiepiscopus Turritanus, per suas nobis litteras intimavit, quod, cum a te nostro nomine juramentum fidelitatis, sicut a nobis in mandatis acceperat, exegisset, illud exhibere in ejus manibus distulisti, asserens quod venerabili fratri nostro . . . . . . Pisano archiepiscopo, salvo apostolicae sedis honore, hujusmodi praestiteras juramentum. Cum igitur nobis et Ecclesiae Romanae fidelitatem facere tenearis, sicut tua etiam prudentia recognoscit, si praestitum juramentum, ei quod a te nobis tanquam debitum est praestandum, contrarium reputes, illud illicitum judicabis; et, illicito non obstante, quod licite, imo ex debito petitur exhibebis; vel, si praestitum praestando contrarium non existit, illud sine difficultate praestabis.] [Tanto igitur ibi districtius punieris, quanto, velut nunc omnia impune praesumeres, majoris perditionis exemplum transmittis ad posteros, et famosissimum regnum Francorum infamas, dum ecclesiasticam persequeris libertatem, quam inclytae recordationis reges Francorum non solum amplecti consueverant, sed etiam defensare, ibi tantum cogis episcopum exsulare, ubi episcopi exsulantes solebant hactenus tutum refugium et honorabile receptaculum invenire. Ut quid miser pallias culpam tuam, et in charissimum in Christo filium nostrum, Philippum, regem Francorum illustrem, refundis temere crimen tuum? Nam, sicut in litteris tuis perspeximus contineri, eumdem episcopum regiae serenitatis nominas detractorem, et tanquam in ultionem injuriae regiae contra eum innuis te commotum, cum ex eo potius motus fueris contra ipsum, quod iniquitatibus tuis et excessibus parcere noluit. Sed, quoniam Ecclesiam S. Adriani everteras funditus et quemdam vassalum ipsius in ejus odium et praejudicium ecclesiasticae libertatis exoculare praesumpseras, et tam in bonis ecclesiasticis quam aliis depraedationes exercueras et rapinas, excommunicationis in te sententiam protulit, et tam tibi quam hominibus tuis prohibuit ecclesiaticam sepulturam.] [Meruerat enim perpetuae laudis titulos regnum ipsum; ex eo quod ecclesias et viros ecclesiasticos in suis immunitatibus conservabat, defendebat ecclesiasticam libertatem, et non solum non saeviebat in suos, sed alienos etiam undique concurrentes, qui propter justitiam sustinebant exsilium, recipiebat hilariter et honorifice pertractabat, suis copiis eorum inopiam sublevando. Hoc autem apostolica sedes non solum in membris suis, sed in se ipsa etiam est experta, cum in suae separationis tempore et necessitatis articulo refugium ad regnum Francorum habuit, ibique devote suscepta et honorifice pertractata, non parum a suis angustiis respiravit, imo etiam vires resumpsit, per quos, faciente tamen Domino et justitiam in judicium convertente, in statum felicitatis antiquae, quae cecidisse visa fuerit, fortior resurrexit.] [nisi forsan, non causam ut causam assumens, rancorem conceperit contra ipsum, quia dilectum filium, J. de Pertico, consobrinum tuum, quem non excommunicaverat, excommunicatum noluit nuntiare, ne falsitati testimonium perhiberet,] [Verum, in eo quod tibi compatimur, evangelicae consolationis nos lectio consolatur, in qua novimus esse scriptum: Beati qui persecutionem propter justitiam patiuntur. Si enim verbum veritatis est verum, imo quia verbum veritatis est verum, cum persecutionem propter justitiam patiaris, beatitudo persecutionem hujusmodi limitabit. Gaudeas igitur, ut et nos tecum pariter gaudeamus, quod dignus inventus es contumeliam pati pro nomine Jesu Christi, cujus ministerium sic geris in terris, ut ad ejus consortium, cui laudabiliter in ministerio ipso ministras, assumi merearis in coelis, ipso in Evangelio protestante: Volo, pater, ut ubi ego sum, illic sit et minister meus. Gloriare cum Apostolo in cruce Domini nostri Jesu Christi, gaudens, si, quae desunt passionum Christi, in tuo corpore suppleantur, quoniam si compateris, conregnabis. Sciens ergo quod unusquisque mercedem secundum suum laborem accipiet, nec sunt condignae passiones hujus temporis ad futuram gloriam, quae revelabitur in nobis, gaude quoniam felici commercio terrena in coelestia commutabis, et pro temporalibus recipies sempiterna. Caeterum, super insania comitis persequentis tristamur quodammodo inconsolabiliter, et ex intimo corde dolemus, quod datus in reprobum sensum Pharaonem in contumacia sequitur, et in Ecclesiae persecutione Neronem. Cum enim elatus in superbiam contra stimulum non timeat calcitrare, veremur ne, cum in profundum venerit vitiorum contemnat, nec adjiciat, ut resurgat, sed tempestas demergat eumdem, et os suum puteus urgeat super eum. Monemus igitur fraternitatem tuam, et exhortamur attente, et per apostolica tibi scripta mandamus, quatenus non deficias, sed proficias potius, nec moveatis a constantia tuae mentis, sed in ea potius perseveres, non timens quid faciat tibi homo, cum Deum habeas adjutorem. Stes sicut stetisti hactenus pro Ecclesiae libertate, et pro ea murum te defensionis opponas, nec cedas ascendentibus ex adverso, sed viriliter procedas in eos, animam tuam si necesse fuerit pro ovibus positurus.] [Veniens ad apostolicam sedem Corradus, laicus, lator praesentium, humili nobis confessione monstravit, quod, cum olim, tempore infantiae suae, de consilio amicorum, quamdam puellam ducturum se juraverit in uxorem, quam cito ad legitimam perveniret aetatem, pater puellae, confoederatione hujusmodi fidejussorum obligatione hinc inde firmata, eum in propria domo recepit, ipsum nutriens insimul cum puella. Demum vero, ex conversatione diutina totius domus familiaritatem adeptus, sorori puellae, cui se juraverat fore maritum, instinctu generis seductoris humani carnaliter se conjunxit, Adveniente autem aetate, qua quod juraverat poterat adimplere, amici sui, ejus excessus ignari, pro adimplendo matrimonio institerunt; qui, conscius eorum quae fecerat, quibusdam ex ipsis quod cum sorore puellae commiserat enarravit. Sed, illis nequaquam credentibus verbis ejus, et graviter increpantibus eum, [ ipse, illorum devictus consilio ] [denuntietis eidem, quod in ipsum et terram suam amplius forsan quam existimet, secundum officii nostri debitum, manum nostram curabimus aggravare, cum id ulterius non debeamus in patientia sustinere.] [Utinam considerasses salubrius et diligentius attendisses, quod apostolica sedes, nec tibi, nec progenitoribus tuis aut regno Francorum damnosam hactenus, sed utilem potius se studuit exhibere! Utinam in die bonorum malorum immemor non fuisses, et cum bellorum dubius sit eventus, inconstantiam prosperitatis humanae, non tantum ex statu praesenti, sed ex eo etiam qui variis modis et ex causis diversis praesertim potest succedere, mensus esses, et cavisses sollicite ne responsio tua contra te vel posteros tuos posset in posterum allegari! Nec hoc dicimus, tanquam nobis potestatem velimus indebitam usurpare, vel quidquam injungere quod ad officii nostri non pertineat potestatem. Quid enim monuimus, quid suggessimus? Num quid inhonestum, num quid injustum? Certe, si bene recolimus, ut faceretis pacem vel treugas, salva justitia utriusque. Licet autem causam tecum intrare nolimus, et super hoc in judicio litigare, ne tamen responsio regia ex nostra sortiatur taciturnitate valorem, ei breviter cogimur respondere; nihil contra eam tamquam proprium confingentes, sed inducentes potius ex armario S. Spiritus validas rationes. Quod enim evangelizare pacem ex injuncto nobis officio teneamur, Psalmista nos docet: Inquire, inquiens, pacem et persequere eam , id est donec inveneris, insequaris; et angeli qui Dominicae Nativitatis primitias pastoribus intimarunt, per novae laudis canticum expresserunt, in ortu ejus, cujus vices in terris licet immeriti gerimus, pacem bonae voluntatis hominibus nuntiantes. Ipse quoque Dominus Jesus Christus, quod nascens per ministerium fecerat angelorum, gustaturus calicem passionis, exsecutus est expressius per se ipsum; cum discipulis suis inquit: Pacem meam do vobis, pacem relinquo vobis ; et resurgens, hac voce primum ad apostolos fuit usus: Pax vobis ; et iterum dico, pax vobis. Idem quoque, cum discipulos de forma praedicationis instrueret, pacem eos evangelizare praemonuit, dicens eis: In quamcunque domum ingressi fueritis, primum dicite: Pax huic domui; et, si ibi fuerit filius pacis, requiescet super eum pax vestra .-- Quicunque autem non receperint vos nec audierint sermones vestros, exeuntes foras excutite pulverem de pedibus vestris, in testimonium illius : exire praecipit foras, ut eis ecclesiastica communio denegetur, pulverem illum excutiendum denuntians contra eos qui non recipiunt verba pacis, qui, Moyse cinerem de camino spargente, fuit ad plagam vulneris super omnem terram Aegypti. Quam gravis autem districtionis sententia in ultimo sint examine feriendi qui non recipiunt sermones eorum, per se ipsa Veritas consequenter ostendit, non simpliciter, sed cum quadam affirmatione proponens: Amen dico vobis, tolerabilius erit terrae Sodomorum et Gomorrhaeorum in die judicii, quam illi civitati : in civitate cives intelligens, a quibus non excipit ipsos reges. Praeterea, nullus dubitat sanae mentis, quin nostrum sit de iis quae ad salutem vel damnationem animae pertinent judicare. Nunquid autem non meritorium est damnationis perpetuae, ac demeritorium salutis aeternae fovere discordiam, fidei domesticos impugnare, domos religiosas destruere, bona religiosorum virorum necessitatibus et utilitatibus deputata, exponere voluptati praedonum, virgines Deo dicatas opprimere, cogere illos qui, posteriorum obliti, ad anteriora se jugiter extendebant, abire retrorsum, et denuo se saecularibus negotiis immiscere, qui Domino coeperant militare, affligere pauperes, depauperare potentes, sanguinem humanum effundere, ac ecclesias profanare?] [Audias denique, fili charissime, verbum, non nostrum, sed Verbi potius quod erat in principio apud Deum, et quod tandem caro factum est et habitavit in nobis, in Evangelio protestantis: Si peccaverit in te frater tuus, vade, corripe eum inter te et ipsum solum; si te audierit, lucratus eris fratrem tuum; si te non audierit, adhibe tecum duos vel tres testes, ut in ore duorum vel trium testium stet omne verbum; quod si eos non audierit, dic Ecclesiae; quod, si Ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus . Ecce, conqueritur rex Angliae, frater tuus; frater, inquam, non cognatione carnis, sed fidei unione, quod pecces in eum, et in gravamen ipsius extendas et extenderis manus tuas. Corripuit te inter te aliquando et se solum, cum tam litteris quam viva voce, non semel solummodo sed frequenter commonuit, ut ab ejus desisteres laesione. Adhibuit quoque non solum duos vel tres testes, sed multos magnates induxit, ut inter te ac ipsum ruptae pacis foedera reformarent, et apud te, ut ab ejus cessares offensa, interponerent partes suas. Verum, quia per hoc apud celsitudinem tuam penitus nil profecit, quod in eum peccaveras, Ecclesiae, juxta verbum evangelicum, nuntiavit. Ecclesia vero uti circa te maluit affectione paterna, quam judiciaria potestate. Ideoque serenitatem tuam per praedictum abbatem non potestative corripuit, sed benigne commonuit, ut a fratris cessares injuria, et cum eo, vel in verae pacis foedera, vel congruentes treugarum inducias convenires. Quid igitur restat de caetero, nisi quod, si Ecclesiam non audieris, sicut hactenus non audisti, te sicut ethnicum et publicanum, quod dolentes redicimus, habeat, et post primam et secundam correctionem evitet? Cum, si offendere nos oporteat te vel Deum, velimus ipsum de tua potius offensione placare, quam per divini regis offensam homini complacere. Sed dices forsitan, quod non peccas in eum; sed et ille replicabit in contrarium, quia peccas. Quid ergo in hujusmodi contradictionis articulo faciemus? Nunquid, inquisita plenius et cognita veritate, procedere juxta mandatum Domini omittemus? Nunquid dissimulabimus stragem corporum et perniciem animarum, nec annuntiabimus impietatem suam impiis, et cohibebimus a violentia violentos?] [nosse te volumus, quod rex ipse non se sed te potius culpabilem esse dicit discordiae suscitatae, ac quod non occasionem solummodo sed causam praestiteris dissensionis, affirmet. Nuper enim nobis per suas litteras et nuntios intimavit, quod, cum ecclesiae Beati Martini Turonensis, quae ab eo quidquid habet in temporalibus recognoscit, damna non modica et quamplures injurias intulisses, et homines tui quemdam ipsius hominem occidissent, licet requisitus super hoc saepius ut id faceres emendari, tres vel quatuor terminos petieris et acceperis successive, et rex ipse semper ad datam diem suos nuntios destinasset, nunquam emendationem a te potuit obtinere, imo per dilationes hujusmodi ultra unius anni spatium ejus animum suspendisti. Praeterea, cum hominibus qui spectant ad feudum ejus, castella et terras suas, sine ratione, pro motu voluntatis propriae, abstulisses, ipse, tanquam superior, spoliatorum querela pulsatus, tibi non semel solummodo sed saepe mandavit ut id faceres emendari, quod, licet promiseris te facturum, non fecisti tamen, sed gravatos amplius aggravasti, quod ipse sustinuit ultra annum, satisfactionem expetens et exspectans. Cumque, communicato cum baronibus et hominibus suis consilio, certum tibi terminum statuisset, ut in ejus praesentia compareres, quod jus dictaret sine retractatione facturus, licet esses ligius homo ejus, nec ivisti tamen ad diem statutum, nec misisti aliquem responsalem, sed mandatum ejus penitus contempsisti. Consequenter vero, personaliter te convenit, et super his commonuit viva voce, cum non haberet in votis ut faceret tibi guerram, si talem te circa eum qualem tenebaris ex debito exhiberes. Verum, cum nec sic satisfacere voluisses, licet te de baronum et hominum suorum consilio diffidasset, mota tamen guerra ad te quatuor ex militibus suis misit, volens certificari per eos, si velles ea quae in ipsum commiseras, emendare. Alioquin, notum tibi esse volebat, quod extunc contra te foedus cum hominibus tuis ubicunque posset iniret. Tu autem a facie te quaerentium abscondisti, et captasti absentiam, ita quod te videre nullatenus potuerunt. Homines vero tui occurrentes quaerentibus nuntiarunt, se praescire quid eis a rege ipso fuisset injunctum, et quod non poterant loqui tecum. Adjecit insuper, quod eo tempore cum nullo ex hominibus tuis confoederationem inierat, nec hominia receperat ab eisdem; sed postmodum eonfoederatus est cum quibusdam eorum, et a quibusdam recepisse hominia se fatetur, quod contumaciae tuae asserit imputandum, licet adhuc paratus existat in curia sua, si petieris, tibi justitiae plenitudinem exhibere, sufficienti tamen cautione recepta, quod judicio curiae acquiescas. Monemus igitur serenitatem regiam, et exhortamur in Domino, quatenus ad ea quae pacis sunt devotus intendas, et non solum recipias pacem vel treugas, si tibi forsitan offerantur, sed eas etiam offerre nullatenus erubescas. Caveas autem sollicite, ne cum injuriosum tibi asseras dictum regem, tu ei potius injuriosus existas, et debitam ei reverentiam subtrahas et honorem, quoniam, cognita veritate, sicut in tua tibi assistimus ratione, sic ei non possemus in sua justitia non adesse.] [Ex tenore vestrarum accepimus litterarum, quod cum vobis, et dilecto filio . . . . abbati de Furnejo causam, quae vertitur inter R. filium W. de Eston. militem, et M. mulierem, sororem W. de Arches commiserimus fine debito terminandam] [Ut famae tuae] [Sane tua nos duxit fraternitas consulendos, utrum clerici graviter excedentes, qui tute non possent monasteriis ad agendam poenitentiam deputari, quoniam, cum non poeniteant de commissis, opportunitate fugiendi captata, carcerem claustri fugerent, et prioribus se sceleribus scelestius immiscerent, a te vel aliis praelatis suis arctae possint custodiae mancipari,] [respondemus, quod cum praelati excessus corrigere debeant subditorum, et publicae auctoritatis intersit, ne crimina remaneant impunita, et per impunitatis audaciam fiant, qui nequam fuerant, nequiores, non solum possunt, sed debent etiam superiores clericos illos, postquam fuerint de crimine canonice condemnati, sub arcta custodia detinere, qui, cum sint incorrigibiles, nec in monasteriis valeant custodiri, ad similia vel pejora de facili laberentur. Laici vero citra excommunicationis sententiam capere clericos, et ad judicium trahere poterunt, si oporteat etiam violenter, dum tamen de mandato id faciant praelatorum, quorum illi sunt jurisdictioni subjecti, et quorum est corrigere criminosos; cum hoc non ipsi, sed illi, quorum auctoritate id faciunt, facere videantur; dum tamen non amplius eorum violentia se extendat, quam defensio, vel rebellio potius exegerit clericorum.] [Quod pietatem colendo in mandatis divinis te libenter exerceas, et in lege Domini meditando jugiter consideres vias ejus, epistolarum tuarum verba demonstrant, et testantur fortius quaestiones quibus apostolicam sedem pulsas, ut pulsanti januam veritatis aperiat, et quae obscura videntur suae responsionis verbis illustret. Sane, per tuas nos duxisti litteras consulendos, cur Psalmista tertiae diei nullum psalmum inscripserit, cum ab eo, in laudem operis singulorum, singuli psalmi caeteris sint diebus inscripti.] [Credimus autem, quod, cum tertia dies sit inter caetera commendabilis maxime propter sacrosanctum mysterium Trinitatis, Psalmographus, licet intellexerit super senes, et sicut calamus scribae velociter scribentis lingua ejus, ut tamen mysterium illud ineffabile, imo ineffabilissimum, demonstraret, laudes tertiae diei omnino suppressit, malens super hoc prorsus silere quam tenuiter balbutire. Ad quod utique designandum, et Paulus apostolus, cum usque ad tertium coelum raptus fuisset, audivit arcana verba quae non licuit homini loqui. Tacens vero tantum mysterium, altius quidem extulit et fortius commendavit. Unde praeceptum legitur Danieli: Signa librum et claude mysteria, pertransibunt plurimi et multiplex erit scientia . Clausus enim exstitit liber et signata mysteria, donec Leo de tribu Juda librum aperuit, ejusque signacula solvit. Triplex autem est Trinitas, personarum in Deo, substantiarum in Christo, et specierum in sacramento. In prima, tres sunt personae in una substantia, Pater, Filius, et Spiritus sanctus; quia tres sunt qui testimonium dant in coelo, Pater, Verbum, et Spiritus sanctus, et hi tres unum sunt. In secunda, tres substantiae in una persona, divinitas, corpus et anima; nam, sicut anima rationalis et caro unus est homo, ita Deus et homo unus est Christus. In tertia, tres sunt species in unico sacramento, panis, vinum et aqua; quia nec panis in corpus sine sanguine transit, nec vinum et aqua in sanguinem sine corpore commutantur, cum neutrum sine reliquo esse non possit, sed potius totum in toto, et in toto totum existat. Tertia igitur ineffabilis, secunda ineffabilior, prima ineffabilissima, ut ita loquamur, existit. Sunt autem comparatione hujus ineffabilissimae Trinitatis trinitates caeterae diminutae.] [Quisquis igitur ad notitiam individuae Trinitatis sine praedicatione vel lectione pervenit, hanc ei non humana ratio sed divina inspiratio revelavit, ut ei, qui perhibetur dixisse: « Prima monas secundam monadem genuit; prima et secunda suum in se reflectunt ardorem. » Unde, cum Petrus dixisset: Tu es Christus Filius Dei vivi, audire promeruit: Beatus es, Simon Barjona, quia caro et sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus qui in coelis est . Denique, per septem primitivos dies septem praecipua tempora designantur, patriarcharum videlicet, judicum, regum, apostolorum, martyrum, confessorum et virginum; quorum assignationem ad praesens omittimus, ne potius librum texere quam epistolam scribere videamus. Unde, quia tertio loco tempus regum occurrit, idcirco David, a quo tempus regum incoepit, tertiae diei laudes omnino subticuit, nullum ei psalmum inscribens, ne laus in ejus ore sordesceret, si forte se ipsum in tertia Sabbati commendaret, malens aliena quam propria lingua laudari. Secundo quaesisti, cum orationes quaedam ad totam Trinitatem communiter, quaedam ad Patrem, quaedam ad Filium dirigantur specialiter, cur nulla singulariter ad personam sancti Spiritus referatur, cum in hymnis, sive metricis sive rhythmicis, quibus Ecclesia utitur, saepius invocetur!] [ob hoc ad Spiritum sanctum Collecta non dirigitur specialis, quoniam antiquitus in Ecclesia primitiva omnes ad solum Patrem Collectae fiebant, propter auctoritatem principii, quam Christus in Evangelio ei totam attribuit, a quo et Filius ipse nascitur, et Spiritus sanctus procedit: Qui credit, inquit, in me, non credit in me, sed in eum qui misit me . Item: Mea doctrina non est mea, sed ejus qui misit me , quia ego ex me ipso non sum locutus, sed qui misit me Pater, ipse mandatum dedit mihi, quid dicam, aut quid loquar . Et iterum: Verba quae ego loquor vobis a me ipso non loquor; Pater enim in me manens ipse facit opera . Solus enim Pater est innascibilis et ingenitus, quoniam ipse solus a nullo est, et omnia sunt ab ipso, sive per generationem ut Filius, sive per processionem ut Spiritus sanctus, sive per creationem, ut mundus. Hoc ipsum in Praefationibus usque hodie observatur, quae ad solum Patrem universaliter referuntur. Quia vero quidam haeretici dogmatizare coeperunt quod Christus non est verus Deus, sed purus homo, inter alias sui erroris causas, hanc etiam assignantes, quod Collectae non fiebant ad Filium, sicut fiebant ad Patrem, quasi Filius non esset Deus sicut est Pater: ideo, ad confutandam hujus perversitatem erroris, Ecclesia prudenter instituit, ut sicut ad Patrem sic et ad Filium dirigerentur Collectae, ad majorem deitatis expressionem, talem conclusionis formam adjungentes: Qui cum Patre et Spiritu sancto vivis et regnas, Deus, per omnia saecula saeculorum; et etiam hanc ipsam conclusionis formam ad caeteras collectas extendit, ut in caeteris quoque collectis eadem Patris et Filii deitas demonstretur. Verum, quia fuerunt et alii quidam haeretici, qui Spiritum sanctum Deum non esse dixerunt, sed erraverunt, idcirco in hymnis, et litaniis, sicut ad Patrem et Filium, sic et ad Spiritum sanctum Ecclesia postmodum proprias et speciales orationes instituit, antiqua et consueta in Collectis forma servata. Inveniuntur autem et aliae quaedam orationes ad Spiritum sanctum directae, sed non authenticae reputantur, nec Ecclesia utitur illis in nocturnis officiis vel diurnis.] [In nomine Christi. Amen. Nos consules, et populus Terracinenses, ab hac hora in antea erimus recti fideles, et ligii homines domini papae Innocentii, et successorum suorum, et Ecclesiae Romanae. Non erimus in dicto, vel facto, consilio vel assensu, ut perdant vitam vel membrum, aut capiantur mala captione. Consilium quod nobis crediderint, ad eorum damnum nulli manifestabimus; ipsorum certum malum, si forte sciverimus, impediemus pro posse. Quod si forsitan illud per nos nequiverimus impedire, significabimus illud per nos, vel litteras, aut nuntios nostros, quam cito poterimus eis, vel tali personae, per quam credamus quod eis debeat fideliter intimari. Papatum Romanum, et regalia beati Petri, quae habet tam in urbe quam extra urbem, et nominatim Terracinam cum omnibus pertinentiis suis, adjutores erimus ad retinendum, et defendendum, et quae non habet ad recuperandum contra omnes homines. Praeterea, guerram et pacem ad mandatum ipsorum contra omnes homines faciemus. Restituemus ipsi domino papae roccam Circegii, et assignabimus quibus ipse mandaverit. Munitiones quoque, quas circa civitatem habemus, scilicet Peselum montanum, et Ferronum, dabimus ad opus et mandatum ipsius domini papae tenendas, nec vi, nec dolo auferemus eas illis, qui de ipsius mandato ipsas tenebunt. Reddemus etiam ad mandatum ipsius universa regalia, et jura, quae in ipsa civitate cum pertinentiis suis Romana Ecclesia consuevit et debet habere. Si Frangipani institerint, faciemus eis justitiam sub examine domini papae, dummodo et ipsi justitiam nobis exhibeant coram eo. Haec omnia supradicta juramus nos amodo servaturos bona fide et recta intentione; sic nos Deus adjuvet, et haec sancta Dei Evangelia.] [tibi breviter respondemus, ut ducem et Venetos diligenter moneas et inducas, quatenus poeniteant de commisso, et secundum formam Ecclesiae absolutionis beneficium consequantur. Quod si forsan in contumacia sua duxerint persistendum, tibi, qui Orientalis provinciae necessitates, circumstantias negotiorum, et personarum qualitates, tanquam praesens, poteris melius intueri, duximus relinquendum, ut sine labe peccati hoc agas quod magis noveris expedire, cum sit etiam cautum in jure, quod, si quisquam per terram haereticorum aut quorumlibet excommunicatorum transierit, communicare in emendis et recipiendis necessariis possit eis, et super participatione patris familias excommunicati familia excusetur, necessitas enim, maxime cum insistitur operi necessario, multum, et in multis excusat.] [Saepius ergo per nuntios nostros, imo per ipsum exsulem nostrum, et barones nostros a civibus postulantes audiri, nec adventus nostri causam, nec petitionis modum potuimus explicare, sed quoties terra vel mari stantibus in muro sermones obtulimus, toties retulimus tela pro verbis. Considerantes igitur, quod praeter spem nostram cuncta contingerent, in eum statum necessitatis impacti, ut statim necesse haberemus aut perire aut vincere, cum obsidionem ipsam nulla ratione in quindecim dies protelare possemus, quos victualium omnium incredibilis urgeret angustia, non ex desperatione quidem sed inspirata quadam securitate divinitus, suspirare coepimus ad bella, paucissimi periculis nos audacter opponere, et incredibiliter in omnibus obtinere, ad conflictum etiam campestrem saepius ordinati, inaestimabilem multitudinem fuga in urbe ignominiosa conclusimus. Aptatis igitur interim terra et mari bellicis instrumentis, die obsidionis octavo violenter civitas introitur, grassatur incendium, disponit in campo contra nos acies imperator, et paratis nobis excipere venientem, constantiam nostram cum paucitate miratus, ignominiose frena reflectit, in urbem retrogressus ardentem. Ipsa nocte fugam cum paucis aggreditur, suamque in urbe relinquit uxorem et parvulam prolem. Eadem re comperta, nescientibus nobis, Graecorum proceres in palatio congregantur, et exsulis nostri solemnis celebratur electio, seu potius restitutio declaratur, insperatamque laetitiam copiosa in palatio luminaria protestantur. Mane facto, prodit in castra copiosa Graecorum procerum multitudo, suumque gaudio quaerit electum, restitutam civitati asserit libertatem, et regredienti filio ad fasces imperii, cum gaudio inaestimabili, sublevatum de carcere caput patris Isaachii, quondam imperatoris, ostendunt. Praeordinatis itaque quae necessaria videbantur, ad ecclesiam Sanctae Sophiae novus imperator cum solemni processione deducitur, exsuli nostro sine omni contradictione imperiale restituitur diadema cum plenitudine potestatis. His peractis, ad solutionem promissorum prosilit imperator, et promissa rebus accumulat, victualia servitio Domini profutura nobis omnibus praebet in annum; ducenta marcarum millia nobis solvere pergit, et Venetis sumptibus suis stolium prolongat in annum, seque juramento astringit, quod erigere nobiscum debeat regale vexillum, et in passagio Martii nobiscum ad servitium Domino proficisci, cum quantis poterit millibus armatorum, et sub eadem promissione concludit, quod eam reverentiam praestare debeat Romano pontifici, quam antecessores sui, imperatores catholici, praedecessoribus suis pontificibus pridem impendisse noscuntur, et Ecclesiam Orientalem ad hoc idem pro viribus inclinare, ac toto vitae suae tempore, milites quingentos cum sumptibus suis in terra sancta honorifice provisurum ad servitium Redemptoris. Licet universi qui Christianae fidei religione censentur, sacrosanctam Romanam Ecclesiam tanquam piam matrem venerari ac plurimum diligere teneantur nos tamen, quos inter devotos filios eadem Ecclesia spiritualibus fovet et amplectitur, ipsius honori et utilitati prae caeteris potius ac devotius pro posse nostro cupimus intendere. Hinc est, quod, cum humilis ac fidelis sanctitatis vestrae capellanus, Joannes, ad praesentiam nostram accedens, duos principaliores ex his, qui in terra Culini Bani, prout ferebatur, damnatam haereticorum sectam fovebant, secum duxisset, nos, inspectis orthodoxae fidei articulis, quos ad ipsius Joannis exhortationem illi, ad quos missus fuerat, jam susceperant, eadem capitula sub sigillo nostro contenta, domino illius terrae, filio scilicet memorati Culini, qui tunc apud nos erat, dedimus, districte praecipientes, ut ea et alia, si qua Romana sedes eis de caetero secundum Deum transmittere decreverit, ab omnibus in terra sua faciat inviolabiliter observari. Idem etiam, cum hoc juxta voluntatem nostram admisisset, se in manu nostra, ac J. archiepiscopi Colocensis, subsequenter obligavit, quod, si de caetero supradictos vel alios homines in haeresi scienter manutenere vel defendere in terra sua praesumpserit, mille marcas argenti persolvet, quarum medietas vobis, altera vero fisco nostro medietas obveniet. Illi praeterea duo priores, qui cum praefato capellano vestro Joanne venerunt, tam pro se quam pro fratribus suis, a quibus missi fuerant, in praesentia nostra juraverunt, quod constitutiones, a jam dicto fideli legato vestro promulgatas et sibi traditas, firmiter observabunt in perpetuum. Prudentibus virginibus, etc., usque annuimus, et praefatum monasterium de Claretis, in quo divino estis obsequio mancipatae sub beati Petri, etc. Inprimis si quidem statuentes, etc., usque regulam atque institutionem Cisterciensium fratrum in eodem monasterio, etc. Praeterea, quascunque passiones, etc., usque vocabulis; locum ipsum in quo praefatum monasterium situm est cum omnibus pertinentiis suis; terras de Boveria cum omnibus pertinentiis suis a dilecta in Christo filia, nobili muliere, M. Comitissa de Pertico, fundatrice loci ejusdem, vobis concessas, sicut in instrumento ipsius comitissae plenius continetur. Sane, laborum vestrorum, etc. Ad haec, liberas et absolutas mulieres, etc. Nulli quoque post factam, etc. Obeunte vero te, etc. Benedictiones vero, etc. Alioquin, etc. Decernimus ergo, etc. Salva sedis apostolicae auctoritate, etc. Si qua igitur, etc. Cunctis autem, etc. Datum Anagniae, per manum Joannis, sanctae Romanae Ecclesiae subdiaconi et notarii, VII Kal. Februarii, indictione septima, Incarnationis Dominicae anno 1203, pontificatus vero D. Innocentii PP. III anno sexto. Exsultavit cor nostrum in Domino et laetati sumus gaudio magno valde, omnipotenti Deo dignas gratias referentes, quod post nubilum serenum, et post tempestatem tranquillum induxit. Accepimus enim, et accepisse gaudemus, quod, defuncto Suero, qui regnum Norwagiae usurpaverat violenter, per quem toti terrae imminebat confusio et turbatio generalis, ita quod plures de majoribus et melioribus, praeter infinitam stragem quam plurium aliorum, propter hoc ab eo fuerant in exsilium relegati, filius ejus, in regno non in proposito succedens eidem, his qui propter hoc exsulabant ad propria revocatis, ecclesias et ecclesiasticas personas diligit et honorat, terram ipsam et populum in plena pacis tranquillitate gubernans. Porro, non modica sumus admiratione commoti, quod tu, frater archiepiscope, ipsum et complices ejus ab excommunicationis sententia, qua fuerant auctoritate nostra ligati, usurpando quod tuum non erat, nec ad te ullatenus pertinebat, absolvere, temeritate propria minime dubitasti, et ad modum simiae, quae simulat actus humanos, simulasti te velle facere quod non poteras, nec de jure debebas, super non solum tu incidisse dignosceris in errorem, sed et ipsi, qui, cum ligati amplius teneantur, se falso aestimant absolutos. Quocirca, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus, quatenus absolutionem illam publice nuntietis irritam, et inanem, et postmodum ab eis juratoria cautione recepta, secundum formam Ecclesiae, auctoritate nostra, illis absolutionis beneficium impendatis, aliquot ex eis, tam pro se quam pro aliis, cum testimonio litterarum vestrarum ad nostram praesentiam destinantes. Licet super solutione mille ducentarum et quinquaginta marcarum, quas tempore felicis recordationis C. papae, praedecessoris nostri, dilecti filii, Parentius, Ja. de Tosto, J. Petrinius, et Bellushomo, Romani cives, Alexius Vincecastri, et Garnellotus, mercatores Senenses, et eorum socii, bonae memoriae. . . . Trajectensi, mutuo concesserant. . . . episcopo Trajectensi qui nunc praeest, saepius miserrimus scripta nostra, ac in eum, nisi satisfaceret creditoribus, suspensionis officii et beneficii duxerimus sententiam promulgandam, et tandem, quoniam ad praesentiam nostram proprium nuntium destinavit, ad preces ejus dilationes ad solutionem faciendam concesserimus competentes, ipse tamen, debitae obedientiae ac devotionis oblitus, nec ad mandatum nostrum, nec ad monitionem venerabilis fratris nostri . . . . Praenestini episcopi, apostolicae sedis legati, cui ejusdem negotii exsecutionem commisimus, creditoribus satisfacere procuravit; imo, sicut in ejusdem episcopi litteris perspeximus contineri, creditores ipsi dilationes ad solutionem saepius concesserunt; sed, licet ipse promiserit pecuniam solvere praetaxatam, de promissione tamen ejus nullum creditores commodum reportarunt; propter quod idem legatus, creditorum compatiens laboribus et expensis, juxta tenorem mandati nostri episcopum ipsum denuntiavit excommunicationis sententiae subjacere, eidem districte praecipiens, ut usque ad festum Ascensionis Dominicae, quae tunc erat futura, nunc praeterita, nostro se conspectui praesentaret, qui haec omnia surdis auribus pertransiens, ut audiamus, nec se pro excommunicato habuit, et nostram adire praesentiam recusavit. Cum igitur idem episcopus datus in sensum reprobum videatur, et, sicut ille qui in profundum vitiorum venerat, jam contemnat, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus firmiterque praecipimus, quatenus, nisi praefatus episcopus infra annum post susceptionem praesentium , satisfecerit de praetaxatae pecuniae quantitate, et a praedicto legato nostro ab excommunicationis vinculo, quo tenetur, absolutionis beneficium meruerit obtinere, tu excommunicationem ejus per universam Coloniensem provinciam, singulis diebus Dominicis et festivis, pulsatis campanis et candelis accensis, faciens publice nuntiari, universis de Trajectensi dioecesi tam clericis quam laicis, auctoritate nostra, sub poena excommunicationis injungas, ut, eidem episcopo sua servitia subtrahentes, nullam ei episcopo debitam exhibeant obedientiam, reverentiam, vel honorem; si vero aliquem de dioecesi sua duxerit ad exhibendum sibi servitium compellendum, tu, nisi post commonitionem tuam infra mensem id curaverit emendare, vel nisi satisfecerit secundum formam superius praelibatam, cum arbor mala eradicanda sit penitus, et ignis usibus applicanda, in eum, servato juris ordine, auctoritate nostra, sublato contradictionis et appellationis obstaculo, depositionis sententiam non differas promulgare, et facias Trajectensi Ecclesiae per electionem canonicam de persona idonea provideri. Datum Anagniae, X Kal. Februarii. Frequenter accepimus, adversus H., archiepiscopum Burdegalensem, clamare terram ipsius, et sulcos ejus cum ipsa deflere, cum adeo perversa in subjectos exerceat, ut contra injustitiam ejus rudes et simplices, quorum animas persequitur et affligit, in murmurationis voces erumpant, et, conquerente multitudine subditorum, tota vicinia cum ipsis perveniat ad lamenta, eum persecutorem sustineant quem debent habere rectorem. Fuit enim nostris auribus intimatum, et replicatum saepius assertione multorum, quod cum olim a piae recordationis Clemente papa, praedecessore nostro, propter ingressum, quem dicebatur Simoniacum habuisse, canonica illi fuerit indicta purgatio, non purgatus pastorale praesumpsit regimen exercere. Post obitum insuper inclytae recordationis R. regis Anglorum, cum gens illius terrae, propter obitum regis ejusdem, sese receperit ad loca munita, nec quisquam ad consuetos labores et agriculturam etiam exercendum, timendo sibi et rebus, vellet exire, idem archiepiscopus, Marchaderium et Ar. Vasconem, ruptarios, et alios quos humani generis inimicus misit in mundum ad suam iniquitatem explendam, in terram illam induxit, et, convocans totius dioeceseos suae plebem, dixit se pacem sub illis maledictis hominibus velle firmare. Pace igitur simulata, cum homines fecisset de pace securos, et ipsi reversi fuissent ad propria, et, tanquam nullum timentes periculum, se ipsos et sua disperserint per domos et agros, praefati ruptarii, colloquio habito cum ipso archiepiscopo, post tertium diem per universam terram suos transmisere cursores, qui, diripientes praedas et homines capientes, spoliantes ecclesias, et subtrahentes de sanctuario Domini pallas, vestes sacerdotales et libros, totam terram paupertati et inopiae submiserunt, spolia cum ipso archiepiscopo dividentes; eosque cum ipsa praeda idem archiepiscopus in castro cujusdam nepotis sui recipiens, ibi per annum et ultra refugium concessit eisdem, unde, ad circumadjacentem populum et remotum etiam exeuntes, terram omnino vastabant, et rapiebant quae poterant invenire. Nunc etiam, cum personis hujusmodi conversatur, et, cum excommunicati sint, sicut qui crudeliorem, quam illi qui nomen Domini non noverunt, tyrannidem in Christianos exercent, aperte ipsis communicat, et, ut illorum videatur iniquitatibus consentire, proprium eis presbyterum assignavit, qui corpora defunctorum tradit ecclesiasticae sepulturae. Super quibus si reprehendatur ab aliquo, auctoritatem a nobis se asserit accepisse, tanquam nos suis faciat servire peccatis, et praebeat nobis in sua iniquitate laborem; quibus etiam hominibus saecularibus nefaria temeritate dicitur concessisse, ut de quolibet presbytero sive clerico, quem eos contingeret capere, decem solidorum redemptionem haberent, in hoc ecclesiasticam libertatem infringens, et immunitatem enervans, quam universis clericali charactere insignitis consueverunt etiam perfidi conservare. Praeterea, sicut accepimus, in dilectum filium. . . . . abbatem de Clariaco, eo quod in quaestionem ecclesiae de Molinis cum venerabili fratre nostro . . . . . episcopo Agennensi, auctoritate nostrae delegationis processerat, manus violentas injecit, et eum prius de domo quadam expellens, a quibusdam laicis fecit capi et inhoneste tractari; ad cujus monasterium postmodum rupte, de voluntate ipsius et mandato venerunt, et monasterium ipsum et villam dissipavere penitus, rebus inde omnibus asportatis. Ad abbatiam insuper Sancti Eparchii cum ruptis nuper accedens, equos, animalia, meretrices, et alias personas infames in claustrum, et alias officinas induxit, et ibi per tres faciens dies morari, villam et monasterium adeo spoliavit, quod post recessum illius nulla ibi fuerunt inventa, unde monachi, et habitatores loci sustentari valerent. Quoddam praeterea, sicut accepimus, enorme commisit, quod divino infert injuriam sacramento, quia, cum quamdam intraret ecclesiam, et audiret presbyterum in missarum solemnibus, usque ad hymnum divinae gloriae qui praefationi sequitur processisse, presbyterum ipsum a consilio, quod cum divina inceperat majestate, amovere praesumens, officium fecit iterum inchoari. Accepimus etiam, quod inter quosdam conjunctos legitime divortium celebravit, et alii alterius copulavit uxorem, et cuidam, qui propriam uxorem dimiserat, consortium superinductae concessit, unde quemdam presbyterum in plena synodo verberarat, quem interfuisse conjunctioni acceperat eorumdem. Alia insuper committit enormia, et in ipsis gloriari videtur, quae nobis reputamus scribere verecundum, cum ad aures omnium, ut asseritur, ea deferat sermo vulgaris, et diffundat sparsim loquacitas histrionum. Quia vero, si vera sunt, haec non debemus sub dissimulatione transire, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus inquiratis super his, appellatione remota, diligentissime veritatem, et quae per probationes legitimas, aut famam vulgarem, seu notoriam evidentiam, eum claruerit commisisse, vestris nobis litteris fideliter intimetis, ut per vestram inquisitionem instructi, securius in hoc negotio procedamus, praefigentes eidem terminum competentem, quo per se ipsum, vel responsalem idoneum, nostro se conspectui repraesentet. Quod si non omnes, etc. Duo vestrum, etc. Datum Anagniae, V Kal. Februarii, anno sexto. Olim J. de Cella, Albaterrensis abbas, tempore bonae memoriae C. papae, praedecessoris nostri, ad apostolicam sedem accedens, ut suam ecclesiam cum consilio . . . . . Burdegalensis archiepiscopi, metropolitani sui, de personis idoneis ordinaret, indulgentiam, sicut dicitur, impetravit. Verum, quidam canonici Albaterrensis ecclesiae, ante regressum abbatis, ipsius abbatiae proventus residentibus in ea canonicis nullatenus posse tunc temporis, sicut nec adhuc possunt, sufficere attendentes, ad sedem apostolicam appellarunt, B. de Luco, concanonicum suum, pro appellatione interposita prosequenda ad ipsius praedecessoris nostri praesentiam destinantes; quo apud sedem apostolicam viam universae carnis ingresso, jam dicti canonici, propter urgentissimam ecclesiae paupertatem, appellationem suam per alium prosequi nequiverunt. Caeterum, abbas ad suam reversus ecclesiam, praefatum archiepiscopum illuc venire rogavit, qui quosdam de canonicis minis et terroribus, quosdam vero recepta ab eis juratoria cautione, arbitrio suo stare coegit. Quo facto, ut ipse abbas octo canonicos in eadem Ecclesia ordinaret, et de bonis ipsius, pro expensis quas ad sedem apostolicam veniendo in gravem jacturam ejusdem ecclesiae fecerat, quingentos solidos acciperet, est ipse archiepiscopus arbitratus; cujus occasione arbitrii, archiepiscopus et abbas, P. Grossum, qui tactis sacrosanctis evangeliis propria voluntate jurarat, se nunquam habiturum vel etiam petiturum ecclesiae Albaterrensis canonicatum, contra voluntatem canonicorum illius, ipsis nolentibus, ac etiam W. ejusdem Petri germanum, qui de furti crimine dicitur infamatus, duos parvulos, Willelmum videlicet Rossinol, cujusdam clerici archiepiscopi praedicti nepotem, W. de Verdellis, consanguineum abbatis ejusdem, H. Cazor, virum fere illitteratum, P. Petitum, interveniente pecunia quam ipse abbas proponitur habuisse, P. de Rossenac, qui, excommunicationis vinculo innodatus, se fecit in presbyterum ordinari, et adhuc, diabolica fraude deceptus, excommunicatus divina celebrare praesumit, et quemdam alium, ignotum eisdem canonicis, canonicare in ipsa ecclesia contra justitiam praesumpserunt; et insuper, idem abbas quingentos solidos, juxta tenorem ipsius arbitrii, et trecentos, quos in procurando ipsum archiepiscopum commorantem ibidem se expendisse dicebat, de ipsius ecclesiae bonis extorsit, in canonicorum grave dispendium et jacturam, nihilominus etiam, eis contradicentibus et invitis, redditus in utilitatem ecclesiae convertendos suis usibus applicare, et multa praeterea damna et gravamina dictis canonicis contra justitiam irrogare praesumens. Praeterea, saepedictus abbas, H. de Burna, qui, ecclesiae Albaterrensis canonica in ipsius manibus resignata, et, a populo ejusdem castri expetita licentia et accepta, votum emiserat de suscipiendo in monasterio beatae Mariae de Faesia habitu monachali, in eadem ecclesia juxta ollas carnium in canonicorum scandalo dicitur detinere. Archiepiscopus quoque praefatus, pro receptione R. de Belundo, clerici sui, qui fere illitteratus esse proponitur, dicens se super hoc ex parte nostra litteras exsecutorias suscepisse, quarum copiam saepius requisitus facere denegavit; dictos canonicos, excommunicationis in eos sententiam proferendo, et multa eis gravamina irrogando, contra justitiam molestare non cessat. Nos autem, cum haec non possemus sub dissimulatione transire, venerabili fratri nostro, episcopo, et dilectis filiis, L. et Riccard. archidiaconis Petragoricensibus, dedimus in mandatis, ut, convocatis dilectis filiis . . . . . . de Borneto. . . . . . de Corona, et . . . . de Cancellata, Abbatibus, et aliis viris religiosis Deum timentibus, quos noscerent evocandos, ad ecclesiam ipsam accederent, et inquisita de praemissis, tam per canonicos ejusdem loci quam per alios, veritate, quod invenirent per suas nobis litteras intimarent, ut, per eorum relationem instructi, in ipso negotio securius procedere valeremus. Iidem vero, super his apostolico recepto mandato, accedentes ad locum, et dictos abbates et alios religiosos quos vocandos cognovere vocantes, cum abbates de Corona et de Borneto copiam habere non possent, Castrensi tamen abbate . . . . de Borneto . . . . de Septemfontibus, prioribus et multis viris prudentibus eisdem astantibus, cum quibusdam canonicis Albaterrensis ecclesiae, quanto diligentius potuerunt, super institutione, modo instituendi, ac etiam institutis ipsius rei, studuerunt inquirere veritatem, et attestationes receptas scripturae memoriae commendantes, eas nobis transmittere curaverunt. Verum, cum multi, tam clerici quam laici, requisiti ut ferrent testimonium veritati, essent in castro Albaterrensi, et vellent accedere, nuntiis ipsius abbatis claudentibus portas castri, exire minime potuerunt. Ipse quoque abbas et H. de Burno se absentarunt pro suae arbitrio voluntatis. Nos igitur, inquisitione super praemissis diligenter inspecta, quia per eam intelleximus evidenter, quod idem abbas dilectum filium, magistrum B. Albaterrensem canonicum, post appellationem ad nos interpositam, et iter arreptum ab ipso, ecclesia Sancti Jacobi spoliarat, vinum de vineis ejus acceperat, nec permiserat eas postmodum excoli, unde fuerant incultae dimissae, restitutionem plenariam ablatorum, et satisfactionem de injuriis et damnis illatis ei ab ipso abbate decrevimus faciendam. Cum autem canonicorum ipsorum ordinatio supradicta, post appellationem ad sedem apostolicam interpositam, de personis minus idoneis et indignis fraudulenter fuerit celebrata, nec ipsius ecclesiae ad receptionem eorum suppeterent facultates, nisi in testes contra ipsos receptos, et processum inquisitionis, quam vobis sub bulla nostra mittimus interclusam, rationabile aliquid objecerint et probarint, volumus, et per apostolica vobis scripta praecipiendo mandamus, ut ordinationem seu institutionem eorum, auctoritate nostra suffulti, nullius contradictionis vel appellationis obstaculo, penitus irritetis. De benignitate tamen apostolicae sedis, eidem ecclesiae ac ipsis providere volentes, concedimus, ut hi, qui fuerint idonei, si tamen Ecclesiae suppetunt facultates, de novo in Ecclesia recipiantur eadem, et fraterna charitate tractentur; eos autem, qui super iis temeritate aliqua praesumpserint contraire, per districtionem ecclesiasticam, monitione praemissa, sublato appellationis obstaculo, compescendo. Caeterum, si praefatus archiepiscopus apostolicas litteras, quas de canonicando in eadem ecclesia R. de Belundo clerico, se recepisse proponit, non duxerit exhibendas, aut tenor earum fuerit legitime comprobatus, ab impetitione ipsius archiepiscopi, auctoritate nostra, eamdem ecclesiam, nullius contradictionis vel appellationis obstaculo, absolvere non tardetis, et si quid ab ipso hac occasione factum est, irritum denuntietis penitus et inane. Praefatum vero II. de Burno qui cononicam Albaterrensis ecclesiae dicitur resignasse, ac votum emisisse suscipiendi habitum monachalem, per districtionem cogatis ecclesiasticam, appellatione remota, ut monasterium quod vovit intrare, vel aliud regulare sine dilatione qualibet adeat, ibi regularem habitum suscepturus. Nullis litteris obstantibus, si quae apparuerint harum tenore tacito a sede apostolica impetratae. Quod si non omnes, etc. duo vestrum, etc. Datum Anagniae, V Kal. Febr. pontificatus nostri anno sexto. Ex litteris venerabilis fratris nostri . . . . . episcopi et dilectorum filiorum, L. et R. archidiaconorum Petragoricensium, nostris est auribus intimatum, quod cum ad querelam dilecti filii, magistri B. Albaterrensis canonici, eis dederimus in mandatis, ut . . . . . . abbatem Albaterrensem. auctoritate nostra compellerent ad restitutionem ecclesiae Sancti Jacobi, et rerum aliarum, quibus idem magister se dicebat fuisse spoliatum injuste, ipsi pro eodem magistro sententiam protulerunt, adjudicantes illam ecclesiam restituendam eidem; cui sententiae eodem abbate praesumente temere contraire, ipsi judices ipsum abbatem et presbyteros, qui in ipsa ecclesia celebrabant, excommunicationis vinculo astrinxere, contra quam temere venientes in eadem ecclesia divina celebrare praesumunt, tanquam jumenta in suo stercore putrescentes. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta districte praecipiendo mandamus, quatenus praedictam restitutionis sententiam, quam nos eidem magistro per alias litteras decrevimus faciendam, ac sententiam excommunicationis latam in presbyteros . . . . abbatem, et alios contradictores, sicut rationabiliter est prolata, faciatis per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, usque ad satisfactionem idoneam irrefragabiliter observari, eis, si, post excommunicationis sententiam latam in ipsos, constiterit temere celebrasse divina, poenam canonicam, auctoritate nostra suffulti, sublato appellationis obstaculo, infligentes. Testes autem, etc. Nullis litteris, etc. Quod si non omnes, etc. Duo vestrum, etc. Datum Anagniae, V Kal. Februarii, anno sexto. Quintavallis vicarius nostris auribus intimavit, quod cum olim filiae suae cum Giborga et Venetia, filiabus Joannis Bertii, ad verba et etiam verbera devenissent, idem Quintavallis pro offensa quam filiae ipsius aliis irrogarunt satisfacere cupiens de consitio vicinorum mulieribus illis et consanguineis suis praestitit juramentum, ut pro ipsa offensa earum mandato pareret, quae ab ipso juramento recepto tale illi sub debito juramenti dedere mandatum quod si quando filii, vel filiae, aut uxor illius aliquod factum, aut verbum contumeliosum mulieribus illis objicerent, idem Quintavallis, et filios suos exhaeredaret et filias, et a se propriam removeret uxorem. Quocirca, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus inquiras de praemissis diligentius veritatem, et, si rem noveris ita esse, cum licitum fuerit juramentum, sed mandatum illicitum, praedictis filiabus Joannis Bertii ut revocent mandatum illud injungas. Alioquin, praedictum Quintavallem, ad mandati observationem illius, auctoritate nostra suffultus, denunties non teneri. Datum Anagniae, III Non. Februarii. Significantibus olim dilectis filiis . . . . abbate et fratribus monasterii Florensis, accepimus, quod monasterium ipsum positum in montanis usque adeo est ventis expositum, ut, prae acerbitate et assiduitate frigoris, hiems non solum sibi ver vindicaverit et autumnum, sed in menses aestives suos terminos dilatarit. Patet etiam locus ipse incursibus malignorum, per hoc non modicum quieti fratrum adversus, et perplurimum contrarius sospitati. Cumque locus quidam, qui Botranus dicitur, et ad ecclesiam pertinet Cusentinam religioni esse idoneus referretur, idem abbas et fratres nobis humiliter supplicarunt, ut eis super hoc paterna dignaremur sollicitudine providere. Nos igitur, ut flos transiret in botrum, in favorem religionis eorum petitionibus annuentes, venerabili fratri nostro . . . . . archiepiscopo, et dilectis filiis, capitulo, Cusentinis, nostris dedimus litteris in mandatis, ut ab abbate ac fratribus ipsis, juxta aestimationem ipsius archiepiscopi, recepto escambio competenti, praedictum locum cum pertinentiis ipsis assignare curarent, illud in eos ita libere conferentes, sicut escambium ad ipsos libere deveniret, ut, sicut monasterium Floris ad nos nullo pertinet mediante, sic monasterium quod consurgeret in Botrano ad nos nullo medio pertineret, dilectis quoque filiis . . . . . S. Spiritus, et . . . . . de Coratio abbatibus, et fratri R. de Fotian. dedimus in praeceptis, ut ipsi eos ad id, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam compellere non differrent. Caeterum, sicut ex litteris praefati archiepiscopi et dictorum abbatum accepimus, idem archiepiscopus mandatum nostrum exsecutioni demandans, ecclesiam Botrani cum tenimento suo, et nemore, ad utilitatem mensae suae, in ejusdem nemoris parte certis finibus designata usu lignorum in perpetuum reservato, assignavit abbati et fratribus memoratis, et recepit ab eis ecclesiam Bottul. cum tenimento suo, et alio tenimento, quod Canale vocatur, et ecclesiam Sancti Martini de Jore cum pertinentiis suis, quam praedecessor ejus cum consensu capituli fratribus eisdem concesserat, et tenimentum in Syla magna, quod multis nominibus nuncupatur, sicut in instrumentis confectis exinde plenius continetur. Ut autem commutationis utilitatem nobis brevius intimaret, constanter asseruit, quod pro terris, quas dedit, meliores et plures in quadruplum, pro uno molendino duo cum fulla una, pro nemore nemus majus et melius, pro vineis vineas meliores et plures ab eis recepit, sed sola tantum tenimenti Sylae distantia in considerando escambio arbitrium impedivit, cum defectus, qui propter loci remotionem infertur, recompensationis magnitudine suppleatur. Praedicti vero canonici renitentes, dicto escambio assensum minime praebuerunt, asserentes non esse commutationem hujuscemodi competentem, nec opportunam, aut utilem ecclesiae Cusentinae, utpote quae in suis brachiis amputatur, et mutilatur in membris, ut deformis appareat, et omnibus aspicientibus, pateat in derisum. Proposuerunt etiam, quod locus Botrani adeo est utilis, necessarius, et vicinus ecclesiae Cusentinae, quod, in his hostilitatis temporibus, in comportandis victualibus, incidendis lignis, et percipiendis aliis usibus, Ecclesia non laborat, et illud quod ipsis pro escambio offerunt abbas et monachi memorati, in tantum est a civitate remotum, quod vix per diaetam illud potest adiri. Dant etenim partem tenimenti, quod habent in Sylis, a bonae memoriae rege Tancredo concessam eisdem cum scandalo Cusentinorum omnium, qui suas consuetudines et usus in Syla habentes, suo se jure privari nullatenus paterentur, asserentes, quod locum, quem dant habitare non posse propter frigus et guerras, non deserunt, sed suis usibus detinent, et intendunt habitacula facere in meditullio dioeceseos Cusentinae, et a loco pristino nolunt aliquatenus separari. Cum, autem propter hoc tam dictus abbas cum quibusdam ex fratribus suis, quam quidam ex canonicis ex parte capituli, ad nostram praesentiam accessissent, quae coram nobis proponere voluerunt, intelleximus diligenter. Nos vero, licet eisdem abbati et fratribus, suae religionis intuitu, paterna velimus sollicitudine providere, quia tamen pati nolumus, nec debemus ut laedatur enormiter ecclesia Cusentina, attendentes etiam, quod idem archiepiscopus, in favorem religionis, sine speciali mandato nostro, ex ipsa permissione canonica certam partem possessionum suarum conferre valuerit per se ipsum, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus inquiratis super praemissis diligentius veritatem, et, si competens est recompensatio, quam recepit archiepiscopus memoratus, aut competens offeratur, ipsa recepta, commutationem praedictam faciatis per censuram ecclesiasticam, sublato appellationis obstaculo, firmiter observari. Alioquin, cum absque competenti recompensatione, juxta mandati nostri tenorem, fieri non debuerit, eam in irritum revocetis. Quod si non omnes . . . tres, etc. Datum Anagniae, VIII Idus Februarii. Cum vobis dedimus in mandatis, ut dilectum filium, magistrum P. scriptorem nostrum, in canonicum reciperetis et fratrem, et praebendam, quae in Ebredunensi ecclesia tunc vacabat, procuratori ejus ob nostram et apostolicae sedis reverentiam conferretis; cumque vos mandatum nostrum noluissetis implere; verum super hoc ad vos mandatum apostolicum emanavit, dilectis filiis . . . . . Clusin. et . . . . . . Boscoldunens. abbatibus, et . . . . . . . praeposito Ultien. exsecutoribus deputatis, per quos etiam irritum mandavimus nuntiari, si quid de praebenda post primi mandati nostri receptionem aliter ageretur. Vos autem proposuistis, in exsecutorum praesentia constituti, quod ex indulgentia sedis apostolicae certus canonicorum numerus in Ebredunensi ecclesia fuerat institutus; qui, quoniam erat plenus, nec litterae nostrae faciebant de institutione hujusmodi mentionem, ad ampliandum eum non eratis aliquatenus compellendi. Verum, cum instantia rogavistis, ut significarent nobis per suas litteras veritatem, humiliter promittentes vos eumdem scriptorem in fratrem et canonicum recepturos, si, praedicta indulgentia non obstante, ipsum recipi mandaremus. Nobis quoque per vestras litteras intimastis, quod, cum duo ex concanonicis vestris praebendam in eadem ecclesia non haberent, alter eorum praebendam vacantem cum instantia postulabat, addentes quod tres ex vobis praebendas in eadem ecclesia per sedem apostolicam fuerant assecuti. Verum, quia nuntius ejusdem scriptoris proposuit coram nobis, quod praebenda ipsa tandiu jam vacarat, quod ad Nos ejus fuerat donatio devoluta, ne remaneret quod de eodem scriptore incoeptum fuerat inexpletum, vobis praecipiendo mandavimus, ut, si praebenda ipsa tandiu vacavisset, ipsam, et stallum in choro et locum in capitulo assignare ipsius nuntio curaretis, super hoc praedictis exsecutoribus exsequendi auctoritatem, et compescendi eos qui resisterent, concedentes. Caeterum, praedicti abbas Boscoldunensis, et . . . . . praepositus Ultiensis, per suas nobis litteras intimarunt, quod, cum coexsecutor eorum interesse non posset, Ebredunum ipsi pariter convenerunt, ubi, repetentibus vobis exceptiones praedictas, et proponentibus coram eis, tam super institutione numeri, quam ejus completione et indulgentiae veritate, fuit eis sufficiens facta fides, in numero tamen ipso quodam episcopo, et nobili viro, R. de Bellojoco, et quodam regulari canonico computatis. Constitit quoque ipsis, sicut per easdem nobis litteras intimarunt, quod dicta praebenda tandiu jam vacarat, quod ad nos ejus erat donatio devoluta. Cum autem exsecutores ipsi deliberare super propositis noluissent, ab eis humiliter postulastis, ut significarent nobis super his omnibus veritatem, quoniam parati eratis ipsum in canonicum et fratrem recipere, si de nostra procederet voluntate, non obstantibus exceptionibus supradictis, licet eas rationabiles crederetis. Quamvis autem, ex eo quod praebenda illa, quam quemdam canonicorum vestrorum petere, qui nondum fuerat praebendam adeptus, per vestras nobis litteras intimastis, sicut exsecutores ipsi nobis significare curarunt, ad donationem nostram fuerat devoluta, et personae illae ad excusationem tantum inter canonicos computantur, et quia statutum ab ecclesia vestra numerum post obtentam indulgentiam excessistis, de jure possemus aliter processisse, quia tamen vos mandatis nostris exponitis, et parati estis nostrum beneplacitum adimplere, de nostro vobis meritum comparantes, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus, quatenus eumdem scriptorem nostrum, qui vobis et ecclesiae vestrae in multis existere poterit fructuosus, in fratrem vestrum et canonicum admittatis, nuntio ejus stallum in choro, et locum in capitulo, et praedictam praebendam, omni dilatione et excusatione cessante, assignetis; ex hoc autem nullum praejudicium vobis contra indulgentiam vestram in posterum volumus generari. Quod si nec nunc etiam quod scribimus curaveritis adimplere, noveritis nos eisdem exsecutoribus per apostolica scripta districte praecipiendo mandasse, ut ipsi mandatum apostolicum, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, exsequantur, contradictores, si qui fuerint, aut rebelles, per suspensionis ab officio et beneficio et excommunicationis sententias compescentes. Tanto autem ferremus molestius, si contra mandatum nostrum aliquid ageretis, quanto non tam eidem scriptori nostro quam nobis videremini turpius illusisse, si, cum mandato nostro semel et iterum vos duxeritis exponendos, nunc illud exsequi differretis. Illis scriptum est in eodem fere modo, usque compescentes. Taliter igitur mandatum apostolicum impleatis, ne provisio dicti scriptoris, quae non absque negligentia vestra dilata videtur hucusque, ulterius differatur, nec nos de caetero super hoc scribere compellamur. Quod si non omnes . . . duo vestrum, etc. Datum Anagniae, IV Non. Februarii, pontificatus nostri anno sexto. In diversis Ecclesiis diversae consuetudines observantur, sicut tua discretio non ignorat, quas Romana Ecclesia non respuit vel condemnat, nisi canonicis non obvierit institutis. Sane, dilecti filii, canonici Cusentini, nobis humiliter intimarunt, quod, cum Ecclesia Cusentina sit una de antiquioribus Ecclesiis regni Siciliae, suasque consuetudines sacris canonibus non discordes circa celebrationem divinorum, constitutionem vicariorum, et obsequia clericorum, habuerit ab antiquo, quas praedecessores tui, archiepiscopi Cusentini, litterati et providi, noluerunt aliquatenus immutare, tu, nequaquam praedecessorum tuorum exemplis adhaerens, multa proponis de antiquis et approbatis Ecclesiae tuae consuetudinibus immutare. Quocirca fraternitatem tuam monemus, consulimus et hortamur, per apostolica tibi scripta mandantes, quatenus rationabiles ecclesiae tuae consuetudines et antiquas teneas et observes, nec tu ipse eas immutes, nec permittas ab aliis, quantum in te fuerit, immutari. Datum Anagniae, Non. Februarii. Sicut nostro imminet officio providendum, ut quae in ecclesiis Dei rationabiliter statuuntur, de favore apostolico debitam obtineant firmitatem, ita providere nos convenit, ut ex his, quae contra rationabilia Ecclesiarum statuta, veritate tacita, impetrantur, nullum ipsis Ecclesiis praejudicium generetur. Ideoque, ad exemplar felicis recordationis Lucii papae, praedecessoris nostri, praesentium auctoritate statuimus, ut, si contra antiquas et rationabiles, et auctoritate sedis apostolicae confirmatas consuetudines Ecclesiae vestrae, aliquid fuerit, ipsarum consuetudinum mentione non habita, impetratum in praejudicium juris vestri, viribus careat, nec ullam habeat firmitatem, nisi forte Romanus pontifex aliud ex certa conscientia duxerit ordinandum. Nulli ergo, etc. Datum Anagniae, VIII Idus Februarii, anno sexto. Cum boni judicis sit lites dirimere, non augere, nos, sicut ad nostrum spectat officium, quaestiones quae inter ecclesiasticos viros emergunt, libentius volumus sine debito terminari, quam pro defectu testium remaneant indecisae. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus annuentes, auctoritate vobis praesentium indulgemus, ut, cum inter vos et episcopum vestrum super consuetudinibus Ecclesiae vestrae aliqua fuerit exorta contentio, liceat procuratori vestro tres vel quatuor de canonicis ejusdem Ecclesiae, viros omni exceptione majores, inducere, ad perhibendum testimonium veritati, quibus tanquam legitimis testibus sine dubitatione credatur. Nulli ergo, etc. Datum, ut supra. Sicut rationabiles consuetudines et honestas firmitatem volumus omnimodam obtinere, sic ea quae in Ecclesia Dei temeritate cujuslibet perperam attentantur, volumus et intendimus, prout ad nostrum spectat officium, exstirpare. Dilectis siquidem filiis . . . Decano et capitulo Ebroicensibus, significantibus nobis, accipimus, quod in Ebroicensi dioecesi a paucis retro temporibus quaedam consuetudo pessima inolevit, ut videlicet, cum aliquam parochialem Ecclesiam vacare contigerit, ac postmodum alicui fuerit canonica collatione donata, venerabilis frater noster . . . Ebroicensis episcopus, fructus et proventus ipsius Ecclesiae per totum illum annum post institutionem personae, cum integritate percipiat; unde contingit aliquando, ut, pro habenda possessione continua et quieta, Personae fructus Ecclesiarum ultra quam valeant redimant ab episcopo memorato, et sibi quaerant victum etiam aliunde. Rurales praeterea decanatus episcopus idem, ut dicitur, ad firmam vendere non formidat. Cum igitur haec procul dubio detestabilem sapiant pravitatem, et a domo Domini sit hujusmodi vitium penitus repellendum, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus eidem episcopo ex parte nostra curetis districtius inhibere, ut attemptare talia non praesumat, ipsum ad hoc, si necesse fuerit, appellatione remota, districtione canonica compellentes. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc. Dat. Anagniae, VIII Idus Februarii, anno sexto. Sicut statuta sacrorum canonum desideramus ab omnibus illibata servari, sic quae contra ea praesumptione cujuslibet attentantur volumus firmitate carere, illorum severitate debita punientes excessum, qui, voluntatem vel utilitatem propriam attendentes, vigorem ecclesiasticum non metuunt enervare. Ad audientiam siquidem nostram dilectorum filiorum . . . abbatis et conventus Sancti Audoeni Rothomagensis, significatione pervenit, quod, occasione promissionum factarum olim a praedecessoribus suis et ipsis contra Lateranense concilium, de beneficiis non vacantibus et pensionibus interim exsolvendis, adeo aggravantur, quod, inter haec et alia guerrarum incommoda constituti, non poterunt exsilibus monasterii redditibus sustentari, nisi eis per sedem apostolicam celeriter succurratur. Cum igitur, ex injuncto nobis apostolatus officio, Ecclesiarum omnium gravaminibus paterna teneamur sollicitudine providere, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus praefatos abbatem et monachos a promissionibus beneficiorum, et pensionum, factis contra statuta praedicti concilii, auctoritate nostra, sublato appellationis obstaculo, absolventes, non permittatis eos occasione hujusmodi ab aliquibus molestari. Illos vero quos vobis promissiones ipsas fecisse constiterit poena non differatis debita castigare. Nullis litteris, etc. Quod si non omnes, etc. Duo vestrum, etc. Datum Anagniae, II Non. Februarii, anno sexto. Cum dilecti filii . . . abbas de Siz, et Noradinus, procurator tuus, subdiaconus noster, pro quaestionibus quae vertuntur inter te et eumdem abbatem, ad nostram praesentiam accessissent, nos eis dilectum filium, Hugonem, tituli Sancti Martini presbyterum cardinalem, concessimus auditorem, in cujus audientia proposuit dictus abbas, quod, cum ecclesia de Semoing a bonae memoriae Ar. praedecessore tuo, monasterio de Siz concessa fuisset, eam diu possedisset in pace, tu ipsum eadem ecclesia contra justitiam spoliavisti; super quo cum ad venerabilem fratrem nostrum . . . episcopum, et dilectos filios . . . praepositum et archidiaconum Augustenses, a nobis litteras impetrasset, et pluries peremptorie fuisses citatus ab eis, nec venisses ad eos, nec misisses idoneum responsalem, tandem, receptis testibus, habito prudentum consilio, causa rei servandae adjudicaverunt monasterio de Siz possessionem ecclesiae supradictae. Proposuit insuper, quod, cum contra te obtinuisset litteras apostolicas ad eosdem episcopum, et archidiaconum, et . . . . priorem S. Ursi Augustenses, super eo quod ad tui metropolitani mandatum ei nolueras impendere justitiam de W.. Comite Gebennensi, cujus ministeriales de mandato ipsius in abbatem non timuerunt manus injicere violentas, duas equitaturas auferentes eidem, sed comiti communicare viventi, et mortuo exsequias fideliter debitas non dubitaveras exhibere, praefati episcopus et archidiaconus, cum prior S. Ursi ullatenus interesse non posset, et tu, sexties peremptorie citatus ab eis, noluisses per te vel per nuntium in eorum praesentia comparere, tibi ecclesiae propter hoc interdixerunt ingressum. Praeterea, dictus abbas praedictorum, episcopi, praepositi, et archidiaconi Augustensium, litteras nobis exhibuit utramque sententiam continentes, in quibus sigilla tantum episcopi et archidiaconi, et quasdam alias, super restitutione ecclesiae de Semoing, in quibus eorumdem trium dependebant sigilla. Verum, e contrario tuus asseruit procurator, quod sententia lata contra te super ecclesiam de Semoing debebat irrita judicari, quia fuerat promulgata tum post appellationem ad nos legitime interpositam, pro eo quod locus erat tibi de jure suspectus, cum propter hostilitatem ad eum securus accedere non valeres, tum contra juris ordinem consuetum, pro eo quod lite non contestata testes recepti fuerint, et sententia quasi diffinitio dictata, tum etiam tantummodo a duobus, cum tertius in rescripto sententiae non apposuisset sigillum, licet sub ejus nomine sententia promulgata fuisset, nec ostenderetur quod noluisset, aut nequivisset ipsi negotio interesse. Interdicti quoque sententiam asserebat nullius esse momenti, cum a duobus tantum fuisset judicibus promulgata, nec constaret, quod tertius noluerit vel nequiverit interesse, praesertim, cum instrumentum sententiae contineret, quod ipsa sententia interdicti lata fuisset ab episcopo, praeposito et archidiacono Augustensibus, et in ea causa non praepositus Augustensis, sed prior Sancti Ursi fuisset cum aliis delegatus; unde, quia noluerunt procedere cum quo procedere potuerunt, cum quo procedere voluerunt procedere nequiverunt. Nos igitur, per diligentem relationem cardinalis praedicti, et exhibitionem instrumentorum ipsorum, his et aliis diligenter auditis, et plenius intellectis, utramque sententiam decrevimus irritam, et inanem. Datum Anagniae VII Id. Februarii. Solet annuere, etc., usque annuentes, beneficium, quod in ecclesia de Castriis per bonae me moriae . . . . . Magalonensem episcopum ad mandatum apostolicum es adeptus, sicut illud juste possides et quiete, auctoritate, etc. Nulli ergo, etc. Datum Anagniae, VII Id. Februarii. Recepimus litteras, quas nobis imperialis excellentia destinavit, affectione paterna, et quae significavit per eas notavimus diligenter. Gaudemus autem in Domino, et ei qui dominatur in regno hominum, et cui voluerit dabit illud, gratiarum exsolvimus actiones, quod pium tibi propitius inspiravit affectum, ut desiderares ecclesiasticam unitatem, et ut membrum ad caput, et filia revertatur ad matrem, et Constantinopolitana Ecclesia, quae apostolicae sedi multo tempore devotionis debitum denegavit, reverentiam ei, obedientiam et honorem exhibeat affectares, sicut etiam, adhuc exsul cum esses, in nostra praesentia constitutus asserebas te totis visceribus affectare. Ut autem desiderium tuum plenius demonstrares, et ad id populos tibi subditos exemplo induceres melius quam sermone, semel exsul, et iterum sublimatus, juramento firmasti, te omnem devotionem nobis, et nostris successoribus impensurum, quam antecessores tui, imperatores catholici, praedecessoribus nostris, patribus orthodoxis, Romanis pontificibus, noscuntur antiquitus impendisse: promisso pariter quod, opportunitate concessa, orientalem Ecclesiam ad id prudenter inclinabis pariter et potenter, sicut per imperiales nobis litteras intimasti. Sane, si dictis facta compenses, et quod polliceris verbis operibus exsequeris, Deum tibi reddes propitium, quem in honorificentia suae sponsae probaberis honorare, ac praeter id quod ipse imperium tuum solidabit in pace, apostolica sedes illud studebit efficaciter roborare. Cum enim per Latinorum auxilium post divinum sis imperio restitutus, debes non immerito Romanam ecclesiam honorare, cujus filii tibi taliter astiterunt, et quae post Deum, tibi et Constantinopolitano imperio praecipue poterit necessarium patrocinium impartiri. Hoc autem dicimus, non ut ambitiose dominium affectemus, sed ut officiose ministerium impendamus, ejus exemplo, qui non venit ministrari, sed ministrare, nec ut dominemur in clero, sed forma gregis efficiamur ex animo; quia, principes gentium dominantur eorum, et qui potestatem habent inter eos benefici nuncupantur; inter discipulos autem Christi non sic, sed qui major est inter eos omnium servus existit, et qui praecessor tanquam sit ministrator. [Monemus igitur imperialem celsitudinem, et hortamur in Domino, quatenus sic in apostolicae sedis devotione consistas, sic efficias quod jurasti, ne forte quae de tuis labiis processerunt irrita facere videaris, sed verax appareas in promisso, et in juramento fidelis. Siquidem, si in timore Domini et apostolicae sedis reverentia imperium tuum fuerit roboratum, non vacillabit, sicut hactenus vacillavit, sed in illius petrae soliditate fundatum, a qua princeps apostolorum dictus est Petrus, et de qua inquit Apostolus: Petra autem erat Christus , perpetua firmitate consistet, nec ventorum flatus, nec fluminis impetus, nec pluviarum formidabit incursus. Alioquin, ne vano decipiaris errore, scire te volumus, quod non solum inimicorum tuorum rebellionem non poteris subjugare, sed ante ipsorum faciem non subsistes. Datum Anagniae,]

http://viaf.org/viaf/16017787

Innocentius III

INNOCENTII III ROMANI PONTIFICIS REGESTORUM SIVE EPISTOLARUM LIBER SEPTIMUS. PONTIFICATUS ANNO VII, CHRISTI 1204. I. CALOJOANNI BULGARORUM ET BLACORUM REGI, EJUSQUE POSTERIS. Privilegium, quo Leoni, tituli S. Crucis presbytero cardinali, apostolicae sedis legato, conceditur facultas ipsum in regem ungendi et coronandi. (Anagniae, VI Kal. Martii.) II. ARCHIEPISCOPO TRINOVITANO. Constituit etiam Trinovitanum archiepiscopum primatem totius Bulgariae et Blaciae, mittitque illi privilegium hujusmodi per dictum legatum. (Anagniae, ut supra. ) III. B. ARCHIEPISCOPO TRINOVITANO BULGARORUM ET BLACORUM PRIMATI. Significat ei, quod episcopum Brandizuberensem fecit inungi. Mandat ut in posterum tam primas quam metropolitani episcopi et presbyteri ipsius provinciae recipiant unctionem, etc. (Datum, ut supra. ) IV. Instrumentum quo rex Bulgariae et Blaciae imperium suum ecclesiae Romanae subjicit. (Anno 1204, indictione VII.) V. Litterae Basilii archiepiscopi Trinovitani.--Scribit, quod cum se conferre voluisset ad sedem apostolicam, Durachii impeditus ei fuit transitus; deinde revocatus ab imperatore, mense Septembri, in festo Nativitatis, palleo insignitus fuit. Litterae Anastasii archiepiscopi Belesbudiensis, archiepiscopi Prostlave , et suffraganeorum episcoporum. VI. Litterae Calojoannis Innocentio papae.--De eodem argumento ac in epistola superiori. VII. ANASTASIO ARCHIEPISCOPO BELEBUSDIENSI. Mittit ei pallium. VIII. ILLUSTRI REGI BULGARORUM ET BLACORUM. Significat ei quod mandavit legato ut ipsum inungeret et regalia et concederet. IX. ARCHIEPISCOPO TRINOVITANENSI, TOTIUS BULGARIAE ET BLACIAE PRIMATI, ET ALIIS ARCHIEPISCOPIS, EPISCOPIS, CLERO, ET POPULO IN BULGARIA, ET BLACIA CONSTITUTIS. Mittit ei pallium. X. Forma qua pallium tradi debet archiepiscopis Belesbudiensi et Trinovitano. XI. Forma juramenti ab archiepiscopo Trinovitano praestiti. XII. CALOJOANNI REGI BULGARORUM ET BLACORUM ILLUSTRI. Mittit ei vexillum. XIII. ARCHIEPISCOPIS, EPISCOPIS, ABBATIBUS, ET ALIIS ECCLESIARUM PRAELATIS, ET OMNIBUS TAM CLERICIS QUAM LAICIS, IN REGNO UNGARIAE CONSTITUTIS. Scribit eis super reductione Bulgarorum, et ut legatum bene tractent. XIV. ARCHIEPISCOPIS, EPISCOPIS, ABBATIBUS, ET ALIIS ECCLESIARUM PRAELATIS, ET UNIVERSO CLERO, IN SERVIAE PROVINCIA CONSTITUTIS. De eodem argumento. XV. ELIENSI EPISCOPO, ET . . . . . ABBATI SANCTI EDMUNDI. Ut mercatoribus Romanis super pecunia, ipsis a Rogerio de S. Edmundo debita, satisfieri curent. (Anagniae, VI Non. Maii.) XVI. PRIORI ET FRATRIBUS HOSPITALIS DE THUREGANO. Recipit eos sub protectione cum annuo censu unius aurei. (Laterani, III Id. Maii.) XVII. EPISCOPO OLORENSI, ABBATIBUS DE PLANA SILVA, ET SANCTI SEVERI. Ut archiepiscopo Auxitano, morbo caduco laboranti, coadjutorem assignent . (Laterani, III Id. Martii.) XVIII. NOBILI VIRO . . . DUCI VENETORUM, SPIRITUM CONSILII SANIORIS. Ipsum ac Venetos ad resipiscendum, et ad poenitentiam agendam, propter facinus quod adversus Jaderam commiserant hortatur. (Anagniae, VI Kal. Martii.) XIX. PRIORISSAE ET MONIALIBUS DE RUESPERRA. Recipit eas sub protectione. (Anagniae, II Non, Martii.) XX. EPISCOPO FESULANO. Ne obediat consulibus Florentinis, qui dictum episcopatum transferre in civitatem Florentinam ordinaverant, subasserto jure patronatus, quod rescindi mandat. (Laterani, III Id. Martii.) XXI. PRIORI SANCTI FRIDIANI LUCANENSIS. De eodem argumento. (Laterani, Id. Martii.) XXII. ARCHIPRESBYTERO, ET G. ET R. MAGISTRIS CANONICIS LUCANENSIBUS. In favorem Noradi, subdiaconi, ne ipsum molestatione vexari sinant. (Laterani, XIV Kal. Aprilis.) XXIII. CONSULIBUS ET POPULO CAMERANENSIBUS. Ut recuperent et conservent possessionem Romanae Ecclesiae in castro Cameranensi. (Laterani, VIII Kal. Aprilis.) XXIV. EPISCOPO, ET CAPITULO LUNENSIBUS. Translationem episcopatus Lunensis ad Sarzanam auctoritate apostolica confirmat (Laterani, VIII Kal. Aprilis.) XXV. ABBATI SANCTI STEPHANI, ET MAGISTRO LANFRANCO, CANONICO BONONIENSI. De sententia, in causa quadam, quae hic non declaratur, abroganda. (Laterani, XV Kal. Aprilis.) XXVI. N . . . Ut inquiratur super privilegiis et indulgentiis suspectis. (Laterani, III Kal. Aprilis.) XXVII. PRIORI SANCTI STEPHANI FANENSIS. Causam, quae inter ipsum et M. episcopum Fanensem super ecclesia S. Stephani vertebatur, auctoritate apostolica dirimit. (Anagniae, V Kal. Martii.) XXVIII. R. DE GECLEWERDS, G. DE DRIBURG. ET MAGISTRO T. RECTORI ECCLESIAE DE LILLESCHAE. Causam, quae inter abbatem et monachos de Melros et nobilem virum Albanum vertebatur, dijudicandam ipsis committit. (Anagniae, II Non. Martii.) XXXIX. . . . . . CANTUARIENSI ARCHIEPISCOPO. Respondet ei super appellationibus. (Laterani, VI Kal. Aprilis.) XXX. DECANO ET CANONICIS SANCTAE CRUCIS DE STAMPIS. Recipit eos sub protectione. (Laterani, VI Kal. Aprilis) . XXXI. ARCHIEPISCOPO ET DECANO ROTHOMAGENSIBUS. Ut fratribus Hierosolymitani Hospitalis justitiam requisiti facere possint. (Laterani, X Kal. Aprilis) . XXXII. . . . ABBATI DE CORONA; . . ARCHIDIACONO BRIOCENSI; ET . . . SUBDECANO BEATI PETRI, PICTAVENSIBUS. Ut ad monasterium Sancti Hilarii de Cella accedentes, illud reforment. (Anagniae, Kal. Martii.) XXXIII. J. PRIORI, ET FRATRIBUS ECCLESIAE SANCTI STEPHANI FANENSIS. Recipit eos in protectione. (Anagniae, XIII Kal. Aprilis) . XXXIV. . . . CANTUARIENSI ARCHIEPISCOPO; EPISCOPO ELIENSI, ET . . . ABBATI SANCTI EDMUNDI. Sententiam in causa ecclesiae de Filebi latam confirmat. (Laterani, XVI Kal. Aprilis) . XXXV. . . . . ELIENSI EPISCOPO; . . . ABBATI SANCTI EDMUNDI; ET . . . . DECANO CISTERCIENSI. Ut inquirant super privilegia capitulo Eboracensi concessa. (Laterani, Kal. Aprilis) . XXXVI. ARCHIEPISCOPIS, EPISCOPIS, ABBATIBUS, COMITIBUS, BARONIBUS, ET UNIVERSO CLERO, ET POPULO IN SICILIA ET CALABRIA CONSTITUTIS. G. tituli S. Adriani diaconum cardinalem, apostolicae sedis legatum ad eos mittit, illumque eis commendat. (Laterani, Kal. Aprilis.) XXXVII. ABBATI ET MONACHIS SANCTI JULIANI, HOSPITALARIIS CRUCIFERIS, ET ALIIS CLERICIS ARIMINENSIS DIOECESEOS. Ut sententiam excommunicationis ab episcopo Ariminensi in haereticos latam observent. (Laterani, Non. Aprilis.) XXXVIII. SIPONTINO ARCHIEPISCOPO. De quadam muliere, quae marito impotente alium superinduxit; primo mortuo, secundus eam recusabat, licet ex ea prolem haberet: papa mandat fieri non posse. (Laterani, Kal. Aprilis.) XXXIX.. VENTURAE, ARIMINENSI EPISCOPO, EJUSQUE SUCCESSORIBUS CANONICE SUBSTITUENDIS, IN PERPETUUM. Recipit eum in protectione, et bona ipsius ecclesiae confirmat. (Laterani, VI Id. Aprilis.) XL. ABBATI, ET CONVENTUI CASAEDEI. De episcopatu in ecclesia de Montepiloso restituendo. (Laterani.) XLI. . . . . . . ARCHIEPISCOPO RAVENNATI. Ut potestatem et consules Mutinenses ecclesiasticam libertatem in civitate Mutinensi violantes compescat. (Laterani, II Id. Aprilis.) XLII. ARCHIEPISCOPIS, ET EPISCOPIS PER FRANCIAM CONSTITUTIS. De eodem argumento ac in epistola 164, 165, 166, libri VI. (Laterani.) XLIII. PETRO DE MALIANO, RECTORI HOSPITALIS DE PULCHICAVELLIS. Recipit eos sub protectione cum annuo censu. (Laterani, Non. Aprilis.) XLIV. ABBATI CASEMARII. Commissio cognitionis causae inter reges Francorum et Angliae. (Laterani.) XLV. . . . COLONIENSI. . . . TREVERENSI, ET . . . . SENONENSI ARCHIEPISCOPIS, ET CAPITULO REMEN. ET EORUM SUFFRAGANEIS. Ut sententiam excommunicationis ab episcopo Cameracensi in comitem Namurcensem aliosque latam observari faciant. (Laterani, IV Idus Aprilis.) XLVI. MAGISTRO THOMAE DE DISCE, CANONICO VUELLENSI. Praebendam ipsi ab archiepiscopo Eboracensi collatam auctoritate apostolica confirmat. XLVII. . . . . . WARADIENSI EPISCOPO ET . . . ABBATI DE PETIS VESPRIMENSIS DIOECESEOS. Ut inquirant an episcopatus in Ecclesiis quibusdam Graecis regni Ungariae sit instituendus. (Laterani, XVI Kal. Maii.) XLVIII. ABBATI SANCTI AUBERTI, ET S. ARCHIDIACONO, ET MAGISTRO REN. CANONICO, CAMERACENSIBUS. De eodem argumento ac in epistola hujusce libri 45. (Laterani, VII Id. Maii.) XLIX. REGI BOHEMORUM ILLUSTRI. Conceditur ut possit in litteris rex nominari. (Laterani, XIII Kal. Maii.) L. ARCHIPRESBYTERO ET CLERICIS PLEBIS ARETINAE. Lites inter ipsos et praepositum canonicosque Aretinos dirimit. (Laterani, XIII Kal. Maii.) LI. ARCHIEPISCOPO MAGUNTINO. Adversus Maguntinos, et de metropoli in Bohemia constituenda. (Laterani, XII Kal. Maii.) LII. REGI BOHEMORUM ILLUSTRI. Petitionem ejus de erigenda in Bohemia metropolitica differt, et mandat ut archiepiscopi Maguntini consensum obtinere curet. (Laterani, XI Kal. Maii.) LIII. CANONICIS, ET MINISTERIALIBUS MAGUNTINIS: SPIRITUM CONSILII SANIORIS. Multa super rebellione per eos facta adversus Ecclesiam et archiepiscopum. (Laterani, XI Kal. Maii.) LIV. ILLUSTRI REGI BOHEMORUM Privilegia ipsi ab imperatoribus concessa, et ab Ottone nuper confirmata, auctoritate etiam apostolica confirmat. (Laterani, XVII Kal. Maii.) LV. . . . . . PRAGENSI, ET . . . . OLOMUCENSI EPISCOPIS, ET . . . . ARCHIDIACONO DE BEHIN. Ut si quis Bohemorum regi damnum aliquod inferre tentaverit, censuris ecclesiasticis compescant. (Laterani, XI Kal. Maii.) LVI. STRIGONIENSI ARCHIEPISCOPO. De translatione praepositurae cujusdam. (Laterani, VIII Kal. Maii.) LVII. EIDEM. Ut coronet filium regis Ungariae cum ipse in terram sanctam ire proposuerit. (Laterani, VIII Kal. Maii.) LVIII. REGI UNGARORUM ILLUSTRI. Explicat mandatum quod jam emiserat super praeposituris regni Ungariae . (Laterani, VIII Kal. Maii.) LIX. HUG. ABBATI MONASTERII SANCTI AUGUSTINI DE MONTEALTO, EJUSQUE FRATRIBUS TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS REGULAREM VITAM PROFESSIS, IN PERPETUUM. Recipit eos sub protectione, et enumerantur bona ad ipsos spectantia. (Laterani, IV Kal. Maii.) LX. . . . LINCOLNIENSI, ET . . . WIGORNIENSI EPISCOPIS. In favorem canonici cujusdam; ne eum ab archiepiscopo Eboracensi molestari sinant. (Laterani, V Id. Maii.) LXI. DECANO, ET CAPITULO CAPELLAE DUCIS IN DIVIONE. Ne a quoquam, nisi in duplici casu, excommunicari possint. (Laterani, VI Id. Maii.) LXII. . . . ARCHIDIACONO . . . ARCHIPRESBYTERO, ET UNIVERSO CAPITULO GARGANICAE ECCLESIAE. Antiquas eorum Ecclesiae consuetudines confirmat. (Laterani, VI Id. Maii.) LXIII. MAGISTRO ET FRATRIBUS HOSPITALIS DE BEKEKEG. Recipit eos sub protectione. (Laterani, XII Kal. Junii.) LXIV. . . . . .EPISCOPO MANTUANO. Ut terras comitissae Mathildis in sua dioecesi consistentes nomine pontificis recipiat. (Laterani, II Id. Maii.) LXV. . . . . .ABBATI ET CONVENTUI SILVAE MAJORIS. Recipit eos sub protectione. (Laterani, XI Kal. Junii.) LXVI. ABBATI DE AFFLIGEIM, ET MAGISTRIS R. PERSONAE ECCLESIAE DE TENIS, ET GILEBERTO, CANONICO TRAJECTENSI. Ut inquirant de W. Trajectensi decano, qui ex regulari vita ad saecularem transierat. (Laterani, Idib. Maii.) LXVII. . . . . . . ARCHIEPISCOPO TOLETANO, ET . . . . . . BURGENSI, ET . . . . . ZAMORENSI EPISCOPIS. Praecipit ut B. natam regis Castellae, quae a rege Legionensi recesserat, et beneficium absolutionis poscebat, absolvant. (Laterani, XI Kal. Junii.) LXVIII. . . . . . .EPISCOPO, DECANO, ET . . . . . PRAECENTORI HEREFORDENSIBUS. Ut inquirant de causa Joannis, magistri hospitalis Eboracensis. (Laterani, II Id. Maii.) LXIX. EISDEM. De eodem argumento ac in epistola 68. (Laterani, XIII Kal. Junii.) LXX. PRAEPOSITO, ET CANONICIS SANCTI GEREONIS IN COLONIA. Ut Ricc. scriptori papae, praebendam juxta mandatum apostolicum confirment. (Laterani, V Non. Maii.) LXXI. . . . . . . ABBATI DE WERDEN, COLONIENSIS DIOECESEOS, ETC . . . ., BUNNENSI, ETC . . . . SANCTI CUNIBERTI PRAEPOSITIS, COLONIENSIBUS. Electionem episcopi Monasteriensis examinandam ipsis committit. (Laterani, V Kal. Junii.) LXXII. . . . . . ZAMORENSI EPISCOPO. De casu quodam unius pueri petentis promoveri ad sacros ordines, cum fuerit in causa mortis unius. (Laterani, XII Kal. Junii.) LXXIII. CAPITULO SANCTAE CAECILIAE. Sententiam quae in causa, inter ipsos et archipresbyterum ecclesiae S. Laurentii in Pusciola vertente, in ipsorum favorem lata fuerat, auctoritate apostolica confirmat. (Laterani, VI Kal. Junii.) LXXIV. . . . . . . ELECTO GRADENSI. Epistola comminatoria, quod consecrationem et pallii petitionem distulerat, et propter excessum Venetorum. (Laterani, Kal. Junii.) LXXV. . . . . . ABBATI CISTERCIENSI, ET P. ET R. MONACHIS FONTIS-FRIGIDI, APOSTOLICAE SEDIS LEGATIS. Ut adversus archiepiscopum Narbonensem pluribus vitiis et accusationibus infamatum inquirant. (Laterani, V Kal. Junii.) LXXVI. ABBATI CISTERCIENSI, ET MONACHIS FONTIS-FRIGID APOSTOLICAE SEDIS LEGATIS. Ut procedant contra haereticos. (Laterani, II Kal. Junii.) LXXVII. Scriptum est . . . Aquensi . . . Arelatensi . . . Narbonensi archiepiscopis, et suffraganeis eorum, et abbatibus prioribus, decanis, archidiaconis, et aliis Ecclesiarum praelatis in eorum provinciis constitutis.--De eodem argumento ac in epistola superiori. LXXVIII. ARCHIEPISCOPO NARBONENSI. Privatur abbatia montis Aragoni, quae sibi prius commendata fuerat, propter incompatibilitatem. (Laterani, IV Kal. Junii.) LXXIX. REGI FRANCORUM. Ut assistat legatis apostolicis contra haereticos. (Laterani, V Kal. Junii.) LXXX PETRO DE PARISIO, CAPELLANO SUPRA PONTEM LINCOLNIENSEM. Recipit eum sub protectione B. Petri, cum annuo censu unius bisantii. (Laterani, Kal. Junii.) LXXXI. CANONICIS CUSENTINIS. Ut permutationi ecclesiae de Botrano consensum praebeant . (Laterani, II Non. Junii.) LXXXII. CIVIBUS CUSENTINIS. De eodem argumento. (Laterani, II Non. Junii.) LXXXIII. POTESTATI ET POPULO ASISINATIBUS. De juramento ipsorum standi mandatis sedis apostolicae, et alia multa. (Laterani, VIII Id. Junii.) LXXXIV. . . . . .EBREDUNENSI ARCHIEPISCOPO, ET DILECTO FILIO . . . ABBATI BOSCAUDUNENSI.. Ut de excessibus episcopi Venciensis diligenter inquirant . (Laterani, VI Id. Junii.) LXXXV. PRIORI DE ESSEBI, ET MAGISTRO H. DE GILLEVILLIS, CANONICO LINCOLNIENSI; ET MAGISTRO A. DE WILNA, RECTORI ECCLESIAE DE BARESWUH, LINCOLNIENSIS DIOECESEOS Ut in causa Agnetis mulieris, quam pater et noverca in monasterium detruserant invitam, procedatur. (Laterani, II Kal. Junii.) LXXXVI. PRIORI, ET MONACHIS SANCTI ANDREAE DE ARCE. Recipit eos sub protectione, et enumerantur bona ad ipsos spectantia. (Laterani, VII Kal. Junii.) LXXXVII. . . . PRIORI ET MONACHIS DE FOLKESTAN. De argumento simili. (Laterani, VII Kal. Junii. LXXXVIII. . . . PRIORI ET MONACHIS MONASTERII SANCTI ANDREAE DE STOKES. De argumento simili. (Laterani, III Id. Junii.) LXXXIX. . . . . . ABBATI DE SALEM. De absolutione episcopi Constantiensis. (Laterani, XVII Kal. Julii.) XC. EPISCOPO, ET ARCHIDIACONO PAPIENSIBUS. Super collatione praebendarum quarumdam in ecclesia Astensi. (Laterani, XVII Kal. Julii.) XCI. . . . . ABBATI ET CONVENTUI CASAEDEI. Terminum peremptorium assignat ad respondendum super facto Montispelosi . (Laterani, XV Kal. Julii.) XCII. . . . . . ARCHIEPISCOPO, ET . . . . . PRAEPOSITO SANCTAE MARIAE DE ALBARIO, JANUENSIBUS. Ut S. suoceram N. de Camilla, matrimonium generi sui accusantem, compescant. (Laterani, XVII Kal. Julii.) XCIII. . . . . . COMPOSTELLANO, ET . . . . . TOLETANO ARCHIEPISCOPIS . . . . . TIRASONENSI, ET . . . . . COLIMBRIENSI EPISCOPIS. Ut natam regis Castellae inducant ad restituenda regi Legionensi oppida, quae, sive dotis titulo, sive donationis propter nuptias, ab ipso sibi assignata fuerant. (Laterani, XII Kal. Julii.) XCIV. . . . . . ARCHIEPISCOPO COMPOSTELLANO; . . . . . ZAMORENSI, ET . . . . . PALENTINO EPISCOPIS. Ut regem Legionensem resipiscentem absolvant. (Laterani, XIII Kal. Julii.) XCV. GUIDONI, MAGISTRO HOSPITALIS SANCTAE MARIAE IN SAXIA, EJUSQUE FRATRIBUS TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS, REGULAREM VITAM PROFESSIS, IN PERPETUUM. Hospitale Sanctae Mariae in Saxia unit cum Montepessulano Sancti Spiritus, pro salute Romani pontificis et cardinalium; et multa privilegia. (Laterani, XIV Kal. Julii.) XCVI. . . . . . . EPISCOPO, ET . . . . . PRAEPOSITO UTICENSIBUS. Litteras confirmationis super administratione quorumdam canonicorum Nemausens. obtentas irritat. (Laterani, XVII Kal. Julii.) XCVII. . . . . . . EPISCOPO, ET CAPITULO LAUDUNENSIBUS. Ut admittant ad sacerdotalem praebendam personam illam quam Hubaldus, subdiaconus, ecclesiae Laudunensis canonicus, duxerit nominandam tempore vacationis, propter potestatem ipsi ab episcopo datam. (Laterani, X Kal. Julii.) XCVIII. CAPITULO VICENTINO. Praeposituram Vicentinam Nicolao, subdiacono suo, uctoritate apostolica confert. (Laterani, VIII Kal. Julii.) XCIX. . . . PATAVIENSI EPISCOPO. Facultatem ipsi tribuit, cum electus fuisset in Aquilegensem patriarcham, suo arbitrio, vel ad istam metropolim transeundi, vel in Pataviensi sede remanendi. (Laterani, VIII Julii.) C. J. EPISCOPO FURCONIENSI. Donationem casalis S. Gusanii [al. Eusanii], episcopo Furconiensi, a Rogerio, rege Siciliae, factam, auctoritate apostolica confirmat. Inseritur donationis instrumentum. Laterani, XVII Kal. Julii. CI. . . . AVENIONENSI. . . TRICASTRINENSI, ET . . . CAVALLICENSI EPISCOPIS. Ut sententiam interdicti adversus praepositum et canonicos Sistaricenses, in causa, quae inter ipsos et fratres Templi militioe super oratorio quodam vertebatur, latam firmiter observari faciant. Laterani, XI Kal. Julii CII. NOBILI VIRO, JOANNI ODDONIS, CONSOBRINO NOSTRO. Montorii, alteriusque castri, cui Caminaras nomen, de urbanorum judicum consilio, dominium tribuit. (Inseritur consilium judicum. ) (Laterani, VIII Kal. Julii.) CIII. NOBILI MULIERI . . .FILIAE QUONDAM JUDICIS GALLURENSIS. Ut super matrimonio contrahendo consiliis Turritani archiepiscopi acquiescat . (Laterani, VI Non. Julii.) CIV. . . . GALARITANO ARCHIEPISCOPO De eodem argumento. (Laterani, VI Non. Julii.) CV. EPISCOPIS, ET NOBILIBUS VIRIS, LIBERIS, IN GALLURENSI EXISTENTIBUS JUDICATU. De eodem argumento. CVI. NOBILI VIRO . . . JUDICI CALARITANO. De eodem argumento. (Laterani, V Non. Julii.) CVII. . . . ARCHIEPISCOPO TURRITANO Cum Turritanus judex et uxor ejus quarto et quinto consanguinitatis gradu conjuncti essent, et grave alioqui scandalum ex divortio immineret, praesulis arbitrio causam committit. (Laterani, VI Non. Julii.) CVIII. ARCHIEPISCOPIS, EPISCOPIS, ET ALIIS ECCLESIARUM PRAELATIS, PER SARDINIAM CONSTITUTIS. Ipsos archiepiscopo Turritano pro Romano pontifice laboranti ad victum necessaria suppeditare jubet. (Laterani, V Non. Julii.) CIX. . . . PISANO ARCHIEPISCOPO. Ut marchio Calaritanus juret fidelitatem Romanae Ecclesiae, cum Sardinia sit juris et proprietatis ejusdem ecclesiae. (Laterani, V Non. Julii.) CX. . . . ARCHIEPISCOPO TURRITANO. Quod non deferre debeat archiepiscopo Pisano, nisi fuerit in provincia Turritana, licet habeat privilegia a sede apostolica legationis et primatiae in Sardinia. (Laterani, V Non. Julii.) CXI. EXEMPTARUM ECCLESIARUM PRAELATIS IN SARDINIA CONSTITUTIS. Increpat quod saeculare tribunal adeant (Laterani, V Non. Julii.) CXII. . . . . .TURRITANO ARCHIEPISCOPO. Facultatem tribuit ei perditos et dissolutos clericos corrigendi. (Laterani, V Non. Julii.) CXIII. NOBILI VIRO . . . . . JUDICI TURRITANO. Ne se intromittat in litibus clericorum et ecclesiasticam libertatem impediat. (Laterani, V Non. Julii.) CXIV. . . . . HILDESEMENSI EPISCOPO, ET PRAEPOSITO MAGDEBURGENSI. De absolutione electi Mersenburgensis. (Laterani, Kal. Julii.) CXV. J. FURGONENSI EPISCOPO, EJUSDEM SUCCESSORIBUS CANONICE SUBSTITUENDIS IN PERPETUUM. Recipit eum sub protectione, et enumerantur bona ad ipsius Ecclesiam spectantia. (Laterani, Kal. Julii) . CXVI. CAPITULO REMENSI. Objicit multa super electione archiepiscopi, et G. cardinalem, episcopum Praenestinum, modo ipse consenserit, ipse in archiepiscopum providit. (Laterani, II Non. Julii) . CXVII. N. . . . .. Causam inter G. de Cros archidiaconum Claromontensem ex una, et capitulum Claromontense, Parentiumque, papae subdiaconum, ab altera parte, super ecclesiae Claromontensis decanatum, vertentem ipsi committit . (Laterani, IV Id. Julii.) CXVIII. N . . . .. Ut priorem et monachos Dunelmenses ad exhibendam episcopo debitam obedientiam inducant. (Laterani, XIV Kal. Julii.) CXIX. ASSALITO CANONICO . . . Dispensatio pro defectu natalium . (Laterani, III Kal. Augusti.) CXX. N . . . . .. De eodem argumento. (Laterani, VII Kal. Augusti.) CXXI. N . . . . De ordinatione presbyterorum, tam graecorum quam Latinorum, ab episcopis Graecis facta. (Laterani, IV Non. Augusti.) CXXII. N. . . . . . . N. . . . . . .. Sententiam, qua G. diacono, decima ipsi ab episcopo Ambianensi collata adjudicata fuit, contra J. de Canduetre, Noviomensis dioeceseos, quia eamdem decimam injuste occuparat, latam, auctoritate apostolica confirmat, et mandat ut dictum G. ab omni molestatione tueantur, ablataque ei restitui faciant. Laterani, VI Kal. Augusti. CXXIII. N. . . . . . . . . .. Roberto Vaisliaci, diacono, omni beneficio ecclesiastico carenti, praebendam in ecclesia Suessionensi primo vacaturam assignat. (Laterani, XVII Kal. Septembris.) CXXIV. NN. . . . . . . . . . . .. Ut Rog. de Bisatiis a civibus Bisin. in rectorem, sed absque violentia, recipi procurent. (Laterani, Kal. Sept.) CXXV. . N. . . . . . . . . . .. De eodem argumento ac in epistola 124. (Laterani, Kal. Sept.) CXXVI. H. UNGARIAE REGI. Summopere dolet quod in finibus Ungariae injuriose impedisset cardinali legato tansitum ad Bulgariam, monet eum de tali errore emendando, ne in ipsum animadvertere cogatur . CXXVII. L. TITULI SANCTAE CRUCIS PRESBYTERO CARDINALI, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. Respondet querelis regis Ungariae. (Apud S. Petrum, XVII Kal. Octobris.) CXXVIII. . . . . . ILLUSTRI REGI UNGARIAE. De electione abbatis S. Egidii de Ungaria (Apud S. Petrum, XVIII Kal. Octobris.) CXXIX. . . . . . . . . ILLUSTRI REGI SICILIAE. Mittit G. tituli S. Adriani presbyterum cardinalem, ut ea tractet quae sunt tractanda cum ipso rege et pacem componat. (Romae, IV Non. Octobris.) CXXX. NOBILI VIRO, W. CAPARONI SPIRITUM CONSILII SANIORIS. De eodem argumento ac in epistola superiori. (Romae, IV Non. Octobris.) CXXXI. L. REGIO PROTONOTARIO. De argumento simili. (Romae, IV Non. Octobris.) CXXXII. . . . . . LEMOVICENSI EPISCOPO. Ut magistrum W. Brunater. in canonicum in ecclesia Engolismen. recipi faciant. (Romae, Non. Octobris) . CXXXIII. NOBILI VIRO, RICCARDO, GERMANO NOSTRO. Diversas possessiones ipsi confirmat. (Apud S. Petrum, VII Id. Octobris.) CXXXIV. ARCHIEPISCOPIS ET EPISCOPIS, PER FRANCIAM CONSTITUTIS. Ipsos a sententia interdicti ab abbate . . . . Casemarii, in negotio pacis inter reges Angliae et Franciae, lata immunes pronuntiat . (Laterani, VII Id. Augusti.) CXXXV. G. SANCTI ADRIANI DIACONO CARDINALI, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. De eodem argumento ac in epistola hujusce libri septimi 129. (Apud S. Petrum, IV Non. Octobris.) CXXXVI. P. EPISCOPO, PANORMITANO ELECTO. Ipsum ad pacem comparandam hortatur. (Apud S. Petrum, III Non. Octobris.) CXXXVII. . . . . . ILLUSTRI REGI UNGARIAE. Gratulatur quod legato transitum concesserit; hortatur ut eum benigne et honorifice tractet . (Apud S. Petrum.) CXXXVIII. ARCHIDIACONO PAPIENSI. Ut in causa, quae inter Guillelmum de Tabiaco et abbatem de Clavat. Mediolanensis dioeceseos vertebatur et ipsi commissa fuerat, procedere possit. (Apud S. Petrum, Non. Octobris.) CXXXIX. . . . . . ARCHIEPISCOPO BREMENSI, ET SUFFRAGANEIS EJUS, ET ABBATIBUS, PRIORILUS, ET ALIIS ECCLESIARUM PRAELATIS, IN BREMENSI PROVINCIA CONSTITUTIS. Ut fideles ad se contra Livoniae barbaros cruce signandos invitet. (Apud S. Petrum, VI Id. Octobris.) CXL. . . . . ARCHIEPISCOPO TURRITANO. Ut Ytochor de Thorum, qui acolythum sibi ignotum interemerat, absolvi faciat. (Apud S. Petrum, III Id Octobris.) CXLI. EIDEM. Ne debita, quae conversa in usus ecclesiae non probantur, solvere teneatur. (Apud S. Petrum, II Id. Octobris.) CXLII. POPONI, PATAVIENSI ELECTO. Plebes S. Agathae et de Stadeloit episcopali mensae deputatas ipsi confirmat. (Apud S. Petrum, Idib. Octobris.) CXLIII EIDEM. Jus patronatus ecclesiae S. Mariae Pataviensis ipsi confirmat. (Apud S. Petrum, Idib. Octobris.) CXLIV. CAROLO, CANONICO AQUILEGENSI. Recipit eum sub protectione. (Apud S. Petrum, Idib. Octobris.) CXLV. HERLUINO, LETHGLENNENSI EPISCOPO, EJUSQUE SUCCESSORIBUS CANONICE SUBSTITUENDIS IN PERPETUUM. Recipit eum sub protectione. (Apud S. Petrum, Idib. Octobris.) CXLVI. JOANNI PRESBYTERO, RECTORI, ET FRATRIBUS HOSPITALIS RIVI CENERARII [ al. RIVICENERATII]. Recipit eos in protectionem sub annuo censu. (Apud S. Petrum, III Kal. Novembris.) CXLVII . . . POTESTATI, ET POPULO JANUENSIBUS. Ut praedatores munerum a Balduino missorum ad restituendam praedam cogant. (Apud S. Petrum, II Non. Novembris.) CXLVIII. MATTHAEO ET FRATRIBUS MONASTERII SANCTAE MARIAE DE BOTRANO. Commutationem locorum Floris et Botrani, inter ipsos ab una, et Archiepiscum Capitulumque Cusentinos, ab altera parte, factam, auctoritate apostolica confirmat. (Insertum est ipsum commutationis instrumentum. ) (Apud S. Petrum, III Kal. Novembris.) CXLIX. MATTHAEO, ABBATI MONASTERII SANCTAE MARIAE DE BOTRANO, EJUSQUE FRATRIBUS TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS, REGULAREM VITAM PROFESSIS IN PERPETUUM. Recipit ipsos sub protectione, et enumerantur bona ad ipsos spectantia. (Apud S. Petrum, III Non. Novembris.) CL. CLERICIS SANCTI PETRI IN MAGDALONA. Rescribit eis, quoties in Dominicum diem pervigilium incideret, Sabbato jejunandum, atque pridie S Matthiae festa die jejunii religionem servandam. (Apud S. Petrum, Nonis Novemb.) CLI. . . . EPISCOPO TERMULANO, ET . . . ABBATI SANCTI JOANNIS IN LAMIS. Querelas Fogitanorum adversus Trojanos et Trojanum episcopum examinandas ipsis committit. (Apud S. Petrum, IV Kal. Octobris.) CLII. . . . . . . . LITTERAE BALDUINI IMPERATORIS AD PAPAM. Significat ei, quo modo Constantinopolitanum imperium occupatum sit a Latinis. CLIII. BALDUINO, ILLUSTRI CONSTANTINOPOLITANO IMPERATORI. Respondet epistolae superiori. (Apud S. Petrum, VII Id. Novembris.) CLIV. EPISCOPIS, ABBATIBUS, CAETERISQUE CLERIS, IN EXERCITU CRUCESIGNATORUM APUD CONSTANTINOPOLIM EXISTENTIBUS. Gratulatur a Graecis ad Latinos traductum esse imperium, et de Graecorum circa fidem errore disserit. (Apud S. Petrum, Idib. Novembris.) CLV. LUNDENSI ARCHIEPISCOPO. Ut census Romanae Ecclesiae per regnum Daciae et Sueviae colligat. (Apud S. Petrum, Idib. Novembris.) CLVI. EIDEM. Ut villicum, qui presbytero cum uxore sua turpiter agenti nasum absciderat ac linguam laeserat, anathemate solvat sub certis conditionibus. (Apud S. Petrum. Idib. Novembris.) CLVII. EIDEM. Facultas reformandi Lundensem et Upsallensem ecclesias. (Apud S. Petrum, XIII Kal. Decemb.) CLVIII. EIDEM. Mittit ei palleum, Upsallensi archiepiscopo, ejus quod incendio perierat loco, tradendum. (Apud S. Petrum, XII Kal. Decembris.) CLIX. CAPITULO STRIGONIENSI. Vocat eos ad praesentiam suam, ut de postulatione archiepiscopi Colocensis in archiepiscopum Strigoniensem sententiam audiant. (Apud S. Petrum, X Kal. Decembris.) CLX. M . . . . . . PRIORI SANCTAE MARIAE MAGDALENAE DE VALLEFARES. Concedit ei Ecclesiam ab Alexandro PP. fabricatam, et sub proprietate B. Petri relictam, sub annuo censu duarum libraram cerae. (Apud S. Petrum, VIII Kal. Decemb.) . CLXI. . . . . . EPISCOPO, ET CAPITULO NOVARIENSIBUS. Concessionem praebendae cujusdam ab archiepiscopo Mediolanensi factam irritat. (Apud S. Petrum, IX Kal. Decembris.) CLXII. W. ABBATI MONASTERII MONTIS-MAJORIS, EJUSQUE FRATRIBUS, TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS, REGULAREM VITAM PROFESSIS IN PERPETUUM. Recipit eos sub protectione, et enumerantur bona ad ipsos spectantia. (Apud S. Petrum, III Kal. Decembris.) CLXIII. . . . . . PARMENSI EPISCOPO. Compositionem inter abbatem sancti Sixti et communitatem Cremonensem initam auctoritate apostolica confirmat. (Insertum est ipsum compositionis instrumentum. ) (Apud S. Petrum, VIII Id. Decemb.) CLXIV. EPISCOPIS, ET ABBATIBUS IN EXERCITU CHRISTIANO APUD CONSTANTINOPOLIM CONSTITUTIS. Ut in ecclesiam a Graecis sacerdotes Latini constituantur, et rectorem faciant eligere. (Apud S. Petrum, VII Id. Decembris.) CLXV. P. DE CASTRONOVO, ET RODULPHO, MONACHIS FONTISFRIGIDI, APOSTOLICAE SEDIS LEGATIS. Omissa sacerdotiorum provisione, eam ad pontificem devolutam declarat, (Apud S. Petrum, VIII Id. Decemb.) CLXVI. ARCHIEPISCOPO ARELATENSI. Ut episcopo Aurasicensi, gravi atque incurabili morbo laboranti , socium et coadjutorem adjungat. (Apud S. Petrum, IV Non. Decemb.) CLXVII. UNIVERSIS HAS LITTERAS INSPECTURIS. Ne abbatissae Urbis, inconsulto papa vel ejus vicario, immobilia vendere, alienare, et in feudum tradere praesumant. (Apud S. Petrum, VII Idus Decemb.) CLXVIII. . . . . ARCHIEPISCOPO CANTUARIENSI, ELIENSI, ET WIGORNIENSI EPISCOPIS. Commissio causae restitutionis dotis, per regem Anglorum uxori ejus fratris regis praedefuncti faciendae. (Apud S. Petrum, XVII Kal. Januarii.) CLXIX. . . . . . EPISCOPO ELIENSI. Diversis ejus consultationibus respondet. (Apud S. Petrum, XIV Kal. Januarii.) CLXX. ANICIENSI EPISCOPO. Ut de facto P. cantoris, cum muliere quadam, inquirat. (Apud S. Petrum, XVII Kal. Januarii.) CLXXI. REGI ANGLORUM. Ut reducat in gratiam Dublinensem archiepiscopum, et ei omnia ablata restituat, cum comminatione interdicti ubicumque permanserit. (Apud S. Petrum, Idibus Decemb.) CLXXII DECANO ET CAPITULO NIGELLENSIBUS. Mandat, quod Renelmo et Roberto canonicis praebendas omnino integrare non differant. (Apud S. Petrum, Kal. Decembris.) CLXXIII. . . . . . MEDIOLANENSI ARCHIEPISCOPO, ET SUFFRAGANEIS EJUS. Ut Placentinos tanquam excommunicatos faciant evitari. (Apud S. Petrum, XVII Kal. Januarii.) CLXXIV. ARBATIBUS, PRIORIBUS ET ALIIS ECCLESIARUM PRAELATIS, PER LOMBARDIAM CONSTITUTIS. Ut episcopo Placentino exsulanti de censu apostolicae sedi debito subveniant. (Apud S. Petrum, XV Kal. Januarii.) CLXXV EPISCOPO PLACENTINO. Indulget, ut dum ab ecclesia sua exsulat, tam vacantes quam vacaturas praebendas retinere possit. (Apud S. Petrum, XV Kal. Januarii.) CLXXVI. NOBILI VIRO GUIDONI COMITI. Sententiam in causa, quae inter ipsum et electam ac sorores monasterii de Rosan. vertebatur, latam, auctoritate apostolica confirmat. (Apud S. Petrum, XIII Kal. Januarii.) CLXXVII. . . . . . EPISCOPO AUSONENSI. Quod clerici vel laici, per litteras protectionis a jurisdictione episcopi non subtrahuntur. (Apud S. Petrum, Idib. Decemb.) CLXXVIII. . . . . . PADUANO EPISCOPO. Ut monachos e claustro egressos ad claustra redire compellat. (Apud S. Petrum, X Kal. Januarii.) CLXXIX. ODONI, EPISCOPO PARISIENSI. De undecim praebendis ecclesiae de Campellis viginti duas creandi potestatem ipsi facit . (Apud S. Petrum, III Kal. Januarii.) CLXXX. PRIORI ET MONACHIS DE LENTON. [ al. LANTHON.] Recipit eos sub protectione, et enumerantur bona ad ipsos spectantia . (Apud S. Petrum, VII Id. Januarii.) CLXXXI. EISDEM. De eodem argumento ac in epistola superiori. (Apud S. Petrum, VII Id. Januarii.) CLXXXII. . . . . . . LONDONIENSI EPISCOPO. Dignitatem ecclesiae Londoniensis confirmat. (Apud S. Petrum, Idib. Decemb.) CLXXXIII. . . . . .ARCHIPRESBYTERO EDUENSI, . . . . . PRIORI SANCTI SYMPHORIANI, EDUENSIS DIOECESEOS, ET MAGISTRO R. DE DENCEVOI, CANONICO DIVIONENSI, LINGONENSIS DIOECESEOS. Mandat eis ut sententiam in causa, quae inter abbatem et monachos Claraevallenses ab una, et monachos Sancti Benigni Divionensis ab altera parte vertebatur, latam, observari faciant. (Apud S. Petrum.) CLXXXIV. ABBATI MONASTERII SANCTI VINCENTII CENOMANENSIS. Monasterium Sancti Vincentii Cenomanensis recipit sub protectione beati Petri, et enumerantur bona ad idem monasterium spectantia. (Apud S. Petrum, V Id. Januarii.) CLXXXV. HUGONI, SANCTI PETRI CLUNIACENSIS. Confirmat privilegia quae enumerantur, una cum ejus pertinentiis. (Apud S. Petrum, Idib. Januarii.) CLXXXVI. REGI FRANCORUM. Ut compescat insolentiam Judaeorum in regno commorantium, et contra haereticos insurgat. (Apud S. Petrum, XVII Kal. Febr.) CLXXXVII. . . . . EPISCOPO ET CANONICIS FELTRENSIBUS. Statutum de decem canonicis in ipsorum ecclesia instituendis confirmat. (Apud S. Petrum, V Id. Januarii.) CLXXXVIII. EISDEM. Privilegia confirmat. (Datum, ut supra. ) CLXXXIX. . . . . ILLUSTRI REGI ARMENIAE. Ut satisfaciat de damnis per ipsum illatis fratribus militiae Templi. (Apud S. Petrum, XV Kal. Februarii.) CXC. RICARDO, ABBATI COMPENDIENSI. Indulget usum mitrae et annuli. (Apud S. Petrum, XV Kal. Februarii.) CXCI. PRIORI CAMALDULENSI, ET . . . . . . MAGISTRO GUALANDO CANONICO PISANO. Super translatione episcopatus Fesulani . (Apud. S. Petrum, XIII Kal. Februarii.) CXCII. . . . . . . . OLOMUCENSI EPISCOPO. Scribit in favorem P. qui ad sacerdotii ordinem diaconatus gradu praetermisso promotus fuerat. (Apud S. Petrum, XII Kal. Februarii.) CXCIII. . . . . . CABILONENSI EPISCOPO, ET . . . . . ABBATI CLUNIACENSI. Causam electionis abbatis sancti Martini Trecensis examinandam ipsis committit. (Apud S. Petrum, XIII Kal. Februarii.) CXCIV. MAGISTRO PETRO, PRESBYTERO DE SANCTA COLUMBA. Ne mancipia parochiae suae Judaeis cohabitare sinat. (Apud. S. Petrum, XIII Kal. Februarii.) CXCV CARNOTENSI EPISCOPO. Ut fideicommissariis decedentium voluntatem non adimplentibus, ipse adimpleat. (Apud S. Petrum, IX Kal. Februari.) CXCVI. . . . . . . PISANO ARCHIEPISCOPO. Causam de plebe Bujanensi ipsi soli dijudicandam committit. (Apud S. Petrum, VII Kal. Februarii.) CXCVII. DECANO, ET CAPITULO BELVACENSIBUS. Ne, quandiu ipsorum episcopus juri parere voluerit, adversus eum a divinis cessent. (Apud S. Petrum, X Kal. Februarii.) CXCVIII. . . . . . . BELVACENSI EPISCOPO. Commissio exactionis decimarum, etiam lanarum, agnorum, fructuum et feni. (Apud S. Petrum, IX Kal. Februarii.) CXCIX. FRATRIBUS HOSPITALIS SANCTI JACOBI DE COLLE BERTANNI. Recipit eos in protectionem, sub annuo censu unius bisantii. (Apud S. Petrum, VI Kal. Februarii.) CC. FERRARIENSI EPISCOPO. Ut Venetias adeat, et de consecrando electo Gradensi inquirat. (Apud S. Petrum, V Kal. Februarii.) CCI. BALDUINI IMPERATORIS AD PAPAM. Pactorum inter eum et Venetos initorum confirmationem postulat. CCII. DUCIS VENETORUM AD PAPAM. Excusat se de excisa Jadera, et de expugnata Constantinopoli rationem reddit; exinde supplicat ut petitiones quas ei facit per nuntios benigne exaudiat. CCIII. EPISCOPIS ET ABBATIBUS, CAETERISQUE CLERICIS, APUD CONSTANTINOPOLIM EXISTENTIBUS. Laetatur de reditu Ecclesiae Constantinopolitanae ad obedientiam apostolicae sedis, et electionem Patriarchae ab ipsis factam decernens irritam eumdem auctoritate apostolica eligit. (Apud S. Petrum, XII Kal. Februarii.) CCIV. B. ILLUSTRI CONSTANTINOPOLITANO IMPERATORI. De confirmatione patriarchae Constantinopolitani. (Apud S. Petrum, XII Kal. Februarii.) CCV. Instrumentum concordiae, inter comites Flandriae, etc., Marchionem Montisferrati, et Venetos. (Mense Martii, indictione VII.) CCVI. NOBILI VIRO . . . . . DUCI VENETORUM. Respondet ipsi petenti pactiones inter Francos et Venetos initas confirmari. (Apud S. Petrum, IV Kal. Februarii.) CCVII. NOBILI VIRO, H. DUCI VENETORUM. Ipsius absolutionem confirmat. (Apud Sanctum Petrum, IV Kal. Februarii.) CCVIII. B. ILLUSTRI CONSTANTINOPOLITANO IMPERATORI. Pactiones, quoad divisionem possessionum ecclesiasticarum, irritat. (Apud S. Petrum.) CCIX. CAPITULO VIVARIENSI. De cessione facta ab eorum episcopo, et de nova electione facienda. (Apud S. Petrum, XIII Kal. Februarii.) CCX. FRATRI P. DE CASTRONOVO, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. De patienter et acriter fungenda legatione. (Apud S. Petrum, VII Kal. Februarii.) CCXI. ABBATI CLUNIACENSI. Concedit ei facultatem, ut in abbatiis ad Cluniacense monasterium pertinentibus possit corrigere corrigenda, secundum Deum, et B. Benedicti Regulam. (Apud S. Petrum, IV Kal. Februarii.) CCXII. REGI FRANCORUM. Super exstirpatione haereticorum. (Apud S. Petrum, VII Id. Februarii.) CCXIII. . . . . . TORNACENSI EPISCOPO. Hortatur, et facultates tribuit, ut clericorum excessus compescat. (Apud S. Petrum, VII Id. Februarii.) CCXIV. EIDEM. Facultas dedicationes ecclesiis impendendi, tam diebus Dominicis quam privatis. (Apud S. Petrum, VII Id. Februarii.) CCXV N . . . . . . . . . ( Deest inscriptio.) Committit causam, quae inter Fratres Hospitalis Hierosolymitani, et abbatissam Sanctae Mariae Andegavensis, super domo eleemosynaria vertebatur (Apud S. Petrum, VI Id. Februarii.) CCXVI. . . . . . ABRINCENSI EPISCOPO, ET . . . . . DE MONTEMORELLO , ET DE LUCERNA ABBATIBUS, ABRINCENSIS DIOECESEOS. Causam, quae inter priorem et canonicos sanctae Barbarae ab una, et W. Camerarium de Tankarvill. Rothomagensis dioeceseos ab altera parte, super Mainerio de Monvill. vertebatur examinandam ipsis committit. (Apud S. Petrum, IV Id. Februarii.) CCXVII. . . . . . . ABBATI MOLISMENSI. Super litteris confirmationis. (Apud S. Petrum, V Id. Februarii.) CCXVIII PRIORI AC FRATRIBUS VALLIS-CAULIUM. Recipit eos sub protectione beati Petri. (Apud S. Petrum, IV Id. Februarii.) CCXIX. . . . . . . EPISCOPO AQUITANI. Litem quamdam, inter R. de Georgio, et R. mulierem de S. Germano, dirimit. (Apud S. Petrum, II Id. Februarii.) CCXX. . . . . . ELIENSI. . . . . NORVICENSI, ET . . . . . DE SANCTO ASAPH, EPISCOPIS. Ut causam matrimonii, inter filiam principis Insularum, et principem Norwalliae, vertentem terminent . (Apud S. Petrum, XIII Kal. Martii.) CCXXI. PRIORI MONASTERII BEATAE MARIAE DE CHARITATE, EJUSQUE FRATRIBUS. Confirmatio privilegiorum, et enumeratio omnium ad eos spectantium. (Apud S. Petrum, XIV Kal. Martii.) CCXXII. . . . . . . . VERCELLENSI EPISCOPO. Monet, et rogat, ut patriarchatum Hierosolymitanum acceptet. (Apud S. Petrum, XIII Kal. Februarii.) CCXXIII. P. TITULI SANCTI MARCELLI PRESBYTERO CARDINALI, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. Reprehendit eum, quod una cum S. tituli S. Praxedis presbytero cardinali, reliquerit terram sanctam, et Constantinopolim accesserit. Mandat tamen, ut, cum in urbe illa esset, omnia illic ordinet usque ad adventum alterius legati, non omissa, interea, cura Hierosolymitanarum rerum. (Apud S. Petrum, XIII Kal. Martii.) CCXXIV. UNIVERSIS CHRISTI FIDELIBUS PER LOMBARDIAM CONSTITUTIS. Declarat, quod excommunicati a sede apostolica, non censeri debent absoluti, si litterae eis a Pontifice diriguntur cum salutationis alloquio. (Apud S. Petrum, IX Kal. Martii) . CCXXV. . . . . . PLACENTINO, ET . . . . . TERDONENSI EPISCOPIS. Facultas absolvendi Placentinos. (Apud S. Petrum, IX Kal. Martii.) CCXXVI. LITTERAE ANDRAEAE, GUBERNATORIS UNGARIAE. De translatione archiepiscopi Colocensis ad archiepiscopatum Strigoniensem. CCXXVII. . . . . . DE CURIA DEI, ET . . . . DE ELEEMOSYNA ABBATIBUS, AURELIANENSIS ET CARNOTENSIS DIOECESEON, ET CANTORI AURELIANENSI. Causam, inter W, vicecomitem Benaici [al. Cenaici], et Eustachiam uxorem ejus, vertentem, ipsis committit (Apud S. Petrum, XIII Kal. Martii) . CCXXVIII. . . . . . POTESTATI ET POPULO ANCONITANO. Ut intruso Maguntino resistant. CCXXIX Ordo coronationis Petri regis Aragonum. (Romae, IV [ al. III] Id. Novembris.) CCXXX. LITTERAE CALOJOANNIS, REGIS BULGARIAE AD PAPAM. Significat ei legati adventum, a quo deinde recepit coronam, et aliqua dona ei mittit. CCXXXI. LITTERAE BASILII, BULGARORUM PRIMATIS, AD PAPAM. Significat ei se a cardinali legato fuisse sacra unctione munitum.

Calojoanni, illustri Bulgarorum et Blacorum regi, ejusque posteris ei tam in regno quam in devotione sedis apostolicae successuris, in perpetuum. Rex regum et Dominus dominantium, Jesus Christus, sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech, cui dedit omnia Pater in manu, pedibus ejus subjiciens universa, cujus est terra et plenitudo ejus, orbis terrarum et omnes habitantes in eo, imo cui flectitur omne genu coelestium, terrestrium, et infernorum, summum apostolicae sedis et Ecclesiae Romanae pontificem, quem in beato Petro sibi vicarium ordinavit, super gentes et regna constituit, evellendi, destruendi, disperdendi, et dissipandi, et aedificandi, et plantandi ei conferens potestatem, loquens ad eum in propheta, qui fuit de sacerdotibus Anatoth: Ecce constitui te super gentes et regna, ut evellas et destruas et disperdas, et dissipes et aedifices et plantes . Ut autem id expressius demonstraret, non per alium, sed per seipsum, cum pro hominibus carnem assumpsisset humanam, et calceamentum suum extendisset in Idumaeam, ut ei allophyli subderentur, et oves suas quae de hoc ovili non erant adduceret, et fieret unum ovile et unus pastor, in se, qui est super omnia Deus benedictus in saecula, universalis Ecclesiae posuit fundamentum, ejusque apostolorum principi Petro magisterium contulit et primatum, dicens ad eum: Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam, et portae inferi non praevalebunt adversus eam, et tibi dabo claves regni coelorum . Ubi etiam consequenter adjecit: Quodcunque ligaveris super terram, erit ligatum et in coelis; et quodcunque solveris super terram, erit solutum et in coelis .

Post passionem quoque suam, ascensurus in coelum, ovile suum, videlicet Ecclesiam, ei committens et commendans in omnibus, dixit ei: Pasce oves meas , vocabulo tertio repetito; per hoc patenter ostendens quod ad ejus ovile non pertinent oves illae, quae se commissas et subjectas esse beato Petro contumaciter denegarent, et ejus noluerint erudiri doctrina et magisterio subjacere. Siquidem Ecclesia est illa arca, in qua paucae animae, pereuntibus caeteris in diluvio, sunt salvatae. Unde, sicut omnes quos arca non cepit, in diluvio perierunt, sic omnes qui extra Ecclesiam inventi fuerint, in judicio damnabuntur. Arca enim Ecclesiam, cataclysmus judicium, et pastorem Ecclesiae Petrum Noe rector arcae figurant. Ille cum Domino legitur ambulasse; hic autem super undas maris, quod hunc mundum significat, ad Dominum scribitur pervenisse. In quo etiam expresse notatur, quod Petro non specialiter aliqua specialis Ecclesia, sed totus mundus commissus fuerit et Ecclesia generalis. Nam, sicut aquae multae sunt populi multi, sic mare magnum et spatiosum mundum significat universum. Unde, vocatis caeteris in partem sollicitudinis, hunc assumpsit Dominus in plenitudinem potestatis, cum inquit ad eum: Tu vocaberis Cephas quod Petrus interpretatur et caput, ut Petrum caput Ecclesiae demonstraret, qui sicut unguentum quod a capite Aaron descendit in barbam, in membra diffunderet, ut nihil sibi penitus deperiret, quoniam in capite viget sensuum plenitudo, ad membra vero pars eorum aliqua derivatur. Insuper, quaerenti Petro si quoties peccaret in eum frater ejus dimitteret ei usque septies, Dominus legitur respondisse: Non dico tibi usque septies, sed usque septuagies septies . Sane, cum omne tempus septem dierum numero concludatur, multiplicatus in seipsum septenarius in hoc loco notat universa peccata universorum, cum solus Petrus non solum omnia sed et omnium possit crimina relaxare. Ipsi enim, et non alii, dictum a Domino reperitur: Tu me sequere ; id est in veri pastoris officio et potestatis ecclesiasticae plenitudine imitare; quia eum in officio vicarium sibi substituit Dominus et in magisterio successorem, sic haereditatem, in cujus praeclaris funes ejus ceciderant, transferens in eumdem, ut aliis possit per eum et sub eo quasi partem facere de haereditate legata. Decernimus ergo, etc. Datum, ut supra. « Hoc enim Catholica tenet Ecclesia, non solum ex praecepto divino, verum etiam apostolorum exemplo. In Exodo quippe legitur praecepisse Dominus Moysi, ut Aaron et filios ejus inungeret, quatenus ei sacerdotio fungerentur. Et Anacletus, natione Graecus, qui a beato Petro fuit in presbyterum ordinatus, et postea in apostolatus officio Clementi successit, tradit in ordinatione sua ungendos episcopos, more apostolorum et Moysis; quia omnis sanctificatio in Spiritu sancto consistit, cujus invisibilis virtus sancto chrismati est permista. Unde , quae, disponente Domino, cunctorum fidelium mater est et magistra. Mittimus autem tibi per cardinalem praedictum pontificalia ornamenta, caligas et sandalia, amictum et albam, cingulum et succinctorium, orarium et manipulum, tunicam et dalmaticam, chirothecas et annulum, planetam et mitram. Pallium vero per dilectum filium, Joannem, capellanum nostrum, antea miseramus. Et, licet . Colla eorum sui dominii bravio supponentes, ut sanctissimo Patri, et domino, domino papae, prona cervice flexisque poplitibus inclinationem. In primis peccator et humilis metropolitanus sanctissimae ecclesiae Belesbudii Anastasius; post eum peccator et humilis metropolitanus Saccas magnae ecclesiae Prostlave; et episcopus, licet indignus, sanctissimae ecclesiae Dei Genitricis de Scopia Marinus; humilis episcopus sanctissimi episcopatus sanctissimae ecclesiae beati et gloriosissimi magni martyris Procopii de Niso Kiricus; et indignus episcopus atque peccator sanctissimae ecclesiae Dei Genitricis Hydmens. Clemens; ut nostrum singularem pastorem, et universalem patrem et dominum, quatenus pallium ad pontificalis officii plenitudinem mittere dignemini humotenus rogitamus, ut et nos omnibus diebus vitae nostrae pro vestra magnificentia orare non desistamus. « Sanctissimo et dominatori et universali papae sedenti in sede beati Petri, et domino patri regni mei, tertio Innocentio, papae sedis apostolicae et Ecclesiae Romanae, et magistro totius mundi. Spero in Deum Salvatorem omnium quod bene et multum bene valeat sanctitas tua, cum omnibus sedentibus circa thronum sanctitatis tuae, cardinalibus sanctae ecclesiae Romanae. Noverit magna sanctitas tua, quod ego, filius tuus et Romanae Ecclesiae, imperator omnium Bulgarorum et Blacorum, cum omnibus principibus imperii mei, multum bene sum per Deum et orationem tuam. Multoties misit imperium meum nuntios suos ad sanctitatem tuam, sed non invenerunt opportunitatem transeundi ad sanctitatem tuam. » Ideo certe non potuerunt transire, quia illi qui non habebant pacem cum imperio meo servabant vias. Postea, mense Junii praeterito, imperium meum archiepiscopum meum et totius Bulgariae regionis, et universalem sanctae et magnae ecclesiae Trinovae, et magnum hominem imperii mei merito nominatum primatem, et archiepiscopum totius Bulgariae et Blaciae, nomine Basilium: qui, cum pervenisset Durachium, non fuit permissus transire ad sanctitatem tuam, ut compleret desiderium imperii mei sanctitas tua, secundum consuetudinem praedecessorum meorum, imperatorum Bulgarorum et Blacorum, Simeonis, Petri, et Samuelis, progenitorum meorum et caeterorum omnium imperatorum Bulgarorum. « Verum, Deo adjuvante, et intervenientibus orationibus sanctitatis tuae, venit ad me praesens nuntius apostolicae cathedrae, et primae sedis principis apostolorum, et sanctae et universalis Ecclesiae Romanae, Joannes, capellanus, et detulit mihi litteras ex praecepto sanctitatis vestrae et apostolicae sedis, et palleavit dictum archiepiscopum, et fecit eum primatem totius Bulgariae et Blaciae, et portavit imperio meo litteras sanctitatis tuae, et exposuit quidquid ei sanctitas vestra mandavit; et repletum est cor meum gaudio magno, quoniam secundum voluntatem imperii mei donavit mihi Deus et sanctitas tua. Et rogo et deprecor magnam sanctitatem tuam ut compleat desiderium imperii mei, et mittat virgam pastoralem ad congregandas oves, et caetera quae patriarcha consuevit habere, et faciat praesentem primatem et patriarcham in sancta et magna ecclesia Trinovae, primae civitatis totius Bulgariae, et habeat ecclesia ipsa etiam post mortem istius patriarchae patriarcham in perpetuum, ex praecepto sanctitatis tuae. Et quoniam grave esset, propter longitudinem viae et guerram hominum, in obitu cujus que patriarchae recurrere ad Ecclesiam Romanam, concedatur ab Ecclesia Romana ecclesiae Trinovae, ut sibi possit eligere et consecrare patriarcham, ne ex ejus absentia terra illa sine benedictione remaneat, et tua consecratio imperfecta, et redundet peccatum in sanctitatem tuam. Nunc autem, petimus ut fiat chrisma ex praecepto sanctitatis tuae in sancta et magna ecclesia civitatis Trinovae, pro baptismate Christianorum. Sciat sanctitas tua, quod cum sciverint Romae quod receperimus consecrationem a sanctitate tua, non dabunt mihi chrisma. Et aliud peto a sanctitate tua, ut mittas cardinalem ad imperium meum, seu istum qui venit ad me, sive alium a sede apostolica, et des ei diadema et sceptrum secundum apostolicae sedis et apostolorum principis benedictionem, et mittas privilegium bullatum aurea bulla ad exemplar ipsius servandum perpetuo in ecclesia Trinovae; et haec omnia dent imperio meo, et consecrent et coronent imperium meum. Omnia autem praedicta, quae mitti debent ad imperium meum a sanctitate tua, videat praesens nuntius, episcopus Brandizuberensis, Blasius, ut possit referre quid tu scripseris manu propria. Et si haec omnia impleverit sanctitas tua, ita reputabo cum prosapia imperii mei et omnium Bulgarorum ei Blacorum, quod sumus dilecti filii orthodoxae sanctae Romanae ecclesiae. Et de confinio Ungariae, Bulgariae, et Blaciae relinquo judicio sanctitatis tuae ut dirigas negotium istud recte et juste, ut non habeat peccatum anima sanctitatis tuae, et ita habeat imperium meum justitias Bulgariae et Blaciae, quod rex Ungariae habeat justitias Ungariae, et cessent occisiones Christianorum in me et imperium. Sciat autem sanctitas tua quod quinque episcopatus Bulgariae pertinent ad imperium meum, quos invasit et detinet rex Ungariae cum justitiis ecclesiarum; et ipsi episcopatus sunt annihilati; et si justum est hoc fiat. Quidquid dicturus est praesens nuntius imperii mei, episcopus Brandizuberensis, Blasius, sanctitati tuae, habeas verum; quoniam ex parte mea dicet. Misi sanctitati tuae examita dupla tria, et cuppam auream, et yperperorum libras quatuor, et scutellas argenteas tres, et gradale argenteum. Imperator Bulgariae Calojoannes. » Cum omnes unum corpus simus in Christo, singuli autem alter alterius membra, nec omnia membra eumdem actum habere noscantur, sed non solum in officiis sed in forma et a se distent, distantia hujusmodi, vel differentia potius, non deformitatem corporis sed decorem potius operante, cum stella etiam in claritate distet a stella, decet, ut qui majorem locum in Ecclesia Dei tenent, honorentur amplius, et specialibus honoris insignibus adornentur. Cum igitur venerabilem fratrem nostrum . . . . . archiepiscopum Trinovitanensem in omnibus terris, in quibus charissimus in Christo filius noster, Calojoannes, rex Bulgarorum et Blacorum illustris, imperat, primatem duxerimus statuendum, honoris insignia, quae ad officium ejus spectant, et juxta sedis apostolicae consuetudinem concedentes; ut te quoque, tanquam honorabile membrum ecclesiae Trinovitanensis, et metropolitanum Belebusdiensis ecclesiae, ac suffraganeis ejus metropolitico jure praelatum, specialiter honoremus, per dilectum filium, L. tituli Sanctae Crucis presbyterum cardinalem, apostolicae sedis legatum, virum honestate morum et dote scientiae commendatum, quem inter caeteros fratres nostros specialis dilectionis brachiis amplexamur, palleum de corpore beati Petri sumptum, insigne videlicet plenitudinis pontificalis officii, tibi dirigimus conferendum juxta formam bullae nostrae munimine roboratam. Monemus igitur fraternitatem tuam, et exhortamur in Domino, et per apostolica tibi scripta mandamus, quatenus illud humiliter et devote suscipias, et eo, non ad elationem sed humilitatem potius, infra ecclesiam tuam in missarum solemnibus, diebus illis utaris, quos idem tibi cardinalis exponet, talemque te studeas exhibere, ut interior virtutum ornatus exteriorem vestium ornatum excedat, et amictus exterior interiorem mentis habitum, non imaginaria tantum simulatione sed vera potius expressione, figuret. Licet, ex eo quod, per apostolorum principis merita, universalis Ecclesiae sub eo sumus pastore pastores, qui oves alias, quae de ipsius ovili non fuerant, in unum adduxit ovile, ac pascendas eas Petro pastori commisit: Pasce, inquiens, oves meas , instantia nostra quotidiana sit universarum ecclesiarum sollicitudo continua, et profectus omnium populorum, quos mater Ecclesia, fermento veteri expurgato, in novam regeneravit infantiam, et in sinum suum, sicut gallina pullos suos congregat, congregavit; Bulgarorum et Blacorum populis tanto nos reputamus specialius debitores, quantum non solum fidem catholicam per sedem apostolicam olim devotius receperunt, sed descenderunt etiam ex sanguine Romanorum, quorum sumus profectui et ministerio specialius deputati, qui, tanquam peculiaris populus noster, nobis tam in spiritualibus quam temporalibus nullo subjacent mediante. Ut igitur ejus magisterium recognoscant, a qua sciunt se spiritualiter didicisse quod credunt, et quod sunt carnaliter accepisse, cum secundum carnem descenderint ex nobilibus Romanorum, nos, pro quibus Dominus tanquam beati Petri successoribus exoravit, ne deficiat fides nostra, sed fratres nostros conversi aliquando confirmemus, eos confirmare volumus in fide catholica, et in devotione sedis apostolicae roborare. Ut autem paternae dilectionis affectus, quem gerimus circa ipsos, omnibus innotescat, et in filiis matris liberalitas commendetur, in spiritualibus et temporalibus eos tanquam speciales Ecclesiae Romanae filios volumus honorare, ideoque dilectum filium, L. tituli Sanctae Crucis presbyterum cardinalem, apostolicae sedis legatum, virum litteratura conspicuum et praeditum honestate, quem inter caeteros fratres nostros specialis dulcedinis brachiis amplexamur, in Bulgariam et Blaciam a nostro latere destinamus, qui te auctoritate ac vice nostra inungat, sceptrum tibi regale tribuat, et imponat regium diadema. Cumque venerabili fratri nostro . . . archiepiscopo Trinovitanensi, per dilectum filium, J. capellanum nostrum, pallium duxerimus destinandum, et statuerimus eum totius Bulgariae ac Blaciae primatem, per eumdem legatum metropolitanis, quos idem capellanus instituens ei de novo subjecit, pallium, insigne videlicet plenitudinis pontificalis officii, destinamus, eis juxta formam, quam sub bulla nostra interclusam mittimus, conferendum; eidem quoque legato plenam contulimus facultatem corrigendi quae corrigenda cognoverit, et statuendi quae duxerit statuenda, mandantes eisdem, ut tam clerum quam populum, in his quae pertinent ad fidei Christianae profectum, informent, et de benevolentia nostra efficiant certiores. Monemus igitur serenitatem regiam et exhortamur attentius, quatenus legatum ipsum sicut personam nostram, imo nos et beatum Petrum in ipso, benigne recipias et honorifice studeas pertractare, salubria monita et statuta ipsius et tu ipse recipiens et observans, et ab universa terra tua recipi faciens et servari; taliter super hoc quod scribimus impleturus, ut devotionis affectum, quem circa nos et Romanam ecclesiam habere te credimus, in effectu operis cognoscamus. Licet ex eo, etc., usque certiores. Monemus igitur universitatem vestram et exhortamur attentius, et per apostolica vobis scripta mandamus, quatenus legatum ipsum, etc., usque honorifice pertractetis, ea quae inter vos corrigenda duxerit vel etiam statuenda, suscipientes hilariter et inviolabiliter observantes, ut, etsi fueritis hactenus sicut oves errantes, ex quo tamen conversi estis ad episcopum et pastorem animarum vestrarum, ejus sequamini doctrinam et formam, cui Dominus totius Ecclesiae magisterium contulit et primatum. Cavete autem, ne de facili moveamini a constantia mentis vestrae, sed in bono perseverantes proposito, in devotione sedis apostolicae humiliter persistatis, ut in illius videamini petrae soliditate firmati, supra quam Dominus Ecclesiae posuit fundamentum, claves regni coelorum concedens, ut esset, quibus Petrus aperiret, apertum, et quibus clauderet, non pateret. omnipotentis et beatae Mariae Virginis, et beatorum apostolorum Petri et Pauli, et domni papae Innocentii, et Romanae Ecclesiae, nec non et Ecclesiae tibi commissae, tradimus tibi pallium de corpore beati Petri sumptum, insigne videlicet plenitudinis pontificalis officii, quo ad missarum solemnia infra ecclesias tibi subjectas utaris in Nativitate Domini, festivitate protomartyris Stephani, circumcisione Domini, Epiphania, Hypapanti, Dominica in Ramis palmarum, Coena Domini, Sabbato sancto, Pascha, feria secunda post Pascha, Ascensione Domini, Pentecoste, tribus festivitatibus sanctae Mariae, Natali beati Joannis Baptistae, solemnitatibus omnium apostolorum, commemoratione omnium sanctorum, dedicationibus ecclesiarum, consecrationibus episcoporum, ordinationibus clericorum, ecclesiae tuae principalibus festivitatibus, et anniversario consecrationis tuae. . Ego, archiepiscopus Trinovitanus, primas totius Bulgariae et Blaciae, ab hac hora in antea ero fidelis et obediens beato Petro sanctaeque Romanae et apostolicae sedi, et domino meo Innocentio ejusque Catholicis successoribus. Non ero in facto, vel consilio, vel consensu, ut perdant vitam aut membrum, vel capiantur aut spolientur. Consilium quod mihi crediderint, ad eorum damnum, me sciente, nemini pandam. Eorum certum malum si scivero, impedire studebo. Quod si non potero impedire, eis, quam cito potero, intimare curabo. Papatum Romanum, honores, dignitates et rationes apostolicae sedis defendam pro posse, salvo ordine meo, contra omnem viventem. Vocatus ad synodum veniam, nisi praepeditione canonica fuerim impeditus. Apostolorum limina singulis quadrienniis per me vel per meum nuntium visitabo, nisi eorum absolvat licentia. Legatum apostolicae sedis, quem pro certo scivero esse legatum, devote suscipiam, et in suis necessitatibus adjuvabo. Cum quemlibet de meis suffraganeis consecravero, faciam illi jurare ut Romano pontifici et Ecclesiae Romanae perpetuam obedientiam et debitum honorem impendat. Caeterum, cum aliquem coronavero in regem Bulgarorum et Blacorum, juxta indulgentiam mihi et successoribus meis ab apostolica sede concessam, ab eo juratoriam recipiam cautionem, quod ei qui tunc apostolicae sedi praefuerit, successoribus ejus, et Ecclesiae Romanae devotus et obediens permanebit, et cunctas terras et gentes suo subjectas imperio, in obedientia et devotione sedis apostolicae conservabit. Haec omnia bona fide servabo. Sic me Deus adjuvet, et haec sancta Evangelia in praesenti et in futuro. Amen. Ut in cruce Domini nostri Jesu Christi cum apostolo glorieris, et non tibi, sed ei cui flectitur omne genu, tuos de caetero triumphos ascribas, qui docet manus ad praelium et digitos movet ad bellum, et inter varios bellorum eventus ejus suffragio sentias te muniri, cui Dominus claves regni coelorum et ligandi atque solvendi contulit potestatem, praeter regiae dignitatis insignia, quae tibi per dilectum filium, Leonem, tituli Sanctae Crucis presbyterum cardinalem, apostolicae sedis legatum, virum providum et honestum, , sed in feritate sua et multitudine confidentes, nituntur contra stimulum calcitrare. Monemus igitur serenitatem regiam et hortamur attentius, et per apostolica tibi scripta mandamus, quatenus eodem vexillo in humilitate cordis utaris, et inter acies bellicas memor Dominicae Passionis existas, ejusque magisterium recognoscas, cui Dominus ipse dixit: Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam, et portae inferi non praevalebunt adversus eam; et tibi dabo claves regni coelorum . Sic enim inimici tui non solum contra te praevalere non poterunt, sed ante faciem tuam dante Domino non subsistent. Volens apostolica sedes filios suos per varias mundi partes in unum, seu gallina sub alis pullos suos congregat, congregare, ut ipsa suas oves agnoscat, et agnoscatur ab eis, fiatque unum ovile, ac unus pastor, sicut Dominus ipse dicit, Bulgarorum, et Blacorum Ecclesiam, quae, tanquam non cognosceret semetipsam, illo pastore relicto, cui Christus pascendas commiserat oves suas: Pasce, inquiens, oves meas , post vestigia gregum abierat, et velut ovis errans recesserat ab ovili, ad se desiderat revocare, ut sit, juxta verbum propheticum, bonum pariter et jucundum habitare fratres in unum, fiatque majus gaudium ecclesiis Dei super ecclesia illa, cum ad apostolicae sedis devotionem redierit, et reconciliata fuerit ecclesiasticae veritati, quam supra nonaginta novem aliis, quas nec mors, nec gladius ab Ecclesiae Romanae reverentia separavit. Ut igitur, ejus exemplo, qui filium prodigum redeuntem induit stola prima, et annulum dedit ei, Bulgarorum et Blacorum populos ad devotionem et reverentiam sedis apostolicae redeuntes, in spiritualibus et temporalibus honoremus, per dilectum filium, L. tituli Sanctae Crucis presbyterum cardinalem apostolicae sedis legatum, virum providum et honestum, et inter caeteros fratres nostros praerogativa quadam dilectionis acceptum, ipsos duximus visitandos, qui eos in fide catholica et Ecclesiae Romanae devotione studeat confirmare. Ne autem primogenito scandalum pariat, et his qui nobiscum sunt semper quamdam velut invidiam moveat, si ecclesiam illam cum primogenito ad matris ubera redeuntem taliter honoremus, occidentes in ejus reditu vitulum saginatum, ei autem nec haedum etiam quem cum amicis suis comedat tribuamus, sed ipse gaudeat, et pariter epuletur, quoniam epulari eum convenit, et gaudere, quia frater ejus qui mortuus fuerat jam revixit, et qui perierat est inventus; eidem legato plenam concessimus facultatem, ut in provinciis per quas transit, causas quae ad ejus audientiam perferentur, audiat et decidat, si potuerit, vel deleget, metatque in earum decisione et delegatione de ipsis omnia scandala; et seminans semen pacis controversias studeat sepelire, et fiat odor vitae in vitam omnibus per quos transit. Monemus igitur universitatem vestram et exhortamur attentius, et per apostolica vobis scripta mandamus, quatenus cardinalem ipsum sicut apostolicae sedis legatum recipiatis hilariter et honorifice pertractetis, et tam in eundo, quam redeundo in necessariis omnibus, et securo conductu ita liberaliter provideatis eidem, ut patronum eum de caetero apud sedem apostolicam habeatis, tantoque citius ab ea exaudiatur pro vobis, quanto a vobis pro ipsa fuerit amplius honoratus. Volens apostolica sedes, etc., in eumdem fere modum, usque est inventus. In Servia quoque ipsi legationis officium duximus injungendum, ut evellat, destruat, disperdat et dissipet, aedificet et plantet, juxta quod ad profectum catholicae fidei, statum ecclesiae, correctionem et utilitatem vestram viderit expedire. Monemus igitur universitatem vestram et exhortamur in Domino, et per apostolica vobis scripta praecipiendo mandamus, quatenus legatum ipsum sicut personam nostram, imo nos in eo recipientes, hilariter et honorifice pertractantes, statuta et mandata ipsius suscipiatis humiliter et inviolabiliter observetis; alioquin, sententiam quam tulerit in rebelles ratam habebimus, et faciemus, auctore Domino, inviolabiliter observari. Etsi devotionem illius in Domino commendemus, qui mandatorum nostrorum est diligens exsecutor, quia tamen intentionis nostrae non est injusta mandare, ne inde nascantur injuriae unde jura nascuntur, mirari cogimur et moveri, si quando forte mandata per subreptionem a nobis fraudulenter extorta scienter exsecutioni demandet, cum non debeat ignorare, quod, secundum canonicas et legitimas sanctiones nostras, mendax precator carere debet penitus impetratis, quia fraus vel dolus alicui patrocinari non debet, et jura non deceptoribus subveniunt, sed deceptis. Gravem itaque nobis dilecti filii, Jacobus de Josto, S. Bobonis de Maximo, M. Guidonis Marronis, S. Joannis Pantaleonis, et He. frater ipsius, S. Capharellus, Nich. Octavianus Deustegardet., et L. Pizulinus, mercatores Romani, proposuere querelam, quod, cum bonae memoriae Ro. de Sancto Edmundo, ex illa licentia generali quam apostolica sedes omnibus crucesignatis indulsit, et ex alia speciali quam nos eidem crucesignato concessimus, usque ad 3m obligasset eisdem sua beneficia universa pro certa pecuniae quantitate, quam recepit ab eis in terrae sanctae subsidium profecturus, et inde, post ejus decessum, generaliter mandaverimus omnia beneficia, quae tempore mortis habebat, praedictis mercatoribus assignari, ut de ipsorum proventibus pecuniam reciperent, usuris cessantibus, mutuatam, venerabilis frater noster . . . . Dunelmensis episcopus, qui pro mercatoribus ipsis primo secundoque apostolicum mandatum suscepit, occasione mandati ad ipsum vel ad dilectum filium . . . . abbatem Sancti Albani, pronepotem venerabilis fratris nostri, S. Albanensis episcopi, praedictorum omnium veritate tacita, impetrati, super ecclesia, quam idem R. ab ejusdem abbatis possederat monasterio, ipsius episcopi conferenda nepoti, eadem illi ecclesiam dicitur assignasse, qui per procuratorem suum non solum illum accepit, verum etiam percipit fructus ipsius in praejudicium mercatorum, qui de proventibus ipsius ecclesiae potuissent plenius quietari. Unde, per effectum operis patet qualis fuit impetrantis affectus. Recolimus etiam, ipsum abbatem ad primum mandatum nostrum id facere noluisse, sicut per suas nobis litteras intimavit: tum quia, priusquam praedictus Rog. ipsam ecclesiam per favorem regium accepisset, ipse ad illam vacantem quemdam clericum canonice praesentavit, jure sibi ex sola praesentatione sua in eadem ecclesia secundum canones acquisito, quia jus patronatus pinguius a clericis quam a laicis possidetur; tum etiam quia eadem ecclesia, quae curam habet animarum annexam, maxime cum sit magna, debet ad regimem suum non mercenarium sed pastorem habere. Cumque praedictus clericus super jure suo sibi reintegrando litteras apostolicas impetrasset, nulla de litteris ipsis in primo mandato mentio facta fuit. De quibus licet in secundo mandato fecerimus mentionem, quia proponebantur per vitium facilitatis obtentae, mandavimus tamen cum inquisitione procedi, ne posset eidem clerico praejudicium generari, sed ipse, sicut accepimus, conqueritur vehementer grave sibi praejudicium esse factum, sive per fraudem adhibitam, sive per violentiam irrogatam. Quia vero, sicut de dubiis judicare non possumus, donec plene certificemur de illis, ita de certis ambigere non debemus, quin de illis libere decernamus; praedictis episcopo et abbati per scripta nostra praecipimus, ut, cum, exigente justitia, carere debeat robore firmitatis, quod occasione mandati per subreptionem obtenti noscitur attentatum, memoratam ecclesiam, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, idem episcopus ad manus ejusdem abbatis, et ipse abbas ad manus suas non differat revocare, remoto ab eo procuratore seu vicario nepotis praedicti episcopi Albanensis, vel alio quolibet detentore, proventus ipsius fideliter colligentes, ut ad mandatum nostrum in solutionem praelibatae pecuniae convertantur; fructus quoque medio tempore perceptos ex ea recipere et accipere non postponant, et fructus quos idem episcopus inde percepit, eidem abbati tribuat nihilominus conservandos, contradictores, si qui fuerint, per excommunicationis sententiam, appellatione postposita, compescendo. Interim autem ipsam ecclesiam nulli penitus assignare praesumant, donec de ipsa nostrae receperint beneplacitum voluntatis, mandatum apostolicum taliter impleturi, ut diligentius exsequantur quod de scientia certa procedit, quam quod de tacita veritate prorupit. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, si praenominati episcopus et abbas mandatum nostrum infra viginti dies neglexerint adimplere, vos, omni contradictione, appellatione et excusatione cessante, illud exsequi nullatenus omittatis, non obstantibus litteris, quas super hoc ipso negotio alia vice eisdem episcopo et abbati meminimus destinasse, si tamen eaedem ad ipsos litterae pervenerunt; sed nec quibuslibet aliis, si quae apparuerint harum tenore tacito impetratae. Nosque nihilominus eorum curaremus pro meritis inobedientiam castigare, quia, quantumcunque praedictum Albanensem episcopum tanquam honorabile membrum ecclesiae diligamus, plus tamen Deum coeli timemus, qui jubet ne sit apud nos acceptio personarum, aut in manu nostra pondus et pondus quasi statera dolosa. Quod si non ambo, alter, etc. Datum Anagniae, VI Nonas Maii. Solet annuere, etc., usque annuentes personas, et hospitale vestrum quod dilectus filius nobilis vir . . . dux Zeringiae pro suorum peccatorum remedio fabricavit, cum omnibus bonis, quae inpraesentiarum, etc. in modum protectionis usque communimus. Ad indicium autem hujus protectionis a nobis obtentae, aureum unum nobis, nostrisque successoribus, annis singulis persolvetis. Nulli ergo, etc. Datum Laterani, III Id. Maii. Ad audientiam nostram, dilecto filio G. Donati, canonico Auxitanensis ecclesiae significante, pervenit, quod venerabilis frater noster . . . Auxitanensis archiepiscopus, vinculo excommunicationis astrictus pallium usurpavit, et ab eo tempore usque modo nolens a se jugum excommunicationis excutere pertractavit ecclesiastica sacramenta. Idem etiam postquam pallium sic accepit, morbo laboravit caduco, et perjurii crimine indignationem in se Altissimi provocavit. Quia vero nobis super praemissis non potuit fieri plena fides, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, inquisita super his diligentius veritate, si eumdem archiepiscopum inveneritis laborare, auctoritate nostra coadjutorem assignetis eidem juxta canonicas sanctiones, super aliis quod canonicum fuerit sublato appellationis obstaculo statuentes. Caeterum, quia dictus canonicus cum eum tali morbo sciverit laborare in susceptione pallei minime reclamavit, imo fraudulenter veritatem suppressisse videtur, volumus, et mandamus, ut, si vobis ita esse constiterit, ipsum, remoto appellationis obstaculo, canonice puniatis. Nullis litteris, etc. Quod si non omnes, tu, frater episcope, cum eorum altero, etc. Datum Laterani, III Id. Martii, anno septimo. Praedecessorum nostrorum vestigiis inhaerentes, qui civitatem Venetiarum in pluribus honorarunt, ad honorem ejus intendimus et profectum, nec difficiles nos exhibuimus in petitionibus nobis pro ipsa porrectis, sed eas, quantum cum Deo, et honestate potuimus, curavimus promovere, sicut et ipsi novimus, et te credimus meminisse. Verum, quanto magis ad ejus aspiravimus commodum, et augmentum, tanto desideravimus amplius, ne illius in se provocaret offensam, qui exaltat humiles, et humiliat exaltatos. Noverat autem tua nobilitas, noverat et populus Venetorum, qualiter charissimus in Christo filius noster, II. rex Ungarorum illustris, et nobilis vir A. dux, frater ipsius, assumpserant signum crucis, et in terrae sanctae subsidium proposuerant transfretare, quorum profectus vobis impedientibus hactenus est dilatus. Praeterea, te, ac Venetos non latebat, qualiter, post excidium terrae sanctae, apostolica sedes universos qui ejus reliquiis subvenirent, a die qua signum crucis acciperent, usque ab obitum, vel reditum eorumdem, in sua protectione susceperit, et tam familias eorum, quam bona sub ecclesiastica defensione praeceperit manere secura. Ad notitiam quoque tuam novimus pervenisse, qualiter etsi rex ipse, ac terra ipsius, ex eo quod crucem assumpserat, auctoritate constitutionis super hoc a praedecessoribus nostris editae, apostolica protectione gauderet, quia tamen plus timeri solet quod specialiter pollicetur, quam quod generaliter concluditur sponsione, protectionis nostrae litteras specialiter petierit, et receperit ad cautelam, quas ei nec potuimus, nec debuimus denegare, ne illi subtrahere videremur quod signatis omnibus est indultum. Credimus etiam te novisse, qualiter nuntiis tuis, qui ad sedem apostolicam cum crucesignatorum nuntiis accesserunt, petentibus pactiones inter vos initas confirmari, et per eos tibi, et Venetis duxerimus inhibendum, ne terras regis ipsius aliquatenus laederetis. Insuper, ut iter Domini fieret in timore, nec modicum fermenti corrumperet totam massam, per litteras nostras, quas ad audientiam tuam et Venetorum credimus pervenisse, curavimus districtius inhibere, ne terras Christianorum invadere, vel laedere tentaretis, nisi vel ipsi vestrum iter nequiter impedirent, vel alia justa et necessaria causa tamen occurreret, propter quam aliud agere, accedente consilio apostolicae sedis legati, possetis; si qui autem contra praesumerent, se scirent excommunicationis vinculo innodatos, et indulgentiae, quam sedes apostolica crucesignatis indulsit, immunes. Tu autem et tui, omnibus his despectis, et legato nostro repulso, contra regem ipsum primo impetum facientes, ante Jaderam primas acies expandistis, et in auxilium vestrum convocantes exercitum Gallorum obtinuistis ab eis ut vestris consentirent, et manus suas fraterno sanguine macularent. Cepistis igitur, et evertistis per violentiam civitatem, destruxistis ecclesias, et altaria suffodistis, et in divinae majestatis offensam, et Ecclesiae Romanae contemptum, commisistis facinus jam notorium pene penitus toti mundo. Non enim crucem sumpsistis, aut sumere debuistis in obsequium Jesu Christi, ut expugnaretis Christianos, sed potius Agarenos, crucis ipsius perfidos inimicos. Haec autem ad correctionem vestram referimus ex charitate sincera, quia pater filium, quem diligit, corripit, et Deus quos amat arguit et castigat. Recepimus vero litteras Constantinopolitani imperatoris et tuas, et quae significastis per eas notavimus diligenter. Verum, quamvis optemus ut per studium, et sollicitudinem tuam, ad devotionem apostolicae sedis Constantinopolitana ecclesia revertatur, quia tamen ad subsidium terrae sanctae propensius aspiramus, ne succursus ejus dilatus hactenus diutius differatur, monemus nobilitatem tuam et exhortamur in Domino, et per apostolica tibi scripta mandamus, quatenus, tu, et Veneti, reconciliati ecclesiasticae unitati, peccatorum vestrorum maculas poenitentiae lacrymis expietis, ut, a criminum labe purgati, bellum Domini possitis in puritate cordis et corporis praeliari, nec de multitudine, vel potentia vestra, vel ex eo quod prospere vobis successit hactenus, praesumatis, sed quanto plura Dominus vobis praeter merita vestra concessit, tanto vos amplius in ejus oculis humiliare curetis, et patientia ejus ad poenitentiam vos adducat, ut, absolutione in humilitate quaesita, et cum devotione suscepta, recuperationi terrae sanctae totis viribus insistatis, quoniam id potissimum erit vobis et meritorium apud Deum et apud homines gloriosum. Nos autem quod ipsi terrae videbimus expedire, studebimus, dante Domino, efficaciter procurare. Datum Anagniae, VI Kal. Martii. Solet annuere, etc. usque assensu. Personas vestras cum omnibus bonis vestrisque inpraesentiarum, etc., in modum protectionis, usque communimus, districtius inhibentes, ne quis de novalibus vestris, quae propriis manibus, aut sumptibus colitis, sive de vestrorum animalium nutrimentis a vobis exigere praesumat. Nulli ergo, etc. Datum Anagniae, II Non. Martii. Lacrymabilem dilectarum in Christo filiarum, monialium Sancti Petri Florentini, querelam accepimus, quod consules civitatis ejusdem juramento se illicito astrinxerunt, ut episcopatum Fesulanum ad suam transferant civitatem, proponentes sedem episcopatus ipsius in eodem monasterio collocare. In suis etiam constitutionibus addiderunt, ut de jure patronatus cognitio ad eorum referatur examen, ecclesiastico judicio praetermisso. Unde dilecto filio . . . . priori Sancti Fridiani Lucanensis dedimus in mandatis, ut consulibus ipsis ex parte nostra districtius inhiberet, ne translationem Fesulanensis sedis facere attentarent, cum hoc, si etiam fieri ad locum oporteret idoneum, non ad eos, sed ad nos specialiter pertineret; et eisdem injungeret, ut constitutiones illas rescinderent, quas super jure patronatus in praejudicium ecclesiastici juris fecisse dicuntur, tibi etiam et capitulo tuo firmiter inhibendo, ne super his consulibus acquiesceretis eisdem. Verum, cum idem prior consules et populum Florentinum ab hac praesumptione desistere monuisset, ipsi, monitiones non attendentes ipsius, nec majestati divinae, nec apostolicae sedi, nec muliebri sexui deferentes, moniales ipsas suum exire monasterium compulerunt, et ipsis monialibus in capella quadam intrusis, ipsum tibi monasterium tradidere. Sane, cum nobis et Ecclesiae Romanae juramento fidelitatis tenearis astrictus, in quo continetur expressum, ut papatum Romanum, salvo ordine tuo, contra omnem hominem pro posse defendas, et malum nostrum, si nosti, studeas impedire, de tua discretione mirari cogimur et moveri, quod, cum episcopalis sedis mutatio, sicut scire te novimus, et alios etiam docuisse, ad Romanum tantum pontificem de jure pertineat, et consuetudine approbata, tu papatum Romanum in hac parte non defendis ut debes, sed magis impugnas, nec malum nostrum impedis, sed procuras, dum, praeter auctoritatem nostram, imo contra prohibitionem expressam, cum praedictis consulibus machinaris Fesulanensem sedem ad Florentinam civitatem in monasterio memorato transferre. In quo etiam graviter laedis ecclesiasticam libertatem, dum monasterium illud quocunque modo de manu recipis laicali, cum scias quod laicis, quantumcunque religiosis, non est de rebus ecclesiasticis disponendi attributa facultas. Licet autem archidiaconus tuus ad praesentiam nostram accesserit, et visus sit te multipliciter excusare, quia tamen non caret scrupulo societatis occultae, qui manifesto facinori desinit obviare, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, et in virtute obedientiae districte praecipimus, quatenus receptis litteris istis, ad civitatem accedas personaliter Florentinam, et quod est de praedicto monasterio taliter attentatum, vel de caetero fuerit attentandum, auctoritate nostra denunties irritum et inane; consules etiam et populum Florentinum ex parte nostra moneas diligenter, ut, monialibus ipsis praedicto monasterio restituto, de damnis et injuriis irrogatis infra quindecim dies satisfacere non postponant, et rescindant constitutiones quas super jure patronatus ecclesiarum contra libertatem ecclesiasticam statuisse dicuntur; alioquin, consules ipsos, consiliarios et principales fautores ipsorum, vinculo excommunicationis innodes, et facias excommunicationis sententiam latam in eos, per tuam dioecesim, singulis diebus Dominicis et festivis, pulsatis campanis et candelis accensis, usque ad satisfactionem idoneam solemniter publicari. Quod si praetermiseris adimplere, ab officio pontificali suspensus, infra mensem in persona propria te nostro conspectui repraesentes, nobis de tanto satisfacturus excessu, quia, coram nobis positus, pro certo cognosces utrum pecunia tua, sicut dicitur te jactasse, possit apud nos redimere culpam tuam. Datum Laterani, III Idus Martii. Lacrymabilem, etc., in eumdem fere modum, usque tradidere. Dolemus autem, non tam pro monialibus ipsis quam pro consulibus memoratis, cum non sit minus injuriam perpetrare quam perpeti, magis vero dolemus propter apostolicam sedem, cujus singulare privilegium violare nituntur, cum ad eam tantum pertineat episcopalis sedis mutatio, et propter universalem Ecclesiam, cujus intendunt infringere libertatem, cum laicis nulla sit de rebus ecclesiasticis disponendi attributa facultas. Unde, nos eidem episcopo in virtute obedientiae districte praecipiendo mandavimus, ut, receptis litteris nostris, etc., usque excessu. Ideoque discretioni tuae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus, quatenus praedictos consules et populum Florentinum, nisi ad commonitionem tuam praedictam curaverint adimplere, tu consules ipsos et principales fautores eorum vinculo excommunicationis astringas, et sententiam ipsam facias per circumadjacentes civitates, pulsatis campanis et candelis accensis, solemniter publicari, quibus auctoritate nostra districtius facias inhiberi, ne cum illis aliqua contrahant mercimonia, sed eos potius tanquam excommunicatos evitent, ipsisque consulibus et toti populo Florentino ex parte nostra denunties, quod si forte in sua pertinacia duxerint persistendum, mercatores eorum per terras, ad quas devenerint, capi ac detineri cum omnibus mercimoniis faciemus; et, cum duos episcopos in sua velint statuere civitate, illis erit merito formidandum, ne unicum episcopatum eorum dividamus in duos. Datum Laterani, Idibus Martii. Significavit nobis dilectus filius Noradus, subdiaconus noster, quod, cum inter ipsum ex una parte et S. et S. fratres suos, Pisanae dioeceseos, et altera, super patrimonio suo controversia suborta fuisset, B. avunculus, R. et C. cognati eorum, quod eorum super hoc essent arbitrio parituri sibi astrinxerunt eos per juratoriam cautionem, et eidem subdiacono sub debito juramenti secreto postmodum injunxerunt, ut, relicto habitu clericali, matrimonium contrahere non differret, et usque ad sexdecim annos aliquam haereditatis suae non peteret portionem, quorum arbitrio praedictus subdiaconus noluit, sicut nec debuit, obedire. Cum igitur mandatum hujusmodi fuerit illicitum et iniquum, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus eum super hoc non permittatis alicujus infamiae molestatione vexari, cum sint ipsi potius, qui non sunt veriti taliter arbitrium promulgare; culpabiles judices, et, praedicto juramento vel arbitrio non obstante, faciatis eidem per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, patrimonii sui portionem debitam exhiberi. Nullis litteris, etc. Quod si non omnes, etc. Datum Laterani, XIV Kalendas Aprilis. Ad audientiam nostram noveritis pervenisse quod possessiones et jura, quae in castro Cameranensi habemus, male tractantur, et per incuriam et negligentiam deperduntur. Quocirca, universitati vestrae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus, quatenus dilecto filio Bald. civi Anconitano, de possessionibus et justitiis omnibus quas habemus in castro, vel ejus pertinentiis, respondere curetis. Ipse enim Bald. nobis juravit quod possessiones et jura ad ecclesiam Romanam spectantia in castro praedicto, et circa illud, et in ejus pertinentiis constituta, bona fide recuperabit ad nomen et utilitatem Romanae Ecclesiae, et quaecunque ad manus suas sive jam acquisita, sive in posterum acquirenda in supradicto castro et ejus pertinentiis, quocunque modo pervenerint, bona fide ad nomen et utilitatem Romanae Ecclesiae conservare, non minuere, non alienare, nec alienanti consentire, sed ad mandatum nostrum, vel successorum nostrorum, ea omnia cum integritate qualibet et augmento restituere sub eadem fidei religione promisit. Nos autem, ne possessiones vel jura ipsius castri alienari possint vel minui, omnem alium contractum decernimus irritum et inanem. Datum Laterani, VIII Kal. Aprilis. Per litteras vestras olim nostro apostolatui praesentatas, intelleximus evidenter, quod, cum Lunensis civitas, in qua sedes esse dignoscitur cathedralis, sic suos habitatores devoret et consumat, quod pauci vel nulli commorentur in ea, nec sit populus qui jura et libertates ecclesiae vestrae protegat et defendat. Deliberato tandem consilio statuistis, si vobis hoc sedes apostolica indulgeret, ut ad locum alium populosum, Sarzanam nomine, episcopalem cathedram transferretis, et tempore sanctae memoriae Gregorii papae, praedecessoris nostri, usque adeo proposuistis fuisse processum, quod, cum ille per partes illas transitum faceret, ipsius translationis licentiam apostolica vobis auctoritate concessit, et pro construenda ecclesia dedit vobis, filii canonici, lapidem benedictum. Sed, quia post paucos dies idem praedecessor noster viam fuit universae carnis ingressus, vos in ipso negotio procedere dubitastis, credentes mandatum ejus in ipsius obitu expirasse, propter quod considerantes attentius utilitatem et necessitatem cleri, et populi ecclesiae Lunensi commissi, ad praesentiam nostram dilectum filium, Ph. vestrum canonicum, transmisistis, per eum devote ac humiliter supplicantes, ut vobis transferendi sedem episcopalem ad locum praedictum licentiam praeberemus. Nos autem, petitionem vestram favore sedis apostolicae prosequentes, de fratrum nostrorum consilio, ut sedem episcopalem, nullius contradictione vel appellatione obstante, ad locum praedictum auctoritate apostolica transferretis, liberam vobis concessimus facultatem. Cumque juxta indulgentiam nostram in eodem negotio procedere curassetis, tu, frater episcope, cum quibusdam ex canonicis tuis ad apostolicam sedem accedens, humiliter supplicasti, ut, quod auctoritate nostra factum fuerat de translatione praedicta, apostolico dignaremur munimine roborare. Tuis igitur, et canonicorum ipsorum precibus inclinati, translationem episcopalis sedis in Sarzanam ex indulgentia sedis apostolicae factam, auctoritate apostolica confirmamus, etc. Decernimus ergo, etc. Datum Laterani, VIII Kalendas Aprilis. Dilecto filio, C. clerico, etc. usque mandamus, quatenus inquiratis de praemissis diligentius veritatem, et, si eidem mulieri noveritis a praedictis canonicis, non obstante appellatione, quam super hoc ab ipso abbate se asserunt emisisse, cum illi per subsequentem concessionem parendo sententiae renuntiasse penitus videantur, faciatis per censuram ecclesiasticam sine difficultate concedi. Alioquin, ipsius abbatis sententiam, auctoritate nostra suffulti, quoad hunc articulum, penitus irretetis, cum in hac parte contra peracti tenorem sit expresse prolata. In aliis autem articulis, latam sententiam mandamus firmiter observandum. Testes, etc. Nullis litteris, etc. Datum Laterani, XV Kalendas Aprilis. Cum sint diligentius inquirenda quae gravem suspicionem inducunt, unde posset grave scandalum suboriri, si praetermitterentur segniter indiscussa, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus personas oprvinciae tuae, quae privilegia seu indulgentias ab apostolica sede asserunt se habere, de quibus suspicio merito habeatur, ad ostensionem eorum, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, compellas. Quae si fuerint de ratione suspecta, nostro praecipias conspectui praesentari, aut ipsa tandiu apud religiosas detineri personas, donec per rescriptum eorum de ipsis plenam notitiam habeamus. Datum Laterani, III Kalendas Aprilis. et tu, in nostra essetis praesentia constituti, et de quaestione, quae inter vos super ecclesia Sancti Stephani Fanensis vertebatur, velletis ad invicem litigare, dilectum filium, J. tituli Sanctae Priscae presbyterum, et J. Sanctae Mariae in Cosmedino diaconum, cardinales, vobis concessimus auditores, coram quibus allegando proponere curavisti, quod cum praedicta ecclesia Sancti Stephani, quarumdam monialium, quae in ea videbantur sub religionis habitu conversari, malicia faciente, fuerit fere ad desolationem redacta, illas bonae memoriae C. Fanensis episcopus, auctoritate felicis recordationis Eugenii Papae praedecessoris nostri, ab ecclesia memorata removit, et canonicos in ipsa instituit regulares, statuens ut ordo canonicus perpetuis in ea temporibus debeat observari, et eam ab omni exactione, tam sua quam successorum suorum et Fanensis ecclesiae, prorsus absolvit, retento sibi et ecclesiae suae uno cereo trium librarum, ab ea annis singulis exsolvendo; et, quia praedictus episcopus te super libertate praedicta, tam a felicis memoriae Coelestino papa, praedecessore nostro, quam a nobis etiam confirmata, multipliciter aggravabat, apostolicum tibi petivisti patrocinium suffragari. Praedictus vero episcopus proposuit ex adverso, quod privilegium praedicti praedecessoris sui sibi et ecclesiae suae nullum praejudicium inferebat, quia eo tempore quo illud indulsit ecclesiae memoratae episcopatui resignarat, et habitum in ipsa ecclesia receperat regularem, et post tres dies poenitens, illud privilegium revocavit; praeterea, tu, et canonici illius ecclesiae, non estis privilegio illo usi, sed omnia obsequia, sicut ante indultum privilegium, sic et post, universis successoribus illius episcopi, et sibi praesertim, in hospitiis usque ad haec tempora curavistis sine difficultate qualibet exhibere; asserens confirmationem praedicti praedecessoris nostri fuisse per subreptionem elicitam, et hactenus occultatam; propter quod, si forsitan in aliquo laesa erat Fanensis ecclesia, restitutionem sibi fieri humiliter postulabat. Caeterum, ad proposita sic respondere curasti, quod ipsum privilegium de jure valebat, quia episcopus dum illud concessit, nec episcopatui resignaverat, nec habitum receperat regularem, et ipsum de canonicorum suorum indulserat voluntate, sicut ex eodem instrumento evidenter apparet, in quo nomina canonicorum ecclesiae Fanensis sunt subscripta, et idem in palatio Fanensi datum fuerit, sicut in eo continetur expressum. Nos autem, cum dicti cardinales ea quae audierant nobis fideliter retulissent, dicto instrumento diligenter inspecto, revera Decernimus ergo, ut nulli, etc. Datum Anagniae, V Kalendas Martii. Cum dilecti filii . . . . . abbas, et monachi de Melros, proposuerint coram nobis, quod nobilis vir Albanus quasdam terras, a Willelmo quondam patre ipsius eorum ecclesiae de Machelin in eleemosynam assignatas, violenter redigere cupiens in forestam, eos super ipsis indebite molestaret, vobis dedisse recolimus in mandatis, ut ipsum A. ab ipsorum super illis terris indebita molestatione desistere, per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, cogeretis. Verum, ut super causa ipsa mandatum apostolicum impleretis, diligentius procedentes in causam, partibus in vestra praesentia constitutis, testes recepistis hinc inde, ac super attestationibus eorum, ut etiam instrumentis, diu disputationibus, ac disceptationibus habitis, in causa ipsa usque ad sententiae calculum processistis, et causam ipsam sufficienter instructam, ad nostram audientiam remittentes, octavas Sancti Andreae proximo praeteritas pro termino partibus assignastis. Parte igitur abbatis, et monachorum ad ipsum terminum veniente, tandem, quia pars adversa diutius exspectata non venit, super instrumentis jam dictis, depositionibus testium, et partis allegationibus utriusque, cum fratribus nostris tractatum habuimus diligentem, et, inquisita veritate diligentius, et discussa, evidenter agnovimus, super ipsa causa sententiam pro jam dicto monasterio esse dandam. Ut autem per diligentiam vestram finis causae imponatur eidem, instrumentorum tenorem, depositiones testium, allegationes etiam, prout ea receperamus sigillorum vestrorum munimine consignata, vobis sub bulla nostra remittimus interclusa, per apostolica vobis scripta praecipiendo mandantes, quatenus, auctoritate nostra suffulti, ad sententiam pro ipso monasterio proferendam, non obstante contradictione vel appellatione cujuslibet, procedatis, contradictores per censuram ecclesiasticam compescentes, et facientes, quod judicaveritis, auctoritate nostra firmiter observari, cum ex tenore instrumenti evidenter appareat, quod haec fuit mens, et intentio donatoris, ut clausula de Foresta, quae in fine ponitur instrumenti, non ad superiorem donationem, quae tam libera et pura fuit, ut immunis esset ab omni exactione ac consuetudine saeculari, sed ad inferiorem concessionem, quae pensionem et determinationem habet insertam, juxta sanum referri debeat intellectum, quia in contractibus plena, in testamentis plenior, in beneficiis quoque plenissima est interpretatio adhibenda. Quod si non omnes, etc. Datum Anagniae, II Nonas Martii. Datum Lateranensi, VI Kal. Aprilis. Loca divinis cultibus mancipata, et ea maxime, quae post Judaicae perfidiae caecitatem lumen gratiae sub Christianae fidei titulo perceperunt, apostolicis sunt munienda praesidiis, et perpetuae donanda munere libertatis, cum constet non jam esse filios ancillae, sed liberae, qui elegerunt ibi in libertate spiritus Domino deservire. Eapropter, dilecti in Domino filii, praedictam ecclesiam vestram, quam charissimus in Christo filius noster, Ph. rex Francorum illustris, de assensu bonae memoriae G. Senonensis archiepiscopi, in synagoga de qua Judaeos ejecerat, in honorem victoriosissimae crucis aedificari constituit, cum omnibus quae inpraesentiarum, etc., usque adipisci, ad instar felicis recordationis Lucii et Urbani, praedecessorum nostrorum, Romanorum pontificum, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, etc., usque communibus; statuentes, ut clerici, qui in circumpositis morantur ecclesiis, sicut nihil in loco ipso Judaeis possidentibus capiebant, ita deinceps ecclesiae inibi constitutae, conditionem aliquam vel gravamen in libertatis praejudicium non imponant, ne deterior efficiatur status Ecclesiae, si ea, quae fuerat Judaeis inhabitantibus libera, sub observantia fiat Christianae pietatis ancilla. Praeterea, ut magisterium scholarum unum in musica, et aliud in aliis disciplinis, sine contradictione qualibet habeatis, ad exemplar dictorum praedecessorum nostrorum, auctoritate vobis apostolica indulgemus, prohibentes, ut de novalibus vestris et animalium nutrimentis, nullus a vobis de caetero extorquere praesumat. Prohibemus insuper, ne de possessionibus vestris de caetero a laicis exigantur. Ad haec, praesentium auctoritate decernimus, ne quis in ipsam Ecclesiam interdicti, vel in canonicos ejus excommunicationis aut suspensionis sententiam, absque manifesta et rationabili causa, promulget. Cum autem generale interdictum, etc., usque celebrare. Concedimus quoque vobis coemeterium, in quo decedentium fratrum et familiae corpora tumulentur. Libertates quoque, etc., usque sancimus. Decernimus ergo, ut nulli omnino hominum, etc. Datum Laterani, VI Kalendas Aprilis, anno septimo. Quoniam nimis dispendiosum esset et grave dilectis filiis, fratribus Hierosolymitani Hospitalis de Normannia, cum sint in remotis partibus constituti, pro singulis querelis apostolicam sedem adire, cum frequenter a multis, tam clericis quam laicis, gravibus sint in remotis partibus constituti, ad supplicationem eorum super hoc eis duximus providendum. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus, cum a dictis fratribus fueritis requisiti, malefactores eorum, in Rothomagensi provincia constitutos, ut eis ablata restituant, et de damnis et injuriis irrogatis satisfaciant competenter, vel in aliquos compromittant, qui, appellatione remota, justitia mediante, procedant, per censuram ecclesiasticam, sublato appellationis diffugio, compescendo, etc. Nullis litteris, etc. Quod si non ambo . . . tu, frater archiepiscope, etc. Datum Laterani, X Kalendas Aprilis, anno septimo. Dilectus filius . . . prior Sancti Hilarii de Cella Pictavensis, per suas nobis litteras intimavit, quod, cum in ecclesia sua Regula beati Augustini a retroactis temporibus fuerit instituta, et Ordo canonicus, secundum eamdem Regulam institutus ibidem, a nostris praedecessoribus confirmatus, et fratres ipsius sub ejusdem professione Regulae habitum induerint regularem, contra institutionem sui ordinis proprium sibi retinere praesumunt, prosilientes a claustro exeunt ad plateas, et, more saecularium, negotiationibus se immiscent, alienarum causarum litigiis insistentes, et in splendore vestium et ornatu se potius saeculares quam regulares ostendunt, in aliis pluribus Deum multipliciter offendentes. Verum, ecclesia ipsa aedificia congrua non habente, et ipsis etiam, quae solebat habere, fere collapsis, cum idem prior ad innovationem eorum, et reformationem ordinis, velit operam adhibere, ipsi, non solum ad hoc non assentiunt faciendum, verum etiam ne fiat se violenter opponunt. Quia igitur ea quae in ecclesiis perperam attentantur, sunt severius corrigenda, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, ad ipsam ecclesiam pariter accedentes, et eum habentes prae oculis qui secreta cordium scrutatur et renes, de consilio praefati prioris, tam in capite quam in membris, quae regulariter fuerint corrigenda, auctoritate nostra suffulti, appellatione postposita, corrigatis, et statuatis quod ad religionis augmentum et gloriam nominis Domini videritis statuendum, et faciatis quod statueritis auctoritate nostra per censuram ecclesiasticam firmiter observari, religiosas personas de aliis ecclesiis evocantes, et in ipsa instituentes ecclesia, si necesse fuerit, et regularis observantia id requirat; quod si aliquos contradictores inveneritis aut rebelles, eos a praesumptione sua per districtionem ecclesiasticam, appellatione postposita, compescendo, etc. Nullis litteris, etc. Quod si non omnes, etc. Datum Anagniae, Kalendis Martii, anno septimo. Quoniam elegistis abjecti esse in domo Domini, magis quam habitare in tabernaculis peccatorum, et eorum estis vitam professi, quibus erat cor unum et anima una, quieti vestrae paterna volumus sollicitudine providere, ne, cum partem optimam elegeritis cum Maria, per inquietudines aliquorum cogamini, ultra quam deceat, cum Martha satagere circa multa. Ideoque, paci vestrae inposterum providentes, auctoritate praesentium districte inhibemus, ne quis in vos vel ecclesiam vestram, sine manifesta et rationabili causa, interdicti, suspensionis vel excommunicationis, sententiam audeat promulgare, vel canonicos ejusdem ecclesiae, absque praesentatione vel assensu tuo, fili prior, ad ordines promovere, vel eorum aliquem in protectione recipere inclusionem canonicae disciplinae, quominus in eum, cum excesserit, districtionem exerceas regularem. Similiter etiam, districte vetamus, ne quis molestatores vestros et ecclesiae vestrae, ac invasores bonorum ipsius, cum per nos aut delegatos ab apostolica sede judices interdicti vel excommunicati fuerint, praeter debitam satisfactionem absolvat, aut vos in divinorum celebratione, in exsequiis mortuorum et alliis rationabilibus consuetudinibus ecclesiae vestrae, indebita molestatione fatiget. Nulli ergo, etc. Datum Laterani, XIII Kalendas Aprilis. Ex litteris tuis, frater archiepiscope, nostris est auribus relatum, quod, cum Jo. de Burgo, clericus, Ernaldum Bil. laicum, super praesentatione Roberti de Brom, clerici, ad ecclesiam de Filebi, in qua idem E. jus obtinet patronatus, molestaret injuste, idem E. super hoc ad dilectum filium . . . abbatem de Sibeton, et conjudices suos, per nuntium suum litteras apostolicas impetravit, qui causae meritis diligenter inspectis et cognitis, contra clericum ipsum diffinitivam sententiam protulerunt. Elapso vero postmodum spatio temporis aliquanti, praedictus J. litteras illas, quas, sicut proposuerat, semper suspectas habuerat, coepit impetere falsitatis, instanter postulans, quod earum auctoritate fuerat attentatum, in irritum revocari, propter quod judices ipsi praedictas litteras, quamvis a tempore latae sententiae superinductis atramenti lineis cancellatas ab ipsis, tibi, qui super hujusmodi falsitatis cognitione recepisti mandatum apostolicum speciale, per fidelem nuntium transmiserunt. Cum autem praedictus Jo. in presentia tua easdem proponeret esse falsas, adversa pars clericum quemdam, W. de Brom nomine, ad sui defensionem exhibuit, qui litteras ipsas a nobis se proposuit impetrasse. Recepta igitur ab utraque parte sufficienti super his quae proposuerat cautione, litteras ipsas, sub sigillis partium atque tuo fideliter interclusas, per dilectum filium, R. latorem, P. de Maregni , ad hoc electum de unanimi voluntate partium, nostro fecisti conspectui praesentari, quas nos in stylo, et filio, charta et bulla comperimus esse veras. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, denuntiantes ipsas litteras esse veras, praedictum E. super juste lata, ipsarum litterarum auctoritate, sententia non permitatis permittatis ab aliquo indebite molestari, quin potius faciatis sententiam ipsam, sicut est justa, sublato appellationis obstaculo, firmiter observari. Contradictores, etc. Datum Laterani, XVI Kalendas Aprilis. Quia omne regnum in se ipsum divisum, juxta verbum evangelicum, desolatur, proximam Eboracensis ecclesiae desolationem ex diutina ejus divisione timemus, in qua filii, quod dolentes referimus, in patrem insurgunt, et armatur pater in dispendium filiorum. Invalescente siquidem multorum malitia, charitas refriguit inter eos, et, superseminante inter ipsos zizania homine inimico, concordia in discordiam transiit, dilectio periit, et odium apud eos pro dilectione regnavit. Quamvis autem apostolica sedes ad removendam ab ipsis dissensionis materiam saepius laborarit, quia tamen inveteraverat morbus, et cicatrix induruerat, non profecit, nec sanavit, quia ferrum distulit adhibere radici, vel, quod verius esse credimus, quoniam causam ignoravit ulceris, non curavit. Quia ergo boni judicis est lites minuere, non augere, ut exstinguamus penitus discordiae fomitem, et odii materiam auferamus, causas discordiae plenius perscrutari proponimus, et rimari profundius vias morbi, ut, exstirpata radice, arbor prorsus pereat et siccetur, quae, hactenus in suis semiputata ramusculis, uberiori partu fortius pullulavit, facta fecundior suo damno. Videtur etenim, et est verum, quod privilegium illud, quod bonae memoriae C. papa, praedecessor noster, dilectis filiis . . . . decano et canonicis Eboracensibus olim indulsit, et per quod eis dignitates, libertates, immunitates et consuetudines proprias confirmavit, inter eos et venerabilem fratrem nostrum . . . . Eboracensem archiepiscopum, scandalum foveat, et originem pariat jurgiorum. Verum, quamvis habeant singula fere capitula conditionem insertam, ita ut omnia quae in eodem privilegio conceduntur, pendere de antiqua Eboracensis ecclesiae dignitate, immunitate capituli, et approbata ejusdem ecclesiae consuetudine videantur, sicut per inspectionem privilegii plenius poteritis edoceri, et archiepiscopus universa deducat in dubium, et super eis moveat quaestionem; decanus tamen et canonici, sicut idem archiepiscopus nostris auribus intimavit, tanquam de conditione constaret, non solum privilegio utuntur eodem, sed etiam abutuntur, et quaedam, quae recte intelligi poterant, depravantes, adversus archiepiscopum cornua elationis assumunt, et fere omnimodam sibi vindicant libertatem, jurisdictionem archiepiscopalem pene penitus vacuantes. Ne igitur nascantur injuriae unde jura nascuntur, et apostolica sedes, quae pacem aliis praedicat, occasione hujusmodi privilegii actrix et auctrix discordiae censeatur, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus, quatenus, non obstantibus litteris tibi, frater episcope, ac conjudicibus tuis, contra dictum archiepiscopum, super facienda inquisitione directis, partibus convocatis, inquiratis, appellatione remota, super dignitatibus, immunitatibus et consuetudinibus Eboracensis ecclesiae ac canonicorum ipsius, et archiepiscopali jurisdictione ac jure, et utrum praedicti decanus et capitulum praedicto privilegio abusi fuerint, sollicite veritatem recipiatis quos testes partes coram vobis duxerint producendos, et examinetis omnia diligenter, et quod inveneritis, nobis per litteras vestras fideliter intimetis, ut, per vestram relationem instructi, Eboracensi ecclesiae melius consulamus. Statuatis autem partibus, etc. Quod si non omnes . . . . duo, etc. Datum Laterani, Kal. Aprilis. Egressus Satan a facie Domini, et non solum super omnibus quae possidere videbamini, sed et in personis quorumdam ex vobis, ab eo potestate suscepta, cribravit vos hactenus sicut triticum, et ut manipulum palearum excussit, ita, ut nihil inconcussum relinqueret, sed, immisso vento a regione deserti, elementa et in concussionem vestram, et excidium commoveret. Licet enim noverit Dominus qui sunt ejus, utpote cui secreta et cordium sunt aperta, probare tamen voluit, et probavit an fides vestra proficeret, an deficeret in adversis, et utrum resisteretis flatibus aquilonis, qui, flante austro, videbamini floruisse. Utinam igitur vexatio vobis dederit intellectum; utinam in hac sitis cribratione purgati, ut probatio fidei vestrae sit multo pretiosior quam aurum, quod per ignem probatur, et quoniam in quibusdam ex vobis aurum aeruginaverat, et argentum, nunc saltem, consumpta rubigine, ac scoria expurgata, utrumque splendidius elucescat! Sane, quia non fuerat vita vobis aliena magistra, ut non longe de caetero peteretis exempla in vobis ipsis vos voluit Dominus experiri quod omne regnum in se divisum desolatur, et domus concidit supra domum, et quod ea quae per concordiam crescunt, per discordiam dilabuntur. Siquidem, si fuissetis unanimes, et alterius onera portassetis, nec invidus suam reputasset gloriam miseriam fratris sui, sed putasset agi rem propriam, cum paries vicinus arderet, in pace servassetis atrium vestrum, ut fortes armati, nec timuissetis impetum fortioris. Verum, quia fere singuli singulas fecerant sibi partes, nec restitistis communiter inimicis, sed singulariter potius confovistis, rediit caput ad caudam, et primis novissimis, ac novissimis primis effectis, facti sunt in capite hostes vestri, et haereditatibus vestris ad alienos, et domibus ad extraneos devolutis, nobilium et sublimium colla ignobiles et dejecti calcarunt, et servi etiam super vos dominium acceperunt. Et quoniam asperius nihil est humili, cum surgit in altum, utpote qui desaevit in omnes, ut se posse putent, et tyrannidem potentiam suam ponit, multi inter vos caeci, et imbecilles, et gigantes vestri gemunt sub aquis, et magnates ignibus traditi, vix sic etiam servorum illorum rabiem placaverunt, qui superiorum in vos indignationem et odium concitabant. Potuerat autem in vobis tantae, non humanae, sed divinae animadversionis, vindicta, peccatorum vestrorum multitudinem expiasse, nisi crevisset in aliquibus infidelitatis vitium sub flagello, et qui in profundum peccatorum venerant contempsissent, ita ut, in suam etiam perniciem indurati, mallent hostibus contra fratres, quam contra hostes fratribus adhaerere. Ideoque in omnibus his non est aversus furor Domini, sed adhuc manus ejus extenta, nisi per viam aliam redeatis, et per concordiam resurgatis in statum felicitatis antiquae, a qua per discordiam decidistis. Siquidem, sicut plenitudo legis est dilectio, sic odium non solum legem evacuat, sed reges et regna expugnat, et non minus quam mus in pera, ignis in gremio, serpens in sinu, male suos remunerat hospites, sed gravius in proprios desaevit auctores, cum gladius eorum intrat in cor ipsorum, et laqueo proprio pereunt, dum incidunt in foveam quam pararunt. Licet autem, propter offensas multiplices et immoderatos excessus aliquorum ex vobis, qui gloriantur cum male fecerint, et in pessimis rebus exsultant, vestram possemus dissimulare jacturam, quia tamen innocentis regis infantiae deesse, nec volumus, nec debemus, et tantam regni miseriam clausis oculis pertransire, ne puniatur justus pro impio, et pro patre filius, vel pater pro filio condemnetur, sed anima quae peccaverat, nisi adjiciat ut resurgat, in iniquitate propria moriatur, dilectum filium, G. Sancti Adriani diaconum cardinalem, apostolicae sedis legatum, virum providum et honestum, quem inter caeteros fratres nostros specialis dilectionis brachiis amplexamur, ad vos duximus destinandum, vices nostras ei tam in spiritualibus quam temporalibus committentes, ut confirmet in devotione nostra et regia fidelitate fideles, errantes revocet, et in eos quos revocare non poterit, tam spiritualiter quam temporaliter aggravet manus suas. Monemus igitur universitatem vestram et exhortamur in Domino, et per apostolica scripta mandamus, quatenus legatum ipsum sicut personam nostram, imo nos in eo recipientes hilariter et honorifice pertractantes, quae inter vos in spiritualibus vel temporalibus duxerit statuenda, suscipiatis humiliter, et inviolabiliter observetis. Alioquin, sententiam quam spiritualiter vel temporaliter tulerit in rebelles, faciemus auctore Domino firmiter observari. Datum Laterani, Kalendis Aprilis. Cum pastoris sententia sit servanda, et merito puniendus qui contra eam venire praesumit, per apostolica vobis scripta mandamus atque praecipimus, quatenus eos, in quos venerabilis frater noster . . . Ariminensis episcopus, excommunicationis vel interdicti sententias pro haereseos crimine promulgaverit, ad divina nullatenus admittatis, nec corpora defunctorum tradatis ecclesiasticae sepulturae, non obstantibus privilegiis super his vobis indultis, cum propter immanitatem hujus sceleris, quod etiam leges civiles fortius persequuntur, hoc de certa scientia injungamus. Nos enim venerabili fratri nostro, Populiensi episcopo, dedimus in mandatis, ut sententiam, quam propter hoc idem episcopus in vos de licentia nostra rationabiliter promulgaverit, usque ad satisfactionem debitam faciat, appellatione remota, inviolabiliter observari. Datum Laterani, Nonis Aprilis. Sicut ex litteris tuis nobis praesentatis accepimus, cum quaedam puella tuae dioecesis fuisset cuidam viro naturae frigidae matrimonialiter copulata, et in ejus domum traducta, quia continere non poterat, quemdam juvenem adamavit, et, antequam de impotentia viri quem acceperat apud ecclesiam proclamasset, se ad juvenem transtulit memoratum, qui eam desponsavit de facto, et ipsam carnis commistione cognovit; quod ut ad notitiam tuam pervenit, juvenem ipsum ab ea discedere compulisti et juramento firmare, quod eam non teneret, nec tangeret commistione carnali, viro praedicto vivente, a quo non fuerat per sententiam separata. Vir vero primus eam in suam iterato recipiens, prae impotentia verecundus, habitum religionis suscepit, et post dies aliquot exsolvit carnis debitum universae. Juvenis autem, qui eam, sicut praemissum, desponsaverat, eamdem recipiens et ducens in domum propriam, ipsam maritali affectione tractavit, et, cum prolem susceperit ex eadem, nunc quaerit ab ea discedere, ac aliam ducere in uxorem. Unde, quid faciendum sit super hoc articulo, nostris postulasti litteris edoceri. Cum igitur multa sint, quae, licet in principio non valeant, postmodum tamen aliis causis emergentibus convalescunt, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus, si res ita se habet, antedictum juvenem ut mulierem praedictam tanquam uxorem teneat, et maritali affectione pertractet, per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, compellas. Datum Laterani, Kalendis Aprilis. Ex commisso nobis apostolatus officio, etc. usque salvo in omnibus jure ac reverentia Romanae ecclesiae, eidem et Ariminensi ecclesiae locamus portam Sancti Donati, quae vocatur Sancti Andreae; totam in integrum medietatem de porta Gallica, quae vocatur Sancti Petri; porticum totum integrum per quod pergitur ad mare et porticum, unde ingressus est episcoporum; medietatem totam ex integro ripae littoris maris, cum medietate de districto suo, quae ad ripas littoris pertinet, sive de Judaeis, sive de Christianis; verum et littus maris a flumicello decurrens usque ad fluvium, qui vocatur maricula. De praedictis autem rebus juris Sanctae Romanae ecclesiae, quas praedicta Ariminensis ecclesia detinet, tu et successores tui, pro pensione libram unam argenti nobis nostrisque successoribus annis singulis persolvetis. Ad haec, praedecessorum nostrorum vestigiis inhaerentes, sicut ab eis sancitum est, ita et nos mansurum in perpetuum de caetero sancimus, ut Ariminensis ecclesia nulli alii metropoli, nisi tantum sanctae Romanae Ecclesiae sit subjecta, ipsiusque antistes tantum a Romano pontifice omni tempore consecretur. Plebem vero Sancti Paterniani, cum decimis et caeteris suis pertinentiis, ac cum aliis quae beati Petri pariter juris exsistunt in fundo Arginariae, sub annuo censu viginti quatuor denariorum Lucen. Nobis nostrisque successoribus annualiter persolvendo, tibi et successoribus tuis committimus, et praesentis scripti pagina confirmamus. Praeterea, sententiam, etc. usque in finem. Datum Laterani, per manum Joannis, sanctae Romanae ecclesiae subdiaconi et notarii, VI Idus Aprilis, indictione VII, Incarnationis Dominicae anno 1204, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno septimo. Gravem, et lacrymabilem dilectorum filiorum, clericorum et laicorum de Montepiloso, recepimus quaestionem, quod cum ipsorum civitas inter vicinas sit populosior civitates, licet olim episcopali donata fuerit dignitate, ac episcopalis sedes ei fuerit multorum praedecessorum, nostrorum privilegiis confirmata, imo etiam aliquoties restituta, tandem bonae memoriae C. papa, praedecessor noster, super hoc sententiam protulit contra eos, et sede prius habita spoliavit, quod ad infamiam redundat, et perniciem animarum. In hoc autem ecclesiam suam asserunt enormiter esse laesam, cum coram eodem praedecessore nostro pars eorum fuerit indefensa, utpote cum plures, et potiores rationes ipsius in judicio exhibitae non fuissent, quare ad audientiam de gratia nostra restitui postulabant. Nos autem, inspectis rescriptis privilegiorum, quae super hoc ecclesiae de Montepiloso fuerant a praedecessoribus nostris indulta, invenimus, quod bonae memoriae Coel. papa, praedecessor noster, modum congruentem invenit, per quem tam ecclesiae Sanctae Mariae Novae, quam vos apud Montempilosum habetis, quam ecclesiae Sanctae Mariae Veteris honori fuerat, et utilitati provisum, cum suo privilegio statuisset, ut utraque unius episcopalis sedis dignitate, ac nomine censeretur, et ad episcopatus officium per electionem monachorum, et clericorum pariter assumeretur aliquis monachorum, qui ambabus ecclesiis praesideret, et tam episcopi quam abbatis officio fungeretur, quod postmodum felicis recordationis Innocentius papa, praedecessor noster, suo privilegio confirmavit. Verum, quoniam abbatia in prioratum fuit postmodum immutata, nec decebat ut episcopus abbati cuiquam subjaceret, forma ipsa convenienter non potuit observari. Licet autem contra latam a dicto praedecessore nostro sententiam non sit aliquid temere praesumendum, quia tamen justum clamorem cleri, et populi Montispilosi nec debuimus, nec voluimus obaudire, dilecto filio . . . . . priori Sanctae Mariae Novae Montispilosi, dedimus in mandatis, quatenus infra mensem, per se, vel idoneum responsalem, nostro se conspectui praesentaret, ut, ipso, vel ejus responsale praesente, illi proponerent rationes, per quas nos intendunt ad restituendam sibi audientiam inclinare. Ipse vero, per suas nobis duxit litteras respondendum, quod, cum prioratus ipse ad vestrum monasterium pertineret, et ipse per vos in eo prior fuerit institutus per mandatum vestrum, respondere super tam arduo negotio non auderet. Monemus igitur discretionem vestram, et exhortamur in Domino, et per apostolica vobis scripta mandamus, quatenus aliquem virum idoneum infra duos menses post susceptionem praesentium ad nostram praesentiam destinetis, cum quo super his plenius tractare possimus. Cum enim in prioratu ipso fere penitus ordo deperierit regularis, ita, ut in eo vix etiam religionis vestigia videantur, et ex ipso monasterium vestrum vel nihil vel modicum consequatur, tantaque populi multitudo ex defectu pastoris in spiritualibus sustineat detrimentum; et, quia sunt tanquam oves errantes, merito timeant periculum animarum, tam vobis, quam eis credimus expedire, ut de ordine vestro aliquis in ejusdem loci episcopum assumatur, et, ne in hoc vestrum videatur monasterium aggravari, competens statuatur pensio vobis annis singulis exsolvenda, vel alius modus inveniatur idoneus, per quem vobis, et ipsis salubriter consulatur. Quod si forsitan mandatum nostrum neglexeritis exaudire, nos, magis quod animarum saluti, quam quod temporalibus utilitatibus vestris expediat, attendentes, super iis, dante Domino. statuemus quod viderimus statuendum. Datum Laterani. Si judicaret Dominus causam suam, ne is, cui omne judicium dedit Pater, eos judicaret gravius in futuro, qui, a facie sua judicium et justitiam auferentes, injuste judicant, et domum orationis quondam liberam, utpote quam Filius liberavit, sub jugo redigunt servitutis, jampridem sicut Sodomam et Gomorrham, Lombardiae provinciam subvertisset, ut ipsum in poena saltem cognosceret, quem in donis non vult, sicut debuerat, revereri. Siquidem, ex adipe procedit iniquitas, et multa Dei benignitas Lombardos provocat ad contemptum, qui, quoniam confregit jugum servitutis eorum, et arcum fortium infirmavit, cui erant tanquam signum ad sagittam expositi, dilatati jam et incrassati, non solum a Deo recesserint, sed in ipsum converterint manus suas, et sponsam ejus, Ecclesiam scilicet, nitantur modis omnibus ancillare. Ecce qualiter Dei beneficia recognoscunt, ecce qualiter retribuunt Domino pro omnibus quae retribuit ipse illis, qui, quoniam cessare fecit exactorem ab eis, ipsi facti sunt exactores in eum, et liberam sponsam ejus, qui eos de inimicorum manibus liberavit, nituntur facere sub tributo. Gemit etenim Geminianus, et mutilari se dolet ecclesia Mutinensis, dum ejus filii, subacti jugo pessimae servitutis, publicis functionibus fatigantur, patent violentiae laicorum, gravantur exactionibus, et angariis et perangariis opprimuntur. Sane, sicut venerabilis frater noster . . . Mutinensis episcopus, per suas nobis litteras intimavit . . . Mutinensis potestas, ut duplici contritione tam ecclesiam quam clericos conterat, et addat afflictionem afflictis, oneribus, quibus praedecessores ejus interdum fatigarant ecclesiam Mutinensem, superaddit onera graviora. Nam, non solum clericos exactionibus subjacere, ac effodiendis fossatis servire compellit, sed, terminis quos patres ejus posuerant non contentus, episcopalem jurisdictionem prorsus evacuat, nec attendens quod servus suo domino stat aut cadit, clericos in foro saeculari respondere, ac in causis laicorum testimonium perhibere compellit. Praeterea, ut divinae legis regulas vacuaret, in divinae majestatis offensam, tam Vetus quam Novum volens solvere Testamentum, decimas et primitias, quas Dominus in horrea sua praecepit inferri, et filiorum Levi usibus applicari, clericis et ecclesiis sub voce praeconia prohibuit exhiberi, et alia debita vetuit eis solvi; addens, quod nulli clerico de laico justitiam faceret, nisi clerici sub ejus examine responderent. Cumque dilectus filius, Guid. de Manfr. subdiaconus noster, canonicus Mutinensis, ei restitisset in facie, ac dixisset, quod ejus judicium non subiret, potestas eum protinus capi fecit, et custodiae mancipari, de qua non prius liberavit quam amici ejus sub poena quadraginta librarum promitterent, quod eum standi mandatis ejus juratoriam praestare facerent cautionem. Clericos quoque publico banno subdit, et ne campanae ad divina pulsentur officia praeter ejus arbitrium, sub poena pecuniaria interdicit, et in castris episcopi potestatem sibi praesumit indebitam usurpare, habitatores eorum pro suae puniens arbitrio voluntatis. Quia igitur haec nec debemus nec volumus aequanimiter sustinere, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus, quatenus, personaliter ad civitatem ipsam accedens, tam potestatem et consules, quam consiliarios et populum universum, moneas attentius et inducas, ne ecclesias et ecclesiasticos viros exactionibus subjacere compellant, vel fodiendis fossatis, et hujusmodi servilibus officiis deservire, sed eis potius violenter extorta restituant, et extorquenda dimittant. Quod si hujusmodi non potuerint monitis emolliri, civitatem eorum interdicto supponas; ita, quod praeter baptisma parvulorum et poenitentias morientium, nullum in ea divinum celebretur officium, vel exhibeatur ecclesiasticum sacramentum, et tam potestatem quam consules et consiliarios, et omnes principales auctores et fautores iniquitatis ipsius, singulis diebus Dominicis et festivis, pulsatis campanis et candelis accensis, excommunicatos publice nunties, et per totam provinciam tuam facias sub solemnitate simili nuntiari. Quos etiam ab universis civitatibus, et civibus Lombardiae, tam in colloquiis quam contractibus omnibus sicut excommunicatos arctius evitari praecipias, ita, quod si qui eis communicare praesumpserint, sententiam excommunicationis incurrant, quam tu postmodum solemniter publices, denuntians similiter sic praedictos potestatem, consules, et consiliarios Mutinenses excommunicationi subesse, ut non possint absolutionis beneficium obtinere, nisi satisfacturi plenarie de commissis apostolico se conspectui personaliter praesentarint. Constitutiones insuper, ac sententias quae ab excommunicatis ipsis, vel de ipsorum mandato fuerint promulgatae, decernas irritas et inanes, nullo unquam tempore valituras, et illos, qui eis in praedictorum officiorum administrationes successerint, in excommunicationis sententia successuros, nisi satisfecerint infra mensem, cum succedat in onere, qui substituitur in honore, cumque praedicti potestas, consules et consiliarii graviter persequantur ecclesiasticam libertatem, praesentium auctoritate, ut, nisi resipuerint infra mensem, filii eorum usque in tertiam et quartam generationem ad honores ecclesiasticos, et beneficia de caetero nullatenus assumantur. Ut autem quam moleste Dei, et Ecclesiae generalis feramus injuriam, sentiant plenius in effectu, denunties eisdem, quod nisi resipuerint infra mensem, civitatem ipsorum episcopali privabimus dignitate, ac sedem ipsorum ad locum alium transferemus Quod si nec infra mensem, alium poterunt ad satisfactionem induci, ne ad recuperandam dimissam dignitatem ullo tempore valeant aspirare, per vicinos episcopatus Mutinensem dioecesim dividemus, et divisionem mandabimus inviolabiliter observari. Adjicimus etiam, ut canonicos, clericos, et universos viros ecclesiasticos, tam exemptos quam alios, in civitate Mutinensi, et ejus districtu manentes, cum ab eodem episcopo fueris requisitus, civitatem, et ejus districtum egredi, nec regredi ad eosdem donec fuerit satisfactum, per suspensionis et excommunicationis sententiam, sublato appellationis impedimento, compescas, et eis, cum non tam pro sua, quam Ecclesiae generalis exsulaverint libertate, facias per ecclesias tuae provinciae juxta tuae discretionis arbitrium congrue provideri, contradictores ecclesiastica districtione compescens. Praeterea, tam Hierosolymitani Hospitalis, quam fratrum militiae Templi Fratres, cogas, appellatione remota, nonobstantibus privilegiis, vel indulgentiis suis interdicti sententiam inviolabiliter observare. Scriptum est W. Balistario regio, justitiario civitatis Montis sancti Angeli, ut illis, qui regios redditus in eadem civitate distrahere non verentur, viriliter se opponens, eos auctoritate nostra, quandiu nobis placuerit, recipiat fideliter, et conservet. Datum Laterani, II Id. Aprilis. Novit ille, qui nihil ignorat, qui scrutator est cordium ac conscius secretorum, quod charissimum in Christo filium nostrum, Ph. regem Francorum illustrem, de corde puro, et conscientia bona, et fide non ficta diligimus, et ad honorem ac profectum et incrementum ipsius efficaciter aspiramus, exaltationem regni Francorum sublimationem sedis apostolicae reputantes, cum hoc regnum benedictum a Deo semper in ipsius devotione permanserit, et ab ejus devotione nullo, sicut credimus, sit tempore discessurum, quia licet interdum hinc inde fiant immissiones per angelos malos, nos tamen, qui Satanae non ignoramus astutias, circumventiones ipsius studebimus evitare, credentes quod idem rex illius seduci se fallaciis non permittet. Non ergo putet aliquis, quod jurisdictionem aut potestatem ipsius minuere vel perturbare velimus, cum ipse jurisdictionem et potestatem nostram impedire non debeat, aut etiam coarctare, cumque jurisdictionem propriam non sufficiamus explere, cur alienam usurpare vellemus? Sed, cum Dominus dicat in Evangelio: Si peccaverit in te frater tuus, vade et cor eum inter te et ipsum solum: si te audierit, lucratus eris fratrem tuum; si te autem non audierit, adhibe tecum adhuc unum vel duos, ut in ore duorum vel trium testium stet omne verbum; quod si non audierit eos, dic ecclesiae; si autem ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus : et rex Angliae, sicut asserit, sit paratus sufficienter ostendere, quod rex Francorum peccat in eum, et ipse circa illum in correctione processit secundum regulam evangelicam, et tandem, quia nullo modo profecit, dicat Ecclesiae, quomodo, nos, qui sumus ad regimen universalis Ecclesiae superna dispositione vocati, mandatum divinum possumus exaudire, ut non procedamus secundum formam ipsius, nisi forsan ipse coram nobis vel delegato nostro sufficientem in contrarium rationem ostendat? Non enim intendimus judicare de feudo, cujus ad ipsum spectat judicium, nisi forte juri eorum per speciale privilegium vel contrariam consuetudinem aliquid sit detractum, sed decernere de peccato, cujus ad nos pertinet sine dubitatione censura, quam in quemlibet exercere possumus et debemus. Non igitur injuriosum sibi debet regia sublimitas reputare, si super hoc apostolico judicio se committat, cum Valentinianus, inclytus imperator, suffraganeis Mediolanensis ecclesiae dixisse legatur: Talem in pontificali sede constituere procurate, cui et nos qui gubernamus imperium, sincere nostra capita submittamus, et ejus monita, dum tanquam homines deliquerimus, suscipiamus necessario velut medicamenta curantis; ut illud humiliter omittamus, quod Theodosius statuit imperator, et Carolus innovavit, de cujus genere rex ipse noscitur descendisse. Quicunque videlicet litem habens, sive petitor fuit vel in initio litis, vel decursis temporum curriculis, sive cum negotium peroratur, sive cum jam coeperit promi sententia, si judicium elegerit sacrosanctae sedis antistitis, illico sine aliqua dubitatione, etiamsi pars alia refragaverit, ad episcoporum judicium cum sermone litigantium dirigatur, cum non humanae constitutioni sed divinae legi potius innitamur, quia nostra potestas non est ex homine sed ex Deo. Nullus enim, qui sit sanae mentis, ignorat, quin ad officium nostrum spectet de quocunque peccato mortali corripere quemlibet Christianum, et, si correctionem contempserit, ipsum per districtionem ecclesiasticam coercere. Quod enim debemus corripere ac possimus, ex utraque patet pagina testamenti, cum clamet Dominus per prophetam: Clama, ne cesses, quasi tuba ex . . . . vo . . . . t . . . . et a . . . po . . . m . . . scelera eorum , et subjungat ibidem: Nisi annuntiaveris impio impietatem suam, ipse in iniquitate quam operatus est morietur, sanguinem autem ejus de tua manu requiram. Apostolus quoque nos monet corripere inquietos, et alibi dicit idem: Argue, obsecra, increpa in omni patientia et doctrina . Quod autem possimus et debeamus etiam coercere, patet ex eo quod inquit Dominus ad prophetam, qui fuit de sacerdotibus Anathot: Ecce constitui te super gentes et regna, ut evellas et destruas, et dissipes, et aedifices et plantes . Constat vero, quod evellendum, destruendum et dissipandum est omne mortale peccatum. Praeterea, cum Dominus claves regni coelorum beato Petro tradidit, dixit ei: Quodcunque ligaveris super terram, erit ligatum et in coelis, et quodcunque solveris super terram, erit solutum et in coelis . Verum, nullus dubitat, quin omnis mortaliter peccans apud Dominum sit ligatus. Ut ergo Petrus divinum judicium imitetur, ligare debet in terris, quos ligatos esse constat in coelis. Sed forsan dicetur, quod aliter cum regibus, et aliter cum aliis est agendum. Caeterum, scriptum novimus in lege divina: Ita magnum judicabis, ut parvum, non erit apud te acceptio personarum, quam beatus Jacobus intervenire testatur, si dixeris ei qui indutus est veste praeclara: Tu sede hic bene; pauperi autem: Tu sta illic, aut sede sub scabello pedum meorum. Et licet hoc modo procedere valeamus super quolibet criminali peccato, ut peccatorem revocemus ab errore ad veritatem, et a vitio ad virtutem, praecipue tamen cum contra pacem peccatur, quae est vinculum charitatis, de qua Christus specialiter praecipit apostolis: In quamcunque domum intraveritis, primum dicite: Pax huic domui, et si fuerit ibi filius pacis, requiescet super illum pax vestra ; Quicunque autem non receperint vos, nec audierint sermones vestros, exeuntes foras, excutite pulverem de pedibus vestris in testimonium illis . Quid enim est a talibus exire foras apostolos, nisi communionem eis apostolicam denegare? Quid est excutere pulverem de pedibus suis, nisi districtionem ecclesiasticam exercere? Hic est etenim pulvis ille, qui, Moyse cinerem de camino spargente, fuit ad plagam ulceris super omnem terram Aegypti. Quam gravis autem districtionis sententia in ultimo sint examine feriendi, qui non recipiunt pacis nuntios, nec audiunt sermones eorum, per se ipsa veritas consequenter ostendit, non simpliciter, sed cum quadam affirmatione proponens: Amen dico vobis, tolerabilius erit terrae Sodomorum, et Gomorrhaeorum in die judicii, quam illi civitati ; in civitate cives intelligens, a quibus non excepit ipsos reges. Porro, cum, secundum legitimas sanctiones, quod quisque juris in alterum statuit, alius eo uti valeat contra illum, et sapiens protestetur parere legi, quam ipse tuleris, et rex ipse Francorum contra clarae memoriae R. quondam Anglorum regem, qui, ut salva ipsius regis pace loquamur, quia non ad confusionem ejus, sed ad excusationem nostram hoc dicimus, non erat eo deterioris conditionis, in bello fuit officio, et beneficio nostro usus, quomodo quod pro se adversus illum admisit contra se pro alio non admittet? Nunquid apud nos debet esse pondus et pondus, mensura et mensura, quorum utrumque est abominabile apud Deum? Postremo, cum inter reges ipsos formata fuerint pacis foedera, et utrinque praestito juramento firmata, quae tamen servata usque ad praefixum terminum non fuerunt, nunquid non poterimus de juramenti religione cognoscere, quod ad judicium Ecclesiae non est dubium pertinere, ut ruptae pacis foedera reformentur? Ne igitur tantam discordiam videamur sub dissimulatione fovere, dissimulare religiosorum locorum excidium, et stragem negligere populi Christiani, dilecto filio . . . . abbati Casemarii, dedimus in praeceptis, ut, nisi rex ipse vel solidam pacem cum praedicto rege reformet, vel treugas ineat competentes, vel saltem humiliter patiatur, ut idem abbas, et venerabilis frater noster . . . . . . archiepiscopus Bituricensis, de plano cognoscant utrum justa sit quaerimonia, quam contra eum proponit apud Ecclesiam rex Anglorum, vel ejus exemptio sit legitima, quam contra illum per suas nobis duxit litteras exprimendam, juxta formam sibi datam a nobis procedere non omittat. Ideoque, universitatibus vestris per apostolica scripta mandamus, et in virtute obedientiae districte praecipimus, quatenus, postquam idem abbas super hoc mandatum fuerit apostolicum exsecutus, sententiam ejus, imo nostram verius, recipiatis humiliter, et vos ipsi servetis, et faciatis ab aliis observari, securi, quod si secus egeritis inobedientiam vestram puniemus. Datum Laterani, . . . . . . anno septimo. Justis petentium, etc., usque assensu. Personam tuam et Hospitale praedictum, quod ad receptionem pauperum pro tuorum peccaminum remedio fabricasti, cum omnibus bonis quae inpraesentiarum, etc., usque communimus. Ad indicium autem hujus a sede apostolica protectionis obtentae, unam libram § 81. cerae gratis oblatam persolves nobis, nostrisque successoribus annuatim. Nulli ergo omnino, etc. Datum Laterani, Nonis Aprilis. Fidem et prudentiam tuam in Domino commendamus, nec minus acceptamus fidem et prudentiam, imo magis, quia et mandatum prudenter exsequeris, et fideliter consulis quae consulenda cognoscis, plene nobis circumstantias negotii quod instat exponens. Licet autem status charissimi in Christo filii nostri, regis Ottonis illustris, satis sit per Dei gratiam prosperatus, nondum tamen est roboratus et solidatus in tantum, quod de festinata ejus victoria praesumamus. Instabis igitur apud charissimum in Christo filium nostrum, Ph. regem Francorum illustrem, tam per te quam per alios, quorum studium ad hoc cognoveris fructuosum, non semel solummodo, sed frequenter, ut, juxta formam litterarum nostrarum, cum charissimo in Christo filio nostro, J. rege Anglorum illustri, vel solidam pacem statuat, vel treugas ineat competentes, vel saltem humiliter patiatur, ut de plano tu et venerabilis frater noster . . . . . Bituricensis archiepiscopus, cognoscatis, utrum, juxta quod rex ipse Francorum allegat, rex Anglorum in hac causa discordiae quae vertitur inter eos, subire curiae ipsius judicium teneatur, an contra hoc legitima se possit exceptione tueri; ac per hoc utrum justa sit ejus querela, quam proponit apud Ecclesiam contra illum, an illius exceptio sit legitima, quam nobis contra ipsum exponit. Quod si forsan nihil horum facere voluerit saepius requisitus, litteras, quas praelatis direximus, et quas nunc etiam destinamus, studeas exhibere, et, si fuerit appellatum, appellationi deferas ad cautelam, terminum prosequendi praefigens, quia eo ipso quod ad nostram audientiam appellabitur, melius procedere poterimus, prout fuerit procedendum. Denunties tamen hoc regi Angliae, ut, ad terminum quem praefixeris, mittat ad nos nuntios sufficienter instructos, qui suas coram nobis rationes allegent. Quod si non fuerit appellatum, et videris quod grave scandalum non sequatur, quod tuae discretioni committimus intuendum, juxta formam tibi datam in negotio memorato procedas. Caeterum, quidquid dicant aliqui, et quantumlibet extenuent dicta nostra, rationes tamen, quas in litteris nostris posuimus, quasdam probabiles credimus, quasdam vero validas reputamus, unde quasdam earum in aliis litteris, quas modo mittimus ad praelatos, expressius duximus exponendas. Datum Laterani . . . . . anno septimo. Quasi ex adipe prodit iniquitas impiorum, et mala, quae corde concipiunt, jam exercent publice praesumptores, dum Ecclesiam, quam Dominus suo sanguine liberavit, moliuntur nefandis praesumptionibus ancillare, personas ecclesiasticas, in quibus se idem Dominus honorari asserit et contemni, et injuriis afficere gravibus, et damnis intolerabilibus non metuunt molestare. Insurgunt nunc quidem instinctu diabolico filii contra matrem, et ipsi ejus dilaniant viscera, qui eam ab aliorum impugnationibus debuerant defensare, bona ipsius per violentiam rapientes et diripientes etiam per rapinam, ut jam recte mater contra filios, quos regeneravit in Domino, valeat exclamare: Filios enutrivi, et exaltavi, ipsi autem spreverunt me , non attendentes quod a Domino dicitur: Honora patrem tuum et matrem , et: Qui maledixerit patri et matri, morte moriatur . Sane, ad audientiam nostram, venerabili fratre nostro . . . . Cameracensi episcopo, lacrymabiliter significante, pervenit, quod, cum nobilis vir . . . comes Namurcensis, contra eumdem episcopum rancorem indebitum concepisset, occasione domus de Reumont, quae juxta castellum in Cambresis, contra jus et consuetudinem terrae, fabricata fuerat, in Ecclesiae Cameracensis praejudicium et jacturam, quam destruxit postmodum episcopus memoratus, licet domus eadem ad jurisdictionem comitis nullatenus pertineret, idem tamen episcopus, volens in bono vincere malum, post multas illatas eidem injurias ab ipso comite, ac depraedationem villae de Melin, et incarcerationem hominum ipsius episcopi, cum jam ipse comes in terra episcopi per tres noctes cum magno exercitu jacuisset, ipsi comiti juxta bonorum hominum arbitrium voluit satisfacere competenter, vel, si mallet, justitiae plenitudinem exhibere, qui, oblatam sibi satisfactionem et justitiam recipere omnino recusans, sicut in testimonialibus litteris, quas a multis super negotio ipso recepimus, perspeximus contineri, cum nobilibus viris . . . . Lovaniae, et . . . Lembore ducibus . . . . de Aubroc, et . . . de Los comitibus, et quampluribus aliis propriis nominibus exprimendis, qui cum eo manu armata terram intraverant Cameracensis Ecclesiae, castellum ipsius episcopi, consanguineos, homines, et amicos ipsius, modis quibus potuit impugnavit, et tam ipse quam fautores sui, terram Ecclesiae Cameracensis hostili praedatione vastantes, quamdam partem ipsius non timuerunt incendio concremare. Et, licet venerabilis frater noster, Praenestinus episcopus, apostolicae sedis legatus, eidem comiti, post preces, quas illi direxerat, auctoritate qua fungitur, curaverit districtius inhibere, ne Cameracensem Ecclesiam, vel ipsum aliquatenus molestaret, sed cum eo, si vellet, experiretur de justitia coram ipso, idem tamen comes, legati nostri preces et inhibitionem obaudiens, cum praedictis nobilibus, et aliis, quos in favorem suae iniquitatis vocaverat, ut viderentur in unum convenisse principes adversus Dominum, et adversus Christum ejus, qui noscuntur in sua virtute confidere, ac in suarum divitiarum abundantia gloriari, dicentes: Manus nostra excelsa, et non Deus, fecit haec omnia , terram intravit episcopi antedicti, et in ea nequitiam, quam mente conceperat, non est veritus exercere. Episcopus autem, quoniam comitem ipsum et fautores suos datos esse vidit in reprobum sensum, ut non solum nollent malefacta corrigere, sed ei, et terrae suae deteriora minarentur inferre, in eos excommunicationis sententiam promulgavit, qui, nec sic a sua malitia desistentes, sententiam ecclesiasticam parvipendunt. Quia igitur praesumptiones hujusmodi nec debemus, nec volumus aequanimiter sustinere, universitati vestrae praesentium auctoritate mandamus, firmiterque praecipimus, quatenus eamdem excommunicationis sententiam, a praedicto episcopo in malefactores suos rationabiliter promulgatam, per universas vestras dioeceses publicantes, faciatis per censuram ecclesiasticam, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, usque ad satisfactionem idoneam, inviolabiliter observari, non obstante, si forte quidam eorum alias illi non sint dioecesana lege subjecti, cum ratione delicti, quod in ipsius dioecesim perpetrarunt, animadvertere potuerit in eosdem. Quod si nec sic infra mensem eorum poterit duritia emolliri, ut redeuntes ad cor eidem episcopo satisfaciant de commissis, terras eorum subjicientes ecclesiastico interdicto, ad quemcunque locum comes ipse devenerit, qui praedictae malitiae principalis est actor, eo praesente divina prohibeatis officia celebrari, ut sic saltem ejus impleatur facies ignominia, et nomen Domini quaerat, cum ei vexatio praebuerit intellectum. Si vero, quod non credimus, vos in mandati nostri exsecutione negligentes essetis aliquatenus, vel remissi, venerabilibus fratribus nostris . . . . Noviomensi et . . . . Silvanectensi episcopis, damus nostris litteris in praeceptis, ut ipsi mandatum nostrum, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, exsequantur, et, cum ad nos de vobis super his querela pervenerit, inobedientiam vestram curabimus, auctore Domino, severitate debita castigare. Nullis litteris, etc. Datum Lateranensi, IV Id. Aprilis. Illis scriptum est super hoc. Cum Ecclesia Vuellensis in proventibus, et in clericorum numero penuriam patiatur, venerabilis frater noster Gaufr. Eboracensis archiepiscopus, ad supplendum defectum hujusmodi, et cultum divini nominis ampliandum, cum consensu capituli ejusdem ecclesiae, de quadam magna praebenda in eadem ecclesia tunc vacante, duas praebendas instituit, duobus clericis in perpetuum conferendas, quarum unam, scilicet ecclesiam de Muscham cum pertinentiis suis, idem archiepiscopus tibi liberaliter assignavit, quam postulasti tibi per sedem apostolicam confirmari. Nos igitur, tuis justis postulationibus grato concurrentes assensu, praebendam ipsam, sicut eam juste possides, et quiete, auctoritate tibi apostolica confirmamus, et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc. Significavit nobis charissimus in Christo filius noster . . . . rex Ungarorum illustris, quod quaedam ecclesiae monachorum Graecorum in regno Ungariae constitutae, per incuriam dioecesanorum episcoporum, et per ipsos Graecos, qui valde sunt, sicut asserit, dissoluti, penitus destruuntur, a nobis supplicans humiliter et devote, ut auctoritate nostra unus fieret episcopatus ex ipsis, qui nobis, nullo mediante, subesset, vel abbates, aut praepositi Latini constituerentur in illis, per quorum studium et diligentiam earumdem ecclesiarum status posset in melius reformari. Nos igitur, ejusdem regis petitionibus inclinati, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, ad praedictas ecclesias accedentes, inquiratis diligentius veritatem, utrum per ipsos monachos Graecos eadem monasteria in religionis observantia valeant reformari, utrumne, de dioecesanorum episcoporum consensu, unus fieri poterit episcopatus ex illis, qui nobis sit immediate subjectus, et quod super iis inveneritis, fideliter conscribentes, sub testimonio sigillorum vestrorum ad nostram praesentiam destinetis, ut, per inquisitionem vestram instructi, securius in eodem negotio procedere valeamus. Interim autem, ad correctionem eorum impendatis operam efficacem. Datum Laterani, XVI Kalendas Maii. Cum, peccatis exigentibus, multa sit hodie malitia hominum super terram, et contra ecclesias et viros ecclesiasticos audaciam habeant non modicam praesumptores, ecclesiarum jura et libertates pervertere molientes, coguntur praelati earum, ut ipsorum valeant impugnationes repellere, et patrimonium et jura ecclesiastica defensare, graves labores subire pariter et expensas, et non solum illa, quae expendenda fuerant in usus pauperum, stipendiis erogare, imo etiam multa alia recipere sub usuris; nec ecclesiarum status, dum eas iniqui sic aggravant, potest suscipere incrementum. Cum igitur venerabilis frater noster . . . . Cameracensis episcopus, a nobili viro . . . . comite Namuracensi et aliis nobilibus, fautoribus ejus, multas passus sit injurias et jacturas, et terra ejus sit fere penitus desolata, et pro impugnatione, quam ab hostibus suis substinuisse dicitur, non modico prematur onere debitorum, volentes, prout convenit, ejus indigentiae subvenire, et utilitatem ecclesiasticam procurare, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus, debitorum suorum quantitate taxata, de bonis episcopalibus et redditibus, prout expedire videritis, faciatis, auctoritate nostra, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, per eum suis creditoribus assignari, ut idem episcopus pro defectu rerum succumbere non cogatur, et creditores, qui ei subvenerunt in necessitatibus, unde promeruerunt gratiam, detrimentum aliquod non incurrant; contradictores, etc. Nullis litteris, etc. Quod si non omnes, etc. Datum Laterani, VII Idus Aprilis, anno septimo. Licet, ante tuae promotionis tempora, multi fuerint in Bohemia regio diademate insigniti, nunquam tamen potuerunt a praedecessoribus nostris, Romanis pontificibus, obtinere, ut reges eos in suis litteris nominarent. Nos quoque, tum praedecessorum nostrorum vestigiis inhaerentes, tum considerantes sollicite, quod a nobili viro, Ph. duce Sueviae, te feceras coronari, qui, cum coronatus legitime non fuisset, nec te nec alium poterat legitime coronare, regem te hactenus non duximus nominandum. Verum, cum, ad commonitionem apostolicae sedis et nostram relicto duce Sueviae, ad charissimum in Christo filium nostrum, illustrem regem Ottonem, in Romanorum imperatorem electum, te converteris, usus consilio saniori, et ipse habeat te pro rege, tam intuitu precum ejus quam tuae devotionis obtentu, regem te de caetero reputare volumus et vocare. Tu igitur, taliter gratiam tibi factam agnoscas, et sic ingratitudinis vitium studeas evitare, ut tua devotio mereatur, quod et gratia tibi detur ex gratia, et data gratis perpetuo conservetur, provisurus attentius, ut, quam citius poteris, ab eodem rege Ottone te facias solemniter coronari. Datum Laterani, XIII Kalendas Maii. Cum dilectus filius . . . concanonicus vester, pro plebe vestra, et dilectus filius . . . . . . praepositus, et quidam canonici Aretini, pro ecclesia S. Petri, quae nuper auctoritate nostra unita est ecclesiae cathedrali, ad sedem apostolicam accessissent, praesente venerabili fratre nostro . . . . Aretino episcopo, super diversis articulis in nostra praesentia litigarunt. Sane, vester proposuit procurator, quod, cum festum Beati Donati martyris in plebe vestra solemniter consueverit celebrari, praepositus et canonici Aretini nuper illud apud ecclesiam S. Petri, contra consuetudinem hactenus observatam, in juris vestri praejudicium, solemnius celebrarunt, ut non solum oblationes subtraherent, quae vobis in festo ipso solebant magnifice provenire, sed et quosdam cereos, quos census nomine plebi eidem quidam nobiles annuatim solvere tenebantur, quorum restitutionem procurator ipse vobis fieri postulabat. Addebat etiam, quod minae vobis inferebantur multiplices, non tam a praeposito et canonicis, quam potestate ac civibus Aretinis, super capitulo, quod in ecclesia vestra in capite jejunii fieri consuevit, celebratione baptismi, litaniis, et aliis dignitatibus, quibus hactenus ecclesia vestra usa fuerat sine lite; unde, super his indemnitati vestrae petebat per sedem apostolicam provideri. Verum, praepositus proposuit ex adverso, quod, cum corpus beati Donati, sicut ex multis privilegiis pontificum Romanorum apparet, apud cathedralem ecclesiam requiescat, videretur absurdum, si solemnitate hujusmodi privaretur, vobisque celebrantibus festum ejus, ecclesia Sancti Petri, quae S. Donati ecclesiae in unam cathedralem ecclesiam est conjuncta, in specialis patroni sui annua solemnitate sileret. Praeterea, cum de unione praedictarum ecclesiarum apud sedem apostolicam tractaretur, mandasse nos aiebat, civibus Aretinis, ut honorificentias universas, quas cathedralibus ecclesiis exhibent aliae civitates, eidem ecclesiae Petri humiliter in posterum exhiberent, eo nequaquam obstante, quod servatum fuerat hactenus propter odium civitatis, unde ipsi mandatis apostolicis devote parentes, omnes et singuli id se facturos hilariter juraverunt. Cum igitur festum istud sit specialis solemnitas civitatis, capitulum quoque, baptismus, et litaniae, in cathedralibus ecclesiis celebrari soleant apud alias civitates, haec omnia ecclesiae S. Petri competere auctoritate mandati nostri, et ratione juramenti a civibus praestiti proponebant: addens, quod cereos, de quibus procurator vester querimoniam deposuerat coram nobis, non ex debito census nomine, sed de gratia, spontaneae devotionis obtentu, praedicti nobiles offerebant, sed, etsi ex debito etiam solverentur, cum ipsi non subtraxerint eos vobis, non ab eis restitutionem petere, sed contra debitores jus vestrum prosequi debebatis. Nos igitur, auditis his, et aliis, quae fuerunt utrinque proposita, utriusque partis quieti providere volentes, praesentium auctoritate decernimus, ut, cum sedes episcopalis non sit ab ecclesia Beati Donati ad ecclesiam S. Petri translata, sed ecclesia B. Petri ecclesiae conjuncta, unde illa, etsi sua privilegia communicaverit isti, dignitates tamen non amisit antiquas, festum B. Donati de caetero in ipsa primitiva ecclesia, quae in ejus memoriam est fundata solemniter ab episcopo et canonicis, celebretur, quia, sicut indecens esset, ut festum B. Petri celebraretur ab episcopo et canonicis in ecclesia B. Donati, sic procul dubio esset absurdum, ut festum B. Donati celebraretur ab eis in ecclesia S. Petri, cum et nos in similibus id servemus, festum apostolorum principis apud ejus basilicam, et festum Beati Joannis apud Lateranensem ecclesiam celebrantes, licet utraque sit ecclesia cathedralis. Verum, quoniam injuria non fit sancto, sed honorificentia potius exhibetur, cum in diversis locis ejus merita fidelis populus veneratur, celebrandi festum ejusdem martyris in ecclesia vestra vobis non adimimus facultatem, libertatem quibuslibet relinquentes, utram ecclesiarum ipsarum maluerint eo die devotionis gratia visitandi, ut, nec retrahantur ab altera, nec ad reliquam compellantur. Ab impetitione vero vestra super cereis, et oblationibus, praepositum et canonicos reddimus absolutos; vos tamen super hujusmodi cereis, qui vobis nomine census debentur, convenire poteritis debitores. De capitulo autem id statuimus observandum, ut episcopus illud apud ecclesiam vestram in capite jejunii celebret summo mane, ita, quod, eo congrue celebrato, cum universo clero adeat ecclesiam S. Petri, officium ibi Cineris expleturus, cum et nos eodem die apud S. Anastasiam, collectam, et apud S. Sabinam, stationem, et missarum solemnia celebremus. Quia vero nimis videretur absurdum, si baptisma non fieret in ecclesia cathedrali, statuimus ut in ecclesia S. Petri baptismus solemniter celebretur, vosque juxta connsuetudinem hactenus observatam in ecclesia vestra, parochianos vestri plebatus, qui vobis praesentati fuerint, baptizetis, cum et nos licet in ecclesia Lateranensi, baptizantis officium celebremus, nihilominus tamen in titulis urbis exhibeatur sacramentum baptismatis baptizandis. Caeterum, cum litaniae primo, et tertio die ante festum ascensionis Dominicae apud ecclesiam vestram, secundo vero apud ecclesiam S. Petri consueverint terminari, nos, volentes ecclesiae cathedrali deferre, ordinem decernimus immutandum, ut videlicet primo die apud ecclesiam S. Petri, sequentibus vero apud ecclesiam vestram litaniae processio finiatur, sicut etiam apud nos primo die hujusmodi celebratur processio apud ecclesiam primitivam, deceatque, ut Aretina Ecclesia Ecclesiae Romanae consuetudinem imitetur, et ejus sequatur exemplar, cui nullo subjacet in ediante. Nulli ergo, etc. Datum Laterani, XIII Kal. Maii. Usque adeo se nobis in facto tuo hactenus pro majori parte opposuit ecclesia Maguntina, et sic contumaciter in sua obstinatione permansit, nec adhuc etiam adjicit ut resurgat, ut, si ei vellemus pro meritis respondere, non solum, quia te caput suum admittere despicit, membris possemus eam penitus mutilare, sed, quia non intelligit quantae dignitatis privilegium et honoris augmentum per sedem sit apostolicam consecuta, deberemus reducere caput ad caudam, et primam novissimam facere, ac novissimam primae praeferre, in perpetuam memoriam rebellionis ipsius, et ejus opprobrium sempiternum, ut ex poena ipsius alii discerent, quod non est tutum contra torrentem brachia dirigere, et contra stimulum calcitrare. Verum, quia personam tuam sincera diligimus in Domino charitate, pro te adhuc eidem ecclesiae duximus deferendum, licet, quanto magis differimus poenam ejus, tanto simus etiam eam gravius punituri, nisi quanto citius expiaverit culpam suam, et genimina viperarum, quae in ea latebras suas fovent, pedibus tuis exhibuerint se calcanda, et apud te cum filio prodigo proclamarint: Pater, jam non sumus digni vocari filii tui, fac nos sicut aliquos ex mercenariis tuis, et inter ipsos admitte, qui te pastorem nostrum et animarum nostrarum episcopum non admisimus hactenus, nec fuimus venerati. Sane, supplicarunt nobis charissimus in Christo filius noster . . . . illustris rex, et populus Bohemorum, ut, cum tu propter locorum distantiam et diversitatem linguarum minus sufficias circa eos metropoliticum officium exercere, nos, qui vice Christi tenemur universis fidelibus providere sollicitudine pastorali, tum propter evidentem utilitatem, tum etiam propter necessitatem urgentem, in Bohemia, cum, spatiosa et populosa sit multum, sedem metropoliticam statuere dignaremur, per quam non tam honori eorum quam saluti utiliter consulatur. Licet autem propter contumaciam ecclesiae Maguntinae petitio haec accelerari deberet potius quam differri, ne tamen contra te aliquid agere videremur, eam non statim admittendam, sed super his, quae circa eam inquirenda fuerunt, mandamus inquiri, ut, si forsan evidens utilitas et urgens necessitas id exposcat, provideamus ecclesiae Maguntinae, dum tamen, a suo resipiscens errore, ad mandatum apostolicum humiliter revertatur, ut per hoc non tam aliquid honori ejus subtractum, sed additum videatur. Haec igitur fraternitati tuae duximus intimanda, ut tuam nobis significes voluntatem, sciturus quod, si super hoc duxerimus procedendum, honori tuo sufficienter, dante Domino, curabimus providere. Datum Laterani, XII Kalendas Maii. Monet nos tuae nobilitatis devotio, et fidei sinceritas exhortatur, ut, in quibus cum Deo et honestate valemus, petitiones tuas benignius admittamus. Cum enim consiliis nostris acquieveris hactenus, et inposterum mandatis apostolicis te exponas, decet ut devotioni tuae dilectio nostra respondeat, et sedes apostolica te honoret, cum tu ejus honorem studeas efficaciter promovere. Sane, per tuos nobis nuntios supplicasti, et charissimus in Christo filius noster, Hungariae rex illustris, pro te apud nos suppliciter intercessit, ut in Bohemia metropolim construere dignaremur, cum spatiosa et populosa sit terra, et ab ecclesia Maguntina, cui est metropolitico jure subjecta, tam locorum distantia quam linguarum diversitate, divisa, ut, cum per Romanum imperium obtinere meruerit regiam dignitatem, per Romanam Ecclesiam mereatur dignitatem metropoliticam obtinere. Ut reddamur igitur de omnibus certiores, dilectum filium, T . . . subdiaconum et capellanum nostrum, virum utique litteratum, providum et discretum, nobis et fratribus nostris merito suae probitatis acceptum, in Bohemia destinamus, qui super his et aliis, de quibus viderit inquirendum, inquirat, et plene nobis super his quae contingunt negotium ipsum, significet veritatem. Tu quoque, non tantum per litteras tuas et populi, sed per solemnes nuntios tuos, et episcopos, ac ecclesiae quos talia petere deceat, petitionem tuam poteris innovare, ut super his melius procedere valeamus, prout viderimus expedire. Nos enim promptam gerimus voluntatem, in his et aliis petitiones tuas, quantum cum Deo possumus, exaudire. Tu ergo, facias eumdem subdiaconum secure ad praesentiam praedicti archiepiscopi Maguntini produci, et praesentari litteras nostras capitulo Maguntino, ne, si aliquid omissum fuerit ex his quae ipsi inquirenda commisimus, in negotio ipso plene procedere non possimus. Datum Laterani, XI Kal. Maii. Supplicarunt nobis humiliter, et devote, etc., ut in ea quae mittitur archiepiscopo, in eumdem fere modum, usque consulatur, ut sicut per Romanum imperium obtinere meruit regiam dignitatem, ita quoque per Romanam Ecclesiam mereatur dignitatem metropoliticam obtinere. Licet autem multi de ecclesia Maguntina, si tamen dicendi sunt de Ecclesia, qui suis exigentibus culpis praecisi sunt ab ecclesiastica unitate, propter rebellionis excessum, et inobedientiae vitium, in quo contra majestatem divinam, Romanam Ecclesiam, et archiepiscopum suum, obstinata mente perdurant, gravi meruerint animadversione puniri, nos tamen, qui correctionem paterno desideramus affectu, memores ejus, quae filia specialis, et honorabile membrum apostolicae sedis existit, non statim petitionem hujusmodi duximus admittendam, sed prius inquirere disposuimus, quae super iis fuerint inquirenda, ut, si forte petitionem ipsam admittendam esse noverimus, provideamus in ea, sicut expedire viderimus ecclesiae Maguntinae, dum tamen a suo resipiscens errore, se non reddat indignam. Vestrum igitur erit taliter honori nostro deferre, ut et nos vestro debeamus deferre honori, providentes vobis in tempore opportuno, ne forte post tempus, non providentiae, sed poenitentiae vobis locus merito reservetur Datum Laterani, XI Kalendas Maii. Sic sibi spiritualis et materialis gladius mutuae mutuant subventionis auxilium, et vicissim communicant vires suas, ut defectus ope vicaria suppleant, et uterque alterius perficiat imperfectum. Decet enim ut sibi ad invicem suffragentur, et apud eos qui gladium spiritualem non timent, jus ipsius armis gladius materialis alleget, et spiritualis temporali, cum necesse fuerit, auctoritatis suae robur impendat, et tribuat super his quae minus essent valida sine ipso valorem. Cum igitur charissimus in Christo filius noster, illustris rex Otto, in Romanorum imperium electus, jura et privilegia quae ab antiquo tibi et tuis praedecessoribus ab imperatoribus fuere concessa, suo tibi duxerit privilegio confirmanda, et tam libertates, quam terras et castra, et alia tibi concesserit, ut dispositioni regiae auctoritatis pontificatus accedat, concessiones ipsas, sicut ad honorem tam Ecclesiae quam imperii sunt, auctoritate apostolica confirmamus, etc. Nulli ergo, etc. Datum Laterani, XVII Kalendas Maii. Cum charissimus in Christo filius noster, P . . . illustris rex Bohemiae, juxta mandatum nostrum, ad subsidium charissimi in Christo filii nostri, illustris regis Ottonis, in Romanorum imperatorem electi, sit expositus et paratus pati, nolumus nec debemus, ut ab aliquibus praegravetur, maxime dum in ejus fuerit obsequio constitutus. Ut autem indemnitati ipsius auctoritate apostolica consulatur, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus, quatenus, si qui forsan in praejudicium ejus aliquid praesumpserint machinari, unusquisque vestrum parochianos suos laicos per censuram ecclesiasticam, clericos vero per subtractionem beneficiorum, sublato appellationis obstaculo, ab hujusmodi praesumptione auctoritate nostra compescat. Datum Laterani, etc., XI Kalendas Maii. Supplicavit nobis charissimus in Christo filius noster . . . . rex Ungarorum illustris, ut, quia in quodam castro suo Posomensi praepositura consistit, et ex accessu hominum ad eamdem, timet sibi de castro ipso periculum provenire, ei licentiam concedere dignaremur, ut praeposituram ipsam extra munitionem construere de licentia nostra valeret. Nos autem, ejus petitionibus annuentes, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus, super translatione ipsius praepositurae, illud auctoritate nostra statuas, quod necessitati regni et utilitati Ecclesiae noveris expedire, provisurus ne corpus beati martyris qui in dicta ecclesia requiescit, de bita veneratione fraudetur. Datum Laterani, VIII Kalendas Maii. Supplicavit nobis, etc., ut supra usque ut, quia transire proposuit in subsidium Terrae sanctae, ne regnum suum remaneret quasi regimine destitutum, tibi scribere dignaremur, ut charissimum in Christo filium nostrum . . . . natum suum, regali diademate insignires. Quocirca, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus, cum ab eodem rege fueris requisitus, juxta petitionem suam praedictum filium ejus, quamvis minorem, non differas coronare, recepturus ab ipso patre, filii sui vice, corporaliter juramentum super apostolicae sedis obedientiam, quam super Ecclesiae Ungaricae libertate, sicut progenitores sui cum humilitate ac devotione debita impenderunt. Datum ut supra. Olim nobis regalis magnificentia per suas litteras supplicavit, ut, cum regales praepositurae quae sunt in Ungaria, sicut ad te in temporalibus, sic ad nos in spiritualibus nullo pertineant mediante, statuere dignaremur, quatenus novus praepositus ad sedem apostolicam infra annum, vel in persona propria, vel per idoneum nuntium cum litteris regalis assensus accederet, confirmationis gratiam obtenturus. Nos ergo, tuis precibus inclinati, statuimus, ut quicunque de caetero ad regimen praepositurarum illarum, quae ad nos in spiritualibus nullo pertineant mediante, fuerint evocati, ad apostolicae sedis praesentiam infra annum, in personis propriis vel per idoneum nuntium eum litteris regalis assensus accedant, pro confirmationis munere obtinendo, ita quod interim in spiritualibus non ministrent; quod si forte infra dictum terminum venire neglexerint, extunc praeposituris illis se noverint exspoliandos. Consequenter autem, bonae memoriae J. Strigoniensis archiepiscopus, ad praesentiam nostram accedens, in nostra et fratrum nostrorum praesentia proposuit viva voce, quod in abbatiis et praeposituris regalibus ad eum et Strigoniensem Ecclesiam jurisdictio ecclesiastica pertinebat, unde petebat, constitutionem praescriptam, tanquam per subreptionem elicitam, revocari. Nos autem, viam mediam eligentes, provida deliberatione decrevimus, ut, occasione litterarum, quas primo direximus circa praeposituras et abbatias Ecclesiae Strigoniensis per Ungariam ubicunque subjectas, nullum ei vel successoribus suis praejudicium generetur. Regalem igitur excellentiam volumus non latere, quod nec per secundas litteras juri, tam nostro quam regio, nec per primas, ipsius archiepiscopi et Strigoniensis Ecclesiae justitiae derogetur, cum in primis fuerit constitutum de illis quae in spiritualibus ad nos nullo mediante pertinere noscuntur, in secundis vero decretum de iis quae Strigoniensi Ecclesiae asseruntur esse subjectae. Datum, ut supra. Quoties a nobis petitur, etc. usque: annuentes, praedictum monasterium Sancti Augustini, in quo diurno estis obsequio mancipati, sub beati Petri, et nostra protectione suscipimus, et ad exemplar piae recordationis Alexandri papae II, praedecessoris nostri, translationem ipsius monasterii a Monte Castello in Montem Gentilem auctoritate apostolica confirmamus, etc., usque communimus; statuentes, ut quascunque possessiones, etc., usque vocabulis; locum ipsum in quo praedictum monasterium situm est, cum omnibus pertinentiis suis, cum pratis, terris, vineis, nemoribus, usuagiis, et pascuis in bosco et plano, in aquis et molendinis, in viis, et semitis, et omnibus aliis libertatibus, et immunitatibus suis; ecclesias Sanctae Mariae et Sancti Joannis, positas in Monte-alto; ecclesias Sancti Nicolai, Sancti Leonardi, Sancti Petri de Podio, Sancti Pauli juxtamare, et Sancti Manuliani, cum cellis et totam silvam de Anglo, et domum Leprosorum de Monte-alto; ecclesiam Sancti Nicolai de Ponteclo; plebem de Valentano; ecclesiam Sanctae Mariae de Bulzia; Sancti Stephani de Piscia, et Sancti Petri de Cannino ecclesias, cum omnibus pertinentiis suis; jura quoque et consuetudines quas habetis in Monte-alto; portum de Morellis, et portum fluminis Montis-alti, et redditus quos habetis ex eis. Prohibemus insuper, ut nulli fratrum vestrorum, etc. Discedentes vero, etc. Licitum praeterea vobis a quocunque malueritis, etc. Obeunte vero te, etc. Praeterea, omnes libertates, etc., usque communimus. Ad indicium autem hujus privilegii ab apostolica sede obtenti, obolum unum aureum nobis annis singulis persolvetis. Decernimus ergo, etc. Salva sedis apostolicae auctoritate, et in praedictis capitulis dioecesani episcopi canonica justitia. Si qua igitur, etc. Cunctis autem, etc. Datum Laterani, per manum Joannis, sanctae Romanae Ecclesiae subdiaconi et notarii, IV Kal. Maii, indictione VII, Incarnationis Dominicae anno 1204, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno septimo. Cum olim venerabili fratri nostro . . . Eboracensi archiepiscopo, dederimus in praeceptis, ut nuntio dilecti filii . . . nepotis dilecti filii nostri, G. Sancti Georgii ad Velum Aureum, etc., usque districte praecipiendo mandamus, quatenus, inquisita super illis diligentius veritate, nisi constiterit fructus saepedictos ex approbata consuetudine cedere debuisse in solutionem debitorum canonici praedefuncti, eos cum blado oblato, per censuram ecclesiasticam faciatis restitui nuntio cardinalis praedicti, de damnis tam in domibus praebendae, quam in aliis rebus datis, facientes eidem satisfactionem congruam exhiberi, nihilominus inquirentes de injuriis ejusdem cardinalis nuntiis irrogatis, et si archiepiscopus post saepedictam sententiam missarum solemnia celebrarit, et quod super his inveneritis per vestras nobis litteras intimare, et nuntium nepotis cardinalis ejusdem facientes pacifica ipsius praebendae possessione gaudere, ipsum a molestatione cujuslibet defendatis; quia, si quis in saepefata praebenda se jus habere confidit, per nos suam poterit justitiam obtinere; mandatum apostolicum taliter impleturi, quod obedientiam vestram possimus merito commendare. Testes, etc. Quod si non ambo, etc. Nullis litteris . . . harum mentione non habita, etc. Datum Laterani, V Id. Maii. Etsi Ecclesiarum omnium sollicitudo nobis immineat generalis, cum speculatores simus super domum Domini constituti, eis tamen specialiter adesse tenemur, quae apostolicae sedis sunt filiae speciales. Cum igitur Ecclesia vestra nos nullo respiciat mediante, volentes vobis paterna sollicitudine praecavere, districtius inhibemus, ne quis in vos, vel ecclesiam vestram, praeter auctoritatem apostolicae sedis, excommunicationis, vel interdicti sententias audeat promulgare, nisi forte ratione alterius beneficii, vel occasione delicti alibi perpetrati, sed nec sic absque manifesta et rationabili causa sententias hujusmodi quisquam in vos ferre praesumat, quas si quis alio modo ferre praesumpserit, in primo casu decernimus irritas, in secundo decernimus irritandas. Nulli ergo, etc. Datum Laterani, VI Idus Maii. Suscepti regiminis administratione compellimur, etc., usque satagere videamur. Ex parte siquidem vestra fuit nobis olim humiliter supplicatum, ut super dignitatibus ecclesiae vestrae, parochia videlicet et festivitatibus, archidiaconatu et archipresbyteratu consueta, et canonica nominatione, et repraesentatione et aliis antiquis, et rationalibus consuetudinibus ecclesiae vestrae, ne super his possetis ab aliquibus contra justitiam, fatigari, apostolicae provisionis dignaremur praesidium adhibere. Nos igitur, paterna vobis super his volentes inposterum sollicitudine providere, auctoritate praesentium districte inhibemus, ne cui liceat vos, vel ecclesiam ipsam, super dignitatibus antedictis, et honestis consuetudinibus hactenus observatis indebite molestari. Nulli ergo, etc. Datum Laterani, VI Id. Maii. Cum a nobis petitur, etc. usque: annuentes, personas vestras et hospitalé de Bekekeg, ab A. de Raze, et H. uxore ipsius, fundatoribus ejus, Hospitali Teutonicorum Sanctae Mariae in Jerusalem pia liberalitate concessum, in quo divino estis obsequio mancipati, cum omnibus quae in praesentiarum, etc. in modum protectionis, usque communimus. Ad indicium autem hujus protectionis a nobis obtentae, quinquaginta et unum denarios Trisacensis monetae gratis oblatos, nobis, nostrisque successoribus annis singulis persolvetis. Nulli ergo, etc. Datum Laterani, XII Kal. Junii. Fidem et devotionem tuam in multis experti, praesentium tibi auctoritate concedimus, ut terras quae fuerunt bonae memoriae comitissae Mathildis in tua dioecesi consistentes, vel et tuo episcopatui adjacentes, nomine nostro recipias, et possessionem ingrediaris earum, et fructus ex illis percipias, prout videris expedire. Datum Laterani, II Idus Maii. Justis petentium, etc., usque assensu, personas et monasterium vestrum cum omnibus bonis quae in praesentiarum, etc., usque communis. Nulli ergo, etc. Datum Laterani, XI Kal. Junii. Hac ergo distinctione diligenti meditatione pensata, circa dilectum filium, W. Trajectensem decanum, inquiratis sollicite quae videretis inquirenda, et statuatis canonice quae statuenda noveritis, facientes, etc. Quod si non omnes . . . duo vestrum, etc. Datum Laterani, Idibus Maii. Cum ejus locum, licet immeriti, teneamus in terris, qui non vult mortem peccatoris, sed ut convertatur et vivat, et qui etiam, cum iratus fuerit, non obliviscitur misereri, decet nos circa illos misericorditer agere, qui ad gremium matris Ecclesiae humiliter redire desiderant, et de commissis satisfactionem debitam exhibere. Licet autem nobilis mulier, B. nata charissimi in Christo filii nostri . . . . . illustris regis Castellae, graviter suum offenderit Creatorem, ex eo quod illustri regi Legionensi adhaerere praesumpserit per incestum, ac propter hoc excommunicationis meruerit vinculo innodari, quia tamen, sicut ex litteris vestris, fratres, archiepiscope, et episcope Burgensis, accepimus, ad corrediens, ab eo ex toto recessit, et, de commissis satisfactionem promittens debitam exhibere, absolutionis beneficium humiliter sibi postulat indulgeri, ipsius petitioni misericorditer duximus annuendum. Quocirca, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, ab ea publice ac solemniter juxta formam Ecclesiae juratoria cautione recepta, quod nostris debeat parere mandatis, auctoritate nostra eidem absolutionis beneficium impendere procuretis, injungentes eidem sub debito juramenti, salvis aliis mandatis quae sibi duximus facienda, ut ad praedictum regem nullatenus revertatur. Quod si non omnes . . . duo, etc. Datum Laterani, XI Kalendas Junii. quod, cum P. quondam rector Hospitalis ipsius, diem clausisset extremum, venerabilis frater noster . . . . . Eboracensis archiepiscopus, ad quem et praedecessores suos Hospitalis ejusdem ordinatio pertinuit ab antiquo, nolens ipsum ex defectu rectoris dispendium sustinere, dictum Joannem, presbyterum ejusdem domus, a suis fratribus unanimiter in rectorem electum, praefecit ibidem, sperans quod domus ipsa per ipsum tam in temporalibus quam spiritualibus susciperet incrementum. Procedente vero tempore . . . decanus, et capitulum Eboracensis Ecclesiae, tanquam ad ipsos Hospitalis ejusdem ordinatio pertineret, magistrum ipsum a suae administrationis officio removere volentes, litteras apostolicas super hoc ad . . . . . decanum Lincolniensem, et suos conjudices impetrarunt, quarum auctoritate in jus vocari fecerunt tam archiepiscopum quam rectorem. Partibus igitur, die sibi peremptorie assignata, coram ipsis judicibus constitutis, judices vices suas aliis commiserunt, sola sibi diffinitiva sententia reservata. ad vestram praesentiam convocetis, et audiatis diligenter, appellatione remota, quae hinc inde duxerint proponenda, et, si partes consenserint, ad diffinitivam sententiam procedatis; alioquin, omnia in scriptis fideliter redigentes, eadem nobis sub sigillis vestris inclusa mittere procuretis praefigentes partibus terminum competentem, quo cum ipsis recepturae sententiam nostro se conspectui repraesentent. Nullis litteris obstantibus harum tenore tacito, etc. Quod si non omnes . . . tu, frater episcope, cum eorum altero, etc. Datum Laterani, II Idus Maii. Significarunt nobis dilecti filii, fratres et sorores Hospitalis Eboracensis, quod, cum inter venerabilem fratrem nostrum, Eboracensem archiepiscopum, et J. rectorem Hospitalis ex una parte, et . . . . . decanum et capitulum Eboracenses ex altera, super amotione ipsius rectoris, coram dilecto filio . . . . . decano Lincolniensi, et suis conjudicibus delegatis a nobis, quaestio verteretur ipsi, ne idem J. quem elegerant unanimiter in rectorem, amoveretur in eorum praejudicium et gravamen, neve quisquam in saeculari habitu constitutus, eis invitis et reclamantibus, domus suae administrationem per dictos decanum et capitulum usurparet, quia, de quibus in litteris nostris nulla mentio habebatur, non erat inhibitum appellare, nostram audientiam appellarunt. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus inquiratis de praemissis diligentius veritatem, et, si rem noveritis ita esse, in irritum revocetis quidquid post appellationem ad nos legitime interpositam inveneritis attentatum; partes ad vestram praesentiam convocetis, et audiatis diligenter, appellatione remota, quae hinc inde duxerint proponenda, et, si partes consenserint, diffinitivam sententiam proferatis; alioquin, gesta omnia in scriptis fideliter redigentes, eadem nobis sub sigillis vestris inclusa mittere procuretis, praefigentes partibus terminum competentem, quo cum ipsis recepturae sententiam nostro se conspectui repraesentent. Nullis litteris obstantibus harum tenore tacito, etc. Quod si non omnes . . . tu, frater episcope, cum eorum altero, etc. Datum Laterani, XIII Kalendas Junii. Etsi rem grandem postulassemus a vobis non credebamus sustinere repulsam, sed, ut videmus, ingratitudinis vitium non vitatis, nec voluistis facere de necessitate virtutem, cum precum nostrarum primitias, quas pro dilecto filio magistro Ricc. scriptore nostro, vobis porreximus, repulistis. Ut autem preces et praeceptum nostrum utcunque possetis eludere, imperatorum indulgentiam allegastis, in suggillationem ecclesiasticae potestatis, cui si forsitan in hoc articulo deferretur, scandalizarentur de caetero caeteri, exsecutionem mandati nostri penitus impedirent; sicque melior esset status rebellium, quam conditio devotorum. Sane, cum olim pro eodem scriptore nostro scripta vobis apostolica misissemus, ut unam de tribus praebendis, quae in ecclesia vestra vacabant, ei pro reverentia beati Petri et nostra liberaliter conferretis, mandatum nostrum surdis auribus transeuntes id efficere non curatis. Venerabilis quoque fratris nostri, G., Praenestini episcopi, apostolicae sedis legati, cui per hoc commisimus vices nostras, et litteris apostolicis dedimus in mandatis, ut vos ad id monere attentius et inducere procuraret, preces et monita penitus obaudistis. Qui, cum post diligentem commonitionem apud vos in nullo proficeret, quia tandem vos in elusionem mandati nostri ad electionem procedere velle cognovit, nam propter hoc conveneratis frequenter, sed nondum vota vestra concurrebant in unum, vobis ex parte nostra districte prohibuit, ne praesumeretis electionem aliquam facere de praebendis, quarum ad nos erat donatio devoluta, nisi magistrum ipsum in una trium illarum praebendarum, quam malletis, in canonicum reciperetis et fratrem; sed et idem magister, ne quid fieret in suum praejudicium, et contemptum mandati nostri, sedem apostolicam appellavit. Vos autem, dicentes quod jus electionis ab imperatoribus haberetis, nec deberetis super hoc, per aliquem impediri, vel cogi, et negantes nobis jus aliquod in ecclesia vestra de longa praebendarum vacatione deberi, mandato nostro, prohibitione legati, et appellatione ipsius magistri contemptis, duos pueros in duabus praebendarum illarum, et in tertia quemdam extraneum elegistis, quibus, post iteratam appellationem ejusdem magistri, tu, fili praeposite, donum panis, et tu, fili decane, stallum chori, et locum capituli contulistis. Quare, praedictus legatus, rebellionem vestram expertus in opere, ac grave ferens se praesentem fuisse contemptum, venerabili fratre nostro . . . . archiepiscopo, et universo fere clero Coloniensibus, congregatis in unum, eumdem magistrum de praebenda, quae diutius in ecclesia ipsa vacaverat, auctoritate apostolica investivit. Licet autem quod a vobis praesumptum fuerat, multis de clero plurimum displiceret, tamen II. scholasticus, et Everardus canonicus vestri, semper contumaciter restiterunt, et ei cum quibusdam suis fautoribus minabantur. Unde, dictus magister, eo quod propter metum illorum ad ecclesiam illam accedere non valebat, nominatim eosdem Scholasticum et Everardum, qui praecipue rebellantium caput erant, ad sedem apostolicam appellavit, festum Beati Joannis Baptistae proximo praeteritum suae terminum appellationi praefigens, ad quem nec venerunt, nec pro se curaverunt mittere responsalem. Volentes igitur adhuc, utrum aliqua in vobis obedientiae scintilla remanserit experiri, universitati vestrae per apostolica scripta mandamus, et districte praecipimus, quatenus, ducti consilio saniori, eumdem scriptorem nostrum saltem hac vice pro reverentia beati Petri et nostra, intuitu quoque ipsius, qui vobis, et ecclesiae vestrae in multis potest existere fructuosus, recipiatis in canonicum et fratrem, et praebendam a praedicto episcopo eidem auctoritate nostra collatam, amoto ab eadem quolibet illicito detentore, ipsi vel procuratori ejus nomine suo, sublato cujuslibet contradictionis, excusationis, et appellationis obstaculo, assignetis, et faciatis pacifice possidere, et vos, praeposite et decane, donum panis, stallum in choro, et locum in capitulo ei, prout est ecclesiae vestrae consuetudinis, conferatis. Alioquin, quia quod de ipso incoepimus, relinquere nolumus imperfectum, et quae in contemptum nostrum temere attentantur, clausis non possumus, sicut nec debemus oculis pertransire, electionem a vobis factam post prohibitionem praedicti legati, et appellationem ad nos interpositam, de praebendis, quae vacaverunt ultra tempus in Lateranensi concilio diffinitum, apostolica auctoritate cassatam, et vos a collatione praebendarum noveritis esse suspensos, quia privilegium meretur amittere, qui concessa sibi abutitur potestate. Caeterum, ne facilitas veniae incentivum pariat delinquendi, cum ferro abscindenda sint vulnera, quae fomentorum non sentiunt medicinam, volumus et praecipiendo mandamus, ut tu, fili praeposite, cum praedictis scholastico et Everardo concanonicis tuis, usque ad festum beati Lucae proximo venturum, satisfacturus de contemptu, nostro te conspectui repraesentes. Quod si nec sic vexatio vobis dederit intellectum, noveritis, contradictores et rebelles extunc excommunicationis vinculo innodatos, et ecclesiam vestram suppositam interdicto. Nos enim, dilectis filiis . . . . . Praeposito Sancti Andreae, et . . . . . Bunnensi, et . . . . Sanctorum Apostolorum decano, Coloniensibus, nostris damus litteris in mandatis, ut, vobis in exsecutione mandati nostri cessantibus tam suspensionibus quam excommunicationis et interdicti sententias non differant publicare, ac praedicti magistri procuratorem in stallum chori, et locum capituli corporaliter inducentes, per districtiones jam dietas, auctoritate nostra, sublato appellationis obstaculo, tueantur inductum. Prioribus quoque Coloniensibus praecipiendo mandamus, ut, cum delegati nostri sententias a nobis in vos, et ecclesiam vestram latas duxerint publicandas, et ipsi eas studeant sine refragatione servare, ac faciant a clero Coloniensi auctoritate nostra firmiter observari. Datum Laterani, V Nonas Maii. Scriptum est super hoc . . . . . praeposito Sancti Andreae, etc. . . . Bunnensi, et Sanctorum Apostolorum decanis Coloniensibus. Scriptum est etiam prioribus Coloniensibus. Ex litteris venerabilis fratris nostri, G.. . . Praenestini episcopi, apostolicae sedis legati, et dilectorum filiorum . . . praepositi . . . decani, et majoris, ut asseritur, partis canonicorum] Monasteriensis ecclesiae, ac quorumdam abbatum, accepimus, quod, cum bonae memoriae . . . . Monasteriensis episcopus, in commissae sibi administrationis officio dies suos feliciter consummasset, canonici ejusdem ecclesiae ad electionem de substituendo pontifice faciendam, statuto termino convenerunt, quorum pars quaedam dilectum filium, . . . . Bremensem, altera vero Claholtensem, praepositum nominavit, unde fuit ex parte ipsius Bremensis praepositi ad ejusdem legati audientiam appellatum. Partibus igitur in ejus praesentia constitutis, electores praedicti Bremensis praepositi, suum ei praesentantes electum, proponere curaverunt, quod . . . . praepositus, etc. . . . decanus, cum caeteris ecclesiae suae praelatis, ac duplo major, et sanior pars capituli Monasteriensis, abbatibus totius episcopatus consentientibus, in capitulo ipsum elegerant unanimiter in pastorem. Quia ergo Bremensis praepositus fuerat a majori parte capituli, utpote a duplo, imo multo pluribus, et a praelatis Ecclesiae, scilicet praeposito majore, decano, cantore, custode, parti alteri nullo consentiente praelato, et antiquioribus ecclesiae, quoniam electores ipsius, omnibus alterius partis electoribus, uno excepto, erant in introitu, et stallo priores, a saniori quoque parte capituli, quia consilio abbatum totius episcopatus in anima tua hoc consulentium, et judicio conscientiae suae respicientium ad solam utilitatem monasteriensis ecclesiae, a jejunis in loco congruo, bono per omnia zelo, remota omni affectione consanguinitatis et familiaritatis, electus, et quia dictus Claholtensis praepositus electus non fuerat a praelatis, imo pauci canonici, multa ei familiaritate ac consanguinitate conjuncti, post prandium loco indebito, videlicet extra civitatem, post appellationem ad praedictum legatum interpositam, eumdem perperam nominarunt, postulabant instantius Bremensis praepositi electores, ut, alterius partis electione cassata, electionem eorum dictus legatus auctoritate apostolica confirmaret. Praeterea, dilecti filii, nuntii ejusdem Bremensis praepositi, coram nobis asseveravere constanter, quod idem Claholtensis praepositus de legitimo non fuerat matrimonio procreatus, et hoc erat in suis partibus manifestum. Licet autem ab altera parte, primitus in ejusdem legati praesentia constituta, fuisset propositum, quamdam inter ministeriales et canonicos compromissionem fuisse illicite celebratam, et quod canonici, qui jus in electione habebant, contempti fuerant, nec etiam advocati consensus, et quorumdam aliorum nobilium, et virorum religiosorum, prout fieri debuit, fuerat requisitus, et quod ministeriales, et cives Monasteriensis portas civitatis suae serari, ac turres muniri fecerunt praesidiis, cum deberet electio celebrari, quare pars eadem cum quibusdam nobilibus coacta fuit ad locum alium se transferre, ac processit in electionem ibidem, nihil tamen pro electione sua, vel pro suo allegabat electo, sed instanter inducias postulabat; ad quod pars respondit adversa, quod ei jam fuerant induciae decem et octo septimanarum indultae, quapropter super induciis quas petebat, ejus erat petitio reprobanda; praesertim, cum ex viduatione pastoris magnum Monasteriensi Ecclesiae periculum immineret. Praedictus vero episcopus, auditis, quae in ejus praesentia fuerant allegata, quia propter ardua negotia, quae ipsi fuerant a nobis injuncta, idem non poterat negotium terminare, ne partes fatigarentur inanibus laboribus, et expensis, eisdem injunxit, ut Dominica qua cantatur Invocavit, proximo praeterita, nostro se conspectui praesentarent. Nos, ergo, licet nuntii praedicti Bremensis praepositi cum litteris ejusdem legati nostro se conspectui praesentarint, quia tamen pro parte altera nullus comparuit responsalis, et ideo de praemissis nobis non potuit fieri plena fides, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, veritate plenius inquisita, electionem, quam de persona idonea inveneritis canonice celebratam, sublato appellationis obstaculo, confirmetis, reliqua penitus reprobata; contradictores censura ecclesiastica compescentes. Si vero utraque fuerit electio reprobanda, cassetis utramque, facientes eidem Ecclesiae infra quindecim dies de persona idonea per electionem canonicam provideri; quam si forte infra idem tempus Monasterienses canonici neglexerint celebrare, vos, auctoritate nostra suffulti, virum idoneum praeficiatis eidem ecclesiae in pastorem; ita, quod si vobis constiterit dictum Claholtensem praepositum fuisse illegitime natum, cum in Lateranensi concilio sit statutum, ut nullus in episcopum eligatur, nisi qui jam aetatis annum tricesimum egerit, et de legitimo sit matrimonio natus, et qui etiam vita et scientia commendabilis demonstretur, et clerici, qui contra formam istam quemquam elegerint, et eligendi tunc potestate privatos, et ab ecclesiasticis beneficiis triennio noverint se suspensos, ante omnia electionem illam non tam irritandam quam irritam indicetis, clericos qui eum eligere praesumpserunt, poena praedicta, sublato appellationis obstaculo, punientes. Unde, si nova forsan occurrerat electio celebranda, illis exclusis, qui ad electionem contra statutum Lateranensis concilii processerunt, caeteris injungatis, ut juxta praescriptam formam electionem non differant celebrare. Quod si non omnes. . . duo vestrum, etc. Datum Laterani, V Kal. Junii. Ex parte tua nostris est auribus intimatum, quod, cum quidam puer quemdam canem percuteret, alter puer, cujus erat canis, illum in facie manu percussit qui percusserat ejus canem, sed, cum ille fustem arriperet ut repercuteret illum a quo fuerat ipse percussus, et ambo fustem tenerent hinc inde, pater illius qui canem percusserat, supervenit ut filium castigaret. Pueri vero, in fugam conversi, fustem quem tenebant ad invicem dimiserunt, et, cum per aliquantulum spatium essent ab eodem jam loco remoti, jam dictus pater unius in fustem illum taliter incidit, quod per unum oculum casu inopinato fustis intravit, ex quo cerebro statim emisso de medio est sublatus. Postmodum autem, puer qui canem percusserat, habitum religionis assumpsit, et, cum ad ordines recipiendos accederet, per ejus et aliorum multorum confessionem quaestio incidit hujus facti, quae tibi tantum dubitationis induxit, quod nos consulere voluisti, utrum hoc facto non impediente ad sacros ordines valeat promoveri. Nos igitur tuae fraternitati super hoc taliter respondemus, quod ex praemissis puerum illum non credimus ita esse culpabilem, ut ejus ordinatio de jure valeat impediri. Datum Laterani, XII Kalendas Junii. Cum olim inter vos et M. archipresbyterum ecclesiae Sancti Laurentii in Pusciola, super subjectione quam in ipsa ecclesia petebatis, quaestio verteretur, nos, auditis quae fuerunt hinc inde proposita, aeconomum ejusdem ecclesiae syndico vestro condemnavimus, in processionibus, scrutinio et baptismo, ita tamen ut hoc Ecclesiae Romanae nullum praejudicium generaret, si quando jus suum duceret prosequendum. In institutione autem, et destitutione, ac capitulo, economum ejusdem ecclesiae Sancti Laurentii ab impetitione syndici vestri prorsus absolvimus, eidem syndico super hoc perpetuum silentium imponentes. Quia vero archipresbyter et clerici ejusdem ecclesiae interdum latae sententiae non parebant, ne de caetero lucrum ex sua rebellione reportent, suspensionis sententiam ferimus in rebelles, auctoritate vobis praesentium indulgentes, ut, quoties debitum vobis obsequium in scrutinio, baptismo et processionibus denegarint, latam a nobis in eos suspensionis sententiam publicetis. Nulli ergo, etc. Hanc paginam nostrae concessionis, etc. Si quis autem, etc. Datum Laterani, VI Kalendas Junii. Licet, praeter negligentiae tuae culpam, quia videlicet contra canonicas sanctiones consecrationis beneficium et pallii ornamentum petere distulisti, propter excessum etiam Venetorum, quem in Deum, et Romanam Ecclesiam, et charissimum in Christo filium nostrum . . . . . . regem Ungarorum illustrem, imo totum populum Christianum temere commiserunt, et adhuc contra Christianos committere non desistunt, non solum differre consecrationem tuam, sed spem tibi promotionis auferre merito valeremus, ut de personae tuae meritis taceamus; quia tamen correctionem Venetorum paterno desideramus affectu, circa te ad praesens non duximus aliud disponendum, nisi ut in eo statu permaneas, quem es ex electione tua et confirmatione pariter assecutus, donec aliud disponamus. Datum Laterani, Kalendis Junii. Quia omne caput languidum, et omne cor moerens, a planta pedis usque ad verticem non est in eo sanitas, ut prophetica vox testatur, non est mirum, si membra capite languente languescunt, et ad subditos derivatur corruptio praelatorum, praesertim, cum canes muti non valentes latrare, ad vomitum redeunt, vel quae vomuisse debuerant amplexantur, et pastores, pascentes potius semetipsos, nec voce, nec baculo fugant lupos in ovile dominicum saevientes. Sane, si sacerdos peccaverit, faciet delinquere populum, et cum fuerit sacerdos ut populus, pastore tam in mente quam lingua percusso, disperguntur oviculae ac perduntur, et, cum non habeant doctorem in bono, declinant ad dogmata seductorum, et insidiantium praeda fiunt. Sicut enim nostris est auribus intimatum . . . . . archiepiscopus Narbonensis, in tantum est in pontificalis officii exsecutione remissus, ut non immerito videatur, tanquam arbor sterilis, terram inutiliter occupare, cum Narbonensem ecclesiam jam per tredecim annos tenuerit occupatam, et nec semel etiam Narbonensem provinciam vel dioecesim visitarit. Unde, cum non sit qui pro domo Domini se murum opponat ascendentibus ex adverso, ejusdem archiepiscopi negligentia faciente, in partibus illis haeretica pravitas plurimum pullullavit; ita, ut haeretici passim et publice dogmatizent, et seducant incautos, quos tanto facilius post se trahunt, quanto ex vita ipsius archiepiscopi et aliorum praelatorum Ecclesiae, contra Ecclesiam sumunt perniciosius argumentum, et aliquorum crimina refundunt in Ecclesiam generalem. Nam, idem archiepiscopus, tanquam non bene notaverit qualem se debeat episcopus exhibere, neglecta pontificalis officii honestate, quasi ad idololatriam se convertit, dum servit avaritiae, non doctrinae, et docere praesumit, quod non sapiat haeresim Simonia, quod ipse non saperet, si quid super hoc sentiant canones sapuisset. Praeterea, cum in Lateranensi concilio sit statutum, ut qui Brabantiones, Aragonenses, Navarros, Basculos, et Cotarellos conducere praesumpserint vel fovere, per ecclesias, in diebus Dominicis et aliis solemnitatibus, excommunicati publice nuntientur, et eidem omnino cum eis sententiae ac poenae subjaceant, nec ad communionem recipiantur Ecclesiae, nisi societate illa pessima et haeresi abjuratis; archiepiscopus ipse, non solum hujusmodi non evitat, sed Nicolaum, ducem Aragonensium, et populatorem patriae, et monasteriorum et ecclesiarum quasi assiduum destructorem, quem bonae memoriae . . . . praedecessor ipsius archiepiscopi, excommunicatum publice nuntiavit, in duobus castris suis, videlicet Capitis-stagni et de Cruscadas, ubi de novo pedagium statuit, villicum stabilivit, qui, archiepiscopo praesente, praedam, quam de quodam castro Catholicorum abduxerat, ad unum castrorum ipsorum ducere non expavit. Cumque , juxta verbum Apostoli, episcopum esse oporteat hospitalem, ipse hospitalitatem non exhibet, et eleemosynam non largitur, et corpore saepe sanus per unam vel duas hebdomadas ad ecclesiam non accedit, unde a quibusdam haereticus reputatur. Insuper, ecclesias Capitis-Stagni et de Montell. cum dudum vacaverint, in manu sua contra canonicas detinet sanctiones, et a . . . . . quondam Elenensi episcopo, ecclesiam de Jessous, priusquam eum consecraret, extorsit, quam adhuc detinet occupatam. Similiter etiam a . . . . . quondam Magalonensi episcopo, priusquam ei consecrationis munus impenderet, exegit et accepit solidos quadringentos, prout Magalonenses canonici parati fuerunt coram venerabili fratre nostro . . . . . tunc Massiliensi praeposito, nunc episcopo Forojuliensi, probare. Praeterea, cum decem et octo canonici antiquitus esse soleant in ecclesia Narbonensi, nunc, per negligentiam vel malitiam potius archiepiscopi memorati, dimidiatus est numerus, cum jam non sint canonici, nisi novem, quorum tres, licet alibi, suas habeant dignitates, praebendas tamen ibidem detinere praesumunt, in Ecclesiae detrimentum, quae defectum maximum patitur ministrorum. In tantum autem idem archiepiscopus se in spiritualibus exhibet negligentem, licet sit in temporalibus circumspectus, ut non solum non inhibeat, sed permittat, ut Berengarius de Morian, licet sit canonicus regularis, imo a biennio jam praelatus sit canonicis regularibus in abbatem, archidiaconatum, et tam locum quam redditus vestiarii detineat in ecclesia Narbonensi, et quatuor vel quinque parochiales ecclesias, et canonicas Biterrenses. Similiter etiam, magister P. licet abbas sit in ecclesia Sancti Pauli, et in eadem majorem obtineat sacristiam, archidiaconatum tamen detinet Narbonensem; cumque, ratione abbatiae, deberet esse sacerdos, nondum tamen in presbyterum est promotus. Et, quamvis annus integer sit elapsus, quod magister B . . . . quondam archidiaconus Narbonensis, viam fuit universae carnis ingressus, nullus tamen adhuc archidiaconatus quem ipse habuerat est collatus. W. etiam de Boian, licet focariam publice teneat, ex qua filios et filias, populo sciente, suscepit, canonicam detinet Narbonensem, qui, cum archidiaconatum detineat Biterrensem, nondum tamen in subdiaconum est promotus. Tantam autem ex infirmitate capitis membra contrahunt corruptelam, ut multi monachi et canonici regulares, et alii viri religiosi, habitu religionis abjecto, focarias publice teneant, quarum quasdam subtraxerunt ab amplexibus maritorum, usuras exerceant, aleis et venationibus vacent, advocati, assessores et judices in causis saecularibus pro certa pecuniae summa fiant, personas in se joculatorum assumant, et usurpent officium medicorum. Ex hoc quoque perditionis exemplum ad laicos derivatur, cum plerique viventibus uxoribus propriis adulteras superducant, quas personae quaedam ecclesiasticae, in scandalum populi et insultationem haereticorum, ad processionem recipere non verentur, et quamplures praelati ecclesias suas haereticorum fautoribus committere non formidant. Quia Igitur tantae temeritatis et enormitatis excessus dissimulare nec volumus nec debemus, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus, quatenus, ad Narbonensem Ecclesiam accedentes, inquiratis, super his et aliis quae fuerint inquirenda, plenius veritatem, et, si vobis constiterit de praemissis vel aliquibus praedictorum, propter quae idem archiepiscopus sit merito deponendus, ponentes ad radicem arboris infructuosae securim, ipsum, auctoritate nostra suffulti, sublato appellationis obstaculo, deponatis; mandantes his ad quos jus pertinet eligendi, ut de consilio vestro personam idoneam sibi eligant in pastorem. Quod si consiliis vestris acquiescere forte noluerint infra mensem, vos, Deum habentes prae oculis, non obstante contradictione vel appellatione illorum, personam talem praeficiatis Ecclesiae Narbonensi, quae, facta forma gregis ex animo, subditorum vitam verbo instruat et exemplo, nec tam praeesse noverit quam prodesse. Quod si non omnes . . . duo vestrum, etc. Datum Laterani, V Kalendas Junii, anno septimo. Etsi nostri navicula piscatoris interdum jactetur fluctibus, et ventorum impulsibus quatiatur, cum ab his qui foris existunt persecutiones patitur et pressuras, de illius tamen protectione confisa, qui Petrum ambulantem in fluctibus ne mergeretur erexit, et promissione secura quae ait: Portae inferi non praevalebunt adversus eam , exterius non timet naufragium, sed interius periculum in falsis fratribus plus veretur. Ecce etenim, inconsutilis vestis Christi, cui manus crucifigentium pepercerunt, per eos rumpitur, qui eum in membris suis iterum crucifigunt, et, non prae multitudine, sed malitia piscium, scinditur rete Petri, dum conversi qui oves putabantur in lupos, oves rapiunt et dispergunt, et exeuntes a nobis qui non erant ex nobis, nos tanto gravius persequuntur, quanto familiaris nocet amplius inimicus, et lupi minus vitantur ab ovibus in ovium vestimentis. Ecce reptilia, quorum non est numerus, quae olim, licet insidiarentur calcaneo ut cum equo prosternerent ascensorem, occulte tamen repentia in pulvere latitabant, nunc insurgunt in faciem et apertas insidias moliuntur; animalia quoque pusilla, quae, suas foventes foveas, vineam Domini latenter consueverant demoliri, nunc messem Dei, facibus ad caudas ligatis patenter exurunt, et, non sicut catulus leonis in abditis habitans, sed sicut leo paratus ad praedam, animalia magna circumeunt, et quaerunt quos devorent, concepta fiducia, quod Jordanis in os influat eorumdem. Ecce frumentum, quod paterfamilias evangelicus seminarat, excrescentibus zizaniis, quae inimicus homo superseminaverat, suffocatur, et bruchus et locusta consumunt quae videbantur fructum centesimum polliceri, et Dathan et Abiron in Moysem et Aaron impudenter insurgunt, et oves post vestigia gregum abeunt, et unicum unius pastoris ovile contemnunt, diversa sibi tabernacula facientes; et, licet sic quodammodo innovari videantur tempora Dominicae passionis, cum rursus in necem Christi Herodes conveniant et Pilatus, Simon tamen, tanquam graventur somno ejus oculi, adhuc dormit, nec exerit in Malchum gladium, sed torpere ipsum patitur in vagina, dum hi, quos in partem sollicitudinis evocavit, ut Israel populum custodirent, super grege suo vigilias noctis non vigilant, sed dormiunt potius et dormitant, et prohibent a sanguine manus suas, licet in eorum oculis cum Madianitide cocat vir Judaeus. In mercenarium quoque pastor degenerat, dum, pascens non populum sed seipsum, quaerit in ovibus lac et lanam, nec lupis in ovile insurgentibus se opponit, nec se objicit obicem aut murum pro domo Domini ascendentibus ex adverso; sed, quia mercenarius est conversus in fugam, cum possit perturbare perversos et negligat, eorum convincitur iniquitati favere. Cumque declinaverint fere omnes, et facti simul inutiles sint quamplures, vix est qui cum Moyse causam Dei gladio in populo exsequatur, et causam populi alleget precibus apud Deum, vel cum Phinee sanguine proximi Deum placet, et in populis faciat ultionem. Gaudemus autem, et bonorum omnium largitori quas possumus gratiarum exsolvimus actiones, quod in Ordine vestro multi reperiuntur habentes zelum Dei secundum scientiam, potentes in opere et sermone, ac parati de ea quae in nobis est fide, et spe, omni poscenti reddere rationem, in quibus etiam eam vigere credimus charitatem, ut animas suas pro fratribus suis ponant, si necessitas Ecclesiae postularit, qui tanto sunt ad confutandos fabricatores perversorum dogmatum aptiores, quanto minus in eis quid reprehendere valeat, valebit aemulus invenire, cum bonum testimonium habeant ab his etiam qui sunt foris, quod in eis vita sanctorum sanae doctrinae concordet, et non minus vivificet vita doctrinam, ut sit videlicet sermo eorum vivus et efficax, et penetrabilior omni gladio ancipiti, quam doctrina vitam informet, ut hoc in eorum legatur moribus, quod sermonibus explicatur. Licet igitur, ad conterendum caput reptilium, vulpes parvulas capiendas, et saevientis lupi, et rugientis leonis maxillas in freno cohibendas et camo, ne lacerarent de caetero vestem Christi, et Ecclesiam laniarent, vos, filii, R. et P. ad verbum exhortationis nostrae duxeritis laborandum, nec fuerit labor vester inanis, cum Dominus direxerit gressus vestros, quia tamen messis est multa, operarii autem pauci, tibi, fili, abbas, onus sollicitudinis hujus in remissionem tuorum peccaminum, de consilio fratrum nostrorum, imponimus; discretioni vestrae per apostolica scripta mandantes quatenus omnes pariter ad exstirpandam haereticam pravitatem in nomine Domini procedatis, ut ad ovile Christi oves reducatis errantes, et, si quae in contumacia sua forte persistant, quae vocem pastoris illius, qui beato Petro successit in officio pastorali non audiant, nec redire velint ad ecclesiasticam unitatem, Satanae in interitum carnis traditas nuntietis, et expositas personas earum exsilio, et judicio saeculari, et bona confiscationi subjecta; ad confiscationem bonorum ipsorum, et proscriptionem perpetuam personarum, tam charissimum in Christo filium nostrum, Ph. regem Francorum illustrem, et L. natum ipsius, quam comites, vicecomites, et barones in ipsis partibus constitutos ad id ex parte nostra propensius commonentes, et injungentes eis in remissionem omnium peccatorum; cum illos, qui contra haereticos fideliter laborarint, eadem indulgentia gaudere velimus, quam in Terrae sanctae subsidium transfretantibus indulgemus. Ut autem injunctae vobis, non tam nostrae quam divinae, legationis officium possitis melius et liberius exercere, plenam vobis in Aquensi, Arelatensi et Narbonensi provinciis, et vicinis etiam dioecesibus, si quae sunt haereticorum labe pollutae, concedimus facultatem destruendi, disperdendi et evellendi, quae destruenda, disperdenda, et evellenda noveritis, et aedificandi, et plantandi quae aedificanda fuerint, et plantanda, sub interpositione anathematis prohibentes, ne qui pro ecclesiasticis sacramentis quidquam audeant extorquere, illos qui contra prohibitionem vestram venire praesumpserint canonice punituri. Si qui vero pro violenta manuum injectione in latae sententiae canonem inciderint, auctoritate nostra suffulti eis absolutionis beneficium impendatis; injungentes eisdem ut contra haereticos accingantur. Si quid vero difficile vobis occurrerit, quod consilium apostolicae sedis exposcat, nos super eo per vestras litteras consuletis. Taliter autem vos procedere volumus, et monemus, ut modestia vestra, cum nota fuerit universis, obmutescere faciat imprudentum hominum ignorantiam, nec appareat quidquam in verbis vel actibus vestris, quod haereticus etiam valeat reprobare. Quod si non omnes, etc. Duo vestrum, etc. Datum Laterani, II Kalendas Junii, anno septimo. In virtute obedientiae districte praecipiendo, ut praedictis . . . abbati et monachis tanquam apostolicae sedis legatis potenter, et efficaciter assistentes, quae inter eos, praesertim ad fidei catholicae munimentum et impugnationem haereticae pravitatis, duxerint statuenda, recipiatis humiliter, et inviolabiliter observare procuretis, correctionem eorum sine contradictione qualibet admittentes. Alioquin, sententiam, quam illi tulerint in rebelles, ratam habebimus, et faciemus auctore Domino inviolabiliter observari. Sicut is qui inventus est in pauca fidelis, constitui meruit supra multa, ita servus, qui talentum sibi creditum non tradit nummulariis ad usuras, sed in sudario religavit, eo est sententia divina privatus. Hoc autem pro te dicimus, qui, non attendens quando dominus tuus venturus sit, et positurus tecum districtissimam rationem, talento tibi credito, ut in sudario sordeat, religato, tanquam canis mutus latrare non valens, non opponis te murum pro domo Domini ascendentibus ex adverso, sed,] occasione abbatiae montis Aragoni, super qua olim tecum sedes apostolica dispensavit, debitum officii pastoralis subtrahis tam ecclesiae quam provinciae Narbonensibus, et, dum praeesse cupis utrique, quod dolentes dicimus, neutri prodes, utpote qui vix uni sufficis providere. Nos autem, jampridem volentes incommodis quae ex hoc sequuntur occurrere, ne commissus tibi grex Dominicus luporum pateret morsibus, et haeretica pravitas in provincia Narbonensi amplius pullularet, tibi dedimus in mandatis, ut, relicta penitus abbatia, contentus esses ecclesia Narbonensi, cui sic tanto posses melius providere, quanto te de caetero minus sollicitudo traheret abbatiae. Quia vero nondum es mandatum apostolicum exsecutus, attendentes sollicite, quod privilegium meretur amittere qui concessa sibi abutitur potestate, nos ipsi eadem te abbatia privamus; mandantes canonicis constitutis in ea, ut personam idoneam canonice sibi eligant in abbatem. Vener abili quoque fratri nostro . . . . archiepiscopo Terraconensi, mandamus, ut, nisi illi mandatum nostrum exsecuti fuerint infra mensem, ipse illis personam idoneam praeficiat, quae ipsis non tam praeesse noverit quam prodesse. Datum Laterani, IV Kal. Junii, anno septimo. Scriptum est illis super hoc. Dilectis quoque filiis . . . Cisterciensi abbati, et P. et R. monachis Fontis-Frigidi, apostolicae sedis legatis, quos ad hoc specialiter destinamus, sic assistat regia magnitudo, ut gladii spiritualis defectum materialis supplere gladius comprobetur, et tu, praeter gloriam temporalem, quam ex tam pio et laudabili opere consequeris, eam obtineas veniam peccatorum, quam in terrae sanctae subsidium transfretantibus indulgemus. Datum Laterani, V Kalendas Junii, pontificatus nostri anno septimo. Cum a nobis petitur, etc., usque inclinati, capellam, quam W. de Parisio, quondam pater tuus, supra pontem civitatis Lincolniensis, quem ipse construxit propriis sumptibus, in honore beati Thomae martyris, aedificare incoepit, et tu etiam consummare proponis eamdem, et possessionibus augmentare, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus. Praeterea, possessiones quas tu vel idem pater tuus eidem capellae legitime contulistis, sicut eas juste possidet et quiete, auctoritate ipsi apostolica confirmamus, et praesentis scripti patrocinio communimus. Ad indicium autem hujus protectionis ab apostolica sede perceptae, bisantium unum, nobis gratis oblatum, singulis annis nobis, et successoribus nostris capella memorata persolvet. Nulli ergo . . . nostrae protectionis, et confirmationis, etc. Si quis autem, etc. Datum Laterani, Kal. Junii. Attendentes olim, quod novae religionis plantatio, quam bonae memoriae . . . abbas Joachim, imo Deus ministerio ejus, plantaverat et rigarat, tribuens ei misericorditer incrementum, floreret in flore, ne intemperies frigoris, quae in partibus illis non solum ver sibi vindicat et autumnum, sed menses etiam motitur aestivos, florentem Dei vineam congelaret, sed flos potius transiret in botrum, et botrus fructum odoris et honestatis afferret, venerabili fratri nostro . . . archiepiscopo vestro, dedimus in mandatis, ut a dilectis filiis . . . abbate et fratribus Florensis monasterii, competenti recompensatione recepta, locum Botrani, religioni congruum, pertinentem ad ecclesiam Cusentinam, cum pertinentiis suis, eis liberum assignaret, dilectis filiis . . . Sancti Spiritus, et . . . de Coratio abbatibus, et fratre R. de Tortian. super hoc exsecutoribus deputatis. Idem autem archiepiscopus, tanquam obedientiae filius, malens humiliter obedire quam contra stimulum calcitrare, certa recompensatione, nec aequivalenti solummodo sed in quadruplum meliori, recepta locum Botrani praedictis fratribus assignavit; sed vos commutationi hujusmodi vestrum denegastis assensum, propter quod exsecutores ipsi vos a perceptione praebendarum vestrarum auctoritate apostolica suspenderunt. Cumque postmodum quidam ex vobis propter hoc ad sedem apostolicam accessissent, abbate ipso praesente, vicinitatem loci Botrani, et ex vicinitate multum ecclesiae vestrae commodum, et remotionem excambii, et ex ea plurimum incommodum, et civium scandalum allegarunt, qui consuetudine quam habebant in Sila, non paterentur aequanimiter se privari. Nos autem, tam Florensibus fratribus quam ecclesiae vestrae providere volentes, licet archiepiscopus ex permissione canonica certam partem possessionum suarum in favorem religionis conferre potuisset eisdem, venerabili tamen fratri nostro . . . Marturanensi episcopo et praedicto . . . de Coratio, et . . . Sanctae Mariae de Formosa, abbatibus, et . . . thesaurario Marturanensi, dedimus in mandatis, ut inquirerent de praemissis diligentius veritatem, et, si competens esset recompensatio, quam, archiepiscopus ipse receperat, vel competens offerretur, ipsa recepta, commutationem praedictam facerent per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, inviolabiliter observari; alioquin, cum juxta mandati nostri tenorem absque recompensatione congrua fieri minime debuisset, ipsam in irritum revocarent; quod si non omnes his exsequendis interesse valerent, tres eorum ea nihilominus exsequi procurarent. Quamvis autem unus exsecutor ipsorum viam fuerit universae carnis ingressus, duo tamen, dissentiente tertio, recompensationem congruam judicarunt. Movemur igitur non modicum et miramur, quod mandatum nostrum, quod vobis esse debuerat odor vitae in vitam, factum est vobis odor mortis in mortem, cum nec praedictorum fratrum religio vos movere, nec emollire apostolicae sedis auctoritas potuisset, ut non consentiens operibus pietatis propositum vestrum mutaretis in melius, et, tanquam membra consentientia capiti, unum et idem cum eodem archiepiscopo sentiretis. Quod autem nec zelus Dei, nec indemnitas ecclesiae Cusentinae moveat vos ad istud, ex eo evidenter apparet, quod praedecessoribus archiepiscopi memorati, super concessionibus, quas consanguineis suis fecisse noscuntur, non solum praestitistis assensum, sed eas propriis subscriptionibus roborastis. Sed timetis forsitan, ne per religiosorum virorum accessum vestra irreligio detegatur, et honestas ipsorum ex vicinitate locorum inhonestatem vestram amplius manifestet. Sane, cum eumdem archiepiscopum in patrem vobis assumpseritis et pastorem, et ei administrationem commiseritis totius ecclesiae Cusentinae, ac de ipso laudabile nobis testimonium curaveritis perhibere, potuissemus nos, quod vir sincerae opinionis et approbatae vitae super modica possessione fecerat, approbare. Praeterea, cum duo ex exsecutoribus nostris, uno viam universae, carnis ingresso, commutationem ipsam duxerint approbandam, licet tertius dissentiret, quia tamen sententia plurium tenet secundum canonicas sanctiones, possemus de jure quod ipsi approbaverant, approbare, ac in vos animadvertere gravius, quia latam in vos a primis exsecutoribus suspensionis sententiam non servastis. Volentes autem in bono vincere malum, et invitis etiam beneficium exhibere, ac facere vos participes orationum fratrum Florensium, cum translati fuerint in Botrano, monemus universitatem vestram et exhortamur attentius et per apostolica vobis scripta praecipiendo mandamus, quatenus commutationi eidem sine difficultate qualibet vestrum tribuatis assensum, et, facti voluntarii de invitis, tam pio et laudabili operi vestras accommodetis hilariter voluntates. Nos enim, si hoc ad commonitionem nostram feceritis et mandatum, acceptabimus vestram obedientiam licet seram, et in vestris et ecclesiae vestrae negotiis propter hoc libentius vos curabimus exaudire. Alioquin quod expedire viderimus, ex collata nobis potestatis plenitudine statuemus, eritque vobis non immerito formidandum, ne inde nostram incurratis offensam, unde mereri gratiam potestatis. Utinam igitur eligatis obedientiae potius viam sequi, ut et benevolentiae nostrae digni, et orationum Florensium fratrum mereamini esse consortes, quam in contumacia persistentes debeatis de inobedientia reprehendi, nec minus auctoritate apostolica compleatur, quod voluntarie per vos exsequi poteratis! Datum, etc. II Nonas Junii. Attendentes olim, etc., in eumdem fere modum, usque indicarunt. Cum igitur spiritualiter et temporaliter vobis expedire credamus, ut religiosorum virorum monasterium in dioecesi Cusentina consurgat, utpote quorum orationibus apud Deum, et suffragiis apud homines in vestris poteritis opportunitatibus adjuvari, monemus universitatem vestram, et exhortamur attentius, et in remissionem vobis injungimus peccatorum, quatenus non solum non impediatis opus hujusmodi pietatis, sed expediatis potius, et instetis apud canonicos Cusentinos, ut praedictae commutationi praestent assensum, et praecedentem duritiam per obedientiam expient subsequentem. Quod si ad id nequiverint emolliri, eis saltem materiam auferatis, ne in excusationem suam vestram sicut hactenus contradictionem allegent, et in vos contumaciae suae causam valeant retorquere. Hoc autem universitatis vestrae discretio non ignoret, quod si super hoc commonitioni nostrae parueritis et mandato, in communibus et privatis negotiis vestris, quantum honestas permiserit, favorem vobis apostolicam propter hoc libentius impendemus, et civitatem vestram diligere curabimus et fovere. Datum Laterani, etc. Gratum gerimus, et acceptum, et devotionem vestram in Domino commendamus, quod, sicut dilectus filius noster, L. tituli Sanctae Crucis presbyter cardinalis, apostolicae sedis legatus, per suas nobis litteras intimavit, eum hilariter et humiliter recepistis et studuistis honorifice pertractare. Tu quoque, fili Potestas, cum quinquaginta de majoribus et melioribus civitatis, quos ipse nominatim expressit, stare mandatis apostolicis juravisti, super eo, pro quo civitas vestra fuerat interdicta, et hoc idem unus pro populo, non consentiente solummodo, sed mandante, juravit, vosque postmodum, juxta quod cardinalis vobis injunxerat, dilectum filium, magistrum Barnabam, et nobilem virum, magistrum Michaelem, ad nostram praesentiam destinastis, pro vobis mandatum apostolicum recepturos. Attendentes igitur, quod propterea civitas vestra fuerat interdicta, quod Gerardum Giliberti excommunicatum a nobis in potestatem recipere praesumpsistis, et, nec moniti, nec jussi a nobis saepius, eum ante statutum terminum removistis ab officio rectoratus, ut vos, in eo, in quo nostram incurristis offensam, paterno corrigamus affectu, sicut eisdem nuntiis praecepimus viva voce, sic nunc per apostolica vobis scripta mandamus, et praecepimus sub debito juramenti, quatenus de caetero nullum excommunicatum vel Ecclesiae inimicum scienter ad civitatis vestrae regimen assumatis. Ne autem in hoc ex ignorantia delinquere vos contingat, cum libere vobis aliquem elegeritis in rectorem, antequam recipiatis ipsum, vel juretis eidem, ipsum per nuntios vestros a sede apostolica humiliter postuletis, quae vobis eum, nisi vel excommunicatus, vel Ecclesiae fuerit inimicus, sine difficultate concedet. Si vero aliquos ex civibus vestris, vassallis nostris, qui nobis fideles sint et devoti, duxeritis in consules eligendos, nolumus ut pro eis ex debito juramenti ad sedem apostolicam laboretis. Sub eadem quoque districtione mandamus, quatenus per litteras vestras apertas nobis infra quindecim dies significare curetis, vos mandatum hujusmodi recepisse. Datum Laterani, VIII Idus Junii. Cum tu, frater archiepiscope, bonae memoriae, C. papae, praedecessori nostro, excessus et enormitates . . . . episcopi Vinciensis per tuas litteras intimasses, idem praedecessor noster tibi et venerabilibus fratribus nostris . . . . Diniensi, et . . . . Senecensi episcopis, mandare curavit, quod si vobis de ejus inhonesta conversatione constaret, ipsum, ab officio et administratione suspensum, ad sedem apostolicam cum vestrarum litterarum testimonio mitteretis, procuratoribus eidem Ecclesiae deputatis, qui de officio et rebus ecclesiasticis disponerent sollicitudine diligenti. Subsequenter vero, tu nobis tuas litteras destinasti, per eas nobis insinuans, quod tu et praedicti episcopi dictum episcopum Venciensem inveneratis gravioribus et deterioribus maculatum quam sedi apostolicae nuntiasses, unde praeceperatis ipsi, ut suspensus apostolico se conspectui praesentaret, qui tamen neque ad Ecclesiam Romanam accessit, neque propter suspensionem episcopalia desiit exercere; qua de causa nos tibi districte praecipiendo mandavimus, ut praedictum episcopum qui suspensionis sententiam, in se latam contempserat observare, excommunicatum publice nuntiares, et faceres ab omnibus arctius evitari, donec ad praesentiam nostram accederet cum tuarum testimonio litterarum, coram nobis super his responsurus. Porro tu, licet nobis rescripseris, quod ejus inobedientias, rebelliones et enormitates excessuum nemo est qui ignoret, et ejus error pejor priore quotidie reperitur, tamen juxta mandatum nostrum, unde miramur plurimum et movemur, procedere non curasti, sed tanquam inobediens, et districti nostri praecepti contemptor, praedicta non dubitasti sub dissimulatione transire, quae poteras, et debueras sine speciali mandato nostro exsecutioni mandare. Unde, ex parte dilectorum filiorum . . . . Praepositi, et canonicorum ecclesiae Venciensis, fuit in auditorio nostro lacrymabilis conquestio replicata, quod ecclesia Venciensis propter culpam episcopi est fere usque ad fundamentum ad extremam inanitionem deducta, cum per eum aedificia ecclesiae sint pene penitus dissipata, nec aliter ibi quam in aliqua parochiali ecclesia divina officia celebrentur; et idem episcopus quadam vidua publice in mensa, et in domo, sicut et notorium, abutatur, licet eam ad tuam instantiam abjuravit, unde manifeste perjurium dicitur incurrisse, et alias tam in exsecutione, sui ordinis, quam in aliis sit adeo dissolutus, quod ex hoc tota dioecesis, maxime in spiritualibus, grave sustinet detrimentum, et non solum per Ebredunensem provinciam, sed per alias remotiores merito suae conversationis est ejus infamia divulgata, ita ut ab omnibus reputetur episcopalis opprobrium dignitatis. Quoniam igitur putridi dentes excutiendi sunt de faucibus ecclesiae, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, et in virtute obedientiae districte praecipimus, quatenus super his et aliis, quae super hoc fuerint inquirenda, studeatis veritatem indagatione sollicita perscrutari, et, si eum noveritis deponendum, ipsum, auctoritate nostra, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, deponatis, dantes canonicis licentiam personam idoneam in episcopum eligendi. Nullis litteris, etc. Datum Laterani, VI Idus Junii, anno septimo. Litteras vestras accepimus, continentes, quod, cum Agnes mulier in nostra fecisset praesentia recitari, quod . . . pater, et . . . noverca ipsius, Lincolniensis dioeceseos, ut eam sua haereditate fraudarent, renitentem penitus et invitam in monasterium de Hawerholm detruserunt, et fecerunt ibidem in vinculis diutius retineri, unde, quam citius fuit a vinculis expedita, recessit, nos vobis super hoc causam duximus committendam, coram quibus, cum ipsa testibus fide dignis, et omni exceptione majoribus, praedicta omnia in jure probasset, canonici et moniales ordinis de Sempingham, in quorum monasterio dicebatur fuisse detrusa, firmiter asserebant, eam devote religionis habitum suscepisse, suam tamen assertionem simplicem sacramento semper affirmare negantes; quare merito dubitastis, utrum esset eorum simplici assertioni credendum, et utrum veritas esset ab actricis adversariis elicienda, de quorum injuria suam semper deposuerat quaestionem. Nos igitur, attendentes, quod contra depositiones testium juratorum eorum simplici non est assertioni credendum, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus in eodem negotio, si res ita se habet, secundum attestationes receptas, ratione praevia, appellatione postposita, procedatis. Nullis litteris, etc. Quod si non omnes . . . duo vestrum, etc. Datum Laterani, II Kalendas Junii. Solet annuere, etc., usque assensu. Monasterium Sancti Andreae, in quo divino estis obsequio mancipati, cum omnibus quae in praesentiarum juste et canonice possidet, aut in futurum justis modis, etc. usque suscipimus. Specialiter autem ecclesiam de Yuchemackargi, ecclesiam de Archien, ecclesiam de Donanachti, ecclesiam Sancti Andreae de Duero, ecclesiam Sancti Nicolai in arce, ecclesiam de Kilkoikernau, ecclesiam de Kilbracti, ecclesiam Sancti Corcani, ecclesiam de Stakerole et ecclesiam de Erderacheth, et omnes ecclesias et ecclesiastica beneficia totius dominici Joannis de Curcei, ab aqua de Dalenard usque ad aquam de Kerlingford, excepta ecclesia castelli de Maicone, per dioecesanos episcopos propriis monachorum usibus deputata, sicut in ipsorum episcoporum authenticis continetur, et ea juste et pacifice possidetis, vobis, et per vos monasterio vestro auctoritate apostolica confirmamus, et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo . . . hanc paginam nostrae protectionis et confirmationis, etc. Si quis autem, etc. Datum Laterani, VII Kalendas Junii. Solet annuere, etc., usque assensu. Monasterium de Folkestan. in quo divino estis obsequio mancipati, cum omnibus quae inpraesentiarum juste et canonice possidet, etc., usque suscipimus. Specialiter autem ecclesiam de Kanekinge, ecclesiam de Aukeham, medietatem decimationum de Niweton, decimas de Teterlingham , de Waleton. , de Northewode et de Standene, et tertiam partem decimationum de Fliete, sicut eas juste ac pacifice possidetis, vobis, et per vos monasterio vestro, auctoritate apostolica confirmamus, etc. Nulli ergo . . . paginam nostrae protectionis et confirmationis, etc. Si quis autem, etc. Datum Laterani, VII Kalendas Junii Justis petentium, etc., usque assensu. Personas vestras, cum omnibus bonis quae in praesentiarum, etc. usque suscipimus. Specialiter autem ecclesiam de Wotene , ecclesiam de Lullinstoke , ecclesiam de Hoilefort et ecclesiam de Hichestoche, cum omnibus pertinentiis suis; duas partes decimae de Corniton. totam decimam unius faldae de Cumba; duas partes decimae de Wileton. duas partes decimae de Lullinstoke; jus quod habetis in cappellania castelli de Stokes; in territorio ejusdem castelli, unam hidam terrae; terram de Tinelande; unum ferlingum terrae, unam acram prati, dimidiam virgatam de Brechei , et molendinum novum; in Walliis, jus patronatus ecclesiae de Traigru ; in Hibernia apud Woltoniam, omnes ecclesias et ecclesiastica beneficia totius dominici Joannis de Curci, ab aqua de Dalnart usque ad aquam de Kerlingfort , excepto castello de Maincove; decem carrucatas terrae in Arte , in terra scilicet Maccollokan ; in Dalboing. in Hailo scilicet, villam et ecclesiam de Arderaschac, cum pertinentiis suis, et decem carrucatas terrae, in Kinelmolan, tres carrucatas terrae, sicut ea omnia juste et pacifice possidetis, vobis, et, per vos, monasterio vestro, et auctoritate apostolica confirmamus, et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo omnino hominum . . . paginam nostrae protectionis et confirmationis, etc. Si quis, etc. Datum Laterani, III Idus Junii. Sicut nostris est auribus intimatum, etsi in . . . . Constantiensem episcopum fuerit excommunicationis sententia promulgata, id tamen ad ejus audientiam non pervenit priusquam . . . . Bambergensis episcopus, cui fuerat apud sedem apostolicam objectum quod ab ipso excommunicato diaconatus ordinem suscepisset, ad propria remearet. Quia vero reconciliari desiderat ecclesiasticae unitati, et absolutionis sibi postulat beneficium exhiberi, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, ab eo publice juratoria cautione recepta, quod mandatis nostris pareat super eo, pro quo est excommunicationis vinculo innodatus, ei, auctoritate nostra, juxta formam ecclesiae, beneficium absolutionis impendas, et processum tuum cum litteris ejus patentibus nobis infra duos menses cures fideliter intimare. Datum Laterani, XVII Kalendas Julii. Ex parte Astensis ecclesiae fuit nostris auribus intimatum, quod, cum quaedam praebendae in ipsa per quatuor annos et amplius vacavissent, venerabilis, frater noster, Astensis episcopus, canonicos suos monuit diligenter, ut ecclesiam ordinarent, quibus non admittentibus monitionem ipsius, episcopus quosdam in ecclesia ipsa instituit, credens hoc sibi ex concilio Lateranensi licere. Instituti autem sentientes non esse firmam institutionem hujusmodi, ad venerabilem fratrem nostrum, Mediolanensem archiepiscopum, recurrerunt, qui eosdem in canonicos Astensis ecclesiae ordinavit, et in corporalem praebendarum possessionem induxit, capitulo ejusdem ecclesiae praebente consensum, tribus tantum exceptis, quibus contra institutionem illam proponere in praesentia nostra volentibus, et parti ecclesiae ipsam defensare paratae, dilectum filium G. tituli Sancti Vitalis presbyterum cardinalem, dedimus auditorem, in cujus praesentia tres illi dicebant electionem illam debere cassari, quia nec episcopus, nec archiepiscopus supradictus de concessione Lateranensis concilii potuerat praefatam ecclesiam ordinare, cum uterque circa tempus eis indultum a canone in ordinatione illa negligens fuerit, et remissus. Pars vero altera dicebat econtra, quod, licet institutio episcopi non valeret, archiepiscopi tamen ordinatio de jure valebat, quia ei tempus indultum a canone, nisi a tempore, quo illi declaratum fuerat non currebat, ad quod probandum inducebat multiplices rationes. His autem utrinque propositis, contradictores, etc. Quod si non ambo, etc. Tu, frater episcope, etc. Datum Laterani, XVII Kalendas Julii. Grave gerimus et indignum, quod cum vos super facto Montispilosi duxerimus peremptorio edicto citandos, ad nostram venire praesentiam noluistis, quasdam tantum excusationes praetendentes per litteras vestras, quod ad praesens ad nos non poteratis accessum habere, quia messes habebatis prae manibus, et intemperiem aeris timebatis; unde, nos rogabatis suppliciter, ut a facta citatione vobis parcere dignaremur ad praesens. Unam igitur illarum excusationum frivolam reputantes, aliam de gratia duximus admittendam, ut, nisi veneritis interim, post fervorem saltem aestatis, in festo Sancti Michaelis proximo venturo, quod vobis pro peremptorio assignamus, ad nostram venire praesentiam sine dilatione ac excusatione aliqua non tardetis, aut pro vobis mittatis idoneos responsales. Alioquin, pro certo noveritis, quod nos extunc in ipso negotio, cum ipsum amplius protelari nolimus, vobis absentibus, nec super hoc requisitis, de caetero procedemus. Datum Laterani, XV Kalendas Julii. Significante N. de Camilla, cive Januensi, nostro est apostolatui declaratum, quod, cum ipse J. mulierem, duxisset legitime in uxorem, S. mater mulieris ipsius, nisa est matrimonium accusare, ut ab eo pecuniam extorqueret, et, licet intellectui suo prava non possint opera respondere, nihilominus tamen vult habere pecuniam, ut a matrimonii ejusdem de caetero accusatione desistat. Cum igitur non sit malitiis hominum indulgendum, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, si verum est quod proponitur, praedictam mulierem ab accusatione ipsius matrimonii repellentes, eidem super hoc silentium imponatis. Testes, etc. Quod si non omnes, etc. Tu, frater archiepiscope, cum eorum altero, etc. Datum Laterani, XVII Kalendas Julii. Cum olim ad nostram audientiam pervenisset, quod . . . . . rex Legionensis, qui a nata charissimi in Christo filii . . . . . regis Portugalensis illustris, quam incestuose duxerat, fuerat separatus, filiam charissimi in Christo filii nostri . . . . . Castellae regis illustris, neptem videlicet propriam, sibi praesumpserat copulare, dilectum filium, fratrem Rainerium, in Hispaniam duximus destinandum, ut, juxta verbum propheticum, solveret colligationes impietatis, solveret fasciculos deprimentes. Ipse igitur, ingressus Hispaniam, regem Legionensem semel et iterum ex parte nostra commonuit, ut a tam detestanda et nefanda copula resiliret, universis obligationibus dissolutis, quae fuerant pro ipsa copula consummanda contractae. Verum, cum apud eum nihil penitus profecisset, nec rex ipse die sibi et loco praefixo ejus se conspectui praesentasset ultra terminum etiam exspectatus, ipse, juxta formam mandati nostri procedens, in regem excommunicationis, et in regnum ejus interdicti sententias promulgavit. In regem vero Castellae, ac terram ipsius, cum se mandatis ejus exponeret, et filiam suam, si sibi redderetur, se assereret recepturum, non duxit aliquatenus procedendum. Postmodum autem, rex ipse Castellae, per te, frater Toletane, ac venerabilem fratrem nostrum . . . . . . . episcopum Palentinum, et rex Legionensis, per venerabilem fratrem nostrum . . . . . Zamorensem episcopum, nobis humiliter supplicarunt, ut dignaremur super hujusmodi copula dispensare. Sed, cum in hac petitione fuissent passi repulsam, postulastis a nobis, ut relaxaremus saltem sententiam interdicti, cum ex eo toti regno periculum immineret. Nos igitur, probare volentes spiritus si essent ex Deo, et utrum ex hoc sperata et a vobis proposita utilitas proveniret, relaxavimus, non ex toto nec perpetuo, sed in una parte solummodo et ad tempus, quandiu scilicet expediret et placitum nobis esset, sententiam interdicti; sic videlicet, ut in regno ipso divina celebrarentur officia, sed decedentium corpora non traderentur ecclesiasticae sepulturae, clericis duntaxat exceptis, quibus de gratia concessimus speciali ut possent in ecclesiastico coemeterio tumulari, solita tamen solemnitate cessante. Ne vero remittere poenam, sed commutare potius videremur, dictum regem Legionensem, et memoratam filiam regis Castellae, ac omnes principales eorum consiliarios et fautores, vinculo excommunicationis astrinximus, et, ad quamcunque civitatem, villam vel oppidum devenirent, divina in eis, illis praesentibus, vetuimus officia celebrari. Quia vero castra quaedam, quae rex Legionensis filiae regis Castellae, tradidisse dicebatur in dotem, vel in donationem potius, propter nuptias, ita ut, si eam aliqua occasione relinqueret, ipsa cederent in jus ejus, videbantur dissolutionem hujusmodi complere plurimum impedire, cum castra ipsa non tam ob turpem quam ob nullam causam potius essent data, utpote cum manifeste constaret, quod matrimonium non existeret inter eos, et ideo nec dos, nec donatio propter nuptias, ne filiae regis Castellae ad commodum cederet, quod in poenam ejus debebat potius retorqueri, restitui voluimus castra ipsa, et ad id eam per excommunicationis sententiam coarctari, auctoritate apostolica decernentes, ut, si proles suscepta esset tunc temporis, vel susciperetur in posterum ex tam incestuosa copulata et damnata, spuria et illegitima penitus haberetur, quae in bonis paternis nulla occasione succedit secundum legitimas sanctiones. Caeterum, rex Castellae, de quo miramur non modicum, callide procuravit, ut totum regnum Legionense proli ex copula tam incestuosa susceptae juraret, unde, nos ei sub divini judicii obtestatione mandavimus, ut dissolveret penitus colligationes iniquitatis istius, et non solum reciperet natam suam, sed etiam revocaret, ut subductam incestuosis amplexibus, cui vellet, tantum in Domino, jungeret foedere conjugali; alioquin, in eum et terram ipsius, prout videremus expedire, procedere curaremus, et admonitionem nostram acrior vindicta, quam crederet, sequeretur. Ipse autem, per dilectum filium, magistrum L. nuntium suum, se nisus est multipliciter excusare, ne castra praedicta restituere cogeretur, cum non ab eo, sed ab ejus filia tenerentur. Licet igitur hujusmodi sit copula dissoluta, unde tam regem Legionensem quam filiam regis Castellae mandavimus a vinculo excommunicationis absolvi, et regnum ejus a sententia interdicti, praestita secundum formam ecclesiae juratoria cautione, quod nostris debeant parere mandatis; ut tamen penitus dissolvatur quidquid ob illam incestuosam copulam nequiter fuerat colligatum, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus, et in virtute obedientiae districte praecipimus, quatenus, postquam rex Legionensis fuerit absolutus, saepedictam filiam regis Castellae monere diligentius et inducere procuretis, praecipientes hoc ei ex parte nostra, sub debito praestiti juramenti, ut castra ipsa, sive in dotem, sive in donationem propter nuptias, vel quocunque modo propter hujusmodi copulam data fuerint, ipsi regi Legionensi restituat, vel saltem, si quid fuit quaestionis, assignet et tradat in manibus vestris, tandiu detinenda, donec per arbitros electos communiter, vel si noluerint vel nequiverint in arbitros convenire, per nos mediante justitia terminetur. Quod si mandatis nostris et monitis vestris noluerit obedire, ipsam, omni gratia et timore postpositis, sublato appellationis obstaculo, in excommunicationis sententiam reducatis, eadem sententia ferientes tam patrem et matrem ipsius, regem et reginam Castellae, quam omnes qui praesumpserint impedire quominus mandatum apostolicum super hoc valeat adimpleri, et ad quemcunque locum devenerint, eis praesentibus divina prohibeatis officia celebrari. Quod si non omnes nolueritis aut potueritis interesse . . . tres vestrum ea, etc. Datum Laterani, XII Kalendas Julii. Cum ejus locum, licet immeriti, teneamus in terris, qui non vult mortem peccatoris, sed ut convertatur, et vivat, et qui etiam cum iratus fuerit non obliviscitur misereri, decet nos circa illos misericorditer agere qui ad gremium matris Ecclesiae humiliter redire desiderant, et de commissis satisfactionem debitam exhibere. Licet autem . . . . . illustris rex Legionensis graviter suum offenderit Creatorem, ex eo quod nobili mulieri . . . . . natae charissimi in Christo filii nostri, illustris regis Castellae, adhaerere praesumpserat per incestum, ac propter hoc excommunicationis meruerit vinculo innodari, quia tamen, sicut accepimus, ad cor rediens, ab ea ex toto recessit, et, de commissis promittens satisfactionem debitam exhibere, absolutionis beneficium humiliter sibi postulat indulgeri, ipsius petitioni misericorditer duximus annuendum. Quocirca, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus ab eo, et principalibus consiliariis, et fautoribus ejus, qui eamdem secum propter hoc sententiam subierunt, necnon et ab illis qui communicaverunt eidem, publice ac solemniter juxta formam Ecclesiae juratoria cautione recepta, quod nostris debeant parere mandatis, auctoritate nostra eis absolutionis beneficium impendatis, et latam in regnum ipsius relaxetis sententiam interdicti, injungentes ipsi sub debito juramenti, salvis aliis mandatis nostris, quae sibi duxerimus facienda, quod ad praedictam nobilem nullatenus revertatur, nec illam recipiat etiam redire volentem. Quod si non omnes valueritis, aut volueritis, etc. Duo vestrum, etc. Datum Laterani, XIII Kalendas Julii. Inter opera pietatis, quae, secundum Apostolum, promissionem habent vitae, quae nunc est, pariter et futurae, hospitalitatem nobis specialiter et frequenter divina Scriptura commendat, utpote quae illa omnia comprehendit, propter quae Dominus in ultimae discussionis examine remuneraturum se bonos, et malos asserit puniturum. Haec enim pascit esurientes, sitientes potat, colligit hospites, nudos vestit, et non solum infirmos visitat, sed, eorum in se infirmitates assumens, infirmantium curam agit, in carcere positis subvenit, et quibus vivis in infirmitate communicat, participat in sepultura defunctis. Per hanc quidam angelis receptis hospitio placuerunt, cum Abraham et Loth hospitalitati vacantes angelos meruerunt hospitari, per quos Abraham jam senex futurae sobolis promissionem accepit, et Loth fuit de incendio Sodomae liberatus. Duo quoque discipuli, qui Jesum hospitio coegerunt, quem in expositione Scripturae non noverant, in panis fractione noverunt. Per hanc, superflua divitum, quae congregata forte servarentur ad mortem, in necessitates pauperum erogantur ad vitam. Per hanc, terrena in coelestia, et transitoria in aeterna felici commercio commutantur, dum per manus pauperum thesaurizamus in coelis, ubi nec aerugo nec tinea demolitur, et ubi fures non effodiunt nec furantur, et facimus nobis de mammona iniquitatis amicos, qui, cum defecerimus, in aeterna tabernacula nos admittant. Haec igitur attendentes, non solum pro nostra, sed praedecessorum ac successorum, et fratrum nostrorum, episcoporum, presbyterorum atque diaconorum Romanae Ecclesiae cardinalium, tam vivorum quam etiam defunctorum, salute, apud Sanctam Mariam in Saxia, locum utique satis idoneum ad hospitalitatis officium exercendum eleemosynis Ecclesiae Romanae venerabile construximus hospitale, in quo futuris temporibus, dante Domino, recipiantur et reficiantur pauperes et infirmi, et exhibeantur alia opera pietatis; statuentes, ut regularis ordo, qui secundum Deum et institutionem fratrum hospitalis Sancti Spiritus in eodem loco per nos institutus esse dignoscitur, perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter observetur: hoc tamen adjecto, ut in eadem ecclesia quatuor semper ad minus sint clerici, regulam ejusdem hospitalis professi, qui, pro nobis, et praedecessoribus, et fratribus nostris, vivis pariter ac defunctis, specialiter obsecrantes, omnia spiritualia libere administrent, et super his nullius, nisi Romani pontificis, correctioni subjaceant, ad quem, quoties expedierit, monitione praemissa, charitativa fiat a fratribus proclamatio propter Deum, ut ipse, cognita veritate, decernat quod suo prudenti consilio duxerit providendum. Ipsi autem, victu et vestitu contenti, quem eis secundum eamdem regulam praecipimus exhiberi, divinis vacent officiis, et intendant ecclesiasticis sacramentis, ita, quod de aliis hospitalis negotiis, praeter concessionem magistri, se nullatenus intromittant, sed omnia dispositioni tuae, fili magister, et successorum tuorum, vel eorum qui per te vel eos ad hoc fuerint deputati, sine contradictione ac murmuratione relinquant. Caeterum, quoniam in hospitali Sancti Spiritus diebus nostris per Dei gratiam hospitalitas valde viget, illud isti, et istud illi de consilio fratrum nostrorum unimus, ut et istud illi tanto utilius munimen impendat, quanto vicinius nobis existens defensionem nostram illi facilius poterit implorare, illudque isti tanto commodius subveniat in ministris, quanto personae conversantes in illo ad hospitalitatis sunt officium aptiores; ita tamen, ut per hanc unionem praedictum Sancti Spiritus hospitale jurisdictioni Magalonensis ecclesiae minime subtrahatur, illa duntaxat constitutione servata, quam inter eamdem Magalonensem ecclesiam, et praedictum Sancti Spiritus hospitale decrevimus observandam. Statuimus insuper ut unus tantum magister hospitalibus praeficiatur ambobus, qui utrumque visitet annuatim, et quae statuenda vel emendanda viderit statuat et emendet, et transferendi fratres, ubicunque fuerint, prout melius viderit expedire, liberam habeat facultatem. Qui si forsan apud urbem, vel ubilibet citra montes, viam fuerit universae carnis ingressus, fratres hospitalis Sanctae Mariae in Saxia, fratribus hospitalis Sancti Spiritus ejus non differant obitum nuntiare, illique Romam duos vel tres de fratribus suis mittant, qui cum fratribus hospitalis Sanctae Mariae in Saxia electionem celebrent regularem. Quod si forsan apud Montem Pessulanum obierit, vel ubilibet ultra montes, per fratres Sancti Spiritus fratribus Sanctae Mariae ipsius obitus nuntietur, qui, ut praediximus, duos vel tres de fratribus suis Montem Pessulanum transmittant ad electionem regulariter celebrandam. Caeterum, cum ecclesia Sanctae Mariae in Saxia, et hospitale constructum ibidem ad nos nullo pertineant mediante, salvo quod clerici ejusdem ecclesiae debent ex nostro mandato basilicae principis apostolorum, in scrutinio, baptismo et litania, ne disparis conditionis homo praeferatur eidem, et servus, qui alii domino stet aut cadat, praeponatur hospitali praedicto, quod nostrae tantum est jurisdictioni subjectum, personam tuam, fili magister, et successorum tuorum, a quorumlibet praelatorum eximimus potestate, ut nullus in te vel eos interdicti vel excommunicationis sententiam, sine mandato sedis apostolicae, audeat promulgare; quam, si aliter prolata fuerit, decernimus non tenere. Licet autem praedicta hospitalia uniamus, ne tamen hujusmodi unio confusionem inducat, cum, etsi unio Deo sit placita, discretio tamen ei nihilominus sit accepta, privilegio praesenti statuimus ut fratres, qui colligendis eleemosynis pro pauperibus hospitalis Sanctae Mariae in Saxia fuerint deputati, tantum Italia, et Sicilia, et Anglia, et Ungaria sint contenti. Fratres autem hospitalis Sancti Spiritus in Monte Pessulano libere in provinciis aliis eleemosynarum statuant collectores, ita, quod utrique suis terminis sint contenti, nec invadant alteri terminos aliorum, nec eleemosynae, quae pro hospitali Sanctae Mariae in Saxia collectae fuerint, ad hospitale Sancti Spiritus transferantur, nec quae fuerint illi fidelium devotione collatae, occasione qualibet deferantur ad istud. Si qui vero fratrum vestrorum, qui destinati fuerint ad eleemosynas colligendas in quamlibet civitatem, castellum, vel vicum advenerint, si forte locus ille a divinis fuerit officiis interdictus, pro omnipotentis Dei reverentia, in eorum adventu jucundo, semel in anno, pulsatis campanis, aperiantur ecclesiae, ut super eleemosynis acquirendis verbum exhortationis ad populum in ecclesia proponatur. Decernimus insuper ut receptores fraternitatum sive collectarum vestrarum, salvo jure dominorum suorum, in beati Petri, et nostra protectione consistant, et pace in terris in quibus fuerint potiantur. Simili etiam modo sancimus ut quicunque in vestra fuerit fraternitate receptus, si forsan parochialis ecclesia, cujus ipse parochianus exstiterit, a divinis fuerit officiis interdicta, eumque mori contigerit, ipsi sepultura ecclesiastica non negetur, nisi excommunicatus, vel nominatim fuerit interdictus. Decimas autem de terris et vineis, quas ad opus infirmorum et pauperum, propriis manibus, aut sumptibus colitis, sive de nutrimentis animalium, seu de fructibus hortorum vestrorum nullus exigere, vel extorquere praesumat. Liceat autem vobis in domibus vestris, quas in praesentiarum habetis, vel in futurum eritis habituri, ad opus vestrum, et familiae vestrae, nec non infirmorum, et pauperum ibidem manentium, oratorium, et coemeterium, sine impedimento cujuslibet contradictionis, habere. Chrisma vero . . . a dioecesanis episcopis, etc. Alioquin, liceat vobis quemcunque malueritis, etc. Cum autem generale interdictum terrae fuerit, liceat in ecclesiis vestris, etc., usque celebrari. Liceat quoque vobis liberas et absolutas personas e saeculo fugientes, etc. Prohibemus insuper ut nulli fratrum vestrorum, post factam in locis vestris possessionem, fas sit absque magistri sui licentia inde discedere, nisi arctioris religionis obtentu; discedentem vero, etc., usque retinere. Si qui vero fratrum vestrorum, post factam professionem, turbatores religionis vestrae, vel inustiles fuerint fortassis inventi, liceat tibi, fili magiter, et successoribus tuis, eos, cum assensu et consilio sanioris partis capituli, amovere, ipsisque dare licentiam ad alium ordinem, ubi secundum Deum vivere valeant, transeundi, et loco eorum alios subrogandi, qui unius anni spatio in vestra societate probentur; quo peracto, si mores eorum exegerint, et ipsi utiles fuerint ad servitium hospitalis inventi, professionem faciant regularem. Ad haec, districtius inhibemus ne a te, fili magister, vel successoribus tuis et fratribus hospitalium eorumdem exigat ulla ecclesiastica, saecularisve persona fidelitates, hominia, juramenta, vel securitates reliquas, quae a laicis frequentantur. Postremo, decimas, quas consilio et assensu episcoporum a clericis, vel laicis potueritis obtinere, illasque quas consentientibus dioecesanis episcopis et clericis ad quos pertinent acquiretis, auctoritate vobis apostolica confirmamus. Nulli ergo omnino hominum liceat praedicta loca . . . salva in omnibus apostolicae sedis auctoritate. De caetero, successores nostros obsecramus, et obtestamur in Christo Jesu, qui venturus est judicare vivos et mortuos, ut loca vestra cum personis, et rebus ad hospitalitatis officium deputatis, tanquam speciales patroni specialiter foveant, et defendant, quoniam, etsi caeteris piis locis teneantur ex apostolicae servitutis officio providere, huic tamen hospitali, quod de bonis Ecclesiae Romanae fundatum est, et dotatum, et tam nostris quam successorum nostrorum diebus credimus ampliandum, curam debent impendere specialem. Si qua igitur . . . cunctis autem eisdem locis, etc. Datum Laterani, per manum Joannis, sanctae Romanae Ecclesiae subdiaconi et notarii, XIV Kalendas Julii, indictione VII, Incarnationis Dominicae anno 1204, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno septimo. Ad audientiam nostram, dilecto filio . . . . praeposito Nemausensi, significante, pervenit quod quidam canonici Nemausensis ecclesiae, super dilapidatione vel aliis criminibus infamati, a nobis litteras confirmationis super administrationibus suis obtinere laborant, religionis ac professionis suae conditione suppressa. Cum igitur regularibus personis non consueverit apostolica sedes aliqua personaliter confirmare, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus confirmationes, quas ab ipsis canonicis, cum regulares existant, noveritis taliter impetratas, auctoritate nostra suffulti, denuntietis irritas et inanes. Quod si non ambo . . . tu, frater episcope, etc. Datum Laterani, XVII Kalendas Julii, anno septimo. Constitutus in praesentia nostra dilectus filius Hubaldus, subdiaconus noster, ecclesiae vestrae canonicus, nobis humiliter intimavit quod tu, frater episcope, potestatem ipsi dedisti sacerdotalem conferendi praebendam, quae primo in vestra esset ecclesia vacatura, et bonae memoriae W.. Remensis archiepiscopus, tunc apostolicae sedis legatus, vobis, filii capitulum, auctoritate nostra districte praecepit, sicut per litteras suas ad vos directas apparet, quae coram nobis lectae fuerunt, ut, cum sacerdotalis praebenda in ecclesia vestra vacaret, personam illam, cui praefatus subdiaconus vellet illam conferre, reciperetis ad eam sine alterius interpositione personae, et eamdem personam curaretis de illa sine difficultate qualibet investire. Asseruit etiam idem subdiaconus quod, cum esset ad sedem apostolicam accessurus, ipse praecavens appellavit, ne tu, frater episcope, si forte interim aliquam sacerdotalem contingeret vacare praebendam, eam ulli conferres, nec vos, filii, capitulum, reciperetis aliquem praesentatum ad illam, nisi quem duxerit praefatus subdiaconus praesentandum. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus personam illam, cui memoratus subdiaconus sacerdotalem praebendam, cum contigerit illam vacare, duxerit canonice conferendam, sine contradictione qualibet admittetis, tibi, frater episcope, firmiter inhibentes ne interim aliquam sacerdotalem praebendam alicui contra formam concessionis tuae conferre praesumas. Alioquin, noveritis nos dilectis filiis . . . . cancellario, et Helvin et Adae, canonicis Parisiensibus, in mandatis dedisse ut vos ad hoc per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, compellant, in irritum reducentes, si quid, post appellationem a praefato subdiacono ad nos legitime interpositam, contra concessionem sibi factam de sacerdotali praebenda noverint attentatum. Quia vero concessiones hujusmodi, si ad consequentiam traherentur, fieri possent in fraudem canonicae sanctionis, per quam prohibentur ecclesiastica beneficia concedi, sive promitti, antequam vacent, nolumus quod hujus occasione mandati, quod gratiam continet personalem, fraudem adhibere volentibus licentia concedatur. Datum Laterani, X Kal. Julii, anno septimo. De singulorum provisione solliciti, circa illos benedictionis apostolicae rorem diffusius instillare debemus, in quibus dulci quadam mistura bonorum scientia et honestas sociali foedere conjunguntur. Tales enim, qui scientia condunt honestatem, et scientiam honestate decorant, tanto debent ad ecclesiastica beneficia facilius promoveri, quanto per provisionem talium, non minus Ecclesiarum, in quibus recepti fuerint, quam ipsorum utilitas procuratur. Sane, cum praepositura ecclesiae vestrae, sicut nuper nostris auribus est relatum, tandiu vacavisset, quod juxta Lateranensis statuta concilii, ad nos ejus esset donatio devoluta, de nostro volentes vobis gratiam facere specialem, proposueramus vos litteris commonere, ac commonendo praecipere, ut ipsam dilecto filio Nicolao, subdiacono nostro quem suae devotionis intuitu, quam ad nos et Romanam Ecclesiam habere dignoscitur, charum habemus pariter et acceptum, praesertim cum multi vestrum in eum, sicut nobis intimatum fuerat, consentirent, pro reverentia beati Petri et nostra, sublato cujuslibet contradictionis obstaculo, conferretis, de nostro vobis gratiam comparantes. Cumque super hoc litterae conscriptae fuissent, et in audientia publice recitatae . . . clericus supervenit, et ex parte vestra, filii archidiacone, Al. de Bragantiis, Gabriel Pizo, Clari, et A. presbyter, litteras exhibuit continentes nos quibusdam vestris fratribus praecepisse, quod eumdem N. sibi praeficere in praepositum intenderent, licet nulla in Ecclesia vestra vacaret dignitas, vel praebenda, praeterquam unius canonici simplicis, qui hoc anno fuerat viam universae carnis ingressus. Hoc etiam praedictae litterae continebant quod praepositura, nec dignitas, nec personatus fuerat in Ecclesia Vicentina, sed administratio quaedam simplex, quae interdum clericis, interdum Laicis conferri juxta canonicorum arbitrium consuevit. Novissime vero, cum hujusmodi administrationis officium fuisset olim magistro Guidoni commissum, quia prudenter injunctam sibi sollicitudinem exercebat, non prius fuit eodem officio quam vita privatus, nec ante cessit administrationi hujusmodi, quam decessit. Caeterum, cum idem P. ex parte quorumdam vestrum litteras procuratorias exhiberet, per dilectum filium, M. Sancti Theodori diaconum cardinalem, quem ei concessimus auditorem, intelleximus quae proponere voluit, et quae praedictae litterae continebant. Attendentes igitur, quod non minor est auctoritas nostra quam vestra in gratia facienda, gratiam, quam vos praedicto magistro fecistis, eidem subdiacono facientes, administrationis officium, quod idem magister habuit in ecclesia Vicentina, ipsi committimus, quandiu vixerit, et bene administraverit detinendum. Si vero, quod absit! inventus fuerit prodigus dispensator, nec prudenter officium suum fuerit exsecutus, ad querimoniam vestram, inquisita super hoc et cognita veritate, ipsum ab eodem officio, juxta suorum exigentiam meritorum, curabimus amovere. Monemus igitur discretionem vestram et exhortamur attentius, et per apostolica scripta mandamus atque praecipimus, quatenus non impediatis, quominus commissum sibi a nobis officium laudabiliter exsequatur, scituri nos dilectis filiis, Bono Joanni, Sanctae Mariae Vercellensis, et Tisoni Tarvisino, subdiaconis nostris, et Dionysio, Paduano, canonicis, praecipiendo mandasse, ut in corporalem ejus possessionem inducant, et auctoritate nostra tueantur inductum, contradictores per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, compescentes. Datum Laterani, VIII Kalendas Julii. Scriptum est illis super hoc. Cum bonae memoriae P. Aquilegensis patriarcha, nuper, sicut Domino placuit, viam fuerit universae carnis ingressus, canonici Aquilegensis Ecclesiae, convenientes in unum, assentientibus nobilibus, et ministerialibus, in te postulandum a nobis unanimiter convenerunt, et ad impetrandum postulationis suae apostolicae sedis assensum, venerabilem fratrem nostrum . . . Concordiensem episcopum, et dilectos filios, S. magistrum scholarum, et W. canonicos Aquilegenses, et quosdam vassallos et ministeriales Aquilegensis ecclesiae, ad nostram praesentiam destinarunt. Nos autem, licet nobis de prudentia tua et honestate constaret, quia tamen de proposito non constabat, non potuimus, sicut nec debuimus, postulationem hujusmodi absolute protinus approbare, ne in honoris tui redundaret dispendium, potius quam augmentum. Sane, cum Pataviensi Ecclesiae, sponsae tuae, spiritualis conjugii vinculo sis astrictus, non possis alii nubere secundum canonicas sanctiones, nisi prius a lege prioris, et priori ligamine solvereris; unde, si prius spirituale conjugium, quod inter te ac Pataviensem Ecclesiam, faciente Domino, intervenit, nos ejus Vicarii solveremus, quam nobis constaret, utrum in Aquilegensem Ecclesiam consentires, et tu, soluto hujusmodi vinculo, non patereris ad Aquilegensem metropolim te transferri, sic admitteres alteram, quod reliquam non haberes, et in honoris tui vergeret detrimentum, quod crederetur in augmentum amplioris honoris et oneris procuratum. Volentes igitur Aquilegensi Ecclesiae, quae filia est sedis apostolicae specialis, sine Pataviensis Ecclesiae consulere laesione, et tuae nihilominus honestati deferre, fraternitatem tuam monemus, et exhortamur attentius, et per apostolica tibi scripta mandamus quatenus, diligenter utriusque statu pensato, si absque detrimento Pataviensis Ecclesiae Aquilegensi metropoli te credideris profuturum, factae de te postulationi non dieras, infra octo dies postquam requisitus fueris, consentire. Alioquin, si altera juvari nequiverit absque alterius laesione, tutius est juvare neutram, quam alteram laedere, sicut novimus te legisse. Ne autem Aquilegensis Ecclesia, pro te denuo postulando, ad sedem apostolicam rursum laborare cogatur, venerabili fratri nostro . . . Salseburgensi archiepiscopo, et episcopo Gurcensi, dedimus in mandatis, ut si postulationi hujusmodi assensum tuum duxeris impendendum, ipsi auctoritate nostra suffulti a vinculo, quo tibi juncta fuerat, Ecclesiam Pataviensem absolvant, et tibi ab ea similiter absoluto licentiam tribuant ad Aquilegensem ecclesiam transeundi. Datum Laterani, VIII Kalendas Julii. Scriptum est illis super hoc. Solet annuere, etc., usque impertiri. Eapropter, venerabilis in Christo frater, tuis justis precibus annuentes, donationem casalis Sancti Gusanii, ab inclytae recordationis Rog. rege Siciliae, factam bonae memoriae Berardo, episcopo Furconiensi, prout in ejusdem regis authentico continetur, auctoritate apostolica confirmamus, etc., usque communimus. Ad majorem autem hujus rei firmitatem habendam, authenticum regis praedicti de verbo ad verbum huic nostrae paginae duximus inserendum, cujus tenor talis existit: In nomine Domini Dei aeterni, et Salvatoris nostri, Jesu Christi, Roger. divina faciente clementia rex Siciliae, ducatus Apuliae et principatus Capuae. Residentibus nobis in palatio nostro Terracin , apud Salernum, cum charissimo filio nostro, Rog. duce Apuliae, et comitibus et magnatibus, aliisque baronibus regni nostri, Berardus, venerabilis Furconiensis episcopus, ad nos veniens, nostram admodum deprecatus est clementiam, quatenus in territorio sui episcopatus castellum fieri ei concederemus quod Collepaydonis vocatur. Nos autem, de more solito precibus ejus annuentes, ei postulata concessimus. Insuper etiam, casale Sancti Gusanii, de quo altercatio inter praedictum episcopum et Siniciensem coram nostra praesentia facta fuit, et judicio curiae ad nostra regalia pervenit, eidem episcopo ex nostra solita largitate et pietate concessimus, credentes praedictum episcopum fore inde fideliorem et obedientiorem regno nostro. Ad hujus sane dationis et concessionis nostrae memoriam, et inviolabile firmamentum, praesens scriptum sigillo nostro insigniri, et per manum Roberti notarii nostri scribi fecimus. Datum in civitate Salerni, per manum Roberti cancellarii, anno Incarnationis Dominicae 1147, mense Novembris, indictione XI, anno vero regni domini Rog. Dei gratia gloriosissimi regis Siciliae, ducatus Apuliae, et principatus Capuae XVII, feliciter. Amen, amen, amen. Nulli ergo, etc. Hanc paginam nostrae confirmationis, etc. Si quis autem, etc. Datum Laterani, XVII Kal. Julii. Cum olim inter dilectos filios, fratres militiae. Templi, ex una parte, et . . . praepositum et canonicos Sistaricenses, ex altera, super constructione oratorii, quod apud Sistaricensem civitatem construere proponebant, fuisset quaestio diutius agitata, tandem, utraque parte in nostra praesentia constituta, et eorum rationibus plenius intellectis, de communi fratrum nostrorum consilio, taliter duximus super ipso negotio statuendum, ut praepositus et capitulum Sistaricenses, si vellent, a Templariis infra duos menses sufficientem reciperen. cautionem, quod de oratorio illo damnum aut praejudicium nullatenus posset matrici ecclesiae generari, et ita, secundum quod in eorum habetur privilegiis, liberam facultatem haberent praefatum oratorium consummandi. Quod si forte praedicti praepositus et canonici cautionem ipsam non ducerent admittendam, Templariis ipsis auctoritate dedimus apostolica potestatem, ultra locum illum in quo construere incoeperant, ubicunque mallent, in suo tamen solo, non obstante contradictione vel appellatione cujuslibet, juxta privilegiorum suorum tenorem, oratorium fabricandi. Vobis etiam, fratres Avenionensis et Tricastrensis, dedimus in mandatis, ut praefatos praepositum et canonicos moneretis attentius, et inducere curaretis, ut sibi et Sistaricensi Ecclesiae a Templariis, ut dictum est, reciperent cautionem, et constructionem oratorii ultra locum illum, sicut superius est distinctum, de caetero nullatenus impedirent, eos, si forte contra hoc venire praesumerent, censura ecclesiastica compescentes. Vos autem, sicut ex litterarum vestrarum tenore nobis innotuit, cum praedicti praepositus et canonici a vobis per litteras vestras tertio fuissent commoniti diligenter, ne fratres ipsos oratorium in solo suo aedificare volentes aliquatenus impedirent, ipsi, admonitiones vestras penitus contemnentes, litteras transmissas a vobis turpiter projecerunt, et incoeptum opus oratorii armata manu non sunt veriti demoliri; propter quod in eos, tanquam in contumaces, interdicti sententias protulistis, quam ipsi observare minime voluerunt. Ne igitur de sua rebellione valeant impune laetari, et qui nolunt per devotionem, saltem per poenam severitatis ecclesiasticae ad obedientiam revocentur, si forte datum eis fuerit ut redeant ad cor suum, et vexatio dederit intellectum, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus, quatenus, praedictam interdicti sententiam facientes firmiter observari, praefatos praepositum et canonicos, ut de damnis et injuriis irrogatis fratribus domus militiae Templi plenariam satisfactionem impendant, ab eorum super oratorio construendo, juxta formam datam a nobis, molestatione deinceps omnino cessantes, per excommunicationis sententiam et privationem beneficiorum suorum, sublato cujuslibet occasionis et appellationis obstaculo, compellatis, et praescriptas sententias mandetis et faciatis, per Ecclesias vicinarum dioeceseon, singulis Dominicis et festivis diebus, pulsatis campanis et candelis accensis, publice nuntiari, donec, a suo resipiscentes errore, cum debita humilitate ad mandatum ecclesiae revertantur; nihilominus etiam complices et fautores eorum, ut praedictis fratribus super hoc debitam satisfactionem impendant, ab ipsorum fratrum infestatione penitus desistentes, per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, compellatis. Quod si non omnes . . . . . duo vestrum, etc. Datum Laterani, XI Kalendas Julii, anno septimo. Justis petentium, etc., usque complere. Recepimus sane consilium, quod sapientes urbis super tuo nobis negotio praebuerunt, ad majorem illud cautelam praesentibus litteris inserentes: In nomine Domini, Amen. Damus consilium vobis, domine Innocenti, Dei gratia summo et universali papae, nos judices, videlicet, Henr. Transtiberim, Paulus Consalin. Oddo de Insula, Petrus Malpilii, Andreas Transtiberim, et Andreas Bulgaminum; dativi et advocati, Nicolaus Tullii, Joannes Bartholomaei, Oddo Joannis Tiniosi, Bartholomaeus Petri Nicolai, Nicolaus Joannis Bonifacii, quatenus investiatis Joannem Oddonis, Romanum, de toto castro, quod dicitur Montorium, intus et deforis, cum omnibus possessionibus, pertinentiis et tenimentis ipsorum castrorum, et ipsum Joannem dictorum castrorum, possessionum et tenimentorum eorum verum possessorem faciatis et constituatis, ipsumque in possessione jam dicta, vos, et successores vestri, qui pro tempore erunt, perpetuo defendatis et viriliter defendere faciatis, quia liquet nobis quod, cum ad conquestionem dicti Joannis Oddonis, Abaiamontem de Montorio, et O. filium ejus, qui dicta castra, videlicet Montorium et Caminatas , per violentiam destinare praesumunt, pluries legitime citari feceritis, ut jamdicto Joanni Oddonis super dictis castris, possessionibus, pertinentiis et tenimentis ipsorum coram vobis justitiam exhiberent, eisdem praedictis Abaiamonti, et O. ejus filio, plenissimam securitatem in eundo, redeundo ac litigando praestantes, ipsi vero venire et juri parere contempserunt, et semper contumaces exstiterunt et rebelles, propter quod ipsos Abaiamontem, et Oddonem, filium ejus, excommunicastis, et excommunicationem publicari fecistis. Ipsi autem, in reprobum sensum dati, in praedictis anathemate et excommunicatione per plures annos pertinaciter perdurarunt, et adhuc in eisdem perdurare non desinunt, et semper contumaces exstiterunt, et existunt adhuc, et cognoscimus hoc ita de jure et consuetudine fieri debere, et hanc chartam sigillo sanctae Romanae Ecclesiae imprimi faciatis. Datum coram domino Hug. Dei gratia Sancti Eustachii diacono cardinale, anno vero pontificatus nostri VII, indictione VII, mense Junii die IX, de communi voluntate et mandato praelibatorum judicum ac advocatorum scriptum per manus Andreae, dativi judicis de Transtiberim. Nos igitur, juxta praescripti tenorem consilii, te per dilectos filios, nobiles viros, Od. de Palumbaria, et Rayner. Joannis de Paulo, fecimus in corporalem possessionem praedictarum rerum induci, et, ex secundo decreto, de ipsis verum te constituimus possessorem. Nulli ergo . . . hanc paginam nostrae constitutionis et investitionis infringere, etc. Si quis autem, etc. Datum Laterani, VIII Kalendas Julii. Gratum gerimus et acceptum, quod vestigiis quondam . . . patris tui, judicis Gallurensis, inhaerens, in Ecclesiae devotione persistis, et juxta providentiam et consilium ejus disponere desideras actus tuos. Ille siquidem tam te quam terram suam sub apostolicae sedis tutelam reliquit. Tu vero, in contrahendo matrimonio, nostro consilio te committis, propter quod ad honorem tuum tanto amplius aspiramus, quanto ex hoc majoris sumimus tuae devotionis indicium, et reverentiae certius argumentum. Monemus igitur nobilitatem tuam et exhortamur in Domino, et per apostolica tibi scripta mandamus, quatenus, sicut de tua devotione confidimus, et tu de gratia nostra speras, super hoc venerabilis fratris nostri, Turritani archiepiscopi consiliis acquiescas. Datum Laterani, VI Nonas Julii. In eumdem fere modum . . . matri puellae scriptum est usque mandamus, quatenus, super hoc beneplacitum et mandatum nostrum exspectans, eam non praesumas cuiquam copulare, sed potius venerabilem fratrem nostrum . . . Civitatensem episcopum, ad praesentiam nostram mittas, cum quo disponamus plenius quod fuerit disponendum, et quod fuerit dispositum impleamus. Fraternitatem tuam novimus non latere, qualiter . . . quondam Gallurensis judex, in mortis articulo constitutus, tam terram quam filiam suam sub apostolicae sedis tutela reliquit. Nos igitur, eidem puellae juxta intentionem patris sui providere volentes, eam viro legitimo, per quem nulla in Sardinia suscitetur discordia, sed potius sopiatur, et qui nulli judicum merito sit suspectus, ideoque judicatum Gallurensem in pace melius valeat gubernare, tradere proponimus in uxorem. Monemus igitur fraternitatem tuam et exhortamur in Domino, et per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus, quatenus, cum tu detineas castra ejus, ea nulli prius assignare praesumas, quam puellae ipsi providerimus in maritum, sed super hoc venerabilis fratris nostri . . . Turritani archiepiscopi, consiliis et monitis acquiescas; alioquin, satisfacturus de tanto contemptu, nostro te conspectui repraesentes. Ut autem intentio nostra melius compleatur, interim venerabilem fratrem nostrum . . . Civitatensem episcopum, ad praesentiam nostram mittas, cum quo disponamus plenius quod fuerit disponendum, et quod fuerit dispositum impleamus. Datum Laterani, ut supra. Universitatem vestram novimus non latere, etc., usque: in uxorem. Monemus igitur universitatem vestram et exhortamur attentius, et per apostolica vobis scripta mandamus, quatenus super hoc mandatum nostrum et beneplacitum, etc., ut in ea quae mittitur matri puellae. Quod ad tollendum scandalum, quod in Sardinia motum fuerat, et concordiam reformandam, nobilem virum, G. marchionem, qui nobilem mulierem, H. filiam . . . quondam judicis Gallurensis, ducere volebat uxorem, a Judicatu Gallurensi provide removisti, et . . . filium quondam judicis Arborensis, ad preces et mandatum apostolicum liberasti, tanto habemus gratius et acceptius reputamus, quanto ex hoc majus sumimus tuae devotionis indicium, et sinceritatis expressius argumentum. Super eo quoque prudentiam tuam in Domino commendamus, quod nos per tuas litteras exorasti, ut praedictam puellam, quam memoratus pater ipsius sub nostra tutela reliquit, non suspectae personae in conjugem traderemus, quae nobis exhiberet debitum famulatum, et cujus occasione Sardinia denuo nequeat perturbari. Quia igitur consilium tuum, quod salubre credimus, acceptamus, nobilitatem tuam monemus et exhortamur attentius, et per apostolica scripta mandamus, quatenus puellam ipsam non permittas cuiquam matrimonialiter copulari, cum nos in brevi, dante Domino, in viro idoneo ei providere velimus, qui nec tibi, nec nobili viro . . . judici Turritano, merito sit suspectus. Taliter igitur super hoc mandatum apostolicum exsequaris, quod propter hoc ad honorem et profectum tuum specialiter intendere debeamus. Datum Laterani, V Nonas Julii. In eumdem fere modum, judici Turritano. Per tuas nobis litteras intimasti, quod nobilis vir . . . Turritanus judex, et . . . uxor ipsius, in quarto et quinto gradu consanguinitatis invicem se attingunt, et tandiu conjugalem sibi exhibuerunt affectum, quod filium, cui jam terra juravit, et duas filias susceperunt, quarum altera viro nupsit. Cumque mulier ipsa mater sit nobilis viri, Hug. de Basso, judicis Arboreae, si celebretur divortium inter illos, hujusmodi scandalum formidatur, quod et illis etiam creditur displicere, cum a tempore felicis recordationis A. papae, praedecessoris nostri, manserint sic conjuncti. Verumtamen judex hoc petit, ut vel cum uxore sua ei de permissione nostra liceat remanere, vel, celebrato divortio, ad alias nuptias convolare, quo facto, dimissurum se asserit concubinas, quas, quoniam a conjuge jamdudum abstinuit, secundum pravam terrae consuetudinem detinet, et quas interim non posse dimittere se testatur. Cum igitur tu de jure non dubites, nos autem de scandalo dubitemus, negotium ipsum tuae discretioni committimus, ut, auctoritate nostra fretus, id agas quod magis videris expedire. Datum Laterani, VI Nonas Julii. Cum nemo suis cogatur stipendiis militare, miramur non modicum et movemur, quod, quando venerabilis frater noster . . . Turritanus archiepiscopus, pro negotiis nostris ad diversas Sardiniae partes accedit, necessaria ei cupiditate detestabili denegatis, licet exhibere vos debeatis tam ipsi quam aliis hospitales, praesertim cum in quibusdam Sardiniae partibus victualia nequeant venalia reperiri. Quia igitur id in apostolicae sedis redundat dispendium et contemptum, universitati vestrae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus, quatenus, cum idem archiepiscopus ad negotia nostra exiverit procuranda, si ad vos forsitan declinarit, in moderatis expensis taliter provideatis eidem, quod devotionem vestram merito valeat commendare; alioquin, noveritis nos eidem archiepiscopo mandavisse ut per suspensionis sententiam vos compellat, satisfacturos de tanto contemptu, idoneos nuntios ad sedem apostolicam destinare. Datum Laterani, V Nonas Julii. Unde, cum jura nostra defendere tenearis, non possumus non mirari, quod ne nobilis vir . . . marchio Calaritanus, nobis, et Ecclesiae Romanae juraret, exacti et recepti ab eo juramenti occasione, diceris impedisse; licet ei jam secundo dederimus in mandatis ut, juramento tibi exhibito non obstante, praestaret nobis fidelitatis debitae juramentum. Quia igitur jura nostra tibi usurpare, vel aliter turbare non debes, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, atque praecipimus, quatenus eidem marchioni per litteras tuas mandes, ut juramento, quod tibi exhibuit, non obstante, fidelitatem nobis et Ecclesiae Romanae, sicut mandavimus jam bis ipsi, jurare procuret, sollicite provisurus, ne, si aliter egeris, dum fidelitatem ab ipso receptam ultra debitum tibi volueris observari, juramentum fidelitatis Ecclesiae Romanae praestitum male serves, sicque privilegium merearis amittere, dum permissa tibi abusus fueris potestate. Datum, ut supra. Licet venerabilem fratrem nostrum . . . Pisanum archiepiscopum, et ejus Ecclesiam non velimus super collato sibi a praedecessoribus nostris privilegio legationis, et primatiae, quod nos postmodum confirmavimus, molestare; pati tamen nec volumus, nec debemus, ut beneficio sedis apostolicae abutatur, et in gravamen subditorum assumat, quod ei ad illorum provisionem, et commodum est indultum. Cum igitur certis temporibus auctoritate nostra legationis officium in Sardinia valeat exercere, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus cum terram ipsam, juxta tenorem privilegii ecclesiae Pisanae concessi, datis temporibus, visitarit, quandiu in eadem provincia fuerit, ei tanquam legato apostolicae sedis intendas, absenti autem, vel alio tempore venienti, non teneberis auctoritate legationis aliquatenus respondere. Auctoritate vero primatiae, non plus potest in provincia Turritana, quam primatibus universis concedunt canonicae sanctiones. Datum, ut supra. Cum diligentibus Deum omnia cooperentur in bonum, ex eo quod Deum non diligatis conjicimus, quod bona vobis cooperantur in malum, et libertas in pessimam degenerat servitutem. Accepimus etenim, quod, exemptionis occasione, qua sedes apostolica vos donavit, in libertatem, quae vera servitus est, vos et ecclesias vestras nitimini vendicare, dum ecclesiasticum forum contemnitis, et super causis ecclesiasticis etiam contenditis coram judice saeculari, nec aliis quam terrenis judicibus vos asseritis subjacere. Datum, ut supra. Si ab agro Dominico, cujus culturae te Dominus deputavit, spinas et tribulos eradicare desideras, ut semen, quod est verbum Dei, in spineta non cadat, sed tanto fructificet amplius, quanto terra, in quam cecidit, profundius purgata fuerit, et magis diligenter exculta, laudabiliter officium tuum imples, illudque notasse non superficie tenus, sed medullitus te ostendis, quod ait Dominus ad prophetam: Ecce constitui te super gentes et regna, ut evellas et destruas, et disperdas, et aedifices, et plantes . Gaudemus ergo quod, perditis male malis, vineam tuam aliis agricolis vis locare, amotisque ab ecclesia Turritana . . . . . archipresbytero et canonicis, qui nil canonicum sapiunt, sed desipiunt potius, et mundanis illecebris se involvunt, plantare in ea palmites canonicae religionis intendis. Quia ergo rectis dispositionibus nihil morae debet, vel difficultatis afferri, fraternitati tuae praesentium auctoritate concedimus, ut, si absque scandalo fieri poterit, in eadem ecclesia, sublato appellationis obstaculo, juxta pium tuae mentis propositum, canonicos instituas regulares, archipresbytero, et canonicis memoratis alibi congrue provisurus, nisi forsan eorum aliqui velint in eadem ecclesia induere religionis amictum, et in ea de caetero regulariter conversari. Quod si ex hoc scandalum sequeretur, ad correctionem archipresbyteri et canonicorum ipsorum sicut ad te noscitur pertinere, diligenter ac prudenter intendas, eos qui correctioni tuae se duxerint opponendos, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, compescens. Datum, ut supra. Cum lex inhibeat naturalis ne aliis facias quod fieri non vis tibi, debes studiosius praecavere, ne in divinam attentes injuriam, quod in offensam hominis facere prohiberis. Sane, pondus et pondus, mensura et mensura utrumque sit abominabile apud Deum, sollicita debes meditatione pensare, ne aliter metiaris Domino, quam tibi homines vis metiari, et in ministros ejus eam tibi jurisdictionem usurpes, quam in ministros tuos non patereris alios vindicare. Licet enim aliqui clericorum clericalem non sapiant honestatem, sed militiae clericalis insignia infami turpis vitae titulo dehonestent, eorum tamen infamia divinae ipsos auctoritate non subtrahit, quominus ecclesiastico subsint judicio, quod est ejus; et, sicut servus stat suo domino, sic et cadat, sicut in familiaribus et servis tuis familiare tibi jugiter demonstrat exemplum, ut magnis minima comparemus. Si enim deliquerit servus tuus, et merito super commisso crimine fuerit infamatus, namque ideo jurisdictio tua devolvetur ad alium, ut qui subditus tuus fuerat ante culpam, in servitutem alterius transeat post delictum, et excessum non valeas vindicare, nec animadvertere in eumdem, quantumcunque graviter te offendat? Dolemus autem quod, hoc minus quam deceret attendens, tanquam in parem tibi Dominum reputares clericos in sortem vocatos ipsius, et qui sunt haereditas Domini, et Dominus haereditas eorumdem, non solummodo ipse judicas, sed a tuis facis subditis judicari, et in eam ipsos redigis servitutem, ut ad laicale mandatum cogantur in causis civilibus coram saeculari judice testimonium perhibere. Cumque candentis ferri et aquae frigidae ac similia judicia lex canonica non admittat, benedicere ac interesse talibus compelluntur miseri sacerdotes, et si compellentibus parere noluerint, a curatoribus, in quorum habitant jurisdictione, poena pecuniaria percelluntur. Praeterea, quamvis Ecclesiae secundum terrae consuetudinem habeant servos suos, in eos tamen non possunt jurisdictionem debitam exercere, cum tam in causis civilibus quam aliis subire saeculare judicium compellantur. Insuper, quod est pejus, non solum simplices sacerdotes judicas, sed majores, et in christos Domini, et per eos in Christum Dominum, jurisdictionem tibi niteris vindicare. Utinam, fili charissime, diligenter attenderes, quam horribile sit in manus Dei viventis incidere, thesaurizare iram in die irae, ac indignationem in te Altissimi provocare! Utinam diligenti meditatione pensares quod nil prodest homini, si universum mundum lucretur, et patiatur suae animae detrimentum, nec potest homo dignam commutationem pro anima sua dare! Utinam memoreris novissima tua, juxta sententiam sapientis, ut cum intelligeres quod nulla est redemptio in inferno, nunc, dum tempus habes, operareris bonum ad omnes, et praesertim ecclesias et viros ecclesiasticos honorares, et foveres in propria libertate, cavens sollicite, ne si Ecclesiam despexeris in praesenti, frustra requiras ejus suffragium in futuro, nec valeas obtinere ut aliquis simplicium sacerdotum intingat extremum digiti sui in aqua, et refrigeret linguam tuam, si nunc illos superbe contemnas in quibus Dominus honorari se asserit et contemnit, et quibus in Evangelio ipse dicit: Qui vos tangit me tangit, et qui tangit vos tangit pupillam oculi mei! Monemus igitur nobilitatem tuam et exhortamur in Domino, et in remissionem injungimus peccatorum, quatenus, cum omne datum optimum, et omne donum perfectum a Patre luminum sit desursum, contra eum qui terrenum tibi contulit potentatum non extendas improvidas manus tuas, nec in ministros et servos ipsius indebitam tibi jurisdictionem usurpes, ne spolieris propriis, dum inhiaveris alienis; sciens quod privilegium meretur amittere, qui permissa sibi abutitur potestate. Sic igitur praesumptionis et abusionis hujusmodi vitium de terra tua studeas exstirpare, sicque viros ecclesiasticos et ecclesias in sua libertate conserves, ecclesiastico judicio relinquens eosdem, ut cum Dei ministros honoraris in terris, honorari ab eo merearis in coelis, illudque non cum reprobis, sed cum justis audire: Quod uni ex minimis meis fecisti, mihi fecisti . Nos autem venerabilibus fratribus nostris . . . . . Turritano, et . . . . Calaritano, et . . . . . Arborensi archiepiscopis, et eorum suffraganeis praecipiendo mandavimus, ut tam te quam alios Sardiniae judices, qui clericos in saeculari foro contra sanctiones canonicas coegerint litigare, vel in aliis temere violaverint privilegium clericorum, nisi ad commonitionem eorum destiteris a praedictis, excommunicationis sententia feriant, et excommunicatos faciant publice nuntiari. Datum, ut supra. Ex litteris . . . . electi Mersenburgensis accepimus quod venerabilis frater noster G., Praenestinus episcopus, apostolicae sedis legatus, in eum, cum ejus non posset obedire mandatis, post appellationem ad nos interpositam, excommunicationis sententiam promulgavit; unde idem electus humiliter postulavit a nobis, ut misericorditer ei, cum mandatis nostris paratus sit in omnibus obedire, faceremus absolutionis beneficium exhiberi. Quocirca discretioni vestrae, de qua plene confidimus, per apostolica scripta mandamus, quatenus ab ipso electo juratoria cautione recepta, quod nostris mandatis obediat absolute, absolutionis ei beneficium impendatis, juramenti tenorem ejusdem in litteris redigi facientes, in quibus idem confiteatur electus, se hujusmodi juramentum in nostris manibus praestitisse, ac litteras ipsas ejus sigillo signatas nobis mittere non tardetis. Verum, si Magdeburgensis archiepiscopus infra duos menses post receptionem praesentium non redierit ad Ecclesiae unitatem, ut absolutionis beneficium mereatur, extunc, tu, frater episcope, associaris tibi duobus episcopis, eidem electo, postquam a te fuerit ordinatus in presbyterum, juxta canonicas sanctiones, auctoritate nostra suffultus, sublato appellationis obstaculo, munus consecrationis impendas, et consecrato districtius inhibere procures, ne ipsi archiepiscopo, dum contumax nobis et rebellis exstiterit, obedientiam exhibeat vel honorem. Datum Laterani, Kalendis Julii. In eminenti apostolicae sedis specula divina disponente clementia constituti, fratres et coepiscopos nostros ampliori debemus charitate diligere, et ecclesias eorum gubernationi commissas apostolica patrocinio communire. Eapropter, etc., usque et ad exemplar felicis recordationis Alexandri papae, praedecessoris nostri ecclesiam Furconensem, cui, auctore Deo, praeesse dignosceris, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, etc., usque communimus; statuentes, ut quascunque possessiones, quaecunque bona eadem ecclesia, etc., usque vocabulis exprimenda: ecclesiam majorem Sancti Martini cum villa quae vocatur civitas, cujus medietas est ejusdem ecclesiae, cum hominibus et possessionibus suis; ecclesiam Sancti Eusanii cum capella, et hominibus, et tenimentis suis; castrum Collepaydonis, cum ecclesia et tenimentis suis; Podium, cum ecclesiis et tenimentis suis; ecclesiam Sanctae Justae, cum capella, et hominibus suis, et tenimentis; ecclesiam Sancti Justini, cum hominibus et tenimentis suis; ecclesiam Sanctae Mariae de Paganica, cum capellis, hominibus, et tenimentis suis; ecclesiam Sanctae Euphemiae, cum pertinentiis suis; ecclesiam Sanctae Mariae de Guasto, cum hominibus et tenimentis suis; ecclesiam Sancti Petri de Guasto, cum hominibus et tenimentis suis; ecclesiam Sancti Nicolai de Sagetica, cum possessionibus suis; ecclesiam Sanctae Mariae de Picentia, cum possessionibus suis; ecclesiam Sancti Martini de Picentia, cum hominibus et tenimentis suis; ecclesiam Sancti Angeli de Besegne, cum hominibus et tenimentis suis; ecclesiam Sancti Petri de Limignan, cum hominibus et tenimentis; suis; ecclesiam Sancti Nuntii, cum hominibus et tenimentiis suis; ecclesiam Sanctae Luciae, cum capella, hominibus et tenimentis suis; ecclesiam Sancti Martini de Oruella, cum capellis hominibus et tenimentis suis; ecclesiam Sanctae Scholasticae, cum tenimentis suis; ecclesiam Sanctae Mariae de Unda, cum tenimentis suis; ecclesiam Sancti Candidi, cum capellis, et hominibus, et tenimentis suis; eccle-Sanctae Mariae in Planula, cum hominibus et tenimentis suis; ecclesiam Sanctae Mariae de Banne, cum hominibus et tenimentis suis; ecclesiam Sancti Martini, cum hominibus et tenimentis suis; ecclesiam Sancti Laurentii de Saxa, cum hominibus et tenimentis suis; ecclesiam Sanctae Mariae de Barano, cum hominibus et tenimentis suis; ecclesiam Sancti Felicis de Monte, cum tenimentis suis; ecclesiam Sancti Thomae de Troila, cum tenimentis suis; ecclesiam Sancti Stephani de Roccha, cum capellis, et hominibus, et tenimentis suis. Praeterea, subscripta capella dioecesana tibi lege subjecta, sicut ea rationabiliter possides, tibi nihilominus confirmamus; Bagnum, scilicet, cum villis, ecclesiis, et pertinentiis suis; Castellian. Bagagnium et Paganicam, cum ecclesiis, villis et pertinentiis suis; Telettum, cum ecclesiis et pertinentiis suis; Interveram, cum ecclesiis, villis et pertinentiis suis; Carmardam, cum ecclesiis et pertinentiis suis; Podium et villam de Picentia, cum ecclesiis et pertinentiis suis; Guastum, cum ecclesiis, villis et pertinentiis suis; Collebrengun., cum ecclesiis et pertinentiis suis; Ragnum, cum ecclesiis et pertinentiis suis; Pescumavire, cum ecclesiis et pertinentiis suis; Sinicium, cum Sancto Demetrio, et Sancto Joanne et Sancto Martino, et Sancto Mauro, cum pertinentiis suis; Stisiam, cum ecclesiis et pertinentiis suis; Bamili, cum ecclesiis et pertinentiis suis; Roccam de Celici, cum ecclesiis et pertinentiis suis; Roccam Atonescam, cum ecclesiis et pertinentiis suis; Pere et Fossam, cum ecclesiis et pertinentiis suis; Villam de Unda, cum ecclesiis et pertinentiis suis; Turrim cum ecclesiis, villis et suis pertinentiis; Gegnarum, cum ecclesiis, villis et suis pertinentiis; Rodium, cum ecclesiis, villis et pertinentiis suis; Pile, cum ecclesiis, villis et pertinentiis suis; Saxam, cum ecclesiis, villis et suis pertinentiis; Podium Sanctae Mariae, cum ecclesiis, villis et pertinentiis suis; Luculum, cum ecclesiis, villis et aliis pertinentiis suis; Colementum, cum ecclesiis, villis et pertinentiis suis; Tornamparte, cum ecclesiis, villis et pertinentiis suis; civitatem Forulae, cum duabus ecclesiis et pertinentiis suis; Roccam Sancti Stephani, cum villis suis; Castellion de Ballo, cum ecclesiis et pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Joannis de Colementis, cum capellis, et hominibus, et tenimentis suis; ecclesiam Sancti Angeli de Tupesclu, cum capellis, et hominibus, et tenimentis suis. Statuimus praeterea, ut nullus clericus, cujuscunque ordinis, etc., usque irritum habeatur. Prohibemus autem, ne praepositi vel, etc., usque revocetur. Ad hoc, praesenti decreto inhibemus, ne aliquis in dioecesi tua ecclesiam vel oratorium aliquod, sine tuo vel successorum tuorum assensu, construere de novo praesumat, salvis tamen privilegiis pontificum Romanorum. Libertates praeterea et immunitates, a praedecessoribus nostris, etc., usque communimus, Decernimus ergo . . . salva in omnibus apostolicae sedis auctoritate. Si qua igitur, etc. Cunctis autem, etc. Datum Laterani, per manum Joannis sanctae Romanae Ecclesiae subdiaconi et notarii, Kalendas Julii, indictione VII, Incarnationis Dominicae anno 1204, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno septimo. Eidemque diplomati hae subscriptiones adjectae: Ego, Innocentius, catholicae Ecclesiae episcopus. Ego, Octavianus, Ostien. et Velletren. episcopus. E. Petrus, Portuen. et Sanctae Rufinae episcopus. E. Joannes, Albanen. episcopus. Eg. Petrus, tituli Sanctae Ceciliae presbyter cardinalis. E. Guido, presbyter cardinalis Sanctae Mariae Transtiberim et Calixti. E. Hugo, presbyter cardinalis Sancti Martini et Equitii. E. Joannes, tituli Sancti Stephani in Goelio monte presbyter cardinalis. E. Joannes, tituli Sanctae Priseae presbyter cardinalis. E. Cencius, sanctorum Joannis et Pauli presbyter cardinalis, et Pammachii. E. Benedictus, Sanctae Susannae presbyter cardinalis. E. Gratianus sanctorum Cosmae et Damiani diaconus cardinalis. E. Gregorius, Sancti Georgii Ad Velum aureum diaconus cardinalis. E. Ugo, Sancti Eustachii diaconus cardinalis. E. Joannes. in Cosmedin. cardinalis. Licet nec reprehensibile sit nec novum, quod in electionibus praelatorum vota eligentium variantur, per hujusmodi tamen schismata, quae interdum potius ex impetuosa levitate quam bono zelo procedunt, ecclesiae solent incurrere detrimentum, sicut ecclesiae vestrae accidisse conspicimus et dolemus. Sane, cum bonae memoriae W. archiepiscopus vester, universae carnis debitum exsolvisset, quia non potuistis in unum omnes pariter convenire? sed, contradicentibus quibusdam ex vobis, quidam venerabilem fratrem nostrum . . . Belvacensem episcopum, per impetuosam praesumptionem, ex indiscreto zelo, post appellationem ad nos interpositam, in archiepiscopum nominarunt, laboravit Remensis ecclesia, et expensis se gravibus oneravit. Nos autem, partibus in nostra praesentia constitutis, et inquisita plenius et cognita veritate, postulationem factam de episcopo Belvacensi, exigente justitia, repellentes, de gratia vobis electionem liberam duximus concedendam, per apostolica vobis scripta mandantes, ut, infra mensem post susceptionem litterarum nostrarum convenientes in unum, invocata Spiritus sancti gratia, canonice vobis eligeretis personam idoneam in pastorem, et faceretis quam citius posset fieri opportune, in pontificem consecrari. Adjecimus etiam, ut in examine districti judicii a vobis requireret Dominus, nisi humano favore ac mundano timore postpositis, personam in spiritualibus et temporalibus, secundum conscientiam vestram, idoneam vobis praeficere curaretis. Venerabili fratri nostro quoque. . . . . Autissiodorensi episcopo, et dilectis filiis. . . . . abbati de Persenia, et magistro R. de Corzon, canonico Noviomensi, dedimus in mandatis ut, si negligeretis forsitan mandatum apostolicum adimplere, ipsi, auctoritate nostra suffulti, contradictione qualibet et appellatione cessante, Deum habentes prae oculis, personam, quae tanto congrueret oneri et honori, vobis in pontificem assignarent, et eum facerent per suffraganeos Remensis ecclesiae consecrari. Vos autem, receptis litteris nostris, loco convenientes eodem, sed animo discordantes, utpote qui nondum ab oculis cordis vestri prioris rancoris nebulam terseratis, personas vobis varias nominastis, quibusdam ex vobis. . . . Praepositum, quibusdam majorem archidiaconum eligentibus in pastorem. Quia igitur, praedictorum exsecutorum audientiam et praesentiam evitantes, maluistis ad sedem apostolicam laborare, discordantium partium concordia nostrum judicium eligente, dilecto filio, J.. . . . de Porta carceris, procuratori partis illius quae praepositum duxerat eligendum, et sociis ejus, et O. procuratori partis adversae, et collegis ipsius audientiam concedentes, propositiones partium et confessiones audivimus, recepimus testes, et publicantes depositiones eorum, examinavimus omnia diligenter. Fuit ergo propositum coram nobis, quod pars illa, quae praepositum nominarat, non solum adversa parte contempta, sed neglectis etiam quibusdam ex illis, qui cum eis postmodum in electione praepositi concordarunt, in domo Hug. de Sparnaco, concanonici sui, seorsum habuerant super electione tractatum; communiter statuentes, quod, si non possent in personam eamdem omnes pariter convenire, illum, ex compromisso, reciperent in pastorem, quem decanus et praedictus J. de Porta carceris, et Gervasius, praepositi nepos, in quos compromiserunt communiter, sub hac forma, eis in archiepiscopum nominarent. Adjectum est etiam, quod cum. . . . . Vicedomimus, praedictum archidiaconum elegisset, appellans ne quis in praejudicium electionis ipsius aliquid attentaret, decanus, velut in furorem conversus, nullo prorsus consilio de praeposito in capitulo habito, nec communi deliberatione praemissa, subito praepositum capiens, et nos istum, inquit sociis, capiamus; sicque capientes eum, quidam alii dum decano intronizaverunt eumdem, et laudes solitas decantarunt. Sive igitur ex deliberatione in domo Hug. extra capitulum habita, sive repente in capitulo nulla deliberatione praemissa, decanus praepositum nominavit, patet eum praeter formam electionis canonicae nominatum. Objectum est insuper, quod praepositus erat super Simoniae vitio infamatus, quod abusus fuerat sigillo capituli, quod tanquam herniosus rupturae vitio laborabat, et quod medio digito sinistrae manus fuerat mutilatus, licet testes super hoc varia retulissent, deponentibus quibusdam eorum, quod tantum extrema uncia digiti carebat ejusdem, et addentibus aliis quod secundam integram non habebat. Canonibus igitur revolutis, inventi sunt diversi super hoc articulo non adversi. Nam, etsi aliqui habeant, quod quidam corpore vitiati, et hi specialiter qui casu partem digiti amiserunt, ad clericatus officium admittantur, aliqui tamen habent, quod qui membrorum sunt damna perpessi, sunt a sacris ordinibus prohibendi; qui super hoc sibi nullatenus adversantur, cum multi ad minores possint ordines promoveri, qui ad superiores cum effectu non debent aliquatenus aspirare. Nam major sufficientia in his requiritur qui ad sacros sunt ordines promovendi, quam in his qui sunt in minoribus ordinibus constituti, sicut et major in presbytero, quam diacono, episcopo quam presbytero, archiepiscopo quam episcopo, primate quam archiepiscopo, et major his omnibus est in summo pontifice perfectio requirenda. Quatuor igitur opposita sunt in factum, et quatuor in personam. In factum, illicita compromissio, contemptus fratrum, canonica provocatio, et impetuosus processus; in personam, infamia Simoniae, abusus sigilli, rupturae vitium, et digiti mutilatio. Licet autem contra personam archidiaconi nihil ostensum fuerit vel objectum, imo multipliciter a multis fuerit commendata, contra factum tamen electionis ipsius fuit propositum ex adverso, quod, cum decanus ad sedem apostolicam appellasset, ne quis sine communi vel majoris et sanioris partis assensu ad electionem procederet celebrandam, vicedominus, et sequaces ipsius, pauciores numero, cum vix tertia pars capituli sequeretur eumdem, et dignitate minores, cum nulla personarum Remensis ecclesiae vicedomino consentiret, et inferiores ordine, cum nullus presbyterorum faveret eidem, eumdem archidiaconum nominarat, et quod ad hoc zelo processerat indiscreto, cum pars altera tam Remensem quam Carnotensem decanum, Ecclesiae Remensis canonicum, qui quondam in priori negotio eidem archidiacono faverat, eligendum, et quamplures viros providos et honestos postulandos a nobis duxerint nominandos, quorum nullum pars ipsius archidiaconi voluit acceptare, utpote quae non ad utilitatem Ecclesiae, sed promotionem illius potius intendebat. Praeterea, ex utriusque confessione patebat, quod archidiaconus ipse in subdiaconatus erat ordine constitutus; canon autem subdiaconos, quia et ipsi ministrant altaribus, exigente opportunitate, concedit, si spectate religionis et scientiae fuerint, non tamen sine Romani pontificis vel metropolitani scientia, in episcopos eligendos; unde, cum Remensis ecclesia metropolitanum non habeat alium, quam Romanum pontificem, nec nos conscii essemus electionis ipsius, constabat eam contra formam canonicam attentatam. Cumque super his et aliis coram nobis fuisset varie disceptatum, nos attestationibus, confessionibus et allegationibus diligenter auditis et plenarie intellectis, de communi fratrum nostrorum consilio, exigente justitia, electionem utramque curavimus reprobare. Verum, quoniam officii nostri debitum, et Remensis ecclesiae commodum requirebat ut ei provideremus personam idoneam in pastorem, ne, si denuo restitueremus vobis licentiam eligendi, denuo apostolicae sedis beneficio abutentes, Remensem scinderetis ecclesiam, et, labores novos veteribus laboribus cumulantes, afflictionem adderetis afflictae, ad venerabilem fratrem nostrum, G.. Praenestin. episcopum, apostolicae sedis legatum, virum providum et honestum, oriundum de regno Francorum, qui fuerat in Cisterciensi ordine primus abbas, et, suae religionis exigentibus meritis, a nobis assumptus fuerat in episcopum Praenestinum, virum utique coram Deo et hominibus potentem in opere ac sermone, oculos nostrae considerationis extendimus, et vobis et eidem ecclesiae providimus in rectorem, dum tamen ejus super hoc accedat assensus, quem invitum cogere nolumus, sed consentientem assumi. Monemus igitur universitatem vestram et exhortamur in Domino, et per apostolica vobis scripta mandamus et districte praecipimus, quatenus, si episcopus ipse dispositioni nostrae consenserit, ipsum sicut pastorem et episcopum animarum vestrarum recipiatis humiliter et honorifice pertractetis, debitam ei obedientiam et reverentiam impendentes; scituri, nos venerabilibus fratri nostro. . . Senonensi archiepiscopo, et dilectis filiis. . . . . Clarevallensi, et . . . Sancti Victoris Parisiensis abbatibus, dedisse firmiter in mandatis, ut, si qui, quod non credimus, facto nostro se duxerint opponendos, eos per districtionem ecclesiasticam, sublato appellationis impedimento, compescant; eisdemque mandavimus, ut, si forsan idem episcopus non pateretur ad Remensem ecclesiam se transferri, omni gratia et timore postpositis, personam idoneam, et honori tanto et oneri congruentem, solum Deum habentes prae oculis, auctoritate nostra suffulti, vobis, appellatione postposita, praeficiant in pastorem, contradictores modo simili compescentes. Datum Laterani, secundo Nonas Julii, pontificatus nostri anno septimo. Veniens ad apostolicam sedem dilectus filius, G. de Cros, archidiaconus Claromontensis, nobis humiliter supplicavit, ut sententiam per venerabilem fratrem nostrum . . . . Lemovicensem episcopum, super decanatu Claromontensis ecclesiae, pro eo rationabiliter latam, quae jam in parte fuerat exsecutioni mandata, faceremus in totum exsecutioni mandari. Cum autem dilecti filii . . . . abbas, et G. Dalmas, canonicus Claromontensis, procuratores dilectorum filiorum, capituli Claromontensis, in nostra essent praesentia constituti, nobis proponere curaverunt, quod sententia illa contra justitiam, et post appellationem ad nos legitime interpositam, fuerat promulgata; et ideo idem archidiaconus in petitione sua non erat aliquatenus audiendus. Idem vero archidiaconus proposuit ex adverso, quod dicti . . . . abbas et canonicus, tanquam procuratores recipi non debebant, cum tam ipsi quam illi pro quibus venerant, excommunicationis essent vinculo innodati, quia praedictus episcopus omnes illos excommunicationis vinculo innodarat, qui sententiae per eum pro memorato archidiacono latae se ducerent opponendos, et, cum super hoc fuisset aliquandiu litigatum, tandem ad cautelam procuratores absolvi fecimus antedictos. Postmodum vero, cum idem abbas, et canonicus vellent agere contra illum, ipse archidiaconus nec sic eos, ut procuratores admittere voluit, pro eo quod illorum se procuratores gerebant, qui adhuc erant excommunicationis vinculo innodati, et ideo pro eis in jure non poterant experiri. Cumque idem archidiaconus ipsos tanquam procuratores nollet admittere, vel dictis eorum aliquatenus respondere, dilectus filius Parentius, subdiaconus noster, basilicae principis apostolorum canonicus, se ipsi opposuit ex adverso; asserens canonice se fuisse in decanum ecclesiae Claromontensis electum, propter quod dictus archidiaconus in sua petitione non erat aliquatenus audiendus, quia decanatus ipse non ad illum, sed ad se potius pertinebat. Ad quod memoratus archidiaconus replicabat, quod donec sententia lata pro ipso plenariae foret exsecutioni mandata, praedictus P. ad impediendam exsecutionem sententiae non debebat audiri. Ad hoc dictus P. respondebat, sententiam pro ipso archidiacono a supradicto episcopo latam nullum sibi praejudicium generare, cum res inter alios acta non praejudicet aliis, sed legitimas sanctiones. Cumque super his aliquandiu disceptassent interlocuti fuimus, ut dictus P. si posset incontinenti suam intentionem fundaret, qui demum ad suam intentionem fundandam testes et instrumenta produxit; super quibus cum utrinque fuisset aliquandiu disputatum, nos interloquendo pronuntiavimus, quoniam per ea quae fuerant ostensa constabat, quod sui intererat ut idem Parentius se opponeret archidiacono memorato. Lite igitur inter eos, tam super electione, quam super sententia, legitime contestata, quaesitum fuit ab ipso archidiacono coram nobis, utrum attestationes prius exhibitas in articulo supradicto in hoc judicio vellet admittere; qui, praehabita deliberatione respondit, quod vellet, dummodo posset, objicere tam in personas testium quam in dicta. Quo audito, pars adversa respondit, quod attestationibus illis in hoc judicio uti nolebat, cum non super principali negotio, sed super articulo incidenti fuissent, lite non contestata, receptae; unde, super toto negotio, vel illos, vel alios volebat producere testes. Pars autem respondit adversa, quod cum testes illi tam super sententia quam super electione dixissent, et eorum attestationes fuissent in judicio publicatae, non licebat eidem, postquam testificata didicerat, super eisdem articulis alios producere testes, praesertim, cum in hoc ipso judicio pars eadem attestationibus illis usa fuisset. Nos igitur, auditis quae fuerunt hinc inde proposita, justitia pronuntiavimus exigente, quod testes essent recipiendi super toto negotio, quos utraque pars duceret producendos. Quocirca, discretioni vestrae, per apostolica scripta mandamus, quatenus, receptis testibus, et instrumentis inspectis, et confessionibus et allegationibus diligenter auditis, causam ipsam, tam super principali, quam super incidenti, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, fine canonico terminetis, facientes quod decreveritis firmiter observari. Quia vero quae in capitulo aguntur non facile possunt, nisi per canonicos ipsos probari, volumus et mandamus, ut ad cautelam absolvatis eosdem, ut vocati ad testimonium libere valeant pro utralibet parte testari. Testes, etc. Nullis litteris, etc. Datum Laterani, IV Idus Julii, anno septimo . Conquerente venerabili fratre nostro . . . episcopo Dunelmensi, ad nostram noveritis audientiam pervenisse, quod . . . prior et monachi Dunelmenses ei consuetam obedientiam, et debitam reverentiam subtrahunt, et jura ipsius, ac libertates antiquas, et laudabiles consuetudines et hactenus observatas temere perturbantes, et attentantes plurima contra inhibitionem nostram factam eisdem, ipsi super his, et multis aliis injuriosi et graves existunt. Nos igitur, fratribus, et episcopis nostris in sua volentes ratione adesse, qui sumus omnibus in justitia debitores, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus dictos priorem et monachos, ut eidem episcopo reverentiam, et obedientiam debitam, et consuetam exhibeant humiliter et devote, et de damnis, et injuriis irrogatis satisfaciant competenter, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, compellatis; reducentes in statum pristinum quidquid contra jura ipsius episcopi, libertates solitas, et laudabiles consuetudines, et hactenus observatas, ac inhibitionem nostram ab eisdem temere noveritis attentatum. Nullis litteris, etc. Quod si non omnes, etc. Duo vestrum, etc. Datum Laterani, XIV Kalendas Julii. Ad hoc Deus in apostolica sede constituit plenitudinem ecclesiasticae potestatis, ut, diligenter inspectis variis circumstantiis, personarum et rerum, temporum et locorum, nunc rigorem exerceat, nunc mansuetudinem anteponat, interdum exsequatur justitiam; interdum gratiam largiatur, prout in causis diversis diverso modo viderit dispensandum. Eapropter, dilecte in Domino fili, tuis amaris devicti lacrymis, et devotis supplicationibus inclinati, cum pro te multorum religiosorum virorum laudabile receperimus testimonium, et nos ipsi noverimus te in litterali scientia laudabiliter profecisse, devotioni tuae auctoritate praesentium indulgemus. ut, non obstante defectu natalium, usque ad sacerdotii gradum per ecclesiasticos ordines valeas promoveri, et tam praebendas, quam dignitates recipere, quibus ordo non fuerit sacerdotalis annexus, ita duntaxat, ut vitam ducas honestam, ne paternae incontinentiae appareas imitator, quatenus cum magis te reddideris gratiosum, majorem gratiam debeas obtinere. Nulli ergo, etc. Hanc paginam nostrae dispensationis, etc. Si quis autem, etc. Datum Laterani, III Kal. Augusti, anno septimo. Ad hoc Deus, etc., in eodem fere modo, usque obtinere. Verum, cum venerabilis frater noster O., Hostiensis episcopus, olim in partibus vestris apostolicae sedis legatus, vobis dederit in mandatis, ut praefatum Assalitum in canonicum reciperetis et fratrem, tandem, quia contra ipsum fuit exceptum a vobis, quod ei natalium defectus obstaret, ipsumque propter hoc recusaretis recipere, idem A. ad praesentiam nostram accedens, ad . . . Burdegalensem archiepiscopum, et . . . Albaterrensem abbatem litteras impetravit, ut compelleremini ad receptionem illius, sed vos, ad nos voce appellationis emissa, Bernardum pro vobis presbyterum, et ipse pro se magistrum P. Haimerici Boiol, ad nostram praesentiam destinastis, quibus petentibus suas rationes audiri dilectum filium, L. tituli Sanctae Crucis presbyterum cardinalem, dedimus auditorem, per quem auditis quae fuerunt proposita coram eo, venerabili fratri nostro . . . episcopo, et dilectis filiis, W. Alboini, subdiacono nostro, canonico Lemovicen. sub expressa forma litteras duximus destinandas, a quorum examine idem A. cum sibi videret imminere gravamen, vocem ad nos appellationis emisit. Cum igitur quam praetendebatis adversus eum exceptio, sit per nostram dispensationem abolita, prout superius est expressum, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, atque praecipimus, quatenus eum, pro reverentia beati Petri et nostra, in canonicum et fratrem, nisi aliud obsistat canonicum, admittatis, ne apostolicae benignitati, quae illum ad beneficium ecclesiasticum percipiendum admittit, videamini contraire. Alioquin noveritis nos dilectis filiis . . . cantori, et Arnaldo de Montel et Guidoni Guahan canonicis, Lemovicensibus, in mandatis dedisse, ut vos ad hoc per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, compellant. Datum, ut supra. Illis scriptum est super hoc. Ex parte tua fuit propositum coram nobis, quod quidam presbyteri, Graeci pariter et Latini, a Graecis episcopis, absque unctione manuum se faciunt ordinari, et simul accipiunt omnes ordines extra quatuor tempora, contra canonicas sanctiones. Cum igitur hujusmodi praesumptio sit sagaciter exstirpanda, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus hujusmodi presbyteros tuae dioeceseos ab exsecutione ordinis sic suscepti, appellatione remota, nostra fretus auctoritate suspendas, nisi forsan eorum aliqui de tua, vel praedecessoris tui licentia fuerint ab episcopis Graecis taliter ordinati, circa quos suppleas quod ab illis fuerat praetermissum. Provideas tamen attente, ne clericos tuae dioeceseos ab episcopis Graecis ulterius ordinari permittas, et, si qui praeter tuam licentiam ab eis se fecerint ordinari, tu eos suspendas perpetuo ab exsecutione ordinum taliter susceptorum. Datum Laterani, IV Nonas Augusti. Constitutus in praesentia nostra dilectus filius, G. diaconus, nobis humiliter intimavit, quod, cum quaedam decima, quae a venerabili fratre nostro . . . . Ambianensi episcopo, sibi collata fuerat intuitu pietatis, quam etiam J. de Canduetre, Noviomensis dioeceseos, postmodum contra justitiam occupavit, illam haereditario jure ad se asserens pertinere, a dilecto filio . . . abbate Longipontis, et W. Normanno, Suessionensi canonico, per diffinitivam sententiam eidem G. adjudicata fuisset et in ipsum J. quia restituere nolebat ablata, et ab ejus molestatione cessare, excommunicationis sententia promulgata, et demum per dilectos filios, decanum, et . . . . praepositum, et . . . archidiaconum Ambianenses, auctoritate nostra, tam diffinitiva quam excommunicationis sententia confirmata fuisset, et exsecutioni mandata, tandem praefatus J. ad venerabilem fratrem nostrum . . . Noviomensem episcopum, et conjudices suos, praemissorum tacita veritate, litteras impetravit a nobis, per quas se asserit absolutum; propter quod supradictus G. ad sedem apostolicam tertio laboravit, et ultra quam per octo menses, non sine magno rerum dispendio, fecit moram, sed pro parte altera nullus comparuit idoneus responsalis. Nos igitur, praedictam diffinitivam sententiam, sicut est justa, ratam habentes, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus, quatenus, cum de praemissis, tam per delegatorum, quam praedicti Ambianensis episcopi litteras, nobis facta sit plena fides, saepedictum J . . . patrem, et fautores ipsius, ab ejusdem G. indebita molestatione cessare, et ablata cum integritate restituere universa, et illos etiam, ad quos pertinet, decimam solvere memoratam, ut ipsam eidem G. sine difficultate persolvant, per excommunicationis sententiam, appellatione remota, cogatis; mandatum nostrum taliter impleturi, quod idem G. pro defectu justitiae ad nos non cogatur iterum laborare. Nullis litteris obstantibus, etc. Quod si non omnes . . . duo vestrum ea nihilominus exsequantur. Datum Laterani, VI Kalendas Augusti, anno septimo. Et officii nostri severitas, quo debitores sumus omnibus, nos inducit, et clericorum conditio, qui sunt in Dominicam sortem assumpti, ac vivere debent de patrimonio Jesu Christi, nos vehementer hortatur, ut eos rore provisionis apostolicae perfundamus, illosque praesertim, quos morum honestas informat, et commendabiles reddit scientia litterararum. Inde siquidem est, quod pro dilecto filio, Roberto Vaisliaci, diacono, ecclesiasticum beneficium non habente, discretionem vestram rogandam duximus et monendam, per apostolica vobis scripta praecipiendo mandantes, quatenus eidem, pro reverentia beati Petri et nostra, praebendam in ecclesia Suessionensi, si qua vacat ibidem, sine difficultate qualibet liberaliter conferatis. Alioquin, primo vacaturam donationi nostrae praecipimus reservari, personae idoneae conferendam. Datum Later., XVII Kal. Septembris, anno septimo. Scriptum est super hoc . . . praeposito, . . . . decano, et capitulo, in eodem fere modo, usque conferendam. Ideoque discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus, quatenus ad praebendam, si qua in ecclesia vestra vacat ad praesens, vel primo vacaturam, nullum in canonicum recipere praesumatis, nisi cui eam duxerimus conferendam. Scriptum est super hoc . . . decano, succentori, et Bliardo de Acreio, canonico, Remensibus, in eodem fere modo, usque in finem, hoc addito: Ideoque discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus praeceptum nostrum denuntietis inviolabiliter observandum, mandatum apostolicum taliter adimplentes, ut devotio vestra per effectum operis comprobetur, et obedientiam vestram debeamus dignis in Domino laudibus commendare. Dilectus filius, Jacobus, consobrinus et marescalcus noster, magister justitiarius Apuliae et terrae Laboris, nobis humiliter supplicavit, ut, cum nobilis vir, Rog. de Bisatiis, nobis semper fidelis exstiterit et devotus, et mandatorum nostrorum diligens exsecutor, ita quod ad mandatum nostrum, et monitionem dilecti filii, nobilis viri, G . . . comitis Brenensis, qui pro eo nobis pariter supplicavit, civitatem Minerbien. quam ipse tenebat, eidem reliquerit Marescalco, in recompensationem ipsius, ei civitatem Bisin. concedere dignaremur, cum ipsius concessio sine alicujus gravamine fieri valeat et offensa. Verum, quia voluntatis nostrae non est, nec aliquando fuit, domania regis distrahere, sicut quidam fecisse noscuntur, qui potius dissipatores fuere, nolumus, ut homines civitatis ipsius ad hoc aliqua violentia compellantur, sed, si de ipsorum fieri poterit voluntate, ipsi curam civitatis illius usque ad aetatem legitimam charissimi in Christo filii nostri, F. Siciliae regis, illustris, auctoritate nostra concedas, ita quod, cum dictus rex aetatis legitimae fuerit, de civitate ipsa disponat juxta suae voluntatis beneplacitum. Quocirca, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus cives ipsos ad hoc moneas et inducas, et, ut ei tanquam rectori suo intendant humiliter et devote, operam tribuas efficacem. Datum Laterani, Kalendis Septembris. Cum dilectus filius, nobilis vir R. de Bisatiis, nobis et charissimo in Christo filio nostro, F. illustri Siciliae regi, fidelis semper exstiterit et devotus, et in ejus servitio laudabiliter insudarit, civitatem vestram sub ipsius regimine suscipere posse credimus incrementum. Quocirca, universitatem vestram monemus, et exhortamur attentius, per apostolica vobis scripta mandantes, quatenus ipsi tanquam rectori, usque ad aetatem legitimam regis ipsius, intendatis humiliter et devote, ut per ejus industriam civitatis vestra valeat melius gubernari. Datum, ut supra. Quocirca, serenitatem regiam, de pua plene confidimus, rogamus attentius, et monemus, in remissionem tibi peccaminum injungentes, quatenus injuriam cardinali praedicto, imo verius nobis in ipso, quin potius illatam Domino Jesu Christo in nobis, ita satagas abolere, ut nos in hoc devotionem tuam experiri possimus, et non cogamur propter hoc aliquid agere quod tibi possit esse molestum, quia quantumcunque nobis molestum existeret te in aliquo molestare, non possemus tam perversum exemplum relinquere incorrectum, et propositum nostrum, quod auctore Deo inchoavimus, nihilominus exsequemur. Scriptum est, suffraganeis Strigoniensis Ecclesiae, ut ipsum regem ad hoc moneant attentius, et inducant, et tales se circa negotium istud, omni gratia et timore postpositis, exhibere procurent, quod fidem et devotionem, quam erga matrem suam Romanam Ecclesiam habere tenentur, in opere cognoscamus. Haec cedula fuit interclusa in litteris ad praedictum regem transmissis. « Mitius et benegnius tibi scribimus, quam instans materia postularet, ne quis forte litteras nostras inspiciens aestimaret apostolicae sedis favorem tibi esse subtractum, quod utique utilitati ac honori tuo nullatenus expediret, quia multa gesta sunt, et geruntur in regno tuo, quae, si deducerentur ad limam, correctionem exposcerent graviorem, non solum de voto tuo, captione fraterna, et electionibus praelatorum, sed etiam multis aliis, quae, ne nimium conturberis ad praesens duximus supprimenda. Provideas ergo tibi, ne in eam te difficultatem inducas, de qua non valeas expediri. » Ad litteras quas nobis charissimus in Christo filius noster . . . . rex Ungariae, destinavit, rescribimus in hunc modum. Hactenus regi praedicto. De caetero devotioni tuae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus praedictum Joannitium non super alienam terram, sed super propriam corones in regem, et ad terminandam discordiam, quae vertitur inter ipsum, et praedictum regem Ungariae, cognita plenius veritate, justitia mediante, procedas, faciens, quod decreveris, per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, firmiter observari. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XVII Kalendas Octobris. Venientes ad apostolicam sedem dilecti filii, H . . . G . . . A . . . et D . . . monachi Sancti Egidii de Ungaria, nobis lacrymabiliter intimarunt quod, eorum abbate defuncto, alium sibi, secundum antiquum et approbatum morem sui monasterii, elegerunt, quod hactenus tam abbates quam monachos consuevit habere Latinos; sed, tu, fili charissime, quod cum devotione ac reverentia retulerunt, regium sibi noluisti praebere consensum affirmans quod in alium quam Ungarum minime consentires. Venerabilis autem frater noster, B . . . . Spalatensis archiepiscopus, hoc attendens, ad praesentiam tuae serenitatis accessit, et monasterium ipsum velociter impetravit, de quo, si verum est, valde miramur, quia, licet professione sit monachus, et natione Latinus, cum tamen pontificis gerat officium, abbatis non debuit ministerium usurpare, praesertim et in aliena dioecesi, et per laicam potestatem; qui, non multo post, cum servis monasterii memorati, monachos universos super thesauro monasterii apud regiam celsitudinem graviter accusavit, sed ipsi, voluntatem praesentientes illius, statim, ipso praesente, cuidam homini tuo, quem ipse secum adduxerat, et multis aliis bonis viris, thesaurum Ecclesiae non solum integrum assignarunt, sed etiam augmentatum. Verum, idem archiepiscopus, voluntatem suam cupiens adimplere, opportunitate captata, in eos armata manu irruit violenter, et quosdam ex ipsis manu propria flagellavit, quosdam vero conjecit in vincula, cunctisque penitus destitutis, monachos Ungaros pro sua instituit voluntate, appellationi non deferens, quam idem monachi super tanto gravamine ad sedem apostolicam emiserunt, terminum in Assumptione beatae Mariae proximo praeteritae praefigentes. Quia vero nec novum est nec absurdum, ut in regno tuo diversarum nationum conventus uni domino sub regulari habitu famulentur, licet hoc unum sit tibi Latinorum coenobium, cum tamen ibidem sint multa Graecorum, serenitatem regiam rogamus attentius et monemus, quatenus, in statum debitum revocato quod non tam proprio motu quam alieno consilio diceris concessisse, non impedias, nec impediri permittas, quominus praedicti monachi, secundum consuetudinem hactenus observatam, assumant sibi personam idoneam per electionem canonicam in abbatem. Nos enim, venerabili fratri nostro . . . . . Waradiensi episcopo, et dilectis filiis . . . . . abbati de Buccano, et . . . . . . praeposito Strigoniensi, damus firmiter in mandatis, ut, inquisita diligentius veritate, si rem invenerint taliter processisse, nisi praedictus Spalatensis archiepiscopus ad commonitionem eorum excessum suum per se ipsum curaverit emendare, ipsi ei pro tanta praesumptione canonicam poenam infligant, et, eo a praelibato monasterio prorsus excluso, faciant illud juxta formam praescriptam, appellatione postposita, ordinari; contradictores, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XVIII Kalendas Octobris. Illis scriptum est super hoc, districte praecipiendo, ut, omni gratia et timore postpositis, etc. Scriptum est B . . . Spalatensi archiepiscopo, in eumdem fere modum, usque praefigentes. Ecce qualiter ecclesiasticam libertatem diligis et defendis, qualiter apostolicae sedis honorem promoves et procuras, qualiter pontificalem modestiam exhibes et observas, qualiter monasticam regulam prosequeris et zelaris! Certe, nisi praescriptos excessus per te ipsum corrigas et emendes, et a similibus abstineas, et attendas, nos, quanto familiarius te diligimus, tanto districtius puniemus, ut poena unius sit cautela multorum, et justi lavent manus suas in sanguine peccatoris. Regiae celsitudinis litteras, quas nobis per dilectum filium . . . . . abbatem de Refesia, et Alb. praepositum, adjunctis sibi venerabili fratre nostro Anselmo, Neapolitano archiepiscopo, et dilecto filio, Thoma de Gaieta, regio justitiario, destinasti, paterna benignitate recepimus, et quae significata sunt nobis tam per nuntios quam per litteras, notavimus diligenter, gaudentes in eo, qui est Dei virtus et sapientia, quod de die in diem sicut aetate sic etiam sapientia proficis et virtute. Cum igitur ad honorem et salutem personae tuae, regni quoque tui tranquillitatem et pacem efficaciter aspiremus, misimus nuper ad tuae serenitatis praesentiam dilectum filium, G.. Sancti Adriani diaconum cardinalem, apostolicae sedis legatum, virum providum et honestum, qui vice nostra illa tractet et agat, quae tam tibi quam regno tuo debeant expedire. Unde, nos ea quae per nuntios memoratos oblata et postulata fuerunt, referimus ad eumdem, exprimentes ei nostrae beneplacitum voluntatis, ut, utrimque concessis quae fuerint opportuna, pax procuretur et salus, ne miserabile regnum continuis guerrarum cladibus destruatur. Quocirca, serenitatem regiam rogamus attentius et monemus, quatenus ejusdem cardinalis consiliis et monitis acquiescas, sciturus pro certo, quod nos, qui pro defensione personae ac terrae tuae multos et magnos labores hactenus sustinuimus, grandes quoque fecimus ac graves expensas, nunquam tibi deerimus, quin, ad honorem et profectum tuum efficaciter intendentes, contra malignantum incursus apostolicum tibi patrocinium impendamus. Datum Romae, etc., IV Nonas Octobris. Quoniam Marcualdus cum fautoribus suis excommunicationis fuit vinculo innodatus, et tu ei pro posse favisti, mirari non debes, si tibi, antequam absolutionis gratiam merearis, salutationem et benedictionem apostolicam denegamus. Recepimus tamen benignitate paterna nuntios, quos cum litteris regiis ad nostram praesentiam destinasti, et quae non tam promissa, quam requisita fuerunt, pensavimus diligenter. Porro, si non solum ex aequo, verum etiam e vicino respondissent postulatis oblata, satisfecissemus utique postulatis, cum ad regis salutem, et regni pacem efficaciter aspiremus, tuum quoque, si per te ipsum non steterit, procurare velimus honorem pariter et profectum. Sperantes igitur, quod tu, intellecto beneplacito nostro, sine difficultate debeas nostrae acquiescere voluntati, tractatae pacis negotium ad dilectum filium, G . . . . Sancti Adriani, diaconum cardinalem, apostolicae sedis legatum, duximus referendum, quem in Siciliam ad regis praesentiam curavimus destinare. Quocirca, nobilitatem tuam monemus attentius, per apostolica tibi scripta mandantes, quatenus ejusdem cardinalis monitis et consiliis acquiescas, et ad consummationem pacis utique necessariae cum eodem cardinale, cui beneplacitum nostrum expressimus, diligens studium, et operam efficacem impendas, sciturus pro certo, quod apud Deum, et apud homines, et in praesenti, et in futuro gratia nostra tibi poterit plurimum esse fructuosa. Sin vero, correctionem, et admonitionem divinam et indignationem apostolicam poteris gravissime formidare. Datum, ut in alia Licet Marcualdus cum fautoribus suis excommunicationis vinculo fuerit innodatus, quia tamen nescimus utrum faveris illi praesertim in malo, cum potius audierimus, quod fidelis et devotus nobis existas, salutationis et benedictionis nostrae tibi gratiam impertimur, super quo tamen si conscientia te remordet, per dilectum filium, G. Sancti Adriani diaconum cardinalem, apostolicae sedis legatum, facias te absolvi. Ut ergo devotioni tuae debitum gratiarum non tam verbo quam opere rependamus, discretionem tuam rogamus attentius, et monemus, per apostolica tibi scripta mandantes, quatenus erga matrem tuam, Romanam Ecclesiam, de bono procedens in melius, ea satagas operari, quae ad honorem et profectum ejus accedant, regis quoque ac regni pacem respiciant et salutem; sciturus pro certo quod nos gratia tibi vicissitudine curabimus respondere, ita quod de gratia nostra merito poteris gloriari. Datum, ut in alia. Veniens ad apostolicam sedem dilectus filius, magister W. Brunater. pro quo canonicando in Engolismensi ecclesia scripseramus, nostris auribus intimavit, quod, cum venerabilis frater noster Henricus, Xanctonensis episcopus, et dilectus filius G., subdiaconus noster, archidiaconus Alnisiensis, quos super Engolimensi canonica exsecutores concesseramus eidem, diutius apud ejusdem ecclesiae canonicos laborarint, ut de ipso canonicando magistro mandatum apostolicum adimplerent, eisdem canonicis non admittentibus monitiones eorum, nec proponentibus rationabile aliquod, cur a mandati nostri exsecutione cessarent, ipsum magistrum, auctoritate nostra suffulti, de ipsa canonica investire curarunt, contradictores excommunicationis sententia innodantes, sed ipsi canonici eum recipere contempserunt; unde, nobis idem magister graviter querebatur. Arnaudus vero Chatet, clericus, ab ipsis canonicis destinatus, proponebat econtra, quod ipsi exsecutores favorabiles erant nimium jam dicto magistro, et ecclesiae ipsi suspecti, ac tu, qui juxta mandatum apostolicum debueras arbitros eligere non suspectos, per quos de suspicione inquireretur exsecutorum ipsorum, tales pro tuo beneplacito elegisti, qui exsecutores ipsos reverebantur in tantum, ut potius eos super isto facto et alio justos esse assererent quam suspectos. Proposuit etiam idem Ar . . . quod, cum ecclesia ipsa sit viduata pastore, ad receptionem ipsius magistri compelli capitulum non debebat, cum ipsum, vel alium, dum vacaret Ecclesia, recipere non valerent, nec etiam ad ipsum recipiendum suppetebant Ecclesiae facultates, unde ipsam ecclesiam ab ejus impetitione petebat absolvi. Verum, cum idem Ar . . . requireretur a nobis, si proponere vellet aliquid in personam, aut aliquid coram praelatis exsecutoribus fuisset propositum contra eum, respondit quod nihil contra eum proponere intendebat, nec sciebat aliquid fuisse propositum, nisi quod eum Ecclesiae facultates non poterant sustinere. Nos igitur, attendentes quod liberalis et larga debet esse manus principis ad beneficia conferenda, ipsum magistrum, cujus provisione benignius intendere coeperamus, de canonica Engolismensis ecclesiae manu propria curavimus investire; et, ut eidem ecclesiae parceremus, cujus facultates propter guerrarum discrimina diminutae dicebantur ad praesens, injunximus ei, ut tandiu a perceptione fructuum abstineret, donec de ipsis, secundum solitum cursum Ecclesiae, illi sicut et aliis, debita et consueta provisio posset impendi. Ideoque, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus, quatenus ipsum magistrum a canonicis ipsis, auctoritate nostra suffultus, nullius contradictionis et appellationis obstaculo, facias tanquam canonicum suum et fratrem benigne tractari, et recipi ad illa plenissime quae pertinent ad canonicatus honorem; contradictores per suspensionis et excommunicationis sententiam, appellatione remota, compescens, et faciens sententiam quam protuleris, per Engolismensem dioecesim solemniter publicari. De facultatibus autem ipsius ecclesiae inquiras diligentius veritatem, et, si eas secundum consuetudinem observatam sufficere posse cognoveris, facias ei de illis, sicut uni ex aliis, provideri. Alioquin, si eas constiterit adeo immunitas, quod secundum cursum consuetum ecclesiae provideri non possint, eidem tu, postquam ad illum statum redierint secundum quem possit consueta provisio singulis ministrari, canonicos ipsos, vel eos qui pro tempore fuerint, ut eidem magistro canonicalem portionem impendant, per districtionem ecclesiasticam appellatione remota compellas. Datum Romae, etc., Nonis Octobris, anno septimo. Ex publico instrumento, scripto per manum Astaldi, sanctae Romanae Ecclesiae scriniarii, cognovimus evidenter quod Rolandus, presbyter cardinalis tituli Sancti Marci, Romanae Ecclesiae cancellarius, et Boso, sanctorum Cosmae et Damiani diaconus cardinalis, felicis memoriae Adriani papae, praedecessoris nostris, camerarius, ex mandato ejus et voluntate concesserunt, et investientes tradiderunt in feudum Odoni de Polo et haeredibus ejus legitimis, et haeredibus haeredum suorum, quos in testamento sibi constituerent, ia perpetuum, videlicet Polum Justinianum, Anticulum, Roccam de Nibblis, Montem-Magnum, Guadannolum, Sarracenescum, Roccam de Sorrecis, Castellum novum, cum omnibus pertinentiis et utilitatibus suis, tali tenore, quod ipse, ac haeredes sui, et haeredes haeredum suorum, in perpetuum, praedicto Romano pontifici, et successoribus suis, sine alio fendo fidelitatem praestarent, ita quod idem pontifex, et successores ipsius, praedicto nobili et haeredibus suis non possent praedictum feudum auferre, nisi nobilis ipse, vel haeredes ipsius, in eum vel successores ejusdem aliquid tale committerent, propter quod judicio bonorum suorum parium, non habentium inimicitias contra ipsos, feudum deberent amittere praelibatum. Cum igitur praedictus Odo, et Gregorius, filius ejus, praedecessoribus nostris, qui pro tempore fuerant, pro supradicto feudo fidelitatem jurassent, et illud ultra quadraginta annos per Romanam Ecclesiam possedissent; tandem temporibus nostris, dilectus filius . . . . abbas monasterii Cliviscauri, praenominatum Odonem et Gregorium, filium ejus, coram senatore urbis impetens, eos super terris praescriptis traxit in causam, qui, ad nostram praesentiam recurrentes, postulaverunt instanter a nobis, ut eos super feudo quod ab Ecclesia Romana tenebant, non permitteremus coram alio conveniri, sed potius feudum ipsum defenderemus eisdem. Nos igitur, eos a senatus curia retrahentes, quia non poteramus praedicto monasterio justitiam denegare, causam inter eos in curia nostra tractandam commisimus bonae memoriae Saxoni, judicum primicerio, et Petro, Joannis Adae advocato, nec non Marsicano, subdiacono nostro, coram quibus in Lateranensi palatio per advocatos suos aliquandiu disceptarunt. Interim, autem praedictus Odo de Polo, vivente patre ac post decessum ipsius, super conjugali copula contrahenda inter filium tuum et filiam suam tecum coepit habere tractatum, et, multis pactis intercedentibus, tandem coram venerabili fratre nostro, Octaviano, Ostiensi episcopo, ipsoque mediante, apud Sanctam Martinam in ejus palatio ad invicem convenistis. Cumque praescriptam terram, quam ipse ac progenitores ipsius multis debitis obligaverant, tua debitorum onere liberasses, ipse ac fratres ejus, qui, cum terra subjaceret debitis obligata, vix poterant ex ea tenuem ducere vitam, coeperunt ad eam anxius aspirare. Vitam, cum suam contra te querelam proponerent coram nobis, tu saepissime respondisti, quod paratus eras sub examine nostro, vel fratrum nostrorum, aut judicum, vel etiam ad arbitrium bonorum virorum sive communium personarum, plenariam eis justitiam exhibere, nosque necessarios sibi sumptus in lite promisimus miseri corditer elargiri. Sed ipsi, pravo ducti consilio, coeperunt non solum contra te, verum etiam contra nos multa confingere falsa, ut quasi sub specie pietatis clamorem populi concitarent, ita quod nudati per urbem frequenter cum crucibus ad ecclesias discurrebant. Et, licet prohibiti fuissent a nobis ne contra nos tale aliquid attentarent, ab incoepto tamen desistere noluerunt, sed pejora prioribus attentantes, secunda feria post Pascha, tumultum et seditionem populi concitarunt, ita, quod blasphemis clamoribus incessanter emissis, in ipsa Beati Petri basilica divinum officium perturbarunt. Et, cum de more coronati reverteremur per urbem, quot et quantas sustinuerimus insidias et injurias, referre nos pudet, quamvis pene omnibus fuerint manifestae. Porro, nec his contenti fuere, sed, ut error novissimus esset pejor priore, cum Romanus populus quibusdam subreptionibus esset coram senatore in Capitolio congregatus, saepedictam terram, ad jus et proprietatem sedis apostolicae pertinentem, verbo, quia facto non poterant, et scripto, quia jure nequibant, senatui populoque Romano, quantum in eis erat, concedere praesumpserunt. Sed nos, incontinenti, jus nostrum, convocato populo, per quosdam fratrum nostrorum fecimus protestari; et, ne jus Ecclesiae deperiret, praecepimus tibi ut terram ipsam per Romanam Ecclesiam recognoscens, eam defenderes et munires. Verum, ipsi, cum complicibus suis, falsis contra te commentis populum seducentes, ipsum adversum te adeo commoverunt, ut, armis ad conflictum assumptis, turrem tuam acriter expugnarent, ita quod eam, te vix tandem per fugam liberato, ceperunt, et adhuc quidam sub nomine communitatis detinent occupatam, multis, tam tibi quam adjutoribus tuis, damnis et injuriis irrogatis. Licet ergo filii Gregorii de Polo nos et Romanam Ecclesiam vehementer offenderint, eis tamen praejudicare minime volumus, cum nondum in curia nostra fuerint judicati. Verum, paterna tibi volentes sollicitudine providere, de communi fratrum nostrorum consilio et assensu, concedimus et mandamus, ut terram praescriptam teneas et possideas, donec de damnis, quae te propter hoc incurrisse monstrabis, et expensis, quas te fecisse propter idem ostendes, maxime postquam tibi praecepimus, ut terram ipsam ad opus Ecclesiae Romanae defenderes et munires, tibi fuerit congrue satisfactum, salva tibi nihilominus omni alia ratione, quamcunque habes in terra praedicta, ita, quod tu de ipsa facias guerram et pacem ad mandatum Romani pontificis, et ipse te manu teneat, et defendat, sicut, secundum bonam et approbatam consuetudinem, dominus debet defendere, ac manutenere vassallum. Tu vero, de terra ipsa nullam transactionem facere attentabis, absque ipsius licentia speciali, quam tamen ipse tibi concedet, si vel urgens necessitas, vel evidens utilitas postulabit. Quia vero inter Ecclesiam Romanam, et urbem, et te, ac nobiles memoratos pacem et concordiam affectamus, si forte necessitas faciendae pacis exegerit, ut ipsam terram, vel partem ipsius accipiamus ad manus nostras, tu, recepta satisfactione pecuniae, vel excambio competenti, eam nobis propter hanc causam tradere procurabis. Nulli ergo, etc. Hanc paginam nostrae concessionis, etc. Si quis autem, etc. Datum Romae apud Sanctum Petrum, VII Idus Octobris. Ad nostram noveritis audientiam pervenisse quod cum dilectus filius, abbas Casemarii, nuntius noster, vos Meldis ad colloquium convocasset, exhibitis litteris, quae vobis pro reformanda pace inter charissimos in Christo filios nostros, Ph. Francorum, et J. . Anglorum reges illustres a sede apostolica mittebantur, habito consilio respondistis quod cum praedictus rex Angliae juxta nostrarum continentiam litterarum minime processisset, vos, propter perplexitates multas et magnas calamitates, quas imminere verebamini Ecclesiae Gallicanae, nos consulere decrevistis, et, ne interim praefatus abbas procederet, ad nostram audientiam appellastis, certum appellationi terminum praefigentes, ad quam prosequendam, data fide in manu ejusdem abbatis, vos per pacis osculum astrinxistis, ita quod post terminum esset ab officio pontificali suspensus, si quis appellationem ipsam in termino prosequi non curaret, praesentibus nuntiis regis vestri, qui hoc ipsum vobiscum pariter approbabant. Utrum autem praefatus abbas exegerit hujusmodi cautionem, an vos spontanei obtuleritis, ignoramus. Commendamus tamen et in illo zelum, si gratis recepit oblatam, et in vobis devotionem, si spontaneam obtulistis. Verum, quia fidem et obedientiam vestram nos, et praedecessores nostri sumus frequenter experti, ut ostendamus affectum, quem non solum ad vos, et ecclesias Gallicanas, verum etiam ad ipsum regem, ac regnum Francorum habemus, nolumus vos hoc vinculo tenere ligatos, sed appellationem interpositam prosequamini, prout regno et sacerdotio noveritis expedire, quia nos ita volumus sacerdotii jura integra conservare, ut etiam regni jura custodiamus illaesa. Datum Laterani, VII Idus Augusti, anno septimo. Recepimus nuntios quos ex parte regia Willelmus Capparonis nuper ad nostram praesentiam destinavit, abbatem videlicet de Refesia, et Albertinum praepositum, quibus per mandatum regale feci adjungi venerabilem fratrem nostrum, Anselmum, Neapolitanum archiepiscopum, et dilectum filium, Thomam, regium justitiarium de Gaieta, diligentique meditatione pensavimus quae per eos petita sunt, et oblata, insuperque promissa, quae omnia cum iis quae requisivimus schedula continet interclusa. Volentes autem tibi deferre, cui commisimus vices nostras, noluimus eis finale dare responsum, sed ad te cuncta decrevimus referenda, discretioni tuae per apostolica scripta mandantes, quatenus, statu Siciliae prudenti meditatione pensato, tractatum pacis aut consummes, aut rumpas, seu protrahas, sicut videris expedire, quod totum idcirco tuae discretioni sub trina disjunctione committimus faciendum, quia tu plenius causarum et temporum, nec non rerum, ac personarum potes circumstantias intueri. Tu ergo, de plenitudine gratiae nostrae securus, Deum habens prae oculis, nos etiam, ac te ipsum, et tam apostolicae sedis honorem, quam regis salutem, et regni quietem attendens, studiose procedas ad omnia cum illorum consilio, quos fideles expertus es, ac devotos, primam a Deo, et secundam a nobis recepturus pro tuo labore mercedem. Ad haec scribimus universis, quibus scribendum per tuas litteras suggessisti, per apostolica tibi scripta mandantes, ut negotium Romanum et Messanen. studeas temperare, prout necessitas postulaverit utrorumque. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, IV Non. Octobris. Cum gratiam nostram sis in multis expertus, dubitare non debes quin personam tuam in Domino diligamus, et cum in nobis virtus constantiae sit probata, mobilitatis non debet vitium formidari. Verum, discretio, quae virtutum est condimentum, inter adversos eventus diversa nos cogit pro tempore temperare. Tu ergo, de gratia nostra securus, ea studeas operari, per quae magis ac magis in te fidei puritas, ac devotionis sinceritas elucescant, quia nos nihil, auctore Deo, quantum homini datur, de contingentibus omittemus, quin erga fideles et devotos ex una parte, ac infideles et indevotos ex altera, aequitatis lance pensata, regio tramite procedamus. Quia vero frequenter angelus Satanae transfigurat se in angelum lucis, non facile credas omni spiritui, donec veraciter probes utrum hujusmodi spiritus sit ex Deo, ne forte, maligno deceptus errore, dicas bonum malum, aut malum bonum, ponasque lucem tenebras, aut tenebras lucem. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, III Non. Octobris. Gratum gerimus, et acceptum, et serenitatem tuam in Domino commendamus, quod licet primo, quibusdam occasionibus motus, dilecto filio, L. tituli Sanctae Crucis presbytero cardinali, apostolicae sedis legato, transitum feceris denegari, ne procederet ad coronandum Joannitium, dominum Bulgarorum, donec controversiam quae inter te et illum, super terrarum terminis vertitur, judicio vel concordia terminares, postmodum tamen, ob reverentiam apostolicae sedis et nostram, usus consilio saniori, ei transeundi pro voto concessisti liberam facultatem. Sane, quam cito verbum illud ad aures nostras pervenit, quasi praevidimus et praediximus quod nunc videmus, et gaudemus impletum, quod videlicet non receptis litteris nostris, nec etiam tuis nuntiis exspectatis, corrigeres per te ipsum quod in injuriam apostolicae sedis videri poterat attentatum. Cum igitur cardinalem praedictum devote receperis, et honorifice pertractaris, ut bonum initium meliori fine concludas, celsitudinem tuam rogamus attentius et monemus, quatenus eum in reditu suo benigne recipiens et honeste pertractans, per regnum tuum facias secure conduci, ut, et ipse, qui magnum in Ecclesia Dei obtinet locum, et nobis inter caeteros fratres nostros charus existit, ad honorem et profectum tuum fortius obligetur, et nos, qui personae nostrae reputamus impensum quidquid honoris exhibetur eidem, magnificentiam tuam propter hoc debeamus propensius commendare. Datum Romae, apud Sanctum Petrum. Significante dilecto filio, Guillelmo de Tabiaco, nos accepisse cognoscas, quod cum ipse, et . . . . abbas de Clavat. Mediolanensis dioeceseos, super quodam feudo sub examine venerabilis fratris nostri, Mediolanensis archiepiscopi, judicis ordinarii, litigarent, idem archiepiscopus eamdem causam P. Menelotio, canonico Mediolanensi, commisit fine debito decidendam, qui contra eumdem G . . . sententiam promulgavit, a qua fuit ab ipso G . . . ad nostram audientiam appellatum. Quamvis autem procurator ipsius, ad apostolicam sedem accedens, ad te commissionis litteras impetraverit, nullam de appellatione praedicta facientes mentionem, ne tamen propter hoc tua possit jurisdictio impediri, discretioni tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus, legitime in appellationis causa procedens, sententiam ipsam, appellatione remota, sicut justum fuerit, confirmare vel infirmare procures. Nullis litteris veritati, etc Datum Romae, apud Sanctum Petrum, Nonis Octobris. Etsi verba evangelizantium pacem, et evangelizantium bona in omnem terram exierint, et in fines etiam orbis terrae, ita quod mundus merito argui possit de justitia et peccato, Behemoth tamen sub umbra calami dormiens, qui cum flumen absorbeat non miratur, sed fiduciam habet quod Jordanis influat in os ejus, sic quosdam a veritatis lumine reddidit alienos, et mentes infidelium excaecavit, ut illuminatio Evangelii gloriae Christi fulgere non possit in illos, nec ipsi eum cognoscere valeant, qui splendescere de tenebris fecit lucem, traditi in reprobum sensum, ut ira Dei de coelo super impietatem eorum et injustitiam reveletur, eo quod in injustitia detinent veritatem. Licet enim lumen vultus Dei signatum sit super eos, ut invisibilia ejus possent conspicere intellecta, quia tamen, cum cognovissent Dominum, ipsum sicut Deum glorificare minime curaverunt, facti sunt velut arida in Adae opere maledicta, spinas et tribulos germinans, quae fructum afferre debuit tricesimum, sexagesimum, et centesimum. Verum, Dominus, qui non angelos sed semen Abrahae apprehendit, ut fleret pontifex fidelis ad Deum, ne omninno perderet quod crearat, dedit in solitudine cedrum, spinam, myrtum pariter et olivam, ut terram sine aqua in aquarum exitu collocaret. Sane, cum Livonum gens usque ad haec tempora fuisset infidelitatis tenebris involuta, et ad agnitionem non venerit veritatis, ut quasi solitudo fructum boni operis non afferret, nuper in ea Dominus misit sanctae praedicationis fluenta, ut ipsam, ad quam, pro asperitate propriae siccitatis, via praedicatoribus non patuit usquemodo, aquis quae pertranseunt inter medium montium feliciter irrigaret, ex quibus jam bestiae agri potant, quas Petrus mactans incorporando fidei catholicae manducavit. In ipsa siquidem Dominus dedit cedrum, eos videlicet qui virtutibus praeminent, et Christi sunt bonus odor, spinam et posuit in eadem, ut per sanctae praedicationis officium, et comminationem judicii, mentes ipsorum compunctionis dolore quasi quibusdam aculeis perforentur, qui lacrymas quasi sanguinem animae ab eorum oculis faciant emanare. Myrtum quoque posuit et olivam, eos videlicet qui desolatos consolari valeant in pressura, ne pro immoderata tribulatione desperent, et illos qui, misericordiae operibus insistendo, indigentibus satagant subvenire. Verum, quia ex parte compluit Dominus terram illam, et ex parte ipsam reliquit hactenus incomplutam, venerahilis frater noster, Al. eorumdem episcopus, ad conversionem illorum operam tribuens efficacem, tres religiosorum ordines, Cisterciensem videlicet, monachorum, et canonicorum regularium, qui, disciplinae insistentes pariter et doctrinae, spiritualibus armis contra bestias terrae pugnent, et fidelium laicorum, qui, sub Templariorum habitu, Barbaris infestantibus ibi novellam plantationem fidei Christianae resistant viriliter et potenter, studuit ordinare, ad agnitionem fidei revocare pro viribus satagens aberrantes. At, cum messis sit multa, operarii vero pauci, a nobis idem episcopus humiliter postulavit, ut sacerdotes et clericos circumadjacentium regionum, qui, affixo suis humeris signo crucis, voverunt Hierosolymam proficisci, in messem ipsius ad annuntiandum gentibus Jesum Christum mittere dignaremur, et nihilominus laicos, qui, propter rerum defectum et corporum debilitatem, terram Hierosolymitanam adire non possunt, permitteremus in Livoniam contra barbaros proficisci, voto in votum de nostra licentia commutato. Nos igitur, ejus precibus benevolum praebentes favorem, postulata ipsi duximus indulgenda, ut sermo Dei in eos currere valeat, et Christiana religio propagari, adjicientes insuper, ut, cum dictus episcopus divini verbi seminatores in gentem illam duxerit destinandos, in quamcunque Bremensis provinciae civitatem, castellum vel vicum iutraverint, si locus ille fuerit superpositus interdicto, in eorum jucundo adventu semel in anno aperiantur ecclesiae, et excommunicatis et nominatim interdictis exclusis, divina ibi officia celebrentur, propter Evangelii reverentiam, quod assumpserunt in gentibus praedicandum, per quod, abolito vetustatis errore, ad viam ab invio, et a tenebris reducantur ad lucem, liberati a servitute corruptionis in libertatem gloriae filiorum Dei, et ipsius revelata facie gloriam speculantes, in eamdem imaginem transformentur. Quoniam autem qui seminat et qui metit, non erit vacuus a mercede, volentes vos participes fieri mercedis eorum, universitati vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus, eis in evangelizando praebentes auxilium opportunum, quae a nobis eisdem misericorditer sunt indulta, per vestras parochias nuntiari et observari firmiter faciatis. ad subventionem eorum nihilominus commissum vobis populum exhortando, ut euntes flendo qui semina sua mittunt, cum exsultatione veniant manipulos reportantes. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, IV Idus Octobris. Sua nobis Ytochor de Thorum significatione monstravit, quod, cum bonae memoriae . . . . Empuricnsis episcopus, quondam acolythum a domo sua, propter excessus quosdam, et enormia quae commiserat, expulisset, ipse, habitum abjiciens clericalem, intonso crine, et sine corona, in laicali habitu incedebat. Ipse autem . . . . et . . . . pater ejus, qui adversus eumdem Y. graves inimicitias exercebant, sibi quamdam vineam fere totaliter inciderant, quamdam in ea partiunculam relinquentes. Cumque postmodum dictus acolythus partiunculam illam quae remanserat, et quam se destructurum praedixerat, devastaret, idem Y. casu fortuito superveniens, ipsum acolythum, instigante diabolo interemit. Super quo cum injunctam sibi poenitentiam peregisset, et tu eum adhuc excommunicationis laqueo propter hoc asseras innodatum, humiliter postulavit a nobis, ut eum, cum ad nostram praesentiam venire non possit, faceremus absolvi. Quocirca, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus, cum, secundum praedicta, ex habitu vel tonsura in eo deprehendere non potuerit ordinem clericatus, nisi per alia tibi constiterit argumenta, quod eum clericum esse cognoceret, nec tu ipsum tanquam excommunicatum evites, nec ab aliis facias evitari; alioquin, eum secundum Ecclesiae formam absolvas, et eidem, injuncto quod talibus consuevit injungi, expensas quas facturus fuisset ad sedem apostolicam veniendo, itineris nihilominus redempto labore, in opera pietatis facias erogari. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, III Id. Octobris. Ad audientiam nostram, pluribus referentibus, est delatum, quod bonae memoriae, B. praedecessor tuus, quibusdam quaedam instrumenta concessit, per quae non modicam compelleris persolvere pecuniae quantitatem, propter quod Turritana ecclesia incurrit non modicum detrimentum. Volentes igitur Turritanae ecclesiae, sicut tenemur, indemnitatibus praecavere, auctoritate tibi praesentium indulgemus, ne debita illa solvere juxta sanctiones legitimas tenearis, quae conversa in usus Ecclesiae non probantur. Nulli ergo . . . nostrae concessionis, etc. Si quis autem, etc. Datum, ut in alia. Ex parte tua fuit propositum coram nobis, quod tres praedecessores tui propter destructionem, et inopiam episcopatus Pataviensis in Krhems, Sanctae Agathae, et in Stadeloit plebes episcopali mensae liberaliter contulerunt, quas quadraginta annorum spatio habuerunt continue, ac pacifice possederunt. Quare nobis humiliter supplicasti, ut easdem plebes tam tibi quam Ecclesiae tuae auctoritate dignaremur apostolica confirmare. Nos igitur, tuis precibus inclinati, praesentium tibi auctoritate concedimus, ut, salvo apostolicae sedis mandato, plebes teneas memoratas, sicut praedecessores tui noscuntur hactenus pacifice possedisse. Decernibus ergo, etc. Hanc nostrae concessionis, etc. Si quis, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, Idibus Octobris. Cum a nobis petitur, etc. usque: assensu, jus patronatus ecclesiae Sanctae Mariae Pataviensis in qua moniales morantur, quod Henricus, quondam imperator bonae memoriae, Wolfkero, praedecessori suo, et ecclesiae Pataviensi concessit intuitu pietatis, cum pertinentiis, suis, sicut illud juste possides, et quiete, tibi et Ecclesiae tuae auctoritas apostolica confirmamus, etc. Decernimus nostrae confirmationis, etc. Si quis, etc. Datum, ut in alia. Justis petentium, etc., usque assensu; personam tuam, etc., usque suscipimus. Specialiter autem praebendam quam habes in Aquilegensi Ecclesia sicut eam juste possides et quiete, auctoritate tibi apostolica confirmamus, etc. Nulli ergo, etc. Hanc paginam nostrae protectionis et confirmationis, etc. Si quis autem, etc. Datum, ut in alia. In eminenti apostolicae sedis specula, etc. usque providere. Eapropter, etc., usque annuimus, et praedictam Lethglennensem Ecclesiam, cui, auctore Deo, etc., usque communimus. Statuentes, ut quascunque possessiones, etc., usque vocabulis exprimenda: Ipsam Lethglennensem civitatem, in qua cathedralis sedes est, cum ecclesiis, possessionibus, nativis et omnibus aliis pertinentiis suis; Clavam Eidnec, cum ecclesiis, possessionibus, et nativis, et aliis pertinentiis suis; Thechmochua, cum ecclesiis, possessionibus, et nativis, et aliis pertinentiis suis; Thechmocdoch in Nuacongbail, cum ecclesiis, possessionibus, et nativis, et omnibus aliis pertinentiis suis; Domnachescrach, Tulach et Collabbain, cum ecclesiis, possessionibus, et nativis, et omnibus pertinentiis suis; Strutar, Glondussen, cum aliis ecclesiis, possessionibus, et nativis, et omnibus aliis pertinentiis suis; Cetorlocth Slebre, cum ecclesiis, possessionibus, et nativis, et omnibus aliis pertinentiis suis; Glotach, cum ecclesiis, possessionibus, nativis, et aliis pertinentiis suis; Cluainerena, Achadarglaiss, cum ecclesiis, possessionibus, nativis, et aliis pertinentiis suis; Jurnaide, Lenidruim, Urard, cum ecclesiis, possessionibus, nativis, et omnibus aliis pertinentiis suis; Techmolling, cum ecclesiis, possessionibus, et nativis, et omnibus aliis pertinentiis suis; Midissel. cum ecclesiis, possessionibus, nativis, et omnibus aliis pertinentiis suis; Berrech, cum ecclesiis, possessionibus, nativis, et omnibus aliis pertinentiis suis; Athfadat, Cellasnad et Artingenoeda, Iirecellend, cum ecclesiis, possessionibus, nativis, et omnibus aliis pertinentiis suis; Dissurtrich, Balanna, cum ecclesiis, possessionibus, nativis, et omnibus aliis pertinentiis suis; Cellederggida, Radmor, cum ecclesiis, possessionibus, nativis, et omnibus aliis pertinentiis suis; Tilachfortchm, Cluammormoedoc, cum ecclesiis, possessionibus, nativis, et omnibus aliis pertinentiis suis; Achadadall, cum ecclesiis, possessionibus, nativis, et omnibus aliis pertinentiis suis; Druimcosinti, et ecclesiam Dathilec, et Celmecchatil, in parochia Hubargaühuby, Leus, Hofclmeth, Fodereth, Odron, cum Thathmolig, possessionibus, nativis, et omnibus aliis pertinentiis suis; decernimus ergo, etc., usque profutura, salva sedis apostolicae auctoritate, et Dublinensis archiepiscopi debita reverentia. Si qua igitur, etc. Cunctis autem, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, per manum Joannis, sanctae Romanae Ecclesiae subdiaconi et notarii, Idibus Octobris, indictione VIII, Incarnationis Dominicae anno 1204, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno septimo. Cum a nobis petitur, etc., usque inclinati, personas vestras et hospitale Rivi Cenerarii, in quo divino estis obsequio mancipati, cum omnibus quae inpraesentiarum rationabiliter possidetis, aut in futurum justis modis, ete., usque suscipimus, et praesentis scripti patrocinio communimus. Ad indicium autem hujus protectionis perceptae, nobis et successoribus nostris tres solidos Lucanensis monetae gratis oblatos annis singulis persolvetis. Nulli ergo, etc. nostrae protectionis, etc. Si quis autem, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XII Kalendas Novembris. Grave gerimus et indignum, nec ulterius possumus sub dissimulatione transire, quod plurimi Januenses nobis injuriam pro honore, offensam pro gratia, et maleficia pro beneficiis rependentes, sacrosanctam Romanam Ecclesiam, tam in capite quam in membris graviter persequuntur, benignitate nostra nequiter abutentes, ut, quia nos ad indulgendum sibi saepe faciles ac favorabiles invenerunt, ipsi ad offendendum nos proni semper inveniantur, et prompti. Nuper enim, et ea in manu venerabilis fratris nostri . . . archiepiscopi vestri, faciatis integre resignari. Alioquin, cum negligere perturbare perversos, nihil sit aliud quam fovere, nec carent scrupulo societatis occultae, qui manifesto facinori desinit obviare, noveritis, nos eidem archiepiscopo, sub debito fidelitatis, in virtute obedientiae, injunxisse, ut, remoto cujuslibet appellationis obstaculo, malefactores praedictos cum complicibus suis, pulsatis campanis et candelis accensis, excommunicationis mucrone percellat, et civitatem vestram generali subjiciat interdicto: ita, quod praeter baptisma parvulorum, et poenitentias morientium, nullum in ea divinum officium celebretur; et, si nec sic fuerit satisfactum, manus nostras in vos curabimus durius aggravare, praedictus etiam imperator dignam sumet de vobis pro tanta praesumptione vindictam. Datum Romae, apud S. Petrum, II Non. Nov. Ut palmes, quem Pater coelestis plantaverat, non tam floreret in Flore, quam fructificaret in Botro, et uberiorem fructum odoris et honestatis afferret, pluresque currerent in odorem suavitatis illius, si abundantius Auster perflaret hortum aromatum, nec pateret vinea Domini Sabaoth flatibus Aquilonis, venerabili fratri nostro, Lucae, archiepiscopo, et dilectis filiis, capitulo, Cusentinis, dedimus in mandatis, ut, quoniam in loco Floris non solum ver et autumnum acerbitas sibi frigoris vendicabat, sed menses etiam metiebatur aestivos, locusque Botrani, ad Ecclesiam pertinens Cusentinam, religioni congruus dicebatur, a vobis juxta aestimationem ipsius archiepiscopi recepto excambio competenti, praedictum locum cum pertinentiis suis vobis assignare curarent, illum in vos ita libere conferentes, sicut excambium ad ipsos libere transferretur, ut, sicut monasterium Floris ad nos nullo medio pertinebat sic monasterium, quod in Botrano consurgeret, ad nos nullo mediante spectaret, dilectis etiam filiis . . . Sancti Spiritus, et . . . de Coratio abbatibus, et fratri Rog. de Tarcian. dedimus firmiter in mandatis, ut eos ad id per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, compellere procurarent. Cumque idem archiepiscopus mandatum nostrum, quantum in eo fuit, humiliter fuerit exsecutus, canonici vero ejus contradicerent voluntati, exsecutores praedicti canonicos ipsos a perceptione praebendarum suarum, auctoritate apostolica, suspenderunt. Quamvis autem quidam ex canonicis ipsis tecum, fili abbas, in nostra praesentia constituti, vicinitatem Botrani, et compensationis distantiam, et scandalum civium allegassent, nos tamen, vobis providere volentes, cum archiepiscopus vobis in favorem religionis certam partem possessionum suarum conferre de canonica permissione valeret, venerabili fratri nostro. . . Marturanensi episcopo, et praedicto . . . de Corratio, et . . . de Formosa abbatibus, et . . thesaurario Marturanensi, mandavimus, ut inquirerent super his sollicite veritatem, et, si competens esset excambium quod archiepiscopus idem receperat, vel competens offerretur, ipso recepto, commutationem hujusmodi facerent inviolabiliter observari; alioquin, cum juxta mandati nostri tenorem, absque recompensatione congrua fieri minime debuisset, eam in irritum revocarent, ita quod, si non omnes his exsequendis interesse valerent, tres eorum ea nihilominus adimplerent. Licet vero unus exsecutorum ipsorum viam fuerit universae carnis ingressus, et tertius dissentiret, duo tamen recompensationem congruam judicarunt. Quia ergo tenet sententia plurium, secundum canonicas sanctiones, licet potuissemus de jure, quod praedicti duo, dissentiente tertio, approbaverant, approbare, ac in canonicos animadvertere gravius, quia latam in se a primis exsecutoribus sententiam non servarant, in bono tamen malum vincere cupientes, eis praecipiendo mandavimus, ut commutationi eidem sine difficultate qualibet consentirent. Ipsi ergo, sicut in eorum litteris perspeximus contineri auctoritate mandati nostri, et operis pietate prospecta, considerata quoque multa utilitate possessionis de Syla, quam vos obtulistis eisdem de assensu et voluntate communi, quod mandavimus humiliter exsequentes, locum Botrani certis terminis limitatum, cum ecclesiis ibidem positis, vobis libere concesserunt, possessione de Syla certis distincta limitibus, ecclesia Sancti Nicolai de Botulo, cum omnibus tenimentis suis, et ecclesia Sancti Martini de Jove, cum tenimentis suis, quodam molendino in fluvio Cardon. posito, et tenimento, quod Canale vocatur, a vobis pro commutatione receptis. Ut igitur quod de mandato nostro laudabiliter est impletum, auctoritate nostra robur majoris obtineat firmitatis, commutationem ipsam, sicut in partium authenticis continetur, auctoritate apostolica confirmamus, et praesentis scripti patrocinio communimus. Caeterum, ne de forma commutationis ipsius in posterum dubitetur, authenticum a praedictis archiepiscopo et capitulo Cusentinis super ipsa confectum, de verbo ad verbum huic confimationi nostrae duximus subscribendum, cujus tenor est talis. In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, aeternae, omnipotentis et individuae Trinitatis. Amen. Apostolica sedes, quae principale tenet in orbe dominium, potestate sibi tradita, salubre semper subditis dat mandatum, cui nullus, qui justitiae semitas proponit incedere, pertinaci debet animo contraire. Paterna siquidem pietas, quae diversos filiorum ordines indifferenter in suo gremio colligit, cunctis omni tempore sic providet, ut, bonis temporalibus convenienti statu dispositis, donis perpetuis fideles per ea gaudeant acquisitis. Hinc est, quod dominus papa, precibus venerabilium abbatis et fratrum de Flore pulsatus, nobis, archiepiscopo et capitulo Cusentinis, hujusmodi litteras destinavit. Innocentius, episcopus, servus servorum Dei, venerabili fratri . . . archiepiscopo, et dilectis filiis, capitulo Cusentinis, salutem et apostolicam benedictionem. Cum in habitu regulari, sub religionis monasticae disciplina, tu, frater archiepiscope, portaveris jugum Domini ab adolescentia tua, et sic fueris fidelis in pauca, quod constitui merueris supra multa, ut in futuro supra plurima statuaris, illorum debes necessitatibus specialiter subvenire, qui, sedentes secus pedes Domini cum Maria, in lege ipsius jugiter meditantur, partem optimam eligentes. Sane, significantibus dilectis filiis . . . abbate ac fratribus monasterii de Flore, nos noveritis accepisse, quod monasterium ipsum, positum in montanis, usque adeo est ventis expositum, ut, prae acerbitate et assiduitate frigoris, hiems non solum sibi ver vendicaverit et autumnum, sed in menses aestivos suos terminos dilatarit. Patet etiam locus ipse incursibus malignorum, per hoc non modicum quieti fratrum adversus, et per primum contrarius sospitati. Cum ergo locus quidam, qui Botranus dicitur, et ad ecclesiam pertinet Cusentinam, religioni esse idoneus referatur, devotionem vestram monemus et exhortamur attentius, et per apostolica vobis scripta mandamus atque praecipimus, quatenus, ab abbate ac fratribus ipsis, juxta aestimationem tuam, frater archiepiscope, recepto excambio competenti, praedictum locum cum pertinentiis suis ipsis assignare curetis, illud in eos ita libere conferentes, sic excambium ad vos libere devolvetur, ut, sicut monasterium Floris ad nos nullo pertinet mediante, sic monasterium quod in Botrano consurget nobis nullo medio supponatur. Alioquin, noveritis nos dilectis filiis . . . Sancti Spiritus, et . . . de Coratio abbatibus, et fratri Rog. de Turcian. dedisse firmiter in mandatis, ut vos ad id, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, compellant. Datum Ferentini, Kalendis Septembris, pontificatus nostri anno sexto. « His ergo receptis litteris, cum ego praedictus archiepiscopus, recepto ab antedictis fratribus competenti excambio, mandatum apostolicum exsecutioni mandassem, sed canonici nostri pro ipsa mandati magnitudine minus facile ad id possent induci, ad sedem apostolicam quibusdam ex ipsis euntibus, commutationis arbitrium aliis a domino papa exsecutoribus est commissum. Quibus renuntiantibus, quod esset competens commutatio, et summo pontifice, ut fieret, iterum, per apostolica scripta jubente, prospecta pietate simul et virtute mandati, et considerata multa utilitate possessionis, quam in Syla nobis memorati abbas, et fratres Floris longe melius, quam prius ostenderant, obtulerunt, de communi tandem voluntate atque consensu, mandatum apostolicum humiliter et fideliter, sicut debuimus, curavimus adimplere. Damus itaque vobis, domine Matthaee, venerabilis abbas Floris, et fratribus successoribus vestris in perpetuum, ecclesiam Sanctae Mariae, et ecclesiam Sancti Nicolai, et ecclesiam Sancti Angeli, positas in tenimento Botrani, cum ipso tenimento quod his divisis et finibus terminatur. Incipit a fonte Sancti Joannis de Clauco, et ascendit ab orientali parte per viam publicam usque ad petras fixas, quae dividunt inter nemus Botran. et nemus Crepisciti, et a meridie vadit quaedam semita per medium ipsius nemoris, et descendit ad flumen Aiassae, transitque ipsum flumen per terminum Sancti Vitalis, et ferit ad Vallon. tornaricium, et ascendit per ipsum Valon. ad viam de Pantanellis, et vadit ipsa via usque ad locum, qui dicitur tres areae. Et a parte occidentali descendit per Valloncell. de Bubernet, qui conjungitur cum Vallon. de Ursata, et descendit a parte septentrionali per ipsum Vallon. de Ursaia, usque ad memoratum flumen usque ad Vallonem. qui dicitur de Clauc. et ascendit per ipsum Vallon, usque ad terras quae vocantur de Abjuso, et ascendit per fines ipsarum terrarum, et ferit ad viam, quae vadit ad Casale Pulian. et vadit ipsa via usque ad terminum terrae Jac. de Pulian. et vadit per ipsum terminum usque ad Valloncell. siccum, qui descendit usque ad Vallon. de Clauc. et ascendit per ipsum Vallon. usque ad praedictum fontem Sancti Joannis de Clauco, et concludit in priori fine. Hoc tenimentum commutamus et concedimus vobis cum nemore, vineis, arboribus, aquis, molendino, et omnibus quae ibidem Cusentin. Ecclesia in episcopalis mensae demanio pacifice hactenus, ac libere tenuit et possedit, concedentes nihilominus vobis vestrisque posteris potestatem construendi ibidem monasterium, sicut in praenotatis litteris apostolicis continetur, et possidendi locum ipsum libere ac pacifice sicut possedit et habuit hactenus ecclesia Cusentin. et faciendi in eo, et de eo quidquid vobis posterisque vestris placuerit, reservato Ecclesiae nostrae tantum usu incidendorum lignorum in parte nemoris his finibus designata. Incipit a fonte Sancti Joannis de Clauco, et descendit ipsum Vallon. Clauc. usque ad rivulum Serron. alti, et ascendit per ipsum rivulum usque ad viam Serrae, et vadit ipsa via juxta Serram versus orientem, usque ad viam publicam, et revertitur per ipsam viam, et concludit in priori fine. Nihil autem juris, seu potestatis infra hujus partis finem nobis, et nostrae ecclesiae reservamus, nec licebit nobis nostrisque posteris glandes ibi percipere, vel in terra ipsa, quam vobis, sicut totam aliam concedimus, aliquid construere, aut in damnum, et scandalum vestri monasterii aliquatenus operari, sed solo usu lignorum, sicut dictum est, contenti erimus, vobis in perpetuum usu glandium, et fundi proprietate relicta. Hoc totum tenimentum, sicut superius descriptum est, vobis commutando concedimus, et tam vobis, quam vestris posteris, sicut justum fuerit, omni tempore defendemus. Recepimus autem a vobis ecclesiam Sancti Nicolai de Bottulo, cum tenimento ipso, vineis, arboribus, fulla, et molendino, quae ibi sunt, et alio molendino in fluvio Cardonis posito, et tenimentum quod Canale vocatur, cum ecclesia Sancti Martini de Jove cum tenimento suo, quam vobis bonae memoriae And. praedecessor noster, cum communi capituli consensu concesserat, sub annuo censu librae unius cerae, quem nos recepta ipsa ecclesia vobis absolute remisimus, et tenimentum in Syla, quod his divisis et finibus terminatur. Incipit in flumine, quod dicitur Loric. et vadit a meridie via publica per Vallembonam usque ad flumen Argentiol, et transit per eamdem viam ad rivum qui dicitur Cassand. et inde vadit usque ad Macla. de Aren. A parte autem orientis, ascendit a praedicta Macla de Aren. et tendit per nemus usque ad Serrem, quae dicitur Sancti Angeli, et ferit ad Oristas, quae dividunt Mesocampum, et Trag. et descendit in directum ad flumen Garg. in districto ipsius fluminis per caput Maclarum, et inde transito flumine Garg. per directum ascendit ad cacumen montis, et inde descendit recte usque ad flumen Net. et ab aquilone ascendit ipse fluvius usque ad vadum Castili de Sclavis, et ab Occidente revertitur via publica per Trigiam, et per petram Caroli Magni, et per Serram de Grimald, usque ad praedictum fluvium Loric. concludit in priori fine. Hoc totum tenimentum cum nemoribus, aquis, et omnibus, quae infra se continent, a vobis recipimus, sicut illud monasterium Floris ex imperiali dono hactenus tenuit, et possedit. Ut autem haec commutatio, de mandato domini papae et voluntate nostra unanimi ad utriusque Ecclesiae commodum facta, inviolabile robur obtineat, omnes qui pro parte Ecclesiae nostrae aliquo tempore illam impedire, vel irritare praesumpserint, nisi bis et ter admoniti resipuerint, excommunicationis poenae subjacere decernimus, et praesens privilegium per manum Alberti scriptoris nostri scribere praecipimus, impressione sigilli Ecclesiae nostrae, necnon nostra, et fratrum nostrorum subscriptione munitum. Anno ab Incarnatione Domini nostri Jesu Christi 1204, Frederici, gloriosissimi regis Siciliae, ducatus Apuliae et principatus Capuae anno VII, mense Julii, indictione VII, pontificatus autem nostri anno primo. Ego Lucas Dei gratia Cusentinus archiepiscopus, propria manu subscripsi. Ego Jac. Cusentin. decanus. Ego, Petrus cantor Cusentin. Ego, Michael thesaurarius. Ego, Ruf. Cusentin. canonicus. Ego, Pag. Cusentin. canonicus. Ego, Bern. Cusentin. canonicus. Ego, Suardus Cusentin, canonicus. Ego Isaac Cusentin. canonicus. Ego, Nic. Cusentin. canonicus. Ego, W. Cusentin. canonicus. Ego, magister Romoaldus Cusentin. canonicus. » Nulli erga, etc., nostrae confirmationis, etc. Si quis autem, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, III Kalendas Novembris. His qui abjecti esse malunt in domo Domini, quam habitare in tabernaculis peccatorum, et sub regulari habitu ei, cui servire regnare est, humiliter deservire, quam per saeculares illecebras evagari, apostolicum convenit tam praesidium quam subsidium adhiberi, ut tanto licentius in lege Domini meditentur, quanto utilius eis in necessitatibus suis sollicitudine nostra fuerit et auctoritate provisum. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris olim postulationibus inclinati, ut palmes, quem Pater coelestis, etc., usque ad nos nullo mediante spectaret. Quia ergo archiepiscopus et canonici memorati mandatum nostrum tandem receperunt humiliter, et unanimiter impleverunt, ut quod auctoritate nostra laudabiliter est impletum, favoris nostri gratia fortius roboremus, monasterium Sanctae Mariae in Botran. in jus et proprietatem beati Petri, et sub ejus et nostra protectione suscipimus, et praesentis scripti privilegio communimus; in primis siquidem statuentes, ut ordo monasticus, qui secundum Deum et beati Benedicti Regulam in eodem monasterio, etc., usque observetur. Praeterea, quascunque possessiones, etc., usque vocabulis exprimenda: locum ipsum Botran. cum ecclesiis Sancti Nicolai et Sancti Angeli, et aliis omnibus suis pertinentiis, sicut vobis est ab eisdem archiepiscopo et canonicis assignatus; locum Floris, cum pertinentiis suis; locum, qui dicitur Calosub. cum pertinentiis suis; locum, qui dicitur Paraclomitus, et alium locum, qui dicitur Semigari, cum suis pertinentiis; locum, qui dicitur Eremita, cum suis pertinentiis; locum, qui dicitur Campus de Manna, cum alio loco, qui dicitur Misdi, cum omnibus pertinentiis suis; locum, qui dicitur Gimellaria, cum omnibus pertinentiis suis; tenimenta de Garga; tenimenta de Fragullis, de Tassetan, et de Caput rosae, cum omnibus pertinentiis suis; terras laboratorias, pascua, silvas, aquas, et quidquid contingit a flumine, quod dicitur Lorica, et vadit per viam publicam a parte occidentali usque ad Serraricum, et descendit per ipsam viam usque ad flumen Sabuti, et ascendit per ipsum flumen usque ad fontem, et vadit inde terminus usque ad flumen Ampulini, quod est a meridie, et descendit ipsum flumen usque ad eum locum, ubi jungitur cum flumine Neto, et ascendit per ipsum flumen usque ad Serram, quae respicit Gimellara, et est in finibus monasterii Sancti Tripedii a parte orientis, et inde vadit terminus per fines monasterii abbatis Marci, usque ad viam quae venit a Cherentea, et vadit per porticum, quae videlicet via manet in confinio a parte aquilonis usque ad locum, qui dicitur Frassinetum, ex quo loco ascendit terminus per flumen Netum, et ascendit per ipsum flumen usque ad eum locum, qui respicit ad Cristas, ubi dicitur Tria Capita, et vadit in directum ad Cristas, quae dividunt Mesocampum et Fragulum, et vadit ad Serram, quae dicitur Sancti Angeli, et descendit ad viam publicam, ubi dicitur Macula de Arena, et vadit per ipsam viam de Vallebona, et concludit in priori fine; Tenimentum Flucae, cum omnibus tenimentis suis; redditum Salinae de Neto, quinquaginta videlicet aureorum bisantiorum; monasterium abbatis Marci, et obedientiam Sancti Martini de Neto, et quidquid habetis in tenimento fluminis Frigidi; domos, quas habetis in civitate Cusentiae; domum etiam, quam emistis in arce Cusentiae; Casalinos sitos circa domum eamdem, vobis a W. justitiario intuitu pietatis collatos, et domum, quam monasterio vestro obtulit frater Joannes de Rublan. Statuimus, et praesenti decreto sancimus, ut monasterium vestrum nulli, nisi Romanae Ecclesiae cujus juris existit, debeat subjacere. Sane, laborum vestrorum quos propriis manibus, aut sumptibus colitis, sive de nutrimentis animalium vestrorum nullis, etc., usque praesumat. Liceat quoque vobis clericos, vel laicos, etc. Prohibemus insuper, etc., fas sit absque abbatis licentia de eodem loco discedere. Discedente viro, etc., usque retinere; illud districtius inhibentes, ne terras, etc. Si quae vero donationes, etc. Ad haec etiam, prohibemus, ne aliquis monachus, etc., usque utilitatem. Quod si facere forte praesumpserit, etc., usque respondere. Licitum praeterea sit vobis in causis propriis, etc., usque deperire. Insuper, auctoritate apostolica inhibemus, ne ullus episcopus, etc. usque vel removendo eo, qui pro tempore fuerit, sine mandato Romani pontificis, se aliquatenus intromittat. Prohibemus insuper, ut nullus archiepiscopus, episcopus, vel alii ecclesiarum rectores in vestrum monasterium interdicti, vel in fratres inibi constitutos suspensionis vel excommunicationis sententiam audeat promulgare. Quod si factum fuerit, irritam sententiam illam decernimus, et inanem. Porro, si in mercenarios vestros, pro eo quod decimas non solvitis, sive aliqua occasione eorum, etc., usque: duximus irritandam. Cum autem generale interdictum, etc. Chrisma vero, etc., usque ordinationes clericorum, et caetera ecclesiastica sacramenta a quocunque malueritis catholico suscipiatis episcopo gratiam atque communionem apostolicae sedis habente, qui nostra suffultus auctoritate vobis quod postulatur impendat. Obeunte vero, etc., usque eligendum. Electus autem, a Romano pontifice, vel a quo ipse praeceperit, munus benedictionis accipiat. Paci quoque, etc. Decernimus ergo, etc., salva in omnibus apostolicae sedis auctoritate. Ad indicium autem quod idem monasterium specialiter beati Petri juris existat, annuatim unum aureum nobis, nostrisque successoribus persolvetis. Si qua igitur, etc. Cunctis autem, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, per manum Joannis, sanctae Romanae Ecclesiae subdiaconi et notarii, III Nonas Novembris, indictione VIII, Incarnationis Dominicae anno 1204, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno septimo. Insuper postulatis, quando sacerdos in Missa perfundere debeat, per litteras apostolicas edoceri. Ad quod taliter respondemus, Datum Romae, apud Sanctum Petrum, Nonis Novembris. Proposuit nobis dilectus filius . . . archipresbyter Fogitanus, ex parte tam cleri quam populi de Fogia, conquerendo, quod, cum in eo loco, in quo Arpa, quondam civitas populosa et magna fuerat, sit Fogia constituta, sicut ex antiquis aedificiis et fossatorum ambitu demonstratur, gravamen non modicum reputant, quod ille praeficitur ipsis, qui eis nequaquam praeesse deberet. Nam, post destructionem civitatis ipsius, partem dioeceseos suae Sipontus, et partem Luceria occupavit; quare aliquanto tempore fuerunt ecclesiae Lucerinae subjecti. Postmodum vero, Troja, quae fuerat dioeceseos Lucerinae, a sede apostolica impetravit, episcopali cathedra insigniri; et, cum Lucerinus episcopus, ipsius civitate destructa, apud Alesin. latitaret, Trojanus episcopus, et populus sibi commissus, Fogitanam ecclesiam, quae tunc sub nullius erat constituta regimine, occuparunt; Fogiam, quae, sicut Arpensis civitas, fuerat de Camera principum, ne ipsius ecclesiae dominio privarentur, semel sub Roberto Guiscardo, secundo sub duce Rainone, tertio sub imperatore Lothario, quarto sub clarae memoriae rege Rogerio, penitus destruentes. Verumtamen, episcopus ipse, contradicentibus clero et populo Fogitanis, nunquam episcopalium possessionem pacificam potuit obtinere, nec maximam partem Lucerinae dioeceseos, quam occupaverat, possidet; sed sive illa exstiterit Lucerinae dioeceseos, sive fuerit de Arpensi, Lucerinus episcopus ipsam possidet sine lite, quare, Trojanus episcopus ad Fogiam transitum habere non potest, nisi per dioecesim Lucerinam At, ubi regni tempestas fuit tranquillitate sedata, et Fogia effecta est, auxiliante Domino, populosa, a regibus, qui per tempora regnaverunt, obtinuerunt privilegia libertatis. Unde, cum episcopus et populus Trojani a regibus non possent aliquatenus impetrare, ut Fogiam eorum jurisdictioni submitterent, ipsorum furor est accensus in tantum, quod ad destructionem ipsius inimicos regni iterum et iterum adduxerunt. Tempore namque quo inclytae recordationis rex W. viam est universae carnis ingressus, adducentes quotcunque inimicos regni potuerunt ad eorum excidium congregare, exceptis hominibus interfectis , damna intulerunt eisdem viginti millium unciarum, et destruentes ecclesias extra Fogiam constitutas, altare quoddam, quod bonae memoriae Alexander papa, praedecessor noster, consecrarat in honore beati Joannis, non sunt veriti violare, sanctorum reliquias in eodem reconditas auferentes. Cumque ipsis nequaquam possint resistere, eo quod Fogia, sicut aliae civitates regni, eo tempore non munita fuerat, episcopo et capitulo obtulerunt, quod parati erant ipsorum stare mandatis, et eis, tam in temporalibus, licet fieri non deberet de jure, quam etiam spiritualibus obedire, per suos eisdem nuntios supplicantes, ut, si terrae parcere forte nollent, ad ecclesias saltem miserationis oculos inclinarent, scituri pro certo, quod, si ab ecclesiarum nollent destructione cessare, ipsis in spiritualibus de caetero nullatenus responderent. Ipsi vero una cum populo responderunt, quod non solum terram destruere, sed ecclesias ipsas evertere, et campanas, et sanctorum reliquias apud Trojam proposuerant asportare, nolentes de caetero jus aliquod temporale vel spirituale in Fogia obtinere, eo quod locus ipse per eos fieri habebat inhabitabilis, ab ipsis in pascuum aut terram arabilem redigendus. Tandem vero, ipsis, sicut Domino placuit, effugatis, et cum confusione reversi ad propria, rei seriem clarae memoriae regi Tancredo exponere curaverunt, qui, confirmans eisdem privilegia libertatis, adjunxit ut, sicut ex ipsius concessione poterat fieri, uteretur de caetero Fogia vocabulo civitatis, scribens et supplicans bonae memoriae Clementi et Coelestino, praedecessoribus nostris, ut eis episcopum concedere dignarentur, qui, eorum votis favorem praestantes benignum, quod eos pontificali deberent infula decorare, spem ipsis per suas litteras tribuerunt. Verum, cum imperator Henricus regnum fuisset adeptus, et cancellarius regni esset Trojanus antistes, ab imperatore praedicto Fogiam impetravit, et Fogitanorum bona Trojanis ab eodem fecit imperatore concedi. Obtinuit etiam ab eodem, moenia Fogiae dirui, ut sic saltem eam postmodum destruere possent ex toto. Quod cum ad eorum audientiam pervenisset, ut possent a servitute hujusmodi liberari, octo millia unciarum auri praedicto imperatori dederunt, qui sic eis privilegium contulit libertatis, retinens eos in demanio suo, sicut fecerant reges, praedecessores ipsius. Attamen, eo tempore, clerici Fogitani ab eodem fuere imperatore coacti Trojanensi episcopo respondere; quos cum idem episcopus in custodia coarctasset, trecentas uncias auri ab ipsis extorsit, hunc eis vicarium statuens, quem nunc habet Ecclesia Trojana pastorem, qui, cum sit ambitiosus, sicut asserunt, pariter et protervus, beneficia clericis abstulit Fogitanis et Trojanis ea studuit assignare. Libertates quoque ac privilegia ecclesiae supradictae penitus destruens, quanta gravamina in vicaria et in praesulatu postmodum, praedecessorum suorum sequens vestigia, eisdem intulerit, ex subsequentibus poterit elucere. Nam cum ipse pater communis esse deberet, idem, velut hostis et inimicus, cum non possit persequi eos armis, astutiis utitur contra eos, ut, sub praetextu gladii spiritualis, eos valeat aggravare, interdicti et excommunicationis sententias in eos sine causa promulgat, et, juris ordine praetermisso, clericos etiam occasione levissima, et nulla, quandoque vocat ad Trojam, et, quod gravissimum reputant, ipsos inter inimicos suos faciens commorari, eis officium vel beneficium nequaquam restituit, nisi precibus Trojanorum, quibus eos necessitate compulsos supplicare oportet, ut sic per Trojanos destitui et restitui videantur. Insuper, terram ipsorum, quae membrum est suae dioeceseos, sicut idem episcopus asserit, speciosum, debitis et certis temporibus visitare non curat, imo nullatenus accedit ad ipsam, ut sic eos Trojam adire compellat, et se coram Trojanis, non pastorem, sed hostem exhibeat eorumdem. Cum igitur pretiosiora membra digna sint amplius honorari, ex praemissis colligitur manifeste, quod idem nec pater est neque pastor, cum eis nullum honorem exhibeat, sed tantum ipsis opprobria inferat et gravamen. Praeterea, cum Fogitani, pro justitia alicui exhibenda, secundum privilegia sibi concessa, Fogiam non teneantur exire, nisi de nostro vel regis speciali mandato, et episcopus ipse clericorum correctiones et confirmationes infantium in Fogia debeat exercere, et causas matrimoniales cognoscere, prout in eorum privilegiis continetur, idem eos Trojam adire compellit, ibique matrimonii causas audit, nullatenus parcens eorum laboribus vel expensis, nec periculis, quae ipsis a castrorum latronibus inferuntur. Et, cum Fogia per quindecim milliaria distet a Troja, pueri, qui ad confirmandum illuc a matribus deferuntur, inter ulnas ipsarum multoties deficiunt in eundo. Caeterum, cum, secundum privilegia ipsis indulta, sine rationabili causa et ordine judiciario clericos Fogitanos non debeat officio beneficioque privare, idem in eos nunc depositionis, nunc suspensionis et excommunicationis sententias profert, juris ordine praetermisso, pro suae arbitrio voluntatis, juri vel consuetudini, seu privilegio nullatenus deferens, nec appellationi legitime ad apostolicam sedem ab eisdem emissae. Archipresbyterum quoque, cantorem et praebendarios instituere praesumit et destituere, irrequisita capituli voluntate, licet electio ejusdem archipresbyteri ad capitulum ipsum, et institutio cantoris et praebendariorum, ex privilegiis et consuetudine approbata, ad archipresbyterum pertinere noscatur. Exigit insuper a singulis ecclesiis Fogitanis de decimis duas quartas, cum in una ei solummodo teneantur et cathedratico respondere, non erubescens eorum temporalia metere, quibus minime studet spiritualia seminare. Libertates etiam et dignitates ecclesiae Fogitanae, sicut ex compositione quadam inita inter ipsos; et roborata per publicum instrumentum, non solum observare contemnit, verum etiam, quantum potest, evacuat et infringit. Cumque nullam ecclesiam in eorumdem parochia in ipsorum praejudicium construi permittere debeat, idem ad illorum destructionem indifferenter omnibus licentiam tribuit ecclesias construendi, ut sic a parochianis ipsorum non possint percipere debitas rationes, dictis parochianis apud loca religiosa eligentibus sepulturam. Ut autem addat afflictionem afflictis, quasdam petias terrae ad Fogitanam ecclesiam pertinentes, prout praedicti regis Tancredi authentico demonstratur, ipsis conatur auferre, pro ratione constituens propriam voluntatem. Trecentas insuper uncias, quas tum nomine mutui, tum imperiali potentia suus ab eisdem clericis praedecessor extorsit, solvere contradicit, licet idem praedecessor ipsius in pignus eis suos redditus obligaverit, de quibus episcopus ipse pro solutione hujusmodi debiti eos aliquid percipere non permittit. Sane, legatos apostolicae sedis apud Fogiam de redditibus ad hoc specialiter deputatis procurare contemnit, ut ipsos contra eorum consuetudinem sit necesse praedictos legatos de bonis propriis procurare. Ad majus autem opprobrium eorumdem, cum eum ordinationes clericorum celebrare contingit, post omnes clericos suae dioeceseos vocat ad ordines Fogitanos. Sanctum chrisma ipsis conferens subsannando, prius illud casalibus tribuit, et castellis. Unde exclamant alii contra eos, in eorum capite stercora projicientes et herbas, equorum stramenta quandoque, ac ipsos equos multoties subtrahendo. Sed, ut episcopi, qui praefuerunt per tempora, ignominia Fogitanorum facies adimplerent, juxta ostium suae domus Fogiam fecere depingi, ut quasi tam in spiritualibus quam temporalibus fuerit ecclesiae Trojanae commissa, desuper scriptitantes Trojae Fogiae casale concessum. Praeterea, ipsorum ecclesias dedicare, ac consecrare altaria praetermittit, nec patitur eas ab aliis episcopis consecrari. Licet autem bonae memoriae Coelestinus papa, praedecessor noster, eis duxerit indulgendum, ut donec discordia, quae inter Trojanos et eos existit, pacis esset reformatione sedata, chrisma, oleum sanctum, et alia ecclesiastica sacramenta a quocunque catholico mallent episcopo, qui gratiam apostolicae sedis haberet, perciperent, idem tamen episcopus omnibus prohibat, ne ministrent eis sacramenta praedicta, quare in Sabbato vigiliae Paschae multoties non celebravere baptisma et infantes sine sacramento decessere praedicto, et chrismatis unctione. Adjecit insuper archipresbyter memoratus, quod si ad statum antiquum vellemus habere respectum, restituendi potius essent Luceriae, quae utcunque ipsos primitus habuit, et possedit. Si vero ad statum antiquiorem et debitum prospicere dignaremur, terram ipsorum in statum pristinum reducentes, ipsis concederemus antistitem quem civitatem Arpensem, in qua Fogia est constructa, constat aliquando habuisse. Cum enim propter destructionem terrae, ac defectus populi, cathedralem amiserint dignitatem, aliis propter paucitatem adjuncti; a rationis tramite nullatenus discordaremus, si eamdem per Dei gratiam populosam effectam curaremus dignitate pristina insignire. At si ad gravamina per Trojanam ecclesiam eisdem illata nostrum extenderemus intuitum, eos ab ipsius jurisdictione eximeremus omnino, eo quod privilegia suae dignitatis meretur amittere, qui concessa sibi abutitur potestate. Ut igitur tantae dissensionis scandalum sopiatur, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus personaliter tam Trojam quam Fogiam adeuntes, ad reformandam inter eos pacem efficaciter intendatis, et, si tractatum pacis admiserint, ut vel potior pars discordiae amicabili possit conventione sedari, vos, universa redigentes in scriptum, ad sedem apostolicam transmittatis, ut modicum illud discordiae, quod remanserit, auctoritatis nostrae arbitrio deleatur. Alioquin, super praemissis et aliis, quae partes duxerint proponenda, inquiratis diligentissime veritatem, et quae inveneritis per vestras nobis litteras fideliter intimetis, praefigentes eis terminum competentem, quo cum eisdem litteris nostro se conspectui repraesentent. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, IV Kal. Oct. Sperantes igitur, imo pro certo tenentes, quod ut sacrosanctam Romanam Ecclesiam, quae cunctorum fidelium mater est et magistra, de corde puro, et conscientia bona, et fide non ficta, semper cupias venerari, ad honorem et profectum tuum diligens studium impendere volumus et operam efficacem. Unde, tam te quam terras et homines tuos, sub principali beati Petri et speciali nostra protectione suscipimus, dantes firmiter in praeceptis universis archiepiscopis et episcopis, nec non aliis ecclesiarum praelatis, regibus quoque, ducibus ac comitibus, caeterisque principibus, et populis universis, ut terras et homines tuos manuteneant et defendant, nec eos ipsi molestent, nec ab aliis faciant molestari, sed archiepiscopi et episcopi molestatores eorum per districtionem ecclesiasticam appellatione remota, compescant, et eos ad satisfactionem omnimodam, tam per excommunicationem in personas, quam per interdictum in terras, omni occasione cessante, compellant. Universis etiam, tam clericis quam laicis crucesignatis, consistentibus tecum in exercitu Christiano, sub spe remissionis et indulgentiae, quam eis apostolica sedes pollicetur, injungimus et mandamus, ut ad defendendum et retinendum Constantinopolitanum imperium, per cujus subventionis auxilium terra sancta facilius poterit de paganorum manibus liberari, tibi prudenter et potenter assistant, et nos interim, de succursu tibi pro utraque terra mittendo, ita disponere satagemus, quod affectum animi nostri per exhibitionem operis comprobabis. Illud autem, fili charissime, sollicita debes meditatione pensare, quod, postquam regnum Graecorum ab obedientia sedis apostolicae deviavit, de malo semper declinavit in pejus, donec a superbis ad humiles, ab inobedientibus ad devotos, a schismaticis ad Catholicos justo Dei judicio est translatum, ut per obedientiae virtutem resurgat ad bonum, quod per inobedientiae vitium defluxit ad malum. Quocirca, sublimitatem tuam monemus et exhortamur attentius, in remissionem tibi peccatorum injungentes, quatenus Graecorum Ecclesiam et Constantinopolitanum imperium, quod ad invocationem apostolicae sedis gratia sibi divina subjecit, in ipsius obedientia studeas conservare, per quam et ipsum imperium tibi melius conservabis; attentius provisurus, ut ecclesiastica bona, tam immobilia quam mobilia, diligenter facias et fideliter custodiri, donec per nostrae dispositionis arbitrium salubriter ordinentur, ut quae sunt Caesaris Caesari, et quae sunt Dei Deo, sine confusione reddantur. Datum Romae, apud S. Petrum, VII Idus Nov. Legimus in Daniele propheta quod est Deus in coelo, qui revelat mysteria, ipse mutat tempora, et transfert regna. Hoc autem in regno Graecorum, temporibus nostris, videmus et gaudemus impleri, quoniam is qui dominatur in regno hominum, et cui voluerit dabit illud, Constantinopolitanum imperium a superbis ad humiles, ab inobedientibus ad devotos, a schismaticis ad Catholicos, a Graecis videlicet transtulit ad Latinos. Sane, a Domino factum est istud, et est mirabile in oculis nostris. Haec est profecto dexterae Excelsi mutatio, in qua dextera Domini fecit virtutem, ut sacrosanctam Romanam Ecclesiam exaltaret, dum filiam reducit ad matrem, patrem ad totum, et membrum ad caput. Tempus enim advenisse videtur, in quo, destructis vitulis aureis, Israel revertatur ad Judam, et ad Jerusalem Samaria convertatur, quatenus atrio, quod, secundum Apocalypsim Joannis, est extra templum, foras ejecto, non jam in Dan et Bethel, sed in montem Sion ad Dominum ascendatur. Nos igitur, ei, a quo est omne datum optimum, et omne donum perfectum, etsi non quantas debemus, quantas tamen valemus, gratiarum solvimus actiones, et ei labiorum nostrorum vitulos immolamus, qui temporibus nostris dedit hanc gloriam nomini suo sancto et glorioso, quod invocatum est super nos.] Jam enim secundum spiritum adimpletur, quod olim secundum litteram exstitit consummatum. Legitur enim quod Maria Magdalene mane, cum adhuc tenebrae essent, venit ad monumentum, et vidit lapidem sublatum a monumento, et caetera quae sequuntur in evangelica lectione. Sane, per Mariam Magdalenam intelligitur Synagoga, per monumentum vero vetus accipitur testamentum; per lapidem monumenti legis littera designatur, quae fuit in tabulis lapideis exarata. Maria igitur, videlicet Synagoga, mane, id est tempore primitivo, cum adhuc tenebrae essent, tempus videlicet caecitatis et ignorantiae, antequam lex per Moysen data fuisset, de qua dicit Apostolus: Concupiscentiam nesciebam, nis lex diceret: Non concupisces ; venit ad monumentum, id est Vetus Testamentum accepit, in quo mysteria Scripturarum clausa, tanquam corpora in monumento, latebant, et rarescentibus tandem tenebris, et illucescente plenius vero die, luce videlicet illa, quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum: in cujus eclypsi petrae scissae, ac monumenta leguntur aperta, vidit in primitivis fidelibus, qui ex circumcisione fuerunt; nam salus ex Judaeis est, lapidem amotum ab ostio monumenti, videlicet intelligentiam litterae a Veteri Testamento discretam, quia legem non tam litteraliter quam spiritualiter intelligendam esse cognovit per doctores evangelicae veritatis, sicut unus ex eis, videlicet Paulus apostolus, protestatur: Littera occidit, spiritus autem vivificat , et sicut idem alibi dicit: Scriptum est, quoniam Abraham duos filios habuit, unum de ancilla, et unum de libera; sed qui de ancilla, secundum carnem natus est; qui autem de libera per repromissionem: quae sunt per allegoriam dicta . Itemque: Non omnes qui ex Israel, hi sunt Israelitae, neque qui sunt semen Abrahae, omnes filii, sed in Isaac vocabitur tibi semen ; item: Non qui filii sunt promissionis aestimantur in semine . Currens igitur Maria Magdalena, venit ad Simonem Petrum, et ad alium discipulum, quem amabat Jesus, et dicit eis: Tulerunt Dominum meum, et nescimus ubi posuerunt eum . Sicut per Mariam Magdalenam Judaeorum intelligitur Synagoga, ita per Petrum, qui ad Latinos est specialiter destinatus, et apud eos Romae sepulturam accepit, populus intelligitur Latinorum. Graecorum vero populus per Joannem, qui missus ad Graecas, Ephesi tandem in Domino requievit. Petrus unam construxit Ecclesiam, videlicet Ecclesiarum omnium unum caput. Unde, Dominus dixit et: Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam . Joannes autem in Asia plures Ecclesias stabilivit, tanquam unius capitis multa membra. Unde in Apocalypsi facit de septem ecclesiis, et earum singulis mentionem, ut sicut multa membra gubernantur sub uno capite, ita multae particulares ecclesiae sub una universali regantur. Venit ergo Maria ad Petrum pariter, et Joannem, quia Synagoga per primitivos apostolos, qui ex ipsa crediderant, tam Latinis, quam Graecis verbum Evangelii praedicavit. Nam in omnem terram exivit sonus eorum, et ideo dicitur cucurrisse Maria, quia velociter sermo praedicationis currebat. Venit, inquam, et dicit eis. Tulerunt Dominum de monumento, et nescimus ubi posuerunt eum , ac si diceret manifestius: Scribae, et Pharisaei veritatem, quae Christus est, occidentes, sepelierunt in Veteri Testamento, ut in eo nulla de illo secundum ipsos mentio habeatur, et ita, secundum expositionem ipsorum, ubi Christus in Veteri Testamento sit positus, ignoratur. Exiit ergo Petrus, et ille alius discipulus, et venerunt ad monumentum. Currebant duo simul, et ille alius discipulus praecucurrit citius Petro et venit primus ad monumentum, et cum se inclinasset vidit posita linteamina, non tamen introivit. Ad praedicationem enim illius Ecclesiae quae de circumcisione crediderat, audierunt gentes, quae praedestinatae erant ad vitam, Graeci videlicet et Latini, et cucurrerunt certatim ad intelligentiam Veteris Testamenti, ut per illud agnoscerent tantarum rerum quam Deus ostenderat veritatem. Sed, quamvis Graecorum populus prius recepisset Vetus Testamentum sibi primitus nuntiatum, et ad ejus se intelligentiam inclinasset, atque humanitatis Christi mysteria prius intellexerit, quam Latinus, quoniam ad eum prius et plures apostoli pervenerunt, ut Paulus, Barnabas, et Joannes, non tamen monumentum intravit, nec sudarium, quod seorsum erat, involutum in unum locum aspexit, quia doctores Graecorum ad plenam intelligentiam Veteris Testamenti, et profunda mysteria Deitatis, nec hactenus, nec nunc etiam pervenerunt, nisi forte perpauci. Per linteamina enim, quibus corpus Jesu fuerit involutum, humanitas Christi mysteria designantur, per sudarium, quod fuerat super caput ipsius, intelligitur mysterium Deitatis. Nam, secundum Apostolum: Caput viri Christus, caput Christi Deus . Unde, non ad injuriam propriam, sed Graecorum opprobrium Joannes de se ipso subjungit: Nondum enim sciebat Scripturam . Quid est autem, quod Judaeorum populus electus est prius ad culturam unius Dei, duo vero circa fines saeculorum assumpti, nisi quod una est in Trinitate persona, quae a nullo mittitur, quoniam est a nullo, duae vero, quae ab uno sunt, et ab uno mittuntur. Quod si populus Judaicus, qui est electus in Patribus, typum gerit illius, a quo omnis potestas in coelo, et in terra nominatur, cujus typum gerit Latinus, cui datus est Christi vicarius, nisi ipsius Filii, qui traditur occurrisse beato Petro, et tam ipsi, quam pro ipso dixisse: Venio Romam iterum crucifigi? Quia vero Graecorum populo datus est beatus Joannes, a quo et incepit perfectorum religio monachorum, bene typum gerit illius Spiritus, qui quaerit et diligit spiritales. Caeterum, si est ita, quid est, quod Graeci nondum acceperunt posse credere, procedere Spiritum sanctum a Filio, sicut a Patre, nisi quod humiliter quidem acceperunt doctrinam a populo Judaico, qui gerit mysterium Dei Patris, sed hactenus sprevit humiliter recipere a Latino, qui habet in hac parte similitudinem Dei Filii, ut quomodo idem Spiritus accipere dicitur a Filio, quod annuntiet, ita Graecorum populus, qui doctrinam accepit aliquando ab Hebraeo accipiat tandem similiter a Latino? . Hoc plane mysterium si fuisset intellectum a Graecis, jam cum Latinis in monumentum intrassent, scientes, quod non est Deus dissensionis, sed pacis. At, quia nesciebat adhuc Scripturam Joannes quod videlicet oporteret Christum a mortuis resurgere, non est mirum, si Graeci adhuc nesciunt mortuam esse litteram, ubi Spiritus Christi vivit; scient autem in proximo, sicut credimus et speramus, scient, utique scient, et convertentur ex eis reliquiae in toto corde suo, et venient in Sion quaerentes Dominum, et David regem suum, et adorabunt in altari, quod erectum est Romae, in titulum sempiternum, et extunc manus Domini erit cum eis. Tandem enim implebitur, et forte jam incipit adimpleri, quod Evangelista subjungit: Tunc ergo intravit et ille discipulus qui venerat primus ad monumentum, et vidit et credidit , et sic facti sunt primi novissimi, et novissimi primi. Videbit enim quod Petrus viderat, et credet quod credit Ecclesia Latinorum, ut amodo simul ambulent in domo Domini cum consensu. Maria vero stabat ad monumentum foris plorans. Dum ergo fleret, inclinavit se et prospexit in monumentum, et vidit duos angelos in albis sedentes, unum ad caput et unum ad pedes, ubi positum fuerat corpus Jesu. Populo quippe Graecorum intrante, Synagoga Judaeorum stat foris, quia exteriorem litterae corticem intuetur, nec dum ad interiorem veritatis medullam attingunt. Liber enim, quem manus missa ad Ezechielem expandit, scriptus erat intus et foris. Et ideo quasi famelica plorat, quia dum exteriorem corticem masticat, nequaquam reficitur interiori medulla, et quae externa sectatur, non apprehendit interna. Cum ergo sua se viderit exspectatione deceptam, in fine saeculorum inclinabit se ipsam a cordis duritia, et tanquam in monumentum prospiciens, discutiet subtilius legem suam, et videbit duos angelos sedentes in albis, unum ad caput et unum ad pedes, id est expositores tam Novi quam Veteris Testamenti concorditer et aperte de divinitate et humanitate Christi loquentes, nec ipsa quaeret ab eis, sed illi increpabunt ipsam dicentes: Quid quaeritis viventem cum mortuis? Quocirca, mulierem illam appellant, quae non intellectu virili, sed sensu femineo meditatur, et ideo dicit eis: Tulerunt Dominum meum, et nescio ubi posuerunt eum . Paulatim progreditur ad intelligentiam veritatis, dum incipit intelligere quod tulerunt Jesum, qui salvator vel salutaris interpretatur, de Veteri Testamento, quia lex vetus neminem ad perfectum perduxit, nec justificabitur ex operibus ejus quisquam, sed adhuc nescit ubi posuerunt eum, quia nondum evangelio plene credit, in quo Jesus reperitur. Tandem vero conversa retrorsum ad Evangelii veritatem, Jesum stantem non quidem jacentem videbit, sed nec adhuc sciet eum esse Jesum, quoniam ipsum fuisse Messiam, et venisse jam credet. Unde et appellat eum Dominum suum, sed non intelligit quod sit Deus. Tunc vero Jesus quaerit ab ea: Mulier, quid ploras? quem quaeris? quia praeveniet gratia Christi eam; sed illa eum existimans hortulanum, dicit ei: Domine, si tu sustulisti eum , etc. Non fallitur in hac existimatione Maria. Nam Jesus illius horti cultor et custos existit, de quo legitur in Canticis canticorum: Hortus conclusus, fons signatus . Demum Jesus eam vocabit ex nomine, quando convertet corda patrum in filios, ut reliquiae Israel salvae fiant, et illa respondente, Rabboni , subjungit: Noli me tangere. Nondum enim ascendi ad Patrem meum. Vade autem ad fratres meos, et dic eis: Ascendo ad Patrem meum et Patrem vestrum, Deum meum et Deum vestrum , quasi diceret: Licet Messiam esse me credas, a lege ac prophetis omnibus repromissum, tamen Deo Patri me non credis aequalem. Vade igitur ad fratres meos, per consensum videlicet ad praedicatores evangelicae veritatis, et dic eis, hoc est clama, et crede cum eis, quoniam ascendo ad Patrem meum et Patrem vestrum, Deum meum et Deum vestrum, id est in divinitate Deo Patri consubstantialis et aequalis existo. Ecce jam, fratres et filii, colligere potestis aperte, quia Deus, quod ab aeterno praevidit, et in Evangelio praesignavit, per vos tandem in nobis sacramentum adimplet superius praelibatum, ut intelligatis quod non quasi casu fortuito, sed alto quidem consilio Deus hoc mysterium per vestrum ministerium operatur, quatenus de caetero sit unum ovile et unus pastor, provida namque dispensatione conditor temporum, tempora distribuit universa, ut cum plenitudo gentium ad fidem intraverit, tunc etiam omnis Israel salvus fiat. Monemus igitur universitatem vestram, et exhortamur attentius, et per apostolica vobis scripta mandamus, quatenus, ad accendendum devotionis affectum, quem erga matrem suam Romanam Ecclesiam habet exercitus Christianus, praescripta ei fideliter exponatis, et tam charissimum in Christo filium nostrum, B . . . . . . Constantinopolitanum imperatorem illustrem, quam majores et minores in ipso exercitu constitutos inducere procuretis, ut regnum Graecorum in obedientia sedis apostolicae studeant stabilire, per quam utique poterit, et sine qua minime posset ab eis ipsius dominium retineri. Datum Romae, apud Sanctum Petrum Idibus Novembris. Ut tuae fraternitatis devotio, quam perspectam habemus in multis, nobis sit obnoxior, tibi ducimus committenda, per quae nobis et apostolicae sedi possis et debeas amplius complacere. Ideoque fraternitatem tuam, de qua plene confidimus, rogamus attentius et monemus, per apostolica tibi scripta mandantes, quatenus istud onus pro nobis assumas, ut censum beati Petri per regna Daciae ac Sueviae fideliter colligas et reserves, ipsum nobis per fidelem nuntium transmissurus vel assignaturus eis, quibus per litteras nostras tibi duxerimus injungendum. Ut autem hoc plenius et liberius possis efficere, plenam et liberam tibi concedimus facultatem, ut contradictores, si qui fuerint, per ecclesiasticam censuram, appellatione remota, compescas. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VIII Idus Novembris. Ex parte tua nostris est auribus intimatum, quod quidam sacerdos, dum consuesceret cum uxore cujusdam tui villici nefariam rem habere, captus fuit a villico, qui ei nasum abscidit et laesit ipsum in lingua, nec tamen loquelam amisit. Unde presbyter ipse ad ostium se transtulit monachorum, ut suam salvare posset animam inter eos. Verum, cum villicus ipse super hujusmodi facto sibi petat absolutionem impendi, a nobis, ut eum possis absolvere, postulasti. Quocirca, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus, si res ita se habet, villicum ipsum, qui tanquam excommunicatus vitatur, communioni restituas, ita quod expensas, quas esset facturus in itinere ad sedem propter hoc apostolicam veniendi, mittat in subsidium Terrae sanctae, vel in Christianorum auxilium qui laborant in partibus illis, contra perfidiam paganorum, et nihilominus laborem itineris redimat juxta proprias facultates. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, Idibus Novembris. Ad hoc nos honestas tuae fraternitatis inducit, ut tibi benignius concedamus quae personis sunt ecclesiasticis concedenda. Eapropter, venerabilis in Christo frater, tuae fraternitati concedimus, ut in Lundensem et Upsallensem archiepiscopatus vice nostra evellas et destruas, disperdas et dissipes, aedifices et plantes, sicut ad honorem Dei, exaltationem Ecclesiae, ac salutem populi tibi commissi videris expedire. In his ergo et aliis te talem exhibeas, ut fama tui nominis, quae suavem diffundit odorem, per hiemen tribulationum temporalium non marcescat, sed in actibus suis per potius et aestatem ostendat, quae suo agricolae vineam committenti fructum reddant uberrimum in autumno. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XIII Kalendas Decembris. Significasti nobis per litteras, quod venerabilis frater noster . . . . archiepiscopus Upsallensis, per incendium palleum quod habebat, amisit, unde, pro ipso humiliter per litteras et nuntios postulasti, ut aliud illi mittere dignaremur, cum ipse et Ecclesia ejus multa paupertate laborent, propter quod specialem non potuit nuntium ad sedem apostolicam destinare. Licet autem tibi per privilegium sedis apostolicae sit concessum, ut Upsallensi sede vacante, cum aliquem ibi subrogari contingit, nuntiis tuis et Ecclesiae Upsallensis ad sedem apostolicam accedentibus, palleum concedatur, per te subrogato pontifici conferendum, quia tamen sedes illa non vacat, nec ipsum dandum de novo requiritur, ut tu tantum pro petitione ipsius tuos destinasti nuntios, et non ille, de jure potuimus postulata negare. Verum, ut supplicationi tuae, cui volumus, quantum possumus cum Domino, deferre, gratiam faciamus, palleum ipsum tibi per tuos nuntios duximus destinandum, per te archiepiscopo assignandum eidem, ita tamen, quod hoc in posterum ad consequentiam non trahatur. Datum Romae, apud sanctum Petrum, XII Kalendas Decembris. de venerabili fratre nostro, J . . . Colocensi archiepiscopo, ad Strigoniensem metropolim transferendo, venerabiles fratres nostri, ejusdem metropolis suffraganei, videlicet C. Quinquecclesiensis, B . . . Watiensis, R . . . Vesprimiensis, et J . . . Nitriensis, episcopi, penitus contradicunt, per suas nobis litteras intimantes, quod V . . . bonae memoriae, archiepiscopo vestro, viam universae carnis ingresso, eis inconsultis, vos, habito adinvicem consilio diligenti, quosdam de concanonicis vestris ad charissimi in Christo filii nostri, H. Ungarorum regis illustris, praesentiam destinatis, et quem vobis praefici volebatis, nomine tenus expressistis. Post dilationem vero non longam, cum ad festum Beati Stephani regis iidem episcopi solemniter convenissent, et super electione Strigoniensis ecclesiae unanimi deliberatione tractarent, vos, ab eisdem episcopis requisiti, quem illi sedi velletis praefici ac praeponi, taliter respondistis, quod nullum auderetis eligere, nisi qui plenam regis gratiam obtineret, et protinus praedictum Colocensem archiepiscopum, in quem jampridem cum rege conveneratis praedicto, nominare curastis, adjicientes, quod in electione archiepiscopi suffraganei nihil juris haberent, quibus ipsi suffraganei responderunt, quod a prima Christianitatis institutione in regno Ungariae usque ad ista tempora, nullus ad sedem Strigoniensem fuerat electus, nisi suffraganeis una cum canonicis eligentibus, juxta constitutionem canonicam et consuetudinem approbatam. Dixerunt etiam, quod prius inquiri deberet, utrum de gremio illius ecclesiae posset utilis et idoneus reperiri, asserentes, quod in ea multi sunt viri honesti, discreti et litterati, qui possent illi ecclesiae decentius praesidere. Illud insuper per easdem nobis litteris intimarunt, quod, cum praedictus Colocensis archiepiscopus, usque ad haec tempora, Colocensem ecclesiam Strigoniensi metropoli asseruerit esse parem, eique tam verbo quam opere varias et intolerabiles injurias irrogarit, non modicum formidabant, ne, si ad memoratam metropolim transferretur, propriae confessionis et assertionis non immemor, quasi rubore perfusus, ne sibi ipsi contrarius videretur, negotia Strigoniensis ecclesiae minus efficaciter assumeret promovenda, et ipsos episcopos, qui ejus verbis et actibus juxta debitum suum dure quandoque restiterant, opprimere non cessaret, cum tamen, juxta canonicas sanctiones, judex aliquibus non debeat dari suspectus. Porro, dilecti filii . . . . . abbas de Bucco, et magister Petrus, pro rege praedicto, nec non et . . . . . praepositus Posonen. et . . . . thesaurarius Ecclesiae vestrae, pro vobis in contrarium allegantes, asseruere constanter, ea, quae ab ipsis episcopis proposita fuerant, penitus esse falsa, firmiter proponendo, quod per eumdem praepositum et alios ante communem tractatum vocati fuerunt solemniter, et venerunt, eorumque de gratia multoties fuit requisitus assensus; sed, cum super ecclesiae vestrae provisione consilium et auxilium vobis congruum denegarent, vos, ipsi ecclesiae desolatae providere volentes, vocatis praedictis episcopis, convenistis in unum et vota vestra in praedictum Colocensem archiepiscopum, ut ipsum postularetis a bonis, unanimiter, eis praesentibus, contulistis, suppliciter exorantes, ut nos suis litteris pro postulatione vestra rogarent, quod ipsi facere penitus recusarunt. Praenominatis autem nuntiis asserentibus, quod translationem ipsius archiepiscopi urgens necessitas et evidens utilitas exigebant, in ipsa disceptatione fuit propositum coram nobis, quod memoratus archiepiscopus Colocensis, in grave Strigoniensis ecclesiae praejudicium, vobis reclamantibus et confirmationes sedis apostolicae ostendentibus, filium praedicti regis coronavit in regem, cum non ad Colocensem ecclesiam, sed ad metropolim vestram coronatio regis Ungariae pertinere noscatur; unde, tanquam alieni juris invasor et apostolici statuti contemptor, debebat graviter castigari, poteratque verisimili conjectura praesumi, quod, cum ipse querelam contra se ipsum et contra factum proprium non esset moturus, jus ecclesiae vestrae super hoc praetermitteret indefensum, per quod ei grave posset praejudicium generari, quamvis econtrario fuerit replicatum, quod, absque contradictione cujuslibet et praejudicio alicujus, praescripta coronatio ab universitate fuerat celebrata. Si autem illi duxerint a contradictione cessandum, et vos insistere volueritis ad postulationis gratiam obtinendam, nihilominus infra praescriptum terminum personas idoneas ad nostram praesentiam destinetis, quae nobis fidem facere velint et valeant, super his quae fuerint opportuna. Quod si, contradicentibus episcopis memoratis, vos minus de jure videritis confidendum, ne incassum laborem subeatis pariter et dolorem, aliam vobis personam idoneam provideatis canonice in pastorem. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, X Kalendas Decembris. Scriptum est super hoc regi, hoc addito: Monemus igitur celsitudinem tuam, quatenus praedictos episcopos non impedias nec impediri permittas, quominus episcopi supradicti suam apud nos justitiam libere prosequantur. Datum, ut in alia. Sicut in authentico felicis memoriae Coelestini papae, praedecessoris nostri, perspeximus contineri, nobilis vir, P . . . de Lacopessel. fundum de Valle-Fares Ecclesiae Romanae obtulit, in quo ecclesia beatae Mariae Magdalenae, constructa a bonae memoriae Alexandro papa, praedecessore nostro, in jus fuit et proprietatem beati Petri recepta. Nos igitur, eorumdem praedecessorum nostrorum vestigiis inhaerentes, eamdem ecclesiam sub nostra protectione suscipimus, etc. usque, communimus. Ad indicium autem, quod eadem ecclesia beati Petri juris et proprietatis existat, nobis et successoribus nostris, duas libras cerae singulis annis exsolves. Nulli ergo . . . . nostrae protectionis, etc. Si quis autem, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VIII Kalendas Decembris. In litteris venerabilis fratris nostri . . . Mediolanensis archiepiscopi, perspeximus contineri, quod dilectus filius, M . . . Bruxuard, ad praesentiam ejus accedens, ab eo humiliter postulavit, ut quamdam praebendam, quae in Novariensi ecclesia de jure vacabat, et ad ipsum, ex statuto Lateranensis concilii, ejus erat donatio devoluta, ipsi conferre misericorditer dignaretur. Cumque multi ejusdem M . . . amici, tam clerici quam laici, apud dictum archiepiscopum institissent, asserentes concorditer ita esse, idem, ipsorum precibus fatigatus, dicto M . . . praedictam concessit praebendam. Verum, dilectus filius, magister Guido, Novariensis canonicus, mememorato archiepiscopo postmodum intimavit, quod ei fuerat falso suggestum, videlicet quod praebenda vacaret, cum inter M . . . nepotem ejusdem magistri, et Joannem Bruxuard, patruum praedicti M . . . super eadem praebenda, coram judicibus a sede apostolica delegatis eo tempore quaestio verteretur; unde, dicebat donationem illam nullius esse momenti cum fuerit tacita veritate subrepta, et, multa insuper super praedictis proponens, ad sedem apostolicam appellavit, postulans, ut per litteras suas nobis rei seriem nuntiaret, cujus petitioni praebens assensum, ipsi postulata concessit, praedictis etiam delegatis suas litteras intimavit, quod ipse nemini voluit facere praejudicium; consulens illis, ut in dicta causa procederent secundum apostolici mandati tenorem. Nos igitur, attendentes quod fraus et dolus nulli debet patrocinium impertiri, concessionem memoratae praebendae ab eodem archiepiscopo factam, lite pendente, irritam decernimus et inanem. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, IX Kalendas Decembris. Cum nos universis catholicae Ecclesiae filiis debitores, ex injuncto nobis a Deo apostolatus officio, existimemus, illis tamen locis atque personis propensiori nos convenit charitatis studio imminere, quae ad sedem apostolicam noscuntur specialius pertinere. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris, etc. usque: clementer annuimus, et praedecessorum nostrorum felicis memoriae, Urbani, Pascalis, Gelasii, Calisti, Eugenii et Lucii, Romanorum pontificum, vestigiis inhaerentes, praedictum monasterium, in quo divino, etc., usque communimus; statuentes, ut quascunque possessiones, quaecunque bona, etc., usque exprimenda vocabulis. In comitatu Arelatensi monasterium ipsum Sancti Petri Montis-majoris, cum pertinentiis suis; Castelletum, cum omni territorio suo; ecclesiam Sancti Isidori infra muros civitatis Arelaten. sitam, cum parochia et coemeterio; ecclesiam Sanctae Mariae de Mari, cum omnibus pertinentiis suis; castrum de Miramars et ecclesias ejusdem castri, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam et villam Sancti Genesii, cum pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Martini parochialem de Lauria, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Laurentii, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Romani, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Jacobi de Moriers, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam de Pellicana, cum pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Sereni, cum pertinentiis suis; et ecclesiam Sancti Petri de Mallan. cum omnibus pertinentiis suis. In episcopatu Avinionen. omnia jura, et possessiones, quas in castro Tarasconis et Bellicadri habetis; omnia jura quae in villa et in territorio de Laurada, habetis; ecclesiam Sanctae Mariae de villa Sancti Remigii, cum medietate ejusdem villae, et cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Genesii de Romanino; omnia jura, quae habetis in villa de Cabannis, et ejusdem territorio; ecclesiam Sancti Sepulcri de Verqueriis, cum pertinentiis suis, et caetera, quae in eadem villa habetis; omnia jura et possessiones, quas habetis in villa Sancti Andeoli et ejusdem territorio; omnia jura, et possessiones, quas habetis in villa de Moleges, et ejusdem territorio, ecclesiam Sancti Verani, quae est in territorio de Airaga, cum omnibus pertinentiis suis; omnia jura, et possessiones, quas habetis in villa et territorio de Gravesons, et in villa et territorio de Lagoses. In episcopatu Cavellicen. ecclesiam Sancti Petri de Menomenas, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Joannis de Cleu; omnia jura et possessiones, quas in villa et territorio de Insulta, et omnia jura, quae in territorio de Avellonegues habetis. In episcopatu Carpentoraten. ecclesiam Sancti Petri de Paternis; ecclesiam Sancti Mauricii de Vennasca, cum pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Laurentii de Marmoren. cum pertinentiis suis, ecclesiam Sanctae Fidei, cum pertinentiis suis; monasterium Sancti Antonii, et medietatem castri de Bedonio, cum omnibus pertinentiis suis; monasterium Sancti Jacobi de Valle-saltus, cum pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Michaelis de Anesca, cum pertinentiis suis, ecclesias Sancti Martini et Sanctae Mariae de Montiliis, cum omnibus pertinentiis suis. In episcopatu Vasionen. ecclesiam Sanctae Mariae de Forcas, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Andreae de Ramera, cum pertinentiis suis; ecclesiam de Dolonn. et villam, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Andeoli de Cairan. cum peritnentiis suis, et ecclesiam Sancti Petri de Revello, cum pertinentiis suis. In episcopatu Aurasicen. ecclesiam Sancti Marcelli de Sirinnan. cum pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Petri de Velloricha, cum pertinentiis suis; omnia jura, et possessiones, quas in civitate Auravicen. habetis. In comitatu Aquen. ecclesiam Sancti Petri de Aleno, cum pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Michaelis de Malamort. cum pertinentiis suis; ecclesiam Sanctae Mariae de Roccarossa; ecclesiam Sanctae Mariae de Plano, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Stephani de Ronnas; ecclesiam Sancti Joannis de Salletas; ecclesiam Sancti Petri de Mari, ecclesiam Sanctae Mariae de Chalican. cum omnibus pertinentiis suis; monasterium Sancti Honorati de Rocca-fraudosa, cum pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Juliani de Agulla, cum pertinentiis suis; ecclesiam de Vellaus; ecclesiam de Cabrer. et ecclesiam Sancti Petri de Pino, cum omnibus pertinentiis suis, quidquid juris habetis in ecclesia de Oleras, et quartam partem ejusdem castri; ecclesiam Sanctae Mariae de Sesols; ecclesiam de Balcodenas; ecclesiam de Balles, et ecclesiam Sanctae Mariae de Tous, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Juliani quae est in territorio de Joquas, cum pertinentiis suis; castrum de Pertusio, cum omni villa adjacente, et cum territorio culto et inculto; omnes ecclesias in eodem castro, cum pertinentiis suis, et cum omni dominio totius castri in omnibus intus et extra, et portum Durentiae; ecclesiam Sanctae Mariae de Alneu, et ecclesiam Sancti Laurentii de Robians, cum omnibus pertinentiis suis; monasterium Sanctae Mariae de Caroloco, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesias de Castro Rellan. Sancti Petri, Sanctae Mariae, et Sancti Dionysii, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sanctae Crucis de Auribell. ecclesiam Sancti Sthephani de Crau, quae est sita in territorio castri Sancti Saturnini, cum omnibus pertinentiis suis. In episcopatu Forojulien. monasterium de Correns, cum omnibus pertinentiis suis; in castro Villaepiscis, ecclesiam Sancti Michaelis, cum parochia sua; in castro Roca-bruna parochiam; in castro Flachan. ecclesias, cum parochiis suis; quidquid juris habetis in ecclesia Sanctae Mariae de Aurete, et ecclesias de Bersa, cum omnibus pertinentiis suis. In episcopatu Regen. monasterium Sancti Petri de Stublon. cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Vincentii de Mesello; ecclesiam Sancti Petri de Riolas; ecclesiam Sancti Pontii de Castronovo, cum pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Martini de Bruneto, cum pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Petri de Vileta, cum pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Honorati de Pallarols, et ecclesiam Sanctae Mariae de Villanova, cum omnibus pertinentiis suis. In episcopatu Senecen. castrum, quod dicitur Noranta, cum omnibus pertinentiis suis. In episcopatu Sistericen. ecclesiam Sancti Petri de Saumana, cum pertinentiis suis, et ecclesiam Sancti Salvatoris de Valbaines, cum pertinentiis suis. In episcopatu Vapicen. ecclesiam Sanctae Mariae de Antonavas, cum omnibus pertinentiis suis, et ecclesiam Sancti Laugerii de Jaubia, cum pertinentiis suis. In dioecesi Viennen. ecclesiam Sancti Antonii de Mota, cum parochia sua, et cum omnibus aliis pertinentiis suis, et domum eleemosynariam, quae in ejus parochia sita est, et proprietate, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sanctae Mariae de Montanea; ecclesiam Sancti Marcellini; ecclesiam Sancti Joannis de Formental. ecclesiam Sancti Martini de Vunai; ecclesiam Sancti Perri de Monteluser; ecclesiam Sanctae Mariae de Quinceu; ecclesiam Sancti Desiderii de Castro; ecclesiam Sancti Cypriani; ecclesiam Sanctae Mariae Magdelenae de Baeu, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Petri de Lausonna; ecclesiam de Capreriis, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesias Sancti Evodii, Sancti Boniti, Sancti Hilarii, Sancti Salvatoris, et Sanctae Mariae de Lechis, cum omnibus pertinentiis suis. In episcopatu Gratianopolitan. ecclesiam Sancti Justi; ecclesiam castri de Rouo, et dominium ejusdem castri, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Romani de Cranenco, cum omnibus pertinentiis suis; monasterium Sancti Stephani de Nacon, cum pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Joannis de Exarto; ecclesiam de Reneuvell. Ecclesiam de Conniis; ecclesiam Sancti Justi, et ecclesiam Sanctae Mariae; et Albaripa, cum omnibus pertinentiis suis. In episcopatu Dien. monasterium Sancti Johannis de Roms; ecclesiam Sancti Martini de Coronel. cum pertinentiis suis, et quidquid juris habetis in ecclesia Sanctae Mariae de Auriolo. In episcopatu Valentiae, ecclesiam Sancti Petri de Mota, Sancti Thomae, et Sanctae Mariae de Jallans, cum pertinentiis suis; ecclesiam Sanctae Mariae de Maimanis; ecclesiam de Cerna, et ecclesiam de Podio Rigaudo, cum omnibus pertinentiis suis. In comitatu Vigintimilien. juxta mare, abbatiam Beati Appellen. cum omnibus pertinentiis suis. Sane, novalium vestrorum, quae propriis manibus, aut sumptibus colitis, sive de nutrimentis animalium vestrorum, nullus, etc. usque: praesumat. Praesenti nihilominus decreto prohibemus, ut nullus intra parochias vestras, absque dioecesani episcopi et vestro assensu, ecclesiam de novo aedificare praesumat, salvis tamen privilegiis pontificum Romanorum; in parochialibus autem ecclesiis, etc. usque: idonei fuerint tantum ad repraesentationem vestram animarum curam committat, ut de plebis quidem cura episcopo, vobis autem de temporalibus debeat respondere. Sepulturam quoque, etc. usque: obsistat, salva tamen justitia matricis ecclesiae. Obeunte vero te, etc. usque beati Benedicti Regulam, providerint eligendum, qui videlicet aut a Romano pontifice, aut ab eo, cui permiserit, professione seposita ordinetur. Nulli etiam episcopo facultas sit sine Romani pontificis aut legati ejus mandato idem monasterium excommunicationi, vel interdicto subjicere. Decernimus ergo, etc., usque profutura, salva sedis apostolicae auctoritate, et dioecesanorum episcoporum canonica justitia in supradictis capellis. Ad indicium autem hujus a sede apostolica perceptae libertatis, quatuor solidos Mergurien. monetae veteris nobis, nostrisque successoribus, annis singulis persolvetis. Si qua igitur, etc. Cunctis, autem, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, per manum Joannis, Sanctae Romanoe Ecclesiae subdiaconi et notarii, III Kalendas Decembris, indictione VIII, Incarnationis Dominicae anno 1204, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno septimo. Cum dilectus filius, G. abbas Sancti Sixti, nuper ad sedem apostolicam accessisset, de Cremonensibus depositurus in praesentia nostra querelam, pro cujus monasterio civitas fuerat interdicta, et potestates, et consules, ac consiliarii vinculo excommunicationis astricti, dilectus filius, Joannes Bonus, pro ipsa civitate advenit, qui cum ipso abbate, ad admonitionem nostram, amicalem curavit compositionem inire. Nos ergo, postmodum, ad postulationem utriusque partis, interdictum, cui erat civitas ipsa supposita, duximus relaxandum; fraternitati tuae per apostolica scripta mandantes, quatenus interdictum ipsum denunties relaxatum a nobis, et, ab excommunicatis juratoria cautione recepta, quod nostris curent obedire mandatis, beneficium eis absolutionis impendas, injungens eis sub debito praestiti juramenti, ut inviolabiliter praedictam compositionem observent, quam tamen salvo in omnibus jure apostolicae sedis, volumus observari. Tenor autem illius compositionis est talis. In nomine Domini nostri Jesu Christi. Amen. Abbas monasterii Sancti Sixti, mediante domino papa et auctoritatem praestante, propria voluntate et consensu prioris P. tale pactum iniit cum nuntio Cremonensi, Johanne Bono, videlicet super facto Guastallae et Luciariae, scilicet, quod ipse abbas nomine suo et monasterii sui promisit, quod nec ipse, nec monasterium suum movebit aliquam quaestionem seu litem contra communitatem Cremonensem super praedictis villis, donec imperator fuerit a romano pontifice coronatus, salvo sibi et ecclesiae suae omni jure quod habet in praedictis Curtibus, et in omnibus fructibus praeteriti temporis; ita tamen, quod quidquid usque modo actum est per dominum Reginensem, vel per dominum Mutinensem, delegatos domini papae, super praedicta querela, nihil noceat vel praejudicet Cremonensibus in. jure suo, seu possessione, praeterquam in temporis interruptione et actionis perpetuatione. Dicta vero testium productorum ab abbate coram episcopo Mutinensi tantum valeant, quantum de jure valere debebunt, et pro hac dilatione et concordia, accepit praedictus abbas centum sexaginta libras imperiales a Cremonensibus, et coram summo pontifice confessus est, se recepisse praedictam pecuniam, renuntians exceptioni non numeratae pecuniae, et praeterea securitatem et cautionem recepit de viginti libris imperialibus, quas singulis annis recipere debebit a Cremonensibus in festo Sancti Michaelis usque ad terminum supradictum. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VIII Idus Decembris. Quia non minor est virtus, quam quaerere, parta tueri, ad meritum vobis credimus profuturum, Constantinopolitano imperio ad augmentum, et generali Ecclesiae ad honorem, si ecclesias, a Graecis relictas, de Latinis clericis ordinetis, ad cultum divini nominis sub orthodoxae fidei regula in devotione sedis apostolicae conservandas. Turpe siquidem esset, in ultimae discussionis examine ulciscendum, si sic Graecorum terminos exiretis, ut, inordinatis ecclesiis, regnum quasi sine sacerdotio remaneret, nec essent qui Latinorum populo ibidem, dante Domino, perpetuo remansuro, juxta suum ritum divina rite celebrarent Officia, et exhiberent ecclesiastica sacramenta. Monemus igitur discretionem vestram et exhortamur in Domino, et per apostolica vobis scripta praecipiendo mandamus, quatenus, convenientes in unum, in ecclesiis Constantinopolitanae civitatis, in quibus Latini hactenus non fuerunt, auctoritate nostra suffulti, Latinos clericos instituere procuretis, qui et dignum Deo impendant obsequium, et ecclesiastica bona conservent, et in apostolicae sedis devotione persistant, et parochianis eorum in divinis officiis et ecclesiasticis provideant sacramentis. Quia vero membra sine capite non subsistunt, ne iidem clerici, si absque rectore fuerint, acephali videantur, volumus et mandamus, quatenus universis Latinis clericis, cujuscunque regionis et gentis, apud Constantinopolim constitutis, convocatis in unum, de praeficiendo eis idoneo provisore, viro videlicet Deum timente, tam aetate maturo, quam scientia reverendo, tractatum cum eis pariter habeatis, et eum, in quem canonice concordarint, auctoritate nostra rectorem praeficiatis eisdem, a nobis vel legatis nostris, quos Constantinopolim in proximo destinare disponimus, confirmandum, ut per nos vel eos, quod defuerit plenius suppleatur. Personam autem, quae ad hoc onus fuerit nominata, ad suscipiendum quod ei fuerit auctoritate nostra impositum, non solum inducere, sed, monitione permissa, per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, compellere procuretis; mandatum nostrum taliter impleturi, quod non de negligentia reprehendi, sed de diligentia debeatis potius commendari. Quod si non omnes . . . . tres vestrum, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VII Idus Decembris, anno septimo. Litteras vestrae discretionis accepimus, quibus responsum apostolicum imploratis super his quae ambigua vobis existunt, videlicet, quod, cum in quibusdam Ecclesiis, legationi vestrae subjectis, quaedam beneficia et dignitates tanto tempore vacavissent, quod tam praelati quam capitula, secundum tenorem Lateranensis concilii, essent jure instituendi privati, postquam vester adventus illis innotuit, in Beneficiis illis personas minus idoneas instituere praesumpserunt.] Unde, cum reciperetis consilium a viris peritis, ut tales institutiones, ab his quorum non intererat, et qui propria culpa jure instituendi se privaverant, factas, auctoritate apostolica cassaretis, nostrum prius in hoc consilium decrevistis habere. Proposuistis praeterea, quod consuetudo in quibusdam ecclesiis inolevit, ut lectisternia, in quibus corpora defunctorum ad ecclesias deferuntur, cedant in usus ecclesiae ministrorum, nec autem, refrigescente populi charitate, ac devotione cessante, inter clerum et populum occasione lectorum saepe scandalum generatur. Item, cum multi, qui in sententiae latae canonem inciderunt, et qui vobis legationis ratione non subsunt, ad vos pro beneficio absolutionis accedant, volentes contra haereticorum pravitatem accingi, ac etiam, cum quidam claustrales, propter interjectionem manuum in clericos saeculares, excommunicationis vinculo teneantur astricti, nec accingi contra haereticos valeant, nec habeant facultatem sedem apostolicam adeundi, et postulent a vobis absolvi, quid vos super hoc oporteat facere requisistis. contradictores per censuram ecclesiasticam compescentes. Clericos autem diligentius moneatis, ne super lectis qui ad eorum ecclesias cum defunctorum corporibus deferuntur, molestam exactionem, aut inhonestam importunitatem exerceant, laicos quoque ut in his laudabilem consuetudinem ex devotione fidelium hactenus observatam observent, monitione curetis inducere diligenti, eos ad haec si necesse fuerit per districtionem ecclesiasticam appellatione postposita compellentes. Ad haec, cum apostolica sedes consueverit legatis suis ex gratia speciali committere absolutionem illorum, qui pro injectione manuum violenta vinculo sunt excommunicationis astricti, volumus e mandamus, ut super his procedatis, prout illorum saluti videritis expedire, nisi excessus eorum esset difficilis et enormis, utpote si sit ad mutilationem membri, vel sanguinis effusionem processum, aut violenta manus in episcopum vel abbatem injecta, cum excessus tales et similes sine scandalo nequeant praeteriri. Caeterum, super his, de quibus nostrum consilium ultimo requisistis, videlicet contra illos, qui, suorum privilegiorum obtentu, ab omni legatorum correctione subtrahunt, nisi ad eos specialiter fuerint destinati, cum infamia conversationis eorum, et fidelibus scandalum, et haereticis insultandi vobis praestet maximum argumentum, consulimus, et monemus, ut, super negotio vobis injuncto vehementius intendentes, non requiratis in aliis qui possint impedire commissa, ne unum quod inevitabilem necessitatem inducit, per aliud, quod est tolerabile, impedimentum assumat. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VIII Idus Decembris, anno septimo. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VI Non. Decembris, pontificatus nostri anno septimo. Quia nonnullae abbatissae coenobiorum Urbis, reverentia divina postposita, utpote propriae salutis oblitae, super possessionibus, et aliis bonis ad monasteria spectantibus, quibus praesunt, alienationes faciunt, in eorum gravissimam laesionem; nos, eorum indemnitatibus, quorum nobis cura specialis imminet, consulere cupientes, de communi fratrum nostrorum consilio, praesenti constitutione decernimus, ut universae abbatissae Urbis a potestate vendendi, obligandi, infeudandi atque locandi, seu alienandi quocunque modo res immobiles, sint suspensae, ita quod omnis venditio, obligatio, infeudatio, locatio, seu alienatio rerum immobilium ab eisdem quomodolibet celebrata, ipso jure irrita censeatur, nisi forsan Romani pontificis, vel ejus vicarii, qui pro tempore fuerit, licentia intervenerit specialis in publicam scripturam redacta. Nulli ergo . . . hanc paginam nostrae constitutionis, etc., usque incursurum. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VII Idus Decembris, pontificatus nostri anno septimo. Si judex, qui nec Deum timebat, nec hominem verebatur, commotus ad instantiam viduae conquerentis, de adversario suo vindictam fecit eidem, quanto magis nos a clamoribus viduarum non debemus avertere aures nostras, qui, licet immeriti, ejus locum tenemus in terris, qui omnibus injuriam patientibus, sine personarum acceptione, facit judicium, et voce prophetica subveniri jubet oppresso, et viduam defensari? Licet autem, ut novit ille qui scrutatur renes et corda, J. regem Anglorum illustrem, sicut charissimum filium diligamus, contra justitiam tamen magnitudini suae deferre non possumus, cum, gratia et timore postpositis, eam non debeamus alicui denegare, in ipsa facti sapientibus et insipientibus debitores, ex susceptae officio servitutis. Plus enim serenitatem regiam crederemus offendere, si ei parceremus aliquatenus in hac parte, quam gratiam impartiri, eo quod occasionem videremur praestare ipsius impediendi salutem, ad quam tenemur ipsum modis omnibus exhortari. Cum igitur charissima in Christo filia, B., quondam Anglorum regina illustris, multiplicatis querelis pulsari fecerit aures nostras, quod rex ipse dotalitium ejus, et alia quaedam ad ipsam de jure spectantia, pro suae voluntatis arbitrio detineret, nos, quantum cum Domino potuimus, celsitudini regiae deferentes, per nostras eum curavimus litteras commonere, ut super his eidem reginae satisfacere procuraret, eo quod in his divinam offenderat majestatem, et in conspectu hominum reprehensibilis apparebat. At ipse, clarae memoriae A . . . matrem suam, dotalitium ipsum detinere proponens, tandem post commonitiones nostras et preces multorum, amicabilem compositionem super praedictis inivit cum ea, quam licet auctoritate impetraverit apostolica confirmari, eam tamen inviolabiliter observare, prout constantiam magnitudinis regiae decuit, non curavit, redditus, quos in compositione praedicta assignarat, eidem ipsi subtrahens universos. Cumque iterum eadem super his nobis replicari fecerit quaestionem, nos, per eumdem haec corrigi cupientes, eum rogavimus et monuimus, in remissionem ei suorum peccatorum injungentes, ut conquerenti sic satisfacere non differret, quod Altissimum quem offenderat, complacaret, et in conspectu hominum ex hoc promereri posset gloriam et honorem. Et, ejus volentes potius saluti consulere, dilectis filiis . . . Casemarii. . . majoris Monasterii Turon, et . . . de Virson, abbatibus, nihilominus dedimus in mandatis, ut eum super dotalitio, medietate mobilium, damnis et injuriis reginae illatis, ad justitiae plenitudinem exhibendam, per districtionem ecclesiasticam, appellatione remota, cogere procurarent. Verum, licet praedictus Casemarii abbas ipsum ad id monuerit viva voce, idem tamen memoratae reginae adhuc satisfacere non curavit, sicut ipsius ad nos querela indicat iterata, cum saltem illud eum movere deberet, quod . . . . . uxor quondam fratris ejus, qui tantus exstiterat, quasi paupercula et abjecta, apud nobilem mulierem, B . . . . comitissam Campaniae, sororem suam, cogitur mendicare. Caeterum, cum supradicta mater regis ejusdem viam sit universae carnis ingressa et dotalitium, quod detinebat, ad ipsius regis manus sit in ejus obitu devolutum, se de caetero ex hoc non poterit rationabiliter excusare, si saepedictae reginae dotalitium ipsum non duxerit assignandum. Quapropter, magnificentiam regiam rogamus per nostras litteras et monemus, et in remissionem ei suorum injungimus peccatorum, ut, divinae pietatis intuitu et nostrarum diligentia et sollicitudo, quam geris circa exsecutionem mandatorum nostrorum, et zelus tuae rectitudinis nos invitant, ut, quamvis simus multiplicibus negotiorum occupationibus praepediti, eisdem tamen ad horam subtrahamus ipsos, in qua tuis intendamus consultationibus responsuri. Consuluit etenim nos tuae fraternitatis discretio, utrum, si delegatus a principe causam sibi commissam alii delegare voluerit, nolentem delegationem suscipere ad ipsam suscipiendam valeat coarctare? Ad quod tibi de fratrum nostrorum consilio taliter . Subsequenter etiam quaesivisti, utrum cui voluerit delegatus, cum viderit expedire, possit injungere, ut ad suam praesentiam citet partes, et eis, si obedire contempserint, poenam infligere pro contemptu. Ad quod tuae fraternitati breviter respondemus, quod . . Edoceri Cum autem saepe contingat patronos Ecclesiarum laicos, nunc unum, nunc alium ad vacantes ecclesias praesentare, sollicite Quaesivisti etiam, quibus indiciis fides habenda sit decretalibus, de quarum auctoritate judex potest non immerito dubitare, cum plures inveniantur in compilatione scholarium, et allegentur in causis, de quibus per bullam non constitit, nec ipsae per metropoles insinuatae fuerunt? Quia igitur, saepe contigit, quod etiam coram nobis decretales hujusmodi proponuntur, quas esse authenticas dubitamus, fraternitati tuae benignius respondentes, Quoniam autem per dilatorias exceptiones malitiose nonnunquam causarum terminatio prorogatur, inquisitioni tuae respondendo decernimus, ut infra certum tempus a judice assignandum omnes dilatoriae proponantur; ita, quod si partes extunc aliquas voluerint proponere, quas non fuerint protestatae, nullatenus audiantur, nisi forte de novo aliqua fuerit exorta, vel is, qui eam voluerit opponere, fidem faciat juramento, se postmodum ad illius notitiam pervenisse.] Cum autem saepe contingat ad diem quem judex delegatus a nobis partibus assignavit, earum altera procurante ut negotium prorogetur, judicem ipsum a rege vel archiepiscopo evocari, nos, perversorum volentes malignitatibus obviare, decernimus, ut si delegato constiterit hoc fuisse alicujus partis malitia procuratum, ipsam puniat animadversione condigna, et, ne aliquid lucrum ex hujusmodi fraude reportet, personae neutri parti suspectae quantum ad diem illum committat ipsum negotium audiendum, quae in ipso, appellatione remota, procedat, nisi forte partes ipsae consenserint negotium prorogari. Praeterea, nos consulere voluisti, an permitti debeat ministrare, si quis sine impositione manuum fuit ad ordinem diaconatus assumptus, et si confirmationis sacramentum in eo debeat iterari, qui per errorem fuit non chrismate, sed oleo de linitus? Ad quae fraternitati tuae breviter duximus respondendum, quod in talibus non est aliquid iterandum, sed caute supplendum quod incaute fuerat praetermissum. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XIV Kalendas Januarii. Ex litteris tuae fraternitatis accepimus, quod, cum Aniciensis Ecclesia sacerdotibus indigeret, dilectum filium, P . . . cantorem ejusdem ecclesiae, virum litteratum et moribus insignitum, ordinare in presbyterum voluisti; sed ipse respondit, quod non fieret nisi de nostra permissione sacerdos, eo videlicet quod olim quaedam mulier dixit ei, quod eam cum pede percusserat semel in tergo, quare fecit aborsum, et cantor ipse credebat, quod hanc vel aliam cum pede semel in dorso percusserit, sed eam nunquam aborsum fecisse credebat. Mulierem quoque, ut quaereret plenius veritatem ab ea, ad poenitentiarium Aniciensem adduxit, qui, quaesitis attentius quae super iis fuerant inquirenda, nihil certum potuit ab ipsa percipere, sed credebat, quod mulier ipsa talia fingeret, ut extorqueret pecuniam a cantore; qua de causa ad ordinationem ipsius procedere noluisti, donec super hoc apostolicum responsum haberes. Quocirca, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus inquiras super iis diligentius veritatem, et, si assertionem praefatae mulieris non constiterit esse veram, cantorem ipsum, si alias habeatur idoneus, et super hoc non fuerit infamatus, ac eum conscientia non remordet, ad presbyteratus cures officium promovere. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XVII Kalendas Januarii, anno septimo. Non tam miserabilis quam miseranda conquestio venerabilis fratris nostri . . . Dublinensis archiepiscopi, graviter propulsavit saepius aures nostras, nec adhuc propulsare desistit, clamorem suum lacrymosis inculcans gemitibus et amaris, ita ut magnitudinem clamoris ipsius ad aures Domini Sabaoth ascendisse credamus, qui utinam, si deliquimus, parcat nobis, quod tantum pepercimus homini, qui, in suis ei non deferens, tandiu ministrum ejus afflixit, et adhuc afflicto non parcit! sed indecenter potius obauditi, et, quod pejus est, Creator offensus, qui suam non dimittet offensam inultam, quin injuriam servi sui ex parte vindicet in praesenti, et etiam reservet sibi vindictam aliam in futuro. Sane, ne super litterarum inculcatione nostrarum, quas tibi saepenumero super hoc curavimus destinare, plurimum immoremur, cum tibi de ipsis, ut credimus, plene constet, nuper, cum te dilectus filius, N . . . abbas Casemarii, ex parte nostra monuerit, coram multis et magnis viris, et etiam corripuerit, quia mandatum nostrum non adimpleveras in hac parte, tu ei emendaturum omnia te firmiter promisisti. Sed, cum idem archiepiscopus, de tua promissione confidens, reverti vellet ad propria, et tecum fecerit per aliquot dies moram, ac tu ipsum de die in diem protraxeris vanis verbis, nec velles ei quod promiseras adimplere, tristis, et vacuus a spe sua, coactus est Parisius remeare], cujus plagae cum suavitatis oleum superponere debuisses, asperitatis vinum apponere curavisti, ut calamum conquassatum omnino confringeres, et senectutem ipsius cogeres deficere paupertate. A procuratoribus enim ejus centum libras sterlingorum, quas ad solutionem debitorum ejus cum labore multo collegerant, sicut dicitur, extorsisti, et mandasti etiam archiepiscopo Cassellen. ut administrationem susciperet dioeceseos Dublinensis. Ut igitur regia celsitudo, quae fuit in nostrarum precum exauditione tam dura, paternas super hoc monitiones recipiat, licet tarde, serenitatem tuam rogamus, monemus et hortamur in Domino, in remissionem tibi peccaminum injungentes, quatenus ad Dominum Jesum Christum, qui carnem nostrae mortalitatis assumpsit, ut nos suos in Patris gloria faceret cohaeredes, Romanam Ecclesiam insuper, quam in beato Petro, apostolorum principe, stabilivit, et nos etiam, quos in agendis tuis, si bene recolas, invenisti favorabiles et benignos, habens debita consideratione respectum, praefatum archiepiscopum in gratiam tuam liberali benignitate recipias, et ei ablata restitui facias universa, taliter quod ex officio pastorali mandamus, et pleno cordis affectu monemus, adimpleturus hac vice, quod tua super hoc, vel sera, correctio praeteritorum offensam valeat expiare. Alioquin, cum in hoc deinceps parcere tibi nolimus, qui, eo quod tantum pepercimus, incurrisse timemus Creatoris offensam, noveris nos venerabilibus fratribus nostris . . . Cantuariensi archiepiscopo, et . . . episcopo Eliensi, districte praecipiendo mandasse, quos etiam propter prioris mandati nostri neglectum graviter redarguimus, ut, si forsitan eidem archiepiscopo infra duos menses post receptionem praesentium a te non fuerit congrue satisfactum, episcopatum ad quemcunque tuae jurisdictioni subjectum locum deveneris, quandiu fueris ibi praesens, auctoritate nostra, sublato appellationis obstaculo, denuntient interdictum; quod si nec sic ad hoc induci potueris, totam etiam provinciam Dublinensem interdicto concludant: pro certo sciturus, quod, si mandatum hujusmodi pertransieris aure surda, et durum te nobis ostenderis, ubi te benignum invenire debemus, causam Ecclesiae, imo Dei, non dimittemus adeo indefensam, quin cognoscere tibi demus, quid manus vicarii Jesu Christi valeat operari. Quod si vellemus ulterius quasi tibi deferendo differre, procul dubio videremur te non diligere sed odire, quia pater filium quem diligit corripit, et Deus quos amat arguit et castigat. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, Idibus Decembris, anno septimo. Accedens ad praesentiam nostram dilectus filius, Renelmus, canonicus Ecclesiae vestrae, sua nobis insinuatione monstravit, quod, cum ipse et Robertus auctoritate apostolica in eadem Ecclesia canonici fuerint instituti, utrique dimidiae praebendae beneficio assignato, tam auctoritate litterarum nostrarum, quam concilii Turonensis, quod beneficiorum inhibet sectionem, ut vos suas eis integraretis praebendas, cum instantia postularunt; quibus vos benignum praebentes assensum, sicut etiam vestrae litterae continebant, promisistis eisdem, quod, quam cito se facultas offerret, eorum praebendas curaretis sine interpositione alterius integrare. Verum, magister W. de litteris nostris, quas idem Renelmus super conferenda sibi praebenda integra, et Robertus super integratione praebendae suae obtinuerant a nobis, non habita mentione, ad vos nostras litteras reportavit, ut eidem in aliqua praebendarum Ecclesiae vestrae studeretis liberaliter providere. Caeterum, cum dictus Renelmus ad nostram praesentiam accessisset, et pro se et praefato Roberto nobis humiliter supplicasset, ut per litteras illas integrationes praebendarum suarum non sineremus aliquatenus impediri, dictus magister eidem se super hoc opponere procuravit. Nos igitur eis dilectum filium nostrum, H. Sancti Eustachii diaconum cardinalem, concessimus auditorem, qui, auditis hinc inde propositis, et habito prudentum virorum consilio, super contradictione integrationis praebendarum illarum, de mandato nostro, eidem magistro duxit silentium imponendum, cum magis esset consentaneum rationi eorum integrari praebendas, qui jamdudum canonici fuerant instituti, quam ei conferri, qui cam ex rigore juris petere non valebat. Quocirca, universitati vestrae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus, quatenus praebendas eorum diversas contra statuta concilii Turonensis, contradictione et appellatione cessantibus, integrare, cum se facultas obtulerit, juxta promissionem vestram, minime differatis; cautius provisuri, ut propter integrationem eorum praebendas alias dividere non temptetis, ne sic, semper aliqua praebenda ibidem existente divisa, mandatum possit apostolicum impediri. Alioquin, dilectis filiis . . . . . . abbati Sancti Auberti, et magistris P. de Sancto Symphoriano, et R. de Bekerel, canonicis Cameracensibus, praecipiendo mandavimus, ut, vobis in exsecutione mandati nostri cessantibus, illud, sublato appellationis obstaculo, studeant effectui mancipare; contradictores. . . nullis litteris veritati, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, Kalendis Decembris, anno septimo. Cum olim fumus iniquitatis Placentinorum civium oculos apostolicae speculationis offenderit, nec potuerimus illum in pluvia paternae monitionis supprimere, quin fortius elevaretur in altum, ita quod partes inficeret vicinas pariter et remotas, modum alium cogimur invenire, ut qui pluviam non admittit, corruat sub procella, quia forsitan evaporare desistet, ubi non invenerit quo respiret. Satis siquidem audivistis, ad quantam miseriam episcopum, clerum et Ecclesiam Placentinos, adduxerint, et sub quantis afflictionibus et aerumnis eos vivere potius quam deficere, quod sine cordis amaritudine non possumus proferre, compellant. Ne igitur vapor iniquitatis eorum se ad parietes vicinos extendat, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus, et in virtute obedientiae districte praecipimus, quatenus cives jam dictos, ad quemcunque locum provinciae Mediolanensis devenerint, in colloquiis, hospitiis atque contractibus, tanquam excommunicatos faciatis arctius evitari, et teneri etiam bona illorum, ubicunque illa contigerit inveniri, donec per satisfactionem condignam reconciliari Ecclesiae mereantur: sic mandatum apostolicum impleturi, ne illius videamini contemptores. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XVII Kalendas Januarii. Compatientes laboribus et pressuris, quas venerabilis frater noster . . . episcopus Placentinus, ad praesens extra ecclesiam Placentinam a suis civibus cogitur sustinere, ipsi, cum de suo sustentari non possit, volumus providere de nostro. Ideoque per apostolica vobis scripta mandamus atque praecipimus, quatenus censum apostolicae sedis, quem de vestris debetis Ecclesiis, cum ab ipso fueritis requisiti, et assignare curetis, quandiu extra ecclesiam suam coactus fuerit exsulare; nuntiis ejus, quos propter hoc destinaverit, tam in necessariis quam securo conductu, liberaliter providentes. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XV Kalendas Januarii. In eumdem modum, abbatibus, etc. per Ravennatensem provinciam constitutis. Compatientes tuis afflictionibus et pressuris, quas ad praesens extra ecclesiam Placentinam a civibus tuis cogeris sustinere, auctoritate tibi praesentium indulgemus, ut tam vacantes in tuo episcopatu praebendas, quam etiam vacaturas, dum fueris in exsilio, ad sustentationem tuam et clericorum Ecclesiarum illarum, tibi liceat retinere; ita tamen, ut postmodum illae, quae ad donationem tuam pertinent, per te, aliaeque, per illos qui eas conferre tenentur, personis idoneis conferantur. Nulli ergo . . . nostrae concessionis, etc. Si quis, etc. Datum, ut supra. Ex parte tua, et . . . electae, et sororum monasterii de Rosan. nuntii ad nostram praesentiam destinati humiliter postularunt, ut eis audientiam concedere dignaremur, quibus dilectum filium, Hu. Sancti Eustachii diaconum cardinalem, dedimus auditorem. In cujus praesentia cum aliquandiu fuerit litigatum hinc inde, tam per instrumenta quam per litteras constitit evidenter, quod super causa, quae inter te et electam praedictam adinvicem vertebatur, per dilectos filios, J. priorem Sancti Fridiani, et . . . . . . archipresbyterum Florent. et J . . . Pisan. canonicum, quibus fuerat de utriusque partis assensu commissa, diffinitiva fuerat sententia promulgata. Nos autem, per assertionem cardinalis ipsius super promulgatione ipsius sententiae certiores effecti, eam, sicut justa est, auctoritate apostolica confirmamus, etc. usque communimus; salva quaestione proprietatis alteri parti, si tamen super possessionem tantum sententiam ipsam constiterit promulgatam. Nulli ergo, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XIII Kalendas Januarii. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, Idibus Decembris. Ad audientiam nostram, dilecto filio nostro . . . . abbate de Columba Cisterciensis ordinis significante, pervenit, quod quidam monachi ejusdem ordinis claustrum non ex petita suorum abbatum licentia exeuntes, in provincia Venetorum sibi reclusoria praepararunt, non arctioris religionis obtentu, sed ut vitam transigant laxiorem. Unde, nos venerabili fratri nostro . . . . . Castellano episcopo, dedimus in mandatis, ut eos compelleret ad claustra relicta per censuram ecclesiasticam remeare, sed ipse quod mandavimus exsequi praetermisit. Quocirca, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus, si res ita se habet, praedictos reclusos, ut ad claustra redeant derelicta, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, compellere non omittas. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, X Kalendas Januarii. Cura suscepti regiminis nos hortatur, ut ecclesiarum utilitatibus intendentes, paterna curemus sollicitudine providere, ne ipsae debito ministrorum cultu fraudentur. Cum igitur in ecclesia de Campell. duodenus tantummodo sit numerus praebendarum, quarum quaelibet valentiam fere quinquaginta librarum excedit, et ipsius canonici, eo quod sit villa campestris, vix unquam faciant residentiam in eadem, ne ipsa diutius divinis obsequiis defraudetur, fraternitati tuae auctoritate praesentium indulgemus, quatenus cum consilio capituli tui, si res ita se habet, ex illarum undecim viginti duas praebendas, appellatione remota, canonicis totidem perpetuis temporibus assignandas, duodecima ecclesiae Beati Victoris, sicut eam nunc canonice possidet, in integrum reservata, salvisque fructibus praebendarum integraliter his, qui nunc eas possidere noscuntur, nisi forte ipsi consentire voluerint, ut, eis viventibus, medietas fructuum aliis conferatur. Praeterea, ne propter canonicorum absentiam praedicta ecclesia de Campell. et Sancti Marcelli, Sancti Germani Altissiodorensis, et Sancti Clodoaldi ecclesiae, in quibus collatio praebendarum ad te dignoscitur pertinere, debita divinorum celebratione priventur, devotioni tuae duximus indulgendum, quatenus in memoratis ecclesiis, de consilio et consensu capitali Parisiensis ecclesiae, nec non capitulorum ecclesiarum dictarum, appellatione cessante, constituas, ut canonici debitam faciant residentiam in eisdem, sicut cum ipsis capitulis, vel majori et saniori parte ipsorum, deliberatione provida duxeris ordinandum, salvo semper in omnibus apostolicae sedis mandato. Nulli ergo . . . hanc paginam . . . nostrae concessionis, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, III Kalendas Januarii, anno septimo. Justis petentium desideriis, etc., usque assensu. Ecclesiam de Falmarchsam, cum capellis de Papeha, et de Radewell. et omnibus eorum pertinentiis; ecclesias de Maperthesal. de Hecha, de Rassenden. de Hirencestr. de Curtenhal. de Herleston. de Wichingestun. de Fostun et de Bruchton. cum omnibus earum pertinentiis; capellam Sancti Edmundi de Bruchton. Ex dono Ricc. de Daivill. duas carrucatas terrae in Abebi; ex dono Ricc. Buissel duodecim buovatas terrae in Bruchton. et quamdam partem Gardini sui, et quindecim acras terrae, et unam acram prati, et dimidiam; intra Lelund, tres virgatas terrae et tres homines vobis a W. Poverell. intuitu pietatis concessos; decimas in Blidesword. in Neubothle, in Duston, in Ernesbi, in Bareswrd. in Cothis, in Hoctun. et in Piria decimam molendini, quod vocatur Tuigrisl. decimas in Molentun, in Desburch. in Blaculuesle, in Aversham, et in territorio de Empingeham, a bonae memoriae Roberto, Lincolniensi episcopo, monasterio vestro pia liberalitate concessas, sicut in ejusdem authentico plenius continetur, et vos ea omnia juste ac pacifice possidetis, vobis, et per vos eidem monasterio auctoritate apostolica confirmamus, et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc. Si quis, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VII Idus Januarii. Solet annuere, etc., usque assensu. Ecclesiam Sanctae Mariae de Notingha. Sancti Petri, et Sancti Nicolai ejusdem villae, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesias de Radeford, de Langare, de Torluavestan. de Lindebi et de Barton. et de Oscington. cum omnibus earum pertinentiis; quidquid juris habetis in ecclesiis de Acdingburc et de Cotgrave; decimas quas habetis in Chillewell. in Watinho, in Aspele, in Suthon. in Baseford, in Jorph, in Gunolveston. in Stapelfort, in Langelaia, in Rudington. et in Boneia, sicut ea omnia ex concessione bonae memoriae W. Eboracensis archiepiscopi, juste ac pacifice possidetis, et in ejus litteris plenius continetur, vobis et per vos monasterio vestro auctoritate apostolica confirmamus, etc. Nulli ergo, etc. Si quis, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VII Id. Januarii. Cum longa consuetudine temporis ecclesia Londoniensis, sicut oblata nobis petitio continebat, ea praerogativa usa sit hactenus libertatis, ut episcopus, qui pro tempore resedit ibidem, inter comprovincialium episcoporum conventus, in sessionibus, processionibus, responsionibus, et suscriptionibus, tanquam dignitate primus obtinere consueverit primum locum, a nobis humiliter postulasti, ut dignitatem hujusmodi eidem Ecclesiae dignaremur confirmare. Nos autem, tuis justis postulationibus annuentes, dignitatem ipsam, sicut eam eadem ecclesia ex antiqua consuetudine approbata hactenus et obtenta, contradictione possedit, tibi, et per te ipsi ecclesiae auctoritate apostolica confirmamus, etc. Decernimus ergo, etc. Datum Romae, apud S. Petrum, Idibus Decembris. Ex litteris dilecti filii, P.. . . . . monasterii Collensis, et D.. . . Sancti Lupi Trecensis, abbatum accepimus, quod, cum eis, et venerabili fratri nostro . . . . Trecensi episcopo, causam quae inter abbatem et monachos Claraevallenses ex una parte, et . . . . abbatem, et monachos Sancti Benigni Divionensis, Lingonensis dioeceseos, ex altera, super domo de Moreins vertebatur, commisimus terminandam, ipsi partes debita citatione vocarunt, et Claraevallenses miserunt in possessionem causa rei servandae, pro Divionensium contumacia vel defectu. Postmodum vero, nobilem mulierem . . . . dominam Suessifont. quae ex parte Divionensium intraverat domum ipsam, denuntiaverunt excommunicationi subjectam, quandiu in ea domo praesumeret commorari. Interim autem, ipso episcopo viam suae peregrinationis aggresso, Divionenses, biennio jam elapso, venerunt ad ipsos abbates, eis querimoniam deponentes quod Claraevallenses illos super jam dicta domo praesumerent molestare, asserentes se probare paratos, quod litteras, quas eis de possessione Claraevallenses destinaverant, recepissent tunc primo, cum praeterito biennio essent factae. Proponebant autem Claraevallenses econtra, se per testes idoneos posse probare, quod abbas Divionensis eas infra duos menses ex quo factae fuerant, propriis manibus recepisset, et prior etiam domus ipsius. Cumque Divionenses, quoquo modo rei veritas se haberet, sufficientem quod starent juri cautionem offerrent, iidem abbates, cum episcopus absens esset, cui erat specialiter causa commissa, utpote qui cum illorum altero poterat in causa procedere, et ipsi non poterant sine ipso, se super hoc deinceps intromittere noluerunt. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus praedictam sententiam, sicut est justa, faciatis inviolabiliter observari, et, inquisita de praemissis diligentius veritate, si praedictos Divionenses vobis constiterit adeo contumaces, ut etiam infra annum nullam obtulerint cautionem, Claraevallenses constituatis auctoritate apostolica possessores, adversariis super jure proprietatis defensione legitima reservata. Nullis litteris veritati, etc. Quod si non omnes, duo vestrum, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum . . . . . anno septimo. Religiosam vitam eligentibus apostolicum convenit adesse praesidium, etc., usque: mancipati estis obsequio, ad exemplar felicis recordationis Eugenii papae, praedecessoris nostri, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, et praesentis scripti privilegio communimus; statuentes, ut quascunque possessiones, quaecunque bona idem monasterium, etc., usque vocabulis exprimenda: ecclesiam de Contiliaco; ecclesiam Sancti Lenogisili, cum capella Sancti Joannis Leprosorum, et capella Sancti Martini de Fossart; ecclesiam de Sagonia, cum capella Sancti Karilephi; ecclesiam de Curgaa; ecclesiam de Noento; ecclesiam de Doscella; ecclesiam Sancti Cornelii de Balniolo; ecclesiam Sancti Petri de Tufeio; capellam Sancti Hilarii prope Tufeium; ecclesiam Sancti Petri de Soldaio; ecclesiam de Tricione; ecclesiam Sancti Vincentii de Laboratorio; ecclesiam de Sarciaco; capellam Sancti Gervasii de Belino; et in his omnibus, synodalia et circadalia; ecclesiam de Crucis Monte; ecclesiam de Maceriis, ecclesiam Sancti Petri de Laboratorio; et in his tribus, medietatem synodalium et circadalium ; capellam Sanctae Mariae de Abbatia; capellam Sancti Flocelli; capellam de Campaniaco; ecclesiam de Coneraio, cum duabus partibus oblationum altaris in quinque solemnitatibus, et duabus partibus primitiarum totius anni; ecclesiam de Cels; ecclesiam Sanctae Mariae de Curte dominica; ecclesiam Sanctae Mariae de Villana, juxta Luceium; capellam Sancti Petri de Valenceliis; ecclesiam de Toreio; ecclesiam de Flacio, prope castrum Ligeris; capellam Sancti Petri; ecclesiam Sancti Germani; ecclesiam Sanctae Mariae de Noviomo; ecclesiam de Colungiaco, cum duabus partibus oblationum altaris in quinque festivitatibus, cum duabus partibus primitiarum totius anni; ecclesiam de Pilimilio, cum tertia parte decimae de Chenseles; medietatem decimae et primiceriarum de Malmissestere; ecclesiam Sancti Maximi de Mosteriolo, cum capella de Paleis; ecclesiam Sancti Victuri de Basogeriis, cum capella Sanctae Mariae; ecclesiam de Altanoisia, cum duabus partibus oblationum altaris in septem solemnitatibus, et cum duabus partibus primitiarum totius anni; ecclesiam de Nuiliaco; ecclesiam de Ham, cum duabus partibus oblationum altaris in sex solemnitatibus, et cum duabus partibus decimae et primiceriarum totius anni: ecclesiam de Meuldin; ecclesiam Sancti Patricii; ecclesiam Sancti Karilephi de Curia Dode; ecclesiam Sancti Leonardi; ecclesiam Sanctae Mariae de Ace; ecclesiam de Piace; ecclesiam de Juliaco; ecclesiam de Sancto Marcello; capellam Sancti Domnoli juxta Segrejum; ecclesiam Sanctae Mariae de Ceveneio; capellam Sancti Audoeni de Ponte Baladonis, juxta pontem Baladonis; terras, prata, et aquam ad piscandum usque ad medium amnis, quanta est longitudo earumdem terrarum et pratorum, quae de jure suo dedit ecclesiae vestrae Odo de Aleriis, pro centum solidis Cenomanensis monetae, et decimam partis praedicti Odonis de molitura molendini de Cuce, et ibidem coemeterium; ecclesiam Sancti Martini de Dongolio, cum capella de Magneniis; ecclesiam Sanctae Mariae de Mairoliis; ecclesiam de Avenis; ecclesiam Sancti Martini de Bellifagio; capellam Sanctae Trinitatis de Novemfontibus, cum duabus partibus decimae ac primitiarum de terra et animalibus vestris; ecclesiam de Sabla; capellam Sancti Remigii prope Tufeium, cum duabus partibus oblationum in quinque festivitatibus, et primitiarum totius anni; ecclesiam Sanctae Mariae de Morciliaco; ecclesiam de Reneio; ecclesiam de Toreio super Blane; ecclesiam Sanctae Mariae de Parvencheriis; capellam Sancti Georgii de Castello; capellam de Vizaio; capellam de Grableio, cum decimis et omnibus pertinentiis suis; praebendam, quam habetis in ecclesia Sancti Juliani Cenomanensis; ecclesiam Sanctae Mariae de Berthivini, et ecclesiam sanctorum martyrum Vincentii et Laurentii de Landa patriae, cum earum pertinentiis; jus quod habetis in ecclesia de Gevre; jus quod habetis in ecclesia de Monte Betonis; jus quod habetis in ecclesia Sancti Rigomeri de Soliniaco, in ecclesia Sancti Juliani de Tanet; sextam partem decimae in ecclesia Sancti Martini de Soliniaco prope Baladon; sextam partem oblationum altaris in quatuor festivitatibus in eadem parochia; decimam Hug. de Curtahen. decimam Gauterii de Valle, et decimam Pagani de Soliniaco, atque decimam Haimonis juxta montem Dublelli; decimam de Musaldio, in parochia Sanctae Mariae de Novavill. de terra Garini Morant duas partes decimae, et primitiarum; de terra Fulconis de Chaneveroliis, duas partes decimae ac primitiarum; de terra Hervei de Sancto Lenogisilo, duas partes decimae ac primitiarum; de terra Pagani de Novavill. duas partes decimae; de terra Willelmi de Tusca medietatem decimae ac primitiarum; de terra Willelmi Faucillum, duas partes decimae, ac primitiarum; de terra Villanae, duas partes decimae, et primitiarum; de terra de Allandreis, quae est monasterii vestri, decimas omnes et primitias; ecclesiam Sanctae Mariae de Monte Dublello, cum appendiciis suis; in ecclesia Sancti Sulpitii de Mosteriolo, duas partes decimae; in parochia Sancti Martini de Lamanai; de terra Reginandi de Nuisement, duas partes decimae; in parochia de Buisseio, sextam partem decimae ecclesiae et quamdam vineam juxta cancellum ecclesiae; in eadem parochia de terra de Roucheria, duas partes decimae, et primitiarum; in parochia de Wlureio, tertiam partem decimae de terra de Piro, et decimatorem; in parochia de Dunel, tertiam partem decimae de feudo de Dunel; in eadem parochia de terra Huberti Espechel, quae dicitur Landas, duas partes decimae et primitiarum; in ecclesia de Madre, nonam partem decimae; in ecclesia de Quinta tertiam partem oblationum in quinque solemnitatibus, et primitiarum totius anni, et decimae, cum jure quod habetis in coemeterio, quamdam plateam eidem ecclesiae junctam; in ecclesia de Attanay, duas partes oblationum in tribus solemnitatibus, et primitiarum et coemeterium libere, et oscham Fredeberti; in parochia Sancti Aniani, duas partes decimae de terra Pagani de Tiron, et de una parte terrae Albini; decimam pasturae porcorum in foresta Pagani de monte Dublelli, quae dicitur Tiron. Praeterea, necessitati vestrae in posterum providere volentes, apostolica auctoritate statuimus ut nec vobis, nec successoribus vestris aliquando liceat obedientiam de Campaniaco, aut alias possessiones ecclesiae vestrae donare, vendere, aut quomodolibet ab ipsa ecclesia alienare. Decernimus ergo ut nulli, etc., usque: profutura, salva sedis apostolicae auctoritate, et dioecesanorum episcoporum canonica justitia. Si qua igitur, in futurum, ecclesiastica saecularisve persona hanc nostrae constitutionis. . . . . paginam sciens, contra eam temere venire tentaverit, secundo tertiove commonita, nisi reatum suum congrua satisfactione correxerit, potestatis honorisque sui careat dignitate, reamque se divino judicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat, et a sacratissimo corpore ac sanguine Dei ac Domini Redemptoris nostri Jesu Christi, aliena fiat, atque in extremo examine districte subjaceat ultioni. Cunctis autem, eisdem locis sua jura servantibus sit pax Domini nostri Jesu Christi, quatenus et hic fructum bonae actionis percipiant, et apud districtum judicem praemia aeternae pacis inveniant. Amen. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, per manum Joannis, Sanctae Mariae in Via Lata diaconi cardinalis, V Idus Januarii, indictione VIII, Incarnationis Dominicae anno 1204, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno septimo. Religionis monasticae modernis temporibus speculum, et in Galliarum partibus documentum, beati Petri Cluniacensis monasterium, ab ipso suae fundationis exordio, sedi apostolicae in jus proprium est oblatum. Proinde, praedecessores nostri, Romani pontifices, locum ipsum singularis dilectionis ac libertatis praerogativa donarunt, et universa ei pertinentia privilegiorum suorum sanctionibus munierunt. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus clementer annuimus, et praefatum Cluniacense monasterium, quod specialiter beati Petri juris existit, sub ejusdem beati Petri et nostra protectione suscipimus, et praesentis scripti patrocinio communimus; inprimis siquidem statuentes ut ordo monasticus, qui secundum Deum et Beati Benedicti regulam ac institutionem Cluniacensium fratrum, in eodem loco institutus, etc., usque observetur. Praeterea, quascunque possessiones, etc., usque vocabulis exprimenda: locum ipsum, in quo praefatum vestrum monasterium situm est, cum omnibus pertinentiis suis; in Burgundia, Karumlocum, Marciniac. Pared. Sanctum Marcellum Cabilonensem, Virgiac. Troald. et omnes alios prioratus, et cellas, et possessiones, et jura quae habetis in provincia Lugdunen. ultra Ararim; Nantuac. Ginniac. monasterium de vallibus Poliniaci, monasterium de Altapetra; Vallemclusam ultra vigum Roman. monasterium Paterniacum; insulas et omnes prioratus et cellas, possessiones et jura quae in illa parte Burgundiae sive in Teutonia possidetis; in provincia Viennen. Sanctum Victorem Gebennen. Condamm. Burget. Dominam Lavard. et omnia loca et jura quae in ipsa Viennen. provincia possidetis; in Provincia, Sanctum Saturninum, Tornac. Podium de Canagobia; extra Montem-Pesulan. Cluniset. et caetera loca vestra in Provincia constituta; in Guasconia, Karenacum Moriac. Sanctum Montem, et omnia loca vestra quae in Guasconia possidetis; praeterea, Silviniac. monasterium Celsimen. Sanctum Florum, Voltam, Sanctum Eutropium, Mogon. Agiam, monasterium de Charitate, cum omnibus pertinentiis suis; Sanctum Stephanum; Sanctum Salvatorem Nivernen., Sanctum Martinum de Campis; Longumpontem; Gaiam; Sanctam Margaritam in Campania, cum grangiis de Macricuria et de Sancta Petronilla, et omnibus pertinentiis suis; Crispiac. Consiacum Lehunum, cum prioratibus Sancti Laurentii et Sancti Nicolai, quos . . . prior Lehun. monasterio suo cum eorum pertinentiis noviter acquisivit; Sanctam Margaritam in Codun. Mondiderium; Abbatisvillam; Sanctum Lupum; monasterium Sanctorum Cosmae et Damiani; Froewill. Renargias, et quidquid in Bituricen., Burdegalen., Senonen., Remen., Treveren. et Rothomagen. provinciis possidetis; monasterium Lowen., Lenton., Montem-acutum, Testord., Labdecumbam, Apeford. et Tikesore villas, cum omnibus appendiciis earum; Sanctam Mariam de Nagera, Sanctum Zoilum de Carrion., Villam-francam, Sanctam Columbam de Burgis, Cornelian. Monasterium Pontiden. Monasterium Sancti Maiolis Papien., Sancti Gabrielis Cremonen. et monasterium Sancti Pauli de Argon. Cellam de Bertreis, et cellam de Namarchia, et quidquid in Anglia, Hispania, Lombardia, et in Leodien. dioecesi possidetis; in Tuscia, juxta cryptas, Sanctam Mariam de Aquaviva; in civitate Tuscanen. Sanctum Joannem de Podio, Sanctum Petrum de Alian. in episcopatu Tusculanen., Sanctam Mariam de Peselo; et in Sicilia, prioratum de Sacco, cum omnibus pertinentiis suis. Sane, laborum vestrorum decimas, pro quibus tam vos quam alios monasticae religionis viros inquietare episcopi consueverunt, illorum videlicet quos dominicaturas appellant, et vestro sumptu a monasterii et cellarum vestrarum clientibus excoluntur, sine omni episcoporum et episcopalium ministrorum contradictione, deinceps habeatis quietius, qui vestra peregrinis fratribus et pauperibus erogatis, Liceat quoque vobis clericos et laicos, liberos, etc. Prohibemus insuper, etc. Discedentem vero, absque communi litterarum vestrarum cautione, nullus audeat retinere. Quod si quis forte, etc., usque: promulgare. Ad haec etiam, prohibemus ne aliquis monachus, etc., usque domus vestrae utilitatem. Quod si facere praesumpserit, etc., usque: reddere. Licitum praeterea sit vobis in causis propriis, etc., usque: deperire. Insuper, auctoritate apostolica inhibemus ne ullus episcopus vel alia quaecunque persona ad synodos vel conventus vos ire compellat, nec ad domos vestras, etc., usque: convocandi, vel missas etiam celebrandi, nisi ab abbate fuerit invitatus, accedat. Statuimus etiam ut ecclesiae omnes, coemeteria, monachi, clerici et laici universi, intra terminos habitantes, qui sunt a rivo de Salnai, et ab ecclesia Rufiaci, et cruce de Lornant, a termino quoque molendini de Tornasach, per villam quae dicitur Varenna, cum nemore Burserio; a termino etiam qui dicitur Perois, usque ad rivum de Salnai, sub apostolicae tantum sedis jure ac tuitione permaneant. Neque ipsius Cluniacensis loci presbyteri, aut etiam parochiani, ad cujuslibet, nisi Romani pontificis, vel ejus legati, et Cluniacensis abbatis, cogantur ire synodum vel conventum. Sane, pro abbatis, monachorum seu clericorum, infra praedictos terminos habitantium, ordinatione, pro chrismatis confectione, pro sacri olei, ecclesiarum et altarium consecratione, et coemeteriorum benedictione, Cluniacense monasterium, quem maluerit antistitem convocet, gratiam et communionem apostolicae sedis habentem; Cluniacenses vero monachos, ubilibet habitantes, nulla omnino persona, praeter Romanum pontificem, et legatum qui ad hoc missus fuerit, excommunicet aut etiam interdicat, ita tamen, ut circa legatos apostolicae sedis obedientia vel reverentia debita per hoc nullatenus minuatur. Tibi etiam, fili abbas, et per te monasterio Cluniacensi, concedimus, ut in processionibus missarumque solemniis, tam tu quam successores tui, mitra, annulo, chirothecis, sandaliis, et aliis pontificalibus insigniis uti possitis, benedictionemque solemnem super populum facere ad divini nominis gloriam et monasterii Cluniacensis honorem. Illud autem districtius inhibemus, ne quis possessiones, jura, vel bona monasterii vestri, praeter sedis apostolicae conscientiam, cui specialiter est subjectum, quolibet modo alienare, vel antiquas et rationabiles ipsius monasterii consuetudines, et hactenus observatas, violare praesumat. Si quae vero donationes, etc. usque: censemus. Decimas praeterea, et possessiones, ad jus ecclesiarum vestrarum spectantes, quae a laicis detinentur, redimendi, et legitime liberandi de manibus eorum, et ad ecclesias ad quas pertinent revocandi, libera sit vobis de nostra auctoritate facultas. Percussuram quoque proprii numismatis, vel monetae, sicut hactenus est obtentum, vobis auctoritate apostolica confirmamus. Ad haec, adjicimus, ut in omnibus prioratibus, et cellis quae nunc sine proprio abbate vestro regimini sunt subjectae, nullus unquam futuris temporibus abbatem ordinare praesumat, sed tam prioratus ipsi et cellae, quam et caetera in quibuslibet locis omnia, quibus Cluniacensis ecclesia, tempore Arvernensis concilii, quod per felicis memoriae Urbanum papam, praedecessorem nostrum, celebratum est, investita erat, de quibus tunc nulla quaestio mota est, tam tibi, fili abbas, quam successoribus tuis, in pace semper, et quiete serventur, illis duntaxat exceptis, quae per auctoritatem sedis apostolicae sunt ab illo statu mutata. Pro altaribus et ecclesiis, sive decimis vestris, nulli episcoporum facultas sit gravamen vobis indebitum irrogare. Sed, sicut eorum permissione quaedam ex parte, quaedam ex integro habuistis, ita futuris temporibus habeatis. Caeterum, omnes ecclesiae, quae ubilibet positae sunt, seu capellae vestrae, et coemeteria libera sint, et omnis exactionis immunia, praeter consuetam episcopi paratam, et justitiam canonicam in presbyteros, qui adversus ordinis sui offenderint dignitatem. In parochialibus vero ecclesiis quas habetis, liceat vobis, seu fratribus vestris, sacerdotes eligere, et dioecesano episcopo praesentare, quibus, si idonei fuerint, episcopus curam animarum committat, ut ei de spiritualibus, vobis vero de temporalibus, debeant respondere. Quam si committere illis, quod absit! ex pravitate noluerint, tunc presbyteri ex apostolicae sedis benignitate officia celebrandi, dummodo sint idonei, licentiam consequantur. Ecclesiarum vero, seu altarium consecrationes, si dioecesani episcopi gratis noluerint exhibere, a quolibet catholico suscipiatis episcopo, gratiam et communionem apostolicae sedis habente. Nec cellarum vestrarum ubilibet positarum fratres, pro qualibet interdictione, vel excommunicatione, divinorum officiorum suspensionem aliquatenus patiantur; sed, tam monachi ipsi quam et famuli eorum, et qui se professioni monasticae devoverunt, clausis ecclesiarum januis, exclusis excommunicatis et interdictis, non pulsatis campanis, suppressa voce, divina officia celebrent, et peragant debita sepulturae. Caeterum, abbatias, quas praedecessores nostri, Romani pontifices, vestris praedecessoribus concesserunt, nos quoque vobis et successoribus vestris duximus concedendas, ut per industriam vestram religionis status in eis, auctore Domino, conservetur; videlicet, abbatias Sancti Martialis Lemovicensis, Monasterii novi Pictavensis, Sancti Joannis Angliacensis, monasterii Lesacensis, Moisiacensis, Figiacensis, Mauziacensis, Tiernensis, et Sancti Germani Antissiodorensis, illud nihilominus statuentes, ut in eis sine abbatis Cluniacensis consilio abbas nullatenus eligatur. Paci quoque, et tranquillitati vestrae paterna inposterum sollicitudine providere volentes, auctoritate apostolica prohibemus, ut infra terminos sacri banni, quos supradictus Urbanus papa distinxit, seu infra clausuras locorum, vel grangiarum vestrarum, nullus homo, cujuscunque conditionis aut potestatis existat, invasionem, praedam, aut rapinam, vel furtum facere, ignem apponere, sanguinem fundere, hominem temere capere, seu homicidium perpetrare praesumat. Praeterea, omnes libertates, et immunitates, etc., usque communimus. Decernimus ergo, etc., usque profutura, salva sedis apostolicae auctoritate, et dioecesanorum episcoporum canonica justitia in ecclesiis non exemptis. Si qua igitur in futurum, etc. Cunctis autem, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, per manum Joannis, Sanctae Mariae in Via Lata diaconi cardinalis, Idibus Januarii, indictione VIII, Incarnationis Dominicae anno 1204, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno septimo. Quinimo, nomen Domini blasphemantes, publice Christianis insultant, quod credant in rusticum quemdam suspensum a populo Judaeorum, quem quidem nec nos pro nobis suspensum ambigimus, cum peccata nostra ipse tulerit in suo corpore super lignum, sed rusticum moribus aut genere non fatemur, imo nec ipsi diffiteri valerent quin ipse secundum carnem de sacerdotali stirpe descenderit ac regali, et mores ejus praeclari fuerunt, et honesti. In die quoque parasceves, Judaei contra veterem consuetudinem per vicos, et plateas publice discurrentes, concurrentes, juxta morem, undique Christianos ut adorent crucifixum in cruce, derident, et eos per improperia sua student ab adorationis officio revocare. Patent quoque latronibus usque ad noctem dimidiam ostia Judaeorum, nec, si quid furto sublatum inventum fuerit apud eos, quisquam de illis potest justitiam obtinere. Abutuntur ergo Judaei patientia regia, et, cum inter Christianos positi remaneant, hospites suos male cum opportunitate captata Christianos latenter occidunt, sicut nuper dicitur, accidisse, cum quidam pauper scholaris in eorum latrina mortuus est repertus. Ne igitur per eos nomen Domini blasphemetur, nec deterior sit Christianorum libertas, quam servitus Judaeorum, monemus serenitatem regiam et exhortamur in Domino, et in remissionem injungimus peccatorum, quatenus sic Judaeos super his et similibus a sua praesumptione compescas, sic abusiones hujusmodi de regno Francorum studeas abolere, quod habere zelum Dei secundum scientiam videaris, et cum leges etiam saeculares gravius animadvertant in eos, qui nomen Domini blasphemant, sic animadvertas in blasphemos hujusmodi, quod aliquorum poena metus sit omnium, nec facilitas veniae incentivum tribuat delinquendi. Solet annuere, etc., usque: impertiri. Ex parte siquidem vestra nobis fuit humiliter supplicatum, ut canonicorum denarium nummum, quem juxta facultates Ecclesiae vestrae, cum octo canonici fuerint hactenus, in eadem, deliberatione provida, statuistis, dignaremur vobis auctoritate apostolica confirmare; praesertim, cum hoc ipsi Ecclesiae videatur plurimum expedire. Nos igitur, vestris postulationibus annuentes, constitutionem ipsam, sicut ad utilitatem Feltrensis Ecclesiae provide facta est, auctoritate vobis apostolica confirmamus, et praesentis scripti patrocinio communimus, nisi facultates ejusdem Ecclesiae in tantum excreverint, quod merito idem sit numerus augmentandus, salvis tamen in omnibus apostolicae sedis mandatis. Nulli ergo, etc. Si quis, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, V Idus Januarii. Solet annuere, usque: impertiri. Eapropter, vestris justis precibus inclinati, libertates et immunitates Ecclesiae vestrae concessas, nec non antiquas et rationabiles consuetudines, tam vobis et servientibus, quam possessionibus vestris hactenus observatas, ratas habentes, eas futuris temporibus illibatas decernimus permanere. Nulli ergo . . . nostrae concessionis, etc. Si quis autem, etc. Datum, ut in alia. Gravem in praesentia nostra dilecti filii . . . . magister et fratres militiae Templi, deposuere querelam, quod tu, quaedam casalia eorum sine rationabili causa succendens, bestias et bladum suum ipsis per violentiam abstulisti, damnum eis ad valens quinquaginta millia bisantiorum pro tuae voluntatis arbitrio inferendo. Praeterea, quosdam de fratribus suis rebus propriis spoliatos, et verberibus ac plagis afflictos, carcerali fecisti custodiae mancipari, duobus insuper castris eorum, rupi videlicet Willelmi, et rupi Ruissoli, quae hostili obsidione vallaras, grave damnum, tam in personis quam rebus, et jacturam non modicam irrogasti. Volentes igitur in hac parte animae tuae saluti consulere, et honori ac famae serenitatis regiae nihilominus providere, rogamus excellentiam tuam et exhortamur in Domino, quatenus super damnis et injuriis memoratis fratribus irrogatis, satisfactionem ipsis exhibeas competentem, et ab eorum gravamine manum pariter et animum retrahas, nec patiaris eos ab aliis, quantum in te fuerit, molestari. Alioquin, noveris nos venerabilibus fratribus nostris . . . . Bibliensi, et . . . . Valaniensi episcopis, in mandatis dedisse, ut, partibus convocatis, causam audiant, et, appellatione remota, justitia mediante, decidant, et faciant quod decreverint per censuram ecclesiasticam inviolabiliter observari. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XV Kalendas Februarii. Solet annuere sedes apostolica piis votis, et honestis petentium desideriis favorem benivolum impertiri. Eapropter, dilecte fili, tuis precibus grato concurrentes assensu, usum mitrae ac annuli tibi personaliter de benignitate sedis apostolicae indulgemus. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XV Kalend. Februarii, anno septimo. Cum super translatione Fesulanae sedis ad locum magis commodum facienda sit multoties laboratum, nos, paci et utilitati, tam Ecclesiae Fesulanae quam Florentinae civitatis, intendere cupientes, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, vocatis episcopo et capitulo Fesulanis, potestate, consulibus et consiliariis Florentinis, habeatis cum ipsis diligenter tractatum, et, si locum idoneum in ipsa dioecesi ad translationem Fesulanae sedis utiliter faciendam, cum assensu dictorum episcopi et capituli, et pace praedictorum potestatis, consulum et consiliariorum valueritis invenire, per vestras nobis litteras intimetis, ut, per vestram relationem instructi, in ipso negotio melius procedere valeamus. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XIII Kalendas Februarii. Tuae, nobis praesentatae, litterae continebant, quod, sicut ex relatione quorumdam bonorum virorum acceperas, P. presbyter, lator praesentium, diaconatus ordine praetermisso, se fecit ad gradum sacerdotii promoveri. Cumque super hoc ab ipso quaesiisses diligentius veritatem, ipse tibi secreto est humiliter confessus, se pro certo nescire, si res taliter se haberet. Sed, ex quo boni viri hoc asserebant, inter quos fuerat conversatus, credebat assertioni eorum, eo quod ipse, tempore quo ordines inferiores suscepit, infra annos discretionis fuerat constitutus. Tu igitur, ipsum ad apostolicam sedem transmittens, nobis humiliter supplicasti, ut cum eo misericorditer agere dignaremur. Nos igitur, ejus miseriae condolentes, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus condignam poenitentiam pro hujusmodi negligentia injungas eidem, et, ea peracta, quia non intelligitur iteratum, quod factum esse nescitur, ipsum in diaconum ordinare procures, et sic de misericordia eumdem ministrare permittas in ordine sacerdotis. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XII Kalendas Februarii. Olim, pro dilecto filio, P. capellano venerabilis fratris nostri . . . . . Senonensis archiepiscopi, et M. canonico Sancti Lupi Trecensis, quorum uterque ad regimen ecclesiae Sancti Martini Trecensis canonice se dicit electum, O . . . . P . . . . . et H . . . . . ad nostram praesentiam destinatis, et petentibus sibi audientiam exhiberi, dilectum filium, M. Sancti Theodori diaconum cardinalem, dedimus auditorem, qui cum ea quae coram ipso fuere proposita nobis fideliter retulisset, vobis per scripta nostra dedimus in mandatis, ut inquireretis super omnibus diligentius veritatem, et, si quam de duabus electionibus inveniretis de persona idonea canonice celebratam, confirmaretis eamdem, appellationis diffugio non obstante, contradictores censura ecclesiastica, appellatione postposita, compescentes, alioquin, utraque cassata, faceretis eidem ecclesiae per electionem canonicam de persona idonea provideri; ante omnia provisuri, ut, nisi vobis constaret praefatum capellanum fuisse canonicum ecclesiae Sancti Lupi, vel Sancti Martini Trecensis, quando fuit in abbatem electus, ejus electionem, auctoritate nostra suffulti, nullius contradictione vel appellatione obstante, irritaretis omnino, ne per illam tenori privilegiorum apostolicae sedis posset praejudicium generari, in quibus habetur, quod, altera illarum vacante, electio aliunde non fiat, nisi de fratribus earumdem, donec ibidem aliquis idoneus reperitur. Licet igitur ecclesiae Sancti Lupi hujusmodi privilegium sit concessum, ea videlicet ratione, quoniam de monasterio Sancti Martini descendit, quia tamen simile privilegium Cantamerulensi ecclesiae pari potuit ratione concedi, cum ab eodem monasterio Sancti Martini fuerit derivata, nos, paritatem in similibus attendentes, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus electionem praedictam, si alias fuerit inventa canonica, non obstante praedicto privilegio confirmetis, cur tamen per hoc mandatum nolumus in posterum derogari, cum ex praedicta similitudine non declarandi jus, sed faciendi gratiam traxerimus argumentum. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XIII Kalendas Februarii, anno septimo. Non decet eos, quos unda baptismatis regeneravit in Christo et adoptavit in filios verae lucis, ut cohabitent illis, quos duritia cordis ab agnitione veri luminis excaecavit, ne in eorum obtenebrentur errore, quos vera fides introduxit ad lucem. Eapropter, dilecte in Domino fili, qui zelum Dei secundum scientiam videris habere, devotioni tuae, auctoritate praesentium indulgemus, ut, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, Christiana mancipia, quae in parochia tua praesumpserint cohabitare Judaeis, a praesumptione possis hujusmodi per excommunicationis sententiam coercere, secundum canonicas sanctiones, ut sic a tali servitio retrahantur, quos a gratia libertatis in servitutis opprobrium redigere nititur Judaismus. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XIII Kalendas Februarii. Solet annuere sedes apostolica piis votis, et honestis petentium desideriis favorem benevolum impertiri. Sane, sicut ex tua relatione didicimus, quamplures tuae dioeceseos viri, cum eis aliqui decedentes pro suorum remedio peccatorum bona sua distribuenda committunt, per annum et amplius eorum solutionem protendunt, plurimique insuper fideicommissarii suis usibus praesumunt applicare legata. Eapropter, venerabilis frater, tuis precibus grato concurrentes assensu, auctoritate tibi praesentium indulgemus, ut, si hujusmodi fidei commissarii ad monitionem tuam juxta legitimas decedentium voluntates ecclesiis et clericis noluerint impartiri legata, extunc tibi liceat, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis diffugio, praevia ratione, pias adimplere morientium voluntates. Nulli ergo, etc. Si quis autem, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, IX Kalendas Februarii, anno septimo. Causam, quae inter homines de Massabuiani, ex una parte, ac Bugianenses, ex altera, super plebe ipsius loci noscitur agitari, tibi, et . . . . priori Sancti Alexandri Lucan. dicimur commisisse. Verum, quia pars altera memoratum priorem se dicit habere suspectum, eo quod fautor, et advocatus fuerit partis adversae, fraternitati tua per apostolica scripta mandamus, quatenus, inquisita plenius veritate, si rem inveneris ita esse, remoto priore praedicto, tu solus in eadem causa, secundum formam litterarum, appellatione postposita, praevia ratione procedas. Testes, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VII Kalendas Februarii. Cum vigor districtionis ecclesiasticae ad puniendam inobedientiam contumacium sit repertus, sic illum convenit moderari, ut, sublata de medio contumacia, poena quoque contumacibus debita relegetur; ne, si vel bonum malum, vel malum bonum dicatur, impietatem contingat fieri sub specie pietatis. Sane, referente venerabili fratre nostro . . . . . . episcopo vestro, nostris est auribus intimatum, quod in ipsius contemptum ea praesumitis attentare, quae penitus obviant rationi, ut, quandiu paratus est stare juri, organa contra ipsum ecclesiastica suspendatis, quod in odium contumacium est admissum. Ne igitur idem episcopus, quem speciali charitate diligimus, a vobis super hujusmodi de caetero contra justitiam praegravetur, universitati vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus ei, tanquam patri et pastori animarum vestrarum, devotam obedientiam et debitam reverentiam impendere procuretis, et, quandiu juri parere voluerit, a divinis contra episcopum neque vos ipsi cessetis, nec cessare alios faciatis, nisi talis sit causa, quae judiciarium ordinem non requirat. Alioquin, cum nolimu eum contra justitiam praegravari, qui singulis in jure suo existimus debitores, interdictum hujusmodi praecipimus non servandum. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, X Kalendas Februarii, anno septimo. Ex parte tua fuit propositum coram nobis, quod quamplures laici tuae dioeceseos decimas lanarum, agnorum, fructuum et feni ecclesiis et personis, quibus debentur, solvere contradicunt, ad sui excusationem illud solummodo allegantes, quod nec in Belvacensi dioecesi fuerunt hujusmodi decimae hactenus requisitae, nec in vicinis dioecesibus requiruntur. Cum igitur talis exceptio, imo potius excusatio in peccatis, eos non debeat a decimarum ipsarum praestatione tueri, ut ipsos, ad praefatas decimas ecclesiis et personis, quibus debentur, sine contradictione solvendas, possis per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, compellere, auctoritate tibi praesentium indulgemus. Nulli ergo, etc. Si quis autem, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, IX Kalendas Februarii, anno septimo. Solet annuere, etc., usque assensu. Personas vestras, et hospitale ipsum cum pertinentiis suis, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, et praesentis scripti patrocinio communimus. Ad indicium autem hujus a sede apostolica protectionis obtentae, bisantium unum gratis oblatum solvetis nobis nostrisque successoribus annuatim. Decernimus ergo, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VI Kalendas Februarii. Licet dilectus filius . . . Gradensis electus, per dilectum filium, P. tituli Sancti Marcelli presbyterum cardinalem, apostolicae sedis legatum fuerit confirmatus, quia tamen infra tempus a canonibus diffinitum consecrationis munus postulare neglexit, nos consecrationem ipsius non solum differre potuimus, verum etiam omnino negare, ut praetereamus Venetorum excessus, qui Romanam Ecclesiam multipliciter offenderunt, tum quia legatum praedictum, accedentem ad ipsos, noluerunt recipere ut apostolicae sedis legatum, tum etiam quia Jaderam, contra inhibitionem nostram sub interminatione anathematis factam, evertere praesumpserunt. Verum, quia ejus locum, licet immerito, tenemus in terris, qui, cum iratus fuerit, misericordiae recordatur, etsi graviter offensi fuerimus, nolentes tamen in ira misericordiam continere, ipso tandem ad nostram praesentiam accedente, ita duximus disponendum, ut, correctionem Venetorum interim exspectantes, possemus inposterum gratiam impertiri, quatenus idem electus in eo statu maneret, quem ex sua electione fuerat et confirmatione pariter assecutus. Quia igitur dilectus filius, nobilis vir, . . . . . . dux Venetorum, ad mandatum Ecclesiae rediens, sicut per suas nobis litteras intimavit, per . . . nuntium legati praedicti, absolutionis beneficium est adeptus, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus, Venetias personaliter adiens, quoniam contra personam ipsius electi quaedam sinistra dicuntur, inquiras super his diligentius veritatem, cum, secundum apostolum, nemini debeat cito manus imponi, et, si nihil eidem videris obviare de canonicis institutis, ne idem electus ad nos iterum laborare cogatur, Gradensis Ecclesiae suffraganeis convocatis, ipsi, vice nostra, munus consecrationis impendas. Quod si canonicum aliquid propositum fuerit contra eum, audias quae fuerint utrinque proposita, et ea nobis studeas fideliter intimare. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, V Kalendas Februarii. Monemus igitur universitatem vestram attentius, et per apostolica vobis scripta mandamus, quatenus quod nos provida deliberatione statuimus, vos prompta devotione servetis. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XII Kalendas Februarii. Postquam dextera Domini quae glorificata est in virtute, etc., ut supra, usque confirmavimus eidem ecclesiae patriarcham. Monemus igitur imperatoriam dignitatem, consulimus, et hortamur, quatenus patriarcham ipsum, cum ad Constantinopolitanam accesserit civitatem, benigne recipias, et honores, et tanquam episcopum et pastorem animae tuae humiliter venereris, et in justitiis suis, et Ecclesiae sibi commissae, manuteneas et defendas taliter in terris honoraturus eumdem, ut ab eo cujus minister existit, merearis in coelestibus honorari. Datum, ut in alia. In eumdem modum scriptum est nobili viro, duci Venetorum. Secundo vero, iidem nuntii a nobis ex parte tua humiliter postularunt, ut, cum sis confectus senio et labore confractus, a voto peregrinationis assumptae te absolvere dignaremur, cum nihilominus velis et possis efficaciter procurare, ut ad terrae sanctae succursum exercitus naviget signatorum. « Nos igitur, attendentes, quod tuae circumspectio probitatis, subtilitas vivacis ingenii, et consilii maturitas sanioris, exercitui Christiano multum sit inposterum profutura, cum imperator praedictus et crucesignati studium et sollicitudinem tuam vehementer extollant, et inter homines de tua praesertim discretione confidant, petitioni hujusmodi ad praesens non duximus annuendum, ne vel nobis imputaretur ab aliquo, si hac occasione dissolveretur exercitus in terrae sanctae subsidium praeparatus, vel tibi posset ab aliquo derogari, quod non in obsequium crucifixi assumpseris signum crucis, si, tuam et tuorum jam ultus injuriam, non ulciscereris opprobrium Jesu Christi, et, debellatis hostibus tuis, hostes fidei negligeres debellare. Verum, cum, sicut credimus, crucesignati adhuc peregrinationis propositum differre proponant, et ad solidandum imperium remanere amplius in partibus Romaniae, circa statum tuum, et necessitatem exercitus cogitabimus amplius et statuemus, dante Domino, quod viderimus expedire » . Monemus igitur nobilitatem tuam, et exhortamur in Domino, et per apostolica tibi scripta mandamus, quatenus, cum mundo servieris hactenus, et ex hoc non modicam gloriam fueris assecutus, de caetero Domino fideliter servias et non tibi, sed ejus nomini des honorem, honorans ministros ipsius, et ecclesias in sua ratione defendens, ut ab eo defendi et protegi merearis, qui nullum bonum irremuneratum relinquit, et nullum malum deserit impunitum; sciturus pro certo, quod, quantum cum honestate nostra poterimus, ad honorem tuum efficaciter intendemus. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, IV Kalendas Februarii. Per tuas nobis litteras intimasti, quod de mandato dilecti filii, P. tituli Sancti Marcelli presbyteri cardinalis, apostolicae sedis legati, tu cum tuis absolutionis beneficium es adeptus. Nos igitur, fidem dictis litteris adhibentes, te ac tuos reputamus, ab excommunicationis vinculo absolutos, et, si solita forma Ecclesiae in vestra fuit absolutione servata, gratum gerimus et acceptum. Alioquin, quod defuit suppleri volumus, et mandamus, ne in persona tua videamur aliquid omisisse, quod in Ecclesiae praejudicium possit in posterum allegari. Super hoc autem ex responsione cardinalis ejusdem exspectamus effici certiores. Qualiter circa negotium dilecti filii, T. Constantinopolitani electi duximus procedendum, per alias litteras, quas tuae imperiali sublimitati transmisimus, plenius tibi poterit elucere. Verum, quia inter te et peregrinos ex una parte, ac nobilem virum, H. ducem, et Venetos, ex altera, quasdam pactiones fuisse initas, et juramento firmatas in scripto conventionum ipsarum, tuo et nobilium virorum, B. marchionis Montis - Ferrati . . . Blesen, et . . . Sancti Pauli comitum sigillis munito, quod coram nobis perlegi fecimus, perspeximus contineri, per quas si firmiter servarentur, Constantinopolitana Ecclesia non modicum laederetur, et derogaretur apostolicae dignitati, cum caput expers esse non possit doloris membrorum, nec idem dolere quin compatiantur et membra, nos, eidem Ecclesiae, sicut tenemur, volentes adesse, supplicationem, quam pro eisdem pactionibus confirmandis nobis porrigere procurasti, non duximus admittendam. In eis namque continebatur expresse, quod inter Francos et Venetos dividi debent possessiones ecclesiasticae, reservata clericis portione, de qua possent honorifice sustentari. Cum hoc igitur attentari non posset sine injuria Creatoris, juramentum super hoc praestitum, illicitum penitus appareret, et posset perjurium potius appellari, nisi, salvo apostolicae sedis honore, in eodem juramento fuisset abjectum. Quia ergo honor Ecclesiae Romanae non servaretur illaesus, si Constantinopolitana ecclesia, quae membrum est sedis apostolicae speciale, in mutilatione possessionum suarum sustineat detrimentum, serenitatem tuam rogamus attentius, et monemus, et in remissionem tibi tuorum injungimus peccatorum, quatenus, illius intuitu, qui te ad imperium sublimavit, ipsius sponsam habens propensius commendatam, ad divisionem possessionum suarum ullatenus non procedas, et ipsas ab aliis dividi non permittas, ut, jure ipsius Ecclesiae illaeso, sicut convenit, conservato, ab eo praeter remunerationem coelestem merearis in imperii solio confirmari, cujus sponsam curaveris honorare. Id autem tanto debes libentius observare, quanto in coronatione tua ex majori devotione jurasti, quod in jure suo manuteneres ecclesias, et in suis eas rationibus defensares. Datum Romae, apud Sanctum Petrum. In eumdem fere modum, nobili viro . . . . duci Venetorum, usque monemus, per apostolica tibi scripta in virtute Dei districtius inhibentes, quatenus ad divisionem possessionum ecclesiarum procedere non attentes, nec permittas, quantum in te fuerit, id ab aliis attentari. Alioquin, quia hoc non possumus nec debemus in patientia tolerare, episcopis et abbatibus in exercitu Christiano apud Constantinopolim existentibus, dedimus firmiter in mandatis, ut tam te, quam alios, qui ad divisionem ecclesiasticarum possessionum intenderint, ab hujusmodi praesumptione cessare per censuram ecclesiasticam, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis impedimento, compellant, et, si fuerit attentatum, illud faciant per districtionem eamdem in statum pristinum revocari. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VI Id. Februarii. Scriptum est episcopis et abbatibus ipsis super hoc. In eumdem modum nobilibus viris . . . . marchioni Montis-Ferrati, et universis comitibus exercitus Christiani. Scripta Moyses, minister Domini, cura et sollicitudine totius Israelitici populi, quia solus laborem non poterat sustinere, de omni populo Israel viros Deum timentes elegit, quos principes populi constituit, et tribunos, centuriones, quinquagenarios, et decanos, ut, faciliora tantummodo judicantes, ad Moysen deferrent quod erat gravius vindicandum. Ad illius sane similitudinem, vicarius Jesu Christi, accepta in Petro plenitudine ecclesiasticae potestatis, et ecclesiarum omnium sibi sollicitudine incumbente, ut in his quae ad Deum pertinent melius valeat interesse, quosdam in partem sollicitudinis convocavit, judicio sibi difficilium reservato. Verum, quia saepe contingit, quod hi, qui ad regendum et corrigendum alios sunt assumpti, offendunt graviter, et aliis praebent materiam delinquendi, et clamor iniquitatis eorum ad ipsius aures ascendit, cum per se ipsum non possit descendere ac videre, suos angelos mittit, qui vitia evellant et destruant, virtutes aedificent atque plantent, quasi membra capiti obsequentes. Nos igitur, licet immeriti, ad hujusmodi onus, disponente Domino, evocati, officii nostri debitum exsequi cupientes, quoniam provinciam Viennensem et quasdam alias infectas esse accepimus scabra rubigine vetustatis, dilectos filios, fratrem R. et fratrem P. de Castronovo, monachos Frontis-frigidi apostolicae sedis legatos, ad eas duximus destinandos, ut vice nostra corrigerent corrigenda, quae secundum Deum ordinanda cognoscerent statuentes. Ipsi vero, sicut per suas nobis litteras intimarunt, ad vestram ecclesiam accedentes, ut juxta mandati nostri tenorem, tam in capite quam in membris, appellatione remota, corrigenda corrigerent, a . . . . . quondam episcopo vestro, vobis, et clericis civitatis, receperunt corporaliter juramentum, ut plenam de ipsius episcopi et vestris excessibus, tam vos quam illi dicerent veritatem. Tunc vero, cum quidam canonicorum vestrorum multa gravia contra episcopum proposuissent eumdem, et de eis, tum per confessionem ipsius, tum per depositionem testium juratorum, pro parte non modica constaret eisdem, venerabilis frater noster . . . . . archiepiscopus Viennensis, ad ecclesiam vestram accedens, ipsis legatis humiliter supplicavit, ut non ad depositionem dirigeretur ipsorum intentio, sed ad ipsius episcopi potius cessionem. At ipsi, considerantes, quod hoc utilitati Vivariensis ecclesiae potius expediret, cum dictus episcopus potens esset et nobilis, et episcopatus totus periclitari sub ipsius posset potentia, et per eum expensis gravibus onerari, causamque in longum protrahere, non sine gravi damno ecclesiasticae honestatis, preces duxerunt memorati episcopi admittendas, et idem episcopus, ejusdem acquiescens consilio, loco cessit, pontificali sibi officio reservato. Eo vero cedente, cum vos ad eligendum vobis pastorem velletis in capitulo convenire, ipsi vobis auctoritate apostolica inhibere curarunt, ne in electione attentaretis procedere, donec per litteras nostras constaret nos approbasse ipsius episcopi cessionem, sicut viri providi et discreti ardua judicio sedis apostolicae reservantes, eo quod nullus episcoporum loco vel officio potest cedere, nisi de licentia sedis apostolicae speciali. Verum, quia ex pastoris absentia ecclesiae vestrae periculum non modicum noscitur imminere, ne tyranni terrae ipsius in patrimonium ejusdem ecclesiae libere valeant debacchari, nobis humiliter supplicarunt, ut concedere dignaremur vobis virum idoneum in pastorem. Nos igitur, eorum sollicitudinem et zelum rectitudinis in Domino commendantes, et quod ab eis pro utilitate ecclesiae vestrae super cessione ipsius factum est, ratum habentes universitatem vestram per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus, solum Deum habentes prae oculis, cum consilio praedictorum legatorum nostrorum infra octo dies virum idoneum, qui non tam praeesse, quam prodesse velit et possit, vobis concorditer, ac canonice in pontificem eligatis. Alioquin, legatis eisdem nostris damus litteris in mandatis ut ipsis extunc vobis personam idoneam, appellatione remota, praeficiant in pastorem. Contradictores, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XIII Kal. Februarii, anno septimo. Solet annuere sedes apostolica, etc., usque inclinati, ad exemplar felicis recordationis, Coel. papae, praedecessoris nostri, ut in abbatiis ad Cluniacense monasterium pertinentibus liceat tibi quae secundum Deum, et beati Benedicti Regulam et statuta ordinis videris corrigenda, corrigere, et ibidem statuere statuenda, liberam tibi, contradictione et appellatione cessantibus, auctoritate praesentium concedimus facultatem; sententiam quoque quam in contumaces et rebelles duxeris canonice promulgandam, ratam habentes, et firmam, ipsam faciemus auctore Domino inviolabiliter observari. Nulli ergo . . . hanc paginam nostrae concessionis infringere, etc. Si quis autem, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, IV Kal. Februarii, anno septimo. Diligens debet esse cura pastoris, ut in grege sibi commisso morbida non sit ovis, per quam contagium immineat toti gregi, quia, cum sanguis sanguinem tangat, trahatque cortina cortinam, saepe prodit malum ex malo, et virtus incrementum recipit a virtute. Accepimus autem, quod in dioecesi tua multi clerici multipliciter sunt infames, quia quidam usuras vel lucrum turpe sectantur, quidam adulterari non timent, quidam in domibus suis publice focarias secum habent, et alia multa committunt, quae honestati sunt contraria clericali. Ne igitur mercenarius judiceris ab illo, cujus gregis sollicitudinem accepisti, si per negligentiam tuam maculosus appareat, quem a macula mundare teneris, fraternitati tuae praesentium auctoritate mandamus, quatenus ad hujusmodi corrigendos excessus te talem exhibeas, quod in tuo comproberis officio circumspectus. Ut autem mandatum apostolicum plenius exsequaris, auctoritate tibi praesentium indulgemus, ut eos, qui se tibi super hoc temere duxerint opponendos, per censuram ecclesiasticam valeas coercere. Nulli ergo . . . nostrae concessionis, etc. Datum, etc., ut in alia. Tua fraternitas requiri fecit a nobis, utrum tibi dedicationes ecclesiarum tam diebus Dominicis, quam privatis, celebrare liceret? Super quo tibi breviter respondemur, quod dioecesi tua tam diebus Dominicis, quam privatis, ecclesiis dedicationes impendere tibi licet. Datum, etc., ut in alia. Significaverunt nobis dilecti filii, Fratres Hospitalis Hierosolymitani, quod cum dilecta in Christo filia . . . . . abbatissa Sanctae Mariae Andegavensis eos domo elemosynaria, quam per donationem bonae memoriae, R. regis Anglorum, fuerunt adepti, et aliquandiu pacifice possederunt, post appellationem ad nos interpositam, spoliari fecisset per potentiam laicalem, et illam detineret illicite occupatam, dilectis filiis . . . . . cancellario . . . . . archidiacono, et praeposito de Armeliaco, Carnotensibus, scripsimus in hac forma, ut, si res taliter se haberet, domum ipsam cum fructibus perceptis ex ea, amoto exinde quolibet illicito detentore, per censuram ecclesiasticam, sublato appellationis obstaculo, nominatis fratribus, mediante justitia, restitui facerent, in statum pristinum reducentes quidquid post appellationem ad nos legitime interpositam invenirent temere attentatum. Quia vero processum judicum praedictorum, cum post appellationem ad nos legitime interpositam, lite non contestata processerint, duximus irritandum, causam ipsam de communi assensu partium vobis duximus committendam, per apostolica scripta mandantes, quatenus, partibus convocatis. et rationibus hinc inde plenius auditis et cognitis, causam eamdem, appellatione remota, fine debito terminetis, facientes, etc. Testes, etc. Nullis litteris veritate et justitiae, etc. Quod si non omnes . . . duo vestrum, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VI Id. Februarii. Ex insinuatione dilectorum filiorum . . . . prioris et canonicorum Sanctae Barbarae, nobis innotuisse noscatis, quod, cum inter ipsos ex una parte, et W. Camerarium de Tankarvill. Rothomagensis dioeceseos, ex altera, super Mainerio de Monvill. coram . . . judice ordinario, non ex delegatione nostra, quaestio verteretur, et idem camerarius ad nostram audientiam appellaverit ab eodem, suae appellationi terminum aliquem non praefigens, idem ordinarius, qui causam ejusdem camerarii fovere videbatur latenter, eo quod quidam clericus, commensalis suus, jam dicti camerarii in eadem causa fuerat advocatus, deceptorie, et contra consuetudinem, hunc terminum appellationi praefixit, ut ad festum purificationis beatae Mariae utraque pars esset ab appellationis prosecutione reversa, licet nobis non potuerit legem imponere, ut eum teneremur infra dictum terminum expedire, cum, et secundum legitimas sanctiones, lis quae in consistorium principis speratur inferri, absque damno morae intacta permaneat, donec ipse faciat introduci, et a proceribus dirimi juxta morem. Interim autem, nuntius camerarii supradicti, praeveniens nuntium eorumdem, nec ipso usque ad legitimum terminum exspectato, impetravit litteras, et recessit. Quia vero fraus et dolus alicui patrocinari non debent, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, si ita est, partibus convocatis, et auditis hinc inde propositis, causam super his, appellatione remota, mediante juramento, terminetis, facientes quod decreveritis firmiter observari. Testes, etc. Nullis litteris, etc. Quod si non omnes . . . tu, frater episcope, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, IV Idus Februarii, anno septimo. Solet annuere, etc., usque impartiri. Ex litteris sane venerabilis fratris nostri, G. electi Remensis accepimus, quod, dum transiret per dioecesim Lingonensem, vos invenit in Valle-Caulium novellam institutionem ordinis assumpsisse, de cujus meritis diligenter inquirens, nil in eo nisi religiosum comperit, et honestum. Invenit siquidem prout eaedem litterae continebant, quod inter vos unus monachorum, quem vos, filii monachi, eligetis, debeat esse prior, cui omnes, monachi videlicet et conversi, quorum societas vicesimum numerum non transcendet, tanquam spirituali patri reverentiam et obedientiam curabitis exhibere; nullus vestrum proprium possidebit; in conventu singulis diebus missa, et horae canonicae cantabuntur; privatas quoque missas, qui voluerint celebrabunt; capitulum tenebitis omni die, facturi duodecim lectiones temporibus constitutis; simul laborabitis; et simul in refectorio comedetis, carnibus et sagimine non utentes. Prior vobiscum in eodem refectorio comedet simili cibo et veste contentus. A festo resurrectionis Dominicae usque ad exaltationem sanctae Crucis bis comedetis in die, residuum temporis sub jejuniorum abstinentia transcursuri pane, aqua, et uno pulmento contenti sexta feria existente. In die Nativitatis Dominicae non jejunabitis, nec sexta feria in aestate, ubi festum intervenit duodecim lectionum. Vivetis de redditibus, silentium servaturi; feminae interiores terminos non intrabunt, nec vos, exteriores, excepto priore, nisi causa ordinis transcendetis. Prior tamen, si occupatus fuerit, vel aegrotans, et urgens necessitas, vel evidens utilitas postularit, poterit unum quem voluerit destinare. Cilicia induetis ad carnem, eos qui ferre non poterunt non cogentes; lineas et cannabinas vestes nullatenus induetis, grossae lanae vestes, non tinetas, et pellitias habituri. Cum tunicis, cingulo, et caligis omnes jacebitis, et, praeter haec, vos, filii monachi, cum cuculla nusquam, et nunquam super calcitris quiescentes. Erunt novitii vestri in probatione per annum, et vos, filii monachi, a matutinis usque ad horam laboris, et a vesperis usque ad occasum solis lectioni, orationi et contemplationi vacabitis, exceptis quos prioris discretio pro aliqua certa et necessaria causa duxerit retrahendos. Nos autem, vestris justis postulationibus annuentes, personas vestras, et locum in quo divino estis obsequio mancipati, cum omnibus quae inpraesentiarum rationabiliter possidetis, aut in futurum, concessione pontificum, largitione regum, etc., usque suscipimus: specialiter autem ordinem ipsum, provida deliberatione de assensu episcopi dioecesani statutum, auctoritate apostolica confirmamus, et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc. Hanc paginam nostrae protectionis et confirmationis infringere, etc. Si quis autem, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, IV Idus Februarii, anno septimo. cum fere per biennium studuisses, ut eadem causa concordia finiretur, partibus non acquiescentibus, ascitis viris prudentibus, praedictae causae meritis diligentius examinatis, idem negotium de prudentium consilio ad nostram duxisti praesentiam remittendum, ea maxime ratione, quia videtur hoc ad regium judicium specialiter pertinere. , asserens culpam viri sui nequaquam sibi de jure debere nocere. Pars autem viri e contrario respondebat se non debere ipsi super his aliquo modo respondere, quia nihil voluntate vel auctoritate sua distractum fuerat de bonis mariti mulieris ipsius, sed fiscus ea capi fecerat, et mandaverat distrahenda, quod et testium assertione probavit. Sane, cum pars mulieris diceret, de possessionibus viri sui aliqua remansisse, quae distracta non fuerant, et ex eis sibi satisfieri postularet, ab utroque studiosius inquisisti, quanta fuisset pecunia, quae soluta fuerat mercatori, et ex confessione tibi constitit utriusque, quod de immobilibus usque ad viginti quatuor uncias auri alienatum exstiterat, sed praescriptus R. dicebat se decem et octo uncias illis viginti quatuor unciis addidisse, et quadraginta duarum unciarum auri complevisse numerum mercatori. Allegabat quoque praedictus R. quod, cum quinque filii essent unius patris, et omnes in bonis paternis succederent, facta aestimatione totius haereditatis, non proveniebat ad maritum mulieris ipsius de haereditate paterna, quod ultra viginti quatuor uncias auri valeret. Quia vero ad nos eadem causa remissa non fuit sufficienter instructa, nec nobis constitit, utrum, decem libras tarenorum, quas petebat mulier, dedisset in dotem, aut idem R. aliquid possideat de bonis pertinentibus ad fratrem suum, virum mulieris praedictae, nec potuissemus examinationi causae insistere, tum quia in praesentia tua renuntiatum fuerat allegationibus et probationibus, sicut dicis, tum quia idonei et sufficientes ad nostram praesentiam non venerant responsales, eamdem causam tuo duximus examini remittendam, per apostolica tibi scripta praecipiendo Datum Romae, apud Sanctum Petrum, II Id. Februarii. Cum olim dilectus filius, nobilis vir . . . princeps Norwalliae, a nobis humiliter postulasset, ut de nostra sibi permissione liceret filiam nobilis viri . . . principis Insularum, quam se asseruit subarrasse, ducere in uxorem, non obstante, quod . . . patruo ejus eadem mulier infra nubiles annos fuerat desponsata, cum neuter eorum transduxisset eamdem, bonae memoriae . . . Mannen. episcopo, et dilectis filiis . . . archidiacono, et . . . priori de Insula Glannav. sub certa forma causam ipsam commisimus terminandam. Partibus itaque in praedictorum judicum praesentia constitutis, sicut ipsi per suas nobis litteras intimarunt, per testes ejus constitit evidenter, quod praedicta puella, octo annis expletis, ab L. principe Norwalliae, tam suo quam suorum assensu parentum, fuerat subarrhata, sed, eo ex necessitate ipsam transducere differente, ejusdem L. patruus ipsam sine consensu ejus postmodum desponsavit, qui, ea nequaquam carnaliter cognita, viam fuerat universae carnis ingressus. Judices ergo praedicti, communicato prudentium virorum consilio, praedicto Norwalliae principi auctoritate apostolica concesserunt, ut puellam desponsaret eamdem, ne discordia inter ipsum et parentes puellae olim exorta, et tunc sopita, iterum oriretur. Nos igitur, eorumdem sententiam, nisi aliud rationabile quidem obstaret, volentes firmitatem debitam obtinere, dilectis filiis . . . abbati de Abenton . . . priori de Henli, et magistro M. canonico de Berlinton. Bangorensis dioeceseos, dedimus in mandatis, ut ipsam facerent, appellatione remota, per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Abbas vero praedictus, et conjudices sui, propter conditionem in litteris nostris expressam, super matrimonio illo, sicut in eorum litteris perspeximus contineri, studiose ac sollicite, receptis testibus, veritatem inquirere curaverunt. Habitis ergo quatuor productionibus testium, et redactis in scriptis depositionibus eorumdem, ea, quae ad decisionem causae credebant sufficere, de utriusque partis assensu, nobis transmittere curaverunt, ut nobis rei veritas eluceret, et consuleretur conscientiae principis supradicti, qui priores judices, et praesertim archidiaconum et priorem dicebat juris ignaros, et litteras nostras per falsam suggestionem obtentas, nec se credebat cum eadem puella posse salvari, quae patruo ejus tradita in uxorem in uno lecto saepius fuerat cum eodem. Nos igitur, depositionibus testium diligenter inspectis, probatum invenimus per easdem, quod idem L. puellam ipsam ducturum se juraverat in uxorem, sed nec ipsam transduxerat, nec probabatur per testes, quod benedictus fuerit, aut in una terra fuerit cum eadem, utpote quorum terras mare medium dividebat. In actis quoque judicum perspeximus contineri, quod sufficientibus testimoniis probatum fuerat coram ipsis, octo annorum fuisse puellam, quando idem L. eam juraverat se ducturum. Cumque pater puellae filiam suam in Norwalliam ad statutum terminum ducere distulis set, idem L. sororem nobilis viri . . . comitis Castriae, sine contradictione qualibet, circa finem illius anni duxerat in uxorem, et R. patruus ejus puellam desponsaverat memoratam, et post annum in facie Ecclesiae, cum illa contraxerat, et a principio Maii usque ad festum beati Viti martyris, quoties ei placuit, in eodem lecto jacuerat cum eadem, et in Walliam fuerat elapso tempore aliquanto reversus. Caeterum, transacto secundo anno a tempore desponsationis, primo vero a tempore nuptiarum, in Manniam rediens, pacifice cohabitavit uxori, et eam secum per terram et mare deduxit, sed, ea tandem sub parentum cura relicta, in Walliam rediit, ibique fuit viam universae carnis ingressus. Ex dictis igitur testium collegerunt judices supradicti, quod praedictus R. puellam eamdem a tempore desponsationis habuerat per triennium, et tres menses, sed per biennium, duos menses, et dies quindecim a tempore nuptiarum; fuit autem diversitas inter testes, cum quidam, ex eo quod puella erat tunc temporis macilenta, quod non fuisset carnaliter cognita existimarent, licet esset aetate nubilis, et toro matura; quidam autem nescire se dicerent, si carnaliter cognita exstitisset, quidam vero crederent, quod cognita non fuisset, quidam vero ab ipso R. assererent se audisse, quod eam carnaliter non cognovit; licet adjicerent se nescire, utrum postmodum fuerit cum eadem. Verum, praedictus episcopus Manniae, sicut in scriptis ejus, et suorum conjudicum secundo delegati perspexerant contineri, conjudicibus ejus absentibus, tam ex ipsius puellae quam parentum, nutricis et famularum ejus didicit juramentis, quod praedictus R. puellam ipsam carnaliter non cognovit. Patruo ergo viam universae carnis ingresso, cum praedictus L. a rege Manniae juniorem filiam in conjugem postulasset, nec id obtinere potuisset ab eo, utpote cum ipsa fuisset alii copulata, saepedictam puellam de assensu priorum judicum sibi postmodum copulavit. Constitit igitur ex praedictis quod inter saepedictum L. et praedictam puellam, cum octo esset annorum, cujus tamen consensus non invenitur expressus, antequam cum ipsa ejusdem L. patruus contraxisset, tantummodo per verba de futuro fuerunt sponsalia celebrata, ita quod nec idem L. transduxerat aut subarrharat eamdem, nec cum ipsa fuerat benedictus, quin imo nec in eadem fuerant terra simul, utpote quorum terras, sicut superius est expressum, mare medium dividebat: unde praesumi non potest quod aliquid attentarint, quod non potuerint consummare. Constitit etiam per praedicta quod puella ipsa in nono anno saepedicto R. desponsata fuerat, et in decimo ab ipso transducta, et ultra biennium in uno lecto frequenter fuerat cum eodem. Unde colligitur manifeste quod primae litterae per falsam fuerunt suggestionem obtentae, cum contineatur in illis quod neuter eorum transduxit eamdem. Cumque tandiu simul in uno lecto fuissent, de jure praesumitur quod facti fuerint una caro, cum etiam in duodecimo anno, in quo liberum et legitimum habet in hujusmodi puella consensum, voluntarie fuerit cum eodem, patet eam in ejus matrimonium legitime consensisse, nec potuisse contrahere postmodum cum nepote. Unde idem L. ducere ipsam de jure non potuit, et, si de facto ipsam sibi post mortem patrui copulavit, ab ea est merito separandus. Ideoque fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, vocatis qui propter hoc fuerint evocandi, causam ipsam secundum praecriptam formam, appellatione postposita, terminetis, facientes, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XIII Kal. Martii. Quoties a filiis nostris, quos pro sua religione et honestate, speciali praerogativa diligimus charitatis, aliquid a nobis devotione debita postulatur, quod religioni et honestati non obviat, ad concedendum quod petitur tanto facilius debemus concurrere, quanto magis id ex injuncto nobis officio dignoscitur convenire. Cum enim, licet indigni, auctoritatem geramus apostolicae sedis, sic omnium ecclesiarum utilitati compellimur providere, sic de ipsarum quiete attentius cogitare, ut earum jura illaesa serventur, et quae a praedecessoribus nostris acta sunt, firma et inconvulsa stabilitate debeant permanere. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis petitionibus gratum impartientes assensum, monasterium beatissimae Mariae, semper virginis, de Charitate, cui, largiente Domino, deservitis, ad exemplar felicis memoriae Urbani, Paschalis, Lucii et Adriani, praedecessorum nostrorum, Romanorum pontificum, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, et praesentis scripti patrocinio communimus; statuentes ut quascunque possessiones, quaecunque bona, etc., usque vocabulis exprimenda: In Antissiodorensi episcopatu, apud Boniac. ecclesiam Sancti Petri et Sancti Aniani, cum omnibus possessionibus et appenditiis suis; apud domnam Mariam, Sanctae Mariae et Sancti Amatoris; apud Balbiniacum, Sancti Stephani; apud Septemfontes, Sancti Petri; apud Conam, Sancti Aniani ecclesiam de novo Vico; apud Poliac., Sancti Petri; apud Mevam, Sancti Juliani; apud Beluciac., Sancti Martini; apud Nartiac., Sancti Marcelli; apud Varenam, Sancti Martini; juxta Varenam, Sancti Silvani; apud domnum Petrum, Sancti Petri; apud Murliacum, Sancti Martini; in bosco Britanniae, Sancti Vincentii; apud Castrum-Novum, Sancti Symphoriani; apud Sulliacum, Sancti Symphoriani juxta Sulliacum; apud Virgultum, Sancti Germani et Sancti Aniani; apud Manniacum, Sancti Petri; apud Aonam, Sanctae Mariae; apud Cren., Sancti Stephani; apud Colongias super Joviam, Sanctae Mariae ecclesiam de Curcum; apud Nannai, Sancti Simeonis; apud Alniacum, Sancti Saturnini; apud Festiniacum, Sancti Cyrici; ecclesiam de Vi Sancti Stephani; apud Mannas, Sancti Martini; apud Cellam, Sancti Juliani; in episcopatu Nivernen., ecclesiam Sancti Aniani de Albiniaco, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Sulpitii de Capella super Ligerim; de Partiaco, Sancti Victoris de Nivernis, de Bischis, de Jancuriaco, de Sancto Sulpitio, de Bellomonte, de Roi, de Patingiis, de Monteniaco, de Salviniaco, de Cerciaco, de Colongiis, super castrum Cerciac. In archiepiscopatu Bituricen., ecclesiam de Monastello, cum burgo et cum omnibus pertinentiis suis; de Sancta Montana, de Argento, cujus castellum et caetera in terra monachorum sunt; de Partiaco, ecclesias de Sancto Celso, cum burgo et omnibus pertinentiis suis; de campo Faraldi; de Sancto Florentio; de Cyolio; item, de Brolio; de Valeniaco; de Bardai; de Zanconio; de Ulmeriaco; de Fonteniaco; castrum Sancti Cirici; de Blec. de Neruda; de Pera; de Birriaco; ecclesias Sanctae Mariae et Sancti Martini; apud Montem Falconis, de Coola, in episcopatu Eduen. iu suburbio ecclesiam Sancti Rozi; ecclesias de Rocta, de Monte Ausberti, cum villa de Brazi; de Viverio, de Sancto Honorio; de Larneneia; in episcopatu Aurelianensi, ecclesias in suburbio Sancti Laurentii, cum omnibus pertinentiis suis, et de Brolio; in Carnotensi episcopatu, ecclesias in suburbio Sanctae Mariae Belli-loci; apud Morvillam Sancti Joannis; in dioecesi Turonensi, ecclesias sancti Michaelis, Sancti Medardi, de Ewra; in dioecesi Senonensi, ecclesias Sanctae Mariae de Porta Leonis, cum omnibus pertinentiis suis; de Curtiniaco, Sancti Petri, cum pertinentiis suis; de Dictiaco; de Castro Rainardi; Sancti Nicolai; ecclesias de Monte-Boio, cum omnibus pertinentiis suis de Castellione; de Chavennis; de Joveniaco, cum omnibus pertinentiis suis; de Sancto Sidronio, cum omnibus pertinentiis suis, de Branchiis; de Contentione; de Ladit; de Castello Beliot, de Venesiaco; de Cruce, cum omnibus pertinentiis suis; de Jovis-villa; de Julliaco; de capella Fagi; in Trecensi episcopatu, ecclesias Sancti Sepulcri, cum omnibus pertinentiis suis; de Sancto Justo; de Senzannia, cum omnibus pertinentiis suis, in episcopatu Suessionensi, ecclesias de Bren, cum omnibus pertinentiis suis; de Villeriis, cum omnibus pertinentiis suis; in episcopatu Catalaunensi, ecclesiam de Monte Mauro; in episcopatu Meldensi, ecclesias de Rodolio, cum omnibus pertinentiis suis; de Firmitate; Ansculfi; de Calli; de Chamini; de Bussei; de Bellovidere et Sancti Christophori in suburbio; in episcopatu Parisiensi, ecclesiam Sancti Yonii, cum omnibus pertinentiis suis; in episcopatu Belvacensi, ecclesiam Sancti Christophori, cum omnibus pertinentiis suis; in dioecesi Rothomagensi, ecclesiam de Longavilla, cum pertinentiis suis; in Venetia, ecclesiam Sanctae Crucis, cum pertinentiis suis; in Hispania, ecclesiam Sancti Petri de Arratis, cum pertinentiis suis; in Anglia, in episcopatu Wintonien., ecclesiam Sancti Salvatoris de Bermundeseia, cum pertinentiis suis; in episcopatu Lincolnien., ecclesias Sancti Andraeae de Norhanton, cum pertinentiis suis; ecclesiam de Daventreia, cum pertinentiis suis; in episcopatu Ereforden., ecclesiam Sanctae Milburgae in Weneloc, cum tota villa et aliis pertinentiis suis; in archiepiscopatu Eboracensi, ecclesiam de Pontefracto, cum pertinentiis suis; alias quoque ecclesias et capellas et decimas de Laurento et de Meua, et caeteras omnes quas canonice possidetis, vobis nihilominus auctoritate apostolica confirmamus. Liceat praeterea vobis in ecclesiis vestris presbyteros eligere, qui, si idonei fuerint, ab episcopis, gratis et absque ulla pravitate, curam suscipiant animarum, eisque de spiritualibus, vobis vero de temporalibus, debitam subjectionem impendant. Praesenti quoque decreto districtius inhibemus ut nulli episcopo liceat in vos et in locum vestrum, qui videlicet de Charitate nominatur, excommunicationis vel interdicti sententiam, nisi de mandato sadis apostolicae, promulgare. Ad exemplar etiam felicis memoriae praedecessorum nostrorum, Innocentii et Adriani, Romanorum pontificum, concedimus vobis vestrisque successoribus in perpetuum, ut, in parochiis pertinentibus ad jus vestrum, nullus futuris temporibus ordo seu religio, nisi vestra, ponatur. Prohibemus insuper ut, infra parochias ad jus vestri monasterii pertinentes, absque prioris et capituli vestri assensu, nullus ecclesiam vel capellam, seu coemeterium, salvis privilegiis apostolicae sedis, aedificare praesumat. Decimas etiam ecclesiarum vestrarum, quae a laicis obtinentur, si secundum Deum eorum potestati subtrahere vestrae religionis reverentia poterit, ad vestram et pauperum gubernationem vobis liceat possidere. Consecrationes vero altarium seu ecclesiarum vestrarum, ordinationes etiam clericorum, etc., usque exhibere. Alioquin, quemcunque malueritis, etc., usque impendat. Pro altaribus vero et ecclesiis, sive decimis vestris, nulli episcoporum facultas sit, gravamen indebitum vobis aut molestias irrogare, sed, sicut eorum permissione, quaedam ex parte, quaedam ex integro canonice habuistis, ita et in posterum habeatis. Decernimus ergo, etc., usque profutura, salva sedis apostolicae auctoritate et in supradictis capellis dioecesanorum episcoporum canonica justitia. Si quis igitur, etc. Cunctis autem, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, per manum Joannis, Sanctae Mariae in via lata diaconi cardinalis, XIV Kalendas Martii, indictione VIII, Incarnationis Dominicae anno 1204, pontificatus vel domini Innocentii papae III anno septimo. , sicut nuper in Placentin. dicitur contigisse, qui, cum sint propter iniquitatem, quam in Deum et ejus Ecclesiam commiserunt, excommunicationis vinculo innodati, se quasi absolutos per hujusmodi litteras, quas eis pro Templaribus misisse dicimur, gloriantur, quamvis non simus memores talium litterarum; cum, etsi eis jam excommunicatis exhibitae fuerint, forsan tamen prius fuerant impetratae. Quocirca, universitati vestrae, per apostolica scripta mandamus, quatenus eos sicut excommunicatos arctius evitetis, donec a suo resipiscant errore, in similibus, si quando forte contigerit, simile judicium observantes. Datum Romae, apud Sanctum Petrum IX Kalendas Martii. Cum petentibus veniam claudi non debeant viscera pietatis, auctoritate vobis praesentiam liberam concedimus facultatem, ut, si Placentini, qui Deum et ejus Ecclesiam graviter offenderunt, ad mandatum Ecclesiae redeuntes, satisfacere curaverint de commissis, vos eis secundum formam Ecclesiae absolutionis beneficium impendatis, ita, quod propter paucos non rumpatur inter multos nervus ecclesiasticae disciplinae. Datum, ut in alia. Reverendo in Christo Patri, Innocentio, Dei gratia, sacrosanctae Romanae Ecclesiae summo pontifici, A. eadem gratia Dalmat. et Croac. dux, et totius regni Ungariae gubernator, salutem et filialem in omnibus reverentiam. Cum, ex piae recordationis fratris nostri, H. quondam Ungariae regis, dispositione, ob teneram filii ejus regis Ladislai aetatem, pueri curam et regni regimen susceperimus, promptam gerimus voluntatem, quae bene constituta sunt observare, et quae per fratrem nostrum laudabiliter noverimus inchoata, quantum in nobis est, feliciter effectui mancipare. Hinc est, quod, cum a benignitate sedis apostolicae memoratus frater noster petierit, ut archiepiscopus Colocensis in Strigoniensem transferatur archiepiscopatum, nos id utriusque ecclesiae utilitati cedere plenius agnoscentes, a pia paternitate vestra petimus attentius, quatenus, intuitu Dei et precum nostrarum obtentu, sine dilatione, si nondum concessistis, concedatis, ut archiepiscopus Colocensis ad Strigoniensem metropolim transferatur, et ut, cum post susceptum regni gubernaculum, hanc primam petitionem nostram noverimus exauditam, Romanae Ecclesiae tanto simus in omnibus devotiores, quanto per hoc plenius intellexerimus quod speciali quadam affectione nos amplectitur vestra benignitas. Quod autem sub sigillo fratris nostri praesentes litteras vobis transmittimus, novitati nostrae, non falsitati ascribatis. Contradictores, etc. Testes, etc. Nullis litteris, etc. Quod si non omnes, etc. Duo vestrum, etc. Datum Romanae, apud Sanctum Petrum, XIII Kalendas Martii, anno septimo. Licet nefandae memoriae Marcualdus, dives et potens, astutus et audax, totius obtineret Marchiae principatum, vos tamen et alii Marchian. jugum ejus importabile cognoscentes, non sine multis laboribus et expensis prudenter et potenter illud de vestris cervicibus excussistis, ad naturale apostolicae sedis dominium revertentes, quae de se vere dicere potest, Jugum meum suave est, et onus meum leve. Miramur ergo non modicum et movemur, quod, etsi constantes in nostra fidelitate manseritis, negligentes tamen adversus illorum nequitiam exstitistis, qui venerunt vestram subvertere libertatem, imo verius exstinguere vitam, ut vos in servitutem redigant viliorem, quin potius crudeliorem mortem adducant. Nec vere potestis propter illorum potentiam de vestra vos impotentia excusare, cum revera potentia vestra sufficiat ad eorum impotentiam comprimendam, dummodo cesset inter vos livor invidiae, quae sola vos poterit impedire, neque terreri debetis de vanis rumoribus ultramodum, quia, sicut frequenter estis experti, quidam, cum viribus nocere non possint, fraudibus superare nituntur, fingentes multa de paucis et magna de parvis, imo nonnunquam quaedam de nullis, sed eorum mendacium sicut fumus evanescit. Praeterea, cum ad defensionem vestram justitia vos debeat amplius animare, de qua Scriptura sacra testatur: Quod beati sunt qui persecutionem propter justitiam patiuntur, noveritis, nos dilecto filio, C. tituli Sancti Laurentii in Lucina presbytero cardinali, apostolicae sedis legato, quoddam insinuasse capitulum ex testamento imperatoris Henrici vobis fideliter exponendum, quod vos de justitia poterit reddere certiores. Cumque duae partes sint in imperio, utraque favorem nostrum desiderans, marchiam nobis dimittere vult quietam, cum neutra pars coronam imperii nisi per nostrum favorem valeat obtinere. Unde, si constantes et fortes in nostra fidelitate manseritis, profecto nos libertati vestrae sufficienter providere curabimus, quemcunque status imperii sortiatur effectum. Alioquin, merito formidare potestis, ne novissima vestra fiant deteriora prioribus et error novissimus sit pejor priore. Quocirca, devotionem vestram monemus attentius, et per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus, praedicto cardinali vice nostra efficaciter intendentes, ad defensionem vestram contra Maguntinum intrusum, vos viriliter accingatis, quia, quantumcunque se jactet, si vos, dum tempus habetis, illum dejicere studueritis, non adjiciet ulterius ut resurgat, nec alius post illum accedet, cum eum viderit sui intentione frustratum, et sic optata poteritis perfrui libertate, sollicita meditatione pensantes, quod justo judicio saepe contingit, ut qui nolunt cum possunt, cum velint, non possint. Illius ergo vos minae non terreant, et promissiones non fallant, quia, sicut fulgura convertuntur in pluvias, ita promissiones ipsius in deceptiones vertuntur; unde consultius est et melius, ut ad praesens per minores labores et pauciores expensas vestrum propositum impleatis, quam postmodum cum multis laboribus et magnis expensis vestrum nequeatis periculum evitare, quia sicut scriptum testatur: Nocuit semper differre paratis. Datum, etc.

(Jer. I) (Matth. XVIII) (ibid.) (Joan. XXI) (Joan. I) (Matth. XVIII) (Matth. VIII) (Luc. XXII) (I Cor. X) (Jac. V.) (I Joan. II) (Matth. XXV) (Eccli. XXIV) (II Cor. I) (II Cor. II) (Matth. VI) (Cant. V) (Psal. CXXXII) (Luc. IV) (III Reg. XIX) (Isa. IX) (I Petr. II) (Rom. I) (Jac. II) (Matth. X.) (Act. VIII) ( quod idem cardinalis, sicut a nobis accepit poterit edoceri.] » Tu tamen ad similitudinem aliorum pontificum poteris eo uti. Datum, ut supra. In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, amen. Cum placuit Domino nostro Jesu Christo, me dominum et imperatorem totius Bulgariae et Blaciae facere, inquisivi antiquorum nostrorum scripturas et libros, et beatae memoriae imperatorum nostrorum praedecessorum leges, unde ipsi sumpserunt regnum Bulgarorum et firmamentum imperiale, coronam super caput eorum et patriarchalem benedictionem; et diligenter perscrutantes, in eorum invenimus scripturis, quod beatae memoriae illi imperatores Bulgarorum et Blacorum, Simeon, Petrus et Samuel, et nostri praedecessores, coronam imperii eorum, et patriarchalem benedictionem acceperunt a sanctissima Dei Romana Ecclesia, et ab apostolica sede, principe apostolorum Petro. Sed imperium meum voluit benedictionem, et imperiale firmamentum coronae capitis imperii sui suscipere, et patriarchalem benedictionem ab Ecclesia Romana, ab apostolicae sedis principe apostolorum Petro, et a sanctissimo Patre nostro, universali papa, tertio Innocentio. Et a quocunque patriarchalis benedictio et mandatum ( sic ) (misit) (Joan. XXI) (Matth. XVIII) (Joan. XXI) ( sic ) (Matth. XVIII) (Isa. LVIII) (II Tim. IV) (Jer. I) (Matth. XVI) (Luc. X) (Marc. VI) (Matth. X) (Isa. I) (Exod. XX) (Exod. XXI) (Deut. XXXII) (Matth. XVI) (Jer. I) (Matth. XXV) (OVID. Trist. 5, 6, 13.) (Prov. I) ( sic ) (Rom. VII) (II Cor. III) (Gal. IV) (Rom. IX) (ibid.) (Joan. XX) (Matth. XVI) (Joan. XX) (I Cor. XI) (Joan. XX) (ibid.) (Luc. XXIV.) (Joan. XX) (ibid.) (ibid.) (Cant. IV) (Joan. XX) (ibid.) (Thren. V) (Ezech. III) (Luc. V) (ibid.) (ibid.) (Luc. XXII) (I Petr. V) (Luc. V) (ibid.) (ibid.) (Rom. V)

[Cum igitur, licet immeriti ejus vices geramus in terris qui dominatur in regno hominum, et cui voluerit dabit illud, utpote per quem reges regnant et principes dominantur, cum Petro et successoribus suis, et nobis in eo, noverimus esse dictum: Ego pro te rogavi, Petre, ut non aeficiat fides tua, et tu aliquando conversus confirma fratres tuos ; cum ex praecepto Domini oves ejus pascere teneamur; populis Bulgarorum et Blacorum, qui multo jam tempore ab uberibus matris suae alienati fuerunt, in spiritualibus et temporalibus paterna sollicitudine providere volentes, ejus auctoritate confisi per quem Samuel David in regem inunxit, regem te statuimus super eos, et per dilectum filium, Leonem, tituli Sanctae Crucis presbyterum cardinalem, apostolicae sedis legatum, virum providum et honestum, nobis inter caeteros fratres nostros acceptum, sceptrum regni ac regium tibi mittimus diadema, ejus quasi nostris tibi manibus imponendum, recipiendo a te juratoriam cautionem quod nobis et successoribus nostris et Ecclesiae Romanae devotus et obediens permanebis, et cunctas terras et gentes tuo subjectas imperio in obedientia et devotione sedis apostolicae conservabis. Ad petitionem insuper venerabilis fratris nostri, Blasii, Brandizuberensis episcopi, quem ad sedem apostolicam destinasti, publicam in regno tuo cudendi monetam tuo charactere insignitam liberam tibi concedimus facultatem. Venerabili etiam fratri nostro, archiepiscopo Trinovitano, in terris in quibus imperas universis privilegium concedimus primatiae, qui, et successores ipsius, tuos in posterum successores, simili ab eis juramento recepto, apostolicae sedis auctoritate coronent, et in terra tua primatus obtineant dignitatem, eique metropolitani tam in Bulgariae quam Blaciae provinciis constituti subjaceant, et juxta formam canonicam reverentiam primati debitam exhibeant et honorem. Sic ergo, fili charissime, gratiam quam apostolica sedes mater tua tibi facit agnoscas, sic retribuas nobis pro omnibus quae tribuimus tibi, sic regnum tuum in apostolicae sedis subjectione ac devotione confirmes, ut, cum sub beato Petro in illius petrae fuerit firmitate fundatum de qua inquit Apostolus: Petra autem erat Christus , nec pluviarum imbres, nec impulsus ventorum, nec fluminum formidet incursus, tu quoque, praeter auxilium apostolicae sedis, quod juxta devotionem tuam senties in praesenti, de temporali regno ad regnum pervenias sempiternum. Decernimus ergo ut nullus omnino . . . hoc privilegium nostrae constitutionis et confirmationis infringere, vel ei, etc. Si quis autem, etc. Datum Anagniae, per manum Joannis, sanctae Romanae Ecclesiae subdiaconi et notarii, VI Kal. Martii, indict. VII, Incarnationis Dominicae anno 1203, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno septimo. Archiepiscopo Trinovitano, Bulgarorum et Blacorum primati, ejusque successoribus canonice substituendis in devotione sedis apostolicae successuris in perpetuum. Rex regum, etc., usque ad Samuel David in regem inunxit, charissimum in Christo filium nostrum, Calojoannem, hactenus ipsorum dominum, regem statuimus super eos, per dilectum filium, etc., usque devotione sedis apostolicae conservabit. [Te quoque in regno Bulgarorum et Blacorum primatem statuimus, et ecclesiae Trinovitanae praesenti privilegio auctoritatem concedimus primatiae, statuentes, ut tu, et successores tui, qui tibi in apostolicae sedis devotione successerint, caeteros metropolitanos Bulgariae et Blaciae praecellatis ratione primatiae, et ipsi tibi et eis juxta formam canonicam reverentiam primati debitam exhibeant et honorem, fraternitatem tuam scire volentes, quod apud nos haec duo nomina, primas et patriarcha, pene penitus idem sonant, cum patriarchae et primates teneant unam formam, licet eorum nomina sint diversa. Praesenti quoque privilegio, tibi et per te tuis successoribus, inungendi, benedicendi et coronandi reges Bulgarorum et Blacorum in posterum liberam concedimus facultatem. Obeunte vero te, nunc ecclesiae memoratae primate, nullus ibi qualibet subreptionis astutia praeponatur, nisi qui canonice fuerit electus ad eam secundum consuetudinem approbatam. Electus autem, per metropolitanum et alios suffraganeos ejusdem ecclesiae, qui poterunt interesse, in episcopum solemniter consecretur. Consecratus vero, ad sedem apostolicam nuntios suos mittat, pallium de corpore beati Petri sumptum, insigne videlicet plenitudinis pontificalis officii, petituros; in cujus susceptione juramentum illud nobis, et successoribus nostris, et Ecclesiae Romanae praestabit, quod alii primates et metropolitani, secundum generalem consuetudinem, nobis praestant, et tu ipse in susceptione pallii praestitisti; cujus formam bulla nostra signatam ad perpetuam memoriam destinamus, exprimentes in ea, ut, cum in regem quemlibet ex praedicti regis successoribus coronarint, praescriptum ab eo recipiant juramentum. Cum autem aliquis metropolitanorum, qui tibi jure subjacent primatiae, viam fuerit universae carnis ingressus, confirmabis electionem canonicam de persona idonea celebratam, et personam electam in episcopum consecrabis. Pro palleo vero, nuntios tuos cum nuntiis ecclesiae cui praest, ad apostolicam sedem mittes, nosque illud tibi per eos libenter et hilariter transmittemus, per te metropolitano episcopo, juxta formam quam sub bulla nostra recipies, solemniter conferendum; ita tamen, quod, si legatum vel nuntium nostrum contigerit interesse, id cum eo pariter exsequaris. Chrisma vero et oleum catechumenorum et infirmorum singulis annis in coena Domini, tam in ecclesia tua quam in qualibet Ecclesia Blaciae, fieri secundum consuetudinem Ecclesiae Romanae concedimus, ut, quoties necesse fuerit, qui baptizandi fuerint baptizentur, et confirmentur per dioecesanos episcopos qui fuerint confirmandi, nec episcoporum consecratio, nec ordinatio sacerdotum, propter defectum hujusmodi, vel impediatur penitus, vel diutius differatur, quia, licet hactenus apud vos nec in sua ordinatione presbyteri, nec in consecratione sua episcopi consueverint sacram recipere unctionem, volumus tamen, ut deinceps, non tam ritum nostrum quam mandatum divinum sequentes, per quod in lege praecipitur ut pontifices et sacerdotes ungantur, manus eorum qui ordinandi sunt in presbyteros, et tam manus quam caput eorum qui consecrandi sunt in episcopos, solemniter inungantur. Praeterea, crucem, vexillum videlicet Dominicae passionis, ante te per totam Bulgariam et Blaciam deferendi fraternitati tuae licentiam impartimur.] [Cum venisset ad apostolicam sedem venerabilis frater noster, episcopus Brandizuberensis, clara nobis insinuatione monstravit quod in consecratione sua sacram non receperat unctionem, quoniam apud vos non consuevere pontifices, cum consecrantur, inungi. Nos ergo, quod illi defuerat mandavimus in ipso suppleri, facientes caput ejus et manus per venerabilem fratrem nostrum, Joannem, Albanensem episcopum, assistentibus ei duobus episcopis, secundum morem ecclesiasticum, sacro chrismate deliniri.] [scire te volumus duas esse species unctionis: exteriorem, quae materialis est et visibilis; et interiorem, quae est spiritualis et invisibilis. Exteriore visibiliter ungitur corpus, interiore invisibiliter ungitur cor. De prima Jacobus apostolus ait: « Infirmatur quis in vobis? » Inducat presbyteros ecclesiae, et orent super eum, ungentes eum oleo in nomine Domini, et oratio fidei salvabit infirmum. De secunda Joannes apostolus ait: « Vos, unctionem quam accepistis ab eo, maneat in vobis, et non necesse habetis ut aliquis doceat vos, sed sicut unctio ejus vos docet de omnibus . » Unctio visibilis et exterior, signum est interioris et invisibilis unctionis; unctio vero invisibilis et interior, non solummodo est signum, sed etiam sacramentum; quia, si digne sumatur, vel agit, vel auget absque dubio quod designat. Ad exhibendam igitur exteriorem et visibilem unctionem, benedicitur oleum, quod dicitur catechumenorum vel infirmorum, et conficitur chrisma, quod ex oleo fit et balsamo, mystica ratione. Per oleum enim, nitor conscientiae designatur, juxta quod legitur: « Prudentes virgines acceperunt oleum in vasis suis cum lampadibus ; » per balsamum autem, exprimitur odor famae, propter quod dicitur: « Sicut balsamum aromatizans odorem dedi . » Hoc igitur chrismate ungi debet episcopus, non tam in corpore quam in corde, ut et interius habeat nitorem conscientiae quoad Deum, et exterius habeat odorem famae quoad proximum. De nitore conscientiae dicit Apostolus: « Gloria nostra haec est, testimonium conscientiae nostrae . » Nam omnis gloria filiae Regis ab intus. De odore famae idem Apostolus ait: « Christi bonus odor sumus in omni loco, et aliis sumus odor vitae in vitam, aliis odor mortis in mortem . » Debet enim episcopum bonum habere testimonium et ab his qui sunt intus, et ab his qui sunt foris, ut cortina cortinam trahat, et qui audit dicat: Veni. Hoc unguento caput et manus episcopi consecrantur. Per caput enim mens intelligitur, juxta illud: « Unge caput tuum, et faciem tuam lava . » Per manus opera designantur, secundum illud: « Manus meae distillaverunt myrrham . » Manus igitur unguntur oleo pietatis, ut episcopus operetur bonum ad omnes, maxime autem ad domesticos fidei. Caput autem inungitur balsamo charitatis, ut episcopus diligat Deum ex toto corde, et ex tota mente, et ex tota anima, et proximum suum sicut seipsum. Caput inungitur propter auctoritatem et dignitatem, manus propter ministerium et officium. Caput inungitur, ut ostendatur illius repraesentare personam, de quo dicitur per Prophetam: « Sicut unguentum in capite ejus, quod descendit in barbam, barbam Aaron . » Caput enim viri Christus, caput Christi Deus est, qui de se dicit: « Spiritus Domini super me, propter quod unxit me, evangelizare pauperibus misit me . » Manus unguntur episcopo, ut ostendatur accipere potestatem benedicendi et consecrandi. Unde, cum eas consecrator inungit: « Consecrare, inquit, et sanctificare digneris, Domine, manus istas per istam sanctam unctionem et nostram benedictionem, ut quaecunque consecraverint consecrentur, et quaecunque benedixerint benedicantur in nomine Domini. » Verum, in Veteri Testamento non solum ungebatur sacerdos, sed et rex, et propheta, sicut in libro Regum praecipit Dominus Eliae: « Vade, et revertere in viam tuam per desertum in Damascum; cumque perveneris illuc, unges Hazael regem super Syriam, et Jehu, filium Namsi, unges Regem super Israel; Elisaeum autem, filium Saphat, qui est de Abelmala, unges prophetam pro te . » Sed ubi Jesus Nazarenus, quem unxit Deus Spiritu sancto, sicut in actibus apostolorum habetur, unctus est oleo prae consortibus suis, qui, secundum Apostolum, est caput Ecclesiae, quae est corpus ipsius, principis unctio a capite scilicet in brachium est translata, ut princeps extunc non ungatur in capite, sed in brachio, sive in humero vel in armo, in quibus principatus congrue designatur, juxta quod legitur: « Et factus est principatus super humerum ejus . » Ad quod etiam designandum, Samuel fecit poni armum ante Saul, cui dederat locum in capite ante eos qui fuerant invitati. In capite vero pontificis sacramentalis est delibatio conservata, quia personam capitis in pontificali officio repraesentat. Differt autem inter pontificis et principis unctionem, quia caput pontificis chrismate consecratur, brachium vero principis oleo delinitur, ut ostendatur quanta sit differentia inter auctoritatem pontificis et principis potestatem. Quia vero Christus in sanguine suo fecit nos Deo nostro regnum et sacerdotes, propter quod Petrus apostolus ait: « Vos estis genus electum, regale sacerdotium ; » idcirco, in Novo Testamento, non solum sacerdotes et reges unguntur, sed omnes etiam Christiani bis ante baptismum, scilicet oleo benedicto, primum in pectore, deinde inter scapulas, et bis post baptismum, scilicet chrismate sacro, primum in vertice, deinde in fronte. In pectore namque ungitur baptizandus, ut per Spiritus sancti donum abjiciat errorem et ignorantiam, et suscipiat fidem rectam, quia « justus ex fide vivit . » Inter scapulas autem baptizandus inungitur, ut per Spiritus sancti gratiam excutiat negligentiam et torporem, et bonam operationem exerceat, quia « fides sine operibus mortua est , » etc., ut per fidei sacramentum sit munditia cogitationum in pectore, per operis exercitium sit fortitudo laborum in scapulis, quatenus fides per dilectionem, secundum Apostolum, operetur. In vertice vero baptizatus inungitur, ut sit paratus omni poscenti de fide reddere rationem, quia per caput intelligitur mens, juxta quod legitur: Oculi sapientis in capite ejus; cujus superior pars est ratio, et inferior sensualitas. » Unde, bene per verticem, qui est « suprema pars capitis, intelligitur ratio, quae superior pars est mentis. In fronte ungitur baptizatus, ut libere confiteatur quod credit, quia corde creditur ad justitiam, ore autem fit confessio ad salutem; memor ejus quod Dominus ait: Qui me confessus fuerit coram hominibus, confitebor et ego eum coram Patre meo » « Ante baptismum vero inungitur oleo benedicto, et post baptismum chrismate sacro, quia chrisma soli competit Christiano. Christus enim a chrismate dicitur, vel potius a Christo dicitur chrisma, non secundum nominis formam, sed secundum fidei rationem. A Christo enim Christiani dicuntur, tanquam uncti deriventur ab uncto; ut omnes currant in odorem unguentorum illius, cujus nomen oleum est effusum. Per frontis chrismationem manus impositio designatur, quae alio nomine dicitur confirmatio, quia per eam Spiritus sanctus ad augmentum datur et robur. Unde, cum caeteras unctiones simplex sacerdos, id est presbyter, valeat exhibere, hanc nonnisi summus sacerdos, id est episcopus, debet conferre, quia de solis apostolis legitur, quorum vicarii sunt episcopi, quod per manus impositionem Spiritum sanctum dabant, quemadmodum Actuum apostolorum lectio manifestat. « Cum audissent, inquit, apostoli qui erant Hierosolymis quia recepisset Samaria verbum Dei, miserunt ad eos Petrum et Joannem: qui cum venissent, oraverunt pro ipsis ut acciperent Spiritum sanctum; nondum enim in quemquam illorum venerat; sed baptizati tantum erant in nomine Domini Jesu. Tunc imponebant manus super illos, et accipiebant Spiritum sanctum ; cujus adventus per unctionis mysterium designatur, quia columba in qua Spiritus sanctus super Christum in baptismo descendit ad vesperam, in cataclysmo revertens ramum retulit virentis olivae. Cujus utique sacramentum David propheta praenoscens, exhilarandam faciem in oleo praedicavit. Unguntur praeterea secundum ecclesiasticum morem, cum consecratur altare, cum dedicatur templum, et cum benedicitur calix, non solum ex mandato legis divinae, verum etiam exemplo beati Silvestri, qui cum consecrabat altare, illud chrismate perungebat. Praecepit enim Dominus Moysi ut faceret oleum unctionis, de quo ungeret tabernaculum testimonii, et arcam testamenti, mensamque cum vasis. De quibus etiam unctionibus si forsitan dubitaveris, cum a te fuerimus requisiti, fraternitatem tuam plenius instruemus. Verumtamen unctionis sacramentum aliud quidem efficit et figuram tam in Novo quam in Veteri Testamento. Unde, non judaizat Ecclesia cum unctionis celebrat sacramentum, sicut aliqui mentiuntur, qui neque Scripturas neque Dei novere veritatem. Monemus igitur fraternitatem tuam et exhortamur attentius, per apostolica tibi scripta mandantes, quatenus ad mandatum dilecti filii nostri, Leonis, tituli Sanctae Crucis presbyteri cardinalis, apostolicae sedis legati, tu quoque sacram suscipias unctionem, ne quid tibi desit ad plenitudinem sacramenti; ut, cum sacro fueris chrismate delibutus, archiepiscopos et episcopos tuos similiter ungas, et per eos facias manus sacerdotum inungi oleo benedicto, illum de caetero [in ordinandis presbyteris et consecrandis episcopis morem servans et faciens observari, quem apostolica sedes observat] [Romanus pontifex non utatur baculo pastorali, tum propter historicam, tum etiam propter mysticam rationem , in civitate imperii mei Trinovi, data et concessa fuerit a Domino papa, faciendi et consecrandi archiepiscopos, metropolitas, et episcopos, et reliquas ecclesiasticas obsecutiones sacramentales, concedit imperium meum, ut plenissimam in omni tenimento et imperii mei pertinentiis habeant potestatem. Ecclesiae enim omnes totius imperii mei et tenimenti, et patriarcha meus metropolitanus, episcopi, archiepiscopi, et cuncti sacerdotes Romanae subsint Ecclesiae, et teneant legem, et consuetudinem, et observationem, quas tenuerunt beatae memoriae imperatores totius Bulgariae et Blaciae, prisci illi nostri praedecessores, et nos eodem modo vestigia eorum imitantes. Subsignat autem imperium meum ad securitatem chrysobolum suum, quod nunquam ab Ecclesia Romana et ab apostolica sede, principe apostolorum Petro, ipsum videlicet imperium meum discedet, neque alii imperii mei principes disgregabuntur; sed ut vocatus dilectus filius sacrosanctae et apostolicae Romanae sedis principis apostolorum Petri ero. Et deinceps, quascunque terras Christianorum seu paganorum meum acquisiverit imperium, sub potestate et mandato ejusdem sacrosanctae Romanae Ecclesiae et apostolicae sedis erunt. Et, ut praesens chrysobolum imperii mei ratum et firmum habeatur, dedi imperium meum in manibus reverendissimi viri Joannis, sacrosanctae Romanae sedis legati, et domini papae capellani, in quo et nostrum pium et a Deo promotum subsignavit imperium, anno sex millesimo septingentesimo duodecimo, indictione VII. « Multas inclinationes et magnas preces Domino, et gloriosissimo, et concathedrali apostolicae sedis, Patri totius Christianitatis, et domino meo, Innocentio tertio papae, archiepiscopus Basilius, de minoribus et humillimis totius Bulgariae et Blaciae, vestram perfectam benedictionem. Adoro clementissimum Deum, et beatissimam Dei Genitricem, ut sanam et gaudentem vestram sanctitatem meum inveniat scriptum, et, quod mea anima desideravit per octavum decimum annum, ecce hodie dedit nobis Deus, et sancta tua oratio, benedictionem sedis beati apostoli Petri et tuae sanctitatis. Noscat sanctitas tua, qualiter ego conversatus sum tuam quaerens benedictionem. Mota est per mensem Julii quarta die, sex millesimo septingentesimo undecimo, indictione sexta, mea humilitas ad sanctum et gloriosissimum Patrem nostrum, Innocentium papam Romanum, et fui dies triginta in Dyrrachio juxta mare. Et cum vellem introire navim gratia transfretandi, tunc retinuerunt me Graeci, et non dimiserunt transire » , sed tenuerunt me apud Dyrrachium per octo dies, et multa mea deprecatione erga Deum et beatissimum principem apostolorum Petrum, per sanctas tuas orationes, dimiserunt me Latini; nam consilium acceperant projiciendi me in mare, sed eripuit me Dominus tuaque sancta oratio. Exiens autem de civitate, reversus sum in villa nuncupata Cavatochori, et ibi dies quindecim permansi, et inde misi duos bonos homines meos Romam sanctitati tuae, et utrum transierunt necne novit Deus; sed « litterae mihi ex parte domini mei imperatoris venerunt, domini Joannis, dicentes mihi: Revertere cito, quia hic pervenit cardinalis a domino papa. Legens ego litteras imperatoris, et videns quoniam me vocabat, reversus sum, et perveni Drinaum per mensem Septembrem, et inveni virum sanctum, justum et rectum, a tua sanctitate directum; nomen ejus, Joannes capellanus; et dedit mihi omnes litteras ex parte vestrae sanctitatis, et perlectae mihi fuerunt. Unde valde anima mea est laetata, et manus meas ad coelum extendens, gratias Deo egi, quia visitavit Dominus plebem suam, et Pater noster beatus papa, quaerens ovem quae perierat, ut et eam reducat in sancto ovili. Et sicuti continebatur in litteris vestrae sanctitatis, sic dominus Joannes capellanus fecit, secundum edictum magnae vestrae sanctitatis, vestram mihi dedit benedictionem, et largiens pallium ad plenitudinem pontificalis officii, mense Septembris, octava die, in festo Nativitatis sanctissimae nostrae Dei Genitricis. Et ego cum multa devotionis humilitate recepto palleo, exhibui fidelitatis obedientiam, praesentibus episcopis qui scribunt sanctitati vestrae, et principe nostro, et multis aliis in ecclesia assistentibus. Et iterum, Pater sancte, vestram rogo sanctitatem, ut dispenses, et adimpleas ordinem ecclesiasticum, et qualiter debeam regere ovile, quod mihi est commissum a Deo et sanctitate tua. Sanctum chrisma non habemus, imo a Graecis receperamus: sed de caetero nos tanquam et vos Graeci exosos habent. Et sciatis, domine mi, quoniam haec omnia in sanctitate tua remanserunt, quod debeat in omnibus dispensare, et de sancto chrismate nos doceas, qualiter gentem baptizare debeamus, et ne remaneat gens absque chrismate sancto, et erit peccatum. Sed in omnibus nos filios tuos, perditos et pereuntes, moneas, et mittas mihi, Pater bone, pallea ad opus duorum metropolitanorum Priosthlavae et Belebusdii, et quidquid aliud noverit vestra sanctitas, quae sit ad opus mei pontificalis officii plenitudinem, mihi illud vestra dirigat sanctitas » ] [Ad honorem Dei] [Sane, solus Romanus pontifex in missarum solemniis pallio semper utitur, et ubique, quoniam assumptus est in plenitudinem ecclesiasticae potestatis, quae per pallium figuratur. Alii autem eo nec semper, nec ubique, sed in ecclesia sua, in qua jurisdictionem ecclesiasticam acceperunt, certis debent uti diebus, quoniam vocati sunt in partem sollicitudinis, non in plenitudinem potestatis] [tuae serenitati dirigimus, per eumdem, vexillum, quo contra illos utaris qui honorant labiis Crucifixum, cor autem eorum est longinquum ab ipso, ad petitionem venerabilis fratris nostri, B. Brandizuberensis episcopi, tibi duximus destinandum. Praetendit autem non sine mysterio crucem et claves, quia beatus Petrus apostolus et crucem pro Christo sustinuit, et claves a Christo suscepit. Repraesentat itaque signum crucis, in quo Christus, utpote qui vincit, regnat et imperat, debellavit aereas potestates, et in quo capiens praeda praedonem absorbuit, moriens vita mortem et Behemoth cepit in suis oculis quasi hamo. Clavem autem geminam repraesentat, discretionis alteram reliquam potestatis, ut cum discreveris inter bonum et malum, lucem et tenebras, sanctum et profanum, commissum tibi materialem gladium ad vindictam malefactorum, in laudem vero bonorum exerceas, et arma contra illos apprehendas et scutum qui non posuerunt Deum adjutorem sibi] [Cum venerabilis frater noster, M. Fanensis episcopus,] [cognovimus, quod praedictus episcopus spallas, quas ab eadem ecclesia, tam ipse, quam praedecessores sui recipere consueverant, ecclesiae praedictae remisit, et statuit, quod aliud ei servitium non imponeret, sibi et ecclesiae suae annuatim trium librarum cereo pensionis nomine reservato. Quia vero visitationi annexa est procuratio, cum nemo suis stipendiis debeat militare, nec os bovi alligandum sit trituranti, et episcopus, ratione spiritualis jurisdictionis, quam habet in ea, teneatur causa correctionis praedictam ecclesiam visitare, nec intelligatur quasi novum imponi quod ab ipsa fundatione de communi fuerat jure impositum, de consilio fratrum nostrorum decrevimus, quod idem episcopus, cum ad ipsam ecclesiam causa correctionis accesserit, moderatam ab ea procurationem percipiat bis in anno, sed nihil aliud, praeter pensionem, et procurationes praescriptas, idem episcopus ab eadem ecclesia exigere valeat, aut etiam extorquere.] [Super quaestionum articulis, de quibus nos consulere voluisti fraternitati tuae taliter respondemus, quod per constitutionem nostram consultationi bonae memoriae Alexandri papae, praedecessoris nostri, nullatenus derogatur, sed illa per istam exponitur, imo in ista, verius, quae in illa fuerant praetermissa, supplentur. Ipse namque respondit, quod si super causa, quae alicui ex apostolica delegatione committitur, a personis ecclesiasticis, una vel pluribus, quibus delegatus, ut parcat laboribus partium et expensis, causae cognitionem ipsius, et testium examinationem sententia sibi reservata, committit, appellatio fuerit interposita; hujus appellationis intuitu causam indiffinitam relinquere non tenetur. Nos autem statuimus, quod, licet is, cui causa committitur, appellatione remota, non possit eam aliis sine provocationis obstaculo delegare, si tamen delegatus a nobis, aut judex quicunque, non tam cognitorem, quam exsecutorem, ad aliquem certum articulum quempiam deputarit, ab eo, nisi modum excedat, non liceat appellari, dummodo de partium deputetur, vel recipiatur assensu. Quod si delegatus a nobis vel litis exordium, vel causae finem, nedum totum, ei duxerit committendum, ab ipso tanquam a judice licite provocetur; eum et lis ante judicem debeat contestari, et causa per judicem diffiniri. Intentionis igitur nostrae fuit, sicut ex tenore constitutionis praemissae potest liquido deprehendi, quod ut judicialis auctoritas liberius valeat exerceri, delegatus a nobis licite possit et principium et finem, et medium causae sibi commissae, non solum conjunctim, sed et divisim alii delegare, non obstante quod dicitur, quia judex debet cognoscere per se ipsum in principio, et in medio, et in fine, cum, antequam ferat sententiam, universa, quae acta sunt in judicio, investigare debeat diligenter. Verum, cum totam causam committit alicui, vel principium, vel finem ipsius, ab eo, tanquam judice potest licite provocari. Cum autem alicui media tantum committit, ab ipso tanquam auditore provocari non potest, nisi mandati fines excedat, vel merito sit suspectus; unde, ne valeat recusari, provide constituimus, ut de partium detur vel recipiatur assensu. Porro, cum delegatus a nobis jurisdictionem suam in alium transfert totam, si fuerit appellandum, non ad eum, sed ad nos appellari debebit. Cuma autem aliquid sibi de jurisdictione reservat, si causa sit ei, appellatione remota, commissa, non ad nos, sed ad eum de jure poterit appellari. Unde, si forsitan appelletur, ab eo, cui media quaeque committit, sive cognitor aut exsecutor dicatur, vel, quod melius est, auditor pro eo quod vel mandati fines excedat, vel merito sit suspectus, nihilominus tamen delegatus a nobis juxta consultationem praemissam causam poterit diffinire, ut parcatur laboribus partium, et expensis. Eum vero, quem delegatus a nobis deputaverit auditorem, neutra partium poterit recusare, nisi coram eo justam recusationis causam ostendat. Si ergo duo sunt a principe delegati, et unus committit alteri vices suas, ille nec potest, appellatione remota, procedere, nec causam alii delegare, quamvis in commissione facta duobus contineatur expressum, ut appellatione remota alter possit procedere sine reliquo, si non possint ambo pariter interesse; quia quod potest ex sola jurisdictione sibi a principe delegata, non potest cum jurisdictione a condelegato sibi concessa. Unde, si ab eo fuerit appellandum, licet aliquibus visum fuerit, quod ad condelegatum etiam valeat appellari, nobis tamen videtur, quod ad primum duntaxat appellandum est delegatum, propter rationem superius assignatam. Ejus igitur appellatio, de quo tua fraternitas nobis scripsit, si nostrae constitutionis occasione ad nostram audientiam appellavit, pro eo quod delegatus a nobis, reservata sibi diffinitiva sententia, audientiam causae commisit quibusdam, qui de ipsius assensu nec dati sunt nec recepti, nisi contra eos justam recusationis causam ostenderit, vel paratus fuerit ostendere coram judice delegato, non debuit impedire, quominus procederent auditores. Qui si etiam tanquam suspecti fuissent merito recusati, delegatus tamen a nobis nihilominus potuisset, sublato appellationis diffugio, causam ipsam judicialiter expedire. Quod si justam recusationis causam noluit admittere delegatus, sed coram suspectis eum audiri cogebat, a tali gravamine licite potuit ad nostram audientiam appellare; quodque post appellationem hujusmodi est praesumptum, judicari debet irritum et inane.] [Licet autem tam te quam terram tuam velimus, in quibus honeste possumus, honorare, quia tamen arduum est negotium, et petitio continet novitatem, mirari te nolumus et moveri, si non protinus preces tuas duximus consummandas, cum magna deliberatione res egeat, ut quod dispositum fuerit tanto stabilius perseveret, quanto cum majori fuerit maturitate statutum. Siquidem ostendenda nobis est prius et urgens necessitas, et utilitas evidens quae fieri hoc exposcat, facultas, et voluntas Ecclesiae, in qua sedes debet metropolitica stabiliri, et utrum in Bohemia dioeceses possint statui competenter, statuendae metropoli supponendae. Praeterea, convenienda et commonenda super hoc est ecclesia Maguntina, ne, si aliter factum fuerit, venerabilem fratrem nostrum, G. Maguntinum archiepiscopum, quem ereximus, dejicere videamur, si ex hoc concitaverimus plus in eum Ecclesiae suae odium et scandalum civitatis.] [Alioquin non nobis, sed vobis merito poteritis imputare, si forte qui caput abjicitis, membrum aliquod amittatis.] [Consulti sumus frequenter a multis, utrum is qui monasterium est ingressus, habitum assumendo novitii, si ante possessionem emissam infra tempus probationis voluerit exire, licite possit, absque apostasiae nota vel noxa, praesertim cum debita morum correctione, ad saeculum remeare. Licet autem super hoc senserint diversi diversa, nos tamen credimus distinguendum, utrum is proposuerit absolute vitam mutare, ut sub habitu regulari omnipotenti Deo de caetero famuletur, an conditionaliter experiri observantiam regularem, ut ita demum, si sibi placuerit, profiteatur ordinis disciplinam, aut si forsitan non placuerit, moribus emendatus ad statum pristinum revertatur. In primo casu debet, ut regulariter vivat, ad laxiorem saltem regulam pertransire. In secundo potest ad saeculum, non tamen ut vivat saeculariter, remeare. Ut ergo quae sit ejus intentio plenius agnoscatur, propositum suum in principio protestetur.] [Significavit nobis dilectus filius, Joannes, magister hospitalis Eboracensis] [Praeterea, capitulum Eboracense, auctoritate quarumdam litterarum, in quarum sigillo continebatur sigillum capituli ad citationes tantum, cum aliud sigillum capitulum illud noscatur habere, per ipsum quemdam constituebat actorem. Sed, licet pars allegasset adversa, quod idem occasione litterarum illarum actor non debebat admitti, et insuper adjunxisset, quod, auctoritate litterarum quarumdam a nobis super hoc ad venerabilem fratrem nostrum . . . . Eliensem episcopum, et suos conjudices obtentarum, prius erat conventa quare non debuit per litteras posteriores, in quibus nulla fiebat mentio de prioribus, conveniri, judices tamen exceptiones hujusmodi admittere noluerunt, quapropter pars eadem vocem ad nos appellationis emisit. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus inquiratis super praemissis diligentius veritatem, et, si vobis constiterit ob dictas causas vel ob earum aliquam ad nostram fuisse sententiam appellatum, in irritum revocato quidquid post appellationem ad nos legitime interpositam inveneritis attentatum, partes] [Ad sponsae suae, universalis videlicet Ecclesiae, munimentum, pontificalem et regiam Dominus instituit dignitatem, unam quae foveret filios, aliam quae adversarios expugnaret; unam quae subditorum vitam verbo instrueret et exemplo, aliam quae iniquorum maxillas in freno cohiberet et camo, ne pacem Ecclesiae perturbarent; unam quae inimicos diligeret et pro persecutoribus etiam exoraret, aliam quae ad vindictam malefactorum et laudem bonorum gladium materialem exereret et armis quietem ecclesiasticam tueretur. Expedit igitur, ut et spiritualis auctoritas, et saecularis potestas, suae causam institutionis attendentes, concurrant ad Ecclesiae defensionem in unum, et utraque alteri suffragetur, ut, quos a malo ecclesiastica non revocat disciplina, brachium saeculare compescat, et eos qui, de feritate propria confidentes, gladium materialem non timent, spiritualis ultio subsequatur. Ne igitur sine causa portare gladium videaris, oportet ut, apprehendens arma et scutum, in adjutorium ejus potenter assurgas, cujus vestis, quod dolentes referimus, in regno Francorum scissuram patitur, cujus vineam vulpes parvula demolitur, et cujus oves luporum insultibus exponuntur. [Intrarunt etenim regnum ipsum lupi rapaces in ovium vestimentis, qui oves rapiunt et dispergunt, et, cum ecclesiasticam non timeant disciplinam, utpote ab Ecclesia separati, tanto in ovile Christi licentius debacchantur, quanto minus invenerunt hactenus qui temporaliter ipsis resisteret, et causam Dei apud eos gladiis allegaret. Monemus igitur serenitatem regiam et exhortamur in Domino, et in remissionem injungimus peccatorum, quatenus, vel per te ipsum, si fieri poterit, vel per charissimum in Christo filium nostrum, L. natum tuum, aut alium virum prudentem, perversitati eorum potenter occurrens, quantum ecclesiasticam diligas unitatem, patenter ostendas, et tam comites quam barones, ut eorum bona confiscent et personas proscribant, tradita tibi coelitus potestate compellas. [Caeterum, quia non caret scrupulo societatis occultae, qui manifesto facinori desinit obviare, ut facientes et consentientes par poena constringat, si qui comitum, baronum, vel civium eos de terra sua eliminare noluerint, aut eos receptare praesumpserint, aut ausi fuerint confovere, ipsorum bona confisces, et totam terram eorum domanio regio non differas applicare.] [al. Sterlingham ] [al. Walton ] [ fors. Wytonae] [ al. Lullingstoke] [ al. Breche] [ al. Tregru] [ al. Darnart] [ al. Carlingford] [ al. de l' Art] [ al. Maccoloqua] [tandem utraque pars concorditer est confessa, quod in praedicta ecclesia non erant distinctae praebendae, nec canonicorum numerus erat certus. Nos igitur, his, et aliis, quae fuerunt utrinque proposita, diligenter auditis, intelleximus, evidenter, statutum Lateranensis concilii de beneficiis ultra sex menses vacantibus, locum in hoc articulo nullatenus habuisse, cum, etsi forsan Astensis ecclesia canonicorum pateretur defectum, nullae tamen in ea praebendae vacabant, cum in illa nec sint distinctae praebendae, nec canonicorum numerus diffinitus. Unde, institutio per episcopum et archiepiscopum facta occasione concilii memorati, carere debebat robore firmitatis. Quia tamen totum capitulum, tribus tantum exceptis, praedictorum receptionem approbat et affectat, nec ab illis tribus aliquid rationabile contra ipsos objectum est et ostensum, discretioni vestrae, per apostolica scripta mandamus, quatenus, inquisita diligentius veritate, si Asten. ecclesiae suppetunt facultates, secundum consuetudinem hactenus observatam, praedictos clericos, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, pro canonicis faciatis haberi;] [ al. Tarentino] [ al. Caminaras] [Quod insula Sardiniae juris, ac proprietatis apostolicae sedis existat, et judices ejus Ecclesiae Romanae juramentum fidelitatis debeant, et soleant exhibere, tua fraternitas non ignorat.] [Quia vero in praejudicium Ecclesiae libertatis insolentia haec redundat, universitati vestrae per apostolica scripta mandamus, atque praecipimus, quatenus cum inter vos aliquid habueritis quaestionis, ad saeculare forum contra sanctiones canonicas vos invicem non trahatis, nec coram terrae judicibus vel officialibus eorumdem, praesertim super causis ecclesiasticis, contendatis, sed per nos, vel legatum nostrum, cum in Sardinia fuerit, aut arbitros electos a patribus, vestram prosequamini adversus personas ecclesiasticas rationem. Alioquin, quia privilegium meretur amittere, qui permissa sibi abutitur potestate, quoniam uti libertate nescitis, redigemus vos in perpetuam servitutem.] [Inter alios reges catholicos et principes Christianos, de te specialiter, fili charissime, gloriamur, quod Deo fidelis nobisque devotus existas, ita, ut tu merito valeas gloriari, quod gratiam et favorem apostolicae sedis obtineas specialem, sicut hinc inde plurima probant non solum indicia, sed exempla. Rediens enim ad apostolicam sedem, Joannes, tunc capellanus noster, nunc Furconiensis episcopus , constanti nobis assertione suggessit, quod, a te cum ingenti honore et devotione susceptus, clementer obtinuit, non solum quod circa negotium Culini Bani a regia celsitudine requisivit, verum etiam impetravit, quod tam ipsi quam aliis Ecclesiae Romanae nuntiis et legatis liber pateret per regnum tuum progressus pariter et regressus in Bulgariam et Blachiam. Tu quoque, si bene recolimus, suggessisti, quod tuae serenitati placebat, ut Megajuppanus Serviae, debitam et devotam apostolicae sedi reverentiam et obedientiam exhiberet, et a nobis, salvo in temporalibus jure tuo, regium susciperet diadema. Unde, nos hujus exsecutionem negotii venerabili fratri nostro. . . . . Colocensi archiepiscopo, meminimus injunxisse. Per has ergo, non tam generales quam speciales causas inducti, dilectum filium nostrum, Leonem, tituli Sanctae Crucis presbyterum cardinalem, apostolicae sedis legatum, in Bulgariam et Blachiam per regnum tuum ad propagationem fidei Christianae duximus destinandum, qui, sicut nobis suis litteris intimavit, a tua regia celsitudine, ultra etiam quam crediderit, exstitit honoratus, ita ut, quasi deposita gravitate regali, universa conareris efficere quae sibi crederes complacere, dato prius cum omni jucunditate ducatu nuntiis, quos in Bulgariam duxerat transmittendos; datoque pacis osculo, et facta cum magno gaudio mutua promissione amicitiae specialis, ac muneribus elargitis, non solum licentiam obtinuit transeundi, verum etiam nuntiis tuis praecepisti, ut eum transferrent in Bulgariam cum honore, promittens quod tuum sibi scriptum in confinio destinares, quod ipse apud se secretius retineret, et secundum illud ad reformationem pacis fideliter laboraret. Procedens ergo cum nuntiis tuis usque ad regni terminum, pervenit ad castrum quod vocatur Keve, ubi, solo Danubio mediante, regnum Ungariae a Bulgarorum provincia separatur, multis eum cum desiderio exspectantibus ex altera parte, sed post unius horam diei, nuntios tuos ex insperato recepit, qui, cum festinatione maxima venientes, sibi et . . . . episcopo Bulgaro, transitum fecerunt omnino praecludi, ex parte regia proponentes, ut ad quoddam tuum praedium retroiret, quod itinere trium dierum reliquerat jam post tergum, ibique morans Domino Bulgarorum per nuntios demandaret, quod ad quamdam insulam festinus accederet, in confinio constitutam, ut ibi prius de controversia quae vertitur inter vos plene cognosceret, et eam fine debito terminaret, alias ei transitus non pateret. Ipse vero cardinalis inter multa respondit, quod hoc tali modo facere non debebat, tum quia, si eum cum hujusmodi pactionibus reciperet ad matris ubera redeuntem, cum super hoc non tam saeculare quam spirituale negotium ageretur, videretur intervenire species Simoniacae pravitatis, tum quia non posset eum compellere ad aliquid faciendum, donec obligatus esset apostolicae sedi per vinculum speciale. Unde, cum nollet ab incoepto itinere retroire, protinus exiit edictum a comite Castri, quod quicunque sibi et suis, aut etiam episcopo memorato auderent aliquid vendere, seu aliquid humanitatis solatium exhibere, poenam incurrerent personarum et rerum, et ipse cardinalis cum episcopo saepedicto a trecentis ad minus circumfusis satellitibus custoditur, qui adeo ipsum comprimunt, quod ostium camerae, si camera dici debet, observant, ut taceamus quae sibi et suis circa necessaria naturae viliter irrogantur. « Heu! heu! fili charissime, ubi est regalis clementia, ubi religio Christiana, ubi specialis devotio quam ad nos et Romanam Ecclesiam praedicaris habere? Mutatus est color optimus, et aurum in scoriam est conversum. Parcat igitur eis Deus, qui animum tuum tam pravo consilio seduxerunt, volentibus inter regnum et sacerdotium discordiam seminare! Sed nos pro certo speramus, quod aut per te ipsum jam errata correxeris, aut ad commonitionem nostram taliter debeas emendare, ut injuria transeat in honorem et offensa in gratiam convertatur. » ] [Regiae celsitudinis litteras, quas nobis per dilectum filium, nobilem virum, E. militem, destinasti, benigne recepimus, et quae significasti per eas, notavimus diligenter. Ad primum ergo capitulum, respondemus quod utique piae recordationis progenitores tui, ex quo regnum Ungariae ad catholicae fidei unitatem, per beati Stephani, regis, diligentiam, divina gratia praecedente, pervenit, cum multa devotione sedem sunt apostolicam venerati, et omnes qui ex ejus progenie descenderunt, sicut in regno, ita sibi et in reverentia beati Petri successoribus exhibenda pariter successerunt, praesertim inclytae recordationis Bela, rex, pater tuus, qui toto tempore vitae suae sedem apostolicam studuit honorare, cui tu, tam in regno quam in devotione, succedens, ea facere studuisti, quae ad ipsius procederent commodum et honorem. Porro, sicut nos ea quae dicta sunt absque dubio recognoscimus esse vera, ita tu ea, quae sunt dicenda vera esse procul dubio recognoscas. Licet enim praedecessores nostri progenitores tuos inter alios reges catholicos diligere ac honorare studuerint quadam gratia speciali, satagentes illis secundum Deum in omni necessitate favere, specialiter tamen clarae memoriae patrem tuum apostolica sedes toto conamine promovere curavit, ita quod, cum propter quasdam causas, sicut credimus, tibi notas, regalem non posset obtinere coronam, felicis recordationis Alexander papa, praedecessor noster, post multas exhortationes, praeceptiones et commonitiones Strigoniensi archiepiscopo factas, ut ei regium diadema conferret, cum ipse non posset ad hoc aliquatenus inclinari, tandem . . . . Colocensi archiepiscopo districte praecepit, ut ipse illum absque praejudicio Strigoniensis ecclesiae coronaret in regem, et sic ad mandatum apostolicae sedis obtinuit coronari. Quantum etiam, circa principium regni tui, quod utique propter dissensiones multorum non leviter exstitit perturbatum, apostolica sedes tibi curaverit subvenire, ipse rerum ostendit effectus, quae tandem, per legatum suum ad hoc specialiter destinatum, te ac tuos ex una parte, nec non et fratrem tuum ac fautores ejus ex altera reduxit ad pacem, quae licet formata fuerit et firmata, utinam tamen melius observata fuisset! Ad secundum vero capitulum, respondemus hoc modo, quod revera tu nuntiis nostris in terram Joannitii, domini Bulgarorum; et ipsius nuntiis ad Ecclesiam Romanam ire volentibus, per terram tuam securum conductum et liberum transitum concessisti, dimittens exercitum ad preces legati nostri, quem congregaveras contra ipsum, sumptibus frustra consumptis, super quibus serenitati tuae copiosas gratiarum referimus actiones. Quod autem scripsisti, quoniam praedictus Joannitius terram, quam pater tuus . . . . sorori tuae, imperatrici Graecorum, dedit in dotem, detinet occupatam, et terram Serviae, tuae coronae subjectam, adjuncta sibi paganorum multitudine copiosa, crudeliter devastavit, ita quod praeter eos, qui per ejus tyrannidem sunt perempti, non pauci Christiani sunt in paganorum captivitatem deducti, eo videlicet tempore, quo precibus nostris inductus, rege Bohemiae a Philippi consortio separato, et regi Ottoni conjuncto, cum ipso, pro isto, validum contra illum exercitum destinasti, certissime noveris, nobis esse valde molestum, quidquid in tuam injuriam et jacturam noscitur attentatum, et ut tibi congrue satisfiat, nos diligens studium impensuros et operam efficacem. Ad tertium vero capitulum, taliter respondemus quoniam, et si scripseris, quod praedictus Joannitius nullius terrae de jure sit dominus, licet aliquam partem tui, et aliam alterius regni ad tempus detineat occupatam, unde miraris, quod tam manifestum inimicum tuum, te inconsulto, tam subito in regem proposuerimus coronare, secus est tamen ex aliqua parte, ut salva tui pace loquamur, cum super hoc non plene noveris veritatem. Nam antiquitus in Bulgaria multi reges successive fuerunt auctoritate apostolica coronati, sicut Petrus, et Samuel, et alii nonnulli post illos. Nam, et ad praedicationem sanctae memoriae Nicolai papae, praedecessoris nostri, rex Bulgarorum, ad quorum consulta saepissime respondebat, cum toto regno suo commisso meruit baptizari, sed tandem, praevalentibus Graecis, Bulgari perdiderunt regiam dignitatem, quinimo compulsi sunt gravi sub jugo imperatori Constantinopolitano servire, donec novissime duo fratres, Petrus videlicet et Joannitius, de priorum regum prosapia descendentes, terram patrum suorum non tam occupare quam recuperare coeperunt, ita, quod una die de magnis principibus, et innumeris populis mirabilem sunt victoriam consecuti. Non ergo negamus, quin forsan aliquam partem terrae violenter invaserunt, sed constanter asserimus quod plurimam terrae partem de jure recuperavere paterno. Unde, nos eum non super alienam terram sed super propriam ad instar praedecessorum nostrorum regem intendimus coronare, volentes, ut et ipse terram restituat injuste detentam, et terra injuste detenta restituatur eidem, cum ipse postulaverit hoc a nobis, ut de terris invasis faciamus inter te et ipsum utrique parti justitiam exhiberi. Cum igitur nuntiis nostris ad eum, et nuntiis ejus ad nos, non solum liberum concesseris transitum, verum etiam securum ducatum, non debuimus opinari, quod ipse tibi esset infestissimus inimicus, licet per nostrae sollicitudinis studium, inimicitiarum occasione sublata, de inimicis fieri valeatis amici, nec repente processimus ad hoc negotium consummandum, cum frequenter ad eum nuntios cum litteris nostris propter hoc curaverimus destinare, ut filiam revocaremus ad matrem, et membrum reduceremus ad caput, quatenus esset unum ovile et unus pastor. Verum, et illud non abs re potuissemus attendere in hoc casu, quod cum nobilis vir, Stephanus, Meganippanus Sarviae, per honorabiles nuntios nobis humiliter supplicaverit, ut in terram suam dirigeremus legatum qui eam ad obedientiam Ecclesiae Romanae reduceret, et regium sibi diadema conferret, nosque petitionem ipsius de communi fratrum nostrorum consilio decreverimus admittendam, hujus legationis officium venerabili fratri nostro, J. Albanensi episcopo, injungentes, intellecto tandem quod hoc tuae sublimitati plurimum displiceret, ob tui gratiam non sine quadam nostri confusione destitimus ab incoepto. Tu, vero postquam expugnasti Sarviam, amoto Stephano, et Vulco substituto in locum ipsius, per tuos nobis nuntios intimasti, quod terram illam ad obedientiam Ecclesiae Romanae reducere cupiebas, et, salvo in temporalibus jure tuo, aequanimiter sustinebas, ut dictus Vulcus regalem susciperet ab apostolica sede coronam. Unde, nos hujus exsecutionem negotii de consilio nuntiorum tuorum venerabili fratri nostro . . . . Colocen. archiepiscopo, duximus committendam; sed, cum jam biennium sit transactum, in nullo novimus esse processum. Ad quartum vero capitulum, respondemus hoc modo, quod licet dilectum filium, L. tituli Sanctae Crucis presbyterum cardinalem, apostolicae sedis legatum, devote receperis et honoraveris studiose, ita, quod eum in osculo pacis benigne dimissum fecisti usque ad regni fines honeste conduci, ut jam non superesset nisi Danubii transitus de Ungaria in Bulgariam, quia tamen, juxta verbum poeticum: Turpius ejicitur quam non admittitur hospes Miramur non modicum et movemur, magis quidem pro te, quam pro nobis, quod mox eum retroducere praecepisti, cum minus indecens exstitisset, si non admisisses euntem, quam admissum non sineres proficisci. Rationibus ergo, quas ob hoc in tuis litteris expressisti, sufficeret illud Salomonicum respondere: Frustra jacitur rete ante oculos pennatorum , nisi respondere nos oporteret ad illud, quod per litteras tuas suppliciter postulasti, ut, vel a proposito coronationis illius desisteremus omnino, vel saltem tandiu cessaremus, donec discordia inter vos, judicio posset, vel arbitrio terminari, cum tu paratus existas judicio, vel arbitrio legati nostri parere. Reddemus ergo paucissimas de plurimis rationes, ne nimis expressa responsio te nimium conturbaret. Cum enim cardinalis praedictus in regno tuo longam fecerit moram, et tam a te, quam ab aliis non solum honeste receptus, sed et magnifice fuerit honoratus, profecto non posset esse mediator communis ad concordiam reformandam aut judex aequalis ad controversiam dirimendam, nisi pari modo in terra sua reciperetur ab illo, ut omnis suspicio tolleretur. Praeterea, non posset illum compellere ad faciendam concordiam, vel justitiam exhibendam, antequam jugum susciperet apostolicae disciplinae, nostroque se subjiceret magisterio et praecepto. Ad haec, cum idem legatus procedat ad propagandum Christianae fidei sacramentum, et promovendum apostolicae sedis honorem, si forsan impedires eumdem, profecto divinam indignationem incurreres, et nostram merereris offensam, illumque tibi redderes amplius inimicum, nihilque proficeres, quia nos modo alio possemus nostrae voluntatis propositum adimplere. Attende nihilominus diligenter, quale denique reputares, si nos impedire vellemus, ne filius tuus carnalis coronari posset in regem, et tale nos reputare cognosce, si tu impedire coneric ne filius noster spiritualis in regem valeat coronari; filius, inquam, prodigus, qui olim cum meretricibus vivendo luxuriose substantiam dissipavit, sed tandem ad se ipsum reversus ad patrem revertitur, qui accurrens amplectitur, et osculatur filium revertentem, praecipiens servis suis, ut eum induant stolam primam, et dent annulum in manu ejus, et calceamenta in pede ipsius, occidantque vitulum saginatum ut manducent, et epulentur, quia filius ejus mortuus fuerat, et revixit, perierat, et inventus est. Qualiter ergo pater indignationem sedaverit filii senioris, parabola te doceat evangelica, cujus doctrinam te cupimus, et in hoc et in aliis imitari. Quod si forsitan verearis, ne postquam coronam acceperit, insolentior fiat subito sublimatus, scire debes pro certo, quod non tantum ex procurata fraude proficeret, quantum deficeret ex fide mentita, nosque minus dicimus tibi, ut tu intelligas per te magis. Ad quintum ergo capitulum, respondemus quoniam, etsi scripseris, quod de iis, qui sedis apostolicae sententiam contemnentes, tibi sub securitate nostra contra fraudem inimicorum nil providenti, Jaderam destruxerunt, elapso jam fere biennio, nihil adhuc justitiae super tam irreparabili damno per Romanam Ecclesiam consequi potuisti; unde, si permitteres praedictum Joannitium coronari, antequam inter te et ipsum discordia sopiretur, nunquam amplius per Romanam Ecclesiam tibi posset justitia exhiberi, nolumus te, fili charissime, ignorare, quod tam stolium Venetorum, quam Francorum exercitum propter destructionem Jaderae anathematis vinculo curavimus innodare. Cumque majores exercitus Gallicani absolutionis beneficium postularent, non prius potuerunt absolvi, quam juraverint nostris stare mandatis, et obligaverint non solum se ipsos, sed suos etiam successores per litteras authenticas et patentes, quod ad mandatum nostrum super illo excessu satisfacere procurabunt. Quia vero . . . . dux Venetorum, et sui nondum absolutionis gratiam postularunt, nos in tantum jam processimus contra eos, quod dilectum filium . . . . . suum patriarcham electum, noluimus consecrare; imo cum ad nos personaliter accessisset, remisimus eum non sine multo pudore confusum. Significavimus quoque tibi, ut apud Jaderam, quae hactenus cum tota provincia sua subjecta fuit patriarchae Graden. faceres electionem canonicam de persona idonea celebrari, et electum ad nos consecrandum, et palliandum dirigeres, ut sic inciperemus punire superbiam Venetorum. Pari modo praedictus Joannitius puniretur, si post susceptionem coronae nollet super discordia, quae vertitur inter vos, arbitrio, vel judicio legati nostri parere, fierentque novissima sua deteriora prioribus, et error novissimus pejor priore. Quia vero quantumque saepedictum Joannitium diligamus, te tamen diligimus incomparabiliter magis; modum, sicut credimus, invenimus congruentem, per quem honori, et juri tuo debeat provideri, sicut per litteras, quas super hoc modo dirigimus, advertere poteris evidenter. Quocirca, serenitatem regiam rogamus attente, et monemus, quatenus, Deo dans gloriam et nobis honorem, non impedias propagationem fidei catholicae, nec dilationem apostolicae sedis, cujus consilium experieris absque dubio fructuosum.] [cum charissimus in Christo filius noster, Balduinus, Constantinopolitanus imperator illustris, per dilectum filium, fratrem Barrochium, dudum in Lombardia domorum Templi magistrum, ad exhibendas suae devotionis primitias quaedam nobis donaria destinaret, videlicet, carbunculum unum emptum, ut asserit, mille marc. argenti, unum annulum pretiosum, examita quinque, palliumque peroptimum ad altaris ornatum, et per eumdem ad opus templi transmitteret duas iconas, unam habentem tres marcas auri, et aliam decem marcas argenti, cum ligno vivificae crucis et multis lapidibus pretiosis, duas cruces aureas, et inter topazios, smaragdos, et rubinos pene ducentos, unam crystallinam ampullam, et duos scyphos argenteos, unam sacellam desuper deauratam, duas capsellas, et unam ampullam argenteas, et insuper quinquaginta marcas argenti, Henr. Belamuto, et W. Portus, cives vestri, cum septem Galeis in portu de Mothone, ei supradicta omnia nequiter abstulerunt, quamvis ex parte nostra et imperatoris praedicti fortiter reclamaret, et diligenter exponeret, quantum civitas Januensis propter hoc posset incurrere detrimentum; qui, cum nullo modo proficeret apud illos, tandem eis videntibus universa distinxit, ostendens quae ad domum Templi, et quae ad sedem apostolicam pertinerent. Cum igitur apostolicae sedis injuria, et praedicti imperatoris offensa, vobis nec ad honorem proficiat, nec ad profectum accedat, devotionem vestram monemus, et hortamur attentius, per apostolica vobis scripta mandantes, quatenus praenominatos cives vestros ad restituenda oblata efficaciter compellatis,] [Ex parte vestra fuit quaesitum a nobis, utrum, si Nativitatem Domini, vel Assumptionem beatae Virginis, vel festivitatem alicujus apostolorum in secunda feria contigerit evenire, die Sabbati praecedenti vigilia debeat jejunari, et utrum in beati Matthiae apostoli vigilia sit jejunium injungendum. Ad quod breviter duximus respondendum, quod et die Sabbati praelibatas festivitates secundae feriae praecedentis, et beati Matthiae debet vigilia jejunari.] [quod semper sacerdos debet vino perfundere, postquam totum perceperit Eucharistiae sacramentum, nisi cum eodem die aliam missam debuerit celebrare, ne, si forte vinum perfusionis acciperet, celebrationem aliam impediret.] [ « Sanctissimo in Christo Patri, et domino charissimo Innocentio, Dei gratia summo pontifici, Balduinus, eadem gratia Constantinopolitanus imperator, et semper Augustus, Flandrensis et Hainoniae comes, miles suus, cum devota semper obsequii voluntate oscula pedum. Cum, paternae sollicitudinis zelo, et nostrae congregationis in id ipsum amore speciali, quae circa nos aguntur sanctitas vestra scire desideret, seriatim vobis declarandum esse decrevimus, quam mira circa nos usa est divina clementia bonitate, quamque, non nobis quidem, sed nomini suo gloriam dederit, omnibus saeculis admirandam. Mirabilibus ejus circa nos semper mirabiliora succedunt, ut etiam infidelibus dubium esse non debeat, quin manus Domini operetur haec omnia, cum nihil a nobis speratum aut provisum ante contigerit, sed tunc demum nova nobis Dominus procuravit auxilia, cum nihil humani videretur superesse consilii. Et quidem, si bene meminerimus, per litteras paternitati vestrae transmissas, nostri progressus et status narrationem eo usque deduximus, ut, urbe populosa capta violenter, a paucis Tyranno fugato, ac filio Isachii, Alexio, coronato, mora nostra promissa foret et ordinata per hiemem, ut potenter obruerentur, si qui resistere viderentur Alexio; et nunc breviter narranda suscipimus, quae circa nos postea contigerunt, et, praenotato, quod, sicut non opera hominum fuere, sed Dei, quae Graecis intulimus, ita non hominum opera fuere sed daemonum, quae cum imperatore novo, Graecoque per omnia, Graecia nobis ex perfidia consueta retribuit. Nos siquidem, ne discordiae inter nos et Graecos fomitem ministraret moribus nostris adversa barbaries, de civitate exeuntes, ex adverso civitatis interjacente portu, ad preces imperatoris castra posuimus, et ex insperato, seu innata malitia, seu Graecorum seductus perfidia, animo recedit a nobis, cui tanta beneficia contulimus, imperator, et in omnibus, cum patre patriarcha et mole nobilium, nobis promissis perjurus et mendax, tot incurrit perjuria, quot nobis praestitit juramenta. Unde, nostro tandem destitutus auxilio, praelia contra nos meditatur incassum, et navigii, quod eum adduxerat et sublimaverat ad coronam, procurat incendia, sed voto tam crudeli, Deo non protegente, fraudatur. Fit pars sua per cuncta deterior, et hominum suorum caedes, incendia et rapinae proveniunt. Imminente foris pugna, intus timoribus coarctatur. Imperatorem ei aemulum parantibus Graecis, ea occasione captata, quod nullum ad auxilium nostrum deberet habere confugium. Cumque eidem evadendi spes unica restaret in nobis, juratum sibi quemdam, Marcullum nomine, sanguine sibi propinquum, de quo pro beneficiis impensis, super omnes alios confidebat, mittit ad exercitum nostrum, qui Blakernae palatium nobis sub imperatoris et suo juramento promittit obsidium, donec nobis cuncta promissa reddantur: accedit ad palatium recipiendum nobilis marchio, illudit Alexius marchioni et quos jam nobis dederat, spretis obsidibus, consueta perjuria non veretur. Nocte insecuta, Marculfus, domino suo perjurus et nobis, Graecis reddendi nobis palatii revelat arcana, atque ex hoc in perpetuum eis eripi libertatem, et ad hoc modis omnibus veniendum esse declarat, nisi dejiciatur Alexius. Cujus proditionis merito tertius in urbe imperator, attollitur; in dominum dormientem et rei nescium sacrilegas mittit manus, eumque carcere tetro concludens, tertium Nicolaum quemdam, qui apud Sanctam Sophiam imperiales infulas noviter usurparat, traditum sibi Graecorum, qui eum creaverant, proditione, rursus incarcerat, mortuoque postmodum Isachio, qui animum filii sui a nobis prae omnibus, ut dicebatur, averterat, acclamante clero Graecorum, et populo, ut de terra tolleremur, in brevi, tantum sanguinem nostrum sitientibus Graecis, praelia contra nos proditor jam dictus instaurat, urbem machinis et propugnaculis munit, quorum similia nemo viderit unquam. Cumque murus mirae latitudinis, lapidibus minutis, coementoque tenacitatis et firmitatis antiquae constructus, in altum valde consurgens, turres haberet amplissimas, pedibus circiter quinquagenis, paulo plus minusve, distantes inter quaslibet duas a parte maris, quo noster timebatur assaltus, turris lignea erigitur super murum, stationibus tribus aut quatuor multitudinem continentibus armatorum. Nihilominus etiam inter quaslibet duas turres, seu petraria, seu mangonellus erigitur. Turribus autem supereriguntur ligneae turres altissimae stationum sex, superque supremam stationem adversus nos porriguntur scalae appodiationes ex utraque parte et propugnacula continentes, paulominus excelsis scalarum capitibus, quam jacere in altum posset arcus a terra. Murum etiam ipsum murus circumcingit inferior, duplexque fossatum ne muris ulla applicari possent ingenia sub quibus valerent latitare fossores. Interim, terra marique nos tentat perfidus imperator, nos semper Domino protegente et suos frustrante conatus. Nam, propter ordinationem nostram, ad praedam victualium procul exeuntibus nostris, usque ad mille animas hominum pugnatorum, imperator occurrit in multitudine gravi, primoque congressu dissipatur omnino. Caesis captisque non paucis, sine damno nostrorum, fuga ignominiosa consulens sibi clypeum adjicit, arma deponit, et nostris vexillum imperiale dimittit, nobilemque, quam sibi praeferri faciebat, iconiam, quam ordini Cisterciensi nostri dedicavere victores. Iterato navigium nostrum flammis aggreditur, intempestaeque noctis silentio sedecim suas naves incensas, velis in altum expansis et inferius colligatis ad proram, flante fortiter Austro, nostras mittit in naves; sed Domino faciente cum multo nostrorum labore, custodimur indemnes, et ardentibus navibus clavis infixis catenis haerentibus, nostrorum remigio trahuntur in pelagum, et ab imminenti mortis periculo a Domino liberamur. Nos igitur, terrestrem eum provocamus ad pugnam, et ponte atque amne transmisso, qui exercitum nostrum separabat a Graecis, cuneis ordinatis, ante portam diu stetimus regiae civitatis, et palatii imperialis, quod Blakerna nuncupatur, in nomine Domini, agmina Israel praecedente cruce vivifica, parati ad praelium Graecos excipere si eis placuisset exire. Et quidem pro militiae exercitio exeuntem nobilem quemdam nostri pedites trucidarunt. Sic in castra reversi, terra marique saepius provocamur, sed, dante Domino, semper, ac triumphaliter obtinemus. Mittit ad nos pacis fictae legatos perfidus incubator imperii, postulat, et obtinet cum duce colloquium. Cumque eidem dux magnanimus objecisset quod nulla cum eo pacis posset esse securitas, qui dominum suum carcere conclusisset, postposita jusjurandi religione et fidei, ac foederis inter quantumlibet infideles firmiter obtinentis, et ipsi praeripuisset imperium, eidemque bona consuleret fide, ut dominum suum restitueret et humiliter veniam postularet, nostras etiam pro se promitteret preces, et quod cum eodem domino suo misericorditer, si vellet, agere deberemus, ac quidquid contra nos egerat venenose, si rediret ad animum, imputare vellemus aetati, lapsuive consilii, ille vana verba subintulit, quia quae responderet rationabiliter non haberet. Obedientiam autem Romanae Ecclesiae, et subventionem terrae sanctae, quam juramento et scripto imperiali firmarat Alexius, adeo refutavit, ut vitam amittere praeeligeret, Graeciamque subverti quam quod Latinis pontificibus orientalis ecclesia subderetur. Nocte igitur insequenti, dominum suum latenter laqueo suffocat in carcere, cum quo ipsa die prandium sumpserat Judae, et clava ferrea, quam tenebat in manu, latera morientis, et costas inaudita crudelitate confringit, casuque vitam, quam laqueo extorserat, confingit ereptam, ac imperiali sepultura concessa, propalatum omnibus scelus, funeris honore dissimulat. Sic nobis hiems tota perficitur, donec navibus nostris scalis aptatis, et instrumentis bellicis praeparatis, nos et nostra recipientes in navibus, V Idus Aprilis, hoc est feria sexta ante passionem Domini, unanimiter pro honore sanctae Romanae Ecclesiae et subventione terrae sanctae, navali praelio invadimus civitatem, et ea die, sine multo tamen nostrorum sanguine, fuimus tanta perpessi, ut inimicis nostris in opprobrium verteremur, quorum ea die pars fuit per cuncta superior, adeo ut tracta in terram Graecis compelleremur bellica nostra machinamenta relinquere, et infecto negotio ad ripam redire cogeremur adversam, ea die, ut videbatur inutiliter fatigati. Conturbati ergo plurimum, et conterriti, sed demum in Domino roborati, definito consilio rursus instauramur ad pugnam, et quarto die, II Idus Aprilis, hoc est feria secunda post passionem Domini, flante Borea, rursus applicamur ad muros, scalis navium, scalis turrium applicatis, cum multo labore nostrorum, permultum resistentibus Graecis. Sed ex quo cominus gladios sensere nostrorum, non diu belli anceps duravit eventus; duae siquidem naves pariter colligatae, quae nostros episcopos Suessionensem, videlicet et Trecensem, deferebant, quarum erant insignia paradisus et peregrina, primae scalis suis scalas turrium attigerunt, et felici augurio peregrinos pro paradiso certantes hostibus admoverunt. Prima muros obtinent vexilla pontificum, ministrisque coelestium secretorum prima conceditur de coelo victoria; irruentibus igitur nostris, cedit, Domino jubente, multitudo infinita perpaucis, et propugnacula relinquentibus Graecis, nostri audacter militibus portas aperiunt; quorum cum imperator, qui non procul a muris in tentoriis stabat armatus, conspicaretur ingressum, statim tentoria dereliquit, et fugit; nostri caedibus occupantur, civitas capitur populosa, recipiuntur in palatiis imperialibus qui nostrorum enses effugiunt, multaque caede facta Graecorum, nostri sese recolligunt advesperascente jam die, arma fessi deponunt, de assultu palatiorum in crastino tractaturi. Suos recolligit imperator, et crastinam hortatur ad pugnam, asserens quod nostros in potestate nunc habeat intra murorum septa conclusos. Sed nocte latenter dat terga devictus. Quo comperto, Graecorum plebs attonita de substituendo imperatore pertractat, et, dum, mane facto, ad nominationem cujusdam Constantini procedunt, pedites nostri, non exspectata deliberatione majorum ad arma prosiliunt, et, terga dantibus Graecis, fortissima et munitissima palatia relinquuntur, totaque in momento civitas obtinetur. Diripitur equorum innumera multitudo, auri et argenti, sericorum, pretiosarumque vestium, atque gemmarum, et omnium eorum quae ab hominibus inter divitias computantur, tam inaestimabilis abundantia reperitur, ut tantum tota non videretur possidere Latinitas, et, quae admodum pauca negaverant, cuncta nobis divino judicio reliquerunt, ut secure dicamus, quia majora his mirabilia, circa bellorum casus nulla unquam narret historia, ut impleta prophetia manifeste videatur in nobis, quae dicit, persequetur unus ex vobis centum alienos; quia, si inter singulos victoriam partiamur, quilibet ex nostris non pauciores quam centum et obsedit et vicit. Nunc autem, non nobis victoriam usurpamus, quia salvavit sibi dextera Domini, et brachium virtutis ejus revelatum est in nobis. A Domino tantum factum est istud, et super omnia mirabilia mirabile est in oculis nostris. Ordinatis igitur diligenter quae disponenda rerum poscebat eventus, ad electionem imperatoris unanimiter et devote procedimus, et omni ambitione seclusa, cum sex baronibus Venetorum, venerabiles viros, episcopos nostros . . . . . Suessionensem, Halberstatensem, Trecensem, dominumque Bethleemitanum, qui a partibus transmarinis auctoritate apostolica nobis fuerat delegatus, Acconensem electum, abbatemque Lucedii, imperatoris nostri sub Domino constituimus electores. Qui, oratione praemissa, ut decuit, Dominica, misericordia Domini personam nostram, quod a nostris meritis procul erat, unanimiter ac solemniter elegerunt, divinis laudibus clero et populo pariter acclamante; sequentique Dominica, qua Jubilate cantatur, praecipiente apostolo Petro regem honorari, eique obediri quasi praecellenti, et Evangelio nuntiante, quod gaudium nostrum nemo tollit a nobis, cum ingenti honore atque tripudio, more etiam suo applaudentibus Graecis ad honorem Dei et sanctae Romanae Ecclesiae, ac subventionem Terrae sanctae, gloriose coronatum, ad imperii fastigia, Deo et hominibus amabiles Patres, memorati pontifices, cum universorum applausu et piis lacrymis sublimarunt. Aderant incolae Terrae sanctae, ecclesiasticae militaresque personae, quorum prae omnibus inaestimabilis erat et gratulabunda laetitia, exhibitumque Deo gratius obsequium asserebant, quam si civitas sancta Christianis esset cultibus restituta, cum, ad confusionem perpetua inimicorum crucis sanctae Romanaet Ecclesiae Terraeque Hierosolymitanae sese regia civitas devoveret, quae tandiu jam potenter adversaria stetit, et contradixit utique Haec est enim, quae spurcissimo gentilium ritu, pro fraterna societate, sanguinibus alternis ebibitis, cum infidelibus ausa est saepius amicitias firmare ferales, et eosdem mamilla diu lactavit uberrima, et extulit in superbiam saeculorum, arma, naves et victualia ministrando. Quid econtrario fecerit peregrinis, magis edocere sufficiunt in omni Latinorum gente exempla, quam verba. Haec est, quae, in odium apostolici culminis, apostolorum principis nomen audire vix poterat, nec unam eidem inter Graecos Ecclesiam concedebat, qui omnium Ecclesiarum accepit ab ipso Domino principatum. Haec est, quae Christum solis didicerat honorare picturis, et, inter ritus nefandos, quos sibi, spreta Scripturarum auctoritate, confinxerat, etiam lavacri salutaris plerumque facere praesumebat iterando jacturam. Haec est, quae Latinos omnes non hominum nomine dignabatur, sed canum, quorum sanguinem effundere pene inter merita reputabant, nec ulla poenitentiae satisfactione pensabant laici, monachive penes quos, sacerdotibus spretis, tota ligandi atque solvendi consistebat auctoritas. Haec, et hujusmodi deliramenta, quae epistolaris explicare non valet angustia, impletis iniquitatibus eorum, quae ipsum Dominum ad nauseam provocabant, divina Justitia nostro ministerio digna ultione percussit, et, expulsis hominibus Deum odientibus, et amantibus sese, terram nobis dedit omnium bonorum copiis affluentem, frumento, vino et oleo stabilitam, fructibus opulentis, nemoribus, aquis et pascuis speciosam, spatiosissimam ad manendum, et cui similem non continet orbis aere temperatam. Sed nec in his desideria nostra subsistunt, nec ab humeris nostris sustinebimus vexillum regale deponi, donec, terra ipsa incolatu stabilita nostrorum, partes debeamus invisere transmarinas, et, Deo dante, propositum peregrinationis explere. Speramus enim in Domino Jesu, quod qui coepit in nobis opus bonum ad laudem et gloriam nominis sui, inimicorum crucis depressionem perpetuam perficiet, confirmabit solidabitque. Paternitatem igitur vestram propensius exoramus et obsecramus in Domino, ut gloriae hujus atque victoriae, et spei praeoptatae, cujus ostium magnum nobis apertum est, principes esse velitis et duces, vestrisque temporibus et operibus ascribatis decus aeternum, quod absque ulla dubitatione vobis continget, si apostolicae sanctitati devotos, vestri praecipue incolas occidentis, nobiles et ignobiles, cujuslibet conditionis aut sexus, eidem desideriis accensos, ad veras immensasque divitias capescendas, temporales pariter et aeternas, salutaribus monitis accendatis, proposita venientibus omnibus apostolica indulgentia, nobis et imperio nostro, aut temporaliter, aut perpetuo fideliter servituris. Universis enim, Deo dante, sufficimus, quos nobis Christianae religionis zelus adduxerit; universos volumus simul et possumus, secundum status suos varietatemque naturalium, et augere divitiis, et honoribus ampliare. Specialiter autem, Deo amabiles, ecclesiasticos viros, cujuslibet religionis aut ritus, sollicitudo vestra paterna potenter inducat, ut ad idem populum praedicationibus publicis et potentibus verbis accendant, et exemplis edoceant, catervatimque et ipsi venire festinent in locis amoenissimis et uberrimis, non jam in sanguine, sed in multa libertate, et pace, omniumque bonorum affluentia Ecclesiam plantaturi, salva semper, ut decet, suorum canonica licentia praelatorum. Ad laudem etiam et gloriam Redemptoris, et sanctitatis vestrae perpetuum decus, utilitatemque praecipuam generalis Ecclesiae pertinere credentium nullus ambigeret, si in civitate Constantinopolitana, veteribus honorata conciliis, vestra!paternitas generale concilium convocaret, beatissimae personae vestrae praesentia confirmandum, novamque Romam veteri couniret sanctionibus sacris, et perpetuo valituris. Jam enim ad concilium Graeciam rebellem vos invitasse didicimus, quasi quae nunc videtis tempora praesignando, licet, sive pro rebellione Graecorum, sive pro utilitatibus mundi, et variis occupationibus, interim videamini distulisse. Ecce nunc tempus acceptabile, Pater sancte, ecce nunc dies salutis. Cogitasse videtur Dominus temporibus vestris cogitationes pacis, qui scabellum pedum vestrorum vestros posuit inimicos. Canite, quaesumus, tuba sacerdotali in Sion, amantissime Pater, vocate coetum, congregate populum, coadunate senes et sugentes ubera, sanctificate diem acceptabilem Domino, diem stabiliendae unitatis et pacis, et, quam ad Dominum custodimus, nostrae fortitudinis confirmandae. Quantumlibet enim insufficientes simus ex nobis, sperare audemus in Domino, quod gaudium Domini sit fortitudo nostra ad evacuandum scandalum crucis, et subjiciendam in terris omnem adversariam potestatem erigentem se adversus Dominum et adversus Christum ejus. Recordamini, Pater sancte, cathedrae vestrae sessorum, quorum in coelo gaudent animae, et in terris vivit gloriosa memoria, Joannis, Agapeti, et Leonis, et aliorum qui ex variis causis Constantinopolitanam leguntur Ecclesiam praesentialiter visitasse, sicut in apostolicis continetur archiviis, et invenietis manifeste, si nos qui asserunt se legisse, non fallunt, quod pro causis longe minoribus eorum quilibet adventarit. Si quidem ex ardenti desiderio, ultra quam decet, ingerimus, ex benignitate consueta, reverende Pater, ignoscite, affectumque nostrum, apicemque negotii, ulterius et potius quam verba, spectate. Illud autem silere nulla ratione debemus, quod reverendi pontifices, et abbates nostri, et inferioris status venerabilis clerus, tam magnifice ac decenter, tam honeste inter nos se habuit ac prudenter, et armis Deo potentibus tam constanter ac triumphaliter dimicavit, ut coronam victoriae de manu Domini merito debeant exspectare, et eorum in perpetuum esse meruerit in benedictione memoria, et, ne quid eis in ulla gratia desit, apostolici favoris, et gratiae cumulum pro tam bene meritis evidentius reportare. Illustrem virum, H. Dandal. ducem Venetorum, dilectum nobis ac merito diligendum, cum amicis ac sociis nostris Venetis, quos fideles ac industrios per cuncta reperimus, paternitati vestrae pro suae probitatis merito plurimum commendamus. » ] [Litteras imperatoriae dignitatis, quas nobis per dilectum filium, Barochium, Fratrem militiae Templi, tua devotio destinavit, paterna benignitate recepimus, earumque tenore plenissime intellecto, gavisi sumus in Domino, et in potentia virtutis ipsius, quod is, qui superbis resistit, humilibus autem dat gratiam, magnifica tecum miracula dignatus est operari, ad laudem et gloriam nominis sui, ad honorem et profectum apostolicae sedis, et ad utilitatem et exaltationem populi Christiani, ut de tua taceamus magnificentia et virtute. Illud autem inter caetera nobis gratum est et acceptum, et super eo tuam prudentiam commendamus, quod potentiae tuae parum aut nihil, Deo autem et nobis totum ascribis, ut exaltet humilitas, quem superbia non extollit.] [Unde legitur in Isaia, quod duo Cherubim, qui sex alas habere scribuntur, duabus alis faciem, et duabus pedes velabant, duabus alis volitantes, quia mysteria Deitatis, quae per caput, sive faciem designantur, et ea, quae ante mundi creationem fecit Dominus Deus, et quae facturus est post judicium, sunt occulta, sed media magis patent, et circa ea nos etiam volitamus. Venit ergo Simon Petrus sequens eum, et introivit in monumentum, quia Latinus populus usque ad interiora, et profundiora Veteris Testamenti mysteria penetravit, et ideo vidit linteamina posita, et sudarium, quod fuerat super caput ejus, non cum linteaminibus positum, sed separatim involutum, in unum locum quoniam inter humanitatis et Deitatis sacramenta discrevit, ut, sicut in Deo non distinguit naturam, sed distinguit personas, ita in Christo non distinguat personam, sed distinguat naturas. Graecus ergo, licet credat tres in divinitate personas, et unam in deitate substantiam, quod tamen Spiritus sanctus procedat a Filio, sicut procedit a Patre, non credit.] [ Ideo namque Pater summe diligit Filium, quia quidquid habet Pater totum contulit Filio, et ideo Filius summe diligit Patrem, quia quidquid habet Filius totum accepit a Patre, pari ratione Pater, et Spiritus sanctus summe se diligunt, quia quidquid habet Pater totum Spiritui sancto dedit, et quidquid Spiritus sanctus habet, a Patre totum accepit. Nisi ergo talis habitudo inter Filium, et Spiritum sanctum existeret, profecto non se summe diligerent, et ita Filius magis diligeret Patrem, quam Spiritum sanctum, et Spiritus sanctus magis diligeret Patrem quam Filium, quod est inconveniens, et absurdum, et penitus impossibile. Nam cum ipsi tres sint unum et idem, in nullo varium vel diversum, non est aliquid amplius in uno, quam in alio diligendum, cum inaequalitatem indemnitas non admittat. Ut ergo summe se diligant adinvicem ipsi tres, oportet ut Spiritus sanctus, sicut procedit a Patre, ita procedat a Filio, quatenus sicut Pater a nullo est, et duo alii sunt ab eo, ita Spiritus sanctus sit a duobus aliis, et nullus ab eo, ac per hoc sit inter omnes relativa distinctio in personis, sicut est inter omnes substantialis identitas in natura ] [Postulationi, quam celebrastis] [Licet ergo per postulationem hujusmodi nullum jus sit alicui acquisitum, ideoque sine praejudicio alicujus postulationem potuissemus repellere memoratam, ut tamen vobis, quantum cum Deo possumus, de speciali gratia consulamus, ita duximus providendum, quod, si praedicti pontifices in contradictione perstiterint, et vos ad postulationem institeritis obtinendam, quia nobis non constitit de praemissis, usque ad Septuagesimam proximo venturam, per procuratores idoneos, ad omnia sufficienter instructos, nostro vos conspectui praesentetis, quatenus, utraque parte praesenti, quod justum fuerit decernamus.] [ Nos igitur, inquisitioni vestrae breviter respondentes, per apostolica vobis scripta mandamus, « quatenus, si beneficia vel dignitates ipsas noveritis personis idoneis assignatas, ea de patientia permittatis ab ipsis pacifice possideri; alioquin, personas ipsas amoventes prorsus ab illis, ea de personis idoneis, auctoritate nostra suffulti, nullius contradictionis vel appellationis obstaculo, non differatis quantocius ordinare. » ] [Ex parte tua fuit propositum coram nobis, quod cum venerabilis frater noster . . . . Aurasicensis episcopus gravi, et incurabili morbo fere jam per quadriennium laboravit, ita quod pastorale officium non potuit, nec potest ullatenus exercere, nobilis vir . . . . de Baucio, princeps terrae illius, consules, ac cives civitatis ejusdem, a te postulant incessanter, ut tam ipsis, quam Aurasicensi ecclesiae, cum sis metropolitanus eorum, studeas providere. Verum, cum tu praedictum episcopum ad cessionem compellere nec possis, nec debeas ullo modo, nec afflicto afflictio sit addenda, imo potius sit ipsius miseriae miserendum, eo quod idem vir bonus exstiterit et honestus, et ecclesiam sibi commissam salubriter gubernavit, quid super his agere debeas sedem duxisti apostolicam consulendam. Nos igitur, volentes tam praefato episcopo quam Ecclesiae suae salubriter provideri, fraternitati tuae taliter respondemus, et apostolica scripta mandamus, quatenus illi coadjutorem associes, virum providum et honestum, per quem tam episcopo quam populo sibi commisso salubriter consulatur.] [precum obtentu, praememoratae reginae dotalitium ipsum assignare non differat, de damnis et injuriis eidem illatis, et quaestionibus aliis, quas adversus eum se proponit habere, satisfactionem congruam impendendo. Alioquin, quia viduis et orphanis specialiter sumus in sua justitia debitores, fraternitati vestrae per apostolica scripta districte praecipiendo mandamus, ut tam super dotalitio, quam aliis quaestionibus, quas adversus eumdem regem saepedicta regina duxerit proponendas, inquiratis, appellatione remota, diligentius veritatem, et usque ad calculum diffinitivae sententiae procedentes, gesta omnia fideliter redacta in scriptis, sub sigillis vestris nobis transmittere non tardetis, et assignetis partibus terminum competentem, quo per responsales idoneos nostro se conspectui repraesentent, sententiam recepturae; contradictores censura ecclesiastica, sublato appellationis obstaculo, nihilominus compescentes. Volumus etiam nihilominus et mandamus, ut, cum procurator et Nuntii praedictae reginae propter maris et viarum discrimina ad vos accessum frequenter habere non possint, ipsis, et parti adversae, uno edicto pro omnibus, appellatione cessante, terminum peremptorium assignetis, spatii longitudinem attendentes. Testes autem, etc. Nullis litteris veritati et justitiae, etc. Quod si non omnes . . . duo vestrum, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XVII Kalendas Januarii, anno septimo. [Pastoralis officii] [duximus respondendum, quod, cum delegato a principe jurisdictio dandi judicem sit a lege concessa, dummodo idem exonerare se ipsum malitiose non quaerat, potest compellere renuentem, eo quod jurisdictio illa nullius videretur esse momenti, si cohertionem aliquam non haberet. Debet tamen delegatus praedictus sollicite providere, ut, si personis superioribus, exigente necessitate, negotium duxerit delegandum, in coactionibus inferendis dignitati deferat et personae] [cum totum negotium alii possit committere, sicut superius est expressum, citationis officium potest cuilibet, discretione praevia, demandare, ac punire merito contemptorem] [Ex parte tua fuit insuper requisitum, utrum, si aliqua causa fuerit ad archiepiscopum per appellationem delata, possit eamdem jure ordinariae potestatis suffraganei sui subdito delegare, vel animadvertere in eumdem si causam renuerit suscipere delegatam? Ad quod utique respondemus, quod archiepiscopus ipsum ad suscipiendam delegationem hujusmodi compellere nequit invitum, cum in eum, exceptis quibusdam certis articulis, nullam habeat potestatem, licet episcopus suus eidem sit metropolica lege subjectus.] [Postulasti praeterea per sedem apostolicam edoceri, si, cum a sententia lata litterarum auctoritate nostrarum, in quibus appellatio est inhibita fuerit appellatum, et litterae post appellationem ad judices alios emanarint, ad mandatum posteriorum judicum exsecutio sententiae a prioribus demandata debeat retardari, ut priores judices ipsam neque per se, neque per alios exsequantur? Nos autem inquisitioni tuae sic duximus respondendum, quod, cum nos appellationis causam ex certa scientia judicibus aliis committimus cognoscendam, appellationem videmur recipere, ac jurisdictionem priorum judicum revocare, ut interim exsecutio sententiae suspendatur, donec appellationis merita plenius sint discussa.] [Praeterea quaesivisti, quando de revocatione ambigitur litterarum, utrum judicum priores, an posteriores cognoscere debeant? Utrum per secundas sint primae litterae revocatae? Ad quod taliter respondemus, quod nisi posteriores prioribus, vel e converso, duxerint deferendum, simul utrique cognoscant; et si forte nequiverint in unam sententiam concordare, quamvis plures sint ex una parte, quam altera, per arbitros communiter electos a partibus hujusmodi concertatio sopiatur. Quoniam autem sub hujusmodi forma, videlicet, causam, quam talis adversus talem, et quosdam alios super hoc et quibusdam aliis se proponit habere, duximus committendam, a nobis litterae multoties impetrantur, sollicite quaesivisti, an judex, ex delegatione hujusmodi, ante personarum, vel rerum expressionem, super personis vel rebus exprimendis habeat potestatem; adjiciens, utrum, si antequam personae, vel res expressae fuerint nominatim, super non expressis in commissione priori, sed generaliter comprehensis, speciales litterae, quae de priori commissione nullam faciant mentionem, ad alios judices a sede apostolica emanarint, eumdem vigorem debeant obtinere? Nos igitur, ad haec duo taliter respondemus, quod, cum generali per speciale procul dubio derogetur, jurisdictio per generales litteras attributa, per speciales, quantum ad ea quae specialiter exprimuntur, penitus enervatur, licet de prioribus non faciant mentionem. Unde, superflua relinquitur prima quaestio, etsi merito dici possit, quod, donec jurisdictio revocetur, eam super rerum vel personarum articulis exprimendis obtinet delegatus, sed antequam exprimantur personae, vel res, delegatus nequit jurisdictionem hujusmodi exercere] [Quia vero saepe contingit, quod exsecutio sententiae Ordinario demandatur, Sedem duxisti apostolicam consulendam, utrum, si Ordinarius ipsam injustam esse cognoverit, debeat eam exsecutioni mandare? An sit ei potius subsistendum? Attendentes itaque, quod non cognitio, sed exsecutio tantum demandetur eidem, inquisitioni tuae taliter duximus respondendum, quod, cum Ordinarius obsequi teneatur, etsi sciant sententiam illam injustam, exsequi nihilominus tenetur eamdem, nisi apud Judicem possit efficere, ut ab hoc onere ipsum absolvat.] [praeterea postulasti, an alicui liceat sine speciali mandato apostolicae sedis, delegato, qui reum propter contumaciam manifestam excommunicationis vinculo innodavit, vel petitorem causa rei servandae in possessionem petitorum induxit, rebus humanis exempto, eidem volenti juri parere, absolutionis beneficium impertiri, vel possessionem restituere infra annum, sufficienti recepta primitus cautione? Ad quod utique dicimus, quod, cum delegatus quantum ad illud major sit ordinario, sine mandato summi pontificis excommunicatus ab hujusmodi delegato non potest per alium, praeterquam in mortis articulo, absolutionis gratiam obtinere, nisi forsan delegatus talis exstiterit, cui alius succedat in onere ac honore; nec per alium, quam per summum pontificem recuperare poterit possessionem amissam. Verumtamen, ne alius post annum verus efficiatur possessor, coram ordinario, vel, si ejus copiam habere nequiverit, coram publicis et honestis personis, ut quasi praescriptionem interrumpat annalem, offerre ac praestare, quod juri parebit, poterit cautionem, ut sic post annum recuperare possessionem per sedem apostolicam mereatur.] [Quaesivisti etiam diligenter, utrum, quando inhibetur appellatio in rescripto frustratoria, tantum appellatio inhibita videatur, ut ab omni gravamine liceat appellare, an omnis appellatio videatur exclusa, nisi tantum in casibus expressis a jure? Nos igitur, attendentes, quod per appellationem frustratoriam, etiamsi non fuisset inhibita, negotium non debeat impediri, diligentiae tuae breviter respondemus, quod quaelibet provocatio intelligitur removeri, quae a jure non indulgetur expresse; sed, si appellans fuerit gravatus injuste, gravamen hujusmodi per superiorem poterit emendari. Verum, quia multoties quis ad tempus per appellationem legitimam a judicis sui quoad aliquem certum articulum eximitur potestate, tuae fraternitatis nos duxit discretio consulendos, utrum, si clericus excommunicationis sententia innodatus ante denuntiationem ipsius, ab ea, tanquam minus rationabiliter promulgata, in eo casu, in quo ante sententiam appellatio vires obtinuisse videtur, curaverit provocare, eo quod per appellationem interpositam excommunicantis videtur jurisdictio dormitasse, tempore denuntiare possit eamdem, et ad tempus ecclesiasticis beneficiis spoliare, cum per provocationem taliter factam suo effectu excommunicatio non privetur? Nos itaque inquisitioni tuae duximus respondendum, quod, cum exsecutionem excommunicatio secum trahat, et excommunicatus per denuntiationem amplius non ligetur, ipsum excommunicatum denuntiare non immerito potest, ut ab aliis evitetur, et illi nimirum proventus Ecclesiastici merito subtrahuntur, cui Ecclesiae communio denegatur.] [postulasti per sedem apostolicam explicari, an clericus, ad aliquam Ecclesiam a patrono laico praesentatus, si dioecesanus ejus ipsum non duxerit admittendum, et hujusmodi praesentatione aliquid juris assequatur in illa; et, si forte idem ad sedem apostolicam appellavit, et post appellationem ab ipso interpositam idem patronus alium curaverit praesentare, ac episcopus secundo instituerit praesentatum, idem ab ipsa merito debeat amoveri? Nos igitur, bonae memoriae Alexandri papae praedecessoris nostri vestigiis pro sui reverentia inhaerentes, qui inter praesentatos a laico et clerico patronis distinguens, in praesentatis a laico conditionem possidentis censuit potiorem, dicimus, quod institutio praesentati secundo loco a laico patrono robur obtinet firmitatis. Verumtamen, constituimus, ut episcopus, qui praesentatum idoneum malitiose recusavit admittere, ad providendum eidem in competenti beneficio compellatur, quatenus puniatur in eo, in quo ipsum non est dubium deliquisse.] [Interrogasti praeterea, utrum viris religiosis, quibus a sede apostolica est indultum, ut ecclesias suas in proprios usus possint convertere, decedentibus personis earum, liceat auctoritate propria possessionem earumdem ecclesiarum intrare, vel per dioecesanum in ipsam sint potius inducendi? Ad quod utique respondemus, quod, nisi forte in indulgentia summi pontificis id contineatur expressum, suo episcopo inconsulto, in possessionem ipsarum eis non est licitum introire, quia per indulgentiam hujusmodi episcopali juri non credimus derogari. Sollicite praeterea quaesivisti, cum auctoritate Dionysii fuerint parochiae limitatae, quatenus singularum parochiarum proventus, in usus Ecclesiae cederent necessarios et stipendia ministrorum; si episcopo liceat sine auctoritate summi pontificis, vel saltem absque sui capituli voluntate, viris religiosis conferre obventiones alicujus parochialis Ecclesiae, sustentatione vicarii reservata; et, cum Lateranensis concilii statuta prohibeant Ecclesiis novam imponi, vel augeri veterem pensionem, postulas edoceri, an episcopus valeat locis religiosis, consentiente patrono, totam ecclesiam vel de novo conferre aliquam portionem? Ad quae breviter respondemus, quod, salva constitutione canonica de concedenda piis locis quinquagesima portione, neque primum, neque secundum facere potest episcopus, nisi de licentia Romani pontificis, praeter sui capituli voluntatem.] [Tua insuper nos duxit discretio consulendos, si episcopus, consentiente patrono, viris religiosis aliquam ecclesiam concedendo, hac utatur simplicitate verborum: Concedimus vobis illam ecclesiam, utrum eo ipso videatur ecclesia illa in eorum usus fuisse concessa, vel jus tantummodo patronatus? Nos autem tuae inquisitioni duximus taliter respondendum, quod, si episcopus ecclesiam illis conferat de consensu patroni, profecto patronus quod suum est, conferre videtur, jus videlicet patronatus, et episcopus confert illud, quod ipse obtinet temporaliter in eadem, ut, si fructuum ejusdem ecclesiae aliquam percipiat portionem, in eorum usus illa portio convertatur. Quod si ex ipsius proventibus nullam debeat episcopus portionem habere, omnes proventus praeter cathedraticum in eorum usus credimus convertendos. Sed, ut episcopi donatio sit legitima, consensus est sui capituli requirendus.] [Explicari praeterea postulasti, utrum quis possit de molendinis, et piscariis necessarias expensas deducere, priusquam solvat decimas ex eisdem, sicut est in negotiatione concessum? Ad quod, sine praejudicio melioris sententiae, respondemus, quod, licet circa res acquisitas, vel factas de pecunia decimata, cum ipsae venduntur, credamus deducendas expensas, et de residuo quasi de lucro decimas persolvendas, ut, si vendatur domus, ager, vinea, clibanus, molendinum, grex, aut quaelibet merces; expensas tamen, quae fiunt pro fructibus percipiendis ex illis, de quibus fructus proveniunt, non credimus deducendas, etiamsi fuerint decimatae; quoniam salva decima fructus efficiuntur eorum, qui faciunt ipsas expensas: fructus autem ipsos alienari posse non credimus, nisi cum onere decimarum, nec pro restaurando detrimento quarumlibet rerum, ex quibus decimae persolvuntur, credimus deducendas expensas, de proventibus decimandis, quia penes dominum res permanent restauratae; ut si pars aliqua moriatur armenti, deterioretur vinea, portio mercis depereat, vel totus clibanus destruatur.] [auctoritate praesentium duximus statuendum, ut cum aliqua Decretalis, de qua judex merito dubitet, allegatur, si eadem juri communi sit consona, secundum eam non metuat judicare; verum, si juri communi sit dissona, secundum ipsam non judicet, sed superiorem consulat super ipsa.] [Statuimus praeterea, ut principales personae non per advocatos, sed per se ipsos factum proponant, nisi forte adeo fuerint indiscretae, ut earum defectus de judicis licentia per alios suppleatur.] [Novit enim regia celsitudo, et satis potest memoriter retinere, quoties suavibus verbis et blandis eam pro ipso archiepiscopo duxerimus commonendam, et per alios fecerimus commoneri, et quot et quantas porrexerimus tibi preces, ut eum, quem per septem annos extra regnum exsulare fecisti, et, in afflictione non modica et officii erubescentia pastoralis, per partes ignotas aliorum suffragia mendicare, in gratiam tuam reciperes, et ei ablata restitui faceres universa. Quid autem super hoc nostrae valuerint monitiones et preces, subsequens rerum effectus evidenter ostendit, cum exauditi non simus,] [Ex parte tua fuit quaesitum a nobis, utrum clerici, vel laici, qui litteras protectionis ostendunt, in quibus personas suas ex nomine cum omnibus rebus suis sub apostolica protectione consistere declaratur, a jurisdictione dioecesani episcopi sint exempti? Nos autem, inquisitioni tuae super hoc taliter respondemus, quod per litteras hujusmodi, quas quandoque aliquibus personaliter indulgemus, ab episcoporum suorum potestate minime subtrahuntur.] [Etsi non displiceat Domino, sed ei potius sit acceptum ut sub catholicis regibus et principibus christianis vivat, et serviat dispersio Judaeorum, cujus tunc tandem reliquiae salvae fient cum in diebus illis salvabitur Juda, et Israel habitaverit confidenter, vehementer tamen oculos divinae majestatis offendunt, qui crucifigentium filios, contra quos adhuc sanguis clamat in Patris auribus, crucifixi Christi cohaeredibus praeferunt, et tanquam ancillae filius cum filio liberae possit, et, debeat haeres esse, Judaicam servitutem illorum libertati praeponunt, quos Filius liberavit. Sane, ad nostram noveris audientiam pervenisse, quod in regno Francorum Judaei adeo insolescunt, ut, sub specie usurariae pravitatis, per quam non solum usuras, sed usuras usurarum extorquent, ecclesiarum bona et possessiones Christianorum usurpent, sicque illud impletum in Christianorum populo videatur, quod in Judaeorum persona propheta deplorat: Haereditas, inquiens, nostra versa est ad alienos, domus nostrae ad extraneos . Praeterea, cum in Lateranensi concilio sit statutum, ut Judaei, nec sub alendorum puerorum obtentu, nec pro servitio, nec alia qualibet causa, in domibus suis habere permittantur mancipia christiana, sed excommunicentur qui cum eis praesumpserint habitare, ipsi et servos Christianos habere non dubitant, et nutrices, cum quibus eas interdum abominationes exercent, quas te potius punire convenit quam nos deceat explicare. Insuper, cum idem concilium testimonium Christianorum adversus Judaeos in communibus causis, cum et illi adversus Christianos testibus Judaeis utantur, censuerit admittendum, et anathemate feriri decreverit quicunque Judaeos Christianis in hac parte praeferret, usque adeo eis defertur in regno Francorum, ut non credatur Christianis testibus contra ipsos, sed ipsi contra Christianos ad testimonium admittantur. Quod si aliquando hi, quibus suam credunt pecuniam sub usuris, Christianos testes super facta solutione producant, plus creditur instrumento, quod apud eos per negligentiam, aut incuriam debitor reliquerat indiscretus, quam testibus introductis; imo, non recipiuntur etiam testes in hoc articulo contra eos, usque adeo etiam, quod cum rubore referimus, insolescunt, ut Senon. juxta quamdam ecclesiam veterem novam construxerint Synagogam, ecclesia non modicum altiorem, in qua, non, sicut olim priusquam fuissent ejecti de regno, demissa voce, sed cum magno clamore secundum ritum Judaicum sua officia celebrantes, divinorum celebrationem in eadem ecclesia non dubitant impedire .] [Ad eliminandos insuper haereticos de regno Francorum potenter insurgas, nec lupos, ad perdendas oves sub ovina pelle latentes, in terra sua latere permittat regia celsitudo, sed in eorum demonstret persecutione fervorem quo fidem prosequitur Christianam. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XVII Kal. Februarii, anno septimo.] [Sanctissimo Patri et Domino, I. Dei providentia summo pontifici, B. eadem gratia fidelissimus in Christo Constantinopolitanus imperator a Deo coronatus, Romanorum moderator, et semper augustus, Flandriae Haynaeque comes, cum debita subjectione obedientiam humilem et devotam. Statum et processum exercitus Christiani, et nostrum, nuntiis et litteris nostris paternitati vestrae plenius explanasse meminimus. Nunc autem conventiones inter nos, et peregrinos ex una parte, et . . . ducem Venetorum et Venetos ex altera, ante expugnationem regiae civitatis habitas, sigilli nostri munimine roboratas, vobis curavimus destinare; sanctitatem vestram, sicut tenemur, attentius rogantes, ut dictas conventiones ratas habeatis, et eas auctoritatis apostolicae munimine confirmetis. Sanctitatem etenim vestram nosse volumus, quod cum memorato duce et Venetis societatem bonam et fidelem insimul habuimus, et eos cooperatores probissimos et efficaces ad honorem Dei, et sanctae Romanae Ecclesiae, et imperii nostri, sicut ipsa opera demonstrant, invenimus, et in futuro desideramus habere, cum et ad regimen imperii nostri, et ad subventionem terrae sanctae, et ad unitatem Ecclesiae conservandam, societas eorum utilis sit et necessaria, nec sine eorum societate et amore imperium nostrum ad honorem Dei, et vestrae sanctae sedis regi valeat competenter.] [Venerabili in Christo Patri, et Domino, I. Dei gratia sanctae Romanae Ecclesiae summo pontifici, H. Dandulus Dalmatiae atque Croatiae dux, vester humilis et devotus, cum omni devotione servitium. Notum facio sanctitati vestrae, quod, cum crucem assumpserim pro servitio Jesu Christi et sanctae Romanae Ecclesiae, et transmeandi gratia de Venetiis iter arripuerim, necessitate temporis hiemalis ingruente, oportuit me cum stolio meo, et peregrinorum apud Jaderam hiemare, quae cum esset rebellis mihi et Veneticis longo tempore injuste per proditionem contra juramenta praestita, de civitate et civibus, secundum quod moris est invicem se inimicantium, juste, ut existimavi, sumpsi ultionem. Verum, quia, ut dicebatur, in vestra erant protectione, quod ideo non credebam, quia non existimo vos, nec antecessores vestros, illos sub protectione recipere qui crucem accipiunt tantum ut eam portent, non etiam iter perficiant, propter quod peregrini solent crucem accipere, sed et aliena inveniant, et injuste detineant, paternitati vestrae contra me, et Venetos sententiam excommunicationis placuit promulgare, quam patienter et humiliter sustinuimus, usquequo per Dominum P. tituli Sancti Marcelli presbyterum cardinalem, et sanctae Romanae Ecclesiae legatum, praestita condigna satisfactione, meruimus absolutionem, sicut secundum ordinationem vestrorum nuntiorum, et scriptorum paginam vestrae poterit sanctitati clarius innotescere. Superveniente autem inspiratione divina, magis quam humano, ut opinamur, consilio, Alexio, filio quondam Isachii imperatoris Constantinopolitani, eundi in Romaniam iter arripuimus, et ipsum, sicut Domino placuit, praestita ab eo cautione de obedientia sanctae Romanae Ecclesiae, expulso Alexio avunculo suo, captaque Constantinopolitana civitate, cum magno periculo et labore, obtinere curavimus prius ab Isachio patre ipsius, et parentibus ejus, et pluribus aliis magnatibus civitatis, eadem securitate accepta, qui cum in dicta promissione mendaces, et fallaces existerent, ipsos tanquam inimicantes sanctae Romanae Ecclesiae, et Christianitatis proditores diffidavimus, quibus scilicet patre et filio per Graecorum proditionem exstinctis, aliisque Graeculis sublimatis, Graecorum sustinentes molestias, et infestationes assiduas, tam per mare mittentium ad nos naves accensas, ut nostrum navigium comburerent, et diuturna bella inferentium, quam per terram multis variisque modis, communicato consilio omnium clericorum et laicorum exercitus, convenientibus quibusdam inter nos et ipsos praemissis, sicut ex tenore exempli dictarum pactionum sanctitas vestra poterit clarius cognoscere, civitatem Constantinopolitan. ad honorem Dei et sanctae Romanae Ecclesiae et Christianitatis subventionem decrevimus debellandam, quod, et Christi suffragante misericordia, vestroque merito, nostroque laborioso studio praecipue prae caeteris viventibus, contra omnium opinionem perfectum est. Capta igitur civitate, multaque strage Graecorum interveniente, Marcoflus, qui tunc erat imperator, cum suis sequacibus de civitate aufugit, et secundum inter nos scriptum constitutum, et sacramentum adimplevimus. Cognoscat igitur sanctitas vestra, quod ego una cum Veneto populo, quidquid fecimus, ad honorem Dei et sanctae Romanae Ecclesiae et vestrum laboravimus, et in nostra voluntati habemus similiter laborare. Unde, supplico sanctitati vestrae, quatenus petitiones, quas nuntii mei, viri nobiles et discreti, scilicet Leonardus Naugaiosus, dilectus meus nepos, et Andreas de Mulin. quos ad pedes vestrae sanctitatis transmittimus, fecerint, benigne exaudire dignetur vestra sanctitas et effectui mancipare. Evangelica docente Scriptura, didicimus, quod ascendens Jesus in unam navem, quae erat Simonis, rogavit eam reducere a terra pusillum, et sedens docebat de navicula turbas. Sicut per mare saeculum, ita per navem Ecclesia, et per rete praedicatio designatur. Navis ergo Simonis est Ecclesia Petri, quae benedicitur una, quia catholica Ecclesia una est, quam Christus commisit Petro regendam, ut unitas divisionem excludat. Ascendit autem Jesus per effectum in navem Simonis, cum Ecclesiam Petri fecit ascendere, quod a tempore Constantini apparuit evidenter, et extunc regnare dignatus est qui poterat imperare, ut dulcius per preces quam per praeceptum induceret, quatenus reducerent pusillum navim a terra, hoc est, paulatim transferrent Ecclesiam a terrena consuetudine ad coelestem, vel potius a litterali ad spiritualem doctrinam; et sedens docebat de navicula turbas, quia extunc fecit Petrum stabilem sedem habere, sive in Laterano, sive in Vaticano, fecitque illum docere, quia extunc in Ecclesia Petri coeperunt multiplicari doctores, ut Leo, Gregorius, Gelasius, Innocentius, et alii multi post eos. Cessavit autem ad tempus loqui, cum sermo praedicationis in Ecclesia Petri cessavit, non tam forte propter indignitatem praesulum, quam propter malitiam subditorum, juxta quod Dominus inquit prophetae: Linguam tuam adhaerescere faciam palato tuo, et eris mutus, nec quasi vir objurgans, quia domus exasperans est; cum autem locutus fuero tibi, aperiam os tuum ; et ideo, ut cessavit loqui, dixit ad Simonem: Duc in altum, et laxa retia in capturam . Tunc ducitur navis in altum, cum Ecclesia in sublimem doctrinam attollitur, vel in statum provehitur meliorem. Utrum autem diebus istis navis sit in altum adducta, malo tacere, ne me ipsum videar commendare; sed hoc unum audacter affirmo, quia laxavi retia in capturam. Simon ergo, qui, tanquam servus obediens, preces magistri reputat esse praeceptum, respondens dixit ad illum: Praeceptor, per totam noctem laborantes nihil cepimus, in verbo autem tuo laxabo rete . Certe, nox adversitatis nimium impedivit, ut, licet praedecessores mei plurimum laborarint, ipsi tamen pene penitus nihil ceperint; sed, ubi ego in verbo Dei laxavi rete, conclusimus, ego et fratres mei, piscium multitudinem copiosam, sive in Livonia, convertendo paganos per praedicatores illuc directos ad fidem, sive in Bulgaria et Blachia, reducendo diversos ad unitatem, seu etiam in Armenia, requirendo diutius derelictos per legatos ad hos populos destinatos. Quid est autem quod subditur: Quia rumpebatur eorum rete , nisi quod haeretici moliuntur praedicationem apostolicam enervare, ita quod aliqui pisces de retibus elabuntur? Sed, licet aliquantulum invaluerint, non tamen ad ultimum praevalebunt adversus eam. Cum autem conclusissent multitudinem piscium copiosam, annuerunt sociis qui erant in alia navi, ut venirent et adjuvarent eos. Alia navis, erat Graecorum Ecclesia, quae fecit se aliam, cum ab unitate universalis Ecclesiae se alienare praesumpsit. Et illis quidem innuimus, cum eos per litteras et nuntios nostros monuimus, ut venirent, et adjuvarent nos, id est, ut revertentes resumerent partem sollicitudinis nostrae, tanquam coadjutores dispensationis nobis injunctae. Venerunt autem per Dei gratiam, quia, postquam diebus istis Constantinopolitanum imperium a Graecis translatum est ad Latinos, Ecclesia quoque Constantinopolitana rediit ad obedientiam apostolicae sedis, tanquam ad matrem filia, et membrum ad caput, ut inter nos et illos societas indivisa de caetero perseveret. Sane, fatemur illos fratres, socios et amicos, quia, licet super eos praelationis officium habeamus, haec tamen praelatio non inducit dominium, sed potius servitutem, juxta quod Dominus inquit apostolis: Principes gentium dominantur eorum, et qui potestatem habent super eos, benefici vocantur; vos autem, non sic, sed qui major est inter vos, erit omnium servus, et qui praecessor, tanquam ministrator . Unde, beatus Petrus Apostolus ait: Non quasi dominantes in clero, sed forma facti gregis ex animo . Venientes ergo socii nostri venerunt, et adhuc sunt veniendo venturi, ut impleatur quod sequitur: Et impleverunt ambas naviculas, ita, ut pene mergerentur . Certe, utraque navicula est implenda, quoniam et ad sedem Romanam, et ad Constantinopolitanam Ecclesiam revertentur, qui se ab utriusque obedientia subtraxerunt; et tunc pene mergetur utraque, quia necesse est ut scandala veniant; sed fidelis est Deus, qui fideles suos tentari non patitur supra vires. Cum autem hoc viderit Simon Petrus, procidet ad genua Jesu, dicens: Exi a me, quia homo peccator sum, Domine. Stupor enim circumdabit eum, et omnes qui erunt cum illo . Et ego, videns, quod jam incipiunt ista compleri, procedere debeo per humilitatem et devotionem ad genua Salvatoris, ut pro tanta gratia gratiarum ei referam actiones. Dicere quoque possum, quod, cum sim homo peccator, indignus sum frui ejus praesentia tam praeclara. Magno quippe stupore circumdor, cum omnibus qui sunt mecum, pro tanti miraculi novitate, quod diebus istis evenit. Sed, ne forte pro nimio stupore confundar, notare debeo diligenter, quod Jesus inquit ad Simonem: Noli timere, quoniam ex hoc jam homines eris capiens , quasi dicat: Pro certo confide, quia, postquam ceperis pisces, id est postquam reduxeris Christianos, extunc homines capies, id est Judaeos et paganos convertes. Pisces enim, qui vivunt in aqua, Christianos designant, qui ex aqua et spiritu renascuntur; homines autem, qui vivunt in terra, Judaeos et paganos significant, qui terrenis inhiant et inhaerent. Sed, postquam ad obedientiam apostolicae sedis omnes omnino reversi fuerint Christiani, tunc multitudo gentium intrabit ad fidem, et sic omnis Israel salvus fiet. Ecce ergo, socii nostri veniunt ut adjuvent nos, quia Graecorum Ecclesia redit ad obedientiam apostolicae sedis, ut, eorum adjuta subsidio, liberet duas ejus sorores, Alexandrinam videlicet et Hierosolymitanam Ecclesias, quae captivae tenentur sub jugo regis Aegypti, et invitae serviunt Pharaoni. Caeterum, licet quinque sint patriarchatus in orbe, Romanus scilicet, Constantinopolitanus, Alexandrinus, Antioclienus et Hierosolymitanus, hic tamen tres tantum apostoli nominantur, videlicet Petrus, Jacobus et Joannes, qui simili perhibentur stupore correpti, quia nimirum tres ex illis specialiter spectant ad Petrum, qui Antiochenam et Romanam Ecclesias consecravit praesentialiter per se ipsum, Alexandrinam vero, per Marcum, discipulum suum, quem illuc personaliter destinavit; Constantinopolitana vero Ecclesia specialiter pertinet ad Joannem, qui et Graecis praedicavit in Asia, et apud Graecos fuit Ephesi tumulatus; Ecclesia vero Hierosolymitana proprie spectat ad Jacobum, sive filium Zebedaei, qui, primus inter apostolos interfectus, Hierosolymam suo martyrio dedicavit, sive filium Alphaei, quem apostoli Hierosolymorum episcopum ordinarunt. Et ob hoc forte tres istos apostolos Jesus assumpsit in montem excelsum seorsum, et transfiguratus est ante eos, nec alienum a ratione videtur, quod, cum propter causam praedictam Romanus pontifex habeat quinque patriarchales sedes in orbe, apud tres tantum illarum solemniter coronatur. Patet igitur ex praemissis, quod socii nostri veniunt, ut adjuvent nos, quoniam, ubi [dextera Domini, quae glorificata est in virtute, Constantinopolitanum imperium a Graecis transtulit ad Latinos, volentes hi, qui fuerant in exercitu Latinorum, imperio ipsi de persona idonea providere, de principibus Galliarum imperatorem concorditer elegerunt. Ut autem Veneti, qui fuerant laboris participes, essent pariter consortes honoris, placuit Latinis in communi, ut de clero Venetiarum assumeretur vir idoneus, et praeficeretur Constantinopolitanae Ecclesiae patriarcha. Cum ergo quidam clerici Venetorum fuissent ecclesiae Sanctae Sophiae servitio deputati, ne acephali sine capite viderentur, de praeficiendo sibi pastores tractantes, convenerunt in unum, et dilectum filium, T. subdiaconum nostrum, in patriarcham unanimiter elegerunt, et confirmationem electionis suae per nuntios proprios a nobis humiliter postularunt, nobili viro . . . duce Venetorum, per solemnes nuntios suos idem cum instantia requirente. Imperialis quoque sublimitas per suas nobis litteras supplicavit, ut conventiones inter eum ac peregrinos, ex una parte, ipsumque ducem ac Venetos, ex altera, initas ante debellationem regiae civitatis, suique sigilli munimine roboratas, nos ratas dignaremur habere, ac eas auctoritatis apostolicae munimine roborare; scire nos volens, ut ejus verbis utamur, quod, cum memorato duce ac Venetis bonam societatem habuerat et fidelem, et eos cooperatores probissimos, et efficaces ad honorem Dei, et sanctae Romanae Ecclesiae, ac imperii Constantinopolitani, sicut eorum opera testabantur, invenerat, et in futuro desiderabat habere, cum ad imperii regimen, et subventionem terrae sanctae, ac unitatem Ecclesiae conservandam, utilis et necessaria esset societas eorumdem, nec sine societate ipsorum pariter et amore, ad honorem Dei, et apostolicae sedis, regi posset idem imperium competenter. Idem quoque nobis sub verbis eisdem nobiles viri, B. marchio Montis-ferrati, L. Blesen. et . . . Sancti Pauli comites, per suas litteras intimarunt. Nos ergo, scriptum conventionum ipsarum ejusdem imperatoris, et ipsorum marchionis et comitum sigillis munitum, coram nobis perlegi facientes, contineri perspeximus in eisdem, ut clerici partis illius, de qua non contingeret imperatorem assumi, libere sibi eligerent patriarcham. Cum ergo hujusmodi nobis fuisset electio praesentata, licet de persona electa, ex mora diutina quam apud sedem apostolicam fecit olim, nos et fratres nostri sufficienter notitiam haberemus, utpote quam noveramus genere nobilem, honestam moribus, providentia circumspectam, et competenter litteris eruditam, electionem tamen examinavimus juxta morem, et eam invenimus contra formam canonicam attentatam, non tam ex eo quod a multis exstitit contradictum, et ab aliquibus etiam appellatum, etsi postmodum fuerit a contradictione pariter et appellatione recessum, quam pro eo quod, cum laicis, quantumcunque religiosis, disponendi de rebus ecclesiasticis nulla sit attributa facultas, auctoritate alicujus principis saecularis in Constantinopolitana Ecclesia, nec debuerat, nec potuerat eligi patriarcha. Sed, nec clerici Venetiarum, qui ecclesiae Sanctae Sophiae se canonicos electos appellant, in eadem ecclesia jus habuerant eligendi, cum in ea neque per nos, neque per legatos, aut delegatos nostros, fuerint instituti; propter quod electionem ipsam, de communi fratrum nostrorum consilio, curavimus in publico consistorio reprobare. Verum, cum personarum delictum in damnum ecclesiarum non debeat redundare, nec idem subdiaconus in aliquo deliquisset, utpote qui absens fuerat et irrequisitus electus, memores precum jamdicti imperatoris, quae non solum utilitatem, verum etiam necessitatem innuere videbantur, et eidem ecclesiae, cujus ad nos ordinatio specialiter pertinebat, providere volentes, ac sub ea spe Venetis gratiam exibere, ut ad obsequium crucis Christi fortius accingantur, ex collata nobis plenitudine potestatis, eumdem subdiaconum nostrum, tanquam membrum apostolicae sedis, elegimus, et confirmavimus eidem Ecclesiae patriarcham.] [In nomine Domini, amen. Nos quidem, B. Montis-ferrati marchio, et Bald. Flandr. et Aynae, L. Blesen. et Clarimontis, II. Sancti Pauli, comites, pro parte nostra vobiscum, vir inclyte, domine II. Dandule, Venetiae, Dalmatiae atque Crovatiae dux, et cum parte vestra, ad hoc, ut unitas et firma inter nos possit esse concordia, et ad omnem materiam scandali evitandam, ipso cooperante qui est pax nostra, et fecit utraque unum, ad ejus laudem et gloriam talem duximus ordinem observandum, utraque parte juramento astricta. Inprimis, omnium armata manu, Christi invocato nomine, civitatem expugnare debemus, et, si, divina auxiliante potentia, civitatem intraverimus, sub eorum regimine debemus manere et ire, qui fuerint super exercitum praeelecti, et eos sequi, secundum quod fuerit ordinatum. Totum quidem havere, quod in civitate inventum fuerit a quolibet, duci debet et poni in commune, eo loco quo fuerit ordinatum, de quo tamen havere vobis et hominibus Venetis tres partes debent solvi, pro illo havere, quod Alexius, quondam imperator, vobis et nobis solvere tenebatur. Quartam vero partem nobis retinere debemus, donec fuerimus in ipsa solutione coaequales. Si autem aliquid residuum fuerit, debemus per medietatem inter vos et nos dividere, donec fueritis apacati. Si vero minus fuerit, ita quod non possit sufficere ad memoratum debitum persolvendum, undecunque fuerit prius havere acquisitum, ex eo debemus dictum ordinem observare; salvis tamen victualibus, quae debent observari et dividi tam vestris quam nostris aequaliter, ita quod utraque pars possit inde congrue sustentari. Quod autem residuum fuerit, partiri debet in alio havere juxta ordinem praenominatum. Vos etiam, et homines Veneti, libere et absolute, absque omni controversia, per totum imperium habere debetis omnes honorificentias et possessiones, quas quondam consuevistis habere, tam in spiritualibus quam in temporalibus, et omnes rationes sive consuetudines, quae sunt in scripto , et sine scripto. Debent etiam sex homines eligi pro parte vestra, et sex pro nostra, qui juramento astricti, eam personam eligere debent in exercitu, quam credant melius scire tenere, et melius posse tenere, et melius scire ordinare terram et imperium ad honorem Dei, et sanctae Romanae Ecclesiae, et imperii, et, si fuerint in uno concordes, illum debemus imperatorem habere, quem ipsi concorditer elegerint. Si vero sex in una parte, et sex in alia concordaverint, sors mitti debet, et super quem sors ceciderit, debemus pro imperatore habere; et, si plures consenserint in una parte quam in alia, illum imperatorem habebimus, in quem major pars consenserit. Si vero plures partes fuerint quam duae, super quem major pars concordaverit, sit imperator. Debet vero iste imperator habere universam quartam partem acquisiti imperii, et palatium Blachernae, et Buccam Leonis. Reliquiae vero tres partes per medietatem inter nos et vos dividantur. Sciendum etiam, quod clerici, qui de parte illa fuerint, de qua non fuerit imperator electus, potestatem habebunt ecclesiam Sanctae Sophiae ordinandi, et patriarcham eligendi ad honorem Dei, et sanctae Romanae Ecclesiae et imperii. Clerici vero utriusque partis illas ecclesias ordinare debent, quae suae parti contigerint. De possessionibus vero ecclesiarum, tot et tantum clericis et ecclesiis debent provideri, quod honorifice possint vivere et sustentari. Reliquae vero possessiones ecclesiarum dividi et partiri debent secundum ordinem praesignatum. Insuper enim jurare debemus, tam ex nostra parte quam ex vestra, quod ab ultimo die instantis mensis Martii morari debemus usque ad annum expletum, ad imperium et imperatorem manutenendum ad honorem Dei, et sanctae Romanae Ecclesiae et imperii. Deinde vero in antea omnes, qui imperio remanserint, ipsi imperatori astringi debent juramento, secundum bonam et rationabilem consuetudinem; et illi qui tunc imperio remanserint, ut praedictum est, jurare debent, quod firmas et stabiles partes et partitiones quae factae fuerint, habebunt. Est autem et sciendum, quod a nostra et vestra parte duodecim homines, vel plures, pro parte eligi debent, qui, juramento astricti, feuda et honorificentias inter homines distribuere debent, et servitia assignare, quae ipsi homines imperatori facere debent, secundum quod illis bono videbitur, et conveniens apparebit. Feudum vero, quod unicuique assignatum fuerit, libere et absolute possidere debent de haerede in haeredem, tam in masculo quam in femina, et plenam habeant potestatem ad faciendum inde quidquid suae fuerit voluntatis; salvo tamen jure et servitio imperatoris et imperii. Imperator vero reliqua servitia facere debet quae fuerint facienda, praeter ea quae ipsi facient, qui feuda et honorificentias possidebunt, secundum ordinem sibi injunctum. Statutum est etiam, quod nemo hominum alicujus gentis, quae communem guerram vobiscum et successoribus vestris, vel populo Veneto habuerit, recipiatur in imperio, donec guerra illa fuerit pacificata. Teneatur etiam utraque pars ad dandam operam bona fide, ut hoc a Domino papa possit impetrari, ut, si aliquis contra hanc intitutionem ire tentaverit, sit excommunicationis vinculo innodatus. Insuper, imperator jurare debet, quod firmas et stabiles partitiones et dationes quae factae fuerint, irrevocabiliter habebit, secundum ordinem superius distinctum. Si vero aliquid in istis omnibus fuerit addendum, vel minuendum, in potestate et discretione vestra, et vestrorum sex consiliatorum, et domini marchionis, et ejus sex consiliatorum consistat. Sciendum est etiam, quod vos, praedicte domine dux, non debetis imperatori qui fuerit electus, vel imperio, ad aliqua servitia facienda, juramentum praestare, propter aliquod datum vel feudum, sive honorificentiam, quae vobis debeat assignari, tamen illi, vel ille, quem vel quos loco vestro statueritis super his quae vobis fuerint assignata, debeant juramento teneri ad omne servitium imperatori et imperio faciendum, juxta omnem ordinem superius declaratum. Datum anno Domini 1204, mense Martii, indictione VII. [Venientes ad apostolicam sedem, dilectos filios, L. et A. nobiles cives Venetorum, nuntios tuos, benigne recepimus, et, quae coram nobis proponere curaverunt, audivimus diligenter. In nostra igitur praesentia constituti conventiones quasdam inter te ac Venetos ex una parte, et charissimum in Christo filium nostrum, B. Constantinopolitanum imperatorem illustrem, et Francos ex altera, concorditer initas asserebant, quas ne quis violare praesumeret, petebant sub poena excommunicationis per sedem apostolicam inhiberi, ut quicunque videlicet veniret de caetero contra eas, excommunicationis sententiae subjaceret. Super hac autem prima petitione cum fratribus nostris habito diligenti tractatu, tria invenimus quae ipsi petitioni penitus contradicunt. Hoc enim in conventionibus ipsis capitulum est expressum, ut inter Venetos et Francigenas possessiones ecclesiasticae dividantur, reservata clericis portione, de qua possint honorifice sustentari. Sane, « cum Ecclesiarum thesauros non sine Creatoris offensa manus diripuerit violenta, majorem culpam incurrerent, qui spoliatas thesauris ecclesias suis possessionibus mutilarent, nec deceret apostolicam sedem illos hoc modo defendere, qui sic ecclesiasticam offenderent dignitatem. Praeterea, cum ad honorem Ecclesiae Romanae hujusmodi sint initae pactiones, et fere in singulis capitulis hoc expressum, ut ad honorem ejus omnia provenirent, nec debuimus nec potuimus confirmare, quod, contra juramentum ab utraque parte communiter praestitum, honori sedis apostolicae derogaret. » Insuper, cum in te, ac in sex de consiliariis tuis, et nobilem virum . . . marchionem Montis-Ferrati, ac sex de consiliariis suis, addendi vel minuendi sit collata facultas, qualiter in laicorum arbitrio nostram sententiam poneremus, ut illi sententiam excommunicationis incurrerent, qui nobis ignotas, et sacris forsitan canonibus inimicas, constitutiones laicas non servarent? Cumque dilectus filius, T. Constantinopolitanus electus, in proximo Constantinopolim sit venturus, non fuerat de possessionibus Ecclesiae Constantinopolitanae ante adventum ipsius aliquid disponendum a laicis, vel confirmandum a nobis, quod posset in juris ejus injuriam, et Ecclesiae suae dispendium redundare.] [Debitum charitatis, quae non quae sua sunt quaerit, exposcit, ut is, qui Rachelem amplectitur contemplationis speculum ascendendo, in necessitatis articulo, Liae, quamvis lippae, non refutet amplexus, actionis onera subeundo; quia, licet illa sit pulchra, haec tamen est utilis propter gratiam filiorum, sibi et aliis commodum afferens et profectum. Licet enim Mariae sedentis secus pedes Domini otium, Marthae ministerio praeferatur, eo quod sit status ille securior, utpote a saecularium strepitu segregatus: activa tamen potest utilior judicari, eo quod sibi proficiens et aliis, tribulationes sustinet, et pressuras, per quas virtutes suscipiunt incrementum; quoniam, sicut ait apostolus: Tribulatio patientiam operatur, patientia probationem, probatio spem, spes autem non confundit . Et plerumque contingit, quod, sicut virtus in infirmitate perficitur, et auditui praebet vexatio intellectum, sic eadem ex tranquillitate tepescit. Nam Abel esse desinit, quem Cain non exercet; et David, quem bella non vicerant, otium superavit. Cum igitur, exigente necessitate, te a contemplationis otio, quod elegeras, ad tempus duxerimus evocandum, ut, in ministerium missus, pro nobis, imo pro Christo, legatione fungaris, quatenus obsecres eos reconciliari Domino, quorum mentes angelus tenebrarum excaecans a cogitatione veri luminis reddidit alienos, non debes recusare laborem, licet gens, ad quam missus es, dura et incorrigibilis videatur, quia potens est Dominus ex lapidibus Abrahae filios suscitare. Licet autem adhuc in gentem illam secundum tuam non profeceris voluntatem, non tamen minorem potes exspectare mercedem, quia Deus non profectum remunerat, sed laborem, juxta quod Scriptura testatur: Reddet Deus mercedem laborum sanctorum suorum, labori non profectui praemium repromittens. Unde, Apostolus non se profecisse plus omnibus gloriatur, sed plus omnibus laborasse. Quia igitur firmiter speramus in Domino, cujus est incrementum praebere, quod labori tuo dabit profectum, devotionem tuam monemus, et exhortamur in Domino, per apostolica tibi scripta mandantes, quatenus opportune, importune, instans, arguens et obsecrans, increpando in omni patientia et doctrina, opus evangelistae, ac ministerium tibi commissum studeas adimplere, firmiter sperans in Domino Jesu Christo, quod ipse, qui affectum tibi praestitit laborandi, ne tuus labor inutilis habeatur, effectum tribuet, et profectum. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VII Kalendas Februarii.] [Ne populus Israel in Hierusalem ascenderet Dominum oraturus, Jeroboam, filius Nabath, in Bethel vitulum aureum statuit adorandum, fanum et altare construens in excelsis, compellendo praedictum populum ad peccandum. Cum autem solemnitatem, prout in corde finxerat, fecisset filiis Israel, et ascendisset super altare, ut adoleret incensum in sermone Domini, vir Dei accessit ad eum, ut ipsum ab hujusmodi scelere revocaret; sed, quia idem, per prophetam commonitus, corrigere noluit quod commisit, suscitavit postmodum Dominus spiritum Josiae, regis Juda, qui altare, quod Jeroboam fecerat in Bethel, omnino destruxit, et locum quem plantaverat ex toto succidit. Jeroboam siquidem imitanter vestigia, quidam filii Belial, cum sint lupi rapaces, regnum tuum in vestimentis ovium intraverunt, qui, ut populus renatus fonte baptismatis exuat quem in ipso baptismate induit Jesum Christum, et in Hierusalem de caetero non ascendat, vitulum in Bethel, in eos videlicet quos inhabitaverat Dominus, constituunt, adorantes perverso dogmate, quasi altari constructo per superbiam in excelsis, super quo immolant oves Christi, quas extrahunt ab ovili. Nos igitur, affectu paterno compatientes eisdem, et ad lucem ipsos volentes a tenebris, prout ad nostrum officium pertinet, revocare, dilectos filios . . . . Cisterc. abbatem, P. et R. monachos Fontisfrigidi, apostolicae sedis legatos, ad illos in sermone Domini duximus destinandos, ut, instantes opportune, importune, arguerent, obsecrarent, et increparent eosdem in omni patientia et doctrina. Verum, sicut dicti legati per suas nobis litteras intimarunt, iidem sanam doctrinam nequaquam recipiunt, sed, ad sua desideria coacervantes sibi magistros auribus prurientes, a veritate auditum avertunt, in ovile Christi tanto licentius debacchantes, quanto sibi amputari dexteram auriculam non formidant, eo quod gladium, quem Petrus per seipsum exercet, non metuunt, qui sunt extra ovile Domini constituti. Quia igitur hi qui laniant vestem inconsutilem Jesu Christi, deteriores sunt Pilati militibus, qui tunicam ipsam scindere minime attentarunt, obturantes, quasi aspides, aures suas, ne voces sapienter audiant incantantum, expedit, ut saecularis gladius potestatis, qui ad malefactorum vindictam a regibus et principibus bajulatur, ad vindicandam evaginetur injuriam Salvatoris, et qui Domini est, accingat gladium super femur, ut cum Josia evertere properet altare a Jeroboam inique constructum, et excidere lucum contra prohibitionem Domini complantatum. Ut igitur gladium, quem Dominus tibi tradidit, a quo est omnis potestas, non videaris sine causa portare; sed patienti capiti compati te demonstres, oportet ut, apprehensis armis et scuto, causam Dei alleges gladiis apud eos, qui, habentes caudas quasi vulpeculae colligatas, messes in regno Francorum comburere incoeperunt, dum pugnant quasi filii contra matrem. Monemus igitur serenitatem regiam et exhortamur in Domino, in remissionem tibi peccaminum injungentes, quatenus, si fieri poterit, per teipsum, vel per charissimum in Christo filium nostrum, Ludovicum, natum tuum, aut etiam alium virum idoneum, contra praefatas belluas potenter assurgas, quatenus filiam regis assistentem ad dexteram sponsi varietate circumamictam, ut Catholicus filius, sinceritatis brachiis amplexeris, per exhibitionem operis manifestans, tam comites quam barones, ut illorum bona confiscent, et proscribant personas, potestate tibi coelitus tradita compellendo. Quoniam autem facinus quos coinquinat, aequat, cum error, cui non resistitur, approbetur, ut par poena facientibus et consentientibus infligatur, si qui comitum vel baronum, vel etiam civium, hujusmodi sani dogmatis perversores de terra sua noluerint expellere, aut eos receptare praesumpserint vel fovere, confiscare bona ipsorum, et totam terram domanio regio applicare, nullatenus verearis. Ut autem defectus gladii spiritualis per materialem accipiat supplementum, memoratis legatis tua regalis sublimitas auxilium potenter exhibeat et favorem, ut, praeter hoc, quod ex tam commendabili opere apud homines consequeris gloriam et honorem, eam obtinere peccatorum veniam merearis, quam euntibus in terrae sanctae subsidium duximus indulgendam. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VII Idus Februarii, anno septimo.] [Porrecta nobis ex parte tua petitio continebat quod plures ex monachis tuis, qui prioratibus praesunt, a nobis, super ipsis prioratibus quoad vixerint possidendis, confirmationis litteras se asserunt impetrasse, quarum occasione bona ipsorum prioratuum distrahunt et consumunt, asserentes se tibi quoad prioratus illos nulla ratione subesse. Cum igitur a cancellaria nostra non credamus hujusmodi litteras emanasse, discretioni tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus illos, qui tales litteras exhibuerint, in quibus prioratus tanquam monachis confirmantur eisdem, punias tanquam falsitatis auctores. Si vero in eis non sit mentio prioratus, vel monachatus, illas tanquam tacita veritate subreptas denunties non valere. Datum Romae, apud sanctum Petrum, V Idus Februarii.] [Ex litteris tuae fraternitatis accepimus, quod cum causam, quae vertitur inter R. de Georgio, et R. mulierem de Sancto Germano, tibi duxerimus committendam,] [Si quidem probatum est evidenter, quod, pro facinore a marito praedictae mulieris commisso, eo fugam petente, tam frater mariti praedictus, videlicet R. quam ipsa mulier; licet minus juste, ab R. comite Casertan. tunc regio justitiario, capti fuerint, et de ipsius mandato omnium bonorum delinquentis fuit facta distractio, et soluta est pecunia mercatori, qui a marito dictae mulieris vulneratus fuerat, et rebus propriis spoliatus. Per praedictum autem R. illorum bonorum venditio facta fuit, de mandato tamen justitiarii antedicti, sed quaedam possessiones penes eumdem R. mulieris sororium, remanserunt, quas idem R. de mandato curiae retinuit, soluta pro eis pecunia mercatori, quia emptor alius, sicut dicit, propter possessionum minutias non exstabat. Pars vero mulieris firmiter allegabat, quod, cum dos omnibus creditoribus praeferatur, et omnia bona mariti eidem mulieri propter dotem fuerint obligata, cum mulier in hoc non fuisset culpabilis, dotem suam amittere non debebat, propter quod aestimationem ejus instantius petebat sibi conferri, vel in possessiones, quae mariti fuerant, ex officio delegationis induci] [ mandantes, quatenus, si tibi constiterit ex his, quae in praesentia tua fuerint proposita, et probata, quod mulier quantum dicit, viro dedisset in dotem, et praedictum R. de bonis fratris aliqua possidere, cum mulieribus favor multus in recuperandis dotibus debeatur, et cautum etiam sit in jure, quod propter maleficium viri mulier remanere non debet indotata, cum etiam bona viri mulieri pro dote tacite obligata cum suo onere transiverint ad quemlibet possidentem, praedictum R. eidem mulieri ad restitutionem dotis, eatenus, appellatione remota, condemnes, quatenus de bonis praedicti fratris sui noscitur possidere.] [Ut lapsum humani generis, etc. ut in ea quae mittitur Siff. tituli Sanctae Praxedis presbytero cardinali, apostolicae sedis legato, in Regesto sexti anni, in eumdem modum usque elabores. Accedentes enim ad praesentiam nostram dilecti filii . . . . . . prior, et . . . . canonici Sepulcri Dominici, tam viva voce, quam per litteras quas tulerunt, nobis humiliter intimarunt, quod, cum dilectus filius noster, S. tituli Sanctae Praxedis presbyter cardinalis, apostolicae sedis legatus, non potuisset induci, ut electioni factae de ipso ad Hierosolymitanam ecclesiam consentiret, convenientes in unum, te in patriarcham unanimiter postularunt, quorum postulationi et charissimus in Christo filius noster, A. illustris rex Hierosolymitanorum, assensum praestitit, et archiepiscopi et episcopi consenserunt, per suas nobis litteras supplicantes, ut te non solum inducere, sed et cogere dignaremur, ut postulationi eorum humiliter consentires. Idem quoque, Sanctae Praxedis et dilectus filius noster, P . . . tituli Sancti Marcelli presbyteri cardinales, apostolicae sedis legati, per suas nobis litteras intimarunt, quod, cum suffraganei Ecclesiae Hierosolymitanae in electione vocem se assererent habere, prior autem et canonici Sepulcri Dominici hoc negarent, factum est tandem, ut, nominatis duabus personis, vices et voces suas in eos devote conferrent, et ex illis quam magis idoneam crederent, eis eligerent patriarcham. Similiter et praelati Provinciae in eos, si quid juris in electione habebant, concorditer contulerunt. Ipsi ergo, deliberatione praehabita, de duabus nominatis personis, te potius eligentes, nominarunt eidem Ecclesiae in pastorem. Licet autem valde nobis necessarius sis in partibus Lombardiae, utpote cui secure in arduis etiam negotiis committimus vices nostras, propter urgentem tamen necessitatem non solum Ecclesiae Hierosolymitanae, sed totius Orientalis provinciae, etc. usque proventuros. Taliter igitur pro Deo et propter Deum super hoc mandatum apostolicum exsequaris, quod manum districtioris severitatis nos non oporteat adhibere. Nam, etsi, secundum statuta canonica, nullus invitus crescere compellatur, tamen, juxta legitimas sanctiones, aliqui ad publica munera trahuntur inviti. Interest autem, tam apostolicae sedis quam Ecclesiae generalis, imo etiam generaliter omnium et singulariter singulorum fidelium crucifixi, ut eidem Ecclesiae persona praeficiatur idonea in pastorem, nec tu tam ad honorem assumeris quam ad onus, cum Ecclesia illa hodie plus habeat oneris quam honoris. Nec turberis in aliquo, vel causeris, quod praedictus cardinalis Sanctae Praxedis factam de se postulationem a canonicis Sepulcri Dominici non admisit, quia forsitan, sicut Sara Tobiae, sic et ipsa viro fuit alii divino judicio reservata, vel fortassis hoc eum ad hujus oneris recusationem induxit, ne, cum in partibus illis praedictis existeret, videretur promotionem propriam procurasse, ac ex eo praesertim notam ambitionis incurreret, quod, cum ad remotionem cujusdam perversae personae, quae ad eamdem ecclesiam fuerat improbe nominata, opportune ac importune, sicut ad ejus pertinebat officium, institisset, amota illa, factam de se postulationem postmodum acceptaret. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XIII Kalendas Martii. Accepimus ex relatione multorum, et tuus nobis nuntius intimavit, quod tu et dilectus filius, S. tituli Sanctae Praxedis presbyter cardinalis, apostolicae sedis legatus, a Hierosolymitana provincia Constantinopolim accessistis. Nos igitur, distinguentes utrum pro necessario terrae sanctae succursu ad exercitum crucesignatorum, super quos legationis accepistis officium, accesseritis, an pro Graecorum ordinandis ecclesiis, ad partes transieritis memoratas; in primo casu vestrum non reprobamus accessum, in secundo vero, ut salva pace vestra loquamur, ipsum temerarium reputamus, non tam nos, quam etiam fratres nostri, cum super his nullam a nobis receperitis potestatem, nisi forte vos articulus insperatae novitatis excuset, praesertim, cum charissimus in Christo filius noster, B. Constantinopolitanus imperator illustris, per litteras nobis et nuntios supplicaverit, ut ad partes illas mittere dignaremur a latere nostro legatos, quod et nos, de fratrum nostrorum consilio, facere disposuimus tempore opportuno. Ut autem de gratia speciali vestro provideamus honori, ne nimium confundamini, utque Constantinopolitanae provinciae per vestram sollicitudinem consulamus, ne diu careat provisore, concedimus vobis, ut interim operemini vice nostra, quae ad divini nominis gloriam, apostolicae sedis honorem et salutem tam cleri quam populi videritis expedire, attentius provisuri, ne Hierosolymitanam provinciam, ad quam fuistis specialiter deputati, relinquatis quasi penitus desolatam, praesertim, cum in accessu vestro patriarcham haberet, qui pastoralem in ea sollicitudinem exercebat, in vestro vero recessu careat patriarcha, unde nullus remansit in illa, qui super eam pastorale officium exsequatur. Quocirca, discretioni tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus cum praedicto legato diligenter efficias, ut, donec illi terrae fuerit alio modo consultum, per alterum vestrum salubriter consulatur eidem, nec ad reditum properetis, antequam super hoc mandatum recipiatis apostolicum speciale. Datum, ut in alia. [Si aliquando forte contingit, quod eis, qui auctoritate apostolica sunt excommunicationi subjecti, nostrae litterae cum salutationis alloquio destinentur, non propter hoc excommunicationis credatur sententia relaxata, cum per ignorantiam, vel negligentiam, aut occupationem nimiam, vel etiam per subreptionem contingat hujusmodi litteras impetrari] [Accedens ad apostolicam sedem dilectus filius nobilis vir, W. Vicecomes Benaici, humili nobis conquestione monstravit, quod, cum nobilem mulierem Eustachiam duxisset legitime in uxorem et duas filias suscepisset ex ipsa, tandem ipsa nobilis, suadente humani generis inimico, divertit ab ipso. Cumque a venerabili fratre nostro . . Pictaviensi episcopo, dioecesano suo, non posset super hoc justitiam obtinere, nos, ad petitionem nuntiorum ipsius et mulieris ejusdem, causam, quae inter ipsos super eorum matrimonio vertebatur, dilectis filiis . . . . abbati Sancti Leodegarii . . . . decano Sancti Petri, etc. . . priori Sancti Hilarii de Cella, Pictavensibus, duximus committendam, qui, sicut nobis suis litteris intimarunt, cum eis liquido constitisset praefatam E. a viro suo, de quo duas susceperat filias, auctoritate propria divertisse, habito prudentium virorum consilio, decreverunt eamdem E. ad virum suum debere reverti, reservata sibi accusandi matrimonium post reversionem suam, si vellet, plenaria potestate. Quod, cum facere noluisset, excommunicationis eam vinculo astrinxerunt, supponentes terram ejus et familiam ecclesiastico interdicto. Verum, cum sententiam ipsam praecepissemus postmodum, sicut rationabiliter lata erat, usque ad satisfactionem congruam inviolabiliter observari, tandem, eadem E. ad suggestionem venerabilis fratris nostri . . . Andegavensis episcopi, et dilectorum filiorum . . . de Granateria, et . . . de Bellofonte abbatum, causam ipsam venerabili fratri nostro . . . episcopo, et dilectis filiis, G. archidiacono Corisopitensibus, et magistro P. de Buter. canonico Andegavensi, sub hac forma obtinuit delegari, ut, si cis constaret, quod eadem mulier, sicut nobis scripserant idem episcopus et abbates, loco sibi praefixo nequiverit ad praedictos judices accedere propter guerras, et quod in confinio Pictaviensis et Andegavensis episcopatuum securum adversae parti conductum dare voluerit, et praestare sufficientissimam cautionem, quod eos servaret indemnes, in irritum revocato quidquid in ejus praejudicium post appellationem ad nos legitimam interpositam invenirent temere attentatum, non obstante commissione praedicta, partes ante suam convocarent praesentiam, et, rationibus hinc inde plenius auditis et cognitis, causam, appellatione remota, fine debito terminarent, facientes quod decernerent per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Ipsi vero, sicut in eorum litteris perspeximus contineri, cum partibus apud Voventum, et postmodum apud Lucion. terminum assignassent, idem vicecomes, se per litteras et procuratorem excusans, asseruit, quod ad loca illa, cum inimici ejus ibidem haberent dominium, propter mortis periculum, accedere non audebat, cui adversa pars et barones, qui ibidem aderant, responderunt, quod ipsi eidem vicecomiti litteras de conductu cum litteris . . . vicecomitis Toarcii, Senescalli Pictaviae, per nuntium destinarant; quibus procurator vicecomitis replicavit, quod propter litteras ad suspectum sibi locum non audebat accedere, sed tutum locum assignari sibi et restitutionem uxoris fieri postulabat, quod si facere nollent judices, dominum suum gravari dicebat, propter quod ad appellationis remedium convolavit, nec voluit postmodum, licet fuerit requisitus coram ipsis judicibus respondere, ipsos asserens manifeste suspectos, et innovavit appellationem emissam. Judices autem, credentes appellationem non esse legitimam et per testes postmodum cognoscentes, quod sententia fuerat post appellationem in dictam mulierem prolata, eam denuntiaverunt penitus non tenere. Tandem vero, apud Pozaugias peremptorio partibus assignato . . . Turonensis decanus, avunculus ejusdem vicecomitis, se obtulit pro ipso venturum, si securus eidem concederetur conductus, per litteras nihilominus contra judices causas suspicionis allegans, videlicet, episcopum ipsum esse consanguineum nobilis viri, G. de Toarcio, comitis Britanniae, qui causae ipsius mulieris se nimium immiscebat, et ipsius comitis subditum potestati, archidiaconum vero, clericum ipsius comitis commensalem et magistrum P. de Bucer, oriundum de terra mulieris ipsius. Judices autem, postmodum alio peremptorio partibus assignato, super consanguinitate testes receperunt mulieris ejusdem, et alio termino apud Malleonium partibus assignato, attestationes publicari fecerunt, vicecomite se per suas litteras excusante. Ad ultimum vero, cum terminus ad recipiendam sententiam fuisset partibus assignatus, nuntiis mulieris, etc. . . archidiacono Turonensi, fratre ipsius vicecomitis, in ipsorum praesentia constitutis, nuntiis ipsius mulieris sententiam postulantibus et ipso archidiacono pro fratre suo terminum requirente, de prudentium consilio, terminum partibus assignarunt, quo deberet secundum juris ordinem in causa procedi; sed nuntii mulieris, contumaciter recedentes, altera die nostram audientiam appellarunt, dicentes, dominae suae gravamen inferri, eo quod judices non interfuerant apud Malleoniam, ubi terminum assignarant ad sententiam perferendam, et quia locum extra provinciam assignabant, cum ipsi essent de provincia Turonensi. Judicibus autem appellationi deferentibus, nuntius mulieris ad apostolicam sedem accedens proposuit, quod, cum super causa ipsa judices praelibati eumdem vicecomitem ad praesentiam suam pluries peremptorio ad loca competentia et intervallis legitimis citavissent, nec idem vicecomes, muliere comparente praefata, venire voluerit, vel sufficientem mittere responsalem, ipsi testes mulieris receperunt, vicecomitem ipsum iterato per duo peremptoria edicta citantes, ut coram ipsis dicturus contra testes, vel dicta testium, compareret. Sed, cum ipse nec venerit, nec sufficientem nuntium destinarit, attestationibus publicatis ab ipsis, et partibus citatis ad sententiam audiendam, mulier eadem, dicto vicecomite se contumaciter absentante, sibi dari sententiam postulavit, ad quam procedere, licet requisiti saepius, noluerunt, propter quod pars mulieris, sibi sentiens imminere gravamen, ad nostram audientiam appellavit. Nos vero, credentes quod eadem mulier pro matrimonio laboraret, eisdem ad petitionem nuntii duximus injungendum, ut, in eadem causa secundum attestationes receptas legitime procedentes, ipsam, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, sine debito terminarent, dilectis filiis . . . de Granateria . . . de Insula Calveti, etc. de Alba Corona abbatibus, dantes nihilominus in mandatis, ut, si praefati judices in exsecutione mandati nostri negligentes existerent, vel remissi, ipsi, secundum attestationes receptas ab ipsis, in eodem negotio ad diffinitivam sententiam, sublato appellationis obstaculo, procedere non tardarent. Caeterum, dictus vicecomes Benaici in nostra praesentia constitutus, gravem coram nobis contra dictos judices [exposuit quaestionem, quod, cum dictus Corisopitensis episcopus nobilem virum Guid. de Toarciae, comitem Britann. proxima linea consanguinitatis attingat, et archidiaconus ejus sit clericus commensalis, qui eidem vicecomiti est adversarius principalis, ut qui uxorem suam et terram publice detinere praesumit, et magister P. de Buter de terra uxoris suae oriundus existat, nimis favens eidem et omnes sub districtu, et potestate ipsius G. existant, nec nisi per districtum ipsius ei patuerit accessus ad eos, ipsi nunquam ei voluerunt nisi in terra inimicorum suorum locum et terminum assignare, ubi sine mortis periculo accedere non audebat; et, licet litteras non habuerit de conductu, si tamen ei missae fuissent, non debebat se credere suis capitalibus inimicis Insuper, cum eis certam formam duxerimus praefigendam, ipsi post appellationem ad nos legitime interpositam relinquentes formam, quam praefixeramus eisdem, de appellatione tandummodo, praetermisso juris ordine, inquirentes, cum non fuisset ostensum ipsam esse legitimam, nec temere aliquid attentatum, nec de aliis injunctis sibi capitulis inquisissent, sententiam in ipsam mulierem rite latam minus juste irratam nuntiarunt, et, lite non contestata, testes super principali recipere praesumentes et recusantes legitimas exceptiones ipsius, allegationes ejus pro majori parte, et maxime quae faciebant ad causam, in suis litteris tacuerunt, pro adversa parte multa quae coram eis allegata non fuerant opponentes. Praeterea, adversa pars, quae per falsi suggestionem ipsis causam obtinuerat delegari, fraudulenter intendens per testes reprobos ipsius vicecomitis justitiam enervare, sub frivolae appellationis praetextu, furtim ad eosdem et praedictos de Granateria, de insula Calveti, et . . . de Alba Corona abbates, super ferenda sententia litteras impetravit, ipso vicecomite, super prosequenda appellatione sua, existente in itinere ad sedem apostolicam veniendi. Unde, cum fraus adversariorum suorum eis patrocinari non debeat, nec ipsi praejudicium generare, cumque constet judices ipsos, in causa, post appellationem ad nos legitime interpositam, praeter formam mandati nostri, tanquam manifeste suspectos, temere processisse, idem vicecomes petebat instanter, ut, revocato in irritum quidquid post appellationem ad nos legitime interpositam, per ipsos judices, vel alios, in ejus praejudicium fuerat attentatum, revocatis etiam litteris, quae ipso veniente ad nos fuerant per mendacium impetratae, uxorem suam reverti ad ipsum per excommunicationis sententiam, et interdictum terrae compellere dignaremur, detentores ipsius et terrae, eadem districtione cogentes, ipsam et terram restituere cum fructibus perceptis ex ipsa, et faceremus sententias, singulis diebus Dominicis et festivis, per Turonensem et Burdegalensem provincias publicari et firmiter observari, usque ad satisfactionem condignam. Cum igitur in matrimonialibus causis ad conjungendum quam disjungendum debeamus existere proniores, ne forte quod Deus conjunxit homo separare praesumat, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo [mandamus, quatenus, cum, sicut idem asserit vicecomes, propinquiores sitis terrae nobilis jam dictae quam suae, ac causa ipsa per vos commodius valeat terminari, cum ad vos securus pateat accessus utrique, partes ad vestram praesentiam convocetis, et, inquisita super praemissis diligentius veritate, si vobis constiterit, quod ante litem legitime contestatam, vel post appellationem rationabiliter interpositam, testes super consanguinitate contra matrimonium recepti fuissent, vos attestationes hujusmodi decernatis irritas et inanes, appellatione cessante, compellentes censura ecclesiastica praedictam nobilem, ut revertatur ad virum, quem inconsulte dimisit, mandatum apostolicum, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, impleturi, ita, quod, postquam ipse vir plenariam restitutionem habuerit tam uxoris, quam terrae, causam super matrimonio audiatis, eamque fine canonico terminetis.] [ Anno septimo pontificatus domini Innocentii III papae, mense Novembris, Petrus rex Aragonum ad apostolicam sedem accessit, ut ab eodem domino papa militare cingulum et regium acciperet diadema. Venit autem per mare cum quinque galeis et applicuit apud insulam inter Portum et Hostiam, adducens secum Arelatensem archiepiscopum, praepositum Magalonensem, cum quibus interfuit electus Montis majoris et alii quidam clerici nobiles et prudentes. Proceres quoque secum adduxit, Sanctium patruum suum, Ugonem de Baucio, Roselinum de Marsilia, Arnaldum de Fotian. et alios multos nobiles et potentes. Missis autem ad illum equitaturis et somariis pene ducentis, fecit eum apud Sanctum Petrum ad potentiam suam idem dominus papa venire, mittens in occursum ipsius quosdam cardinales, senatorem Urbis et alios multos nobiles et magnates, fecitque illum apud Sanctum Petrum in domo canonicorum honorabiliter hospitari. Tertio vero die, in festo videlicet Sancti Martini, praedictus dominus papa, cum episcopis, presbyteris et diaconibus cardinalibus, primicerio, et cantoribus, senatore, justitiariis, judicibus, advocatis et scriniariis, multisque nobilibus ac populo copioso, ad monasterium Sancti Pancratii martyris prope Transtiberim est profectus, ibique praedictum regem per manum Petri Portuensis episcopi fecit inungi, quem postmodum ipse manu propria coronavit, largiens ei regalia insignia universa, mantum videlicet et colobium, sceptrum et pomum, coronam et mitram, corporale ab eo recipiens juramentum, cujus tenor est talis: Ego, Petrus rex Aragonum, profiteor et polliceor quod semper ero fidelis et obediens domino meo papae Innocentio, ejusque catholicis successoribus et Ecclesiae Romanae, regnumque meum in ipsius obedientia fideliter conservabo, defendens fidem catholicam et persequens haereticam pravitatem. Libertatem et immunitatem ecclesiarum custodiam et earum jura defendam. In omni terra meae potestati subjecta justitiam et pacem servare studebo, sic me Deus adjuvet et haec sancta Dei Evangelia. Deinde, praedictus rex, cum multo laudis praeconio et favoris applausu, coronatus rediit juxta dominum papam ad basilicam Sancti Petri, super cujus altare sceptrum et diadema deposuit et de manu ejusdem domini papae militarem ensem accepit, regnumque suum beato Petro apostolorum principi obtulit, illudque sibi constituit censuale, per privilegii paginam, quam eidem domino papae tradidit super ipsum altare, cujus tenor est talis: Cum corde credam, et ore confitear quod Romanus pontifex, qui est beati Petri successor, vicarius sit illius, per quem reges regnant et principes principantur, qui dominatur in regno hominum et cui voluerit, dabit illud; Ego, Petrus Dei gratia, rex Aragonum, comes Barchinoniae, et dominus Montis-Pessulani, cupiens principali post Deum beati Petri et apostolicae sedis protectione muniri, tibi, reverendissime Pater et domine summe pontifex, Innocentii et per te sacrosanctae Romanae apostolicae sedi, offero regnum meum, illudque tibi et successoribus tuis in perpetuum, divini amoris intuitu et pro remedio animae meae et progenitorum meorum, constituo censuale, ut annuatim de camera regis ducentae quinquaginta mussemutinae apostolicae sedi reddantur, et ego ac successores mei specialiter ei fideles et obnoxii teneamur. Hoc autem lege perpetua servandum fore decerno, quia spero firmiter et confido, quod tu et successores tui me ac successores meos et regnum praedictum auctoritate apostolica defendetis, praesertim cum, ex multo devotionis affectu me ad sedem apostolicam accedentem, tuis, quasi beati Petri, manibus in regem duxeritis solemniter coronandum. Ut autem haec regalis concessio inviolabilem obtineat firmitatem, de consilio procerum curiae meae, praesente venerabili patre meo . . . Arelatense archiepiscopo et Sanctio patruo meo et Hugone de Baucio et Arnaldo de Fotian., baronibus meis, sigilli mei feci munimine roborari. Actum Romae, apud Sanctum Petrum, anno Dominicae Incarnationis millesimo ducentesimo quarto, IV Id. Novembris, anno regni mei octavo. His omnibus rite peractis, fecit eum dominus papa per Urbem ad ecclesiam Sancti Pauli deduci, ubi galeas inveniens praeparatas intravit, et apostolica benedictione munitus ad propria meruit cum prosperitate redire. ] [Calojoannes, rex totius Bulgariae et Blachiae, ad a Deo promotum et sanctissimum et in Christo dilectum et honorificentissimum patrem regni mei, tertium Innocentium et sacerrimum papam Romae et successorem principis apostoli Petri. Legatus apostolicae sedis, dominus Leo, cardinalis, sanctitatis tuae scriptum meo obtulit imperio; addiscens quoque de ejus sanitate et incolumitate, omnipotenti Deo et sanctissimae Matri suae glorificavi. Et utinam quod scriptum imperii mei inveniat sanctitatem tuam viventem et degentem cum omni gaudio et hilaritate; et imperium meum, per gratiam omnipotentis Dei et beatissimae Dei genitricis, et per intercessiones sanctitatis vestrae, sanum est et multum bene cum omni gaudio et exsultatione. « Hoc autem notum sit sanctitati vestrae, pater specialis regni mei, domine papa, quod dominus Leo, legatus apostolicae sedis, venit ad imperium meum, sibi afferens coronam et eam benedicens super caput imperii mei imposuit, in manibus meis dedit mihi sceptrum atque vexillum, et benedixit sanctissimo patriarchae regni mei et totius Bulgariae ex praecepto vestrae sanctitatis; et valde Deo et beatissimae Dei genetrici, necnon et circumspectioni vestrae sanctitatis glorificavimus, » eo quod secundum petitionem imperii mei sanctitas vestra totum suum velle adimplevit. Et universa Bulgaria atque Blachia et omnis imperii mei pertinentia, valde glorificavit et vestram sanctitatem magnificavit. « Scribo autem vobis et de Ungaria, quoniam imperium meum non habet aliquam societatem regionum, vel aliquam rem cum eo, neque ei nocet, imo ipse parvipendet et nocet regionibus imperii mei. Et dominus Leo, cardinalis, vidit, et vestrae sanctitati annuntiabit justum vel injustum quod est ab imperio meo, aut si ego parvipendo Ungarum, vel si ipse meum imperium parvipendit. Et scribat ei sanctitas vestra, quatenus distet a regno meo, quoniam imperium meum nec eum habet parvipendere, nec contra terras ejus abire. Si vero ipse venerit contra terras imperii mei, et Deus adjuverit ut vincatur, non habeat sanctitas vestra imperium meum suspectum, sed sim liber. De Latinis quoque, qui Constantinopolim introierunt, scribo sanctitati vestrae, ut eis scribatis, quatenus distent ab imperio meo, et, sicut imperium meum nullum malum eis facit, neque ipsi nobis parvipendant. Si forte ipsi conati fuerint contra imperium meum, et parvipenderint eum, et occidetur ex eis, non habeat sanctitas vestra imperium meum suspectum, sed sint universa libera. Misi autem ad tuam magnam sanctitatem pueros duos; unus vero nominatur Basilius, alius Bithlehem; et dentur ex praecepto ejus, ut addiscant in scholis litteras Latinas, quoniam hic grammaticos non habemus, qui possint litteras, quas mittitis, nobis transferre; et postquam ipsi addiscerint, remittantur ad imperium meum. » Misi autem ad praesens, in signo parvae recordationis, examita duo, episima dupla, unum est rubeum, et aliud album, et camelum unum. Cum vero mittam legatos ad sanctitatem vestram, semper vestrae sanctitatis recordabor. [Multas inclinationes et multas sanitates, a me, Basilio, humili Bulgarorum et Blachorum primate, erga patrem universorum, et dominum, et patrem meum, magnificentissimum et sanctissimum papam, Innocentium. Oramus omnipotentem Deum, et sanctissimam Dei Genitricem, et beatissimos apostolos Petrum et Paulum, ut cum sanitate et sospitate inveniat vos scriptum meae humilitatis; et per vestri dominii magnificentiam vivo et ego, per Dei gratiam, magnis involutus delictis. Notum sit ergo vestrae magnae sanctitati, quoniam Leo, cardinalis , sanus et sospes pervenit, delegatus a vestra sanctitate et apostolica sede, et usque ad nostram magnam civitatem Trinovae tetendit quinto decimo die mensis Octobris, et portavit universam plenitudinem patriarchalis dignitatis, et paramenta omnia, quae mihi a vestra magna sanctitate fuerunt delegata; tradidit similiter et annulum, et privilegium, et scripta et instructiones. Et praecepto vestrae sanctitatis unxit me chrismate, mihi benedicens, et conservavit me in patriarcham, mense Novembris, septimo die, in festivitate scilicet sancti apostoli Jacobi, fratris Domini, et ego illa die duos unxi metropolitanos, et caeteros episcopos, magno cum gaudio, et duobus de metropolitanis benedixit cardinalis, et tradidit illis palleum atque mitras, et reliquis in caput eorum mitras imposuit. Octavo vero die ejusdem mensis, in festivitate videlicet Sancti Michaelis, coronavit, et benedixit imperatori Calojoanni, domino omnium Bulgarorum, atque Blachorum, et super posuit capiti suo regiam coronam, et sceptrum suis manibus imponens. Omnia haec complevit et perfecit secundum sanctitatis vestrae velle, et benedicens nobis, segregatus est a nobis mensis Novembris die quintodecimo. Interea, sciat vestra magna sanctitas, quod duos pueros ex praecepto domini imperatoris vobis mitto; unus est presbyteri Constantini filius, alius vero regis; ut ex praecepto vestrae sanctitatis litteras Latinas addiscant. Et quidquid meditari valetis ad honorem imperatoris, faciatis. Manuteneat enim Deus vestram sanctitatem per multa et longaeva tempora.]

http://viaf.org/viaf/16017787

Innocentius III

INNOCENTII III ROMANI PONTIFICIS REGESTORUM SIVE EPISTOLARUM LIBER OCTAVUS. PONTIFICATUS ANNO VIII, CHRISTI 1205. . DE LUCEDIO ET DE MONTE THABOR ABBATIBUS, ET NOBILIBUS VIRIS, COMITI BERTHOLD ET G. DE FORNIVALL. Causam, quae inter regem Armeniae et comitem Tripolitanum super Antiochiae principatu vertebatur, disjudicandam ipsis committit. (Apud S. Petrum, III Non. Martii.) II. L. REGI ARMENIORUM ILLUSTRI. De eodem argumento ac in epistola superiori. (Apud S. Petrum, III Non Martii..) III. . . . HETEWARDENSI, ET DE HEGEN. ABBATIBUS, ET PRAEPOSITO GUSMARIENSI, PADEBURN. ET MAGUNTIN. DIOECESEON. Causam electionis abbatissae Herrisiensis Ecclesiae dijudicandum ipsis committit. (Apud S. Petrum, VI Non. Martii.) IV. . . . . PRIORI ET MONACHIS WINTONIENSIS MONASTERII, TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS, IN PERPETUUM. Recipit eos sub protectione, et enumerantur bona ad ipsos spectantia. (Apud S. Petrum, V Non. Martii.) V. . . . CANTUARIENSI, ARCHIEPISCOPO, ET . . . ELIENSI , ET . . . LONDINIENSI EPISCOPIS. Ut rex Angliae monachis Wintoniensibus liberam ad episcopi electionem procedendi facultatem permittat. (Apud S. Petrum, VII Id. Martii.) VI. . . . . . ELIENSI EPISCOPO, ABBATI S. EDMUNDI, ET . . . . . DECANO CICESTRENSI. Ut archiepiscopo Eboracensi sententiae excommunicationis, in ipsum, ob violentam in clericos manuum injectionem, latae, absolutionem impendant. (Apud S. Petrum, IV Kal. Martii.) VII. . . . . . ROTHOMAGENSI ARCHIEPISCOPO, ET . . . . . ABRINCENSI . . . . . LEXOVIENSI. . . . . CONSTANTIENSI , ET . . . . . SAGIENSI EPISCOPIS. Rescribitur, quod, super praestatione fidelitatis per eos regi Franciae facienda, agant quod de jure et consuetudine solitum est. (Apud S. Petrum, Non. Martii.) VIII. . . . . . ABBATI DE BONGAR ET PRAEPOSITO S. ARBOGASTI ARGENTINENSIS DIOECESEOS, ET CUSTODI S. THOMAE ARGENTINENSIS. Causam super Ecclesia de Westhusen dijudicat. (Apud S. Petrum, Id. Martii.) IX. REGI ARAGONUM. Ut desistat a quibusdam molestationibus Ecclesiae Helenensis. Adduntur multa, quibus dignoscitur eum astrictum esse ad servandam fidelitatem Romanae Ecclesiae. (Apud S. Petrum, IV Id. Martii.) X. G. REMENSI ARCHIEPISCOPO, SANCTAE ROMANAE ECCLESIAE CARDINALI. Imperat ut in provinciali concilio archidiaconos, et decanos, ad sacros suscipiendos ordines adigat. (Apud S. Petrum, III Nonas Martii.) XI. EIDEM. Ne aliquem abbatem regularem fidejubere sinat. (Apud S. Petrum, Non. Martii.) XII. C . . . . . REMENSI ARCHIEPISCOPO, SANCTAE ROMANAE ECCLESIAE CARDINALI. Facultas corrigendi corrigenda in monasteriis provinciae Remensis. (Apud S. Petrum, VIII Id. Martii.) XIII. G . . . . . REMENSI ARCHIEPISCOPO, SANCTAE ROMANAE ECCLESIAE CARDINALI. Ut concilii Lateranensis statuta, quoad vacantes ecclesias et praebendas, sequatur. (Apud S. Petrum, VII Id. Martii.) XIV. G . . . REMENSI ARCHIEPISCOPO, SANCTAE ROMANAE ECCLESIAE CARDINALI. Ut alienationes a praedecessoribus ejus illicite factas revocare possit. (Apud S. Petrum, VIII Id. Martii.) XV G . . . REMENSI ARCHIEPISCOPO, SANCTAE ROMANAE ECCLESIAE CARDINALI. Ut concessiones a praedecessoribus illicite factas revocare possit. (Apud S. Petrum, XII Kal. Aprilis.) XVI. . . .PISANO ARCHIEPISCOPO. Super juramento quodam de usuris non repetendis. (Apud S. Petrum, Idib. Martii.) XVII. EPISCOPO, ET DILECTIS FILIIS . . . CANTORI, ET . . . ARCHIDIACONO DOLENSIBUS. Ut W. presbytero, cui, praeter vulnera inflicta, genitalia amputata fuerant, sacerdotale officium exsequendi licentiam tribuant, et adversus tale facinus perpetrantes sententiam excommunicationis ferant. (Apud S. Petrum, V. Kal. Aprilis.) XVIII. . . . EPISCOPO URBEVETANO. Quod in causa matrimonii inter Jacobum, militem de Castro Plebis, et M. mulierem, non obstante decretali quadam Alexandri PP. cujus sensum hic declarat, procedere possit. (Apud S. Petrum, XII Kal. Aprilis.) XIX. THOMAE, PATRIARCHAE CONSTANTINOPOLITANO. Agit de consecratione patriarchae Constantinopolitani. (Apud S. Petrum, III Kal. Aprilis.) XX. EIDEM THOMAE, PATRIARCHAE CONSTANTINOPOLITANO. Concedit facultatem absolvendi a censuris ob percussionem clerici, et inungendi imperatorem Constantinopolitanum. (Apud S. Petrum, III Kal. Aprilis.) XXI. THOMAE, PATRIARCHAE CONSTANTINOPOLITANO. Dat facultatem provehendi ad ordines, et idoneos in ministerio praeficiendi. (Apud S. Petrum, III Kal. Aprilis.) XXII. THOMAE, PATRIARCHAE CONSTANTINOPOLITANO. Ut de consilio prudentium virorum statuere valeat, prout viderit expedire, de bonis Ecclesiae suae, quin recursum super his habeat ad sedem apostolicum. (Apud S. Petrum, III Kal. Aprilis.) XXIII. THOMAE, PATRIARCHAE CONSTANTINOPOLITANO. Statuit quid sit agendum in electione patriarcharum Ecclesiae Constantinopolitanae. (Apud S. Petrum, III Kal. Aprilis.) XXIV. THOMAE, PATRIARCHAE CONSTANTINOPOLITANO. Permittit sacerdotiorum retentionem, et ut possit uti opera clericorum qui secum ad partes illas accessere. (Apud S. Petrum, III Kal. Aprilis.) XXV. THOMAE, PATRIARCHAE CONSTANTINOPOLITANO. Ne, ex eo quod ipse pontifex patriarcham elegit, Ecclesiae Constantinopolitanae juribus derogetur. (Apud S. Petrum, III Kal. Aprilis.) XXVI. GRADENSI PATRIARCHAE, ET SUFFRAGANEIS EJUS. Certiorem eum reddit, a se decretum fuisse ne clerici, qui sunt apud patriarcham Constantinopolitanum, sacerdotia amittant. (Apud S. Petrum, III Kal. Aprilis.) XXVII. PRIORI ET CAPITULO SANCTI SILVANI DE LEPROSO. Recipit sub protectione beati Petri, et enumerantur ad eum spectantia. (Apud S. Petrum, VII Kal. Martii.) XXVIII. . . . . . . SANCTI JULIANI, ET DE TURPINIACO ABBATIBUS, ET MAGISTRO BALD . . . . CANONICO BEATI MARTINI TURONENSIS. Causam magistri Petri de Vico, super praebenda ipsi in Ecclesia Bituricensi concessa, definiendam ipsis committit. (Apud S. Petrum, VIII Kal. Aprilis.) XXIX. NOBILI VIRO, MATTHAEO DE ARGENT. Sententiam, in causa quae inter ipsum et Joannem de Zita, super terra quadam et molendino vertebatur, a G. tituli S. Mariae in Porticu diacono cardinali, latam, confirmat. (Apud S. Petrum, VII Kal. Aprilis.) XXX. SPOLETANO EPISCOPO. Sententiam adversus ipsum, in causa quae inter ipsum et syndicum Lateranensis Ecclesiae super jure episcopali in Ecclesia de Scilian. latam, irritat. (Datum V Kal. Aprilis.) XXXI. . . . . . . . . ABBATI SANCTAE GENOVOFAE, ET DECANO , ET . . . . . . . . CANCELLARIO PARISIENSIBUS. Causam inter comitissam Blesensem, et capitulum Ecclesiae Carnotensis, super latronis captura vertentem, ipsis committit. (Apud S. Petrum, Kal. Aprilis.) XXXII. . . . ABBATI MONASTERII SANCTI PETRI CABILONENSIS , EJUSQUE FRATRIBUS TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS, REGULAREM VITAM PROFESSIS IN PERPETUUM. Recipit eos sub protectione, et enumerantur bona ad ipsos spectantia. (Apud S. Petrum, VI Kal. Aprilis.) XXXIII. . . . WIGORNIENSI EPISCOPO, ET ABBATI CICESTRENSI, ET DECANO EBORACENSI. Super ecclesia de Wdehord nepoti episcopi Albanensis assignanda. (Apud S. Petrum, IX Kal. Aprilis.) XXXIV. . . . . . ELIENSI EPISCOPO, ET ARCHIDIACONO DE CANTABRUGE, ET PRIORI DE BARNOETA ELIENSIS DIOECESEOS. Causam matrimonialem ipsis committit. (Apud S. Petrum, V Id. Aprilis.) XXXV. . . . . . DOLENSI EPISCOPO, ET. . . . . DE SAVIGNEIO , ET . . . . . DE ARDENA ABBATIBUS. Causam electionis episcopi Bajocensis ipsis committit. (Apud S. Petrum, X Kal. Maii.) XXXVI. DUCI ANDRAEAE, REGNI HUNGARIAE GUBERNATORI Respondet litteris ipsius, et Ladislaum regem puerum, pupillum et nepotem suum, ipsi commendat . (VII Kal. Maii.) XXXVII. EIDEM. Ut pecuniam quam defunctus rex quibusdam reliquerat, erogandam curet. (VII Kal. Maii.) XXXVIII. EIDEM. Ut redditus quos regi, reginaeque matri ipsius promiserat, persolvat. (VII Kal. Maii) . XXXIX. EIDEM, ET UNIVERSIS PRINCIPIBUS IN REGNO CONSTITUTIS EODEM. Ita pueri regis curam eos gerere monet, ut regias possessiones nulla ratione abalienare audeant. (VII Kal. Maii.) XL. ARCHIEPISCOPIS, EPISCOPIS, ABBATIBUS, PRAEPOSITIS, CAETERISQUE PRAELATIS, ATQUE PRINCIPIBUS, CLERO, ET UNIVERSO POPULO REGNI HUNGARIAE. Fidem regi servare omnino jubet. (Apud S. Petrum, VII Kal. Maii.) XLI. . . . . . COLOCENSI ARCHIEPISCOPO, ET . . . . EPISCOPO WARADIENSI. Ladislai regis ac reginae familiae molestiam exhibentes compescendi provinciam injungit. (Datum V Kal. Maii.) XLII. SUFFRAGANEIS ECCLESIAE COLOCENSIS. In fide pueri regis permanere imperat. (VII Kal. Maii.) XLIII. M. ABBATISSAE, ET SORORIBUS DE GANDERSHEIM. Privilegia ipsis ab Agapito PP. II, et Joanne PP. XIII concessa, renovat et confirmat; inseruntur pontificum diplomata. (Apud S. Petrum, VI Non. Maii.) XLIV. PIGAVIENSI, CORBEIENSI, ET . . . DE LAPIDE S. MICHAELIS ABBATIBUS, MERSENBURGENSIS, PADERBURNENSIS, ET HALBERSTADENSIS DIOECESEON. Dut eis provinciam inquirendi de subjectione monasterii de Gandersheim Ecclesiae Hildesemensi. (Apud S. Petrum, V Nonas Maii.) XLV. . . . ATREBATENSI EPISCOPO. . . ABBATI SANCTI BERTINI MORINENSIS DIOECESEOS; ET S. DE VALLIBUS, CANONICO LAUDUNENSI. Causam electionis episcopi Ambianensis examinandam ipsis committit. (VI Non. Maii.) XLVI. . . . COLOCENSI ARCHIEPISCOPO. De episcopatu quodam, qui hic dicitur in terra filiorum Beloknese , ad devotionem apostolicae sedis reducendo. (V Non. Maii.) XLVII. . . . PRIORI ET CANONICIS SANCTI PETRI TURGARCAN . Ecclesias de Ttihebi [al. Tytheby], et de Wetorp [al. de Duthorpe], ipsis adjudicat. (II Kal. Maii.) XLVIII. W. DOMINO DE GUIRCHIA. Recipit sub protectione beati Petri, cum annuo censu unius bisantii. (VII Non. Maii.) XLIX. ALFERADAE MULIERI. Ecclesiam ab ipsa fundatam sub protectione recipit. (V Id. Maii.) L. . . . . REGI CASTELLAE. Ipsum ob Judaeos ac Saracenos in honore habitos increpat. (III Non. Maii.) LI. ARCHIEPISCOPO GNESNENSI. Consulenti an dispensare posset super matrimonio in sexto consanguinitatis gradu per ignorantiam contracto, respondet, dissimulari posse. (VI Id. Maii.) LII. ARCHIEPISCOPO SENONENSI. Indulgetur quod visitet provinciam Senonensem et corrigat corrigenda. (IV Id. Maii.) LIII. . . . . . . TERDONENSI EPISCOPO, ET BONO JOANNI, SUBDIACONO NOSTRO, CANONICO VERCELLENSI. Dat eis provinciam inquirendi de episcopatu Alexandrino. (IV Id. Martii.) LIV. UNIVERSIS ABBATIBUS, PRIORIBUS, ET ALIIS BURGENSI ECCLESIAE DIOECESANA LEGE SUBJECTIS. Ut ad synodum semel in anno accedere non recusent. (III Non. Maii.) LV. CONSTANTINOPOLITANO IMPERATORI. Transmittit ad Graecos B. tituli sanctae Susannae presbyterum cardinalem, apostolicae sedis a latere legatum, illumque imperatori commendat. (Idib. Maii.) LVIII. LITTERAE MARCHIONIS MONTIS-FERRATI. De suo erga Ecclesiam Romanam amore et obsequio oratorem ad papam mittit, et eum de rebus apud Constantinopolim gestis certiorem facit. LIX. . . . ABBATI ET CONVENTUI CASAE-DEI. De episcopatu in civitate Montispilosi instituendo. (Romae, XV Kal. Junii.) LX. WIGORIENSI EPISCOPO, ET . . . ABBATI CICESTRENSI, ET . . . DECANO EBORACENSI. De eodem argumento ac in epistola hujusce libri octavi 33 (XVII Kal. Junii.) LXI. . . . EPISCOPO. . . DECANO ET MAGISTRO H. CANONICO HILDESEMENSIBUS. De praebenda in Ecclesia S. Willehaldi Bremen. Danieli clerico assignanda. (XIV Kal. Junii.) LXII. B. TITULI SANCTAE SUSANNAE PRESBYTERO CARDINALI, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. Indulgetur, quod, nisi patriarcha Constantinopolitanus in ecclesia Constantinopolitana idoneos viros assumat, ipse viros litteratos et honestos instituat in dicta ecclesia, prout viderit expedire. (XIII Kal. Junii.) LXIV. PATRIARCHAE, ET UNIVERSO CLERO CONSTANTINOPOLITANO. Statuit, quod universi Praelati conventualium ecclesiarum apud Constantinopolim positarum, cum Ecclesiam Constantinopolitanam vacare contigerit, in ecclesia S. Sophiae conveniant ad tractandum de electione. LXV. . . . MAGISTRO ET FRATRIBUS DOMUS HOSPITALIS SANCTI RAINERII. Ipsorum Hospitale in jus et proprietatem B. Petri recipit. (VIII Kal. Junii.) LXVI. . . . . . SAVARICO, BATHONIENSI ET GLASTONIENSI EPISCOPO. Ordinationem Ecclesiae Glastoniensis a Judicibus delegatis factam confirmat. (Inseritur ordinatio. ) (XVI Kal. Junii.) LXVII. . . . . . . EPISCOPO MATISCONENSI, ET . . . . ABBATI DE BALMA BIZUNTINENSIS DIOECESEOS. Ut P. Monachum, sancti Benigni Divionensis ministrum, quo administrante Ecclesia ista dilapidata fuerat, ad praelaturam evehi non sinant. (Apud S. Petrum, X Kal. Junii.) LXVIII. ARCHIDIACONO, ET ABBATI SANCTI FAUSTINI MAJORIS, BRIXIENSIBUS. Scribit in favorem monialium S. Petri de Ripa Brixienne Vitalis Humazolus ipsas super usuris molestare possit. (V Kal. Junii.) LXIX. . . . . . ARRCHIEPISCOPO REMENSI, SANCTAE ROMANAE ECCLESIAE CARDINALI, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO, ET SUFFRAGANEIS EJUS. Ut inducat tam clericos quam laicos, ut accedant ad imperatorem Constantinopolitanum pro subsidio terrae sanctae, et ad expugnandos Barbaros. LXX. UNIVERSIS ARCHIEPISCOPIS, ET ALIIS IN FRANCIA. Mandat, ut de singulis Ordinibus viros moribus et scientia commendatos mittant ad partes Graeciae, pro firmanda inibi fide Christiana. (Romae, VIII Kal. Junii.) LXXI. MAGISTRIS ET SCHOLARIBUS PARISIENSIBUS. Ut in Graeciam accedant pro studio reformando unde exordium habuit. LXXII. CAPITULO SUESSIONENSI. Scribitur, quod, cum praesentia Episcopi Suessionensis sit in Graecia necessaria pro recuperatione Terrae sanctae, absentiam ejus sustineant humiliter et devote. LXXIII. UNIVERSIS ABBATIBUS, PRIORIBUS, ET ALIIS RELIGIOSIS PERSONIS, AD QUAS LITTERAE ISTAE PERVENERINT. Ut P. monacho, ab imperatore Constantinopolitano ad sedem apostolicam misso, in victualibus provideant. LXXIV. ARCHIEPISCOPO TUAMENSI, EPISCOPO MIGDENSI , ET . . . . . ABBATI KENANENSI. Ut supra quaestione vertente inter canonicos S. Mariae de Luivid, et H. de Say, militem, statuant quod justum fuerit. (VI Kal. Junii.) LXXV. GUIDONI, REMENSI ARCHIEPISCOPO, SANCTAE ROMANAE ECCLESIAE CARDINALI, EJUSQUE SUCCESSORIBUS CANONICE SUBSTITUENDIS, IN PERPETUUM. Confirmatio privilegiorum, ipsius inter quae praecipuum illud recensetur, ut solus Francorum reges inungere ac coronare possit. (Apud S Petrum, Id. Maii.) LXXVI.. . . . . . ARELATENSI ARCHIEPISCOPO, et . . . . . . VALLIS MAGNAE, ET . . . . . SANCTI WILLELMI ABBATIBUS, AGATHENSIS ET LOVENSIS DIOECESEON. Ut Agathensem Episcopum ab Ecclesia removeant, et alium eligant. (VIII KAL. Junii.) LXXVII. . . . . . MINDENSI, ET . . . . . . VERDENSI EPISCOPIS, ET . . . . . . ABBATI VERDENSI. Ut archiepiscopo Magdeburgensi beneficium absolutionis impendant, et de quibusdam aliis referant, et rescribant. (VIII Kal. Junii.) LXXVIII. . . . PIGAVIENSI, ET . . . SANCTI AEGIDII DE BRUNSWIC ABBATIBUS. HALBERSTADENSIS ET MERSENBURGENSIS DIOECESEON. ET . . . DECANO MERSENBURGENSI. Causam A. clerici, de praebenda in Ecclesia Merseburgensi ipsi olim ab archiepiscopo Remensi, tunc apostolicae sedis legato, concessa, ipsis committit. (VI Kal. Junii.) LXXIX. ARCHIEPISCOPO PISANO. Ut absolvat judicem Carolitanum a juramento sibi praestito, injungens ipsi ut non differat Ecclesiae Romanae jurare . LXXX. J. ARCHIPRESBYTERO PERUSINO. Decernit ipsum non teneri, quidquid a legato sedis apostolicae decretum fuerit in Ecclesia Perusina, contra privilegia per apostolicam sedem concessa. (III Non. Junii.) LXXXI. . . . PATRIARCHAE AQUILEGENSI. Mandat, ut per episcopum Pataviensem inquiri faciat contra Plebanum de Gonew. de crimine apostasiae accusatum. (II Non. Junii.) LXXXII. . . . DE HEISTERBACH, ET . . . DE RUMERSDORP [ al. ROMERSDOFFIO] ABBATIBUS, ET . . . DECANO BUNNENSI , COLONIENSIS DIOECESEOS. Mandat ut inquirant si inter duos comites possit pax reformari per matrimonium inter partes, licet in certo affinitatis gradu se attingant. (II Non. Junii.) LXXXIII. . . . . . PATRIARCHAE AQUILEGENSI, ET . . . . . ABBAT. DE NOVO-CASTRO. Mandat ut moneant ducem Sueviae, ut nullum tribuat auxilium episcopo Wormaciensi excommunicato. (Apud S. Petrum, II Nonas Junii.) LXXIV. EISDEM. Ut ducem Sueviae, nisi infra tempus resipiscat, sacris interdicant. (Apud S. Petrum, II Non. Junii.) . LXXXV. UNIVERSO POPULO VITERBIENSI, SPIRITUM CONSILII SANIORIS. Ut insurgant adversus quosdam Patarenos, nec eis praestent auxilium, consilium, vel favorem. LXXXVI. CLERICIS SANCTAE AGATHES Reducuntur ad percipiendam quamdam pensionem annuam in ecclesia S. Salvatoris, et condemnatur presbyter ad solutionem ejusdem pensionis. (II Non. Junii.) LXXXVII. C . . . . . MAJORI ARCHIDIACONO, ET MAGISTRO R. POENITENTIARIO S. VICTORIS PARISIENSIS, ET MAGISTRO R. DE CORZON, NOVIOMENSI CANONICO, PARISIIS COMMORANTI. Mandat ut episcopum Tullensem absolvant, vinculo excommunicationis, et causam inter dictum episcopum et archidiaconum Tullensem terminent (VII Id. Junii.) LXXXVIII. ANDREAE, DOMINO HUNGARIAE. Excusationem affert, cur ei pro postulato Colocensi archiepiscopo in Strigoniensem archiepiscopum morem non gerat, aliumque eligi jubet. (VIII Kal. Julii.) LXXXIX. PRIORI, ET FRATRIBUS HOSPITALIS SANCTAE TRINITATIS DE VERNOLIO. Recipit eos sub protectione, cum annuo censu unius obuli aurei. (III Id. Junii.) XC. S. MAGUNTINENSI ARCHIEPISCOPO. Super consecratione episcopi Argentinensis. (VIII Id. Junii.) XCI. CONSULIBUS ET POPULO MONTIS PESSULANI. Ut non impediant constructionem oratorii Sancti Spiritus , epistola comminatoria. (III Non. Junii.) XCII. P. REGI ARRAGONIAE. Ipsi et successoribus ejus concedit ut per archiepiscopum Tarraconensem apud Caesaraugustam coronentur. (XVI Kal. Julii.) XCV. ARCHIEPISCOPIS, EPISCOPIS ET PRAELATIS PER TERRAM ARRAGONEM CONSTITUTIS. Mandat ut regi in expellendis impiis auxilio consilio. que praesto sint. XCVI. FRATRIBUS DE CALATRAVA, ET DE VELEZ. Mandat ut regi Arragoniae adversus Saracenos opitulentur. (III Non. Julii.) XCVII. . . . . . . CISTERCIENSI ABBATI, P. DE CASTRONOVO, ET MAGISTRO R. APOSTOLICAE SEDIS LEGATIS. Ut concedant regi Arragonum in feudum Castrum Scurae, (quod est proprietatis beati Petri,) ab haereticis recuperatum per eumdem regem, cum annuo censu ad eorum libitum. (XVI Kal. Julii.) XCVIII. CENADIENSI EPISCOPO ET ABBATI DE STEKEDOR CISTERCIENSIS ORDINIS. Ut recipiant purgationem ab episcopo Quinquecclesiensi super accusatione incestus. (XIII Kal. Junii.) XCIX. S. BATHONIENSI ET GLASTONIENSI EPISCOPO. Conceditur dilatio transfretandi. (XI Kal. Julii.) C. B. MAGISTRO, ET FRATRIBUS SANCTI JULIANI DE PERARIO, TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS, REGULAREM VITAM PROFESSIS, IN PERPETUUM. Recipit eos sub protectione beati Petri, sub annuo censu unius marapetini. (XVI Kal. Julii.) CI. UNIVERSIS ARCHIEPISCOPIS ET PRAELATIS, IN HIEROSOLYMITANA PROVINCIA CONSTITUTIS. Ut legatum sedis apostolicae missum ad regnum Hierosolymitanum recipiant humiliter ac devote. CII. . . . PATRIARCHAE HIEROSOLYMITANO, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. Facultas, ut absolutionis beneficium impertiri possit universis transfretantibus, quocunque modo et a quocunque fuerint excommunicati. (IV Kal. Januarii.) CIII. EIDEM. Ut clerici cum ipso transfretantes fructus praebendarum ad triennium percipere possint. (IV Kal. Januarii.) CIV. CONVENTUI WINTONIENSI ET ABBATIBUS, PRIORIBUS, ET UNIVERSO CLERO WINTONIENSI DIOECESEOS. Electionem praecentoris Lincolniensis in episcopum Wintoniensem confirmat. (XI Kal. Julii.) CV. ., . . . VITERBIENSI, ET . . . . . URBEVETANO EPISCOPIS. Ut adversus Patarenos permissam sibi auctoritatem exerceant Viterbium adeant, electosque consules magistratu submoveant. (XVI Kal. Julii.) CVI. NARBONENSI ARCHIEPISCOPO. Mandat, ut se apostolico conspectui sistat, iisque se purget quae objecta essent. (VI Kal. Julii.) CVII. ANDRAEAE DUCI, GUBERNATORI REGNI HUNGARIAE. Excusationem affert cur ejus postulatis de Papembergensi episcopatu non annuat. CVIII. . . . . . PRAEPOSITO . . . . . DECANO ET CAPITULO ECCLESIAE HALBERSTADENSIS, PRAELATIS ET UNIVERSO CLERO, IN HALBERSTADENSI DIOECESI CONSTITUTIS ET OMNIBUS FIDELIBUS HALBERSTADENSIS ECCLESIAE. Significat eis, quod episcopus Halberstadensis absolutus est a vinculo excommunicationis, et mandat ut ei debitam reverentiam et honorem impendant. (VI Kal. Julii.) CIX. . . . . . WIRSEBURGENSI, ET . . . . . IN HUSDORP PRAEPOSITIS, ET . . . . . DECANO SANCTAE MARIAE IN HERFORDIA MAGUNTIN. DIOECESEOS. Ut magistrum Martinum de praebenaa, ipsi in Ecclesia Mindensi per sedem apostolicam collata, pacifica faciant possessione gaudere. (Idib. Junii.) CX. . . . . . ARCHIEPISCOPO, ET. . . . . SANCTI REMIGII , ET SANCTI JOANNIS ABBATIBUS SENONENSIBUS . Ut ab H. diacono Senonensi recipiant resignationem beneficii cujusdam, non obstante quod episcopus dioecesanus beneficium illud post mortem dicti diaconi promiserat. (V Id. Junii.) CXI. . . . . . PRAEPOSITO. . . . . DECANO, ET. . . . . SCHOLASTICO BITURIEN. COLONIENSIS DIOECESEOS. Ut E. de Hard. moneant et inducant, ac etiam per censuram ecclesiasticam cogant, ut G. mulierem, uxorem suam, recipiat, non obstante juramento illicito per conjuges facto, quod deinceps alter alterum non requirat. (II Kal. Julii.) CXII. . . . . . SENONENSI ARCHIEPISCOPO, ET . . . . . ABBATI SANCTI MARIANI, ET MAGISTRO R. DE CORZON. Ut de accusatione, quam O. dux Burgundiae, super matrimonio consanguineae cujusdam suae cum comite Nivernensi, velut ipsi in quarto consanguinitatis gradu sese contingerent, intendebat, inquirant, et ad sedem apostolicam referant. (III Non. Julii.) CXIII. . . . . . REGINAE FRANCORUM. Litteris et legatione moerentem permutcet. (Apud S. Petrum, III Nonas Julii.) CXIV. . . . . . ARCHIEPISCOPO ARMACHANO, EPISCOPO DUNENSI, ET . . . . . ABBATI DE INES DUNENSIS DIOECESEOS. Ut H. de Lasci, si injuste bellum moverit adversus Joannem de Curci, occupata restituat. (Kal. Julii.) CXV. R. QUONDAM TOLOSANO EPISCOPO Concedit, ut, licet resignaverit administrationem Ecclesiae Tolosanae, valeat, sine praejudicio alterius, episcopale officium exercere. (III Non. Julii.) CXVI . . . . . . . ABBATI CISTERCIENSI, R. ET P. MONACHIS FONTIS-FRIGIDI, APOSTOLICAE SEDIS LEGATIS. Ut Mascaronem a praepositura Tolosana amoveant (II Non. Julii.) CXVII. BERTRANDO, AGENNENSI EPISCOPO, EJUSQUE SUCCESSORIBUS CANONICE SUBSTITUENDIS IN PERPETUUM. Recipit illum sub protectione beati Petri, et confirmat privilegia ei a rege Anglorum concessa. (Romae, II Kal. Julii.) CXVIII. B. TRANENSI ARCHIEPISCOPO, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. Dispensationem cum Bartholomaeo, diacono, ignorante utrum inferiores ordines recepisset, confirmat et mandat ut minores ordines ei conferantur ad cautelam. (Nonis Julii.) CXIX. LITTERAE LEONIS, REGIS ARMENORUM AD PAPAM. Significat papae, quod pax reformata est inter ipsum ac templarios et quaedam alia. CXX. LITTERA MISSA PER CATHOLICUM ARMENORUM, AD INNOCENTIUM PAPAM TERTIUM. De eodem argumento, et super quibusdam aliis. CXXI. . . . . . ARCHIEPISCOPO SENONENSI, ET . . . . . . PARISIENSI EPISCOPO. Ut Judaeorum insolentiam compescant. (Id. Julii.) CXXII. INSTRUMENTUM. Quo Guillelmus, Marchio, filius marchionis Pelavicini, spondet se pariturum mandatis papae. (II Kal. Aprilis.) CXXIII. INSTRUMENTUM. Quo idem marchio, ab obtinendam absolutionem, arcem Landasiam episcopo Mutinensi tradit in jus proprietarium, et de eadem investituram accipit. (XI Kal. Aprilis.) CXXIV. MUTINENSI, ET REGINENSI EPISCOPIS. Quod ipsi in absolvendo Willelmo Pelavicini fecerant, ratum esse jubet . (XIII Kal. Augusti) . CXXV. N . . . . ( Deest inscriptio. ) Ut Philippum regem Franciae ad subveniendum terrae sanctae inducant. CXXVI. PETRO, TITULI SANCTI MARCELLI APOSTOLICAE SEDIS LEGATO, PRESBYTERO CARDINALI. Reprehendit legatum, deseruisse terram sanctam, etc. (VI Id. Julii.) CXXVII. A. ILLUSTRI REGI HUNGARIAE. Ut ea, quae G. clerico episcopi Portuensis, ablata fuerant, ipsi restituere faciat. (VI Kal. Augusti.) CXXVIII. ABBATI ET CONVENTUI ALBARENSIBUS. Electionem Andraeae, praepositi S. Nicolai de Corneto, in abbatem S. Augustini de Monte-Albo, confirmare eis praecipit. CXXIX. CALOJOANNI, REGI BULGARORUM ET BLACHORUM. Ut faciat pacem cum Latinis, et liberet imperatorem Constantinopolitanum quem tenet captivum. CXXX. UNIVERSIS CHRISTI FIDELIBUS AD SUCCURSUM TERRAE SANCTAE VOLENTIBUS CONSTANTINOPOLIM PROFICISCI. Ut pontificem de ipsorum proposito certiorem reddant. (XVII Kal. Septemb.) CXXXI. LITTERAE HENRICI, FRATRIS IMPERATORIS. Significat ei quod Balduinus imperator captus fuit a Bulgaris, ac nuntios mittit. (In palatio Blackernae, anno Domini 1205, Nonis Junii.) CXXXII. HENRICO FRATRI CONSTANTINOPOLITANI IMPERATORIS. Ut pacem stabiliat et firmet cum rege Bulgarorum. CXXXIII. MARCHIONI MONTISFERRATI. Ut defendat et tueatur subjugatum Constantinopolitanum imperium, donec papa fuerit melius instructus, an id injuria fuerit factum. CXXXIV. M . . . UXORI NOBILIS VIRI, B. MARCHIONIS MONTISFERRATI, QUONDAM CONSTANTINOPOLITANAE IMPERATRICI. Gratulatur quod, Graecorum ritibus abjectis Latinos amplexa esset. CXXXV. B. TITULI SANCTAE SUSANNAE, PRESBYTERO CARDINALI, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. Ut quasdam ordinationes, in Ecclesia Constantinopolitana juxta pactiones factas, confirmet. CXXXVI. . . . . . PATRIARCHAE CONSTANTINOPOLITANO. Ut Henricum, clericum, in canonicum Ecclesiae S. Sophiae recipi faciat. (VII Id. Septembris.) CXXXVII. FREDERICO, PRAEPOSITO CLARHOLTENSI. Dispensatio pro defectu natalium, ad suscipiendas dignitates. CXXXVIII. . . . . MAGUNTINO ARCHIEPISCOPO. Ut electo Argentinensi consecrationis munus impendat; quod si facere distulerit, committitur archiepiscopo Senonensi . (VIII Idus Octobris.) CXXXIX. PRAEPOSITO ET CAPITULO STRICONIENSI. Archiepiscopum Colocensem ipsis in archiepiscopum praeficit . (Romae, II Nonas Octobris.) CXL. CAPITULO COLOCENSI. Nullum ipsorum juribus, ex translatione archiepiscopi, damnum inferri declarat. (Romae, II Idus Octobris.) CXLI. HENRICO ET VITALI COLLISVACONI, CANONICIS BENEVENTANIS. Ut quemdam quem sedes apostolica declaravit esse legitimum, ipsi etiam legitimum reputent, et in causa super haereditate illius vertente procedant juxta tenorem litterarum apostolicarum. (Romae, Idibus Octobris.) CXLII. P. EPISCOPO WINTONIENSI. Ut in monasteriis et ecclesiis dioecesana lege sibi subjectis corrigat quae fuerint corrigenda. (Romae, VI Kal. Novembris.) CXLIII. EIDEM. Ut illicite alienata revocare possit. (Romae, VI Kal. Novembris) . CXLIV. EIDEM. Ut archidiaconos et decanos, etc., ad suscipiendos ordines compellere possit. (Romae, VI Kal. Novembris.) CXLV. EIDEM. Ut eos qui personatus adipiscuntur, ad instituendos vicarios, qui velint et possint personaliter deservire, cogat. (Romae, VI Kal. Novembris.) CXLVI. EIDEM. Ut clericorum excessus corrigat. (Romae, VI Kal. Novembris.) CXLVII. EIDEM. Ut filios sacerdotum amoveat. (Romae, VI Kal. Novembris.) CXLVIII. EIDEM. Ut beneficiorum alternationem impediat. (Romae, VI Kal. Novembris.) CXLIX. . . . . . . LONDONIENSI, ET . . . . . . . WIGORNIENSI EPISCOPIS, ET DECANO CICESTRENSI. Ut innovata in Ecclesia Wintoniensi ad debitum statum revocent. (Romae, VI Kal. Novemb.) CL. . . . . . . ARCHIEPISCOPO, ET . . . . . DECANO, ET . . . . . ARCHIDIACONO BITURICENSIBUS. Ut, si archiepiscopus Burdegalensis cedere noluerit regimini pastorali, ipsi eum amoveant eumdem, et injungant capitulo, ut personam aliam idoneam in pastorem eligant. (Romae, II Kal. Novembris.) CLI. EIDEM. Indulget ei ut servos suos, et Ecclesiae suae clericos, a violenta manuum injectione possit absolvere. (Romae, II Idus Novembris.) CLII. B. ARCHIDIACONO VIENNENSI, SUBDIACONO NOSTRO. Ipsi in Vivariensem episcopum electo potestatem facit alia beneficia ecclesiastica, praeter archidiaconatum Viennensem retinendi. (Nonis Novembris.) CLIII. T. PATRIARCHAE CONSTANTINOPOLITANO. Mandat, ut electum Patracensem consecrare, eumque pallei honore insignire, non differat. (Romae, XIII Kal. Decembris.) CLIV. . . . ROFFENSI, ET . . . LONDONIENSI EPISCOPIS, ET . . . PRIORI SANCTI ALBANI LONDONIENSIS DIOECESEOS. Committit eis causam super ecclesia de Faversham inter abbatem S. Augustini, et archidiaconum, Cantuarienses, vertentem. (Romae, XI Kal. Decembris.) CLV. . . . ROFFENSI, ET . . .LONDONIENSI EPISCOPIS, ET . . . PRIORI SANCTI ALBANI LONDONIENSIS DIOECESEOS. De eodem argumento ac in epistola superiori, et ut archidiaconum Cantuariensem ad restaurationem altaris cujusdam cogant. (Romae, VIII Kal. Decembris.) CLVI. FLORENTINO EPISCOPO. Ut canonicos, in causa quae inter episcopum et cavitulum Volterranos vertebatur, testes recipiat. (Romae, V Kal. Decemb.) CLVII. FERRARIENSI EPISCOPO, ET. . . . . ABBATI DE COLUMBA, ET . . . . . ARCHIDIACONO VERONENSI. Ut certam regulam statuant monasterio de Castanasio. (Romae, VII Kal. Decembris.) CLVIII. . . . BASILIENSI EPISCOPO, ET. . . ABBATI DE SALEM. Ut aa monasterium Augiense accedentes, personam idoneam in abbatem eligi procurent . (Non. Decembris.) CLIX. C. PRESBYTERO CARDINALI, ET CLERICIS SANCTI LAURENTII IN LUCINA. Confirmatur quaedam compositio inter ipsos. (Romae, VII Idus Decembris.) CLX. ABBATI ET CONVENTUI SANCTI PETRI DE CULTURA CENOMANEN. Pensiones omnes factae vel promissae per R. quondam abbatem irritantur. (Romae, II Kal. Dec.) CLXI . . . SANCTI ALBANI LINCOLNIENSIS, ET. . . DE RADINGES SARESBERIENSIS DIOECESEON ABBATIBUS, ET. . . DECANO SANCTI PAULI LONDONIENSIS. Ut testes audiant super causa electi Cantuariensis (III Id. Decembris.) CLXII. . . . EPISCOPO FLORENTINO. Ut reintegret feudum quibusdam nobilibus qui pro Ecclesia steterant temporibus schismatis. (Romae, II Idus Decembris.) CLXIII. . . . . . LONDINENSI, ET . . . . . ELIENSI EPISCOPIS, ET . . . . . ABBATI SANCTI EDMUNDI, NORWICENSIS DIOECESEOS. Ut in causa quae inter archidiaconum Cantuariensem ex una, et abbatem monachosque S. Augustini Cantuariensis ab altera parte, super possessione custodiae Ecclesiae de Midelton. vertebatur, testes audiant. (Romae, II Idus Decembris.) CLXIV. . . . . . EPISCOPO, ET . . . . . DECANO LINCOLNIENSIBUS. Ut cum G. filio Petri, justitiario Angliae, super voto peregrinationis ad triennium dispensare possint. (Romae, XVII Kal. Januarii.) CLXV. . . . . . ABBATI VALLIS-UMBROSAE, ET MAGISTRO GUALANDO, SUBDIACONO NOSTRO, CANONICO PISANO . De translatione Fesulanae sedis in locum idoneum. (Romae, XVII Kal. Januarii.) CLXVI. . . . . . ILLUSTRI REGI ANGLIAE. Ne moniales S. Trinitatis de Cadomo in jus ad laicos judices vocari patiatur. (Apud Sanctum Petrum, X Kal. Januarii.) CLXVII. HAMELINO, ABBATI VINDOCINENSIS MONASTERII, EJUSQUE SUCCESSORIBUS REGULARITER SUBSTITUENDIS, IN PERPETUUM. Recipit eum sub protectione beati Petri, cum annuo censu duodecim solidorum, et enumerantur bona ad eum spectantia. (Apud sanctum Petrum, X Kal. Januarii.) CLXVIII. . . . . . . . EPISCOPO VERCELLENSI. Ut matrimonium inter Opizonem Lancaveclam et Rufunam solvat, pro eo quod dictus O. furiosus erat. (Apud Sanctum Petrum, V Kal. Januarii.) CLXIX. . . . . . . PATRIARCHAE JEROSOLYMITANO. Dispensatio visitandi Limina SS. Apostolorum etiam per nuntios. (Apud Sanctum Petrum, IV Kal. Januarii.) CLXX. EIDEM. Ut tempus quadriennii legationis suae, computetur a die qua Ecclesia ipsi commissa eum receperit. (Apud Sanctum Petrum, IV Kal. Januarii) . CLXXI. EIDEM. Ut in quavis provincia pallio uti possit. (Apud Sanctum Petrum, IV Kal. Januarii.) CLXXII. EIDEM. Ut eos qui cum ipso trajicere vellent ab excommunicationis vinculo absolvere possit (Apud S. Petrum, III Kal. Januarii.) CLXXIII. EIDEM. Pecuniam ipsi destinat. (Apud Sanctum Petrum, IV Kal. Januarii.) CLXXIV. ELECTO COLONIENSI. Ut quae prius habuerat beneficia biennio retinere possit. (Apud S. Petrum IV Kal Januarii.) CLXXV. EIDEM. Ut si eum suffraganei sacris episcopalibus initiare negligant, alios ad id episcopos convocare possit. (Romae, X Kal. Januarii.) CLXXVI. SCABINIS, ET UNIVERSO POPULO COLONIENSI. Confirmantur libertates antiquae. (Romae, X Kal. Januarii) . CLXXVII. CAPITULO ET CLERO COLONIENSI. Confirmatio electi Coloniensis. CLXXVIII. UNIVERSIS PRAELATIS PER ANGLIAM. Ut Petri denarium, qui cum fide quidem colligebatur in Anglia, sed ministrorum dolo non integer ad Romanum pontificem perveniebat, annis singulis exigendum, sibique sine ulla fraude deferendum curent. CLXXIX. PETRO, WINTONIENSI EPICOPO. Ut, inconsulto Romano pontifice, excommunicari non possit. (Romae, IV Kal. Januarii.) CLXXX. . . . . . ARCHIEPISCOPO, ET . . . . . B. CELLERARIO TURONENSIBUS. Causam inter J . . . de Meduan. et E . . . mulierem nobiles vertentem ipsis committit. (Romae, III Kal. Januarii.) CLXXXI. RAINERIO, THESAURARIO NIMOCENSI. Thesaurariam Ecclesiae Nimocensis ei confirmat. (Apud Sanctum Petrum, Idibus Decembris.) CLXXXII. . . . CANTORI, ET SIGIBERTO, ET M. DE SANCTO QUINTINO, CANONICIS NOVIOMENSIBUS. Causam inter A. clericum Noviomensem, et A. de Maisnilio militem, vertentem ipsis committit. (Romae, III Kal. Januarii.) CLXXXIII. PATRIARCHAE AQUILEGENSI. Ut Ecclesiam Tridentinam, in pastoris absentia, adversus comitem Tyrolensem protegat ac tueatur. (III Id. Januarii) . CLXXXIV. EIDEM. Facultas conjungendi episcopatus Aemonensem et et Justinopolitanum. (III Id. Januarii.) CLXXXV. RIC. DECANO SARISBERIENSI Dispensatio super defectu natalium, ad obtinenda beneficia. (XIX Kal. Februarii.) CLXXXVI. ARCHIPRESBYTERO, ET CANONICIS SANCTI PETRI. Observantiam statutorum canonicos S. Petri respicientium inculcat. (Apud Sanctum Petrum, III Id. Januarii.) CLXXXVII. ARCHIEPISCOPIS, EPISCOPIS, ABBATIBUS, PRIORIBUS, ET ALIIS ECCLESIARUM PRAELATIS AD QUOS LITTERAE ISTAE PERVENERINT. Quod irritatur electio decani Saresberiensis ob defectum electionis, non ob defectum personae. (Romae, II Kal. Januarii.) CLXXXVIII. G. DECANO SUESSIONENSI. . . . CANTORI REMENSI, ET SILVANECTENSI SUCCENTORI. Causam obedientiae inter episcopum Meldensem, et monasterium Resbacense vertentem ipsis committit. (Apud S. Petrum, Idib. Januarii.) CLXXXIX. EPISCOPO BRIXIENSI. Diversis consultationibus ejus respondet. (Romae.) CXC. CLERO, ET POPULO PER FIRMANAM DIOECESIM CONSTITUTIS. Ut ipsorum episcopo electo obedientiam impendant. CXCI . . . FIRMANO ELECTO, EJUSQUE SUCCESSORIBUS CANONICE SUBSTITUENDIS IN PERPETUUM. Immunitates ac privilegia ipsi successoribusque ejus elargitur. CXCII. REGIS DANORUM AD PAPAM. Varias contra Waldemarum, Slevicensem episcopum, ei proponit querelas, et rogat ut provideat ne a Waldemaro Dania turbetur. CXCIII. ILLUSTRI REGI DANIAE. Hortatur eum ad clementiam erga Waldemarum, et rogat, ut securo conductu valeat deduci ad Hungarorum regem, et deinde promittit se ejus regni quieti consulturum. (XIII Kal. Februarii.) CXCIV. LUNDENSI ARCHIEPISCOPO. Ut visitet provinciam Lundensem et corrigenda corrigat. (XV Kal. Februarii.) CXCV. EIDEM. Respondet ipsius consultationi super casu quodam matrimoniali. (II Id. Januarii.) CXCVI. EIDEM. Confirmat quasdam institutiones ab ipso factas. (XIV Kal. Februarii.) CXCVII. EIDEM. Ut in civitate quam ad cultum fidei redegerit, episcopum ordinare possit. (Idibus Januarii.) CXCVIII. EIDEM. Ut institutio ab ipso super statu monachorum nigri ordinis facta observetur. (XV Kal. Februarii.) CXCIX. . . . . . . . . ABBATI DE BARDESLERA, ET . . . . . PRIORI SANCTI SEPULCRI, ET . . . . . DECANO WIGORNIENSIS DIOECESEOS. Ut in causa, (quae inter R. rectorem ecclesiae S. Saldati ab una, et Thomam rectorem capellae S. Joannis de Glovernia ab altera parte, vertebatur) procedatur, nisi actor fuerit effectus familiaris judicis. (VI Kal. Februarii.) CC. . . . . . VERCELLENSI EPISCOPO, . . . . . . ABBATI DE TILETO, ETC . . . . . . PRESBYTERO ALBERTO MANTUANO. Qualiter et quomodo procedere debuerint adversus Novariensem, et Yporiensem episcopos. Agitur etiam de cessione episcoporum Astensis et Veronensis. (IV Kal. Februarii.) CCI. . . . . . WIGORNIENSI EPISCOPO. Quod, excepto die Nativitatis Dominicae, sufficit sacerdoti unam missam celebrare. (Romae, VII Kal. Februarii.) CCII. . . . . DECANO SANCTI THOMAE CRISPEJACENSIS, SILVANECTENSIS DIOECESEOS ET Gerindo de Crech . SUESSIONENSI, ET M. Gir. [al. Gerardo ] DE SANCTO DIONYSIO NOVIOMENSI, CANONICIS. Causam, inter episcopum Meldensem et abbatissam Jotrensem vertentem, ipsis committit. (Romae, V Kal. Februarii.) CCIII. . . . . . . . TOLETANO ARCHIEPISCOPO, ET . . . . . EPISCOPO ZAMORENSI. Ut Castellae et Legionensem reges Hierosolymitani hospitalis fratribus quaedam oppida possessionesque restituere compellant. (V Kal. Februarii.) CCIV. . . . . . . ABBATI, ET FRATRIBUS EVESHAMENSIS COENOBII. Causam, inter ipsum et episcopum Wigorniensem, super jurisdictione vertentem definit. (XV Kal. Februarii.) CCV. . . . . . ELIENSI, ET . . . . . ROFFENSI EPISCOPIS; et magistro B. Londoniensi. De eodem argumento ac in epistola 204. (III Non. Februarii.) CCVI. EISDEM. De eodem argumento ac in Epistolis 204 et 205. (VII Id. Februarii.) CCVII. . . . ROFFENSI EPISCOPO. Ut perseveret in regimine et cessionem non quaerat. (Kal. Februarii.) CCVIII. . . . . PRIORI SANCTI VICTORIS PARISIENSIS . . . . SYMONI SUCCENTORI SILVANECTENSI, ET MAGISTRO S. DE LANGUET, THEOLOGO PARISIUS COMMORANTI. Causam inter abbatissam de Footel, et abbatem Sancti Dionysii in Francia vertentem ipsis committit. (IV Non. Februarii.) CCIX. J. SANCTAE MARIAE IN VIA LATA DIACONO CARDINALI, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. Regem Angliae ab inferendis decano Sarisberiensi aliisque injuriis revocare jubet. (Kal. Februarii.) CCX. . . . . PRIORI SANCTI VICTORIS PARISIENSIS, SYMONI SUCCENTORI SILVANECTENSI, ET MAGISTRO S. DE LANGUET, THEOLOGO PARISIUS COMMORANTI. De eodem argumento ac in epistola 850 (Kal. Februarii.) CCXI. FIDELIBUS NOSTRIS ET POPULO RADICOFANENSIBUS. Facultas eligendi consules. CCXII. N. DECANO, ET CAPITULO CENOMANENSIBUS. Causam inter ipsos et capitulum Sancti Petri de Curia, de interdicto, ab episcopo vel capitulo Cenomanensi lato, observando definit. (VI Non. Februarii.) CCXIII. CANONICIS SANCTI PETRI DE CURIA CENOMANENSIS. De eodem argumento. (Kal. Februarii.) CCXIV. NIDROSIENSI ARCHIEPISCOPO, EJUSQUE SUCCESSORIBUS CANONICE SUBSTITUENDIS, IN PERPETUUM. Confirmat ei privilegia et concessiones antiquas. (Romae, Idibus Februarii.) CCXV. EIDEM. Facultas absolvendi excommunicatos pro violenta manuum in clericos injectione. (XII Kal. Martii.) CCXVI. EIDEM. Ne quis, nisi facta ab eo potestate, in ejus metropoli episcopos consecrare possit. (III Id. Februarii.)

Etsi semper inter eos odium sit mortale, qui tenentur amare proximos ut se ipsos, et inimicos etiam diligere propter Deum, hoc tamen tempore discordia inter nominis Christiani cultores, constitutos praesertim in partibus transmarinis, non solum ipsis, sed Ecclesiae generali tanto amplius est damnosa, quanto per eam negotium terrae sanctae potius impeditur. Usque adeo enim inimici nominis Christiani, qui nunc, peccatis exigentibus, detinent et coinquinant templum Dei, urbes et castra, quae se de Christianorum manibus extorsisse in gladio gloriantur, viris et viribus minuerunt, quod sufficeret dispositionis nostrae reliquiis, etiamsi conjuratis manibus, uno animo, et pari desiderio ferrentur in hostes, si possent crucis injuriam aliquatenus vindicare, ac haereditatem Christi liberare de manibus paganorum. Verum ipsi, hoc minus quam deceat attendentes, quasi neglecta prorsus injuria Crucifixi, proprias injurias prosequuntur, et utilitati communi voluntates privatas, in totius Christianitatis dispendium, anteponunt, sicque se odio persequuntur iniquo, et sic ab invicem sunt divisi, ut, propter eorum discordias, terrae sanctae verbum sit evangelicum non modicum formidandum, quo dicitur: Omne regnum in se ipsum divisum desolabitur, et domus concidet supra domum . Ecce etenim, occasione discordiae, quae inter charissimum in Christo filium nostrum L. regem Armeniorum illustrem nomine . . . sororis suae viduae et . . . nepotis orphani ex una parte, ac nobilem virum . . . comitem Tripolitanum, ex altera, super principatu Antiochiae, vertitur, impeditur quasi penitus terrae sanctae profectus, cum ipsi, pugnantes ad invicem, hostes crucis nequeant impugnare, aliisque facientibus sibi cum partibus portionem, et quaestionem illorum reputantibus causam suam, reliqui laborent incassum, ut inter discordantes concordiam valeant reformare. Nos autem, jampridem his malis obviare volentes, causam super hoc dilectis filiis, S. tituli S. Praxedis, et P. tituli Sancti Marcelli, presbyteris cardinalibus, apostolicae sedis legatis, commisimus terminandam. Sed ipsi, licet nec labores propter hoc vitaverint, nec expensas, imo uterque per se et ambo pariter diutius laborassent, in nullo tamen apud partes, quia datum non fuerat desuper, profecerunt. Nuper ergo, idem rex per suas nobis litteras intimavit, quod per legatos nostros non potuerat justitiam obtinere, licet eam saepius postularit et semper paratus fuerit stare juri. Unde, cum ipse mandatis legatorum ipsorum, qui eum pro multo minori negotio excommunicaverant, et interdixerant terram ejus, tandem humiliter paruisset, postulabat ne repelleremus ipsum pulsantem ad apostolicae sedis januam, et justitiam postulantem, cum simus omnibus in justitia debitores. Nos igitur, attendentes quod apud nos esse non debeat acceptio personarum, et quod inter virum et virum facere justitiam teneamur, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus, quatenus partem convenientes utramque, diligenter commonere curetis, ut, vel inter se super eodem principatu conveniant, vel in arbitros compromittant, qui usque ad tres menses post commonitionem vestram debeant arbitrari. Alioquin, vos, extunc partibus convocatis, audiatis utrinque proposita, et causam ipsam, sublato appellationis obstaculo, si partes consenserint, terminetis. Alioquin, remittatis nobis causam sufficienter instructam, partibus terminum praefigentes, quo per responsales idoneos nostro se conspectui repraesentent, sententiam recepturae. Verum, ne judicio simul experiantur et bello, partes ad treugas interim observandas auctoritate apostolica compellatis. Quod si alterutra partium se exhibuerit contumacem, in eam spiritualiter et temporaliter per vos, et omnes Christianos qui in partibus illis existunt, quanto districtius poteritis procedentes, inhibeatis tam charissimo in Christo filio nostro . . . regi Hierosolymorum illustri, quam Hospitalariis et Templariis, et omnibus communiter Christianis, ne parti contumaci auxilium vel favorem impendant, sed subtrahant potius et parti quae parata fuerit stare, juri viriliter et potenter assistant. Quod si non omnes . . . tres vestrum, vel duo saltem, quorum unus sit laicus, et alter clericus, mandatum apostolicum exsequantur. Verumtamen, volumus et mandamus, ut, si quis interim in patriarcham Hierosolymitanum fuerit institutus, his vobiscum exsequendis intersit.

Datum Romae, apud Sanctum Petrum, III Nonas Martii, pontificatus nostri anno octavo. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, per manum Joannis, Sanctae Mariae in Via Lata diaconi cardinalis, V Nonis Martii, indictione VIII, Incarnationis Dominicae anno 1204, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno octavo. Si diligenter attenderent, quod Ozias, rex Judae, fuit in facie lepra percussus, pro eo quod indutus Ephod incensum adolere praesumpsit, non praesumerent saeculares super rebus ecclesiasticis, quae ad ipsos non spectant, jurisdictionem aliquam exercere. Verum, charissimus in Christo filius noster, Joannes, rex Anglorum illustris, sicut nostris auribus est relatum, volens sibi minus licite usurpare quod non spectat ad ipsum, non permittit dilectos filios, conventum et archidiaconos ecclesiae Wintoniensis, super electione pontificis in ipsa ecclesia liberum habere processum. Cum igitur regiam non deceat celsitudinem, ut de pontificis electione disponat, quae libere debet per illos ad quos pertinet celebrari, fraternitati vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus regem ipsum, ut monachos et archidiaconos memoratos eligendi pontificem habere permittat liberam facultatem, moneatis attentius et efficaciter inducere procuretis. Alioquin, monachos ipsos et archidiaconos, ut infra quadraginta dies post susceptionem litterarum nostrarum, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, ipsi Ecclesiae Wintoniensi provideant canonice in pastorem, per censuram ecclesiasticam compellatis, turbatores, si qui fuerint, districtione simili compescentes. Quod si non omnes. . . duo vestrum, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VII Idus Martii Venerabilis frater noster, Eboracensis archiepiscopus, sua nobis fecit insinuatione monstrari, quod cum causam, quae inter ipsum ex una parte, et decanum et capitulum Eboracenses ex altera, super damnis et injuriis sibi ab eisdem illatis, noscitur agitari, vobis commiserimus fine debito terminandam, quia dicti decanus et capitulum, ut negotii possent impedire processum, eidem archiepiscopo pluries objecerunt, quod in quemdam sacerdotem, et alios clericos manus mandaverat injicii violentas, vos in causam ipsam procedere distulistis. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, cum ab eodem archiepiscopo propter hoc fueritis requisiti, vos, ab eo sufficienti secundum formam Ecclesiae cautione recepta, vice nostra, eidem absolutionis beneficium impendatis, et, inquisita diligentius veritate, quod super his inveneritis, per vestras nobis litteras intimetis. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, IV Kalendas Martii, etc., anno octavo. In litteris quas ad nostram praesentiam destinastis, perspeximus contineri, quod, cum charissimus in Christo filius noster, Philippus rex Francorum illustris, terram Normanniae jam suae subjugaverit ditioni, et tam a baronibus, quam omnibus laicis fidelitates acceperit, nunc a vobis fidelitatem, quae duci Normanniae fieri consuevit ab episcopis regionis ipsius, cum instantia postulare non cessat, asserens quod, justitia praeeunte, per sententiam Curiae suae Normanniam acquisivit, ideoque vos ad fidelitatem ei teneri praestandam. Unde quid vobis sit in hoc articulo faciendum, per nostras edoceri litteras postulastis. Quia vero, nec de jure, nec de consuetudine nobis constat, utpote qui causam, modum et ordinem, aliasque circumstantias ignoramus, idcirco, super re dubia vobis non possumus certum dare responsum, nisi, quod vos, qui rei veritatem potestis plenius indagare, illud prudenter agatis, quod secundum Deum de jure, vel consuetudine fuerit faciendum. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, Nonis Martii, anno octavo. adversario super ea perpetuum silentium imponentes. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus, auctoritate nostra suffulti, sententiam nostram faciatis inviolabiliter observari; praefatum T. in corporalem possessionem ejusdem ecclesiae inducentes, et tuentes inductum. Contradictores . . . . nullis litteris, etc. Quod si non omnes . . . duo vestrum, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, Idibus Martii. Absit a te, fili charissime, ut illa possit in te historia retorqueri, quae Achab regem denuntiat, vineam Nabot Israelitae vicinam regali domui sibi postulasse a possessore concedi, ut faceret olerum hortum in ea; quam cum obtinere non posset, ipsam tamen possessore possedit occiso. Accepimus enim quod Helenensem Ecclesiam, praetextu occasionis illius, quod ad celebrandam electionem episcopi sine te canonici processerunt, graviter molestasti, castra, et possessiones ejus per violentiam occupando, et depraedando terram illius, donec inde redemptionem acciperes, juxta tuae arbitrium voluntatis. Et, licet super hoc tibi alia vice scripserimus, et rogaverimus diligenter, ac etiam in remissionem injunxerimus peccatorum ut episcopo et capitulo ejusdem ecclesiae sine cujuslibet difficultatis obstaculo, oblata restitueres universa, nec aliquid in ipsa ecclesia deinceps in tuae salutis dispendium usurpares, imo tam ipsam quam alias in tuo regno positas defensares propensius et foveres; tu, a mandatis nostris tanquam ad parietem faciem regalem avertens, nos exaudire super his aliquatenus noluisti, sollicitus, ut Ecclesiam illam, tanquam vineam tuae habitationi vicinam tibi appropries, et redigas illam in hortum, qui olera tibi, continuas videlicet servitutes, quas eidem imponis incessanter, exsolvat, ac in eam insurrexisti ferventior, postquam pro ea mandatum apostolicum intercessit, non attendens, quod eidem ecclesiae pluribus de causis fidelitate tenearis astrictus, et cui deberes esse devotus, te in omnibus indevotum ostendas. Nunc etiam tot et tantas exactiones exerces in ea, ipsamque affligis in tantum, quod, quasi, lapidato rectore, tibi videris vineam vindicasse. Ne igitur taliter tibi appetas aliena, vel potius ea quibus debes tuum patrocinium specialiter exhibere, serenitatem regiam monemus attente et hortamur, ac per apostolica tibi scripta mandamus, in remissionem peccaminum injungentes, quatenus ab ipsius ecclesiae super his et aliis indebita molestatione desistas, et electiones episcoporum illius, qui pro tempore fuerint, nequaquam impedias, nec ab aliis, quantum in te fuerit, impediri permittas; restituas etiam universa quae illi abstulisse dignosceris, vel auferri fecisse, ut inde verum vineae possessorem, videlicet Jesum Christum, qui ad ejus culturam diversis horis diversos operarios introduxit, odio non videaris habere. Videas itaque, charissime in Christo fili, quod super hoc tuae saluti expediat et honori; quia, si vineam Nabot taliter occupaveris, in te propheticum illud merito poterit retorqueri: Occidisti insuper et possedisti; si vineam libertatis in hortum redegeris servitutis. Nulli ergo . . . indulgentiae nostrae, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, III Kalendas Aprilis, anno octavo. Licet in forma juramenti, quod nobis in susceptione pallii, secundum generalem consuetudinem, praestitisti, hoc specialiter sit expressum, ut possessiones ad mensam tui episcopatus spectantes nec vendas, nec dones, nec pignori obliges, nec de novo infeodes, nec aliquo modo, inconsulto Romano pontifice, alienes; quia tamen novitatem tuam, et ecclesiae Constantinopolitanae necessitatem ac totius terrae turbationem allegans, super his nos duxisti humiliter consulendos, ne pro singulis negotiis ad nos recurrere compellaris, ut, in talibus, cum necesse fuerit, de prudentium virorum consilio statuas, quod eidem ecclesiae ac tibi videris expedire, auctoritate tibi praesentium licentiam impertimur. Nulli ergo . . . nostrae concessionis, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, III Kalendas Aprilis, anno octavo. Nulli ergo . . . nostrae inhibitionis et concessionis, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, III Kalendas Aprilis, anno octavo. Licet Constantinopolitanum imperium per Dei gratiam a Graecis translatam fuerit ad Latinos, quia tamen nondum est adeo solidatum, quin ex parte aliqua fluctuet status ejus, necessitati tuae, quantum honeste possumus, volumus providere. Ideoque, fraternitati tuae praesentium auctoritate concedimus, ut beneficia quae hactenus habuisti, integre sicut hucusque possideas, et plene percipias fructus qui provenerint ex eisdem, donec de statu tam imperii quam Ecclesiae Constantinopolitanae redditi fuerimus certiores, et super hoc aliud duxerimus statuendum; cumque peritorum egeas collegio, et consilio clericorum, qui tibi cooperatores providi et prudentes coadjutores existant, praesenti pagina indulgemus, ut clerici, qui tecum ad partes Constantinopolitanas accesserint, sua beneficia non amittant, sed proventus ipsorum eis integre persolvantur, donec status terrae illius nobis plenius innotescat; dum tamen ex hoc propter numerositatem clericorum tecum transire volentium aliqua Ecclesia enormiter non gravetur. Nulli ergo . . . nostrae concessionis, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, III Kalendas Aprilis, anno octavo. , ipse, illam recipere penitus contradicens, praeter verbera, quibus saepius affecit eamdem, sibi convitia plurima et graves injurias irrogavit. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, si res ita se habet, et dicta mulier illius aetatis existit, ut de lapsu carnis ipsius merito valeat dubitari, dictum virum, ut eam recipiat eique affectum exhibeat conjugalem, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, cogatis]; nullis litteris, etc. Quod si non omnes, tu, frater episcope, cum eorum altero, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, V Idus Aprilis. , verum etiam, pulsatis campanis, cum processione solemni, cantando hymnum, in Ecclesiam deportare. Nos igitur, his et aliis, quae coram nobis fuere proposita, diligenter auditis, de communi fratrum nostrorum consilio . Per apostolica vobis scripta praecipiendo mandamus, quatenus post redditum decani, archidiaconi et magistri Roberti Balbi, aliorumque canonicorum Bajocensis Ecclesiae, qui ad nostram praesentiam accesserunt, duorum mensium spatium capitulo indicatur, infra quod personam idoneam per electionem canonicam sibi praeficiant in pastorem. Alioquin, extunc, ne gregi Dominico diu desit cura pastoris, vos, auctoritate nostra suffulti, omni appellatione cessante, talem eis personam in episcopum concedatis, quae tanto congruat oneri et honori; contradictores, etc. Quod si non omnes . . . tu, frater episcope, cum eorum altero, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, X Kalendas Maii, anno octavo. Post obitum inclytae recordationis Henrici, regis Hungariae, fratris tui, litteras tuae devotionis primitias gratanter et benigne recepimus, quae, cum essent ejusdem regis insignitae sigillo, novitati tuae non falsitati petebas a nobis ascribi, in quibus continebatur expresse, ut tuis verbis utamur, quod, cum, ex regis ipsius dispositione, ob teneram filii ejus regis Ladislai aetatem, pueri curam et regimen regni susceperis, promptam geris voluntatem, quae bene constituta sunt observare, et quae per ipsum regem laudabiliter noveris inchoata, quantum in te est, feliciter effectui mancipare. Nos igitur, intentionis tuae sinceritatem in Domino collaudantes, Exposita nobis venerabilis fratris nostri . . . episcopi vestri, petitio continebat, quod ad synodum ejus semel in anno convenire ad cathedralem Ecclesiam recusastis, quadam praescriptione longi temporis vos tuentes. Cum igitur talis occasio ad hoc non possit nec debeat vos tueri, per apostolica vobis scripta districte praecipiendo mandamus, quatenus semel in anno ad synodum, quam idem episcopus apud cathedralem ecclesiam duxit celebrandam, sine contradictione qualibet accedatis, salubria ejus monita et mandata recipientes humiliter et devote. Alioquin, sententiam, quam idem episcopus in vos propter hoc rationabiliter promulgaret, ratam faceremus haberi. Datum, III Nonas Maii. Divisis aliis vestibus Domini Jesu Christi, tunica inconsutilis uni cessit in sortem, ut ipsius Ecclesia, quam sicut vestimentum induit, una esset, et in ea unus, velut in piscina probatica, sanaretur, extra ipsam languentium multitudine remanente. « In circuitu etenim impii ambulant, et in eam intrare nequeunt et sanentur, cum mens divisa impetrare non valeat, et vae ingredienti terram duabus viis! » Ut ergo ipsius illibata veritas servaretur, unum eidem Dominus, videlicet beatum Petrum, caput constituit et magistrum, ut quasi Noe archam, extra quam animantia derelicta in diluvio submerguntur, in uno cubito consummaret, pro cujus fide, ne in sua passione deficeret, specialiter exoravit, eidem praecipiens, ut fratres suos conversus aliquandiu confirmaret. Verumtamen, Graecorum Ecclesia, usque ad hoc tempus ab unitate declinans, post greges sodalium evagando, ipsius magistro se subtraxit, et, ut Ephraim facta, quasi columba seducta invocavit Aegyptum, et ad Assyrios properavit, et, quae debuerat propter tempus esse magistra, rursus indigere videtur, ut doceatur quae sint elementa exordii sermonum Dei; eo quod peccavit in illum qui omnem edocet veritatem; et, cum idem sit benignitas Patris et Filii, peccatum commissum in eum ex malignitate praesumitur processisse, cui deest quaelibet materia excusandi. Fermentum quoque non ejecit a domo, ut peccaret in eum a quo Spiritum sanctum procedere renuit confiteri, non attendens, ut debuit, quod qui Filium inhonorat, injuriatur et Patri qui est unum cum ipso. Ad iracundiam ergo, quasi Ephraim, in amaritudinibus suis Dominum provocavit, ab illius magisterio discedendo, qui Cephas, id est caput, meruit appellari; recedens a Juda, suo in Samaria solio collocato, propter quod super eam venit sanguis ipsius, iniquitate sua, quasi Amorrhaei populi, consummata. Vocavit enim Dominus suos sanctificatos et fortes, et ingressi sunt portas ejus, per quos male perditis malis, vineam suam aliis agricolis, qui sibi suis temporibus reddent fructum, tradidit excolendam, Graecorum imperio ab inobedientibus et superstitiosis translato ad obedientiae filios et devotos, qui super altari placabili Domino suorum offerant vitulos labiorum. Translato ergo imperio, necessarium ut ritus sacerdotii transferatur, quatenus Ephraim, reversus ad Judam, in azymis sinceritatis et veritatis, expurgato fermento veteri, epuletur. Ut autem in devotione ac fidei puritate, juxta institutiones sacrosanctae Romanae Ecclesiae, quam Dominus omnium ecclesiarum matrem constituit et magistram, praedicta ecclesia plenius informetur, nos, qui curam gerere omnium ecclesiarum tenemur, quibus in beato Petro praecipit Dominus pascere oves suas, ipsam tanquam filiam principalem et specialem visitare volentes, quoniam occupationes assiduae, quibus plus solito praegravamur, nos ad eamdem ecclesiam accedere personaliter non permittunt, etsi audiverimus illuc dilectos filios, S. tituli Sanctae Praxedis, et P. tituli Sancti Marcelli presbyteros cardinales, apostolicae sedis legatos, de Hierosolymitanis partibus accessisse, quia tamen super hoc mandatum non habuerant speciale, dilectum filium, B. Tituli Sanctae Susannae presbyterum cardinalem, apostolicae sedis legatum, virum utique providum et discretum, litteratum pariter et honestum, quem inter caeteros fratres nostros sinceritatis brachiis amplexamur, ad partes ipsas a latere nostro duximus destinandum, ut, juxta verbum propheticum, efficacius et validius evellat et destruat, aedificet et plantet, prout quaelibet suo viderit officio indigere. Nos autem, sententiam, quam canonico protulerit in rebelles, ratam haberi volumus, et praecipimus inviolabiliter observari. Quocirca, imperialem magnificentiam rogamus attentius, monemus et exhortamur in Domino, quatenus, ipsum tanquam personam nostram benigne recipiens et honorans, in cujus persona honorari reputamus nos ipsos, eidem, cui dedimus specialiter in mandatis, ut ad honorem et profectum tuum diligenter et prudenter intendat, tuum praebeas auxilium et favorem, ut, per ipsius industriam, te favente, statu illius ecclesiae reformato, ab eo merearis in solio stabiliri, a cujus dextris in vestitu deaurato regina circumamicta varietate consistit, et nos pro honore ipsi exhibito tuae celsitudini teneamur ad gratiarum uberes actiones. Datum Idibus Maii. Ad providendum civitati Montispilosi pontificem specialem, duo principaliter nos inducunt, numerosa videlicet populi multitudo, quae, in periculum animarum suarum, quasi grex sine pastore vagatur, et prioratus vestri defectus, qui tam in spiritualibus quam temporalibus irreparabile detrimentum incurrit. Cum igitur in religionis vestrae favorem, quae tunc temporis in loco illo valde vigebat, fuerit vobis ab apostolica sede concessum, ut episcopalis dignitas cederet ordini monachali, quia tamen, cessante causa, cessare debet effectus, praesertim ubi periculum imminet animarum, de fratrum nostrorum consilio disposuimus, non ut praedecessorum nostrorum statutis derogare velimus, sed ut animarum saluti prudentius consulamus, pontificalem ipsi loco restituere dignitatem. Cum autem propter hoc semel, et iterum, vos ad praesentiam nostram citaverimus, certam vobis formam scribendo, secundum quam vobis intendimus providere, licet tandem duos de fratribus vestris ad sedem apostolicam direxeritis, quia tamen asserebant se super hoc non habere mandatum, ad majorem cautelam in ipso negotio non duximus procedendum, sed ad omnem excusationis materiam auferendam, ecce nunc tertio peremptorie vos citamus, per apostolica vobis scripta praecipiendo mandantes, quatenus usque ad festum Sancti Michaelis proximo venturum, per procuratores idoneos, qui plenam super hoc habent potestatem, nostro vos conspectui praesentetis. Alioquin, extunc, sicut divinus nobis motus ingesserit, etiam vobis absentibus, favente Domino, procedemus. Datum Romae, XV Kalendas Junii. Meminimus vobis sub hac forma litteras apostolicas destinasse, quod videlicet gravem nobis dilecti filii. . . prior et conventus de Tinemut., transmisere querelam, quod, cum Ecclesia de Wdehorn pertineat ad praesentationem ipsorum, venerabilis frater noster. . . Dunelmensis episcopus, post reclamationem et appellationem ab eis ad nos interpositam, dilectum filium, nepotem venerabilis fratris nostri, J. Albanensis episcopi, praesumpsit instituere in eadem, occasione cujusdam nostri mandati, quod propter tacitam veritatem meruit de certa scientia revocari, quamvis praedictus prior, propter litteras comminatorias a venerabili fratre nostro . . . Eliensi episcopo, auctoritate nostra dilecto filio . . . abbati Sancti Albani, directas, cum praefato Dunelmensi episcopo, contradicente conventu, per litteras ejusdem abbatis sui coactus praesentaverit et invitus, ita, quod illi praesentationi conventus nunquam voluit adhibere consensum, sed penitus contradixit. Unde, suppliciter postulabant, ut quod taliter actum fuerat dignaremur irrevocabiliter irritare. Verum, dilectus filius, Wiscardus, procurator memorati nepotis episcopi Albanensis, coram dilecto filio, H. Sancti Eustachii diacono cardinale, quem ei concessimus auditorem, proposuit, quod, cum ipse, praetermisso juris ordine, fuisset jam dicta ecclesia per violentiam spoliatus, antequam restitutionis beneficium obtineret, in praejudicium ejus praefati monachi super hujusmodi petitione non debebant audiri, sed, cum restitutionis gratiam impetrasset, paratus eis justitiae plenitudinem exhibere. Nos igitur, uni gratiam et alteri justitiam exhibere volentes, dicto abbati Sancti Albani, qui praedictam ecclesiam nostri detinet auctoritate mandati, per apostolica scripta mandamus, quatenus praedictam ecclesiam ex parte nostra nepoti saepedicti Albanensis episcopi recommendatam a nobis assignet, ita, quod ipse proventus ex ecclesia sibi recommendata percipiat, eamque sine praejudicio prioris et conventus de Tinem. custodiat et gubernet. Postquam autem eamdem ecclesiam obtinuerit recommendatam, vos, partibus convocatis, audiatis, tam super possessorio quam super petitorio, quae fuerint hinc inde proposita, et, Deum habentes prae oculis, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, quod justum fuerit statuatis, facientes, etc. Si qua vero partium . . . nullis litteris veritati, etc. Quod si non omnes . . . tu, frater episcope, cum eorum altero, etc. Quia vero nostrum omnibus judicium est commune, per apostolica vobis scripta mandamus, quatenus, nisi pars utraque consenserit, ut per vos juxta formam praescriptam memoratum negotium terminetur, vos, appellatione remota, usque ad calculum definitivae sententiae procedentes, causam sufficienter instructam ad nostrum referatis examen, praefigentes partibus terminum competentem, quo recepturae sententiam nostro se conspectui repraesentent. Datum, XVII Kalendas Junii. Scriptum est abbati Sancti Albini, ut praedictam ecclesiam, quam nostri detinet auctoritate mandati, ex parte nostra nepoti saepe dicti Albanensis episcopi, vel procuratori ipsius, recommendatam a nobis assignet. Scriptum est etiam . . . Eliensi, et . . , Dunelmensi episcopis, ut si abbas eam illi assignare neglexerit, ipsi eam assignent eidem. et super hoc patres consentiebant ad invicem, haec ita fuisse dicentes. Fuit etiam ab una parte propositum, quod ipse praepositus, praeter praebendam illam, aliam praebendam habebat praepositurae connexam, quam idem praepositus, et fautores ipsius, inficiati sunt esse praebendam. Praeterea, fuit allegatum de jure, quod, ex quo idem praepositus de minori Ecclesia vocatus fuerat ad majorem, prior praebenda inceperat de jure vacare, juxta canonum instituta. Deinde, fuit ex parte clerici allegatum, primam fuisse ordinationem ejusdem ecclesiae, ut in ea tredecim essent personae, praepositus scilicet cum duodecim fratribus, quae nullatenus servaretur, nisi diceretur illa praebenda vacare. Sed praepositus allegabat econtra, quod erat fere de consuetudine generali, quod unus in eadem ecclesia plures praebendas haberet. Adjectum est etiam, praebendam illam ratione alia non vacare, quia, cum archiepiscopus Bremensis praepositum ipsum de praepositura in plena synodo investiret, tam praeposituram, quam praebendam illam, ei de canonicorum confirmavit assensu,] eos qui super hoc inquietarent eumdem vinculo excommunicationis astringens. Unde objiciebatur clerico memorato, quod propter hoc sententiam excommunicationis incurrisset; sed, ipse talem confirmationem intervenisse negabat; quae si etiam intervenit, asserebat eam non tenere de jure, quoniam nemini res illa rationabiliter poterat confirmari, quae de jure obtineri non potest. Dicebat etiam, se propter hoc excommunicationis sententia nunquam fuisse ligatum, cum super his experiretur auctoritate majoris. eum in corporalem possessionem inducentes ipsius, et defendentes inductum; eos autem, qui se temere duxerint opponendos, per districtionem ecclesiasticam compescatis. Quod si non omnes . . . tu, frater episcope, cum eorum altero, etc. Datum, XIV Kalendas Junii. His fiducialius et plenius committimus vices nostras, quorum probitatem et scientiam jugiter experimur. Cum ergo plenae legationis officium in imperio Constantinopolitano tibi, cujus discretionem in multis sumus experti, duxerimus committendum, ut illud melius et plenius exsequaris, recipiendi cessionem episcoporum, et transferendi eos undecunque sint, qui ad sedes alias in eodem imperio constitutas fuerint postulati, liberam tibi concedimus auctoritate praesentium facultatem; similiter concedentes, ut eos, qui pro violenta manuum injectione in latae sententiae canonem inciderunt, secundum ecclesiae formam absolvas. Ad haec, cum venerabili fratri nostro, patriarchae Constantinopolitano, duxerimus indulgendum, ut ad Ecclesiam Constantinopolitanam, patriarchalem videlicet, in qua vel nulli, vel pauci erant tunc temporis canonice instituti, idoneos viros assumeret, addito, quod nec carni nec sanguini acquiesceret aliter quam deceret, sed attenderet merita et scientiam ponderaret, quoniam, in omni gente, qui facit justitiam acceptus est Deo, auctoritate tibi praesentium indulgemus, ut, si patriarcha ipse a te commonitus procedere forte neglexerit, vel distulerit, juxta formam indulgentiae sibi datae, tu in eadem ecclesia, quae, sicut ecclesias alias in Constantinopolitano imperio constitutas dignitate praecellit, sic debet inter eas personarum non tam numero efflorere, de quacunque natione viros litteratos et honestos instituas, prout videris expedire, tam in hoc quam in aliis supra scriptis, sublato appellationis obstaculo, processurus. Nulli ergo, etc. Datum XIII Kal. Junii. Solet annuere, etc. Accipimus autem, dilecto filio. G.. Sancti Adriani diacono cardinale, apostolicae sedis legato, per suas nobis litteras intimante, quod, cum ei locum, in quo postmodum hospitalem domum de ipsius licentia contruxistis, nomine vestro duxeritis offerendum, ut ipsum in jus et proprietatem B. Petri reciperet, idem cardinalis locum eumdem taliter recepit oblatum, vobis licentiam auctoritate nostra concedens, ut ibi ecclesiam et coemeterium, ad usum fratrum et familiae vestrae ac pauperum ibi morientium tantum, construere libere valeretis. Nos igitur, quod ab ipso legato super hoc pie ac provide factum est ratum habentes, eamdem domum in jus et proprietatem apostolicae sedis recipimus, et praesentis scripti patrocinio communimus. Ad indicium autem hujus ab apostolica sede libertatis obtentae, bisantium unum gratis a vobis oblatum, nobis et successoribus nostris annis singulis exsolvetis. Nulli ergo, etc. Si quis. etc. Datum, VIII Kalendas Junii. Solet annuere, etc. Eapropter, etc. usque assensu, ordinationem Glastoniensis Ecclesiae, factam a judicibus delegatis a nobis, et possessionum divisionem, tam ex parte tua quam monachorum admissam, sicut in authentico confecto exinde noscitur contineri, et rationabiliter factae sunt, tibi et successoribus tuis auctoritate apostolica confirmamus, et praesentis scripti patrocinio communimus. Ne autem de ordinatione ac divisione praedictis inposterum dubitetur, authenticum ipsum de verbo ad verum praesenti paginae duximus inserendum. Universis Christi fidelibus, ad quos praesens scriptum pervenerit, E. Dei gratia, Eliensis episcopus; S. eadem gratia, abbas S. Edmundi; et G. prior sanctae Trinitatis Cantuariensis; salutem in Domino. Ad omnium volumus notitiam pervenire, quod mandatum Domini Papae Innocentii III in haec verba suscepimus! « Innocentius, episcopus, servus servorum Dei, venerabili fratri, Eliensi episcopo, et dilectis filiis, S. abbati S. Edmundi, et . . . priori Cantuariensi, salutem et apostolicam benedictionem. Qualiter partibus, » etc. . Hoc igitur mandato suscepto super ordinatiane Glastoniensis Ecclesiae, et possessionum ad eamdem ecclesiam pertinentium distributione, inter dominum Bathoniensem et Glastoniensem episcopum, et monachos praefatae ecclesiae, facienda, ita, quod, ut quarta pars omnium possessionum et proventuum ipsius Ecclesiae ad usus episcopi deveniret, partes in praesentia nostra constitutae, in subscriptam pacis seu partitionis formam coram nobis in jure consenserunt, quod episcopus habeat insulam de Mere, cum omnibus pertinentiis suis, salva communi piscatione episcopi et conventus in aqua de Ferningemensi, et communi venatu in duodecim hidis Glastoniae; et ut episcopus habeat domos juxta capellam Beatae Mariae, quae fuerunt abbatum, cum clausura sua per murum qui extenditur a Lardario usque ad angulum borealem praedictae capellae; et ut fiat porta ejus versus forum Glastoniae; et ut habeat episcopus apud Glastoniam in molis Glastoniae, tam ad braciandum quam ad forniandum, et ad ignem et clausturam. Quod et similiter monachi habeant apud Mere, cum illic forte hospitandi causa advenerint; caetera omnia in insula Glastoniae, et duodecim hidis suis, et omnia alia maneria sua ad conventum pertinebunt, cum antiquis libertatibus et liberis consuetudinibus suis. De terris quoque extra insulam, istae subscriptae ad partem episcopi devenerunt, videlicet Pukelech, Winescumb, Badebir, Eseber, Boceland, Lim, Blacford, Estbrent, Berges, Pravemer. Ut autem episcopus voluntati monachorum plenius cederet, et pro remissione omnium injuriarum praecedentium et damnorum, de quibus monachi reservaverunt tunc temporis quaestionem coram nobis discutiendam, salvis tamen querelis quas contra quosdam alios habebant ad instantiam et petitionem eorum, episcopus duo eis Maneria, scilicet Estbrent et Berges, quae in ejus partem devenerant, pro duobus aliis maneriis, scilicet Kinton et Cristemelford, commutavit. Adjecit etiam, de mera liberalitate sua, ut omnia pacifice consopirentur, et in plenum ab eis susciperetur affectum, et pro salute animae suae, et praedecessorum, et successorum suorum, et ut anniversarium suum singulis annis devotius celebretur, Manerium de Lim, quod antiquitus ad monachorum coquinam pertinebat, cum ecclesia et omnibus aliis pertinentiis suis. De militibus quoque ita ordinatum est, sicut de possessionibus, videlicet, ut episcopus habeat quartam partem militum, qui scilicet ad feuda et terras assignatae sibi quartae portionis pertinere noscuntur. Prior vero et conventus, milites illos, qui tres partes terrarum et feudorum sibi assignatas contingunt, cum homagiis wardiis, et eschaetis, et releviis, et eorum servitiis, cum donationibus puellarum et viduarum, libere habebunt, salvo in omnibus honore D. Regis, et servitiis ei debitis, quae per manum episcopi vel seneschalchi sui fieri debent; habebunt etiam liberam dispositionem omnium Servientium suorum et Balivorum, tam in domo Glastoniae quam in omnibus terris suis. Omnes etiam obventiones altarium Glastoniensis Ecclesiae ad fabricam ejusdem ecclesiae pertinebunt. De ecclesiis vero ad Glastoniensem Ecclesiam pertinentibus, ratum utrinque habuerunt videlicet, ut episcopus habeat jus patronatus in omnibus ecclesiis praedictorum Maneriorum, quae eum, ut diximus, per hanc divisionem contingunt. Episcopus autem, pensiones, quas habere solebant in eisdem ecclesiis, eis benigne concessit. Conventus vero, in omnibus aliis ecclesiis suis, ubicunque sitae fuerint simili modo jus habeat patronatus. De prioratibus quoque ad Glastoniensem Ecclesiam spectantibus, ita est ordinatum, ut prioratus de Hibernia ad ordinationem episcopi, prioratus vero de Basselach et de Lamecchia ad ordinationem conventus pertineant. Omnia autem instrumenta, quae dicti Monachi antea contra episcopum impetraverunt, bona fide se reddituros promiserunt, salvis sibi litteris de ordinatione Ecclesiae impetratis, et quod, ratione praecedentium querelarum, injuriarum vel damnorum sibi ab eo illatorum, nullam de caetero per se vel per alios movebunt quaestionem. Episcopus etiam fideliter firmiterque promisit, de damnis, querelis et injuriis sibi ab eis illatis, se hoc idem observaturum, et quod litteras, si quas contra eos impetraverit, sine difficultate resignabit, salvis sibi privilegiis et indulgentiis, confirmationibus et statutis apostolicis, super Ecclesia Glastoniensi obtentis. Chartas etiam archidiaconatus et pensionum ecclesiarum, eis a praedecessore suo factas, bona fide restituet, et priori et conventui, sicuti prius abbati et conventui erant collatae, confirmabit. Prior vero ab episcopo, cum consensu conventus vel majoris et sanioris partis, constituatur, sic et sacrista, sic et camerarius, sic et cellararius; ita quidem, ut nec episcopus sine conventu, nec conventus sine episcopo, aliquam istarum personarum possit constituere. Quae constitutio, si aliter facta fuerit, irrita sit et inanis, et ea auctoritate, qua praedicti prior, sacrista, camerarius et cellararius constituuntur, si minus idonei ob causam rationabilem inventi fuerint, amoveantur, ut, sicut consensus episcopi et conventus in eorum constitutione requiritur, ita in eorum amotione requiratur. Caeterorum vero omnium officialium et ministrorum monasterii, stipendia de portione monachorum percipientium, liberam prior et conventus habeant constitutionem. Erit autem in eadem Glastoniensi ecclesia unicum et commune marsupium, in quod omnes obventiones et redditus ejusdem ecclesiae refundantur; quod quidem marsupium quatuor monachi, viri fide digni, a priore et conventu electi, quasi Thesaurarii, in sua habeant custodia, et ex eo, ad omnes usus tam interiores quam exteriores, praedictis tribus et caeteris ministerialibus ab eisdem ministretur: qui omnes de acceptis et traditis, secundum ordinationem prioris et conventus, suis temporibus reddant rationem. Sigillum Ecclesiae ejusdem sub custodia quatuor clavium habeatur, quarum una penes priorem resideat, duas vero habeant duo monachi ejusdem monasterii fide digni, a conventu electi, quartam semper habeat monachus ejusdem monasterii professus, ab episcopo electus, qui neutri parti debeat esse suspectus, ut sine mora et difficaltate ea quae fuerint consignanda possint signari. Nunquam autem fiat consignatio nisi in capitulo, et in praesentia fratrum. Episcopus in priorem et conventum debitam et canonicam habeat coertionem et jurisdictionem. Hanc possessionum divisionem partibus placitam, et ordinationem a nobis constitutam, salva in omnibus auctoritate et privilegio sedis apostolicae, auctoritate qua fungimur, confirmamus. Decernimus ergo . . . nostrae confirmationis. Si quis autem, etc. Datum XVI Kalendas Junii. Cum recidivi languores graviores prioribus esse soleant accuratis, nobis est sollicite praecavendum, ne morbus, qui semel Christi maculavit Ecclesiam, iterum, postquam curatus est, in ipsius posset refluere corruptelam. Ad nostram siquidem noveritis audientiam pervenisse, quod, cum olim in Ecclesia S. Benigni Divionensis P. monachus ministraret, ecclesia ipsa quae prius et locupletata divitiis et regularibus redimita fuerat disciplinis, eo dilapidante pariter res et mores, in utroque gravissimam sustinuit laesionem. Nunc autem, ipsius ecclesiae regimine resignato, damnabiliter ad honorem dimittere praelationis aspirans, detestandae ambitioni suae non cessat multipliciter dare operam, per quam possit malis recidivantibus in eadem irrumpere praelaturam. Ideoque, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, inquisita super his diligentius veritate, si dictum P. memoratam Ecclesiam dilapidasse eonstiterit, sublato cujuslibet appellationis obstaculo, super ejusdem ecclesiae praelatura perpetuum ei silentium imponatis, compescentes per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, tam ipsum quam ejus fautores, si quando forte praesumpserint propter hoc aliquid machinari. Quod si non ambo his exsequendis . . . . tu, frater Episcope, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, X Kalendas Junii, anno octavo. Dilectae in Christo filiae, moniales ecclesiae Sancti Petri de Ripa de civitate Brixiensi, transmissa nobis petitione monstrarunt, quod Vitalis Humazolus, Brixiensis, ab eis instanter usuras exposcit, pro eo quod quidam familiaris earum, quod commendatam ab ipsis habebat quamdam pecuniae quantitatem, ab eodem usuratio usuras exegit, quod sicut eis ignorantibus factum est, ita nihil ex eis penitus receperunt. Quia igitur frustra legis implorat auxilium qui committit in legem, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, si vobis constiterit praefatum Vitalem usuras aliquando recepisse, nisi restituendi eas competentem praestiterit cautionem, ei super hoc, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, silentium imponatis, ut ab ipsarum monialium inquietatione desistat, eumdem per censuram ecclesiasticam compescentes. Nullis litteris veritati, etc. Datum V Kalendas Junii. Ideoque tam episcopum quam canonicos juramenti vinculo astrinxerunt, ut super statu Ecclesiae sibi dicerent veritatem, qui depositiones eorum redactas in scriptis, cum idem episcopus appellasset, ad nostram praesentiam destinarunt, praefigentes eidem episcopo terminum competentem, quo nostro se conspectui praesentaret, mandatum apostolicum recepturis. Idem autem episcopus, ad praesentiam nostram accedens, postquam confessiones suas et aliorum depositiones audivit, nisus est se multipliciter excusare, suas nobis excusationes in scriptis assignans. Nos igitur, habito cum fratribus nostris consilio diligenti, praefatum episcopum ab administratione Agathensis Ecclesiae duximus suspendendum, pro eo quod in quibusdam eum culpabilem deprehendimus, et confessione ipsius contra eum prima facie faciebant, reddentes eum nobis de jure suspectum, cum nondum suas excusationes probaverit, quas tamen se probaturam firmiter promittebat. Quia vero nobis non constitit, sub qua forma coram praedictis legatis praestitit juramentum, utrum videlicet ita juraverit, ut super statu Ecclesiae plenam et meram diceret veritatem, an ita ut ad inquisita veraciter responderet, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus eisdem legatis ex parte nostra in virtute obedientiae districte mandetis, ut sub qua forma juraverit vobis studeant fideliter intimare, et, si secundum responsionem eorum, sub secunda forma juraverit, aut ipse coram vobis sufficienter probaverit se sub illa forma jurasse, per depositiones testium, quos produxit apud sedem apostolicam constitutus, quas vobis sub Bulla nostra mittimus interclusas, aut etiam aliorum, cum nondum depositiones illae fuerint publicatae, nec ipse productioni testium renuntiare curaverit, quoniam secundum eamdem non teneretur ex debito juramenti nisi ad inquisita solummodo respondere, vos excusationes illas, quas vobis sub Bulla nostra mittimus interclusas, diligenter audire curetis; et, si eas probaverit evidenter, cum excusationes hujusmodi confessiones illas non perimant, sed exponant, quae tales sunt, ut et ad bonum et ad malum valeant retorqueri, et ideo judicari debent ex causa, eum sublato appellationis obstaculo, penitus absolvatis, cum, etsi repertus sit culpabilis in quibusdam, ex labore tamen et pudore punitus, quos propter hanc causam incurrit, hujusmodi levis culpa leviter ei debeat indulgeri. Quod si excusationes illas super dilapidatione, naufragio et simonia, sufficienter probare nequiverit, aut sub prima forma juravit, quia secundum eamdem nec veritatem tacere, nec admiscere debuit falsitatem, vos, non obstantibus excusationibus illis, quas de novo proposuit coram nobis, cum in confessionibus suis nullam omnino de illis fecerit mentionem, quamvis firmiter asseruerit, quod plures ex illis praedictis legatis exposuit, quas ipsi scribere non curarunt, cum haec se probare non posset, tanquam qui solus examinabatur ab illis, eum, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, ab administratione Agathensis Ecclesiae removeatis omnino, facientes eidem Ecclesiae, cum concilio legatorum ipsorum, de persona idonea per electionem canonicam provideri; attentius provisuri, ut, Deum habentes prae oculis nec ad sinistram, nec ad dexteram declinetis. Quod si non omnes . . . duo vestrum, etc. Datum, VIII Kalendas Junii, anno octavo. Si . . . . . Magdeburgensis archiepiscopus, notasset plenius, quod obedientia victimis antefertur, et inobedientia idololatriae comparatur, dicente Domino per Prophetam: Melior est obedientia quam victimae, et auscultare magis quam auferre adipem arietum; quoniam quasi peccatum ariolandi est repugnare, et quasi scelus idololatriae nolle acquiescere , non excessisset in tantum, ut, ex quo apostolica sedes semel ei culpam suam ex mera benignitate remisit, excommunicationis sententiam, quam venerabilis frater noster, G. nunc Remensis archiepiscopus, sanctae Ecclesiae cardinalis, tunc vero episcopus Praenestinus, apostolicae sedis legatus, in eum praesentem protulerat, sua temeritate contemneret, et, postquam sententia ipsa per vos, fratres episcopi, et venerabilem fratrem nostrum . . . . Hildesemensem episcopum, de mandato nostro fuerat publicata, contra claves ecclesiae, quarum vires nequaquam ignorare debebat, divina praesumeret officia celebrare. Licet autem magister G. et Albericus clerici, ab ipso ad nostram praesentiam destinati, eum apud nos sollicite intenderent excusare, quia tamen excusatio ejus ex ipsa negotii qualitate in accusatione potius vertebatur, eam non duximus admittendam, sed frivolam reputavimus et inanem. Caeterum, quoniam archiepiscopus ipse, sicut accepimus, ad gratiam apostolicae sedis redire desiderat, quae consuevit pulsantibus pietatis ostium aperire, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, ab ipso juratoria cautione recepta, quod mandatis nostris obediat super his pro quibus eum excommunicatum mandavimus nuntiari, absolutionis ei beneficium impendatis; et, ne delictum ejus remaneat incorrectum, et per impunitatem transeat aliis in exemplum, salvis aliis mandatis nostris, injungatis ei sub debito juramenti, ut vobis aperiat veritatem, utrum post sententiam latam in ipsum, et maxime publicatam, divina officia celebrarit. Dilecto autem filio, R. Magdeburgensi canonico, qui non ut archiepiscopum persequitur eumdem, sed ut Deo potius et sedi apostolicae obsequatur, ad praesentiam nostram accessit, et aliis, qui proponere voluerint contra eum, audientiam concedentes, personas et canonicos Magdeburgensis Ecclesiae, ut super his et aliis quae proposita fuerint testimonium perhibeant veritati, monitione praemissa, per districtionem ecclesiasticam, appellatione proposita, compellatis, et, quod inveneritis, per vestras nobis litteras curetis fideliter intimare, ut, per vestram relationem instructi, super hoc, prout procedendum fuerit, procedamus. Praefatum autem R. canonicum, propter haec ab ipso non permittas archiepiscopo vel ab aliis molestari, sed eum, et alios qui proponere voluerint contra illum, auctoritate apostolica defendatis. Quod si non omnes . . . duo vestrum, etc. Datum, VIII Kalendas Junii, anno octavo. Constitutis in praesentia nostra dilecto filio, A. clerico, et C. et R. canonicis Magdeburgensibus, dilectum filium, L. tituli Sanctae Crucis, presbyterum cardinalem, dedimus auditorem, in cujus praesentia idem, A. proponere procuravit, quod, cum venerabilis frater noster, G. nunc Remensis archiepiscopus, tunc episcopus Praenestinus, apostolicae sedis legatus, de quadam praebendarum tanto tempore in Magdeburgensi Ecclesia vacantium, quod ad nos erat earum devoluta donatio, juxta Lateranensis statuta concilii, investisset eamdem, committens exsecutionem mandati sui venerabili fratri nostro Mersenburgensi episcopo, si capitulum Magdeburgense nollet quod mandabat implere, quia idem episcopus per eumdem legatum vinculo fuit postmodum excommunicationis astrictus, non potuit procedere in exsecutione mandati. Cumque ipse, post absolutionem a nobis obtentam, praefatum capitulum semel et iterum monuisset, ut mandatum legati, cujus exsecutionem acceperat, adimplerent, et idem clericus, ne super praebendis ipsis, ejusdem legati mandato pendente, aliquid ordinarent, sedem apostolicam appellasset, dictum capitulum, appellationi non deferens, unam ex ipsis cuidam clerico assignavit. Unde, praenominatus clericus a nobis humiliter postulabat, ut, quod per legatum ipsum super provisione ipsius pia fuerat deliberatione statutum, dignaremur auctoritate apostolica confirmare. Caeterum, proposuerunt supradicti canonici ex adverso, nullam eo tempore in Magdeburgensi Ecclesia vacavisse praebendam, quo fuerunt capitulo ipsius legati litterae praesentatae, cum praebendam illam, quam ille tunc vacasse proponit, cuidam Magdeburgensi canonico, qui nondum emancipatus fuerat, fecerimus assignari, et alter quidam canonicorum illorum, videlicet R. pro se proposuit, quod, cum dictus A. litteras super conferenda sibi praebenda Magdeburgensis Ecclesiae a dicto legato per suggestionem obtinuerit falsitatis, ipse, ante omnem litis ingressum, et ante exhibitionem etiam litterarum ipsarum, contra eumdem A. quem de ambitione notabat in jure, et extra jus, sedem apostolicam appellavit. Cumque dictus cardinalis quae coram eo proposita fuerant nobis fideliter retulisset, quia nobis de praedictis fieri non potuit plena fides, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, si dictus A. sufficienter probaverit praebendam, sibi a praedicto legato concessam, tanto tempore vacavisse, quod ad nos ipsius fuerit donatio devoluta, ipsum auctoritate nostra recipi faciatis in canonicum et in fratrem, et pacifica ejusdem praebendae possessione gaudere, nisi per mandatum nostrum prius alteri collata fuisset. Contradictores . . . reducentes in irritum quidquid, etc. Testes autem . . . nullis litteris veritati, etc. Quod si non omnes . . . duo vestrum, etc. Datum, VI Kalendas Junii, anno octavo. In nostra proposuisti praesentia constitutus, quod, cum dilectus filius, magister Rolandus, subdiaconus et capellanus noster, rector Massan. apostolicae Sedis legatus, accederet ad Ecclesiam Perusinam, auditis confessionibus tuis et fratrum tuorum, super proventibus ipsius Ecclesiae ac expensis, nullo super his juramento recepto, et ordine judiciario non servato, contra privilegium vobis indultum, pro suae voluntatis arbitrio sententiam promulgavit, in qua, licet alia quibus asseris te gravatum proposueris contineri, tamen specialiter super tribus correctionem apostolici moderaminis implorasti. Continebatur quidem in ea sententia, ut in Ecclesia Perusina prior claustralis ordinari deberet, qui fratres instrueret, ac regularibus observantiis informaret. Tibi vero inhibebatur, ut per annum ultra viginti solidos expendere non valeres. Insuper, haec, et alia, quae praedicta sententia continebat, sub poena excommunicationis injungebantur firmiter observari. Cum autem illud quod idem rector de prioris institutione sancivit, eidem privilegio nostro contrarium videatur, quod continet, ut, ex octo canonicis qui esse debent in ecclesia ipsa, major archipresbyteri, alius ordinarii, sequens camerarii officium exsequatur, nulla ibi habita de prioratus officio mentione, petiisti, ut id auctoritate dignaremur apostolica vacuare. Illud vero, quod dictus legatus infra tempus unius anni expendere ultra viginti solidos tibi non esse licitum definivit, cum in privilegio nostro determinati temporis spatium non signetur, quod expresse licentiam expendendae praetaxatae pecuniae comprehendat, interpretari a nobis lucidius flagitasti. Excommunicationis quoque sententiam videri tibi proponebas iniquam, sub cujus poena praefatus rector praecepit ea quae statuit observari, cum videatur absurdum, ut, quoties quis in eorum observatione deliquerit, toties incideret in poenam sententiae promulgatae. Volentes igitur, ea, quae per privilegium nostrum deliberatione provida sunt statuta, firmiter observari, quidquid est ab ipso legato decretum, quod sit contra privilegium memoratum, auctoritate apostolica decernimus non servandum; illud, quod ultra viginti solidos sine assensu capituli tibi expendere non liceat, sic volentes intelligi, ut videlicet praeter consensum capituli tui, vel majoris aut sanioris patris ipsius, nil tibi simul expendere ultra summam liceat memoratam, licet super expensa hujusmodi vel minori reddere te velimus in capitulo rationem. Poenam autem, sub qua dictus legatus ea quae statuit observari praecepit, intelligi volumus non latae sententiae, sed ferendae. Datum III Nonas Junii. Quod in his quae mentem tuam aliqua dubitatione propulsant, apostolicae sedis imploras consilium, tuam in Domino prudentiam commendamus, quia in hoc ejus esse devotus filius comprobaris, cujus desideras adhaerere consiliis et jussionibus obedire. Ad audientiam sane apostolatus nostri, te significante, pervenit, quod, cum plebanus de Gonew. multoties fuerit super crimine apostasiae pulsatus, eo quod in ecclesia Sanctae Mariae, Pataviensis dioeceseos, emisso voto, assumpsisset habitum monachalem, ac postmodum, tam veste mutata quam mente, se gereret tanquam clericum saecularem, bonae memoriae P. praedecessor tuus, de prudentum virorum consilio, te, qui tunc Pataviensi Ecclesiae praesidabas, rogavit, ut super praedictis ab abbate et Monachis ipsius loci diligenter inquireres veritatem. Procedente vero tempore, cum praefatis abbati et monachis in virtute obedientiae praecepisses, ut veritatem super hoc tibi plenius revelarent, concorditer responderunt, praefatum plebanum in voto et habitu monachali in eodem loco per quinquennium permansisse. Cumque continuo adjecisses, cur tanto tempore tacuissent, dixerunt, quod plebanus ille multoties ad eos accesserat, et illi Ecclesiae contulerat multa bona, ut per eos suum non publicaretur peccatum. Praefato igitur Patriarcha, antequam haec sibi per te intimata fuissent, viam universae carnis ingresso, postquam fuisti divina vocatione ad sedem Aquilegensem assumptus, solemne capitulum celebrasti, in quo, cum saepe dictus Plebanus super eodem crimine fuisset a suo archipresbytero accusatus, licet publica laboraret infamia, id tamen penitus denegavit. Tandem, totius processu negotii per te coram toto conventu diligenter exposito, allegavit idem Plebanus, accusationem istam sibi nequaquam debere obesse, quia, cum judicis loco sederes, tuum contra se non deberet testimonium acceptari, et sic, de prudentum virorum consilio, donec nos inde consuleres, contra ipsum procedere noluisti. Nolentes igitur judiciarium ordinem praetermitti, vel ipsum Plebanum tergiversationibus suis ecclesiasticam effugere disciplinam, fraternitatem tuam consulimus, per apostolica scripta mandantes, quatenus per venerabilem fratrem nostrum . . . Pataviensem episcopum, hujus rei sollicite facias veritatem inquiri, eidem Plebano denuntians, ut, si voluerit, inquisitioni studeat interesse, et, sic per ipsum inquisita et cognita veritate, statuas quod canonicum fuerit, et quod statueris facias, appellatione remota, firmiter observari. Ne vero, pro eo quod idem Pataviensis episcopus non est tibi metropolitico jure subjectus, mandatum tuum super inquisitione facienda exsequi non curaret auctoritate praesentium id ei poteris delegare. Datum, II Nonas Junii. Ex litteris dilecti filii . . . Bunnensis praepositi, nobis innotuisse noscatis quod tantum inter quondam nobiles viros H. et E. comites, fratres suos, et T. comitem de Landesberg, odii ac invidiae fomitem succendit humani generis inimicus, ac adeo pertinaciter alteros in alterum concitavit, quod, praeter hominum stragem, quae hinc inde provenit, plurima secundum varios bellorum eventus bona ecclesiarum diriperent, villas plurimas concremarent, auferrent viduis et orphanis spolia, committerent inter se quidquid adhuc crudelius exerceri potuit inter hostes, et in tantum dictus comes, cum potuerit obtinere viribus contra eos, adversus ipsos est callide machinatus, quod per insidias cepit eosdem, ac ipsos carceralibus vinculis mancipatos adeo afflixit enormiter, et depressit, quod alter eorum, videlicet E. ex eo dicitur mortis dispendium incurrisse, quod quidem majoris odii fomitem in suos et fratris sui succendit haeredes. Quidam autem adolescens, dicti fratris sui filius, quem ad vindicandas patrui et patris injurias et hominum suggestio stimulat, et motus animi juvenilis, ut dictum comitem hostiliter more patrio persequatur, tota intentione laborat, et, nisi occurratur principiis, gravis fore in medio et difficilis in fine reputatur occursus. Verum, quia dictus comes unicam habet filiam, quam adolescens praefatus, nisi eam linea consanguinitatis contingeret, sibi posset matrimonialiter copulare, idem praepositus humiliter postulavit a nobis, quod ex benigna dispensatione concedere dignaremur, quod contrahatur matrimonium inter eos, cum sic credatur finis tantis periculis imponendus. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus inquiratis super his diligentius veritatem, et, si noveritis quod per matrimonium ipsum pax valeat reformari, et tantis malis finis imponi, et consanguinitatis gradus est dispensabilis, statuatis super hoc, auctoritate nostra, pro tanto malo vitando, quod secundum Deum videritis expedire. Datum, II Non. Junii. Si filii estis Ecclesiae, imo quia filii ejus estis, non potest vos non comedere zelus ejus, nec potestis opprobria illi exprobrantium et usurpantium jura ejus aequanimiter sustinere. Usque adeo enim estis in timore divini nominis et ecclesiasticae dignitatis reverentia radicati, ut de vobis nullatenus dubitemus quod si Ecclesiae causa, praesertim quae tantum ecclesiastica sit, agatur, persecutio, aut gladius, praesentia, vel futura vos possint ab Ecclesia separare, quominus in die praelii ponatis vos pro domo Domini ascendentibus ex adverso, et contra Damascum vos ipsos in turrim fortitudinis erigatis. Non potestis siquidem, nec debetis illam tempore necessitatis relinquere, quae vos regeneravit in Christo, et in partem sollicitudinis evocavit, suscitans vos de pulvere, ut cum terrae principibus sedeatis ad faciendam vindictam in nationibus, et increpationes in populis exercendas, scientes quod Deo debetis magis quam homini obedire, nec in causa ejus, in qua ipse vobis cooperator et coadjutor existet, timere potestis quid faciat vobis homo. Quod si hostis contra vos persecutionis ollam succenderet, et ad probandam vel comprimendam fortitudinem vestram elementa etiam commoveret, quia non sunt condignae passiones hujus temporis ad futuram gloriam, quam in nobis praedicit Apostolus revelandam, propter justitiam debetis persecutionem amplecti, etsi oporteret pro clavibus Ecclesiae ac fide catholica martyrium sustinere, utpote quibus mors momentanea initium vitae fieret sempiternae. Sane, didicisse vos credimus ex evangelica lectione, quod is qui Ecclesiam suam super se petram fundavit, claves regni coelorum beato Petro concessit, inquiens ad eumdem: Quodcunque ligaveris super terram, erit ligatum et in coelis, et quodcunque solveris super terram, erit solutum et in coelis . Quod autem Luipuldus, quondam Wormaciensis episcopus, juste fuerit ligatus a nobis, nullus dubitat qui Petri privilegium non ignorat. Nam, cum ipse, vocatis caeteris in partem sollicitudinis, in solos successores suos transfuderit collatae sibi a Domino plenitudinem potestatis, per quam episcoporum translatio ad Romanum pontificem tantum spectat, idem Luipuldus, non solum absque licentia nostra, favore nobilis viri, Ph . . . ducis Sueviae, imo eo illum, quantum in ipso erat, temere transferente, ad Ecclesiam se transtulit Maguntinam, verum etiam, cum tandem ipsius postulatio justo fuisset judicio reprobata, quia, post appellationem ad nos legitime interpositam, in discordia postulatus, sine licentia nostra transivit, eidem incubare praesumpsit, et, cum juxta canonicas sanctiones utraque meruerit spoliari, non attendens gratiam sibi factam, per quam ipsi concessimus, ut Wormaciensem Ecclesiam retineret, utramque detinuit, et adhuc detinet occupatam. Quia igitur per litteras et delegatos nostros super hoc non semel tantum monitus, sed frequenter, nec mandatis nostris paruit, nec monitis acquievit, manifestam ejus contumaciam attendentes, quoniam, deposito corde carneo, lapideum cor assumpserat, et obturaverat aures suas, ne intelligeret ut bene ageret, nec adjiceret, ut, a sua praesumptione resurgens, satisfaceret de contemptu, primo excommunicationis sententiam, et tandem depositionis, et censuram merito suae iniquitatis excepit, quibus qualiter deferat, satis est omnibus manifestum. Caeterum, idem dux, cum debuisset excommunicatum vitasse, ac depositum abjecisse, tanquam de clavibus Ecclesiae non recte sentiret, ex eo tempore amplius illum fovet, et non solum in errore suo, tanquam primus et praecipuus actor, participavit eidem, sed, in argumentum gratiae plenioris, in Italiam officium ei suae legationis indulsit, et, ad impugnandum beati Petri patrimonium, hostem Ecclesiae destinavit. Ecce, qualiter idem dux Romanam honorat Ecclesiam; ecce, qualiter claves Ecclesiae reveretur, cum, quantum in eo est, Petri privilegio violato, quod nullus principum, nullus etiam imperatorum hactenus attentavit, translationem episcoporum sibi praesumpserit usurpare, ac hominem excommunicatum et damnatum a nobis, tanquam non credat testimonio Veritatis, quod in collatione clavium de ipsarum viribus protulit ipse Christus, fovere publice ac honoribus studuerit ampliare. Cum enim leprae judicium, secundum legem divinam, ad solos pertineat sacerdotes, quibus, ut inter lepram et lepram dijudicent, est concessum, non debuerat leprosum contingere, aut sacerdotale sibi officium vindicare, ne cum Ozia rege lepra percuteretur in fronte, fieretque nota omnibus ejus culpa. Verum, si virum religione conspicuum, litterarum praeclarum, praeditum honestate, ac damnatum injuste foveret, licet ejus non esset de nostro judicio judicare, aliquibus tamen excusabilis forsan videretur; sed, cum faveat homini pestilenti, cujus crimen nec peritia litterarum extenuat, nec morum minorat honestas, nec religio palliat, nec poena excusat injusta, excessus ejus nequit ullatenus excusari.] Praeterea, super hoc eum ignorantia non excusat, cum, etsi forsan canonicum jus ignoret, recentia tamen exempla, et ea quae in ejus oculis modernis temporibus acciderunt; cautum eum reddere potuerint et instructum. Novit enim, et per totam fuit Theutoniam divulgatum, qualiter, quia venerabilis frater noster . . . . . Salzburgensis archiepiscopus, ad Salzburgensem Ecclesiam postulatus, sine licentia nostra transivit, ejus fuerit postulatio reprobata, et ipse, proprium recognoscens et damnans errorem, redierit ad Ecclesiam Brinxinensem. Qui, licet, intellecto mandato nostro, nobis humiliter paruerit et devote, non tamen prius translationis gratiam potuit obtinere, cum Salzburgensis Ecclesia eum denuo concorditer postulasset, quam ad praesentiam nostram personaliter laboravit. Nec etiam ignorare potuit dux praedictus, cum in partibus illis fuerit publicatum, quod, cum bonae memoriae C., imperialis aulae cancellarius, occasione indulgentiae, quam a felicis recordationis C. papa, praedecessore nostro, se impetrasse dicebat, per quam utcunque apud aliquos excusabilis videbatur, ad Herbipolensem Ecclesiam ab Hildesemensi transisset, quia monitus errorem proprium non correxit, non solum excommunicatus fuit, sed, tam Herbipolensi quam Hildesemensi Ecclesia spoliatus, licet tandem, ad mandatum nostrum humiliter et devote reversus, gratiam nostram meruerit obtinere. Nos autem, etsi diu duxerimus exspectandum, ut dux idem errorem suum corrigeret per se ipsum, tandem tamen per te, fili abbas, et dilectum filium . . . . . abbatem de Salem, eum super hoc mandavimus commoneri, et, licet abbas de Salem, cum tibi litterae nostrae non fuerint, sicut accepimus, praesentatae, ipsum monuerit diligenter, eum tamen non potuit emollire, aut flectere mentem ejus, et ab ejusdem damnati et excommunicati favore et participio revocare. cum id non possimus ulterius aequanimiter sustinere, imo, cum, pro justitia sedis apostolicae defendenda, non solum persecutionem pati, sed animam ponere, licet nil tale nos oporteat formidare, parati essemus, si necessitas postularet. Universis quoque principibus regni Theutonici, tam ecclesiasticis quam mundanis, meram et plenam super his veritatem diligenter ac fideliter intimetis, ut, cum utriusque partis meritum intellexerint, de tenebris falsitatis ad lucis veritatem accedant. Quod si non ambo . . . tu, frater patriarcha, etc. Datum Romae, apud S. Petrum, II Nonas Junii. Quid vobis super commonitione nobilis viri, Ph. ducis Sueviae, ut a favore ac defensione Luipuldi, quondam Wormaciensis episcopi, nunc excommunicati et depositi, omnino desistat, vobis dederimus in mandatis, vos novimus meminisse. Quia igitur pati nec volumus nec debemus ut claves Ecclesiae impune contemnat, et verbo veritatis, qua Petro dicitur: Quodcunque ligaveris , etc. etsi non sermone, saltem opere, in suam et aliorum perniciem, contradicat, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, et in virtute obedientiae districte praecipimus, quatenus, nisi forsan infra mensem post commonitionem vestram, ab errore hujusmodi vel haeresi resipiscens, eidem Luipuldo suum subtraxerit participium et favorem, vos in ecclesiis vestris totam terram, quam in domanio suo tenet, denuntietis auctoritate nostra suppositam interdicto, ita quod, praeter baptisma parvulorum et poenitentias morientium, nullum in ea divinum officium celebretur, vel exhibeatur Ecclesiasticum sacramentum. In omnibus quoque locis, ad quae ipse devenerit, quandiu in eis praesens exstiterit, divina prohibeatis officia celebrari. Id autem singulis diebus Dominicis et festivis, per ecclesias vestras, et vicinas dioeceses, ac terram ipsius publicari solemniter faciatis, addentes quod, si nec sic resipuerit, in personam ipsius et terram omnium eidem in hoc errore faventium aggravabimus fortius manus nostras. Taliter autem mandatum apostolicum impleatis, ut zelus domus Dei vos comedere videatur. Quod si non ambo . . . tu, frater patriarcha, etc. Datum Romae, apud S. Petrum, II Nonas Junii. et iniquitates vestras coeli sidera revelarent, et manifestarent vestra scelera toti mundo, ut non solum homines, sed ipsa etiam elementa conjurarent in vestrum excidium et ruinam, et a terrae facie vos delerent, non parcentes sexui vel aetati, ut essetis cunctis gentibus in opprobrium sempiternum, ultio de vobis sumi non posset sufficiens sive digna. Vos enim, nec Deum timetis, nec hominem formidatis, nec discernitis inter profanum et sanctum, sed ponitis lucem tenebras, et tenebras lucem, et dicitis malum bonum, et bonum malum; vos, famam bonam quae impinguat ossa, et nomen bonum quod multis divitiis antefertur, procurare contemnitis, et de infamia non curatis, cum sitis attritae frontis, et impudibundam frontem assumpseritis meretricis. Computruistis namque in peccatis, sicut jumenta in stercore suo, ut fumus, ac fimus putrefactionis vestrae jam fere circumadjacentes regiones infecerit, ac ipsum Dominum, ut credimus, ad nauseam provocaverit. « In peccatis quidem excelletis universos, facti perfidiores Judaeis, et crudeliores paganis. Judaei siquidem semel Dominum crucis patibulo affixerunt, sed vos, in membris suis jugiter crucifigentes eumdem, opprobriis ipsum et contumeliis laceratis, et, cum illi credant, licet sub caecitate peccati, Deum Patrem omnia visibilia et invisibilia condidisse, plerique vestrum a lucifero visibilia credunt esse condita et creata. Pagani furebant in perimendis Christianorum corporibus et mactandis, sed vos, necare intenditis totum hominem, animas fidelium latenter Christo subripientes, et utrumque hominem pariter perimentes. Verum, nec isti, nec illi Christum Domini cognoverunt, propter quod habere videntur excusationem aliquam in peccatis, sed vos, tanquam filii Ephrem intendentes arcum, Christi fuistis charactere insigniti, et adhuc in publico Christiana vultis professione censeri, corde tamen abeuntes retrorsum ac recedentes a fide, conversi estis in arcum perversum, haereticorum laqueis irretiti, ac eorum pravis dogmatibus deformati. » Unde, vere in vobis verbum propheticum est impletum: Lamiae nudaverunt mammas, lactaverunt catulos suos . Potati enim estis non vino compunctionis, sed felle draconis, vobis ab haereticis propinato in aureo calice Babylonis. Jam enim inundaverunt aquae, operueruntque capita vestra peccata demersa in barathrum vitiorum. Jam absorbuit vos profundum, et urget super vos os suum puteus infernalis. In lacum desperationis siquidem incidistis, cum contemnatis resurgere a profundo. Unde, merito formidamus ne in filios diffidentiae veniat ira Dei, et jam exacuat sicut fulgur gladium suum, et agat de vobis judicium manus sua, nec in die furoris existat misericordiae suae memor « Nos autem, vestris miseriis compatientes, imminenti ruinae vestrae occurrere volumus, et viam patulam exterminii vestri praecludere, si valemus, pulsantes Deum precibus, et Abrahae vestigia imitantes, qui a Domino, volente subvertere Sodomam et Gomorrham, multiplicatis intercessionibus impetravit quod pro decem justis non perderet universos. Experiri siquidem volumus utrum inter vos aliqui fideles remanserint, qui ante Baal sua genua non curvaverint, et, Ninivitarum exemplo, sacco et cinere prosternati, iram Domini mitigent et furorem, ut parcatur multis pro paucis, nec simul pereant universi. Si quis igitur Dei est, adjungat se nobis, quam gestare volumus gladium Phinees, et animadversionem Mosaicam imitari, ac cum Mathathia punire daemonibus immolantes, ut auxiliante Domino eliminentur de templo perfidi et indigni, et fermentum haereticae pravitatis de massa conspersionis Dominicae salubriter expurgetur. Ideoque per apostolica vobis scripta mandamus et districte praecipimus, quatenus, cum quidam vestri concives, filii Belial, in odium Jesu Christi, et contemptum apostolicae sedis et nostrum, post inhibitionem a nobis factam, quosdam credentes Patarenorum in consules eligere attentarint, ipsum etiam haeresiarcham, videlicet J. Tiniosi, perditionis filium, qui, exigentibus iniquitatibus suis, de mandato nostro jamdudum vinculo existit excommunicationis astrictus, et adhuc in contumacia sua perdurat, camerarium instituere non timentes, in electos ipsos, et electores, pariter ac eorum complices viriliter insurgatis, resistentes eis magnanimiter et potenter, ac eosdem acriter expugnantes; et ne valeant radicari firma radice, primos ipsorum conatus frustrare ac contundere laboretis. Ut autem evulsis radicibus stipes arescat penitus et siccetur » , sub interminatione anathematis districtius inhibemus, ne aliquis eis jurare, tanquam consulibus, vel rectoribus, vel alio modo, praesumat. Illos vero, qui eis aliquo juramento tenentur astricti, vel qui eis jurare post electionem hujusmodi praesumpserunt, cum nulla esse debeat participatio Christi ad Belial, vel lucis ad tenebras, et fidelis apostatae, qui fidem violavit temere Creatoris, tenere fidem nullo modo teneatur, cum hoc cautum in canonibus habeatur, eos a tali juramento duximus absolvendos. Licet autem a nobis et praedecessoribus nostris contra haereticos multa sint edita et statuta, ne habeatis excusationem aliquam in peccatis, quasi antiquorum obliti fueritis mandatorum, et, dominus meus, imperator, comes Lod. Stephanus de Pertico, et quidam alii barones et milites, quod non sine sanguinearum lacrymarum effusione referre valeo, tanta obruti multitudine, non sine damno tamen illorum, ab inimicis intercepti sunt. Nescimus revera, qui capti fuerint, qui occisi. Accepimus tamen ab exploratoribus nostris certissimis et fama veridica, quod dominus meus, imperator, teneatur et vivus, qui ab eodem Joannitio, satis, ut asserunt, pro tempore honorabiliter procuratur, cum quibusdam aliis, quos tamen adhuc expresse nescimus nominare. Sciatis autem, quod, ab ea die qua Graecorum fines ingressi fuimus, usque ad diem infelicis illius congressus, quantacunque nobis et nostris occurreret multitudo, licet aliquando nostri paucissimi fuissent, cum triumpho tamen semper et victoria recesserunt. Inaestimabilem vero jacturam, quam tunc nobis dolemus et plangimus accidisse, ex inconsulta nostrorum audacia, et peccatorum nostrorum meritis credimus contigisse. Illi itaque, qui elapsi a praelio, manus inimicorum evaserunt, consilio abbreviato cum his qui ad tentoria servanda remanserant, absque alio damno ab obsidione recesserunt. Quibus tendentibus ad urbem regiam, et tam inopinabiliter desolatis, tantam Dominus subito dedit consolationem, ut quasi in momento omnes simul, quotquot dispersi fuerant, tanquam convocati a Domino, apud civitatem quamdam, quae dicitur Rodestoc, convenirent. Marchio tamen, feliciter et victoriose in suis marchiis, per R. de Tric. in suis partibus per Dei gratiam incolumis morabatur et indemnis. Inspectis igitur nostrorum viribus, urbes et castella extunc munire coepimus, quae contra Graecorum rebellionem tenere posse videbantur, et inter agendum Constantinopolim usque profecti sumus. Licet itaque in personis amissis infortunium lugubre nobis acciderit, speramus tamen in Domino, et audenter confidimus, quod inimicorum nostrorum insidias et assultus diutius, volente Domino sustinere poterimus, et etiam de longinquo subventionem et auxilium exspectare. Ecce tamen, quod verebamur, hoc accidit, et quod fama canebat publica, quoque per litteras ipsius Blachii, confoederationem ipsius cum Turcis et caeteris crucis Christi inimicis continentes, edocti fuimus, quas etiam, a nobis cum nuntiis ipsius interceptas, apostolatui vestro in utraque lingua transmisimus, » licet gravius exspectato vlnus incurrimus et ruinam; cujus susceptionem vobis incumbere, tanquam patri, causae nostrae patrono et domino, nemo est qui ambigat, praesertim, cum ob Ecclesiae tantum unitatem reformandam, et terrae sanctae subventionem laboremus, quorum unum eatenus pendet ex altero, sicut communis omnium Christianorum in Oriente degentium, et praecipue venerabilium fratrum militiae Templi et Hospitalis utriusque, qui nobiscum sunt, clamat assertio, ut non solum ipsius liberationem hujus operetur redintegratio, verum etiam omnium paganorum, et crucis Christi inimicorum, confusionem omnimodam apertissime procurare videatur, sicut econtra ejus disturbatio, quam Deus avertat, non solum recuperandi partem amissam terrae sanctae spem auferret, imo et illam quae in praesenti Christiano cultui dedita est, procul dubio spem praeriperet detinendi. Attendentes igitur, sicut a principio, imperfectum nostrum ad tam ardui propositi celsitudinem minus sufficere, ad vos, tanquam summum et praecipuum, imo unicum spei nostrae refugium et fundamentum, qui solus prae filiis hominum, et principibus et regibus, in quantalibet potestate constitutis, nobis potestis succurrere, supplici et devota intentione et mente confugimus, ad pedes paternitatis vestrae prona humilitate prostrati, et quanta possumus precum instantia cum lacrymis implorantes, quatenus filiis vestris, in tam arcto constitutis, et, prae cunctis viventibus, consilio et auxilio vestro indigentibus, consuetum pietatis impendere non differatis affectum; quod tanto securius a paternitatis vestrae dulcedine postulamus, quanto, praeter peregrinationis nostrae votum solemne, pro Ecclesia Romana corpora nostra et vitas impendimus, in quo, praeter communem omnium Christianorum qua tenemini sollicitudinem, et nos paternitati vestrae, et vos nobis, tanquam militibus vestris, et Ecclesiae Romanae stipendiariis, districte novimus obligatos .] « Legatos igitur cum auctoritate apostolica a Latere vestro in Italiam, Franciam et Alamanniam et alias Occidentalium regiones dimitti petimus, qui integram indulgentiae plenitudinem in auxilium nostrum et subventionem ad nos propter praedicta venturis deferant, quae a sede vestra apostolica indulta est per annum integrum in servitio crucifixi in terra Syriae moraturis. Quoniam autem, quae paternitati vestrae significare cupimus longum est scriptis inserere, nuntios nostros et fideles, praecipue venerabilem patrem nostrum, N. Suessionensem episcopum, qui tam fideliter, quam constanter pro terrae sanctae subventione et negotio Romanae Ecclesiae laboravit, et adhuc, tanquam fidelis et prudens talenti sibi commissi dispensator, sicut vos ipsi cernitis, laborare non desinit, cujus absentia plurimum nobis esset damnosa, nisi cogens rei necessitas et ipsa negotii arduitas nos ejus praesentia ad tempus carere compellerent, et nobiles viros, M. de Mailli, et Joannem Bliaut, paternitati vestrae transmitto, rogans et cupiens, ut eis in his quae de facto isto apostolatui vestro suggesserint, fidem indubitatam adhibere velitis et firmam et consilium vestrum et auxilium, sicut Ecclesiae totique Christianitati necnon et domini et fratris mei liberationi, qui se vestrum ubique devotum gerebat et dicebat militem, expedire videritis, apponatis. Datum in palatio Blackernae, anno Domini 1205, Nonis Junii. » Devotionis tuae litteras paterna benignitate recepimus, per quas apostolatui nostro significare curasti, quod licet ab orthodoxis fueris orta parentibus et Latinis, a teneris tamen annis Ysacio, quondam Constantinopolitano imperatori, matrimonialiter copulata, mores et habitum ad Graecorum tibi formasti convictum, in quibus provecta pariter et adulta, ritus Latinorum longa dissuetudine penitus reliquisti. Succedente vero tempore, et urbe Regia in manus tradita Latinorum, post decessum praedicti imperatoris, spectabili viro, B . . . marchioni Montisferrati, secundum ritus Latinos voluntarie desponsata, in mores tamen tam recenter abhorruisti redire Latinos, Graecae consuetudinis nimis procaciter aemulatrix. Postmodum vero, praefati marchionis, charissimi viri tui, piis instanter blanditiis delinita, novissime dilectorum filiorum, S . . . tituli Sanctae Praxedis presbyteri cardinalis, apostolicae sedis legati, et abbatibus Locedien. salubribus monitis, et evidenti ratione frequenter inducta, imo magis divinitus inspirata, cum eodem viro tuo benedictione accepta Latina, susceptoque corpore Christi, Latinis traditionibus consecrato, mente prorsus et corpore, habitu simul et gestu, Latinis te legibus consecrasti. Unde, sacrosanctae sedis apostolicae protectioni pariter et custodiae cum liberis tuis specialiter te committens, nobis humiliter supplicasti, ut, devotionem tuam paterna mansuetudine attendentes, jus tuum et liberorum tuorum loco et tempore faciamus conservari illaesum. Nos ergo, qui genus tuum sincera diligimus in Domino charitate, mutationem istam, quam dextera fecit Excelsi, gratam habentes, gratiarum ei referimus actiones, qui tibi tam devotum et pium erga personam nostram et Romanam Ecclesiam inspiravit affectum, nobilitati tuae apostolicis litteris intimantes, quod nos, quantum cum honestate poterimus, ad honorem et profectum tuum efficaciter intendemus, devotionem tuam monentes attentius, et in remissionem tibi peccaminum injungentes, quatenus in eo quod bene coepisti laudabiliter perseveres, ut ad id alios verbo pariter et exemplo diligenter inducas. Datum, etc. Licet pactiones quae de rebus ecclesiasticis inter Francos et Venetos factae fuerunt, non sint de jure servandae, sicut tamen nos, pro servanda concordia inter eos, in electione processimus patriarchae, sic tu in ordinandis ecclesiis pro eadem causa procedas, ut auctoritate nostra licite fiat, quod eorum temeritate fuit illicite constitutum. Cum enim inter hujusmodi pactiones hoc contineatur expressum, ut clerici utriusque partis illas ecclesias debeant ordinare, quae suae parti contigerint, et quaedam ecclesiastica beneficia, de communi assensu totius cleri, sint quibusdam clericis transmontanis ad custodiam assignata, discretioni tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus ea, quae in parte Francorum assignata repereris, eisdem clericis, sublato appellationis obstaculo, auctoritate nostra concedas si forte venerabilis frater noster . . . Constantinopolitanus patriarcha, monitus diligenter, ea illis non duxerit concedenda, quia gratiam, quam Venetis facimus in majori, non decet nos Francis in minori negare. Datum, etc. Cum ad illam ecclesiam, divina faciente gratia, sis promotus, quae, praesertim temporibus istis, litteratis clericis indiget et honestis, fraternitatem tuam monemus attentius et hortamur, quatenus dilectum filium, magistrum Henricum, latorem praesentium, qui moribus et scientia commendatur, pro reverentia beati Petri et nostra, ejusque probitatis intuitu, in canonicum et fratrem ecclesiae Sanctae Sophiae recipias, et assignes in ea illi beneficium praebendale. Datum VII Idus Septembris. Ad hoc Deus in apostolica sede constituit plenitudinem ecclesiasticae dignitatis, ut, diligenter inspectis variis circumstantiis personarum et rerum, temporum et locorum, nunc rigorem exerceat, nunc mansuetudinem anteponat, interdum exsequatur justitiam, interdum gratiam largiatur, prout in diversis causis diverso modo viderit dispensandum. Eapropter, dilecte in Domino fili, ad instantissimam supplicationem charissimi in Christo filii nostri illustrissimi regis Othonis in Romanum imperatorem electi, nec non consanguineorum tuorum, qui nobis et Ecclesiae Romanae devoti sunt plurimum et fideles, obtentu quoque tuae religionis et honestatis, cum sis sacerdos, in ordine Praemonstratensi praepositus, et a soluto genitus, sicut asseritur, de soluta, de speciali tibi gratia indulgemus, ut, non obstante defectu natalium, si nominatus fueris ad ecclesiasticas dignitates, libere valeas postulari. Nulla ergo . . . . nostrae concessionis, etc. Datum, etc. Quantum tibi et ecclesiae tuae, in negotio dilecti filii . . . Argentinensis electi, duxerimus deferendum, praeter consuetudinem apostolicae sedis, quae suffraganeis quorumlibet archiepiscoporum ad se venientibus consecrationis beneficium, sine praejudicio tamen illorum, impendere consuevit, tua discretio non ignorat. Cum enim praefatus electus ad praesentiam nostram accesserit, et sibi consecrationis munus postularet impendi, quod a te non poterat, ut dicebat, aliquatenus obtinere; licet saepius postulasset, nos, tuae volentes fraternitati deferre, ad consecrationem ipsius non duximus procedendum, donec de voluntate tua, et rei serie redderemur per tuas litteras certiores, tibi per nostras litteras promittentes, quod, etsi procederemus ad consecrationem ipsius, honori tamen et juri tuo curaremus sufficientissime providere. Sane, cum tuae fraternitatis litteras acceperimus, per quas eum consecrandum ad te remitti petebas, eum noluimus in episcopum consecrare, licet idem propter hoc nobis instantissime supplicaret, necessitatem omnimodam allegando. Ut igitur eidem electo et Argentinensi ecclesiae, quae diu mansit quasi viduata pastore, per tuae administrationis officium consulatur, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus, infra terminum competentem ad talem locum accedens, qui tibi et ipsi securus existat, et ascitis tibi duobus de suffraganeis tuis, vel aliis episcopis, qui secure valeant interesse, quos auctoritate nostra sub testimonio praesentium litterarum, si commoniti noluerint interesse, compellas, ei munus consecrationis exhibeas, aut per alios episcopos vice tua facias exhiberi, qui, postquam ei munus consecrationis impenderint, per se, vel nuntium tuum, professionem ab ipso, quam tibi exhibere tenetur, et Ecclesiae Maguntinae, tuo nomine recipere non omittant. Alioquin, ne, quod absit! ex nimia dilatione consecrationis ipsius, Argentinensi Ecclesiae, et clero et populo totius episcopatus grave dispendium generetur, noveris, nos, venerabili fratri nostro, Senonensi archiepiscopo, per apostolica scripta mandasse, ut eumdem electum, postquam de tuo fuerit certificatus defectu, ascitis sibi duobus de suffraganeis suis, auctoritate nostra suffultus, nullius contradictione vel appellatione obstante, non tardet in episcopum consecrare, et ab ipso nomine tuo professionem recipiat, quam suffraganeus Ecclesiae Maguntinae facere consuevit, injungens eidem ut, quam citius accedendi ad praesentiam tuam habuerit facultatem, ad te personaliter venire non tardet, ut tibi debitam professionem, quam coram illo fecerit, recognoscat. Datum VIII Idus Octobris. Bonae memoriae venerabili archiepiscopo vestro viam universae carnis ingresso, cum in venerabilem fratrem nostrum, Colocensem archiepiscopum, postulandum a nobis contulissetis unanimiter vota vestra, et regium super hoc obtinuissetis assensum, Suffraganei Strigoniensis Ecclesiae, Quinquecclesiensis videlicet, Watiensis, Wesprimiensis et Nitriensis episcopi, postulationi vestrae se opponere curaverunt, asserentes quod, eis contemptis qui habeant jus eligendi vobiscum, postulatio eadem fuerat attentata; licet nuntii vestri proponerent ex adverso, quod super praeficiendo vobis pontifice de gratia multoties suffraganeorum fuerat requisitus assensus, sed ipsi vobis consilium et auxilium denegarunt. Nuntiis igitur in nostra praesentia constitutis, et proponentibus adversariis quaedam alia contra postulationis vestrae processum, quae in prioribus litteris nos meminimus plenius expressisse, quia nobis de propositis non constabat, ita duximus providendum, ut, si, suffraganeis persistentibus in contradictione sua, vos postulationi vestrae velletis instare, usque ad Septuagesimam tunc proximo venturam, per procuratores idoneos, ad omnia sufficienter instructos, ad sedem apostolicam veniretis, ut statueremus, utraque parte praesente, quod justitia suaderet. Si autem illi a contradictione cessarent, et vos proposito instaretis, mitteretis ad nostram praesentiam personas idoneas infra terminum supradictum, quae super his quae opportuna forent nos redderent certiores. Quod si, contradicentibus episcopis memoratis, vos contingeret de jure vestro diffidere, ne laborem et dolorem subiretis incassum, aliam personam idoneam provideretis vobis canonice in pastorem. Caeterum, cum inclytae recordationis H. rex Hungariae, viam fuisset interim universae carnis ingressus, quidam vestrum, a postulatione, quam nobis praesentaveratis communiter, temere recedentes, aliis persistentibus in eadem, et ad sedem apostolicam appellantibus, praedictum Quinquecclesiensem episcopum in archiepiscopum postularunt, quorum votis nullus suffraganeorum assensit, excepto duntaxat episcopo Nitriensi. Et, licet charissimus in Christo filius noster, A. Hungariae rex illustris, tunc dux, et regni Hungarici, L. nepotis sui regis nomine, cujus tutelam et regni curam ipsi frater ejus commiserat, Gubernator, precum suarum primitias ad nos praedicti Colocensis postulatione transmiserit, postmodum tamen pro Quinquecclesiensi episcopo ad Strigoniensem metropolim transferendo, nobis per litteras suas humiliter supplicavit. Nos ergo, super postulatione ipsa cum fratribus nostris habito diligenti tractatu, quoniam invenimus eam, post appellationes ad nos legitime interpositas, in multa discordia non solum suffraganeorum, verum etiam canonicorum Strigoniensis Ecclesiae, contra formam mandati nostri, regulari ordine praetermisso, temere celebratam, illam, exigente justitia, non duximus admittendam; sed vobis dedimus in mandatis, ut ad providendum vobis pastorem idoneum, per electionem canonicam, vel postulationem concordem, requisito suffraganeorum assensu, si esset de antiqua et approbata consuetudine requirendus, infra mensem post susceptionem litterarum nostrarum, procedere curaretis; alioquin, extunc, ne gregi Dominico deesset diutius cura pastoris, nos ipsi provideremus Ecclesiae viduatae, secundum officii nostri debitum, ex plenitudine apostolicae potestatis. Verum, antequam ad vos litterae nostrae pervenirent, innitentes mandato priori, suffraganeos, qui erant in regno praesentes, praeter praedictum Quinquecclesiensem, ad concordiam revocastis, ita, quod Watiensis, Wesprimiensis et Janviensis episcopi, pro translatione Colocensis archiepiscopi, salvo jure suo in posterum, cui, propter afflictionem et necessitatem Strigoniensis Ecclesiae, supersedebant ad praesens, nos humiliter rogaverunt, praedicto Nitriensi scribente, quod, si non placeret nobis postulationem factam de Quinquecclesiensi admittere, pro postulatione alterius, sine praejudicio juris sui, nos suppliciter exorabat. Post haec autem, mandato nostro suscepto, hi qui convenerant in archiepiscopum Colocensem, ab ejus postulatione, sicut fuit propositum coram nobis, recedere noluerunt, sed innovantes eamdem, quibusdam canonicorum, qui in partem alteram declinarant, reversis ad eos, cum praedicti regis et suffraganeorum litteris, dilectum filium, A. magistrum Scholarum, M. thesaurarium, A. archidiaconum, et F. et N. canonicos Strigoniensis, ad sedem apostolicam destinarunt, super postulatione sua dispensationis gratiam petituros. Caeteri vero, qui Quinquecclesiensem episcopum postularant, sicut ex eorum parte fuit propositum coram nobis, couvenientes in unum, caeteros canonicos ad capitulum convocarunt, ad postulationem concordem, vel electionem canonicam, juxta mandatum apostolicum, infra praefixum sibi terminum procedere cupientes; sed, illis nolentibus convenire, intelligentes penes se tantum remansisse facultatem liberam eligendi, quia reliqui jus suum prosequi negligebant, praedictum Quinquecclesiensem episcopum, licet, ne id fieret, fuisset ab aliis appellatum, denuo postularunt. Cum ergo utriusque partis nuntii ad sedem apostolicam pervenissent, ii qui pro Quinquecclesiensi episcopo venerant, proponebant, partem suam juxta mandatum apostolicum processisse, nec obstare discordiam, vel contradictionem eorum, qui, juxta formam mandati nostri procedere contemnentes, illo recepto, nec elegerant quemquam canonice, nec concorditer postularant, unde concors debebat eorum postulatio reputari, cum caeteri, tanquam jussionis apostolicae contemptores, eligendi et postulandi se jure privassent, dum nec postulare nec eligere voluerunt, imo nec etiam ad capitulum convenire. Ad haec autem ex adverso poterat responderi, quod illi qui Colocensem archiepiscopum postularant, formam secuti fuerant per nostras litteras sibi datam; quoniam, innitentes postulationi priori, juxta tenorem priorum litterarum nostrarum, concordem fecerant, quae fuerat prius discors, dum suffraganeos ad concordiam revocantur, Poterat quoque addi, quod pars altera mandatum apostolicum non servarat, utpote quae nec postulationem concordem, nec electionem canonicam celebrarat, cum in majori conditione quam prius, non solum canonicorum, sed suffraganeorum etiam, ipso rege adversae parti favente, praedictum Quinquecclesiensem episcopum postulasset. Auditis igitur his et aliis quae fuerunt hinc inde proposita, et habito super his cum fratribus nostris diligenti tractatu Monemus igitur discretionem vestram attentius, et per apostolica vobis scripta mandamus, quatenus, eidem archiepiscopo reverentiam et obedientiam debitam impendentes, salubria monita et mandata ipsius recipiatis humiliter, et inviolabiliter observetis, ut et ipse paternum vobis exhibere teneatur affectum, si devotionem apud vos invenerit filialem, et nos devotionem vestram commendare merito debeamus. Datum Romae, II Nonas Octobris. Licet archiepiscopum vestrum ad Strigoniensem metropolim, exigente necessitate, duxerimus transferendum, nolumus tamen, ut per translationem hujusmodi aliquid ecclesiae vestrae in jure vel dignitate sua praejudicium generetur. Unde, super hoc vobis praesentes litteras in testimonium decrevimus concedendas. Datum Romae, II Idus Octobris. proponens, quod dicti Roberti pater, vivente uxore legitima, quamdam aliam, Maruciam nomine, superduxit, ex qua praefatum Robertum, maritum ipsius viduae, generavit. Econtra vero, pars viduae respondebat, quod, cum praefata Marucia, nesciens quod dicti Roberti pater aliam haberet uxorem, cum ipso in Ecclesiae facie contraxisset, filius, quem suscepit ex ea, legitimus debebat haberi, cum non debeant illegitimi reputari, qui de adultera conscia non nascuntur. Cumque diutius super hoc in vestra fuisset praesentia litigatum, et nonnullorum prudentum sententia, quorum consilium requisistis, in hoc invicem discordaret, sedem duxistis apostolicam consulendam. Nos igitur, intellectis his et aliis quae per vestras nobis litteras intimastis, habito cum fratribus nostris diligenti tractatu . Ideoque discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus et vos eum legitimum reputetis, in caeteris juxta tenorem litterarum nostrarum, ratione praevia processuri. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, Idibus Octobris. Providere rectorem oportet, ut solerter invigilet, ne in iis, quae administrationi ejus incumbunt, se, quod absit! exhibeat negligentem, quoniam maledictus est homo, qui opus Dei fecerit negligenter. Ut igitur super his, quae ad sollicitudinem tuam spectant, sollicitius metiaris, quanta necessitate tenearis in dioecesi tua corrigere, quae limam correctionis exposcunt, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus in monasteriis, et aliis ecclesiis dioecesana tibi lege subjectis, auctoritate apostolica corrigas, tam in capite quam in membris, quae secundum Deum fuerint corrigenda, et consuetudines juri et utilitati contrarias, de prudentum virorum consilio, cures in melius commutare, si forsan hi, ad quos immediate pertinet eorum correctio, super his fuerint negligentes, non obstante alicujus appellationis objectu contra Regularis observantiam disciplinae, sic in hujusmodi ecclesiasticae utilitati deserviens, ut disciplinae proficias regulari. Datum Romae, VI Kal. Novembris. Annuere solet, etc., usque annuentes, auctoritate tibi praesentium indulgemus, ut ea, quae de pertinentibus ad episcopalem mensam, vel alias ad episcopi jurisdictionem spectantibus, tam in feudis quam aliis, a praedecessoribus tuis minus licite alienata repereris, nullius contradictione vel appellatione obstante, legitime valeas revocare. Nulli ergo . . . Datum Romae, VI Kalendas Novembris. Cum sit onus honori annexum, exsequi debet officium, qui beneficium est sortitus. Quocirca, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus tam archidiaconos quam decanos, et alios tuae dioeceseos, ad suscipiendos ordines in quibus tenentur Domino deservire, si forsan infra sex menses, a te commoniti, recusaverint ordinari, juxta Lateranensis concilii sanctiones, appellatione remota, compellas. Alioquin, beneficia eorumdem tibi sit licitum personis aliis, appellatione cessante, conferre, prout est in eodem communiter institutum. Nulli ergo. Datum Romae, VI Kalendas Novembris. Accepimus, quod in dioecesi Wintoniensi sunt quidam, qui, personatus ecclesiarum adepti, ponunt in eis vicarios, qui, cum debeant in personis propriis deservire, servitio ad quod tenentur omnino se subtrahunt, et nihilominus beneficium praesumunt percipere vicariae, licet quandoque aliud ecclesiasticum beneficium sufficiens sint adepti. Hi etiam pro se alios ponunt vicarios, qui a personis primo, et secundo a vicariis, tenues in beneficio ecclesiastico percipiendo dimissi, ecclesiis ipsis non sufficiunt deservire, ubi, propter ordinationem hujusmodi vel potius negotiationem nefariam, bonum eleemosynae ac hospitalitatis exstinguitur, in grave praelati ac ministrorum dispendium, et scandalum laicorum. Quocirca, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus earumdem ecclesiarum personas, ut vel in eis principales vicarios deservire compellant, vel alios instituant in eisdem, qui velint et possint personaliter deservire, moneas attentius et inducas. Quod si facere forte noluerint, tu id, sublato appellationis obstaculo, exsequaris. Contradictores, etc. Nulli, etc. Datum Romae, VI Kalendas Novembris. In corrigendis excessibus subditorum, te debes sollicitum exhibere, ne de manu tua sanguis requiratur eorum, quos negligenter toleraveris in peccato, cum valeas cohibere. Accepimus autem, quod quidam clerici Wintoniensis dioeceseos usuras aut lucrum turpe sectantur, quidam sunt adulteri, quidam publice tenent focarias, aut alia committunt contra honestatem ordinis clericalis. Quocirca, fraternitati tuae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus hujusmodi clericos delinquentes, auctoritate nostra suffultus, sublato appellationis obstaculo, per districtionem ecclesiasticam a sua praesumptione studeas coercere, convictis, aut in jure confessis, poenam canonicam infligendo, et eis etiam, quorum notorius est excessus, cum probatione non egeant manifesta; provisurus attentius, ne in hujusmodi correctione sis tepidus, quia, ubi tacet qui datus est praedicator, arguenda non arguens, nec corrigens corrigenda, culpam approbasse videtur, quae crescens datur aliis in exemplum, cum eam pastoris lingua non secat. Datum Romae, VI Kalendas Novembris. Ad audientiam nostram noveris pervenisse, quod multi filii sacerdotum in dioecesi Wintoniensi tenent ecclesias in quibus patres eorum proximo ministrarunt, dignitati ecclesiasticae derogantes et canonicis institutis. Ut igitur per tuae discretionis industriam et dignitati ecclesiasticae consulatur, et canonica instituta serventur, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus personas hujusmodi, quas in dioecesi tua ecclesiarum regimen immediate patribus noveris successisse, ab ecclesiis illis, auctoritate nostra suffultus, sublato appellationis obstaculo, prorsus amoveas, et studeas eas de aliis personis idoneis ordinare, ad praesentationem eorum ad quos pertinet ordinare; qui si forte favore illorum, quos ibi praesentaverant, vel ex malitia, vel voluntate propria, personas idoneas, saepe commoniti noluerint praesentare, tu, nostra fretus auctoritate, secundum Deum, in ecclesiarum ipsarum ordinatione procedas. Contradictores, etc. Datum Romae, VI Kalendas Novembris. Auribus nostris noveris fuisse relatum, quod plures in dioecesi Wintoniensi consistunt, qui, ecclesias adhuc proprias retinentes, cum collegis, vel laicis, in ecclesiis ipsis jus patronatus habentibus, fraudulenter efficiunt, ut filii, vel nepotes, seu nutriti eorum, aut alii quilibet, in ipsis ecclesiis personae dicantur, et minus librae piperis, aut cerae, aut unius bisantii, aut aliam modicam percipiant pensionem, etsi, dolose personatibus alternatis, primi totum emolumentum dolose sibi provident, dum vixerint, reservari, et alios sibi sub talis pensionis obtentu substituunt morituris. Quocirca, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus, de prudentum virorum consilio, enormitates hujusmodi, auctoritate nostra suffultus, studeas resecare. Contradictores, etc. Nullis litteris, etc. Datum Romae, VI Kalendas Novembris. Cum ex officio pastorali nobis incumbat diligentius providere, ne jura ecclesiastica patiantur dispendium, aut in deterius commutentur, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus, si qua in episcopatu Wintoniensi, post decessum bonae memoriae, G. Wintoniensis episcopi, innovata fuerint, vel etiam immutata, in episcopalis praejudicium dignitatis, ea, nullius contradictione vel appellatione obstante, auctoritate nostra suffulti, ad statum debitum reducatis. Contradictores nullius, etc. Quod si non omnes, etc. Datum Romae, VI Kalendas Novembris. Exspectans exspectavit diutius apostolica sedes, si forsitan infructuosa illa ficulnea, videlicet Burdegalensis archiepiscopus, produceret grossos suos, qui, tanquam sterilis arbor, foliis et ramis exuberans, in spe fructus suspendit hactenus animum exspectantis. Cum enim olim piae memoriae Clemens papa, praedecessor noster, ejus sterilitatem audierit, quod, tanquam ficus fatua, umbram nocivam et ramos inutiles praetenderet super terram, reddens eamdem pene penitus infecundam, quae in plenam segetem exuberare solebat, eum misericorditer tunc dimisit, illi purgationem indicens, ut ligone correctionis humus foderetur profundius circa illam, et apposito confinio stercorum ad radicem, fructificans redderetur, ad gratiam operationis honestae de vitiorum abominatione consurgens. Verum, cum idem archiepiscopus sibi benignitatem impensam attendere debuisset, ut, tanquam lignum quod plantatum est secus decursus aquarum, suo tempore daret fructum qui exspectabatur ab ipso, jam ex fossione profunda et appositione stercorum circa radicem in ramos et folia per amplius lascivivit, fructus non faciens exspectatos, et terram, latius occupatam obumbratione ramorum, magis reddidit infecundam. Computruit enim tanquam jumentum in stercore suo, et tanquam homo, qui, cum esset positus in honore, non intellexit, comparatus est jumentis insipientibus, et similis factus est illis, ita ut in eo illud propheticum sit impletum: Et erit sicut populus sic sacerdos ; cum ille, qui spirituali officio fungebatur, haec ageret quae populus agit indoctus, vel potius se operationibus illis involveret, quas omnes, qui timent examinationem extremi judicii, perhorrescunt. Nos autem, cum saepe audiverimus haec de ipso, et tanquam ficulnea non faciens fructum, non solum tribus, sed etiam pluribus annis fuerit exspectatus, vobis mandavimus, ut sollicite inquirere studeretis, utrum ea, quae acceperamus de iniquitatibus ejus per relationem quamplurium, vera essent. Vos autem, prout temporis permisit necessitas, inquisitionem fecistis fieri diligentem, nobisque fideliter intimastis quae invenistis in eo. Cum igitur, ex inquisitione illa, ipsum archiepiscopum invenerimus pontificali officio prorsus inutilem et indignum, utpote qui nulli est odor vitae in vitam, multis autem fetor mortis in mortem, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus, nisi archiepiscopus ipse, ad monitionem vestram, verecundiae suae parcens, et consulens honestati ecclesiasticae, infra duos menses post receptionem praesentium, cedere forte noluerit regimini pastorali, ad quod exercendum tandiu fuit inutilis et indignus, eum, tanquam arborem sterilem, securi ad radicem apposita, succidatis a terra quam inutiliter occuparat, ipsum ab administratione Burdegalensis Ecclesiae, auctoritate nostra suffulti, nullius contradictionis vel appellationis obstaculo, removentes omnino, et Burdegalensi capitulo injungentes, ut sibi aliam personam idoneam per electionem canonicam praeficiant in pastorem. Quod si non omnes his exsequendis interesse potueritis, tu, frater archiepiscope, cum eorum altero, ea nihilominus exsequaris. Datum Romae, II Kalendas Novembris, anno octavo. Consideratis circumstantiis temporum et locorum, rigor justitiae debet aliquando mansuetudine temperari, ut divini compunctio lenitate olei mitigetur, et peccator in profundum non veniat et contemnat, praesertim cum sine dispendio ecclesiarum exerceri non potest rigor ecclesiasticae disciplinae. Sicut enim ex parte tua fuit propositum coram nobis, servi Ecclesiae tuae in clericos manus injiciunt violentas, quos vix posses inducere, ut, etiam cum tuis expensis, ad apostolicam sedem accedant, absolutionis beneficium petituri, ac ecclesiae tuae dispendiosum existeret, eorum interim obsequio defraudari. Praeterea, clerici de familia tua saepe invicem sibi manus injiciunt violentas, suadente humani generis inimico, nec potest tibi constare quis occasionem dederit delinquendi. Unde, cum carere ipsorum obsequio tibi grave sit pariter et damnosum, nobis humiliter supplicasti, ut absolvendi servos et clericos tuos liberam dignaremur tibi concedere facultatem. Nos igitur, de discretione tua plenarie confidentes, auctoritate tibi praesentium indulgemus, quatenus, ab ipsis recepta juxta formam Ecclesiae cautione, eos auctoritate nostra suffultus absolvas, dummodo eorum excessus gravis non appareat et enormis, et injuncto eis quod talibus consuevit injungi, facias eos pro labore itineris compensationem congruam exhibere. Nulli ergo, etc. Datum Romae, II Idus Novembris, apud Sanctum Petrum. Apostolicae sedis benignitas, diligenter in subditos suae oculos circumspectionis intendens, condigne subsidium provisionis extendere consuevit, ad sublevandam necessitatem illorum qui propriae utilitatem praeferunt proximorum. Cum autem ad regimen Vivariensis Ecclesiae sis electus, quae rerum inopia dicitur laborare, ne pro temporalium defectu bonorum oneri cogaris succumbere, ad quod portandum ejusdem ecclesiae necessitas te invitat, auctoritate tibi praesentium duximus concedendum, ut ecclesiasticos redditus universos, quos habes, praeter archidiaconatum Ecclesiae Viennensis, per triennium libere valeas retinere, et a metropolitano tuo recipere ordines altiores. Nulli ergo, etc. Datum Nonis Novembris, anno octavo. . Datum Romae, XIII Kalendas Decembris. Bonae memoriae, O. de Camera, persona ecclesiae de Faversham, viam universae carnis ingresso, dilectus filius . . . abbas Sancti Augustini Cantuariensis, ejusdem ecclesiae, quam ad se asserit pertinere, primo per quosdam monachos, secundo per se ipsum, possessionem ingressus, ad nos pluries vocem appellationis emisit, ne quis eum super possessione ipsius ecclesiae praesumeret indebite molestare. Cumque aliquandiu praedictam ecclesiam pacifice possedisset, quidam laici, Cantuariensis dioeceseos, in ipsum abbatem et monachos, infra eamdem ecclesiam, usque ad effusionem sanguinis manibus injectis temere violentis, eos de possessione ipsius per violentiam ejecerunt. Nos igitur, audita praedictorum saevitia laicorum, eisdem abbati et monachis, super tanta ipsis injuria irrogata, paterna volentes sollicitudine providere, venerabili fratri nostro, Eliensi episcopo, et suis conjudicibus, dedimus firmiter in mandatis, ut, si res taliter se haberet, laicos ipsos et eorum complices, tandiu, appellatione remota, publice nuntiarent, et mandarent ab omnibus arctius evitari, donec passis injuriam satisfacerent competenter, et cum suarum testimonio litterarum apostolico se conspectui praesentarent, auctoritate quoque nostra, sub interminatione anathematis, districtius inhiberent, ne quis in civitatibus, oppidis, villis et aliis locis, ad quae ipsos contingeret devenire, ipsis praesentibus, praeter baptisma parvulorum et poenitentias morientium, divina celebrare praesumerent, aut cum eis, sub specie cujuscunque contractus, aliquid permutare. Adjecimus nihilominus in mandato, ut, amoto ab eadem ecclesia quolibet illicito detentore, non obstante cujuscunque praecepto, sublato appellationis obstaculo, abbatem et monachos antedictos in eum statum reducerent ac servarent, in quo fuerant ante violentiam attentatam. Interim autem, decano loci per inductionem laicorum, qui monachos ejecerant violenter, possessionem ipsius ecclesiae nanciscente, dilectus filius, archidiaconus Cantuariensis, incepit postmodum eamdem ecclesiam possidere et, fructus in propriam utilitatem convertens, adhuc in eadem possessione, sicut dicitur, perseverat. Cum igitur, in praesentia judicum praedictorum, procurator memorati abbatis restitutionem dictae Ecclesiae cum instantia postularet, remoto ab ipsa archidiacono supradicto, qui eam illicite detinebat, tot fuerunt hinc et inde exceptiones oppositae, tot dilationes concessae, tot inventa diverticula fugiendi, quod, longissimo spatio a tempore factae commissionis elapso, cum causa processum debitum non haberet, abbas et monachi saepedicti alias a nobis studuerunt litteras impetrare, in quibus nos, eosdem judices increpantes, quod in tantum appellationibus frustratoriis et frivolis exceptionibus detulissent, ut nondum sub eorum examine causa potuerit habere processum, unde abbas et monachi, praeter grandes injurias et jacturas graves, nihilominus labores et sumpius fuerant subire coacti, eisdem judicibus districte dedimus in praeceptis, ut, omni gratia et timore postpositis, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, partem eis adversam per districtionem ecclesiasticam cogerent litem protinus contestari, et testes, quos utralibet pars, tam super principali quam quolibet incidenti, duceret producendos, infra duos menses post litis contestationem, recipere et examinare curarent, ita, quod, si non possent personaliter interesse, id nihilominus exsequerentur per alios, a quibus non liceret aliquatenus appellare; attestationibus vero receptis, praefigerent partibus terminum competentem, quo sententiam recepturae nostro se conspectui praesentarent. Accepto igitur posteriori mandato, secundum tenorem ipsius iidem judices negotium maturantes, cum, lite contestata, testes fuissent admissi, demum, attestationibus publicatis, diem partibus statuerunt, quo in nostra praesentia comparerent, super hoc sententiam recepturae; attestationes et acta, et alia etiam, quae ad causam facere videbantur suis inclusa sigillis, nobis, prout in mandatis habuerant, transmittentes. Dilecto itaque filio . . . monacho, procuratore abbatis et monachorum Sancti Augustini, statuto termino, ad sedem apostolicam accedente, ac, de mandato nostro, fere per tres menses procuratorem partis alterius exspectante, tandem utroque in nostra praesentia constituto, monachus proposuit antedictus, quod, cum abbas et monachi, sicut praedictum est, Ecclesiae de Faversham pacifica possessione gauderent, post appellationem ad nos legitime saepius interjectam, de ipsa fuerunt violenter ejecti, propter quod postulabat instantius, ut, ab eadem amoto quolibet illicito detentore, cum fructibus tam perceptis quam percipiendis, etiam a dejectionis tempore computandis, possessionem ipsius ecclesiae sibi restituere dignaremur. Repetebat etiam expensas quadraginta marcarum et amplius, quas, occasione quarumdam exceptionum, quas frustratorie proposuerat archidiaconi procurator, et ad eas probandas, dilationes competentes abbas et monachi facere coacti sunt, cum idem archidiaconus, seu procurator ejus, exceptiones illas postea non probarit. Cum enim praefatus O. de Camera alieno nomine dictam ecclesiam possideret, utpote qui pro ea abbati et monachis Sancti Augustini certam reddebat annis singulis pensionem, et, cum per plures testes etiam sit probatum, quod, O. medico, sublato de medio, usque ad substitutionem O. de Camera, abbas Sancti Augustini habuerit custodiam Ecclesiae ante dictae, post mortem praedicti O. de Camera continuatur illa possessio, cum incontinenti post ejus obitum a monachis fuerit apprehensa. Praeterea, cum, eodem abbate ipsam ecclesiam possidente, et ante dejectionem et postea, ab ipso fuerit appellatum, appellatione pendente nihil debuit innovari, nec obstare dicebat, quod archidiaconus hoc fecisse proponitur sui juris gratia conservandi, quia, cum jam esset quaestio ex hoc mota, et ex parte abbatis fuerit denegatum, ipsum hujusmodi jurisdictionem habere, per negationem res dubia facta fuit; unde, judex esse non poterat, cum jam adversarius factus esset, et ideo, cum praesumpserit in propria causa sibi jus dicere, facti sui pati debet merito detrimentum, et rem convenit in statum pristinum revocari. His igitur, et aliis plurimis, ex parte abbatis et monachorum propositis, perverse forsan intelligentes verbum Apostoli, quo asserit de se ipso: Datus est mihi stimulus carnis meae, angelus Satanae, qui me colaphizet, propter quod ter Dominum rogavi, ut discederet a me, et dixit mihi: Sufficit tibi gratia mea, nam virtus in infirmitate perficitur; statimque subjungit: Libenter gloriabor in infirmitatibus meis, ut inhabitet in me virtus Christi . Moneatis autem ex parte nostra venerabilem fratrem nostrum . . . . . . . Bononiensem episcopum, et, si necesse fuerit, per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, compellatis, ut interim ab eorum molestatione desistat. Quod si non omnes. . . tu, frater episcope, cum eorum altero, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VII Kalendas Decembris. Cum a quibusdam praedecessoribus nostris, Augien. monasterium, quod ad Romanum pontificem nullo pertinet mediante . . . episcopo Constantiensi, olim fuerit ad certum tempus commissum, necesse est amodo, cum jam effluxerit tempus illud, eidem monasterio in persona idonea provideri. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus, quatenus, sicut charam habetis gratiam divinam et nostram, ad locum ipsum pariter accedentes, ipsius monasterii fratres monere attentius et inducere procuretis, ut gratia sancti Spiritus invocata una vobiscum, talem sibi praeficere studeant in abbatem, qui prodesse magis noverit quam praeesse, et sub cujus regimine ipsum monasterium, auctore Domino, tam in spiritualibus quam temporalibus, valeat prosperari. Quod si forsan vel nullum, vel minus idoneum, sibi vellent in abbatem praeficere, vos, infra mensem, postquam eos duxeritis commonendos, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, de persona idonea studeatis eidem monasterio providere; contradictores, si qui fuerint, per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, compescendo. Datum Nonis Decembris. Petentibus vobis restitutionem obedientiae super capitulo, scrutinio et baptismo, quam a Capellanis Sanctae Mariae de Posterula, Sancti Blasii, et Sancti Cosmae de Monte Granatorum, asserebatis vobis esse substractam, dilecti filii, G. tituli Sancti Vitalis, presbyter cardinalis. . . rector Ecclesiae Sancti Apollinaris, et clerici ejus, ad quorum jurisdictionem praedictas ecclesias non est dubium in temporalibus pertinere, se ad defensionem earum vobis opponere curaverunt. Lite igitur contestata, cum attestationes utrinque receptae ac publicatae fuissent, ad amicabilem tandem concordiam devenistis, ut videlicet restitutio vobis fiat super scrutinio et baptismo, salva quaestione proprietatis, tam super his quam etiam super capitulo, cum non petitorio, sed possessorio tantum sit judicio litigatum. Nos igitur, compositionem praescriptam, sicut in praesentia nostra provide facta est, ratam habentes, auctoritate apostolica confirmamus. Nulli ergo, etc. Datum Romae, VII Idus Decembris. Si, juxta praeceptum Apostoli, alter alterius onera portare tenetur, nos, qui omnium et singulorum curam suscepimus, Domino disponente, illorum tenemur onera relevare, qui per pastoris praesumptuosam audaciam enorme noscuntur dispendium incurrisse. Cum igitur, sicut ex tenore litterarum vestrarum accepimus, R. quondam abbas monasterii vestri, qui, suis meritis exigentibus, ab administratione amotus existit abbatiae, onere pensionum, quas multis, nomine beneficiorum non vacantium, contra Lateranensis concilii statuta concessit, vestrum monasterium enormiter aggravarit, et multis promiserit ecclesias non vacantes, nos, vobis volentes paterna sollicitudine providere, concessiones hujusmodi pensionum, et promissiones beneficiorum non vacantium, a praefato R. contra praedicti statuta concilii, attentatas, decernimus irritas et inanes, districtius inhibentes, ne quis vos occasione concessionum et promissionum hujusmodi praesumat de caetero molestare. Nulli ergo . . . nostrae inhibitionis, etc. Datum Romae, II Kalendas Decembris Cum dilecti filii, Salomon, Gual. Simon, Rog. et W. monachi Cantuariensis Ecclesiae, ad sedem apostolicam accessissent, et electionem, quae de persona dilecti filii, . . . sub prioris ejusdem ecclesiae, ab eis concorditer fuerat celebrata, sicut ex decreto fratrum evidentius apparebat, peterent humiliter confirmari, dilectus filius, magister Petrus de Englesham, ex parte suffraganeorum Ecclesiae Cantuariensis, eorum se petitioni opposuit adversarium, asserens eos in ipsa electione taliter processisse, quod non solum confirmari non debebat, sed irrita judicari. Cumque monachi eum repellere conarentur, pro eo quod procurationis mandatum minime ostendebat, responsum est ab eodem, quod in provincia Lombardiae apud civitatem Parmensem, tam litteris de mandato, quam rebus aliis fuerat spoliatus, sed paratus erat praestare idoneam cautionem, quod, quidquid per eum fieret in hac causa, dicta suffraganei ratum haberent et firmum. Licet igitur iidem monachi niterentur ostendere, satisdationem hujusmodi non esse in hoc articulo admittendam, nos tamen, partium utilitate ac necessitate pensata, cum dubitaretur probabiliter de mandato, cumdem magistrum electioni contradicentem admisimus, prius tamen ab ipso mille marcarum cautione recepta, venerabili fratre nostro . . . Wintoniensi episcopo, et magistro Joanne, Sancti Pauli Londoniensis canonico, de licentia nostra se cum ipso ad poenam obligantibus pro eodem, ut quod per eum fieret in hac parte, ipsi suffraganei firmiter observarent. Insistentibus igitur monachis antedictis ad obtinendam confirmationem electionis praedictae, sicut ab universo conventu Cantuariensis Ecclesiae concorditer fuerat celebrata, dictus magister eam multipliciter visus est impugnare, tum quia, post appellationem ad nos legitime interpositam, non tam celebrata fuerat quam praesumpta, tum quia suffraganei Cantuariensis Ecclesiae fuerant in hac electione comtempti, cum sine ipsis, imo nisi cum ipsis, non possit vel debeat talis electio celebrari; commune jus et consuetudinem antiquam allegans, ac quod monachi usque ad festum Beati Andreae statuerant cum episcopis inducias super electione tractandi, quas, ipsis episcopis inconsultis, non sunt veriti praevenire, petens praeterea restitutionem quasi possessionis, qua dicebat suffraganeos saepedictos in hac parte temere spoliatos. Quamvis igitur ex adverso privilegia praedecessorum nostrorum, et nostrum, aliaque nonnulla documenta fuerint vobis ostensa, multisque, tam de facto quam de jure, rationibus allegatis, desideranter vellemus finem imponere hujusmodi quaestioni, quae sine magno dispendio partium non potest diutius prorogari, quia tamen de quibusdam utrinque propositis fieri nobis non poterat plena fides, de communi fratrum nostrorum consilio, interlocuti fuimus in hac parte, ut testes, quos utraque pars duxerit producendos, usque ad Kalendas Maii proximo venturas, ad sedem apostolicam destinentur, nisi forte quidam eorum valetudinarii sint aut senes, quod ab hujusmodi onere corporis reddat debilitas excusatos, de quibus ita duximus ordinandum, ut per vos recipiantur in Anglia, et depositiones eorum, vestris inclusae sigillis, nobis infra dictum terminum transmittantur. Unde, saepefatis suffraganis per scripta nostra mandavimus, ut universos testes, quos in hac causa duxerint producendos, nisi valetudinarii sint vel senes, cum instrumentis et rationibus, infra dictum terminum, excusatione, appellatione ac dilatione postpositis, ad apostolicam sedem transmittant, providentes, ut, si quos forte praelibata debilitas ad nos accedere prohiberet, ipsos, si volunt, coram vobis producant, ut depositiones ipsorum nobis possint in eodem termino praesentari, significaturi nobis per litteras suas, utrum ratum velint habere quod per antedictum magistrum factum est in hac causa, et, si forte ratum id nolint habere, procuratores idoneos infra dictum terminum ad nos destinare procurent, qui, omni tergiversatione postposita, veniant sic instructi, quod nihil deficiat quoad ipsos, quominus ipsum negotium per nos, auctore Domino, finem debitum sortiatur. Alioquin, cum in exsecutione justitiae non debeat esse personarum acceptio vel delectus, extunc non habentes respectum ad honorem sed ad Deum, sic Cantuariensi Ecclesiae, auxiliante Deo, quantum de jure poterimus providere curabimus, quod optata deinceps poterit tranquillitate gaudere. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus testes, quos utraque pars coram vobis duxerit producendos, diligenter examinare curetis, et depositiones ipsorum, vestris inclusas sigillis, nobis infra praedictum terminum transmittatis. Testes autem, etc. Datum apud Sanctum Petrum, III Idus Decembris. , et jam dictus episcopus quatuor promiserit se daturum. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, II Idus Decembris. constitutus dilectus filius, magister Walterus, nomine dilecti filii . . . archidiaconi Cantuariensis, a quo procurator ad hoc fuerat destinatus, possessionem custodiae Ecclesiae de Midelton, quam dilecti filii . . . . . abbas et monachi Sancti Augustini Cantuariensis, illicite occuparant, cum fructibus perceptis medio tempore, sibi restitui postulavit, praesertim, cum, tam de communi jure, quam de consuetudine generali Anglicanae Ecclesiae, custodia vacantium Ecclesiarum Cantuariensis dioeceseos ad archidiaconum ipsum pertineat, ac, duabus personis decedentibus in ecclesia memorata, antequam monachi nunc ultimo ipsam custodiam occupassent, archidiaconus Cantuariensis in eadem ecclesia usus fuerit isto jure, sicut per viginti quinque testes, omni exceptione majores, in praesentia delegatorum judicum sufficienter probatum esse dicebat, quorum depositiones legi audivimus coram nobis. Adjecit insuper, post obitum ultimae personae in eadem ecclesia decedentis, possessionem clavium ipsius ecclesiae eumdem archidiaconum habuisse, sicut quatuor sacerdotes, unus diaconus, et unus clericus evidentissime testabantur. Unde, cum Ecclesiam de Faversham restitui decrevimus monachis antedictis, pari jure archidiacono debebat restitui ecclesia memorata. Dilectus autem filius O., monachus Sancti Augustini Cantuariensis, proposuit ex adverso, quod, cum dicta Ecclesia de Midelton ad monasterium suum nullo pertineat mediante, et ipsius custodiam hactenus possederit inconcusse, sicut per sedecim testes, omni pariter exceptione majores, pro parte sua fuerat evidenter probatum, utendo jure suo praefato archidiacono injuriam non fecerunt. Per duos quoque monachos fuerat sufficienter ostensum, quod de ipsa et rebus ejus libere disponebat. . Quod si non omnes . . . duo, etc. Datum Romae II Idus Decembris. Significavit nobis dilectus filius, nobilis vir, G. filius Petri, justitiarius Angliae, quod propter guerram, quae, peccatis exigentibus, periculosissime vertitur inter charissimos filios nostros, Philippum Francorum, et Joannem Anglorum reges illustres, idem rex Angliae, ac magnates ipsius non permittunt exire de Anglia, cum in hac tempestate valde sit necessarius toti regno, et praefatus rex Franciae, et barones ejusdem non patiantur eum per terras suas undecunque transire, sicque votum peregrinationis, quod dudum crucesignatus emisit, nunc, his occasionibus impeditus, adimplere non potest. Accedit ad haec, quod parvulos habet haeredes, potentissimos inimicos habentes, qui eos modis omnibus, quibus possunt, exhaeredare nituntur, ita, quod jam occupaverunt magnam partem haereditatis ipsorum, et quod remanet adhuc illis, in patris eorum absentia, de facili poterunt obtinere. Praeterea, monasterium monialium, ordinis de Sempingham, in filiorum suorum haereditate construxit, quod secundum legem Anglicanae provinciae stare non poterit, si filii sui fuerint eadem haereditate privati. Promittit insuper idem miles construere xenodochium ad recipiendum pauperes transeuntes in loco plurimum opportuno. Unde, misericorditer sibi petiit indulgeri, ut propter has causas de licentia nostra posset exsecutionem voti differre, promittens quod interim sexaginta marcas legalium sterlingorum singulis annis in subsidium terrae sanctae transmittet. Pro eodem quoque nobili, quem, propter expertam ipsius prudentiam et virtutem, praenecessarium esse sciunt in hoc tempestatis articulo toti regno, supplicaverunt instanter praefatus rex Angliae, ac bonae memoriae Cantuariensis archiepiscopus, et venerabilis frater noster . . . episcopus Eliensis, necessitas tam regis et regni, quam etiam filiorum, per suas nobis litteras exponentes. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, si praescripta veritate nituntur, auctoritate nostra praefato nobili concedatis, ut de licentia nostra remaneat per tres annos ad regis obsequium et praesidium filiorum, nisi nos interim, pensatis rerum et temporum circumstantiis, aliud circa eum duxerimus statuendum; ita, quod ipse fideliter exsequatur, quod de xenodochio ad opus pauperum construendo, et pecunia in subsidium terrae sanctae mittenda, promisit; ipsam vero pecuniam praecipimus apud Londonias in domo templi deponi. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XVII Kalendas Januarii. Cum super translatione Fesulanae sedis ad locum magis commodum facienda sit multoties laboratum, nos, paci et utilitati, tam ecclesiae Fesulanae quam Florentinae civitatis, intendere cupientes, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, vocatis episcopo, et capitulo Fesulanis, potestate, consulibus et consiliariis Florentinis, habeatis cum ipsis diligentem tractatum; et, si locum idoneum in ipsa dioecesi, ad translationem Fesulanae sedis utiliter faciendam, cum consensu dictorum episcopi et capituli, et pace praedictorum potestatis, consulum et consiliariorum, volueritis invenire, per vestras nobis litteras intimetis, ut, per vestram relationem instructi, in ipso negotio melius procedere valeamus. Datum Romae, XVII Kalendas Januarii. Oblata nobis dilectarum in Christo filiarum. . . abbatissae, et conventus Sanctae Trinitatis de Cadomo, querimonia patefecit, quod, cum maneria de Osted et de Felested, a fundatione sui monasterii, in puram eleemosynam fuerint assecutae, nobilis vir, comes Albericus, Norwicensis dioeceseos, ipsas super eisdem maneriis multipliciter inquietat, et, eadem in perpetuam emphyteusim praedecessoribus suis asserens fuisse concessa, sibi vindicare contendit; super qua etiam concessione nullum exhibet instrumentum. Praeterea, ipsas super hoc trahit in causam coram judice saeculari, cujus in rebus ecclesiasticis examen subire periculosum asserunt et damnosum. Cum igitur eisdem, propter fragilitatem sexus, in suo jure specialius velimus adesse, serenitatem regiam rogamus, monemus, consulimus et hortamur, quatenus praedictam abbatissam et conventum a praefato comite in saeculari foro non sustineas conveniri, cum res sint ecclesiasticae, quas ab ipsius fundatione, sicut asserunt, in puram eleemosynam possederunt. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, X Kalendas Januarii. Quamvis universis Ecclesiis existimamur ex apostolicae servitutis officio debitores, illarum tamen utilitati attentius providere nos convenit, quas beato Petro, apostolorum principi, non est dubium specialius pertinere. Cum igitur Vindocinense coenobium, cui, dilecte in Domino fili abbas, auctore Deo, praeesse dignosceris, ex oblatione illustris memoriae Gaufridi, Andegavensis comitis et Agnetis, Pictavensis comitissae, fundatorum ipsius, ad jus et dominium Sanctae Romanae Ecclesiae pertinere noscatur, nos, tuis justis postulationibus annuentes, praedictum Vindocinense monasterium, ad exemplar felicis recordationis Alexandri, Gregorii, Urbani, Calixti et Innocentii, praedecessorum nostrorum, sub beati Petri et nostra speciali cura et principali tutela suscipimus, et apostolicae sedis privilegio communimus; statuentes, ut ordo monasticus, qui secundum Deum et beati Benedicti Regulam in eodem monasterio institutus esse dignoscitur, perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter observetur. Praeterea, quascunque possessiones . . . quas idem monasterium inpraesentiarum juste et canonice possidet, aut in futurum concessione pontificum, largitione regum vel principum, oblatione fidelium, seu aliis justis modis, praestante Domino, poterit adipisci, firma vobis vestrisque successoribus, et illibata permaneant, in quibus haec propriis duximus exprimenda vocabulis: Locum ipsum, in quo praefatum monasterium situm est, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Georgii in Oleronis insula, cum magna parte ejusdem insulae; ecclesiam Sanctae Mariae de Castro Oleronis; ecclesiam Sancti Nicolai de Oleron; ecclesiam Beatae Mariae de Surgeriis; ecclesiam Sancti Sepulcri de Balgentiaco; parochialem ecclesiam Sancti Clementis de Cretone, cum omnibus ecclesiis quae infra terminos ejusdem parochiae continetur; ecclesiam de Alderico; ecclesiam de Crisitot; ecclesiam de Treet; ecclesiam de Podio Revelli; ecclesiam Sancti Saturnini, sitam super Ligerim; ecclesiam de Colomberiis; ecclesiam de Mazeio; ecclesiam Sancti Petri de Monte Soleti; ecclesiis de Carcere sancti Nicolai, Sancti Vincentii, et Sanctae Mariae; ecclesiam Sanctae Mariae de Castell; ecclesiam Sanctae Mariae de Cosma; ecclesiam de Majori; ecclesiam Sanctae Mariae de Brocco; ecclesiam Sancti Petri de Vileriis; ecclesiam Sancti Hippolyti et ecclesiam Sancti Germani de Arrectiac, et ecclesiam Sancti Medardi de Civiliaco; donum Gofridi de Vindocino, et Ricerdis, quondam comitissae, matris ejus; donum magistri Petri, archipresbyteri, in Oleran. insula; quartam partem decimae de Ebriacopoolin; et donum Juhelli de Meduan apud Bellum-Montem, cum aliis possessionibus, pratis, vineis, terris, nemoribus, usuagiis et pascuis in bosco et plano, in aquis et molendinis, in viis et semitis, et omnibus aliis libertatibus et immunitatibus suis. Licet autem antecessores nostri ecclesiam Sanctae Priscae, in monte Aventino sitam, cum omnibus pertinentiis suis, et cardinali etiam dignitate, praedecessoribus tuis duxerint concedendam, sicut in ipsorum privilegiis perspeximus contineri, quia tamen, post aliqua tempora, per incuriam et neglectum eorum, ipsa ecclesia destructionem et desolationem incurrit, quidam praedecessorum nostrorum eam, diversis temporibus, diversis cardinalibus assignarunt, quos ad titulum ejusdem ecclesiae promoverunt; nos vero, tuo volentes honori deferre, de consueta sedis apostolicae benignitate concedimus, ut dignitatem, quam antecessores tui ex concessione ipsius ecclesiae sunt adepti, tu, et successores tui, nihilominus habeatis; sandalorum usum, tunicae et dalmaticae, mitrae et annuli, sicut eis presbyteri cardinales utuntur, vobis in perpetuum auctoritate apostolica confirmantes. Ipsam quoque beatae Priscae ecclesiam Vindocinensis monasterii de speciali gratia restituimus, hoc adhibito moderamine, ut, si forte nos, aut successores nostri, presbyteros cardinales ad ejus titulum duxerimus promovendos, pro ea maxime causa, ut super altare beati Pauli apostoli consuetum agant officium, sicut a sanctis patribus provida fuit deliberatione statutum; hi, quibus pro tempore curam et administrationem ipsius ecclesiae commiseritis, eisdem cardinalibus debitam impendant obedientiam humilem et devotam, qui videlicet cardinales de proventibus ejusdem ecclesiae percipiant quartam partem. Vos autem, de ipsa ecclesia geratis sollicitudinem diligentem, ne per vestram incuriam in desolationem iterum redigatur, quia privilegium meretur amittere, qui permissa sibi abutitur potestate. Illud praeterea, quod in privilegio ejusdem coenobii perspeximus contineri, videlicet, quod legatus apostolicae sedis in eodem loco nihil per se disponere vel corrigere audeat, neque occasione legationis rectorem ipsius loci, vel fratres, molestare praesumat, sed, si quid forte corrigendum cognoverit, summo pontifici nuntiare licebit, ita duximus moderandum, ut et honor debitus exhibeatur legato, et libertas ipsius monasterii non laedatur; videlicet, ut, quoties legatus ad partes illas fuerit destinandus, Vindocinensi coenobio mandatum perferat speciale, juxta cujus tenorem procedat, in quibus secundum Deum viderit procedendum. Ad concilium autem Vindocinensis abbas, sine mandato Romani pontificis, invitus accedere non cogatur, nec ecclesias eidem subjectas coenobio, ubilibet constitutas, quisquam interdicere audeat, nisi pro certis et evidentibus culpis, et quas loci abbas ejusdem, commonitus ab episcopis, contempserit emendare. Ipsum autem Vindocinense coenobium, et ecclesiam Sancti Salvatoris, juxta muros Andegavis positam, ad idem coenobium pertinentem, nulli, sine speciali mandato Romani pontificis, interdicto supponere, vel personas inibi Domino famulantes suspensioni vel excommunicationi subjicere liceat, etiamsi contigerit Carnotensem aut Andegavensem patriam pro quibuslibet culpis ecclesiasticam subire censuram. Quod si quisquam contra eum super aliquibus rebus causari voluerit, nullatenus ei respondere cogatur, nisi sub examine Romani pontificis, vel judicis ab eo specialiter delegati, cum, juxta legitimas et canonicas sanctiones, actor sequi debeat forum rei. Ad hoc praesenti decreto statuimus, ut Andegavensis, Pictavensis et Vindocinensis comites omni tempore sint defensores et adjutores ejusdem coenobii, ad honorem apostolicae sedis, nec quisquam eorum aliquam exactionem sive consuetudinem ipsius rebus aut personis imponat, nec in eis aliquid sibi, praeter solum patrocinium, vindicare praesumat, quod eis ad honorem apostolicae sedis permissum est exhibere. Prohibemus insuper ne quis, absque conscientia et consensu Romani pontificis, ad quem monasterium praedictum tam in spiritualibus quam in temporalibus pertinet, bona ejus distrahere vel alienare praesumat, praesertim in praejudicium et detrimentum ipsius; quod si damnabili fuerit ausu praesumptum, irritum fore sancimus. Liceat quoque vobis, clericos vel laicos, liberos et absolutos, e saeculo fugientes, ad conversionem recipere, et eos absque contradictione aliqua retinere. Chrisma vero, oleum sanctum, consecrationes altarium seu basilicarum, ordinationes clericorum, qui ad sacros ordines fuerint promovendi, a quocunque malueritis episcopo, dummodo catholicus fuerit, et gratiam et communionem apostolicae sedis habuerit, sine dioecesani episcopi contradictione, accipere libere valeatis, etc. Sepulturam quoque ipsius loci liberam esse decernimus salva tamen justitia illarum ecclesiarum, a quibus assumpta fuerint corpora defunctorum. Obeunte vero te, nunc ejusdem loci abbate, vel tuorum quolibet successorum, nullus inibi qualibet subreptionis astutia seu violentia praeponatur, nisi quem fratres communi consensu, vel fratrum pars consilii sanioris, secundum Dei timorem . . . providerint eligendum, non tamen sine trium abbatum testimonio, quos religiosiores in vicinis locis habere contigerit; processus tamen electionis per testimoniales capituli litteras Romano pontifici exponatur, et ab eo confirmatio postuletur. Electus autem, a Carnotensi benedicatur episcopo, vel a quocunque maluerit, duntaxat catholico, communionem apostolicae sedis habente, qui ei munus benedictionis, sine professionis aut cujuslibet alterius rei exactione, liberaliter ac libenter impendat. Decernimus ergo, ut nulli omnino hominum liceat praedictum monasterium temere perturbare, aut ejus possessiones auferre, vel ablatas retinere . . . salva in omnibus apostolicae sedis auctoritate, et in ecclesiis non exemptis dioecesanorum episcoporum canonica ratione. Ad indicium autem hujusmodi a sede apostolica libertatis obtentae, de moneta patriae vestrae duodecim solidos, nobis, nostrisque successoribus, annis singulis persolveritis. Si qua igitur in futurum ecclesiastica saecularisve persona, etc. Cunctis autem, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, per manum Joannis, sanctae Mariae in Cosmedin. diaconi cardinalis, Sanctae Romanae Ecclesiae cancellarii, X Kal. Januarii, indictione VIII, Incarnationis Dominicae anno 1204, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno octavo. , ignorans quod Opizo existeret furiosus, unde, humiliter postulavit a nobis, ut tam eidem quam ipsius filiae consulere dignaremur, . Datum Romae, apud S. Petrum, V Kal. Januarii. Ex speciali quam erga te gerimus in Domino charitate, tuis inducimur precibus condescendere, ac saluti tuae, quantum cum Deo possumus, praecavere. Cum ergo per certa tempora, vel per te vel per nuntium visitare apostolorum Limina tenearis, insinuatione tibi praesentium intimamus, quod nequaquam tibi ad negligentiam imputabimus, si nuntii, quos decreveris destinandos, propter impedimentum evidens ad nos non potuerint statuto tempore pervenire, cum certa fiducia, quam de tua fraternitate concepimus, nihil sinistri de tuis nos permittat actibus suspicari. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, IV Kalendas Januarii. Quoniam de voluntate illius cujus est dirigere gressus hominum transfretatio tua est, ultra quam desideraveris, retardata, et scire non possumus quando fuerit voluntas in coelo, ut profecturo tibi ad terram sanctam, ille, cujus te obsequio devovisti, aperiet vias maris, praesentium tibi auctoritate concedimus, ut illud quadriennii tempus, in quo legationis officium suscepisti, tunc habeat, Domino faciente, felix initium, cum ecclesia tibi commissa tuae receperit exspectationis adventum. Datum Romae, apud S. Petrum, IV Kal. Januarii. Licet per certas temporum vices infra ecclesiam tuam usus tibi pallii sit concessus, tuae tamen probitatis obtentu, de speciali quam erga te gerimus charitate, fraternitati tuae auctoritaie praesentium personaliter indulgemus ut, in quacunque provincia fueris, ad divini nominis gloriam et Jerosolymitanae sedis honorem, pallio licenter utaris, ita tamen, ut hoc sine scandalo fiat et praejudicio aliorum. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, IV Kalendas Januarii. Praesentium tibi auctoritate concedimus, ut, si qui excommunicati comitatui tuo se injunxerint, habentes desiderium transfretandi tecum in subsidium terrae sanctae, absolvendi eos liberam habeas potestatem, nisi tam gravis et enormis fuerit excessus, ut merito credas eos apostolico conspectui praesentandos. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, III Kalendas Januarii. In laboribus viae tuae, quam in illius fiducia incoepisti, pro cujus obsequio proficisceris, sincerae te charitatis affectibus comitantes, quadringentos obulos aureos, de benedictione beati Petri, in expensarum tuarum necessitatibus convertendos, et viginti quatuor marcas argenti, quae penes eleemosynarium nostrum in deposito sunt inventae, juxta providentiam tuam assignandas in subsidium terrae sanctae, fraternitati tuae per latorem praesentium destinamus. Datum IV Kalendas Januarii. Solet annuere, etc., usque impertiri. Ex parte siquidem tua fuit propositum coram nobis, quod Ecclesia Coloniensis, ad cujus regimen es assumptus, propter bellorum ingruentium tempestates usque adeo gravia damna et rerum jacturam incurrit, quod ad necessitates suas ipsius tibi non sufficiunt facultates. Eapropter, dilecte in Domino fili, tuis justis precibus inclinati, ut omnes redditus et ecclesiastica beneficia, quae, priusquam assumptus esses ad hujus oneris dignitatem, habebas, per biennium in tua manu detineas, et proventus eorum in usus tuos et Coloniensis Ecclesiae, sine alicujus contradictione, convertas, devotioni tuae auctoritate praesentium indulgemus, dummodo facias ipsis ecclesiis, a quibus proventus percipies, congrue deserviri. Datum Romae, apud Sanctum Petrum IX Kalendas Januarii. Devotioni tuae praesentium auctoritate concedimus, ut, si Coloniensis Ecclesiae suffraganei requisiti, vel nequiverint, vel noluerint ad te consecrandum venire, tu ab aliis episcopis quibuscunque, dummodo catholici sint, et gratiam apostolicae sedis obtineant, te facias in archiepiscopum consecrari, licentia tibi praesentium auctoritate concessa, ut tibi, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, munus consecrationis impendant. Nulli ergo, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, X Kalendas Januarii. Solet annuere, etc. usque assensu. Libertates et immunitates antiquas, et rationabiles consuetudines, ab imperatoribus, principibus, vel aliis legitime vobis et civitati vestrae concessas, et hactenus observatas, ratas habemus, et eas auctoritate apostolica confirmamus, et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc. Datum X Kalendas Januarii. . . . . . Nos igitur, veritate negotii comperta, depositionem illius , et electionem istius , gratam habentes, utramque auctoritate apostolica confirmamus in virtute Spiritus sancti; sub anathematis poena districtius inhibentes, ne quis huic confirmationi contraire praesumat . . . . . Universitati vestrae praecipimus, monentes, quatenus praefatum depositum tanquam excommunicatum omnino vitetis, et praenominato electo, tanquam praelato vestro, debitam obedientiam impendatis. Nos igitur, suffraganeis Coloniensis Ecclesiae dedimus in mandatis, ut, cum ab eo fuerint requisiti, manus ejus consecrationis imponant; et, ut nihil et desit ad pontificatis officii plenitudinem, pallium de corpore beati Petri sumptum, ex consueta apostolicae sedis gratia, destinamus. Cum per manus nostras ordinatus fueris in presbyterum, et in episcopum consecratus, ut non minus nostro quam tuo, imo tuo verius quasi nostro, deferamus honori, auctoritate praesentium inhibemus, ne quis in te suspensionis vel excommunicationis sententiam, inconsulto Romano pontifice, audeat promulgare, quam, si quis forte, quod absit! post hujus inhibitionis notitiam, eo inconsulto proferret, statuimus non servandam; sed nec in subditos tuos quisquam praesumat sententiam promulgare contra canonicas sanctiones, praesertim, ubi tu paratus exstiteris plenam de ipsis justitiam exhibere, cum nemo debeat in alienam messem mittere falcem suam, salvo semper in omnibus apostolicae sedis mandato. Tu vero, diligenter attendas, ne gratiam tibi factam in alterius convertas injuriam, aut privilegium in abusum, quia privilegium meretur amittere, qui concessa sibi abutitur libertate. Nulli ergo inhibitionis et constitutionis, etc. Datum Romae, IV Kalendas Januarii. Ex tenore litterarum, nobilis viri, G. Britaniae comitis, nostris est auribus intimatum quod, cum causam, quae inter nobilem mulierem, E. et nobilem virum, J. de Meduan. super haereditate sua noscitur agitari, vobis, et bonae memoriae G. magistro scholarum beati Martini, commiserimus fine debito terminandam, ipse comes eidem mulieri, cum, tam ipsa quam praedictus J. essent de foro ipsius, mandavit, ut causam ipsam deferret ad ipsum, promittens eidem, quod in curia sua faceret ipsi justitiae plenitudinem exhiberi, vobis nihilominus intimare procurans, quod in curia sua debebat hujusmodi negotium terminari; at vos, et mulier supradicta, ei nequaqnam obtemperare volentes, satagitis in causa procedere, et sibi suam minus rationabiliter jurisdictionem auferre, unde nobis humiliter supplicavit, ut causam ipsam ad eum, ad quem specialiter pertinet, remittere dignaremur. Nos igitur, attendentes, quod hic sumus viduis in justitia debitores quod aliis injuriam facere non debemus, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, nisi talis sit causa quae ad ecclesiasticum judicem pertinere noscatur, eidem supersedere curetis, dummodo per judicem saecularem suam possit justitiam obtinere; alioquin, non obstante contradictione ipsius, causam ipsam, juxta formam vobis in aliis litteris traditam, ratione praevia, terminetis. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, III Kal. Januarii, anno octavo. Solet annuere, etc., usque assensu. Thesaurariam Nimocensis Ecclesiae, tibi a bonae memoriae A. Archiepiscopo Nicosiensi collatam, et confirmatam a dilecto filio, S. tituli Sanctae Praxedis presbytero cardinale, tunc in partibus illis apostolicae sedis legato, sicut eam juste possides et quiete, auctoritate apostolica confirmamus, etc. Nulli ergo, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, Idibus Decembris. Exhibitae nobis dilectorum filiorum, H. Decani, et S. de Montemedardi, et D. de Cardolio, canonicorum Noviomensium, litterae declararunt, quod, cum A. clericus, causam, quam adversus A. de Maisnilio militem moverat, a nobis delegari obtinuisset eisdem, ipsi praefatum militem citaverunt, ad quorum praesentiam militis procurator accedens, diem ad componendum cum clerico, de ipsius clerici voluntate, obtinuit militi memorato concedi, securum interim transitum eidem clerico, ex parte ipsius militis, in eundo et redeundo promittens. Verum, cum inter se componere nullatenus potuissent, quidam familiaris ejusdem militis praefatum clericum, ad dictorum judicum praesentiam accedentem, ausu sacrilego interfecit. Praesumentes autem dicti judices, hujusmodi facinus de ipsius mandato militis attentatum, eo quod ad praefixam sibi ad litigandum diem non comparuerat coram eis, ipsum, et omnes fautores suos, ac communicantes eisdem, per vicinas fecerunt dioeceses excommunicatos publice nuntiari. Ipse vero, post trium mensium spatium a sententia in se lata, praesentiam adiens eorumdem, et asserens hujusmodi facinoris se immunem, ac conquerens etiam, quod in eum, non confessum, nec convictum, excommunicationis fuerit sententia promulgata, ipsam instanter petebat sententiam, tanquam minus licitam, relaxari. Ipsi autem, recepta ab eo tam fidejussoria, quam juratoria cautione, sententiam relaxarunt eamdem, injungentes eidem, quod vel in persona propria, vel per nuntium, cum ipsum corporis detineat valetudo, eorum litteras super hoc nostro conspectui praesentaret. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus ei purgationem cum quinta manu suorum parium indicatis, quod videlicet illud facinus nec ipse commisit, nec committi mandavit, nec ad illud committendum praestitit auxilium vel favorem, qua exhibita et recepta, ipsum super hoc liberum dimittatis, cum super eo nullus contra ipsum appareat accusator. Quod si non omnes . . . duo vestrum, etc. Datum Romae, III Kalendas Januarii, anno octavo. Ex parte tua fuit propositum coram nobis, quod Ecclesia Tridentina ex pastoris absentia per comitem Tyrolensem et complices ejus miserabiliter aggravatur. Unde humiliter nobis supplicasti, ut super afflictione ipsius respicere dignaremur. Nos igitur, volentes benignitate paterna ejusdem ecclesiae indemnitatibus praecavere, fraternitati tuae praesentium auctoritate mandamus, quatenus, ipsam eruens de manibus oppressorum, eamdem tandiu custodire procures, donec causa, quae inter episcopum ejusdem ecclesiae ac canonicos vertitur, per venerabilem fratrem nostrum . . . Paduan. episcopum, cui eam duximus committendam, fuerit fine debito terminata; ita, quod omnes redditus ipsius Ecclesiae, juxta petitionem ejusdem episcopi, in solutionem converti facias debitorum; contradictores, etc. Nullis litteris, etc. Datum Romae, III Idus Januarii. Ex parte tua fuit propositum coram nobis, quod . . . Aemonensis episcopus, ad tuam accedens praesentiam, tibi humiliter est confessus quod episcopatum ipsum per simoniacam obtinuit pravitatem, absolvi postulans ab eodem. Tu vero, injuncta illi poenitentia competenti, eum ad quemdam locum solitarium transmisisti. Verum, cum dictus episcopatus non habeat ultra septem marcarum redditus, et quemlibet ejusdem loci episcopum, tanquam rusticum oporteat commorari, in opprobrium praesulum aliorum, nobis humiliter supplicasti, ut, recepta cessione ipsius episcopi, uniendi episcopatum illum Justinopolitano episcopatui, cui vicinus existit, licentiam concedere dignaremur. Nos igitur, de tua discretione gerentes fiduciam pleniorem, ut dictos episcopatus auctoritate apostolica unias, sicut videris expedire, liberam tibi concedimus facultatem, ne nomen episcopale vilescat, cum unus sufficiat ad regendum utrumque. Datum III Idus Januarii. Qui generalem gerit curam de cunctis, propensiori debet deliberatione pensare non solum personam, sed causam eam, qua videlicet, et ex qua dispensare disponit, ne forte sic dispenset ut dissipet, imo, ne dissipet, et sic dispenset, ne propter misericordiam veritatem subvertatur, neque propter justitiam perimat pietatem, sed illud diligenter attendat, quod Psalmista testatur: quia misericordia et veritas obviaverunt sibi, justitia et pax complexae unt se. . Licet igitur quosdam illegitime genitos fortiter persequantur legitimae sanctiones, quia tamen constitutiones canonicae cautelam in talibus statuunt observandam, ut illi videlicet de rigore judicii reprobentur, qui paternam incontinentiam imitantur, cum illis autem de benignitatis gratia dispensetur, qui per virtutem propriam reprobant in se vitium alienum, nos, circa personam tuam, et honestatem morum, et fructum operum, et scientiam litterarum, et famam virtutum pariter attendentes, de quibus a multis et magnis, tam ecclesiarum praelatis, quam aliis viris prudentibus et honestis, laudabile tibi testimonium perhibetur, qui pro te nobis instantissime supplicarunt, super defectu natalium tecum misericorditer dispensamus, ut a Patre misericordiarum misericordiam consequamur, auctoritate praesentium statuentes, ut defectus hujusmodi tibi de caetero circa spirituales actus et ecclesiastica officia non obsistat, non solum in beneficiis et dignitatibus jam obtentis, verum etiam in posterum obtinendis, dummodo, posteriorum oblitus, ad anteriora te semper extendas, ut, spiritu ambitionis excluso, dignitatis te dignum et gratiae reddas gratum. Nulli ergo . . . nostrae dispenpensationis, etc. Datum XIX Kalendas Februarii. Ea, quae de mandato sedis apostolicae statuuntur, firma debent et illibata servari, ne cujusquam audacia violentur. Ut igitur institutio, quam, suggerentibus nobis, ad ampliandum divini nominis cultum in praesentia nostra fecistis, inviolabiliter observetur, eam auctoritate apostolica et praesentis scripti patrocinio communimus, districte jubentes, ut ipsam, tam vos quam successores vestri, firmiter observetis. Statutum est siquidem, ut de oblationibus quae proveniunt ex quarta parte ministeriorum beati Petri, quam nos pietatis intuitu vobis duximus concedendam, singuli canonici, qui ad matutinas surrexerint, accipiant per manus obedientialium, qui ad hoc fuerint instituti, duos denarios singulis noctibus, unde autem ad missam, et ad vesperum unum. Qui vero ad Sextam non venerint, si fuerint praesentes, subtrahatur eis panis in prandio; et qui ad Nonam non iverint, negetur eis panis in coena, Tertia quippe post matutinalem missam continue decantetur. Si tamen quispiam, jacens in dormitorio, semel in hebdomada propter necessitatem aliquam ad matutinale officium non surrexerit, praedicta poena minime teneatur; sciat tamen se redditurum Deo de negligentia rationem. Medicinati etiam per tres dies, et minuti per duos, et balucati per unum, ab hujusmodi poena censentur immunes. Illi autem, qui non intraverint chorum in matutinis, et Vesperis, Sextaque ac Nona, usque ad Gloriam primi psalmi, et usque dum Kyrie eleison cantatur ad missam, denarios non percipiant praetaxatos. Intrantes igitur, in officio perseverent, et non exeant ante finem, nisi forsan interim ex necessaria causa cogantur exire, sed quantocius poterunt revertantur, nec sedeant otiosi, sed singuli, prout possunt et sciunt, se diligenter exerceant in cantilena et psalmodia. Quicunque vero, quolibet modo, praeterquam in obedientiis de mandato capituli existentes, divinis non interfuerint officiis, sicut superius est expressum, denariis careant praelibatis, ne praesens statutum variis occasionibus eludatur. Quod si praedictae oblationes sufficientes non fuerint, de oblationibus Sancti Peregrini, vel aliis, quod defuit suppleatur. Ad mensam autem, omnes, vel major pars simul accedant, simul cum modestia discumbentes, simulque surgentes a mensa, intenti lectioni, quae semper in prandio sine intermissione legatur. Procurantes autem omnes pariter in communi de proventibus signorum, et valerani, et decem libris, quae de pensionibus assignentur. Caeterum, si pro negotiis propriis aliquos oportuerit exire, sine archipresbyteri vel prioris licentia non recedant, et, si extra ecclesiam disposuerit aliquis ire pedes, absque socio solus non eat. Extra septa vero canonicae sine cappa vel toga nullus appareat, nisi forsan equitaverit extra urbem, et tunc nihilominus in habitu procedat honesto. In dormitorio vero, postquam candela fuerit accensa, nullus cum clamore loquatur, ne, si clamaverit, dormientes offendat. Si quis autem praesumpserit . . . per substractionem beneficii puniatur. Nulli ergo . . . nostrae confirmationis et jussionis, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, III Idus Januarii. Ad nostram noveritis audientiam pervenisse, quod dilectus filius, Sarisberiensis decanus a quibusdam suis aemulis infamatur, tanquam nobis sit de falsitate suspectus, cum nos eum potius sicut virum litteratum, providum et honestum, prout ex litteris multorum et magnorum accepimus, boni testimonii reputemus. Ut igitur, os iniqua loquentium obstruatur, veritati testimonium perhibemus, quod electionem factam de ipso, non propter suspicionem aliquam falsitatis, vel alicujus criminis notam, sed propter inordinatum processum, duximus irritandam, nec de falsitate pronuntiavimus contra eum, imo nec de ipsa in pronuntiatione nostra fecimus mentionem. Datum Romae, II Kalendas Januarii. Cum dilecti filii, G. capellanus, et procurator venerabilis fratris nostri Meldensis episcopi, et Jac. monachus, et procurator monasterii Resbacensis, ad nostram praesentiam accessissent, et nos ipsis in praesentia nostra benignam audientiam dedissemus, procurator monasterii, coram nobis, quod, cum ipsum monasterium a prima sui fundatione fuerit exemptum a jurisdictione Meldensis episcopi, et Romanam Ecclesiam nullo respexerit mediante, sicut in privilegio bonae memoriae Innocentii papae, praedecessoris nostri, nobis exhibito, continetur, tempore Brietii ejusdem loci abbatis, bonae memoriae S. Meldensis episcopus, ut eidem monasterio suam adimeret libertatem, illud per se ipsum et suos coepit multipliciter molestare. Cumque monachi ejusdem loci per duos vel tres annos ab eodem episcopo gravamina plurima et molestias pertulissent, quia tunc privilegium casu fortuito perditum prae manibus non habebant, coactus est idem abbas cum eo componere in hunc modum: videlicet, quod tandiu eidem obedientiam exhiberet, donec exemptionis privilegium demonstraret, vel ab alio modo suam ostenderet libertatem, nec hujusmodi obedientia ipsi monasterio praejudicium reperto privilegio generaret. Porro, cum postmodum idem privilegium fuisset repertum, conventus multoties institit Joscelino abbati, ut satageret illud privilegium innovari et ad pristinam libertatem ipsum monasterium revocaret, sed idem haec surdis auribus pertransivit. Renuntiante vero postmodum ipso Joscelino regimini abbatiae, cum ejusdem loci conventus dilectum filium, G. communi elegissent consensu, invocata Spiritus sancti gratia, in abbatem, et eum, pro benedictionis munere obtinendo, supradicto episcopo praesentassent, ipse ab illo, ut promitteret ei subjectionem et obedientiam, postulavit. At electus eidem privilegium apostolicae sedis exhibuit, per quod nitebatur astruere, quod ei obedientiam promittere non debebat, petens ab ipso, ut ei, juxta tenorem privilegii, benedictionis gratiam largiretur; cui episcopus supradictus respondit, quod de illo privilegio non curabat, et iliud etiam inspicere recusavit. Unde, idem electus pro se ac monasterio, clero ac populo Resbacensibus, et omnibus pertinentibus ad monasterium saepefatum, ad sedem apostolicam appellavit, festum beati Lucae proximo praeteritum suae terminum appellationi praefigens; quam appellationem clerus et populus Resbacenses, ac Dudo, presbyter Sancti Joannis, ratam postmodum habuerunt, procuratorem psopter hoc ad nostram praesentiam destinantes. Procurator vero episcopi proposuit ex adverso quod praefatum monasterium, in Meldensi dioecesi constitutum, a tempore fundationis suae usque nunc, Ecclesiae fuit Meldensi subjectum, et ejusdem loci abbates Meldensi episcopo debitam exhibuerunt obedientiam et devotam. Verum, cum diebus istis, post cessionem J. tunc ejusdem loci abbatis, praefatum G. monachi elegissent, et idem se Meldensi episcopo, sicut debuit praesentasset, ab ipso munus benedictionis exposcens, dictus episcopus vigiliam Assumptionis beatae Mariae ipsi terminum assignavit; ad quam cum venisset ipse electus, vocatis pluribus abbatibus de episcopatibus convicinis, episcopus illum recipere honorifice procuravit, et celebrata, cum esset dies Dominica, juxta consuetudinem terrae, processione solemniter ante missam, episcopus et electus, cum abbatibus illis, ad majus altare indutis sacris vestibus, accesserunt. Cum autem dictus episcopus, juxta morem terrae, scrutinium, quod in abbatis benedictionibus solet fieri, facere incoepisset, et super quibusdam capitulis interrogasset electum, et idem respondisset ad illa capitula: « Volo » , sicut in Ordine continetur, interrogavit eumdem, si ei et Meldensi Ecclesiae, suisque successoribus, juxta sanctorum Patrum statuta, obediens vellet esse. At electus, vix bene hujusmodi interrogatione completa, surrexit, et, asserens se ab episcopo aggravari, ad sedem apostolicam appellavit, praefigens appellationi terminum supradictum. Caeterum, supradictus episcopus humiliter et mansuete respondit quod non debebat aliquatenus perturbari, sed diceret in quo gravaret eumdem, cum non esset turbationis locus, vel hora, sed deberet Spiritum sanctum potius invocare; cui respondit electus, quod non poterat non turbari, cum obedientiam postularet ab eo, quam exhibere sibi nullatenus tenebatur. Cumque illi episcopus respondisset, quod ab eo non quaereret, nisi quod antecessores ipsius suis praedecessoribus impenderent, respondit electus, quod praedecessores suos nolebat in stultitia imitari, sed appellationem interpositam exsequi procuraret, eo quod esset a jurisdictione ipsius prorsus exemptus. Episcopus vero, de exemptione ipsius se asserens nihil scire, eidem inhibuit, ne ab alio se faceret benedici, ad sedem apostolicam appellando; electus autem, cum suis, perturbato clero et populo, incontinenti recessit, episcopo cum devotione, qua decuit, missae solemnia celebrante. Nos igitur, utriusque partis rationibus intellectis, quia per confessionem partis adversae constitit, eumdem episcopum possessionem obedientiae habuisse de fratrum nostrorum consilio ipsum restituendum decrevimus ad eamdem. Verum, quia privilegium nobis exhibitum plenariam exprimit libertatem, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, memorato episcopo in possessione obedientiae restituto, nisi, contra libertatem privilegii, infra sex menses, postquam fuerit restitutus, idem aliquid rationabile objecerit et probarit, eidem super subjectione ipsius monasterii perpetuum silentium, sublato appellationis obstaculo, imponatis, prohibentes districtius, ne idem monasterium super libertate privilegii audeat ulterius molestare. Quod si de partium exstiterit voluntate, causam sufficienter instructam ad nostram praesentiam remittatis, praefigentes eisdem terminum competentem, quo se nostro conspectui repraesentent sententiam recepturae. Testes, etc. Nullis litteris obstantibus praeter assensum partium, etc. Quod si non omnes, etc. duo vestrum, etc. Datum Romae, apud S. Petrum, Idibus Januarii, anno octavo. unde jure suo non debet sine culpa privari, quanquam a quodam praedecessorum nostrorum dicatur in consimili casu fuisse distinctum, utrum videlicet adulterium vel incestus manifestum fuerit, vel occultum, aliis asserentibus, inter grandnm proximum et remotum esse potius distinguendum. Consuluisti praeterea, utrum, si aliquis citatus legitimis peremptoriis comparere noluerit, judex lite non contestata, contra ipsum debeat sententiam promulgare ut idem affectus taedio, appellaturus, saltem se judicis conspectui repraesentet? Ad quod . Praeterea, consuluisti, Caeterum, consuluisti per apostolicam sedem edoceri, si debitor, proprio motu, non exactus, vel etiam monitus, aliquid propria liberalitate dederit creditori, qui sine pactione aliqua pecuniam suam mutuavit eidem, utrum ad reddendum quod gratis oblatum accepit, debet idem cogi? Ad quod breviter respondemus, quod usura non debet id, quod debitor ita gratis obtulit, reputari, nec est ipse ad restitutionem illius aliquatenus compellendus. Consuluit insuper nos fraternitas vestra, utrum vir per procuratorem valeat super adulterio conjugem accusare, cum videantur illud tam leges quam canones inhibere? Ad quod Datum Romae, etc. Licet pontificalis auctoritas et imperialis potestas diversae sint dignitates, et officia regni et sacerdotii sint distincta, quia tamen Romanus pontifex illius agit vices in terris, qui est rex regum in terris et Dominus dominantium, sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech, non solum in spiritualibus habet summam, verum etiam in temporalibus magnam ab ipso Domino potestatem. Cum igitur episcopatus Firmanus, tam in spiritualibus quam etiam temporalibus, ad eum nullo pertineat mediante, nos, a dilecto filio . . . Firmano electo, canonica purgatione recepta super his quae sibi fuerant a quibusdam objecta, postquam ab ejus impetitione penitus destiterunt, electionem illius, quam de persona idonea cognovimus canonice celebratam, auctoritate curavimus apostolica confirmare, ipsumque postmodum per vexillum de regalibus investire. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus ei super spiritualibus et temporalibus obedientiam et reverentiam impendatis tam debitam quam devotam. Etsi universis ecclesiis, ex injunctae nobis administrationis officio, teneamur favoris nostri gratiam exhibere, illis tamen, quae ad nos utroque jure pertinere noscuntur, eo potius providere volumus et debemus, quo apostolicae sedi amplius sunt subjectae. Licet igitur Firmana Ecclesia in spiritualibus apostolicae sedis privilegiis sit munita, volentes tamen eidem super temporalibus etiam Ecclesiae Romanae praesidium impertiri, auctoritate apostolica districtius inhibemus, ne quis, praeter Ecclesiae Romanae legatum, in civitate Firmana, vel castellis, videlicet Agello, Capite-Montis, et aliis quae Firmana Ecclesia juste nunc possidet, aut legitime adipisci poterit in futurum, aut aliis bonis spectantibus ad eamdem, exactiones facere, tenere placitum, vel causas tractare, absque speciali apostolicae sedis mandato, praesumat, sed omnia bona ejus integra maneant, et quieta consistant, salvo in omnibus jure nostro. Adjicimus etiam, ut omnia quae de placito, banno, mercato, platea, vel portibus extra civitatem, per episcopatum, vel caeteris regalibus, in civitate Firmana, vel extra, proveniunt, tibi, tuisque successoribus, sine diminutione vel contradictione qualibet persolvantur, salva apostolicae sedis auctoritate. Nulli ergo omnino hominum episcopatum Firmanum inquietare liceat, aut rapere, vel invadere bona ejus, aut ipsius homines molestare aliquatenus, vel gravare. Si quis autem contra hoc venire praesumpserit, aut praesens privilegium in aliquo violare, centum libras auri puri pro poena componet, dimidium sacro Lateranensi palatio, reliquum vero tibi, vel successoribus, qui pro temp fuerint soluturus. audito quod mulier ipsa velum assumpserat, misit ad eam, ut desponsationem factam carnalis copula sequeretur. Tu vero, postquam fuit ad tuam audientiam res perlata, inhibere curasti, ne ante discussionem negotii se carnaliter commiscerent. Postmodum autem, a muliere ipsa, in tua praesentia constituta, quaesisti, utrum consensisset in illum, et quare ab illo quaereret separari? Cum autem postmodum per testes idoneos tibi fuerit plenior facta fides, quod, ante susceptionem veli, mutuus intervenerat inter ipsos per verba de praesenti consensus, sedem duxisti apostolicam consulendam, utrum veli susceptio impediat matrimonium inter ipsos? Datum II Idus Januarii. Benedictus Deus, a quo bona cuncta procedunt, qui, sicut scientiam, sic et zelum tibi dignatus est impertiri, ut, tanquam vir providus et honestus, ad ea dirigas aciem tuae mentis, quae sanctam illustrant Ecclesiam, et eam faciunt inter mundi tenebras radiare. In nostra sane praesentia, quarumdam institutionum tenor, quas ad propagandum decorem ecclesiasticae honestatis fecisse dignosceris, exstitit recitatus, in quibus, juxta diversitatem locorum et morum; multa, sicut speratur, indigenis salubria statuisti. Licet autem ex parte tua nobis fuerit humiliter supplicatum, ut institutiones illas confirmationis apostolicae dignaremur munimine roborare, ne tamen per confirmationem hujusmodi jus commune statuere videremur, eas non duximus ad cautelam specialiter confirmandas. Verum, quoniam ex instituentis prudentia institutorum praesumimus honestatem, volumus et mandamus, ut ea, quae per te provida sunt deliberatione statuta, facias auctoritate nostra in provincia tua iuviolabiliter observari. Datum, XIV Kalendas Februarii. Cum, de Christiani nominis injuria vindicanda juste ac pie cogitans, ex religioso mentis proposito contra paganos decreveris proficisci, auctoritate tibi praesentium indulgemus, ut in civitate, quam, paganorum eliminata spurcitia, Christo juvante, poteris ad cultum fidei christianae redigere, catholicum valeas episcopum ordinare. Nulli ergo, etc. Datum Idibus Januarii. Gratum gerimus et acceptum, ac fraternitatem tuam digna gratiarum prosequimur actione, quod, sicut vir providus et honestus, ad ea diligenti sollicitudine aciem tuae considerationis extendis, per quae valeat in domo Domini sacra religio propagari. Ex tuarum sane perpendimus serie litterarum, quod, cum, ex injuncto tibi provisionis officio, ecclesias regni Daciae visitares, prospiciens statum monachorum nigri ordinis in pluribus vacillare, quod praesertim ex diversarum regionum diversis consuetudinibus contingebat, ordinem ad uniformitatem reducere studuisti. Verum, quoniam sine capite, quantumlibet tenax disciplina resolvitur, et gregis sinceritas dissipatur, ad preces praelatorum ejusdem ordinis, eis deliberatione provida concessisti, ut in certo loco certum sibi rectorem eligerent, qui utilitati totius ordinis et saluti consuleret, cui etiam omnes, tam monachi quam abbates nigri ordinis, universaliter obedirent. Cum igitur universitas capituli generalis monasteriorum omnium abbatum Lunden. locum ad conveniendum elegerint, et ejusdem abbatem coenobii sibi praefecerint in rectorem, ad communem petitionem ipsorum, quod ab eis super hoc factum fuerat confirmasti, a nobis humiliter postulans et devote, ut dignaremur idem apostolico munimine roborare. Licet autem, tum propter Ecclesiae honestatem, tum propter supplices preces tuas, quas ex sincera intentione procedere novimus, quod provide factum est, in hac parte velimus firmiter observari, quia tamen in talibus institutis aliqua de novo consueverunt emergere, quae suadere possent aliquid immutandum, volumus et mandamus, ut institutio memorata usque ad quadriennium inviolabiliter observetur, infra quod spatium, nisi appareat aliquid, quod eam suadeat immutandam, extunc auctoritate apostolica secure poterit confirmari. Datum XV Kalendas Februarii. Quod si non omnes duo vestrum, etc. Datum, VI Kalendas Februarii. « debeat praelatus procedere ad inquirendum et puniendum subditorum excessus, ex auctoritatibus Novi et Veteris Testamenti colligitur evidenter, ex quibus super hoc postea processerunt canonicae sanctiones. Legitur enim in Evangelio, quod villicus ille, qui diffamatus erat apud dominum suum, quasi dissipasset bona ipsius, audivit ab illo: Quid haec audio de te? redde rationem villicationis tuae, jam enim non poteris villicare . Et in Genesi, Dominus ait: Descendam et videbo, utrum clamorem qui venit ad me opere compleverint . Ex quibus auctoritatibus manifeste probatur, quod non solum cum subditus, verum etiam cum praelatus excedit, si per clamorem et famam ejus excessus ad aures superioris pervenerit, non quidem a malevolis et maledicis, sed a providis et honestis, nec semel tantum, sed saepe, quod clamor innuit, et diffamatio manifestat, debet coram Ecclesiae senioribus veritatem diligentius perscrutari, ut, si rei poposcerit qualitas, canonica districtio culpam feriat delinquentis, non tamen idem sit actor et judex, sed, quasi deferente fama, vel denuntiante clamore, officii sui debitum exsequatur. Licet autem hoc sit diligenter observandum in subditis, diligentius tamen observandum est in praelatis, qui quasi signum sunt positi ad sagittam, et, quia non possunt omnibus complacere, cum ex officio teneantur non solum arguere, sed etiam increpare, » quin etiam interdum suspendere, nonnunquam vero ligare, frequenter odium multorum incurrunt, et insidias patiuntur; et ideo sancti patres provide statuerunt ut accusatio praelatorum non facile admittatur, ne, concussis columnis, corruat aedificium, nisi diligens adhibeatur cautela, per quam non solum falsae, sed et malignae criminationis janua praecludatur. Verum, ita voluerunt providere praelatis, ne criminarentur injuste, ut tamen caverent ne delinquerent insolenter, contra utrumque morbum invenientes congruam medicinam, ut videlicet accusatio criminalis, quae ad diminutionem capitis, id est ad degradationem intenditur, nisi legitima praecedat inscriptio, nullatenus admittatur; sed, cum super excessibus suis quisquam fuerit diffamatus, ut in tantum jam clamor ascenderit, quod diutius sine scandalo dissimulari non possit, nec sine periculo tolerari, absque dubitationis scrupulo, ad inquirendum et puniendum ejus excessus, non ex odii fomite, sed ex charitatis procedatur affectu, quatenus, si gravis fuerit excessus, etsi non degradetur ab ordine, ab administratione tamen amoveatur omnino, quod est secundum sententiam evangelicam, a villicatione villicum amoveri, qui non potest villicationis suae dignam reddere rationem. Hunc igitur ordinem, « De Yporiensi autem episcopo, vobis rescribendo, mandamus, quatenus eum ad resignationem episcopatus, cum sit insufficiens et inutilis, efficacius inducatis, et, si cedere sponte noluerit, quia probati sunt ejus excessus super dilapidatione et simonia, vos eum, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, ab administratione Yporiensis ecclesiae deponatis: facientes eidem ecclesiae de persona idonea salubriter provideri, contradictores, si qui fuerint, per censuram ecclesiasticam compescentes. Cessionem autem Astensis episcopi, non solum ratam, sed et gratam habemus, provisionem tamen, quam ei de bonis Fructuariensis monasterii, si nobis placeret, facere decrevistis, nobis noveritis non placere, tum quia, sicut accepimus, ex ea idem monasterium grave nimis incurreret detrimentum, tum quia idem episcopus bona illa destrueret, sicut alia jam destruxit, cum sit dilapidator notissimus, et prodigus dissipator. Sustinemus tamen, pro vitando scandalo propinquorum, qui sunt nobiles et potentes, ut ei annuas pensiones, non quidem superfluas, sed solummodo necessarias, in diversis ecclesiis, sine ipsarum gravamine, assignetis, quatenus, manens apud aliquod monasterium, cum sit monachus, ad honestae vitae sustentationem expendat. Ad haec, noverit vestra devotio, quod Veronensis episcopus saepe nobis pro cedendi licentia supplicavit. Unde, cum ad visitandam Veronensem Ecclesiam accesseritis, si videretis expedire, cedendi sibi licentiam auctoritate apostolica concedatis facientes, eidem ecclesiae personam idoneam praefici salubriter in pastorem. Constitutiones vero, quas ad correctionem excessuum et reformationem morum, vos non tam fecisse quam innovasse cognovimus, approbamus, volentes, ut eas faciatis a clericis laudabiliter observari, praecipientes ex parte nostra praelatis, ut laicis conquerentibus plenam faciant justitiam exhibere, non obstantibus appellationibus frustratoriis, quas in eorum gravamen clerici frequenter opponunt, ne, pro defectu justitiae, clerici trahantur a laicis ad judicium saeculare, quod omnino fieri prohibemus, et vos, ne fiat, omnimodis satagatis. Caeterum, adversus haereticorum fallacias sollicitudinem vestram volumus vigilare, monentes et obsecrantes in Domino, quatenus ad exstirpandum de agro Dominico lolium haereticae pravitatis prudenter et efficaciter intendatis. » « Datum, IV Kalendas Februarii. » Datum, VII Kalendas Februarii. Ad nostram noveritis audientiam pervenisse, quod, cum, procurante illo qui operibus pacis invidet, inter charissimos in Christo filios nostros . . . . Castellae, et . . . . . Legionensem reges illustres, belli seditio mota esset, ac multa fuerint hinc inde hostiliter attentata, dilecti filii . . . prior, et fratres hospitalis Hierosolymitani in Hispania constituti, confidentes in illo qui posuit fines suos pacem, et nihilominus de regum ipsorum benignitate sperantes, qui, licet bellum moverent ad invicem, paupertatem suam non credebant esse illorum incursibus exponendam, castra sua et villas, in utriusque regni confinio constituta, non praemunierunt ut hostes, sed ut hospites repararunt. Rex vero Castellae, praeter fiduciam eorumdem, duo castra hospitalis ejusdem, videlicet Fraxin. et Paradinas, et tres villas, scilicet Taurisellam, Taraucam et Portam, sita in confinio regni sui, eis abstulit violenter, non rememorans, dum haec ageret, quod periculosissimum sibi erat, invadendo jura servorum suorum, effici hostem Christi, dum contra faciem insurgeret inimici. Licet autem, tu, frater archiepiscope, regem eumdem ad restitutionem eorum de mandato nostro monueris, nondum tamen in hoc acquiescere procuravit, unde, praedicti fratres damnum se queruntur gravissimum incurrisse. Nos vero, quia saluti regis ipsius non expedit villas et castra ipsa contra Deum taliter detinere, ipsum per litteras nostras monendum duximus et hortandum, ut ea conquerentibus, ut tenetur, restituere non postponat. Quocirca, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus, et districte praecipimus quatenus, si rex ipse, quod non credimus, adimplere forte neglexerit quod mandamus, vos, quantumcunque nobis molestum existat eum in aliquo aggravare, quia tamen magis Deo deferre quam homini nos oportet, ipsum ad id, sicut justum fuerit, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, compellatis; attentius provisuri, ut mandatum apostolicum taliter implere curetis, quod ex defectu vestro praedicti fratres dispendium non incurrant, et nos sollicitudinem vestram possimus non immerito commendare, qui non possemus non ferre moleste, si ad hoc exsequendum exhiberetis vos tepidos vel remissos. Quod si non ambo . . . alter, etc. Datum, V Kalendas Februarii. et nos eam examinandam commisissemus judicibus delegatis, qui causam eamdem sufficienter instructam ad nostram praesentiam remiserunt, certum partibus terminum praefigentes, quo cum instrumentis et attestationibus nostro se conspectui praesentarent sententiam recepturae. Partibus igitur in nostra praesentia per procuratores idoneos constitutis, audientiam praebuimus liberam et benignam. Et quidem, In primo siquidem privilegio Constantini continebatur expressum, quod sanctae recordationis Egwinus, Wigorniensis episcopus, ad apostolicam sedem accedens, visionem quamdam, qua se beata Maria manifestavit eidem, praefato praedecessori nostro reverenter exposuit, et tunc temporis Anglorum Kenredus et Offa, cum quibus jam dictus episcopus apostolorum limina visitavit, in loco visionis ostensae, de bonis suis plurima beneficia in praesentia ejusdem praedecessoris nostri regia liberalitate donarunt, quae ipse auctoritate apostolica confirmavit, quatenus in eodem loco monachorum congregatio, secundum beati Benedicti Regulam, quae minus in illis partibus tunc vigebat, ad divini nominis constitueretur honorem; unde, praefatus pontifex Brithwaldo, Britanniarum primati, per apostolica scripta mandavit ut, coadunato concilio, constitueret ovile, divinitus ostensum, apostolica auctoritate munitum, et regia liberalitate donatum sibi et successoribus suis, memorato Egwino episcopo assistente, curam animarum ejusdem ecclesiae, praecipue injungendo ut ab omni pervasorum impulsu et tyrannorum incursu, potestate sibi tradita, defensaret; si quid vero sinistrae partis inibi comperiretur oriri, ejusdem primatis auribus potius deferretur, quam per alicujus occultam sententiam locus sanctus depravaretur injuste. Ipsum ergo locum, quoniam antedicti reges libertate donarunt, et idem praedecessor noster apostolicae sedis auctoritate donavit, ut nullus cujuscunque ordinis homo, quod ipse constituerat, depravare ac diminuere attentaret. Quia vero privilegium meretur amittere, qui concessa sibi abutitur libertate, volumus et mandamus ut, quanto liberiores estis a servitiis saecularibus, tanto vos arctius mancipetis divinae per omnia servituti. Decernimus ergo . . . . . nostrae definitionis, etc. Datum, XV Kalendas Februarii cognovimus evidenter, ecclesias illas per privilegia pontificum Romanorum non esse ab episcopali jurisdictione subtractas, nisi forte vallis de Evesham sit ille locus, quem, a duobus regibus, Kenredo videlicet et Offa, liberalitate donatum, bonae memoriae Constantinus papa libertate donavit, sicut in ipsius privilegio continetur. nisi forte per tantum temporis Wigorniensis ecclesia interim vacavisset, ut, tempore vacationis subducto, praescriptio minime sit completa. Licet autem utrinque sit in causa conclusum, quia tamen utraque pars necessariam, ut asserit, probationem omisit, nos, attendentes, quod utraque ecclesia fungitur vice minoris, aequitate pensata, utramque restituimus contra reliquam ad probandum rationem omissam, ne alterutra propter hujusmodi negligentiam gravi jactura laedatur. Quod si forte noluerint sententiam definitivam a vobis accipere, vos, receptis probationibus praelibatis, eas nobis sub sigillis vestris fideliter destinetis, praefigentes partibus terminum competentem, quo per procuratores idoneos recepturae sententiam nostro se conspectui repraesentent. Testes . . . nullis litteris obstantibus praeter assensum partium, etc. Si vero non omnes . . . duo vestrum ea, sublato appellationis obstaculo, exsequantur. Datum, III Nonas Februarii. Praesentium vobis auctoritate mandamus quatenus, si in causa venerabilis fratris nostri . . . Wigorniensis episcopi, et dilecti filii, Eveshamensis abbatis, quam sub certa forma vobis duximus committendam, falsi contigerit incidere quaestionem super privilegiis duorum regum Kenredi et Offae, quae proponitur idem abbas habere, vos, auctoritate nostra suffulti, de ipsa, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, cognoscentes, eam fine debito termis etis; facientes . . . nullis litteris, etc. Quod si non omnes, etc. Datum, VII Idus Februarii. Usque in senectam et senium in officio pastoralis curae perductus, in tuo certamine didicisti quam laboriosa militia sit vita hominis super terram, quod licet: Bonum certamen certavi , cum Apostolo possis dicere, ut tamen corona tibi justitiae de reliquo reponatur, cursum te decet perfecti operis consummare. Quantumlibet enim, senectute gravatus, noctes tibi laboriosas enumeres, et, tanquam fatigatus cervus, umbram quietis . . quantumlibet inter viae scalores aporians patriae dilectione traharis, et, velut emeritus mercenarius, operis tui finem anxius praestoleris, expedit tibi tamen virtutem in infirmitate perficere, ac te fortius in Domino confortare; sciensque quod apud extraneum defixeris manum tuam, cum tibi commissi gregis animas in tuam animam suscepisti, non sic debes portum tibi quietis appetere, ut navigantes hactenus tecum filios, sine remigis adjutorio, patiaris in hoc mari magno et spatioso cum timore naufragii fluctuare, quoniam non sic potes pulchrae Rachelis speciem concupiscere, ut filios quos peperit tibi te deceat abjurare. Sane, si credis illum Domino displicere, cujus fieri dies paucos, et accipi episcopatum ejus ab altero, sermo Davidicus imprecatur, tu, cum plenus dierum sis, officium non debes pontificale refugere, quia forsan ideo in te Dominus cum annorum numero tesseram fecit crescere meritorum, ut, quod ad erudiendum minus fortasse potest aetas imbecillis in verbo, veneranda canities plena meritis suppleat in exemplo. Monemus ergo fraternitatem tuam, et hortamur attentius, per apostolica tibi scripta mandantes quatenus, diligenter attendens, quod adhuc sis populo Dei necessarius, laborem pastoralis regiminis non recusos, jactansque tuum in Domino cogitatum, nihil contra voluntatem Altissimi statuas de te ipso, qui forte diebus tuis ideo dies addidit, quia nondum substituendum tibi pontificem opportunum praevidit, nec de tua senectute diffidas, quam, natura cedente, miraculo potens est ille in generatione multorum fecundam reddere, qui ex utero senectutis et sterilitatis, prolem dignatus est, quam juventus negaverat, suscitare. Cum enim hactenus in Ecclesia tibi commissa salubriter ministraris, si, quod absit! alius, te cedente, minus utilis assumatur, ad ipsam profecto non parum in ipsa quiete, quam appetis, turbareris, cum, ubi bene tuum exercueras ministerium, non absque dolore cerneres inutilis ministri defectum, fieretque ut tantum in arce speculationis tibi deperisse cognosceres, quantum Ecclesiae per te subtractum esse videres. Datum, Kalendis Februarii. Dilectae in Christo filiae, abbatissa et sorores de Footel, nobis graviter sunt conquestae, quod, cum in possessione prioratus de Argentolio, de quo inter eas et abbatem ac monachos Sancti Dionysii, Parisiensis dioeceseos, agitatur, inductae fuerint auctoritate commissionis nostrae causa rei servandae, monachi eas inde per violentiam ejecerunt, et quoniam a monachis propter hoc legitima cautio data non fuit, licet nos decrevimus eam esse praestandam, veram possessionem prioratus illius sibi concedi petebant, cum fructibus medio tempore jam perceptis. Magister autem Thomas, procurator partis adversae, dicebat ipsum abbatem eam cautionem super hoc judicibus praestitisse, qua contenti fuerunt. Unde, cum non fuerit ex parte monialium appellatum, postulabat instanter super petitione hujusmodi monialibus ipsis silentium prorsus imponi. Quia igitur nobis non constat de praemissis, mandamus quatenus, partibus . . . . quod justum fuit . . . . facientes, etc. Quod si non omnes. . . . duo vestrum, etc. Datum, etc., IV Non. Februarii. Cum charissimo in Christo filio nostro, Joanni, regi Anglorum illustri, apostolicas preces misissemus, ut erga dilectum filium, magistrum R. decanum Saresberiensem, et alios, tum clericos, tum laicos, qui occasione negotii Wintoniensis Ecclesiae ipsius offensam incurrerant, se clementem et propitium exhiberet, et illos etiam liberaret, si qui detinerentur in vinculis hac de causa, illosque libere redire permitteret, qui propter hoc exsilium patiuntur, eis omnibus restitutis, si qua illis hac de causa forsitan sunt ablata, idem rex, de quo vehementius admiramur, preces apostolicas non admisit, sed, litteris nostris receptis respondit, quod ipsum decanum et clericos ejus non laeserat. De laicis autem nihil ad nos pertinebat omnino, sed si ille qui exsulabat a regno, ipsius curiae vellet subire judicium, sibi placebat. Nos autem eumdem per litteras nostras monendum duximus et hortandum, ut eidem decano qui nobis ob suorum exigentiam meritorum charus est admodum et acceptus, ac suis, et laicis etiam, qui occasione negotii Ecclesiae Wintoniensis regiam indignationem incurrerant, suam penitus remittat offensam, et misericors illis existat, ut a summo judice, qui in ira sua non obliviscitur misereri, misericordiam consequatur. Quocirca, discretioni tuae per apostolica scripta mandamus quatenus, si rex ipse, quod non credimus, secus forte duxerit faciendum, tu, quia ex injuncto nobis incumbit officio ne membra Ecclesiae inclementer tractari sinamus, auctoritate nostra suffultus, nullius contradictione vel appellatione obstante, circa praedictum decanum, et archidiaconum Wintoniensem, et alios, tam clericos quam laicos, statuas quod videris statuendum, regem ipsum a molestatione ipsorum, si necesse fuerit, qua videris expedire districtione compescendo. Datum, Kalendis Februarii. Significaverunt nobis per litteras suas venerabilis frater noster, G.. Silvanectensis episcopus, et dilectus filius, J. abbas sancti Victoris Parisiensis, et F. Aurelianensis decanus, quod, cum causa quae vertitur inter abbatem et monachos Sancti Dionysii ex una parte, ac abbatissam et moniales de Footel ex altera, tam super proprietate quam possessione prioratus de Argentolio, sibi a nobis commissa fuisset, et moniales, super causa proprietatis prius litem ingressae, testes produxissent in illa, postmodum possessionis judicium suspenso petitorio intentarunt, quod eis de jure licere ipsi, de prudentum consilio, per interlocutoriam sententiam declararunt. Unde, cum in causa possessionis quam moniales petebant, ea videlicet ratione, quod illae quibus ipsae successerant, inde fuerant violenter ejectae, testes fuissent ab utraque parte producti, et eo usque processum, ut publicatio fieri jam deberet, petebant moniales praedictae depositiones testium in causa possessionis tantummodo publicari; sed contradicebant monachi, allegantes quod, sicut causa proprietatis fuerat prius coepta, ita debebat accipere prius finem, vel saltem, tam super petitorio quam super possessorio, testes simul publicari debebant. Ipsi vero, auditis hinc inde propositis, cum super hoc vellent interloqui, habito consilio sapientum, monachi adjecerunt quod super causa proprietatis productioni testium renuntiaverant moniales quod, cum pars adversa negaret, et inter partes quasi dubium verteretur, interlocuti fuerunt, quod attestationes in possessorio publicarent, et super renuntiatione monialium probationes monachorum audirent; sed ab hac interlocutoria monachi ad nostram audientiam appellarunt. Ipsi autem, diem alteram partibus praefigentes ut deliberarent an deberent hujusmodi appellationi deferre, convocatis prudentibus, de ipsorum consilio, sententiam suam minime reprobantes, parti monachorum audientiam indulserunt, si forte rationem aliquam allegarent ad retractandam praedictam sententiam efficacem, qui tandem post allegationes suas appellationi prius factae fortiter insistebant. Quia vero vix poterant assessores Parisius invenire, quin dicerentur esse suspecti, quamvis pars monialium tandem diceret quod, quemcunque tres insimul evocarent, illum non haberent ullo modo suspectum, ipsi tamen, considerantes arduitatem negotii, haec nobis intimanda duxerunt, partibus injungentes ut in festo sancti Lucae evangelistae, proximo tunc futuro, nostro se conspectui cum hujusmodi litteris praesentarent. Cum autem litteris ipsis, hanc seriem continentibus, praefati abbas Sancti Victoris, et decanus Aurelianensis sua pariter appendissent sigilla, jam dictus Silvanectensis episcopus suum distulit sigillum apponere, pro eo quod monachi Sancti Dionysii querebantur quaedam omissa fuisse quae fuerant apponenda. Unde, partibus revocatis, diem in crastino Sancti Remigii praefixerunt, monachis firmiter asserentibus quod moniales in causa proprietatis tres testium productiones habuerant, et in easdem fuerat jam conclusum, ita, quod in producendis testibus super causa proprietatis eas non erant ulterius audituri, ac super his probationes legitimas offerebant; sed haec omnia pars adversa negabat. Verum, cum propter hoc tam abbatissa pro parte sua, quam magister Thomas pro parte abbatis et monachorum, circa octavas beati Martini, quae fuerant pro termino partibus assignatae nostro se conspectui praesentandi, ad nostram praesentiam accessissent, et nos eis in consistorio nostro plenam audientiam dedissemus, idem magister adjecit quod saepe fuit ex parte abbatis et monachorum a delegatis judicibus postulatum, ut in causa possessionis quartam eis productionem concederent cum solemnitate legali, quam cum eis penitus denegarent contra legitimas sanctiones, ipsi, sentientes se injuste gravari, post interlocutoriam de publicandis testibus in possessorio promulgatam, protinus ad nostram audientiam appellarunt, quod ex testimonio quarumdam specialium litterarum praedicti Silvanectensis episcopi nitebatur ostendere, inter multa scribentis, quod in additione illa, quae in revocatione partium primis litteris facta fuit, petebant monachi clausulam illam apponi, scilicet, quod adhuc restabat eis super possessorio judicio quarta productio, solemnitate juris adhibita, et super hoc probationes necessarias offerebant, idemque magister assertionem suam promittebat se legitimis testibus probaturum. Abbatissa vero, relationi trium delegatorum innitens, et quibusdam eorum litteris continentibus, quod diem tertiam post purificationem Beatae Mariae ad publicationem testium assignaverant, super possessione a parte productorum utraque, quod ab eodem magistro fuerat superadditum, asserebat penitus esse falsum. Nos igitur, his et aliis diligenter auditis quae fuerunt hinc inde proposita, de communi fratrum nostrorum consilio, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus, Parisius convenientes in unum, si per legitimas vobis probationes constiterit abbatem et monachos quartam productionem testium cum juris solemnitate super possessorio petivisse, seque propter hoc infra decem dies post interlocutoriam sententiam appellasse, nisi forte judices quartam productionem negaverint, pro eo quod voluerint effrenatam multitudinem testium refrenare, vos praefatos abbatem et monachos ad quartam productionem testium admittatis, adhibita solemnitate legali, eos, si in probatione defecerint, in expensas legitimas condemnantes. Et, nisi adeo sit in petitorio jam processum, ut plene possit de proprietate liquere, vos causam possessionis, ad quam de juris beneficio abbatissa et moniales habuere recursum primitus, terminetis, in causa proprietatis postmodum legitime processuri; alioquin, quaestionem terminetis simul utramque. Illos vero quos in eas vel capellanum illarum manus violentas constiterit injecisse, tandiu denuntietis excommunicationis vinculo subjacere, donec inde satisfaciant competenter, et cum vestrarum testimonio litterarum ad sedem veniant apostolicam absolvendi. Testes autem qui fuerint nominati, si se gratia, odio vel timore subtraxerint, per censuram ecclesiasticam, cessante appellatione, cogatis veritati testimonium perhibere. Obtestamur ergo vos, et obsecramus in Christo Jesu, qui venturus est judicare vivos et mortuos, ut, amore carnali et saeculari timore postpositis, via regia procedatis, ita, quod neque ad dexteram, neque ad sinistram aliquatenus declinetis, sed, frivolis exceptionibus et malitiosis occasionibus non obstantibus, omni prorsus appellatione cessante, juste quod justum est judicetis, reddituri propter hoc Deo in districto examine rationem, nullis litteris obstantibus, praeter assensum partium, a sede apostolica impetratis. Quod si non omnes . . . . duo vestrum, etc. Datum . . . . Kalendis Februarii, anno octavo. Apostolicae sedis benignitas, quae usque ad nationes extenditur, tanto copiosius exuberare debet erga domesticos et vassallos, quantum ipsorum cura et sollicitudo sibi familiarius est annexa, et, cum a filiis suis diligi appetat potius quam timeri, eo quod sibi servilis timor non placet, quem charitas foras mittit, licet a suis aliquando offendatur, si converti voluerint, parcere vult potius quam ulcisci, et eligit magis delinquentes corripere in spiritu lenitatis, quam ipsos ferire gladio ultionis, ut, sicut infideles et extraneos ad devotionem suam mansuetudinis suae clementia evocat et adducit, ita quoque domesticos et fideles in fidelitate sua stabiliat et confirmet. Quamvis igitur nos hac vice non leviter offenderitis, et ad iracundiam nos tanto amplius provocaverit factum vestrum, quanto a vobis, quos tanquam speciales filios et devotos sincerae dilectionis brachiis amplexamur, minus credebamus offendi, quia tamen, misericordiam implorantes, ad mandatum nostrum humiliter accessistis, juramenta, obsides et fidejussores pro mille libris super facto consulum exhibentes, ut in fidelitate nostra vestra devotio fortius accendatur, vobiscum mitius agere volumus, et preces vestras, quantum cum honore nostro possumus, benignius exaudire. Ideoque consulum electionem, quandiu nobis placuerit, vobis duximus concedendam, ita quod ex hoc nobis nullum praejudicium generetur; per apostolica scripta praecipiendo mandantes quatenus nunquam consules eligere praesumatis, absque nostra vel castellani nostri conniventia et assensu; sed, cum electionem ipsam celebrandam duxeritis, nostrum vel castellani nostri requiratis assensum, sed antequam ipsum assensum mereamini obtinere, non praesumant electi consules exercere officium consulatus, juraturi rationes et consuetudines nostras se fideliter conservaturos. Si vero, quod absit! contra mandatum nostrum facere praesumpseritis, perjurii notam et fidejussionis poenam pariter incurratis. Cum inter vos ex una parte, et canonicos Sancti Petri de Curia ex altera, super eo quod dicti canonici Sancti Petri generale interdictum a venerabili fratre nostro . . . . episcopo vestro, vel vobis, in civitate Cenomanensi positum, non servabant, quaestio verteretur, utraque pars, ut eadem causa fine posset debito terminari, suum nuntium ad sedem apostolicam destinavit. Partibus igitur in nostra praesentia constitutis per procuratores idoneos, audientiam praebuimus liberam et benignam, et quidem ecclesiae vestrae proposuit procurator quod, cum Cenomanensis ecclesia, suo loco et tempore, pro excessibus saecularis potestatis, interdicto velit supponere civitatem, ecclesia beati Petri de Curia, tanquam membrum suo capiti non cohaerens, campanis pulsatis, apertis januis, divina officia celebrare, aliis cessantibus, non omisit. Cum autem venerabilis frater noster, Oct. Ostiensis episcopus, tunc in partibus illis legationis officio fungeretur, iidem, ad ejus praesentiam accedentes, suam ei super hoc querimoniam exponere curaverunt. Qui, partibus convocatis, et rationibus utriusque diligenter auditis et cognitis, cum pars ecclesiae Sancti Petri privilegio sedis apostolicae non posset ostendere se munitam, imo ei firmiter constaret quod ex superbia potius ad hoc, quam ex causa rationabili, ducerentur, sententialiter definivit, quod, cum in civitate Cenomanensi positum fuerit interdictum, illud eadem ecclesia observaret, vinculo quoque excommunicationis ac poenae ordinis et beneficii eos supponens qui suae ducerent sententiae resistendum. Postmodum vero, cum, propter quosdam excessus saecularis potestatis, tota Cenomanensis civitas supponeretur ecclesiastico interdicto, et ipsis canonicis Sancti Petri denuntiatum fuisset ut a divinorum celebratione cessarent, et observarent sicut aliae ipsius civitatis Ecclesiae interdictum, ipsi, majorem temeritatem suae audaciae adjungentes, cum majori solemnitate suum sunt officium exsecuti, venire contra ipsius legati sententiam non verentes. Procurator vero ipsorum proposuit ex adverso, quod ipsa ecclesia Sancti Petri ab ipsa sui fundatione libera exstitit et exempta, et de bonis progenitorum charissimi in Christo filii nostri, Joannis, Anglorum regis illustris, fundata fuerat, et dotata, firmiter asseverans, et ex hoc suam credens intentionem fundare, quod decanatum et praebendas ipsius ecclesiae idem rex et progenitores sui conferebant, dioecesano episcopo inconsulto. Proposuit etiam quod, ex consuetudine tali, hactenus eadem ecclesia gavisa fuerat libertate, et hoc multoties idem vester episcopus recognovit, quod vos parochialem potestis interdicere capellanum, qui extra chorum celebrat ecclesiae antedictae, allegans ex consuetudine antedicta, quod in generali etiam interdicto licitum erat eis, pulsatis campanis, alta voce, interdictis tamen et excommunicatis exclusis, divina officia celebrare. Nos igitur, auditis hinc inde propositis, quia ex tali consuetudine, si qua foret, dirumperetur nervus ecclesiasticae disciplinae, ipsam, de fratrum nostrorum consilio, penitus duximus irritandam, cum non consuetudo, sed corruptela potius sit censenda, concedentes tamen eidem ecclesiae Sancti Petri, quod, cum generale in civitate fuerit interdictum, ex benignitate sedis apostolicae licitum sit eis, clausis januis, exclusis excommunicatis et interdictis, non pulsatis campanis, submissa voce, divina officia celebrare. Nulli ergo . . . nostrae definitionis et concessionis . . . si quis autem, etc. Datum, III Nonas Februarii, anno octavo. Cum causa quae vertebatur inter vos ex una parte, et dilectos filios, capitulum Sancti Juliani ex altera, super eo quod vos generale interdictum a venerabili fratre nostro . . . Cenomanensi episcopo, vel ab ipso capitulo, in civitate positum, minime servabatis, in nostra foret praesentia ventilata, nos, quia procurator vester ex quadam consuetudine allegabat licitum fuisse vobis in generali etiam interdicto, pulsatis campanis, alta voce, interdictis tamen et excommunicatis exclusis, divina officia celebrare, consuetudinem ipsam, cum ex ea, si qua foret, dirumperetur nervus ecclesiasticae disciplinae, de fratrum nostrorum consilio penitus duximus irritandum, cum non consuetudo, sed corruptela potius sit censenda, concedentes tamen Ecclesiae vestrae quod, cum generale in civitate fuerit interdictum, ex benignitate sedis apostolicae licitum sit vobis, clausis januis, exclusis excommunicatis et interdictis, non pulsatis campanis, submissa voce, divina officia celebrare. Quocirca, per apostolica scripta mandamus atque praecipimus quatenus sententiam ipsam firmiter observetis. Alioquin, noveritis, nos venerabili fratri nostro . . . . . archiepiscopo, et dilecto filio . . . . . abbati Majoris monasterii Turonensis, in mandatis dedisse ut eamdem sententiam, sublato cujuslibet appellationis obstaculo, per censuram ecclesiasticam faciant inviolabiliter observari; contradictores, etc. Datum . . . . Kalendis Februarii, anno octavo. Licet omnibus ligandi et solvendi sit concessa potestas, licet unum praeceptum ad omnes, idemque pervenerit praedicandi evangelia omni creaturae, velut quaedam tamen inter eas habita est discretio dignitatis, et Dominicarum ovium curam, quae omnibus imminebat, unus singulariter suscepit habendam, dicente ad eum Domino: Petre, amas me? pasce oves meas ; qui etiam inter omnes apostolos principatus nomen obtinuit, et, de fratrum confirmatione, singulare a Domino praeceptum accepit, ut in hoc secuturae posteritati daretur intelligi, quoniam, quamvis multos ad regimen Ecclesiae contingeret ordinari, unus tamen solummodo supremae dignitatis locum fastigiumque teneret, ut unus omnibus et potestate gubernandi, et judicandi honore, praesideret. Unde, et secundum hanc formam, in Ecclesia distinctio servata est dignitatum; et, sicut in humano corpore, pro varietate officiorum, diversa ordinata sunt membra, ita, in structura Ecclesiae, ad diversa ministeria exhibenda, diversae personae in diversis sunt ordinibus constitutae. Aliis enim ad singularum ecclesiarum, aliis autem ad singularum urbium dispositionem ordinatis ac rerum, constituti sunt in singulis provinciis alii, quorum prima inter fratres sententia habeatur, et ad quorum examen subjectarum personarum quaestiones et negotia referantur. Super omnes autem, Romanus pontifex, tanquam Noe in Arca, primum locum noscitur obtinere, qui, ex collato sibi desuper in apostolorum principe privilegio, de universorum causis judicat et disponit, et per universum orbem Ecclesiae filios in Christianae fidei firmitate non desinit confirmare, talem se curans jugiter exhibere, qui vocem Dominicam videatur audire, qua dicitur: Et tu aliquando conversus, confirma fratres tuos . Hoc nimirum, post beatum Petrum, illi apostoli et viri, qui per successiones temporum ad gerendam curam sedis apostolicae surrexerunt, indesinenti curaverunt studio adimplere, et per universum orbem, nunc per se, nunc per legatos suos, corrigenda corrigere, et statuenda statuere sum mopere studuerunt. Quorum quoque vestigia subsecutus, felicis memoriae Eugenius papa praedecessor noster, de corrigendis his quae in regno Norwegiae correctionem videbantur exposcere, et verbo ibi fidei seminando, juxta sui officii debitum, sollicitus exstitit, et quod per se ipsum, universalis Ecclesiae cura obsistente, non potuit, per legatum suum Nicolaum, tunc scilicet Albanensem episcopum, qui postea in Romanum pontificem est assumptus, exsecutioni mandavit. Qui, ad partes illas accedens, sicut a suo patrefamilias acceperat in mandatis, talentum sibi creditum largitus est ad usuram, et, tanquam fidelis servus et prudens muliplicatum inde fructum studuit reportare. Inter caetera vero quae ad laudem illic nominis Dei et ministerii sui commendationem implevit, juxta quod praedictus antecessor noster ei praeceperat, palleum Joanni, antecessori tuo, indulsit, et, ne de caetero provinciae Norwegiae metropolitana cura possit deesse, commissam gubernationi suae urbem Nidrosiensem, ejusdem provinciae perpetuam metropolim ordinavit, et ei Asloensem, Amatripiensem, Bargensem, Stavangriensem, insulas Orcades, insulas Fareiae, Suthraiae et Islanden. et Grenelandiae episcopatus, tanquam suae metropoli, perpetuis temporibus constituit subjacere, et eorum episcopos, sicut metropolitanis suis, tam sibi quam suis successoribus obedire. Ne igitur ad violentiam constitutionis ipsius ulli unquam liceat aspirare, nos, felicis memoriae praedicti Eugenii, et Alexandri, atque Clementis, praedecessorum nostrorum, Romanorum pontificum, vestigiis inhaerentes, eamdem constitutionem auctoritate apostolica confirmamus, et praesentis scripti privilegio communimus; statuentes ut Nidrosiensis civitas supradictarum urbium perpetuis temporibus metropolis habeatur, et earum episcopi, tam tibi quam tuis successoribus, sicut suo metropolitano, obediant, et de manu vestra consecrationis gratiam sortiantur. Successores autem tui ad Romanum pontificem tantum, percepturi donum consecrationis, accedant, et ei solummodo et Romanae Ecclesiae subjecti semper existant. Porro, concesso tibi palleo, pontificalis scilicet plenitudine potestatis, infra Ecclesiam tantum, ad sacra missarum solemnia, per universam provinciam tuam, his solummodo diebus uti fraternitas tua debebit, qui inferius leguntur inscripti; Nativitate Domini, Epiphania, Coena Domini, Resurrectione, Ascensione, Pentecoste, in solemnitatibus beatae Dei genitricis semper virginis Mariae, Natalitio beatorum Petri et Pauli, et Exaltatione sanctae Crucis, Nativitate beati Joannis Baptistae, festo beati Joannis Evangelistae, commemoratione omnium sanctorum, in consecrationibus ecclesiarum vel episcoporum, benedictionibus altarium, ordinationibus presbyterorum, in die consecrationis ecclesiae tuae, ac festis sanctae Trinitatis et sancti Olavi, et anniversario tuae consecrationis die. Studeat ergo tua fraternitas, plenitudine tantae dignitatis suscepta, ita strenue cuncta peragere, quatenus morum tuorum ornamenta eidem valeant convenire. Sit vita tua subditis exemplum, ut per eam cognoscant quid debeant appetere, quid cogantur vitare. Esto discretione praecipuus, cogitatione mundus, actione purus, discretus in silentio, utilis in verbo; cura tibi sit magis prodesse hominibus, quam praeesse. Non in te potestatem ordinis, sed aequalitatem oportet pensare conditionis. Stude ne vita doctrinam destituat, ne rursum vitae doctrina contradicat. Memento quod est ars artium regimen animarum. Super omnia studium tibi sit apostolicae sedis decreta firmiter observare, et, tanquam matri et dominae tuae, ei humiliter obedire. Ecce, frater in Christo charissime, inter multa alia, haec sunt pallei, haec sacerdotii, quae omnia facile, Christo adjuvante, adimplere poteris, si virtutum omnium magistram, charitatem et humilitatem habueris, et quod foris habere ostenderis, intus habebis. Decernimus ergo, etc., usque in finem. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, per manum Joannis, Sanctae Mariae in Cosmedin. diaconi cardinalis, sanctae Romanae Ecclesiae cancellarii, Idibus Februarii, indictione IX, Incarnationis Dominicae anno 1205, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno octavo. Annuere solet, etc., usque inclinati, auctoritate tibi praesentium indulgemus, ut, quia homines de partibus tuis, propter difficultatem et discrimen itineris, pro injectione manuum violenta in clericos, ad nostram praesentiam nequeunt sine multo gravamine accedere absolvendi, licitum tibi sit personaliter, vice nostra, recepto primum ab illis juxta formam Ecclesiae juramento, et injuriam passis congrue satisfacto, a vinculo eos excommunicationis absolvere, dummodo in injectione illa mutilatio vel mors non fuerit subsecuta, seu violenta manus in episcopum vel abbatem injecta, aut alias non fuerit tam enormis, quod merito debeant ad sedem apostolicam destinari. Nulli ergo, etc. Datum, XII Kalendas Martii. Annuere, etc., usque annuentes, auctoritate praesentium inhibemus, ne quis eos, qui pro tempore fuerint in ecclesiis tibi lege metropolitana subjectis electi, in episcopos consecrare, absque tuo vel successorum tuorum mandato, praesumat, nisi forsitan Nidrosiensis Ecclesia pastore vacaret, et tunc, mandatum capituli ejusdem ecclesiae requiri volumus et assensum. Datum, III Idus Februarii.

(Luc. XI) ( sic ) (Joan. XVIII) (Anno 1169, mense Januarii.) (ut in epist. lib. quinti 90, quam vide, usque, anno V) (Cant. VI) (Isa. XLV) (I Reg. XV) (Matth. XVI) (Matth. XVI) (Thren. IV) (quia plus timeri solet quod specialiter injungitur, quam quod generaliter imperatur, advocatis et scriniariis firmiter inhibemus, ne praefatis electis, dum fuerint in sua contumacia et errore, Patarenis vero credentibus, fautoribus, et defensatoribus eorumdem, ullo tempore, in aliquo praestetis auxilium, consilium vel favorem, nec eis in aliquibus causis, vel factis, vel aliis litigantibus sub eorum examine, vestrum patrocinium praebeatis, et pro ipsis publica instrumenta condere vel aliqua scripta facere nullatenus attentetis. Quod si forte contra facere praesumpseritis, ab officio vestro suspensos perpetuo vos decernimus infamiae subjacere.] Caeterum, ne judices et scriniarii, qui consenserunt praefatis electis in hujusmodi praesumptione temeraria sociari, de sua nequitia glorientur, cum privilegium mereatur amittere qui permissa sibi abutitur potestate, eos ab officio suo judicamus esse suspensos, decernentes irritum et inane quidquid per ipsos et electos praedictos factum fuerit, vel statutum. Sententias autem excommunicationis et interdicti, ab episcopo et clericis vestris propter excessus hujusmodi latas rationabiliter in rebelles et in memoratos electos, ratas habemus, easque praecipimus usque ad satisfactionem congruam inviolabiliter observari. Alioquin, si nec sic superbia vestra comprimi poterit, et stultitia refrenari, haedis ab ovibus et fidelibus ab infidelibus segregatis, malos male perdemus, vineam nostram aliis agricolis collocantes, qui fructum suum temporibus suis reddant, et tandiu manus nostras temporaliter et spiritualiter in vos curabimus durius aggravare, donec per experientiam cognoscatis quid apostolicae sedis dextera valeat, et quid possit, et a vobis sit hujusmodi eliminata spurcitia et iniquitas exstirpata. Recolere quippe debetis quantum periculum incurreritis pro eo quod nostrum consilium contempsistis. Datum, etc. [Querelam, quam dilectus filius, G. tituli Sancti Vitalis nunc presbyter, tunc Sanctae Mariae in Aquiro diaconus cardinalis, per oecononum Ecclesiae vestrae, cujus idem cardinalis est gubernator, contra P . . . nunc presbyterum, tunc vero diaconum, super Ecclesia Salvatoris quae dicitur de Cornutis, coram bonae memoriae C. Papa, praedecessore nostro, proposuit, ipse nobis in minori officio constitutis audiendam et examinandam commisit. Petebat igitur idem oeconomus, ut praefatus Petrus removeretur ab Ecclesia Salvatoris, quam in praejudicium Ecclesiae vestrae, ac injuriam cardinalis praedicti praesumpserat occupare, cum ipsa Ecclesia Salvatoris pleno jure pertineat ad Ecclesiam Sanctae Agathes, petens etiam, pensionem sedecim denariorum Papiensium, debitam Ecclesiae Sanctae Agathes, pro Ecclesia Salvatoris et terminis, sibi restitui de novo substractam. Praedictus vero P. clericus, respondebat quod ipse nullam injuriam irrogaverat cardinali, nec in praejudicium Ecclesiae Sanctae Agathes acceperat Ecclesiam Salvatoris, cum haec ad illam nullo jure pertineat, nec aliquam sibi debeat reddere pensionem, sed ipse per electionem populi, quae de antiqua consuetudine pertinet ad eumdem, a cardinale Sanctae Susannae, cui eadem Ecclesia Salvatoris, tanquam capella suo titulo, in spiritualibus est subjecta, cononice fuerat institutus.] Cumque ad suam assertionem probandam utraque pars testes multoties produxisset, nos illos recepimus et examinavimus diligenter, quorum depositionibus publicatis, disputationem audivimus super illis; sed, antequam hujusmodi controversia finem accipere potuisset, praefatus praedecessor noster debitum carnis exsolvit. Demum autem, utraque pars a nobis cum instantia postulavit, ut causam ipsam decidere dignaremur. [Nos igitur, attestationibus, et allegationibus, ac instrumentis utriusque partis diligenter auditis, et plenius intellectis, habito fratrum nostrorum consilio, praedictum presbyterum ab impetitione oeconomi vestri, super electione ac institutione de se facta in Ecclesia Salvatoris, absolvimus, et super his praefato oeconomo silentium duximus imponendum, cum per testes idoneos nobis constiterit evidenter, quod populus in quasi possessione praesentandi clericum ad illam Ecclesiam existebat, quando praedictum clericum ad illam elegit, et eadem Ecclesia spectat ad titulum Sanctae Susannae in spiritualibus pleno jure, salva quaestione super jure patronatus inter Ecclesiam vestram et populum Salvatoris. Quia vero per testes, omni exceptione majores, fuit liquido comprobatum, quod pensio sedecim denariorum Papiensis monetae, fuit clericis Ecclesiae vestrae, pro Ecclesia Salvatoris et terminis, annuatim per multa tempora persoluta, sed de novo substracta, nos, in eumdem statum percipiendi pensionem hujusmodi de Ecclesia Salvatoris et terminis, Ecclesiam vestram decrevimus reducendam, et ad solutionem pensionis substractae condemnavimus presbyterum antedictum, salva quaestione proprietatis inter Ecclesias memoratas.] Nulli ergo, etc. nostrae definitionis, etc. Si quis autem, etc. Datum, II Nonas Junii. Veniens ad apostolicam sedem dilectus filius, P. archidiaconus Tullensis, a nobis humiliter postulavit, ut super Tullensem Ecclesiam, quae per incuriam et malam administrationem . . . . . Tullensis episcopi, in gravem lapsum et exterminium jam devenerat, nostrae provisionis oculos aperire, et, in sterilitatis vindictam, infructuosae arbori ultricem securim apponere dignaremur, ne terra fructifera per mali cultoris injuriam et neglectum in salsilaginem convertatur. Cum enim venerabilis, frater noster . . . Remensis archiepiscopus, tunc apostolicae sedis legatus, et dilectus filius . . . . abbas S. Benedicti Metensis dioeceseos, contra praefatum episcopum litteras apostolicas recepissent, et archidiaconus memoratus vellet inscribere contra ipsum, archiepiscopus ipse, ejusdem archidiaconi et sociorum ejus periculum reformidans, eos sub hac forma ad concordiam inducere procuravit, ut scilicet idem episcopus in eorum praesentia praestaret corporaliter juramentum, quod de caetero libertatem Ecclesiarum, et jus clericorum totius dioeceseos conservaret illaesum, nec bona episcopatus alienare praesumeret, vel pignori obligare; praecipiens etiam prioribus et decanis, quod si dictum episcopum venire contingeret contra proprium juramentum, ipsi debitum obedientiae consuetum denegarent eidem; sub poena quoque excommunicationis eidem studuit inhibere, ne de rebus immobilibus Tullensis Ecclesiae de caetero quidquam alienare praesumeret, consensu sui capituli non obtento. Procedente vero tempore, cum idem episcopus in ipsius esset archiepiscopi praesentia constitutus, decanus Tullensis in modo denuntiationis crimen ei dilapidationis objecit, proponens, quod, jurisjurandi religione et excommunicatione contemptis, viginti et duas villas alienare praesumpsit ad mensam episcopi pertinentes, et, cum episcopatus Tullensis in suae promotionis initio in redditibus mille libras haberet, ad tantam per ipsum fuerit exinanitionem redactus, quod vix ad triginta libras Tullensis monetae ejus possent redditus pervenire. Cum igitur ad hoc idem episcopus respondisset quod non per suam sed capituli sui culpam illarum rerum fuerat alienatio perpetrata, adjecit quod ei placebat ut de statu episcopatus a bonis viris ejusdem dioeceseos fieret inquisitio veritatis, et sic, cum de partis utriusque assensu ad hoc certa dies constituta fuisset, licet tam archiepiscopus quam episcopus memorati, sub multorum testimonio praelatorum ipsum decanum in suo recepissent conductu, frater tamen episcopi et servientes ejus, in ipsum decanum manus injicientes sacrilegas, et pedibus ejus sub ventre roncini ligatis, eum ad episcopum deduxerunt, eumque durissimis vinculis mancipatum non prius absolvere voluerunt, quam idem episcopus propter hoc fuit excommunicatione notatus, et terra ejus supposita interdicto, nisi eum infra certum terminum liberasset. Cumque nec sic proficere potuisset, eo tandem post multa conamina vinculis absoluto, ac die certa partibus assignata, cum jam per cleri et populi famam eidem archiepiscopo constitisset, quod in extremis illa Ecclesia laboraret, saepedictum episcopum, de nimia dilapidatione suspectum, a temporalium administratione, et de perjurio graviter infamatum, a spiritualium exsecutione suspendit, quam suspensionis sententiam quoniam idem episcopus servare contempsit, ipsum postmodum excommunicationis vinculo innodavit; et cum haec a Joffrido archidiacono in praesentia nostra essent proposita, econtra W. et T. procuratores episcopi saepedicti, in nostro auditorio allegarunt quod sententia ipsius archiepiscopi nulla fuit multiplici ratione. Cum enim in talibus ordo judiciarius consueverit observari, isti modus fuit non tenuisse modum; nam, neque lis contestata fuit, velut juris aequitas suadebat, et, cum idem episcopus usque ad octavas Sancti Michaelis deliberationis obtinuisset inducias, eo penitus ignorante, interim contra eum inquisitio facta fuit, cum secundum juris ordinem judicis officium conquiescere debuisset, donec petiti temporis curricula defluxissent; ad hoc, cum in omnibus legitima fuerit appellatio interposita ab eodem, nullus videtur ejus fuisse processus, qui appellationis legitimae remedio enervatur. Praeterea, cum objiceretur eidem quod post excommunicationem celebrasset divina, ipsi procuratores inficiabantur omnino, et quod praedictae villae alienatae fuissent, non culpa episcopi sed capituli contigisse firmabant; unde, quidquid per archiepiscopum factum fuerat, a nobis censeri putabant irritum et inane. Nos igitur, his et aliis diligenter auditis, quae partes coram nobis proponere voluerunt, quia praedictum legatum rite per omnia cognovimus processisse, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, praedictam suspensionis sententiam facientes auctoritate nostra firmiter observari, procuratorem idoneum statuatis, qui negotia ejusdem episcopatus interim administret, episcopo tamen in justis et moderatis expensis congrue provisurus, dum hujusmodi causam contigerit ventilari; et, quoniam productioni testium a neutra parte renuntiatum fuisse didicimus, nos attestationes receptas vobis clausas remittimus, nihilominus injungentes quod praefatum episcopum secundum formam Ecclesiae ab excommunicationis vinculo absolvatis, et recipiatis testes, quos utraque pars duxerit producendos, quorum attestationibus una cum prioribus publicatis, causam diligenter examinare curetis, et eam, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, fine canonico terminare; ita, quod, si legitime vobis constiterit, praedicta bona Tullensis EccIesiae per culpam ipsius episcopi alienata fuisse, ab eadem ecclesia eum amovere curetis. Alioquin, cum de alienatione jam constet, quamvis idem epicopus culpam refundat in alios, quia tamen super hoc vehementer habitus est suspectus, et graviter infamatus, purgationem ipsi canonicam indicatis; attentius provisuri, ut, si dictus episcopus post excommunicationis sententiam in se latam divina praesumpsit temere celebrare, quia contemptum adjunxit contemptui ad enervationem ecclesiasticae disciplinae, vos eum a pontificali officio deponatis. Testes autem qui fuerint nominati, si se gratia, odio vel timore subtraxerint, per censuram ecclesiasticam cessante appellatione, cogatis veritati testimonium perhibere; nullis litteris praeter assensum partium obstantibus, etc. Quod si non omnes . . . duo vestrum, etc. Datum, etc. septimo Idus Junii. Novit ille qui scrutator est cordium et cognitor secretorum, quod ad honorem et profectum tuum ardenti desiderio aspiramus, pro certo sperantes quod tu progenitorum tuorum inhaerens vestigiis, sacrosanctam Romanam Ecclesiam, matrem tuam, prompta devotione cupias venerari. Licet ergo per primas litteras, quas nostro apostolatui destinasti, postquam ad regni gubernaculum ascendisti, fraterno sigillo signatas, nos duxeris exorandos pro venerabili fratre nostro; J. Colocensi archiepiscopo, ad Strigoniensem metropolim transferendo, postmodum tamen, per alias litteras, tuo charactere insignitas, nobis humiliter supplicasti, ut postulationem de venerabili fratre nostro, C. Quinquecclesiensi episcopo, ad eamdem metropolim evocato admittere dignaremur; super qua cum fratribus nostris deliberavimus diligenter, et, quoniam invenimus eam, post appellationes ad nos legitime interpositas, in multa discordia non solum suffraganeorum, verum etiam canonicorum Strigoniensis Ecclesiae, contra formam mandati nostri, regulari ordine praetermisso, temere celebratam, illam, exigente justitia, non duximus admittendam, dolentes pro te pariter et pro ipso, quod ad postulationem hujusmodi non est eo modo processum, ut eam secundum Deum approbare possemus. Monemus igitur serenitatem tuam, et exhortamur attentius, quatenus in hoc non voluntatis nostrae duritiam, sed canonicae sanctionis censuram attendas, quam sine personarum acceptione servare volumus, ut debemus, cum in manu nostra non debeat esse pondus et pondus, quasi in statera dolosa; sciturus pro certo quod preces, quas nobis secundum Deum duxeris porrigendas, parati sumus efficaciter exaudire. Ne vero Strigoniensis Ecclesia ulterius remaneat desolata, Strigoniensi capitulo per nostras damus litteras in mandatis, ut ad providendum sibi pastorem idoneum, per electionem canonicam, vel postulationem concordem, requisito suffraganeorum assensu, si de antiqua et approbata consuetudine fuit requirendus, infra mensem post susceptionem litterarum nostrarum, procedere non postponant. Alioquin, extunc, ne gregi Dominico diu desit cura pastoris, ad providendum eidem Ecclesiae pastorem idoneum procedemus, secundum officii nostri debitum ex plenitudine apostolicae potestatis; in quo, quantum cum honestate nostra poterimus, tuo deferemus honori. Datum, VIII Kalendas Julii. Solet annuere, etc. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus inclinati, personas et domum vestram, cum omnibus bonis, etc., usque suscipimus. Specialiter autem domos, terras, et alia quae Herveus parvus eidem domui contulit; decem solidos in furno Georgii de Punt. decem solidos annuatim in anniversario Joannis de Saccenuill. feudum Cochet, et terras de Faudo; sicut ea juste et pacifice possidetis, vobis, ac, per vos, eidem Hospitali, auctoritate apostolica confirmamus, et praesentis scripti patrocinio communimus. Ad indicium autem hujus perceptae protectionis a nobis, obulum aureum gratis oblatum nobis, nostrisque successoribus annis singulis persolvetis. Decernimus ergo . . . nostrae protectionis et confirmationis, etc, Si quis autem, etc. Datum . . ., III Idus Junii, anno octavo. [Solet ad se mora trahere plerumque periculum, et quae a principio poterant de facili consummari, longa postmodum dilatione suspensa, graves interdum et difficiles exitus habuerunt. Istud autem dilectus filius, H. Argentinensis electus, non modicum reformidans, non sine multo labore ad praesentiam nostram accessit, nobis revertenter insinuans quod, cum canonice fuerit de unanimi voluntate cleri et populi in episcopum Argentinensem electus, communicato fratrum suorum et prudentum virorum consilio, ad venerabilem fratrem nostrum, G.. Remensem archiepiscopum, sanctae Romanae Ecclesiae cardinalem, tunc episcopum Praenestinum, in partibus Teutoniae legationis officium exercentem, et ad te, pro electionis confirmatione speciales nuntias destinavit, qua liberaliter a nobis obtenta, postmodum, cum idem electus per . . . . abbatem de Sturzelb, et alios, cum litteris ejusdem legati, humiliter ac reverenter fecerit te rogari, ut ei consecrationis beneficium exhiberes, tu ei per tuas litteras respondisti, quod, deliberatione praehabita, diem ei et locum congruum assignares, ad quem tam tibi quam ei securus pateret accessus, ibique tunc illum in episcopum consecrares. Electus autem, promissione tua diutius exspectata, suos ad te nuntios iterato direxit, qui, licet in itinere fuerint spoliati, ad te tamen pedites nihilominus pervenerunt, consecrationem ipsius sollicite postulantes. Tu vero, ad instantiam tam electi quam nuntiorum ipsius, diem ei apud Andernacum, in Dominica qua cantatur Oculi mei, in anno praeterito, assignasti, promittens te ibi consecrationis ei beneficium impensurum. Cumque idem electus ad locum ipsum die statuto paratus esset accedere, litteras tuae fraternitatis accepit, in quibus te arduis praepeditum negotiis asserebas, et ideo non posse ad diem assignatam accedere, nec termino praefixo pro consecrationis munere impendendo suae satisfacere voluntati. Processu vero temporis, idem electus, gravem sibi et Ecclesiae suae videns imminere ruinam, ita, quod homines regionis illius in eum, praepositos et abbates, et alios clericos manus injicere non timerent, sumentes ex eo perversitatis audaciam, quod idem electus non esset pastorali praeditus dignitate, ad sedem apostolicam nuntium destinavit, postulans, in hac causa sibi et Argentinensi Ecclesiae, cujus status, tam in spiritualibus quam temporalibus, incurrebat assidue detrimentum, per benignitatem sedis apostolicae provideri; cui litteras ad te de benignitate paterna concessimus, ut eum in competenti loco et tuto, vel in persona propria consecrares, vel faceres per alios consecrari. Tu vero, cum super hoc litteras nostras receperis, et ab ipso electo consecratio sua cum multa precum et devotionis instantia fuerit postulata, per dilectum filium . . . . abbatem de Bungart, quem ad te propter hoc cum nostris litteris destinavit, ut securum ducatum tibi praestaret, et in ejus consecratione tanquam unus consecratorum astaret; cumque idem electus verbum tuum super hoc devote receperit, ab ipso archiepiscopo per nuntium diligentissime postulavit, ut tam petitioni tuae quam suae super hoc praeberet assensum; sed id ab eo non potuit aliquatenus impetrare. Unde, idem electus tibi per clericum tuum, qui tunc aderat secum praesens, et litteras intimavit, quod archiepiscopus ipse ducatum tibi, sicut petieras, praestare non posset, et ipse paratus erat ad locum securum accedere, quem tu ei propter hoc duceres praefigendum, sed a te responsum aliquod non accepit. Idem igitur electus a nobis humiliter postulavit ut, quod a te ad praesens obtinere non poterat, ei misericorditer impendere dignaremur; praesertim, cum de retardatione consecrationis ipsius, Argentinensi Ecclesiae, clero et populo totius episcopatus, multa provenerint et adhuc proveniant detrimenta. Nos autem, tuae volentes fraternitati deferre, ad consecrationem ipsius non duximus procedendum, donec de rei serie ac voluntate tua per tuas redderemur litteras certiores. Ideoque, fraternitati tuae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus per litteras meram et simplicem nobis significes veritatem, et tuam etiam voluntatem exponas, ut, omnibus intellectis super hoc, prout expedire noverimus, procedamus; sciturus pro certo quod, si procedendum duxerimus ad consecrationem ipsius, honori tuo et juri sufficienter curabimus providere. Datum, VIII Idus Junii, anno octavo. Non sine dolore referimus, nec sine pudore narramus quod quidam in reprobum sensum dati, tanquam impii, qui, cum venerint in profundum vitiorum, contemnunt, aedificationem oratorii Fratrum hospitalis Sancti Spiritus, contra nostrum statutum, imo potius contra divinum mandatum, multipliciter impedire nituntur, non attendentes quam sit impium et iniquum nequiter operari contra opera pietatis, quae, secundum Apostolum, promissionem habet vitae, quae nunc est, pariter et futurae. Quia vero tantae praesumptionis audacia ecclesiastica debet severitate retundi, nos, ex parte Dei omnipotentis, Patris, et Filii, et Spiritus sancti, auctoritate quoque beatorum apostolorum Petri et Pauli, simul ac nostra, excommunicamus et anathematizamus omnes omnino, sive clericos, sive laicos, qui per se ipsos vel alios constructionem ipsius oratorii praesumpserint aliquatenus impedire; auctoritate apostolica statuentes ut, si quisquam in laqueum hujus excommunicationis inciderit, a nemine absolvatur, praeterquam in mortis articulo constitutus, donec apostolico se curaverit conspectui praesentare, dignam de tanto facinore poenitentiam recepturus. Devotionem autem vestram in Domino commendamus, quod, apostolicis exhortationibus informati, praedictis fratribus contra praesumptores hujusmodi potenter hactenus astitistis, impendentes eis auxilium opportunum, ita quod, nisi vestro fuissent favore defensi, oratorium jam incoeptum non solum impeditum fuisset, verum etiam omnino destructum. Cupientes igitur vos tanquam filios speciales in bono perseverare proposito, et de virtute semper ascendere in virtutem, charitatem vestram monemus attente, et in remissionem vobis injungimus peccatorum, quatenus fratres praedictos contra malignorum molestias defendatis, et ad consummationem oratorii jam incoepti manum eis auxilii porrigentes, non permittatis ut ejus constructio possit ab aliquo impediri, quatenus per haec et alia bona quae, Domino inspirante, feceritis, aeternae retributionis praemia uberius consequamini, et apostolicae sedis gratiam mereamini plenius obtinere. Datum III Non. Junii, anno octavo. [ « Cum quanta gloria et honore, tripudio et applausu, regium Romae de manu nostra in monasterio B. Pancratii susceperis diadema, postquam per venerabilem fratrem nostrum, P. Portuensem episcopum, in regem fecimus te inungi, tua sublimitas non ignorat. Ut autem dilectionis affectum, quem ad tuam habemus personam, per exhibitionem operis evidentius monstraremus, regalia insignia universa, mantum videlicet et colobium, sceptrum et pomum, coronam et mitram, ad opus tuum, non minus pretiosa quam speciosa fecimus praeparari, et ea liberaliter tibi donavimus in signum gratiae specialis. Tu vero, tanquam devotus princeps et catholicus rex, super altare beati Petri, apostolorum principis, regnum tuum nobis et per nos apostolicae sedi, cum multo devotionis affectu per privilegii paginam obtulisti, illud ei constituens in perpetuum censuale, firmiter promittendo quod juramentum fidelitatis et obedientiae, in coronatione tua nobis exhibitum, inviolabiliter observabis, et ad illud exhibendum et conservandum successores tuos obligari volebas. Nos igitur gratiam tibi a nobis exhibitam ad successores tuos derivari volentes, praesentium auctoritate concedimus, ut, cum ipsi decreverint coronari, coronam a sede apostolica requirentes, de speciali mandato per Terraconensem archiepiscopum apud Caesaraugustam solemniter coronentur, praestita, super praedictis idonea cautione. Nulli ergo . . . nostrae concessionis, etc Si quis autem, etc. « Datum XVI Kalendas Julii. [Proposuit coram nobis charissimus in Christo filius noster, P. Arragoniae rex illustris, quod, cum charissimus in Christo filius noster . . . . illustris rex Castellae, cum Saracenis treguas inierit, vos eisdem de regno ejus guerram facere non audetis; postulans, ut vobis scribere dignaremur, quatenus in ipsius fronteriam veniretis, et ibidem Saracenos eosdem curaretis viriliter expugnare. Monemus igitur discretionem vestram, et per apostolica scripta mandamus, quatenus, si ita est et videritis expedire, ad expugnandos Saracenos praedictos in ipsius fronteriam veniatis. Datum III Nonas Julii.] Discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus charissimo in Christo filio nostro, P. illustri regi Arragonum, Castrum Scurae, cum illud ab haereticis recuperaverit, Domino permittente, personaliter concedatis in feudum; ita tamen, quod fidelitatem ex eo Ecclesiae Romanae faciat, et, in recognitionem quod ejusdem castri proprietas ad jus beati Petri pertineat, certum censum statuat solvendum nobis nostrisque successoribus annuatim, et hoc totum patentibus litteris roboret et confirmet. Datum . . . . . . XVI Kalendas Julii, anno octavo. Venerabilis frater noster, C. Quinquecclesiensis episcopus, suam volens innocentiam demonstrare, fecit nobis humiliter supplicare, ut super illa nota nefaria, qua de quodam incestu nefando excogitata malignitas eum invidiose respersit, purgationem ipsius recipere dignaremur. Cum igitur contra eum nullus appareat accusator, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus competentem ei locum assignetis et diem, in quo cum duobus episcopis et tribus abbatibus purgationem canonicam publice recipiatis ab ipso, attentius provisuri, ut mandatum apostolicum exsequamini fideliter ac prudenter. Datum XIII Kalendas Julii. Cum assumpseris signum crucis, ut ad terrae sanctae subsidium transfretares, et, arrepto itinere, ad nostram accesseris praesentiam, licentiam obtenturus; nos, ecclesiarum tuarum necessitate diligenter inspecta, cum multo graventur onere debitorum, attendentes quoque, quod non sis idoneus ad pugnandum, nec ad ducendos tecum bellatores propriae tibi suppetant facultates, de fratrum nostrorum consilio, dilationem tibi duximus concedendam, auctoritate tibi praesentium injungentes, ut, ad tuas revertens ecclesias, eis non tam praeesse studeas quam prodesse, studiosius intendens ad liberandas ipsas a debitorum onere quo tenentur, sollicite provisurus, ne ab eisdem ecclesiis te absentes, nisi urgens necessitas et evidens utilitas postularint. Datum XI Kalendas Julii. In Regesto bonae memoriae Lucii papae, praedecessoris nostri, perspeximus contineri, quod, cum locus vester, in Saracenorum faucibus constitutus, nulli pontifici hactenus fuerit dioecesana lege subjectus, ipse venerabilium fratrum, P. Compostellan. et G. Bracharensis archiepiscoporum, G. Lamecensis, P. Civitatensis, V. Salamantin. J. Visensis, et A Auriensis episcoporum precibus inclinatus, ut liberius et libentius defensioni Christianitatis et aliis divinis obsequiis instaretis, locum vestrum, in quo divino mancipati estis obsequio, in jus et proprietatem beati Petri et Ecclesiae Romanae recepit, et suo privilegio communivit, statuens, ut praeter Romanum pontificem nullus locum ipsum interdicto supponere, vel in Fratres inibi commorantes excommunicationis vel suspensionis sententiam ferre praesumat. Nos igitur, ejus vestigiis inhaerentes, locum ipsum, qui ad jus et propietatem apostolicae sedis pertinere dignoscetur, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, et praesentis scripti privilegio communimus, auctoritate apostolica statuentes, ut ordo monasticus, qui secundum Deum et beati Benedicti Regulam in eodem loco institutus, etc., usque conservetur. Praeterea, quascunque possessiones, etc., usque vocabulis exprimenda: Locum ipsum, in quo domus ipsa sita est cum ecclesia, et omnibus pertinentiis suis, terris, vineis, silvis, pratis, pascuis, aquis, aquarumve decursibus et molendinis; Radicatam, cum pertinentiis et universis finibus suis; Villar de Torpino, cum omnibus pertinentiis et finibus suis; Ferrariam, cum omnibus pertinentiis et finibus suis; Colmenar; cum omnibus pertinentiis et finibus suis; Almendram sicam, cum piscaria, pascuis, pertinentiis et omnibus finibus suis; Grangiam in Aldea de Ponte sico, cum vineis, agris, pascuis et universis pertinentiis suis. Sane, novalium vestrorum, quae propriis manibus aut sumptibus colitis, sive de nutrimentis animalium vestrorum, etc. usque praesumat. Liceat quoque vobis clericos, vel laicos liberos, etc. Prohibemus insuper, etc., discedentem usque retinere. Chrisma vero, oleum sanctum, consecrationes altarium seu Basilicarum, ordinationes clericorum seu monachorum, qui ad sacros ordines fuerint promovendi, a quocunque malueritis catholico suscipietis episcopo communionem et gratiam sedis apostolicae habente. Sepulturam praeterea ipsius loci, etc., usque assumuntur. Praeterea, libertates et immunitates a legatis, archiepiscopis et episcopis, regibus et principibus, aliisque personis tam ecclesiasticis quam mundanis, provida vobis deliberatione concessas, ratas habemus et auctoritate apostolica confirmamus. Obeunte vero, etc. usque Dei timorem et beati Benedicti Regulam providerint eligendum. Decernimus ergo, etc., usque profutura, salva sedis apostolicae auctoritate. Ad indicium autem perceptae hujus a Romana Ecclesia libertatis, marapetinum unum singulis annis nobis, nostrisque successoribus persolvetis. Si qua igitur, etc. Cunctis autem, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, per manum Joannis, Sanctae Mariae in via Lata diaconi cardinalis, XVI Kalendas Julii, indictione VIII, Incarnationis Dominicae anno 1205, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno octavo. Cum apostolicae sedis gratiam sis in majoribus assecutus, non decet ut tibi denegentur minora, sed inde semper accipias proficiendi materiam, unde tuae promotionis dignosceris exordium habuisse. Ne igitur ex auctoritatis defectu profectus, quem a te mater tua, sacrosancta videlicet Romana Ecclesia, expetit et exspectat, in ultramarinis partibus valeat impediri, auctoritate tibi praesentium personaliter indulgemus, ut universis, quos zelus fidei christianae ad partes illas adduxerit, vel qui ibi fecerint residentiam, quocunque modo, vel a quocunque fuerint excommunicationis sententia innodati, absolutionis beneficium secundum formam Ecclesiae valeas impertiri, recepta prius ab eis idonea cautione super his, pro quibus excommunicati tenentur, ut satisfaciant competenter; ita tamen, quod, cum ad cismarinas partes eos transire contigerit, ad sedem apostolicam accedere teneantur cum tuarum testimonio litterarum, nostrum super hoc recepturi mandatum; proviso, ne quid per fraudis astutiam in alterius praejudicium a te valeat obtineri, quia sic alios juvari volumus, ut alii non laedantur. Nulli ergo, etc. Datum IV Kalendas Januarii. Si ad remotas transmitteris regiones, ut per tuae probitatis solertiam fidelium populus merito et numero augeatur, necesse est ut in his auxilium apostolicae sedis obtineas, per quae tuae propositum honestatis in melius debeat promoveri. Cum igitur te oporteat clericorum honestam et congruam societatem habere, qui et laboris tui participes esse debeant, et mercedis, universis clericis, qui tecum duxerint transmeandum, auctoritate praesentium indulgemus, ut eis fructum praebendarum suarum usque ad triennium percipere liceat, vel quibus voluerint obligare. Datum IV Kalendas Januarii. [Cum Wintoniensis Ecclesia pastore vacaret, archidianoni cum fautoribus, suis, Saresberiensem decanum, prior autem, et complices ejus . . . . . praecentorem Lincolniensem, in episcopum elegerunt.] Cumque propter hoc partes ad nostram praesentiam accessissent, quoniam super serie rei gestae non modicum discordabant, testes utrinque recipi fecimus, et attestationes jussimus publicari, quibus perspicaciter intellectis, postquam ab utraque parte sufficienter exstitit allegatum, super ferenda sententia cum fratribus nostris deliberavimus diligenter. Invenimus autem, electionem utramque fuisse contra formam canonicam attentatam, et, ut de conjurationibus, appellationibus et excommunicationibus taceamus, primam per inordinatam praesumptionem, secundam vero per violentam impressionem, comperimus esse factam; ideoque, via regia procedentes, utramque duximus, exigente justitia, sententialiter irritandam. Post aliquot vero dies, pars illa, quae praecentorem Lincolniensem elegerat, ad praesentiam nostram accedens, quoddam sub sigillo capituli protulit instrumentum, in quo continebatur expressum, quod Wintoniensis conventus vices suas priori et quibusdam fratribus, super electione pontificis in nostra praesentia celebranda, commiserat, eisque plenam et liberam eligendi sibi pontificem contulerat potestatem; unde, suppliciter postulabat a nobis licentiam eligendi. Nos autem, alteri parti exhiberi fecimus instrumentum, quod cum fuisset ab omnibus comprobatum, quaesivimus utrum isti cum illis eligere vellent, an potius sine illis. Qui, habito consilio, responderunt, quod, salvis exceptionibus quas contra illos habebant, ipsi cum eis electionem volebant unanimem celebrare. [Licet igitur in communi omnes de facienda electione tractaverint, quia tamen nequiverunt esse concordes, infecto negotio, ad nos habuere recursum; et hi quidem firmiter asserebant, quod illi erant eligendi potestate privati, pro illa maxime causa, quod hominem non legitime natum scienter eligere praesumpserunt; unde, secundum statutum Lateranensis concilii, et eligendi hac vice perdiderant potestatem, et per triennium ecclesiasticis beneficiis carere debebant, suppliciter postulantes, ut super hoc interloqui dignaremur. Ille vero taliter respondebant, quod, licet is, quem elegerant, fuisset minus legitime natus, per gratiam tamen apostolicae sedis legitimari promeruit, et hoc asserebant se legitime probaturos. Nos igitur, attendentes, quod isti post primam electionem admiserant illos ad celebrandam secundam, et quod decretum concilii memorati decernit, hujusmodi praesumptores una vice duntaxat eligendi potestate privatos; quoniam electio, quam coram nobis celebrare volebant, non jam secunda, sed tertia occurrebat, ad eligendum illos censuimus admittendos,] ita, ut procurator archidiaconorum sine monachorum praejudicio interesset. Cumque rursus in unum locum ad tractandum super electione facienda communiter convenissent, nequiverunt tamen in unum votum concorditer convenire, quamvis in hoc utrique communiter concordarent, quod, nisi celebraretur electio coram nobis, irreparabile detrimentum Wintoniensi Ecclesiae imminebat. Verum, eo faciente qui fecit utraque unum, ad unanimem tandem concordiam redierunt, praefatum praecentorem sibi pari consensu in episcopum eligentes. Nos autem, et honestati nostrae providere volentes, et ecclesiasticae libertati, non prius electionem illam decrevimus confirmandam, quam in consistorio nostro publice juravissent, quod nec per aliquam obligationem erant astricti, nec per aliquam coactionem inducti, ut electionem hujusmodi celebrarent. Juramentis igitur sic receptis, et electionem examinavimus et electum. Cumque per litteras venerabilis fratris nostri . . . . . Turonensis archiepiscopi, necnon aliorum multorum, de ipsius ordinatione canonica et procreatione legitima nobis et frabus nostris plenissime constitisset, et charissimus in Christo filius noster, J. rex Anglorum illustris, cui libenti animo, quantum possumus, cum honestate deferimus, sicut ex patentibus ejus litteris nobis innotuit, suum praestitisset assensum, caeteris regulariter concurrentibus, quia rectis dispositionibus nihil morae vel difficultatis debet afferri, ne gregi Dominico diu desit cura pastoris, electionem ipsam, de communi fratrum nostrorum consilio, duximus confirmandam. Quocirca, universitati vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus ei, tanquam pastori vestro, debitam obedientiam et reverentiam impendatis, salubribus monitis et mandatis ipsius parentes humiliter et devote. Datum . . . . . XI Kalendas Julii, anno octavo. Cum lupi rapaces, qui venerant in ovium vestimentis, pascua tua, frater Viterbiensis, non solum tibi praeripuerint et immaniter occuparint, sed et oves, quae pascebantur ibidem, furati sunt pene penitus universas, quasdam ex ipsis mactantes ad suae voracitatis ingluviem insatiabilem saturandam, quasdam exponentes escas volatilibus coeli, et quasdam semivivas relinquentes lupinis morsibus laceratas, imminet tibi ex suscepto officio pastorali vigilare vigilias noctis, non solum super reliquiis salvandis, ne pereant vel furentur, sed ut quaeras oves perditas diligenter, donec invenias, et inventas ad caulas revoces et humeris tuis portes, rapacitati luporum occurrens in fortitudine animi et virtute; et, si tantam audaciam assumpserunt, quod latratu canum vel baculo terreri nequeant vel fugari, eis personaliter te opponas, animam tuam pro ovibus tuis ponere non formidans, veri Pastoris vestigia imitando, ne, si cedas hostibus, vel fugias, ovibus derelictis, mercenarius quaerens lac et lanam reputeris merito, et non pastor, sterili quoque ficulneae comparandus, cui ultrix securis excidium comminatur. Tu autem, frater Urbevetane, non debes a longe siccis oculis attendere angustias fratris tui, sed compati teneris proximo patienti, et animam pro fratribus ponere, sicut animam suam pro nobis posuit ipse Deus. Exsurgas ergo in adjutorium ejus et ad auxilium ipsis festina, alter alterius onera portantes ut charitatis vinculo colligati, et sit in vobis vera fraternitas, quae nullo valeat certamine violari. Cum igitur elegerimus vos duos in ministerium istud, ut pugnetis adversus bestias deserti, quae sicut locustae terrae superficiem repleverunt, induatis vos armatura Dei, ut secure stetis contra insidias et impetus inimici, praecincti zona justitiae et scuto fidei praemuniti, salutis galeam assumentes et gladium spiritus quod est verbum Dei. Ideoque, universitati vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus, Viterbium personaliter accedentes, fideles qui sunt ibi corroboretis in verbo Dei pariter et doctrina, et ad expellendos Patarenos inducatis eos diligentius, et fortiter animetis, populo Viterbiensi, sub debito fidelitatis quo nobis tenentur astricti, et excommunicationis poena, districtae praecipientes, quod excommunicatos illos et credentes Patarenorum, qui ab excommunicatis et concredentibus suis post inhibitionem nostram in consules sunt electi, et J. Tiniosi, perditionis filium, electum in Camerarium, a dominio quod sibi temere usurparunt, ejicere studeant omnimodis et laborent, et procedant tam contra eos, quam contra Patarenos, credentes, fautores et defensatores ipsorum, juxta mandatum vestrum, ac secundum quod eis per alias nostras litteras est injunctum. Alioquin, noverint nos universis fidelibus nostris, in civitatibus atque castris circumadjacentibus constitutis, dedisse firmiter in praeceptis, ut, nisi dicti Viterbienses infra quindecim dies haec curaverint adimplere, eis extunc ad mandatum vestrum faciant vivam guerram. Electos autem ipsos, excommunicatos et depositos publice nuntietis, et tam ipsos diffidetis ex parte nostra quam eorum complices et fautores. Quia vero D. Delicate, et J. Marchisan. judices, et M. Macarutii, R. scrinarii, noluerunt intelligere, ut bene agerent, sed praefatis electis se temere sociarunt, nec, postquam eos ab officio suo suspendimus, conversi sunt a via sua mala, sed ad iniquitatem extenderunt amplius manus suas, publice denuntietis eos ab officio suo depositos perpetuo et infames, nisi ad mandatum nostrum infra quindecim dies satisfecerint competenter. Verum, cum nunc expediat sicut triticum vos cribrari, sollicite caveatis, ne timore aliquo remittatur, vel tepeat fides vestra, quin digne ac laudabiliter exsequamini mandatum vobis injunctum, et, cum timor non sit in charitate, foras a vobis mittat charitas perfecta timorem, illum solum timentes, qui potest corpus et animam mittere in gehennam. Datum XVI Kalendas Julii. Cum super his, quae contra te nobis denuntiata fuerunt, legati nostri diligenter inquirerent veritatem, tu, sicut accepimus, ad nostram audientiam appellasti, ut canonicam eluderes disciplinam. Ipsi vero, malentes appellationi deferre, quam ad sententiam properare, inquisitionem fideliter factam sub suis nobis transmisere sigillis, ut de vultu nostro prodiret judicium aequitatis. Exspectantes igitur exspectavimus, si forte vel per te ipsum accederes, vel saltem idoneum dirigeres responsalem ad appellationem interpositam prosequendam, sed tu neutrum facere curavisti; quoniam, etsi quemdam ad nos nuntium destinaveris, illum tamen non ad prosequendum appellationem emissam, sed tuam excusandum moram, misisti. Unde, si juris noluissemus sequi rigorem, potuissemus utique, secundum inquisitionis fidem, in te canonicam exercere censuram. Verum, ut omnem omnino tibi murmurandi materiam auferamus, de gratuita benignitate concedimus, ut usque ad Septuagesimam proximo venturam nostro te conspectui personaliter repraesentes, defensurus te ipsum et justam sententiam recepturus. Quod si propter infirmitatis incommodum, vel aetatis defectum, aut aliam justam causam, nequiveris in propria venire persona, postquam de justo impedimento feceris nobis fidem, nos ipsum negotium viris discretis examinandum ac definiendum sub certa forma curabimus delegare, coram quibus tuas possis proponere rationes, ne judicium subeas indefensus.] Monemus igitur fraternitatem tuam et exhortamur in Domino, per apostolica tibi scripta mandantes, quatenus, factam tibi gratiam recognoscens, circa gregem tibi commissum diligentius solito studeas vigilare, teque commendabilem reddas vita pariter et doctrina, ut, cum verbo profeceris et exemplo, subsequens diligentia praecedentem videatur negligentiam relevare. [Mandatum autem, quod super abbatia Montis Arragonum dimittenda nos tibi fecisse meminimus, districtius iteramus, ne, si utrique praesis Ecclesiae, neutri prosis. Datum VI Kalendas Julii, anno octavo. Tam multa fuerunt et magna, tam grata etiam et accepta servitia, quae progenitores et praedecessores tui sacrosanctae Romanae Ecclesiae impenderunt, ut tibi, quem credimus eis in devotionis et fidei proposito successisse, inter alios mundi principes gratiam velimus impendere specialem, ad honorem et profectum tuum efficaciter intendendo, ita, quod certis indiciis et evidentibus argumentis agnosces, quam sincero te diligamus affectu. Licet igitur pro venerabili fratre nostro, Papembergensi episcopo, preces tuas nondum potuerimus exaudire, pro eo quod, ante adventum solemnium nuntiorum, quos super negotio imperii destinatos jugiter exspectamus, honori nostro non expedit, nec Ecclesiae congruit honestati, circa statum ipsius aliquid immutare, cum id ad negotium imperii dignoscamur specialiter pertinere; temporis tamen opportunitate concessa, si se studuerit idoneum exhibere, preces tuas, quantum cum honestate nostra poterimus, hilariter admittemus. Latorem vero praesentium, clericum tuum, tibi reddimus commendatum, qui, quantum in eo fuit, negotium sibi commissum prudenter ac diligenter studuit procurare. Monemus igitur nobilitatem tuam, et exhortamur attentius, et per apostolica scripta mandamus, quatenus in devotione sacrosanctae Romanae Ecclesiae, matris tuae, talem te studeas exhibere, quod ad honorem et profectum tuum magis ac magis intendere debeamus. Datum. Cum venerabilis frater noster . . . . . episcopus vester, affixo suis humeris signo crucis, in obsequio Jesu Christi partes visitaverit transmarinas, licet super excommunicationis sententia, quam venerabilis frater noster, G. archiepiscopus Remensis, Romanae Ecclesiae cardinalis, tunc episcopus Praenestinus, apostolicae sedis legatus, tulerat in eumdem, se multipliciter excusarit, tandem tamen intellecto, quod nos excommunicationem ratam habuimus, a dilectis filiis, S. tituli Sanctae Praxedis, et P. tituli Sancti Marcelli presbyteris cardinalibus, apostolicae sedis legatis, apud Acon absolutionis beneficium impetravit, praestito corporaliter juramento, quod nostris obediret mandatis. Cum igitur ad nos in suo reditu declinarit, et excusationes suas diligenter audiverimus et benigne, nos eum absolvi fecimus ad cautelam; et, quia nihil proponebatur in nostra praesentia contra eum, ipsum cum gratia nostra remittimus ab excommunicationis vinculo absolutum. Quocirca, universitatem vestram monemus attentius et hortamur, per apostolica scripta praecipiendo mandantes, quatenus, exhibentes eidem reverentiam debitam et honorem, sic cum eo perseverare curetis in devotione sanctae Romanae Ecclesiae, matris vestrae, quod gratia nostra erga vos ipsum merito procedat et crescat. Datum VI Kal. Julii. Cum dilectus filius, L. procurator venerabilis fratris nostri . . . . . episcopi Misnensis ex una parte, et . . . . . praepositus Wrchinensis, Bercer. Ulricus et magister Nicolaus, magister Alb. et Alb. procurator quorumdam Misnensium canonicorum ex altera, ad sedem apostolicam accessissent, dilectum filium, L. tituli Sanctae Crucis, presbyterum cardinalem, eis concessimus auditorem, in cujus praesentia cum partes insimul concertarent, magister Martinus, tanquam Misnensis Ecclesiae canonicus, se arbitrio, de quo contendebant, opposuit, asserens illud nullius fuisse momenti, pro eo quod a judicibus a sede apostolica delegatis in irritum fuerat revocatum, et quia in ipso approbatur sectio praebendarum, quam reprobat concilium Turonense; tum etiam quia, cum in arbitros illos a se minime fuerit compromissum, ipsi in suum praejudicium, quod Scholastria sibi auferri debeat, statuerunt. Unde, instantius postulabat arbitrium illud nullum penitus judicari. Ad haec autem pars adversa respondit, quod magister Martinus se opponere non poterat arbitrio memorato, quia, cum non sit Misnensis canonicus, ad ea admitti non debet, ad quae soli canonici vel alii ipsorum nomine admittuntur. Licet enim videremur sibi Misnen. canonicam contulisse, quia tamen, suggerendo falsum et veritatem tacendo, nos circumvenire praesumpsit, carere debet penitus impetratis; veritatem quidem tacuit, quia, cum esset sacrilegus et duplici excommunicationis sententia innodatus, hoc nobis exprimere non curavit; falsum vero suggessit, quia, cum Scholastriam de qua sustentari poterat competenter, haberet, se nullum habere beneficium ecclesiasticum affirmabat. Cum igitur ex praemissis manifestius ostendatur non esse canonicus, nec canonicorum eum esse procuratorem appareat, non est ullatenus contra arbitrium audiendus. Cumque coram cardinali praedicto super his fuisset diutius disputatum, et ipse quae hinc inde proposita fuerant nobis fideliter retulisset, nos, attendentes, quod ea quae contra praefatum Martinum proposita fuerant, vel frivola erant, vel falsa, ut exclusis ambagibus gratia nostra circa eum plenum sortiatur effectum, praebendam ipsam vacantem ei duximus auctoritate apostolica concedendam, et ipsum de illa manu propria curavimus investire. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus, auctoritate nostra suffulti, praedictum magistrum faciatis plena et pacifica ipsius praebendae possessione gaudere, contradictores, etc. Quod si non omnes, duo vestrum, etc. Datum Idibus Junii. Ex parte dilecti filii, H. diaconi Senonensis, nostris est auribus intimatum, quod, cum sua beneficia resignarit, eo quod, senectute confractus, ut oportet, in eis deservire non posset, adhuc tamen in Ecclesia de Alemanchis, Trecensis dioeceseos, quoddam beneficium sibi retinuit, quod resignasset jamdudum personae idoneae conferendum, nisi R. Trecensis canonicus, qui beneficiis multis abundat, ipsum post mortem illius sibi per dioecesanum episcopum promitti fecisset, et etiam confirmari. Unde, idem diaconus a nobis humiliter postulavit, ut ad liberam resignationem ipsius beneficium illud mandaremus idoneae personae conferri, illo tantum excepto, qui, eo vivente, de ipso beneficio nedum promissionem, sed etiam confirmationem accepit. Nos igitur, ejusdem diaconi petitioni praebentes assensum, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, si res ita se habet, beneficium memoratum ad liberam resignationem ejusdem curetis personae idoneae assignare, illo tamen excluso, qui, sicut superius est expressum, concessionem sive promissionem de beneficio ipso nedum postulare, sed praesumpsit accipere, adhuc possessore vivente, cum in hoc desiderare mortem proximi videatur, in cujus locum et beneficium se credidit successurum. Testes . . . nullis litteris veritati, etc. Quod si non omnes . . . tu, frater archiepiscope, cum eorum altero, etc. Datum V Idus Junii. Veniens ad apostolicam sedem G . . . mulier, latrix praesentium, supplici nobis insinuatione monstravit, quod, cum matrimonium cum E. de Hard. Coloniensis dioeceseos, in facie Ecclesiae contraxisset, et diutius cohabitasset eidem, orta est dissensio inter eos, et, sic suadente humani generis inimico, quod deinceps alter non requireret alterum, uterque corporaliter praestitit juramentum. Hanc tamen vir ipse causam divortii assignabat, quod quondam ipsius mulieris amitam cognovisset, antequam eam duceret in uxorem; sed, licet hoc asseverarent quamplurimi, non fuit tamen super hoc Ecclesiae facta fides. Cum autem postmodum ad secunda vota convolasset uterque, secundo viro viam universae carnis ingresso, adhuc priore viro superstite, dicta mulier se fecit in arcto loco ad poenitentiam agendam includi, ubi, sex annis in devotione peractis, audiens a quibusdam discretis et religiosis personis, quod sic salvari non posset, ad apostolicam sedem accessit, humiliter postulans et devote, ut ei dignaremur impendere consilium salutare. Nos igitur, attendentes, quod illicitum fuit hujusmodi juramentum, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus praefatum virum more attentius et inducere procuretis, eum, si necesse fuerit, per districtionem ecclesiasticam, appellatione remota, cogentes, ut, ea quam superduxit exclusa, praefatam recipiat mulierem, audituri postmodum, si quid fuerit quaestionis, et illud, appellatione remota, fine debito decisuri. Si vero contra matrimonium nihil fuerit sufficienter ostensum, et vir saeculo derelicto maluerit ad regularem vitam migrare, vos ei super hoc licentiam tribuatis, ut et illa sic possit in suo sicut desiderat proposito permanere; nullis litteris veritati, etc. Quod si non omnes, etc. Datum II Kalendas Julii. Significavit nobis dilectus filius, nobilis vir, O. dux Burgundiae, quod in Ecclesia Gallicana grave scandalum est subortum, ex eo quod dilectus filius, nobilis vir . . . Nivernensis comes, cum consanguinea sua, quam in quarto gradu contingit, de facto solummodo, quia de jure non potuit, contraxit copulam conjugalem. Volens igitur idem dux animae suae providere saluti, prout sibi a viris prudentibus est consultum, et in remissionem peccatorum injunctum, paratus est tam incestuosum connubium accusare, cum ipsa mulier consanguinea sit ipsius, postulans humiliter et devote, ut super hoc ei judices concedere dignaremur. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, si accusationem hujusmodi de jure videritis admittendam, audiatis causam, et eam, si partes consenserint, sublato appellationis obstaculo, fine canonico terminetis. Alioquin, gesta omnia conscribentes sub testimonio litterarum vestrarum, ea nobis fideliter transmittatis, praefigentes partibus terminum competentem, quo nostro se conspectui repraesentent, justitiam recepturae. Quod si non omnes his exsequendis . . . tu, frater archiepiscope, cum eorum altero ea nihilominus exsequaris. Datum . . . . . III Nonas Junii, anno octavo. [Novit ille, qui nihil ignorat, quod super articulo matrimonii pro te fecimus quidquid homo facere potuit, sed, peccatis exigentibus, parum profecimus, quoniam ad exhibendum tibi maritalem affectum, animus charissimi in Christo filii nostri, Philippi, regis Francorum illustris, non potest aliquatenus inclinari, neque nos ejus animo amorem possumus inspirare, cum hoc solus Deus facere possit, in cujus manu cor regis existit. Putat igitur ipse rex et multi etiam opinantur, quod perpetuo sit maleficio impeditus. Unde, non solum propter affinitatem, verum etiam propter maleficium a te postulat separari. Licet igitur tibi deesse nolimus, imo, quantum cum Deo possumus, semper velimus adesse, quia tamen dispositionem Dei mutare non possumus, nec expedit, ut in hoc miserabili statu tu, et rex ipse, diutius maneatis, mittimus ad te dilectum filium, magistrum P. capellanum nostrum, virum providum et fidelem, qui tibi solatium nostrae visitationis impendat et animum tuum subtiliter investiget, cui secure tuam aperias voluntatem nobis fideliter intimandam, ut, ea cognita, melius tibi providero possimus. Datum Romae apud Sanctum Petrum, III Nonas Julii.] Sicut oblatus dilecti filii, J. de Curci, nobis tenor expressit, nuper expertus est in seipso, quod fallax hujus vitae jucunditas, vix aut nunquam statu permanet in eodem, cui quanto confidentius quis inhaeret tanto facilius labitur cum labente. Cum enim tranquilla securitate gauderet, ac spem non modicam in quibusdam suis familiaribus et domesticis posuisset, eorum consilio, quos fideles esse credebat, nobilis vir, H. de Lasci, terram ipsius ingressus, cum exercitu copioso bellum inivit cum eo, ac, suis deficientibus in congressu, licet ipse cum paucis aliquandiu tantae multitudini restitisset, tandem tamen retentus ab hostibus, ergastulo fuit carceris mancipatus. Videns igitur sibi mortis periculum imminere, quibusdam religiosis mediantibus inter ipsos, evasit, ita tamen, quod totam Hiberniae terram abjurans, et omni juri vindicationis renuntians, munitiones, homagia, authentica quaelibet super eadem terra, tam a sede apostolica quam ab aliis impetrata, dicto H. de Lasci resignaret, et, affigens suis humeris signum crucis, in Hierosolymitanam proficisceretur peregre regionem, nunquam in Hiberniam reversurus. Aggravata est etiam conditio memorata, cum praefatus H. eum non permitteret terram exire, nisi tu, frater archiepiscope, et quidam suffraganei tui, qui tecum pariter praesentes in partibus illis erant, excommunicationis in eos sententiam proferretis, qui conditiones initas inter eos infringerent, vel eis aliquatenus contrairent. Idem vero H. incontinenti juravit, quod, quam cito ipse J. ei munitiones, castella et scripta authentica reddidisset, ipsum et duos nepotes ipsius, quos captivos tenebat in vinculis, sine dilatione dimitteret absolutos, ac nullum exhaeredaret omnino, cui de terra sua feudum concessisset, sed arma etiam et catalla libere ipsum permitteret secum ferre. Ab eodem autem II. tali praestito juramento, ipse J. consequenter juravit se totam terram et omnia quae possidebat in Hibernia relicturum, juramento praedicto aliud adjiciens juramentum, quod videlicet, nisi saepedictus H. quod juraverat fideliter observaret in nullo teneretur eidem, sed pro posse suo damnum ejus, et dispendium procuraret. Cumque idem H. jurisjurandi religione contempta, et adhuc nepotes ipsius detineat, et arma etiam et catalla sibi restituere non curarit, a juramento, quod ab ipso fuerat metu mortis extortum, instanter postulabat absolvi, praesertim cum ei fides servari non debeat, qui eam aliis negligit observare. Cum igitur simus in eo loco, disponente Domino, constituti, ut, secundum verbum propheticum, debeamus dissolvere colligationes impietatis, et fasciculos deprimentes ac dimittere eos qui confracti sunt, liberos et disrumpere omne onus, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus, si vobis constiterit, quod praedictus H. injuste bellum moverit contra eum, ipsum H. monere attentius et inducere studeatis, ut et terram ipsius, et alia universa per hujusmodi violentiam occupata, sine dilatione restituat conquerenti, eum a praestito sibi juramento prorsus absolvens. Quod si monitis vestris acquiescere forte noluerit, ipsum ad hoc, si praemissa veritate nituntur, personam excommunicationis et terram ejus interdicti sententiae supponentes, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, compellatis. Juramentum autem, quod idem J. ultimo se asserit praestitisse, si de assensu factum est utriusque, eum non ligat qui praestitit, dum ille, cui praestitum fuerat, servare negligit quod promisit. Quod si non omnes, duo vestrum, etc. Datum Kalendas Julii. Cum ad consilium nostrum resignaveris administrationem Ecclesiae Tolosanae, nos, honori tuo providere volentes, praesentium tibi auctoritate concedimus, ut in solemnibus festis, vel cum a viris ecclesiasticis fueris invitatus, episcopale officium sine alterius praejudicio valeas exercere, dummodo taliter converseris, quod vita consonet dignitati. Ne vero in opprobrium tui ordinis mendicare cogaris, statuimus, ut triginta libras Tolosanae monetae de bonis episcopalibus ad sustentationem tuam percipias annuatim, ita, quod, orationi diligenter intentus, exerceas temetipsum ad opera pietatis, quae secundum Apostolum promissionem habet vitae, quae nunc est, pariter et futurae. Nulli ergo . . . concessionis et constitutionis, etc. Si quis, etc. Datum III Nonas Julii. [Per inquisitionem quam de mandato nostro fecistis super statu episcopatus et episcopi Tolosani, perspicaciter intelleximus, quod Mascaro cellerarius juratus asseruit se scivisse pro certo Raymundum, olim Tolosanum episcopum et amicos ipsius, ante suam electionem habuisse colloquium cum quibusdam canonicis nominatim expressis, eosque sollicitasse precibus, ut ipsum eligerent in episcopum, seque vidisse pariter et audisse, quando praedictus episcopus existens in domo Sancti Petri de Coquinis, recognovit in quorumdam canonicorum praesentia, se canonicis illis, qui adversati fuerant suae primae electioni, juramentum in domo Attonis de Montibus praestitisse, credens pro certo quod juramentum illud illicitum fuit, et factum, ut idem Raymundus eligeretur ex pacto, et quod ipsemet, post primam ipsius electionem cassatam, domum episcopalem ejus nomine detinebat, recipiens quosdam redditus et proventus, quos, de ipsius conscientia et consensu, in ejusdem negotiis expendebat. Cum igitur talem scienter in episcopum eligendo, sicut ipse suo juramento firmavit, ecclesiasticis beneficiis reddiderit se indignum, grave gerimus et molestum, quod dilecto filio. . . . . . praeposito Tolosano, in episcopum Convenarum electo, idem Mascaron in praepositum asseritur substitutus.] Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, eumdem Mascaronem ab officio praepositurae penitus amoventes, faciatis virum idoneum ad officium illud assumi. Contradictores, etc. Quod si non omnes. . . duo vestrum, etc. Datum . . . . . II Nonas Julii, anno octavo. Et ordo rationis expostulat, et ecclesiasticae utilitatis consideratio nos invitat, fratres et coepiscopos nostros ampliori charitate diligere, et commissas eorum gubernationi ecclesias patrocinio sedis apostolicae propensius communire, quo, ex suscepti exsecutione officii, tanto vigilantiores possint semper existere, quanto pravorum incursibus securiores se viderint permanere. Eapropter, etc. usque annuimus, et, praedecessorum nostrorum, felicis recordationis Urbani II, Paschalis, Eugenii, Alexandri et Urbani III, Romanorum pontificum, vestigiis inhaerentes, Agenn. beati protomartyris Stephani ecclesiam, cui, Deo auctore, praesse dignosceris, sub beati Petri, etc. usque communimus; statuentes, ut canonicae religionis ordo, qui a praedecessore tuo, bonae memoriae Simone, in eadem et in beati Caprasii martyris ecclesiis per Dei gratiam institutus est, et a praefato praedecessore nostro, Urbano II, auctoritate apostolica confirmatus, perpetuis temporibus in eisdem ecclesiis inviolabiliter observetur, nullusque in eis amplius fiat canonicus, aut ordinetur, nisi qui se victurum canonice professus fuerit. Priorem etiam, seu cujuslibet ministrum dispensationis, ad communitatem fratrum pertinentis, in eisdem ecclesiis constitui, nisi quem communis consensus episcopi et fratrum canonice viventium, elegerit, auctoritate apostolica prohibemus. Sancimus autem, ut Ecclesiae et terrae et universa quae ad communitatem fratrum utriusque ecclesiae pertinent, secundum quod episcopus cum ipsis melius statuerit, per canonicos regulares disponantur, et ut in omnibus necessariis regulariter professis subveniatur. Praeterea, quascunque possessiones, quaecunque bona eadem Beati Stephani ecclesia inpraesentiarum, etc., usque firma tibi tuisque successoribus et religiosis fratribus in ipsa ecclesia Deo servientibus, et illibata permaneant. In quibus, etc., usque vocabulis: ecclesiam Sancti Coloni, cum capella Sancti Stephani secus castrum Bugd. sita, cum burgo et parte castelli ad Agennensem parochiam pertinente; ecclesiam Sanctae Mariae de Curte; ecclesiam Sancti Saturnini de Monac cum omnibus pertinentiis earum et cum capella infra castrum Pennesitis; hospitalem domum, cum capella et omnibus ad eam pertinentibus, quae videlicet a Jordano milite, juxta civitatem Agennensem constructa et eidem ecclesiae oblata est; ecclesiam Sancti Petri de Condat, cum pertinentiis suis; capellam de Fumet; ecclesiam Sancti Bartholdi de Pertica; ecclesiam Sanctae Mariae de Loires; capellam Sanctae Mariae de Biron; ecclesiam Sanctae Mariae Castri-Mauronis; ecclesiam de Pujons et ecclesiam de Alba-terra; ecclesiam Sanctae Victoriae de Claromonte; capellam Sanctae Mariae in burgo ejusdem castri; ecclesiam Sancti Hilarii de Dombesca, et quidquid juris Simon, et caeteri Agennenses episcopi, in ecclesia Sancti Vincentii de Furgat hactenus habuisse noscuntur. Porro, ad exemplar eorumdem praedecessorum nostrorum, coemeterium ejusdem ecclesiae Sancti Stephani stabilimus et decaniam, cum bonis omnibus quae Unaldus, qui vicecomes fuerat, ad monasterium properans, pro ipsius sedis restauratione noscitur reliquisse; nec ulli omnino facultas sit decaniam ipsam, et bona ad ipsam pertinentia, jure, quod absit! haereditario vindicare. Mercatum vero, quod ante praefatam ecclesiam Sancti Stephani fieri solet, ut sequenti quoque tempore ibidem fiat, nec aliquorum removeatur aemulatione, sancimus, salvis bonis consuetudinibus ecclesiae Beati Caprasii; feudum insuper Marconis, cum ecclesiis quae Francae nominantur; partem videlicet Agennensis dioeceseos, sicut in Burdegalensi concilio coram apostolicae sedis legatis Amato, tunc Olorensi et Hugone, tunc Diniensi episcopis, eidem Ecclesiae canonice restituta est; ecclesiam Sancti Hilarii de Agen. ecclesiam de Linarolis, per Raymundum, praedecessorem tuum, de laicali manu ereptam; ecclesiam de Orzana, cum tota parochia sua, castelli videlicet de monte Caplis quartas decimarum et redditus qui Guazii vocantur, tam de annona quam de denariis, sicut supradictus Simon, religionis institutor, ad victum canonicorum regularium in omnibus terris Agennensis episcopatus acquisivit, et ecclesiam ipsam per sexaginta annos et amplius hactenus canonice dignoscitur possedisse; praeterea, comitalia et monetam; ecclesiam etiam de Canu, cum decimis et primitiis et terris suis; decimas nihilominus Sanctae Fidis et de Serinac, quas studio et sollicitudine tua liberatas de manibus laicorum, ab omni possides exactione quietas; pagnerias quoque molendinorum de Agen et eminas ac redditus earum, quas illustris memoriae R. rex Angliae, dum esset comes Pictaviae, in eleemosynam tibi pia liberalitate concessit, quae ad episcopalem mensam perpetuo deputasti, districtius inhibemus, ne cui successorum tuorum a mensa episcopali alienare illa sit licitum, vel in usus alios temere commutare. Prohibemus insuper, ne interdictos vel excommunicatos tuos ad officium aut communionem ecclesiasticam recipere quisquam sine congrua satisfactione praesumat, nisi forte periculum mortis immineat, ut, dum praesentiam tuam habere nequiverit, per alium secundum formam Ecclesiae, satisfactione praemissa, oporteat ligatum absolvi. Ad haec, libertates et immunitates, a regibus, principibus et ab aliis personis, tam ecclesiasticis quam mundanis, rationabiliter ecclesiae tuae indultas et antiquas et rationabiles consuetudines hactenus observatas, integras et illibatas manere, praesenti decreto sancimus. Comitalia quoque et monetam, sicut a praedicto R. rege Angliae, tunc comite Pictavensi, tibi tuisque successoribus pietatis intuitu sunt concessa, auctoritate apostolica confirmamus. Sepulturam quoque episcoporum ecclesiae tuae, qui pro tempore fuerint, nihilominus duximus confirmandam, nisi alibi in ultima voluntate elegerint sepeliri. Obeunte vero te, etc. usque secundum Dei timorem et canonicam institutionem providerint eligendum. Decernimus ergo, ut nullus omnino hominum liceat praefatam Ecclesiam, etc. usque profutura, salva sedis apostolicae auctoritate. Si qua igitur, etc. Cunctis autem, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, per manum J. Sanctae Mariae in via Lata diaconi cardinalis, II Kalendas Julii, indictione octava, Incarnationis Dominicae anno 1205, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno octavo. Bartholomaeus, pauper diaconus, lator praesentium, ad praesentiam nostram accedens, nobis humiliter intimavit, quod, cum ordinatus est in diaconum, erat adeo adolescens, quod ignorat, utrum inferiores ordines recepisset; tandem vero, cum ad annos discretionis pervenit, quia eum super hoc conscientia remordebat, tibi suam ignorantiam revelavit, quem usque ad dimidium annum ab officio suspendisti, et postmodum dispensasti cum eo, quam dispensationem idem diaconus a nobis humiliter confirmari petebat. Quocirca, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus, si est ita, dispensationem hujusmodi, de misericordia quae superexaltat judicio, firmiter facias observari, minores ordines illi conferens ad cautelam, quia non dicitur iteratum quod factum esse nescitur. Datum Nonis Julii. [ « Reverendissimo in Christo Patri et domino Innocentio, Dei gratia summo pontifici et universali papae, L. per eamdem et R. imperatoris gratiam, rex Armeniae, sanctitati suae devotus et obediens, cum salute, grata servitia et pedum oscula. Cum constet vos, celeberrime pater et domine, totius sanctae Ecclesiae et religionis Christianae curam et praelationem, dante Domino, dignissime gerere, constat utique, nos ad vestri refugium, tanquam ad tutissimum receptaculum, debere recurrere, in quo tota spes nostra et fiducia post Deum dependet, et a beatitudine vestra nostris in necessitatibus praesidium postulare. Proinde, clementissime Pater et domine, ad pedes sanctitatis vestrae, genibus flexis, et cum omni supplicatione recurrentes, conquerimur et conqueri non cessamus de domino P. tituli Sancti Marcelli presbytero cardinali, legato vestro, nostris in causis suspecto, imo aperto adversario. Cum enim ad partes regni nostri, tum ex injuncta sibi legatione, tum pro reformatione pacis inter nepotem nostrum et comitem Tripolitanum, contra justitiam et appellationem nostram ad apostolicam audientiam factam, Antiochenum principatum usurpantem, ut credebatur, accessisset, dominus Catholicus, venerabilis in Christo pater noster, cum quibusdam suffraganeis suis et clero, nos, cum baronibus fidelibus nostris et pluribus nobilibus peregrinis astantibus, quanta potuimus honorificentia et veneratione, ob vestri reverentiam illum suscepimus. Sequentibus diebus, de obedientia Armenicae Ecclesiae ad sanctam Romanam Ecclesiam, ad quam jamdiu laboravimus, divina auxiliante gratia, deliberavimus, et ad hoc cum multo labore induximus Ecclesiam Armenicam, tempore pontificatus vestri, meritorum vestrorum exigentia, ad quod progenitores nostri multis transactis temporibus inducere nequiverunt, ut ipse P. cardinalis, et rerum est testis effectus. Dominus Catholicus, cum solemnitate celebri et obedientiam et reverentiam per manus ipsius legati, secundum litterarum vestrarum formam et mandatum, sanctae Romanae Ecclesiae et vocis exhibens, palleum a beatitudine vestra destinatum, coram praedictis personis astantibus, cum omni humilitate et devotione suscepit, promittens, in ordine suo singulis quinque annis per nuntios suos, secundum capitularia apostolica, sanctam Romanam Ecclesiam visitare, tanquam matrem et magistram omnium ecclesiarum, et in cismarinis conciliis, seu in propria persona, seu per nuntios suos interesse; et, quod non deberent celebrari concilia ecclesiastica in cismarinis partibus, absente eo, vel nuntio suo, ab utraque parte statutum est. Quibus peractis, de reformatione pacis inter nepotem nostrum et comitem Tripolitanum, tractatur; in quo tractatu apostolica scripta de commissione, ut causam de qua agebatur fine debito terminarent, quae dominis S. tituli Sanctae Praxedis, et P. tituli Sancti Marcelli presbyteris cardinalibus, et legatis delegastis, eidem P. cardinali repraesentavimus, confidentes, secundum mandatum vestrum causam ipsam per eum fine optato terminari, in quibus dominus S. cardinalis, absens, pro negotio Christianitatis Acon erat, quem in tota causa aequitatis et justitiae invenimus amatorem. Repraesentatis apostolicis scriptis, ut dictum est, causam nepotis nostri ei vices vestras gerenti commisimus, et, ab initio causae, semper ad apostolicam appellavimus audientiam et in judicio ipsius causam ipsam commisimus, testibus domino patriarcha Antiocheno, Hospitalariis, Templariis et aliis viris religiosis Nigrae-montanae. » Ipse vero P. cardinalis et legatus, in quo nullam et vere nullam habere sperabamus suspicionem, comiti Tripolitano, Templariis, et Antiochenis confoederationem privatam faciens, parti nostrae fraudulenter detrahebat, et parti adversae in nostri perniciem et jacturam assistebat, manum consilii et auxilii eis porrigens. Ex mandato itaque ipsius legati, sub cujus spe decepti eramus, ad partes Antiochenas secundo ac tertio accessimus pro pace reformanda. Comes Tripolitanus, diverticula quaerens, ad diem statutum in causa nunquam accedebat. Cognita vero et intellecta fraude confoederationis initae, ipsum P. legatum, suspectum, imo apertum adversarium habentes, ad apostolicam merito appellavimus audientiam, et causam nepotis nostri judicio vestro commisimus, personam nostram, regnum et gentes nostras, sub protectione Dei et vestra committentes, quod per privilegium a beatitudine vestra delegatum obtinere credebamus. Contigit igitur, nocte quadam ante adventum ipsius P. cardinalis, cum omni exercitu nostro vindicantes haereditatem nepotis nostri, partes Antiochenas defectu justitiae infestantes, sicut domino placuit, infra muros Antiochenos in manu forti intravimus; et, si ad effusionem Christiani sanguinis, et incendium ipsius civitatis manus potentiae nostrae extendere voluissemus, urbs Antiochena capta foret; sed, pietate et Dei timore moti, et Christianitati miserando compatientes, dominum patriarcham Antiochenum ad nos accersitum inter nos et Antiochenos rogavimus, optatae pacis esse mediatorem. Et, dum de pace tractaretur, ecce, Templarii, quos precibus et mandatis vestris honorabamus, et quibus in tota guerra deferebamus, salvatis possessionibus et tenimentis illorum, quos amicos, non adversarios, tanquam viros religiosos habere sperabamus, sine diffiducia facta contra nos dentes acuerunt, turres munierunt, arma excusserunt, exercitum nostrum intus et extra muros civitatis Antiochenae sagittaverunt, vexillum Balzanum contra nos paraverunt, et, quod gravius est, Christianum effuderunt sanguinem, postposito religionis ordine. Haec infra cum comite Tripolitano et Antiochenis unanimes, perfido Soldano Alapiae sunt confoederati; sic suis machinationibus ab acquisita haereditate sua nepotem nostrum, pupillum, orphanum, sub protectione Dei et vestra deputatum, alienaverunt, et sic non exspectato vulnus ab hoste tulimus; quod moleste ferentes, possessiones et tenimenta, quae in regno nostro Templarii possidebant, sustinuimus, et a terra nostra illos eliminavimus. His ita peractis, dominus P. cardinalis, Templariis confoederatus, inter nos et Templarios pacem reformare quaerens, nos ad restitutionem rerum, Templariis nuper ablatarum, primum viva voce, postea secundo ac tertio et scriptis et nuntiis, instanter compellebat. Ad quod respondebamus, dicentes: Parati sumus, amore sedis apostolicae, Templariis restituere nuper ablata, si in ordine suo promiserint se de caetero, neque infra muros neque extra muros Antiochiae, justitiae et dricturae nepotis nostri adversari, sed sint, sicut viri religiosi, salvi et securi in domibus et possessionibus suis; contra quae Templarii, arrogantiae stimulo suffulti, opponebant, se muros Antiochenos contra justitiam et dricturam nepotis nostri semper defendere, ordine religionis postposito. Cum vero de concordia inter nos et Templarios nihil profici posset, dominus P. cardinalis, absente domino Catholico, parte nostro venerabili, Antiochiae super eadem causa concilium celebravit, et, post appellationem nostram iteratam ad apostolicam audientiam, sententiam excommunicationis in terram nostram promulgavit salvis confessionibus infirmorum, baptisterio et sepelitione mortuorum. Super eadem sententias litteras suas ad dominum Catholicum Armenorum destinavit, ut ex abrupto per totum Catholicatum sententiose interdictio promulgaretur. In iis omnibus non interfuit dominus S. cardinalis et legatus. « Convenientibus itaque domino Catholico, et pluribus suffraganeis Catholicatus in unum, communicato diu consilio, mirati sunt de tanta et tam subita exasperatione, absente Catholico, in Armenicam Ecclesiam facta; et, reducentes ad memoriam hoc quod statum fuerat inter dominum P. cardinalem, et J. Catholicum Armeniae, quia de concilio absens fuit ipse Catholicus, et sine consensu suo data est in dioecesi sua a cardinale interdictionis sententia, censuere patres nostri, illam non teneri nec observari sententiam, dicentes: Qui de mamillis matris nostrae primo lac dulce et suave sugere sperabamus, nunc autem fel amarum et acetum potamus; sperabamus imbre salutifero irrigari, non a grandinosis procellis tempestari; qui vero nimium emungit, ut bene scitis, elicit sanguinem. Quae cum ad notitiam domini S. cardinalis et legati, devenisset, moleste tulit; et, habito consilio cum domino P. collegato suo, ad se accedente, quia instantissime ad audientiam vestram appellabamus, procellam in auram, consilio domini S. cardinalis, convertere studuerunt. Sicque factum est, ut, ex mandato dominorum cardinalium, illustris regis Hierusalem et Cypri, omniumque nobilium peregrinorum, mense Septembris, ad partes Acon, pro reformatione pacis inter nos et Antiochenos et Templarios, nuntium nostrum, nobilem Constantium de Camarderio, dilectum consanguineum nostrum, delegavimus, et, mediante sapientia et discretione domini, S. cardinalis, juris et aequitatis amatoris, pax reformata est inter nos et Templarios, sicut per litteras ipsius intelligere poteritis. Nos vero, nunquam a mandatis sanctae Romanae Ecclesiae recessimus, nec recedemus vita comite, quanquam dominus P. cardinalis ab ea nos eliminari laboret. Nos igitur, qui, Dei et vestri gratia, tempore pontificatus vestri, nova sumus planta vestra facti, cupientes ad honorem Dei et sanctae Romanae Ecclesiae fructus odoriferos et suaves producere, ad pedes sanctitatis vestrae recurrimus; flexis genibus rogantes et deprecantes, ut in judicio domini P. cardinalis et legati, quem suspectum, imo apertum adversarium habemus, causam nepotis nostri non committatis, » et quod nullam super nos, et terram nostram habitantes, cujuscunque conditionis existant, ex injuncta sibi legatione potestatem de caetero habeat, et ut Templariis per apostolica scripta mandando praecipiatis, ne de facto Antiocheno justitiae et dricturae nepotis nostri sint adversarii, sicuti non sunt Hospitalarii, nec alii viri religiosi, et causam nepotis nostri, de qua saepius dominationi vestrae scripsimus, non suspectis judicibus, sed talibus personis committatis, qui a recto tramite non declinent, sed aqua lance, auditis utrisque partibus, sine personarum acceptione, justum judicium faciant, quatenus exinde sanctam Romanam Ecclesiam ad aedificationem, non exstirpationem novellae plantae vestrae, sentiamus provenisse, et, per auxilii vestri gratiam, delectabiles exitus matutino et vespere gaudeat se planta vestra reperisse.] [Reverendissimo in Christo Patri et domino INNOCENTIO, Dei gratia summo pontifici et universali papae, JOANNES, per eamdem humilis Armenorum Catholicus, sanctitati suae devotus et obediens, cum debita obedientia et reverentia, plena salutis gaudia. Ex ineffabili providentia Domini nostri, a quo bonum omne procedit, Armenica Ecclesia, primatum et magisterium sanctae Romanae Ecclesiae a Deo sibi concessum recognoscens, filia ipsius facta est devotissima, et nos, ipsius, licet indigni, minister, accedente D. P. tituli Sancti Marcelli presbytero cardinale, legato vestro, ex injuncta sibi legatione ad partes Catholicatus nostri, illi, ob vestri reverentiam, cum clero et grege a Deo nobis commisso obviantes, quanta potuimus honorificentia illum suscepimus, et, mutuis communicantes aspectibus et colloquiis, per manus ipsius sanctae Romanae Ecclesiae et vobis, secundum litterarum vestrarum tenorem, obedientiam et reverentiam exhibuimus; atque palleum a beatitudine vestra delegatum, solemnitate celebri ac cum omni humilitate suscipientes, promisimus, in ordine nostro, singulis quinque annis, per nuntios nostros sanctam Romanam Ecclesiam, tanquam matrem et magistram omnium Ecclesiarum, visitare, et in conciliis cismarinis interesse, et quod in eisdem ecclesiastica celebrari, nobis absentibus, vel nuntio nostro, concilia non deberent, ab utraque parte statutum est. Institutiones S. Romanae Ecclesiae in parte suscepimus, et in parte, propter absentiam suffraganeorum nostrorum longe lateque diffusam, induciantes, et, quia non sine magna personarum deliberatione hoc fieri poterat, convenientibus praelatis nostris, vel majori parte praelatorum, in uno tempore constituto, ipsorum consensu, ne in Ecclesia scandalum oriretur, institutiones vestras, in quibus concordaremur, suscipere proposuimus.] Haec infra. Ante adventum autem domini P. cardinalis, orta est discordia inter dilectum nostrum L. illustrem regem Armeniae et Templarios, sicut per litteras ipsius intelligere poteritis. Ad cujus pacis reformationem ipsum legatum bona fide vacare credebamus, quem postea percepimus, ex vera quorumdam relatione, Templariis esse confoederatum. Cum autem de dicta pace nihil profici posset, praedictus P. cardinalis, auctoritate sua, nobis absentibus, Antiochiae concilium celebravit, et excommunicationis sententiam, contra statuta in susceptione pallei ex utraque parte ordinata, per totam dioecesim nostram promulgavit, ac super eadem sententia litteras nobis destinavit, quas cum perlegi studiose faceremus, ipsarum tenorem omni amaritudine conditum intelligentes, ultra quam credi potest, moleste tulimus, tum propter bonam spem et fiduciam quam de patrocinio vestro habebamus, tum propter priora exempla, quae ad nostri informationem procedere confidebamus. Communicato itaque consilio diu cum fratribus nostris, archiepiscopis, episcopis et aliis viris religiosis astantibus, non modicum mirati sumus de tanta exasperatione, sine assensu nostro in Armenicam Ecclesiam illata, fratribus nostris una voce dicentibus: Qui de mamillis matris nostrae primum lac dulce et suave sugere credebamus, fel et acetum amarum potamus; confidebamus materna pietate de bono in melius proficiendo in doctrina apostolica informari, et imbre salutifero irrigari, non grandinosis procellis tempestari. Et sic consentaneum esse rationi capitulo nostro venerabili visum est, ipsam sententiam, sine consensu nostro in dioecesi nostra latam, non debere promulgari nec observari, donec ad notitiam vestram per litteras nostras et nuntios devenisset, fraude etiam confoederationis comperta inter ipsum legatum et Templarios. Tandem, mediante sapientia et discretione domini S. tituli Sanctae Praxedis presbyteri cardinalis, apostolicae sedis legati, mense Septembris Acon pax reformata est inter dilectum filium, regem Christianissimum et templarios, sicut per litteras regias intelligere poteritis. In his reverendae paternitati vestrae cum omni devotione supplicamus, ne brachium praesumptuosae audaciae Templariis largiamini in novae plantae vestrae perniciem. Clerici vestri, divina inspirante gratia, facti sumus et honori vestro et S. Romanae Ecclesiae, speciosae matris nostrae, invigilare et insudare totis viribus tenemur. Eapropter, paternitati vestrae reverendae consulimus, ut elationem Templariorum in bonum mitigetis, et inter illustrem regem Armeniae, dilectum in Christo filium vestrum et Templarios, pacem et concordiam et amicitias sempiternas seminare studeatis; nam nimium timendum est, ne, quod absit! exortis inter eos discordiis, reliquiae Christianitatis discrimen aliquod incurrant, et vos navi periclitanti ante submersionem manum consilii et auxilii sic porrigatis, ut ad portum salutis, mediante sollicitudine vestra, pervenire valeat. [Ad omnia igitur mandata vestra promovenda nos fideles et devotos inveneritis exsecutores.] [Etsi Judaeos, quos propria culpa submisit perpetuae servituti, Cum Dominum crucifixerint, quem sui prophetae praedixerant ad redemptionem Israel in carne venturum, pietas Christiana receptet et sustineat cohabitationem illorum, quos etiam, propter eorum perfidiam, Saraceni, qui fidem Catholicam persequuntur, nec credunt in crucifixum ab illis, sustinere non possunt, sed potius a suis finibus expulerunt, in nos vehementius exclamantes, eo quod sustineantur a nobis, qui ab ipsis crucis patibulo condemnatum Redemptorem nostrum veraciter confitemur, ingrati tamen nobis existere non deberent, ut rependerent Christianis de gratia contumeliam, et de familiaritate contemptum, qui, tanquam in nostram misericorditer familiaritatem admissi, nobis illam retributionem impendunt, quam, juxta vulgare proverbium, mus in pera, serpens in gremio et ignis in sinu, suis consueverunt hospitibus exhibere. Accepimus autem, quod Judaei, quos gratia principum in suis terris admisit, adeo facti sunt insolentes, ut illos committant excessus in contumeliam fidei Christianae, quos non tantum dicere, sed etiam nefandum cogitare. Faciunt enim Christianas filiorum suorum nutrices, cum in die Resurrectionis Dominicae illas recipere corpus et sanguinem Jesu Christi contingit, per triduum; antequam eos lactent, lac effundere in latrinam. Alia insuper contra fidem catholicam detestabilia et inaudita committunt, propter quae fidelibus est verendum, ne divinam indignationem incurrant, cum eos perpetrare patiuntur impune quae fidei nostrae confusionem inducunt. Rogavimus igitur charissimum filium nostrum in Christo, Philippum, regem Francorum illustrem; mandavimus etiam nobilibus viris . . . duci Burgundiae, et . . . comitissae Trecensi, ut taliter reprimant Judaeorum excessus, ne cervicem perpetuae servitutis jugo submissam praesumant erigere contra reverentiam fidei Christianae, inhibentes districtius, ne de caetero nutrices, vel servientes habeant Christianos, ne filii liberae filiis famulentur ancillae, sed, tanquam servi a Domino reprobati, in cujus mortem nequiter conjurarunt, se saltem per effectum operis recognoscant servos illorum, quos Christi mors liberos et illos servos effecit; quia, cum jam incoeperint rodere more muris et pungere sicut serpens, verendum est ne ignis receptatus in sinu corrosa consumat. Quocirca, fraternitati vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus, praedictum regem et alios ad hoc ex parte nostra ita diligenter monere ac efficaciter inducere procuretis, quod Judaei perfidi de caetero nullatenus insolescant sed sub timore servili praetendant semper verecundiam culpae suae, ac revereantur honorem fidei Christianae. Si vero Judaei nutrices et servientes non dimiserint Christianos, vos auctoritate nostra suffulti, sub excommunicationis poena inhibeatis districte omnibus Christianis, ne cum eis commercium aliquod audeant exercere.] Datum Idibus Julii. In nomine Domini. Millesimo ducentesimo quinto, XI Kalendas Aprilis, indictione octava, in praesentia inferiorum testium, dominus Guillelmus, marchio, filius marchionis Pelavicini, juravit ad sancta Dei evangelia stare mandatis Ecclesiae Romanae et domini papae, nominatim pro offensione quam fecerat Romanae Ecclesiae, coram domino Egidio, Mutinensi episcopo, et coram domino Radulfo, Reginensi archidiacono, cui vicem suam Reginensis episcopus commiserat, qui erant delegati a domino papa ad ipsum recipiendum, et ipsi, eum verberando et ecclesiae intromittendo, statim absolverunt eum, et postea praeceperunt ei ex debito juramenti, quod de caetero non impediret neque exspoliaret nuntium Romanae Curiae, nec violentas manus injiceret in aliquem clericum, vel conversum, vel ecclesiasticam personam, nisi se defendendo, vel nisi inveniret aliquem cum propria uxore turpiter commorando. Actum sub porticu domus Ecclesiae Sancti Jacobi de Casa Dei feliciter. Ibi vero tunc rogati fuere domnus Guidottus, abbas monasterii Sancti Joannis de Parma; domnus Prosper, abbas de Regio; domnus Radulfus, ejus monachus; domnus Albertus, monachus Sancti Joannis; domnus Bernardus, capellanus episcopi de Regio; domnus Andreas de Casa-Dei; Marcellus de Curviaco; Raymundus Caput de Lupi; Gerardus Armanellus, et Joannes Confalonerius, qui ambo sunt de Placentia; Gerardus de Sancto Marco; Hugo Punse Collus, serviens abbatis de Sancto Joanne; Odolinus; Nicolaus; et alii plures, qui ad hoc fuere rogati testes. Ego, Bernardus Laurentiorum, notarius Sacri Palatii, interfui, et hanc chartam rogatus scripsi. In nomine Domini. Millesimo ducentesimo quinto, XI Kalendas Aprilis, indictione octava, in praesentia inferiorum testium, dominus Guillelmus, marchio, filius marchionis Pelavicini, donavit et tradidit quamdam arcem, quae vocatur Landasia, jure proprietario domino Egidio, Mutinensi episcopo et domino Radulfo, Reginensi archidiacono, cui Reginensis episcopus vices suas super absolutione anathematis impertienda dicto Guillelmo commiserat, nomine Romanae Ecclesiae et domini papae; qui, scilicet Egidius, Mutinensis episcopus et Radulfus, Reginensis archidiaconus, vice et nomine domini papae, incontinenti investivere dictum Guillelmum de praefata arce per feudum honorifice. Ibidem vero dictus Guillelmus juravit fidelitatem Romae Ecclesiae et domino papae, contra omnes homines, salva tamen fidelitate suorum anteriorum dominorum. Actum sub porticu domus ecclesiae Sancti Jacobi de Casa-Dei feliciter. Ibi vero testes rogati fuerunt, domnus Guidottus, abbas monasterii Sancti Joannis de Parma; domnus Prosper, abbas de Regio; domnus Radulfus, ejus monachus; domnus Albertus, monachus Sancti Joannis; domnus Bernardus, capellanus episcopi de Regio; domnus Andreas de Casa-Dei; Marcellus de Curviaco; Raymundus Caput de Lupi; Gerardus Armanellus, et Joannes Confalonerius, qui ambo sunt de Placentia; Gerardus de Sancto Marco; Hug. Punse Collus, serviens abbatis de Sancto Joanne; Odolinus; Nicolaus; et alii plures, qui ad hoc fuere rogati testes. Ego, Bernardus Laurentiorum, notarius Sacri Palatii, interfui, et hanc chartam rogatus scripsi. Quam graviter nobilis vir, Willelmus, filius Pelavicini, non tam Romanam Ecclesiam, quam divinam offenderit majestatem, spoliando dilectum filium, P. nunc tituli Sancti Marcelli presbyterum, tunc Sanctae Mariae in via Lata diaconum cardinalem, apostolicae sedis legatum, ad praesentiam bonae memoriae Coelestini papae, praedecessoris nostri, de Polonia redeuntem, vestra fraternitas non ignorat, cum non solum per Lombardiam, verum etiam per alias mundi partes sit publice divulgatum. Unde, nos, qui, antequam idem cardinalis ad sedem apostolicam pervenisset, praefato praedecessore nostro defuncto in apostolatus officio fuimus substituti, de tanta offensa valde commoti, ecclesiasticae districtionis rigorem non solum in auctorem tanti facinoris, verum etiam in complices ejus curavimus exercere, ita, quod de universis ablatis tam ipsi quam suis fuit integre satisfactum. Quia vero majorem reputavimus injuriam quam jacturam, non protinus dictum Willelmum duximus absolvendum, sed tandiu eum jussimus tanquam excommunicatum ab omnibus arctius evitari, et terram ejus sub ecclesiastico interdicto concludi, donec congrue satisfaceret de injuriis irrogatis, qui, tandem divina inspiratione compunctus, suum humiliter recognovit excessum, plenamque satisfactionem promittens, absolutionis gratiam imploravit. Nos igitur, ejus exemplo, qui non vult mortem peccatoris, sed ut convertatur et vivat, per vos secundum formam Ecclesiae mandavimus ipsum et terram ejus absolvi. Tu vero, frater Mutinensis episcope, per teipsum, et tu, frater Reginensis, per archidiaconum tuum recepto a praefato nobili juramento, quod nostris per omnia staret mandatis, super offensa praedicta ipsum secundum formam Ecclesiae absolvistis, injungentes eidem ex debito juramenti, quod de caetero nuntios Ecclesiae Romanae nec caperet, nec spoliaret, nec etiam impediret; qui, mandatum reverenter suscipiens, statim donavit et tradidit in manibus vestris, ad opus et utilitatem apostolicae sedis, jure proprietario, quamdam suam arcem, quae Landasia nuncupatur, quam vos eidem nomine nostro concessistis in feudum, juramentum fidelitatis recipientes ab ipso, sicut vassallus domino facere consuevit. Licet autem concedendi roccam illam in feudum nullam a nobis receperitis potestatem, quia tamen obsequium praefati nobilis et haeredum suorum, nobis et Ecclesiae Romanae potest esse multipliciter fructuosum, nos, quod bona intentione fecistis, ratum habemus, per apostolica vobis scripta mandantes, quatenus eumdem nobilem moneatis, ut de caetero per seipsum et suos ad honorem et profectum apostolicae sedis prudenter et potenter intendat. Datum, XIII Kal. Augusti. Inter occupationes diversas, et utinam non adversas, quas praeter solitum, imo plus solito sustinemus, illa vos angit amplius et conturbat, quae nos ad terrae sanctae succursum excitat et invitat. Licet enim pro ipsa sit a multis multipliciter laboratum, ad illum tamen necessitatis articulum, peccatis exigentibus, jam devenit, ut, nisi ei quanto citius succurratur, omnis omnino spes pereat non solum de recuperatione partis amissae, verum etiam defensione retentae. [Inopinata namque captione Constantinopolitanae urbis audita, tam peregrini qui erant in Hierosolymitana provincia, quam indigenae qui habitabant in ipsa, ad Constantinopolitanas partes subito transierunt; ita, quod ipsa Hierosolymitana provincia remansit viris et viribus pene penitus destituta, quin etiam opibus et operariis vacuata; quodque periculosius reputatur, cum Hierosolymitanus patriarcha decesserit, nostri recessere legati, et, filio regis defuncto, qui successurus erat in regnum, rex quoque diem clausit extremum, nec est in ea qui spiritualiter vel temporaliter praesit ac prosit. Ad cumulum autem majoris timoris et doloris accedit, quod inter comitem Tripolitanum et regem Armeniae, qui pro Antiocheno principatu contendunt, tanta viget discordia, tantaque geritur guerra, ut ille pugillus hominum, qui remansit in terra, quasi totus sit divisus ad pugnam. Nam Templarii fovent comitem et Hospitalarii favent regi. Antiochenus populus sequitur viam comitis et patriarcha prosequitur partem regis. Filius autem Saladini, qui est soldanus Aleppiae, Tripolitanum adjuvare videtur, sed eumdem impugnat dominus Denefin. Saphidinus vero, qui dominatur in Damasco, Babylonia et Aegypto, postquam Constantinopolitanae urbis captionem audivit, adeo cum omnibus Saracenis indoluit, ut maluissent Hierusalem occupatam esse a Christianis, quam Constantinopolim a Latinis. Statimque inita tregua cum omnibus inimicis, ipsemet personaliter longe lateque discurrit, ut contra Christianos confoederet universos. Rex quoque Blachorum et Bulgarorum, cum Cumanis, Turcis et Graecis, adversus Latinos pugnantes, Domino permittente, vicerunt, majoribus in bello peremptis. Unde, cum multitudo signatorum redire vellet ad propria, dilectus filius, P. tituli Sancti Marcelli presbyter cardinalis, apostolicae sedis legatus, de quo valde dolemus, ut ipsam multitudinem ad Constantinopolitani defensionem imperii retineret, a voto crucis absolvit, plenam eis peccatorum remissionem indulgens, qui per annum facerent ibi moram. Quare, cum nullus omnino succursus exspectetur ad praesens in Hierosolymitanam provinciam profecturus, supramodum timemus, ne Saraceni ad occupandum residuum terrae sanctae fortius animentur, ut, ipsa penitus occupata, tollatur Christicolis occasio transfretandi, sicque Constantinopolitanum imperium recuperetur a Graecis, quod utrique vehementer affectant. Cum igitur in tanto necessitatis articulo non sit nobis aliquatenus dormiendum, profecto nec sollicitudinem cordis, nec laborem corporis recusamus, dummodo terrae sanctae subvenire possimus. Unde, cum a charissimo in Christo filio nostro, Philippo, illustri rege Francorum, praecipuum super hoc subsidium exspectetur, quem ob hoc Deus adeo magnificavit et exaltavit inter universos principes Christianos, ut regi regum in hac summa necessitate principaliter ipse succurrat, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus, quatenus ad ejusdem regis praesentiam accedentes, exponatis ei fideliter omnia supra scripta, et inducatis diligenter eumdem, ut ad subsidium terrae sanctae prudenter ac potenter intendat, requirentes ex parte nostra, ut super hoc nobis impendat consilium et favorem, et quod inveneretis, nobis quanto citius intimetis. [Audito jampridem, quod tu et dilectus filius noster , tituli Sanctae Praxedis presbyter cardinalis, apostolicae sedis legatus, relicta in multae necessitatis articulo Hierosolymitana provincia, Constantinopolim navigio veneratis, mirati sumus non modicum et turbati, ejusdem terrae imminens periculum formidantes. Et « ecce, quod verebamur accidit, et quod timuimus jam evenit. Nam, praeter id, quod, bonae memoriae patriarcha Hierosolymitano tunc temporis viam universae carnis ingresso, Ecclesia Hierosolymitana vacabat, et ex guerra, quae tunc inter charissimum in Christo filium nostrum, regem Armeniae illustrem et Tripolitanum comitem, super principatu Antiocheno vertitur, inter Christianos aemulatio quaedam erat, postmodum, ex inclytae recordationis A. regis Hierosolymitani, et filii ejus, obitu improviso, regnum Hierosolymitanum pene penitus est omni regimine destitutum. » Et, quia vos, qui ibidem majus debueratis exspectare subsidium, et ad succurrendum eidem terrae, tam exemplo quam verbo alios incitare, pro vestrae voluntatis arbitrio exinde in Graeciam navigastis, et non solum peregrini, sed etiam indigenae terrae, vestris vestigiis inhaerentes, Constantinopolim devenerunt, venerabili fratre nostro, archiepiscopo Tyrensi, vos pariter subsecuto; remansit ergo terra illa, recedentibus vobis, viris et viribus destituta, et facta sunt novissima ejus, occasione vestra, pejora prioribus, cum omnes amici ejus illam vobiscum reliquerint, nec sit qui consoletur eam ex omnibus charis ejus. Unde, facti videntur hostes ejus in capite, si foedus treugarum voluerint violare, quod etiam a quibusdam dicitur, rege ac filio ejus exspirantibus, exspirasse. Turbamur igitur inter nos ipsos non modicum, et contra vos merito commovemur, quod in hoc consilium devenistis, ut simul relinqueretis terram illam quam Dominus sua praesentia consecravit, et in qua nostrae redemptionis mysterium rex noster ante saecula novissimis temporibus est mirabiliter operatus. Quamvis sane venerabilis frater noster . . . quondam episcopus Vercellensis, in patriarcham Hierosolymitanum fuerit postulatus, et nos, postulationem approbantes ejusdem, jam ei pallium duxerimus concedendum, propter occupationes tamen multiplices non tam cito forsan poterit transfretare. Debueratis ergo causam vestrae legationis attendere, ac sollicite cogitare, quod non ad capiendum Constantinopolitanum imperium, sed defendendas reliquias terrae sanctae, ac perdita, si daret Dominus, restauranda, vos duxerimus delegandos, mittentes vos non ad capescendas divitias temporales, sed promerendas aeternas, cum nos, et fratres nostri, in expensis vobis providerimus competenter. Audito autem nuper, et per tuas litteras intellecto, quod universos crucesignatos, qui in defensione Constantinopoleos a praecedenti Martio usque ad proximum morarentur, a voto peregrinationis et onere crucis absolveras, contra te non potuimus non moveri, cum nec debueris, nec potueris talia ullatenus attentare, quicunque tibi contra suggererent, et quocunque modo seducerent mentem tuam. Cum enim ad hoc specialiter et principaliter assumpserint signum crucis, et hoc praesertim voverint Domino Deo suo, ut in terrae sanctae subsidium transfretarent, et, a via postmodum errantes, in nimium temporalia commoda usque hodie sint secuti, utrum tibi licuerit immutare taliter, imo pervertere potius votum tam solemne ac pium, tibi relinquimus discernendum. « Ecce etenim, quod cum moerore referimus et rubore, unde videbamur hactenus profecisse, deficimus et angustiamur unde credebamus potissimum dilatari. Quomodo enim Graecorum Ecclesia, quantumcunque afflictionibus et persecutionibus affligatur, ad unitatem ecclesiasticam et devotionem sedis apostolicae revertetur, quae in Latinis non nisi perditionis exemplum et opera tenebrarum aspexit, ut jam merito illos abhorreat plus quam canes? Illi etenim, qui non quae sua sunt, sed quae Jesu Christi quaerere credebantur, gladios, quos exercere debuerant in paganos, Christianorum sanguine cruentantes, nec religioni nec aetati nec sexui pepercerunt, incestus, adulteria et fornicationes in oculis hominum exercentes, et tam matronas quam virgines etiam Deo dicatas, exponentes spurcitiis garsionum. Nec suffecit eisdem imperiales divitias exhaurire ac dirumpere spolia principum ac minorum, nisi ad thesauros Ecclesiarum, et, quod gravius est, ad ipsarum possessiones extenderent manus suas, tabulas argenteas etiam de altaribus rapientes, et inter se confringentes in frusta, violantes sacraria, cruces et reliquias asportantes. » Praeterea, cum latere non possit quod inter tot millia hominum est praesumptum, nunquid Saraceni, qui, capta Constantinopolitana urbe, nimio fuerant timore perculsi, ex quo intellexerint quod crucesignati post annum sint ad propria redituri, et jam in eos ultio divina desaeviat, quae iniquitates ipsorum jam incipit flagellare, animos non resument, et pauculas oves, quas velut in deserto luporum morsibus reliquistis, nisi sola eis Dei dextera restiterit, non vorabunt? Nos quoque, qua fronte de caetero populos Occidentis ad terrae sanctae subsidium et praesidium imperii Constantinopolitani poterimus invitare; quibus, etsi non ob propriam culpam, tamen propter factum tuum, aliqui imputabunt forsitan, quod crucesignati, relicto peregrinationis proposito, absoluti, ad propria revertuntur, et, qui praedictum imperium spoliarant, illo immunito relicto, referti spoliis terga vertant? « Non sit ergo in ore tuo verbum Domini alligatum, nec sis tanquam canis mutus non valens latrare; sed haec loquere publice, ac coram omnibus protestare, ut tanto te amplius pro Deo et propter Deum objurgantem inveniant, quanto magis te invenerunt hactenus negligentem.] Super absolutione autem populi Venetorum, contra formam ecclesiasticam perperam acceptatam, non arguimus te ad praesens, cum per alias litteras, super hoc ad te specialiter destinatas, te duxerin us arguendum. » His quoque, quae circa negotium patriarchae Antiocheni et abbatis sancti P. refertis egisse, nunc supersedere decrevimus, ne nimis exaggerare singula videamur. Caeterum, cum ad preces Constantinopolitani imperatoris illustris, dilecto filio, B. tituli Sanctae Susannae presbytero cardinali, apostolicae sedis legato, in Graeciam onus legationis duxerimus injungendum, qui jam in Apuliam est profectus, et praedictus cardinalis Sanctae Praxedis, sicut accepimus, iter arripuerit redeundi, discretioni tuae per apostolica scripta districte praecipiendo mandamus, quatenus, omni occasione cessante, in terram sanctam, postpositis caeteris, revertaris, ibique praedicti patriarchae saltem praestoleris adventum, acturus interim quae ipsius terrae necessitatibus debeant expedire. Datum IV Idus Julii. Providendum est regiae potestati, ut euntes et redeuntes per terram suam, valeant secure transire, ne regnum videatur carere rectore, si subditi ad res alienas extendant manus suas. Accepimus autem, dilecto filio, G. clerico venerabilis fratris nostri, P. Portuensis episcopi, conquerente, quod Georgius, frater Savin. Rodominus et Gojan. ei, de ultramarinis partibus redeunti, quinque baldachinos, duo examita, unum rubeum, et alterum jalinum, et aliud examitum auro contextum, duo pallia, quinque carpetas, tres ampullas balsami parvas, tres sacculos de ligno aloes, quinquaginta et tres buccararios, quinquaginta et duos camelotos, chirothecas, marsupia et margaritas, grammata, pannos saracenicos, et unum scrinium, ubi erant reliquiae et crux aurea, in qua erat de ligno Domini, duodecim vasa eburnea, duo texta Evangelii de argento, in quibus erant reliquiae, viginti et quinque annulos, quorum unus magnum hyacinthum habebat, quingentos mazamutinos, et alios pannos, et libros per violentiam abstulerunt. Cum igitur iidem malefactores sub tuo dominio morari dicuntur, serenitatem regiam monemus attentius et hortamur, quatenus dictos malefactores, ut ablata cum integritate restituant, et de illatis damnis satisfaciant competenter, tradita tibi potestate compellas. Restituta vero tandiu jubeas apud dioecesanum episcopum custodiri, donec per fidelem nuntium una cum praedicto clerico facias nobis illa deferri. Datum VI Kalendas Augusti. Scriptum est super hoc . . . . Colocensi archiepiscopo. Item . . . Spalatensi archiepiscopo. Item . . . Quinquecclesiensi episcopo. Querelam ex parte vestra recipimus, continentem, quod monachi Sancti Augustini de Monte-Albo dilectum filium, Andraeam, praepositum Sancti Nicolai de Corneto, sine tuo, fili abbas, consilio et consensu, contra tenorem privilegii ab apostolica sede vobis indulti, et consuetudinem hactenus approbatam, in abbatem sibi eligere praesumpserunt; unde, postulabatis a nobis humiliter et devote, ut electionem hujusmodi dignaremur in irritum revocare, neve de caetero posset in eodem monasterio simile attentari, auctoritate apostolica interdici, et eum, qui pro tempore fuerit electus, ad praestandam obedientiam abbati Albarensi canonica censura compelli, asserentes, tam confirmationem electi, quam correctionem monasterii ad Albarensem abbatem ex indulto sedis apostolicae pertinere. Cum autem monachi Sancti Augustini praedicta negarent, nos examinationem negotii Tuscanensi episcopo duximus committendam, qui, testibus utrinque receptis, allegationibus prudenter auditis, et privilegiis diligenter inspectis, causam ipsam ad nostrum remisit examen sufficienter instructam. Nos igitur, causae meritis subtili examinatione discussis, intelleximus evidenter, dispositionem monasterii saepedicti a bonae memoriae Innocentio papa II, sub eo tenore Albarensi abbati fuisse commissam, ut, salvo jure apostolicae sedis, religionem in eodem monasterio conservaret, et ad spiritualium et temporalium intenderet incrementum. Per testes autem comperimus esse manifeste probatum quod a quadraginta annis, de consensu Albarensis abbatis, in eodem monasterio sunt quinque abbates electi, qui ab eodem sunt confirmati, eique regularem obedientiam promiserunt, quamvis nisa sit pars adversa probare, quod post contradictionem et appellationem haec fuerint usurpata. Privilegia quoque nobis exhibuit, quibus astruere intendebat, electionem abbatis ad monachos Sancti Augustini libere pertinere. Cum igitur praefatum Sancti Augustini coenobium ad jus et proprietatem B. Petri pertineat, nihilque vobis vindicare possitis in eo, nisi quod est vobis in ipso ab apostolica sede commissum, sententialiter definimus, ut monachi praefati coenobii regulariter sibi possint abbatem eligere, requisito consilio Albarensis abbatis, qui tamen reprobare non possit idoneum, sed electum canonice debeat confirmare, corrigens in eodem monasterio quae corrigenda cognoverit, et statuens quae viderit statuenda, sic tamen, ut abbatem sine speciali mandato Romani pontificis deponere non praesumat. Electus autem et confirmatus ei vice nostra regularem obedientiam repromittat, cum in eo nullam, nisi commissam sibi a Romano pontifice, habeat potestatem. Electionem vero, de praenominato praeposito factam, non oportuit irritari, cum ipse, consentientibus monachis, electioni renuntiaverit de se factae prius quam ad nostram praesentiam accessissent. Nulli ergo nostrae definitioni, etc. Datum. [Ex illa gratia speciali, qua te glorificavimus inter omnes principes Christianos, usque adeo te diligimus, ut ad tuum commodum et honorem efficaciter aspiremus, pro certo sperantes, quod tu, in devotione sacrosanctae Romanae Ecclesiae, matris tuae, proficere debeas incessanter, per cujus merita gloriosum acquisivisti triumphum adversus eos qui te nitebantur graviter molestare. « Cum igitur regium diadema et militare vexillum a nobis per legatum apostolicae sedis acceperis, ut regnum tuum beati Petri sit speciale, providere volumus diligenter, ut, ab hostium undique liberatus incursibus, tranquilla pace laeteris. Noveris ergo, fili charissime, quod ingens exercitus de occidentalibus partibus est in Graeciam profecturus, praeter illum qui nuper accessit. Unde, tibi, et terrae tuae debes summopere providere, ut, dum potes, pacem ineas cum Latinis; ne, si forte ipsi ex una parte, et Hungari ex altera, te studuerint impugnare, non facile possis resistere conatibus utrorumque. Quocirca, serenitati tuae suggerimus et consulimus recta fide, quatenus, cum Balduinum, Constantinopolitanum imperatorem, dicaris tenere captivum, ita tibi provideas, ut per liberationem ipsius veram et firmam pacem facias cum Latinis, ut ab impugnatione tua et terrae tuae penitus conquiescant. Nos enim, Henrico, fratri ejusdem imperatoris, qui Constantinopoli praeest exercitui Latinorum, per apostolica scripta mandamus, ut ad pacem tuam pro liberatione ipsius imperatoris Latinos inclinet, et a tua molestatione cesset omnino. Inspiret itaque tibi Deus, ut nostris monitis et consiliis acquiescas, quatenus regnum tuum, quod beato Petro et Ecclesiae Romanae devotissime dedicasti, ab omni perturbatione servetur illaesum, ad quod diligens studium impendere cupimus et operam efficacem.] « Scriptum est . . . . . Trinovitan. archiepiscopo, Bulgarorum et Blachorum Primati, ut eum ad hoc diligenter moneat et inducat. » Cum per Constantinopolitani detentionem imperii, quod divino judicio sibi subjugavere Latini, pro certo speretur Hierosolymitana provincia liberanda de manibus paganorum, quicunque pro reverentia Jesu Christi pie suspirat ad liberationem illius, ad istius quoque detentionem debet efficaciter aspirare. Licet ergo per generales litteras nuper universis Christi fidelibus injunxerimus in remissionem omnium peccatorum, ut, Constantinopolim accedentes, ad terrae sanctae subsidium laborarent, ne tamen labor eorum inutilis sit et cassus, si venientes non possint passagium invenire, vel exspectando diutius necessarias consumere cogantur expensas, universitati vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, certo termino constituto, infra quem vos ad iter congrue praeparetis, nuntios ad nos idoneos praemittatis, qui nos de vestro reddant proposito certiores, ut viam vobis compendiosam pariter et securam faciamus per Apuliam praeparari, eantque nuntii vestri cum litteris nostris Brundusium ad navigium conducendum, quatenus, omnibus rite dispositis, cum benedictione nostra possitis sine impedimento transire. Datum XVII Kal. Septembris. [Sanctissimo Patri ac domino INNOCENTIO, Dei gratia summo pontifici, H. frater imperatoris Constantinopolitani, et moderator imperii, cum debita reverentia, humili et devoto pedum osculo. Cum universum Christiani exercitus progressum, et laborum peregrinationis nostrae seriem, paternitati vestrae per multiplices litteras et nuntios frater meus et dominus imperator, usque ad Martium elapsum novissime, satis lucide significaverit, eventus nostros, extunc prioribus multum dissimiles, imo, peccatis nostris exigentibus, nimis miserabiles, vobis, tanquam Patri et domino, dignum duxi propalare. Contigit igitur, Graecos, qui, ex innata malitia et perfidia consueta, post omne genus securitatis et cautionis, proditioni se semper pronos exhibent, statim post dimissionem nuntiorum ad vos ultimo directorum, proditionem, quam pridem mente conceperunt, rebellione contra nos facta, detegere manifeste. Quo comperto, frater meus et dominus, imperator, opportune paucioribus comitatus, quippe nobis per munitiones et marchias pro magna parte dispersis, contra caput rebellionis, Andronopolim videlicet, quae civitas est Graeciae munitissima, et, montibus tantum interpositis, Blachorum affinis populis, ulciscendi animum intendens, urbem regiam egressus est. Eramus enim tunc temporis sic divisi; marchio Montisferrati ultra Thessalonicam erat cum multis; ego, ex altera parte Brachii Sancti Georgii eram apud Andromiticum cum non paucis; Paganus de Aurelia, et P. de Braccel. versus Nicaeam, ex eadem parte Brachii; R. de Tric. apud Philippopolim cum pluribus; et alii alibi per loca et munitiones dispersi. Porro, audito a Joannitio, Blachorum domino, quod Latini in tanta virorum paucitate civitatem praedictam obsedissent, quem etiam Graeci in auxilium suum, occulte tamen, ut magis laederent, evocarant, irruit subito Blachus ille Joannitius in nostros cum multitudine Barbarorum innumera, Blachis videlicet, Commannis et aliis, quibus etiam nimis improvise obviam exeuntibus nostris, et remotius quam oporteret « instantibus, per inimicorum insidias tandem vallatis undique, (proh dolor!) (Dan. II) (Dan. IV) (Psal. XXXV) (Rom. XI.) (Isa. XXIV) (II Cor. XII) (Eccli. II) (Joan. XIV) ( nempe Adolphi ) ( Brunonis scilicet ) (Psal. LXXXIV) (nam, secundum proprium ipsius in die consecrationis suae prognosticum, nihil occultum quod non reveletur, neque absconditum quod non sciatur,) (Luc. XVI) (Gen. XVIII) (II Tim. IV) (Joan. XXI) (Luc. XXII)

[Gratum gerimus et acceptum, quod, auctoritatem sedis apostolicae recognoscens, ejus judicio humiliter te exponis, et per eam tibi postulas nomine. . . sororis tuae viduae, ac . . . nepotis tui orphani, justitiam exhiberi. Nos autem, licet simus singulis in justitia debitores, tanto tamen amplius super hoc tibi favorem apostolicam exhibemus, quanto devotiorem te circa nos et Romanam Ecclesiam jugiter experimur, et opera tua testimonium perhibent veritati, quod in devotione sedis apostolicae sis fortius radicatus. Qualiter autem super hoc olim dilectis filiis, S. tituli Sanctae Praxedis, et P. tituli S. Marcelli, presbyteris cardinalibus, apostolicae sedis legatis, scripserimus, et qualiter processum fuerit ab iisdem, superfluum esset litteris explicare, cum id plenius ipse noris, et totum rei gestae processum per eorum nobis litteras intimaris. Quia vero per eos, etsi laboratum, ut dicitur, fuerit multipliciter, non fuit tamen in causa processum, petitioni tuae satisfacere cupientes, dilectis filiis de Lucedio, et . . . de Monte Thabor abbatibus, et nobilibus viris, comiti Bertold et G. de Fornivall, praecipiendo mandamus, ut ipsi, partem convenientes utramque, diligenter commonere procurent, ut, vel tu, et pars adversa, super eodem principatu conveniatis, vel compromittatis in arbitros, qui usque ad tres menses post commonitionem eorum debeant arbitrari. Alioquin, ipsi, ex tunc partibus convocatis, audiant utrinque proposita, et causam ipsam, sublato appellationis obstaculo, si tu, et pars adversa consenseritis, studeant terminare; alioquin, remittant nobis causam sufficienter instructam, tam tibi quam parti adversae terminum praefigentes, quo per responsales idoneos nostro vos conspectui praesentetis, sententiam recepturi, et ne judicio experiamini simul et bello, tam te quam partem adversam ad treugam interim observandam auctoritate nostra compellant. Quod si alterutra partium se exhibuerit contumacem, ipsi in eam spiritualiter et temporaliter per se ac omnes Christianos, qui in partibus illis existunt, quanto districtius potuerint procedentes, inhibeant, tam charissimo in Christo filio nostro . . . regi Hierosolymorum illustri, quam Hospitalariis, et Templariis, et omnibus communiter Christianis, ne parti contumaci auxilium vel favorem impendant, sed subtrahant potius, et parti quae parata fuerit stare juri, viriliter et potenter assistant. Monemus igitur serenitatem regiam, et exhortamur in Domino, quatenus de die in diem in Ecclesiae Romanae dilectione proficias, et sic in ejus devotione stabilias regnum tuum, ut et nos ad profectum et incrementum tuum intendere merito debeamus, sciturus quod ecclesia Romana in tua tibi justitia non deerit. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, III Non. Martii, pontificatus nostri anno octavo. Dilectis in Christo filiis, R . . . custodi Herrisiensis Ecclesiae, et V . . . clerico, qui venerat contra eam, petentibus sibi audientiam exhiberi, dilectum filium, M. S. Theodori diaconum cardinalem, dedimus auditorem. In cujus praesentia custos ipsa proposuit, quod, Herrisiensis ecclesiae abbatissa defuncta, sorores et canonici ejusdem ecclesiae ad monitionem bonae memoriae . . . Padeburnensis episcopi, dioecesani eorum, qui ad sepulturam venerat abbatissae, pro electione facienda insimul consederunt, vocantes ad se Th. Padeburnensem scholasticum, ut vota examinaret eorum. Verum, cum in unius electione dissenserint, octo sorores de decem et septem, quae tunc fuere praesentes, et omnes canonici, qui sunt in ipsa ecclesia quatuordecim, ipsam elegere custodem; advocato, et ministerialibus, ac toto populo favorem suum praebentibus et assensu; septem vero de sororibus nominaverunt in abbatissam praepositam ejusdem ecclesiae, ex adverso. Utraque igitur a parte sua jam dicto episcopo praesentata, pro confirmationis munere obtinendo, episcopus partes commonuit diligenter, ut ad pacem intenderent, et super electione ad invicem concordarent, eis quinque dierum spatium super hoc deliberandi concedens. Sexto autem die, cum concordare non possent, partibus injunxit episcopus, ut post alios quinque dies, exhibiturae super suis electionibus rationes, se Padeburnensi capitulo praesentarent. Ipsa ergo custode atque praepositissa, cum electricibus suis in Padeburnensi capitulo constitutis, ipsa praepositissa et septem electrices ipsius, G . . . monialem, quae de quodam nigro monasterio fuit, et in quadam ecclesia in abbatissam confirmata, et etiam benedicta, praesentavere tunc primam episcopo, se illam elegisse dicentes. Unde, parte altera nimium stupefacta, cum audiret eas, illis nescientibus, nec etiam requisitis, mutasse quod fecerant, ipsa custos ad proponendam causam suam et etiam defendendam, secundo et tertio ab ipso capitulo concedi sibi petiit advocatum, quem non potuit obtinere. Adversae vero parti plures fuerunt advocati concessi, et tunc praepositissa confessa est manifeste, quod electioni suae renuntiarat omnino, et in ipsam G. monialem, cum septem electricibus suis unanimi consenserat voluntate. Praefata vero custos, haec audiens, et cognoscens quod episcopus et multi de capitulo, cum essent consanguinei monialis ejusdem, ad ejus promotionem vellent judicium declinare, postquam super jure Herrisiensis Ecclesiae, et sua sibi justitia conservanda, fuit aliquandiu allegatum, ne super electione sua praejudicium pateretur, vocem ad nos appellationis emisit; sed episcopus, appellationi non deferens, pro jam dicta moniali, consanguinea sua, sententiam promulgavit, et eam fecit per nuntios suos in abbatiae possessionem induci. Sane, praefatus clericus, procurator partis adversae, proponebat econtra, quod, cum praefata G. monialis, a majori, quoniam ab undecim, et saniore parte capituli, scilicet praepositissa, scholastica et decana, et aliis quibusdam sororibus, cassatis tamen prius a jam dicto episcopo duabus frivolis nominationibus, bono zelo fuisset in Herrisiensem abbatissam electa, et confirmata per ipsum episcopum, praefata R. custos, eam super hoc molestare praesumit, in eadem ecclesia se volens intrudere per potentiam laicalem. Unde, idem procurator pro ipsa moniali petebat, ut confirmationem de ipsa factam faceremus inviolabiliter observari, noceres ibi asserens non debere, quod sit monialis, et aliae, videlicet Herrisienses sorores, canonicalibus indumentis utantur, et quod confirmata et benedicta sit alibi abbatissa, cum de consuetudine illius regionis existat, quod nigrae moniales assumantur ad hujusmodi abbatias, et quandoque contingat, ut canonica mulier nigrarum monialium teneat abbatiam, asserens hoc etiam a bonae memoriae Coelestino papa, praedecessore nostro, sibi fuisse concessum, ut ad abbatiam aliam posset assumi. Custos autem replicabat econtra, quod eadem monialis non debebat assumi, nec poterat, ad ipsarum regimen abbatiae, cum non esset soror illius ecclesiae, sed de quodam monasterio nigro, et in abbatissam honorabilioris ecclesiae confirmata et etiam benedicta, a cujus regimine non sine culpa credebatur expulsa, et concessionem, quam a praedecessore nostro se dicit habere, ostendere non valebat; unde, patebat instanter, ut quod erat factum de ipsa, irritum faceremus haberi, praesertim cum in litteris jam dicti episcopi, quas idem procurator in suae partis defensionem habebat, contineretur expresse, ipsum episcopum ad confirmationem electionis illius post appellationem ad nos interpositam processisse, ac eadem appellatio legitima videretur, cum consanguinitas, quam in litteris suis idem episcopus cum ipsa momoniali se recognoscebat habere, manifestam indicaret suspicionem in eum, praeter hoc, quod, quandocunque a dioecesano suo gravaretur in aliquo, sibi appellare licebat. Nos autem, ab ipso cardinale diligenter auditis his et aliis quae fuerunt proposita coram ipso, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus quidquid super electione praedictae monialis factum est, auctoritate nostra suffulti, nullius contradictione vel appellatione obstante, denuntietis irritum et inane, et, super ipsius electione custodis veritate diligentius requisita, si electionem ipsam inveneritis esse canonicam, et personam ejus idoneam, eam auctoritate apostolica confirmetis; contradictores, etc. Quod si non omnes . . . duo vestrum, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VI Nonas Martii, etc. [Cum a nobis petitur, etc., usque vestris justis postulationibus clementer annuimus, et Wintoniensem Ecclesiam, in qua divino estis obsequio mancipati, ad exemplar felicis memoriae Lucii papae II, praedecessoris nostri, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, et praesentis scripti privilegio communimus, statuentes ut quascunque possessiones, quaecunque bona, etc., usque vocabulis exprimenda: Chiltecumbam, et omnem decimam ejus; Estonam, Wordiam, Wensiestonam, Avintonam, Meones minores, Brockenesford, Extonam, Entonam, Helwarestoke, Haveunte, Crundelam, Hodigaton, Wutron, Hennentonam, Cilbodintonam, Michelemareis, Nhutsilinges, Melebroc, Hetonam, Stoctonam, Enedeford, Patengam, Aweltonam, Fifhidam, Ellendonam, Hinneltonam, Wulurichestonam, Westiwudam, Bludunam, Hammam, Husseburnam, Wittcherche; redditus in urbe Wintoniae, et in suburbio; piscaturam apud Brenford. Clivam, Brandesbiriam; omnem decimam dominicorum ejusdem ecclesiae, ad opera Ecclesiae et domorum eidem ecclesiae pertinentium; Portland, terras, feuda et servitia militum ad eamdem ecclesiam pertinentia; consuetudines, libertates rationabiles, tam in emendo et vendendo quam in aliis, per chartas regum concessas; pensionem annuam viginti librarum de nundinis S. Egidii; pensionem annuam decem marcarum de hospitali Sanctae Crucis, ad luminaria Ecclesiae facienda; ecclesiam de Drokeneford; ecclesiam de Crundel; ecclesiam de Haveunte; ecclesiam de Wilhale; ecclesiam de S. Fide; ecclesiam Sancti Egidii; ecclesiam Sancti Jacobi, et omnes oblationes Pentecostes; ad anniversarium bonae memoriae H. episcopi faciendum, Capellas de Chittecumba, ecclesiam de Camptona, et ecclesiam de Albo monasterio; ad anniversarium regis Henrici II faciendum, terram de Cnoel; ad anniversarium bonae memoriae Godfridi episcopi, terram de Childecnoel; ad libros faciendos, ecclesiam de Elendona; ad religiosos hospites suscipiendos, ecclesiam de Litletona. Obeunte vero ejusdem loci episcopo, nullus ibi, qualibet subreptionis astutia, vel violentia, praeponatur; sed liceat vobis episcopum, absque contradictione alicujus, una cum archidiaconis, communi consilio, vel partis consilii sanioris, eligere, secundum Dei timorem, et sacrorum canonum instituta. Decernimus ergo, etc., usque profutura, salva sedis apostolicae auctoritate, et dioecesani episcopi canonica justitia. Si qua igitur, etc.. Cunctis autem, etc.] [Cum Bertoldus miles curiam suam, sive fundum in Westhusen quondam Peregrino militi pignori obligasset, eodem Bertoldo sublato de medio, Hartongus, nepos ejus, qui successit eidem, argentinensis dioeceseos, vacante ecclesia ejusdem loci, in Westhusen, asserens quod jus patronatus cum universitate transisset in eum, Brunonem, clericum ejusdem dioeceseos, ad preces bonae memoriae C. Argentinensis episcopi, ejusdem loci archidiacono ad supradictam Ecclesiam praesentavit; qui de consensu et voluntate episcopi ipsum instituit in eadem, in possessionem induci eum faciens corporalem. Praedictus vero Bertoldus, dominus fundi, asserens quod sibi retinuerat jus patronatus expresse cum fundum obligaverat creditori, T . . . sacerdotem, memorato episcopo praesentavit; sed episcopus ipsum admittere renuit pro suae arbitrio voluntatis. Cum autem praefatus episcopus viam fuisset universae carnis ingressus, dictus T. adversum memoratum Brunonem super praedicta ecclesia coram substituto electo quaestionem deposuit, a cujus examine fuit postmodum ad venerabilem fratrem nostrum . . . . . Remensem archiepiscopum, sanctae Romanae Ecclesiae cardinalem, tunc episcopum Praenestinum, legatum sedis apostolicae, appellatum, qui dilectis filiis . . . . . abbati Novi Castri, et . . . . . decano S. Thomae Argentinensis mandavit, ut audirent hinc inde proposita, et receptis testibus, ad eum remitterent causam sufficienter instructam, partibus terminum peremptorium assignantes, quo ejus se conspectui praesentarent, sententiam, recepturae. Ipsi vero, receptis testibus et redactis in scriptis depositionibus eorumdem, eas sub sigillis suis miserunt ad archiepiscopum memoratum, partibus termino peremptorio assignato, ad quem cum saepedictus Bruno cum suis attestationibus accessisset, nec per se, nec per responsalem idoneum, dictus T . . . coram eo comparare curasset, ipse, attestationibus ejusdem Brunonis, sicut in ipsius litteris perspeximus contineri, diligenter inspectis, ipsum ab impetitione saepedicti T. . . sententiando reddidit absolutum, eidem T . . . imponens silentium super ecclesia memorata. Postmodum autem, saepedictus T. ad ejusdem archiepiscopi praesentiam cum attestationibus suis infra breve tempus accedens, justam causam absentiae allegavit. Archiepiscopus vero, praedicto Argentinensi electo, et dilectis filiis. . . . . Altae Sylvae, et . . . . . Turceleburnensi abbatibus, per suas dedit litteras in mandatis, ut, si praefatus justam absentiae causam ostenderet coram eis, praedictam sententiam nullius decernerent esse valoris, et utriusque partis attestationibus diligenter inspectis, causam ipsam fine debito terminarent; alioquin, sententiam quam ipse tulerat, facerent firmiter observari. Verum, cum dictus electus, aliis negotiis impeditus, interesse non posset, vices suas R . . . . . canonico Argentinensi, commisit, praefatis abbatibus suas committentibus . . . . . majori praeposito, et . . . . . scholastico Argentinensi, qui, in negotio procedentes, testes super praedicto articulo receperunt, et, eorum depositionibus redactis in scriptis, praedictus B . . . asserens se gravari ab eis, vocem ad nos appellationis emisit. Cum igitur utraque pars cum attestationibus signatis sigillis judicum praedictorum ad nostram praesentiam accessisset, licet dictus T. justam causam absentiae minus sufficienter probasset, ne tamen praejudicaret opinio veritati, volentes in veritate procedere, cum Christus sit veritas, dilectum filium, R . . . S. Mariae in Dominica diaconum cardinalem, eis concessimus auditorem. Qui, cum ea, quae coram ipso proposita fuerant, nobis plene ac fideliter retulisset, nos, utriusque partis attestationibus ac sententia praefati archiepiscopi diligenter inspectis, quia eumdem archiepiscopum ex tenore ipsius sententiae invenimus circumventum, tum quia continebatur in illa, quod per attestationes ipsius B. fuerat sufficienter probatum, quod praefatus Hartongus in possessione jurispatronatus exstiterat, cum eumdem Brunonem ad praedictam ecclesiam praesentavit, cum tamen per attestationes illas nihil aliud super hoc fuerit ostensum, nisi quod pro quodam jure, quod de illa ecclesia consuevit exhiberi patronis, praedicti Peregrinus et Hartongus annuatim decem solidos acceperunt, quos tamen Plebanus ejusdem loci semper contradicebat praebere; tum quia in eadem sententia dicitur, quod dictus T . . . penitus in probatione defecit, cum per attestationes suas appareat manifeste ipsum suam intentionem sufficienter probasse; tum etiam quia causam non recepit sufficienter instructam, cum unius tantum partis attestationes receperit, quae parum faciebant ad causam; his et aliis intellectis, sententiam ipsam duximus irritandam, memorato T . . . adjudicantes ecclesiam supradictam, cum per attestationes nobis constiterit evidenter, ipsum a vero patrono fuisse ad saepefatam ecclesiam praesentatum,] [Nos autem, qui tuam nolumus impediri salutem, sed ipsam propensius desideramus in Christo, dilectis filiis, abbati Cisterciensi, P . . . de Castro Novo, et R . . . monachis Fontis Frigidi, apostolicae sedis legatis, injungimus, ut te ad haec vice nostra diligenter moneant et inducant, et, si necesse fuerit, districtione qua viderint expedire, cessante, appellatione compellant. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, IV Idus Martii, pontificatus anno octavo. Illis scriptum est super hoc. Cum honori sit onus annexum, exsequi debet officium, qui beneficium est sortitus. Eapropter, venerabilis in Christo frater, auctoritate tibi praesentium indulgemus, ut, postquam in provinciali concilio solemniter injuxeris coepiscopis tuis, ut ipsi tam archidiaconos quam decanos ad suscipiendos ordines in quibus tenentur domino deservire compellant, juxta Lateranensis concilii sanctiones, si forsan infra sex menses ipsi neglexerint haec implere, tu extunc, sublato appellationis obstaculo, id exsequi non omittas. Si vero noluerint ordinari, beneficia eorumdem sit tibi licitum aliis conferre personis, prout est in eodem consilio institutum. Nulli ergo . . . nostrae concessionis, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, III Nonas Martii, pontificatus anno octavo. Accepimus, quod, tam in dioecesi quam in proprovincia Remensi, ad tantam exinanitionem monasteria devenerunt, personis ac praelatis eorum pecuniam recipientibus mutuo sub usuris, et expendentibus eam ubi non licet, quod, obligatis eorum possessionibus, et distractis servitoribus suis, non possint sufficere sicut solent. Ideoque, fraternitati tuae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus, ne aliquis abbatum, priorum aut monachorum, vel etiam canonicorum regularium tuae provinciae, pro aliquo fidejubeat, vel pecuniam mutuo a quoquam accipiat, ultra pretium capitulorum suorum providentia constitutum, nisi propter manifestam domorum utilitatem, auctoritate nostra cures districtius inhibere, et, si quid factum fuerit, ad solutionem denunties non teneri conventus. Ut autem prohibitio nostra majorem obtineat firmitatem, praesentium tibi auctoritate concedimus, ut eos qui praesumpserint contraire, nullius contradictione vel appellatione obstante, per censuram ecclesiasticam a sua praesumptione compescas. Nulli ergo, etc. Hanc paginam nostrae concessionis, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, Non. Martii, anno octavo. Talis debet esse sollicitudo rectoris, ut providentiam internorum in exteriorum occupatione non minuat, et exteriorum curam internorum sollicitudine non relinquat, sicque solerter invigilet, ut, foris aliis necessariam utilitatem impendens, interius utilem sibi necessitatem observet. Eapropter, venerabilis in Christo frater, ut plenius super his valeas adimplere quod debes, auctoritate tibi praesentium indulgemus, ut in ecclesiis ac monasteriis Remensis provincia, quorum quaedam et intus et foris grave dispendium patiuntur tam in capitibus quam in membris, auctoritate apostolica corrigas, quae secundum Deum fuerint corrigenda, et consuetudines juris et utilitatis ecclesiarum tibi eadem auctoritate sit licitum in melius, de prudentium virorum consilio, commutare, si forsan hi ad quos immediate pertinet eorum correctio, super his fuerint negligentes, non obstante alicujus appellationis objectu contra regularis observantiam disciplinae, sic in hujusmodi Ecclesiae utilitati deserviens, quod disciplinae proficias regulari. Si quis autem, etc. Nulli ergo, etc. Nostrae concessionis, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VIII Idus Martii. Lateranensis concilii decrevit auctoritas, ut, cum ecclesias et praebendas, seu quaelibet officia, in aliqua ecclesia vacare contigerit, non diu maneant in suspenso, sed infra sex menses personis, quae digne administrare valeant, conferantur; si autem episcopus, ubi ad eum spectaverint, conferre distulerit, per capitulum ordinentur; quod si ad capitulum electio pertinuerit, et infra praescriptum terminum hoc neglexerit adimplere, episcopus haec cum virorum religiosorum consilio exsequatur; quod si omnes forte neglexerint, metropolitanus, secundum Deum, de ipsis, absque illorum contradictione, disponat. Quia igitur plus solent prodesse, quae specialiter indulgentur, quam quae generaliter conceduntur, fraternitati tuae auctoritate praesentium duximus indulgendum, ut instituta jam dilecti concilii, tam in dioecesi quam in provincia Remensi, sine contradictione et appellatione qualibet, exsequaris. Nulli ergo . . . hanc paginam nostrae concessionis, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VIII Idus Martii, anno octavo. Annuere solet sedes apostolica, etc., usque impertiri. Eapropter, etc., usque annuentes, auctoritate tibi praesentium indulgemus, ut ea, quae de pertinentibus ad archiepiscopalem mensam, et alias ad archiepiscopi juridictionem spectantibus, tam in feudis quam aliis, a bonae memoriae W. praedecessore tuo, minus licite alienata repereris, nullius contradictione vel appellatione obstante, legitime valeas revocare. Nulli ergo . . . hanc paginam nostrae concessionis, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum VII Idus Martii, anno octavo. Sollicitudini pastoris incumbit, ut taliter provideat juri suo, quod ipsum per alios non detineatur injuste, ne ibi sit negligens ubi sedulus esse debet, cum incrementum sedulitas, et negligentia detrimentum importet. Eapropter venerabilis in Christo frater, auctoritate tibi praesentium indulgemus, ut altaria, decimas, redditus, jurisdictiones, et alia, quae bonae memoriae W. praedecessor tuus, suae et successorum suorum donationi ac potestati subtraxit, ea ecclesiis et monasterii in perpetuum, et quibusdam personis, tam ecclesiasticis quam saecularibus, illicite concedendo, tibi liceat, nullius contradictionis vel appellationis obstaculo, ad potestatem et manum tuam canonice revocare. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XII Kalendas Aprilis, anno octavo. [Ad nostram noveris audientiam pervenisse, quod, cum J. Pellar, et G. filius ejus, Petro Soctan usuras non modicas persolvissent, praestito juramento firmarunt, quod nec per se nec per alium praedictas usuras repeterent, vel apud ecclesiasticum judicem, seu etiam saecularem, super eis deponerent quaestionem. Cumque creditor ipse, in mortis articulo constitutus, condiderit testamentum, suis praecepit haeredibus, ut omnibus qui rationabiliter possent probare, se dedisse usuras eidem, ipsas eisdem restituere procurarent. Unde, cum praedicti J. et G. usuras repetere non attentent propter hujusmodi juramentum, haeredes praedicti P. eis negligunt satisfacere de usuris. Ideoque fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus sub poena excommunicationis publice in Ecclesia proponi facias vel proponas, ut qui super hoc noverint veritatem, procedant ad testimonium proferendum, et, si per dicta testium, vel alia documenta, tibi legitime constiterit de praemissis, haeredes ejusdem P. ut usuras, quas a praedictis J. et G. pater eorum, accepit, restituant universas, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, compellas. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, Idibus Martii. Accedens ad apostolicam sedem dilectus filius, W . . . presbyter, gravi nobis conquestione monstravit, quod, cum olim in diebus Dominicae Passionis per villam Avortii transitum faciens, ad domum Pelochini militis, pro sedanda siti quam ex labore viae incurrerat, divertisset, homines ipsius militis, qui longe ante pro decimis et quodam debito rixatus fuerat contra eum, W . . . miles, filii ejus, et quidam alii Andegavensis dioeceseos, ut praedicto Pelochino placerent, presbyterum ipsum temere capientes, graviter vulnerarunt, et ligatum per totum diem nimium inhoneste tractantes, tandem, amputatis ei virilibus, dimiserunt rebus omnibus spoliatum. Nos igitur, cum afflicto misericordiam facientes, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, si rem noveritis ita esse, ac aliud canonicum non obsistat, ei auctoritate nostra sacerdotale officium exsequendi licentiam tribuatis. Dictos vero sacrilegos tandiu, appellatione remota, etc., usque absolvendi, eos nihilominus ad restitutionem debitam ablatorum, per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, compellatis. Testes . . . nullis litteris, etc. Quod si non omnes . . . tu, frater episcope, cum eorum altero, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XV Kalendas Aprilis, anno octavo. Per tuas nobis litteras intimasti, quod, cum causam, quae inter Jacob militem, de Castro Plebis, et M. mulierem, super matrimonio vertebatur, ad nos per appellationem delatam, tibi commiserimus terminandam, miles ipse, qui matrimonium accusabat, quod eamdem contingeret mulierem in quarto et quinto consanguinitatis gradu probavit. Mulier vero, per testes sufficienter ostendit, quod matrimonialiter per decem et octo annos, vel ultra, cohabitarat militi memorato, et ad minus tres filios susceperat ex eodem. Unde, secundum decretalem bonae memoriae Alexandri papae, praedecessoris nostri, se dicebat ab eo non debere occasione hujusmodi separari. Licet autem utraque partium instanter sententiam postularet, noluisti tamen annuere postulatis, sed nos duxisti super hoc humiliter consulendos, cum decretalis illa contradicere antiquis canonibus videretur. Nos igitur, eam coram nobis perlegi facientes, ex ejus tenore conjecimus, quod in eo casu intelligitur decretalis, in quo nondum lis est coram judice contestata, cum dicatur ibidem: Quod si aliquis duxit in Ecclesiae facie mulierem, et longo tempore cohabitavit eidem, non debet ad accusationem admitti, nisi aliae idoneae personae suspicione carentes appareant, quae velint et valeant legitime matrimonium accusare, sed nec eaedem debent admitti, si vir et mulier per viginti, vel decem et octo annos, insimul sine quaestione manserunt. Ecce hic dicitur, quod ad accusationem non sunt personae hujusmodi simpliciter admittendae. Unde sicut proemisimus, tunc habet locum hujusmodi Decretalis, cum nondum contra matrimonium accusatio est admissa. Tunc enim Ecclesia propter temporis diuturnitatem quodammodo dispensando dissimulat, et dissimulando dispensat. Verum, ubi pars, cui competit, uti neglexerit illius beneficio Decretalis, sed post legitimam litis contestationem partes produxerint testes suos, et depositionibus publicatis fuerit renuntiatum utrinque, nec jam restat nisi sententia proferenda, non videmus quod judex causam propositam in sua praesentia, et discussam secundum veteres canones, non debeat terminare, maxime, cum utraque pars, vel altera, institerit ut sententia proferatur. Datum Romae, XII Kalendas Aprilis. « Praerogativa dilectionis et gratiae, quam apostolica sedes exhibuit Ecclesiae Bizantinae, cum eam in patriarchalem sedem erexit, ecclesiasticae plenitudine potestatis, quam non homo, sed Deus, imo verius Deus homo, in beato Petro Ecclesiae Romanae concessit, evidenter attestatur, et quod Romanus pontifex ejus vicarius sit ostendit, qui et primos novissimos et novissimos facit primos. Sane, cum eadem Ecclesia, quae tunc Bizanzena, nunc Constantinopolitana vocatur, nec nomen, nec locum inter sedes apostolicas patriarchales haberet, apostolica sedes fecit ei nomen grande juxta nomen magnorum qui sunt in terra, et ipsam, quasi de pulvere suscitatam, usque adeo sublimavit, ut eam, tam Ecclesiae Alexandrinae quam Antiochenae et Hierosolymitanae dignitatis privilegio anteferret, atque post se prae caeteris exaltaret, ita, quod, cum multae filiae divitias congregaverint, haec sola per matris gratiam specialem supergressa fuerit universas. Licet autem eadem Ecclesia interdum ab obedientia sedis apostolicae declinavit, quia tamen ad eam per Dei gratiam humiliter est reversa, tuis precibus annuentes, eamdem Ecclesiam, cui, Deo auctore Domino, praeesse dignosceris, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, et praesentis scripti pagina communimus. » Praeterea, quascunque possessiones, quaecunque bona eadem Ecclesia in praesentiarum juste et canonice possidet, aut in futurum, concessione pontificum, et ecclesiasticarum seu etiam saecularium personarum, cujuscunque conditionis aut status, poterit adipisci, firma tibi et tuis successoribus illibata permaneant. Libertates quoque et immunitates ejusdem Ecclesiae ac consuetudines rationabiles et antiquas, quae apostolicae sedis non obviant institutis, ratas habemus, et eas perpetuis temporibus illibatas permanere sancimus. Palleum quoque, insigne videlicet plenitudinis pontificalis officii, fraternitati tuae, de apostolicae sedis libertate, largimur, quo, intra ecclesias tuae juriqdictioni subjectas, in solemniis missarum utaris, diebus inferius denotatis, videlicet in Nativitate Domini, festivitate protomartyris Stephani, Circumcisione Domini, Epiphania, Ypopanti, Dominica in Ramis palmarum, Coena Domini, Sabbato sancto, Pascha, feria secunda post Pascha, Ascensione, Pentecoste, tribus festivitatibus beatae Mariae, Natali Joannis Baptistae, solemnitatibus omnium apostolorum, commemoratione sanctorum omnium, dedicationibus ecclesiarum, episcoporum, consecrationibus, ordinationibus clericorum, principalibus festivitatibus ecclesiarum tuarum, et in anniversario consecrationis tuae die, et tam imperatoris quam aliorum magnatum et principum sepulturis. Ad indicium etiam gratiae plenioris, auctoritate tibi praesentium indulgemus, ut archiepiscopis, suffraganeis tuis, usum pallii praesentis indulgentiae auctoritate concedas, ab eis pro te quod canonicum fuerit, pro nobis autem et Ecclesia Romana sponsionem obedientiae, recepturus. Porro crucem, videlicet vexillum Dominicum, per quemcunque locum te transire contigerit, excepta urbe Romana, et loco in quo fuerit Romanus antistes, ante te deferendi, fraternitati tuae licentiam impertimur, et in processionibus tuis tibi concedimus usum nacci, praesenti scripto nihilominus statuentes, ut universi clerici, cujuscunque nationis et gentis, in civitate et dioecesi Constantinopolitana ecclesias vel ecclesiastica beneficia obtinentes, tibi et Ecclesiae Constantinpolitanae reverentiam debitam et honorem devotum exhibeant, salva in omnibus auctoritate sedis apostolicae reverentia et honore. Nulli ergo, nostrae concessionis et protectionis, etc. Si quis, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, III Kalendas Aprilis, anno octavo. [Sicut Dominus in Romanam Ecclesiam per beati Petri merita sua dona diffundit, sic ejus privilegium ampliavit, ut, quantumlibet in alios liberalis, nec detrimentum tamen honoris timeat, nec dispendium potestatis, utpote quae nihil sibi subtrahit, cum aliquibus etiam maxima elargitur, nec aufert quod confert, nec quod donat, amittit. Ipsa etenim in eos, quos in partem suae sollicitudinis evocat, sic dispensat onera et honores, ut non minus eam omnium ecclesiarum cura sollicitet, et plenitudo eclesiasticae potestatis adornet, quam non patitur Petri privilegium minorari. Cum igitur ad apostolicam sedem personaliter laboraris, et per impositionem manuum nostrarum diaconatus et presbyteratus susceperis ordines, et in episcopum tandem fueris consecratus, specialem tibi gratiam facere volumus, et te personaliter intendimus honorare. Eapropter, venerabilis in Christo frater, tuis justis petitionibus annuentes, auctoritate tibi praesentium indulgemus, ut subditos tuos qui in clericos et alios viros religiosos manus injecerint violentas, auctoritate ac vice nostra secundum Ecclesiae formam absolvas, nisi forsitan ita fuerit enormis excessus, ut merito credas eos ad sedem apostolicam destinandos: falsariorum quoque absolutionem tuae fraternitati committimus, si forsan in sigillo tuo vel subditorum tuorum vitium commiserint falsitatis. Ut autem tanquam sponsus de thalamo matris procedas ad sponsam, circumdatus varietatibus et indulgentiarum nostrarum decoratus amictu, tibi personaliter indulgemus, ut, si qui reges in Constantinopolitano imperio fuerint inungendi, dum tamen a te inunctio postuletur, et assensus imperialis accedat, inungas. Nulli ergo . . ., nostrae concessionis, etc. Datum Romae, apud S. Petrum, III Kal. Aprilis, anno octavo. [Quia dantur gratiae ex gratia, quod apud nos fueris gratiosus, effusa super te monstrabit copia gratiarum. Tuis igitur precibus annuentes, fraternitati tuae specialiter indulgemus, et ut in diebus Dominicis, et praecipuis solemnitatibus, cum necesse fuerit, personas idoneas in subdiaconos valeas promovere, et, cum in ecclesia Constantinopolitana vel nulli aut pauci sint canonice instituti, ad eam, sublato appellationis obstaculo, idoneos viros assumas, nec carni et sanguini aliter quam deceat acquiescas, sed merita ponderes, et litteraturam attendas, quoniam, in omni gente, qui facit justitiam, acceptus est Deo.] [Auctoritate praesentium inhibemus, ne, obeunte te, nunc Constantinopolitanae ecclesiae patriarcha, vel tuorum quolibet successorum, ullus ibi qualibet subreptionis astutia seu violentia proponatur, nisi qui fuerit electus secundum canonicas sanctiones. Cum autem secundum morem ecclesiasticum fuerit consecratus, ad apostolicam sedem nuntios suos mittat, pallium de corpore beati Petri sumptum, insigne videlicet plenitudinis pontificalis officii, petiturus. In cujus susceptione, juramentum nobis et successoribus nostris, secundum apostolicae sedis consuetudinem, quod tu ipse nobis, suscepto pallio, praestitisti, sine contradictione qualibet exhibebit. Ad haec, tuae fraternitati concedimus, ut libere a subditis tuis, cum necesse fuerit, ad tuam audientiam appelletur, nisi cum negotium fuerit ab apostolica sede commissum; ita, quod tu appellationibus ad Romanam Ecclesiam interpositis humiliter deferas et devote.] [Licet nulli penitus injuriam faciamus, cum utimur jure nostro, nec depereat quidquam aliquibus, cum collatam nobis ecclesiasticae potestatis plenitudinem exercemus, Constantinopolitanae tamen Ecclesiae providere volumus ad cautelam, et dolosa labia et linguam malignam habentibus, materiam subtrahere murmurandi. Quamvis igitur, ejusdem Ecclesiae utilitate ac necessitate cogente, utpote quae, postquam Constantinopolitanum imperium devolutum fuerat ad Latinos, non fuerat ordinata, unde non ad alium, sed ad nos tantum ejus ordinatio pertinebat, te in Constantinopolitanum elegerimus, et eligendo confirmaverimus patriarcham, et munus tandem consecrationis tibi duxerimus impendendum, quia tamen eidem Ecclesiae auferre nolumus electionis canonicae libertatem, in qua ipsam potius manutenere proponimus et fovere, nolumus ut ex facto nostro aliquid et praejudicium generetur, quominus, cum eam vacare contigerit, canonice ordinetur. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, III Kalendas Aprilis, anno octavo. Cum Ecclesia Constantinopolitana in novam nunc quodammodo infantiam renascatur, et, tanquam parvula, nec habens ubera officiosa, matris sollicitudine noscatur plurimum indigere, ipsam uberibus consolationis nostrae lactare disponimus, et ex divitiis nostris ejus inopiam relevare. Cum igitur indigeat clericis prudentibus et peritis, qui laicorum vitam verbo aedificent et exemplo, ad petitionem venerabilis fratris nostri, patriarchae Constantinopolitani, concessimus, ut clerici, qui cum eo ad partes Constantinopolitanas accesserint, sua beneficia non amittant, sed proventus eorum ipsis integre persolvantur, donec status terrae illius nobis plenius innotescat, dum tamen ex hoc propter numerositatem clericorum volentium transire cum eo, aliqua Ecclesia enormiter non gravetur. Monemus igitur fraternitatem vestram et exhortamur attentius, et per apostolica vobis scripta mandamus, quatenus clericos illos, qui voluerint sequi eum, nec vos contra tenorem indulgentiae nostrae aliquatenus molestetis, nec permittatis aut faciatis ab aliis molestari, quin potius, si qui eos molestare praesumpserint, praesumptionem eorum, monitione praemissa, per districtionem ecclesiasticam, appellatione postposita, compescatis. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, III Kalendas Aprilis, anno octavo. Apostolicae sedis auctoritas nos inducit et compellit etiam officii debitum pastoralis, ad statum universarum ecclesiarum aciem nostrae considerationis extendere, ne in bonis suis sustineant detrimentum, quae illis debent illibata servari. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris supplicationibus inclinati, beati Silvani, gloriosi confessoris, Ecclesiam, in qua divino estis mancipati obsequio, ad exemplar felicis memoriae Calisti papae, praedecessoris nostri, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, et praesentis scripti patrocinio communimus, statuentes, ut quascunque possessiones, quaecunque bona, et quaecunque praedia ex bonae memoriae Leodegarii, Bituricensis archiepiscopi, concessione, vel aliorum fidelium legitimis donationibus, ecclesia vestra possidet, aut in futurum concessione pontificum, liberalitate principum, oblatione fidelium, etc., usque adipisci, quieta ei et illibata serventur, in quibus haec propriis vocabulis duximus exprimenda; ecclesias Sancti Petri, et Sanctae Mariae de Molendinis; ecclesias Sancti Laurentii, et Sancti Martini de Vico, super Naum; ecclesiam Sancti Aniani de Langiaco; ecclesiam Sanctae Columbae, et ecclesiam Sancti Falerii, cum pertinentiis earum; ecclesiasticam etiam dignitatem, quam Ecclesia vestra in Paludensi Beatae Mencildis ecclesia dignoscitur obtinere, nec non illud, quod Rad . . . . dominus Dolensis, tam in hominibus suis, in firmis haeredibus, ac rebus eorum, quam in possessionibus, et aliis, ecclesiae vestrae intuitu contulit pietatis. Sepulturam quoque, etc., usque obsistat, salva tamen justitia, etc., usque assumuntur. Decernimus ergo, ut nulli . . . hanc paginam nostrae protectionis, confirmationis et constitutionis, infringere, etc. Si quis autem, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VII Kalendas Martii, anno octavo. Retulit nobis dilectus filius, magister P . . . subdiaconus et capellanus noster, quem dilecto filio, magistro P. de Vico, dedimus auditorem, quod, cum venerabilis frater noster . . . . archiepiscopus, et dilecti filii, capitulum Bituricense, quibus, sicut idem magister proposuit coram eo, per nostras dedimus litteras in mandatis, ut, ipsum in fratrem et canonicum admittentes fraterna charitate tractarent, verba in elusionem mandati apostolici tribuentes eidem, se illum polliciti fuerint recepturos, quia tandem nolebant quod promiserant adimplere, accedens ad praesentiam nostram, ad eosdem praeceptorias litteras reportavit, dilectis filiis . . . de Domo Dei . . . de Nigro-Lacu, et . . . de Fonte-Mauriniacensi abbatibus, obtentis monitoribus ad eosdem, et, quoniam quidam ex capitulo, sicut dictorum monitorum transmissae nobis litterae continebant, super receptione ipsius magistri malitiose resistere nitebantur, ad dilectos filios . . . abbatem Dolensem, et Eug. subdiaconum nostrum, priorem de Leproso, litteras direximus continentes quod si major pars capituli convenisset in eum, vacantem praebendam conferrent eidem, ipsum in canonicum admittentes et fratrem. Pro cujus denique receptione, sicut idem exsecutores per suas nobis litteras intimarunt, ea videlicet ratione, quod idem magister a pueritiae suae tempore devotum impenderat in ipsa ecclesia famulatum, et sacros ordines usque ad diaconatum susceperat in eadem. Cumque archiepiscopus et capitulum memorati, post inhibitionem ex parte nostra ab eisdem exsecutoribus factam, praebendam, quae tunc in Ecclesia Bituricensi vacabat, magistro P. Petit, pro suae voluntatis arbitrio, contulissent, et idem exsecutores concessionem infirmassent eamdem, dictus magister P. Petit, et R. . procurator praefati magistri P. de Vico, ad nostram praesentiam accedentes, causam ipsam venerabili fratri nostro, Nivernensi episcopo, et dilectis filiis . . . abbati de Pratea, et . . . priori de Fonte-Mauriniacensi, de communi voluntate obtinuere committi, qui, eodem abbate nequaquam praesente, sed suam absentiam per litteras excusante, testibus hinc inde receptis, et dictis publicatis eorum, cum jam ad sententiam praepararent . . . . . cancellarius Bituricensis, nomine capituli memorati, ad appellationis subterfugium convolavit, ad quam prosequendam, cum idem magister, non sine magnis laboribus et expensis, procuratore nemine comparente pro parte capituli, accessisset, humiliter postulabat a nobis, ut, cum Ecclesiae Bituricensis servitiis, sicut major pars capituli affirmabat, a pueritiae suae tempore institisset, sacros ordines usque ad diaconatum suscipiens in eadem, et nos, absolute ac sine conditione aliqua, praebendam sibi mandaverimus assignari, ac in praesentia praedictorum judicum ostensum fuerit et probatum, quod pars major capituli convenerat in eumdem, quod confirmare ac ostendere nitebatur per quaedam scripta, quae in ipsius praesentia exhibuit auditoris, praebendam super qua litigatum fuerat, sibi, de solita sedis apostolicae clementia, concedere dignaremur. Cujus denique petitioni, quia de communi assensu partium causa fuerat judicibus delegata, et ab eis usque ad testium publicationem super ipsa processum, lite pendente, ac absente parte altera, non duximus annuendum. Verum, ne idem magister in veniendo ad praesentiam nostram laborasse videretur incassum, per apostolica vobis scripta mandamus atque praecipimus, quatenus, secundum tenorem litterarum ad dictum Nivernensem episcopum, et dilectos filios, abbatem Dolensem, et eorum conjudices obtentarum, attestationes ac rationes receptas ab eis, in causa procedere procuretis. Nos autem illos canonicos in receptione ipsius intelligimus consensisse, qui per suas nos litteras rogaverunt, ut ipsum recipi faceremus. Caeterum, quia dictum capitulum appellationem ad nos interpositam prosequi noluit, et idem magister eam prosequi procuravit, ipsum capitulum, juxta Lateranensis instituta concilii, eidem magistro in expensis legitimis, sublato appellationis obstaculo, condemnetis, reducentes in irritum, si quid . . . in ejusdem magistri praejudicium temere . . . attentius provisuri, ut taliter mandatum apostolicum exsequi studeatis, quod idem magister pro defectu justitiae non cogatur propter hoc ulterius ad sedem apostolicam laborare. Nullis litteris, etc. Quod si non omnes . . . duo vestrum, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VIII Kalend. Aprilis, anno octavo. Saepe nobis, ac saepius replicata querela pro A . . . nepte tua, cujus tutelam agebas, terram et molendina posita in Valle rotunda, territorio Sancti Germani, a Joanne de Zita tibi cum fructibus inde perceptis restitui postulasti, asserens ipsum J. ea quondam legitime vendidisse ac tradidisse magistro Petro de Fundis, cujus haeres remanserat neptis ipsa. Joannes autem proponebat econtra, illam venditionem in fraudem usurarum factam fuisse, quia, cum aliter pecuniam mutuo ab eodem magistro habere non posset, conventum est aliter inter eos, ut, quandocunque tantam pecuniam restituere vellet emptori, emptor ei revendere teneretur, sicut ex postfacto apparuit. Nam, idem magister, pecunia recepta quam dederat, eidem J. revendidit quae emerat ab eodem, sicut per instrumentum publicum apparebat, quod in praesentia dilecti filii, R. tituli SS. Marcellini et Petri, presbyteri cardinalis, Casinensis abbatis, judicis ordinarii, demonstravit. Sed, quia instrumentum illud suspectum aiebas, et abbas declinare ad partem tuam potius videbatur, idem J. ne gravaretur ab eo, sedem apostolicam appellavit. Tibi ergo et parti alteri in nostra praesentia constitutis, dilecto filio, H. Sancti Eustachii diacono cardinale, auditore concesso, idem J. proposuit se velle testes producere, tam ad fidem instrumenti, quam seriem totius negotii plenissime comprobandam. Tu vero, ad elidendam exceptionem hujusmodi, te testibus uti velle dicebas, et sic ad . . . archidiaconum Aquinatem, pro recipiendis testibus utriusque partis, litteras impetrasti, a quo testibus utrinque productis, et eorum attestationibus ad audientiam nostram remissis, iterum partibus dilectum filium, O. subdiaconum et capellanum, nostrum dedimus auditorem. Qui, cum instrumenta quae ab utraque parte receperat, de mandato nostro eidem remitteret cardinali, dictus Joannes instrumenta tua per se vel alium malitiose subtraxit, ea retinere praesumens. Absente igitur interim cappellano jam dicto, procuratori tuo et eidem Joanni dilectus filius, G. sanctae Mariae in Porticu diaconus cardinalis est datus auditor, ut causam audiret, et fine debito terminaret, in cujus praesentia procurator tuus sibi restitui postulabat quae illi Joannes subtraxerat instrumenta. Sed Joannes constanter hoc esse falsum dicebat, et, ad suspicionem tollendam, offerebat intrepide juramentum. Nos autem, hujusmodi altercatione recepta, et cognito, tam ex relatione jam dicti cardinalis Sancti Eustachii, quam capellani ejusdem et aliorum etiam, omnia illa instrumenta ad ipsum pervenisse Joannem, praecipimus quod, nisi infra certum tempus procuratori tuo tua redderet instrumenta, condemnaretur in omnibus, ut convictus. Qui metuens, accepta dilatione, restituit non universa, sed quaedam. Verum, licet videretur propter non reddita condemnandus, quia tamen sponte confiteri tenorem videbatur eorum, interlocutum est ut, illo non obstante, super principali procederetur in causa. Ex tua igitur fuit parte propositum, quod, cum de venditione ac traditione facta jam dicto magistro constaret per publicum instrumentum, et etiam per attestationes tuas, quod procurator ipsius magistri fructus terrae, de qua quaestio agitur, ad opus haeredis ipsius magistri perceperit, et quod ipse Joannes terram illam occupaverit violenter, et perceperit fructus ex ea, molendina jam dicta, et terram, cum fructibus ac poena invasionis, tibi adjudicari debere. Joannes autem allegavit econtra, se super his debere prorsus absolvi, cum per testes suos sufficienter sit de facta revenditione probatum. Praedictus igitur cardinalis, his et aliis quae coram eo fuere proposita, diligenter auditis, praefatum Joannem in restitutione molendinorum et terrae jam dictae, cum fructibus ab invasionis tempore de ipsa terra perceptis, per sententiam condemnavit. Nos autem, ipsam sententiam approbantes, eam auctoritate apostolica confirmamus, et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo . . . nostrae confirmationis, etc. Si quis, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VII Kalendas Aprilis. Cum dilectus filius, Ja . . . procurator tuus, coram dilecto filio, J. Sanctae Mariae in Cosmedin. diacono cardinale, quem sibi et syndico Lateranensis Ecclesiae dedimus auditorem, jus episcopale in ecclesia Sanctae Mariae de Scilian. ex eo ad te assereret pertinere, quod, intra fines tuae dioeceseos constituta, non probatur exempta, et quod latam a praedecessoribus tuis sententiam interdicti commorantes inibi observarunt, ubi etiam quidam praedecessorum tuorum instituerunt abbatem, hospitia et procurationes, sicut in aliis monasteriis dioecesana sibi lege subjectis, recipientes ibidem, et haec sufficienter idem procurator se per testes idoneos assereret probaturum; pars adversa, praeter praescriptionem qua se tueri fortius nitebatur, proponebat econtra, quod, tu, propter quoddam antiquum privilegium, tum propter instrumentum, quo praedecessor tuus Ecclesiae Lateranensi concesserat jus quod habebat in ecclesia saepe dicta, tum etiam quia tu ratum habueras quod idem tuus fecerat praedecessor, in nullo tibi tenebatur eadem ecclesia respondere. His igitur idem cardinalis et aliis rationibus, allegationibus et depositionibus testium utriusque partis, ea qua decuit diligentia, intellectis, nobis eadem retulit diligenter. Nos autem, attendentes quod Lateranensis Ecclesia privilegium illud antiquum, per quod eadem ecclesia proponebatur exempta, in publicum non ostendit, et instrumentum a praedecessore tuo factum non esse clericorum subscriptionibus roboratum, et praescriptio sufficienter probata non erat, instrumentum concessionis cassantes, quod tuus fecerat praedecessor procuratori tuo, in episcopali jure super eadem Ecclesia Lateranensi syndicum duximus condemnandum. Datum V Kal. Aprilis. Dilecti filii, W. et Simon, clerici, ex parte dilectae in Christo filiae, nobilis mulieris, comitissae Blesensis, ad nostram praesentiam destinati, sibi postularunt audientiam exhiberi, ut audiremus injurias quas ei et suis infert Ecclesia Carnotensis, quibus, et dilecto filio, S. de Bero, Carnotensi canonico, qui pro ipsa stabat ecclesia, dilectum filium, R. tituli Sanctae Anastasiae presbyterum cardinalem, dedimus auditorem. In cujus praesentia proposuerunt nuntii comitissae, quod, cum ipsius comitissae praepositus de Firmitate, de villa Nolio quemdam latronem ceperit, qui furtum commiserat, et justitia fuerit inde facta, latro fuit a comitissae Balivis per capitulum Carnotense post factam justitiam requisitus, quia capitulum eum in terra sua captum fuisse dicebat, asserentibus Balivis econtra ipsum fuisse captum in terra in qua jus capiendi latrones et alios malefactores habet eadem comitissa, quoniam vir ejusdem, antequam signaculum crucis assumeret, erat in possessione juris illius, ut in loco illo in quo captus ab ipso capitulo dicebatur, hujusmodi jurisdictionem haberet, quod erant probare parati. Verum, cum super hoc de parendo juri sufficientem cautionem offerrent, canonici Carnotenses nihilominus terram ejusdem comitissae fecerunt per . . . Dunensem archidiaconum, interdicto supponi, qui, postmodum requisiti, ut, ab eis sufficienti cautione recepta juri parendi, terram absolverent, eam recipere noluerunt, nisi prius solveretur emenda. Consequenter, venerabilis frater noster . . . . . Carnotensis episcopus, super hoc requisitus, et per litteras metropolitani sui monitus diligenter, ut taliter comitissae terram absolveret, sicut de jure poterat et debebat, idem a capitulo jam dicto prohibitus, hoc facere recusavit. Dicebat enim capitulum, hoc in privilegio Carnotensis Ecclesiae contineri, quod nemini liceat excommunicatis vel nominatim interdictis pro canonicis Carnotensibus, absque congrua satisfactione, absolutionis beneficium indulgere. Videntes autem nuntii comitissae, quod, data cautione, absolvi non poterant, ut deberent, tam super hoc quam aliis causis inter comitissam et capitulum agitatis, metropolitani audientiam appellarunt, tam ipsam comitissam, quam terram et balivos ipsius sub ejus protectione ponentes. Interim . . . . decanus de Castroduni comitissae praepositum Castroduni convenit, ut res hominis cujusdam quas ceperat, reddere vel recredere procuraret. Qui cum eas paratus esset recredere, decanus, prius litteris quibusdam inspectis, quas ex parte capituli Carnotensis receperat, noluit ut praepositus ipse res illas recrederet, sed redderet absolute; quod praepositus nolens efficere, ne jus in hoc comitissae periret, decano inhibuit ne ultra procederet, et ad metropolitani audientiam vocem appellationis emisit, terram comitissae et balivos ipsius sub protectione ponens ejusdem, et diem appellationi praefigens. Decanus vero, in crastinum castellanum Castriduni, sicut praepositus fecerat, requisivit, qui, responso ei dato consimili, appellavit, promittens cum ipso praeposito super hoc Ecclesiae stare mandato. Decanus autem, asserens mandatum a capitulo recepisse, castrum illud in vespere supposuit interdicto. Partibus itaque a metropolitano citatis et in ejus praesentia constitutis, procurator comitissae jam dictae pro ipsa proposuit conquerendo, quod capitulum Carnotense eam non citatam, vel requisitam in aliquo, taliter aggravabat, quod terram ejus pro qualibet causa, ea nullatenus requisita, interdicto saepius supponebat. Conquestus est etiam, quod cum ipsa, vel ejus balivi pro causis citantur capituli coram ordinario judice responsuri, jam coguntur in capitulo respondere, et cum castrum Firmitatis injuste fuerit suppositum interdicto, ab ea nolebant de juri parendo sufficientem quam offerebat recipere cautionem, cum etiam esset probare parata, quod jure suo usa fuisset. Conquerebatur insuper, quod Castrumduni post appellationem fuerat interdictum, et probationem idoneam offerebat, quod in capiendis rebus jam dictis jure suo usa fuerat comitissa, illo jure videlicet in cujus possessione vir erat ipsius tempore crucis assumptae. Caeterum, cum a metropolitano recepti fuerint super hoc Parisius quidam testes et comitissae procurator ipsius postularet instanter, ut terram absolveret, sufficienti cautione recepta, procurator capituli dicebat econtra, quod metropolitano vel alii terram absolvere non licebat, jam dicti privilegii tenorem allegans, volens super hoc testes producere, sicut produxerat comitissa. Die igitur alio apud Noliacum partibus assignato, ut producerent testes et privilegium exhiberent, metropolitanus, cum partes essent in die praefixa praesentes, privilegio diligenter inspecto, testes hinc inde recepit, quibus ab officiali metropolitani examinatis ipsius, et die iterum partibus assignato, procurator comitissae cum instantia postulabat attestationes publicari receptas, ex abundanti de juri parendo sufficientem offerens cautionem, ut relaxaretur sententia interdicti; sed procurator capituli econtrario allegabat, quod, jam dicti privilegii ratione, ab ipso terra non poterat, nec debebat absolvi, nisi prius capitulo facta fuisset emenda, interpretando verbum illud, quod in privilegio continetur, videlicet satisfactione congrua pro emenda. Litigato ergo diutius super hujusmodi clausula, interlocutus est metropolitanus jam dictus, se velle hujusmodi expositionem apostolico examini reservare, et super hoc diem partibus assignavit; voluit tamen cognoscere per se, vel officialem suum, appellationis ratione praedictae, utrum injuste, an juste castra illa interdicta fuissent. Instante itaque procuratore comitissae praefatae, ut, cautione recepta et attestationibus publicatis, relaxaretur sententia interdicti, praedictus Simon cum procuratore capituli, ut alios testes producerent ad probandum justum esse quod fecerant, inducias postulavit, quibus concessis eisdem, comitissae procurator ipsius, in die partibus super hoc assignato instante, sicut saepius fecerat, attestationes petiit publicari et interdicti relaxari sententiam, cautione recepta. Requisitus autem procurator capituli utrum vellet per probationem ostendere, quod super hoc capitulum fecerat, esse justum, coram officialibus metropolitani jam dicti, constanter asseruit, nec aliquid se velle probare, nec etiam auditurum attestationes partis adversae, sed ne terram absolverent appellabat, octavas Beati Martini proximo praeteritas suae terminum appellationi praefigens. Officiales, si quidem attendentes non esse appellationi hujusmodi deferendum, cautione recepta usque ad centum marcas de juri parendo, terram absolvere jam dictam. Praefatus igitur Simon, cum procuratoris litteras non haberet, dilectis filiis, abbate Sancti Joannis de Valeta et Thoma, archidiacono Drocensi, fidejussoribus assignatis, in centum marcarum poena damnandis, si, quod ipse faceret, capitulum ratum habere non vellet, econtra proposuit, asserens, quod cum castra praedicta pro Carnotensi capitulo interdicta fuissent, coram metropolitano pro ipso capitulo fuerat allegatum, quod illius clausulae ratione, quae superius est expressa, terram interdictam pro ipsis absolvere non poterat, nec debebat, propter quod clausulae interpretationem ejusdem districtioni apostolicae reservaret, sed, volens cognoscere utrum juste an injuste latum fuerit interdictum, diem partibus assignavit. Verum, cum idem in procinctu esset ad sedem apostolicam veniendi, per procuratorem capituli, magister J. officialis ipsius, quem super negotiis delatis ad ipsum deputaverat auditorem, tanquam suspectus est recusatus, propter manifestas causas, quas ipsi metropolitano non esse credebat ignotas, sed metropolitanus ipsum non removit prorsus a causa, imo ei archidiaconum Eduensem adjunxit, tunc de alio adjungendo non habita mentione, praesentibus partibus, archidiaconoque praesente ac per taciturnitatem praebente consensum. Postmodum vero, idem metropolitanus loco archidiaconi, sicut a parte altera dicebatur, Gaufridum, canonicum Senonensem adjunxit, si archidiaconus interesse non posset. Unde, procurator capituli videns praefatum magistrum, qui fuerat recusatus, et dictum Gaufridum, quem loco archidiaconi nesciebat adjunctum, ut de causa cognoscerent, residentes, asseruit se absente archidiacono respondere vel proponere non teneri, et procedere sine ipso volentibus contradixit, vocem appellationis ad sedem apostolicam interponens. Cumque legitime non constaret illum Gaufridum loco archidiaconi substitutum, per quem etiam magistri J. suppressa suspicio non fuisset, nec archidiaconum interesse non posse canonice manifestum existeret, ipsi, videlicet magister J. et dictus Gaufridus, appellatione contempta, relaxarunt sententiam interdicti, cautione recepta, contra tenorem privilegii Ecclesiae Carnotensis, in praejudicium interpretationis, cujus dies assignata pendebat. Unde, idem Simon quidquid per eos super hoc factum erat, debere dicebat in irritum revocari. Procuratores autem comitissae jam dictae petebant sibi quid sit satisfactio congrua, vel qualiter intelligenda sit per interpretationem apostolicam aperiri, cum hujus occasione vocabuli canonici Carnotenses, quando et quomodo volunt, comitissae terram ejusdem interdicto supponunt, nec velint sententiam relaxari, donec procedat emenda. Insuper etiam, licet ipsa comitissa sit praesens in villa quam ipsi volunt supponere interdicto, non erit tamen vocata per eos nec citata legitime, imo, cum placet eis, vocant praepositum, vel aliquem de balivis, illi dicentes: Aut tu facies ita, vel nos terram interdicti sententiae supponemus; et cum ex parte comitissae proponatur ab eis, hoc, quod ipsi postulant, ad jurisdictionem comitissae spectare, et se offerunt Ecclesiae stare mandato, ipsi terram nihilominus interdicunt, ac, si quando super hoc aliquis ex parte comitissae pro querela capituli a judice ordinario est citatus, non permittunt quod ipse respondeat, nisi in capitulo Carnotensi; unde, procuratores ipsi super gravaminibus istis et aliis eidem comitissae postulabant justitiam exhiberi. Nos igitur, his et aliis quae coram ipso cardinale fuere proposita, diligenter auditis, quia nobis non constitit utrum legitima fuerit appellatio, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, partibus convocatis et testibus utrinque receptis, cum nondum sit productioni testium renuntiatum hinc inde, causam ipsam sufficienter examinare curetis, eamque, sublato appellationis obstaculo, fine canonico terminare. Si vero capitulum factum ipsius Simonis ratum habere noluerit, vos fidejussores praedictos ad poenam nominatam, auctoritate nostra, sublato appellationis obstaculo, condemnetis et faciatis quod statueritis per censuram ecclesiasticam firmiter observari, reducentes in irritum quidquid contra ipsam comitissam, postquam ipsius nuntii iter arripuerunt ad sedem apostolicam veniendi, ex parte capituli perperam fuerit attentatum. Ad intelligendum autem clausulam privilegii memorati, credimus distinguendum, utrum in aliquem interdicti, vel excommunicationis sententia sit prolata pro contumacia tantum, quia videlicet citatus noluit stare juri, vel etiam pro offensa, quia videlicet jussus noluit maleficium emendare. In primo casu, credimus congrue satisfieri, ut hujusmodi sententia relaxetur, si sufficiens standi juri cautio tribuatur. In secundo vero casu, si offensa est manifesta, non credimus congrue satisfieri, ut relaxetur sententia, nisi prius sufficiens praestetur emenda. Si vero dubia est offensa, sufficere credimus ad relaxandam eamdem, si parendi mandato competens satisdatio praebeatur. Quod si non omnes his exsequendis interesse potueritis, duo vestrum ea nihilominus exsequantur. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, Kalendis Aprilis. Religiosam vitam, etc. Eapropter, etc., usque communimus. Inprimis siquidem statuentes, ut ordo monasticus qui secundum Deum et beati Benedicti Regulam in eodem, etc. Praeterea, quascunque possessiones, etc., usque vocabulis exprimenda; locum ipsum in quo praefatum monasterium situm est, cum omnibus pertinentiis suis; ecclesias Sancti Andreae in suburbio et S. Georgii infra muros Cabilonenses sitas, Sancti Martini de Frames, de Verdun, de Seiz, de Vosgeio; Sancti Martini de Brixia, de Longovico, de Petra, de Branges, de Joie; Sancti Desiderii, de Montaral, de Velergaudin; Sancti Vincentii in Brixia, Sancti Germani, Sancti Stephani, Sancti Gervasii de Cropellis, de Cules, de Monte Sancti Martini; monasterii Capasiae, de Rose, de Moroges, de Gambles, de Marigni Sancti Loci, de Usello, de Bassi, de Marciniaco, et ecclesiam de Nanto, cum omnibus pertinentiis et appenditiis earum; et sepulturam episcoporum, canonicorum, nobilium et aliorum civium totius civitatis Cabilonensis, sicut eam libere ac rationabiliter, hactenus dem monasterium habuit, et nunc ipsam juste et pacifice possidetis; capellam Castri de Branges; capellam de Senciot et capellam de castro Uselli; duas partes oblationum in annualibus festis in capella de Virdun, et jura parochialia quae habetis ibidem; tricesimam partem decimarum Perreriae, quae est Grangia de Firmitate; duas partes mortuariorum in parochia Sancti Juliani, et duas partes oblationum in solemnitate Omnium Sanctorum ibidem; censum et alias consuetudines, quas habetis in Ecclesia de Lencheriis. Sane, novalium vestrorum q . . . pro m . . . aut . . . S . . . colitis, sive de nutrimentis a . . . u . . . nullis, etc. Liceat quoque vobis clericos vel laicos, etc., usque absque contradictione aliqua retinere. Prohibemus etiam, ut nullus in vos aut monasterium vestrum, aut personas inibi constitutas, suspensionis, excommunicationis, vel interdicti sententiam absque manifesta et rationabili causa promulgare praesumat. Ad haec, auctoritate apostolica districtius inhibemus, ne ullus infra fines parochiae vestrae, sine dioecesani episcopi et vestro assensu, capellam seu oratorium de novo construere audeat, salvis privilegiis pontificum Romanorum. Obeunte vero te, etc., usque providerint eligendum. Libertates praeterea, etc., usque sancimus. Decernimus ergo, etc., usque profutura, salva sedis apostolicae auctoritate, et dioecesani episcopi canonica justitia. Si qua igitur, etc. Cunctis autem, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, per manum Joannis, Sanctae Mariae in Via Lata diaconi cardinalis, VI Kalendas Aprilis, indictione VIII, Incarnationis Dominicae anno 1205, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno octavo. Gravem nobis dilecti filii . . . prior et conventus de Tinem transmisere querelam, quod, cum ecclesia de Wdehorn pertineat ad praesentationem ipsorum, venerabilis frater noster . . . Dunelmensis episcopus, post reclamationem et appellationem ab eis ad nos interpositam, dilectum filium . . . nepotem venerabilis fratris nostri, J.. Albanensis episcopi, praesumpsit instituere in eadem occasione cujusdam nostri mandati, quod propter tacitam veritatem meruit de certa scientia revocari, quamvis praedictus prior, propter litteras comminatorias a venerabili fratre nostro, Eliensi episcopo, auctoritate nostra dilecto filio . . . abbati Sancti Albani, directas, eum praefato Dunelmensi episcopo, contradicente conventu, per litteras ejusdem abbatis sui coactus praesentaverit et invitus, ita quod illi praesentationi conventus nunquam voluit adhibere consensum, sed potius contradixit. Unde suppliciter postulabat ut quod taliter actum fuerat dignaremur irrevocabiliter irritare. Verum, dilectus filius Wiscardus, procurator memorati nepotis episcopi Albanensis, coram dilecto filio . . . Sancti Eustachii diacono cardinale, quem ei concessimus auditorem, proposuit quod, cum ipse, praetermisso juris ordine, fuisset jam dicta ecclesia per violentiam spoliatus, antequam restitutionis beneficium obtineret, in praejudicium ejus praefati monachi super hujusmodi petitione non debebant audiri, sed, cum restitutionis gratiam impetrasset, paratus erat eis justitiae plenitudinem exhibere. Nos igitur, uni gratiam et alteri justitiam exhibere volentes, dicto abbati Sancti Albani, qui praedictam ecclesiam nostri detinet auctoritate mandati, per apostolica scripta mandamus, quatenus praedictam ecclesiam ex parte nostra nepoti saepedicti Albanensis episcopi recommendatam a nobis assignet, ita, quod ipse proventus ex Ecclesia sibi recommendata percipiat, eamque sine praejudicio prioris et conventus de Tinem. custodiat et gubernet. Postquam autem eamdem ecclesiam obtinuerit recommendatam, vos, partibus convocatis, audiatis, tam super possessorio quam super petitorio, quae fuerint hinc inde proposita, et, Deum habentes prae oculis, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, quod justum fuerit statuatis, facientes quod statueritis per censuram ecclesiasticam inviolabiliter observari. Si qua vero partium . . . testes, etc., nullis litteris veritati, etc. Quod si non omnes . . . tu, frater episcope, eum eorum altero, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, IX Kalendas Aprilis. [Accedens ad praesentiam nostram Juliana mulier, lacrymabiliter proposuit coram nobis, quod, cum W. vir ejus, Eliensis dioeceseos, eam sibi legitime matrimonio copulasset, et, per viginti fere annorum spatium eidem cohabitans, prolem suscepisset ex ea, volens tandem idem vir habitum assumere regularem, postulabat humiliter ab eadem ut tam pio proposito faveret ipsius. Quae propter multa verbera, et aliarum molestationum gravamina, quae dictus vir inferebat eidem, se ipsam asserens dimissurum, annuit votis ejus. Cumque idem vir ad domum de Wardon, ordinis Cisterciensis, accedens, ibi religionis habitum assumpsisset, mulier ipsa, se ad domum transferens monialium, nullo ibi habitu religionis assumpto, vel voto conversionis emisso, permansit ibidem; cui pro labore manuum suarum eaedem moniales vitae necessaria ministrabant. Processu vero temporis, cum idem vir ad saeculum rediens, religionis habitum reliquisset, et eadem mulier se instanter ab eo peteret reassumi] [Auditis, et intellectis meritis causae de duabus electionibus celebratis in ecclesia Bajocensi, una de Roberto archidiacono, et altera de magistro Roberto, invenimus utramque contra formam canonicam attentatam. Cum enim, inquisitis voluntatibus singulorum . . . . . Decanus cum paucioribus in Robertum, et cantor cum pluribus in W. archidiaconum convenissent, solo cantore magistrum Robertum de Ablegiis nominante, ad nostram fuit audientiam appellatum, ne decanus, qui primam in electione vocem habebat, ad electionem procederet sine consensu totius capituli, vel majoris et sanioris partis ipsius, ut discordiae janua, quae jam videbatur aperta, per appellationis obstaculum clauderetur. Ipse vero decanus, non habito consensu majoris partis capituli, sed longe minoris, subito in electionem prorupit, appellans ne quis contra ipsam electionem aliquid attentaret, quamvis assereret, quod electioni factae statim plures alii consenserunt, cum tamen ex postfacto nequiverit convalescere, quod ab initio non valebat, quoniam electio, quae fuerat irrita ipso jure, per subsequentem consensum, appellatione pendente, non poterat esse rata. Eis igitur ad propria recedentibus, cantor et alii, qui remanserunt in capitulo post illam electionem nondum cassatam, et appellationem ad nos interpositam, a nominatione W. archidiaconi recedentes, de novo magistrum Robertum absque Romani pontificis, vel etiam metropolitani proprii conscientia, cum subd. esset, praesumpserunt non solum eligere ] [electionem utramque duximus irritandam] [regem ipsum puerum, cui fidelitatem fecisse dignosceris, promissione facta super administratione regni ac tutela suscepta de ipso, tuae provisionis industria attentius commendamus, ut nomini tuo praeconia verae laudis accrescant, cum idem rex benignum patrem in patruo, et protectorem propitium invenerit in patrono, et ab altissimo Rege, cui puero reges venientes de Saba plena devotionis munera obtulerunt, salus tibi proveniat et remunerationis aeternae corona. Nec contra ipsum regem, nepotem tuum, pravas aliquorum suggestiones admittas, cui, tanquam filio, pro patre teneris adesse, quem, cum sit parvus et puer, tanto debes chariorem habere, ac pro eo regni negotia diligentius procurare, quanto propensius impensa sibi beneficia recognoscet, cum, auctore Deo, adultam pervenerit ad aetatem, in qua se patrem non perdidisse cognoverit, sed mutasse. Datum VII Kalendas Maii. Post obitum, etc., usque mancipare. Accepimus autem, charissima in Christo filia . . . . . regina Hungariae, referente, quod, cum praedictus rex frater tuus, in ultimis laboraret, coram venerabili fratre nostro, archiepiscopo Colocensi et quibusdam aliis principibus regni, de pecunia, quam in monasterio de Pelle. habebat, ita disposuit, quod duas partes ejusdem fratres domorum Templi et Hospitalis haberent in subsidium terrae sanctae, et tertia ejus filio conferretur. Cum ergo te deceat voluntatem illius ultimam adimplere, nobilitatem tuam monemus attentius et hortamur, per apostolica scripta mandantes quatenus juxta dispositionem regis ipsius pecuniam illam facias erogari. Datum VII Kalendas Maii. Post obitum, etc., usque mancipare. Cum autem eidem regi et charissimae in Christo filiae . . . reginae, matri ejus, post fratris tui decessum, quosdam redditus, sicut accepimus, promiseris te daturum, monemus nobilitatem tuam et exhortamur attentius, et per apostolica tibi scripta mandamus, quatenus illos ei facias cum integritate persolvi, ut circa eos, et te patrem exhibeas et patronum, tibique propter hoc et praemium salutis aeternae proveniat, et favor humanae laudis accrescat, tum te pium et benignum habuerit, ubi pius et benignus teneris adesse. Datum VII Kalendas Maii. Post obitum inclytae recordationis Henrici, regis Hungariae, fratris tui, fili dux, litteras tuae devotionis, etc., usque mancipare. Ut igitur eidem regi regni jura integra conserventur, nos, qui apostolatus officio tenemur tueri pupillum, cum illius, quamvis indigni, vices geramus in terris, cui dicitur per Prophetam: Pupillo tu eris adjutor, obsecramus in Christo Jesu qui venturus est judicare vivos et mortuos, et auctoritate praesentium sub obtestatione divini judicii districtius inhibemus, ne, dum idem rex fuerit in aetate minori, alienentur regalia in detrimentum ipsius, sed ad ea fideliter conservanda diligens studium impendatis et operam efficacem. Datum, VII Kalendas Maii. Post obitum inclytae recordationis Henrici, regis Hungariae dilecti filii nobilis viri, ducis Andraeae, fratris ipsius, litteras suae devotionis, etc., usque mancipare. Ut igitur erga regem ipsum, qui post patris decessum vobis dominus remansit et haeres, fidelitatis constantiam observeris, auctoritate vobis praesentium districtius inhibemus, ne cui contra coronam ipsius consilium vel auxilium impendatis, sed resistatis omnino, regis defendentes honorem, si quis forsitan contra eum agere tentaret. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VII Kalendas Maii. Cum sit regi tanquam praecellenti, juxta verbum Apostoli, deferendum, fraternitati vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus eos, qui charissimi in Christo filii nostri, Ladislai regis, et . . . reginae matris ipsius familiam, sive clericos eorumdem indebite molestare praesumpserint, tam in possessionibus quam redditibus, regio non deferentes honori, cum familiam et clericos ipsos sub nostra et apostolicae sedis protectione velimus consistere, a praesumptione sua per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, compescatis. Datum V Kalendas Maii. Ut sitis in fidelitate constantes, et integritatem famae vestrae conservetis illaesam, fraternitati vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus, in omnibus quae ad tuitionem charissimi in Christo filii nostri Ladislai, regis Hungariae, ac . . . reginae matris ejus et regni pertinent, venerabili fratri nostro . . . Colocensi archiepiscopo fideliter assistatis, ut inde retributionem a Domino, et grates a nobis obtinere possitis. Datum VII Kalendas Maii. Cum Christus sit veritas, nos, qui, licet indigni, locum ejus tenemus in terris, veritati debemus testimonium perhibere, cum et ipse de se dixisse legatur: Ego ad hoc natussum, et ad hoc veni in mundum, ut testimonium perhibeam veritati Ex parte siquidem vestra fuit olim a nobis humiliter postulatum, ut personis aliquibus scriberemus, qui privilegia ecclesiae vestrae concessa inspicerent diligenter, quae, tum quia sunt vetustate consumpta, tum quia monasterii vestri continent libertatem, propter viarum discrimina timebatis ad nostram praesentiam destinare. Nos autem, postulationi vestrae benignum impertientes assensum, quatuor episcopis, totidemque abbatibus duximus injungendum, ut, ad vestram ecclesiam accedentes, studiose inspicerent vestrae privilegia libertatis, et eorum rescripta fideliter ad nostram praesentiam destinarent, sigillorum suorum munimine roborata. Qui, nostro, sicut ex litteris ipsorum accepimus, mandato parentes, privilegia bonae memoriae Agapiti et Joannis, praedecessorum nostrorum, sibi praesentata subtiliter inspexerunt, et, tenorem eorum fideliter conscribentes, suis consignavere sigillis nostro conspectui praesentandum. Venerabilis etiam frater noster, G.. . . nunc Remensis archiepiscopus, tunc vero episcopus Praenestinus, in partibus illis officium legationis exercens, tibi, filia abbatissa, cum tunc temporis esses electa, munere benedictionis impenso, tenorem privilegiorum ipsorum in scripto redegit, ipsumque proprio sigillo munitum nostro decrevit conspectui praesentari. Nos igitur, tam eidem legato, quam inquisitoribus ipsis, cum rescripta illorum in omnibus concordarent, fidem debitam adhibentes, et attendentes nihilominus, quod monasterium ipsum in libro censuali Camerae nostrae inter caetera monasteria libera et exempta dignoscitur adnotatum, et quod etiam nobis et successoribus nostris in duabus stolis albis, quae auro sint, ad pondus bisantiorum triginta, contextae, annis singulis teneatur, privilegium praedicti Joannis, ne possit super hoc veritas deperire, praesenti pagina duximus inferendum. Joannes episcopus, servus servorum Dei, meritis et sanguinis claritate rutilanti dilectissimae nobis in Christo filiae Gerbergae, venerabili abbatissae monasterii beatorum confessorum Innocentii et Anastasii, quod Ganderseim nuncupatur, atque posteris suis in perpetuum, salutem, benedictionemque apostolicam. Si piis votis ac petitionibus assensum praebemus, omnipotenti Deo nos placere credimus. Quapropter, universis sanctae catholicae Ecclesiae filiis praesentibus et futuris notum esse volumus, quod in synodo, quae apud corpus beati Petri apostolorum principis acta est in mense Decembris, et indictione XI, amabiles Deo, ac spirituales filii nostri, Otto major et minor, serenissimi imperatores Augusti, apostolicam paternitatem nostram humiliter supplicare dignati sunt, coram archiepiscopis et episcopis, videlicet Italicis et Ultramontanis numero triginta et sex, quatenus praefatum monasterium Ganderseim, quod constat esse sub tuae filiationis regimine, situm in regno citerioris Saxoniae, ad honorem praedictorum confessorum Christi Innocentii et Anastasii, auctoritatis nostrae praesidio muniremus, et sub tuitione jureque S. sedis apostolicae perpetim susciperemus. Quorum piis congaudentes petitionibus, alacri mente id fieri decrevimus, praecipientes ex ea, qua, vice clavigeri coelestis regni, fulcimur auctoritate, ut praenominatum ven. coenobium nemo unquam saecularium possideat, neque ex decimis et possessionibus ejusdem quidquam sibi aliquis usurpet, non rex, non marchio, non comes, non episcopus, nec quilibet princeps quacunque potestate praeditus, nisi forte tuendi ac defendendi causa, et hoc non nisi tua, et ejus, quae pro tempore regularis fuerit abbatissa, sobria fiat permissione. Esto igitur ad laudem omnipotentis regis abbatissa ejusdem monasterii, et subditas tibi sorores ad coelestis patriae gaudia expetenda instigare prudenti magisterio non cesses. Sit semper eisdem sororibus facultas, sive licentia, ex ipsa sua congregatione, post obitum abbatissae, aliam sibi matrem, secundum regulam suam, substituere, et quam digniorem viderint, pari animo et consensu, habeant potestatem eligere. Confirmamus vero et corroboramus ipsi sancto monasterio omnes res et possessiones mobiles et immobiles, quas nunc habet, et in antea, Deo opitulante, habere debet, quolibet jure acquisitionis, ita ut, amodo et usque in finem saeculi, licenter eas teneat et possideat, omnium hominum contradictione remota. Si quis autem contra hujus nostri apostolici privilegii tutelam agere tentaverit, et ex his quae a nobis decreta sunt, aliqua pervertere molitus fuerit, hunc cum auxilio sanctae et individuae Trinitatis, et interventu beatae Mariae semper virginis, omniumque sanctorum, ex auctoritate beatissimi Petri apostolorum principis, cum assensu comprovincialium pontificum et omnium hujus nostrae sanctae sedis suffraganeorum episcoporum, excommunicamus, et, a liminibus sanctae Dei Ecclesiae, omniumque Christianorum societate separantes, perpetualiter, anathematizamus. Scriptum per manum Stephani, scriniarii sanctae Romanae Ecsiae, in mense et indictione supra dicta XI, + Bene valete. Datum, Kalendis Januarii, per manus Guidonis, episcopi Sanctae Silvae Candidae Ecclesiae, et bibliothecarii sanctae sedis apostolicae, anno, Deo propitio, pontificatus domini Joannis summi pontificis, et universalis tertii decimi papae, in sacratissima sede beati Petri apostoli, tertio, imperatoribus serenissimis dominis Ottone majore et minore, anno imperii majoris sexto, minoris vero primo, in mense et indictione XI. Quia vero privilegium memorati praedecessoris nostri Agapiti papae, plenius videtur exprimere ipsius monasterii libertatem, nos ad veritatis notitiam pleniorem, capitulum illud, quod ad libertatem pertinere dignoscitur, de verbe ad verbum huic paginae duximus subscribendum Quia, inquit, postulavit a nobis Ademarus, venerabilis abbas, ut per ejus interventum, atque deprecationem, nostrum monasterium Ganderseim. situm juxta fluvium Echernan. apostolica auctoritate vobis confirmaremus, ut sub jurisdictione Sanctae Mariae, cui, Deo auctore, deservimus, Ecclesiae constitutum, nullius alterius ecclesiae jurisdictionibus submittatur; pro qua re, piis desideriis faventes, hac nostra auctoritate id quod exposcitur, effectui mancipamus, et ideo omnem cujuslibet Ecclesiae sacerdotem, in praefato monasterio ditionem quamlibet habere, auctoritate nostra, praeter sedem apostolicam prohibemus. Auctoritate namque beatissimorum apostolorum Petri et Pauli jubemus, ut nullus rex habeat licentiam nostrum monasterium aliquibus hominibus in beneficium dare, ut profecto juxta id, quod subjectum apostolicae sedi firmitate privilegii consistit, inconcusse ditatum permaneat, locis ac rebus tam his, quas moderno tempore habet vel possidet, quam quas futuris temporibus in jure ipsius monasterii divina pietas voluerit augere ex donis, oblationibus, decimisque fidelium, absque ullius personae contradictione, firmitate perpetua perfruatur. Prohibemus igitur ne quis vos aut monasterium vestrum contra tenorem privilegiorum suorum audeat indebite molestare. Si quis autem hoc attentare praesumpserit, indignationem omnipotentis Dei, etc., usque incursurum. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VI Non. Maii. Ex parte dilectarum in Christo filiarum, M. abbatissae, ac sororum ecclesiae de Gandersheim, fuit olim postulatum a nobis, ut personis aliquibus scriberemus, quae privilegia Ecclesiae ipsi concessa inspicerent diligenter, quae, tum quia sunt vetustate consumpta, tum quia ipsius monasterii continent libertates, propter viarum discrimina timebant ad nostram praesentiam destinare. Nos autem, postulationi earum benignum impertientes assensum, quatuor episcopis totidemque abbatibus duximus injungendum, ut, ad ipsam ecclesiam accedentes, studiose inspicerent ipsius privilegia libertatis, et eorum rescripta fideliter ad nostram praesentiam destinarent, sigillorum suorum munimine roborata. Qui, nostro, sicut ex litteris ipsorum accepimus, mandato parentes, privilegia bonae memoriae Agapiti et Joannis, praedecessorum nostrorum, sibi praesentata subtiliter inspexerunt, et, tenorem eorum fideliter conscribentes, suis consignavere sigillis nostro conspectui praesentandum. Venerabilis etiam frater noster, G. nunc Remensis archiepiscopus, tunc vero episcopus Praenestinus, in partibus illis officium legationis exercens, eidem abbatissae, cum tunc temporis esset electa, munere benedictionis impenso, tenorem privilegiorum ipsorum in scripto redegit, ipsumque proprio sigillo munitum nostro decrevit conspectui praesentari. Cum autem, tam eidem legato quam inquisitoribus ipsis, cum rescripta illorum concordarent in omnibus, fidem debitam adhibentes et attendentes nihilominus, quod monasterium ipsum in libro censuali Camerae nostrae inter caetera monasteria libera et exempta dignoscitur adnotatum, non videremus quin deberent eadem privilegia innovari, praesertim cum eadem abbatissa et sorores suam intentionem fundaverint tam ex tenore privilegiorum ipsorum, quam libri nostri testimonio censualis, quia tamen Cor . . . majoris Ecclesiae, et J. S. Crucis, canonici Hildesemenses, in nostra constituti praesentia, proponebant, Hildesemensem Ecclesiam in possessionem subjectionis ipsius monasterii per centum annorum spatium et eo amplius exstitisse, privilegia ipsa non duximus innovanda, ne Hildesemensi Ecclesiae in sua praejudicare justitia videremur, qui, licet procuratores non fuerint, pro Hildesemensi tamen Ecclesia, cui tenentur, devotius supplicabant; ut jus suum conservaretur eidem, et exponebant se ad expensas abbatissae solvendas, si eorum assertio per Hildesemensem Ecclesiam plene probari non posset. Nos igitur, ut tam eidem monasterio quam ipsi Ecclesiae suam justitiam conservemus, qui sumus omnibus debitores in ea, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus, ad locum idoneum pariter accedentes, et auctoritate nostra citantes eos qui fuerint hac de causa citandi, inquiratis super omnibus diligentius veritatem, et usque ad definitivae sententiae calculum procedentes, gesta omnia, conscripta fideliter sub testimonio litterarum vestrarum, ad sedem apostolicam destinetis, praefigentes partibus terminum competentem, quo, recepturae sententiam, nostro se conspectui repraesentent. Hildesemensem autem Ecclesiam, nisi contra monasterium de Gandersheim praedictorum canonicorum assertionem sufficienter probaverit, aut praefatos canonicos, si forte quod ipsi fecerunt, eadem Ecclesia noluerit ratum habere, in expensis legitimis eidem abbatissae solvendis, juxta contitutionem a nobis super hujusmodi olim emissam, decernimus condemnandos. Quod si non omnes . . . duo vestrum, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, V Nonas Maii. Dilecti filii . . . praepositus, archidiaconus et quidam alii canonici Ambianenses, ad nostram praesentiam accedentes, in auditorio nostro proponere curaverunt, quod, cum eorum ecclesia suo esset destituta pastore, et capitulum ejusdem ecclesiae tractaturum de substitutione pontificis convenisset, compromiserunt in tres unanimi voluntate, qui, praestito corporaliter juramento, singulorum inquirerent voluntates, et eum, in quem sanior pars capituli conveniret, ab eis eligendum in pontificem nominarent, et omnes tenerentur ipsum recipere, appellatione postposita, in pastorem, quem illi decernerent eligendum, quibus etiam interpretari concesserunt, quae pars esset potior nominanda. Cum ergo ipsi arbitri voluntates canonicorum omnium quaesivissent, ei ad cujus spectabat officium praeceperunt, ut decanum ejusdem ecclesiae ipsis in patrem eligeret et pastorem. Verum, quia compromissio ipsi fuerat interpositione juramenti firmata, quidam eorum in eumdem consenserunt expresse, sed ipsi . . . cancellarius . . . cantor ejusdem ecclesiae, ac quidam alii, distulerunt adhibere consensum, pro eo quod dictus decanus esset impotens evidenter ad episcopale officium exercendum, cum de ipsius non posset valetudine dubitari. Unde, cum instantia inducias a suis concanonicis postularunt, ut apostolicam sedem consulerent, an, ratione praestiti juramenti, eumdem decanum tam imbecillem et confractum senio recipere tenerentur, vel ab eo possent licite dissentire, religione juramenti praestiti non obstante. Cumque deliberandi et consulendi superiorem inducias non possent ab eis ullatenus obtinere, ne prima facie objici posset eisdem, quod perjurii maculam incurrissent, infamiae hujusmodi metu, quidam eorum in praedictum decanum consenserunt expresse, quibusdam aliis sustinentibus, qui non fuerant requisiti. Caeterum, cum pars adversa electionem ipsius a venerabili fratre nostro . . . . . Remensi archiepiscopo, sanctae Romanae Ecclesiae cardinali, apostolicae sedis legato, peteret confirmari, ipsi denuntiarunt eidem, quod dictus decanus impotens esset ad pontificale officium peragendum, et causas impotentiae assignantes, ipsi archiepiscopo humiliter supplicarunt, ut ipsius decani diligenter examinaret personam, parati defectum ejusdem etiam per testes idoneos edocere, Joanne, canonico Sancti Firmini, ne illius confirmaretur electio, ad sedem apostolicam appellante, ac promittente se, ubi deberet, illius impotentiam probaturum, appellationi suae termino assignato; at, archiepiscopus supra dictus tam ipsis quam decano praefato diem Parisiis assignavit, in quo illius se conspectui praesentarent, et idem ipsius decani personam examinari faceret diligenter. Sed dictus archiepiscopus ad locum praefixum, statuto termino, non accedens, venerabili fratri nostro, Belvacensi episcopo, et dilectis filiis, magistris R. de Corthon, et R. de Ablegiis, suis dedit litteris in mandatis, ut, si memoratum decanum viderent idoneum, auctoritate ipsius eumdem, contradictione et appellatione postposita, confirmarent. Delegatis ergo eisdem in judicio residentibus, et commissione praefati archiepiscopi in publicum recitata, praefatus praepositus, Andraeas, presbyter et magister J. Sancti Firmini Ambianensis canonicus, et J. de Scalaphai, exhiberi sibi litteras memoratas cum instantia postularunt, ut deliberare valerent an illi possent electionem confirmare praedictam. Verum, cum iidem eis litterarum copiam denegassent, ipsi, salva exceptione de litteris non ostensis, coram delegatis praedictis proponere curaverunt, quod electio decani non erat aliquatenus confirmanda, eo quod cessio. . . . . . quondam Ambianensis episcopi , nequaquam tenuerit, utpote citra formam canonicam et mandatum apostolicum celebrata, cum ipsam illi quibus non fuerat licitum recepissent. Proposuerunt praeterea quod dictus decanus impotens erat ad pontificale officium exsequendum, eum manus ita tremulas habeat, quod sine scandalo et periculo explere non valeat officium sacerdotis, et quasdam distributiones, quae fiunt in Ambianensi ecclesia, longo tempore absens percepit, quas nullus consuevit recipere nisi praesens, vel valetudine praegravatus. Adjecerunt insuper contra eum, quod litterae, quae nomine capituli fuerant praesentatae, per quas confirmatio petebatur, fuerant captata eorum absentia destinatae, quae omnia parati erant, ubi deberent, plenius edocere. His igitur rationibus allegatis, tam idem praepositus pro se ac sociis suis, quam praedicti Andraeas et magister J. ad sedem apostolicam appellarunt, et, Dominicam qua cantatur Invocavit me appellationis suae terminum praefigentes, delegatis praedictis auctoritate apostolica inhibere curarunt, ne praefatam electionem praesumerent confirmare, contra ipsum decanum, ne ipsam electionem reciperet, nihilominus provocantes. De ipsius debilitate coram nobis etiam replicarunt, quod, cum idem decanus coram bonae memoriae W. Remensi archiepiscopo, fuisset a capitulo accusatus, quod horis canonicis minime interesset, se sufficienter propter debilitatem et senium excusavit. Addiderunt etiam quod jam sunt quatuor anni elapsi, ex quo idem decanus in majori ecclesia missarum solemnia nec privatim nec publice celebravit, et idem multoties talem sustinuit in celebratione missarum defectum, quod in ipsa consecratione Eucharistiae oportuit eum discedere ab altari, et debilitatus est nimium nihilominus ejus visus. Unde petebant electionem ipsius, utpote de persona inutili celebratam, omnino cassari, cum officium exsequi nequeat sacerdotis. Dilectus vero filius . . . . abbas Sancti Judoci, procurator ipsius decani, proposuit ex adverso quod, cum, sede Ambianensi vacante, die statuto electioni, capitulum ejusdem ecclesiae pariter convenisset, in tres personas communi compromiserunt assensu, sicut superius est expressum, qui, recepto a singulis juramento, quod bona fide de substituendo pastore suas exprimerent voluntates, illam personam de gremio Ecclesiae, in qua pars sanior consentiret, eisdem in pastorem faceret nominari, et ipsi, secundum quod pars adversa proposuit, possent quae pars esset potior indicare, cum eadem fere in omnibus super forma conveniens compromissi, quam etiam nobis exhibuit sigillo capituli, de communi voluntate omnium, sicut dicitur, communitam. At ipsi arbitri, examinatis voluntatibus singulorum et deliberatione habita diligenti, memoratum decanum nuntiare capitulo in episcopum eligendum; cujus electio, licet quidam ab initio dubitarint, fuit postmodum ab omnibus approbata, et ipsam capitulum per suos nuntios praesentavit memorato archiepiscopo confirmandam. Verum archiepiscopus ipse, pro eo quod illi tunc eidem litteras tantum de credentia praesentarunt, in quibus non continebatur series rei gestae, ipsam electionem distulit confirmare. Cumque postmodum idem et alii solemnes nuntii, cum patentibus litteris ejusdem capituli processum totius negotii continentibus, se die statuto Remis ejusdem conspectui praesentassent, et confirmationem electionis ex parte capituli postulassent instanter, praefatus praepositus, M. cancellarius, Bodinus, J. de Cruce, et Walterus de Bolencort, qui consenserant electioni praefatae, et, ab eodem archiepiscopo requisiti, se consensisse, ac etiam tunc consentire publice sunt confessi, denuntiarunt eidem quod, licet persona ipsius electi conversatione posset et scientia merito commendari, erat tamen in senio et infirmitate gravata, quod omnino non erat ad episcopatus regimen assumenda, cum sacerdotale officium exsequi non valeret. Licet autem de prudentia et honestate ipsius praefatus archiepiscopus nullatenus dubitaret, et de modo electionis ipsius, tam per vivas voces arbitrorum duorum et aliorum, quibus erat fides merito adhibenda, quam etiam per tertii arbitri et capituli litteras, constaret eidem quia tamen quod idem esset impotens ad exsequendum pontificale officium, fuerat propositum coram eo, ne quid de contingentibus omittere videretur, vel in tanto negotio minus quam deceret procedere circumspecte, Sabbato proximo post Epiphaniam proximo praeteritam eidem Parisius terminum assignavit, ut et ipsius frueretur alloquio et personam ejus inspiceret diligenter. Verum, quia idem archiepiscopus, quibusdam aliis urgentibus negotiis occupatus, ibidem, praedicto termino, non potuit interesse, nec tunc memoratum negotium expedire, vices suas duxit praefatis judicibus demandare, firmiter eisdem injungens ut electionem praefati decani, nisi tantam ipsius cernerent impotentiam quod repelli de jure deberet, omni contradictione et appellatione postposita, cum contradictio et appellatio fuisset in forma compromissionis exclusa, freti auctoritate ipsius, quantocius confirmarent; contradictores, si qui post confirmationem existerent, vel rebelles, per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, compescentes, et, si omnes interesse non possent, memoratus episcopus cum eorum altero ea nihilominus exsequi procuraret. Cum ergo praefatus episcopus, sicut in ipsius et magistrorum dictorum litteris perspeximus contineri, tam propriis quam ipsius archiepiscopi negotiis impeditus, die praefixo, pro mandato archiepiscopi exsequendo Parisius accedere minime potuisset, ibidem cum conjudicibus die sequenti advenit, coram quibus memorato electo, et capituli nuntiis confirmationem petentibus constitutis, praenominati praepositus et archidiaconus, cum quibusdam concanonicis suis, qui electioni praefatae non contradicebant expresse, denuntiando dixerunt, quod ipsius decani non debebat electio confirmari, tum quia resignatio . . . . . quondam Ambianensis episcopi, non tenebat, tum quia impotens erat persona electi, tum etiam quia non poterat ipsis hujusmodi rei confirmatio delegari, exhiberi sibi commissionis litteras cum instantia postulantes, et nitentes ne praedicta confirmaretur electio modis quibuslibet impedire, saepe dicto praeposito, cum duobus aliis, qui non erant de ipsius Ecclesiae gremio, ne delegati praefati ultra procederent, ad nostram audientiam provocante. At nuntii capituli proposuerunt econtrario coram eis, quod praepositus et archidiaconus memorati cum sociis suis interfuerunt et consenserunt resignationi praedictae, et compromissionem de substituendo pastore una cum aliis juramento corporaliter praestito, approbarunt. Postmodum etiam, licet a principio de ipsius electi contradicendo impotentia objecissent, et super hoc fuisset aliquantulum disputatum, approbarunt tamen eamdem, et, consentientes in eum, pro confirmatione ipsius una cum aliis ad memoratum archiepiscopum nuntios destinarunt. Unde iidem non erant aliquatenus audiendi; utpote qui, turpitudinem propriam allegantes, et, ad id cui renuntiaverant recurrentes, viderentur sacramentis et confessionibus propriis obviare. Proposuerunt etiam nuntii supradicti, quod eis instrumenti exhibitio fieri non debebat, eo quod cognitio causae ipsis non erat, sed tantum exsecutio demandata. Nec eorum intererat etiam ex justa et rationabili causa, si forsitan interesset ad vocem illorum, quibus exceptio jurisjurandi, de qua per probationes oblatas statim constare poterat, obviabat, vel etiam aliorum qui non erant de ipsius Ecclesiae gremio, de illius impotentia perscrutari, sed tantum metropolitano eisdem officio delegato. Cum ergo ipsi, habito super his omnibus prudentum virorum consilio, parati essent eisdem instrumenti copiam exhibere, ac praeciperent ipsis, ut, sequenti die, coram eis, hora statuta, parerent, audituri et facturi quod ordo posceret rationis; praepositus et archidiaconus supra dicti, cum sociis suis, ad sedem apostolicam appellantes, ab eorum praesentia contumaciter recesserunt. Verum, delegati praedicti, in crastinum convenientes, hora praefixa, venerabilem fratrem nostrum . . . Dublinensem archiepiscopum, et dilectos filios . . . cantorem . . . cancellarium, et quamplures alios magistros Parisienses, ad suam praesentiam vocaverunt, cum quibus communicato consilio, cum fide oculata constitisset eisdem memoratum decanum sufficientem ad officium sacerdotis, et idem, eadem die, ipsis et multis aliis praesentibus, divinum officium celebrasset, quod in eorumdem judicum litteris perspeximus contineri, testes idoneos, quos adduxerat secum Parisius, receperunt, qui dixerunt eumdem una die hiemis post Natalem Domini, et ante festum Epiphaniae, per septem leucas vel amplius, totidem die sequenti, ac decem vel amplius tertio, commode perrexisse. Cum igitur eisdem de inquisitione ipsis injuncta, et aliis quae nuntii praefati capituli proponebant, plenius constitisset, contradictioni et appellationi eorum, cum fuissent inhibitae, duxerunt nullatenus deferendum, praefatam electionem communi assensu, cum mora trahere ad se periculum videretur, auctoritate praefati archiepiscopi confirmantes et decernentes contradictores pariter et rebelles, si qui de caetero apparerent, excommunicationis sententiae subjacere. Litteras quoque capituli Ambianensis praedictus nobis exhibuit procurator, in quibus perspeximus contineri, quod, licet idem decanus, anno praeterito, gravi aegritudine laborasset, sanitati tamen modo pristinae restitutus, debitum potest plene officium exercere. Exhibuit insuper multorum abbatum sigillis litteras communitas, qui nobis humiliter supplicabant, ut confirmationem de ipso per praedictos judices celebratam, ratam et firmam dignaremur habere, cum in ipso nec corporis vigor deficiat, nec fervor devotionis et fidei elanguescat. Nos igitur, his et aliis diligenter auditis, quae partes coram nobis proponere voluerunt, de communi fratrum nostrorum consilio, ita duximus providendum, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandantes, quatenus, quia debilitas corporis, quae sola contra dictum electum opponitur, cum in caeteris sufficiens reputetur, per ipsam inspectionem oculata fide potest melius deprehendi, vos, quibus in hac parte vices nostras committimus, cum de vestrae discretionis prudentia plurimum confidamus, adhuc iterum ad majorem cautelam faciatis vobis eumdem electum personaliter praesentari, et, Deum habentes prae oculis, inspiciatis diligenter in eo circumstantias universas, et, nisi eum videritis tanta debilitate gravatum, ut episcopale officium non valeat exercere, vos, omni appellatione cessante, metropolitano suo firmiter injungatis, ut eum non differat consecrare; contradictores, etc. Quod si tanta debilitate laborat, ut ad pontificale officium exsequendum impotens habeatur, faciatis illum auctoritate nostra cessare, praecipientes Ambianensi capitulo, ut, infra quindecim dies, cum vestro consilio personam idoneam sibi concorditer eligant in pastorem; et, si forsitan infra praescriptum tempus concordare nequiverint, vel in personam minus idoneam concordarint, vos, extunc, appellatione remota, personam idoneam, quae tanto congruat oneri et honori, eis in episcopum assignetis; contradictores, etc. Quod si non omnes tu, frater episcope, cum eorum altero, ea nihilominus exsequaris. Datum VI Non. Maii. Ex parte tua nostris fuit auribus intimatum, quod quidam episcopatus in terra filiorum Beloknese consistit, quem, cum nulli subsit metropoli, ad devotionem apostolicae sedis intendis reducere, ac jurisdictioni Ecclesiae subdere Colocensis, dummodo tibi super hoc nostrum praeberemus assensum. Nos autem, desiderio tuo, quantum cum Deo possumus, annuentes, praesentium tibi auctoritate concedimus, ut, si praemissis veritas suffragatur, episcopatum ipsum tibi sit licitum ad devotionem Ecclesiae Romanae reducere, ac ipsum Colocensis Ecclesiae subdere ditioni. Provideas autem attentius, ne episcopatus ille sit Ecclesiae Constantinopolitanae subjectus, quia, cum ipsa Constantinopolitana Ecclesia nuper ad apostolicae sedis redierit unitatem, eam nolumus suo jure privari. Datum, V Nonas Maii. Olim, in praesentia venerabilis fratris nostri, J. Albanensis episcopi, qui Roberto, ecclesiae vestrae et magistro Columbo, venerabilis fratris nostri, . . . archiepiscopi Eboracensis, procuratoribus, fuerat concessus auditor, super querela quam habebant ad invicem, taliter idem vester proposuit procurator, quod, cum M. et R. de Vilers, milites, vobis jus, quod habebant in ecclesiis de Tithebi, et de Wectorp, intuitu contulerint pietatis, bonae memoriae T. tunc Eboracensis archiepiscopi, accedente consensu, et postmodum bonae memoriae R. qui archiepiscopo successit eidem, tam ipsorum militum, quam praedecessoris sui chartis inspectis, ipsas ecclesias cum pertinentiis suis vobis concesserit, et in perpetuam eleemosynam confirmarit, felicis recordationis Alexander papa, praedecessor noster, vobis indulsit, ut in vestris ecclesiis, cum vacarent, tres vel quatuor possetis de concanonicis vestris statuere, quorum unum dioecesano praesentaretis episcopo, ut ab eo curam susciperet animarum; et de spiritualibus ei, vobis autem de temporalibus responderet, et, licet praefatus archiepiscopus, sui praedecessoris inhaerens vestigiis, jam vobis concesserit et etiam confirmarit, quod ab ipso confirmatum viderat et concessum, vos tamen, timentes, ne quid in vestrum praejudicium attentaret, a gravaminibus ejus sedem apostolicam appellastis, ipsas ecclesias et omnia quae habebatis protectioni apostolicae committentes; et, quamvis appellationem hujusmodi saepius curaveritis innovare, ipse tamen appellationi non deferens, vos a divinorum celebratione suspendit, et postmodum in Coena Domini excommunicatos fecit per suos clericos nuntiari; deinde statuit vobis diem, ut vestra ei studeretis ostendere instrumenta, in quo, cum vestros concanonicos praesentassetis eidem, ut unus ab eo curam animarum susciperet, secundum indulgentiae praedictae tenorem, vestris ei tam confirmationibus quam indulgentiis praesentatis, ipse, vobis caeteris restitutis, indulgentiam jam dictam retinuit, eam asserens esse falsam, propter quod ad nostram audientiam appellastis. Archiepiscopus autem, nihilominus ecclesiarum ipsarum bona fecit diripi violenter, et, exactionibus gravibus vobis impositis, capellanos vestros, qui ei super hoc satisfacere noluerunt, pro sua voluntate suspendit et ecclesias interdixit. Verum, cum bonae memoriae G. prior vester, ab eodem archiepiscopo requisitus, an concanonici vestri auctoritate ipsius, vel vestra, essent in ecclesiis memoratis, humiliter respondisset quod auctoritate indulgentiae apostolicae sedis per vos ibi fuerant instituti, idem archiepiscopus praecepit eidem, ut in vos excommunicationis sententiam promulgaret; et, cum ei fuisset a priore responsum quod mallet vos absolvere quam ligare, ac facilius resignaret in ejusdem manibus prioratum, quam vos propter hoc excommunicationis vinculo innodaret, archiepiscopus, licet tunc non receperit prioratum ab eo, post paululum ipsum resignare nolentem a prioratu suspendit, mandans vobis, ne ipsum haberetis de caetero pro priore; sed vos, de appellatione confisi, sententiis sic prolatis nullatenus detulistis. Magister autem C. ejusdem archiepiscopi procurator, ex adverso respondit, quod vinculo eratis excommunicationis astricti, tum quia in clericos ejusdem, qui in praedictis ecclesiis morabantur, manus injeceratis temere violentas, tum quia praeter assensum dioecesani episcopi ecclesias occupaveratis easdem, et in tales, juxta consuetudinem Ecclesiae Anglicanae, per sedem apostolicam confirmatam, in silvis et saepius singulis annis excommunicationis sententia promulgatur. Indulgentiam insuper ipsam proposuit de jure suspectam, et, si suspecta non esset, non fuisse per eam generali terrae consuetudini derogatum, de qua in ipsa mentio non fiebat. De consuetudine siquidem Ecclesiae Anglicanae procedit, ut, decedentibus personis, custodia ecclesiarum vacantium ad dioecesanum episcopum devolvatur. Idem etiam procurator adjecit, quod praedictis ecclesiis archiepiscopum spoliaveritis eumdem, unde ipsi restitutio competebat. Praeterea, etsi praedicta indulgentia vera fuisset, asserebat eam ad illas ecclesias solummodo pertinere, quae ad vos jure pertinebant utroque, non ad illas in quibus jus habebatis tantummodo patronatus. Qui etiam praescriptionem triginta annorum ad ultimum opponebat, asserens indulgentiam illam ad ecclesias pertinere praedictas, cum earum nulla sufficiat tot personis, et indulgentia ab archiepiscopo ablata non fuerat, sed apud sacristam Suellen. deposita ut suspecta, per communem ad nos nuntium deferenda, quae fuit vobis postmodum bis oblata; verum autem non erat, quod archiepiscopus aliquid specialiter ab eisdem ecclesiis exegisset, sed, cum a subditis suis, propter expensas quas in exsilio fecerat, sibi peteret subveniri, et ipsi quintam partem reddituum suorum unius anni ei duxerint offerendam, tam praesentium quam absentium fuerunt redditus aestimari; per confirmationes vero archiepiscoporum nihil juris ecclesiae vestrae fuerat acquisitum, sed quod patroni concesserant, jus videlicet patronatus, solummodo confirmatum. Deinde procurator ipse se obtulit probaturum, quod indulgentia illa eidem archiepiscopo a vobis exhibita fuerat, et de vestro sequestrata consensu, nuntio reddenda communi, qui eam nostro conspectui praesentaret, et quod postmodum ea vobis non in occulto, sed coram pluribus fuerat bis oblata; item, quod idem archiepiscopus praedictas ecclesias possidebat, cum vos, clericis ejus de ipsis ejectis ac manibus injectis in eos, per violentiam occupaveratis easdem; praeterea, quod dictus prior et vos, post promotionem ejusdem archiepiscopi, tres ei clericos praesentaveratis ad ecclesias memoratas, et archiepiscopus illos instituerat in eisdem; similiter, quod vos, post excommunicationem, quam appellatio non praecessit, et post manuum injectionem, divina praesumpsistis officia celebrare, et quod idem prior, postquam in manibus archiepiscopi resignaverat prioratum, administrationem ipsius eo sibi usurpaverat prohibente. His igitur coram auditore jam dicto propositis, quia nobis super iis non potuit fieri plena fides, causam ipsam venerabili fratri nostro . . . . Eliensi episcopo, et dilectis filiis . . . . de Leicestre, et de Rupe abbatibus duximus committendam, praecipientes eisdem, ut, partibus convocatis, et indulgentia sic detenta recepta, et detentore illius ad ejus restitutionem per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, coacto, nisi archiepiscopus exceptiones probaret objectas, vel earum aliquas per quas vestrum deberet propositum impediri, cum secundum rerum naturam, vix possent universa probari, eumdem archiepiscopum in moderatas expensas parti contrariae condemnarent, sicut justum esset, restitutis ablatis, nihilominus audituri quae super principali proponerentur hinc inde, et, inspectis attestationibus, quas eis sub bulla nostra misimus interclusas, quod justum esset, appellatione remota, statuerent et facerent auctoritate nostra firmiter observari. Caeterum, judices ipsi, nostro super his recepto mandato, sicut ex litteris ipsorum accepimus, partes ad suam praesentiam convocarunt, et, omnibus judicialibus, sicut decuit, observatis, ac detenta indulgentia restituta, post publicationem attestationum et disputationum habitam super eis, cum esset allegationibus renuntiatum hinc inde, nisi forte ad interrogationem eorum alterutra partium aliquid duceret allegandum, considerantes quod causa ipsa difficilis haberetur, ad sententiam proferendam procedere noluerunt, sed eam plene instructam de consensu partium remiserunt ad apostolicae sedis examen. Nuntiis igitur partium in nostra praesentia constitutis, dilectum filium M., Sancti Theodori diaconum cardinalem, dedimus auditorem, quo referente didicimus, quod ex parte vestra contra ipsum archiepiscopum quatuor principaliter proposita fuerant: quod post appellationem ad nos interpositam saepe dictum priorem suspenderat, et vos denuntiaverat excommunicationis vinculo subjacere; bladum etiam de ecclesiis jam dictis extraxerat; et ad redemptionem quemdam vestrum coegerat capellanum; et compulerat vos hac de causa subire magnas expensas; verum, ex altera parte fuerat econtra responsum: quod appellatio vestra nullius fuerat firmitatis, cum contra inhibitionem sub anathematis poena factam in synodo generali, juxta consuetudinem Ecclesiae Anglicanae, ne quis vacantes ecclesias absque dioecesani consensu sibi praesumeret usurpare, jam dictas ecclesias vobis usurpaveratis post obitum personarum, per quod constabat, vos excommunicationis sententiam incurrisse, unde non poteratis per appellationem interpositam vos tueri, qui ligati fueratis sententia generali; super eo autem quod bladum de ecclesiis illis extraxerat, usus fuerat jure suo, cum ecclesiarum vacantium in dioecesi sua sibi custodia competat, secundum antiquam consuetudinem hactenus observatam; nec capellanum vestrum ad redemptionem compulerat, sed receperat ab eo quae de ipsis ecclesiis eum recepisse credebat; neque vos impulerat ad faciendas expensas, sed vos ipsum et vosmetipsos ad illas potius impulistis. Nos igitur, attestationibus et allegationibus, indulgentiis et concessionibus, nec non privilegiis et confirmationibus diligenter inspectis, cum de multis appellationibus legitime interpositis plene constiterit, suspensionis et excommunicationis sententias, in jam dictum priorem et vos ab ipso archiepiscopo promulgatas, decrevimus non tenere, ipsumque archiepiscopum ad restitutionem omnium, quae ab ecclesiis illis extraxit, et extorsit a capellano jam dicto, et ad recompensationem etiam expensarum quas vos noscimini hac de causa fecisse, per sententiam duximus condemnandum, adjudicantes vobis, cum suis pertinentiis ecclesias memoratas. Nulli ergo . . ., hanc paginam sententiae nostrae infringere, etc. Si quis autem, etc. Datum II Kalendas Maii. Solet annuere sedes apostolica piis votis, et honestis petentium desideriis favorem benevolum impertiri. Eapropter, dilecte fili, nobilis vir, tuis precibus grato concurrentes assensu, personam tuam cum omnibus bonis sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, et praesentis scripti patrocinio communimus. Ad indicium autem hujus protectionis ab apostolica sede perceptae, unum bisantium gratis oblatum solves nobis nostrisque successoribus annuatim. Nulli ergo, etc. Datum . . . III Nonas Maii, anno octavo. Solet annuere, etc., usque assensu. ecclesiam, quam in honorem Sanctae Mariae in Baroli villa fundasti, cum omnibus bonis, etc., usque communimus. Ad indicium autem hujus protectionis a nobis obtentae, obolum unum auri persolves nobis nostrisque successoribus annuatim. Nulli ergo, etc. Datum, V Idus Maii. Non minus pro illorum peccato qui faciunt, quam pro eorum qui sustinent detrimento, dolemus et graviter conturbamur, quod regia celsitudo illis se gravem exhibet et severam, quibus benigna et propitia deberet adesse, illosque molestat, quos praecipue fovere deberet. Accepimus autem, quod, cum universos clericos regni tui ab omni exactione absolveris et collecta, mutata tandem post tempora voluntate, ipsis, pro velle tuo, collectas et exactiones imponis, et, cum servi Judaeorum emptitii sive vernaculi convertuntur ad fidem, licet pretium quod pro talibus dari debet, in canone sit taxatum, per Judaeos ipsos tantum facis de bonis episcopalibus detineri, quantum ipsi eosdem servos valuisse firmaverint juramento. Unde, nuper a venerabili fratre nostro . . . . Burgensi episcopo, pro quadam Sarracena, Judaei cujusdam ancilla, quam vix asserit decem solidos valuisse, ducentos aureos recipi mandavisti, et, licet, super eo quod Judaeos et Sarracenos tui regni compelli ad solvendas decimas de possessionibus non permittis, litteras tibi apostolicas duxerimus transmittendas, tu tamen, nedum eos noluisti ad decimarum solutionem inducere, verum etiam liberiorem eis decimas non solvendi et emendi ampliores possessiones licentiam tribuisti, ut, Synagoga crescente, decrescat ecclesia, et libere praeponatur ancilla. Cumque olim idem episcopus in nostra esset praesentia constitutus, tu, ditiorem ecclesiam, quae in sua dioecesi habebatur, tibi cum omnibus pertinentibus ad eamdem usurpans, eam cuidam abbatissae Cisterciensis ordinis concessisti, et episcopum ipsum, quoniam apud abbatem Cisterciensem moverat contra ipsam abbatissam super eadem ecclesia quaestionem, compulisti ad confirmationem concessionis illius, et tam ipsum etiam quam canonicos ejus, ad concessionem ipsius ecclesiae, et ad faciendam canonicam abbatissam, minis et terroribus induxisti. Ecclesiam quoque Sancti Juliani de Mena, quam praedecessores ipsius a te pro mille marabotinis redemerant, occupasti, eam illi restituere contradicens, neque vis Burgensi Ecclesiae dare decimas de proventibus, qui tibi ex dioecesi Burgensi proveniunt, licet progenitores tui eas consueverint exhibere. Abbatem etiam et clericos de Covaruvias, qui eidem episcopo rebelles et inobedientes existunt, in suo errore defendis, praebens eis auxilium contra illum. Ne igitur, charissime in Christo fili, ecclesiasticam libertatem deprimere, et Synagogam, ac Moskitam extollere videaris, neque in Ecclesiam, sponsam Christi, aut ministros ipsius exerceas quae tuae fidei puritatem offuscent, serenitatem regiam monemus in Domino et hortamur, quatenus praedicta omnia et in te corrigas per te ipsum, et in aliis corrigi concessa tibi facias potestate. Alioquin, quantumcunque personam tuam in Domino diligamus, quia ecclesiarum oppressionem, quarum est nobis cura commissa, pati nolumus nec debemus, ut regi Deo potius quam regi homini deferamus, venerabilibus fratribus nostris . . . . Oscensi, et . . . . Tirasonensi episcopis, et dilecto filio, decano Tirasonensi, nostris litteris nos noveris injunxisse, ut te ad hujusmodi per censuram ecclesiasticam, appellatione remota compellant. Datum, III Nonas Maii. Providi pastoris exercere officium comprobaris, cum in his quae tibi dubia sunt, et parere possent periculum animarum, apostolicae sedis imploras oraculum, ipsius, sicut asseris, paratus adhaerere consiliis et jussionibus obedire. Sane, sicut apostolatui nostro ex litteris tuae fraternitatis innotuit, quidam parochianus tuus, uxore sua viam universae carnis ingressa, sibi aliam copulavit, quae in sexto consanguinitatis gradu, eo tamen penitus ignorante, priorem contingebat uxorem. Cum autem postmodum ex relatione quorumdam, hoc ad utriusque notitiam pervenisset, licet, suscepta prole, jam insimul triennio permansissent, tuum tunc, et per te nostrum, humiliter consilium postularunt. Nos igitur, fraternitati tuae duximus respondendum, quod, nisi aliud impedimentum obsistat, dissimulare potes, ut in copula sic per ignorantiam contracta dispensative valeant remanere. Datum VI Idus Maii. Quia, saeculo senescente, in sua segnescit meditatione Maria, et, in sororis auxilium inardescens, Marthae negotiis occupatur, cogunt nos occupationes assiduae, quibus in hoc mundi vespere plus solito angimur, et fortius quam hactenus aggravamur, illis committere vices nostras, qui, cum sunt in partem nostrae sollicitudinis evocati, talentum sibi creditum non ligant in sudario, sed erogant potius ad usuras, et in quorum ore non est verbum Domini alligatum, sed eructare norunt potius verbum bonum, et de thesauro cordis sui tam vetera quam nova proferre. De scientia igitur et discretione tua tanto amplius confidentes, quanto familiarius et frequentius in multis sumus et magnis experti, toti Senonensi provinciae in te duximus consulendum, praesenti tibi pagina indulgentes, quatenus, auctoritate non tam tua quam nostra, ipsi provinciae officium visitationis impendas, corrigens quae corrigenda cognoveris, et statuens quae videris statuenda; cumque nemo cogatur suis stipendiis militare, nec os sit bovi trituranti claudendum, procurationes accipias moderatas; et beneficia, quae tanto tempore in ecclesiis ejusdem provinciae vacare contigerit, quod ad nos secundum Lateranensis statuta concilii earum donatio devolvatur, quae jam tandiu vacavere, idoneis personis assignes, examinaturus causas quae ad tuam audientiam deferentur, et fine canonico decisurus. Si quando vero a te fuerit appellatum, competentem terminum statuas appellanti, ad quem nisi appellationem interpositam fuerit prosecutus, extunc in ipso negotio, non obstante hujusmodi appellatione, procedas, eos autem, qui propter sacrilegam manuum injectionem in canonem inciderint sententiae promulgatae, aut etiam inciderunt, secundum Ecclesiae formam, auctoritate nostra fretus, absolvas, nisi forsan eorum excessus tam gravis vel enormis existeret, ut eos merito crederes ad sedem apostolicam destinandos. Nos autem, sententiam, quam rationabiliter tuleris in rebelles, ratam haberi volumus, et praecipimus inviolabiliter observari. Datum, IV Idus Maii. [In litteris bonae memoriae Alexandri papae, praedecessoris nostri, perspeximus contineri, quod ipse precibus consulum, cleri et populi Alexandrinorum volens favorem benevolum impertiri, ad instantiam et petitionem bonae memoriae Galdini, archiepiscopi, apostolicae sedis legati, et consulum Mediolanensium, rectorum etiam Lombardiae ac Marchiae, deliberatione praehabita diligenti, Alexandrinam Ecclesiam, et ipsam pariter civitatem, in honorem beati Petri constructam, pontificalis dignitatis titulo insignivit, bonae memoriae Arduinum, sanctae Romanae Ecclesiae subdiaconum, eisdem concedens in episcopum et pastorem, dioecesi sibi nihilominus assignata. Eodem vero electo, nondum in episcopum consecrato, viam universae carnis ingresso, substitutus est alius, qui consecrationis munus similiter non percepit. Ad consilium autem bonae memoriae Algisii, successoris archiepiscopi memorati, ut scandalum sedaretur, et sopiretur odium, quod multi adversus praedictam conceperant civitatem, idem noster statuit praedecessor, ut Alexandrina et Aquensis Ecclesiae unirentur, ita, quod Alexandrina prima sedes existeret, et Aquensis secunda, eidem archiepiscopo suis dans litteris in mandatis, in eumdem episcopum, et per eum Ecclesiam suam, ad hoc induceret diligenter. Archiepiscopus autem, mandatum apostolicum cupiens exsecutioni mandare, cum ipse personaliter Alexandriam nequivisset adire. . . . . Modociensem archipresbyterum, illuc studuit destinare; sed, impediente Alexandrinae civitatis electo, negotium tunc per eum non potuit consummari. Ne igitur quod pro bono pacis fuerat ordinatum, per malignorum fallaciam differretur, idem archiepiscopus, vocatis Mediolanum praefato episcopo, et quibusdam clericis civitatis praedictae, ecclesias praedictas univit statuens, ut Aquensis episcopus in Alexandrina ecclesia episcopalia ministraret, et Alexandrinus episcopus vocaretur, sibi jure Aquensis Ecclesiae reservato; sed hujusmodi unio non est effectum debitum consecuta. Nuper autem dilecti filii, Anselmus presbyter, et nobilis vir, Rufinus, miles, ad nostram praesentiam accedentes, ex parte tam cleri quam populi civitatis ejusdem, nobis humiliter supplicarunt, ut, cum sint tanquam oves sine pastore passim errantes, eo quod non habent proprium, et alienum penitus non admittunt, ne post greges sodalium diutius evagari cogantur, dignaremur eisdem pastorem proprium providere. Nos igitur, quanquam jura praedictae civitatis ejusdem ab apostolica sede provida deliberatione concessa, firma velimus et inconcussa servari, attendentes tamen, quod, licet duo electi fuerint in civitate praedicta, neuter tamen eorum exstitit in episcopum consecratus, et unio postmodum constituta non fuerit effectui mancipata, et quod a tempore praedicti praedecessoris nostri non habuerint episcopum, vel electum, in tanto negotio cum maturitate, de fratrum nostrorum consilio, duximus procedendum, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandantes, quatenus, vocatis quos propter hoc videritis evocandos, et diligentius inquisitis quae circa negotium ipsum videritis inquirenda, si fieri poterit absque gravi scandalo et enormi praejudicio aliorum juxta primum modum sive secundum provideatis eisdem, appellatione remota, personam idoneam in pastorem; alioquin omnia, quae super his inveneritis, praesentiam transmittatis, ut, per vestram relationem instructi, prout expedire viderimus, in ipso negotio procedamus. Datum, V Id. Martii. Instrumentum, quo Alexandrini, Alexandro PP. III, successoribusque ejus, ac Romanae Ecclesiae, subjectionem, reverentiam ac fidelitatem promittunt. [In nomine Domini, anno Dominicae Incarnationis 1169, et undecimo anno pontificatus domini nostri Alexandri III, summi pontificis et universalis papae, mense Januarii, tertia indictione, nos, Rufinus Blancus, et Guilielmus de Bergamasce, consules de civitate Alexandria, notum facimus quod in praesentia dominorum, Bernardi, Portuensis episcopi, ac Ubaldi, tituli Sanctae Crucis; Joannis, tituli beati Joannis et Pauli; Ildebrandi, tituli Basilicae duodecim apostolorum; Joannis, tituli Sanctae Anastasiae; Alberti, tituli Sancti Laurentii in Lucina; Guilielmi, tituli Sancti Petri ad Vincula, Bosci, tituli Sanctae Pudentianae; Petri, tituli Sancti Laurentii in Damaso; Joannis, tituli Sancti Marci, Theodini, tituli Sancti Vitalis, presbyterorum cardinalium; et Jacinthii, Sanctae Mariae in Cosmedin; Cencii, Sancti Adriani; Manfredi, Sancti Georgii; Hugonis, Sancti Eustachii; et Petri, Sanctae Mariae in Aquiro, diaconorum cardinalium; et subscriptorum testium, qui ad hoc rogati venerunt, Petri videlicet Sarraceni Senescalci; Joannis Ancillae Dei Manescalci; Petri Butticularii; Alberti, et Albertini Hostiariorum, ex parte omnium consulum, et populi praedictae civitatis; per fustem offerimus Deo, et beato Petro, et vobis, praefato domino nostro, papae Alexandro, vestrisque Catholicis successoribus, sanctaeque Romanae Ecclesiae in perpetuum, terram scilicet proprii juris nostri, quae est infra praedictam civitatem, quam populus ipsius civitatis ad construendam ibi ecclesiam emit; et per eamdem investituram volumus terram ipsam omni tempore Romanae Ecclesiae jure proprietario pertinere. Praeterea, de communi consilio Consulum et totius populi mandato, militum domos et mercatorum, et quorum facultas videbitur sufficiens ad boves habendos, de singulis domibus tres denarios ejusdem terrae in festo Beati Martini exsolvent singulis annis. Caeteri de singulis domibus unum denarium, et infra octavas beati Martini solvent ei, cui Romanus pontifex jusserit. Consules vero, qui per tempora ibi constituentur, fidelitatem vobis, vestrisque successoribus, omni occasione et contradictione remota, jurabunt. Nos quoque, de mandato aliorum consulum, et populi civitatis, vobis fidelitatem fecimus, et, nostras manus, licet indignas, inter vestras sacratissimas manus mittentes, vobis hominium fecimus. Et populus terrae, quando communiter jurabunt consulibus, singulis scilicet trienniis, sicut constitutum est, jurabunt pariter et Romano pontifici. Hoc scriptum, quia interfui, scripsi ego Falco, notarius et scriba sacri Beneventini palatii; ego Petrus Sarracenus, senescalcus, testis; ego Guiscardus, testis ego Petrus, butticularius, testis, ego Albertus, hostiarius, testis; ego Albertinus, hostiarius, testis.] [Litteras vestras accepimus, per quas nobis significare curastis, quod, cum pro dilecto filio, Daniele, clerico vobis scripserimus, ut eum de praebenda ecclesiae Sancti Willehaldi Bremensis, quam dicebat ad donationem nostram fuisse juxta Lateranensis statuta concilii devolutam, curaretis auctoritate apostolica investire, si canonici, quibus super hoc scribebamus, hoc exsequi non curarent, Herberto, praeposito, et quibusdam canonicis ejusdem ecclesiae, cum ipso Daniele, et magistro B. canonico ipsius ecclesiae, in vestra propter hoc praesentia constitutis, sic fuit de facto propositum coram vobis, quod idem Herbertus, praepositus, quondam ejusdem ecclesiae simplex existens canonicus, de ipsa ecclesia in majoris ecclesiae canonicum est electus, et postmodum, unius anni, vel anni et dimidii, spatio evoluto, in ipsa ecclesia Sancti Willehaldi in praepositum est assumptus, priorem praebendam nihilominus retinens, quam in ipsa ecclesia tunc habebat,] [ Verum, cum vobis dubium videretur, utrum, cum aliquis de una praebenda eligatur ad aliam, statim prior vacare incipiat, an per sententiam debeat adjudicari eidem, an propter confirmationem hujusmodi quae superius est expressa, praebenda illa dici debeat non vacare, nos consulere voluistis, priusquam velletis super hoc aliquid definire. Cum igitur, si est ita, praebenda illa, etsi non de facto, de jure tamen vacare noscatur, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus jam dictum praepositum, ut praebendam illam sine difficultate resignet, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam, appellatione remota cogatis, quam, cum de facto vacaverit, clerico memorato, auctoritate nostra suffulti, sublato appellationis obstaculo, conferre curetis,] [Vir unus de Ramatha duas sibi copuleverat uxores, Annam videlicet et Phenennam; sed quae prius fuit prolis gloria decorata, quoniam superbivit, ubi altera coepit fecunditate sobolis in Domino exsultare, meruit Infirmari, sicut ipsius canticum manifestat. Ea siquidem, quae sub umbra legis historialiter accidisse leguntur, cum, secundum Apostolum, omnia illis contigerint in figuram, spiritualiter eveniunt in populo Dei, tempore gratiae revelata, ut, a Moysis facie sublato velamine, per evangelicae doctrinae fulgorem tenebrosa aqua in nubibus aeris elucescat, et significatum per significans appareat evidenter. Mediator etenim Dei et hominum, homo Christus Jesus, unus omnino, non confusione substantiae, sed unitate personae, duas convocans ad se gentes, Graecum videlicet populum et Latinum, ipsos sibi conjunxit per fidei sacramenta. Sed alter eorum, videlicet Graecus, qui septeno Ecclesiarum numero gloriatur, de quibus et earum angelis mentionem facit in Apocalypsi Joannes, ubi Latinorum Ecclesiae vidit funiculos dilatari, quasi stimulis invidiae agitatus, ab unitate discessit, non attendens, quod, cum Sponsus praemisisset in Canticis: Sexaginta sunt reginae, et octoginta concubinae, et adolescentularum non est numerus, statim subjunxit: Una est columba mea, perfecta mea, una est matri suae, electa genitrici suae: viderunt eam filiae Sion, et beatissimam praedicaverunt, reginae et concubinae, et laudaverunt eam ; nam multae filiae congregaverunt divitias; haec autem supergressa est universas. « Postquam autem Graecorum populus, rupto vinculo pacis, ab unitate discessit, elanguit etiam circa fidem, renuens confiteri, quod Spiritus sanctus, qui est unitatis aequalitatisque connexio, procedat a Filio, sicut a Patre procedit. Quia igitur circa processionem Spiritus sancti profiteri renuit veritatem, merito tenebras mentis incurrit, cum ipse Spiritus omnem doceat veritatem, sicut Filius in Evangelio protestatur. Spirituali etenim intellectu privatus, quia peccavit in Spiritum, fermentum non ejecit a domo, ut epularetur in azymis sinceritatis et veritatis, sed veteri fermento retento, corpus Christi, quantum in ipso est, comedit fermentatum. » Benedictus autem Deus et Pater Domini nostri Jesu Christi, Pater misericordiarum, et Deus totius consolationis, qui, suam volens Ecclesiam consolari, ut Ephraim convertatur ad Judam, et ad Jerusalem Samaria revertatur, super eumdem populum, quasi montem caliginosum, signum dignatus est mirabiliter elevare ac ejus portas sanctificati Domino sunt ingressi, Graecorum imperium a superbis ad humiles, a superstitiosis ad religiosos, a schismaticis ad catholicos, ab inobedientibus transferens ad devotos. Cum enim Christianus exercitus illuc cum Alexio, filio Ysachii, advenisset, et, capta urbe Constantinopoli, idem fuisset Alexius coronatus, dictus exercitus ibidem proposuit hiemare. Sed, quae novus imperator pro beneficiis sibi ab eodem collatis retribuere studuerit, longum esset praesenti pagina enarrare. Verum, ut multa brevius perstringamus, eorum malitia, quasi Amorrhaeorum iniquitate, completa, dextera Domini fecit virtutem, et exaltavit exercitum Christianum, illos digna ultione percutiens, ac eorum terram, auro et argento gemmisque refertam, frumento, vino et oleo stabilitam et bonorum omnium copiis affluentem, exercitui tribuens memorato. Expulsis igitur de Constantinopoli Graecis, et eorum terra pariter subjugata, charissimum in Christo filium nostrum, B. comitem Flandriae ac Hainoniae, ad imperii regimen voluntate communi et unanimi sublimarunt, ut videatur in illo completum quod fuerat de Cyro praedictum: Subjiciam, inquit, ante faciem ejus gentes, et dorsa regum vertam, aperiam coram eo januas, et portae non claudentur. Ego ante te ibo, et gloriosos terrae humiliabo, portas aereas conteram, et vectes ferreos confringam, et dabo tibi thesauros absconditos, et arcana secretorum . « Hic igitur, sublimatus, nobis humiliter supplicavit, ut apostolicae sedis devotos clericos, simul ac laicos, nobiles et ignobiles, cujuslibet conditionis et sexus, apostolicis dignaremur exhortationibus invitare, ut ad ipsius accedant imperium, ab eo, secundum qualitates et merita personarum, gratas divitias recepturi. Attendentes igitur, quod mutatio hujus imperii dexterae mutatio sit Excelsi, et ab eo factum sit istud, qui tempora mutat, et transfert regna, cum per illud terrae sanctae possit utilius subveniri, quin potius, cum per illud ista credatur posse recuperari de levi, fraternitatem vestram monemus et exhortamur in Domino, per apostolica vobis scripta mandantes, quatenus tam clericos quam laicos efficaciter inducatis, ut ad capescendas spirituales pariter et temporales divitias ad praefatum imperatorem accedant, qui, ut ejus verbis utamur, cum sufficiat universis, quos ad eum Christianae Religionis zelus adduxerit, singulos vult, et potest, secundum status suos varietatemque natalium, et augere divitiis et honoribus ampliare, » ut, Constantinopolitano imperio roborato, et in devotione apostolicae sedis ibidem Ecclesia stabilita, idem imperator ad expugnandas barbaras nationes, quae terram in qua Deus rex noster ante saecula nostram dignatus est operari salutem peccatis exigentibus, detinent occupatam, manu forti et brachio extento valeat properare, sperantes in Domino Jesu Christo, quod ipse, qui per eum tam coepit mirabiliter operari, opus incoeptum ad laudem et gloriam sui nominis mirabilius consummabit. Nos enim, his qui aecedentes ad ipsum in terrae sanctae subsidium laboraverint, illam concedimus indulgentiam peccatorum quam aliis crucesignatis apostolica sedes indulsit. Datum Romae, etc. . . . anno octavo. In eumdem modum . . . . Rothomagensi archiepiscopo, et suffraganeis ejus. In eumdem . . . . Bituricensi archiepiscopo, et suffraganeis ejus. In eumdem modum . . . . Viennensi, et suffraganeis ejus. In eumdem modum . . . . . Senonensi, et suffraganeis ejus. In eumdem modum . . . . . Burdegalensi, et suffraganeis ejus. In eumdem modum . . . . . Lugdunensi, et suffraganeis ejus. In eumdem modum . . . . . Turonensi, et suffraganeis ejus. Multifarie multisque modis clementia divina nos excitat, ut de somno mortis evigilemus ad vitam, et de lacu miseriae in spem aeternae gloriae respiremus. Exsultamus siquidem, et merito exsultare debet omnis sanctorum Ecclesia, quod visitans visitavit nos Oriens ex alto, ut magna pars orientalis Ecclesiae, Graecia videlicet pene tota, quae a longisssimis retro temporibus matris suae sanctae Romanae Ecclesiae contempserat imitari vestigia, nostris temporibus facta sit de inobediente obediens, et de contemptrice devota. « Ad majorem accedit affluentiam gaudiorum, quod vir Christianissimus, charissimus in Christo filius noster, B. imperator Constantinopolitanus illustris, ad ea totis viribus satagit et intendit, per quae possit et debeat Christiana religio propagari, et ut aedificium, jam ex magna parte constructum, non corruat, ardenti laborat studio et sollicitudine diligenti. Nuper siquidem, devotionem suo plantatam in pectore in ramos bonae operationis diffundens, nobis humiliter supplicavit, ut viros religiosos et providos, de ordine Cisterciensi, Cluniacensi, canonicorum Regularium, aliarumque religionum, ad fundandam fidei catholicae veritatem perpetuoque firmandam, ad partes Constantinopolitanas faceremus transmitti, et, ut illuc valeant pervenire, a suis praelatis in necessariis provideri. Postulavit missalia, breviaria, caeterosque libros in quibus officium ecclesiasticum secundum instituta Sanctae Romanae Ecclesiae continetur, saltem pro exemplaribus, ad partes illas faceremus transmitti. » [ Volentes igitur imperatorem eumdem tanto benignius in suis petitionibus exaudire, quanto majorem in majoribus frequenter sumus ejus fidei sinceritatem experti, universitatem vestram rogamus attente et hortamur, per apostolica vobis scripta mandantes, quatenus, pium ejus desiderium, quantum in vobis fuerit, promoventes, de singulis ordinibus viros moribus et scientia commendandos, ac in religione ferventes, ad partes illas destinare curetis, per quos novella illa plantatio, in disciplina Domini erudita, fructum reddat suis temporibus opportunum, et quod in eis mirabiliter est incoeptum, ad laudem et gloriam Redemptoris mirabilius consummetur. Memoratos quoque libros, quibus non solum abundare, sed superabundare vos novimus, ad partes illas, saltem pro exemplaribus, mittere procuretis, ut et vestra abundantia illorum inopiam suppleat, et Orientalis Ecclesia in divinis laudibus ab occidentali non dissonet, sed, sicut est unus Deus et fides una, ita uno ore ipsum laudet et glorificet Oriens et Occasus. Datum Romae, etc., VIII Kalendas Junii, anno octavo. Multifarie, etc., usque supplicavit, ut vos inducere ac monere apostolicis litteris dignaremur, quatenus, in Graeciam accedentes, ibi studeretis litterarum studium reformare, unde noscitur exordium habuisse. Volentes igitur, etc., usque quatenus, diligentius attendentes quanto majores vestri difficultates et gravamina sunt perpessi, ut adolescentiae suae primitias imbuerent litteralibus disciplinis, non taedeat plerosque vestrum ad terram argento et auro gemmisque refertam, frumento, vino et oleo stabilitam, et bonorum omnium copiis affluentem accedere, ut, ad illius honorem et gloriam a quo est omnis scientiae donum, sibi et aliis ibidem proficiant, praeter temporales divitias et honores aeternae gloriae praemia recepturi. Datum . . . anno octavo. Gratias agimus gratiarum omnium largitori, quod, cum sit magnus in magnis, magna gloriosius operatur in minimis, et, superbos terrae humilians, eum timentibus gratiam tribuit, et honorem. Quam potenter siquidem, et quam mirabiliter temporibus nostris ecclesiam suam dignatus fuerit sublimare, Graecorum Ecclesiam potentia dexterae suae ad ipsius devotionem reducens, per diversa mundi climata satis credimus manifestum, et, totum quod factum est ipsius gloriae ascribendo, totis et medullatis affectibus ab eo implorare debemus, ut quod gloriose incoepit, gloriosius conservare dignetur. Nos igitur attendentes mutationis istius utilitatem multiplicem et profectum, ad preces charissimi in Christo filii nostri, B. imperatoris Constantinopolitani illustris, venerabili fratri nostro . . . . . episcopo vestro, cujus vita et mores in bono et a bonis multipliciter commendantur, cujus quoque praesentia in partibus illis multum et in multis exstitit fructuosa, et ad recuperationem terrae sanctae profutura speratur, de benignitate sedis apostolicae alterius triennii spatium duximus indulgendum, in quo et percipere debeat redditus ad mensam episcopalem spectantes, et suae devotionis votum ad honorem Christi et gloriam valeat consummare. Universitatem proinde vestram rogamus, monemus et exhortamur attente, per apostolica vobis scripta mandantes, quatenus, licet ipsius praesentia vobis non immerito esse debeat gratiosa, utilitatem tamen communem privato commodo praeferentes, ipsius absentiam sustineatis humiliter et devote. Redibit autem ad vos, Deo propitio, temporis opportunitate suscepta, et spirituales afferet ex agro hujus mundi mandragoras, quae jam in portis nostris odorem suavissimum emiserunt. Datum Romae, etc. . . . . , anno octavo. In eumdem modum . . . . . regi Franciae, usque valeat consummare. Serenitatem itaque tuam rogamus, monemus et exhortamur attente, quatenus, licet ipsius praesentia tibi esse debeat non immerito gratiosa, privato tamen commodo praeferens utilitatem communem ejus, absentiam patienter sustineas et devote, episcopales proventus eidem cum integritate faciens assignari. Redibit autem ad te, Deo propitio, temporis opportunitate recepta, et spirituales afferet, etc. Datum, etc., anno octavo. Cum omnibus teneamini officia charitatis impendere, illis specialiter hoc debitum vos convenit exhibere, quos sicut facit eadem professio in proposito pares, ita debet efficere in affectuum participatione conformes. Ad vestram siquidem duximus notitiam perferendum, quod, cum dilectus filius, P. monachus lator praesentium, a charissimo in Christo filio nostro. B. imperatore Constantinopolitano illustri, ad sedem apostolicam mitteretur, post multa conamina et labores vix octo mensium spatio ad nos potuit pervenire. Cum igitur inopinato labore itineris, et gravium onere expensarum multipliciter asserat se afflictum, devotionem vestram rogamus, monemus attentius et hortamur, per apostolica vobis scripta mandantes, quatenus, cum per vos transitum fecerit, ei saltem in victualibus taliter providere velitis, quod per vestrae charitatis auxilium injunctum sibi valeat mandatum perficere, et vos gratiam pro gratia a Domino merito exspectare possitis. Datum, etc. Dilecti filii, canonici Sanctae Mariae de Luivid, gravem proposuerunt in nostro auditorio quaestionem, quod, cum terram Balinet-long-fortan ex donatione quondam Okervail, Regis de Criel, adepti fuissent, et eam, tam ante quam postquam Anglici venerunt in partes illas, longo tempore possedissent in pace, H. de Say, miles, Ardmachan. dioeceseos, eamdem terram ex donatione Hugonis de Laci contra justitiam occupavit, et, licet dilectus filius noster J., tituli Sancti Stephani in Celio Monte presbyter cardinalis, sedis apostolicae tunc legatus, eidem H. ne terram illam reciperet vel teneret, sub interminatione anathematis inhibuerit, eam nihilominus detinet, et reddere contradicit, allegans legem ab Anglicis introductam, quod videlicet donatio per quemcunque Hibernicum religiosae domui factam non valeat, postquam rem quae donatur alicui Anglico rex Anglorum concedit, etiamsi tempore quo per Hibernicum donatio ipsa domui religiosae confertur, is, qui facit donationem, in plena rei donatae possessione fuisse noscatur, et eam possederit ab antiquo. Cum igitur talis lex nec naturalis, nec scripti juris contineat aequitatem, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, inquisita super his diligentius veritate, non obstante praedicta lege, appellatione remota, quod justum fuerit statuatis, facientes . . . nullis litteris veritati. Quod si non omnes, duo vestrum, etc. Datum, VI Kalendas Junii. Injuncti nobis a Deo apostolatus officium, et ecclesiasticae utilitatis consideratio, nos admonent et hortantur, fratres nostros episcopos, quos honestate ac religione pollere cognoscimus, ampliori charitate diligere, majoremque illis honorem jugiter et gratiam exhibere. Eapropter, venerabilis in Christo frater, tuis justis postulationibus clementer annuimus, et Remensem Ecclesiam, cui, Deo auctore, praeesse dignosceris, ad exemplar piae recordationis Alexandri papae, praedecessoris nostri, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, etc. usque communimus; statuentes, ut quascunque possessiones, etc. usque vocabulis exprimenda: Suessionensem, Laudunensem, Cameracensem, Belvacensem, Cathalaunensem, Silvanectensem, Noviomensem, Ambianensem, Atrebatensem, Tornacensem, et Morinensem episcopatus. In propria dioecesi tua; Sancti Remigii, Sancti Nicasii, Sancti Dionysii et Sancti Petri monasteria, intra civitatem Remensem; extra civitatem vero, de Mesomio, Sancti Theodorici, Sancti Petri de Altovillari, Sancti Basoli, et Sanctae Mariae Igniacensis monasteria; et in his omnibus monasteriis jura spiritualia et patronatus, cum omni institutione et ordinatione sua. Insuper autem, de Sparnaco, et de Azenaio monasteria; nihilominus etiam, infra episcopatum Suessionensem, jus patronatus in monasterio Orbacensi; infra episcopatum Tornacensem, jus patronatus in monasterio de Cisun. In Noviomensi et Ambianensi episcopatibus, jurisdictionem in Burgensibus Sancti Quintini, et de Sancto Walrieo, hactenus habitam, videlicet ut appellati ad Remensem Curiam veniant; dominium Remensis civitatis, cum omnibus pertinentiis suis; feudum, quod ab ecclesia tua comes Campaniae habere dignoscitur, pro quo, salva fidelitate regis, tibi tenetur ligium hominium facere, videlicet Vitriacum, Virtutum, Regitestum, Castellionem, Sparnacum, Rotiacum, Fimas, Branam, et comitatum castelli in Portianis, cum Castellaniis eorum, et alias possessiones, et castra quae idem comes in propria persona tenet, vel alii tenent ab ipso; feudum quoque de Baillum, quod Leodiensis episcopus ab archiepiscopis Remensibus habere dignoscitur, pro quo etiam manu propria tenetur in manu archiepiscopi Remensis promittere, servitium et justitiam se exhibiturum ei, et fideliter servaturum, et pro quo etiam idem episcopus tenetur efficere, quod octo barones illius feudi hominium eidem archiepiscopo faciant, et, ab archiepiscopo vocatus ad expugnandos malefactores ejus, auxilium et servitium per milites et homines armatos facere debet, sicut in scriptis authenticis noscitur contineri; feudum etiam, quod Regitestentis comes, videlicet comitatum de Osmonte, et feudum, quod comes Grandis-Prati, et feudum, quod Suessionensis comes, a te habere noscuntur; castrum quoque Mosomii, Attiniacum, Britimvillam, Septem-Salices, Curmessiacum, Curvillam, Chaumesiacum, et Stanam, cum pertinentiis eorum. Insuper etiam apostolica auctoritate statuimus, ut nemini, nisi Remensi archiepiscopo, liceat regem Francorum inungere, vel ei primam coronam imponere, sicut hactenus est obtentum. Appellationibus autem, quae a quibuscunque jurisdictionis tuae ad te vel ad curiam tuam fuerint interpositae, debita praecipimus devotione deferri, et quod in eisdem appellationibus hactenus Ecclesia tua specialius, etiam vacante sede, obtinuit, tibi et successoribus tuis auctoritate apostolica confirmamus. Haec siquidem omnia, sicut praedecessores tui ab antiquo, et tu ipse hactenus habuisse noscimini, tibi tuisque successoribus auctoritate apostolica duximus confirmanda. Palleum quoque, videlicet pontificalis officii plenitudinem, tuae fraternitati apostolicae sedis liberalitate largimur, quo utique intra tuam ecclesiam uti memineris, eis diebus, quibus praedecessores tuos usos fuisse rognoscis, videlicet, in Nativitate Domini, festivitate protomartyris Stephani, circumcisione Domini, Epiphania, Ypopanti, Dominica in Ramis psalmarum, Coena Domini, Sabbato sancto, Pascha, feria secunda post Pascha, Ascensione, Pentecoste, tribus festivitatibus Sanctae Mariae, Natali Beati Joannis Baptistae, solemnitate omnium apostolorum, dedicationibus ecclesiarum, consecrationibus episcoporum ordinationibus clericorum, ecclesiae tuae principalibus festivitatibus, et anniversario tuae consecrationis die. Decernimus ergo, etc. usque profutura, salva sedis apostolicae auctoritate. Si qua igitur, etc. Cunctis autem, etc. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, per manum J. sanctae Mariae in via lata diaconi cardinalis, Idibus Maii, indictione octava, Incarnationis Dominicae 1205, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno octavo. Cum dilecti filii, Cisterciensis abbas, et P. et R. monachi Fontisfrigidi, apostolicae sedis legati, ad Agathensem Ecclesiam accessissent, ut in ea Legationis officium exercerent, quia de venerabili nostro. . . . . Agathensi episcopo, per frequentem clamorem multa sibi fuerant insinuata sinistra, voluerint descendere, ac videre si clamorem opere complevisset.] [Licet igitur, ex eo quod ejusdem ducis notorius est excessus, et ipse, jam monitus, noluerit ab hujusmodi praesumptione cessare, possemus gravius procedere contra eum, adhuc tamen experiri volentes si nunc saltem, tanquam vir catholicus, aut etiam Christianus, beato Petro, coelestis regni clavigero, magisterium universalis Ecclesiae, ac nobis in eo claves regni coelorum fideliter recognoscat, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, et in virtute obedientiae districte praecipimus, quatenus, ad eum, dilatione et excusatione cessante, personaliter accedentes, ipsum secreto prius, et tandem publice, in audientia tam ecclesiasticorum quam saecularium principum, quos contigerit interesse, diligentius et instantius moneatis, ut saepe dicto excommunicato nullum de caetero tribuat auxilium vel favorem, sed potius, tanquam depositum, illum abjiciat, et velut damnatum evitet, ac idolum zeli, quod in templo Dei, velut abominationem in loco sancto stantem, erexit, de ipso prorsus eliminare procuret. Alioquin, publice nuntietis eidem quod, nisi, usque ad tres menses post commonitionem vestram, monitis vestris acquieverit humiliter et devote, in eum et terram ejus manus nostras curabimus, fortius forsan quam extimet, aggravare,] [Si adversus vos terra consurgeret,] [Nobilitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus, ad liberationem fratris tui diligenter intendens, veram et firmam pacem stabilias cum charissimo filio nostro, Calojoanne, rege Bulgarorum et Blachorum illustri, ut inter Bulgaros et Latinos fidelis et stabilis amicitia de caetero perseveret. Breviter scribimus, quia opus est magis opere quam sermone. Multum enim utrinque poterit esse amicitia fructuosa. Datum, etc.] [Quod, inter curas diversas et occupationes mundanas, non solum multiplices sed urgentes, de salute animae tuae sollicitus et studiosus existis, prudentiam et devotionem tuam in Domino commendamus. Quid enim prodest homini, si mundum universum lucretur, animae vero suae detrimentum patiatur? Aut quam dabit homo commutationem pro anima sua? Frater non redimet, redimet homo, non dabit Deo placationem suam, nec pretium redemptionis animae suae, laborabit in aeternum, et vivet in finem. Recepimus namque litteras tuas, per dilectum filium, S. tituli Sanctae Praxedis presbyterum cardinalem, nostro apostolatui praesentatas, quibus nobis intimare curasti, quod, corde contrito et spiritu sincero, ad apostolicae commonitionis mandatum, spe indulgentiae generalis inductus, votum crucis solemniter emisisti, et ad id fideliter prosequendum intendisti semper animum incorruptum. Quod autem illius adolescentis suscepisti ducatum, qui fatebatur Constantinopolitanum imperium sibi de jure deberi, consilium fuit dilecti filii P. tituli Sancti Marcelli presbyteri cardinalis, apostolicae sedis legati, nec tam humanum consilium quam necessitas importuna, quod, post Jadertinensis civitatis excidium, ad acquirenda victualia in Romaniam exercitus declinaret. Verum, tu, et alii crucesignati, facientes de necessitate virtutem, intendistis in ipsa principaliter procurare, ut apostolicae sedi gratum impenderetis et devotum obsequium, et exspectatum nihilominus terrae sanctae succursum, quod ad plenum consummasse putastis, cum, sine sanguinis effusione regia urbe capta, et occupatore imperii effugato, restitutisque in ipsa simul patre et filio ad fastigium imperatoriae dignitatis, fecistis ipsos incoactos sacrosanctae apostolicae sedi, tactis Evangeliis, obedientiam exhibere; imperiali nobis scripto transmisso, ad majorem fidei firmitatem, ut quod ore promiserant, opere adimplerent. Cumque vos ad navigandum in Syriam totis viribus pararetis, innata Graecorum malitia, juramentis et pactis penitus violatis, igne, dolo, et toxico iter vestrum, non semel tantum, sed saepe, nequiter impedivit, et ad occupationem urbis regiae vos, in ipsorum perniciem, renitentes et invitos attraxit. Qua, sola Dei virtute, mirabiliter triumphata, quidquid ex tunc, quocunque modo vel loco, fecistis, voluntarii vel inviti, communicato cleri vestri consilio, semper habuistis in votis, ut per vos inobedientiae filii redirent ad obedientiam matris suae, tam debitam quam devotam, et Orientalis Ecclesia, tanquam principale membrum, suo capiti uniretur; quod ut plenius et melius posset fieri, apostolicae sedis consilium, sine quo perit penitus opera et impensa, suspensi hactenus exspectastis, et adhuc continuis desideriis exspectatis. Quia vero signum crucis, prout asseris, suscepisti ad delendum tuae maculas juventutis, et quidquid apostaticae labis a retroactis temporibus singularitas humana contraxerat eliminandum, non ut gravius et licentius sub umbra religionis et crucis vexillo peccares, ad examinationis nostrae calculum singula referens, in omnibus et per omnia matris te exponens consiliis et mandatis, ita ut, si Romaniae statum et tui moram in ea noverimus apostolicae sedi et terrae promissionis efficaciter expedire, teque per hoc remissionem accipere peccatorum, non abnuis pericula vel labores; alioquin, non habito respectu ad possessiones et honorificentias quas obtines affluenter, illud tibi potius injungamus, per quod abundantius merearis iram supremi judicis declinare: sane, per ea quae superius sunt scripta, tacitis videris objectionibus respondisse, quae contra crucesignatos possunt taliter intorqueri. Cum enim vos devoveritis in obsequium crucifixi ad liberandum terram sanctam de manibus paganorum, et sub excommunicationis interminatione vobis fuerit inhibitum, ne terras Christianorum invadere vel laedere tentaretis, nisi forsan iter vestrum ipsi nequiter impedirent, aut alia justa et necessaria causa vobis occurreret, propter quam, interveniente nostri legati consilio, aliud agere valeretis, « vos, nullam in Graecos jurisdictionem aut potestatem habentes, a puritate voti vestri temere declinasse videmini, dum non contra Saracenos, sed contra Christianos arma movistis, non intendentes ad recuperandum Hierusalem, sed Constantinopolim occupandum, terrenas opes coelestibus divitiis praeferendo. Illudque longe gravius reputatur, quod quidam nec religioni, nec aetati, nec sexui pepercerunt, sed fornicationes, adulteria et incestus in oculis hominum exercentes, non solum maritatas et viduas, sed etiam matronas et virgines, Deoque dicatas, exposuerunt spurcitiis Garsionum; nec imperiales suffecit divitias exhaurire, aut diripere spolia majorum pariter et minorum, nisi ad ecclesiarum thesauros, et, quod gravius est, ad ipsarum possessiones extenderitis manus vestras, tabulas argenteas de altaribus rapientes, violatisque sacrariis, iconas, cruces et reliquias asportantes, ut Graecorum Ecclesia, quantumcunque persecutionibus affligatur, ad obedientiam apostolicae sedis redire contemnat, quae in Latinis non nisi perditionis exempla et opera tenebrarum aspexit, ut jam merito illos abhorreat plusquam canes. Tu vero, contra justitiam et potestatem indebitam, vel potius usurpatam, apostolicae sedis legati consilium allegasti, tanquam ex eo vobis licuerit cum praefato adolescente ad restituendum sibi Constantinopolitanum imperium proficisci, quamvis et id potueris allegare, quod, cum vos victualium defectus urgeret, sine quibus non poteratis votum crucis adimplere, licuerit vobis, propter causam adeo necessariam, operas vestras illi locare, qui justam causam prosequi videbatur, praesertim, cum per hoc intenderetis finaliter ad terrae sanctae succursum et apostolicae sedis augmentum. Cumque pollicitam vobis et debitam negaverunt illi mercedem, juramentis et pactis penitus violatis, quin etiam armis, igne, dolo et toxico vos saepius attentaverint, tanquam in arcto positi coacti fuistis, ut contra schismaticos et perjuros, debita vobis injuste negantes, exerceretis debitam ultionem. Divinum enim videtur fuisse judicium, quod qui tandiu misericorditer tolerati, et etiam non solum ab aliis, sed etiam a nobis studiose commoniti, noluerunt redire ad Ecclesiae unitatem, nec ullum terrae sanctae subsidium impertiri, per eos qui ad utrumque pariter intendebant, amitterent locum et gentem, quatenus, perditis male malis, terra bona, bonis agricolis locaretur, qui fructum reddant tempore opportuno. » Quemadmodum legitur in Daniele propheta: Est Deus in coelo, qui revelat mysteria, et mutat tempora, et transfert regna ; ipse dominatur in regno hominum, et cui voluerit dabit illud . Vulgaris vero tenet sententia, quod jura regnorum semper violenta fuerunt. « Quia vero judicia Dei nonnunquam adeo sunt occulta, ut a Propheta dicantur: Abyssus multa ; ita ut et Apostolus exclamare cogatur: O altitudo divitiarum sapientiae et scientiae Dei, quam incomprehensibilia sunt judicia ejus, et investigabiles viae ejus! quis enim cognovit sensum Domini, aut quis consiliarius ejus fuit? Nos, de tam profundo judicio nolentes temere judicare, praesertim, antequam de veritate negotii plenius instruamur, cum et illi potuerint juste puniri propter peccatum quod commiserant in Deum, et vos nihilominus eos injuste punire, propter odium quod exercebatis in proximos, si tamen proximi sunt dicendi qui proximare contemnunt, cum et propter justam illorum poenam, forsan Deus justam dederit vobis mercedem, juxta quod dixisse legitur in propheta: Quia servisti mihi in Tyro, dabo tibi Aegyptum; unde Assur virgam sui furoris appellat: illud, omissis dubiis, tibi pro certo duximus respondendum, in uno pariter et eodem, tam terrae sanctae quam apostolicae sedi, necnon animae tuae salubriter consulentes, ut sub timore Domini et spe veniae terram divino judicio acquisitam teneas et defendas, et tenendam ac defendendam acquiras, populos tibi subditos in justitia regens, sub pace conservans, et religioni conformans, ita ut ecclesiastica bona restituas secundum propriam facultatem, poenitens et satisfaciens de commissis, » cum hujusmodi res vix geri potuerit sine piaculari reatu, quoniam qui tangit picem, coinquinatur ab ea; firmumque geras in voto propositum, ut ad terrae sanctae succursum, cui te principaliter et spiritualiter devovisti, prudenter et potenter intendas, cum per hanc terram illa de facili recuperanda speretur. Ad haec, cum, ad exemplar patrum et fratrum tuorum, qui sacrosanctam Romanam Ecclesiam de corde puro, et conscientia bona, et fide non ficta, revereri semper ac venerari per omnia studuerunt, tu nobis et apostolicae sedis fidelis et devotus existas; de plenitudine enim gratiae te reddimus omnino securum, scriturum pro certo, quod ea cupimus operari, quoties se nobis obtulerit opportunitas, quae ad honorem et profectum tuum debeant magnifice redundare. Datum, etc.] [nec nocebat eorum discordia, qui alium postularant, cum prius in postulatione archiepiscopi supradicti convenissetis pariter universi, et consensum vestrum, adnotatum litteris, et subscriptionibus propriis roboratum, petissetis a nobis per communes nuntios confirmari, nosque vestram recepissemus postulationem dijudicandam, si suffraganei forsan in contradictione persisterent, vel, si consentirent aut crederent, approbandam. Si enim, postquam postulatio subscriptionibus postulantium roboratur, et praesentatur Romano pontifici approbanda, possent ab ea recedere postulantes, nobis frequenter illuderent, et judicium nostrum ex eorum pendere arbitrio videretur.] [intelleximus, quod, etsi neutra esset postulatio approbanda, juxta tenorem tamen posterioris rescripti, ad nos de caetero Strigoniensis ecclesiae provisio pertineret. Quia vero non plenam de personis ipsius regni notitiam habebamus, ideoque non poteramus, salva conscientia, nostra, eidem Ecclesiae in alia persona, quae de regno Hungariae originem duceret, congrue providere, nec vellemus ei praeficere alienum, quamvis regularius et honestius videretur, si suffraganeus ad metropolim suam ascenderet, quam archiepiscopus a metropoli ad metropolim transferretur, partem tamen elegimus potiorem, et eumdem archiepiscopum, in quem omnes, quorum consensus in electione vel postulatione pastoris requiritur, licet temporibus diversis, convenerant, a vinculo quo tenebatur Colocensi ecclesiae absolventes, ad metropolim Strigoniensem transferimus, et ei licentiam tribuimus transeundi palleum ei ad nomen et usum ejusdem Ecclesiae transmissuri.] [Ex tenore litterarum vestrarum nobis innotuisse noscatis, quod, cum G . . . vidua haereditatem Roberti, quondam mariti sui, a Landulfo de Granno, et nepotibus suis, cum fructibus inde perceptis, in praesentia vestra qui ex delegatione nostra de causa cognoscebatis eadem, sibi et . . . . pupillo filio suo, restitui postularet, pars adversa petitionem ejus nitebatur excludere, pro eo quod eumdem Robertum, maritum ipsius viduae, de adulterio genitum asserebat;] [intelligentes, quod pater praedicti Roberti in facie Ecclesiae saepedictam Maruciam, ignaram penitus quod ipse aliam sibi matrimonialiter copulasset, duxerat in uxorem, et, dum ipsa conjux ipsius legitima putaretur, dictum Robertum susceperat ex eadem, in favorem prolis potius declinamus, memoratum Robertum quoad hoc legitimum reputantes] [Inter quatuor animalia, quae, secundum Apocalypsim Joannis, in medio sedis et in circuitu existere describuntur, licet aquila caeteris postponatur, ipsa tamen aliis antecellit, quia, cum per hujusmodi sedem Romana Ecclesia designetur, quae usitato vocabulo sedes apostolica nuncupatur, et per quatuor animalia, videlicet leonem, vitulum, hominem, ac aquilam, intelligantur quatuor patriarchales Ecclesiae, videlicet, Hierosolymitana, Antiochena, Alexandrina et Constantinopolitana, quae in medio sedis, tanquam filiae, continentur in sinu matris, et in circuitu sedis, tanquam famulae in obsequio Dominae praeparantur. Licet Constantinopolitana Ecclesia inter caeteras sit ultima tempore, ipsa tamen inter eas est praecipua dignitate, ut, sicut Constantinopolis dicta est nova Roma, sic Constantinopolitana Ecclesia secunda sit a Romana, praelata per matris gratiam caeteris sororibus suis privilegio dignitatis, ut, secundum evangelicam veritatem, fierent primi novissimi, et novissimi primi. Nos ergo, qui per gratiam Redemptoris ipsam Constantinopolitanam Ecclesiam nuper ad obedientiam apostolicae sedis, tanquam ad sinum reduximus matris suae, privilegium dignitatis ipsius intendimus integrum conservare, ne inde nascantur injuriae, imo jura nascantur; et ideo, licet dilectus filius, nobilis vir, W. Campaniensis, princeps totius Achaiae provinciae, et canonici Sancti Andreae de Patras, nobis instanter et humiliter postulassent, ut dilectum filium, A. electum Sancti Andreae de Patras, ad sedem apostolicam accedentem, quem iidem canonici in archiepiscopum ejusdem ecclesiae unanimiter elegerunt, eis concedere dignaremur, et quod circa personam illius factum fuerat approbantes, ad eos cum pleno ipsum remitteremus honore, volentes tamen sic eorum petitiones admittere, ut aliis jura sua nequaquam subtrahere videamur, de communi fratrum nostrorum consitio, quod per eosdem canonicos factum est, tanquam minus canonice procuratum, cum et ipsi minus canonice fuerint instituti, non duximus approbandum; sed, necessitate pariter ac utilitate pensata, postquam de veritate negotii et statu terrae per juramenta sociorum ipsius electi effecti fuimus certiores, de potestate nobis a Domino in beato Petro concessa, ipsum ejusdem ecclesiae pastorem constituimus et rectorem, administrationem sibi plenariam, et tam in spiritualibus quam temporalibus concedentes, et indulgentes insuper ad cautelam, ut a quocunque catholico episcopo se faciat, cum necesse fuerit, in presbyterum ordinari. Licet autem, de plenitudine potestatis quam habemus, Domino disponente, super ecclesias universas, ipsum ad eamdem Ecclesiam consecrationis munere ac honore pallei potuissemus remittere insignitum, quia sic te vocavimus in partem sollicitudinis, quod nobis retinuimus plenitudinem potestatis, nec facimus cuiquam injuriam, cum utimur jure nostro, volentes tamen tibi, cui Ecclesia de Patras dignoscitur esse subjecta, in tua maxime novitate, deferre, ipsum ad te duximus remittendum, ut, a te vel alio, de mandato tuo, in archiepiscopum consecratus, et pallei decoratus honore, te, post Romanum pontificem, patrem praecipuum recognoscat, dilecto filio, B. tituli Sanctae Susannae presbytero cardinali, apostolicae sedis legato, nostris dantes litteris in mandatis, ut ea, quae praemisimus circa personam ipsius, appellatione remota, faciat adimpleri. Quocirca, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus ipsum consecrationis munere ac honore pallei non differas insignire, ne propter tuum, quod absit! defectum, ad nos cogatur habere recursum] [procurator archidiaconi memorati proposuit ex adverso, quod nec possessionis, nec dominii ratione, abbas et monachi hanc restitutionem poterant postulare. Cum enim non possederint ecclesiam antedictam, ratione juris custodiae, quae, defuncta persona Ecclesiae, tantum datur, imo archidiaconi Cantuarienses, qui fuerunt pro tempore, tam de jure communi, quam de generali consuetudine Cantuariensis provinciae, tam in illa ecclesia quam in aliis universis ejusdem dioeceseos, hoc jure fuerint semper usi, sicut fuerat sufficienter probatum, talis restitutio nequaquam monachis competebat, nec, utendo jure suo, eis injuriam facere videbatur. Praeterea, cum praefatus O. de Camera nomine archidiaconi possideret, utpote qui ei procurationem unam, et quinque solidos nomine ipsius ecclesiae annis singulis persolvebat, eodem O. sublato de medio, apud archidiaconum possessio anni dignoscitur remansisse, quae non perditur, nisi archidiaconus se putaret posse repelli, vel nisi veniens non fuisset admissus, sic ergo monachorum possessio, potius detentio clandestina debet dici, quoniam archidiaconus ipsam possessionem non perdidit, et sic eam monachi non potuerunt habere, cum duo in solidum quidquam possidere non possint. Cum igitur archidiaconus potuerit jure suo possessionem intrare, ac tenentes de facto ejicere, fortius potuit, nullo inibi existente, nec ullatenus resistente, sibi jus proprium reservare, cum juris exsecutio nullam habere injuriam dignoscatur. Ad haec, monachi possessionem archidiaconi non possunt aliquatenus avocare, etsi eos ipsam habuisse constaret; quia, cum eos de possessione nequaquam ejecerit, nec hoc probatum fuerit, nec in jure confessum, non habent quid objiciant extraneo detentori, praesertim, cum, et ipsi auctoritate propria possessionem intraverunt, et, injuriam alii facientes, monasterio jus aliquid acquirere nequiverunt. Appellatio quoque, quam monachi se interposuisse proponunt, penitus nulla fuit, cum non nisi a gravamine praesenti, praeterito, vel futuro, debeat appellari; archidiaconus vero, nec prius eos gravaverat, nec ipsos post appellationem gravavit, cum rem vacuam, quam custodiendi jus habet, imo quam ex officio custodire tenetur, custodiendam suscepisse noscatur. Denique, appellationi monachorum non fuit ullatenus deferendum, quoniam, etsi ad eos eadem ecclesia pertineret, non debuerunt tamen auctoritate propria ipsius possessionem intrare, praesertim, cum sciverint, vel scire potius debuerint, quod custodia ecclesiarum vacantium ad archidiaconum pertinebat, et, si tunc idem archidiaconus praesens esset, eam denegasset eisdem, et sibi, prout ad ejus spectabat officium, tenuisset. Cum ergo clandestina fuerit eorum possessio, non potuerunt vere possessores haberi, cum super possessione nequeat injuria fieri clandestino possessori. Cum igitur haec et alia multa utrinque proposita fuerint coram nobis, visis instrumentis et attestationibus partium, et allegationibus diligentius, intellectis de communi fratrum nostrorum consilio, abbatem et monachos in eum statum, in quo tempore appellationis, ex verisimilibus et probabilibus causis ad nos legitime interpositae, fuisse noscuntur, proprietatis utriuslibet salvo jure, decrevimus reducendos, ac fructus medii temporis censuimus pariter resignandos eisdem. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, in eum statum, in quo tempore appellationis fuisse noscuntur, praefatos abbatem et monachos reducatis, ac faciatis eisdem pariter resignari fructus medii temporis universos; contradictores, si qui fuerint, vel rebelles, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, compescendo. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XI Kalendas Decembris. Cum olim tibi, frater Londoniensis, et venerabili fratri nostro . . . Eliensi episcopo, et dilecto filio . . . abbati Sancti Edmundi, causam, quae inter dilectum filium . . . abbatem et monachos Sancti Augustini ex una parte, et . . . archidiaconum Cantuariensem, ex altera, super quodam altari, quod in Ecclesia de Faversham idem archidiaconus fecerat demoliri, et rebus aliis vertebatur, duxerimus committendam, vos, quia, ut ad definitivam procederetis sententiam, de partium non processerat voluntate, causam sufficienter instructam ad sedem apostolicam remisistis, partibus certum terminum praefigentes, quo se nostro conspectui praesentarent. Eorum igitur procuratoribus in nostra praesentia constitutis, et quae ab ipsis fuere proposita diligentius intellectis, visis etiam attestationibus et aliis documentis quae nobis destinare curastis, de communi fratrum nostrorum consilio, cum eodem archidiacono, qui, praeter mandatum bonae memoriae . . . Cantuariensis archiepiscopi, exempla Veteris Testamenti, ac generalem consuetudinem Ecclesiae Anglicanae, in facti sui excusationem praetendit, mitius agere cupientes, licet monachi in illo celebrassent altari, quod fecit archidiaconus demoliri, post latam in eos excommunicationis sententiam, quia tamen ipsam sententiam appellatio noscitur legitima praecessisse, eumdem archidiaconum ad resarcienda damna, quae in demolitione altaris, confractione calicis et combustione pannorum dicta Ecclesia de Faversham noscitur pertulisse, decrevimus condemnandum. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus archidiaconum saepedictum ad restaurationem ipsam, si necesse fuerit, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, per censuram ecclesiasticam compellatis. Datum Romae, apud Sanctum Petrum, VIII Kalendas Decembris. Ex litteris tuae fraternitatis accepimus, quod, cum in causa, quae inter venerabilem fratrem nostrum . . . episcopum, ex una parte, et canonicos Volterranos ex altera, vertitur, tibi ab apostolica sede commissa, canonici velint testes producere quosdam ex suis, et hoc eis contradicatur, econtra dubitare videris, utrum canonicos possis in causa recipere testes, eadem. Quia igitur unus solus ex ipsis canonicis institutus est procurator in causa, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus testes, qui sibi ex ipsis canonicis producentur, recipere non omittas, processurus in causa juxta nostrarum continentiam litterarum. Datum Romae, V Kal. Decembris. Cum olim dilecto filio, abbati Sancti Proculi, dederimus in mandatis, ut super statu fratrum et sororum de Castanasio, de quibus aliqua nobis fuerant sinistra suggesta, quibusdam vitam corum commendantibus ex adverso, inquireret diligentins veritatem, et quod inveniret suis nobis litteris intimaret, ipse, mandati nostri diligens exsecutor, cum quibusdam viris discretis ad locum accessit ubi per biduum commoratus, per famam viciniae, ac fratrum et sororum examinationem, ab eis juramento recepto, de iis quae negotii qualitas exposcebat, diligentius inquisivit. Reversus quoque Bononiam, a quibusdam, qui a loco illo recesserant, et dicebantur ab aliquibus respexisse retrorsum, sub jurisjurandi religionem studuit elicere veritatem, omniumque depositiones redactas in scriptis, sub sigillo suo per proprium nuntium ad sedem apostolicam destinavit. Verum dilectus filius, Al. sacerdos, qui fratres et sorores apud Castanasium congregarat, post receptas depositiones testium, et nondum ad nostram praesentiam destinatas, ad abbatem accedens, suggessit eidem quod quaedam ex illis quae testimonium perhibuerant contra eum, ut infamaret ipsum et locum, confessa fuerat se perjuram, unde confessionem ipsius scribi nobis humiliter postulavit, et, cum hoc non potuisset aliquatenus obtinere, cum plerisque de fratribus et sororibus suis nostro se conspectui praesentavit. [ Nos ergo, inspectis depositionibus ab abbate receptis, ut veritas plenius eluceret, eos examinavimus per nos ipsos, illosque apud sedem apostolicam aliquandiu fecimus exspectare. Audivimus autem aliquid nobis hactenus inauditum, et non de facili ab aliquo fideli credendum, videlicet quod, postquam fratres et sorores ad locum illum accedunt, et, excessus proprios, corde contrito, humiliter confitentes, eos student per poenitentiae opera expiare, arripiuntur corporaliter a daemonibus et vexantur, et voces profanas et blasphemas emittunt, et torpent ad tempus circa opera pietatis, et cultum intermittunt divinum, sentientes aliquando, sicut aiunt, quamdam formidationem in membris, tanquam mures discurrerent inter carnem et cutim, et intuentes quasdam imagines terribiles et obscuras; quodque deterius reputamus, de hujusmodi flagello non dolent, sed gaudent potius, et, vexatos majoris religionis et meriti reputantes, in hujusmodi vexationibus gloriantur ,] [ Novimus ex divinae paginae lectione, quod adversarius noster diabolus, qui, tanquam leo rugiens, circuit, quaerens quem devoret, non solum adversus incipientes assuescere jugo Domini retia sua tendit, sed interdum etiam manum mittit ad fortia, ut in errorem, si fieri potest, inducat electos, fiduciam habens quod Jordanis influat in os ejus; unde ab ejus insidiis Salomon nos admonet praecavere, cum inquit: Fili, accedens ad servitutem Dei, praepara cor tuum ad tentationem . Novimus quoque quod filii Israel, Aegypto egressi, affectaverunt Aegypti divitias in deserto, in quo ab Amalechitis fuerunt gravissime impugnati. Novimus quod Job, vir justus et simplex, ac timens Deum, et recedens a malo, tentationes daemonis non evasit, et quod Satan non solum apostolos expetiit ad cribrandum, sed post baptismum et jejunium, tentavit etiam Jesum Christum. Verum, aliquem, post veram poenitentiam, operibus deditum pietatis, corporaliter vexatum fuisse non novimus, nec meminimus nos legisse. Legimus siquidem multos, prius obsessos a daemonibus, a Domino liberatos. Novimus contra vexationes hujusmodi certum remedium, exorcismorum videlicet, olei infirmorum et aquae benedictae in ecclesia institutum. Quis igitur crederet quod, post amaram contritionem cordis, veram oris confessionem et fructuosam satisfactionem operis, quae maxime in jejunio et oratione consistit, aliquis a daemone corporaliter vexaretur? Cum, econtra, Veritas in Evangelio protestetur, quod hoc genus daemoniorum non ejicitur, nisi in oratione et jejunio. Absit hoc a fide catholica! absit ut templum Dei habitaculum sit diaboli, et sacrarium sancti Spiritus sit daemonis antrum! cum non sit societas lucis ad tenebras, neque conventio Christi ad Belial. Fatemur igitur viros sanctos interdum, ut Job, exterius a daemonibus infestari, sed vexari eos interius tanquam arreptitios, diffitemur. Verum est enim testimonium Veritatis, nec de mendacio redargui potest ille qui peccatum non fecit, nec dolus est in ejus ore repertus. Ipse quidem in Evangelio protestatur: Si quis diligit me, sermonem meum servabit, et Pater meus diliget eum, et ad eum veniemus, et apud eum mansionem faciemus . Qualiter ergo daemon eum inhabitare praesumeret, in quo Pater et Filius eligerent et facerent mansionem? Figmentum igitur, quod dicitur reputamus, nisi forsan hujusmodi homines eo ipso vexentur, quod in hujusmodi vexationibus gloriantur, vel nisi ex eo quod arctissimam vitam ducunt, effecti maniaci pro vexatione daemoniaca, maniacam reputent passionem. Volentes autem eos ad bonum, quantum in nobis fuerit, revocare, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus accedentes ad locum, certam ibi regulam statuatis, approbantes ibidem quod approbandum videritis, et corrigentes quod inveneritis corrigendum, et inter alia specialiter statuentes, ne sorores cum fratribus simul habitent, sed seorsum potius commorentur, et ut vexa tio talis cesset, singulis diebus oratio fiat ad Dominum specialis. Hoc quoque statui praecipimus inter eos, ut, si quis de caetero a daemone corporaliter vexatus fuerit, aut dixerit se vexari, de loco illo confestim amotus, alibi ad agendam poenitentiam collocetur. Quod si nec sic curati fuerint vel correcti, hoc nobis per vestras litteras intimetis, ut hujusmodi collegium dividamus.] [Per tuas nobis litteras proponere procurasti, quod, cum quidam Florentini, nobiles et potentes, prompti ad servitium et devoti, tempore schismatis, bonae memoriae Julium, Florentinum episcopum, in domo sua tenuerint, contra imperatoris suorumque fautorum insultus, idem episcopus, sedata schismatis tempestate, de mandato felicis recordationis Alexandri papae, praedecessoris nostri, quatuor modios terrae in feudum concessit eisdem, et, eo postmodum viam universae carnis ingresso, bonae memoriae B. successor ipsius, prout moris est, de recto feudo praefatos nobiles investivit. Verum, cum ipsi assignatam sibi terram mensurari fecissent, nonnisi duos modios invenerunt, unde, ab antecessore tuo, ut ipsis feudum integraret, cum instantia postularunt, qui, licet hoc aliquando promiserit se facturum, effectui tamen minime mancipavit. Ipsi autem, ut tu praefatum feudum ipsis adimpleas, assidue postulant et instanter; at tu, aliquantulum dubitans, eo quod non sunt in possessione ipsius, ne de novo illud videaris conferre, licet tibi fidelitatem curaverint exhibere, et de quatuor modiis fuerint investiti, antequam eorum petitioni duceres annuendum, sedem duxisti apostolicam consulendam. Nos igitur, attendentes, quod Ecclesia in actibus suis fraudem vel dolum non debet aliquem adhibere, fraternitati tuae taliter respondemus, quod feudum ipsum secure potes eisdem nobilibus integrare, cum terra illa nomine quatuor modiorum ipsis fuerit assignata] [In nostra praesentia] [Cum igitur hinc plures, inde vero sint testes numero pauciores producti, quos non solum diversa sed adversa penitus in quibusdam constat testimonia reddidisse, quia etiam ad multitudinem tantum respici non oportet, sed ad testium qualitatem, et ad ipsorum deposita, quibus potius lux veritatis assistit, ex quibus motum sui animi convenit judicem obfirmare, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus testes utrinque producti ejusdem honestatis et existimationis exstiterint, cum constet, testes monachorum testibus archidiaconi numero pauciores, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, pro ipso archidiacono sententiam proferatis. Si vero testes ex parte monachorum producti tantae praeeminentiae fuerint, quod eorum auctoritas aliorum sit merito multitudini praeferenda, contradictione et appellatione pariter non obstante, ab impetitione archidiaconi eosdem abbatem et monachos absolvatis] [Dilectus filius, R. miles Alexandrinus, proposuit coram nobis, quod Opizoni Lancaveclae Rufinam, filiam suam, matrimonialiter copulavit] [cum eadem mulier cum ipso viro, qui continuo furore laboraret, morari non possit, et, propter alienationem furoris, legitimus non potuerit intervenire consensus. Quocirca, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus, inquisita plenius veritate, si rem noveris ita esse, praefatas personas cures, sublato appellationis diffugio, ab invicem separare] [proposuit idem G. ] [Tuae fraternitatis devotio postulavit per sedem apostolicam edoceri utrum is, qui cum sorore legitimae conjugis fornicatur, cum uxore possit postmodum commorari, et exigere debitum ac solvere requisitus, vel propter hoc debeat matrimonium separari? Nos igitur, inquisitioni tuae breviter respondemus, quod, ut a commistione ejus abstineat propter publicam honestatem, et in continentia maneat, donec vir viam fuerit universae carnis ingressus, uxor est diligentius commonenda. Quod si forte, commonitioni parere recusans, talis fuerit, ut de lapsu timeatur ipsius, vir ejus poterit et debebit, tamen cum timore Domini, ei debitum solvere conjugale, cum affinitas, post matrimonium inique contracta, illi nocere non debeat, quae iniquitatis particeps non existit,] [ fraternitati tuae taliter duximus respondendum, quod, si contumaciter reus se curaverit absentare, talisque sit causa, quod actor possit in possessione rerum petitarum induci, est in eadem causa custodiae induce ndns; quod, si causa talis existat, quod idem in possessionem nequeat intromitti, ut juri pareat, is, qui se contumaciter absentavit, est per censuram ecclesiasticam compellendus] [cum saepe contingat, quod ad unam praebendam duo clerici, propter nimiam importunitatem petentium, eligantur, utrum confirmanda sit talis electio, vel potius irritanda? Nos igitur attendentes quod, si duo unam praebendam tenerent, illud esset contra concilium Turonense, quod praebendarum inhibet sectionem, et, si unus illorum ipsam obtineret praebendam, sub exspectatione alius contra Lateranensis statuta concilii remaneret, inquisitioni tuae taliter respondemus, quod talis electio de rigore juris potius est cassanda.] [fraternitati tuae taliter respondemus, quod, si vir accuset uxorem de crimine adulterii coram judice saeculari, ad poenam legitimam infligendam, quia tunc inscriptionis vinculum debet arripere, seque ad poenam astringere talionis, non per procuratorem, sed per se ipsum praesentem oportet praesentialiter accusare. Si vero vir accusare velit uxorem de adulterio coram ecclesiastico judice, ut ab ejus cohabitatione discedat, quia tunc, etsi forsan oporteat ipsum inscribere ut designet in scriptis crimen, locum et tempus, et alia quae comprehenduntur in lege civili, adtalionem tamen non debet se aliquatenus obligare, ne forte, cum etiam in probatione deficeret, intentionis suae consequeretur effectum: sustineri potest, si necessitas id postulaverit, ut per procuratorem accuset quoniam hujusmodi accusatio, etsi de crimine fiat, non tamen est criminalis, sed quasi mista inter civilem et criminalem, quamvis in praesentia principalium personarum securius procedatur.] [Postulasti insuper edoceri, utrum ex solis verbis, et ex quibus matrimonium contrahatur, cum ab aliquibus dubitetur spirituale contrahi solis verbis? Nos igitur inquisitioni tuae taliter respondemus, quod matrimonium in veritate contrahitur per legitimum viri et mulieris consensum sed necessaria sunt, quantum ad Ecclesiam, verba consensum exprimentia de praesenti; nam surdi et muti possunt contrahere matrimonium per consensum mutuum sine verbis, et pueri ante annos legitimos per sola verba non contrahunt, cum intelligantur minime consentire.] [Reverendo in Christo patri et domino, Innocentio, Dei gratia sacrosanctae Romanae sedis summo pontifici . . . eadem gratia Danorum et Sclavorum rex, dux Juciae, dominus Nordalbingiae, filialis devotionis plenitudinem cum affectu. Cum universi quatumcunque per orbem terrarum diffusi Christianae fidei sectatores, sanctitatis vestrae excellentiam venerari et diligere, non servilis, sed filialis devotionis obsequiis teneantur, illi tamen, si insta paternitatis vestrae meritis voluerint vicissitudine respondere, ad hoc se debent abundantius recognoscere debitores, quos specialis praerogativa dilectionis, et evidentioris gratiae manifestis indiciis honoratis. Licet enim ad obediendum et obsequendum sanctitatis vestrae beneplacitis Christianae professionis generalibus institutis, et gentibus universis communibus teneamur, specialis tamen immensae benignitatis et benevolentiae vestrae, nobis impensae, stimulis urgentioribus excitati, ad perficiendum benevole universa, quae vestrae discretioni noverimus complacere, Nos profecto recognoscimus firmius obligatos, quia non solum antecessorum vestrorum, qui antecessores nostros et regnum eorum sincerae semper charitatis brachiis amplexati sunt, vestigiis incedentes, vos constituistis dilectionis, quam ad ipsos habuerant, successores, verum etiam eam studuistis incrementis spe quoque majoribus adaugere, et ad perficiendum nostrum beneplacitum, et honorem nostrum et regni pariter promovendum, paterna sollicitudine laborare. Susceptis autem pietatis vestrae litteris, in quibus nos super liberatione Waldemari episcopi sincero affectu et benevolo monuistis, cum, ut salva dilectionis vestrae plenitudine loquamur, plerisque quod petebatur difficile et penitus impossibile videretur, eas gratanter recepimus et benigne, nihil grave, quod vobis facile decreveritis, quantumcunque damnum nobis, vel periculum in persona, vel rebus immineat, arbitrantes, tanta nobis ex praecedentibus meritis vestris dilectionis integritate et constantia demonstrata, quod certissimi sumus, quia circa utilitatem et profectum nostrum tam diligenti sollicitudine vigiletis, quod ad praecavendum in posterum universa damna et incommoda, quae nobis pene regni nostri universitas minatur, et metuit imminere, tale debeatis adhibere remedium et cautelam, quod nequaquam super iis oporteat dubitare; ideo, ad implendum omne, tametsi arduum videatur, incunctanter, et omni deliberatione postposita, nobis cognoscimus obsequendum, quidquid vestra providentia nobis viderit imperandum. Nisi enim, projectis post tergum nostrum omnibus excessibus et delictis, quibus in nos deliquit episcopus praelibatus, ad ea oculos nullatenus retorquentes, in Domino et vobis spem nostram et confidentiam poneremus, nos, sicut alii pene cuncti, non solum difficile, sed impossibile crederemus, quod nobis modo urgenti praecipue benevolentiae vestrae plenitudine facile judicamus. Sane, licet providentiam vestram, pluribus occupatam, inviti longis sermonibus molestemus, quod tamen ipsum contra nos maxime excitavit, vestrae dilectioni breviter revelandum per nuntium arbitramur, ut odium pro dilectione, et pro bono malum, ipsum nobis reddidisse evidentius declaretur. Cum enim rex Canutus, avunculus noster, fuisset ab inimicis suis innocenter et immerito interemptus, quaedam, de qua adhuc sub judice lis est, utrum eam habuerit concubinam, istum, de quo nobis est mentio, procreavit. Sed, cum de generatione istius tanta esset ambiguitas, quippe, post mortem ejus, cujus filium se affirmat, et de matrimonio illegitimo procreatum, utrum eum filium praelibati vellet asserere, sive non, patris nostri arbitrio linqueretur, ipse tamen, divinae retributionis intuitu, in saniorem partem dubia exponendo, ipsum in genus regale et suam progeniem dignanter suscepit, et non solum in cognatum et consanguineum, sed quasi in proprium filium adoptavit. Patre autem nostro de medio sublato, cum frater noster, piae memoriae rex Canutus, regni gubernacula suscepisset, a patris piis operibus non declinans, se ejusdem dilectionis, quam pater noster ad hunc habuerat, successorem constituit et haeredem, et benevolentiam et dilectionem illi semper exhibuit pleniorem, tantam gratiam, quam a patre nostro susceperat, augmentando, quod, inter caetera, ad tempus ducatum, qui nobis debebatur, ei, nobis in annis teneris constitutis, concessit, eumque abunde innumeris beneficiis et honoribus ampliavit; sed, unde benevolentiam se credidit plenius promereri, inde ipsius indignationem et odium contra se et nos sensit graviter et inexorabiliter excitari. Nam, cum nobis, annis infantiae jam transcursis, ducatus noster et haereditas patris nostri redderetur, cujus ipse, ut supradictum, fuerat ad tempus procurator, dilectionis sincerae vicissitudinem, quam ipsi et nobis reddere tenebatur, in rancorem et odium indeficiens commutavit; quod et postmodum indiciis nimis evidentibus patefecit. Omnium enim beneficiorum, quae a patre nostro et fratre susceperat, ut de nobis ipsis sileamus, immemor vel ingratus, praemissum fratrem nostrum, et nos regno molitus est, quamvis frustra, adjuvante divina clementia, removere, et, regis et episcopi minus decenter et juste sibi nominibus maritatis, contra nos pugnaturus, aciem instaurare. Si itaque, brevitatis causa, omnibus aliis praetermissis, quae contra nos relata et gravia perpetravit, haec ad memoriam revocentur, nisi vestra in omnibus et super omnia benevolentia attendatur, quid de illo boni potest conjici, qui etiam in mortem nostram tam innocenter et immerito non timuit malignari? Cum igitur, et nos, et nostra, vestrae per omnia committimus ordinationi, procuret vestra providentia, ut, si ipsum, admonitionis vestrae intuitu, dimittamus, ita disponatis, ut taliter ad vos perducatur, quod ab inimicis non possit in itinere deprehendi; quia, quamvis opera nostra id cognoscamus nullatenus meruisse, Philippus tamen, dux Sueviae, inimicis nostris magis se sociat quam amicis, et, qualiter inter nos et regem Franciae res se habeat, vestrae magnificentiae non convenit revelari; ideoque, si in manus praemissi nostri adversarii deveniret, si possent, per eum nobis et regno nostro molestias irrogarent; et, cum pervenerit, sicut per litteras vestras et nuntios nostros accepimus, eum in aliquo alio loco ubi opportunum cognoveritis, collocetis; quoniam, cum ad dilectionis sinceritatem beneficia, quae ei prius a fratre nostro et nobis impensa sunt, nequaquam sufficimus augmentare, timemus quod nullatenus melius modo quam prius possimus ejus benevolentiam promereri; ideoque, magis ejus absentiam quam praesentiam affectamus, cui formidamus posse sinceri affectus constantia copulari. Quod si, nec ipsum secure ad vos poteritis perducere, nec, sicut dictum est, ei in alio loco, munera providere, cum benevolentia vestra ipsum, ne nobis noceat, permittatis de caetero retinere, tanto clementius nobiscum facientes, quod, fere omnium nobis attinentium consilio praetermisso, a vestro nequaquam consilio et beneplacito volumus declinare. Caetera nuntiis nostris committimus enarranda. [Gratias agimus gratiarum omnium largitori, quod in serenissimo pectore tuo eam virtutum abundantiam cumulavit, ut inveniatur in eo quod universitas hauriat, nec desit ibidem, quod affectio familiaris assumat. Nos igitur, specialis dilectionis tuae praerogativa gaudentes, tanto securius tibi preces effundimus, quanto ex tuae celsitudinis litteris, nostro nuper apostolatui destinatis, purioris devotionis, quam ad nos habere dignosceris, argumenta tenemus. Sic autem, fili charissime, convenit, ut per bonorum praeteritorum memoriam, quae, tam a nobis quam praedecessoribus nostris, tibi ac progenitoribus tuis sunt affluenter exhibita, te ipsum excites ad majora, nec illa debellatrix virtutum, ingratitudo videlicet, ullum, quod absit! in te locum inveniat, quae, cum malorum sit provocatrix, et exterminatrix meritorum, quocunque semel se ingerit, vix sine gravi detrimento recedit. Ex dictarum namque perpendimus serie litterarum, quod, licet Waldemarus, Slevicensis episcopus, pontificalis officii gravitate, ut in se regnum sacerdotio conveniret, contra clarae memoriae C. regem Danorum, fratrem tuum, cui juramento fidelitatis tenebatur astrictus, temere conjuravit, omniumque beneficiorum, quae tam a te quam tuis progenitoribus copiose susceperat, impudenter oblitus, multa gravia contra honorem regium perpetravit, tu tamen, tanquam rex clemens, et princeps catholicus, quique doles, quoties cogeris esse ferus, ob reverentiam summi regis, et salubrem admonitionem apostolicae sedis, quantumcunque idem episcopus te ac tuum regnum offenderit, quantumcunque etiam id tibi grave, multis etiam impossibile videretur, nobis tamen pro liberatione ipsius exhortantibus et exorantibus incessanter, velociter etiam, omni deliberatione postposita, duxisti humiliter obsequendum, nihil difficile reputans quod tibi duximus injungendum, firmam spem et fiduciam obtinens, quod circa utilitatem et profectum tuum tam diligenti sollicitudine vigilemus, quod ad praecavendum in posterum damna et incommoda universa, quae pene universitas regni tui minatur tibi, ac metuit imminere, tale debeamus providere remedium, quod nequaquam super iis tibi deinceps sit dubitandum. Nos igitur, plurimum acceptantes devotionis regiae puritatem, ac cupientes tam saluti tuae, quam tranquillitati regni tui, diligenti sollicitudine providere, de communi fratrum nostrorum consilio, dilectum filium, magistrum P . . . clericum nostrum, virum providum et discretum, ac suae probitatis et honestatis intuitu nobis et fratribus nostris acceptum, ad tuam duximus praesentiam destinandum, celsitudinem regiam monentes, atque etiam exhortantes in Domino, quatenus, juxta preces et exhortationes nostras, memoratum episcopum absolutum et liberum eidem facias assignari, eidem nihilominus providens in securo conductu, ut usque ad dilectum in Christo filium nostrum A Hungarorum regem illustrem, ab eodem valeat eidem episcopus sine cujusquam laesione deduci. Nos enim, extunc, auxiliante Deo, curabimus providere, quomodo secure ad nos valeat pervenire. Verum, quia tam longum iter perficere, vel apud nos per longum tempus manere, idem episcopus sine magnis non posset expensis, quas ipsum non credimus habere, de sui episcopatus redditibus tantum ei tribuat ex mandato nostro regia celsitudo, quod, ad sedem apostolicam veniens, ac permanens apud ipsam, decenter et honeste se ac suos valeat procurare. Ad hoc, paci ac tranquillitati tuae paterna volentes sollicitudine praecavere, dicto magistro dedimus in mandatis, ut, convocatis magnatibus regni tui, tam ecclesiasticis quam mundanis, candelis exstinctis, et pulsatis campanis, excommunicationem solemnem auctoritate nostra promulget in eum, vel eos, qui te, vel regnum tuum, propter auxilium vel favorem episcopi memorati, contra mandatum apostolicum, praesumerent molestare, recipiens ab eodem episcopo corporale coram omnibus juramentum, quod ipse, nec per se, nec per alium, te, vel regnum tuum, vel aliquos de tuo regno, propter hujusmodi causam ausu temerario infestabit, quodque fideliter ad apostolicam sedem accedet, ipsius mandatum humiliter recepturus. Super eo vero, quod dilectus filius . . . . et nuntii apud nos multipliciter institerunt, ut in locum praedicti episcopi faceremus dilectum filium . . . . electum, per apostolicae dispensationis gratiam subrogari, noverit regalis prudentia, quod petitionem hujusmodi non potuimus adimplere, cum sanctorum Patrum canonicae sanctiones expresse prohibeant, ne quis locum viventis usurpet, antequam idem ab eo canonica fuerit censura remotus. Cum autem idem episcopus ad praesentiam nostram pervenerit, quia tunc intelligi poterit suae redditus libertati, nos, de iis quae pertinuerint ad cautelam, nihil, auctore Domino, super hoc negotio dimittemus. In fine autem, tuam celsitudinem monemus, atque etiam rogamus, quatenus dictum magistrum sic decenter recipias et honeste pertractes ut exinde non immerito tua valeat magnificentia commendari. Datum, XIII Kalendas Februarii. Quia saeculo senescente, etc., sicut in ea, quae scribitur supra, eodem libro . . . . . archiepiscopo Senonensi. [Ex parte tua nostris est auribus intimatum, quod, cum quaedam mulier, dioecesana tua, velum viduitatis coram duobus abbatibus assumpsisset, benedictione solemni cum celebratione missae, ac litania, sicut debuit, accedente, postmodum quidam nobilis, qui sex mensibus ante proponebatur, mulierem eamdem, mediantibus internuntiis, per verba de praesenti, arrha etiam interposita, desponsasse,] [At illa, se in illum consensisse confessa, dixit quod audiverat, eum esse lepra percussum, et ob hoc ejus fuerat abominata complexus.] [Nos autem fraternitati tuae taliter respondemus, quod, etsi possit non inconsulte videri, quod, ex quo matrimonium inter personas legitimas per verba de praesenti contrahitur, illis viventibus, in nullo possit casu dissolvi, ut, vivente reliquo, alter ad secunda vota transmigret, etiamsi unus fidelium, inter quos est ratum conjugium, fieret haereticus, et nollet permanere cum altero sine contumelia Creatoris, nisi forte secus fieret ex revelatione divina, quae superat omnem legem, sicut a quibusdam sanctis legitur esse factum; nos tamen, nolentes a praedecessorum nostrorum vestigiis in hoc articulo subito declinare, qui respondere consulti, quod, antequam matrimonium sit per carnalem copulam consummatum, licet alteri conjugum, reliquo etiam inconsulto, ad religionem transire, ita, quod reliquus extunc legitime poterit alteri copulari; hoc ipsum tibi consulimus observandum in articulo praenotato, quamvis falsa sit causa, propter quam ad susceptionem praedicta mulier est inducta, cum sine qualibet tali causa, id ipsum religionis obtentu facere potuisset. Porro, licet praedicta mulier videatur in veli susceptione religionis habitum assumpsisse, si tamen velit in domo propria permanere, quasi propositum castitatis in saeculo servatura, nihilominus consummandum est conjugium jam contractum, nisi se voto constrinxerit ad observantiam regularem, in quo casu compelli potest, ut, relicto saeculo, religionis propositum exsequatur.] [Insinuante dilecto filio R. rectore ecclesiae Sancti Aldati, ad audientiam apostolatus nostri pervenit, quod, cum olim causam, quae super jure parochiali inter ipsum, et Thomam, rectorem capellae Sanctae Joannis de Glovernia, Wigorniensis diaeceseos, vertebatur, venerabili fratri nostro . . . . . Wigorniensi episcopo, et conjudicibus ejus, a nobis obtinuerit delegari, postmodum, licet in eadem fuerit quaestione processum, tractu temporis, antequam ad definitivae sententiae calculum veniretur, idem episcopus praefatum R. in suum familiarem admisit, sine quo reliqui duo judices, secundum quod in nostris litteris mandabatur, in causa procedere non valebant, et alter ipsorum officialis est episcopi supradicti; propter quod adversae parti poterat suspectus haberi. Unde, cum ex causa hujusmodi, tam episcopus quam officialis praedictus, utpote quos idem R. in judices postularat, et ipse familiaris eorum postmodum est effectus, ab adversa parte possent merito recusari, decisionem ipsius causae, vestrae petiit discretioni committi. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus, quatenus, si ita est, nisi, postquam familiaris ejus effectus est, litigare consenserit coram illo, in causa ipsa secundum priorum continentiam litterarum, ratione praevia, remoto appellationis obstaculo, procedere non tardetis. Alioquin, partes ad priorum judicum reducatis examen.] [ Qualiter et quando] [si circa venerabilem fratrem nostrum . . . Novariensem episcopum, observastis, intentionem et discretionem vestram in Domino commendamus. Si vero qualibet occasione praetermisistis eumdem, ne levi compendio ad grave dispendium veniatur, adhuc ipsum ordinem tempore opportuno volumus observari, ne inde nascantur injuriae, unde jura nascuntur; et ideo, devotionem vestram rogamus attentius et monemus, obsecrantes in Christo Jesu, qui venturus est judicare vivos et mortuos, quatenus, ad conscientiae vestrae judicium recurrentes, si forte contra praescriptum ordinem tanquam homines excessistis, non pudeat vos errorem vestrum corrigere, qui positi estis, ut aliorum corrigatis errores, quoniam apud districtissimum judicem in qua emensi fueritis, remetietur et vobis; ita videlicet, ut inveniatis occasionem aliquam congruentem, per quam, ne vestra vilescat auctoritas, quanto cautius et prudentius potueritis supersedeatis ad praesens, quoniam, ex iis quae inordinate sunt acta, non potest ordinabiliter agi. Si vero praescriptum ordinem custodistis, volumus et mandamus, quatenus, omni gratia et timore postpositis, Deum solum habentes prae oculis, via regia incedentes, sine personarum acceptione, in hoc negotio procedatis, juxta formam quam vobis in aliis litteris duximus exprimendam, nec timeatis aliquem hominem contra Deum, sed Deum potius supra omnem hominem metuatis. Formam vero juramenti, quam a clericis Novariensibus super inquisitione facienda in hoc negotio recepistis, in similibus volumus observari, ut videlicet jurent clerici, quod super his, quae sciunt vel credunt in sua ecclesia reformanda, tam in capite quam in membris, exceptis occultis criminibus, meram et plenam dicant inquisitoribus veritatem.] [ Consuluisti nos utrum presbyter duas missas in eadem die valeat celebrare? Super quo tibi duximus respondendum, quod, excepto die Nativitatis Dominicae, nisi causa necessitatis suadeat, sufficit sacerdoti semel in die unam missam solummodo celebrare.] [Olim inter procuratores venerabilis fratris nostri. . . . Meldensis episcopi, et dilectae in Christo filiae . . . abbatissae Jotrensis, lite in auditorio nostro legitime contestata, tam super obedientia quam dictus episcopus ab eadem abbatissa conquerebatur sibi esse subtractam in consecratione altarium, dedicatione ecclesiarum, velatione virginum, ordinatione clericorum, exhibitione procurationum, et poenitentiis pro majoribus criminibus imponendis, aut aliis quae in monasterio et villa Jotrensibus Meldensis episcopus consueverat exercere, quam impedimento fori, super quo abbatissa conquerebatur per ipsum episcopum illatas sibi et monasterio suo graves injurias et jacturas, nos examinationem hujus negotii, dilectis filiis . . . Longi-pontis, et . . . Sancti Justi abbatibus, et magistro G. archidiacono Suessionensi, duximus committendam; qui, auditis confessionibus, receptis testibus, et allegationibus intellectis, causam ipsam sufficienter instructam, cum quorumdam instrumentorum rescriptis, ad nostrum remiserunt examen, praefigentes partibus terminum competentem, quo recepturae sententiam nostro se conspectui repraesentarent. Partibus igitur in nostra praesentia constitutis, postquam de meritis causae fuimus sufficienter instructi, de fratrum nostrorum consilio, restitutionem obedientiae super praescriptis capitulis, salva quaestione proprietatis, adjudicavimus episcopo faciendam, illis duntaxat exceptis, super quibus in clero et populo Villae Jotrensis asserebat obedientiam sibi fuisse subtractam, super quibus ab impetitione episcopi, quoad judicium possessorium, absolvimus abbatissam, eumdem episcopum nihilominus absolventes super impedimento fori, de quo eum ad restitutionem damnorum impetierat abbatissa. Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus, praelibatam sententiam, per censuram ecclesiasticam, facientes firmiter observari, postquam idem episcopus fuerit restitutus, audiatis quae super jure proprietatis proposita fuerint coram vobis, et causam, sufficienler examinatam, ad audientiam nostram fideliter remittatis, per nostrae definitionis sententiam terminandam. Si vero praefatus episcopus, infra mensem post factam sibi restitutionem, nollet coram vobis super petitorio respondere, vos, eum de contumacia punientes, abbatissam in possessionem libertatis super praescriptis capitulis reducatis. Nullis litteris obstantibus, praeter assensum partium, etc. Quod si non omnes . . . duo vestrum, etc. Datum Romae apud Sanctum Petrum, V Kalendas Februarii, pontificatus nostri anno octavo.] [Ex ore sedentis in throno procedit gladius bis acutus, quoniam ex ore Romani pontificis, qui praesidet apostolicae sedi, rectissima debet exire sententia, quae contra justitiam nulli parcat, sed reddat quod suum est unicuique. Cum igitur inter vos, et venerabilem fratrem nostrum . . . . . . . Wigorniensem episcopum, super monasterii vestri subjectione ac libertate controversia verteretur,] [monasterii vestri proposuit procurator, quod idem monasterium ab ipsa sui fundatione liberum exstitit et exemptum, ad hoc probandum privilegia praedecessorum nostrorum inducens, duo videlicet Constantini, unum Innocentii, et alterum Alexandri, nec non indulgentias Clementis et Coelestini, quorum usum continuum a longis retro temporibus per depositiones testium ostendere nitebatur.] [In secundo vero privilegio ejusdem Constantini papae perspeximus contineri, quod ipse praefato primati per apostolica scripta mandavit, ut ecclesias Dei, per Britanniam constitutas, protegeret et foveret, inter quas eam, quae nuperrime nunc a venerabili viro, Egwino episcopo, apostolica et regia auctoritate fuerat constituta, ditioni ejus praecipue submittebat, ut eam ab omni adversariorum impugnatione liberam in perpetuum reddere procuraret, constituens, ut idem locus sub monarchia proprii abbatis ab omni tyrannica exactione sit liber, et nullus, cujuscunque ordinis, homo aliquid ibi gravamen inferre praesumat. Abbas autem, secundum auctoritatem canonicam, vel de ipso monasterio, vel de parochia Wictiorum, a fratribus eligatur, qui libere ac canonice, sine aliqua exactione, in eadem ecclesia benedictus, ob reverentiam venerabilis Egwini, qui, episcopali sede dimissa, in eodem monasterio factus est abbas, annulo in celebratione solummodo missarum utatur, primumque locum semper obtineat post praesulem Wictiorum. Ex horum ergo privilegiorum capitulis, monasterii vestri procurator nitebatur ostendere quod ipsum monasterium, a prima sui fundatione, ab omni episcopali jurisdictione fuit prorsus exemptum; tum, quia dicitur apostolica tantum et regia auctoritate constructum, unde, nonnisi ad apostolicam sedem in spiritualibus, et regiam coronam in temporalibus, intelligitur pertinere, cum summus pontifex non consueverit aliquod monasterium ut sua construatur auctoritate mandare, nisi quod in fundo sibi donato fuerit construendum; tum, quia locum ipsum, quem reges donasse, dicuntur regia liberalitate, et ipse donavit, ut, sicut illi donaverunt eum libertate, quantum ad temporalia, sic et iste, quantum ad spiritualia, intelligatur libertate donasse, cum ad illos utique temporalia, et ad istum spiritualia pertinerent; tum etiam, quia curam animarum ejusdem ecclesiae praecipue injunxit Britanniarum primati, quam et ditioni ejus praecipue dicitur submisisse, ut, si quid ibi oriretur sinistri, per ipsius corrigeretur industriam et cautelam, unde, videtur correctionem ipsius loci ei solummodo commisisse, sicque ad alium minime pertinere; tum, quia praefatum locum sub monarchia proprii abbatis manere decrevit, unde, cum monarchia interpretetur unicus principatus, videtur, quod abbas ipsius loci solus in eodem loco principalem obtinet potestatem. Quod autem verba privilegiorum ipsorum intelligi debeant tali modo, sequentia privilegia manifestius declarare videntur: nam, in privilegio felicis memoriae Innocentii continetur, ne aliquis episcopus in ipsa abbatia, vel capellis ipsius, synodum, vel capitulum, ordinationes, vel missas publicas, nisi invitatus ab abbate et fratribus ipsius loci, celebrare praesumat, et cum abbas in eodem monasterio fuerit electus, absque omni exactione, a quocunque maluerit episcopo in ipsa benedicatur ecclesia, dummodo catholicus fuerit, et gratiam babeat apostolicae sedis. Idem etiam Innocentius, Constantini vestigiis inhaerendo, decrevit ut solummodo penes abbatem ipsius loci, totius domus et ecclesiae, aliorumque locorum ad eamdem ecclesiam pertinentium, pastoralis cura consistat, et eorumdem ordinatio in ipsius tantum potestate permaneat, sicut est hactenus observatum. In privilegio vero Alexandri papae perspicitur contineri, ut chrisma, oleum sanctum, consecrationes altarium, ordinationes clericorum qui ad sacros fuerint ordines promovendi, a quocunque maluerint episcopo communionem et gratiam apostolicae sedis habente, fratres ipsius loci suscipiant, statuto, ut Wigornienses episcopi aliquid ab eis injuste non exigant, sed iis tantum contenti permaneant, quae antecessores eorum antecessoribus suis constat rationabiliter impendisse. In fine vero subjungitur: Ut salva sit apostolicae sedis auctoritas, nec dicitur: Quod dioecesani episcopi canonica sit salva justitia, cum in monasteriis non exemptis, secundum approbatam Ecclesiae Romanae consuetudinem, dioecesano episcopo canonica justitia conservetur. In indulgentiis autem bonae memoriae Clementis et Coelestini patenter innuitur, quod idem coenobium ad jurisdictionem beati Petri nullo pertineat mediante, cum hoc in prooemio praemittentes, sic inferant consequenter. Hac itaque ratione inducti, usum chirothecarum et annuli, dalmaticae, tunicae, sandaliorum et mitrae tibi duximus concedendum. Per id ergo, quod pastoralis cura totius domus et ecclesiae penes abbatem solummodo decernitur permanere, illud dilucidatur ab Innocentio, quod fuerat a Constantino statutum, ut videlicet idem locus sub monarchia proprii abbatis liber existat; unde, cum pastoralis cura totius domus et ecclesiae penes abbatem solummodo debeat permanere, patet profecto quod episcopus pastoralem ibi curam exercere non debet, cum et abbas illius loci, absque omni exactione, infra suam ecclesiam debeat benedici. Unde, nec professio, nec obedientia debet ab illo requiri. Quia vero quaedam ad pastoralem sollicitudinem pertinentia, per se ipsum abbas exercere non potest, ut nihil ei desit quod pertineat ad plenitudinem libertatis, conceditur illi ab Alexandro, ut ecclesiastica sacramenta libere percipiat a quocunque maluerit episcopo, communionem et gratiam apostolicae sedis habente. Per id autem, quod idem locus asseritur ad jurisdictionem beati Petri solummodo pertinere, sicut innuitur in Indulgentiis Clementis et Coelestini, videtur illud manifestius declaratum, quod Constantinus papa locum ipsum dicitur libertate donasse, tutelam ejusdem Britanniarum primati, tanquam suo vicario, vel legato, committens. [Porro, in privilegio Constantini quiddam contineri perspicitur, per quod idem coenobium videtur ad jurisdictionem episcopi pertinere, videlicet, quod abbas ejusdem primum locum post Wictiorum praesulem semper obtineat; unde, cum locum istum obtinere non possit in generali concilio, neque provinciali, quoniam absonum esset, ut abbas primus post illum super alios episcopos resideret, relinquitur ergo, quod locum istum in episcopali synodo intelligatur habere, quare tenetur ad synodum episcopalem accedere, ac per hoc, ipsius statuta recipere ac servare. In privilegio vero Alexandri papae quiddam aliud continetur per quod dioecesanus episcopus in eodem coenobio jurisdictionem suam, etsi non omnibus, in quibusdam tamen, retinuisse videtur, cum in illo dicatur, ut Wigornienses episcopi a fratribus ejusdem loci aliquid injuste non exigant, sed iis tantum contenti permaneant, quae praedecessores eorum antecessoribus suis constat rationabiliter impendisse; unde constat quod abbates episcopis aliquas de suis rationibus exhibere tenentur. Nos igitur, his et aliis diligenter auditis, et perspicaciter intellectis, cum a neutra parte per testes praescriptio sit probata, de communi fratrum nostrorum consilio sententialiter definimus, quod Eveshamense coenobium liberum est in capite tanquam ab episcopali jurisdictione prorsus exemptum, soli Romano pontifici et Ecclesiae Romanae subjectum, tutela tamen ipsius Cantuariensi archiepiscopo reservata. In membris autem, videlicet illis, quae non probantur exempta, dioecesano episcopo ipsum decernimus subjacere, propter quod abbas ad synodum ejus debet accedere, primumque locum post Wigorniensem episcopum obtinere. Pro ipsis quoque membris, ut diximus, non exemptis, idem abbas tenetur Wigorniensi episcopo exhibere reverentiam, obsequium et honorem, quibus Wigorniensis episcopus, sibi competenter exhibitis, debet remanere contentus.] [Auditis et intellectis attestationibus, instrumentis et allegationibus, in causa quae vertitur inter venerabilem fratrem nostrum . . . . . . . Wigorniensem episcopum, et dilectum filium, Eveshamensem abbatem super ecclesiis in Valle de Evesham constitutis, quas episcopus asserit ad se dioecesana lege spectare, abbas autem eas esse ab ejus jurisdictione prorsus exemptas,] [Verum, tanto tempore probantur per testes ab abbatibus Eveshamensibus pleno jure possessae, ut videantur in eis jus episcopale legitime praescripsisse,] [Quocirca, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus, inspectis praedictorum regum, quae abbas super praedicta libertate asserit se habere, si per illa constiterit, quod vallis de Evesham sit ille locus quem praefatus praedecessor noster libertate donavit, absolvatis Eveshamensem abbatem ab impetitione Wigorniensis episcopi super ecclesiis memoratis, et, adjudicantes illas abbati pleno jure subjectas, episcopo super illis perpetuum silentium imponatis. Quod si abbas in hac probatione defecerit, audiatis probationes super tempore, quo infra quadraginta annos sedes episcopalis vacavit, et, si per tantum temporis vacasse constiterit ut, illo subducto, non sit quadragenaria completa praescriptio, vos, in illis ecclesiis jus episcopale adjudicetis episcopo, et super illo perpetuum silentium imponatis abbati. Si autem exceptionem hujusmodi episcopus non probaverit, quia tamen interruptionem probavit circa processionem Pentecostalem in villa et ecclesia de Mortona, et receptionem ac procurationem archidiaconi, nec non solutionem denariorum sancti Petri in valle de Evesham, circa cognitionem quoque causarum matrimonialium, et capellani suspensionem in praedicta villa de Morton, et interdictum capellarum in praefata villa de Evesham, vos super his jus episcopale adjudicetis eidem, si tamen circa suspensionem et interdictum hujusmodi infra quadraginta annos interruptio facta fuit, in caeteris ei silentium imponentes, quas abbas praescripsisse probatur.]

http://viaf.org/viaf/16017787

Innocentius III

INNOCENTII III ROMANI PONTIFICIS REGESTORUM SIVE EPISTOLARUM LIBER UNDECIMUS. PONTIFICATUS ANNO XI, CHRISTI 1208. I. NOBILI VIRO LIUBULDO DUCI AUSTRIAE. De succursu terrae sanctae. (Laterani, VI Kal. Martii.) II. EIDEM. Suscipitur sub protectione sedis apostolicae. (Datum, ut in alia. ) III. ABBATI ET CONVENTUI PRAEMONSTRATENSI. Abbates tenentur congregationum suarum negotia procurare. (Laterani, IV Kal. Martii.) IV. ILLUSTRI REGI ARAGONUM. Ut sororem suam regi Siciliae in uxorem mittat. (Laterani.) V. (Laterani.) VI. ABBATI ET CONVENTUI SANCTI JOANNIS MORINENSIS. Ut liceat eis habere molendinum. (Laterani, V Kal. Martii.) VII. NOBILI VIRO DEMETRIO ARBANENSI PRINCIPI. Ei archidiaconus Durachii commendatur. (Laterani, III Kal. Martii.) VIII. UNIVERSIS CLERICIS ABBATIAE FARFENSIS IN SABINENSI DIOECESI CONSTITUTIS. De libertate monasterii Farfensis (Laterani, V Non. Martii.) IX. PATRIARCHAE HIEROSOLYMITANO APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. Ne Graecos in eorum rebellione manuteneat. (Laterani, IV Non. Martii.) X. ILLUSTRI REGI DANORUM. De electione archiepiscopi Bremensis. (Laterani.) XI. ARCHIEPISCOPO TURONENSI, ET PARISIENSI ET NIVERNENSI EPISCOPIS. Ne debita aut usurae per biennium exigantur a crucesignatis. (Laterani.) XII. HENRICO ILLUSTRI CONSTANTINOPOLITANO IMPERATORI. Ut non impediat legata facta ecclesiis. (Laterani, IV Id. Martii.) XIII. ARCHIEPISCOPO VARISIENSI ET EPISCOPO PANIDENSI. Exsecutoria super eodem. (Datum, ut in alia. ) XIV. POTESTATI ET POPULO VENETORUM CONSTANTINOPOLIM COMMORANTIBUS. De eadem re. XV. NOBILIBUS VIRIS BARONIBUS APUD CONSTANTINOPOLIM COMMORANTIBUS. De eadem re. (Datum, ut supra. ) XVI. VARISIENSI ARCHIEPISCOPO, ET EPISCOPO KALLIPOLIENSI. Committitur eis causa inter patriarcham et imp. Const. (Datum, ut in alia. ) XVII. KALLIPOLIENSI ET PANIDENSI EPISCOPIS, ET DECANO SANCTAE SOPHIAE CONSTANTINOPOLIM. Eis committitur causa patriarcharum Constant. et Gradensis. (Datum, ut in alia. ) XVIII. ARCHIEPISCOPO VARISIENSI ET EPISCOPO PANIDENSI. Ut sententias patriarchae Constantinop. faciant observari. (Datum, ut in alia. ) XIX. PRAELATIS ECCLESIARUM PATRIARCHAE NON SUBJECTARUM CONSTANTINOPOLIM. De eadem re. (Datum, ut in alia. ) XX. UNIVERSO CLERO ECCLESIARUM A PATRIARCHALI JURISDICTIONE NON EXEMPTARUM IN CONSTANTINOPOLITANA DIOECESI COMMORANTI. De eadem re. (Laterani, Non. Martii.) XXI. CHARISSIMO IN CHRISTO FILIO ILLUSTRI CONSTANTINOPOLITANO IMPERATORI, ET NOBILIBUS VIRIS . . . . NIBUS VENETIS ET UNIVERSO POPULO CONSTANTINOPOLIM COMMORANTIBUS. Ut consilium et auxilium patriarchae Constantinop. impendant. (Datum, ut in alia. ) XXII. PRIORI PISANORUM. Ei interdicitur chrismatio puerorum. (Datum, ut in alia. ) XXIII. PATRIARCHAE CONSTANTINOPOLITANO. De consecratione episcoporum Graecorum. (Laterani, VIII Id. Martii.) XXIV. EPISCOPO KALLIPOLIENSI, ET DECANO SANCTAE SOPHIAE, ET PRAEPOSITO SANCTORUM APOSTOLORUM CONSTANTINOPOLIM. De decimis solvendis. (Datum, ut in alia. ) XXV. PATRIARCHAE GRADENSI ET SUFFRAGANEIS EJUS. De excommunicatis vitandis. (Datum, ut in alia. ) XXVI. NARBONENSI, ARELATENSI, EBREDUNENSI, AQUENSI, ET VIENNENSI ARCHIEPISCOPIS, EORUMQUE SUFFRAGANEIS. De caede Petri de Castronovo. (Laterani.) XXVII. De eadem re. (Laterani.) XXVIII. PHILIPPO ILLUSTRI REGI FRANCORUM. De eadem re. (Laterani.) XXIX. NOBILIBUS VIRIS COMITIBUS, BARONIBUS, ET UNIVERSIS POPULIS PER REGNUM FRANCIAE CONSTITUTIS. Super eodem. (Laterani, VI Id. Martii.) XXX. PERSENNIAE ET DE PINU ABBATIBUS CISTERCIENSIS ORDINIS. XXXI. (Laterani.) XXXII. ABBATI CISTERCIENSI APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. De caede Petri de Castronovo. (Laterani.) XXXIII. TURONENSI ARCHIEPISCOPO ET PARISIENSI ET NIVERNENSI EPISCOPIS. Ut regem et magnates accendant adversus haereticos. (Laterani.) XXXIV. CONSULIBUS SOCIETATIS BEATI EUSEBII VERCELLENSIS. Commendantur de devotione erga Romanam Ecclesiam. (Laterani.) XXXV. ARCHIEPISCOPO VERISIENSI, ET EPISCOPO SALEMBRIENSI, ET PRAEPOSITO SANCTAE SOPHIAE CONSTANTINOPOLIM. De Hospitali S. Georgii. (Laterani, XVI Kal. Aprilis.) XXXVI. DECANO, CANTORI, ET THESAURARIO SANCTAE SOPHIAE CONSTANTINOPOLITANI. Committitur eis quaedam causa adversus Templarios. (Datum, ut in alia. ) XXXVII. SANCTI PAULI, SANCTI MICHAELIS DE BUCCA LEONIS ET SANCTAE ANASTASIS DECANIS CONSTANTINOPOLITANIS. Scribitur eis pro M. W. Cocart. (Laterani, VI Kal. Aprilis.) XXXVIII CHARISSIMO IN CHRISTO FILIO IMPERATORI CONSTANTINOPOLITANO ILLUSTRI. De juramento fidelitatis quod praelati debent imperatori. (Laterani, VII Kal. Aprilis.) XXXIX. EIDEM. Ecclesiae S. Mariae de Blakerna et S. Michaelis de Bucca leonis eximuntur a potestate ordinarii. (Laterani, V Id. Martii.) XL. CAPITULO CRACOVIENSI. Eis commendat Vincentium ipsorum episcopum. (Laterani, V Kal. Aprilis.) XLI. ARCHIEPISCOPO VERISIENSI ET SALEMBRIENSI EPISCOPO, ET ELECTO NICOMEDIENSI. De ecclesiis imperialibus Constantinop. (Laterani, VI Id. Martii.) XLII. ABBATI ET FRATRIBUS MONASTERII FOSSAENOVAE. De confirmatione privilegiorum. (Laterani, V Kal. Aprilis.) XLIII. ABBATI SANCTI VICTORIS, ET DECANO PARISIENSI, ET MAGISTRO ROBERTO DE CORZON NOVIOMENSI CANONICO PARISIUS COMMORANTI. De electione episcopi Morinensis. (Laterani, IV Non. Aprilis.) XLIV. ABBATISSAE ET CAPITULO DE EDERA. De certo monialium numero confirmando. (Laterani, Kal. Aprilis.) XLV. HUGONI CANONICO SANCTI GEORGII DE FAYA. Ei confirmatur praebenda de Faya. (Laterani, VI Kal. Aprilis.) XLVI. BISUNTINO ARCHIEPISCOPO. Respondet ad ejus consulta (Laterani, XI Kal. Aprilis.) XLVII. NOBILI VIRO THEODORO LASCARO. Inducitur ad pacem ineundam cum imperatore Constantinopolitano. (Laterani, XVI Kal. Aprilis.) XLVIII. ALUFO CANONICO SANCTAE ANASTASIS. Ei confirmatur praebenda. (Laterani, V Id. Aprilis.) XLIX. DECANO SANCTAE MARIAE DE BLAKERNA, ET CANTORI SANCTORUM QUADRAGINTA, ET MAGISTRO G. CANONICO SANCTI PAULI CONSTANTINOPOLITANIS. Scribitur pro eodem Alufo. (Laterani, II Id. Aprilis.) L. CANTORI SANCTORUM QUADRAGINTA, ET MAGISTRO G. SANCTI PAULI, ET ARN. SANCTAE MARIAE DE CINTURA CANONICIS CONSTANTINOPOLITANIS. Pro eodem. (Laterani, Id. Aprilis.) LI. PRAEPOSITO ET CAPITULO DE BLAKERNA. Pro Arnulfo canonico de Blakerna (Datum, ut in alia. ) LII. CHARISSIMO IN CHRISTO FILIO HENRICO ILLUSTRI CONSTANTINOPOLITANO IMPERATORI. Inducitur ut bona ecclesiae S. Anastasis ablata restituat. (Laterani, XVI Kal. Maii.) LIII. CANTORI DE BLAKERNA, PRAEPOSITO SANCTI SEPULCRI ET MAGISTRO P. CANONICO SANCTI PAULI CONSTANTINOPOLITANI. Eis committitur causa T. capellani de Bucca leonis. (Laterani, XV Kal. Maii.) LIV. ELECTO NICOMEDIENSI, ET PRAEPOSITO SANCTI SEPULCRI ET PRIORI PISANORUM CONSTANTINOPOLITANIS. Committitur eis causa super quadam mula. (Datum, ut in alia. ) LV. SANCTAE SOPHIAE ET SANCTAE ANASTASIS DECANIS, ET CANTORI DE BLAKERNA. Eis committitur causa Arnulfi canonici de Blakerna. (Datum, ut in alia. ) LVI. DILECTO FILIO MELDENSI ELECTO. Ut impendat benedictionem A. abbatissae Iotrensi. (Laterani, XIII Kal. Maii.) LVII. (Datum, ut in alia. ) LVIII. DECANO ET CANTORI DE BLACHERNA, ET MAGISTRO P. DE MONTINIACO CANONICO SANCTI PAULI CONSTANTINOP. Committitur eis quaedam causa Const. (Laterani, XVII Kal. Maii.) LIX. CANTORI SANCTAE MARIAE DE BLAKERNA ET MAGISTRO G. SANCTI PAULI ET T. SANCTI GEORGII CONSTANTINOPOLITANIS CANONICIS. Super causa consimili. (Datum, ut in alia. ) X. SANCTI ANASTASII, ET SANCTI PAULI DECANIS ET MAGISTRO G. CANONICO SANCTI PAULI CONSTANTINOPOL. Committitur eis quaedam causa capituli de Blakerna. (Datum, ut in alia. ) LXI. EUDONI PRIORI ET CANONICIS DOMUS ELEEMOSYNARIAE SANCTI JOANNIS ANDEGAVENSIS TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS REGULAREM VITAM PROFESSIS IN PERPETUUM. De confirmatione privilegiorum. (Laterani, XVIII Kal. Maii.) LXII. EPISCOPO ATREBATENSI. Eum instruit quomodo se gerere debeat erga usurarios et presbyterum in haeresim relapsum. (Laterani, XIII Kal. Maii.) LXIII. ABBATI ET CONVENTUI SANCTI CALIXTI CISONIENSIS. Ut eis liceat decimas et terras pignori obligare. (Laterani, XII Kal. Maii.) LXIV. R. TROSELLI CANONICO SANCTI URSINI BITURICENSIS. Dispensatur secum ut beneficium teneat, quamvis fuerit judex duelli. LXV. PHILIPPO ILLUSTRI REGI FRANCORUM. Ut domum aedificare possit Parisius pro suorum officialium servitio. (Datum, ut in alia. ) LXVI. CIVIBUS SORANIS. Confirmantur eis rationabiles eorum consuetudines. (Laterani.) LXVII. CONSULIBUS ET UNIVERSIS MILITIBUS ET HOMINIBUS TAM CIVITATIS QUAM BURGI ARELATENSIS, ET NOBILIBUS VIRIS V. DE BAUCIO ET ALIIS DOMINIS BURGI ARELATENSIS. Ut consueta servitia impendant Ecclesiae Arelatensi. (Laterani, VI Non. Maii.) LXVIII. ARELATENSI ARCHIEPISCOPO. Confirmatur ei privilegium de non solvendis procurationibus legatorum. (Data eadem.) LXIX. ABBATI SANCTI MICHAELIS CISTERCIENSIS ORDINIS. De hospitali S. Spiritus in dioecesi Halberstadensi. (Laterani, II Kal. Maii.) LXX. ARCHIEPISCOPO TURONENSI. Committitur ei accusatio adulterii. (Laterani, VI Kal. Maii.) LXXI. CANONICIS ALTARIS BEATORUM APOSTOLORUM PETRI ET PAULI SENONENSIS. Confirmatur collatio eis facta cujusdam Ecclesiae. (Laterani, VI Non. Maii.) LXXII. CANTORI ET CAPITULO BEATAE MARIAE MEDUNTENSIS. De confirmatione privilegiorum. (Datum, ut in alia. ) LXXIII. CONVENTUI CORBEIENSIS MONASTERII. Ratificantur quae facta sunt per legatos S. A. (Laterani, V Non. Maii.) LXXIV. ABBATI ET CONVENTUI CORBEIENSI. Conceduntur eis quaedam privilegia. (Laterani, II Kal. Maii. LXXV. CORBEIENSI ABBATI. De eadem re. (Datum, ut in alia. ) LXXVI. PATRIARCHAE CONSTANTINOPOLITANO. Redarguitur de multis excessibus. (Laterani, VIII Kal. Maii.) LXXVII. EPISCOPO VERICENSI ET EPISCOPO PANIDENSI, ET CANTORI SANCTI PAULI CONSTANTINOPOLITANI. De eodem argumento. (Datum, ut in alia. ) LXXVIII EPISCOPO SALIMBRIENSI, ET ELECTO HERACLIENSI, ET CANTORI SANCTAE SOPHIAE CONSTANTINOPOLITANAE. Ut patriarcha compellatur ad refundenda hyperpera. (Laterani, XV Kal. Maii.) LXXIX. CLERICIS DE PARTE PEREGRINORUM APUD CONSTANTINOPOLIM COMMORANTIBUS. De obedientia praestanda patriarchae. (Laterani, VIII Kal. Maii.) LXXX. POTESTATI, CONSILIARIIS ET POPULO PISANIS. Ut cessent ab omni laesione regni Siciliae. (Laterani, V Id. Maii) LXXXI. PISANO ARCHIEPISCOPO. De confirmatione privilegiorum. (Datum, ut in alia ) LXXXII. PRAEPOSITO, DECANO, CANTORI ET CAPITULO MAJORIS ECCLESIAE AC UNIVERSO CLERO MAGUNTINO. Ut mandata sedis apostolicae humiliter recipiant. (Laterani, Id. Maii.) LXXXIII. DILECTO FILIO JOANNI SANCTAE MARIAE IN COSMIDIN DIACONO CARDINALI, S. R. E. CANCELLARIO. De quadam walkeria. (Datum, etc.) LXXXIV. ABBATISSAE ET CONVENTUI SANCTORUM ANASTASII ET INNOCENTII IN GANDERSEM. De confirmatione libertatis ejusdem monasterii. (Laterani, V Id. Maii.) LXXXV. ARCHIEPISCOPIS ET EPISCOPIS, ABBATIBUS, ET ALIIS PRAELATIS ECCLESIARUM IN REGNO FRANCIAE CONSTITUTIS. Commendat eis Gualam cardinalem et legatum. (Anagniae, IV Kal. Junii.) LXXXVI. GUALAE SANCTAE MARIAE IN PORTICU DIACONO CARDINALI, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. Committitur ei causa divortii Philippi regis. (Datum, ut in alia. ) LXXXVII. LONDONIENSI ET ROFFENSI EPISCOPIS, ET DECANO LINCOLNIENSI, De interdicto provinciae Eboracensis servando. (Anagniae, VI Kal. Junii.) LXXXVIII. MAJORIS ECCLESIAE ET SANCTI GEREONIS DECANIS, ET PRAEPOSITO SANCTORUM APOSTOLORUM COLONIEN. Committitur eis quaedam causa archiepiscopi Coloniensis. (Laterani, III Id. Maii.) LXXXIX. JOANNI REGI ANGLORUM ILLUSTRI. De negotio Cantuariensi. (Anagniae, VI Kal. Junii.) XC. CANTUARIENSI ARCHIEPISCOPO S. R. E. CARDINALI. De eodem argumento. (Datum, ut in alia. ) XCI. LONDONIENSI, ELIENSI, ET WIGORNIENSI EPISCOPIS. De eodem argumento. (Datum, ut in alia. ) XCII. NICOLAO ABBATI MONASTERII SANCTAE CRUCIS QUOD DICITUR DE SAXOVIVO. De confirmatione privilegiorum. (Anagniae, III Kal. Junii.) XCIII. NOBILIBUS VIRIS RINGRAVIO ET UBERTO DE SUNNEMBURCH. Temporalia archiepiscopatus Maguntinensis eis committuntur. (Anagniae, III Non. Junii.) XCIV. ABBATIBUS, PRAEPOSITIS, ET UNIVERSO CLERO ET POPULO MAGUNTINENSI. De eodem argumento. (Datum, ut in alia. ) XCV. ABBATIBUS, PRAEPOSITIS ET UNIVERSO CLERO, COMITIBUS, BARONIBUS, MINISTERIALIBUS ET ALIIS IN MAGUNTINENSI DIOECESI CONSTITUTIS. Super eadem materia. (Data eadem.) XCVI. PRAEPOSITO, DECANO ET CAPITULO SUESSIONENSI. Ut Robertum Vaisliaci permittant gaudere praebenda Suessionensi. (Laterani, VIII Id. Maii.) XCVII. De eadem re. XCVIII. De eadem re. (Laterani, VII Id. Maii.) XCIX. DECANO ET CANONICIS GURCENSIBUS. De electione episcopi Gurcensis. (Anagniae, Non. Junii.) C. EPISCOPO AMBIANENSI. De supplenda negligentia patronorum. (Anagniae, Id. Junii.) CI. EIDEM. Non debet separari matrimonium quando ambo conjuges sunt adulteri. (Datum, ut in alia. ) CII. NIVERNENSI ET AURELIANENSI EPISCOPIS, ET ABBATI CURIAE DEI CISTERCIENSIS ORDINIS. Ut pallium assignent archiepiscopo Remensi. (Anagniae, III Non. Junii.) CII ( bis ). ELIENSI ET LONDONIENSI EPISCOPIS. Consolatoria. (Agnaniae, XVIII Kal. Junii.) CIII. EPISCOPO ET ARCHIDIACONO LEGIONENSI. De presbytero cui virilia abscissa fuerant per vim. (Anagniae, VIII Id. Junii.) CIV. FRATRIBUS HOSPITALIUM SANCTI SPIRITUS APUD URBEM ET MONTEMPESSULANUM DOMINO FAMULANTIBUS. Ut caput ordinis S. Spiritus sit in urbe Roma. (Anagniae, VI Id. Junii.) CV. ARCHIEPISCOPO RAGUSINO ET ARCHIDIACONO TRAGURIENSI. Irritatur sententia lata contra Templarios. (Anagniae, III Id. Junii.) CVI. YPORIENSI EPISCOPO. Ut consentiat translationi suae ad Ecclesiam Thessalonicensem. (Apud S. Germanum, V Kal. Julii.) CVII. CAPITULO GERUNTINENSI. De electione episcopi. (Apud S. Germanum, VI Id. Julii.) CVIII. PATRIARCHAE HIEROSOLYMITANO APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. Ei legatio prorogatur in quadriennum. (Apud S. Germanum, VII Id. Julii.) CIX. EIDEM ET DILECTIS FILIIS MILITIAE TEMPLI ET HOSPITALIS HIEROSOLYMITANI MAGISTRIS. Monentur ut invigilent custodiae terrae sanctae. (Apud S. Germanum, VI Id. Julii.) CX. PATRIARCHAE HIEROSOLYMITANO APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. De electione patriarchae Antiocheni. (Apud S. Germanum, IV Id. Julii.) CXI. RICHARDO ABBATI ET CONVENTUI SANCTAE MARIAE DE BOLONIA SUPRA MARE TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS REGULARUM VITAM PROFESSIS IN PERPETUUM. De confirmatione privilegiorum. (Apud S. Germanum, VI Id. Julii.) CXII. ARCHIEPISCOPO ET CAPITULO ATHENIENSI. De confirmatione privilegiorum. (Apud S. Germanum, VI Id. Julii.) CXIII. ARCHIEPISCOPO ET CAPITULO ATHENIENSI. Ut Ecclesia Atheniensis ordinetur secundum consuetudines Ecclesiae Parisiensis. (Apud S. Germanum, II Id. Julii.) CXIV. DIMICENSI EPISCOPO. Episcopatus Calidoniensis ei commendatur. (Datum, ut in alia. ) CXV. CITRIENSI ELECTO. Episcopatus Platamonensis ei commendatur. (Eadem data.) CXVI. NOBILIBUS VIRIS DOMINIS THEBARUM. Ut persolvant decimas Ecclesiae Thebanae. (Datum, ut in alia. ) CXVII. NOBILIBUS VIRIS DOMINIS NIGRIPONTIS. De eadem re. CXVIII. NOBILIBUS VIRIS DOMINIS FERMOPILENSIBUS ET DOMINIS THEBARUM. De eadem re. (Datum, ut supra. ) CXIX. NOBILI VIRO COMESTABULO THESSALONICENSI. Ut dignitates et possessiones Ecclesiae Dimicensi restituat. (Data eadem.) CXXI. NOBILI VIRO O. DE ROCCA, DUCI ATHENARUM. De solutione decimarum. (Data eadem.) CXXII. LARISSIENSI ARCHIEPISCOPO. De confirmatione privilegiorum. (Apud S. Germanum, VI Id. Julii.) CXXIII. MAGISTRO ET FRATRIBUS HOSPITALIS SANCTI SANSONIS CONSTANTINOPOLITANI. De confirmatione privilegiorum. (Datum, ut in alia. ) CXXIV. ABBATI ET CONVENTUI FOSSAE NOVAE. De dedicatione altaris. (Apud monasterium Casinense, XII Kal. Augusti.) CXXV. RAYNALDO CAPUANO ARCHIEPISCOPO EJUSQUE SUCCESSORIBUS CANONICE SUBSTITUENDIS IN PERPETUUM De confirmatione privilegiorum. (Apud S. Germanum, X Kal. Augusti.) CXXVI. RAYNALDO CAPUANO ARCHIEPISCOPO. Confirmatur sententia lata per Alexandrum III. (Apud S. Germanum, XII Kal. Augusti.) CXXVII. PRIORI ET CLERICIS SANCTORUM JOANNIS ET PAULI TUDERTINENSIS. Ecclesia S. Hilarii eis adjudicatur. (Datum, ut in alia. ) CXXVIII. STEPHANO NEPOTI NOSTRO. Ei adjudicatur praebenda Bajocensis. (Apud S. Germanum, Non. Julii.) CXXIX. DILECTIS FILIIS MAJORI ET WILLELMO ARCHIDIACONIS, ET PRIORI SANCTI VICTORIS PARISIENSIS. De praebenda S. Martini Turon. adjudicata M. Willelmo. (Sorae, VIII Id. Augusti.) CXXX. COMITIBUS, BARONIBUS, CIVIBUS ET CAETERIS REGNI FIDELIBUS IN APULIA CONSTITUTIS. Super adjutorio praestando regi Siciliae. CXXXI. GREGORIO SANCTI THEODORI DIACONO CARDINALI APOSTOLICAE SEDIS LEGATO, ET O. ACOLYTHO NOSTRO. De eadem re. CXXXII. CXXXIII. COMITIBUS, BARONIBUS, CIVIBUS, CAETERISQUE REGNI FIDELIBUS A SALERNO USQUE CEPERANUM DE MARI CONSTITUTIS AD MARE. De eadem re. CXXXIV. ILLUSTRI REGI ARAGONUM. De matrimonio Frederici regis Siciliae. (Sorae, VI Id. Augusti.) CXXXV. NOBILIBUS VIRIS RECTORIBUS, CONSULIBUS, CASTELLANIS, CIVIBUS, ALIISQUE FIDELIBUS NOSTRIS PER CAMPANIAM CONSTITUTIS. De moneta recipienda per totam Campaniam. (Sorae, Non. Augusti.) CXXXVI. EPISCOPO AVERSANO. Mandatum de prima praebenda vacatura. (Apud S. Germanum, VIII Kal. Augusti.) CXXXVII. ABBATI ET CLERICIS SANCTAE MARIAE DE FLUMINE DE CECCANO. De confirmatione privilegiorum. (Sorae, XIV Kal. Septembris.) CXXXVIII. TRECENSI EPISCOPO. Scribitur adversus canonicos S. Martini Trec. (Sorae, XVII Kal. Septembris.) CXXXIX. JOANNI DE CARBONE AC BENEDICTO FRATRIBUS. Confirmatur permutatio facta inter eos et monasterium Casinense. (Sorae, II Id. Augusti.) CXL. MAGISTRO MILITIAE CANCTI JACOBI. Respondet ad ejus consulta. (Sorae, Kal. Septembris.) CXLI. LONDONIENSI, ELIENSI, ET WIGORNIENSI EPISCOPIS. De causa Ecclesiae Cantuariensis. (Sorae, XI Kal. Septembris.) CXLII. MELDENSI EPISCOPO ET ARCHIDIACONO PARISIENSI. Ut infames et criminosi non habeant praebendas in Ecclesia Carnotensi. (Sorae, XVII Kal. Octobris.) CXLIII. EPISCOPO ET CLERICIS NARNIENSIBUS. Ut observent interdictum latum in civitatem. (Sorae.) CXLIV. WINDOCINENSI CARNOTENSIS DIOECESIS ET SANCTI JULIANI TURONENSIS ABBATIBUS, ET PRIORI MAJORIS MONASTERII TURONENSIS. Super correctione Burguliensis monasterii. (Sorae, XII Kal. Octobris.) CXLV. LUCAE ABBATI MONASTERII BURGULIENSIS EJUSQUE FRATRIBUS TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS REGULAREM VITAM PROFESSIS IN PERPETUUM. De confirmatione privilegiorum. (Sorae, XI Kal. Octobris.) CXLVI. RECTORIBUS ROMANAE FRATERNITATIS. Respondetur ad eorum consulta. (Sorae, X Kal. Octobris.) CXLVII. RECTORI ET FRATRIBUS HOSPITALIS SANCTI BARTHOLOMAEI IN SILICE LUCANENSI. Definitur quaestio de electione rectoris ejusdem hospitalis. (Sorae, IV Non. Augusti.) CXLVIII. ABBATI ET CONVENTUI DE COLDRIZ PRAEMONSTRATENSIS ORDINIS. De confirmatione privilegiorum. (Sorae, VII Kal. Septembris.) CXLIX. CAPITULO TURONENSI. (Ferentini, IV Non. Octobris.) CL. SEQUENS EPISTOLA CARET INSCRIPTIONE IN VETERI CODICE. De electione abbatissae de Mantignano. (Sorae.) CLI. BARTHOLOMEO CARDICENSI EPISCOPO. Recipitur sub protectione apostolicae sedis. (Ferentini, III Non. Octobris.) CLII. PATRACIENSI ET THEBANO ARCHIEPISCOPIS, ET EPISCOPO FERMOPILENSI. Ut dominam Thessalonicae admoneant sui officii. (Ferentini, IV Non. Octobris.) CLIII. LARISSIENSI ET ATHENIENSI ARCHIEPISCOPIS, ET EPISCOPO SITHONIENSI. De decimis et primitiis Ecclesiae Thebanae. (Ferentini, VI Id. Octobris.) CLIV. ATHENIENSI ET THEBANO ARCHIEPISCOPIS, ET EPISCOPO CASTORIENSI. Scribitur pro clero de Larse. (Ferentini, IV Non. Octobris.) CLV. LARISSIENSI ARCHIEPISCOPO. Ut ritum Latinorum observet in consecrationibus. (Ferentini, IV Non. Octobris.) CLVI. ARCHIEPISCOPIS ET EPISCOPIS ET DILECTIS FILIIS ABBATIBUS, PRIORIBUS, ET ALIIS ECCLESIARUM PRAELATIS PER REGNUM FRANCIAE CONSTITUTIS. Crucesignati suscipiuntur sub protectione apostolicae sedis. (Ferentini, V Id. Octobris.) CLVII. UNIVERSIS CLERICIS AD OBSEQUIUM CHRISTI SIGNATIS CONTRA PROVINCIALES HAERETICOS VEL SIGNANDIS. De eadem re. (Ferentini, VIII Id. Octobris.) CLVIII. ARCHIEPISCOPIS ET EPISCOPIS ET DILECTIS FILIIS ALIIS ECCLESIARUM PRAELATIS IN REGNO FRANCIAE CONSTITUTIS. De eadem re. (Ferentini, VII Id. Octobris.) CLIX. PHILIPPO ILLUSTRI REGI FRANCORUM. Ut Judaei remittant usuras crucesignatis. (Ferentini, VII Id. Octobris.) CLX. ARCHIEPISCOPO LARISSENO. Datur sibi licentia residendi apud Ferchikam. (Ferentini, III Id. Octobris.) CLXI. MAGISTRO AIMERO CANONICO SANCTI ANDREAE PICTAVENSIS. Respondetur ad ejus consulta. (Ferentini, XV Kal. Novembris.) CLXII. WILLELMO DOIARD CANONICO THEBANO. Confirmatur sibi praebenda Thebana. (Ferentini, XIII Kal. Novembris.) CLXIII. GUALTERIO CATHANIENSI EPISCOPO, REGNI SICILIAE CANCELLARIO. Ut archiepiscopo Montis-regalis impendat reverentiam et honorem. (Ferentini, XIII Kal. Novembris.) CLXIV. BARTHOLOMAEO DE CEPERANO. Confirmatur quaedam sententia lata pro ipso. (Ferentini, X Kal. Septembris.) CLXV. MEDIOLANENSI ARCHIEPISCOPO S. R. E. CARDINALI. De feudis alienandis vel non. (Ferentini, X Kal. Novembris.) CLXVI. ABBATI ET CONVENTUI SANCTI VINCENTII. Eis decimae adjudicantur. (Ferentini, XII Kal. Novembris.) CLXVII. LUCANO EPISCOPO. Confirmantur privilegia monasterii de Fichecho. (Ferentini, II Kal. Novembris.) CLXVIII ABBATI ET MONACHIS SANCTI SALVATORIS DE FICHECO. De eadem re. (Ferentini.) CLXIX. GERARDO FUNDATORI CAPELLAE IN SUBURBIO WIENNAE AD HONOREM SANCTI SPIRITUS ET BEATI ANTONII CONSTITUTAE. Suscipitur sub protectione apostolicae sedis. (Ferentini, XI Kal. Novembris.) CLXX. ARCHIEPISCOPO BENEVENTANO. De donatione cujusdam ecclesiae. (Ferentini.) CLXXI. LARISSENO ET THEBANO ARCHIEPISCOPIS. Ut inquirant de postulato ad Ecclesiam Thessalonicensem. (Ferentini, Kal. Novembris.) CLXXII. DILECTO IN CHRISTO FILIO PONTIO ABBATI MONASTERII SANCTI AEGIDII EJUSQUE SUCCESSORIBUS REGULARITER SUBSTITUENDIS IN PERPETUUM. De confirmatione privilegiorum. (Laterani, II Id. Novembris.) CLXXIII. LUNDENSI ARCHIEPISCOPO. De electione episcopi Slewicensis. (Ferentini, II Non. Novembris.) CLXXIV. WASTINANO LINCOPENSI, ET SCARENSI EPISCOPIS. Ut Ericum invasorem regni Succiae compescant. (Laterani, Id. Novembris.) CLXXV. ARCHIEPISCOPO MEDIOLANENSI S.R.E. CARDINALI, ET YPORIENSI EPISCOPO ET DILECTO FILIO ABBATI DE TILIETO. Adversus civitatem Placentinam. (Laterani, X Kal. Decembris.) CLXXVI. EPISCOPO BAJOCENSI. Respondetur ad ejus consulta. (Laterani, X Kal. Decembris.) CLXXVII. FLORENTINO EPISCOPO, ET ABBATI SAXIVIVI, ET PRIORI CAMALDULENSI. Eis committitur visitatio monasteriorum Tusciae. (Laterani, VII Kal. Decembris.) CLXXVIII. TERRACONENSI, BRACARENSI, ET COMPOSTELLANO ARCHIEPISCOPIS. Non licere fratribus S. Joannis Hierosolym. transire ad Cistercienses. (Laterani, VI Kal. Decembris.) CLXXIX. ARCHIEPISCOPO NEOPATRENSI, ET EPISCOPO DAVALIENSI, ET ABBATI SANCTI LUCAE NIGRIPONTENSIS DIOECESIS. Scribitur pro Theodoro episcopo Nigripontensi. (Laterani, VI Id. Decembris.) CLXXX. LITTERAE PHILIPPI REGIS FRANCORUM AD DOMINUM PAPAM. De causa divortii. CLXXXI. CHARISSIMO IN CHRISTO FILIO PHILIPPO ILLUSTRI REGI FRANCORUM. Responsoria epistolae superioris. (Laterani, VII Id. Decembris.) CLXXXII. EIDEM. Super eadem materia. (Laterani, V Id. Decembris.) CLXXXIII. DILECTO FILIO GUALAE SANCTAE MARIAE IN PORTICU DIACONO CARDINALI, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. Super eodem. (Laterani.) CLXXXIV. MAGUNTINO ET MAGDEBURGENSI ARCHIEPISCOPIS. De matrimonio regis Boemiae. (Laterani, III Id. Decembris.) CLXXXV. UNIVERSIS CHRISTI FIDELIBUS PER LOMBARDIAM ET MARCHIAM CONSTITUTIS. De succursu terrae sanctae. (Laterani, IV Id. Decembris.) CLXXXVI. ARCHIEPISCOPIS ET EPISCOPIS ET ALIIS ECCLESIARUM PRAELATIS PER LOMBARDIAM ET MARCHIAM CONSTITUTIS. De eadem re. (Datum, ut in alia. ) CLXXXVII. EPISCOPO YPORIENSI ET ABBATI DE TILIETO VISITATORIBUS LONBARDIAE. De episcopo Albiganensi removendo. (Laterani, II Id. Decembris.) CLXXXVIII. PRIORI OSENSI ET SUPERIORI SANCTAE FREDESWIDAE. Scribitur pro abbate de Bello. (Laterani, II Id. Decembris.) CLXXXIX. NEOPATRENSI ARCHIEPISCOPO, ET EPISCOPO DAVALIENSI, ET DILECTO FILIO ELECTO NAZORESCENSI. De obedientia quam episcopi debent suis metropolitanis. (Laterani, VI Id. Decembris.) CXC. ELECTO NAZORESCENSI. Suscipitur sub protectione apostolicae sedis. (Laterani, V Id. Decembris.) CXCI. EPISCOPO DAVALIENSI. De eodem argumento. (Datum, ut in alia ) CXCII. EPISCOPO ET ARCHIDIACONO CREMONENSIBUS. De electione abbatis de Cornu. (Laterani, XVI Kal. Januarii.) CXCIII. SICIBALDO ABBATI MONASTERII SANCTAE MARIAE DE ROSEVELDE, EJUSQUE FRATRIBUS TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS REGULAREM VITAM PROFESSIS IN PERPETUUM. De confirmatione privilegiorum. (Laterani, V Id. Decembris.) CXCIV. ABBATI ET CONVENTUI SANCTI VEDASTI ATREBATENSIS. De libertate ejusdem monasterii. (Laterani, XVI Kal. Januarii.) CXCV. PRIORI ET FRATRIBUS ANDRENSIBUS. Ut rehabere valeant possessiones pignori obligatas. (Laterani, XIII Kal. Januarii.) CXCVI. ARCHIEPISCOPO ET SUFFRAGANEIS TERRACONENSIS ECCLESIAE. De negotio Durandi de Osca et sociorum ejus. (Laterani, XV Kal. Januarii.) CXCVII. DURANDO DE OSCA EJUSQUE FRATRIBUS, QUI PAUPERES CATHOLICI NUNCUPANTUR, IN FIDE CATHOLICA PERMANENTIBUS. Super eodem. (Laterani.) CXCVIII. DURANDO DE OSCA ET EJUS FRATRIBUS IN FIDE CATHOLICA PERMANENTIBUS. Ne teneantur ad bellum procedere contra Christianos. (Laterani, XV Kal. Januarii.) CXCIX. PRIORI ET FRATRIBUS ANDRENSIS MONASTERII. De capellis non construendis intra terminos monasterii. (Laterani, XVI Kal. Januarii.) CC. HENRICO PRIORI MONASTERII ANDRENSIS EJUSQUE FRATRIBUS TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS REGULAREM VITAM PROFESSIS IN PERPETUUM. De confirmatione privilegiorum. (Laterani, XII Kal. Januarii.) CCI. ABBATI ET CONVENTUI KAROSSENSIBUS. De confirmatione privilegiorum. (Laterani, XIII Kal. Januarii.) CCII. EPISCOPO ET ARCHIDIACONO ET CAPITULO MORINENSI. Ne quid pro benedictione exigant ab abbate Andrensi. (Laterani, X Kal. Januarii.) CCIII. EPISCOPO ET CAPITULO CATALAUNENSI. Ut Walterum admittant ad praebendam. (Laterani, XIII Kal. Januarii.) CCIV. LONGIPONTIS ET IGNIACENSI ABBATIBUS, ET PRIORI IGNIACENSI SUESSIONENSIS DIOECESIS. Ut R. subdiaconus ad uxorem suam redeat. (Laterani, III Kal. Januarii.) CCV. DECANO SARISBERIENSI PARISIUS COMMORANTI, A. ARCHIDIACONO, ET MAGISTRO P. PEVEREL CANONICO PARISIENSI. De electione abbatis Andrensis. (Laterani, III Non. Januarii.) CCVI. WLTERRANO EPISCOPO. Committitur ei quaedam causa matrimonialis. (Laterani, III Id. Januarii.) CCVII. LITTERAE HENRICI CONSTANTINOPOLITANI IMPERATORIS AD DOMINUM PAPAM. De debellatione Voullae apud Philippopolim. (In expeditione Pamphil. Septembris.) CCVIII. CHARISSIMO IN CHRISTO FILIO FREDERICO ILLUSTRI REGI SICILIAE. Suadetur ne jurisdictionem spiritualem sibi vindicet. (Laterani, V Id. Januarii.) CCIX. PRIORI SANCTI THOMAE MARTYRIS ACONENSIS ET SANCTI GEORGII DE SISTO EJUSQUE FRATRIBUS. De confirmatione privilegiorum. (Laterani, IV Id. Januarii.) CCX. PRIORI ET FRATRIBUS DE TINEMVAHE De confirmatione privilegiorum. (Laterani, III Non. Januarii.) CCXI. LONDONIENSI, ELIENSI ET WIGORNIENSI EPISCOPIS. De negotio Cantuariensi. (Laterani, II Id. Januarii.) CCXII. PRIORI ET CONVENTUI COVENTRENSI. De electione episcopi Coventrensis. (Laterani, Id. Januarii.) CCXII. De eodem argumento. CCXIV. LONDONIENSI, ELIENSI, ET WIGORNIENSI EPISCOPIS. De licentia celebrandi tempore interdicti. (Laterani.) CCXV. EISDEM. Non esse communicandum cum excommunicatis. (Laterani, II Id. Januarii.) CCXVI. STEPHANO CANTUARIENSI ARCHIEPISCOPO S. R. E. CARDINALI. De eadem re. (Datum, ut supra in alia. ) CCXVII. EIDEM. De licentia celebrandi tempore interdicti. (Datum, ut supra. ) CCXVIII. WINTONIENSI EPISCOPO. Ut ea impleat quae supra nominati episcopi ei injunxerint. (Laterani, Id. Januarii.) CCXIX. HERVEO EPISCOPO TRECENSI EJUSQUE SUCCESSORIBUS CANONICE SUBSTITUENDIS IN PERPETUUM. De confirmatione privilegiorum. (Laterani, XV Kal. Februarii.) CCXX. ILLUSTRI REGI HUNGARIAE. De negotio episcopi Bamberg. et archiepiscopi Colocensis. (Laterani, XII Kal. Februarii.) CCXXI. ILLUSTRI REGI ANGLIAE. De negotio Cantuariensi. (Laterani, X Kal. Februarii.) CCXXII. GIRARDO ECCLESIAE THEBANAE THESAURARIO. Suscipitur sub protectione sedis apostolicae. (Sorae, VI Kal. Septembris.) CCXXIII. JOANNI REGI ANGLORUM ILLUSTRI. Ut bona B. Anglorum reginae restituat. (Laterani, XII Kal. Februarii.) CCXXIV. ROFFENSI ET SARESBERIENSI EPISCOPIS. De eadem re. (Laterani.) CCXXV. PRAEPOSITO ET CAPITULO BRIVATENSI. De exemptione eorum. (Laterani, V Kal. Februarii.) CCXXVI. ABBATI SANCTAE GENOVEFAE, ET ARCHIDIACONO, ET MAGISTRO P. PEVEREL CANONICO PARISIENSI. De electione episcopi Morinensis. (Laterani, IV Kal. Februarii.) CCXXVII. EISDEM. De eadem re. (Laterani, III Kal. Februarii CCXXVIII. EPISCOPO, ET SANCTI PETRI ET DE SECURETO ABBATIBUS ANICIENSIBUS. Eis committitur causa canonicor. Brivatensium. (Laterani, V Kal. Februarii.) CCXXIX. ILLUSTRI REGI FRANCIAE. Inducitur ad expugnationem haereticorum provincialium. (Laterani, III Non. Februarii.) CCXXX. UNIVERSIS FIDELIBUS IN OBSEQUIUM CHRISTI CONTRA PROVINCIALES HAERETICOS CERTATURIS. De eodem argumento. (Datum, ut supra. ) CCXXXI. UNIVERSIS FIDELIBUS AD OBSEQUIUM CHRISTI SIGNATIS CONTRA PROVINCIALES HAERETICOS VEL SIGNANDIS TAM IN REGNO QUAM EXTRA REGNUM FRANCIAE CONSTITUTIS. Suscipiuntur sub protectione apostolicae sedis. (Datum, ut in alia. ) CCXXXII. REGENSI ET CONSORANENSI EPISCOPIS, ET ABBATI CISTERCIENSI, APOSTOLICAE SEDIS LEGATIS. De negotio comitatus Melgoriensis. CCXXXIII. EISDEM. De negotio fidei. CCXXXIV. EISDEM. Ut absolvant Guidonem comitem Alvernensem. (Laterani.) CCXXXV. CISTERCIENSI ABBATI, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. Arguitur de pravis suspicionibus. (Datum, ut supra. ) CCXXXVI. BURDEGALENSI ARCHIEPISCOPO. De praebenda Santonensi conferenda Fulch. (Laterani, Non. Februarii.) CCXXXVII. ABBATI SANCTI AUBERTI, ET DECANO ET MAGISTRO R. DE BEKEREL CANONICO CAMERACENSI. Ut Aegidium admittant ad presbyteratum. (Laterani, Non. Februarii.) CCXXXVIII. ATHENIENSI ARCHIEPISCOPO. Suscipitur sub protectione sedis apostolicae. (Laterani, X Kal. Februarii.) CCXXXIX. HUGONI CANONICO THEBANO. Confirmatur sibi ecclesia de Kalenda. (Laterani, X Kal. Februarii.) CCXL. ROBERTO DE SUCIACO CANONICO ATHENIENSI. Confirmatur ei praebenda Atheniensis. (Laterani, X Kal. Februarii.) CCXLI. MAGISTRO GUILLELMO CANONICO THEBANO. De eodem argumento. (Laterani, X Kal. Februarii.) CCXLII. HUGONI CANONICO THEBANO. De eodem argumento. (Laterani, X Kal. Februarii.) CCXLIII. MAGISTRO RANDULPHO DECANO DAVALIENSI. Confirmatur ei decanatus Ecclesiae Davaliensis. (Laterani, X Kal. Februarii.) CCXLIV. ARCHIEPISCOPO LARISSENO, ET DILECTIS FILIIS CITRIENSI ET NAZORESCENSI ELECTIS. Scribitur eis pro archiepiscopo Atheniensi. (Laterani, X Kal. Februarii.) CCXLV. NOBILIBUS VIRIS BALMO THESSALONICENSI COMESTABULO, OTTONI DE ROCCA DOMINO ATHENARUM, . . . MARCHIONI, . . . DOMINO NIGRIPONTIS, T. DE OSTREMUNCOUT, ET ALIIS PRINCIPIBUS ROMANIAE. De decimis solvendis. (Laterani, IX Kal. Februarii.) CCXLVI. ATHENIENSI ARCHIEPISCOPO. De residentia canonicorum. (Laterani, ut supra. ) CCXLVII. NAZORESCENSI ELECTO. Super eodem. (Laterani, VIII Kal. Februarii.) CCXLVIII. HELIENSI EPISCOPO. De praecentore Ecclesiae London. (Laterani, II Non. Februarii.) CCXLIX. HUBALDO EPISCOPO IN ARCHIEPISCOPUM RAVENNATEM ELECTO. Ut Faventinae ecclesiae episcopum eligi faciat. (Laterani, IV Id. Februarii.) CCL. ABBATI ET CANONICIS DOMINICI TEMPLI. Suscipiuntur sub protectione apostolicae sedis. (Laterani, XI Kal. Februarii.) CCLI. ABBATI ET CONVENTUI MOLISMENSI. De visitatione monasterii Molismensis. (Laterani, VI Id. Februarii.) CCLII. LARISSENO ARCHIEPISCOPO, ET EPISCOPO DAVALIENSI, ET CITRIENSI ELECTO. De residentia canonicorum in loco tuto. (Laterani, VIII Id. Februarii.) CCLIII. ABBATI ET CONVENTUI SANCTI MAURI ANDEGAVENSIS. Ecclesia Sancti Petri de Culturis adjudicatur. (Laterani, III Id. Februarii.) CCLIV. EPISCOPO ET CAPITULO LEXOVIENSIBUS. De thesauraria et praebenda Lexoviensi reservatis a papa. (Laterani, II Id. Februarii.) CCLV. ATREBATENSI EPISCOPO, ET DE DUNIS ET URSICAMPI ABBATIBUS MORINENSIS ET NOVIOMENSIS DIOECESUM. De collatione praebendarum Ariensium. (Laterani, XIV Kal. Martii.) CCLVI. BERARDO ATHENIENSI ARCHIEPISCOPO, EJUSQUE SUCCESSORIBUS CANONICE SUBSTITUENDIS IN PERPETUUM. De confirmatione privilegiorum. (Laterani, Id. Februarii.) CCLVII. PARISIENSI EPISCOPO. De clerico falsario. (Laterani, XIV Kal. Martii.) CCLVIII. AVRIENSI EPISCOPO. De jure patronatus. (Laterani, II Id. Februarii.) CCLIX. UNIVERSIS EPISCOPIS PER ANGLIAM CONSTITUTIS. Commissio adversus eos qui non servarunt interdictum. (Laterani, IX Kal. Martii.) CCLX. ABBATI CISTERCIENSI, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. De eadem re. (Laterani, IX Kal. Martii.) CCLXI. MELDENSI ELECTO, ET ABBATI SANCTAE GENOVEFAE, ET GUILLELMO ARCHIDIACONO PARISIENSI. De electione episcopi Virdunensis. (Laterani, X Kal. Martii.) CCLXII. CYNTHIO TITULI SANCTI LAURENTII IN LUCINA PRESBYTERO CARDINALI, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. Respondet ad ejus consulta. CCLXIII. ARCHIEPISCOPO ET MAGISTRO GERNANDO CANONICO MAGDEBURGENSIBUS. De electione abbatissae Herisiensis. CCLXIV. ARCHIEPISCOPO ET MAJORIS MONASTERII ET SANCTI JULIANI ABBATIBUS TURONENSIBUS. Committitur eis causa de succentoria Pictaviensi. CCLXV. PARISIENSI ET TRECENSI EPISCOPIS, ET ABBATI SANCTAE GENOVEFAE PARISIENSIS. De causa monasterii Vezeliac. contra comitem Antissiodorensem. (Laterani.) CCLXVI. Testes quomodo recipiantur. CCLXVII. FERRARIENSI EPISCOPO. Respondetur ad ejus consulta. CCLXVIII. EPISCOPO SANCTI ANDREAE, ET ABBATI DE BERBORC, T. PRIORI, R. ARCHIDIACONO, ET MAGISTRO L. OFFICIALI SANCTI ANDRAEAE. CCLXIX. Respondet consultationi cujusdam. CCLXX. FLORENTINO ET FESULANO EPISCOPIS, ET ARCHIPRESBYTERO PISTORIENSI. Hospitale Sancti Allucii adjudicatur Hospitalariis. CCLXXI. EPISCOPO PICTAVENSI. Respondet ad ejus consulta. CCLXXII. EPISCOPO ANTISSIODORENSI. CCLXXIII. LEONI TITULI SANCTAE CRUCIS PRESBYTERO CARDINALI. De ordinando abbate S. Quirici. CCLXXIV. UNIVERSIS DOCTORIBUS SACRAE PAGINAE, DECRETORUM, ET LIBERALIUM ARTIUM PARISIIS COMMORANTIBUS. Confirmatur quoddam eorum statutum. CCLXXV. Litteras apostolicas non valere ultra annum. CCLXXVI. SANCTAE MARIAE IN CAGIA ET VALLIS SECRETAE ABBATIBUS, ET M. CANONICO REMENSI. Committitur eis accusatio adversus abbatem S. Dionysii Remensis CCLXXVII. CAPITULO MESSANENSI. Conceditur ei ut cohabitet secundae uxori quam duxit priore vivente. APPENDIX LIBRI UNDECIMI. CCLXXVIII. DILECTIS FILIIS FRATRIBUS COENOBII SANCTI PROSPERI SUBTUS CIVITATEM REGII CONSTITUTIS TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS REGULAREM VITAM PROFESSIS IN PERPETUUM. De confirmatione privilegiorum. (Laterani, X Kal. Februarii.) CCLXXIX. CAPITULO BIVINENSI. De confirmatione privilegiorum. (Laterani, III Non. Februarii.) CCLXXX. HUBALDO EPISCOPO FAVENTINO. Transfertur ad Ecclesiam Ravennatem. CCLXXXI. ROFFRIDO TITULI SANCTORUM MARCELLINI ET PETRI PRESBYTERO CARDINALI ABBATI ET CONVENTUI CASINENSI. De revocandis alienationibus. (Apud S. Germanum, VIII Kal. Augusti.) CCLXXXII. DILECTIS FILIIS ROFFRIDO ABBATI MONASTERII SANCTI BENEDICTI CASINENSIS EJUSQUE FRATRIBUS TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS REGULAREM VITAM PROFESSIS IN PERPETUUM. I. PARISIENSI EPISCOPO ET ABBATI LATINIACENSI. Adversus abbatissam Jotrensem. III. EISDEM. III. DILECTIS FILIIS LONGIPONTIS SUESSIONENSIS ET SANCTI JUSTI BELVACENSIS DIOECESUM ABBATIBUS, ET MAGISTRO G. ARCHIDIACONO SUESSIONENSI. (Anagniae, XI Kal. Januarii.) IV. DILECTIS FILIIS DECANO SANCTI THOMAE CRISPIACENSIS SILVANECTENSIS DIOECESIS, GERMENDO CANONICO SUESSIONENSI, ET MAGISTRO GIRARDO DE SANCTO DIONYSIO CANONICO NOVIOMENSI. V. DILECTIS FILIIS SANCTI JUSTI BELVACENSIS DIOECESIS ET LONGIPONTIS ABBATIBUS, ET G. ARCHIDIACONO SUESSIONENSI. VI. Honorii III, epistola de eadem controversia. VII. Compositio facta inter episcopum Meldensem et Ecclesiam Jotrensem. VIII. Innocentii III, epistola ad electum Cathalanensem et abbatem Trium Fontium, de qua fit mentio supra epist. 2, ad Paris. episc. et abbatem Latiniac. IX. Epistola Honorii II de subjectione monasteriorum Resbacensis et Jotrensis. X. Epistola Alexandri III qua confirmat superiores Honorii II litteras

Experimento didicimus quod verborum non fueris obliviosus auditor quae volentibus ire post Dominum in Evangelio proponuntur, cum religiosa mente recogitans quid retribuas Domino pro omnibus quae retribuit ipse tibi, Christum, qui est usque ad mortem, mortem autem crucis, obediens pro te factus, humiliter imitari disponis, et pro ejus amore charam conjugem, dulcem prolem, delectabilem patriam, amabilem parentelam, divitias copiosas, ac mundanos relicturus honores, ut demum te ipsum cum carnalibus desideriis abnegando, liberius sequaris eumdem, desideras, ut accepimus, tollere crucem tuam, et illuc ubi tua salus in cruce pependit ardenti succingeris desiderio festinare, ut in crucis victoriosae vexillo te contra perfidorum conatus opponas, qui de crucis haereditate in parte jam expulisse videntur et in toto nituntur expellere crucifixum. Vere pium est hoc propositum et tibi coelitus inspiratum. Intendis enim suscipiendo crucem reddere vicem Christo, qui tuos languores in ipsa pertulit, doloresque portavit. Verum licet sit devotio satis magna, multum est tamen vicissitudo dissimilis, quia praeter gratiae differentiam quae videtur consistere in alterutro, si quod Dominus Redemptor pro servo redempto pertulit, demum servus redemptus perferat pro Domino Redemptore, inter crucis Christi patibulum et crucis tuae signaculum valde refert; cum etsi crucis una sit gloria, dispar tamen sit in te ac Domino ejus poena. Tu enim crucem mollem suscipies et suavem, ille asperam subivit et duram: tu eam in vestis deferes superficie, ille in carnis pertulit veritate; tu ipsam assues tibi lineis filis aut sericis, ille in ea confixus est ferreis clavis et duris. Licet igitur, quantumcunque magnis et duris ob spem aeternae retributionis exponere te disponas, ad futuram gloriam quae revelabitur in te condignae non sint hujusmodi passiones, considerata tamen sinceritate tuae devotionis, et urgentissima terrae sanctae necessitate perspecta, tuum propositum in Domino commendamus, nobilitatem tuam in ipso Domino Jesu Christo rogantes et exhortantes attentius quatenus secundum spiritum suum bonum, quem ipse tibi noscitur infudisse, procedens ad ejusdem terrae succursum, in divinum obsequium, quid crastina paritura sit dies ignorans, te celeriter et prudenter accingas, et taliter, ipso coadjuvante, Dei servitium prosequaris, defensioni terrae praedictae studiosius intendendo, quae tuo et aliorum fidelium adjutorio, quasi posita in necessitate suprema, valde noscitur indigere, quod nec Deus tibi hoc propositum videatur in vacuum inspirare, nec tu pro eo mundi gloriam quasi omnem, qua praestabilis esse nosceris, reliquisse videaris in vanum, sed secundum affectum hujusmodi pietatis consequatur in te plenae perfectionis effectus. Nos enim juxta petitionem tuam vivificae crucis signum per dilectum filium Nicolaum priorem Sancti Joannis Carthusiensis ordinis tibi mittimus imponendum, indulgentiam quam petisti cum conservatoriis quoque litteris nihilominus destinantes.

Datum Laterani, VI Kal. Martii, anno undecimo. Quod non immemor Dominicae passionis et tuae redemptionis effectus vexillum salutiferae crucis assumere ac illi disponis pro defensione Hierosolymitanae provinciae militare qui reddidit semetipsum pro nobis oblationem et hostiam Deo in suavitatis odorem, devotionem tuam in Domino commendamus. Ut igitur te in pio proposito foveamus, praedecessorum nostrorum vestigiis inhaerendo statuimus ut tam persona quam omnia bona tua pariter et familia, ex quo crucem acceperis, sub apostolicae sedis et nostra necnon archiepiscoporum et aliorum praelatorum Ecclesiae Dei, in quorum dioecesibus ipsa permanent, protectione consistant, et donec de tuo reditu vel obitu certissime cognoscatur, integra maneant et quieta. Nulli ergo . . . nostrae constitutionis, etc. Si quis autem, etc. Datum, ut in alia. Edoceri a nobis per vestras litteras postulastis utrum per litteras ad abbates vestri ordinis, nulla mentione habita de suis conventibus, impetratas, teneantur abbates ipsi super causis quae ad conventus pertinent et eosdem de ipsis querelantibus respondere, ac licet appellatio sit inhibita, per appellationis objectum possint, ne respondeant, se tueri. Super quo vobis duximus respondendum quod iidem abbates, nisi alia causa rationabilis suffragetur, per appellationem se tueri non possunt quo minus debeant auctoritate litterarum hujusmodi legitime respondere, cum ex officio suo teneantur abbates congregationum suarum negotia procurare, nisi forte abbatis et conventus negotia essent omnino discreta. Datum Laterani, IV Kal. Martii, anno undecimo. Ex speciali dilectionis effectu quo personam tuam et regnum Aragonense diligimus, provocamur ut non solum ad ea quae tibi utilia sunt et illi tuam magnificentiam exhortemur, verum etiam arguamus eamdem, si circa ipsa sollicitudinem non adhibet quam oportet, cum tibi pater simus in illo qui filium quem diligit corrigit et castigat. Tua quidem regalis serenitas non ignorat qualiter super negotio matrimonii inter tuam sororem et charissimum in Christo filium nostrum Fredericum illustrem regem Siciliae consummandi, de quo jamdudum a sua fuerat habitus genitrice tractatus, aliquando tecum fuerimus viva voce locuti, ac saepe per nostras te litteras exhortati. Sed licet in succursum ipsius duas galeas noviter destinaris, de quo regalem prudentiam plurimum in Domino commendamus, confirmationem tamen ejusdem facti, ex parte praefati regis non sine studio nostrae sollicitudinis acceptati, quantum a te dependet, plusquam oportuerit et decuerit distulisti. In quo profecto, cum pridem illud non modicum visus fueris appetisse, moram ingerere non deberes; cum praeter id quod ex tali dilatione praegrandis utilitatis compendium impeditur, de te posset insultando referri: Ecce homo qui coepit, et non potuit consummare . Caeterum ut cum tuo pariter et pro tuo loquamur honore, quae pigritia jam te detinet, quae segnities perfectionem tibi negotii tam perutilis dissuadet, ut passim opportunitatis hodiernae rem crastines, et processum copulae tam felicis usque futurae? Porro non est pro quo nuptiis tam magnificis ulterius tuam deceat supersedere sororem. Praecelsus enim est sponsus ejus, et titulum regis habens ex utero matris suae. Non claudicat generis sui nobilitas; sed utroque pede firmiter subnixa procedens, descendentem a progenie in progeniem sui sanguinis magnitudinem per virtutum amplificat majestatem, filius quidem et nepos imperatorum, patris non solummodo, sed et avi; de matre proditus est augusta, quae nimirum et ipsa regina Siciliae, regis aliquando soror fuit, regis amita, regis nata, et praeterea neptis ejus qui gloriosius opere rex quam nomine, de duobus diversis et adversis Augustis ac Venetis aliisque gentibus una die refertur in diversis mundi partibus mari et arida magnifice triumphasse. Horum quidem natalium tuae germanae sponsus claritate conspicuus, de janua pubertatis passu velociori annos discretionis ingreditur, et aetatem anticipando virtutibus feliciter regnandi primitias mirabiliter exorditur. Denique regnum suum dives et nobile inter caetera regna mundi umbilicus et portus est aliorum; de quo et per quod tanto tibi majora poterunt commoda provenire quanto magis tuo regno contiguitate maris est proximum, et a nobis, utpote peculiare beati Petri, speciali praerogativa dilectum. Cum igitur venerabilis frater noster Mazariensis episcopus, vir utique providus ac fidelis, et pensatis singulis qualitatibus ad negotium hoc idoneus, ad suggestionem nuntiorum tuorum ac tuam pro jamdicta tua sorore transducenda mittatur, celsitudinem regiam monemus attentius et propensius exhortamur quatenus eam cum apparatu decenti et honorifico comitatu, quo et ipsa, prout convenit tantae sponsae, circumornata procedat, et sponsus ejus solatium opportunae subventionis accipiat, mittere non postponas, expensas quas negotium tanti profectus et honoris exposcit, aliquo modo non evitans, cum Deo, sicut confidimus, prosperante tibi possint in decuplum restaurari. Datum Laterani. In eumdem fere modum illustri reginae Aragonum usque in finem. Quocirca serenitatem tuam monemus attentius et propensius exhortamur quatenus dictum regem ad id prudenter et diligenter inducas, attendens quod si personaliter accederes cum eadem, praeter id quod affectu materno de tam felici generi filiaeque laetareris amplexu, utiliter valde posses et regem et regnum per tuam prudentiam moderari. Datum Laterani. Praesentium vobis auctoritate concedimus quatenus secundum ordinis vestri regulam vobis liceat infra fines vestros molendinum habere, nonobstante quod episcopus et canonici Morinenses, ut dicitur, causa questus in suis molere molendinis compellere vos nituntur. Nulli ergo. . . nostrae concessionis, etc. Si quis autem, etc. Datum Laterani, V Kal. Martii., anno undecimo. Devotionem et reverentiam quam erga sacrosanctam Romanam Ecclesiam habere dignosceris in Domino commendantes, gratias referimus bonorum omnium largitori quod tibi et tuis inter Graecos minus catholice sentientes degentibus fidem rectam misericorditer inspiravit, ut recognoscens beato Petro a Domino esse dictum: Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam, et portae inferi non praevalebunt adversus eam, et tibi dabo claves regni coelorum, et quodcunque ligaveris super terram, erit ligatum et in coelo, et quodcunque solveris super terram, erit solutum et in coelo , et iterum circa passionem ipsius: Simon, ego pro te rogavi ut non deficiat fides tua, et tu aliquando conversus confirma fratres tuos , rursumque post resurrectionem suam trino repetito vocabulo eidem dixisse: Si diligis me, pasce oves meas , per litteras tuas quas benignitate paterna suscepimus, postulares ut a latere nostro legatum, qui te ac tuos erudiat in fidei puritate, mittere dignaremur. Nos ergo proponimus ut ad partes illas legatum qui pascat, confirmet, et corrigat quae corrigenda invenerit, transmittamus, dilectum filium Nicolaum archidiaconum Latinorum Durachii, per nostras dantes litteras in mandatis ut ipse interim ad Arbanam accedat, et te ac tuos una cum venerabili fratre nostro Paulo Arbanensi episcopo instruat et confirmet in iis quae viderit expedire; ut cum legatus advenerit, vos ex parte inveniat eruditos. Monemus igitur nobilitatem tuam et exhortamur in Domino, per apostolica tibi scripta mandantes quatenus, praedictum archidiaconum suscipiens honorifice ac honeste pertractans, ejus salubria monita et praecepta devote recipias et observes; ut ex hoc cumulus tibi aeternae retributionis accrescat, et nos devotionem tuam possimus merito commendare. Datum Laterani, III Kal. Martii, anno undecimo. Cum inter venerabilem fratrem nostrum Joannem Sabinensem episcopum et dilectos filios abbatem et conventum Farfensem controversia verteretur, eodem episcopo jus episcopale petente tam in monasterio Farfensi quam in ejus ecclesiis in sua dioecesi constitutis, sex duntaxat exceptis, in quibus idem abbas et monachi ei jus episcopale minime denegabant, ipsis econtrario respondentibus quod ipsorum monasterium tam in capite quam in aliis ejus membris erat prorsus exemptum et nulli nisi apostolicae sedi subjectum, nos visis, auditis et intellectis attestationibus, instrumentis, et allegationibus utrinque productis, de consilio fratrum nostrorum eos et successores ipsorum absolvimus in perpetuum ab impetitione quam contra ipsos idem episcopus super sui monasterii subjectione movebat, decernentes ipsum monasterium a cujuslibet praeterquam Romani pontificis jurisdictione liberum esse penitus et exemptum, et super hoc eidem episcopo perpetuum silentium duximus imponendum. Super ecclesiis autem eorum, sex illis exceptis, in Sabinensi dioecesi constitutis hoc exigente justitia sententialiter diffinivimus, ut in praestatione decimarum, oblationum et mortuariorum, necnon ordinatione clericorum, et dedicatione basilicarum, Sabinensi episcopo nullatenus teneantur; quoniam super iis cognovimus eas per privilegia praedecessorum nostrorum penitus absolutas. Unde super iis ei silentium imponentes, eos ab ipsius impetitione decrevimus absolvendos. In caeteris autem quae ad jus episcopale pertinere noscuntur ipsas ecclesias ei et successoribus ejus decrevimus in perpetuum esse subjectas, et super iis eidem episcopo dictum abbatem et monachos sententialiter condemnamus; hoc ad majorem cautelam expresso, ut ipsi in eisdem ecclesiis liberam eligendi sacerdotes et alios clericos habeant potestatem. Quocirca universitati vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus ad locum ad quem idem episcopus vos duxerit evocandos sine difficultate qualibet accedatis, audituri et recepturi mandatum ipsius juxta tenorem sententiae promulgatae. Alioquin sententiam quam ipse propter hoc in vos rationabiliter duxerit promulgandam, firmiter observetis. Datum Laterani, V Non. Martii, anno undecimo. Ad nostram noveris audientiam pervenisse quod de assensu et voluntate nobilis viri comitis Tripolitani et quorumdam civium Antiochenorum populus et quaedam pars cleri Graecorum, Dei timore postposito in Antiochena provincia patriarcham Graecum intrudere praesumpserunt, cui clerici Graeci, qui venerabili fratri nostro Antiocheno patriarchae fidelitatis exhibuerant juramenta dignitatibus et beneficiis de manu ejus receptis, contra proprium juramentum temere adhaerentes, patriarchae praefati observare renuunt interdictum, et latinos excommunicationi et interdicto suppositos recipiunt ad divina. Quia igitur tantae praesumptionis audaciam transire conniventibus oculis nec possumus nec debemus, fraternitati tuae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus si res ita se habet, memoratum intrusum omnino deponas, et a tota provincia facias removeri et contradictores per censuram ecclesiasticam sublato appellationis impedimento compescens, eidem comiti necnon majori et consulibus Antiochenis sub poena excommunicationis inhibeas ne dictum intrusum aut clericos Graecos in tali rebellione temere manutenere praesumant. Datum Laterani, IV Non. Martii, anno undecimo. Si Deus scientiarum Dominus praescientiae nobis spiritum infudisset, ab homine iniquo et doloso providentius nobis cavissemus et tibi; qui licet forsan de lacu calamitatis in quem conciderat apostolico liberari praesidio minime meruisset, consilio tamen Dei sapienter omnia disponentis per sollicitudinem nostram erutus est ab ipso, ut eo demum ingrato gratiae sibi factae, quod facile contra eum non poterat exerceri pro dubiis, liberius fieret pro flagitiis manifestis. Nuper quidem Bremensis et Hammeburgensis Ecclesiarum procuratoribus, super eo quod Waldemarus episcopus a Bremensi capitulo canonicis Hammeburgensibus inconsultis in suum fuerat archiepiscopum postulatus, ad nostram praesentiam destinatis, dilectus filius Petrus praepositus Roskildensis, vir utique providus ac fidelis, a regia supervenit serenitate transmissus. Qui episcopo ipso in nostra praesentia proponente quod per te bonis tam episcopalibus quam etiam patrimonialibus fuerat destitutus, de quibus restitui postulabat a nobis, prudenter ex adverso respondit quod non rite poterat restitutionis auxilium implorare, cum ipse se duxerit spoliandum habitum clericalem derelinquens, regium sibi titulum usurpavit. Insuper laesae majestatis, apostasiae, adulterii, perjurii, dilapidationis et conspirationis crimina eidem objiciens, proponebat, non solum ei fore restitutionis beneficium denegandum, sed etiam postulationem de ipso factam penitus respuendam; praesertim cum irregularis existat, utpote de duplici adulterio procreatus, ejusque dispensatio fuerit olim ab apostolica sede per subreptionem obtenta, suppresso quod esset spurius, et expresso quod existeret naturalis; cum et paternae incontinentiae imitator filios habeat post sacros ordines generatos. Nos igitur iis et aliis diligenter auditis quae in auditorio nostro fuere solemniter allegata, licet supplicationibus nobis factis super postulatione praedicta inclinassemus forsan benignius aures nostras, si cum apostolicae sedis honore, salute animae nostrae, utilitate Bremensis Ecclesiae, necnon absque tuo tuique regni dispendio fieri potuisset, maxime cum per hoc a multis nos crederemus inquietationibus expediri, postulationem tamen ipsam de consilio fratrum nostrorum, rebus sic se habentibus, non duximus admittendam, cum et episcopi petitio, per quam sibi episcopatum restitui cupiebat, postulationi de ipso factae ut ad aliam transferretur Ecclesiam contraria videretur. Nuntiis autem Bremensibus sic duximus respondendum, ut quoniam hujus negotii pendebat eventus, et ignorabatur an in brevi posset idem negotium expediri, suae curarent Ecclesiae providere. Verum ad ea quae pacis sunt intendentes, petitionem ipsius super restitutione tam episcopatus quam patrimonii sibi plenarie facienda in favorem ecclesiasticae libertatis duximus admittendam, concedentes eidem ut si forte se nollet regiae sublimitati committere, per procuratorem idoneum restitutionem acciperet corporalem, et ipse interim in quo mallet loco maneret tibi merito non suspecto. Qui cum respondisset se velle per procuratorem idoneum restitutionis beneficium obtinere, ac de loco in quo mansurus esset interim deliberatorias inducias accepisset, ingratus demum gratiae sibi factae, fraudulenter et contumaciter a nobis illicentiatus aufugit. Unde nos ex parte omnipotentis Dei Patris et Filii et Spiritus sancti, auctoritate quoque beatorum apostolorum Petri et Pauli ac nostra, excommunicamus et anathematizamus eumdem, postulationem de ipso factam, qua omnino reddidit se indignum, penitus reprobantes. Quam profecto sententiam per quamplures archiepiscopos et episcopos, prout tam nos quam idem nuntius tuus expedire cognovit, mandavimus solemniter publicari. Principem quoque de cujus favore forsitan idem Waldemarus frustra confidit auctoritate litterarum nostrarum moneri fecimus et induci ut ei nullum praestet auxilium vel favorem, sed ipsum tanquam excommunicatum evitet, neque per ipsum aut propter ipsum permittat in Ecclesia Dei scandalum suboriri, per quod etiam contra se posset non leve scandalum generari, cum nos tantae malignitatis audaciam in eodem nolimus episcopo sub dissimulatione transire. Bremensi vero capitulo dedimus in praeceptis ut convocatis in unum qui ad electionem fuerint advocandi, post commonitionem venerabilis fratris nostri Magdeburgensis archiepiscopi eis factam, cui super hoc dirigimus scripta nostra, personam idoneam infra mensem praeficiant sibi per electionem canonicam in pastorem. Alioquin archiepiscopo ipsi mandavimus ut auctoritate nostra suffultus, cum consilio religiosorum et prudentum virorum, talem eis extunc in pontificem personam assignet quae tanto congruat oneri et honori; si qui forsan, quod non credimus, de clero seu populo praesumpserint se opponere aut dicto Waldemaro favere, temeritatem eorum per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo. Praeterea tantae nequitiae magnitudinem odio persequendo perfecto, regiaeque volendo plenius providere quieti, cogitavimus infra nos, et cum fratribus nostris demum tractatum habuimus diligentem, si foret ad depositionem ejusdem episcopi procedendum. Super quo tandem consilio maturiore providimus quod ipsius calcaneum observantes, adhuc aliquantulum praestolemur; ut si forte quidpiam contra te vel etiam regnum tuum, imo contra nos, seu verius contra se in eorum alterutro tentaverit machinari, licet conatus ipsius divino praesidio nostraque sollicitudine ac tuo studio resistentibus in nullo valeat praevalere, per quod utique non solum ista sed majori se redderet poena dignum, ad confusionem ipsius eo liberius quo justius procedamus; quanquam et hoc providerimus ad cautelam, ne in barathrum desperationis submersus liberius et efficacius in principio malignetur, qui si fuerit in primo conatu delusus, velut anguis conciso capite suae malignitatis virus ulterius effundere non valebit. Quocirca regalem magnificentiam monemus attentius et propensius exhortamur quatenus divinae congratulando justitiae, quae te quodam modo justificasse videtur ab illo, ea quae hactenus facta sunt debita prosequens gratitudine, sic futurorum eventum longanimi patientia praestoleris ut tamen prudenti conamine diligenter occurras incursibus malignorum; ne quid deficiat ad cautelam, regium nobis interim beneplacitum rescripturus, ut eo demum plenius intellecto, sicut procedendum fuerit procedamus. Nos enim tam in iis quam in aliis, quantum cum Deo et nostra possumus honestate, quae ad pacem tuam proveniant et honorem intendimus efficaciter promovere. Super quo jamdictus praepositus nostram tibi referre valebit expressius voluntatem. Qui siquidem in prudentia illa et fide nostra tibi referre poterit qua tua nobis ipse portavit; propter quod non immerito ipsum duximus tuae celsitudini commendandum. Datum Laterani. Inter caetera quae proficiant ad abolendam de Provinciae partibus haereticam pravitatem relatum est nobis hoc specialiter expedire, ut debitores qui alieno aere tenentur, a creditoribus suis cessantibus interim exspectentur usuris quandiu ibi pro negotio fidei laborabunt, et clericis pro eodem volentibus laborare negotio concedatur suos redditus per biennium obligare. Quocirca fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus auctoritate nostra suffulti super hujusmodi statuatis et faciatis firmiter observari quod secundum Deum in tanta necessitate noveritis Ecclesiae suae negotio expedire. Datum Laterani. Cum a catholicis imperatoribus fuerit constitutum, sicut legales edocent sanctiones, ut quilibet ecclesiis et piis locis legare libere valeat bona sua, serenitatem tuam rogamus attentius et monemus et exhortamur in Domino quatenus si milites vel alii possessiones suas ecclesiis legare voluerint, nullatenus impedias, vel te ipsum opponas, sed ea saltem cum onere suo ipsis legari permittas libere ac quiete. Quod si forsan aliquis de possessionibus quae fuerunt ecclesiarum ipsis legarit ecclesiis positus in extremis, quia idem non sua dimittere sed potius restituere videtur ablata, auctoritate praesentium districtius inhibemus ne id praesumas per te vel alios impedire. Alioquin venerabilibus fratribus nostris archiepiscopo Varisiensi et episcopo Panidensi nostris damus litteris in praeceptis ut contradictores quoslibet per censuram ecclesiasticam sublato cujuslibet contradictionis et appellationis impedimento compescant. Datum Laterani, IV Idus Martii, anno undecimo. Cum a catholicis imperatoribus fuerit constitutum, etc., in eumdem fere modum usque impedire. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus quoslibet qui apostolicae sedis inhibitione contempta id impedire praesumpserint, per censuram ecclesiasticam, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, a praesumptione hujusmodi compescatis. Datum, ut in alia. Cum a catholicis imperatoribus fuerit constitutum, etc., usque impedire. Alioquin dilectis filiis decano, cantori, et thesaurario Sanctae Sophiae Constantinopolitanis nostris damus litteris in praeceptis ut contradictores quoslibet, etc., ut in alia. In eumdem modum eisdem. Cum a catholicis imperatoribus, etc., ut supra usque impedire. Alioquin venerabilibus fratribus nostris Varisiensi archiepiscopo et Salombreae et Kallipolis episcopis nostris damus litteris in praeceptis ut contradictores, etc., ut in alia. In eumdem modum eisdem, ut supra. Quod si non omnes, duo vestrum, etc. Datum, ut supra. Significavit nobis venerabilis frater noster Constantinopolitanus patriarcha quod clarae memoriae Balduinus Constantinopolitanus imperator triginta praeposituras infra urbem Constantinopolitanam in melioribus Ecclesiis quae contigerant in sortem Francorum suae donationi retinuit, instituens in eis praepositos et decanos; cui charissimus in Christo filius noster Henricus succedens, easdem in animae suae periculum ordinare praesumit. Unde nobis humiliter supplicavit ut easdem suae faceremus ordinationi dimitti liberas et quietas, maxime cum dilectus filius noster Benedictus tituli Sanctae Susannae presbyter cardinalis, tunc apostolicae sedis legatus, ex ipsis triginta viginti tres adjudicaverit sibi, septem nec adjudicatis nec cassatis in nostrae relictis arbitrio potestatis, et nos tempore ordinationis ejusdem nullam Ecclesiam exceperimus, imo sibi curam Constantinopolitanae Ecclesiae commiserimus generalem, nec ipse deliquit in aliquo quare Ecclesia sibi commissa privari debeat jure suo. Verum quia imperator praedictus praepositurarum ipsarum collationem confirmari sibi per sedem apostolicam postulavit, cum se fateatur habere non minus juris in illis quam multi reges in quibusdam praeposituris regnorum suorum ex approbata consuetudine habere noscuntur, et ipsorum petitiones sunt ad invicem repugnantes, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus audiatis hinc inde proposita, et usque ad calculum diffinitivae sententiae, sublato appellationis obstaculo, procedentes, causam sufficienter instructam ad nostram praesentiam remittatis, assignantes partibus terminum competentem quo per procuratores idoneos se nostro conspectui repraesentent sententiam recepturae. Datum, ut in alia. Ex conquestione venerabilis fratris nostri patriarchae Constantinopolitani nostris fuit auribus intimatum quod cum eidem duxerimus concedendum ut Venetos habitatores regiae civitatis per censuram ecclesiasticam appellatione remota compelleret ad solvendum decimas personis et ecclesiis quibus de jure debentur, nonobstante consuetudine Venetorum, qui tantum in morte decimant bona sua, vicarius venerabilis fratris nostri patriarchae Gradensis burgenses Venetos habitatores civitatis ejusdem, sive maneant in quinque parochiis ejusdem patriarchae Gradensis, sive se transferant ad parochias sibi subjectas, seu ad parochias Pisanorum, necnon etiam ad parochias illorum qui Constantinopolitano non sunt subditi patriarchae, ecclesiastica districtione compellit ut decimas sibi solvant, non permittens eisdem alibi nubentium benedictiones recipere quam in ecclesiis patriarchae Gradensis, licet in illarum ecclesiarum parochiis non morentur; in quos etiam excommunicationis praesumit interdum propter hoc sententiam promulgare. Quia vero nobis non constitit de praemissis, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus partibus convocatis, audiatis causam, et appellatione remota fine canonico terminetis, facientes, etc. Quod si non omnes, duo vestrum, etc. Datum, ut in alia. Significavit nobis venerabilis frater noster Constantinopolitanus patriarcha quod praelati Ecclesiarum eidem non subjectarum commorantes in parochiis sibi subjectis excommunicatos ab ipso et interdicto suppositos nominatim interdum recipiunt ad divina; propter quod dissolvitur nervus ecclesiasticae disciplinae. Unde ipsis dedimus in praeceptis ut parochianos Ecclesiarum quae ipsi subjectae sunt patriarchae, cum ab eo excommunicati fuerint vel interdicto suppositi, nullatenus recipere ad divina, vel eis sacramenta Ecclesiastica exhibere praesumant. Quocirca fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus si praelati praedictarum Ecclesiarum de caetero id praesumpserint attentare, vos eos a praesumptione hujusmodi per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescatis. Datum, ut in alia. Significavit nobis venerabilis frater noster Constantinopolitanus patriarcha quod vos interdum commorantes in parochiis sibi subjectis excommunicatos ab ipso et interdicto suppositos nominatim recipitis ad divina; propter quod dissolvitur nervus ecclesiasticae disciplinae. Quocirca praesentium vobis auctoritate mandamus atque praecipimus quatenus parochianos Ecclesiarum quae ipsi subjectae sunt patriarchae, cum ab eo excommunicati fuerint vel interdicto suppositi, recipere ad divina vel eis sacramenta ecclesiastica exhibere nullatenus praesumatis. Alioquin venerabilibus fratribus nostris archiepiscopo Varisiensi et episcopo Panidensi nostris damus litteris in mandatis ut vos a praesumptione hujusmodi per censuram ecclesiasticam appellatione remota compescant. Datum, ut in alia. Divinae ordinationi videtur resistere qui potestati resistit, cum potestas quaelibet sit a Deo, a quo sunt omnia ordinata. Non ergo debet aliquis erubescere praelato sibi a Deo aliquid dum forte dato humiliter obedire, cum Dei Filius Jesus Christus, ut Patri fieret obediens, in altitudinem venerit hujus maris, et se ab ipsius permiserit tempestate demergi; ne si secus praesumpserit, in illius transferatur imaginem qui solium suum ab aquilone voluit collocare. Cum igitur venerabilis frater noster Constantinopolitanus patriarcha vobis disponente Domino sit praelatus, universitati vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus ei tanquam patri et episcopo animarum vestrarum humiliter intendentes, impendatis sibi canonicam obedientiam et honorem, scituri quod si secus praesumpseritis attentare, nos id clausis non poterimus oculis pertransire. Datum Laterani, Nonis Martii, an. undecimo. Cum vestrae utilitati expediat et honori ut Graeci tam clerici quam laici ad sacrosanctae Romanae Ecclesiae ac venerabilis fratris nostri patriarchae Constantinopolitani obedientiam redeant cumque patrem habeant et pastorem, universitatem vestram rogamus attentius et monemus, per apostolica vobis scripta mandantes quatenus super hoc patriarchae praedicto consilium et auxilium impendatis, sententiam quam in Graecos rebelles propter hoc rationabiliter tulerit firmiter observantes; ut devotio vestra clareat in affectu, et oberrantes oviculae redeant ad pastorem. Datum, ut in alia. Ad audientiam nostram venerabili fratre nostro patriarcha Constantinopolitano significante pervenit quod eo et aliis episcopis praesentibus pueros praesumis unctione sacri chrismatis confirmare; quod etsi dicas aliquando tibi fuisse ab apostolica sede concessum, nos tamen tibi ne illud faceres curavimus inhibere. Cum igitur hujusmodi confirmatio puerorum ad episcopos tantum pertinere noscatur, auctoritate tibi praesentium districtius inhibemus ne de caetero pueros aliquatenus confirmare praesumas. Alioquin sententiam quam in te propter hoc patriarcha praedictus rationabiliter promulgarit ratam habebimus, et faciemus eamdem auctore Domino firmiter observari. Datum, ut in alia. Ex parte tua fuit propositum coram nobis quod quidam episcopi Graeci ad tuam obedientiam redeuntes, fidelitatis praestiterunt tibi corporaliter juramentum, nobisque obedientiam promiserunt, sed inungi renuunt juxta consuetudinem Latinorum. Unde quid super iis agere debeas postulasti per sedem apostolicam edoceri. Nos igitur inquisitioni tuae taliter respondemus, quod si ii qui jam consecrati sunt induci nequeunt ut recipiant unctionem, id in hac novitate sub dissimulatione poteris pertransire. Consecrandos vero nullatenus consecres, nisi more Latino voluerint consecrari, eum nos ipsi Graecos nonnisi juxta nostram consuetudinem consecremus. Datum Laterani, VIII Idus Martii, anno undecimo. Sua nobis venerabilis frater noster Constantinopolitanus patriarcha insinuatione monstravit quod Pisani, Lombardi, Longobardi, Amalfitani, Dani, Anglici, et quaedam aliae nationes apud Constantinopolim commorantes in parochiis sibi subjectis, ipsi et ecclesiis a quibus ecclesiastica percipiunt sacramenta decimas solvere contradicunt. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenns memoratos Pisanos et alios manentes in parochiis eidem patriarchae subjectis, ut ipsi et ecclesiis a quibus percipiunt spiritualia decimas cum debita integritate persolvant, monitione praemissa per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compellatis. Quod si non omnes . . . tu frater episcope, etc. Datum, ut in alia. Significavit nobis venerabilis frater noster patriarcha Constantinopolitanus quod cum ipse quosdam Venetorum Constantinopolim commorantes interdum pro excessibus suis, et interdum quia sibi contumaces et rebelles existunt, vinculo excommunicationis innodet, quosdamque subjiciat interdicto, ipsi Venetias remeantes se pro excommunicatis vel interdictis non gerunt, nec illos curant aliqui evitare, sed passim recipiunt ad divina. Quocirca fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus eos quos idem patriarcha rationabiliter excommunicat vel interdicto supponit, cum id vobis per litteras ipsius constiterit, tanquam excommunicatos arctius evitetis, et faciatis a vestris subditis evitari, et interdictis negari ecclesiastica sacramenta. Datum, ut in alia. Ne nos ejus tangeret increpatio qui per hominis pigri agrum et vineam viri stulti pertransiens, quod totam urticae repleverint exprobravit, primo quasi mane nostrae promotionis, ac deinde per ordinem evangelicae vicis exivimus, ut in dominicam vineam nostrae culturae commissam operarios mitteremus. Attendentes ergo jamdudum quod in Provincia nimis creverant plantaria vitiorum, ne spuria vitulamina radices mitterent altiores, viros illuc idoneos destinavimus, qui de vinea Domini Sabaoth avellerent inutilia et utilia propagarent, capientes vulpeculas quae moliuntur ipsam vineam demoliri. Ipsi vero profecti repererunt ibi, secundum Apostoli verbum, homines pestilentes, qui doctrinam sanam minime sustinebant, sed ad sua potius desideria magistros coacervabant erroris. Propter quod nuntios veritatis suis esse contrarios operibus arbitrati, usque adeo saevierunt in illos ut ipsos procul dubio videatur praenuntia Salvatoris conquestio tetigisse dicentis: Ecce ego mitto ad vos sapientes et scribas, et ex eis occidetis, etc. . Sane rem audivimus detestabilem et in communem luctum generalis Ecclesiae deducendam, quod cum sanctae memoriae frater Petrus de Castronovo, monachus et sacerdos, vir inter viros utique virtuosos vita, scientia et fama praeclarus, ad evangelizandum pacem et astruendam fidem in eamdem provinciam a nobis cum aliis destinatus, in commisso sibi ministerio laudabiliter profecisset et proficere non cessaret, quippe qui plene in schola Christi didicerat quod doceret, et eum qui secundum doctrinam est fidelem obtinendo sermonem, in sana poterat exhortari doctrina et contradicentes revincere, paratus semper omni poscenti reddere rationem, utpote vir in fide catholicus, in lege peritus, et in sermone facundus, concitavit adversus eum diabolus ministrum suum, comitem Tolosanum, qui cum pro multis et magnis excessibus, quos in Ecclesiam commiserat et in Deum, saepe censuram ecclesiasticam incurrisset, et saepe, sicut homo versipellis et callidus, lubricus et inconstans, poenitudine simulata fuerit absolutus, tandem odium continere non praevalens quod conceperat contra ipsum ex eo quod non erat in ejus ore verbum Domini alligatum ad faciendam vindictam in nationibus et increpationes in populis, ac eo fortius in eodem quo magis pro majoribus erat ipse facinoribus increpandus, tam eum quam collegam ipsius apostolicae sedis legatos ad villam Sancti Aegidii convocavit, promittens super cunctis quibus impetebatur capitulis satisfactionem plenariam exhibere. Cum autem convenientibus illis in villa praedicta praefatus comes salutaria monita sibi facta modo velut verax et facilis promitteret se facturum, et modo velut fallax et durus ea prorsus efficere recusaret, volentibus illis demum ab eadem villa recedere, mortem est publice comminatus, dicens quod quocunque vel per terram diverterent vel per aquam, vigilanter eorum observaret egressum; et confestim factis dicta compensans, complices suos ad exquisitas insidias destinavit. Cumque nec ad preces dilecti filii abbatis Sancti Aegidii nec instantiam consulum et burgensium furoris sui mitigari vesania potuisset, ipsi eos invito comite nimiumque dolente cum armatae manus praesidio prope ripam Rhodani deduxerunt; ubi nocte quieverunt instante, quibusdam ejusdem comitis satellitibus ipsis prorsus ignotis hospitantibus cum eisdem, qui, sicut apparuit in effectu, sanguinem inquirebant ipsorum. In crastinum itaque mane facto, et missa celebrata de more, cum innocui Christi milites ad transitum fluminis se pararent, unus de praedictis Satanae satellitibus lanceam suam vibrans, praenominatum Petrum supra Christum petram immobili firmitate fundatum, tantae proditionis incautum, inter costas posterius vulneravit; qui pius in impium respiciens percussorem, et Christi magistri sui cum beato Stephano secutus exemplum, dixit ad ipsum: Deus tibi dimittat, quia ego dimitto, pietatis et patientiae tantae verbum saepius repetendo. Deinde sic transfixus, acerbitatem illati vulneris spe coelestium est oblitus, et in stanti suae pretiosae mortis articulo cum ministerii sui sociis quae fidem promoverent et pacem non desinens ordinare, post multas demum orationes in Christo feliciter obdormivit. Qui profecto cum ob fidem et pacem, quibus nulla prorsus est causa laudabilior ad martyrium, sanguinem suum fuderit, claris jam, ut credimus, miraculis coruscasset nisi hoc illorum incredulitas impediret de quorum similibus in Evangelio legitur quod Jesus non faciebat ibi virtutes multas propter incredulitatem eorum, quia quanquam linguae non fidelibus sed infidelibus sint in signum, salvator tamen praesentatus Herodi, qui teste Luca valde gavisus est viso ipso, pro eo quod signum aliquod videre fieri ab illo sperabat, et facere dedignatus est signum et reddere interroganti responsum, sciens quod in operatione signorum non credulitatis inductio sed vanitatis illum admiratio delectabat. Licet autem illa prava et perversa generatio non sit digna ut tam cito, sicut forsitan ipsa quaerit, de suo sibi martyre detur signum, expedisse tamen credimus ei ut unus iste pro ipsa, ne tota pereat, moreretur, quae contagio haereticae pravitatis infecta per interpellantem occisi sanguinem a suo melius revocetur errore quam vivus eam potuerit revocare. Hoc est enim vetus artificium Jesu Christi, hoc miraculosum ingenium Salvatoris, ut cum in suis victus esse putatur, tunc vincat fortius in eisdem, et ea virtute qua ipse mortem moriendo destruxit, a superatis interdum famulis suis superatores eorum faciat superari. Nisi enim granum frumenti cadens in terram mortuum fuerit, ipsum solum manet; cum autem mortuum fuerit, plurimum fructum affert. Sperantes igitur quod de morte hujus fecundissimi grani multus sit fructus in Christi Ecclesia proventurus, cum profecto sit dure culpabilis et culpabiliter durus cujus animam ipsius gladius non pertransiit, neque unquam penitus desperantes quin utilitas tanta debeat in sanguine suo esse quod suae sanctae praedicationis initiis circa memoratam provinciam, pro qua ipse in corruptionem descendit, optata Deus tribuat incrementa, fraternitatem vestram monemus attentius et propensius exhortamur, per Spiritum sanctum in virtute obedientiae districte praecipiendo mandantes quatenus verbum pacis et fidei seminatum ab eo vestrae praedicationis irriguis coalescere facientes, et ad expugnandam haereticam pravitatem ac fidem catholicam confirmandam, exstirpando vitia et seminando virtutes, indefessae studio sedulitatis instantes, jam dictum Dei famuli occisorem et universos quorum ope vel opera, consilio vel favore tantum facinus perpetravit, receptatores quoque vel defensores ipsius ex parte omnipotentis Dei Patris et Filii et Spiritus sancti, auctoritate quoque beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus ac nostra excommunicatos et anathematizatos per universas vestras dioeceses nuntietis, et omnia loca prorsus ad quae ipsi vel aliquis eorum devenerint, praesentibus eis interdicto faciatis ecclesiastico subjacere singulis diebus Dominicis et festivis, pulsatis campanis, et candelis accensis, donec ad sedem apostolicam accedentes per satisfactionem condignam mereantur absolvi, sententiam hujusmodi solemniter innovantes. Illis autem qui orthodoxae fidei zelo succensi ad vindicandum sanguinem justum, qui de terra clamare non cessat ad coelum, donec ad confundendum subversos et subversores de coelo descendat ad terram Dominus ultionum, viriliter se accinxerint adversus hujusmodi pestilentes, qui simul in unum et pacem et veritatem impugnant, suorum remissionem peccaminum a Deo ejusque vicario secure promittatis indultam, ut eis labor hujusmodi ad operis satisfactionem sufficiat super illis offensis pro quibus cordis contritionem et oris confessionem veram obtulerint vero Deo. Hujusmodi siquidem pestilentes non tantum jam nostra diripere, sed nos perimere moliuntur; nec solum ad perimendum animas linguas acuunt, verum etiam ad perdendum corpora manus extendunt, perversores animarum effecti et corporum peremptores. Licet autem praefatus comes pro multis et magnis flagitiis quae longum esset per singula enarrare jamdudum sit anathematis mucrone percussus, quia tamen certis indiciis mortis sancti viri praesumitur esse reus, non solum ex eo quod publice comminatus est ei mortem et insidias paravit eidem, verum etiam ex eo quod, sicut asseritur, occisorem ipsius in multam familiaritatem admisit et magnis donis remuneravit eumdem, ut de caeteris praesumptionibus taceamus quae nobis plenius innotescunt, ob hanc quoque causam anathematizatum eum publice nuntietis. Et cum juxta sanctorum Patrum canonicas sanctiones ei qui Deo fidem non servat fides servanda non sit, a communione fidelium segregato, utpote qui vitandus est potius quam fovendus, omnes qui dicto comiti fidelitatis seu societatis aut foederis hujusmodi juramento tenentur astricti, auctoritate apostolica denuntietis ab eo interim absolutos et cuilibet catholico viro licere, salvo jure domini principalis, non solum persequi personam ejusdem, verum etiam occupare ac detinere terram ipsius, illo praesertim obtentu quod ab haeresi per suam prudentiam fortiter expietur, qua per illius nequitiam fuit hactenus turpiter maculata; quia dignum est ut manus omnium contra ipsum insurgant cujus manus exstitit contra omnes. Quod si nec sic vexatio sibi dederit intellectum, manus nostras in eum curabimus fortius aggravare. Si quando vero satisfactionem promiserit exhibere, procul dubio ipsum haec poenitudinis suae signa praemittere oportebit, ut de toto penitus posse suo depellat pravitatis haereticae sectatores, et se paci satagat conciliare fraternae, cum principaliter propter culpam quam in utroque noscitur commisisse, in eum ecclesiastica fuerit prolata censura; quanquam si suas Dominus iniquitates voluerit observare, vix possit congrue satisfacere, non tantummodo pro se ipso, sed pro alia multitudine quam in laqueum damnationis induxit. Quia vero secundum sententiam veritatis timendi non sunt qui corpus occidunt, sed qui potest corpus et animam mittere in gehennam, confidimus et speramus in eo qui ut a fidelibus suis timorem mortis auferret, mortuus die tertia resurrexit, quod praefati hominis Dei mors venerabili fratri nostro Conseranensi episcopo et dilecto filio abbati Cisterciensi apostolicae sedis legatis aliisque orthodoxae fidei sectatoribus non solum timorem non incutiet, sed accendet amorem; ut ejus exemplo qui vitam aeternam temporali morte feliciter est mercatus, animas suas in tam glorioso certamine, si necesse fuerit, pro Christo ponere non formident. Unde consulimus et monemus, preces praeceptis et praecepta precibus inculcantes, quatenus legatorum ipsorum salubribus monitis et mandatis efficaciter intendentes, tanquam strenui commilitones assistatis eisdem in omnibus quae propter hoc vobis duxerint injungenda; scientes quod sententiam quam ipsi, non solum in rebelles, sed etiam in desides, promulgaverint, nos ratam haberi praecipimus et inviolabiliter observari. Datum Laterani. In eumdem fere modum archiepiscopo Lugdunensi et suffraganeis ejus, usque praecepta precibus inculcantes, quatenus ad tantum Dei servitium prosequendum consilium impendatis et auxilium opportunum, quae praemissa sunt subditis vestris tam clericis quam laicis prudenter et efficaciter exponendo, exhortantes eos et in remissionem suorum sibi peccaminum injungentes ut et ipsi suum impendant in tam sancto negotio dignum Domino famulatum. Datum Laterani. Si tua regalis serenitas cunctos mundi principes circumspiciat, inveniet se a Deo specialiter inter caeteros exaltatam, qui ex gratia sua et ex meritis quae tam tu quam tui progenitores in ipsius conspectu fecistis, multipliciter nomen tuum est magnificare dignatus, augens tibi gratiam in praesenti et gloriam praeparans in futuro, pro eo maxime quod unam sanctam catholicam et apostolicam Ecclesiam confitendo, odisti semper et repulisti sectas haereticae pravitatis. Nuper quidem audivimus rem crudelem et in communem luctum generalis Ecclesiae deducendam, etc. usque in finem sicut in illa quae mittitur Narbonensi archiepiscopo et aliis. Eia igitur, miles Christi, eia Christianissime princeps, moveat religiosissimum pectus tuum universalis Ecclesiae sanctae gemitus, succendat te ad tantam Dei tui vindicandam injuriam pius zelus. Clamantem ad te justi sanguinis vocem audias, et contra tyrannum hostemque fidei scutum pro Ecclesia protectionis assumas; ut qui pro mundo hactenus laudabiliter militasti, laudabilius milites nunc pro Christo, qui a nequissimis servis graviter impugnatur. Accipe tempus instans faciendi justitiam, et aures a querela Ecclesiae non avertas dicentis tibi: Exsurge, et judica causam meam . Felix quidem tibi et necessaria esse potest tanta perversorum offensa, quae fecit ut qui creavit te, tuo nunc obsequio velit uti. Quapropter, dilectissime fili, gladium quem ad vindictam malefactorum, laudem vero bonorum a Domino accepisti, gladio nostro junge, ut simul de tam scelestis et inhumanis malefactoribus ulciscamur. Attende per Moysem et Petrum, patres videlicet utriusque Testamenti, signatam inter regnum et sacerdotium unitatem, cum alter regnum sacerdotale praedixit, et reliquus regale sacerdotium appellavit; ad quod signandum rex regum et Dominus dominantium Jesus Christus secundum ordinem Melchisedech sacerdotis et regis de utraque voluit stirpe nasci, sacerdotali videlicet et regali. Et princeps apostolorum: Ecce gladii duo hic , id est simul, dicente demum Domino: Satis est , legitur respondisse, ut materiali et spirituali gladiis sibi invicem assistentibus, alter per alterum adjuvetur. Cum igitur post interfectionem praefati justi Ecclesia quae in partibus illis est absque consolatore in tristitia et moerore sedente fides evanuisse, periisse pax, haeretica pestis et hostilis rabies invaluisse dicantur, ac nisi potenter in hujus novitate procellae succurratur eidem, pene penitus videatur ibidem navis Ecclesiae naufragari, regalis mansuetudinis pietatem monemus attentius et propensius exhortamur, ac in tanto necessitatis articulo in virtute Christi confidentes injungimus, et in remissionem peccaminum indulgemus, quatenus tantis malis occurrere non postponas, et attendens quod usque adeo regium sit officium in regno suo pacis negotium promovere quod regum sapientissimus Salomon in figura Regis aeterni fuit pacificus appellatus, ad pacificandum gentes illas in eo qui est Deus pacis et dilectionis intendas, et quibuscunque modis revelaverit tibi Deus, haereticam tamen studeas perfidiam abolere, sectatores ipsius eo quam Saracenos securius quo pejores sunt illis, in manu forti et extento brachio impugnando. Praenominatum etiam comitem, qui quasi foedus percussisset cum ea, de morte propria non recogitat, si forte vexatio sibi tribuat intellectum, et impleta ipsius facie ignominia, incipiat requirere nomen Dei, ad satisfaciendum nobis et Ecclesiae, imo Deo, pondere non desinas inductae super eum regalis oppressionis urgere, ipsum et fautores ejusdem de castris Domini depellendo, et auferendo terras eorum; in quibus, relegatis haereticis, catholicos habitatores instituas, qui secundum orthodoxae tuae fidei disciplinam in sanctitate et justitia sub tuo felici regimine serviant coram Deo. Datum Laterani. Rem crudelem audivimus et in communem luctum generalis Ecclesiae deducendam, etc. sicut in illa quae mittitur regi usque: Eia igitur Christi milites, eia strenui militiae Christianae tirones. Moveat vos generalis Ecclesiae sanctae gemitus, succendat vos ad tantam Dei vestri vindicandam injuriam pius zelus. Mementote quod Creator vester vobis non indiguit cum vos fecit; qui quanquam vestro servitio non indigeat, ut quasi per illud minus in agendo quod voluerit fatigetur, et sua omnipotentia minor sit obsequio vestro carens, occasionem tamen in hoc articulo vobis tribuit sibi acceptabiliter serviendi. Cum igitur post interfectionem, etc. sicut supra usque, tantis malis occurrere non tardetis, et ad pacificandum gentes illas, etc. usque inductae super eum oppressionis urgere, etc. usque relegatis haereticis habitatores catholici subrogentur, qui secundum orthodoxae vestrae fidei disciplinam in sanctitate et justitia serviant coram Deo. Datum Laterani De induciis ineundis inter reges Franciae et Angliae. Quam sit necessarium Ecclesiae sanctae Dei et cuncto populo Christiano qui in regno Franciae Angliaeque consistit ut utriusque reges pacem et concordiam secum habeant, nec eorum nec vestram credimus prudentiam ignorare, cum praeter damna rerum et pericula personarum quae de mutuis eveniunt simultatibus, animarum salus graviter offendatur, et in plerisque locis, specialiter in Provincia, pestis ex hoc haeretica fortius invalescat, quandoquidem illi ad invicem bella gerunt per quorum unitatem pestis eadem et deberet et posset efficacius aboleri. Cum ergo post interfectionem sanctae memoriae fratris Petri de Castronovo in eadem Provincia ita coeperit detestabilis et hostilis rabies ampliari ut post divinae virtutis potentiam nonnisi per eorumdem concordiam reprimenda credatur, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus et in virtute obedientiae districte praecipimus quatenus dictos reges personaliter adeuntes, ipsos tam auctoritate nostra quam vestra sollicitudine prudenter et efficaciter inducatis ad treugas per biennium saltem invicem ineundas firmiter et servandas; mandatum nostrum taliter impleturi quod sollicitudo vestra clareat in effectu, et vos gaudere possitis tot animarum profecisse saluti. Quod si non ambo, etc., alter vestrum, etc. In eumdem fere modum Turonensi archiepiscopo usque in finem. Quocirca fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus si treugarum ipsarum foedus Deo conciliante fuerit reformatum, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo ad observationem ipsius utramque partem, postposito quolibet humano favore compellas. Datum Laterani. Recepimus litteras benignitate paterna quas tua nobis devotio destinavit, et intellecto per eas quod ad opus Dei strenue te accingis in Provinciam profecturus, ut consoleris Ecclesiam quae diri vulneris novitate percussa mortem sanctae memoriae fratris Petri de Castronovo multiplicatis doloribus lamentatur, tuam prudentem constantiam et constantem prudentiam in Domino commendamus, attendentes quod cum secundum sententiam veritatis timendi non sint qui corpus occidunt, sed qui potest corpus et animam mittere in gehennam, praefati hominis Dei mors non solum tibi ad divinum servitium exsequendum non incussit timorem, sed amorem accendit, ut ejusdem exemplo, qui vitam aeternam temporali morte feliciter est mercatus, animam tuam in tam glorioso certamine, si necesse fuerit, pro ipso ponere non formides. Monemus ergo devotionem tuam et exhortamur attentius, per apostolica tibi scripta mandantes quatenus ad eamdem provinciam proficiscens una cum venerabili fratre nostro Conseranensi episcopo, tuo videlicet collegato, negotium generalis Ecclesiae, prout posse ministraverit vobis Deus, prudenter et constanter satagas promovere. Nos enim in praesenti secundum consilium tuum litteras tibi mittimus quas credidimus necessarias, et in posterum auxilium opportunum circa quaelibet hoc negotium contingentia cum illius adjutorio impendemus qui cum secundum suum promissum fideles suos non sit usque ad consummationem saeculi relicturus, neque nos neque vos sperantes in se super tanto sui servitio derelinquet. Datum Laterani. Qualiter post interfectionem sanctae memoriae fratris Petri de Castronovo, quam communi luctu cum universalis Ecclesiae filiis deploramus, haeretica pestis in Provinciae partibus invaluerit, et turbatio pacis ibidem fuerit ampliata, vestram non credimus prudentiam ignorare. Cum ergo sancta mater Ecclesia contra laniatores suos praesidio filiorum suorum potissimum ibi nunc indigere noscatur, fraternitatem vestram monemus attentius et hortamur, per apostolica vobis scripta praecipiendo mandantes quatenus tam charissimum in Christo filium nostrum Philippum illustrem regem Francorum quam universos regni sui nobiles et magnates ad conciliandam pacem in Christo et haereticos expugnandos in provincia supradicta auctoritate nostra suffulti prudenter et efficaciter inducatis, injungentes hoc eis ex parte nostra in suorum indulgentiam peccatorum, secundum formam quam tu, frater Parisiensis episcope, impetrasti; ecclesiarum praelatos nihilominus exhortando ut ad opus tam sanctum et necessarium subsidium opportunum impendant. Taliter autem mandatum apostolicum impleatis quod promptos vos ostendatis orthodoxae fidei zelatores, et nos diligentiae vestrae studium possimus merito commendare. Datum Laterani. Dilectum filium nobilem virum Ambrosium concivem vestrum ad nostram praesentiam accedentem cum gratia speciali recepimus et favore, ac iis quae tam ipse proposuit viva voce quam etiam praesentatae nobis per eum vestrae litterae continebant perspicue intellectis, prudentiam vestram duximus in Domino multipliciter commendandam super devotionis affectu quem erga nos et Romanam Ecclesiam gerere vos ostenditis et zelo nihilominus charitatis quem ad generalem profectum fraternae universitatis habetis. Monemus ergo devotionem vestram et exhortamur attentius, per apostolica vobis scripta mandantes quatenus in bono proposito persistentes, ad honorem Dei, utilitatem Ecclesiae, salutem animarum vestrarum, et communem uniuscujusque profectum vos taliter habeatis quod ille qui bonorum est omnium retributor, piis vestris operibus provocatus, gratiam vobis augeat in praesenti et gloriam in futuro, nos quoque, qui quantum cum Deo et nostra possumus honestate vos intendimus honorare, ad dilectionem et profectum vestrum fortius accendamur. Datum Laterani. Porrecta nobis dilectorum filiorum praepositi et decani Sancti Georgii Constantinopolitani querimonia patefecit quod fratres Hospitalis Hierosolymitani, Dominus de Lamro, et quidam alii Constantinopolitani super Hospitali Sancti Georgii, quibusdam redditibus, et rebus aliis mobilibus et immobilibus injuriantur eisdem. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus partibus convocatis, audiatis causam et appellatione remota fine debito terminetis, facientes quod decreveritis per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Testes autem qui fuerint nominati, etc. Quod si non omnes . . . duo vestrum, etc. Datum Laterani, XVI Kal. Aprilis, anno undecimo. Causam quam dilectus filius magister W. clericus, adversus fratres militiae templi Constantinopolitani super ecclesia Sanctae Yomeniae se habere proponit vobis duximus committendam, per apostolica scripta mandantes quatenus partibus convocatis, et auditis hinc inde propositis, quod canonicum fuerit appellatione postposita statuatis, facientes, etc. Testes autem, etc. Quod si non omnes, etc. duo vestrum, etc. Datum, ut in alia. Missus ad praesentiam nostram dilectus filius magister W. Cocart sacerdos ab imperiali magnificentia et universitate cleri Constantinopolim commorantis nobis humiliter supplicavit ut si forte medio tempore in ecclesia sua Sanctae Trinitatis et aliis redditibus suis fuerit molestatus a quoquam, indemnitati suae consulere dignaremur. Volentes igitur in justitia sibi, prout tenemur, adesse, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus si quos in Constantinopolitana dioecesi constitutos quidquam interim subtraxisse vel detinere de suis proventibus inveneritis, ad restituendum illud monitione praemissa per censuram ecclesiasticam, sicut justum fuerit, appellatione remota, compellatis eosdem. Testes autem, etc. Quod si non omnes, etc. duo vestrum, etc. Datum Laterani, VI Kal. Aprilis, anno undecimo. Illo charitatis affectu imperialem celsitudinem amplexamur ut preces ipsius, quantum cum Deo et nostra possumus honestate, libenti exaudire animo cupiamus. Eapropter, charissime in Christo fili, tuis postulationibus inclinati, serenitati tuae praesentium auctoritate concedimus ut ab archiepiscopis et episcopis terrae tuae necnon et ab aliis in imperio constitutis, a quibus sine scandalo recipere ipsam possis, fidelitatem recipere tibi liceat pro regalibus quae a te habere noscuntur; dummodo talia illa sint pro qualibus ab hujusmodi consuevit aliis principibus saecularibus fidelitas exhiberi. Nulli ergo . . . nostrae concessionis, etc. Si quis autem, etc. Datum Laterani, VII Kal. Aprilis, anno undecimo. Illo charitatis affectu, etc. ut in alia. Sane per tuos nobis nuntios supplicasti ut Sanctae Mariae ac Sancti Michaelis ecclesias, quarum altera in imperiali palatio quod appellatur Blakerna, reliqua vero in eo quod dicitur Bucca leonis est sita, sub speciali beati Petri et nostra protectione suscipere et a jurisdictione cujuslibet praeterquam Romani pontificis eximere dignaremur. Nos igitur supplicationibus tuis grato concurrentes assensu, praenominatas ecclesias sub apostolicae sedis et nostra speciali protectione suscipimus et praesentis scripti patrocinio communimus. Intelligentes quoque per quaedam scripta quae nobis inter petitiones venerabilis fratris nostri patriarchae Constantinopolitani a procuratoribus suis praesentata fuerunt quod idem hoc debeat aequanimiter sustinere, praesentium auctoritate statuimus ut Ecclesiae ipsae nulli alii teneantur in spiritualibus quam sedi apostolicae respondere. Nulli ergo . . . nostrae protectionis et constitutionis, etc. Si quis autem, etc. Datum Laterani, V Idus Martii, anno undecimo. Diversis litteris a diversis collegii vestri partibus nobis missis in nostra dudum audientia recitatis, intelleximus tam per eas quam per assertionem illorum qui partem fovebant utramque quod bonae memoriae F. episcopo vestro rebus humanis exempto, cum coepissetis de successoris electione tractare, quidam vestrum in venerabilem fratrem nostrum G. Plocensem episcopum convenerunt a sede apostolica postulandum, sperantes per industriam et religionem ipsius ecclesiae suae commoda multiplicia proventura. Quidam vero dilectum filium magistrum Vincentium Sudomiriensis Ecclesiae dioecesis Cracoviensis praepositum, virum utique multimoda laude praeclarum, unanimiter elegerunt. Auditis igitur diligenter et cognitis quae super ipsa diversitate fuerunt utrinque proposita coram nobis, licet utraque persona idonea censeretur, quia tamen etsi plures in postulatione praedicta visi sint ab initio consensisse, multi demum ex ipsis in electione dicti praepositi consenserunt si forsan ipsam postulationem contingeret non admitti, et ad jus etiam ordinarium plus accedit ut Ecclesiae de dioecesi propria in pastorem vir provideatur idoneus quam episcopus alii Ecclesiae alligatus, postulationem praefatam non duximus admittendam, et sic intelligentes electionem praedictam a pluribus de persona idonea canonice celebratam, ipsam de consilio fratrum nostrorum curavimus confirmare. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus eidem electo in spiritualibus et temporalibus tanquam pastori vestro de caetero respondentes, debitam et devotam obedientiam ac reverentiam sibi exhibere curetis. Datum Laterani, V Kal. Aprilis, anno undecimo. Charissimus in Christo filius noster Constantinopolitanus imperator illustris nostro apostolatui supplicavit ut ecclesias in imperio suo sitas, quae imperiales dicuntur, et nonnisi duntaxat imperatoribus consueverant Graecorum temporibus respondere, in hac mandaremus consistere libertate ut imperatori de temporalibus, nobis autem respondere de spiritualibus teneantur. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus vocatis qui propter hoc fuerint evocandi, veritatem sollicite inquiratis, et eas de praelibatis ecclesiis quas vel a sui fundatione liberas exstitisse, vel per privilegium apostolicae sedis exemptas, aut tutas praescriptione legitima inveneritis, in praescripta facientes libertate manere, super aliis quas in statu repereritis libertatis audiatis quae rationabiliter proposita fuerint a quocunque, ac nobis sub sigillis vestris fideliter remittatis, praefigentes partibus terminum competentem quo se cum eis nostro conspectui repraesentent. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc. Datum Laterani, VI Idus Martii, anno undecimo. Solet annuere, etc., usque assensu, ad exemplar felicis recordationis Lucii papae praedecessoris nostri praesentium auctoritate statuimus ut per territorium Pipernense usuaria pascuarum et silvae habeatis libera et quieta sicut a quadraginta retro annis inconcusse noscimini habuisse, ac ea quae largitione fidelium vel commutatione aut etiam emptione ab hominibus Pipernensibus tam de peculiaribus rebus suis quam de publicae silvae novalibus, quae ad jus et dominium beati Petri noscitur pertinere, monasterium vestrum in praesenti legitime possidet aut in futurum justis modis poterit adipisci, vobis et eidem monasterio confirmamus; nihilominus sancientes ut ea quae de praedictis rebus juste vobis in posterum conferentur, tanquam habitatores territorii memorati tam jure habitationis quam ex apostolicae sedis concessione libere possitis recipere ac sine qualibet contradictione tenere. Insuper auctoritate vobis apostolica indulgemus ut silvam vestram de Laureto excolere vobis liceat et dare aliis excolendam secundum terminos quibus in authentico scripto monasterii vestri determinata est et distincta. Nulli ergo . . . nostrae constitutionis, confirmationis, et concessionis, etc. Si quis autem, etc. Datum Laterani, V Kal. Aprilis, anno undecimo. Cum dilecti filii Henricus, archidiaconus Morinensis, et magister H. Atrebatensis canonicus, Morinensis electi procuratores et Bernardus Morinensis canonicus ad sedem apostolicam accessissent, procuratores ipsi proponere in nostra praesentia curaverunt quod Ecclesia Morinensis episcopi solatio destituta, canonici ejusdem ecclesiae de pastoris substitutione tractantes, in dilectum filium Adam presbyterum, Goscelinum diaconum, Theobaldum subdiaconum, canonicos Morinenses potestatem eligendi episcopum unanimiter contulerunt, juramento interposito promittentes quod illum reciperent in pastorem quem de gremio ipsius ecclesiae ducerent in episcopum eligendum. Qui postmodum examinatis voluntatibus singulorum, Joannem archidiaconum ejusdem ecclesiae, virum litteratum, providum, et discretum, in episcopum elegerunt, et eadem electione a capitulo communiter approbata, a metropolitano suo pariter petierunt ut electionem confirmaret eamdem. Qui tam electionem ac electi personam diligenter examinans quam etiam super ipsius aetate, de cujus defectu fuerat ab aliquibus dubitatum, inquirens sollicite veritatem, per sententiam, declarando electum ipsum minime sustinere in aetate defectum, electionem de ipso factam, utpote canonice celebratam solemniter confirmavit. Qui postea regalibus receptis a rege, ad petitionem ejusdem capituli a venerabili fratre nostro Atrebatensi episcopo de mandato metropolitani praedicti fuit in presbyterum ordinatus, et aliquandiu nullo contradicente liberam et pacificam tam in spiritualibus quam in temporalibus administrationem obtinuit in Ecclesia Morinensi, Unde procuratores ipsi a nobis humiliter petierunt ut his qui post haec omnia invidiae stimulis agitati, contra factum proprium temere veniendo, adversus electum ipsum materiam discordiae suscitare praesumunt, silentium imponentes, et memoratam electionem tam concorditer celebratam et confirmatam solemniter approbantes, eidem faceremus electo munus consecrationis impendi, multorum super hoc non solum abbatum et capitulorum civitatis et dioecesis Morinensis, sed etiam aliorum presbyterorum nobis litteris praesentatis, qui super praemissis omnibus testimonium perhibentes, electum ipsum de litteratura, discretione, ac honestate morum reddiderunt apud nos multipliciter commendatum, quinimo et electorum ipsorum super hoc nobis litteras obtulerunt, quibus erat illarum litterarum de verbo ad verbum sicut iidem asserunt electores, tenor insertus, quae de potestate ipsis tradita juxta praemissam formam confectae in capitulo fuerant et sigillo capituli sigillatae. Verum supradictus B. qui contra electum venerat memoratum, proposuit ex adverso quod cum in supradictos tres sub hac forma juramento praestito fuerit eligendi concessa potestas ut capitulum eum recipere teneretur quem illi tres ab omnibus vel a majori et saniori parte de gremio ipsius ecclesiae nominatum eligerent in pastorem, electores ipsi terminos potestatis sibi traditae non servantes, praedictum archidiaconum eligere praesumpserunt, quem pauci de capitulo nominarant. Unde canonici Morinenses postmodum admirantes qualiter archidiaconus electus fuerat memoratus, cum plures essent in Ecclesia digniores, super electionis processu invicem colloquendo coeperunt fere omnes publice profiteri quod nullatenus archidiaconum nominaverant supradictum, et reputantes se in hac parte delusos, quod super hoc factum fuerat, per eumdem B. cui suas testimoniales litteras assignarunt, nostro curaverunt apostolatui reserare. Qui coram nobis sollicite postulavit ut eadem electione cassata, faceremus ipsi ecclesiae de persona idonea canonice provideri, cum fere omnes canonici Morinenses sint parati, sicut asseruit, praestito juramento firmare quod praefatum archidiaconum nunquam in episcopum nominarant, et legitime possit ostendi quod juxta praemissam formam supradictis tribus collata fuerit auctoritas eligendi, ut videlicet de gremio Ecclesiae illum eligerent in quem omnes vel major et sanior pars capituli consentirent, afferens idem B. se nihilominus probaturum quod saepedictus electus patitur in aetate defectum. Nos igitur his et aliis quae fuerunt hinc inde proposita coram nobis diligenter auditis, quia res perniciosa esset exemplo si per subreptionis astutiam quis ascenderet ad apicem dignitatis, de consilio fratrum nostrorum ita duximus providendum ut praestito a contradictoribus juramento quod ipsi contra praefatum electum malitiose non moveant hujusmodi quaestionem, praedicti tres electores juramenti vinculo astringantur dicere veritatem quot ex canonicis examinationis tempore in praefatum archidiaconum convenerunt, et si tres simul aut duo saltem ex ipsis jurati dixerint majorem canonicorum partem in ipsum archidiaconum convenisse, vos contradictoribus silentium imponatis, cum contra hoc eorum esset probatio insufficiens, eo quod singuli essent in suis testimoniis singulares. Si vero per eorum depositiones constiterit saepedictum archidiaconum exstitisse a paucioribus nominatum, tunc demum sollicite audiatis quidquid utraque pars proposuerit ac probandum formam secundum quam eligendi potestas praefatis tribus electoribus asseritur fuisse concessa, et si fuerit sufficienter ostensum quod illum de gremio Ecclesiae secundum formam sibi datam debebant eligere in quem omnes vel major et sanior pars capituli convenirent, vos electionem ipsius archidiaconi omnino cassetis, et faciatis Ecclesiae Morinensi per electionem canonicam de persona idonea in pontificem provideri. Alioquin quod de ipso factum est ratum habentes, contradictores ab ejus impetitione per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescatis, praefatum B. praebenda Morinensis Ecclesiae spoliantes, qui se ad hanc poenam, si forsan in probatione deficeret, obligavit; non obstante quod super aetatis defectu objectum est contra illum, cum idem canonicus huic objectioni non multum institerit, et super hoc a metropolitano fuerit judicatum; cujus sententia in rem transiit judicatam, cum infra decennium non fuerit legitima provocatione suspensa. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc. Datum Laterani, IV Nonis Aprilis, anno undecimo. Justis petentium, usque inclinati, octogenarium numerum monialium seu etiam conversarum, quem propter suadentem utilitatem et necessitatem urgentem de consilio et assensu charissimi in Christo filii nostri Philippi, Francorum regis illustris, et venerabilis fratris nostri Parisiensis episcopi dioecesani vestri provide in monasterio vestro statuistis, auctoritate apostolica confirmantes, ipsum praecipimus observari, nisi Domino largiente in tantum ejus excrescerent facultates ut secundum earum augmentum, sororum quoque numerus posset augeri. Nulli ergo . . . nostrae confirmationis, etc. Si quis autem, etc. Datum Laterani, Kal. Aprilis, anno undecimo. Dilectis filiis B. canonico Sancti Petri Pictavensis et D. procuratoribus G. de Marnaio, et tibi tam pro te quam dilectorum filiorum W. praepositi et aliorum concanonicorum tuorum nomine respondenti pariter et agenti, super praebenda de Faya, quae fuit olim R. de Poento canonici ejusdem ecclesiae, volentibus litigare, dilectum filium Andream subdiaconum et capellanum nostrum concessimus auditorem. In ejus igitur praesentia proponere curavisti quod ex consuetudine usuque longaevo juramento interposito roboratis in ecclesia Sancti Georgii de Faya ultra duodecimum numerum canonici non debent institui, nec fieri promissio vel concessio de praebenda aliqua non vacante. Nullus insuper canonicus Fayensis praebendam et aliquam de ecclesiis ad capituli donationem spectantibus potest insimul possidere, sed vacantes aliis chori servitoribus a capitulo conferuntur. Et si quando ecclesiarum talium aliquis capellanus in canonicum assumatur, capellaniam vel canonicam compellitur resignare, cum sese ad invicem de consuetudine minime patiantur, et singuli qui capellanias recipiunt, corporaliter praestito juramento promittant se in ipsis personaliter servituros. Quibusdam vero in jam dicta ecclesia de Faya Capicerio et canonicis ordinatis absente praedicto B. qui licet sit ibidem canonicus, in ipsa tamen nequaquam residentiam faciebat, et ob hoc ab eo canonicis tractis in causam coram dilectis filiis abbate Sancti Jovini de Marnes et decano Thoarcensi Pictavensis dioecesis et magistro P. Barrilier, quondam canonico beatae Radegundis Pictavensis, judicibus a sede apostolica delegatis, cum iidem canonici salvis ecclesiae suae consuetudinibus juramento firmatis et pars alia unius ex ipsis judicibus et R. de Poento et O. de Maulaio et R. Juret militum arbitrium elegissent, ipsi contra consuetudines ecclesiae memoratae ac etiam jus commune, praefato G. de Marnaio detinenti unam ex ecclesiis supradictis, nec eam resignare curanti, minus provide contulerunt, primam in illa ecclesia vacaturam sibi quoddam annuum assignantes, et Villelmo de Grandicampo puero secundo vacantem nihilominus concedentes. Processu temporis auctoritate bonae memoriae Octaviani episcopi Hostiensis, qui tunc in illis partibus legationis officio fungebatur, per venerabilem fratrem nostrum Pictaven. episcopum praedicti G. de Marnaio penitus concessione cassata, ipse G. de praemisso arbitrio ac cassatione hujusmodi non habita mentione, ac in plurimis veritate suppressa, nostras litteras ad Sanctae Radegundis, de Cella, et Sancti Pauli priores Pictaven. a nobis obtinuit destinari ut dictos canonicos sibi praebendam suam integre reddere ac satisfacere de subtractis vel exhibere coram se justitiae complementum per censuram ecclesiasticam appellatione postposita coarctarent; sed nominatus G. dolo vel negligentia litteras easdem supprimens, eis fere per triennium non est usus. Caeterum R. canonico Fayensi viam universae carnis ingresso, et tunc nostris litteris judicibus praesentatis, et auctoritate litterarum illarum eodem G. vacantem praebendam sibi tribui postulante, licet canonici a judicibus praedictis citati termino constituto in eorum praesentia comparerent, et eos ex causis legitimis recusarent, contra litteras exceptiones legitimas allegantes, utpote per falsi suggestionem et in multis tacita veritate a sede apostolica impetratas, iidem tamen obaudientes haec omnia, post appellationem ad nos legitime interpositam in canonicos excommunicationis sententiam protulerunt, et illam praebendam quae rescripti obtenti tempore non vacabat jam dicto G. non sunt veriti assignare, fines apostolicae jussionis in omnibus excedentes. Cumque dilectis filiis sancti Juliani et de Fontanis abbatibus et subdecano Beati Martini Turonensis dederimus in mandatis quod si dictam excommunicationis sententiam invenirent post appellationem ad nos legitime interpositam fuisse prolatam, ipsam denuntiarent penitus non tenere, alioquin ab eis recepta juratoria cautione super iis pro quibus excommunicationis sententiae subjacebant, absolutionis ipsis beneficium impendendo, ac injuncto quod injungi deberet de jure, audirent et debito fine deciderent si quid emergeret quaestionis, coram abbate de Fontanis et subdecano beati Martini Turonensis partibus comparentibus termino praefinito, collega tertio se non posse interesse negotio per certum nuntium excusante, iidem juxta nostrarum litterarum tenorem ea sententia qua dicebantur ligati canonicos absolverunt, sed cum pars alia provocaret et varias proponeret rationes quare canonicos absolvere non deberent, et super revocatione litterarum priorum, abbate Sancti Juliani et eodem subdecano pro tribunali sedentibus, inter partes fuerit aliquandiu litigatum, ipsi duo sine alio conjudice, qui causae tractatui adesse nolebat, sicut eis per suas litteras intimarat, ad nos scriptum sigillis propriis roboratum et processum totius negotii continens destinarunt. Pro te insuper asserere studuisti quod post R. praefati decessum ad apostolicam sedem accedens, nostro apostolatui reserasti quod cum de mandato nostro et ejusdem Hostiensis episcopi sedis apostolicae tunc legati in ea ecclesia, in qua deservieras ab aetate primaeva, sex sextaria bladi perciperes annuatim donec competens ecclesiasticum beneficium in praehenda vel alibi per ipsius canonicos obtineres, licet inibi eadem vacaret praebenda, quam fere omnes canonici ecclesiae memoratae tibi desiderabant conferre, illam tamen paucis impedientibus assequi non valebas. Unde dilectis filiis A. cancellario. R. archipresbytero, et magistro P. Parvo canonico Bituricensi per nostras litteras duximus injungendum ut nisi a paucioribus et inferioribus rationabiliter esset objectum aliquid vel ostensum propter quod majoris et dignioris partis consensus praevalere non posset, tibi praebendam ipsam auctoritate apostolica appellatione remota conferrent, contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescentes. Dicti vero judices per quasdam litteras Fayensis capituli perpendentes expressim in te omnium concurrere consensum et vota, capitulo mandaverunt ut facientes de necessitate virtutem, tibi liberaliter praebendam concederent nominatam et stallum in choro ac locum in capitulo assignarent, et si qui receptioni tuae se ducerent opponendos, coram eis statuto ad hoc termino comparerent mandatum apostolicum audituri. Die quidem praefixa tam te quam G. de Marnaio tuo adversario in eorum praesentia constitutis, et omnibus fere canonicis petentibus ab eisdem ut auctoritate apostolica per se ipsos tuum votum efficaciter adimplerent, et perpenso plenius per quasdam litteras capituli nostro apostolatui destinatas canonicos in consensu pristino de te inter se habito perdurare, quamvis ex parte illa in alio termino cum edicto peremptorio partibus assignato quaedam ipsis judicibus litterae monstrarentur, quarum continentia testabatur saepedictam praebendam ipsi G. de Marnaio primitus fuisse concessam quam tu iter arripuisses ad sedem apostolicam veniendi, quia tamen receptionem de G. factam per praefatum episcopum Pictavensem de mandato episcopi Hostiensis invenerant irritatam, nec aliquid rationabile contra te fuit oppositum vel in factum objectum, te de memorata praebenda curarunt sententialiter investire, in rebelles, si qui existerent, excommunicationis sententiam proferentes, et per dilectum filium abbatem de Stella Cisterciensis ordinis suam sententiam exsecutioni mandantes, nec appellationi a parte altera interpositae curantes deferre, quam, cum non sit ab exsecutoribus appellandum nisi modum exsecutionis excedant, decreverunt irritam et inanem. Verum a capitulo in omni plenitudine canonicatus receptus ad nostram praesentiam accessisti, super appellatione hujusmodi tuo adversario responsurus. Sed cum eam infra annum ipso non fuerit prosecutus, et post annum elapsum . . . ejus nepos procurator effectus apud sedem apostolicam moraretur, nec contra te aliquid impetraret, jam dictum subdiaconum et capellanum nostrum tibi auditorem tribui postulasti. Qui procurator quasdam litteras sine sui conscientia impetrans auditoris, eas postquam illis contradixeras de bulla praesumpsit extrahere fraudulenter; quas viribus carere decrevimus per quasdam litteras subsequentes. Fuit autem propositum ex adverso quod cum litteras sub forma expressa superius prioribus transmiserimus memoratis, et iidem, convocatis partibus, tam ex confessione capicerii et canonicorum dictorum quam ex quibusdam publicis cognoscerent instrumentis, praefatum G. quaedam annua in ecclesia de Faya percipere donec integram assequeretur praebendam, et pendente judicio praebenda de qua est controversia vacavisset, eam ipsi, antequam tu ad nos accederes, capicerius et major et sanior pars capituli liberaliter contulerunt, nullo tunc temporis reclamante, et cum quidam eum postmodum admittere noluissent, in eos ipsi judices monitione praemissa excommunicationis sententiam promulgarunt; qui ad nos post latam sententiam appellantes, super hoc litteras obtinuerunt transmitti ad judices Turonenses, qui prout a te narratum fuerat in ipso negotio processerunt. Nos vero per relationem auditoris praefati super utrinque propositis sufficienter instructi, factum judicum Pictavensium, cum fines excessissent mandati, irritum judicantes, et Turonensium approbantes processum, qui Fayenses canonicos absolverant ab ipsis Pictavensibus excommunicationis sententia denodatos, et adjudicationem praebendae, quam tibi judices Bituricenses fecerunt, ratam habentes et firmam, tam capitulum Fayensis ecclesiae quam te ab impetitione saepefati G. de Marnaio ex toto duximus absolvendum, ipsi G. super iis perpetuum silentium imponentes. Nulli ergo . . . nostrae diffinitionis, etc. Si quis autem, etc. Datum Laterani, XI Kal. Aprilis, anno undecimo. Tuis quaestionibus respondemus quod clericos in minoribus ordinibus constitutos de patrimonialibus bonis habentes unde possint congrue sustentari, etsi nondum fuerint ecclesiasticum beneficium assecuti, dummodo aliud canonicum non obsistat, ad superiores poteris ordines promovere. Monachi vero de suis fratribus ac conversis testes in causis propriis producere absque juramenti exhibitione non possunt, nisi forsan a parte remittatur adversa. Religiosi quoque de terris debentibus decimas, quas emptione vel aliis justis modis acquirunt, non possunt eas, nisi privilegiati super hoc fuerint, retinere. Judicium autem aquae ferventis non solum in matrimonialibus, verum etiam aliis ecclesiasticis causis recipi canonicis est sanctionibus interdictum. Datum Laterani, XI Kal. April. anno undecimo. Ut litterarum tuarum prolixitas ad compendium reducatur, eam sub certis capitulis duximus restringendam. In primis siquidem Latinos apud Constantinopolim commorantes de apostasiae crimine reprehendis, quia cum Dominicae crucis assumpto signaculo, ad terrae sanctae succursum simulaverint properare contra barbaras nationes, iidem conversi retrorsum in Christianos suos gladios converterunt, Constantinopolitanam urbem et Constantinopolitanum imperium impugnantes; proditionem et sacrilegium eisdem impingens, pro eo quod regia urbe capta, sacrosanctis ecclesiis minime pepercerunt, Christicolis interfectis, defloratis virginibus, et pollutis etiam conjugatis. Perjurii quoque reos ipsos multipliciter asseveras, cum treugas quas tecum inierant pluries praesumpserint violare, qui relicta excellentiori via quam docet Apostolus, videlicet charitate, tecum concordiam et amicitiam nolunt inire perpetuam, sed treugas ad terminum iterum inierunt, licet Dominus non ad tempus sed perpetuo haberi praecipiat charitatem. Unde nobis humiliter supplicasti ut eos tecum perpetuae pacis foedera faceremus inire, cum imperante Domino dilectio semper debeat inter Christianos vigere, legatum a nostro latere destinantes qui inter te ac ipsos pacem stabiliat et componat, ut nec tu nec ipsi terminum quem Deus inter te ac ipsos disposuit, mare videlicet, transire praesumant, sed hujusmodi termino sint contenti, promittens te una cum eis contra Ismaelitas viriliter pugnaturum; alioquin cum alienigenis et paganis, quamvis invitus, pactum tamen inies contra eos, et associaberis Blachis, cum pacem quaesieris et illam non valeas invenire. Nos autem memoratos non excusamus Latinos, quos super excessibus suis multoties redarguimus, sed excusationes eorum praesenti tibi pagina duximus declarandas. Dicunt enim quod illius adolescentis suscepto ducatu qui fatebatur Constantinopolitanum imperium sibi de jure deberi, necessitas eos compulit importuna ut in Romaniam ad acquirenda victualia declinarent, et facientes de necessitate virtutem, intenderunt in ipsa principaliter procurare quatenus apostolicae sedi gratum praestarent obsequium et exspectatum succursum nihilominus terrae sanctae; quod ad plenum consummasse putarunt, cum sine sanguinis effusione regia urbe capta, et accubatore imperii effugato, restitutisque in ipsa patre simul ac filio, Isachio videlicet et Alexio, ad fastigium imperatoriae dignitatis, fecerunt ipsos non coactos sacrosanctae apostolicae sedi tactis evangeliis obedientiam repromittere, imperiali nobis scripto transmisso ad majorem fidei firmitatem, ut quod ore promiserant opere adimplerent. Cumque se ad navigandum in Syriam totis viribus praepararent, innata ipsorum malitia juramentis et pactis penitus violatis, igne, dolo et toxico iter eorum non semel tantum sed saepe nequiter impedivit, et ad occupationem urbis regiae ipsos in eorum pernitionem renitentes et invitos attraxit, qua sola Dei virtute mirabiliter triumphata, quidquid extunc quocunque modo vel loco fecerint voluntarii vel inviti, semper habuerunt in votis ut inobedientiae filios reducerent ad obedientiam matris suae tam debitam quam devotam, et per imperium Romaniae opportunius et facilius succurrerent terrae sanctae. Licet autem ipsi omnino inculpabiles non existant, per eos tamen Graecos justo Dei judicio credimus fuisse punitos, qui tunicam inconsutilem Jesu Christi scindere sunt moliti. Cum enim judicia Dei adeo sint occulta quod abyssus multa prophetica voce dicuntur, saepe contingit ut ipsius occulto judicio, semper tamen justissimo, mali malorum ministerio puniantur, juxta quod ait ipse Dominus per prophetam: Assur virga furoris mei, et baculus ipse in manu eorum, indignatio mea . Unde ad Nabuchodonosor dixit: Quia servisti mihi in Tyro, dabo tibi Aegyptum . Juste siquidem in diluvio perierunt qui esse cum Noe noluerunt in arca, et famis inediam sunt perpessi qui beatum Petrum apostolorum principem, cui pascendas commisit Dominus oves suas, noluerunt recipere in pastorem, post greges sodalium evagando, nolentes ad unitatem redire saepius a praedecessoribus nostris et nobis etiam commoniti diligenter, nec voluerunt unquam terrae sanctae subsidium impertiri, cui tum vicinitate locorum, tum abundantia divitiarum, plenius et perfectius succurrere potuerunt. Unde non immerito per eos qui ad utrumque pariter intendebant locum perdiderunt et gentem; ut perditis male malis, ipsa terra talibus locaretur agricolis qui fructum reddant tempore opportuno. Caeterum quia, quemadmodum legitur in Daniele propheta, est Deus in coelo qui revelat mysteria, mutat tempora, et transfert regna, qui dominatur in regno hominum, et cui voluerit dabit illud, Constantinopolitanum imperium transtulit ad eosdem, nobilitati tuae consulimus ut in conspectu charissimi in Christo filii nostri Henrici Constantinopolitani imperatoris illustris humilies temetipsum eique servias honorem debitum impendendo, Jeremiae sequentes exemplum, quem Israelitico populo legimus consilium tribuisse ut Nabuchodonosor regi servirent et viverent sub eodem. Si enim propheta consuluit ut fidelis populus infideli regi serviret, quanto magis consulendum est tibi ut servias imperatori praefato, cui Altissimus dedit imperium, cum catholicus princeps et fidelis existat, ut sub ejus vivens imperio pacem obtineas exoptatam. Super eo vero quod illos charitatem asseris non habere, pro eo quod tecum treugas ad terminum inierunt, nolentes easdem in perpetuum stabilire, cum dilectio termino non claudatur, tibi breviter respondemus quod charitas et potest et debet etiam sine treugis haberi, cum non solum ad amicos sed etiam ad inimicos sit ipsa charitas extendenda, dicente Domino: Diligite inimicos vestros benefacite iis qui oderunt vos, et orate pro persequentibus et calumniantibus vobis ; quae profecto per treugas non tollitur, sed fovetur, et ad perfectionem ipsius via facilior praeparatur. Tu vero dispositioni divinae consentiens, qua idem est imperator ad imperium sublimatus, ei debitum impendas obsequium et honorem, et nobis, qui, licet indigni, locum beati Petri tenemus, devotionem et reverentiam cum omnibus qui sunt tecum satagas exhibere; quia nos per legatum quem ad partes illas intendimus destinare, imperatorem eumdem faciemus sollicite commoneri ut tecum in spiritu ambulet lenitatis. Cum autem ipsum legatum ad partes illas noveris pervenisse, tuos ad eum nuntios destinabis, ut idem inter te ac imperatorem praedictum ea quae pacis sunt et salutis ordinare procuret. Datum Laterani, XVI Kal. April. anno undecimo. Solet annuere, etc. usque assensum, praebendam quam in ecclesia Sanctae Anastasis te proponis legitime assecutum, sicut eam juste possides et quiete, auctoritate tibi apostolica confirmamus et praesentis scripti, etc. Nulli ergo, etc. Si quis autem, etc. Datum Laterani, V Idus April. anno undecimo. Gravem nobis dilectus filius Alufus canonicus Sanctae Anastasis Constantinopolitanae obtulit quaestionem, quod D. concanonicus suus et quidam alii Constantinopolitani manus injecerunt in eum, Dei timore postposito, temere violentas. Quia igitur hujusmodi violentarum manuum injectores non est dubium incidisse in canonem sententiae promulgatae, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus si est ita, praesumptores eosdem tandiu, etc. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc. Datum Laterani, II Idus Aprilis, anno undecimo. Veniens ad apostolicam sedem dilectus filius Alufus Sanctae Anastasis canonicus sua nobis insinuatione monstravit quod cum decanus Sanctae Mariae de Blakerna et canonici Sanctae Anastasis Constantinopolitanae, pro quibus ad sedem apostolicam laboravit, ei praebendae suae fructus et alia de jure ad ipsum spectantia in sui absentia promiserint exhibere, ipsa detinent et reddere contradicunt. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus dictos decanum et canonicos ut fructus illos et alia eidem exhibeant, ut tenentur, monitione praemissa per censuram ecclesiasticam appellatione remota cogatis. Quod si non omnes, etc. duo vestrum, etc. Datum Laterani, Idibus Aprilis, anno undecimo. Constitutus in praesentia nostra dilectus filius Arnulfus ecclesiae vestrae canonicus nobis humiliter supplicavit ut ei, qui ad sedem apostolicam veniendo, pro negotiis vestris et totius cleri Constantinopolitani expediendis plurimum laboravit, pro proventibus ejusdem ecclesiae perceptis a vobis, quos ipse, si praesens fuisset in vestra ecclesia, percepisset, satisfieri faceremus eidem. Cum igitur idem A. inde dispendium pati non debeat unde praemium dignoscitur meruisse, universitatem vestram rogandam duximus et monendam, per apostolica vobis scripta mandantes quatenus eidem canonico de proventibus sibi subtractis, donec pro communibus negotiis absens fuit, taliter providere curetis quod ipse propter hoc vobis et ecclesiae vestrae magis obnoxius teneatur, et nos debeamus devotionem vestram exinde non immerito commendare. Datum, ut in alia. Ad audientiam nostram dilecto filio nostro Alufo canonico ecclesiae Sanctae Anastasis Constantinopolitanae significante pervenit quod eadem ecclesia, quae antequam Constantinopolitana civitas caperetur post majorem ecclesiam locum praecipuum obtinebat, gravatur maxima paupertate, bonis ipsius distractis multipliciter et consumptis. Insuper inclytae recordationis Baduinus imperator germanus tuus, cujus successor existis, casalia cum pertinentiis suis, possessiones, et res alias quae ad ecclesiam pertinebant praedictam contra justitiam occupavit et detinuit occupata, quae in animae tuae periculum reddere contradicis. Quia vero quanto magis gressus tui a Domino prosperantur, tanto minus esse debes ecclesiis onerosus, serenitatem tuam rogamus et monemus attentius quatenus si est ita, bona eadem Ecclesiae ipsi ob reverentiam apostolicae sedis et nostram restituens, ab ejus super hoc molestatione indebita conquiescas. Datum Laterani, XVI Kal. Maii, anno undecimo. Insinuantibus T. capellano ecclesiae de Bucca Leonis et quibusdam aliis clericis Constantinopolitanis nos noveritis accepisse quod H. de Atrebato et quidam alii clerici Constantinopolitani proventus quarumdam rerum quae in sortem clericorum ipsorum cessisse noscuntur percipiunt et dividunt pro suae arbitrio voluntatis, illis qui super hoc deberent de jure requiri penitus inconsultis, et eisdem, licet saepius requisiti, debitam nolunt reddere portionem. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus vocatis qui fuerunt evocandi, et auditis hinc inde propositis, quod justum fuerit appellatione postposita statuatis, facientes, etc. Testes autem, etc. Quod si non omnes . . . duo vestrum, etc. Datum Laterani, XV Kal. Maii, anno undecimo. Innotuit nobis, conquerentibus dilectis filiis A. et D. clericis apud Constantinopolim constitutis, quod decanus Sanctae Sophiae ac quidam alii Constantinopolitani quamdam mulam et res alias pertinentes ad ipsos contra justitiam detinent et reddere contradicunt, super blado et rebus aliis injuriantes eisdem. Ideoque discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus vocatis qui fuerint evocandi, et auditis hinc inde propositis, quod justum fuerit appellatione postposita statuatis, facientes, etc. Testes autem, etc. Quod si non omnes . . . duo, etc. Datum, ut in alia Conquesti sunt nobis dilecti filii Arnulfus canonicus de Blakerna et alii clerici apud Constantinopolim constituti quod venerabilis frater noster Salimbriensis eis super quibusdam terris, vineis, pratis et rebus aliis damna gravia et injurias inferre non cessat. Ideoque discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus partibus convocatis audiatis causam, et appellatione remota, fine debito terminetis, facientes, etc. Testes autem, etc. Quod si non omnes, etc. Datum, ut in alia. Dilectae in Christo filiae moniales lotrensis monasterii humili nobis insinuatione monstrarunt quod idem coenobium propter dilationem benedictionis electae ipsius tam in spiritualibus quam temporalibus non modica sustinuit detrimenta. Volentes igitur eidem paterna sollicitudine providere, discretioni tuae per apostolica scripta mandamus quatenus infra quindecim dies postquam fueris consecratus, salvo tenore sententiae quae dudum inter bonae memoriae praedecessorem tuum et A. quondam abbatissam lotrensem a nobis lata est et nondum exsecutioni mandata, et omni quod utrique competit parti jure, ipsi electae munus benedictionis impendere non omittas. Alioquin noveris nos venerabili fratri nostro Trecensi episcopo in mandatis dedisse ut extunc, salvis praedictis omnibus, auctoritate nostra eamdem appellatione remota sine dilatione benedicere non postponat. Datum Laterani, XIII Kal. Maii, anno undecimo. In eumdem modum Trecensi episcopo usque non omittat. Ideoque fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus si dictus electus mandatum nostrum infra praedictum terminum non implerit, tu extunc, salvis praedictis omnibus, auctoritate nostra eamdem electam appellatione remota sine dilatione benedicere non postponas. Datum, ut in alia. Sicut dilectus filius Ernulfus canonicus Sanctae Mariae de Cinctura Constantinopoli sua nobis conquestione monstravit, cantor ipsius ecclesiae ac quidam alii concanonici sui portas ejusdem ecclesiae et res alias per violentiam rapere praesumpserunt in ejusdem canonici et Ecclesiae praejudicium ac scandalum plurimorum. Quia vero nobis non constitit de praemissis, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus vocatis qui propter hoc fuerint evocandi, et auditis hinc inde propositis, quod justum fuerit appellatione postposita statuatis, facientes, etc. Testes autem, etc. Quod si non omnes . . . duo vestrum, etc. Datum Laterani, XVII Kal. Maii, anno undecimo. Dilecti filii decanus et capitulum ecclesiae Sanctae Mariae de Cinctura transmissa nobis conquestione monstrarunt quod Brino balistarius et quidam alii Constantinopolitani super quadam domo ecclesiae supradictae in eleemosyna sibi concessa et rebus aliis graves eis et injuriosi existunt. Ideoque discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus partibus convocatis, et auditis hinc inde propositis, quod justum fuerit, etc., facientes, etc. Testes autem, etc. Quod si non omnes . . . duo, etc. Datum, ut in alia. Querelam dilectorum filiorum decani et capituli de Blakerna recepimus continentem quod fratres hospitalis. . . . . de Bolonia et quidam alii Constantinopolitanae dioecesis super quodam molendino, quadam summa pecuniae, et rebus aliis injuriantur eisdem. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus partibus convocatis, et auditis hinc inde propositis, quod justum fuerit usuris cessantibus, etc., facientes, etc. Testes autem, etc. Quod si non omnes . . . . . duo, etc. Datum, ut in alia. Licet locis religiosis diligentiam teneamur paternam impendere, ea tamen loca debemus habere specialius commendata in quibus hospitalitatis et alia pietatis opera studiosius exercentur. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus clementer annuimus, et praefatam hospitalem domum Sancti Joannis Andegavensis, in qua divino estis obsequio mancipati, ad exemplar felicis recordationis Alexandri papae praedecessoris nostri sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et praesentis scripti privilegio communimus. Inprimis siquidem statuentes ut ordo canonicus, qui secundum Deum et beati Augustini Regulam in eodem loco institutus esse dignoscitur, perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter observetur. Praeterea quascunque possessiones, quaecunque bona eadem domus in praesenti juste et canonice possidet, etc., usque illibata permaneant; in quibus haec propriis duximus exprimenda vocabulis. Locum ipsum in quo praefata domus sita est cum omnibus pertinentiis suis, capellam Sancti Stephani de domo pauperum, et capellam Sancti Jacobi de Theson cum ponte et omnibus pertinentiis suis, exclusam Andegavensem cum molendinis, piscaturis et omnibus pertinentiis suis, nemus de Deserta cum pertinentiis suis, domos vestras quae sunt supra pontem Andegavensem et de utraque folia cum augmentatione nundinarum, et medietatem dicti pontis Andegavensis cum pertinentiis suis, justitiam et tenimenta quae habetis in feudo regis et aliis dominicis feudis. Tenimenta quae habetis in Verreriis, in Chesneia, in feudo de Sance, in Pyreio, in Juncheriis, Jurleta, Morino, Corrourio, Telleia, in feudis de Fougere, de Rameforti, et Oliverii Andefrei, et Agnetis de Chastellione. Redditus quos habetis in Chantoceio, Segreio, Salmurio, Castronovo, et ea quae habetis in Agrifame, in feudo Falconiorum, et in Loicaneria. Villam quae dicitur Fontanas Borrel, cum omnibus pertinentiis suis. Curaturam molendini vestri de fontibus per terram Boccardi de Marolio. Massuram integram de Cuelcio cum hominibus et aliis pertinentiis suis. Redditum triginta solidorum apud Syrenas. Villam de Rochetis, cum hominibus et aliis pertinentiis suis. Tenimenta quae habetis in feudis de Foldonio et de Brein. Calefagium vestrum de Valeia, et pasnagia de Mounes, et ea quae habetis in Avalo et in Floreio. Sane novalium vestrorum, quae propriis manibus aut sumptibus colitis, sive de nutrimentis animalium vestrorum, nullus a vobis decimas exigere vel extorquere praesumat. Constituimus etiam ut episcopus vel officiales ipsius a praescripta domo nil requirat praeter ea quae de jure sibi episcopali debentur, nec ministri aut fratres ipsius absque manifesta et rationabili causa excommunicationi vel suspensioni ab aliquo supponantur. Cum autem generale interdictum terrae fuerit, liceat vobis, clausis januis, exclusis excommunicatis et interdictis, non pulsatis campanis, suppressa voce, divina officia celebrare. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum fas sit praefatam domum temere perturbare aut ejus possessiones auferre, etc. Salva sedis apostolicae auctoritate et dioecesani episcopi canonica justitia. Si qua igitur in futurum ecclesiastica saecularisve persona, etc. Cunctis autem eidem loco sua jura servantibus, etc., usque in finem. Amen. Datum Laterani per manum Joannis Sanctae Mariae in Cosmidin diaconi cardinalis S. R. E. cancellarii, XVIII Kal. Maii, indictione XI, Incarnationis Dominicae anno 1206, pontificatus vero domini Innocentii papae III, anno undecimo. Cum juxta canonicas sanctiones ubi multorum strages est, severitati sit aliquid subtrahendum, in usurarios, qui tantum in civitate ac dioecesi tua excrevisse dicuntur quod si censura in Lateranensi concilio prodita contra tales proferretur in omnes, omnino claudi ecclesias prae multitudine oporteret, cum ea poteris cautela procedere ut universos insimul non involvas, sed tuum incipias ab aliquibus officium exercere, illius instructus exemplo contra quem cum accipientes denarium murmurarent, non omnibus sed uni eorum dixisse refertur: Amice, non facio tibi injuriam. Nonne ex denario convenisti mecum? etc. Presbyterum vero in custodia sibi facias deputata manere qui quondam, ut asseris, de canonico regulari monachus Cisterciensis effectus, ac deinde ad ordinem nigrum rediens, et demum ad saecularia devolutus, propter haeresim quam publice praedicabat a tuo fuit praedecessore per septem annos in custodia carcerali detentus, a qua tandem te sibi compatiente retractus, retrusus est postmodum in eamdem, quoniam sicut prius haereses seminabat. Datum Laterani, XIII Kal. Maii, anno undecimo. Cum, sicut asseritis, quidam laici quasdam habeant monasterii vestri decimas et terras in feudum, praesentium vobis auctoritate concedimus ut ipsas terras et decimas liceat vobis in pignus accipere ac in sortem quod de fructibus percipietis earum minime computare, dummodo super obsequio quod ratione feudi tenentur impendere non graventur. Datum Laterani, XII Kal. Maii, anno undecimo. Solet annuere, etc. Licet autem a majori et saniori parte capituli Sancti Ursini Bituricensis electus fueris in priorem, quia tamen dilectus filius cantor Bituricensis Ecclesiae, qui electus fuerat a quibusdam, in judicio tibi objiciens quod unus de judicantibus quoddam duellum exstiteras de quo sanguinis effusio fuerat subsecuta, id per duos testes sufficienter probavit, non tam propter culpae tuae vitium quam ut deinceps ab aliis evitetur perniciosum exemplum, quod circa electionem hujusmodi de te factum fuisse dignoscitur de fratrum nostrorum consilio duximus irritandum. Verum quoniam hujusmodi duellorum judicia juxta pravam quarumdam consuetudinem regionum non solum a laicis seu clericis in minoribus ordinibus constitutis, sed etiam a majoribus ecclesiarum praelatis consueverunt, prout multorum assertione didicimus, exerceri, attendentes quod praedictum duelli judicium non in accusationis forma sed in modum tantum tibi fuit exceptionis objectum, tuis supplicationibus inclinati auctoritate praesentium tibi duximus indulgendum ut hoc penitus non obstante ad quamlibet eligi valeas dignitatem, dummodo aliud canonicum non obsistat, maxime cum ex illo duello non sit mutilatio vel occisio subsecuta. Datum. Ex litteris regiae serenitatis accepimus quod volens tuis servientibus, qui in regio servitio senuerunt, misericorditer providere, domum quamdam Parisius de bonis tuis et servientum ipsorum aedificare disponis, in qua ipsis vitae necessaria ministrentur, nobis humiliter supplicans et devote ut ipsam in jus et proprietatem beati Petri recipere dignaremur, eamdem ab episcopali jure penitus eximendo. Cum igitur magis conveniat ut ipsa domus a sui fundatione sit libera quam post fundationem ab episcopali debito eximatur, venerabili fratri nostro episcopo et dilecto filio archidiacono Noviomensi nostris damus litteris in mandatis ut fundum in quo domum ipsam intendis construere oblatum beato Petro recipiat vice nostra, ut sic in fundo Romanae Ecclesiae domus ipsa cum capella et coemeterio ad opus duntaxat hujusmodi servientum de licentia nostra libera construatur; ita tamen ut nec dioecesani episcopi nec vicinarum ecclesiarum per hoc justitia minuatur; quia sic intendimus tibi facere gratiam ut illis injuriam minime inferamus. Datum, ut in alia. Ad ubera sacrosanctae Romanae Ecclesiae matris vestrae tanquam devoti filii recurrentes, ipsius vos decet dulci lacte nutriri; ut qui hactenus, novercante fortuna, onus portastis indebitae servitutis, nunc, opitulante gratia, novamen inveniatis solitae libertatis. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus grato concurrentes assensu, rationabiles libertates, bonos usus, et consuetudines approbatas, quas a tempore illustris regis Rogerii usque ad obitum Willelmi, regum Siciliae, habuistis, vobis paterna benignitate concedimus et auctoritate apostolica confirmamus, ut illis licenter utamini fidem nobis integram observando. Nulli ergo . . . hanc paginam nostrae concessionis et confirmationis, etc Si quis autem, etc. Datum Laterani. In eumdem modum clericis, militibus, et universis hominibus Roccae Arcis. Datum Laterani In eumdem modum universis hominibus de Pesclo solido. Datum Laterani. Si quam suave sit jugum et leve onus Ecclesiae nosceretis, non quaereretis utique vos ab ejus ingenua subjectione subtrahere ac jugo servitutis extraneae libera colla dare. Accepimus siquidem, venerabili fratre nostro Arelatensi archiepiscopo intimante, quod cum Arelatensi Ecclesiae singulariter fidelitate ac dominio essetis astricti, occasione juramenti quod nobili viro comiti Provinciae praestitistis, graviter laesistis eamdem, Salvariam, Vermellariam, et quaedam alia in Arelatensi civitate concedentes eidem in non modicum ejus praejudicium et gravamen, et alias ad certa vos ei servitia obligantes quae sine jactura juris ipsius ecclesiae, quae vestra est domina principalis, illi exsolvere non potestis. Cum igitur juramentum non sit ad vinculum iniquitatis inventum, universitatem vestram monemus attentius et hortamur, per apostolica vobis scripta mandantes quatenus juramento hujusmodi non obstante, quod, in quantum per illud ecclesiastica libertas offenditur, non est, ut illicitum, observandum, quidquid super iis in damnum Arelatensis Ecclesiae fuerit attentatum inutile reputantes, praefato archiepiscopo et ecclesiae suae debita et consueta servitia impendatis, jura quae in vobis et civitate vestra obtinet ad alium injuste transferre nullatenus praesumentes. Datum Laterani, VI Non. Maii, anno undecimo. Licet per apostolicum privilegium sit indultum ut nulli prorsus legato, nisi ei tantum qui de Romani pontificis latere fuerit destinatus, Arelatensis provincia sit subjecta, quia tamen ad eliminandam haereticam pravitatem et rabiem sedandam hostilem ad partes illas legatos necessario destinavimus, quibus te volumus prudenter assistere ac liberaliter providere, auctoritate tibi praesentium praecavemus ut per obsequia propter necessitatem hujusmodi praedictis legatis impensa nullum tibi vel ecclesiae tuae praejudicium generetur. Data eadem. In nostra praesentia constitutus dilectus filius nobilis vir comes de Blancoburgo devota nobis insinuatione monstravit quod ferventi voluntate desiderat ut juxta monasterium tuum de bonis suis in honore sancti Spiritus construatur ad opus infirmorum et pauperum hospitale, decem et octo mansos optimae terrae in Elikestorp, decimam insuper ejusdem loci, quam ibidem a venerabili fratre nostro Halberstadensi episcopo tenere dignoscitur, si fieri potest, cum episcopi ejusdem assensu vel extimatione pro ipsa, et centum marchas argenti ad structuram hospitalis ipsius nobis humiliter offerendo, postulans nihilominus ut hospitale ipsum non suo sed nostro nomine construi faceremus. Nos igitur ejus pium propositum in Domino commendantes, ad jus et potestatem Romanae Ecclesiae ac utilitatem sancti Spiritus in Saxia, cui duae marcae puri argenti nomine census, quem comes constituit memoratus, annis singulis persolventur, recepimus donum ejus. Ut autem comitis ejusdem intentio per tuam sollicitudinem debitum consequatur effectum, in hac parte committendas tibi duximus vices nostras, devotioni tuae praesentium auctoritate mandantes quatenus praedictorum omnium nostro nomine possessionem apprehendere studeas corporalem, et in praedicto loco ad opus tantummodo infirmorum et pauperum construi facias hospitale. Cum autem constructum fuerit et congrue ordinatum, universa nobis per tuas litteras fideliter intimare procures; ut de loco ipso prout expedire viderimus disponentes, eumdem nostris privilegiis muniamus. Datum Laterani, II Kal. Maii, anno undecimo. Intelleximus tam per litteras venerabilis fratris nostri Pictavensis episcopi quam per ea quae coram dilecto filio Andrea subdiacono et capellano nostro, super hoc auditore concesso, proposita pro partibus exstiterunt quod cum S. laicus Elizabeth uxorem suam a maritali consortio sine causa rationabili depulisset, idem episcopus dioecesanus eorum, audiens mulierem eamdem cum quodam adultero fornicari, eam et illum vinculo excommunicationis astrinxit. Quae tandem eum qui dicebatur ejus adulter abjurans, absolutione recepta coram episcopo memorato, praedictum virum sibi restitui postulavit. At ille hujusmodi ei objiciens adulterium, de quo prolem genuisse dicebat eamdem, et quod ab ipso non expulsa sed spontanea recessisset, restitutionem sui proposuit ei esse minime faciendam, quod mulier memorata prorsus inficians, replicabat in ipsum quod fuerat fornicatus, et de fornicatione sobolem procrearat, propter quod tali exceptione uti non poterat contra ipsam. Cum autem utrique parti probandi haec facultate concessa, praefata mulier per quosdam testes ejusdem viri adulterium probavisset, quos vir ipse dicebat tanquam minus idoneos reprobandos, tandem ab eo fuit ad nostram audientiam appellatum. Quocirca fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus nisi constiterit vel per evidentiam rei, vel per confessionem legitimam mulieris, quod taliter adulterata fuisset, adulterii etiam quod vir dicitur commisisse probatione cessante, ipsum recipere compellas eamdem. Quod si praedicto modo de mulieris fornicatione constiterit, nisi testes per quos viri adulterium est probatum fuerint legitime reprobati, cum matrimonii jus in utroque consistat, et paria delicta mutua compensatione tollantur, nihilominus eum cogas ut eam recipiat et maritali affectione pertractet. Alioquin, mulieri praedictae silentium imponere non postponas. Datum Laterani, VI Kal. Maii, anno undecimo. Annuere consuevit, etc., usque impertiri. Cum igitur ad divini cultus augmentum bonae memoriae G. archiepiscopus Senonensis redditus certos altari cujus estis obsequio deputati ad sustentationem ministrorum ejusdem in quibusdam ecclesiis assignarit, et capitulum Senonense sibi concesserit ut in partitionibus ipsis participarent de caetero quemadmodum canonici servientes altari beati Stephani facere dignoscuntur, et idem archiepiscopus in recompensatione partitionum illarum ecclesiam de Bosco regis dicto capitulo donarit perpetuo possidendam, nos vestris justis precibus inclinati praedictos redditus et partem quam habetis in partitionibus memoratis, sicut ea omnia juste ac pacifice possidetis, et in ejusdem archiepiscopi litteris plenius continetur, vobis et per vos altari praedicto auctoritate apostolica concedimus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo . . . nostrae confirmationis, etc. Sic quis autem, etc. Datum Laterani, VI Non. Maii, anno undecimo. Cum a nobis petitur, etc., usque assensum, ecclesiam vestram et personas inibi Domino servientes, cum omnibus bonis tam ecclesiasticis quam mundanis quae in praesenti rationabiliter possidetis, aut in futurum justis modis praestante Domino poteritis adipisci, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, auctoritate apostolica inhibentes ne dioecesanus episcopus, archidiaconus vel alius a vobis procurationem indebitam et insolitam extorquere praesumat, nec in aliquem vestrum sine manifesta et rationabili causa excommunicationis vel suspensionis sententiam promulgare. Nulli ergo . . . nostrae protectionis et inhibitionis, etc. Si quis autem, etc. Datum, ut in alia. Cum venerabilis frater noster episcopus Ostiensis et dilectus filius Leo tituli Sanctae Crucis presbyter cardinalis olim in partibus Alemanniae legationis officio fungerentur, invenerunt dilectum filium abbatem de monasterio Herwordeldensi, quod ad Romanam Ecclesiam nullo mediante noscitur pertinere, ad monasterium Corbeiense, quod etiam est Romanae Ecclesiae speciale, propria temeritate migrasse, licentia illud deserendi vel confirmatione a nobis vel ab ipsis etiam, qui vices nostras in illis partibus tunc gerebant, nec habita nec petita. Cumque Northusium advenisset regalia recepturus, iidem existentes ibidem, ut contemptus ejus manifestior appareret, ad eos accedere non curavit, se mandatorum ipsorum exhibens modis omnibus contemptorem. Propter quod dicti legati venerabili fratri nostro Padeburnensi episcopo dederunt firmiter in mandatis ut eumdem ad suam praesentiam evocaret, et praedictis omnibus diligentius expositis coram eo, ipsum ob omni officio et beneficio suspendere non differret donec nostro vel illorum se conspectui praesentaret, de contemptu veniam petiturus. Caeterum cum suum nuntium ad eorumdem praesentiam destinaret, se super praedictis omnibus per eumdem excusans illius terrae allegavit consuetudinem generalem, asserens quod pro electionis confirmatione vel obtinenda etiam benedictione vel licentia de uno ad aliud monasterium transeundi summus pontifex vel ejus legati non erant aliquatenus requirendi, cum in illis partibus consuetudo talis hactenus sit servata. Iidem vero legati, precibus multorum inducti tam ecclesiasticorum quam saecularium principum, qui eosdem pro ipso instantissime rogaverunt, praedictam sententiam relaxarunt, praefato episcopo Padeburnensi mandantes ut memorato abbati injungere non differret ut usque ad Dominicam qua cantatur: Laetare, Jerusalem, proximo praeteritam nuntios suos ad sedem apostolicam destinaret, mandatum nostrum tam super hoc quam aliis eisdem mediantibus nuntiis recepturus; quod si facere forte negligeret, extunc ipsum in pristinam sententiam reducere non differret, et eam faceret firmiter observari. Postmodum autem cum suos ad sedem apostolicam nuntios destinasset, iidem volentes eum multipliciter excusare, ad defensionem ipsius praedictam consuetudinem allegarunt. Cum igitur haec non tam consuetudo quam corruptela merito sit censenda, quae profecto sacris est canonibus inimica, ipsam de caetero servari nolentes, eisdem legatis dedimus in mandatis ut a praedictis nuntiis, Her. videlicet praeposito et C. canonico ecclesiae novae, qui plenam tam abbatis quam Corbeiensis conventus procurationem habebant, sicut nobis constitit per publicum instrumentum, vice nostra obedientiam reciperent manualem, facta renuntiatione consuetudinis antedictae. Qui tam in consuetudinis ipsius renuntiatione quam in obedientia exhibenda nostrum adimplentes mandatum, litteras super hoc suis signatas sigillis apud nos dimittere procurarunt. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus quod factum est per nuntios antedictos ratum habentes, de caetero hujusmodi pravam consuetudinem nullatenus observetis. Datum Laterani, V Nonas Maii, anno undecimo. Quanto Corbeiensam Ecclesiam nobis et Ecclesiae Romanae devotiorem sumus experti, tanto rationabiles petitiones pertinentes ad ipsam inducimur specialius exaudire. Cum ergo monasterium vestrum ab omni jurisdictione cujuslibet episcopi praeterquam summi pontificis sit exemptum, praesentium vobis auctoritate concedimus ut ordines monachorum vestrorum et consecrationes altarium seu basilicarum quae fuerint infra ejusdem monasterii ambitum constituta, necnon chrisma et oleum sanctum, ac caetera Ecclesiae sacramenta recipere vobis liceat a quocunque catholico episcopo malueritis gratiam apostolicae sedis habente. Nulli ergo . . . nostrae concessionis, etc. Si quis autem, etc. Datum Laterani, II Kal. Maii, anno undecimo. Quanto Corbeiensem Ecclesiam, etc., ut in alia, usque exaudire. Quapropter devotioni tuae praesentium auctoritate concedimus ut officiales monasterii tui, qui fratrum praebendam contra justitiam detinuerint, canonica tibi liceat districtione compellere ad justitiam, sicut debent, super hoc sub tuo examine faciendam, districtius inhibentes ne praedicti officiales per laicalis sententiae injustitiam in usus suos stipendia monachis deputata convertere quavis temeritate praesumant. Nulli ergo . . . nostrae concessionis et inhibitionis, etc. Si quis autem, etc. Datum, ut in alia. Contra pessimam pestem adversus universalem Ecclesiam Constantinopoli nuper exortam tanto severius nos oportet apostolicam exercere censuram quanto perniciosius inveterata corrumperet et altius cresceret radicata. Non igitur in tui derogationem honoris, quem, quantum cum Deo possumus, illaesum cupimus conservare, sed in destructionem pestis ipsius, quam diligenti studio intendimus abolere, ad ea quae subscripta sunt nos cum debita noveris processisse cautela. Sane cum olim tua nobis fuisset electio praesentata, nos sollicite attendentes quod ab iis attentata fuerat qui jus non habuerant eligendi, utpote quia nulli tunc temporis in canonicos Sanctae Sophiae canonice fuerant instituti, eam de consilio fratrum nostrorum in publico consistorio publice duximus irritandam, imo verius irritam denuntiavimus exstitisse. Postmodum vero de gremio sedis apostolicae Constantinopolitanae volentes Ecclesiae providere, cum subdiaconus noster esses, nec peccasses in electione priori, tanquam qui fueras inscius et absens electus, si tamen talis nominatio electio possit dici, te ad eamdem ecclesiam eligentes, cujus privisio tunc ad nos tantummodo pertinebat, in diaconum primo, ac postmodum in presbyterum ordinare curavimus, et tandem ministerio nostro in episcopum consecratum honore pallii decorare. Licet autem sic ordinatus, consecratus, et palliatus a nobis Constantinopolim accessisses super toto processu negotii nostras litteras tecum ferens, per quas mandabatur universo clero apud Constantinopolim constituto ut exhiberent tibi obedientiam tam debitam quam devotam, clerici tamen de parte peregrinorum id facere recusarunt, firmiter asserentes quod a nobis haec omnia per suppressionem extorseras veritatis. Cumque tam per te quam per dilectum filium nostrum Petrum tituli Sancti Marcelli presbyterum cardinalem, tunc apostolicae sedis legatum, ipsos ad exhibendum tibi obedientiam monuisses, ipsi, ne ad id aliquatenus cogerentur, ad sedem apostolicam appellarunt; quorum appellationi etsi praedictus detulerit cardinalis, non tam propter formam canonicam quam quia primo interponebatur in Ecclesia Constantinopolitana, quae nuper fuerat ad devotionem Ecclesiae Romanae reversa, tu tamen eidem non deferens, in clericos ipsos, ut asserunt, excommunicationis sententiam protulisti, et cum legatus communicaret eisdem, velut post appellationem cui ipse detulerat non ligatis, tu eos arctius evitabas. Caeterum cum dilectus filius noster Benedictus tituli Sanctae Susannae presbyter cardinalis, tunc apostolicae sedis legatus, Constantinopolim advenisset ut pacem inter vos, ad quam evangelizandam missus fuerat, reformaret, pro concordia interposuit partes suas, et sic apud partes efficaciter laboravit quod in eum fuit ab eis pariter compromissum, te sub causae periculo promittente, illis autem juramento firmantibus quod quidquid inter vos per concordiam, arbitrium vel judicium ordinaret, inviolabiliter servaretis. Volens igitur cardinalis more boni judicis lites minuere, non augere, tibi praehabita deliberatione praecepit ut clericos ipsos in ecclesiis in quibus erant, pro institutis haberes; et ipsis injunxit ut tibi tanquam patriarchae suo reverentiam et obedientiam debitam exhiberent, ordinatione Sanctae Sophiae, super qua in eum similiter fuerat compromissum, sicut clerici asserebant, ad tempus ex necessaria causa dilata, super qua tamen hoc tunc tibi sub periculo causae mandavit, ut quod ipse postmodum statueret super ea, humiliter reciperes et servares. Et licet iidem clerici, tanquam obedientiae filii, mandatum cardinalis sine dilatione qualibet fuerint exsecuti, tu tamen tuae promissionis oblitus, cum legatus quosdam instituisset canonicos in ecclesia Sanctae Sophiae, tibique districtius praecepisset ut tam eos quam illos quos praedictus cardinalis Sancti Marcelli instituerat in eadem sine contradictione reciperes et praebendas pacifice faceres possidere, id efficere noluisti, propter quod ipsi tibi, qui per inobedientiae vitium causae tuae incurreras detrimentum, obedientiam subtrahentes, ad sedem apostolicam appellarunt, festum Nativitatis Dominicae proximo praeteritum appellationi suae terminum praefigentes, ad quem tu etiam postmodum appellasti. Procuratoribus igitur utriusque partis in nostra praesentia constitutis, et in publico consistorio audientia eisdem indulta, ex parte clericorum ipsorum fuit propositum coram nobis quod post appellationem ipsorum et ecclesiam Sanctae Sophiae thesauro usque ad summam centum millium marcharum et eorum ecclesias bonis pluribus spoliatas; quae universa restitui cum instantia postulabant. Praeterea cum praedictus cardinalis Sanctae Susannae de communibus proventibus debuerit procurari, et in procurationes ipsius per manum imperatoris, qui vobis communiter tenebatur, mille et ducenta hyperpera fuerint erogata, de quibus ad te trecenta ratione quartae spectabant, tu ab imperatore et ab aliis recepisti non solummodo integre partem tuam, sed de parte ipsorum alia trecenta hyperpera extorsisti; sicque a procuratoribus tuis sexcenta hyperpera repetebant. Addebant etiam quod non tantum super ordinatione Sanctae Sophiae inobediens fueras praedictis cardinalibus et legatis, imo verius nobis ipsis, in tantum quod ne obedias aut valeas obedire juramento te in perpetuum obligaras. Sane ante occupationem regiae civitatis Veneti cum Francis et ecclesiarum spolia et possessiones ecclesiasticas dividere conjurarunt, jurantes hoc etiam quod si Franci haberent imperium, patriarchatum Veneti obtinerent, et si patriarchatus forsan deveniret ad Francos, imperium in partem cederet Venetorum. Unde Veneti ad servandae hujus iniquitatis vinculum inposterum sibi providere volentes et haereditate sanctuarium Domini possidere, a te, cum a praesentia nostra recederes, exegerunt et receperunt hujusmodi juramentum, ne videlicet in canonicum Sanctae Sophiae quemquam admitteres qui non esset Venetus natione vel apud Venetias per decennium commoratus, omnesque canonicos in receptione sua jurare compelleres quod in canonicum nullum reciperent qui non praestaret simile juramentum et quod non eligerent nisi de Venetis patriarcham. Hoc quoque te bona fide promisisse dicebant, quod studium et operam diligentem impenderes et quantum in te foret efficaciter laborares, ut in tota Romania nec episcopus nec archiepiscopus nisi Venetus crearetur. Licet autem id in partibus Constantinopolitanis sit notum et Venetiis notissimum, ut dicebant, et apud nos jampridem fama vulgatum infami, denuntiando tamen hoc se dixerunt congruo tempore probaturos. Quantum autem in hoc peccaveris, si est ita, si diligenter attenderis, evidenter advertes. Cum enim tanquam sponsus de thalamo matris egrediens ad praedignissimae filiae suae festinares amplexus, non debueras sterilitatis ei procurare venena, sed fecunditatis potius quaerere medicinam. Sane ut pater multarum gentium fieres, a patre patrum tam viva voce quam litteris datum tibi fuerat in mandatis ut de omni populo et natione sponsae tuae filios suscitares, nec acquiesceres tantum carni et sanguini, sed id faceres quod ejus tibi vicarius revelarat cui de omni gente qui facit justitiam est acceptus. Hoc fuerat quasi primum mandatum illius qui te creaverat patriarcham; et quia in hoc quasi primo tuam voluit obedientiam experiri, praecipue fuerat observandum. Tu vero non solummodo non servasti mandatum, sed, si dictis veritas suffragatur, ut illud servare de caetero non valeres, juramentum ad iniquitatis vinculum praestitisti. Ecce quales fructus ex nova planta colligimus. Ecce quod exemplum ex facto tuo in divinae majestatis offensam, injuriam apostolicae sedis, ecclesiasticae libertatis dispendium, et opprobrium Ecclesiae generalis ad reges et populos derivatur. Conjurent ergo Romani, si hoc sub dissimulatione transimus, ne quis ad summi pontificatus officium vel consortium cardinalium, nisi Romanus fuerit, assumatur, nosque polliceri compellant ut per totum orbem nonnisi Romanos patriarchas, metropolitanos et episcopos statuamus. Verum dices forsitan te ad id violenter attractum. Sed non fuit tanta violentia quod cadere debuerit in constantem. Et quidem in tali casu potius erat mortem incurrere quam tanto malo tantum virum in totius Ecclesiae scandalum consentire, potius animam ponere quam alligare fasciculos totam Ecclesiam deprimentes. Caeterum a procuratoribus tuis fuit propositum ex adverso quod mandatum praefati legati super ordinatione Sanctae Sophiae non potueras aut debueras exsecutioni mandare, cum super hoc canonici ejusdem ecclesiae ad sedem apostolicam appellassent, nec id posset sine multo Venetorum scandalo adimpleri. Praeterea cum mandatum eidem legato fuisset ut si ecclesiam supradictam ordinare negligeres vel differres, ipse procederet ad ordinationem ipsius, et tu jam in ea juxta proprias facultates competentem canonicorum numerum statuisses, auctoritate mandati nostri nullos instituere potuerat in eadem. Super thesauro autem Sanctae Sophiae dicebant quod pro communi tam Ecclesiae quam terrae necessitate manum extenderas ad eumdem; de quo tria millia marcharum imperatori, duo millia Venetis concesseras mutuo, et de quatuor millibus possessiones ad usus ecclesiae compararas, idem facturus de reliquo cum obtulerit se facultas. Et licet procuratores ipsi quod de juramento praepositum fuerat penitus denegarent, nos tamen audivimus a quibusdam quod cum Veneti te ad praestandum illud vehementer arctarent, et negato tibi passagio, civitatis etiam prohiberent egressum, nec vitare posses instantiam creditorum, quibus juramento praestito tenebaris, nonnisi cum adjectione hujus clausulae juravisti, salvo in omnibus apostolicae sedis jure, auctoritate, reverentia et honore, quod Veneti tamen in instrumento super hoc confecto non permiserunt apponi. Quia ergo, sicut nobis a Domino dicitur per prophetam, solvere debemus colligationes impietatis, solvere fasciculos deprimentes, omnes pactiones, constitutiones et conjurationes de rebus ecclesiasticis in ecclesiarum dispendium a praedictis laicis attentatas vel inposterum attentandas omnino cassamus, et sub interminatione anathematis praecipimus non servari. Ad haec praesentium tibi auctoritate mandamus et in virtute obedientiae districte praecipimus quatenus si spontaneus recognoveris te juramentum hujusmodi praestitisse, infra duos menses post susceptionem praesentium tam clero Constantinopolitano quam archiepiscopis et episcopis, quos praesentes habere poteris, convocatis, publice juramentum illud abjures, et quod ipsum non serves inposterum praestes similiter publice juramentum, canonicos Sanctae Sophiae ad abjurandum hujuscemodi juramentum quod fecisse dicuntur, et jurandum quod illud de caetero non observent, per suspensionem officii et beneficii appellatione remota compellens, canonicos quoque in ecclesia Sanctae Sophiae a praedictis cardinalibus canonice institutos usque ad eumdem terminum recipias in eadem, et canonias suas facias pacifice possidere, clericos et laicos resistentes tam nostra quam tua fretus auctoritate per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo. Quod si forsan in aliquo praedictorum, quod tamen non credimus, negligens fueris vel remissus, extunc ab officio et beneficio noveris te suspensum, nosque venerabilibus fratribus nostris Vericensi archiepiscopo et episcopo Panidensi et dilecto filio cantori Sancti Pauli Constantinopolitani districtius mandavisse ut suspensionem tuam non differant publicare, ac in caeteris mandatum apostolicum exsequantur. Caeterum si negaveris te praestitisse hujusmodi juramentum, quia quod de ipso propositum est non possumus sub dissimulatione transire, legato quem Constantinopolim in proximo destinare proponimus dabimus in mandatis ut utriusque partis rationes et probationes audiat diligenter, et causam plene instructam ad nos remittere non postponat, quod si clerici memorati in probatione defecerint, et tu nihil volueris confiteri, quia super hoc non modicum infamaris, canonicam tibi purgationem indicat, et sive in purgatione defeceris, sive potueris te purgare, haec nobis per litteras suas fideliter exponere non omittat; ut super omnibus post ejus relationem instructi, prout procedendum fuerit procedamus. Super sexcentis autem hyperperis venerabili fratri nostro episcopo Salimbriensi et dilecto filio electo Heracliensi et cantori Sanctae Sophiae causam committimus sub hac forma, ut te ad refundenda hyperpera quae vel de procuratione cardinalium te subtraxisse vel de parte clericorum occupasse constiterit, per censuram ecclesiasticam sublato appellationis impedimento justitia mediante compellant. Caeterum licet ex eo quod sub periculo causae tuae cum clericis ipsis compromiseras in legatum, et mandatum ejus postmodum non servasti, per tuam inobedientiam eorum tibi videaris obedientiam subtraxisse, cum super obedientia quaestio verteretur, volentes tamen tibi gratiam exhibere, clericis ipsis injunximus ut usque ad praedictum terminum obedientiam tibi exhibeant debitam et devotam, eam tibi, si obedientiae filius fueris, extunc etiam impensuri, et subtracturi eamdem, si forsan inobediens fueris et rebellis, utpote ab officio et beneficio apostolicae sedis auctoritate suspenso. Ab impetitione vero clericorum Sanctae Anastasis super columnis marmoreis quas de ipsorum ecclesia ad ecclesiam Sanctae Sophiae transtulisse diceris ad ornatum altaris, te reddimus absolutum. Super eo vero, quod ecclesiam Sanctae Sophiae multis millibus marcharum diceris spoliasse, si res ita se habet, taliter per teipsum corrigas quod fecisti quod juxta de te non remaneat materia conquerendi, provisurus attentius ne de caetero manus ad hujusmodi thesaurum extendas, nisi forte tanta tibi necessitas immineret ut deficientibus necessariis aliunde, aliquid inde, moderate tamen, te accipere oporteret; quia quam detestabile ac damnabile in praelatis ecclesiarum crimen dilapidationis existat, tuam non credimus prudentiam ignorare. Datum Laterani, VIII Kal. Maii, anno undecimo. Procuratoribus venerabilis fratris nostri patriarchae Constantinopolitani et dilectorum filiorum clericorum de parte peregrinorum Constantinopoli commorantium in nostra praesentiae constitutis, et in publico consistorio audientia eisdem indulta, ex parte clericorum ipsorum fuit propositum coram nobis quod ante occupationem regiae civitatis Veneti cum Francis ecclesiarum spolia et possessiones ecclesiasticas dividere conjurarunt, jurantes hoc etiam quod si Franci haberent imperium, patriarchatum Veneti obtinerent, et si patriarchatus forsan deveniret ad Francos, imperium in partem cederet Venetorum. Unde Veneti ad servandum hujus iniquitatis vinculum inposterum sibi providere volentes et haereditate sanctuarium Domini possidere, a patriarcha, cum a praesentia nostra recederet exegerunt et receperunt hujusmodi juramentum, ne videlicet in canonicum Sanctae Sophiae quemquam admitteret qui non esset Venetus natione vel apud Venetias per decennium commoratus, omnesque canonicos in receptione sua jurare compelleret quod in canonicum nullum reciperent qui non praestaret simile juramentum, et quod non eligerent nisi de Venetis patriarcham. Hoc quoque ipsum bona fide promisisse dicebant, quod studium et operam diligentem impenderet et quantum in se foret efficaciter laboraret ut in tota Romania nec episcopus nec archiepiscopus nisi Venetus crearetur. Licet autem id in partibus Constantinopolitanis sit notum et Venetiis notissimum, ut dicebant, et apud nos jampridem fama vulgatum infami, denuntiando tamen hoc se dixerunt congruo tempore probaturos. Praeterea cum dilectus filius noster Benedictus tituli Sanctae Susannae presbyter cardinalis, tunc apostolicae sedis legatus, Constantinopolim advenisset ut pacem inter ipsos, ad quam evangelizandam missus fuerat, reformaret, pro concordia interposuit partes suas, et sic apud partes efficaciter laboravit, quod in eum fuit ab eis pariter compromissum, dicto patriarcha sub causae periculo promittente, illis autem juramento firmantibus quod quidquid inter ipsos per concordiam, arbitrium vel judicium ordinaret, inviolabiliter observarent. Volens igitur cardinalis more boni judicis lites minuere, non augere, ipsi patriarchae praehabita deliberatione praecepit ut clericos ipsos in ecclesiis in quibus erant pro institutis haberet, et ipsis injunxit ut ei tanquam patriarchae suo reverentiam et obedientiam debitam exhiberent, ordinatione Sanctae Sophiae, super qua, sicut clerici asserebant, in eum similiter fuerat compromissum, ad tempus ex necessaria causa dilata, super qua tamen hoc tunc patriarchae sub periculo causae mandavit, ut quod ipse postmodum statueret super ea humiliter reciperet et servaret. Et licet iidem clerici, tanquam obedientiae filii, mandatum cardinalis sine dilatione qualibet fuerint exsecuti, patriarcha tamen suae promissionis oblitus, cum legatus quosdam instituisset canonicos in ecclesia Sanctae Sophiae, eique districtius praecepisset ut tam eos quam illos quos dilectus filius noster Petrus tituli Sancti Marcelli presbyter cardinalis, apostolicae sedis legatus, instituerat in eadem, sine contradictione reciperet et praebendas pacifice faceret possidere, id efficere non curavit, propter quod ei, qui per inobedientiae vitium causae suae incurrerat detrimentum, obedientiam subtrahentes, ad sedem apostolicam appellarunt, festum Nativitatis Dominicae proximo praeteritum appellationi suae terminum praefigentes; ad quem patriarcha etiam postmodum appellavit. Caeterum a procuratoribus patriarchae fuit propositum ex adverso quod mandatum praefati legati super ordinatione Sanctae Sophiae non potuerat aut debuerat exsecutioni mandari, cum super hoc canonici ejusdem ecclesiae ad sedem apostolicam appellassent, nec id posset sine multo Venetorum scandalo adimpleri. Praeterea cum mandatum eidem legato fuisset ut si patriarcha ecclesiam supradictam ordinare negligeret vel differret, ipse procederet ad ordinationem ipsius, et patriarcha jam in ea juxta proprias facultates competentem canonicorum numerum statuisset, auctoritate mandati nostri nullos instituere poterat in eadem. Licet autem procuratores ipsi quod de juramento propositum fuerat penitus denegarent, nos tamen audivimus a quibusdam quod cum Veneti patriarcham ad praestandum illud vehementer arctarent, et negato sibi passagio, civitatis etiam prohiberent egressum, nec vitare posset instantiam creditorum, quibus juramento praestito tenebatur, non nisi cum hujus clausulae adjectione juravit, salvo in omnibus apostolicae sedis jure, auctoritate, reverentia et honore, quod Veneti tamen in instrumento super hoc confecto non permiserunt apponi. Quia ergo, sicut nobis a Domino dicitur per prophetam, solvere debemus colligationes impietatis, solvere fasciculos deprimentes, omnes pactiones, constitutiones, et conjurationes de rebus ecclesiasticis in ecclesiarum dispendium a praedictis laicis attentatas vel inposterum attentandas omnino cassamus, et sub interminatione anathematis praecipimus non servari. Ad haec eidem patriarchae in virtute obedientiae districte praecipiendo mandamus ut si spontaneus recognoverit se juramentum hujusmodi praestitisse, infra duos menses post susceptionem litterarum tam clero Constantinopolitano quam archiepiscopis et episcopis quos praesentes habere poterit convocatis, publice juramentum illud abjuret, et quod ipsum non servet inposterum praestet similiter publice juramentum, canonicos Sanctae Sophiae ad abjurandum hujuscemodi juramentum quod fecisse dicuntur, et jurandum quod illud de caetero non observent, per suspensionem officii et beneficii appellatione remota compellens, canonicos quoque in ecclesia Sanctae Sophiae a praedictis cardinalibus canonice institutos usque ad eumdem terminum recipiat in eadem et canonias suas faciat pacifice possidere, clericos et laicos resistentes tam nostra quam sua fretus auctoritate per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo; quod si forsan in aliquo praedictorum, quod tamen non credimus, negligens fuerit vel remissus, extunc ab officio et beneficio noverit se suspensum. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus eo in exsecutione mandati nostri cessante, suspensionem ipsius publicare ac in caeteris exsequi mandatum apostolicum procuretis, contradictores, si qui fuerint, vel rebelles, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, per censuram ecclesiasticam coercentes. Quod si non omnes, etc., duo, etc. Datum, ut in alia. Dilectus filius W. praepositus Sanctae Trinitatis, Drogo cantor Sanctorum Quadraginta, et Arnulfus canonicus Sanctae Mariae de Zona, procuratores clericorum de parte peregrinorum apud Constantinopolim commorantium, in nostra proposuerunt praesentia constituti quod cum dilectus filius noster Benedictus tituli Sanctae Susannae presbyter cardinalis, tunc apostolicae sedis legatus, de communibus proventibus debuerit procurari et in procurationes ipsius per manum charissimi in Christo filii nostri illustris Constantinopolitani imperatoris, qui eisdem clericis et venerabili fratri nostro patriarchae Constantinopolitano communiter tenebatur, mille et ducenta hyperpera fuerint erogata, de quibus ad patriarcham trecenta ratione quartae spectabant, patriarcha praedictus ab imperatore et ab aliis recepit, non solummodo integre partem suam, sed de parte ipsorum praesumpsit alia trecenta hyperpera extorquere; sicque a procuratoribus suis sexcenta hyperpera dicti clerici repetebant, de quibus omnibus procuratores dicebant se penitus nihil scire. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus dictum patriarcham ad refundenda hyperpera quae vel de procuratione cardinalis eum subtraxisse vel de parte clericorum occupasse constiterit per censuram ecclesiasticam sublato appellationis obstaculo mediante justitia compellatis. Quod si non omnes, etc. duo, etc. Datum Laterani, XV Kal. Maii, anno undecimo. Licet venerabilis frater noster patriarcha Constantinopolitanus, ex eo quod sub periculo causae in dilectum filium nostrum Benedictum tituli Sanctae Susannae presbyterum cardinalem, tunc apostolicae sedis legatum, compromisit vobiscum et mandatum ejus postmodum non servavit, per suam inobedientiam vestram sibi videatur obedientiam subtraxisse, cum super obedientia quaestio verteretur, volentes tamen ei gratiam exhibere, praesentium vobis auctoritate injungimus quod usque ad duos menses, quod utique spatium sibi ad exsequendum mandatum nostrum duximus concedendum, obedientiam eidem exhibeatis debitam et devotam, eam, si obedientiae filius fuerit, sibi extunc etiam impensuri, et subtracturi eamdem si forsan inobediens fuerit et rebellis, utpote ab officio et beneficio auctoritate sedis apostolicae suspenso. Datum Laterani, VIII Kal. Maii, anno undecimo. Nec mater filiorum sui uteri oblivisci, nec pater offensus etiam non diligere filios suos potest. Licet igitur in facto Sardiniae ac Siciliae nos graviter offenderitis, quia tamen paterna viscera circa vos exuere non valemus, et dilecti filii comes Tedicus, Hug. Sigerii, Bandinus et Hug. Grotti nuntii vestri, viri utique providi et fideles, in eo quod ad vos pertinet, super facto Sardiniae nobis satisfacere promiserunt, sicut in confecto exinde instrumento publico continetur, de facto regni Siciliae nihilominus pollicentes quod nostrum beneplacitum impleatis, devotionem vestram plurimum acceptantes, de nostra gratia reddimus vos securos, et ad gratiae plenioris indicium, dignitates, immunitates, et libertates quas Pisana Ecclesia temporibus praedecessorum venerabilis fratris nostri Lotharii archiepiscopi vestri noscitur habuisse duximus innovandas, et ut idem archiepiscopus, qui eis successit in ipsius regimine, possit liberius illis uti, privilegia, confirmationes, et indulgentias universas eidem Ecclesiae seu praedecessoribus dicti archiepiscopi a praedecessoribus nostris vel a nobis ipsis concessas ipsi et eidem Ecclesiae auctoritate apostolica confirmamus, dantes in mandatis eidem ut L. concivem vestrum a vinculo excommunicationis absolvat, ita quod uxor et socrus ejus ac terra nihilominus earumdem in ea qua manent sententia perseverent donec ab eis nobis fuerit satisfactum. Monemus igitur universitatem vestram attentius et hortamur quatenus in devotione apostolicae sedis et nostra taliter persistatis, quod diligendi vos et promptius honorandi animum nobis augere possitis, ac interim ab omni prorsus regni Siciliae laesione cessantes, viros ad nos idoneos destinetis qui super indemnitate ipsius regni congruam nobis cautionem impendant, ita quod nec per commune nec per speciale inposterum offendatur a vobis, et satisfactionem exhibeant super facto Sardiniae repromissam. Nos enim plenam justitiam exhibebimus, si quis vestrum adversus regnum ipsum quidquam habuerit quaestionis. Datum Laterani, V Idus Maii, anno undecimo. Grata civitatis Ecclesiaeque Pisanae servitia jamdudum apostolicae sedi exhibita meruerunt quod eas privilegiis multis et magnis studuit decorare. Nos ergo, qui devotis eidem sedi beneficia minuere non intendimus, sed augere, praedecessorum nostrorum vestigiis inhaerentes, dignitates, immunitates, et libertates quas Ecclesia tua temporibus praedecessorum tuorum noscitur habuisse, duximus innovandas, et ut tu, qui eis in ipsius regimine successisti, possis liberius illis uti, privilegia, confirmationes, et indulgentias universas eidem Ecclesiae seu praedecessoribus tuis a praedecessoribus nostris vel a nobis ipsis concessas tibi ac per se ipsi Ecclesiae auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo . . . nostrae confirmationis, etc. Si quis autem, etc. Datum, ut in alia. Ex litteris vestris accepimus quod etsi ad tempus excommunicatis communicandum duxeritis, ad id faciendum non studii vestri voluntas, sed vera et non simulata necessitas vos induxit; quia tantae hostilitatis furor in vestris partibus inolevit quod, ut de aliis taceretis, civitatis vestrae muros salvis personis exire nullatenus poteratis, nec nuntios qui apud nos excusationem vestram proponerent destinare. Ac licet super innocentia vestra validas et sufficientes possetis inducere rationes, benignitati tamen nostrae quam disputationi potius innitentes, de mandato venerabilis fratris nostri Hogulini Ostiensis episcopi et dilecti filii Leonis tituli Sanctae Crucis presbyteri cardinalis sedis apostolicae legatorum a dilecto filio abbate de Eberboch absolutionis beneficium recepistis; qui juxta mandatum ipsorum sub debito juramenti quod praestiteratis eidem vobis dedit firmiter in mandatis ut duos ex vobis, et tales quibus fidem possemus merito adhibere, infra Dominicam qua cantatur: Laetare, Jerusalem, ad sedem apostolicam mitteretis mandatum apostolicum recepturos. Cumque dilectus filius Fredericus scholasticus Sancti Victoris et Cunemannus canonicus ecclesiae Sancti Stephani nuntii vestri ad nos ex parte vestra cum ipsis litteris accessissent, nobis humiliter supplicarunt ut vobiscum misericorditer agere dignaremur. Nos igitur committentes vos legatis eisdem, per apostolica vobis scripta praecipiendo mandamus quatenus mandatum quod ab ipsis legatis vel a nobis per litteras nostras fuerit vobis injunctum recipiatis humiliter et servetis. Datum Laterani, Idus Maii, anno undecimo. Cum quamdam walkeriam in fundo Sanctae Mariae in Cosmidin ad cardinalem ipsius ecclesiae pertinentem sumptibus tuis construxeris, nobis humiliter supplicasti ut de ipsa walkeria taliter disponere dignaremur, videlicet quod postquam ex ejusdem proventibus debitum Ecclesiae fuerit persolutum, medietas proventuum provenientium ex eadem ad Ecclesiam devolvatur, de reliqua medietate fiant duae partes, quarum unam habeat cardinalis qui pro tempore fuerit, et reliquam hospitale per ipsius cardinalis providentiam et consilium dispensandam. Nos igitur tuis precibus inclinati, sicut praemissum est statuimus et praecipimus inviolabiliter observari. Nulli ergo . . . nostrae constitutionis et praeceptionis, etc. Si quis autem, etc. Datum, etc. Cupientes olim monasterii vestri privilegia renovari, nobis humiliter supplicastis ut personis aliquibus scribere dignaremur, quae privilegia Ecclesiae vestrae, quae propter viarum discrimina tute non poterant ad nostram destinari praesentiam, inspicerent diligenter et conscriberent fideliter tenorem ipsorum sub sigillis propriis consignatum nostro conspectui praesentandum. Unde nos vestris supplicationibus inclinati, quatuor episcopis et totidem abbatibus hoc injunximus exsequendum. Qui mandato nostro parentes, felicis recordationis Agapiti et Joannis praedecessorum nostrorum privilegiis praesentatis sibi diligenter inspectis, eorumdem tenorem ad nos sub sigillis suis fideliter transmiserunt. Praeterea bonae memoriae Guillelmus Remensis archiepiscopus, tunc episcopus Praenestinus, apostolicae sedis legatus, tenorem privilegiorum ipsorum sub sigillo suo ad nostram praesentiam destinavit. Et siquidem, licet tam legato quam inquisitoribus supradictis in hac parte fides debuerit non immerito adhiberi, nec tunc aliquid appareret propter quod eadem non deberent privilegia renovari, quia tamen C. majoris Ecclesiae ac I. Sanctae Crucis Hildemensis canonici in nostra constituti praesentia proponebant Hildesemensem Ecclesiam in quasi possessione subjectionis ejusdem monasterii per centum annos et amplius exstitisse, privilegia ipsa tunc non duximus innovanda; sed ut tam monasterio quam Ecclesiae memoratae suam justitiam servaremus, dilectis filiis Pigaviensi, Corbeiensi, et de Lapide Sancti Michaelis abbatibus dedimus in mandatis ut ad locum idoneum pariter accedentes, partibus convocatis inquirerent super praemissis omnibus diligentius veritatem, et usque ad diffinitivam sententiam in eodem negotio procedentes, gesta omnia conscripta fideliter sub suarum testimonio litterarum ad sedem apostolicam destinarent, praefigentes partibus terminum competentem quo nostro se conspectui praesentarent sententiam recepturae. Qui etsi mandatum nostrum exsequi cupientes, partibus in ipsorum praesentia constitutis, festinarent in causa procedere, quia tamen cujusdam occasione interlocutoriae quam tulerunt, pars Hildesemensis Ecclesiae vocem ad nos appellationis emisit, praedicta causa processum habere non potuit coram eis. Partibus itaque propter hoc postea comparentibus coram nobis, tu, filia abbatissa, humiliter petivisti ut praefata deberemus privilegia renovare, praesertim cum in praesentia praedictorum judicum Hildesemensis Ecclesia nihil ostenderet vel probaret quod monasterio vel ipsius privilegiis in aliquo derogaret. Ex adverso vero petebatur instanter ut eamdem causam discretis viris committere dignaremur, per quos testes reciperentur quos contra privilegia monasterii, ad probandam videlicet praescriptionem legitimam, Hildesemensis Ecclesia producere intendebat. Nos autem diligentius attendentes quod jure civili sit provida deliberatione statutum ut quando periculum testium formidatur, ne veritas occultetur, et probandi copia fortuitis casibus subtrahatur, etiam lite non contestata testes valetudinarii et alii de quibus ex aliqua rationabili causa timetur, ad testimonium admittuntur, ejusdem aequitatis similitudine provocati, praedicta privilegia jam quasi nimia vetustate consumpta, cum fuerint non in pergameno sed papyro conscripta, duximus innovanda, ita quod ex innovatione hujusmodi novum jus minime acquireretur monasterio memorato, sed antiquum jus, si quod habebat, conservaretur tutius per privilegium innovatum. Caeterum quia dictum monasterium ad jus et proprietatem Ecclesiae Romanae spectare per praedecessorum nostrorum privilegia monstrabatur, ne jus apostolicae sedis permaneret forsitan indefensum, te, filia abbatissa, procuratricem ipsius duximus statuendam; ut cum adversus Ecclesiae Romanae possessiones et jura nonnisi centenaria currat praescriptio, ipsa coram de Hermarhusino et de Hersethusen abbatibus et decano Palburnensi, quibus causam tunc commisimus, procurares super hoc et aliis vice nostra quae coram ipsis essent in judicio procuranda. Ne vero contingeret de ipsius statu diutius dubitari vel remanere praedictam causam ulterius indecisam, eisdem judicibus dedimus in praeceptis ut locum tutum et commodum eligentes, infra sex menses post litterarum nostrarum susceptionem testes reciperent quos ad praescriptionem probandam Hildesemensis Ecclesia, vel ad interruptionem etiam ostendendam pars vestra duceret producendos, et si praescriptionem legitimam Hildesemensis Ecclesia comprobaret, nisi probata esset interruptio ex adverso, subjectionem ipsius monasterii adjudicarent eidem, cum constaret ipsum in sua dioecesi constitutum, privilegium quod ipsi monasterio innovari fecimus corrumpentes; alioquin eidem super hoc perpetuum silentium imponentes, monasterium vestrum pronuntiarent perpetua libertate gaudere, nostro sibi privilegio resignato. Eisdem quoque judicibus per alias nostras litteras duximus declarandum quod postquam contra monasterium saepedictum et libertatem ejus asserebatur praescriptio inchoata, tria schismata adversus Romanam Ecclesiam intervenisse noscuntur. Unde licet tam legali quam canonica sit diffinitione statutum ut contra sacrosanctam Romanam Ecclesiam, quae gaudet privilegio speciali, non nisi centum annorum praescriptio locum sibi valeat vindicare, tempora tamen intercedentium schismatum, quae secundum juris ordinem cursum praescriptionis impediunt, nolebamus aliquatenus computari, sed diligenti consideratione adhibita, de temporum consideratione subduci. Coram quibus judicibus pars Hildesemensis Ecclesiae authentica privilegia vestri monasterii exhiberi in judicio et eorum copiam sibi fieri postulavit, ut per inspectionem eorum arguerent quod contra ipsa posset rationabiliter allegari. Ad quod tu, filia abbatissa, taliter respondisti, quod hoc supervacuo petebatur, nec super hoc pars adversa debebat audiri. Nam cum tu, abbatissa, intentionem tuam fundasses olim per eadem privilegia coram nobis, pars adversa nihil penitus objiciens contra ea, ad elidendam intentionem tuam praescriptionem solummodo allegavit, ad eamdem probandam postulatis induciis et obtentis. Contra quod pars Hildesemensis Ecclesiae replicavit quod ad hoc saltem erant merito privilegia exhibenda ut si forsan tu contrariam sententiam reportares, cum innovato a nobis privilegio a te abbatissa judicibus ipsis exhibito, quod juxta mandatum nostrum in praenominato casu corrumpi debebat, etiam antiqua privilegia scinderentur. Cumque coram ipsis judicibus, qui testibus utriusque partis receptis, et eorum depositionibus solemniter publicatis, de causae meritis certiores effecti super controversiae decisione tractabant, tu et pars adversa super privilegiorum exhibitione non desineretis adinvicem litigare, causam ipsam cum attestationibus et allegationibus ad nos remisere sufficienter instructam. Partibus itaque propter hoc nuper in nostra praesentia constitutis, licet coram judicibus supradictis renuntiatum fuerit allegationibus et conclusum, ex abundanti tamen audivimus quaecunque fuerunt ex utraque parte proposita. Et licet super privilegiorum exhibitione ac quibusdam aliis litigatum fuisset aliquandiu coram nobis, quia tamen liquido constitit quod nos dudum eadem privilegia praesentata nobis in judicio diligenter inspicientes et examinantes prudenter, sententialiter approbavimus utraque parte praesente, petitionem magistri Hugonis canonici et procuratoris ejusdem Ecclesiae decrevimus reprobandam. Investigantibus autem nobis sollicite an praescriptio legitima, scilicet centenaria, probata esset, procurator ipse fuit de plano confessus quod aliter probata non erat nisi per testes quosdam qui dixerant testimonium de auditu, adjiciens nihilominus in hoc casu testimonium de auditu merito admittendum, cum vix posset aliquis inveniri qui haberet memoriam temporis tam longaevi. Sed et illud deprehendimus manifeste, quod non sufficeret Hildesemensem Ecclesiam praescriptionem centenariam probavisse; quia cum secundum juris ordinem et formam mandati nostri debuerint schismatum tempora de computatione subduci, et constet insuper quod in Romana Ecclesia schismata fere per sexaginta quatuor annos diversis vicibus infra centum annorum limitem duraverunt, non solummodo de praescriptione centum annorum, sed etiam centum sexaginta quatuor constare debuit, ut intelligeretur praescriptio centenaria consummata. Nos igitur allegationem praedictam, ut scilicet testimonium de auditu in hoc casu admitti deberet, frivolam reputantes, cum in hujusmodi casu hoc minime permittatur a jure, maxime cum illud inconveniens sequeretur, ut duo possent contradictorie opposita comprobari, quia nobis constitit evidenter monasterium vestrum, sicut praemissum est, ad Romanam Ecclesiam pertinere, ac Hildesemensem Ecclesiam centum annorum praescriptionem, quam objecerant, non probasse, de consilio fratrum nostrorum te, filia abbatissa, nomine Romanae Ecclesiae, cujus fueras procuratrix, ab impetitione Ecclesiae Hildesemensis absolvimus, statuentes ut monasterium vestrum ea de caetero gaudeat libertate quae in innovato a nobis privilegio invenitur expressa. Nulli ergo . . . nostrae diffinitionis et constitutionis, etc. Si quis autem, etc. Datum Laterani, V Idus Maii, anno undecimo. Tetendisse Dominus arcum suum in internecionem populi sui quemadmodum inimicus et quasi hostis dexteram suam firmavisse videtur ut plaga inimici percuteret terram sanctam, cujus contritio magna est sicut mare, nec invenitur qui medeatur eidem. Bibit enim calicem irae Dei profundum et latum, et amaritudine vehementi repleta, non habet ex omnibus charis suis qui sibi consolationem impendat. Clamat autem ad Dominum, nec exaudit; vociferatur ad eum vim patiens, et non salvat quia destruxit eam et non pepercit, inimicum super ipsa laetificans, et cornu hostium suorum exaltans. Quis jam ergo Christi sanguine pretioso Redemptori existere non videatur ingratus si locum suae redemptionis tanta videns calamitate contritum, toto sibi non compatiatur affectu? Cujus, inquam, saxo viscera duriora miseratione tantae miseriae non frangantur? Quis in tanta contumelia Crucifixi tanto zelo debeat non succendi ut ad ejus injuriam repellendam ibi se pretiosae morti, si oporteat, non evitet exponere ubi dignatus est ille pro ipso crucem ignominiosam subire; quandoquidem loca Christi nativitate sanctificata pollui conspicit spurcitiis paganorum, et ante oculos quasi Jesu pendentis in cruce blasphemantes perfidos insultare: Si Filius Dei es, nunc de cruce descendas, et salva teipsum , quem in tuis iterum crucifigimus et in tuo, viciniam Dominici diversorii minime reverentes, nec trepidantes ne suis injuriis lacessitus de vicino praesepio infans vagiat, ac de putridis immunditiis eorumdem prope sedens puerpera virgo pudescat. Hujus itaque nos doloris immensitate percussi, hujus indignitate praegrandis injuriae provocati, multifarie multisque modis, diligenter quidem, quanquam non efficaciter, hactenus ad liberationem sanctae Christi haereditatis intendimus, et quantum nobis Altissimus ministraverit intendere non cessantes, cum ex apostolicae provisionis officio nobis ad praesens incumbat legatum in regnum Franciae de nostro latere destinare, inter caetera quae suo ministerio sunt gerenda, negotium crucis specialiter ei commisimus promovendum. Cum igitur idem regnum inter alia regna mundi fuerit semper et sit nobis et apostolicae sedi devotum ac speciali praerogativa dilectum, ut affectum sincerae dilectionis quem gerimus circa ipsum in persona legati evidentius monstraremus, talem de consilio fratrum nostrorum illuc duximus delegandum quem inter caeteros fratres nostros speciali charitate diligimus et familiari benevolentia suis exigentibus meritis amplexamur, dilectum videlicet lilium nostrum Gualam Sanctae Mariae in Porticu diaconum cardinalem, virum utique vita, fama, scientiaque praeclarum, concessa sibi plenaria potestate ut evellat et destruat, aedificet et plantet quae in Ecclesia Dei evellenda et destruenda, aedificanda cognoverit et plantanda. Proinde universitatem vestram monemus attente et exhortamur in Domino per apostolica scripta praecipiendo mandantes quatenus praefatum cardinalem tanquam legatum apostolicae sedis et magnum in Ecclesia Dei locum habentem, imo personam nostram in eo recipientes humiliter et devote, ipsiusque salutaribus monitis et praeceptis tam super Orientalis Ecclesiae subventione quam super aliis quae vice nostra duxerit disponenda pronis mentibus intendentes, mandata pariter et statuta ipsius tanquam devotionis filii recipiatis firmiter et servetis; de cujus nimirum circumspectione provida et providentia circumspecta indubitanter fiduciam obtinemus quoniam dirigente Domino gressus ejus, ita regia via curabit incedere quod, sicut et viva voce dedimus in mandatis, non declinabit ad dexteram vel sinistram. Ipsi proinde universi et singuli reverentiam debitam et devotam obedientiam impendere satagatis; ne si, quod absit! a quoquam esset aliter attentatum, praeter ipsius cardinalis offensam, cujus sententiam, si quam in contumaces aut rebelles exigentibus meritis duceret promulgandam, faceremus usque ad condignam satisfactionem inviolabiliter observari, nostram quoque indignationem incurreret, qui secundum Apostolum omnem inobedientiam parati sumus ulcisci. Datum Anagniae, IV Kal. Junii, anno undecimo. Plenam gerentes de tua discretione fiduciam, causam quae vertitur inter charissimum in Christo filium nostrum Philippum regem et charissimam in Christo filiam nostram Ingeburgem reginam Francorum illustres super maleficio quo idem rex asseritur impeditus, tuae duximus experientiae committendam, per apostolica tibi scripta mandantes quatenus provisa eidem reginae plenaria libertate, causam ipsam appellatione remota diligenter examines, et si de partium processerit voluntate, canonico fine decidas; alioquin ipsam sufficienter instructam ad nostrum remittas examen, praefigens partibus terminum competentem quo recepturae sententiam per idoneos responsales nostro se conspectui repraesentent. Datum, ut in alia. Inter caeteras angustias et pressuras quibus peccatis exigentibus Ecclesia subjacet Anglicana, gravem venerabilis fratris nostri Eboracensis archiepiscopi nuper accepimus quaestionem, quod cum charissimus in Christo filius noster Joannes rex Anglorum illustris ab ecclesiis et eleemosynis Eboracensis provinciae tertiam decimam disposuisset recipere, idem archiepiscopus hoc praesentiens, pro tuenda ecclesiastica libertate sedem apostolicam appellavit, se ac sua et universos ejusdem provinciae clericos sedis apostolicae protectioni supponens. Verum rex ipse a proposito quod praeconceperat non recedens, non solum de dominio ipsius et ab ipso tenentibus, sed etiam a religiosis et plerisque clericis Eboracensis provinciae tertiam decimam suorum proventuum contra ecclesiasticam libertatem recepit. Ad haec, cum idem archiepiscopus, hujusmodi mala ferre non praevalens, de Anglicanis partibus recessisset ad nostram praesentiam accessurus, idem rex ipsum ac suos temporalibus mobilibus et immobilibus spoliavit, ac jurisdictionem ejusdem circa spiritualia multipliciter juxta suae beneplacitum voluntatis impediens, possessiones ejus et nemora in grave praejudicium Eboracensis Ecclesiae fecit distrahi, in pluribus aliis sibi et suis injuriosus existens admodum et molestus. Quia igitur tantam Dei et Ecclesiae suae injuriam, non tantum propter dispendium temporalium quantum propter periculum animarum, nequaquam nos convenit conniventibus oculis pertransire, licet super hoc venerabilibus fratribus nostris Eliensi, Wigorniensi et Herefordensi episcopis apostolicas litteras duxerimus destinandas, nihilominus tamen vobis praecipiendo mandamus quatenus, omni mundano timore postposito, dictum regem monere attentius et inducere quantocius studeatis ut suae saluti consulens et honori, tam ipsi archiepiscopo quam ecclesiis et aliis ad eum spectantibus infra trium mensium spatium postquam fuerit a vobis commonitus ablata restituat universa, et de damnis et injuriis satisfaciat competenter. Alioquin, cum Deo magis oporteat nos deferre quam homini, praefatum regem ad hoc per interdictum totius Eboracensis provinciae, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, compellatis, non permittentes in ipsa aliquod divinum officium praeter parvulorum baptisma et poenitentias morientium celebrari, et facientes illud usque ad satisfactionem condignam auctoritate nostra inviolabiliter observari. Si vero rex ipse contra eumdem archiepiscopum aliqua duxerit proponenda, restitutione plenaria prius facta, audiatis hinc inde proposita; et si mota quaestio ecclesiasticum forum exposcat, eam diligenter examinare curetis, ac instructam plenius ad nostram praesentiam remittentes, praefigatis partibus terminum competentem quo per idoneos responsales nostro se conspectui repraesentent, per nos dante Domino justitiam recepturae. Verum si quaestio talis fuerit quod mere ad forum pertineat saeculare, idem archiepiscopus eam sub suo judice tractari sustineat et decidi. Provideatis autem attentius et appellatione remota sub poena consimili districtius inhibere curetis ut quandiu quaestio mota duraverit, nihil in ipsius archiepiscopi et suorum praejudicium innovetur, sed redeundi in Angliam et morandi plenam et liberam habeant facultatem. Testes autem qui nominati fuerint, si se gratia, odio, vel timore subtraxerint, per censuram ecclesiasticam appellatione remota cogatis veritati testimonium perhibere. Nullis litteris veritati et justitiae praejudicantibus a sede apostolica impetratis. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc. Datum Anagniae, VI Kal. Junii, anno undecimo. Postquam Adulphus quondam Coloniensis archiepiscopus in praesentia legatorum nostrorum juravit nostris parere mandatis super iis pro quibus fuerat excommunicatione notatus, ad praesentiam nostram absolutus accessit, et gravem querelam exposuit coram nobis quod venerabiles fratres nostri archiepiscopus Maguntinus et Cameracensis episcopus ac dilectus filius magister Henricus scholasticus Sancti Gereonis inique processerant ad depositionem ipsius, tum quia mandati nostri fines excesserant, tum quia juris ordinem non servarant, adjiciens eos sibi fuisse manifeste suspectos, et litteras quarum occasione processerant per expressionem falsitatis et veritatis suppressionem obtentas. Unde petebat ut dignaremur eorum revocare processum ipsumque in eum statum reducere in quo fuerat antequam esset in eum hujusmodi sententia promulgata, offerens se praescripta omnia probaturum. Ipsi vero in nostra praesentia constituti processum suum multipliciter excusantes, asseruerunt haec omnia penitus esse falsa. Venerabilis autem frater noster Bruno Coloniensis archiepiscopus, contra quem ipsius Adulphi petitio dirigi videbatur, non contestando litem, nec ingrediendo judicium, elidens petitionem ipsius, quodam oppido quod dicitur Nuxia se per eum asseruit spoliatum, quod per violentiam detinebat. Unde cum spoliatus spoliatori non debeat secundum canonicas sanctiones in judicio respondere, dicebat eumdem Adulphum audiendum non esse nisi praedictum sibi esset oppidum restitutum. Nos igitur auditis iis et aliis quae fuere proposita coram nobis, de communi fratrum nostrorum consilio ita duximus providendum, ut quoniam aestatis imminente fervore propter aeris intemperiem neutri securum erat in urbe moram protrahere longiorem, ne interim propter hoc pacis negotium, quod tractatur circa imperium, turbaretur, Adventum Domini proximo futurum peremptorium terminum utrique praefiximus, in quo per se vel procuratores idoneos nostro se conspectui repraesentent, ut tam super spoliatione quam aliis super quibus curaverint prosequi causam tuam, auctore Domino procedamus sicut fuerit procedendum, praedictus autem Bruno archiepiscopus jurisdictionem archiepiscopalem in omnibus exsequatur, et universi tam clerici quam cives, ministeriales, barones, et nobiles, seu quilibet ordinis cujuscunque in Coloniensi provincia constituti ei respondeant super cunctis in quibus teneri archiepiscopo dignoscuntur. Memoratum vero Adulphum castris illis non providimus interim spoliandum quae ante archiepiscopi saepedicti captivitatem noscitur tenuisse, inhibentes eidem ne praefatum Brunonem archiepiscopum, ecclesias, vel civitatem Coloniensem vel ministeriales beati Petri per se vel per alium molestare praesumat, sed et temporalia universa quae idem archiepiscopus obtinet, sibi et suis in pace dimittat. Universa vero quae de beneficiis ecclesiasticis ab excommunicationis suae tempore attentavit in irritum revocamus, hoc pronuntiantes nihilominus ad cautelam, quod etsi delegati praedicti ad depositionem ipsius minus legitime processissent, quod ipsi tamen inordinate fecissent nos possemus facere ordinate. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus quod a nobis taliter est provisum faciatis auctoritate nostra sine refragatione qualibet firmiter observari, contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione posposita compescentes. Quod si non omnes . . . . duo vestrum, etc. Datum Laterani, III Idus Maii, anno undecimo. Si diligenter attendas quod is qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est esse se aequalem Deo, semetipsum exinanivit, formam servi accipiens, factus obediens Deo Patri usque ad mortem crucis, profecto non injuriosum sed gloriosum potius reputabis coram suo sibi humiliari vicario, qui est Rex regum et Dominus dominantium, per quem etiam reges regnant et principes principantur, cui servire nihil est aliud quam regnare. Hoc utique tantum tui Redemptoris exemplum regium debet animum inclinare ut in quo te pro Dei reverentia coram nobis humiliare coepisti, aliud non retineas quod humilitatis hujusmodi plenum posset meritum impedire, nec ad humiliandum te sub potentissima manu Dei contrariis affectibus capiaris, sed regis more prudentis animo dominatus, totam ad illud inflectas arbitrii libertatem, sententiam Salomonis regum sapientissimi considerando dicentis: Melior est patiens viro forti, et expugnatore urbium qui animo dominatur . Ingredere igitur, fili dilectissime, ad cor tuum, et urbem hostium in ipso contra te aggredere communitam, Admove circa ipsam divini timoris arietem, salutifero cujus impulsu adversus te in teipso consistentia castra confringas; ut remotis hostilium machinarum obstaculis, contrariam tibi arcem prorsus expugnes, ac demum in hac interiori pugna idem ipse victus et victor, tyranno penitus inde fugato, mentis tuae pacifices civitatem, in qua residens et praesidens sicut rex, circa negotium de quo agimus affectum carnis sub dominio redigas rationis. Gaudemus autem in Domino et in potentia virtutis ipsius quod hoc salutiferae pugnae modo vim tibi tecum confligendo fecisse videris, et circa negotium Cantuariensis Ecclesiae, in quo forte plus debito tuo duximus deferendum honori, non quidem ut consuetudinem approbaremus iniquam, sed ne juri tuo videremur aliquatenus derogare, majori jam ex parte ab inconsulto proposito et improvido consilio recessisti, per dilectum filium abbatem Belliloci, per quem apostolatui nostro scripsisti ut ea quae nobis ex tua parte proponeret crederemus, liberaliter offerendo quod licet in ipso negotio te reputes multipliciter aggravatum, ob devotionem tamen et reverentiam quam erga Romanam Ecclesiam nostramque personam asseris te habere, paratus es venerabilem fratrem nostrum Stephanum Cantuariensem archiepiscopum S. R. E. cardinalem sicut archiepiscopum Cantuariensem recipere et tractare, praestita securitate tam sibi quam suis quae ad hoc visa fuerit opportuna, et restitutionem plenariam ablatorum promittens personis pariter et ecclesiis faciendam. Monachos quoque Cantuarienses permittes ad ecclesiam suam redire ac manere securos, quanquam hoc tibi grave plurimum videatur ex eo quod in ipso negotio contra te credis eosdem proditorie machinatos. Regalia vero per eumdem abbatem in nostris manibus posuisti, ut nos ea pro nostro beneplacito conferamus. Qui nimirum interrogatus cur non eadem ipse conferres, sed potius nobis traderes conferenda, respondit quod nondum animus tuus potuerat inclinari ut familiarem eidem archiepiscopo gratiam exhiberes. Nos igitur iis auditis, de consilio fratrum nostrorum hoc modo circa praefata regalia duximus procedendum, ut et reciperemus ea sine praejudicio juris tam ecclesiastici quam regalis, et archiepiscopo memorato tribui mandaremus, si forsan ad hoc induci nequiveris ut ea sibi conferas per teipsum, ita quod ipse tibi pro ipsis quemadmodum sui praedecessores tuis progenitoribus teneatur, venerabilibus fratribus nostris Londoniensi, Eliensi et Wigorniensi episcopis per nostras dantes litteras in mandatis ut nisi requisitus ab ipsis ea sibi volueris ipse conferre, ipsi, proviso prudenter ne quid deceptionis contra libertatem ecclesiasticam interveniat, praelibata regalia praescripto modo recipiant, dictoque archiepiscopo conferant vice nostra, et iis quae superius sunt expressa rite peractis, sententiam interdicti relaxent, faciendo praefatum archiepiscopum, sicut expedit, ad Cantuariensem Ecclesiam proficisci; quem profecto monemus et per nostras litteras exhortamur ut suam ponens principaliter spem in Domino, circa te talem se satagat exhibere quod ad profectum Ecclesiae sibi commissae melius promovendum familiaritatis et gratiae tuae possit sibi comparare favorem. Speramus enim in eo in cujus manu cor regis existit, et quocunque voluerit vertet illud, quod sicut in hoc negotio consilium tuum in parte dirigere jam incoepit, ita ipsum finali quoque prosequetur effectu; ut ad curam suscepti regiminis efficaciter exsequendam ei non solum impedimentum non inferas, sed adjumentum impendas. Licet igitur in praemissis tuam devotionem plurimum acceptemus, attendentes tamen non tam nobis quam tibi existere honorificum ut per te ipsa regalia conferantur, serenitatem regiam rogamus attentius et propensius exhortamur, in remissionem tibi peccaminum injungentes quatenus hoc nobis liberaliter concedas in donum ut per teipsum memorato archiepiscopo praefata regalia largiendo, debitam ab eo fidelitatem recipias, nostris in hoc potissimum consiliis acquiescens magnificentiae tuae absque dubio profuturis. Jam ergo de mansuetudine regali securi, et de ipsius archiepiscopi providentia non incerti, ipsum et Cantuariensem Ecclesiam summo Deo et in ipso tibi fiducialiter commendamus, sperantes et pro certo tenentes quod erga te se talem exhibere curabit, quod tuam sibi ex merito comparabit gratiam et favorem, ac in rerum experimento cognosces quam fideliter et veraciter apud te institerimus pro eodem. Datum Anagniae, VI Kal. Junii, anno undecimo. Charissimus in Christo filius noster Joannes rex Anglorum illustris nuper nobis per dilectum filium abbatem Belliloci litteras hujusmodi destinavit, ut quae nobis ex parte sua proponeret crederemus. Ipse vero proposuit quod licet se in negotio Cantuariensis Ecclesiae reputaret multipliciter aggravatum, ob devotionem tamen et reverentiam quam erga Romanam Ecclesiam nostramque personam asserit se habere, paratus est sicut Cantuariensem archiepiscopum te recipere ac tractare, praestita securitate tam tibi quam tuis quae ad hoc visa fuerit opportuna, restitutionem plenariam ablatorum promittens personis pariter et ecclesiis faciendam, monachos quoque Cantuarienses permittet ad ecclesiam suam redire ac manere securos, quanquam hoc sibi grave plurimum videatur ex eo quod in ipso negotio contra se credit eosdem proditorie machinatos. Regalia vero in manu nostra posuit per eumdem abbatem, ut nos ea pro nostro beneplacito conferamus. Interrogatus autem cur non idem ipsa conferret, sed potius nobis traderet conferenda, respondit quod nondum animus ejus potuerat inclinari ut familiarem tibi gratiam exhiberet. Nos igitur iis auditis, de consilio fratrum nostrorum hoc modo circa praefata regalia duximus procedendum, ut et reciperemus ea sine praejudicio juris tam ecclesiastici quam regalis, et tibi etiam tribui mandaremus, ita quod sibi pro ipsis quemadmodum tui praedecessores suis progenitoribus tenearis. Unde venerabilibus fratribus nostris Londoniensi, Eliensi, et Wigorniensi episcopis per nostras damus litteras in mandatis ut, proviso prudenter ne quid deceptionis contra libertatem ecclesiasticam interveniat, praelibata regalia praecripto modo recipiant, tibique conferant vice nostra, si forsan idem rex, cui super hoc affectuosissime scribimus, induci nequiverit ut ipse conferat ea tibi, et his quae superius sunt expressa rite peractis, sententiam interdicti relaxent, faciendo te, sicut expedit, ad Cantuariensem Ecclesiam proficisci. Monemus ergo fraternitatem tuam et exhortamur attentius, per apostolica tibi scripta mandantes quatenus tuam ponens principaliter spem in Domino, circa praefatum regem talem te satagas exhibere quod ad profectum Ecclesiae tibi commissae melius promovendum familiaritatis et gratiae suae possis tibi comparare favorem. Speramus enim in eo in cujus manu cor regis existit, et quocunque voluerit vertet illud, quod sicut in hoc negotio consilium ejus in parte dirigere jam incoepit, ita ipsum finali quoque prosequetur effectu, ut ad curam suscepti regiminis efficaciter exsequendam tibi non solum impedimentum non inferat, sed adjumentum impendat. Datum, ut in alia. Fraternitati vestrae praesentium auctoritate mandamus quatenus mandatum quod super negotio Cantuariensis Ecclesiae per alias litteras nunc ultimo vobis facimus diligenter per omnia observantes, cum universa quae continentur sub ipso fuerint rite peracta, si forte super aliquo quidquam quaestionis emerserit, a charissimo in Christo filio nostro Joanne rege Anglorum illustri idonea cautione recepta quod nostro consilio et mandato pareat super eo, interdicti sententiam nihilominus relaxetis. Datum, ut in alia. In privilegio felicis memoriae Paschalis papae secundi de verbo ad verbum sic perspeximus contineri: « PASCHALIS, episcopus servus servorum Dei, dilecto filio Alberto abbati monasterii Sanctae Crucis quod dicitur de Saxovivo ejusque successoribus regulariter substituendis in perpetuum. Divinis praeceptis et apostolicis monitis informamur ut pro Ecclesiarum omnium statu impigro vigilemus effectu. Eapropter ecclesiam Sancti Apolenaris juxta Sambrum fluvium tuae tuorumque successorum sollicitudini regendam disponendamque committimus. Quam videlicet ecclesiam Mevanius judex in juris proprii fundo constituens, beato Petro sanctaeque ejus Romanae Ecclesiae obtulisse memoratur; ubi etiam seipsum saecularibus curis exutum ordini monastico mancipavit, in quo nimirum loco jamdudum disciplinae dissolutio contigit. Ad reformandam igitur ordinis monastici disciplinam, supradictam beati Apolenaris ecclesiam tibi tuisque successoribus committentes, monasterio vestro, quod per Dei gratiam disciplina dicitur ac religione pollere, tanquam membrum capiti in perpetuum counimus, statuentes ut universa ad supradictam ecclesiam pertinentia in vestra semper dispositione permaneant, nec nulli deinceps personae liceat aut ipsam ecclesiam aut praedia vel bona quaelibet ad eam pertinentia quibuslibet in locis sita a monasterii vestri possessione subtrahere; sed sic in perpetuum conservetur sicut in praesentis decreti pagina officii nostri sancti auctoritas. Si quis autem, quod absit! ausu temerario huic nostro decreto contraire tentaverit, honoris et officii sui periculum patiatur, aut excommunicationis ultione plectatur, nisi praesumptionem suam digna satisfactione correxerit. Sane pro eadem ecclesia censum denariorum quatuor quotannis Lateranensi palatio persolvetis. Datum Laterani, per manum Joannis sanctae Romanae Ecclesiae diaconi cardinalis ac bibliothecarii XVI Kal. Aprilis, indict. IX, Incarnationis Dominicae anno 1116, pontificatus autem domini Paschalis II papae anno septimo decimo. » Nos igitur ipsius praedecessoris nostri vestigiis inhaerentes, ut ejus constitutio debitum consequatur effectum, eamdem constitutionem praesenti pagina innovamus, statuentes ut nulli omnino hominum . . . nostrae confirmationis et innovationis, etc. Si quis autem, etc. Datum Anagniae, III Kalendas Junii, anno undecimo. Quanto venerabilem fratrem nostrum Maguntinensem archiepiscopum sinceriori diligimus in Domino charitate, tanto circa suas justitias conservandas abundantiorem ei favorem nos convenit impertiri. Cum igitur ipse de fide ac prudentia vestra confidens, negotia sua vobis commiserit procuranda, nobilitatem vestram monemus attentius et hortamur quatenus universa jura temporalia Maguntinensi archiepiscopo competentia, illis nunc duntaxat exceptis quae ad regalia pertinere noscuntur, ad opus et mandatum ipsius taliter procuretis quod de fideli et prudente possitis sollicitudine commendari. Nos enim principibus, comitibus, baronibus, ministerialibus, et aliis in Maguntinensi dioecesi constitutis, apud quos idem archiepiscopus hujusmodi habet jura, direximus scripta nostra ut super ipsis vobis, prout tenentur, respondeant vice sua. Datum Anagniae, III Non. Junii, anno undecimo. Quanto venerabilem fratrem nostrum Maguntinensem archiepiscopum, etc., usque impertiri. Monemus igitur universitatem vestram et exhortamur attentius, per apostolica scripta mandantes quatenus his quibus ipse jura tam spiritualia quam temporalia Maguntinensi archiepiscopo competentia, illis nunc duntaxat exceptis quae ad regalia pertinere noscuntur, procuranda commiserit vice sua, curetis, prout tenemini, respondere de ipsis. Alioquin; venerabili fratri nostro archiepiscopo Treverensi et dilectis filiis abbati de Remestorf Treverensis dioecesis et archidiacono Treverensi dedimus in mandatis ut vos ad id per censuram ecclesiasticam appellatione remota compellant. Datum, ut in alia. Quanto venerabilem fratrem nostrum Maguntinensem archiepiscopum, etc., usque impertiri. Monemus ergo universitatem vestram et exhortamur attentius, per apostolica scripta mandantes quatenus his quibus ipse jura, etc., usque de ipsis. Alioquin, venerabili fratri nostro archiepiscopo Treverensi, etc., ut supra usque ad finem. Data eadem. Olim bonae memoriae Suessionensi episcopo in partibus Constantinopolitanis agente, officiales ipsius per litteras nostras rogando duximus et monendos, nihilominus ipsis praecipiendo mandantes ut dilecto filio Roberto Vaisliaci diacono ecclesiasticum beneficium non habenti praebendam in Suessionensi Ecclesia, si qua vacaret ibidem, pro reverentia beati Petri et nostra sine qualibet difficultate conferrent; alioquin, primo vacaturam donationi nostrae praecepimus reservari personae idoneae conferendam, vobis dantes etiam in praeceptis ut ad praebendam, si qua in vestra ecclesia tum vacaret, vel quam primo vacare contingeret, nullum recipere praesumeretis in canonicum nisi cui nos conferendam provideremus eamdem. Cum autem postmodum quaedam in ecclesia ipsa vacasset praebenda, praefatus episcopus interim de sua peregrinatione reversus, ipsam, apostolico praecepto contempto, nepoti suo de facto, cum de jure nequiverit, pro sua voluntate concessit. Deinde vero, licet vos nobis scripseritis contra clericum antedictum, quod nequaquam idoneitatis meritis juvaretur ad hujusmodi beneficium obtinendum, dictusque nepos episcopi processu temporis a nobis postularit instanter ut praebendam ipsam confirmare ipsi auctoritate apostolica dignaremur, nos tamen reputantes indignum mandatum apostolicum sic eludi, petitionem ejus in hac parte nullatenus volumus exaudire. Verum praefatus clericus apud sedem apostolicam longo tempore moram trahens sedulus exspectavit si forsan aliquis compareret qui vellet in personam ejus aliquid objicere ac probare propter quod ei de jure beneficium ecclesiasticum negaretur, sed tandem nullo sibi super hujusmodi adversario comparente, nobis humiliter supplicavit ut dignaremur eidem misericorditer providere. Nos igitur ejus petitionibus inclinati, dilectis filiis abbati Sancti Auberti, decano et magistro R. de Bekerel canonico Cameracensi districte dedimus in praeceptis ut sine dilatione qualibet post susceptionem mandati nostri praedicto episcopo et vobis spatio trium mensium assignato, nisi infra idem spatium aliquod canonicum coram eis ostensum foret pariter et probatum propter quod erga ipsum gratia non deberet apostolicae provisionis impleri, extunc iidem, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, ipsum episcopum vel qui gereret vicem ejus, si forsan ipsum abesse contingeret, et vos etiam ut eumdem R. recipientes in canonicum et in fratrem, ei praenominatam praebendam curaretis conferre vel in aequivalenti sibi aut majori sine difficultate qualibet providere, per censuram ecclesiasticam compellere non differrent, facientes ei sufficienter ab ipsis in victus et vestitus necessariis provideri donec provisum esset eidem in altero praemissorum, contradictores et rebelles districtione simili appellatione postposita compescendo. Caeterum exsecutores praedicti, sicut ex litteris ipsorum accepimus, partes ad suam praesentiam evocarunt, et cum vobis nostrae litterae fuissent exhibitae, nihil objecistis in personam praedicti R. infra spatium nostris litteris denotatum, propter quod ipsum ab impetitione vestra denuntiaverunt penitus absolutum. Sed thesaurarius ejusdem ecclesiae, qui tunc vices agebat episcopi memorati, aliqua in personam ipsius objecit, et testes produxit ad ea quae objecerat confirmanda. Sed postquam ipsos diligenter examinare curarunt, nil sufficiens in eorum testimonio invenerunt per quod idem indignus apostolicae provisionis gratia videretur. Id ergo in publicum per sententiam proferentes, thesaurario praedicto auctoritate nostra dederunt firmiter in mandatis ut eidem R. in praebenda Suessionensi vel aequivalenti aut majori juxta mandati nostri continentiam provideret; qui ad hoc se paratum proponens, praebendam in Roiensi Ecclesia ipsi obtulit coram eis; quam cum dictus clericus refutaret, asserens quod Suessionensi praebendae dignitate non erat nec valentia aequipollens, adjecit quod de primo vacatura in Ecclesia Roiensi alius clericus auctoritate nostra canonicari debebat. Sed ad utrumque thesaurarius respondit se legitime probaturum praebendae Suessionensi aequipollere in valentia Roiensem praebendam, et si in probatione deficeret, aequivalentem vel majorem ei in Suessionensi Ecclesia vel alibi assignaret, et si praebendam Roiensem acciperet, eum faceret pacifica ipsius possessione gaudere. Cumque idem R. postularet instanter ut de receptione ipsius ad Suessionensem praebendam nobis scribere procurarent, noluerunt facere quod petebat, eo quod thesaurarius ad nostri exsecutionem mandati se paratum firmiter asserebat. Sed altercationibus inter eos exortis de valentia praebendarum, praefatus R. se ac sui processum negotii ad sedem apostolicam postulavit remitti. Quod cum parti alteri placuisset, negotium ad nostram praesentiam remiserunt. Partibus itaque in nostra praesentia constitutis, et volentibus ad invicem litigare, dilectum filium nostrum Gualam, Sanctae Mariae in Porticu diaconum cardinalem, eis concessimus auditorem; in cujus praesentia cum aliquandiu litigassent, idem cardinalis nobis fideliter retulit quae fuerunt proposita coram eo. Nos igitur attendentes dictam praebendam, quam donationi nostrae mandavimus reservari, in elusionem mandati apostolici dicto clerico assignatam fuisse, quidquid de ea factum est auctoritate apostolica irritantes, eamdem praebendam adjudicavimus R. diacono memorato, per apostolica vobis scripta praecipiendo mandantes quatenus eumdem R. recipientes in canonicum et in fratrem, praebendam eamdem permittatis ipsum pacifice possidere. Nos enim dilectis filiis decano, succentori et Miloni de Lagereio canonico Remensi nostris damus litteris firmiter in praeceptis ut contradictores et rebelles per censuram ecclesiasticam appellatione remota compescant. Datum Laterani, VIII Idus Maii, anno undecimo. In eumdem fere modum scriptum est electo usque eidem capitulo per scripta nostra districte praecipiendo mandantes ut eumdem R. recipiens in canonicum et in fratrem, praebendam ipsam permittat eum pacifice possidere. Nos enim dilectis filiis decano, succentori, et Miloni de Lagereio canonico Rem., etc., ut in alia. Datum. In eumdem fere modum scriptum est eisdem usque districte praecipiendo mandantes ut eumdem R. recipientes in canonicum et in fratrem, praebendam ipsam, quam per dilectum filium Suessionensem electum ei praecipimus assignari, permittant eumdem R. pacifice possidere. Ideoque discretioni vestrae per apostolica scripta firmiter praecipiendo mandamus quatenus contradictores et rebelles, si qui fuerint, per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescatis. Quod si non omnes, etc. Duo vestrum, etc. Datum Laterani, VII Idus Maii, anno undecimo. Turbulentissimam quaestionem et plurimum intricatam super electione pontificis in vestra Ecclesia facienda, inter vos et Salzburgensem Ecclesiam temporibus bonae memoriae Alexandri et Lucii praedecessorum nostrorum non sine magnis expensis et gravibus laboribus agitatam, nostris quoque temporibus contigit suscitari, parte vestra firmiter asserente quod libertas eligendi vobis pontificem ad vos tam de jure communi quam antiqua consuetudine ac speciali privilegio competebat. Unde procurator vester postulavit a nobis ut faceremus vos pacifica libertatis ipsius possessione gaudere, partem alteram compellendo a vestra super hoc indebita molestatione cessare. Cui cum ex altera parte quaedam objiceretur sententia quae super hoc pro Salzburgensi dicebatur Ecclesia promulgata, idem procurator asseruit nullam penitus super hoc sententiam fuisse prolatam. Verum exhibitis nobis quibusdam litteris bonae memoriae Friginsensis episcopi et abbatis Sanctae Crucis, quae videbantur latam ab ipsis dictam sententiam continere, idem proposuit subsequenter quod cum dieti episcopus et abbas non fuerint ordinarii judices, nec constaret quod fuerint arbitri communiter electi a partibus, vel judices a sede apostolica delegati, quod statuerant robur habere non poterat firmitatis, contendens vos hactenus libere vobis pontificem elegisse, quem usum sufficienter se asseruit probaturum. Cumque fuisset ei ex adverso responsum praedictos judices ex delegatione jam dicti Alexandri papae tertii praedecessoris nostri habuisse auctoritatam negotium terminandi, super eligendi usu et commissione ipsa venerabilibus fratribus nostris Brixinensi, Friginsensi, et Tergestino episcopis receptionem testium quos alterutra partium vellet producere duximus committendam. Partibus autem postea in nostra praesentia constitutis et attestationes super illis duobus articulis offerentibus nobis clausas, procurator vester fuit in judicio protestatus quod non credebat super hoc sententiam latam fuisse, et si forte fuisset lata, per metum utique fuerat contra vestram ecclesiam judicatum; quem ad nos secreto vocavimus, et de metus inquisivimus qualitate. Sed cum nobis metum hujusmodi expressis et qui sufficienter probatus minime videbatur auferre adminiculum parti vestrae, ac se nolle probare alium fateretur, postulans inducias ad metum quem expresserat comprobandum, nos ad concordiam intendentes tam sibi quam procuratori partis alterius consuluimus ut adventum venerabilis fratris nostri Salzburgensis archiepiscopi exspectarent, qui venturus tunc temporis ad sedem apostolicam sperabatur. Qui cum nequaquam venisset diutius exspectatus, et quidam ex vobis interim ad vestram ecclesiam accessissent, secum quosdam testes redeuntes duxerunt per quos alium metum, scilicet quod per comitem Palatinum et germanos Salzburgensis archiepiscopi qui tunc erat compulsi fuerant contra se Gurcenses canonici confiteri, praedictus probare voluit procurator, tunc demum confitens sententiam latam fuisse, proponens quod cum in jure civili habeatur expressum quia quod vi metusve causa gestum est praetor nullo tempore ratum habeat, nec illo tempore rata debebat haberi sententia quae occasione metus lata fuerat a judicibus memoratis, ad hoc idem probandum quasdam alias rationes inducens. Idem praeterea procurator obtulit juramentum quod de novo in suam notitiam devenerat talis metus. Quare audiri debebat illa consimili ratione, quod si quisquam tempore contracti matrimonii praesens fuit, nec tunc aliquid proposuit contra ipsum, et illud velit processu temporis accusare, ac consanguinitatem inter contrahentes existere juraverit se postea didicisse, auditur accusans. Item ex variatione hujusmodi proponebat vestram Ecclesiam non debere periculum sustinere; quia nonnunquam praetor variantem admittit, nec mutantis consilium aspernatur. Ad haec proposuit pars adversa quod bonae memoriae G. Salzburgensis archiepiscopus de conniventia et consensu tam apostolicae sedis quam imperatoriae celsitudinis in quadam parte suae dioecesis Gurcensem episcopatum creavit, constituens ut Gurcensis episcopus tam in spiritualibus quam etiam temporalibus Salzburgensis archiepiscopi perpetuus foret vicarius. Unde cum electio vicarii, sicut et vicedomini, ad eum solummodo de jure pertineat cujus vicarius efficitur aut etiam vicedominus, profecto Gurcensem episcopum asserebat ratione patronatus et vicariae a Salzburgensi fore archiepiscopo eligendum, adjiciens quod procurator ipse audiri aliquatenus non debebat multiplici ratione, tum quia confessus fuerat quod metum alium proponere non volebat, tum quia cum a principio latam sententiam negavisset, per fraudem postmodum contrarium est confessus, tum etiam quia confessus fuerat vos Salzburgensi archiepiscopo in talibus obedientiam praestitisse post sententiam memoratam; per quae praesumebatur vos eamdem sententiam approbare. Proposuit insuper quod postquam vos praefato Lucio III, praedecessori nostro de ipsa sententia querimoniam obtulistis, ab eo fuit eadem sententia confirmata, quodque vos sponte per multos annos sententiae paruistis eidem. Quas rationes pars vestra responsionibus diversis elidens adjunxit quod post translationem archiepiscopi memorati ad Ecclesiam Maguntinam ecclesia vestra supradicto praedecessori nostro Lucio papae, quando potuit reclamare, super violentia exposuit quaestionem; sed ipse, sicut in privilegio quod super electione, institutione, ac consecratione Gurcensis episcopi felicis recordationis Alexander papa II, dicebatur Salzburgensi Ecclesiae concessisse, ita et in sententia circumventus, asserens se diligenter examinasse, ac verum illud privilegium invenisse quod nos falsum vel falsatum reperimus manifeste, eam vobis absentibus confirmavit. Nos autem iis et aliis intellectis quae coram nobis partes multipliciter allegarunt, interloquendo concessimus ut procurator vester probandi metum illum facultatem haberet, praestito juramento se illum postea didicisse; sicque testes produxit quos per dilectos filios nostros Leonem tituli Sanctae Crucis presbyterum et Gualam Sanctae Mariae in Porticu diaconum cardinales examinari mandavimus, et eorum depositiones conscribi Caeterum quia praedicti archiepiscopi procurator tam super hoc quam super eo quod vos assuerit spontanea voluntate sententiae paruisse, necnon etiam quod tam metu quam aliis coram saepedicto Lucio papa in judicio allegatis idem praedecessor noster per privilegii paginam praefatam sententiam confirmavit, testes in vestris partibus producere intendebat, praefato episcopo Brixinensi et Aquilegensi praeposito et scholastico Augustensi dedimus in mandatis ut testes quos utralibet pars super praemissis articulis et super transactione quae post tempus sententiae dicebatur facta fuisse aut in personas testium duceret producendos recipere procurarent, et attestationes redactas in scriptis nobis similiter transmittentes, praefigerent tam vobis quam parti adversae terminum competentem quo vos nostro repraesentaretis conspectui sententiam recepturi, nisi forsan interim ad amicabilem concordiam venire possetis, quam utrique parti credebamus plurimum expedire. Qui juxta mandati tenorem recipientes testes utrinque productos, cum inclinare vos ad compositionem amicabilem nequivissent, procuratores vestros et partis adversae cum attestationiubus et scriptis authenticis sub sigillis propriis fideliter consignatis ad nostram praesentiam remiserunt. Quibus postmodum in nostra praesentia constitutis, nos universis attestationibus publicatis, et tam eis quam scriptis authenticis utriusque partis diligenter inspectis, et intellectis attente quaecunque procuratores ipsi proponere curaverunt, apud eosdem pro amicabili concordia, ad quam ab ipso litis exordio vos et partem alteram induxisse dignoscimur, institimus diligenter. Quibus nostris acquiescentibus monitis, praepositus ecclesiae vestrae ac magister G. vestras exhibuerunt litteras coram nobis; per quas constabat eosdem a vobis recepisse mandatum, non solum agendi et respondendi, sed etiam componendi. Magister quoque Marcualdus et R. Salzburgensis archiepiscopi procuratores, etsi litteras archiepiscopi non exhibuerint per quas probarent se supra concordia facienda recepisse mandatum, in consistorio tamen publice juraverunt quod super hoc mandatum ab archiepiscopo memorato receperant juxta formam sibi ab archiepiscopo eodem expressam nobisque insinuatam ab ipsis, et quod praefatus archiepiscopus mandatum ipsum, eis scientibus, ab eis nullatenus revocarat, quodque ipsi darent fideliter operam efficacem ut compositionem faciendam a nobis idem archiepiscopus observaret. Nos igitur postmodum deliberato cum fratribus nostris consilio, attendentes tam vobis quam adversae parti multipliciter expedire controversiam ipsam concordia potius quam judicio terminari, compositionem hujusmodi de partium conniventia inter vos duximus faciendam, ut episcopo vestro defuncto, Salzburgensis archiepiscopus vocatus a vobis ad ecclesiam Gurcensem accedat, et tres personas, unam videlicet de gremio ejusdem ecclesiae, quam utiliorem bona fide crediderit tam ad regimen praesulatus quam etiam officium vicariae ac duas extraneas, vobis denominare procuret, vos vero seorsum super denominatis vobis personis diligenti deliberatione tractetis, et vobis tandem ac eodem archiepiscopo in capitulo residentibus, is ex denominatis personis ab archiepiscopo primum in episcopum et vicarium et consequenter a vobis in episcopum eligatur in quem omnes vel saltem major pars vestrum penitus consensissent, ac postmodum electione ipsa per decanum vel praepositum seu quemlibet alium ecclesiae vestrae canonicum ad hoc a capitulo deputatum solemniter publicata, electum ipsum Salzburgensi archiepiscopo, utpote metropolitano vestro, praesentare curetis, ab eodem confirmationis beneficium recepturum, cui metropolitanus ipse sine difficultate qualibet tam confirmationis quam consecrationis munus gratanter impendat. Ne vero cujusquam machinationis astucia circa hoc aliquid in Ecclesiae vestrae dispendium attentetur, auctoritate omnipotentis Dei Patris et Filii et Spiritus sancti, ex parte quoque beatorum apostolorum Petri et Pauli ac nostra, excommunicationis sententiam interponimus, quam Salzburgensis archiepiscopus, qui pro tempore fuerit, incurrat si quando de gremio ecclesiae vestrae quemquam denominare praesumpserit nisi quem ad praesulatus regimen et officium vicariae utiliorem aestimaverit bona fide. Quam compositionem procuratores ipsi pariter approbantes, eamdem humiliter receperunt. Nos etiam ad postulationem eorum compositionem eamdem juxta praescriptam formam factam a nobis, et ab ipsis procuratoribus, sicut praemissum est, approbatam, auctoritate apostolica confirmamus, statuentes ut nec sententia nec privilegium aut quodlibet aliud instrumentum huic compositioni unquam obsistat, quin etiam quantum ad hoc penitus sint invalida, ut ipsa compositio sine quovis obstaculo robur obtineat perpetuae firmitatis. Nulli ergo. . . nostrae compositionis, confirmationis, et constitutionis, etc. Si quis autem, etc. Datum Anagniae, Nonis Junii, anno undecimo. In eumdem modum scriptum est Salzburgensi archiepiscopo. Oblatae nobis tuae fraternitatis litterae continebant quod cum interdum quidam qui jus patronatus in quibusdam ecclesiis tuae dioecesis obtinent, auctoritate nostra mereantur excommunicationis vinculo innodari, easdem ecclesias multo tempore vacare contingit, patronis ipsis propter excommunicationis impedimentum potestatem non habentibus praesentandi. Unde quaesivisti a nobis an post sex menses in tali casu tibi liceat easdem ecclesias personis idoneis assignare. Quocirca fraternitati tuae praesentium insinuatione mandamus quatenus patronos ipsos moneas efficaciter et inducas ut pro iis satisfacere studeant pro quibus dignoscuntur excommunicatione notati, ut sic beneficio absolutionis obtento, personas idoneas ad praedictas ecclesias valeant praesentare. Si vero tuis monitis obedire contempserint, post sex menses a tempore vacationis, appellatione remota, personis idoneis ecclesias memoratas assignes, ita quod ex hoc patronis ipsis nullum in posterum praejudicium generetur. Datum Anagniae, Idibus Junii, anno undecimo. Tua fraternitas requisivit a nobis utrum aliquo denegante uxori suae in adulterio deprehensae debitum conjugale, si postmodum ipse cum alia perpetret adulterium manifeste, an uxore agente poenitentiam de commisso et veniam humiliter postulante, vir cogi debeat ut eamdem maritali affectione pertractet. Super quo tibi taliter respondemus, quod cum paria crimina compensatione mutua deleantur, vir hujusmodi fornicationis obtentu suae uxoris nequit consortium declinare. Datum, ut in alia. Circa venerabilem fratrem nostrum Albericum Remensem archiepiscopum videmus et gaudemus impletum quod legimus et recolimus in Psalmo praedictum: Considerat peccator justum et quaerit perdere eum; Dominus autem non derelinquet eum in manibus ejus, nec damnabit ipsum cum judicabitur illi . Sane cum olim venerabiles fratres nostri Parisiensis et Atrebatensis episcopi ac dilectus filius abbas de Clarimarisco eumdem Albericum, tunc Parisiensem archidiaconum, virum utique vita, fama, scientiaque praeclarum, secundum formam mandati quod a nobis acceperant praefecissent Remensi Ecclesiae in pastorem, Theobaldus de Pertico archidiaconus et Petrus de Stampis canonicus Ecclesiae memoratae se ipsis temere opponentes, inter caetera quae nobis per suas litteras contra ipsorum intimavere processum, haec adversus praefatum archiepiscopum specialiter expresserunt, quod videlicet esset irregularis, indiscretus, et manumissus. Quapropter episcopis interdixerant qui convenerant ad consecrationem ipsius, ne talem in episcopum consecrarent, cum idem Petrus probaturum hoc die data se promitteret coram eis. Sed praefatus Parisiensis episcopus, qui ad promotionem illius omnimodis intendebat, nemine contra Petrum nisi duntaxat ipso eodem judice replicante, duos presbyteros convocavit, quorum testimonia contra ipsum absentem et ignorantem super infamia clam recepit, et sic admissus non fuit ad irregularitatem probandam, videlicet quod cum vidua conjugalem copulam contraxisset, eoque taliter a probatione repulso, post appellationem ad sedem apostolicam interpositam illum utcunque fecit in episcopum consecrari. Unde nos tantum sacramenti defectum clausis nolentes oculis pertransire, maxime quia praefati archidiaconus et canonicus super hoc apud nos per iteratas litteras institerunt, vobis dedimus in praeceptis ut inquisita et cognita veritate, si memoratum Petrum inveniretis a tali exceptione probanda praescripto modo fuisse repulsum, non obstante quod actum inordinate fuisset, denuntiaretis eidem Petro et archidiacono supradicto ut si vellent et possent, ambo vel alter irregularitatem objectam regulariter sub examine vestro probarent, et si probare infra duos menses nollent aut nequirent eamdem, sive quod in canonica probatione deficerent, seu etiam quod contingeret ipsos canonice a probatione repelli, dilecto filio Raynerio subdiacono et familiari nostro protinus injungere curaretis ut pallium secundum formam sibi datam memorato archiepiscopo consignaret, quod si sufficienter probarent irregularitatem objectam, a regimine Remensis Ecclesiae penitus amoveretis eumdem. Cumque die ad hoc statuta partes in vestra praesentia convenissent, et post altercationes non modicas inter eos super modo procedendi subortas, tandem nostro acceptato rescripto secundum formam ipsius petissent in negotio memorato procedi, vos ad inquisitionem super modo repulsionis praedicti canonici legitime procedentes, receptis testibus hinc inde productis, et attestationibus publicatis, ac disputato sufficienter a partibus super eis, quia sola sententia jam testante perpendistis ad relationem nostro apostolatui faciendam partium animos inclinatos, causam ipsam instructam cum depositionibus testium et testimonialibus quoque litteris nobis remittere procurastis. Nos autem negotio ipso diligenter examinato comperimus nequaquam esse probatum quod dictus Petrus praescripto modo fuisset ab irregularitatis probatione repulsus, imo per testes omni exceptione majores ostensum quod cum die quo praefatus Albericus in Remensem archiepiscopum exstitit nominatus, memorati Theobaldus et Petrus insufficientiam contra ipsum, et in crastinum idem Petrus adversus eumdem irregularitatem et insufficientiam objecisset, ac utrobique se promisisset eas incontinenti probare, delegatis volentibus admittere probationes oblatas, ipse se usquequaque tergiversando subtraxit. Unde illi ejus versutiam attendentes, diem ad impendendam consecrationem archiepiscopo memorato ferme post hebdomadas tres futuram publice praefixerunt. Et cum interim dictus Petrus super hoc eos minime requisisset, demum processum eorum attentata quasi fraude praeservans, Sabbato diem Dominicam praecedente qua erat idem archiepiscopus consecrandus se ipsorum conspectui praesentavit, et postulavit instanter, appellationem ad nos nihilominus interponens, ne ad consecrationem procederent, sed super irregularitate praedicta probationes reciperent quas dicebat se in continenti exhibere paratum. Unde judices de re ipsa maturiore consilio deliberare volentes praeceperunt eidem ut in crastinum summo mane in eorum praesentia compareret. Quod tandem efficiens, irregularitatem objectam simili modo sicut et ante promisit se in continenti probare. Cui cum dicti judices probandi haec, sicut petebat, copiam indulsissent, ille variavit protinus verbum suum, postulans ad testes inveniendos inducias sibi dari. Deinde praefatus archidiaconus requisitus si vellet testes super irregularitate producere, respondit quod ipse de irregularitate nihil proponere volebat omnino; super insufficientia vero probationes aliquas non exhibuit, nec exhibiturum se dixit. Unde patet quod cum idem Theobaldus et Petrus omnia haec suppresserint, et super repulsione id expresserint tantum nobis, quod videlicet ipse Petrus eo modo qui superius est expressus inordinate fuerat ab objectorum probatione repulsus, de quo nihil penitus probaverunt, rescriptum apostolicum per suppressionem veritatis et falsitatis expressionem exstitit impetratum, cum sit etiam sufficienter ostensum quod presbyteri ad infamiam praefati Petri probandam, non duo tantum, sed quatuor, nec ab episcopo Parisiensi, sed a Milone de Nantolio, fuere producti, nec ob hanc causam, id est propter infamiam, sed ob aliam, id est propter tergiversationem, eum non solus Parisiensis, sed et conjudices repulerunt; quem, etsi propter hanc causam minus canonice repulissent, non tamen jam admitti deberet ad irregularitatem probandam, cum aliam repulsionis causam se promiserit probaturum, in cujus probatione omnino defecit. Cum igitur juxta formam nostri mandati, quam pars acceptavit utraque, ac secundum ipsam postulavit in causa procedi, debuisset probari quod praefatus Parisiensis episcopus, qui ad promotionem illius omnimodis intendebat, nemine contra Petrum nisi duntaxat ipso eodem judice replicante, duos presbyteros convocarit, quorum testimonia contra ipsum absentem et ignorantem super infamia clam recepit, et sic admissus non fuerit ad irregularitatem probandam, videlicet quod cum vidua conjugalem copulam contraxisset, ut tandem hoc probato valeret ad irregularitatem probandam admitti, quoniam aliis quae sunt praescripta probatis, de hoc nihil penitus est ostensum, de consilio fratrum nostrorum, ab impetitione praedictorum archidiaconi et canonici sententialiter absolvimus archiepiscopum memoratum; maxime cum idem canonicus multipliciter vacillaverit et variaverit coram nobis, quin etiam ex sua confessione sit de calumnia manifeste convictus, ex eo quod coram nobis confessus est se irregularitatem quam objecerat a principio postmodum didicisse, sicque quod nesciebat objecisse adversus archiepiscopum saepedictum. Ne vero temeraria ejus praesumptio et praesumptuosa temeritas remaneat impunita qui praesumpsit ponere os in coelum, cum lingua ejus transeat super terram, ut juxta quod legitur, justus lavet manus suas in sanguine peccatoris, saepedictum Petrum ab omni officio et beneficio clericali suspendimus, donec apud vos et eumdem archiepiscopum reatus sui veniam consequatur. Ipsum autem de infamia non notamus, in cujus probatione dignoscitur minus ordinate processum; cum etiamsi legitime probata fuisset, non directe fuerit contra eum, sed in modum exceptionis, objecta. Licet autem archidiaconum saepedictum sincera diligamus in Domino charitate, quia tamen pater filium quem diligit corripit, et Deus quos amat arguit et castigat, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus moneatis eumdem ut apud ipsum archiepiscopum infra mensem indulgentiam flagitet humiliter et devote super eo quod de arcu suo per alienam manum in ipsum sagittam emisit. Alioquin interdicatis ei per totam Remensem provinciam contradicendi vocem in electionibus praelatorum, donec humiliaverit semetipsum ad indulgentiam postulandam. Caeterum licet dictus archiepiscopus nobis nequaquam sit incredibilis vel suspectus, et sicut per regis ac suffraganeorum omnium testimonia necnon abbatum et capitulorum Rememsis provinciae aliorumque multorum accepimus, propter illius irregularitatis objectum non in minimo ejus sit opinio aggravata, quia tamen ipse purgationem spontaneam ad clarificandum propriam innocentiam obtulit per se ipsum, si eam voluerit exhibere, cum quota manu episcoporum vel abba tum seu etiam sacerdotum ipse maluerit, eam infra mensem ad ipsam recipiendam publice designatum recipere procuretis, ad Remensem Ecclesiam, ubi compugnatores commodius habebuntur, gratia recipiendae purgationis personaliter accedentes. Praefato autem subdiacono nostro nihilominus injungatis ut pallium de corpore beati Petri sumptum, insigne videlicet plenitudinis pontificalis officii, dicto archiepiscopo secundum formam sibi a nobis expressam assignet. Quod si non omnes, etc., duo vestrum sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo ea nihilominus exsequantur. Datum Agnaniae, III Nonas Junii, anno undecimo. Licet ex litteris quas vobis super negotio Cantuariensis Ecclesiae per dilectum filium abbatem Belliloci et magistrum Simonem nuperrime destinavimus fraternitati vestrae jam innotuisse credamus quid sit oblatum a rege, quidve mandatum a nobis, ad majorem tamen cautelam transcriptum illarum quas ipsi regi direximus mittimus vobis praesentibus interclusum, monentes et obsecrantes in Domino quatenus sicut fuistis in ligando prudentes, ita sitis in absolvendo discreti, sub ea temperantia post vinum oleum infundentes ut plaga livens et tumens debeat perfecte curari. Cum autem super contumelia et injuria quas propter obedientiam et justitiam sustinetis, illorum vos imitari credamus exemplum qui, juxta quod legitur, ibant gaudentes a conspectu concilii, quoniam digni habiti sunt pro nomine Jesu contumeliam pati, prae oculis semper habentes quod obedientia melior est quam victimae, majusque sit auscultare quam adipem arietum offerre, ac beati qui persecutionem patiuntur propter justitiam, quoniam cum probati fuerint, accipient coronam vitae quam repromisit Deus diligentibus se, vos quidem non consolatione, quae noscitur esse moerentibus necessaria, sed exhortatione, quae solet esse pugnantibus opportuna, credimus indigere; quanquam hoc ipsum et ad consolationem et ad exhortationem vobis sufficiat colligentibus multa de paucis, illis merito comparandis qui pleni erant oculis intus et foris. Ad perseverantiam ergo vos potius exhortantes, quae, cum caeterae virtutes currant in stadio, sola tandem accipit bravium, Domino protestante quod qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit, scientes quod infirmitas ista non est ad mortem, sed ut Ecclesia Dei glorificetur per illam. Vestris denique consultationibus respondemus, quod cum occasione interdicti novum chrisma in coena Domini nequiverit consecrari, veteri est utendum in baptismate parvulorum, et si necessitas postulaverit, ipsi chrismati, ne deficiat, est oleum commiscendum per manum pontificis aut etiam sacerdotis. Quamvis autem viaticum pertinere videatur ad poenitentias morientium, si tamen haberi non possit, illud in hoc casu quod legitur credimus obtinere: Crede, et manducasti; cum sacramentum non necessitatis articulus, sed contemptus religionis excludat, ipsaque necessitas speretur in proximo defutura: Si tamen viris religiosis ab initio licuisset juxta suorum privilegiorum tenorem, exclusis excommunicatis et interdictis, clausis januis, non pulsatis campanis, suppressa voce divina officia celebrare, nec nobis fuisset molestum, nec absonum exstitisset; possetque per illud tam in hoc quam in aliis congruum remedium adhiberi, praesertim ut per oblationem hostiae salutaris divina placaretur in hac necessitate majestas. Datum Anagniae, XVIII Kal. Julii, anno undecimo. Dilectus filius G. presbyter in nostra proposuit praesentia constitutus quod cum olim ipsum adhuc diaconum M. miles Legionensis dioecesis, dolum et fraudem sub liberalitatis specie pallians, ad suum convivium invitasset, ex eo quod falso quamdam ipsius militis concubinam dicebatur carnaliter cognovisse, miles ipse quod gerebat in pectore detegens simultatem, eidem diacono abscidere virilia non expavit. Cum autem id ad principis terrae audientiam pervenisset, ac dictus diaconus fere mortuus putaretur, idem princeps zelo vindictae accensus, militem et concubinam ipsius fecit incendio concremari. Postmodum vero praefatus diaconus de vulnere convalescens, hoc tacito procuravit se in presbyterum promoveri; qui ad apostolicam sedem accedens, nobis humiliter studuit supplicare ut secum super hoc misericorditer agere dignaremur. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus si vobis constiterit presbyterum saepedictum ab imposito sibi crimine fornicationis immunem et in illa quam exercuit princeps vindicta inculpabilem penitus exstitisse, in suscepto ministrare ordine permittentes eumdem, ipsi super hoc eo praetextu nullam injuriam irrogetis, indicentes ipsi purgationem canonicam, si forte super iis fuerit infamatus. Datum Anagniae, VIII Idus Junii, anno undecimo. Defuncto Romae felicis memoriae Guidone, qui vestrorum Hospitalium primus exstitit institutor et rector, cum quidam ex fratribus vestris a Montepessulano directi, et alii venientes ab Urbe pro substitutione rectoris, in nostra essent praesentia constituti, de ipsorum consilio et assensu, quia videbatur plurimum expedire, statuimus ut caput et magisterium ordinis vestri perpetuo perseveret in Urbe apud hospitale Sancti Spiritus in Saxia, ita quod rector ipsius praesit universis fratribus ordinis vestri tam praesentibus quam futuris, omnesque sibi teneantur impendere obedientiam et reverentiam regularem, cum autem hospitalis quod est apud Montempessulanum rector fuerit eligendus, de consilio et assensu rectoris hospitalis quod est apud Urbem, regulariter eligatur. Unde nos secundum formam constitutionis hujusmodi eligi fecimus dilectum filium fratrem P. de Granerio in summum rectorem hospitalis Sancti Spiritus in Saxia, firmiter injungentes ut de ipsius consilio et assensu in hospitali Sancti Spiritus apud Montempessulanum rector idoneus eligatur. Quocirca universitatem vestram per apostolica scripta monemus quatenus quod a nobis est salubriter institutum, a vobis et successoribus vestris et nunc et semper inviolabiliter observetur, caeteris in suo robore permanentibus quae in privilegio utrique hospitali a nobis indulto continentur expressa. Nulli ergo . . . nostrae constitutionis et jussionis, etc. Si quis autem, etc. Datum Anagniae, VI Idus Junii, anno undecimo. Significarunt nobis fratres militiae Templi de Uratia quod cum ad venerabilem fratrem nostrum episcopum Tinniensem contra Nonensem episcopum nostras litteras impetrassent, idem Nonensis episcopus amicabiliter super iis de quibus inter ipsos quaestio vertebatur composuit cum eisdem, sed praefatus Tinniensis episcopus ex litteris nostris occasione suscepta praefatum Nonensem episcopum contra quem rancorem conceperat, eisdem fratribus nescientibus, excommunicationis vinculo innodavit, ductus arbitrio propriae voluntatis, non judicio rationis. Quocica discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus inquisita plenius veritate, si rem inveneritis ita esse, praefatam excommunicationem denuntietis irritam et inanem. Nullis litteris, etc. Datum Anagniae, III Idus Junii, anno undecimo. Cum Thessalonicensis metropolis, quae in regno Graecorum quasi praecipua post Constantinopolitanam sedem habetur, pastoris sit regimine destituta, nos ei volentes paterna sollicitudine providere, personam tuam, quam multiplici dote virtutum reputamus idoneam, ejus regimini duximus deputandam, terrae potestatis accedente consensu, quin etiam desiderio concurrente. Credentes igitur, imo pro certo tenentes quod tuum jactans in Domino cogitatum, a quo gressus hominis diriguntur, illud debeas respondere, Domine, si populo tuo sum necessarius, non recuso laborem, fraternitatem tuam rogandam duximus et monendam, per apostolica tibi scripta praecipiendo mandantes, in remissionem peccaminum injungendo, quatenus divinae vocationi consentiens, onus istud pro Deo reverenter assumas, et novellae plantationi, quae si tuo fuerit exculta labore, fructum speratur multimodum productura, manum irrigationis apponas, ut ille tribuat incrementum qui tuum ministerium in hac parte requirit. Dispositis itaque quae ad hoc cognoveris necessaria, nostro te conspectui repraesentes, recepturus a nobis consilium et auxilium opportunum. Datum apud Sanctum Germanum, V Kal. Julii, anno undecimo. Dilectus filius magister Guillelmus concanonicus vester olim apostolatui nostro suggessit quod bonae memoriae episcopo vestro viam universae carnis ingresso, major et sanior pars vestri convenerat in eumdem et ipsum eligere in episcopum proponebat, sed impediente nobili viro comite Cuntronensi non fuit electio celebrata. Postmodum autem idem comes de ipso episcopatu Madium capellanum suum investiens, vobis injuxit ut vel a terra recederetis ipsius, vel eligeretis eumdem Madium in pastorem. Quod cum venerabilis frater noster archiepiscopus Sanctae Severinae tunc electus audisset, praedictum Guillelmum ad suam presentiam accersivit, et asserens quod propter negligentiam vestram ad ipsum erat eligendi auctoritas devoluta, ipsum induxit ut electioni de se faciendae praeberet assensum. Qui suis monitis acquiescens, electus exstitit ab eodem, suffraganeorum ejus interveveniente conniventia et consensu. Verum postquam hoc innotuit comiti supradicto, vos ad suam praesentiam convocatos tandiu fecit in custodia detineri donec praefatum Madium communiter elegistis. Qui accedens ad praesentiam dilecti filii nostri Gerardi Sancti Adriani diaconi cardinalis apostolicae sedis legati, beneficium obtinuit confirmationis ab ipso. Sed memoratus Guillelmus postmodum ad eumdem cardinalem profectus, ne illum faceret consecrari nostram audientiam appellavit, et tandem in nostra proposuit praesentia constitutus quo idem Madius prodiderat quoddam castrum, et mediante pecunia investituram episcopatus de manu receperat laicali, ac etiam ante confirmationem obtentam multa bona Ecclesiae dilapidando vastarat. Unde nos venerabilibus fratribus nostris archiepiscopo Cusentino et Bisinianensi et Geneocastrensi episcopis dedimus in mandatis ut vos et alios quos contingeret nominari compellerent super iis omnibus dicere veritatem, et si de praedicto Madio invenirent electionem irregulariter celebratam, denuntiarent eam irritam et inanem ipsum ad restitutionem rerum Ecclesiae mediante justitia compellentes, ac postmodum inquisita circa electionem praefati Guillelmi sollicite veritate, quod justum esset statuerent appellatione remota. Qui, sicut in eorum litteris perspeximus contineri, cum semel ac secundo ac tertio peremptorio tam praenominatum Madium quam et vos, necnon etiam abbates Ecclesiae Geruntinae ad suam praesentiam citavissent, dictus Madius per menses quatuor exspectatus nec accessit ad ipsos, nec vos permisit accedere, vel abbates. Cum autem propter suspicionem dilapidationis ab episcopalium administratione suspendissent eumdem, et ipse nihilominus administrare praesumeret, excommunicationis in eum sententiam protulerunt; qua ille contumaciter vilipensa non destitit celebrare. Unde cum eis per dicta juratorum testium constitisset quod idem Madius investituram episcopatus de manu susceperat laicali, et perjurium incurrerat, ac proditionem et homicidia necnon etiam Simoniam multipliciter perpetrarat, quod etiam electio ejus extorta fuerat, et consecratio, non solum post appellationem, verum etiam alias contra canones attentata, demum habito prudentum consilio quod factum de ipso fuerat sententialiter cassaverunt. Nos igitur iis et aliis quae super ipso negotio nobis fuerunt exposita diligenter auditis, attendentes quod canon Lateranensis concilii contra negligentes editus ad archiepiscopatus vel episcopatus non solet extendi, sed ad personatus alios et minora ecclesiastica beneficia coarctari, electionem praefati Guillelmi qui ab archiepiscopo et suffraganeis ejus fuit, ad quos electio non spectabat, electus, non reatu personae, sed justitia cassavimus exigente. Dictum quoque Madium, qui per inquisitionem a praefatis delegatis de ipso factam inventus est multis criminibus praepeditus, et latam in se suspensionis et excommunicationis sententiam non servavit, imo administravit suspensus et excommunicatus non erubuit celebrare, sicut ex relatione judicum plene constitit, a Geruntinensi prorsus Ecclesia censuimus removendum. Nolentes igitur quod dominico gregi diutius desit cura pastoris, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus infra mensem post susceptionem praesentium curetis ecclesiae vestrae de persona idonea per electionem canonicam in episcopum providere. Alioquin praefatis archiepiscopo et episcopis nos dedisse noveritis in mandatis ut extunc auctoritate nostra suffultis idoneum vobis pastorem assignent, contradictiones per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo. Datum apud Sanctum Germanum, VI Idus Julii, anno undecimo. In eumdem fere modum scriptum est Gregorio Sancti Theodori diacono cardinali. Initium epistolae: Ex litteris bonae memoriae. Ita nos docet vetus exemplar Andegavense tertiae collectionis decretalium. Cum exitus quadriennii videatur instare per quod tibi commisimus in Hierosolymitana provincia legationis officium exercendum, et neque circa te nostra gratia neque circa nos tua devotio refriguerit, quinimo necessitas terrae sanctae, propter quam hujusmodi tibi fuit indulta legatio non cessarit, legationem ipsam tibi duximus in aliud quadriennium committendam, fraternitatem tuam rogantes attentius et monentes ac per apostolica tibi scripta mandantes quatenus auctoritate praesentium commissae tibi sollicitudinis ministerium per praefinitum tempus, exerceas laudabiliter et prudenter. Datum apud Sanctum Germanum, VII Idus Julii, anno undecimo. Super miseria terrae sanctae per diem ac noctem quasi torrentem lacrymas deducentes, subventionem ipsius quomodocunque ac etiam undecunque possumus, nec destitimus hactenus nec etiam adhuc desistimus procurare, ita quod ad nostrae sedulitatis hortatum plurimus Christianorum exercitus in Alamannia cum nobili viro duce Austriae ac in Francia cum comite Augi aliisque magnatibus ad ejusdem auxilium praeparatur, et in Theutonia generalis fit pro sua subventione collecta de universali assensu principum constituta et nostrae auctoritatis munimine roborata. Quia igitur pro ipsius terrae detentione pecuniam vobis esse credimus necessariam praesentium vobis auctoritate mandamus quatenus eleemosynam Cisterciensis ordinis et quadragesimam de mandato nostro a venerabili fratre nostro Parisiensi episcopo destinatam, depositam apud Templum, accipere ac tam ipsam quam mille libras Provenienses, quas nuper in subsidium terrae sanctae de beati Petri eleemosyna destinavimus, expendere procuretis prout terrae sanctae necessitati et utilitati noveritis expedire. Apud nos autem sunt quaedam aliae fidelium eleemosynae, quas vobis opportunitate mittemus inventa, circa subventionem ejusdem terrae sine intermissione qualibet diligentem et utinam efficacem operam impensuri. Rogamus autem discretionem vestram propensius et hortamur quatenus ad gubernandum haereditatis Christi reliquias prudenter et constanter per eos et alios quos habetis auxiliarios intendatis, non solum in finibus vestris, verum etiam in Antiochia et in Tripoli, donec praeduce Deo praeparata jam et in proximo praeparanda militia vobis Christiana succurrat. Nos autem propter hoc specialiter intendimus incessanter ad pacem, non solum in imperio, verum etiam et in regnis, ubicunque desuper datum fuerit, reformandam, ut tanto copiosius exinde terrae sanctae subsidium procuretur quanto cessantibus domesticis simultatibus, ad id intendere poterunt efficacius ii quos tangit injuria crucifixi. Datum apud Sanctum Germanum, VI Idus Julii, anno undecimo. Quasi non suffecissent Antiochenae provinciae impietatum scelera scelerumque impietates quibus graviter iram Domini provocavit, apposuit Tripolitanus comes mittere manum suam in christum Domini, piae memoriae patriarcham Antiochenum patrem ac dominum suum carceri mancipando, in quo tandem miserabiliter exspiravit. O nobilis Antiochia, urbs perfectae decoris, et terrae quasi gaudium universae, quam graviter esse cerneris per tam grave ignobilitata flagitium, quam turpiter per tam turpe facinus offuscata! Cui comparabimus te, vel cui tuam possumus miseriam adaequare? Omnis enim calumnia in medio tui est: quae cisterna facit frigidam aquam suam, ita militiam tuam frigidam reddidisti. Praeterea cum comparatione praevaricationis tuae sororum tuarum justificasse animas videaris, velut inimicus tetendit Dominus arcum suum, suamque firmavit dexteram quasi hostis ut nisi per poenitentiae dignos fructus a facie arcus fugias, plaga inimici te feriat et percutiat castigatione crudeli, fiatque sicut mare contritio tua magna, et egrediatur ut ignis super te indignatio Domini ac succendat, tuque demum qui possit exstinguere non invenias, profundum et latum bibas calicem irae Dei. Super quibus omnibus, post illud quod speramus e coelo, ad cujus nos auxilium convertemus nisi, dilectissime ac desiderantissime frater, ad tuum; qui, etsi pari nobiscum affectu super tanta calamitate complores, fortasse tamen merito potiori occurrere sibi potes? Quia igitur propter varias circumstantias per praesentiam tuam melius posse credimus Antiochenae Ecclesiae subveniri quam a nobis absentibus valeat designari, committendas tibi duximus super hoc plenarie vices nostras fraternitati tuae per apostolica scripta mandantes quatenus canonicis ejusdem Ecclesiae, si quos excommunicatos inveneris, juxta formam Ecclesiae absolutis, commoneas et inducas illos ad quos patriarchae Antiocheni spectat electio ut infra tempus quod eis duxeris praefigendum personam idoneam de provincia ipsa vel alia citra mare vel ultra per electionem canonicam cum consilio tuo sibi praeficiant in pastorem. Alioquin extunc habito prae oculis solo Deo, talem eis undecunque in pastorem assignes qui tanto congruat oneri et honori, obedientiam et reverentiam debitam ei faciens exhiberi, contradictores, si qui fuerint, vel rebelles per censuram ecclesiasticam sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo compescendo. Circa decanum autem ecclesiae memoratae, qui multipliciter dicitur malignatus in eam, licet a multis contrarium asseratur, inquisita super eis et cognita veritate, statuas appellatione remota quod secundum Deum et utilitatem ipsius ecclesiae videris statuendum. Praefatum vero comitem qui tantum sacrilegium perpetravit, tanquam excommunicatum, anathematizatum, et maledictum, tandiu facias arctius evitari donec per satisfactionem condignam, si tamen ei de tanto scelere satisfacere digne detur, absolutionis beneficium mereatur. Denique, ne quid de contingentibus omittamus, tam super eis quam etiam super omnibus quae negotium hoc contingunt plenam tibi conferimus potestatem, ut vice nostra de universis statuas et de singulis appellatione postposita quod videris expedire. Datum apud Sanctum Germanum, IV Idus Julii. anno undecimo. Piae postulatio voluntatis effectu debet prosequente compleri; ut et devotionis sinceritas laudabiliter enitescat, et utilitas postulata vires indubitanter assumat. Ea propter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus clementer annuimus, et praefatam ecclesiam Sanctae Dei Genitricis et Virginis Mariae Boloniensis super mare, in qua divino estis obsequio mancipati, ad exemplar felicis recordationis Honorii praedecessoris nostri sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et praesentis scripti patrocinio communimus. Imprimis siquidem statuentes ut ordo canonicus qui secundum Deum et beati Augustini Regulam in eodem loco institutus esse dignoscitur, perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter observetur. Praeterea quascunque possessiones, quaecunque bona eadem ecclesia inpraesentiarum juste ac canonice possidet, aut in futurum concessione pontificum, etc., usque illibata permaneant, in quibus haec propriis, etc. Locum ipsum in quo praefata ecclesia sita est, cum omnibus pertinentiis suis, terris, vineis, pratis, pascuis et pasturis, silvis, aquis, molendinis, piscationibus, ecclesiis, villis, domibus, hospitibus, eomitatibus, familiis, advocationibus, cunctisque suis mobilibus vel immobilibus, cultis vel incultis. Totam parochiam civitatis Boloniae, ac parochialia jura, et quae continentur in subditis. Infra muros ejusdem civitatis Ecclesiam Sancti Joannis Baptistae. Extra muros ecclesiam Sancti Martini cum decimis et appendiciis suis. Et in eadem parochia capellam leprosorum, capellam Sancti Petri de Nienburc, capellam Sancti Nicolai de Nienburc extra muros, et capellam hospitalis Sanctae Catherinae infra muros in usus vobis proprios deputatam. Infra muros ejusdem civitatis duas mansuras Carleti, mansuram Ardulfi panetarii, mansuram Petri de Rua; mansuram unam Eustachii de Pernes, mansuram Allelmi, mansuram Willelmi camerarii, tres mansuras Ingelranni decani, mansuras parvulas, mansuram Lamberti Sicci, mansuram Rogeri Lipardi, mansuram Ermesendis, mansuram Bernardi clerici, mansuram Ostonis, mansuram Balduini filii Azonis, mansuram Balduini Mundolfi, mansuram Clarembaldi de Indreham, mansuram Godeberti, mansuram Guarini de Felnes, mansuram Leivardis, quatuor mansuras Gozelini de Odra, mansuram Flamerici, mansuram Otberti, mansuram Olrici, mansuram Gumburgis, mansuram Guarneri, mansuram Frodonis, mansu ram Otberti sacerdotis. In vico Fori mansuram Martini. Ad posternam quatuor mansuras. In Nienburc omnes mansuras quae sunt in sabulo quod dicitur Sanctae Mariae. In Arkesten terram Radulfi Bevarag. et mansuram Elemberti et mansuram Rayneri, mansuram Erembergae, mansuram Alulfi, mansuram Soimanni, mansuram Soimeri, mansuram Theobaldi, et mansuram Erkenfridi. Altare de Hissingehen, altare, de Condeta, altare de Badingetuna, altare de Gestingehem cum decimis suis, altare de Curs, altare de Belebrone, altare de Alingetuna, altare de Wirla cum decimis et appendiciis suis, altare de Hesding, altare de Nieles, altare de Nameringehem, capellam de Colesbere, altare de Ingehem cum tota decima et duabus carrucis terrae in eadem villa, et capellam de Halkeca, et curtem de Avions cum decimis et appendiciis suis, hospites et redditus in castello de Lens, decimam de Telingetum, decimam Guastinae, decimam capellae, decimam de Godingetuna, decimam de Aquingeham, decimam de Timbron. In decima de Altafontaina quinque polkinos avenae. In decima de Issingehem septem polkinos frumenti quos dedit ecclesiae vestrae quondam Girardus de Buxin, et decimam de Huppen. In Licernes et in Frenc hospites et terram. In Cormonte hospites et terram. In Camier hospites et terram cum parte molendini. In Dalnis terram, in Nieles terram, in Flemis terram, in Novo Castello terras et redditus, in Vacaria terram, in Froingehem terram et hospites, et terram, in Letingehem hospites et terram in Walbingehem et Tegata terras, in Hermarenges et Isica terras et pratum, in Cahem et in Helkeninges terras et redditus, in Hockingehemet Issingehem terras et redditus, in Badingetuna terram, in Tornes terram, in Makingehem et in Celles hospites et terram, in Bellomonte terram et hospites, in Bovemberg terram et hospites, in Deningehem et Wicardenges terram et hospites, in Odra et Telingetuna terram et hospites, in Faingehem terram, in Ouringehem et Poteria terram et hospites, in Westrehoua terram et hospites, in Ostrehen terram et redditus, in Blokendale terram, in Stalis et Odressele terras et hospites, in Squifein et Hungrevelt terras et redditus, in Tudingetuna terras et redditus, in Wadingetuna terras, in Hodingehem terras et redditus, in Goningesele terram et redditus, in Seiles terram et redditus, in Lokingehem terram, in Raventun terras et redditus, in Ambletue redditus, in Basingehem terras et redditus, in Ostova redditus, in Wincela redditus, in Pernes redditus, in Yweslo terram, in Helingetuna terram, in Bukerdes partem decimae, in Felnis terram, in Hardentuna terram, in Markisa terram et redditus, in Wisifra terram et redditus, in Holesfort terras et redditus, in Hesdin terras et redditus, in Hecolt pratum, in Wakingehem octo polkinos frumenti ad mensuram de Gisnes, in Pitesfelt terras et redditus, in Fogenhove terras et redditus, et in Manengeltem terras et redditus, in Honingetuna terras et redditus, in Wimulge terras et redditus, in Lisingehem terras et redditus, et in Ilumeris terram et nemus. Terras etiam et mansuras ex dono comitis Eustachii ecclesiae vestrae collatas, et medietatem tertiae partis decimae de Hissingehem, et sextam partem ejusdem remanentis, et in Telingetuna quatordecim polkinos avenae et duos solidos et duos denarios, et in Fogenhove quatuor solidos et duodecim denarios quos habetis ab Ecclesia Andernenensi, et subterias quas habetis in navibus piscantium, vobis et ecclesiae vestrae auctoritate apostolica confirmamus. Decernimus etiam ut in parochiis vestris nullus capellam refragante voluntate vestra aedificare praesumat. Salvis privilegiis Romanorum pontificum. Nullusque presbyter sive clericus in ecclesiis vel capellis vestris sine vestro assensu et libera voluntate per se vel per vim alterius licentiam habeat permanendi aut aliquod sibi officium assumendi. Sane novalium vestrorum quae propriis manibus aut sumptibus colitis, sive de vestrorum animalium nutrimentis nullus, etc. Liceat quoque vobis clericos vel laicos liberos et absolutos e saeculo fugientes, etc. Cum autem generale interdictum terrae fuerit, liceat vobis clausis januis, etc. Sepulturam quoque ipsius loci liberam esse decernimus, ut eorum devotioni et extremae voluntati, etc. Salva tamen canonica justitia illarum ecclesiarum a quibus mortuorum corpora assumuntur. Obeunte vero te nunc ejusdem loci abbate vel tuorum quolibet successorum, nullus ibi, etc. In parochialibus vero ecclesiis quas habetis liceat vobis sacerdotes eligere et dioecesano episcopo praesentare; quibus, si idonei fuerint, episcopus curam animarum committat, ut ei de spiritualibus, vobis vero de temporalibus debeant respondere. Statuimus etiam ut nemini liceat ecclesiae vestrae novas et indebitas exactiones imponere, aut in vos vel ecclesiam vestram seu clericos vestros sine manifesta et rationabili causa excommunicationis vel interdicti sententiam promulgare. Libertates quoque et immunitates antiquas et rationabiles consuetudines ecclesiae vestrae concessas et hactenus observatas ratas habemus et eas perpetuis temporibus illibatas permanere sancimus. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat praefatam ecclesiam temere perturbare aut ejus possessiones auferre, etc. Salva sedis apostolicae auctoritate et dioecesani episcopi canonica justitia. Si qua igitur in futurum ecclesiastica saecularisve persona, etc., usque ultioni subjaceat. Cunctis autem eidem loco, etc., usque in finem. Amen. Datum apud Sanctum Germanum per manum Joannis Sanctae Mariae in Cosmidin diaconi cardinalis S. R. E. cancellarii, VI Idus Julii, indict. XI, Incarnationis Dominicae anno 1208, pontificatus vero domini Innocentii papae III, anno undecimo. Solet annuere, etc., usque consensu, personas et ecclesias vestras, cum omnibus bonis quae inpraesentiarum rationabiliter possidetis, aut in futurum justis modis dante Domino poteritis adipisci, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, et ea vobis ac per vos ecclesiis vestris, sicut ipsa juste ac pacifice possidetis, auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo . . . nostrae protectionis et confirmationis, etc. Si quis autem, etc. Datum apud Sanctum Germanum, VI Idus Julii, anno undecimo. Sacrosancta Romana Ecclesia, cui disponente Domino praesidemus, eo efficacius exaudire suos subditos consuevit, quo devotius suffragium ab ipsa requirunt. Quia igitur a nobis cum reverentia debita postulastis ut vestram ecclesiam dignaremur secundum institutiones Parisiensis Ecclesiae ordinare, ac ejus consuetudines faceremus in ipsa firmiter observari, vobis portiones legitimas possessionum suarum, reddituum et proventuum assignantes, certo canonicorum numero, quem dilectus filius noster Benedictus tituli Sanctae Susannae presbyter cardinalis tunc apostolicae sedis legatus ibidem instituit, in suo robore remanente, nos postulationi vestrae grato concurrentes assensu, universitati vestrae concedimus quatenus, si fieri potest absque detrimento ipsius ecclesiae ac justo scandalo cleri et populi ac terrae illius principis, eam secundum consuetudinem Parisiensis Ecclesiae libere ordinetis. Datum apud Sanctum Germanum, II Idus Julii, anno undecimo. Ex eo te sedi apostolicae reverentiam debitam perpendimus exhibere, quod praeter ipsius consilium et mandatum tibi jurisdictionem indebitam non usurpas, sed in his potius requiris gratiam ab eadem ad quae quadam necessitate induceris requirenda. Sane in nostra proposuisti praesentia constitutus quod cum ad Dimicensis Ecclesiae regimen per electionem canonicam evocatus, quae fuit per venerabilem fratrem nostrum Larissenum archiepiscopum postmodum confirmata, non possis de ipsius redditibus sustentari, nobilis vir A. comestabulus regni Thessalonicensis, princeps illius terrae, tuae compatiens paupertati, episcopatum Calidoniensem tuo contiguum tibi voluit assignare; cujus concessioni acquiescere minime voluisti nisi de nostra licentia speciali, sed nostram super eo misericordiam postulasti. Nos autem cum fratribus nostris deliberato consilio tibi duximus concedendum, quatenus Dimicensem episcopatum tanquam tuum possidens, si fieri potest absque detrimento ecclesiae utriusque ac sine justo scandalo cleri et populi et terrae illius principis, tandiu episcopatum Calidoniensem teneas et habeas commendatum, donec per apostolicam sedem aut ejus legatum aliud contigerit ordinari, sic tamen ut ejus curam utiliter administres. Datum, ut in alia. Ex eo te sedi apostolicae reverentiam, etc., ut in alia, usque constitutus, quod cum ad Ecclesiae Citriensis regimen per electionem canonicam evocatus, quae fuit per dilectum filium nostrum Benedictum tituli Sanctae Susannae presbyterum cardinalem tunc apostolicae sedis legatum postmodum confirmata, non possis de ipsius redditibus sustentari, nobilis vir Rolandus Piscius, princeps illius terrae, tuae compatiens paupertati, episcopatum Platononensem contiguum tuo tibi voluit assignare, cujus concessioni, etc., ut in alia, usque in finem. Eadem data. Nobilitatem vestram rogandam duximus et monendam per apostolica vobis scripta mandantes quatenus ab Ecclesia Thebana et clericis archiepiscopatus ejusdem non praesumentes crusticam vel aliquid contra justitiam extorquere, ab indebitis eorum exactionibus de caetero taliter desistatis, quod nullam de vobis justam habeat materiam conquerendi, vobis nihilominus injungentes ut decimas quas quilibet Christianus tenetur de jure solvere, cum Dominus ipse praeceperit in horrea sua decimationes inferii, persolvatis Ecclesiae memoratae, ac ei, prout tenemini, faciatis persolvi tam a Graecis vobis subditis quam Latinis. Datum, ut in alia. Nobilitatem vestram, etc, ut in alia, usque mandantes quatenus ab Abinonensi Ecclesia et clericis episcopatus ejusdem non praesumentes, etc., usque in finem. Datum. Nobilitatem vestram, etc., ut in aliis, usque mandantes quatenus decimas ab Ecclesia Fermopilensi et clericis episcopatus ejusdem non praesumentes, etc., ut in aliis, usque in finem. Datum, ut supra. Nobilitatem tuam, etc., usque mandante quatenu, papates et possessiones ecclesiasticas, tam a te quam illis qui tuae sunt jurisdictioni subjecti detentas, cum fructibus inde perceptis restituens et restitui faciens, sicut justum fuerit, ecclesiae Dimicensi, ab ipsa ecclesia et venerabili fratre nostro episcopo et clericis episcopatus ejusdem non praesumas crusticam vel aliquid contra justitiam extorquere, sed ab indebitis ejus exactionibus sic desistas, quod nullam de te justam habeant materiam conquerendi, tibi nihilominus injungentes ut decimas, etc., ut supra, usque in finem. Data eadem. Nobilitatem tuam, etc., usque mandantes quatenus ab Atheniensi Ecclesia et clericis archiepiscopatus ejusdem non praesumentes, etc., ut in superioribus Data eadem. Solet annuere, etc., usque assensu, possessiones quas ecclesia tua olim possedit et adhuc juste possidet et quiete, tibi et per te ipsi ecclesiae auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo . . . nostrae confirmationis, etc. Si quis autem, etc. Datum apud Sanctum Germanum, VI Idus Julii anno undecimo. Cum a nobis petitur, etc., usque assensu, personas vestras et hospitale Sancti Sansonis, in quo divino estis obsequio mancipati, cum omnibus quae inpraesentiarum rationabiliter possidetis aut in futurum Deo propitio justis modis poteritis adipisci, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et praesentis scripti patrocinio communimus. Institutiones quoque quas dilectus filius Benedictus tituli Sanctae Susannae presbyter cardinalis tunc apostolicae sedis legatus ibidem fecisse dignoscitur, sicut rationabiliter factae sunt et in ejusdem authentico plenius continentur, ratas habentes, ipsas praecipimus firmiter observari. Nulli ergo. . . nostrae protectionis et jussionis, etc. Si quis autem, etc. Datum ut in alia. Si olim in veteri testamento altaris consecratio celebris habebatur, quanto magis nunc in novo debet solemnis haberi, cum non minus inter illud et istud quam inter lucem et umbram distet altare. In illo sane carnales et irrationales hostiae mactabantur, in isto vero illud unicum et vivificum holocaustum semper offertur quod pro redemptione humani generis semel in ara crucis exstitit victimatum, videlicet unigenitus Dei Filius Jesus Christus, idem ipse sacrificium et sacerdos, qui et pretium se dedit in cruce, ut moriens fideles suos a morte redimeret, et cibum se tribuit in altari, ut vivens fideles suos alat ad vitam, incorporans sibi ejus edentes, ut per hoc quod accepit ipse de nostro, et accipimus ipsi de suo, in unum corpus caput et membra in solubiliter uniamur, ipso rogante ut omnes in ipso sicut in Patre ac Pater in ipso sint unum. Cum ergo magnum et arduum sit sacramentum altaris, utique longe majus quam nos possimus ordiri, ad consecrandum in monasterio vestro novum altare quod in nova basilica erexistis a vobis cum multa supplicationis instantia multoties invitati, ad monasterium ipsum descendimus, imo verius ascendimus ad montem Bethel, in quo degunt filii prophetarum, utinam illo igne coelitus inflammati qui secundum praeceptum Dominicum semper in altari debet ardere, ipsumque sacrosanctum altare cum honorabili coetu episcoporum et cardinalium; asistente fidelium multitudine copiosa, XIV Kal. Julii solemniter propriis manibus consecravimus, hanc expetentes et exspectantes a Christo mercedem, ut quoties super illud in mysterio salutari mortis ejus memoria frequentabitur, ipse sit nostri memor in bonum; ut per suae mortis virtutem et a morte gehennae nos eripiat in futuro, illorum piis precibus exoratus qui pro salute vivorum ac defunctorum super ipsum altare holocaustum ei offerent medullatum. Ut igitur ipsius altaris consecratio veneranda singulis annis devotius celebretur, universis qui ad celebritatem consecrationis ipsius infra quindecim dies devote convenerint, de injunctis sibi poenitentiis pro peccatis indulgentiam unius anni concedimus, de illius pietate confisi qui est remissio peccatorum. Licet autem monasterium vestrum juris et proprietatis sit sedis apostolicae speciale, quia tamen ex hoc juris et proprietatis ipsius quasi specialius est effectum, nos illud sub speciali cura et principali tutela beati Petri suscipimus cum omnibus rebus quas inpraesentiarum justo titulo possidet aut in futurum justis modis poterit adipisci, ut secundum privilegia praedecessorum nostrorum ac nostra semper eas sine contradictione possideat, gaudens ubique privilegiis et indulgentiis universis tam generalibus quam etiam specialibus a sede apostolica impetratis. Cunctos igitur ipsius jura servantes apostolica benedictio prosequatur, eosque divina majestas et justificet in praesenti et glorificet in futuro. Turbatores autem ipsius, nisi commoniti resipuerint, reos se divino judicio de perpetrata iniquitate cognoscant et munere apostolicae benedictionis immunes, scientes quod ideo sub altare reliquiae martyrum reconduntur ut ibi contra persecutores ipsius loci vindicta justi sanguinis postuletur ubi sanguis justus commemoratur effusus, juxta quod legitur: Vidi sub altare Dei animas occisorum propter verbum Dei et propter testimonium quod habebant, et clamabant dicentes: Usquequo, Domine , non judicas et vindicas sanguinem nostrum de iis qui habitant super terram. . Omnibus autem eidem loco sua jura servantibus consolatio sancti Spiritus tribuatur hic et in aevum. Amen. Datum apud monasterium Casinense, XII Kal. Augusti, anno undecimo. Cum ex injuncto nobis a Deo apostolatus officio, quo cunctis Christi fidelibus ex superni dispositione arbitrii praeeminemus, singulorum paci et tranquillitati debeamus intendere, praesertim pro illorum quiete oportet nos esse sollicitos qui pastorali dignitate sunt praedicti et ad officium pontificale promoti. Nisi enim nos eorum utilitatibus intendentes, ipsorum dignitates et jura, in quantum Deo permittente possimus, integra conservemus, et auctoritate apostolica eos ab iniquorum hominum incursibus defendamus, de illorum salute non poterunt esse solliciti qui sibi ad regendum Domino sunt disponente commissi. Hujus itaque rei consideratione, venerabilis in Christo frater archiepiscope, tuis justis postulationibus clementer annuimus, et praefatam ecclesiam, cui Deo auctore praeesse dignosceris, ad exemplar felicis recordationis Alexandri papae praedecessoris nostri sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et praesentis scripti privilegio communimus, statuentes ut quascunque possessiones, quaecunque bona eadem Ecclesia inpraesentiarum juste et canonice possidet, etc., usque permaneant, in quibus haec propriis duximus exprimenda vocabulis: Episcopatum Aquinatem, episcopatum Venafranum, episcopatum Yserniensem, episcopatum Theanensem, episcopatum Suessanum, episcopatum Calinensem, episcopatum Calvensem, episcopatum Cajatiensem, et episcopatum Casertanum. In Capua abbatiam Sanctae Mariae Majoris, ecclesiam Domini Salvatoris, ecclesiam Sancti Joannis ad Curtem, ecclesiam Sancti Michaelis, ecclesiam Sanctae Mariae de Arcu, ecclesiam Sanctorum Apostolorum, ecclesiam Sancti Jacobi in Castello. In dioecesi Ecclesiae Theanensis, ecclesiam Sancti Erasini, ecclesiam Sanctae Mariae, ecclesiam Sanctae Helenae et ecclesiam Sancti Nicolai quae sunt in territorio Scarpati. In loco Bairan, ecclesiam Sancti Heliae, et ecclesiam Sancti Martini. In Fontana de Corrigiis ecclesiam Sanctae Mariae. In dioecesi Ecclesiae Suessanae ecclesiam Sanctae Luciae de loco Sorbelli. In dioecesi Ecclesiae Calinensis, in Rocca montis Draconis, ecclesiam Sancti Ruffini, et ecclesiam Sancti Marci. In territorio Calinensi ecclesiam Sancti Pancratii. In dioecesi ecclesiae Calvensis, ecclesiam Sancti Andreae ad Cementa, ecclesiam Sancti Germani ad Palera, ecclesiam Sancti Tamari de Monte, ecclesiam Sancti Pauli de Cormello, ecclesiam Sancti Petri de Borleiano, ecclesiam Sancti Simachi, ecclesiam Sancti Erasmi de Moscardino, ecclesiam Omnium Sanctorum de loco Sanguinari. Ad Sclavos ecclesiam Sancti Michaelis, ecclesiam Sancti Petri, ecclesiam Sanctae Mariae, ecclesiam Sancti Nazarii, ecclesiam Sancti Angeli de Jano, et ecclesiam Sanctae Mariae. In loco Camillani, ecclesiam Sancti Angeli, ecclesiam Sanctae Mariae, et ecclesiam Sancti Nicolai. In dioecesi Caiatiensi, ecclesiam Sancti Angeli de Melanico, et ecclesiam Sancti Petri ali Bagnatori. In dioecesi ecclesiae Casertanensis, eclesiam Sancti Viti de Hercule, ecclesiam Sancti Nazarii in campo Buzariensi, ecclesiam Sancti Petri ad Boffoli, ecclesiam Sancti Secundini, et ecclesiam Sancti Felicis. In territorio Mutronensi, ecclesiam Sanctae Mariae, ecclesiam Sancti Felicis, ecclesiam Sancti Petri, et ecclesiam Sancti Stephani. Juxta ipsam dioecesim, ecclesiam Sanctae Eufemiae, ecclesiam Sancti Joannis ad Gajanum, ecclesiam Sanctae Mariae ad Lupinum, ecclesiam Sancti Felicis, ecclesiam Sancti Prisci. In loco Casapuli, ecclesiam Sancti Nicolai, ecclesiam Lancti Arpii, ecclesiam Sancti Petri de Sarsana. In loco Marzanesi, ecclesiam Sancti Angeli et ecclesiam Sancti Martini. In loco Campurcipi, ecclesiam Sancti Caesarii, ecclesiam Sancti Praecopii, et ecclesiam Sanctae Benerae. In loco Airolis, ecclesiam Sanctae Julianae et ecclesiam Sancti Nicolai ad Ravulas. In territorio Castelli ad mare, ecclesiam Sancti Adjutoris, ecclesiam Sancti Marcelli, et ecclesiam Sancti Blasii, ecclesiam Sancti Stephani, et aliam ecclesiam Sancti Blasii, ecclesiam Sancti Joannis, ecclesiam Sancti Nicolai, ecclesiam Sanctae Catherinae, ecclesiam Sanctae Crucis. In loco Cancelli, ecclesiam Sancti Angeli, et ecclesiam Omnium Sanctorum, ecclesiam Sancti Joannis, et ecclesiam Sancti Apollinaris de Patresano, ecclesiam Sancti Georgii, ecclesiam Sancti Joannis de Turre, ecclesiam Sancti Viti, ecclesiam Sancti Petri, ecclesiam Sancti Nicolai, ecclesiam Sancti Marci, ecclesiam Sancti Castrensis, ecclesiam Sancti Martini de Rosellis, ecclesiam Sancti Flaviani, ecclesiam Sanctae Barbarae, ecclesiam Sanctae Julianae, ecclesiam Sancti Andreae. In loco Arnonae, ecclesiam Sanctae Mariae, et ecclesiam Sancti Blasii, ecclesiam Sancti Pauli, ecclesiam Sancti Erasmi de Cazolis. In loco Grazanesi ecclesiam Sancti Joannis, ecclesiam Sanctae Mariae, et ecclesiam Sancti Maximiliani, et ecclesiam Sancti Nicolai. Praeterea Judecam decimam et redditum ducentarum librarum cerae de bajulatione regali. Proventum Castelli ad mare, feudum Panduli compalatii, alveum fluminis a molendino Ricardi de Citro et Roberti de Rocca usque ad pontem, sicut ea omnia juste ac pacifice possides, tibi et per te ecclesiae tuae auctoritate apostolica confirmamus. Diffinitivam quoque sententiam ab eodem praedecessore nostro super causa quae inter bonae memoriae Alfanum praedecessorem tuum et abbatissam monasterii Sanctae Mariae Capuanensis super subjectione ac libertate ipsius monasterii vertebatur exigente justitia promulgatam, sicut in ejus authentico plenius continetur, auctoritate apostolica duximus confirmandam. Pallium quoque, videlicet plenitudinem pontificalis officii, tuae fraternitati apostolicae sedis liberalitate largimur; quo utique infra tuam ecclesiam uti memineris iis diebus quibus praedecessores tuos usos fuisse cognoscis, videlicet in Nativitate Domini, festivitate protomartyris Stephani, Circumcisione Domini, Epiphania, Ypapanti, Dominica in Ramis palmarum, Coena Domini, Sabbato sancto, Pascha, feria secunda post Pascha, Ascensione, Pentecosten, tribus festivitatibus Sanctae Mariae, natale Sancti Joannis Baptistae, solemnitate Omnium Apostolorum, commemoratione Omnium Sanctorum, dedicationibus Ecclesiarum, ecclesiae tuae principalibus festivitatibus, consecrationibus episcoporum, et ordinationibus clericorum, et anniversario tuae consecrationis die. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat praefatam ecclesiam temere perturbare aut ejus possessiones auferre, etc., usque omnimodis profutura. Salva sedis apostolicae auctoritate. Si qua igitur in futurum ecclesiastica saecularisve persona, etc., usque subjaceat ultioni. Cunctis autem eidem loco sua jura servantibus, etc., usque in finem. Amen. Datum apud Sanctum Germanum per manum Joannis Sanctae Mariae in Cosmidin diaconi cardinalis S. R. E. cancellarii, X Kal. Augusti, indictione XI, Incarnationis Dominicae anno 1208 pontificatus vero domini Innocentii papae III anno undecimo. Solet annuere sedes apostolica, etc., usque inclinati, diffinitivam sententiam a felicis recordationis Alexandro papa praedecessore nostro super causa quae inter bonae memoriae praedecessorem tuum et abbatissam monasterii Sanctae Mariae Capuanensis super subjectione ac libertate ipsius monasterii vertebatur exigente justitia promulgavit, sicut in ejus authentico plenius continetur, auctoritate apostolica confirmamus; cujus tenorem de verbo ad verbum praesentibus litteris fecimus adnotari. ALEXANDER episcopus, servus servorum Dei, venerabili fratri ALFANO Capuano archiepiscopo, salutem et apostolicam benedictionem. « Officii nostri debito et auctoritate compellimur ut controversias quae ad apostolicae sedis perferuntur examen exacta diligentia et studio debeamus audire; et quae apud eam decisa fuerint et fine congruo terminata, ne in scrupulum recidivae contentionis valeant devenire, apostolicis scriptis convenit adnotari. Ad hoc enim ecclesiarum omnium matrem atque magistram sacrosanctam Romanam Ecclesiam providentia divina constituit ut implicitas et graves quaestiones explicare debeat, et quae dubietate aliqua detinentur, judicii sui examine servato rigore justitiae diffinire. Cum tu siquidem et dilecta in Christo filia nostra Math., abbatissa Sanctae Mariae Capuanensis, pro causa quae inter te et eam vertebatur super subjectione quam in eodem monasterio requirebas, et libertate pariter in qua eadem abbatissa proclamabat, in nostra essetis praesentia constituti, jam dicta abbatissa privilegia principum et trium praedecessorum nostrorum, Zachariae videlicet, Leonis, et Adriani Romanorum pontificum, coram nobis in medium protulit. Tu vero econtra proposuisti quod cum infra fines tuae dioecesis, imo juxta muros tuae civitatis idem sit monasterium fundatum, jure communi ad ecclesiam tuam debeat pertinere, et super hoc multorum te canonum auctoritate fretum dixisti quibus expresse monstratur quod monasteria et ecclesiae ad episcopos pertinent in quorum territorio fundata noscuntur. Allegasti etiam quod a sexaginta annis retro ecclesia tua et ii qui te in archiepiscopatus dignitate praecesserunt possessionem ejusdem monasterii, benedictiones abbatissarum et monialium, et celebrationes missarum publicarum, obedientiam et fidelitatem, ac suspensionem clericorum ejusdem monasterii habuissent. Quatuor quoque testes nihilominus produxisti, tres quorum jurati deposuerunt quod Atta abbatissa, cum vacante Ecclesia Capuana a Roberto quondam Suessano episcopo ejusdem Ecclesiae suffraganeo benedicta fuisset, ad suggestionem canonicorum Capuanae Ecclesiae ab eodem episcopo requisita de obedientia et fidelitate ipsi Ecclesiae exhibenda, tam ecclesiae quam archiepiscopo, cum foret substitutus, obedientiam et fidelitatem juravit. Adjecisti insuper quod quamdam monialem, quam ejecerat, ad tuam commonitionem et mandatum recepit, et ei in quadam monasterii sui cella de Teano providit. Praeterea ipsius monasterii clerici a te et praedecessore tuo de fidelitate requisiti, eam vobis exhibuerunt. Sane cum super iis fuisset hinc inde diutius litigatum, privilegiis principum, quantum ad libertatis donationem et monasterii exemptionem, quia nec illi nec alii laici hujusmodi possunt ecclesiis libertatem donare, nullatenus, sicut dignum est innitentes, privilegium Zachariae propter stylum dictaminis et corruptionem grammaticae artis et propter Simoniacum contractum quem continebat, videlicet quod ecclesiam venditam, quod de tam sancto viro nefas est credere, confirmasset, et propter pergamenum etiam, quod vix centum videbatur esse annorum, cum quadringentorum annorum, prout in chronicis habetur, spatium decurrerit quod idem Zacharias decessit, privilegium autem Leonis propter vitium et corruptionem grammaticae artis, de quo tam litterato et prudenti viro absurdum est existimare quod tam idiotas scriptores habuerit, et propter bullam, quae a bullis ejusdem Leonis, quae coram nobis productae fuerunt, omnino comparebat dissimilis et diversa, cum illae inter se comparerent per omnia similes, suspecta et fide non digna judicavimus. Porro privilegium bonae memoriae Adriani papae nullam praelibato monasterio absolute libertatem conferebat, sed cum conditione, sicut habuerat antiquitus, confirmabat. Caeterum licet multitudo testium qui ex parte abbatissae producti fuerant constanter asseverarent praescriptum monasterium semper fuisse liberum et nulli nisi Ecclesiae Romanae et principi Capuano subjectum, interrogati tamen si certa signa subjectionis Romanae Ecclesiae scirent, se id nescire asseruerunt. Testati sunt quoque se non vidisse quod abbatissae obedientiam praedecessoribus tuis promiserint aut fidelitatem juraverint. Profitebantur tamen quod eas viderint ab eisdem tuis praedecessoribus benedici. Nos igitur cognoscentes tam ex iis quae ex parte tua allegata sunt quam ex attestatione partium alterius partis quod antecessores tui abbatissas et moniales saepedicti monasterii benedixerint, missas ibi publicas celebraverint, et praedictae Attae obedientiam et fidelitatem receperint, et quomodo etiam clerici illius monasterii eis obedientiam exhibuerint et fidelitatem juraverint, attendentes quoque cautum esse canonibus quod omnis Ecclesia episcopo in cujus episcopatu consurgit subesse debeat, te a petitione memoratae abbatissae super libertate quam sibi adversus te vindicare nitebatur de communi fratrum nostrorum consilio absolvimus, et tam tibi quam ecclesiae tuae idem monasterium adjudicavimus et perpetuo subesse decrevimus. Ut autem haec nostrae diffinitionis sententia rata et firma permaneat, et perpetuis temporibus inviolabiliter observetur, eam auctoritate apostolica roboramus et praesentis scripti patrocinio communimus, statuentes ut nulli omnino hominum liceat hanc paginam nostrae diffinitionis infringere vel ei aliquatenus contraire. Si quis autem, » etc. Nulli ergo . . . nostrae confirmationis, etc. Si quis autem, etc. Datum apud Sanctum Germanum, XII Kal. Augusti, anno undecimo. Cum inter vos ex parte una, et dilectum filium abbatem Sancti Petri de Monte Spoletanae dioecesis ex altera, coram venerabili fratre nostro episcopo Tudertino et dilectis filiis priore et I. canonico Sancti Gregorii Spoletanensis a nobis judicibus delegatis super ecclesia Sancti Hilarii Tudertinensis quaestio verteretur, ex parte tua, fili prior, fuit propositum coram eis tertiam partem ipsius ecclesiae Sancti Hilarii tam in possessionibus et oblationibus quam in cellis etiam de jure ad suam ecclesiam pertinere. Caeterum ex parte ipsius abbatis fuit propositum ex adverso ipsam ecclesiam Sancti Hilarii pertinere ad ipsum cum possessionibus et omnibus quae habebat. Super quibus cum testes ex utraque parte producti, recepti, et examinati fuissent, iidem tandem judices attestationes ipsorum cum propriis sigillis signatas cum quibusdam aliis authenticis scriptis nobis mittere curaverunt, praefigentes partibus terminum competentem, in quo cum ipsis nostro se conspectui praesentarent sententiam recepturae. Cumque partes essent in nostra praesentia constitutae, dilectum filium A. subdiaconum et capellanum nostrum eis concessimus auditorem; coram quo attestationibus, sicut decuit, publicatis, fuit super ipsis aliquandiu disputatum, qui nobis retulit diligenter quae proposita fuerant coram eo. Sane cum pars tua, fili prior, per suos testes niteretur probare in praenominata ecclesia Sancti Hilarii jus patronatus habere ac ipsam ecclesiam pro tertia parte a quadraginta annis et amplius in oblationibus et mortuariis aliisque proventibus pacifice tenuisse, necnon ad se pertinere pro praefata terra clericos ordinare in ecclesia memorata, hoc solum invenimus sufficienter esse probatum, quod a quadraginta annis et amplius tertiam partem oblationum ecclesiae Sancti Hilarii ecclesia Sanctorum Joannis et Pauli recepit, et ipsam clericis institutis per abbatem de Monte ac clericis Sanctorum Joannis et Pauli commisit aliquando colligendam. Nos igitur quae proposita sunt diligentius attendentes, ecclesiae Sanctorum Joannis et Pauli tertiam partem oblationum in ecclesia Sancti Hilarii adjudicare curavimus, auctoritate praesentium decernentes ut sibi liceat, sive institutis in eadem ecclesia per abbatem, sive Sanctorum Joannis et Pauli clericis, sicut probatum est et hactenus consuetum, partem ipsam committere colligendam, super aliis perpetuum tibi silentium imponentes. Nulli ergo . . . nostrae constitutionis, etc. Si quis autem, etc. Datum, ut in alia. Dilectis filiis P. clerico nuntio tuo et R. Joannis de Waureio clerici procuratore in nostra praesentia constitutis, idem nuntius graviter est conquestus quod cum in Bajocensi Ecclesia sibi fuerit praebenda collata quam venerabilis frater noster Bajocensis episcopus ante promotionem suam obtinuisse dignoscitur, ejusdem praebendae liberam dispositionem habere non poteras nec ecclesias et res alias pertinentes ad ipsam pacifice possidere, dicto I. falso asserente se in ipsa praebenda vicarium perpetuum constitutum, et te hujusmodi occasionis obtentu multipliciter molestante. Unde petiit supradictum I. a sui molestatione compesci. Procurator vero praedictus ex adverso proponens eumdem I. olim in eadem praebenda perpetuum vicarium institutum, nec pro ea nisi ad annuam pensionem triginta quatuor librarum Turonensis monetae teneri, nobis humiliter supplicavit ut liberam ejusdem praebendae provisionem ac rerum pertinentium ad eamdem dictum I. faceremus habere, sicut hactenus consucvit, non permittentes eumdem ab aliquibus super hoc indebite molestari. Ad fundandam autem intentionem suam et defensionem ejusdem I. transcripta quarumdem litterarum exhibuit, quibus tantummodo se asseruit uti velle, quarum authentica penes dictum I. esse dicebat. Porro in uno transcriptorum ipsorum perspeximus contineri bonae memoriae Constantiensem episcopum ad praesentationem H. quondam canonici Bajocensis eidem I. ecclesiam de Waureio cum pertinentiis suis in perpertuam eleemosynam concessisse, ita videlicet quod idem I. duodecim libras Andegavenses praedicto H. solveret annuatim. Ad quod tua pars ita respondit, quod, etsi transcriptis hujusmodi fides nequaquam esset habenda, per illud tamen transcriptum idem I. praedictae praebendae vicarius nullatenus esse probatur, sed potius quamdam ecclesiam sub annuo censu in eleemosynam recepisse. Verum ejusdem eleemosynae liberalitas ab ipso episcopo ad praesentationem ejusdem H. sibi factae ultra tempus vitae ipsius H. in praejudicium substituendi canonici non potuit prorogari, maxime cum consensus episcopi et capituli Bajocensis, ad quos ea res principaliter pertinebat, accessisse nullatenus allegetur. In transcripto vero litterarum felicis reeordationis Clementis papae praedecessoris nostri, quod idem obtulit procurator, continebatur expresse quod ad petitionem ejusdem I. qui se in jamdicta Ecclesia proposuit perpetuum vicarium institutum ac pensionem ejusdem longe magis adauctam quam fuisset tempore Lateranensis concilii celebrati, dictus praedecessor noster memorato episcopo Constantiensi mandavit ut pensionem ipsam ad eum statum appellatione remota reduceret quo tempore celebrati concilii fuisse constaret. Qui ejusdem auctoritate mandati pensionem ipsius ecclesiae, tanquam adauctam, ad quatuor libras et decem solidos Andegavensis monetae sententialiter reducere procuravit, sicut ex transcripto litterarum ipsius argui poterat evidenter, cujus sententiam, sicut rationabiliter erat lata, memoratus praedecessor noster asseritur confirmasse. Ad quod probandum quoddam rescriptum dictus exhibuit procurator. Ad haec autem fuit a tua parte responsum quod cum in praenotato transcripto Constantiensis episcopi tantummodo exprimeretur eumdem I. dictam Ecclesiam in eleemosynam recepisse, non utique vicarium constitutum, manifeste constare dicebat supradictas litteras praedecessoris nostri, in quibus asseruit se perpetuum vicarium constitutum et ejusdem ecclesiae pensionem adauctam, per falsitatis suggestionem obtentas, unde nec ex ipsis nec ex sententia Constantiensis episcopi, qui earum auctoritate processit, nec ex etiam confirmatione apostolica subsecuta debebat idem I. aliquod commodum reportare, praesertim cum tam beneficio litterarum illarum quam sententiae praedicti episcopi renuntiasse penitus videretur cum eamdem ecclesiam postmodum ad firmam recepit sub longe majori annua pensione, sicut aperte colligitur ex transcripto inferius adnotato. Transcriptum enim litterarum bonae recordationis episcopi, decani, et capituli Bajocensis praesentavit, per quod causam suam idem procurator potissimum defendere nitebatur; in quo continetur expresse quod magister R. de Ablegiis tunc canonicus, nunc episcopus Bajocensis de ipsorum consensu praebendam suam de Wareto cum pertinentiis suis, tam ecclesiis quam hominibus, et dominicis ecclesiarum, et aliis, sub annua firma triginta quatuor librarum Andegavensium eidem I. concesserat perpetuo retinendam; quam concessionem post promotionem suam idem episcopus innovavit, et eamdem Constantiensis episcopus dignoscitur approbasse, sicut per transcripta litterarum ipsorum videbatur l quido comprobari. Verum ad hoc pars tua respondit quod per transcriptum praemissum episcopi et capituli Bajocensis dictus I. non vicarius sed firmarius potius seu pensionarius probabatur . . Unde cum hujusmodi firma de jure vel consuetudine diutius durare nequiverit nisi donec is qui dedit ad firmam jus habuerit in praebenda, constare dicebat quod postquam idem magister R. assumptus exstitit in episcopum, ipsa fuit utique firma finita, quia licet idem magister, cum praebendam dedit ad firmam, eam concesserit perpetuo possidendam, intelligendum tamen est quod tamdiu esset eadem concessio duratura donec ipse in praebenda jus aliquod obtineret, ut illud secundum sanum intellectum ad suum perpetuum referatur. Sed nec per consensum episcopi et capituli idem I. jus aliquod retinere potuit in praebenda postquam ipsam habere desiit qui eam dedit ad firmam, quia cum consensus ipse accederet facto canonici, dictus I. non potuit diutius commodum ex ipso consensu percipere quam concessio a canonico facta duraret; praecipue cum episcopus et capitulum nequiverint in tam enormem substituendi canonici laesionem suum accommodare consensum, nec sub annua firma triginta quatuor librarum idem I. praebendam ipsam perpetuo retinere, quae centum viginti libras valere proponitur annuatim; cum et hoc, non solum in damnum, sed etiam opprobrium redundaret Ecclesiae, ut canonicus modica pensione praebendae suae contentus existeret, et idem I. de ipsius proventibus abundaret; qui, quantum ad regularitatem et vitam, qualis perhibeatur existere subticemus. Proposuit pars tua insuper concessionem factam ab eodem Bajocensi episcopo nullam esse, cum eo tempore facta fuerit quando ad eum minime pertinebat. Unde per consequentiam approbatio Constantiensis episcopi nullum tibi potuit praejudicium generare. Nos igitur iis et aliis quae nuntius et procurator praedicti proponere curaverunt plenius intellectis, habito consilio cum fratribus nostris, eumdem I. ad restitutionem ecclesiarum Sanctae Trinitatis de Waureio, Sanctae Mariae de Ver, et S. Petri de Mainilhamant cum pertinentiis earumdem et aliarum rerum ad praebendam de Waureio spectantium duximus condemnandum, tam super vicaria quam super firma, quae jam procul dubio noscitur esse finita, ei perpetuum silentium imponentes, decernendo ut tu tam de ipsis ecclesiis quam de aliis ad tuam praebendam spectantibus libere de caetero absque cujuslibet contradictione disponas. Nulli ergo . . . nostrae diffinitionis, etc. Si quis autem, etc. Datum apud Sanctum Germanum, Nonis Julii, anno undecimo. Inducti dudum laudabili testimonio quod dilecto filio magistro Willelmo latori praesentium de moribus et scientia reddebatur, suaeque necessitati paterno condescendentes affectu, cum ecclesiasticum beneficium, quo utique dignus erat, ad inopis vitae solatium non haberet, capitulo Beati Martini Turonensis dedimus in mandatis ut eum reciperent in canonicum et in fratrem. Cumque dilectus filius Windocinensis abbas et commonitores ipsius eos ad id sollicite monuissent, sicut ipsi per suas nobis litteras retulerunt, respondere quidem distulerunt, inprimis occasionem absentiae decani sui et thesaurarii praetendentes; quibus demum in ipsius receptione magistri assensum suum per suas litteras impendentibus, illi finaliter responderunt quod licet personam ejus notam haberent, utpote qui diu fuerat apud eos laudabiliter conversatus, eisque, sicut vir discretus et prudens, esse poterat necessarius, quia tamen quosdam alios ex promissione recipere tenebantur, et Ecclesiae suae facultates minime suppetebant, commode tunc non poterant mandatum apostolicum adimplere. Unde nos iteratis humilitatis suae supplicationibus inclinati, dilectis filiis abbati Sanctae Genovefae ac coexsecutoribus ejus per scripta nostra praecepimus ut praefatum capitulum, nisi rationabilem causam objiceret et probaret propter quam non deberet hoc vel non posset impleri, praesertim cum idem magister de morum ac litteraturae sufficientia commendaretur ab eo, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo per censuram ecclesiasticam coercerent, quod ipsum in fratrem reciperet et canonicum, et stallum in choro et locum in capitulo assignaret eidem. Qui, sicut per suas nobis litteras intimarunt, rite in ipso negotio procedentes, licet pars capituli nonnullas exceptiones frivolas praetendisset, et quidam pro parte ipsa coram uno praedictorum exsecutorum frustratorie ad nostram audientiam appellaverint ante diem quae partibus exstiterat assignata, quia demum nihil fuit contra praefatum magistrum ostensum propter quod mandatum deberet apostolicum impediri, et tam per confessionem partium quam depositiones testium plene constitit plures canonicos illius ecclesiae postquam ordinata ultimo fuerat, discessisse, in quorum locis nondum erant aliqui substituti, ad audiendum sententiam peremptorium terminum partibus praefixerunt. Quia vero praedictum capitulum peremptorie saepe citatum contumaciter se subtraxit, duo exsecutorum ipsorum, tertio legitime excusato, sententialiter decreverunt ut non obstantibus illis quae objecta fuerant a capitulo, dictus magister in fratrem reciperetur et canonicum ecclesiae memoratae atque stallum in choro et in capitulo locus assignaretur eidem, capitulo ipsi firmiter injungentes ut hoc effectui demandaret. Quod quia contumaciter adimplere contempsit, suspensionis primum, ac demum, quia post suspensionem nihilominus celebravit, excommunicationis in ipsum sententiam protulerunt; et sic tandem quidam de capitulo ipso redeuntes ad cor, praefatum magistrum juxta praescriptam sententiam receperunt aliis in sua non metuentibus contumacia perdurare. Nuper autem cum idem magister in nostra praesentia constitutus processum exsecutorum suorum peteret confirmari, tam ipsum quam dilectum filium A. canonicum ecclesiae supradictae, qui pro negotiis ejus ad apostolicam sedem procurator accesserat, mandavimus per dilectum filium Tullium subdiaconum et capellanum nostrum audiri. In cujus praesentia cum canonicus ipse penitus recusasset aliquid proponere vel agere contra eum, demum ipsum ad pacis osculum in fratrem et canonicum de mandato nostro recepit. Cum igitur quaedam litterae contra praefatorum exsecutorum processum per quemdam nuntium ecclesiae memoratae, cujus petitionem pluries super hoc dicimur repulisse, nomine ipsius capituli veritate supressa dicantur a nobis et expressa falsitate subreptae, videlicet in hunc modum, quod cum inter ipsos ex parte una et praefatum magistrum ex altera coram dicto abbate ac conjudicibus suis super receptione ipsius in eorum Ecclesia quaestio verteretur, iidem judices in negotio ipso perperam procedentes, post appellationem ad nos legitime interpositam iniquam tulerunt sententiam contra ipsos, volentes ejusdem magistri laboribus et expensis finem imponere, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus quatenus sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, revocato in statum debitum si quid per hujusmodi litteras inveneritis immutatum, dictas sententias, diffinitivam videlicet, ut est justa, et suspensionis et excommunicationis, sicut rationabiliter sunt prolatae, faciatis usque ad satisfactionem condignam per censuram ecclesiasticam inviolabiliter observari, sollicite provisuri ne per defectum vestrum multiplicetur memorato magistro necessitas ulterius propter hoc ad sedem apostolicam laborandi; qui occasione laboris hujusmodi attenuatus est graviter, non solum in rebus, verum etiam in persona. Nullis litteris veritati etc. Quod si non omnes . . . duo vestrum, etc. Datum Sorae, VIII Idus Augusti, pontificatus nostri anno undecimo. Affectum dilectionis et gratiae quem habemus ad regem et regnum Siciliae licet in multis multoties ostenderimus, nunc tamen evidentius et expressius per effectum operis demonstramus, cum propter necessitatem urgentem in regnum personaliter descenderimus, caeteris mundi negotiis ex magna parte postpositis propter hoc unum, ut in ipso videlicet pacem et justitiam reformemus. Bonum ergo per Dei gratiam initium assecuti, progressum intendimus facere meliorem, ut finis optimus subsequatur. Quocirca devotionem vestram monemus et exhortamur in Domino, per apostolica vobis scripta praecipiendo mandantes quatenus sicut divinam et apostolicam ac regiam gratiam charam habetis, ordinationem quam fecimus super regis adjutorio et succursu, defensione ac pace regni, ad exemplar aliorum comitum et baronum ac etiam civitatum recipiatis hilariter et efficaciter observetis, prout ipsa ordinatio in capitulari continetur expressa bulla nostra munito, magistris Capitaneis humiliter intendentes qui ad exsecutionem ipsius de mandato nostro fuerint constituti; ne si forte, quod absit! quisquam praesumeret refragari, poenam in ipsa ordinatione statutam incurrat, et nos manus nostras in eum spiritualiter ac temporaliter aggravemus. Quia vero propter fervorem aestatis ad praesens non possumus personaliter descendere in Apuliam, vices nostras super iis committimus exsequendas dilecto filio nostro Gregorio Sancti Theodori diacono cardinali apostolicae sedis legato, cui dilectum filium O. acolythum nostrum a latere nostro transmissum duximus adjungendum. Quia propter fervorem aestatis non possumus ad praesens descendere in Apuliam, vices nostras vobis duximus committendas, ut ordinationem quam fecimus super succursu et adjutorio regis et defensione ac pace regni proponatis comitibus, baronibus, atque civibus per Apuliam constitutis, et inducatis eosdem ut ad exemplar eorum qui ordinationem ipsam apud Sanctum Germanum in nostra praesentia juraverunt, jurent et ipsi se fideliter servaturos, duos ex ipsis, quos magis idoneos provideritis, magistro Capitaneos statuentes. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus id prudenter et efficaciter exsequi procuretis. In nomine Domini. Amen. Ordinationem quam dominus Innocentius papa fecerit super succursu et adjutorio domini regis, et super pace ac defensione regni, ego . . . bona fide servabo, et pro posse meo faciam alios observare. Sic me Deus adjuvet, et haec sancta Dei Evangelia. Haec est ordinatio quam facimus super succursu et adjutorio regis et super pace ac defensione regni Siciliae. Videlicet ut nobiles viri P. Celanensis et R. Fundanus comites sint magistri Capitanei, quibus super iis in Apulia omnes intendant. Quicunque ordinationem istam receperint, ad invicem sibi pacem observent. Et si quisquam ab alio fuerit offensus, non statim reoffendat eumdem; sed apud praedictos comites querelam deponat, qui eam secundum rationem et consuetudinem regni faciant emendari. Qui autem ordinationem istam recipere noluerit aut servare, tanquam hostis publicus habeatur, et a caeteris impugnetur. Ducenti milites dirigantur in succursum et adjutorium regis usque ad Kalendas Septembris, moraturi per manum in expensis eorum a quibus fuerint destinati. Distribuantur autem secundum extimatorum arbitrium quos ad hoc specialiter deputabimus, pensatis debitis servitiis et propriis facultatibus comitum et baronum ac etiam civitatum; proviso etiam ut ad opus eorum victualia dirigantur. Civitates autem, comites et barones assignet in propriis expensis certum numerum bellatorum ad mandatum comitum praedictorum, si quando guerra contra quemquam propter hoc fuerit exercenda. In omnibus autem reservamus nobis plenarium potestatem addendi et minuendi, mutandi et declarandi, prout viderimus expedire. Universitati vestrae praesentium auctoritate mandamus atque praecipimus quatenus nobilibus viris P. Celanensi et R. Fundano comitibus, quos super succursu et adjutorio regis et pace ac defensione regni magistros Capitaneos constituimus, per omnia intendatis, ut ordinatio nostra per eos ad salutem et quietem regis ac regni debitum consequatur effectum, statutis et mandatis ipsorum comitum sine qualibet contradictione parentes, tam de militibus ad succursum regis in Siciliam destinandis, quam etiam de militibus exhibendis contra illos qui praesumerent infringere pacem regni, secundum extimationem illorum qui de concessione nostra milites ipsos distribuent ad mandatum comitum praedictorum. Latorem vero praesentium dilectum filium W. scriptorem nostrum specialiter destinamus, ut ad exemplar eorum qui super ordinatione servanda juramentum in nostra praesentia praestiterunt, simile ab aliis recipiat juramentum. Ut charissimus in Christo filius noster Fredericus Siciliae rex illustris charissimam in Christo filiam nostram Constantiam sororem tuam, quondam reginam Hungariae, ducat in conjugem, apostolicum impertimur assensum, et quod statutum est et concessum de duobus dodariis, donationibus videlicet propter nuptias, approbamus. De tertio vero, quod est arbitrio nostro commissum, hoc tuae serenitati mandamus, quod media via duximus incedendum, ita videlicet ut secundum tenorem conventionum caeteris adimpletis, illud super hoc exspectetur implendum quod nostra decreverit providentia, ipsi profecto negotio sine majoris expressionis indicio profutura. Quocirca tuam regalem prudentiam fideliter exhortamur sollicite commonentes quatenus moras ulterius non innectens, ad consummationem hujus negotii studiose procedas; quia longe majus quam hactenus tibi ostium est apertum. Datum Sorae, VI Idus Augusti, pontificatus nostri anno undecimo. Cum ex paucitate denariorum de Flore ac ponderatione ipsorum multa impedimenta proveniant, communi super hoc utilitati providere volentes, universitati vestrae praesentium auctoritate mandamus atque praecipimus quatenus passim de caetero tam in magnis commerciis quam in parvis nostram recipiatis monetam, quae vulgo dicitur de Senatu, et per totam Campaniam recipi faciatis, inhibentes districtius ut denarii de Flore amodo non ponderentur ab aliquo, nec pro mercimoniis exigantur. Si quis autem eos exigere vel ponderare praesumpserit, quadraginta solidos curiae nostrae pro poena persolvat. Quicunque vero debet denarios censuales, pro duodecim de Flore reddat sedecim de Senatu. Datum Sorae, Nonis Augusti, pontificatus nostri anno undecimo. Cum in ecclesia tua beneficium non vacaret ad praesens quod dilecto filio S. acolytho nostro posses conferre, pollicitus es eidem quod primum in eadem ecclesia vacans beneficium assignare volebas; quod cum ad nostram notitiam pervenisset, fecimus tibi proponi ut praebendale beneficium primum in tua ecclesia vacaturum reservares donationi nostrae, personae idoneae conferendum, quod tu liberaliter acceptasti. Quocirca fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus primum praebendale beneficium quod in tua vacabit ecclesia donationi nostrae studeas reservare. Datum apud Sanctum Germanum, VIII Kalend. Augusti, pontificatus nostri anno undecimo. Justis petentium desideriis, etc., usque inclinati, personas vestras et ecclesiam Sanctae Mariae de Flumine, in qua divino estis obsequio mancipati, cum omnibus bonis tam ecclesiasticis quam mundanis quae inpraesentiarum rationabiliter possidetis, etc., usque suscipimus. Specialiter autem Sancti Stephani et Sancti Quirici ecclesias cum omnibus tenimentis et pertinentiis suis, forestam juxta ecclesiam Sancti Stephani, et de capite pontis de Prato et de Gineis, molendina, vineas juxta ecclesiam ipsam, et aliam quam emistis in loco qui appellatur Marana, redditus, decimas, oblationes, homines, hortos et possessiones alias ad vestram ecclesiam pertinentes, sicut eas juste ac pacifice possidetis, vobis et per vos eidem ecclesiae auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Libertates quoque et immunitates, necnon et exemptiones saecularium exactionum a dilecto filio nobili viro Joanne de Ceccano tam pie quam provide vobis et ecclesiae vestrae concessas, sicut in ejusdem nobilis authentico perspeximus contineri, ratas habemus, et eas perpetuis temporibus illibatas decernimus permanere. Cujus tenorem de verbo ad verbum praesenti paginae duximus inserendum. « In nomine Domini. Anno Dominicae Incarnationis 1196, pontificatus domini Caelestini tertii papae anno sexto, indictione XIV, mense Julii, die vigesimo quarto. Hac die ego Joannes de Ceccano in praesentia domini Jordani cardinalis Sanctae Pudentianae charissimi patrui mei et venerabilium episcoporum Berardi Ferentinatis, et Petri Signini, et Joannis Anagnini, et Taddaei Alatrini, et Oddonis Verulani, et Thedelegarii Terracinensis, et multorum hominum totius Campaniae et Maritinae tam clericorum quam etiam laicorum, inductus amore divino, et pro redemptione animae meae atque meorum parentum praeteritorum, praesentium, et futurorum, concedo ecclesiae Sanctae Mariae de Flumine et domino Landulpho dilecto abbati ejusdem ecclesiae et universae familiae ejus, tam clericis quam etiam laicis praesentibus et futuris, plenam et perpetuam libertatem, abrenuntiando datae, malo usui, et omnibus exactionibus. Et si quis pro quocunque crimine commisso ad ecclesiam istam confugerit, nec ego nec successores mei per me vel per ministros meos ei, dum ibidem fuerit, violentiam aliquam nec injuriam inferemus, nisi in mortem meam, meorum haeredum, vel in proditionem castrorum meorum, vel in combustionem ipsorum castrorum fuerit machinatus. De ordinatione clericorum et destitutione me nullatenus intromittam. Si vero clericus aut laicus ejusdem ecclesiae in aliquando offenderit, abbas cum clericis in eorum capitulo cogent ipsum ad justitiam exhibendam. Salvo jure patronatus. De consilio igitur communi domini Jordani cardinalis et omnium episcoporum et consensu domini Joannis de Ceccano institutum est ut quicunque contra hanc concessionem fecerit, vinculo anathematis innodetur, et partem cum Dathan et Abiron habeat. Ad majorem itaque cautelam, ne quod factum est diuturnitate temporis in oblivionem veniat, presbytero Benedicto dilecto notario nostro id scribere mandavimus, et chartam ipsam fecimus sigilli nostri munimine insigniri. » Nulli ergo . . . nostrae protectionis et confirmationis, etc. Si quis autem, etc. Datum Sorae, XIV Kal. Septembris, pontificatus nostri an. undecimo. Diligenter auditis et perspicaciter intellectis depositionibus testium qui de mandato nostro in causa quae inter dilectum filium P. electum ex parte una, et V. la. lo. et A., canonicos ecclesiae Sancti Martini Trecensis ex altera vertebatur, fuere recepti, de fratrum nostrorum consilio eumdem electum ab impetitione ipsorum duximus absolvendum, fraternitati tuae per apostolica scripta mandantes quatenus electo praefato ut super labe Simoniacae pravitatis, quae illi objecta exstiterat, cum tertia manu sui ordinis se canonice purget, indicas, et eidem purgato facias a canonicis omnibus obedientiam et reverentiam debitam exhiberi, contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo. Canonicos vero praefatos, quos fuisse constat contra eumdem electum multipliciter malignatos, sicut etiam quidam eorum sponte confessi sunt coram nobis, ab invicem dividas, et ad agendum poenitentiam in aliis monasteriis ponas eos, singulos in singulis collocando; ut ecclesia memorata, quae per insolentiam eorumdem graviter est afflicta, valeat respirare. Datum Sorae, XVII Kal. Septembris, pontificatus nostri anno undecimo. Justis petentium desideriis, etc., usque complere. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis precibus inclinati, permutationem inter dilectos filios Roffridum tituli Sanctorum Marcellini et Petri presbyterum cardinalem abbatem et conventum Casinensem ex parte una et vos ex altera super quibusdam hominibus quos charissimus in Christo filius noster Fredericus Siciliae rex illustris tibi, fili Joannes, et haeredibus tuis in castro Plumbarolae concesserat, pro quibus in territorio dicti castri praefati abbas et monachi vobis quamdam startiam concesserunt, rationabiliter factam; sicut sine pravitate provide facta est ab utraque parte sponte recepta, et in instrumento exinde confecto plenius continetur, auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Ad majorem autem evidentiam instrumentum ipsum de verbo ad verbum nostrae paginae duximus inserendum. « In nomine Domini nostri Jesu Christi. Anno Incarnationis ejus 1208, et undecimo anno regni domini nostri Frederici gloriosissimi regis, mense Julii, octavo decimo die ejusdem mensis, Indictione XI. Profitemur nos Roffridus Dei gratia cardinalis et Casinensis abbas recepisse in mandatis a supradicto domino nostro Frederico Dei gratia illustrissimo rege ut homines et redditus quos regia curia olim tenuerat in castro nostro Plumbarolae, quos videlicet ex concessione ejusdem curiae Joannes de Ariano aliquando tenuit, casatam scilicet diaconi Joannis Guinisi cum familia sua, casatam Joannis Petri Guinisi, casatam Leonardi Guinisi, casatam Roffridi Joannis Boni, casatam Riccardi Joannis Sensi, casatam Benedicti de Taddaeo, casatam Joannis de Litto, casatam Vigoritae de Roffrido, assignaremus tibi Joanni de Carbone filio Riccardi Benedicti de Falco. Verum quia nobis durum videbatur eos tibi assignare, eo quod totum castrum Plumbarolae in domanium nostrum tenebamus, et ad jacturam monasterii nostri redundare videbatur si aliquos ex ipsis hominibus alicui concederemus, tu litteras supradicti domini nostri regis deprecatorias domino nostro papae Innocentio detulisti, ut idem dominus papa nobis injungeret quatenus ipsum mandatum regium nos faceret adimplere. Nos ergo de mandato supradicti domini papae et domini regis, de consensu fratrum nostrorum nobiscum habendo magistrum Berengerium judicem et advocatum Casinensem de voluntate tua qui supra Joannes ex causa permutationis per hanc chartam libellariam concedimus vobis Joanni et Benedicto fratribus, filiis videlicet supradicti Riccardi, startiam nostram quam habemus in territorio supradicti castri Plumbarolae; et habet hos fines: A prima parte viam publicam, a secunda parte terram haeredum Guttefridi, et terram Petri de Ruben, et terram Petri de Juliano, et terram haeredum Donati. A tertia parte viam publicam. A quarta parte terram Petri filii supradicti magistri Berengerii. His finibus istam startiam cum omnibus ibi habitis inferius et superius et cum via sua intrandi et exeundi vobis Joanni et Benedicto ex causa permutationis libellario jure concedimus ad potestatem vestram et haeredum vestrorum, ad habendum et possidendum et faciendum inde omnia quae vobis placuerint usque in annos viginti et novem; ita ut omni anno in festo Sancti Benedicti reddatis inde monasterio Casinensi nomine census tarenos Amalfiae octo. Completis vero annis viginti et novem nos vel nostri successores aut pars nostri monasterii vobis vel haeredibus vestris renovare debeamus hunc libellum pro uncia auri una. Et ex hac permutatione recepimus a te qui supra Joannes omnes supradictos homines et redditus a supradicta regia curia tibi concessos, quos longe utiliores monasterio nostro esse cognoscimus quam supradicta startia quam vobis concessimus. Unde obligamus nos et posteros nostros et partem nostri monasterii vobis et haeredibus vestris supradictam startiam defendere et antestare amodo et usque ad supradictum tempus ab omnibus hominibus omnibusque partibus. Si autem non defenderimus vobis et non compleverimus omnia supradicta, vel si hanc permutationem quocunque ingenio infringere vel hanc chartam in quavis parte refutare tentaverimus, poenam dupli quantum supradicti homines et redditus quos a te qui supra Joannes recepimus valent, nos et posteros nostros et partem nostri monasterii vobis vestrisque haeredibus componere obligamus, et insuper hoc scriptum firmum permaneat usque ad supradictum tempus. Et taliter nos Roffridus Dei gratia cardinalis et Casinensis abbas de consensu fratrum nostrorum nobiscum habendo supradictum judicem et advocatum Casinensem qualiter nobis congruum fuit fecimus, et tibi Nicolao nostro et civitatis Sancti Germani publico notario hanc chartam scribere jussimus. Actum in supradicto monasterio Casinensi. Ego qui supra Roffridus Dei gratia cardinalis et Casinensis abbas. Ego frater Petrus comes Casinensis decanus. Ego frater Vitalis sacerdos et monachus. Ego frater Senioretus sacerdos et monachus. Ego frater Petrus sacerdos et monachus. Ego frater Philippus Sorae sacerdos et monachus. Ego frater Lando Casinensis hospitalarius. Ego frater Joannes Casinensis vestararius. Ego frater Maurus sacerdos et monachus. Ego frater Rogerus sacerdos et monachus. Ego frater Thomas sacerdos et monachus. Ego frater Clemens sacerdos et monachus. Ego frater Girardus sacerdos et monachus. Ego frater Joannes P. sacerdos et monachus. Ego frater Adenulfus diaconus et monachus. Ego frater Lando diaconus et monachus. Ego frater Otto diaconus et monachus. Ego frater Joannes diaconus et monachus. Ego frater Alexander diaconus et monachus. Ego frater Roffridus diaconus et monachus. Ego frater Robertus diaconus et monachus. Ego frater Joannes diaconus et monachus. Ego frater Jeremias diaconus et monachus. Ego frater Philippus diaconus et monachus. Ego frater Simon subdiaconus et monachus. » Nulli ergo . . . . nostrae confirmationis, etc. Si quis autem hoc attentare praesumpserit, etc. Datum Sorae, II Idus Augusti, pontificatus nostri anno undecimo. Ex parte tua fuit propositum coram nobis quod quidam miles, ut idem asserit, infirmitate detentus, apud fratres Grandimontenses professionem fecit tantummodo, sed habitum non recepit; quem cum restitutus postmodum sanitati humiliter postulasset, fratres praefati, nisi pretium haereditatis suae secum afferret, sibi concedere noluerunt, nec etiam dare licentiam ad religionem aliam transeundi. Porro miles praedictus ad quamdam domum militiae Sancti Jacobi veniens, ibidem facta professione suscepit habitum regularem, fratribus domus ejusdem ignaris penitus praemissorum. Unde postulabas per sedem apostolicam edoceri utrum ipsius militis assertioni simplici sit credendum ut a praefata domo recedat, vel in eadem debeat remanere, in qua ipsum non est dubium facta professione habitum suscepisse. Nos igitur inquisitioni tuae taliter respondemus, quod cum Grandimontensis ordinis regula longe arctior sit quam vestra, ei ad illam maxime redire volenti non est difficultas aliquatenus ingerenda. Tua nos praeterea devotio requisivit, cum plures fratres militiae Sancti Jacobi a praedecessoribus tuis accepta licentia, quae secundum institutionem ordinis non debet petentibus denegari, in expensis domus tibi commissae extra ipsam vitam elegerint arctiorem, utrum eos, cum eidem domni videris expedire, ad collegium valeas revocare, ita quod inter fratres vitam quam elegerant arctiorem agunt, ad melioris conversationis exemplum. Ad hoc tibi breviter respondemus, quod cum nemo mittens manum ad aratrum et respiciens retro aptus sit regno Dei, non est quisquam talium reducendus ad locum quem propter regnum Dei provida deliberatione reliquit, nisi causa necessitatis urgentis aut evidentis utilitatis alicui specialiter ex dispensatione sedis apostolicae concedatur. Datum Sorae, Kal. Septembris, pontificatus nostri anno undecimo. Absit a nobis ut illis merito comparemur quibus improperat Psalmista dicendo: Filii Ephrem intendentes arcum et mittentes sagittas in die praelii sunt conversi ; ne forte, quod summus Pastor avertat! etiam mercenario comparemur, qui secundum parabolam evangelicam videt lupum venientem et dimittit oves et fugit; cum potius parati simus pro domo Domini nos murum opponere ascendentibus ex adverso et animam nostram dare pro ovibus nostris, si necessitas postularet. Licet igitur affectemus inter regnum et sacerdotium pacem plenissimam in Anglia reformari, quantum in nobis est pacem cum omnibus hominibus habere volentes, frustra tamen quivis hominum machinatur vel alienis suggerere vel propriis persuadere commentis quod nos occasione quacunque contra libertatem ecclesiasticam declinare velimus ad dexteram vel sinistram, cum hujus causa certaminis hunc absque dubio tendat ad finem ut Ecclesia Dei, quae ancillata jacebat, liberata resurgat. Quocirca fraternitatis vestrae prudentiam insinuatione praesentium reddimus circumspectam, ut a vanis suggestionibus penitus avertentes auditum, quae profecto immissiones sunt per angelos malos, secundum tenorem et formam mandatorum nostrorum, omni sinistra interpretatione cessante, fideliter procedatis, ita videlicet ut sententiam interdicti nec prius nec aliter relaxetis quam charissimus in Christo filius noster Joannes rex Anglorum illustris venerabilem fratrem nostrum Stephanum Cantuariensem archiepiscopum S. R. E. cardinalem tanquam archiepiscopum Cantuariensem recipiat et pertractet, praestita securitate tam sibi quam suis quae ad hoc secundum vestrae discretionis arbitrium visa fuerit opportuna, et restitutionem plenariam exhibeat ablatorum tam eidem archiepiscopo quam monachis Cantuariensis Ecclesiae necnon aliis Ecclesiis et personis; ipsosque monachos ad ecclesiam suam redire permittat ac manere securos, et regalia universa vel per se ipsum eidem archiepiscopo conferat et assignet, vel, si maluerit, vos vice nostra illa conferatis et assignetis eidem; ita quod ipse sibi pro illis quemadmodum ejus praedecessores suis progenitoribus teneatur, proviso prudenter ne quid deceptionis ex hoc super articulis quibuscunque contra ecclesiasticam interveniat libertatem, iisque rite peractis, relaxetis sententiam interdicti, faciendo praefatum archiepiscopum, sicut expedit, ad Cantuariensem Ecclesiam proficisci. Si vero circa horum aliquid, de quo merito valeat dubitari, quidquam emerserit quaestionis, vos recepta prius ab ipso rege idonea cautione quod nostro consilio et mandato pareat super eo, interdicti sententiam nihilominus relaxetis. Testes qui fuerint nominati, si se gratia, odio vel timore subtraxerint quominus testimonium perhibeant veritati, ad hoc per censuram ecclesiasticam appellatione remota cogentes; quatenus inquisita et cognita veritate, si quid super ablatorum restitutione, recompensatione damnorum et satisfactione injuriarum propter quaestionem subortam remanserit imperfectum, per consilium et mandatum apostolicum compleatur. Hic est tenor mandatorum nostrorum juxta prudentem et simplicem intellectum, quem et in litteris nostris evidenter expressimus, et dilecto filio abbati Belliloci praefati regis nuntio exposuimus diligenter. Unde non solum indignum, sed et impium reputamus, si quis ausu sacrilego dixerit aut crediderit quod nos intentionem nostram uno modo uni et altero modo alteri exposuimus, seductorie variando, cum apostolica sedes per Dei gratiam et serpentinam prudentiam et simplicitatem habeat columbinam. Caeterum nostris noveritis auribus intimatum quod cum omnes monachi ordinis Cisterciensis in Anglia coepissent pariter observare sententiam interdicti, paucis diebus elapsis quidam auctoritate propria celebrarunt, alii longo post tempore ad mandatum. Cisterciensis abbatis celebrare coeperunt, nonnulli vero adhuc interdictum observant. Porro si, quemadmodum vobis per alias litteras meminimus respondisse, viris religiosis ab initio licuisset juxta suorum privilegiorum tenorem, exclusis excommunicatis et interdictis, clausis januis, non pulsatis campanis, suppressa voce divina officia celebrare, nec nobis fuisset molestum, nec absonum exstitisset. Verumtamen si ex hoc debilitatur sententia vel negotium enervatur, quacunque occasione quidam ad celebrandum processerint, sive propter illud capitulum quod est eis ab apostolica sede concessum, ut videlicet nullae litterae habeant firmitatem quae tacito nomine Cisterciensis ordinis contra tenorem apostolicorum privilegiorum fuerint impetratae, sive propter praemissum responsum, quod forsan ad eos aliquo revelante pervenit, vos auctoritate nostra suffulti fiducialiter statuatis quod ipsi negotio videritis expedire, facientes quod statueritis per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, firmiter observari. Ad haec, praefatum regem moneatis prudenter et efficaciter inducatis ut ea quae per dictum abbatem Belliloci ex parte sua promissa sunt et oblata, sicut superius sunt expressa, sine mora et difficultate qualibet exsequatur; quia procul dubio suae convenit utilitati pariter et saluti ut reputetur ab omnibus favorem et gratiam apostolicae sedis plenius obtinere; neque nos dissimulare possemus quin manus nostras aggravaremus in illum, si forte cor ejus persisteret induratum ut Deo et Ecclesiae satisfacere non curaret. Datum Sorae, XI Kal. Septembris, pontificatus nostri anno undecimo. Dilecti filii P. praepositus, S. G. et H. ac quidam alii canonici Garnotenses olim nobis denuntiando monstrarunt quod antiqua et approbata consuetudo in Ecclesia obtinuit Carnotensi, ad cujus observationem episcopus loci juramento tenetur, ut vacante praebenda ipse personam idoneam eligat ad eamdem, et decano, cantori, subdecano et succentori praesentet electam, ad quos pertinere non ambigitur praesentatam vel approbare pro merito vel etiam reprobare; quam utique approbatam decanus capituli nomine in capitulo repraesentat episcopo, ut ipse illam investiat de praebenda. Cum igitur venerabilis frater noster episcopus Carnotensis nuper quemdam camerarium suum, R. videlicet de Salneriis, elegisset ad ecclesiae memoratae praebendam, et ipsum dilectis filiis decano, cantori, subdecano et succentori ejusdem ecclesiae secundum praelibatam consuetudinem praesentasset, idem decanus habens pro certo illum multiplici fore respersum infamia, utpote reum furti, sacrilegii et usurae ac testamentorum ruptorum quae in ultima voluntate a decedentibus condebantur, ut legata in pias causas suis et aliis usibus applicaret, ipsum recipere recusavit, excipiens contra eum et apostolicam sedem appellans, et se offerens legitime probaturum dictum camerarium publica super iis infamia laborare. Super quo denuntiatores praedicti inquisitionem fieri petiere. Nos autem dilectis filiis abbati de Sarnaio et priori Sancti Victoris et decano Sancti Germani Antissiodorensis Parisiensis nostris dedimus litteris in mandatis ut inquisita super iis diligentius et cognita veritate, quod canonicum esset appellatione remota statuerent, et facerent quod super iis ducerent statuendum per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Qui sicut ex litteris eorum accepimus, juxta mandatum nostrum in negotio procedentes, Carnotum ad diem praefixum partibus accesserunt; ubi facta inquisitione juxta mandatum apostolicum diligenti, dictum camerarium non solum publica laborantem infamia, verum etiam irretitum praenominatis criminibus invenerunt, et reversi Parisius, praehabito ibidem bonorum et prudentum virorum consilio, silentium imposuerunt eidem super praebenda Carnotensis Ecclesiae quam petebat, ipsum ab omni officio et beneficio ecclesiastico suspendentes, et ad restitutionem eorum quos variis rapinis, videlicet usuris, venditione matrimoniorum, ruptione testamentorum nequiter spoliarat, in manibus nostris beneficia ejusdem ecclesiastica retinentes. Licet autem dictus camerarius ad nostram praesentiam accessisset, et postulasset a nobis sibi super sententia dictorum judicum provideri, quia tamen nondum ad nos pervenerat relatio judicum eorumdem, a nobis nihil potuit obtinere. Cum itaque tam per litteras judicum eorumdem quam per attestationes receptas ab ipsis, quas nobis suis sigillis signatas mittere studuerunt, constiterit evidenter dictum camerarium praescriptis esse criminibus irretitum, quod per eosdem factum est approbamus, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandantes quatenus non obstantibus aliis litteris quas falso se asserit super eodem negotio impetrasse, cum eaedem litterae minime se contingant, nec super eodem sint negotio impetratae, cum in illis de quibusdam criminibus in modum exceptionis, in istis autem in modum inquisitionis super criminibus agi mandetur, sicut ex disputatione coram nobis habita diligenti constitit manifeste, quod factum est per judices memoratos faciatis per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, firmiter observari. Ut autem caeteri qui audierint addiscant a similibus cautius abstinere, Carnotensi episcopo ex parte nostra firmiter injungatis ut de caetero personas hujusmodi a sua penitus familiaritate repellat; quia cum talia ipsi possint ascribi, verendum erit ei pariter et timendum ne, cum divina et nostra patientia sit abusus, poena sibi gravior infligatur. Datum Sorae, XVII Kal. Octobris, pontificatus nostri anno undecimo. Cum Narnienses ita sint in reprobum sensum dati ut in profundum vitiorum jam prolapsi contemnant, nos, qui ex injuncto nobis officio singulorum tenemur errata corrigere, insolentiam eorum non valentes ulterius sustinere, civitatem ipsorum districtissimo subjicimus interdicto, ita quod nullum ibi divinum officium, nullum penitus celebretur ecclesiasticum sacramentum, praeter, duntaxat in extremis articulis, poenitentias morientium et baptismata parvulorum. Sepulturam vero penitus interdicimus, ita quod si quis aliquem eorum apud ecclesiam in Christiano praesumpserit coemeterio tumulare, vinculo se sciat excommunicationis astrictum. Mercimonia quoque cum ipsis fieri a quocunque vetamus; et qui contra prohibitionem apostolicam in iis eis communicare tentaverit, excommunicationis se noverit laqueo innodandum, alias temporaliter puniendus a nobis, si quis hujusmodi temporalis nostrae jurisdictionis existit. Ne igitur vos eorum consortio maculemini, cum is qui tetigerit picem inquinetur ab ea, universitati vestrae praesentium auctoritate mandamus et in virtute obedientiae districte praecipimus quatenus sceleratorum civitatem pariter exeuntes, per circumposita loca, ubi commodius et honestius potueritis, maneatis, denuntiantes eisdem quod nisi a sua contumacia resipuerint, cum se ac civitatem suam episcopalis reddiderint dignitatis indignos, si tamen civitas dici poterit quae peccato suo civitatis honore privabitur, pontificalem eis cathedram auferemus, parochiam ejus per vicinas dioeceses divisuri; sic tamen quod tibi, frater episcope, quem obedientem novimus et devotum, recompensationem congruam impendemus; alias, dante Domino, cervicositatem eorum spiritualiter et temporaliter adeo compressuri quod per ingens pondus oppressionis in ipsos inductum agnoscent quam gravis sit manus Ecclesiae super eos qui Deum et ipsam indurato corde contemnunt. Quocirca devotioni vestrae praecipimus quatenus quae praemissa sunt inviolabiliter observetis, et faciatis ab aliis observari, ne, si secus egeritis, quod non credimus, in poenam vestram eorum culpa redundet; denuntiantes illos diffidatos a nobis, et universis nostris fidelibus injungentes ut eos tanquam diffidatos impugnent. Datum Sorae, pontificatus nostri anno undecimo. Tenorem litterarum quae vobis ex parte nostra dicuntur super correctione Burguliensis monasterii praesentatae in litteris citatoriis inspeximus comprehensum quas dilectis filiis Lucae abbati et conventui ejusdem monasterii direxistis. Verum si quem vos habere deceret discretionis spiritum haberetis, ex eo saltem credere potuistis easdem litteras de conscientia nostra minime processisse quod nos tam inconstantes et mobiles reputare nullatenus debuistis, ut qui paulo ante non sine sollicitudine diligenti per delegatos a nobis monasterium ipsum salubriter corrigi feceramus, recenter voluerimus quae fuerant bene acta pervertere ac redivivam in eo religionis monasticae disciplinam recidivae correctionis occasione vexare. Sed et illud vobis intelligentiam dare potuit quod praefatae litterae nequaquam de nostra conscientia manaverunt, quia cum monasterium ipsum, non solum publico sui nomine, verum etiam per sui negotia multiplicia, quae nos frequenter in instantia nostrae sollicitudinis occuparunt, notissimum nobis existat, verisimile non apparet quod ejus monachos de Burguol, sicut in eisdem litteris continetur, Gallico idiomate scripsissemus, quos sermone Latino Burgulienses consuevimus appellare. In quo procul dubio deprehenditur quod si litterae ipsae quomodocunque a nostro auditorio processerunt, fraudulenter fuit, ut insuetum, Gallicum nomen positum, ne per Latinum, ut assuetum, monasterium ipsum fuisset redditum nobis notum. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus si nondum per illas litteras processistis, procedere per eas nullatenus praesumatis, et si quid occasione ipsarum forsitan attentastis, illud sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo penitus revocetis, sollicite provisuri ut consideratis omnibus quae circa litteras ipsas consideranda videritis, si falsitatem ipsarum per vos ipsos potueritis deprehendere, tam impetratores ipsarum quam eos qui scienter fuerint usi eis secundum poenam contra falsarios editam appellatione postposita puniatis. Quod si per vos earum nequiveritis deprehendere falsitatem, ipsas nobis vestris litteris interclusas dirigere non tardetis; proviso quod mandatum nostrum taliter exsecutioni mandetis ne per alium illud oporteat adimpleri. Alioquin de Claromonte, de Chaloceio, et de Buxeria abbatibus Cisterciensis ordinis, Cenomannensis et Andegavensis dioecesum dedimus in praeceptis ut vobis in ejusdem exsecutione mandati cessantibus, ipsi appellatione remota illud post mensem exsequi non postponant. Quod si non omnes, duo vestrum, etc. . . Datum Sorae, XII Kal. Octobris, pontificatus nostri anno undecimo. Religiosam vitam eligentibus apostolicum convenit adesse praesidium, ne forte cujuslibet temeritatis incursus aut eos a proposito revocet, aut robur, quod absit! sacrae religionis infringat. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus clementer annuimus, et praefatum monasterium Sancti Petri Burguliensis, in quo divino mancipati estis obsequio, ad exemplar felicis recordationis Silvestri papae praedecessoris nostri sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et praesentis scripti patrocinio communimus. Inprimis siquidem statuentes ut ordo monasticus qui secundum Deum et Beati Benedicti Regulam in eodem monasterio institutus esse dignoscitur, perpetuis ibidem temporibus, etc. Praeterea quascunque possessiones, etc., idem monasterium inpraesentiarum juste ac rationabiliter possidet, etc, usque permaneant, in quibus haec propriis, etc. Locum ipsum in quo praefatum monasterium situm est, cum omnibus possessionibus et pertinentis suis. Curtim Burguliensem cum ecclesia Sancti Germani et ecclesia Sancti Nicolai ac omnibus utilitatibus ad ipsam curtim et ecclesias pertinentibus. Ecclesiam quoque Chociacum super fluvium Ligeris cum portu et quidquid ad ipsam pertinet. In pago autem Turonico quartas tres ex beneficio Carbonis militis. Item ex supradicto milite quartas quatuor de curti Suliacinse. Item medietatem curtis de Cassanias, cum medietate ecclesiae Sanctae Mariae omnibusque utilitatibus ad medietatem pertinentibus. Item ecclesiam Sancti Hilarii, cum medietate de curtis Vosalia omnibusque utilitatibus suis. Item emptiones quasdam, id est villam de Cruolio cum iis quae ad ipsam pertinent. Item ecclesiam Sancti Dionysii in curti Galnaica, et quidquid ad ipsam ecclesiam vel altare pertinet. Item villas iis nominibus nuncupatas, hoc est Boorias, Canavas, Laliacum, et quidquid ad ipsas aspicit. Ecclesiam quoque in honore Sancti Hilarii, cum curti Fusciacensi et iis quae ad ipsam pertinent. Item ecclesiam in honore Sanctae Mariae in Bellomonte constitutam, cum decimis et utilitatibus suis. Vineas etiam, prata et domos, ubicunque adjacent, in circuitu castri Fontaneti, quas scilicet monasterio Sancti Petri Burguliensis bonae memoriae Emma Comitissa Pictavensis fundatrix ejusdem pia liberalitate donavit. Item ecclesiam in honore Sancti Stephani cum villa tota quae dicitur Lotias. Villam quoque Cassaniam integerrime. Ecclesiam quoque Sancti Christofori cum tota villa ac feria, cum vicaria et theloneo integerrime, absque alicujus personae dominatione. Villam quoque vocatam ad Brolium Aldefredi. Ecclesiam etiam de Oziaco cum tota villa. Item has villas, videlicet Podium Caninum, vel regia Lemovicinaria, Podium Letardi de Donnavineda, Mansum Ledramniet Aloda, et juxta Cassanum villam supradictam. Ecclesiam in honore Sancti Martini cum tota villa quae vocatur Villaris. Item villas duas, videlicet Drogiacum et Turtum. Item quartas quatuor in villa de Odriniaco. In Alniasi pago duas ecclesias, unam in honore Sancti Petri, et alteram Sancti Nazarii, sitas ad Ingolinas supra littus maris. Item praebendam Sancti Martini ex regali abbatia quemadmodum accipiunt qui intus serviunt. Praebendam quoque Sancti Martini Condatensis vici, cum ecclesiis, domibus et pratis ad ipsam pertinentibus. In pago autem Ebroicensi curtim quae vocatur Coldra, et villam quae dicitur Francavilla, cum ecclesiis et omnibus pertinentiis suis, et tertiam partem de Longavilla super fluvium Secanae. Prioratum Sancti Christofori de Castroforti, cum ecclesiis parochialibus et aliis pertinentiis suis. Prioratum Sancti Saturnini de Cabrosia cum parochialibus ecclesiis et aliis pertinentiis suis. Prioratum Sancti Martini de Palatiolo, prioratum Sancti Petri de Limos, prioratum Sanctae Mariae de Plaisiaco, et prioratum Sancti Andreae de Nielfa, cum ecclesiis parochialibus et aliis pertinentiis suis. Prioratus etiam de Consannivilla, de Espelteriolis, de Bancort, de Turtiniaco, de Niolio, de Sancto Leodegario, de Sancto Andrea de castro Mirebelli, de Sancto Porcario infra civitatem Pictavensem, de Sancto Hilario, de Gorgeio de Raiatia, de Faya, Sanctae Mariae de Perusia, Sanctae Mariae de Belloloco in civitate Engolismensi, de Gratiaco, de Trau, de Coz, de Someraco, Sancti Melanii de castro Cainonis, de Sancto Michaele; de Ingrandia, de Darevalle, de Essartis, de Escol, de Bremio, et de insula Ulgerii, cum ecclesiis parochialibus et aliis pertinentiis suis. Parochialem ecclesiam Sanctae crucis Turonensis, parochialem ecclesiam de Varennis, parochialem ecclesiam de Secundiaco, et parochialem ecclesiam de Oleta, cum redditibus quos debetis percipere ab eisdem. Curtim de Plessiaco, curtim de Callonia, curtim de Millevrello, curtim de Brollia, curtim de Roca-Monachi, et curtim de Buccello cum parochiali ecclesia et aliis pertinentiis suis. Auctoritate quoque praesentium inhibemus ne cujusquam civitatis episcopus concilium in eodem monasterio absque consensu et voluntate abbatis ac monachorum ejusdem loci celebrare praesumat, quemadmodum est de consensu Raynaldi tunc Andegavensis episcopi ab eodem nostro praedecessore statutum. Ecclesiae vero monasterii vestri, in quibuscunque territoriis sitae fuerint, absque alicujus episcopi seu archidiaconi necnon et alterius personae inquietudine, excepto synodali vel quae vulgo circada vel parata dicitur, redditione consistant. Obeunte vero te nunc ejusdem loci abbate, etc., usque beati Benedicti Regulam providerint eligendum. Cum autem generale interdictum terrae fuerit, etc., usque celebrare. Paci quoque ac tranquillitati vestrae, etc., usque audeat exercere. Praeterea praesentium auctoritate vetamus ut de novalibus vestris, quae propriis manibus aut sumptibus colitis, sive de vestrorum animalium nutrimentis nullus a vobis decimas exigere vel extorquere praesumat. Liceat etiam vobis clericos vel laicos liberos, etc., usque retinere. Chrisma vero, oleum sanctum, etc., usque aliqua exhibere. Alioquin liceat vobis, etc., usque quod postulatur impendat. Ad haec, novas et indebitas exactiones ab archiepiscopis, episcopis seu decanis, aliisque omnibus ecclesiasticis secularibusque personis omnino fieri prohibemus. Sepulturam quoque, etc., usque corpora assumuntur. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum fas sit praefatum monasterium, etc., usque usibus omnimodis profutura. Salva sedis apostolicae auctoritate, et dioecesani episcopi canonica justitia. Si qua igitur in futurum ecclesiastica saecularisve persona, etc , usque ultioni subjaceat. Cunctis autem eidem loco, etc., usque praemia aeternae pacis inveniant. Datum Sorae, per manum Joannis Sanctae Mariae in Cosmidin diaconi cardinalis S. R. E. cancellarii, XI Kal. Octobr., indictione XII, Incarnationis Dominicae anno 1208, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno undecimo. De homine qui ab adolescentia sua bellica castra secutus, mulierem, quae successive fuerat concubina duorum, sibi matrimonio copulavit, susceptaque prole de ipsa, defuncta demum eadem habitum religionis assumpsit, hoc vobis duximus respondendum, quod, sicut vos ignorare non decet, nequaquam debet ad sacros ordines promoveri; qui si fuerit forte promotus, in suscepto sic ordine sustineri non debet; maxime si sibi suoque ordinatori super irregularitate hujusmodi denuntiatio facta fuerit, eaque contempta, exstiterit ordinatus. Is autem qui de magis arcta religione transit ad minus arctam, non est sustinendus in illa, nisi forte propter debilitatem aut infirmitatem seu aliam causam rationabilem ab eo dispensatum cum ipso fuerit qui potuit dispensare. Caeterum hujusmodi quaestiunculas leves reputavimus, imo nullas, et de quibus nec consulere Patres urbis nec patrem orbis consuli opus erat, cum a canone diffinitae difficultatem aliquam continere minime dignoscantur. Sed facilibus difficilem addidistis, incipientes a minimis, et ad maximam pertingentes; quas profecto cum diligenter evolvimus, quasi de rota quae ad fingendum urceum volveretur exiret amphora, quaestionem vestram aggravatam sentimus. Quaesivistis enim a nobis quid de incauto presbytero videatur, qui se sciens in mortali crimine constitutum, missarum solemnia, quae non potest propter necessitatem quamlibet intermittere, pro sui facinoris conscientia dubitat celebrare, arctatusque graviter e duobus, dum divinum exsequi ministerium metuit, ne populum illud exspectantem offendat, et corpus Christi conficere perhorrescit, ne sumens ipsum indigne, judicium sibi manducet et bibat, peractis caeteris circumstantiis missam celebrare se fingit, et suppressis verbis quibus conficitur corpus Christi, panem et vinum tantummodo purum sumit, ita credens per id quod praetendit populo satisfacere, ut per hoc quod intendit Deum non debeat provocare. Cum ergo falsa sint abjicienda remedia quae sunt veris periculis graviora, licet is qui pro sui criminis conscientia reputat se indignum, ab hujusmodi sacramento reverenter debeat abstinere, ac ideo peccet graviter si se ingerit irreverenter ad illud, quamvis tamen procul dubio videtur offendere qui sic fraudulenter illud praesumpserit simulare, cum ille culpam vitando dum facit, in solius misericordis Domini manum incidat, iste vero culpam faciendo dum vitat, non solum Deo, cui non veretur illudere, sed et populo quem decipit, se astringat. Datum Sorae, X Kal. Octobris, pontificatus nostri anno undecimo. Cum olim super eligendis in hospitali vestro rectore ac fratribus inter vos et dilectum filium priorem ecclesiae Sancti Bartholomaei Lucani coram priore Sancti Fridiani et primicerio Sancti Martini Lucanensis a sede apostolica judicibus delegatis quaestio verteretur, et utraque pars in eosdem judices compromittens, ipsorum arbitrium se promiserit servaturum, ac ipsi judices certum duxerint arbitrium proferendum, super prolato arbitrio utrinque dubitatio est exorta, quam petiistis per sedem apostolicam declarari. Nos igitur, publico instrumento arbitrium continente diligenter inspecto, cognovimus quod secundum formam arbitrii prior Sancti Bartholomaei Lucani tenetur habere consilium cum familia hospitalis ejusdem et tractare cum ea de inveniendo rectore, sed sive concordet sive discordet familia cum ipso priore, idem prior eligere debet in utroque casu rectorem. Propter quod dicimus quod nisi prior super inveniendo rectore tractaverit cum familia hospitalis et ipsius consilium requisierit, non habet potestatem eligendi rectorem, et si alio modo rectorem elegerit, ejus electio haberi debet irrita et inanis. Verum habita cum familia consilio et tractatu de inveniendo rectore, ipse prior libere potest rectorem eligere, duntaxat idoneum, sive concordet sive discordet cum ipso familia super inventione rectoris. Ne vero familia concordante in personam idoneam, prior ab ipsa malitiose discordet, sub obtestatione divini judicii districte praecipimus ut prior malitiose non respuat personam idoneam in quam familia concordaverit, sed eam cum ipsius consilio et tractatu eligat in rectorem; ita quod si contra hoc districtum praeceptum ausu processerit temerario, postquam id apud superiorem fuerit sufficienter ostensum, et ejus cassetur electio, et ipse canonice puniatur. Licet autem secundum formam arbitrii fratres qui recipiendi sunt in hoc hospitali recipi debeant per manus praedicti prioris, ei obedientiam promittendo, ne tamen idem prior malitiose recuset recipere fratres, ut defunctis praesentibus et in locum eorum nullis aliis substitutis ipsum hospitale liberius pro sua ordinet voluntate, sub praemissa districtione jubemus ne defectum fratrum prior malitiose procuret, sed cum consensu rectoris et familiae hospitalis fratres sine difficultate recipiat, quandocunque necessitas postulaverit; ita quod si hanc contempserit jussionem, postquam de tali fuerit praesumptione convictus, praeter poenam canonicam quam sibi meretur infligi, per rectorem et familiam ea vice fratres in hospitali qui necessarii fuerint ordinentur ipso penitus inconsulto. Datum Sorae, IV Non. Augusti, pontificatus nostri anno undecimo. Cum a nobis petitur quod justum est et honestum, etc., usque effectum. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis petitionibus grato concurrentes assensu, personas vestras et locum in quo divino estis obsequio mancipati, cum omnibus quae inpraesentiarum rationabiliter possidetis, aut in futurum justis modis Deo propitio poteritis adipisci, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus. Specialiter autem locum de Neubon cum Capella, ecclesiam de Acastre, partem proventuum ecclesiae de Cuventona, pasturam Destwissel, et terram et pasturam de Chautim, sicut ea omnia juste ac pacifice possidetis, vobis et per vos domui vestrae auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo . . . hanc paginam nostrae protectionis et confirmationis infringere, etc. Si quis autem hoc, etc., usque incursurum. Datum Sorae, VII Kal. Septembris, etc., ut in alia. Diligenter auditis et perspicaciter intellectis omnibus quae coram nobis a partibus proposita et allegata fuerunt super duabus electionibus in vestra Ecclesia celebratis, quia per ea nobis constitit evidenter quod pars illa quae dilectum filium cantorem Parisiensem elegit erat tam auctoritate quam numero longe minor, et eum extra capitulum pluribus ex fratribus inconsultis legitima provocatione contempta eligere non expavit, nos exigente justitia electionem de ipso factam duximus irritandam. Quia vero pars altera, quae dilectum filium decanum vestrum elegit, auctoritate longe major erat et numero, quamvis eum post quatuor appellationes elegerit, quia tamen ex eis duae non fuerunt legitimae, unde illis non fuerat deferendum, et contra reliquas duas nihil exstitit attentatum, cum ejus persona multorum testimonio nobis fuerit multipliciter commendata, et contra eam nihil omnino fuerit ab adversa parte probatum, nos de communi fratrum nostrorum consilio electionem de ipso factam auctoritate curavimus apostolica confirmare. Quocirca devotioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus ei de caetero tanquam pastori vestro curetis obedientiam et reverentiam exhibere tam debitam quam devotam. Datum Ferentini, IV Nonas Octobris, pontificatus nostri anno undecimo. Per originales litteras nostras, quas dilectis filiis abbati de Plana de Septimo et priori Camaldulensi super facto electionis monialium Sanctae Mariae de Mantignano Florentinae dioecesis miseramus, nobis constitit evidenter quod ultima earum clausula nequiter rasa fuit, et eaedem litterae ipsis judicibus tales fuerunt exhibitae, sicut ex litteris eorumdem, in quibus tenor continebatur ipsarum cognovimus manifeste; quarum occasione dicti judices procedere praesumpserunt. Quia vero id non est a nobis clausis oculis transeundum, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus quidquid factum est occasione litterarum illarum penitus irritantes , et quem falsasse noveritis litteras supradictas, tanquam falsarium sublato appellationis obstaculo puniatis. Caeterum quia per privilegium felicis memoriae Coelestini papae praedecessoris nostri, quod nos ipsi perspeximus, libertas ipsius monasterii declaratur, volumus et mandamus quatenus, nisi venerabilis frater noster episcopus Florentinus infra duos menses in praesentia vestra ostenderit et probarit quare dictum monasterium eadem uti non valeat libertate, perpetuum ei super hoc silentium imponatis, examinantes postmodum electionem ipsarum monialium et electam, et si eam inveneritis de persona idonea canonice celebratam, ipsam auctoritate nostra sublato appellationis obstaculo confirmetis. Datum Sorae, pontificatus nostri anno undecimo. Justis petentium desideriis, etc., usque complere. Eapropter, venerabilis in Christo frater, tuis et venerabilis fratris nostri Larissiensis archiepiscopi super hoc apostolatui nostro porrectis precibus inclinati, auctoritate praesentium inhibemus ne quis super beneficio Cardicensi et Valestino, quod idem archiepiscopus provida tibi liberalitate concessit, temere te molestare praesumat. Nulli ergo omnino hominum . . . paginam nostrae inhibitionis infringere, etc., usque contraire. Si quis autem hoc attentare praesumpserit, etc., usque incursurum. Datum Ferentini, III Nonas Octobris, pontificatus nostri anno undecimo. Quanto dilectam in Christo filiam nobilem mulierem relictam marchionis Montisferrati dominam Thessalonicae sinceriori diligimus in Domino charitate, tanto eam propensiori studio ducimus admonendam ut hoc modicum corruptibilis vitae tempus cum ea satagat innocentiae puritate decurrere quod ad aeternae beatitudinis mereatur gaudium pervenire. Proinde, licet eam deceat esse circa quaeque opera pietatis intentam, specialiter erga ecclesias et viros ecclesiasticos eamdem convenit religiosam devotionem habere, ut eos imo illum revereatur in ipsis qui se vult in suis honorari ministris, et sine cujus offensa nequaquam illi possunt offendi. Ad nostram siquidem audientiam noveritis pervenisse quod praedicta nobilis venerabili fratri nostro archiepiscopo Larissiensi et suffraganeis ejus molesta in pluribus, non solum abbates et abbatias necnon et presbyteros de Larissa pariter et Larimorond pertinentes ad ipsos in praejudicium eorum detinet, verum etiam Graecis episcopis contra ipsos, , ne nobis obediant, favorem suum impendere non formidat. Cum igitur haec nec ab ipsa nobili sine animae detrimento praesumi, nec a nobis sine dispendio possint libertatis ecclesiasticae tolerari, eidem relictae per scripta nostra dedimus in praeceptis ut abbates cum abbatiis et presbyteros supradictos memorato archiepiscopo et suffraganeis suis libere restituere non postponat nec attentet eos molestare de caetero super ipsis, ab injuria quam ei super praefatis episcopis imo nobis dicitur intulisse taliter desistendo quod super hoc manum nostram apponere non cogamur. Alioquin, quantumcunque ipsi deferre velimus, quia tamen contra Deum non est homini deferendum, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus praefatam nobilem moneatis prudenter et inducere procuretis ut mandatum nostrum adimplere procuret. Alioquin ipsam ad id per censuram ecclesiasticam, sicut justum fuerit, appellatione remota cogatis. Quod si non omnes, etc. Duo vestrum, etc. Datum Ferentini, IV Non. Octobris, pontificatus nostri anno undecimo. Scriptum est eidem nobili super hoc. Exposita nobis venerabilis fratris nostri Thebani archiepiscopi conquestio patefecit quod Hospitalarii in sua provincia consistentes tam dominos Thebanos quam populum undique constitutum pravis suggestionibus dehortantur quo minus decimas et primitias Ecclesiae Thebanae ac aliis quibus debent exsolvant, ipsi eas contra justitiam usurpare nitentes, cumque Thebana Ecclesia non habeat in redditibus nisi nongentos duntaxat hyperperos, praedicti Thebani domini septingentos de ipsis exactionis nomine quae crostica dicitur annuatim extorquent. Unde fit quod nonnisi ducenti tantum hyperperi restant archiepiscopo memorato pro se ac suis clericis totius anni spatio sustentandis. Quocirca fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus dictos Hospitalarios et Thebanos ut ab ipsius archiepiscopi super iis indebito gravamine conquiescant moneatis prudenter et efficaciter inducatis. Alioquin ad id per censuram ecclesiasticam appellatione remota mediante justitia compellere procuretis. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc. Datum Ferentini, VI Idus Octobr., etc., ut supra. Cum dilectus filius nobilis vir Guillelmus de Larse dioecesis Larissiensis regulam evangelicam excedere sine animae detrimento non possit, quae Caesari quae sunt Caesaris et quae Dei sunt praecipit Deo reddi, eidem nobili per scripta nostra dedimus in mandatis ut abbates et abbatias, presbyteros etiam et viros ecclesiasticos de Larse molestare de caetero, sicut fecisse dicitur hactenus, non praesumat, sed debito sibi censu contentus, quem reddidisse dicuntur, in plena permittat eos quiete ac libertate manere. Quocirca fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus si praefatus nobilis mandatum apostolicum non curaverit adimplere, vos eum ad id per censuram ecclesiasticam, sicut justum fuerit appellatione postposita compellatis. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc. Datum Ferentini, IV Non. Octobris, pontificatus nostri anno undecimo. Scriptum est eidem nobili super hoc. Super episcoporum consecrationibus et abbatum ac monialium Graecorum benedictionibus, de quibus a nobis certificari petisti, hoc tuae fraternitati duximus respondendum, ut quos consecratos vel benedictos inveneris, in suo statu dimittas, eis autem qui consecrandi vel benedicendi fuerint consecrationis et benedictionis munus secundum ritum Latinorum impendas, monachabus et monachis normam vitae secundum regulam approbatam quam professi fuerint injungendo. Datum Ferentini, IV Non. Octobris, etc. ut supra. Cum pro Ecclesiae libertate pugnantes Ecclesiae deceant patrocinio confoveri, auctoritate apostolica constituimus ut dilecti filii ad obsequium Christi signati contra provinciales haereticos vel signandi, ex quo vivificae crucis signum ad expugnandum ipsos haereticos secundum ordinationem legatorum nostrorum in pectoribus suis susceperint, tam cum personis quam terris, possessionibus et hominibus, necnon et caeteris bonis suis sub apostolicae sedis et nostra protectione consistant, et donec de ipsorum reditu vel obitu certissime cognoscatur, ea omnia in suo statu libera permaneant et quieta. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus si quis vestrarum dioecesum praedicta bona ipsorum interim perturbare tentaverit, cum a procuratoribus, officialibus, vel nuntiis eorum fueritis requisiti, injuriatores seu perturbatores eorum per censuram canonicam appellatione postposita compescatis. Datum Ferentini, V Idus Octobris, pontificatus nostri anno undecimo. Cum orthodoxae fidei zelo succensi ad expugnandam haereticam pravitatem decreveritis proficisci, praesentium vobis auctoritate concedimus quatenus redditus vestros pro pietatis hujus opere adimplendo liceat vobis pignori per biennium obligare. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrae concessionis infringere, etc., usque contraire. Si quis autem hoc attentare praesumpserit, etc., usque incursurum. Datum Ferentini, VIII Idus Octobr., pontificatus nostri anno undecimo. Ut contra crudelissimos hostes suos Ecclesia sancta Dei terribilis quasi castrorum acies ordinata procedat ad exterminandum pravitatis haereticae sectatores, quae serpens ut cancer Provinciam pene totam infecit, praesidia militiae Christianae de circumpositis regionibus duximus convocanda, venerabilibus fratribus nostris Consoranensi et Regensi episcopis necnon et dilecto filio Cisterciensi abbate apostolicae sedis legatis deputatis ipsis in duces ut defensuri sanctae Trinitatis honorem, sub trino triumphent regimine magistrorum. Quapropter universitatem vestram rogandam duximus et monendam, per apostolica vobis scripta praecipiendo mandantes quatenus apud subditos vestros studio sedulae praedicationis et exhortationis instetis ut ad opus tam sanctum tam per se quam per sua obsequium Deo devotum et auxilium Ecclesiae opportunum impendant, scientes remissionem peccaminum a Deo ejusque vicario universis indultam qui orthodoxae fidei zelo succensi ad opus se accinxerint hujusmodi pietatis, ut eis labor tam sanctus ad operis satisfactionem sufficiat super illis offensis pro quibus cordis contritionem et oris confessionem veram obtulerint vero Deo. Cum autem pro fraterna defensione pugnantes a fraternis deceat injuriis expediri, volumus et mandamus ut si qui nobilium clericorum seu etiam laicorum contra pestilentes hujusmodi procedentium ad praestandas usuras juramento tenentur astricti, creditores eorum in vestris dioecesibus constitutos, cum ab ipsis fueritis requisiti, per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compellatis ut eos a juramento penitus absolventes, ab usurarum ulterius exactione desistant. Quod si quisquam creditorum ipsos ad solutionem coegerit usurarum, ipsum ad restituendum easdem, postquam fuerint persolutae, simili censura sublato appellationis obstaculo coarctetis, creditores talium diligentius quam poteritis inducentes quatenus terminos ad solutionem debitorum praefixos, donec illi labori vacaverint hujusmodi pietatis, elongent; ut sic demum retributionis eorum gaudeant participio quorum certamen tali promovent adjumento. Praeterea cum non videatur absurdum ut qui publicam causam gerunt, publicis stipendiis sustententur, universos tam clericos quam laicos in terra nobilium virorum ducis Burgundiae et Nivernensis et Sancti Pauli comitum necnon etiam aliorum qui ad tam gloriosum certamen signati fuerint constitutos moneatis prudenter et efficaciter inducatis ut quemadmodum venerabiles fratres nostri archiepiscopus Senonensis et suffraganei ejus fecisse noscuntur, de cunctis proventibus suis unius anni ad tam sanctum et sumptuosum opus implendum portionem eis decimam largiantur, deputatis aliquibus viris providis ac fidelibus ad eleemosynam hujusmodi colligendam, qui collectam assignent sicut praedicti legati duxerint disponendum. Datum Ferentini, VII Idus Octob., pontificatus nostri anno undecimo. Ut contra crudelissimos hostes suos Ecclesia sancta Dei, etc., ut in alia, usque: Quapropter serenitatem regiam rogandam duximus et monendam, in remissionem sibi peccaminum injungentes quatenus cum a praedictis legatis fueris requisitus, consilium eis ad hoc et auxilium opportunum impendas, populos tibi subditos inducendo ut ad opus tam sanctum tam per se quam per sua obsequium Deo devotum et subsidium Ecclesiae necessarium exhibere procurent, scientes remissionem peccaminum, etc., usque obtulerint vero Deo. Quia igitur apud eos districtio forte poterit proficere temporalis a quibus super hoc spiritualis inductio non admittitur, tuam regalem mansuetudinem in Domino deprecamur quatenus Judaeos sub tuo dominio constitutos inducas regiaque potestate compellas ut debitoribus suis in hujusmodi Dei obsequium profecturis omnino relaxent usuras, et terminos ad exsolvendum sortem praefixos, si fieri potest, prorogent competenter; ut praeter subventiones alias quas Ecclesiae in tam sancto negotio ministraveris, ex hoc quoque merces tibi aeternae retributionis accrescat. Datum Ferentini, VII Idus Octob., pontificatus nostri anno undecimo. Supplicavisti nobis ut cum in sede tua propter hostium circumstantiam sine damno rerum et propriae timore personae residere non possis, residendi apud Ferchikam largiri tibi licentiam dignaremur, qui videlicet locus dioecesana sibi est lege subjectus, et in eo dudum sedes archiepiscopalis noscitur exstitisse; maxime cum loci comestabulus, si hoc fiat, locum ipsum intendat beneficiis ampliare. Quocirca fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus ob necessitatem hujusmodi residentiam tuam in loco facias memorato, ita tamen ut per hoc priori loco archiepiscopalis dignitas minime auferatur. Datum Ferentini, III Idus Octobr., pontificatus nostri anno undecimo. Super litteris quae ab aliquibus ex malitia, et a nonnullis ex ignorantia, tacita veritate vel falsitate suggesta impetrantur a nobis, diversos intelleximus diversa sentire, aliis asserentibus eos debere prorsus carere omni commodo litterarum, cum mendax precator carere debeat impetratis, aliis vero dicentibus quod, etsi forma carere debeant in litteris nostris expressa, nihilominus tamen juxta rigorem juris sit a delegato judice in negotio procedendum. Nos igitur inter eos qui per fraudem vel malitiam et illos qui per simplicitatem vel ignorantiam a nobis litteras impetrant, hujusmodi credimus discretionem habendam, ut ii qui priori modo falsitatem exprimunt vel supprimunt veritatem, in suae perversitatis poenam nullum ex litteris commodum consequantur, ita videlicet quod delegatus, postquam sibi super hoc fuerit facta fides, nullatenus de causa cognoscat. Inter alios autem qui posteriori modo litteras impetrant dicimus distinguendum quae falsitas suggesta fuerit, vel quae veritas sit suppressa. Nam si talis expressa sit falsitas vel veritas occultata quae, quamvis fuisset tacita vel expressa, nos nihilominus saltem in forma communi litteras dedissemus, delegatus non sequens formam in litteris ipsis appositam secundum ordinem juris in causa procedat. Si vero per hujusmodi falsitatis expressionem vel suppressionem etiam veritatis litterae fuerint impetratae qua tacita vel expressa nos nullas prorsus litteras dedissemus, a delegato non est aliquatenus procedendum, nisi forsitan eatenus ut partibus ad suam praesentiam evocatis, de precum qualitate cognoscat; ut sic in utroque casu eadem ratio quae delegantem moveret, moveat etiam delegatum, et ubi delegans suas litteras denegaret, delegatus etiam suae cognitionis officium nullatenus interponat. Datum Ferentini, XV Kal. Novembr., pontificatus nostri anno undecimo. Solet annuere sedes apostolica, etc., usque impertiri. Eapropter, dilecte in Domino fili, tuis postulationibus grato concurrentes assensu, praebendam quam in Ecclesia Thebana es canonice assecutus, sicut eam juste possides et quiete, auctoritate tibi apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo . . . nostrae confirmationis, etc. Si quis autem hoc, etc., usque noverit incursurum. Datum Ferentini, XIII Kal. Novembris, pontificatus nostri anno undecimo. Humilitatem tuam et venerabilis fratris nostri archiepiscopi Montis-regalis commendamus in Domino charitatem, per quam videlicet non quae sua sed quae Jesu Christi sunt quaerens, non est exaltatum cor suum ex eo quod humiliari te non refugis coram eo, obedientiam sibi et reverentiam, sicut per suas litteras intelleximus, offerendo, quae Montano archiepiscopo Cathaniensis Ecclesiae ratione debetur. Cum igitur regiis negotiis ac servitiis familiaritate necessaria et familiari necessitudine sis implexus, ac ideo sit necesse ab omni tibi suspicione caveri, eidem archiepiscopo per nostras dedimus litteras in mandatis ut tuae regiaeque commoditati ac nostris precibus condescendens, tibi super juramento sibi debito impendendo necessitate deferat exigente. Quocirca fraternitatem tuam monemus attentius et hortamur, per apostolica tibi scripta mandantes quatenus gratiae quam tibi fecerit non ingratus, ipsum habeas in ea reverentia et honore in qua eum fores juramento praestito habiturus, exhibitis ei, si voluerit, ad majorem cautelam litteris tuis, in quibus spondeas et promittas quod et ad mandatum nostrum tempore opportuno, si necesse fuerit, fidelitatem sibi debitam exhibebis, et interim ei obedientiam et reverentiam, ac si fidelitatem praestitisses, impendes; sollicite providendo ut de gratiae nostrae favore securus talem erga nos et Romanam Ecclesiam satagas te habere quod qui tecum in veritate procedimus, eo quod et te ambulare jam scimus in veritate nobiscum, ad honorem et incrementum tuum, ad quod ferventer intendimus, ferventius accendi possimus, cum illius in hac parte noverimus vestigia imitari qui dicit: Convertimini ad me, et ego convertar ad vos . Datum Ferentini, XIII Kal. Novembris, pontificatus nostri anno undecimo. Scriptum est super hoc archiepiscopo Montis-regalis. Cum dilectus filius Orandinus de Pontecurvo miles coram dilecto filio Jacobo subdiacono et capellano nostro, quem tibi et ei dedimus auditorem, proposuisset te suum esse vassallum, teque ratione quorumdam molendinorum, domorum, vinearum, et quarumdam aliarum possessionum ad se spectantium, ut dicebat, quae apud Ceperanum habere dignosceris, teneri sibi cum unico equo servire, te quae praemisimus omnino negante, post praestitum ab utraque parte calumniae juramentum ad praemissa probandum, idem Orandinus quosdam testes produxit, quibus postmodum publicatis, cum subdiaconus memoratus tam dicta testium quam ea quae utrinque fuere proposita coram eo nobis fideliter intimasset, nos eidem injunximus ut de consilio dilecti filii Pelagii Sanctae Luciae ad septa solis diaconi cardinalis sententiam promulgaret. Qui cognoscens praedictum Orandinum intentionem suam minime fundavisse, cum auctore non probante reus, etsi nihil praestiterit, debeat obtinere juxta legitimas sanctiones, ad impetitione ipsius de consilio cardinalis ejusdem sententialiter te absolvit, super praemissis omnibus ei perpetuum silentium imponendo. Nos igitur ejus sententiam ratam habentes, ipsam auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrae confirmationis infringere aut ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attentare praesumpserit, etc., usque incursurum. Datum Ferentini, X Kal. Septembris, pontificatus nostri anno undecimo Ex parte tua nostro est apostolatui reseratum quod saepius dubitasti utrum cum contingit tuum vassallum decedere et ad te feudum ipsius redire, feudum ejus alii liceat tibi dare, cum juramento tenearis astrictus non infeudare de novo, Romano pontifice inconsulto. Ad haec, si vassallum tuum feudum alienare contingat, an ipsius filium vel consanguineum consortem ejusdem feudi de ipso valeas investire. Alia quoque tua dubitatio continebat utrum cum feudum alienatum repereris quod per te facile recuperare non potes, possis alicui laico in feudum illud concedere, qui et illud recuperet et in feudum per Ecclesiam recognoscat. Nos igitur super iis de mente tua scrupulum volentes dubitationis auferre, praesentium tibi significatione mandamus quatenus si quando praefati casus emerserint, in primo feudum decedentis libere, si videris expedire, concedas, ac in secundo filium vel consanguineum alienantis investiens, in tertio feudum alienatum ei poteris licenter concedere per quem ipsum Ecclesia valeat rehabere. Datum Ferentini, X Kal. Novembris, pontificatus nostri anno undecimo. Cum inter vos et venerabilem fratrem nostrum Ricc. episcopum Treventinum coram dilecto filio nostro Pelagio Sanctae Luciae ad septa solis diacono cardinale, cui vos commisimus audiendos, controversia verteretur, ipso episcopo proponente quod decimae possessionum quae sunt circa Rivum obscurum ac Sangrum versus monasterium vestrum, ac per habitatores castrorum Rivi obscuri et Alfedenae coluntur, ad ipsum de jure spectabant, et quod in castris ipsis, utpote in sua dioecesi constitutis, per vos chrisma minime conferri debebat, vobis autem econtrario respondentibus quod, etsi praefatae decimae ad eumdem episcopum nequaquam alio jure spectarent, tuti tamen praescriptione quadragenaria, quam obligastis vos probaturos, eratis, nos auditis et intellectis rationibus et attestationibus utriusque partis coram praefato cardinali productis et nobis relatis fideliter per eumdem, ab impetitione ipsius episcopi super decimis praelibatis justitia vos absolvimus exigente, imponentes ei silentium super ipsis, collationem vero chrismatis in praedictis castris adjudicavimus episcopo memorato. Nulli ergo . . . . . hanc paginam nostrae diffinitionis infringere, etc. Si quis autem hoc attentare praesumpserit, etc., usque incursurum. Datum Ferentini, XII Kal. Novembris, pontificatus nostri anno undecimo. Dum olim, frater episcope, cum dilectis filiis abbate ac monachis Sancti Salvatoris de Fichecho super plebe de Salamazano et adjacentibus capellis ipsius in nostra praesentia litigando, institutionem clericorum in eis et alia ad jus episcopale spectantia vindicares, ad fundandam intentionem tuam jus commune principaliter allegabas, cujus auctoritate dicebas universa spiritualia in praedictis locis, quae sunt in tua dioecesi constituta, ad te tanquam ad dioecesanum episcopum pertinere. Arbitrium praeterea super hoc promulgatum a bonae memoriae Pistoriensi episcopo et archipresbytero ac primicerio Lucanis a partibus electis allegans, quod ab utraque parte fuerat communiter approbatum, in quo continetur expresse ut postquam in eadem plebe conversus quisquam in plebanum electus fuerit ab abbate, Lucano episcopo praesentetur, ab ipso confirmationis gratiam recepturus, et promissurus eidem cum suis presbyteris sub hac forma obedientiam manualem ut ad synodum, capitulum, et etiam litanias ad ecclesiam Sancti Martini cum populo suo vadat, et episcopo in annua procuratione ac de quarta respondeat decimarum, et cum necesse fuerit, ei subministret auxilium, et servet ejus sententiam interdicti latam in populum Ficheclensem, et si plebanus vel presbyteri sui Lucanam Ecclesiam forsan offenderent in iis quae in arbitrio continentur, et abbas semel et bis requisitus infra viginti dies offensam non faceret emendari, liceret Lucano episcopo pro illa culpa eos tanquam suos presbyteros judicare. Ad elidendam autem intentionem tuam abbas praedictus felicis recordationis Gregorii septimi papae praedecessoris nostri privilegium exhibebat, quod praedictum arbitrium multo videbatur tempore praecessisse, per quod tam Ficheclense monasterium quam plebs et capellae praedictae videbantur libertate donatae. In ipso siquidem continetur quod jam dictus praedecessor noster Ecclesia de Salamazano cum capellis adjacentibus monasterio memorato concessis instituit ne quis archiepiscopus vel episcopus locum ipsum seu plebem et capellas praedictas molestare audeat, vel presbyteros ab abbate qui pro tempore fuerit inibi constitutos excommunicare vel etiam judicare, sed sub tutela et immunitate ac judicio Romani pontificis consistentes omnipotenti Deo secure deservire procurent. Aliorum quoque Romanorum pontificum, Urbani scilicet, Paschalis, Calixti, Eugenii, Anastasii, Adriani, Alexandri, et Lucii dictus abbas privilegiis utebatur post arbitrium promulgatum obtentis, qui libertatis sibi privilegia concedere videbantur. Sic enim in singulorum privilegiis inter caetera reperitur: Sancimus etiam ut nec episcopo nec archiepiscopo cuiquam aut eorum ministris liceat locum ipsum, scilicet monasterium Ficheclense, vel ejus monachos aut adjacentes ecclesias de Salamazano cum capellis suis vel presbyteros ab abbate constitutos ibidem praeter Romani pontificis conscientiam excommunicare aut supponere interdicto. Proposuit praeterea dictus abbas quod, etsi praedicta ad se de communi jure spectarent, super iis tamen tam ipsum quam monasterium suum legitima constabat praescriptione munitum. Per testes quoque suos et partis tuae, qui coram dilecto filio priore Sancti Fridiani Lucani de mandato nostro fuerant utrinque producti, dicebat esse probatum quod super praemissis omnibus monasterium suum per quadraginta annos et amplius pacifica fuerat possessione gavisum, allegans insuper per arbitrium saepedictum nullum potuisse monasterio praejudicium generari, tum quia major et sanior pars capituli ejusdem loci nullatenus compromissioni memoratae consenserat, tum etiam quia Romanae sedis auctoritas, ad quam monasterium et ecclesiae pertinebant, accessisse minime probabatur. Ad haec autem ex parte tua exstitit sic responsum, quod privilegio Gregorii papae, utpote manifeste suspecto, fides adhibenda non erat. Nam in ea sui parte inveniebatur abrasum in qua vis quaestionis existit, ubi videlicet fit mentio de capellis. Sed nec per alia privilegia proponebas eumdem abbatem aliquod debere commodum reportare, cum illa viderentur per subreptionem obtenta, cum de praedicto arbitrio a partibus approbato, quod in rei judicatae auctoritatem transierat, nullam faciat mentionem. Adjiciens insuper te non posse praescriptionis objectu ab adversa parte repelli; quia licet quidam testes deponant se a quadraginta annorum tempore recordari, et adjiciant se vidisse monasterium super iis quae ad jus episcopale spectant in praedictis locis libertate gavisum, per depositiones tamen hujusmodi de quadraginta annorum possessione continua non sit fides; cum haec duo concurrere satis possint, ut et testes a quadraginta annorum tempore recordentur, et a decennio citra duntaxat monasterium ipsum in possessione viderint praedictorum. Sed hoc frivolum pars altera reputando respondit quod, etsi testes aliqui verbis dubiis sic utantur, plures tamen testes sunt qui aperte testantur se a quadraginta annis et ultra monasterium memoratum in continua praedictorum omnium possessione vidisse. Contra quod pars tua proposuit replicando quia licet de quadraginta annorum praescriptione constaret, tempus tamen schismatis quod in Lucana Ecclesia intervenisse per testes erat ostensum debebat merito de computatione subduci. Econtra parte altera respondente quod licet de schismate quod intercesserat fuerit facta fides cum quanto tempore duraverit minime sit ostensum, et potuerit modico tempore duravisse, propter hoc tamen praescriptionis objectio non poterat efficaciter impediri, praecipue cum per plures testes quadraginta quinque annorum praescriptio sit probata. Nos igitur iis et aliis quae coram nobis utrinque fuere proposita perspicaciter intellectis, quia praedictus abbas sufficienter ostendit monasterium suum super institutionibus, destitutionibus, et ordinationibus plebani et clericorum, baptismo, poenitentia in levioribus culpis, sepultura, decimarum perceptione, ac divinis officiis celebrandis tam in plebe quam capellis etiam supradictis, in excommunicando quoque, interdicendo, et etiam absolvendo, legitima praescriptione munitum, abbatem ipsum ab impetitione tua super jamdictis articulis de consilio fratrum nostrorum duximus absolvendum, super illis tibi perpetuum silentium imponendo, super aliis omnibus quae ad jus episcopale spectare noscuntur juxta tenorem arbitrii eumdem abbatem quoad plebem et capellas praedictas sententialiter condemnantes. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrae diffinitionis infringere, etc. Si quis autem hoc attentare praesumpserit, etc. usque incursurum. Datum Ferentini, II Kal. Novemb. pontificatus nostri anno undecimo. Cum venerabilis frater noster Lucanus episcopus super plebe de Salamazano et adjacentibus capellis ipsius vobiscum in nostra dudum praesentia litigando institutionem clericorum in eis et alia ad jus episcopale spectantia sibi intenderet vindicare, ad fundandam intentionem suam jus commune principaliter allegabat, etc., in eumdem fere modum, usque: Ad elidendam autem intentionem episcopi sic fundatam, tu fili abbas, etc., in eumdem fere modum ut supra, usque in finem. Datum Ferentini, etc., ut in alia. Dilectus filius nobilis vir dux Austriae per suas nobis litteras intimavit quod cum de suo consilio et consensu capellam in suburbio Wiennae ad honorem sancti Spiritus ac beati Antonii construxisses, et ad opus pauperum cum decem et novem areis tuis ibidem adjacentibus eam pio dotavisses amore, sentiens odoris fragrantiam quae per Dei gratiam de religione hospitalis nostri Sancti Spiritus in Saxia procedit, illam ei committere decrevisti, censum unius marcae argenti sibi annualiter reddituram. Nos igitur tuis et ejusdem ducis precibus inclinati, capellam ipsam cum omnibus bonis tam ecclesiasticis quam mundanis quae inpraesentiarum rationabiliter possidet, aut in futurum dante Domino justis modis poterit adipisci, necnon etiam et personas consistentes in ipsa sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, eamque sub praetaxato censu hospitali praedicto Sancti Spiritus applicamus, praesentium auctoritate mandantes quatenus, sicut hactenus, sub tua interim gubernatione consistat, donec magister hospitalis jam dicti per se vel suum nuntium eam visitans, secundum Deum et suam Regulam de ipsius utilitate disponat. Nulli ergo, etc., usque incursurum. Datum Ferentini, XI Kal. Novembris, pontificatus nostri anno undecimo. Bonae memoriae, etc., usque investire. Caeterum licet transmissae nobis tuae litterae continerent quod ecclesia memorata ad donationem Ecclesiae Beneventanae pertineat, quamvis per felicis memoriae Alexandrum papam praedecessorem nostrum praedicto collata fuerit cardinali, quia tamen a nonnullis accepimus quod ipsius collatio specialiter spectat ad Romanum pontificem, ac Romanam Ecclesiam in hac possessione reperimus, eamdem ecclesiam de manu nostra duximus conferendam, nolentes ex donatione hujusmodi ullum Ecclesiae Beneventanae praejudicium generari, si volueris vel potueris forsan ostendere quod eadem ad donationem tuam debeat pertinere. Datum Ferentini. Dilecti filii canonici Sanctae Sophiae Thessalonicensis suas nobis litteras direxerunt, per quas una cum dilecta in Christo filia nobili muliere relicta marchionis Montisferrati necnon et dilectis filiis nobilibus viris comite de Blanderada Bajulo et aliis Thessalonicensis regni baronibus, qui super hoc ipso sua nobis scripta misere, multiplices Ecclesiae Thessalonicensis ac regni necessitates et angustias exponentes, nostro humiliter apostolatui supplicarunt ut postulationem quam iidem canonici, praedictorum accedente favore, de venerabili fratre nostro archiepiscopo Verissiensi fecerunt admittere dignaremur, cum per ipsius circumspectam prudentiam et circumspectionem prudentem singulariter quasi sperent, non solum Ecclesiae, sed et regni posse necessitatibus provideri. Quia igitur nobis plene non potuit de ipsa postulatione constare, cum juxta morem Ecclesiae Romanae canonibus concordantem postulationes hujusmodi, sicut electiones, regularem examinationem deposcant, eo quod in postulationibus plura sunt quam in electionibus attendenda, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus quatenus inquisita diligenter et cognita veritate, si postulationem ipsam ab iis qui cam celebrare possunt et debent inveneritis canonice celebratam, et praefatum archiepiscopum, sicut a quibusdam nobis fuerat intimatum, administrationi Thessalonicensis Ecclesiae se minime ingessisse, propter multam necessitatem vice nostra postulationem admittatis eamdem, et absolventes eum a vinculo quo Verissiensi Ecclesiae tenebatur, injungatis eidem ut palleum quod sub nomine ipsius Ecclesiae Verissiensis accepit nobis remittere non postponat, aliud, dante Domino, prout convenit, ad nomen Thessalonicensis Ecclesiae recepturus. Quod si vel postulationem minus canonice celebratam vel illum administrationi se constiterit ingessisse, auctoritate nostra districte inhibere sibi curetis ne prioris Ecclesiae mediocritate despecta, Thessalonicensi tanquam celebriori quoquo modo ingerere se praesumat, sed in ea vocatione qua vocatus est permanens Ecclesiam quae prius ei commissa fuerat studeat gubernare, considerans quod in hoc multam gratiam sibi facimus, maxime si sic praefatae administrationi repertus fuerit irrepsisse, cum secundum canonicas sanctiones si qui supra mensuram sui juris affectans augeri, priori cathedra derelicta sine conniventia Romani pontificis, cui soli est auctoritas reservata translationes praesulum concedendi, ad aliam se transtulerit, et prima carere debeat, quam per superbiam sprevit, et a secunda repelli, quam per avaritiam concupivit. Ne vero praedicta Thessalonicensis Ecclesia diutius maneat pastorali regimine destituta, illos ad quos pertinet ipsius electio moneatis ut absque mora personam idoneam per electionem canonicam sibi praeficiant in pastorem. Si autem propter personarum defectum, quo non solum ipsam Ecclesiam sed et totam provinciam credimus laborare, personam idoneam non potuerint ad ejus regimen invenire, vos id nobis per vestras litteras intimetis. Qui, si canonici memorati cum favore praefatae nobilis et aliorum quos supra nominavimus desiderio per litteras quas nobis duxerint destinandas expresso poposcerint, eis auctore Domino dignum pontificem de nostris manibus consecratum et decoratum palleo, insigni videlicet plenitudinis pontificalis officii, curabimus destinare, qui et sciet et poterit cum sapientiae divinae potentia commissam sibi Ecclesiam spiritualiter et temporaliter gubernare. Datum Ferentini Kal. Novembris, pontificatus nostri anno undecimo. Quamvis ecclesiarum omnium cura nobis et sollicitudo immineat, illis tamen locis atque personis quae beato Petro et sanctae Romanae Ecclesiae specialius adhaerere et in ejus fidelitate atque obedientia devotius permanere noscuntur attentiori cura providere nos convenit. Ut autem pro beati Aegidii monasterio, cui Deo auctore praeesse dignosceris, diligenti sollicitudine vigilemus tanto amplior nobis necessitas est injuncta quanto idem locus ab exordio suae fundationis ad jus et dominium ejusdem apostolorum principis specialiter dignoscitur pertinere. Tuis itaque, dilecte in Domino fili Ponti abbas, justis postulationibus benignum impertientes assensum, ad exemplar praedecessorum nostrorum sanctae recordationis Innocentii, Eugenii, et Adriani quarti Romanorum pontificum, omnem libertatem seu immunitatem vobis ac vestro coenobio per antecessorum nostrorum privilegia contributam praesentis privilegii pagina roboramus, statuentes ut nulli omnino archiepiscopo vel episcopo liceat super idem coenobium vel abbatem sive monachos ibidem Domino servientes manum excommunicationis aut interdictionis extendere, sed tam vos quam monasterium cum villa quieti semper ac liberi ab omni episcopali exactione vel gravamine per omnipotentis Dei gratiam maneatis. Monachos vero et presbyteros seu clericos qui in vestris obedientiis commorantur, pro delictis suis a quibuslibet laicis capi, verberari, aut ad redemptionem cogi penitus prohibemus. Praeterea statuimus ut quascunque possessiones, quaecunque bona idem monasterium inpraesentiarum juste et canonice possidet, aut in futurum concessione pontificum, largitione regum vel principum, oblatione fidelium, seu aliis justis modis praestante Domino poterit adipisci, firma tibi tuisque successoribus et illibata permaneant, in quibus haec propriis duximus exprimenda vocabulis: Abbatias videlicet Sancti Aegidii de ungaria et Sancti Eusebii de Provincia, ecclesias Sancti Aegidii de Aceio, ecclesiam Sancti Aegidii de Duno, ecclesiam Sancti Aegidii de Supervia cum villa, ecclesiam Sancti Eusebii de Longobardia, ecclesiam Sancti Baudilii de Hispania, ecclesiam Sanctae Eulaliae de Barbasta, ecclesiam de Revinas cum sua villa, ecclesiam de Boccona cum villa, ecclesiam Sancti Andreae de Lucapello, ecclesiam Sancti Aegidii de Tolmone, ecclesiam Sancti Aegidii de Creissaco, ecclesiam Sancti Hippolyti de Melseo cum villa, ecclesiam Sancti Lupi, ecclesiam Sanctae Mariae de Fraixeneto, ecclesiam Sancti Joannis de Gardonenca cum villa, ecclesiam Sanctae Crucis de Molazano, ecclesiam Sancti Martini de Cerbario cum sua capella, ecclesiam Sancti Stephani de Corconna, ecclesiam Sancti Amantii cum villa, ecclesiam Sancti Martini de Orianegnes, ecclesiam Sancti Martini de Cinciano, ecclesiam Sancti Andreae de Berniz cum capella sua, ecclesiam Sancti Saturnini de Seura cum ipsa villa, villam de Bionz, ecclesiam Sanctae Ceciliae de Stagello cum ipsa villa, ecclesiam Sancti Felicis de Aspirano cum ipsa villa, ecclesiam Sanctae Columbae cum media villa, ecclesiam Sancti Andreae de campo Mariniano, ecclesiam Sanctae Mariae de Saturanicis, ecclesiam Sancti Aegidii de Missiniaco, ecclesiam Sancti Stephani de Castlar cum capella, ecclesiam Sancti Petri de Prevencheriis cum villa et ecclesiis suis, ecclesiam Sancti Andeoli de Robiaco cum capella et villa, ecclesiam Sancti Victorini, ecclesiam Sancti Andreae, ecclesiam Sancti Petri de Vannis cum ipsa villa, ecclesiam Sanctae Mariae de Monte alto cum capella de villa, ecclesiam Sancti Baudilii de Somerio cum capella, ecclesiam Sancti Servii ultra Rhodanum cum villa, ecclesiam Sancti Petri et Sancti Michaelis juxta castrum Rossilianis, ecclesiam Sancti Privati cum villa, ecclesiam Sancti Stephani de Menerba cum capellis et villa, ecclesiam Sancti Christofori de Vacheriis cum capella et villa, ecclesiam Sancti Joannis de Albenatis cum villa et parochiali ecclesia Sanctae Mariae, ecclesiam Sanctae Mariae de Redosc cum villa, ecclesiam Sanctae Columbae de Capingo, ecclesiam Sancti Aegidii de Padernis, ecclesiam Sancti Maximi de Medenis, ecclesiam Sancti Petri de Inter-montes cum ipsa villa, ecclesiam Sancti Petri de Trincatallis, ecclesiam Sancti Joannis de Meiano, ecclesiam Sancti Sebastiani de Montepesato, ecclesiam Sancti Petri de Launiaco, ecclesiam Sancti Salvatoris de Caisanigis, ecclesiam Sancti Eugenii de Orbesat cum capella, ecclesiam Sancti Genesii de Mediogozez, ecclesiam de Acione, ecclesiam de Malbosc cum sua capella, ecclesiam de Rocca, ecclesiam de Camponaz, ecclesiam de Lardario, cum ecclesiis et omnibus earum pertinentiis, castrum de Montfort, castrum de Lennatio, et quinque modiatas terrae ac quatuor candelas quotidianas quae quondam de Berjaco monasterio Sancti Aegidii testamento reliquit. Transactiones praeterea quae inter vos et Joannem Nemausensem atque Raimundum Uzeticensem episcopos de ecclesiarum quartonibus factae sunt, et authentico scripto firmatae, vobis nihilominus confirmamus. Illud autem auctoritate apostolica prohibemus, ut nullus abbas vel monachus thesaurum, honores vel possessiones praefati monasterii seu cellarum ad ipsum pertinentium, quae aut modo habentur, aut in futurum largiente Domino acquirentur, alienare, distrahere, impignorare, vel in feudum, censum, seu beneficium alicui militi dare praesumat, nisi forte pro redemptione videlicet captivorum, pro communi et graviori famis inopia, et pro emptione seu pro redemptione possessionum. Id ipsum autem si contigerit, totius fiat communi deliberatione capituli; ut nihil dolo vel subreptione aliqua, sed praedictarum necessitatum instantia committatur. Abbas vero vel monachus qui hoc attentaverit, abbas siquidem abbatiae regimine careat et excommunicationis sententia percellatur, monachus autem a monasterio penitus et ab ejus honoribus excludatur et ejusdem excommunicationis sententia teneatur, nisi praesumptionem suam digna satisfactione correxerit. Prohibemus etiam ut infra villam Sancti Aegidii et circa eamdem villam usque ad unam leugam nulli Hospitalariorum seu militum Templi vel cuilibet alii personae absque abbatis et capituli consensu liceat religiosam domum, ecclesiam, oratorium, seu munitionem construere, coemeterium habere, divina officia populo celebrare cum villa ipsa cessaverit, signa pulsare, oblationes a populo in missarum celebratione suscipere, baptizare. et parochianos vestros ad officia divina suscipere. Obeunte vero ejusdem vestri loci abbate, nullus ibi qualibet subreptionis astutia seu violentia praeponatur nisi quem fratres ipsius monasterii communi assensu vel pars consilii sanioris secundum Deum et beati Benedicti Regulam providerint eligendum. Electus autem ad Romanum pontificem benedicendus accedat. Sane illam Tolosani comitis nobilis memoriae Raimundi abdicationem auctoritate sedis apostolicae confirmamus. Siquidem comes ipse honores omnes ad beatum Aegidium pertinentes tam in valle Flaviana quam in extrinsecis, quidquid juste vel injuste videbatur tenere, omnes rectas sive pravas consuetudines quas ipsius antecessores aut ipse habuerant, ob honorem Dei et beati Aegidii reverentiam apud Nemausense concilium, in manu praedecessoris nostri beatae memoriae Urbani papae jurans, Odiloni abbati et ejus fratribus noscitur reliquisse, et se atque universos successores suos, si forte hoc donum irritum facere pertentarent, quod ad se erat, damnatione ac maledictione mulctavit, atque a praefato antecessore nostro excommunicationis inde sententiam in concilio dari fecit. Quia vero praefatus Adrianus papa praedecessor noster devotioni praefati comitis annuens apostolica auctoritate constituit neminem successorum ejus aliquid de iis quae a praedicto comite Raimundo praefato monasterio Sancti Aegidii relicta sunt ulla posse temporis longaevitate praescribere, ut maledictionem et damnationem evadat a praefato comite constitutam, quod ab eo provide factum est auctoritate apostolica confirmamus. Ad haec adjicientes pro ampliori beati Aegidii veneratione statuimus ut infra terminos a nostris praedecessoribus constitutos nemo prorsus aut super ipsam Aegidii villam depraedationem vel assultum facere aut graviorem personae cuilibet inferre audeat laesionem. Nulli ergo omnino hominum liceat praefatum monasterium temere perturbare aut ejus possessiones auferre, vel ablatas retinere, vel minuere, seu aliquibus vexationibus fatigare; sed illibata omnia et integra conserventur eorum pro quorum gubernatione ac sustentatione concessa sunt usibus omnimodis profutura. Salva sedis apostolicae auctoritate et dioecesanorum episcoporum in supradictis capellis canonica justitia. Si qua igitur in futurum ecclesiastica saecularisve persona hanc nostrae constitutionis paginam sciens, contra eam temere venire tentaverit, secundo tertiove commonita nisi praesumptionem suam congrua satisfactione correxerit, potestatis honorisque sui dignitate careat, reamque se divino judicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat, et a sacratissimo corpore et sanguine Dei et Domini Redemptoris nostri Jesu Christi aliena fiat, atque in extremo examine districtae ultioni subjaceat. Cunctis autem eidem loco sua jura servantibus sit pax Domini nostri Jesu Christi; quatenus et hic fructum bonae actionis percipiant, et apud districtum judicem praemia aeternae pacis inveniant. Amen, amen, amen. Datum Laterani per manum Joannis Sanctae Mariae in Cosmidin diaconi cardinalis S. R. E. cancellarii, II Idus Novemb., indictione XII, Incarnationis Dominicae anno 1208 pontificatus vero domini Innocentii papae III, anno undecimo. Cum diabolus misisset in cor episcopo Waldemaro ut pedem in vestigio Judae ponens a praesentia nostra fraudulenter abscederet, et nos, qui cum de durissimo carcere liberatum in apostolicae sedis gremio, vere ut serpentem in sinu, familiaris gratiae dulcedine foveramus, in amaritudinem induceret vehementem, ob enormes et multiplices ejus excessus processimus contra ipsum, non solum in eum, sed et in fautores ejusdem ecclesiasticam promulgando censuram; quemadmodum venerabili fratri nostro Magdeburgensi archiepiscopo per nostras meminimus litteras intimasse. Ipse vero in reprobum sensum datus, proverbium Salomonis implendo dicentis: Si quasi ptisanas stultum in pila pilo desuper feriente contuderis, stultitia ejus non auferetur ab ipso , renuit accipere disciplinam; quin potius iniquitatem super iniquitatem apponens, dolo pariter et perjurio, quae commiserat fugiendo latenter a nobis, contemptum clavium et canonum transgressorem adjunxit, administrationi Bremensis Ecclesiae se nequiter ingerendo, nesciens, vel si scivit, modicum hoc apprecians, quod secundum canonicas sanctiones nullus episcopus de una sede transire possit ad aliam sine Romani pontificis licentia speciali, cui soli est auctoritas reservata translationes hujumodi concedendi. Propter quod, si caeterae quoque culpae cessarent, hac sola non tantum Bremensi, verum etiam Slewicensi Ecclesia se reddidisset indignum; cum secundum instituta canonica is qui priori cathedra derelicta sine Romani pontificis conniventia praesumpserit ad aliam se transferre, et prima carere debeat, quam per superbiam sprevit, et repelli nihilominus a secunda, quam per avaritiam concupivit. Quia igitur in tot abusionum enormitatibus et enormitatum abusionibus virum apostatam et inutilem, rebellem et contumacem, diutius non debemus nec possumus sustinere, dicto archiepiscopo et venerabilibus fratribus suis ac Bremensis Ecclesiae suffraganeis, necnon et Osnaberiensi et Monasteriensi episcopis districtae praecepimus ut praefato Waldemaro firmiter ex parte nostra injungant ut omni excusatione ac dilatione cessante infra mensem post commonitionem eorum iter arripiat ad sedem apostolicam accedendi, super excessibus suis veniam humiliter petiturus; alioquin ex tunc sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo depositum et degradatum auctoritate nostra ac omni ecclesiastico beneficio et officio denuntiare procurent eumdem, et faciant ab omnibus tanquam anathematizatum usque ad satisfactionem condignam arctius evitari, si tamen de tot et tantis perversitatibus digne satisfacere sibi detur; inhibentes nihilominus universis ne quis ei communicare vel favere praesumat, ita quod si qui venire tentaverint in contrarium, laicos hujuscemodi excommunicationi subjectos et a Bremensi Ecclesia beneficium obtinentes, eo in perpetuum spoliatos, clericos autem omni ecclesiastico beneficio et officio destitutos auctoritate nostra denuntiare procurent; civitatem vero seu castrum aut hominum quodcunque commune, si contra inhibitionem hujusmodi dicto Waldemaro praesumpserit adhaerere, districtissime interdicto supponant, ita quod praeter poenitentias morientium et baptismata parvulorum nullum ibi divinum officium nullumque celebretur ecclesiasticum sacramentum; quod si quis clericus ausus fuerit violare, ab omni ecclesiastico beneficio et officio deponant eumdem; si qui vero super re tam illicita juramentum ei aliquod praestiterunt, denuntietur ab illis ad observationem illius penitus non teneri. Quia vero in memorata Bremensi Ecclesia electionem accepimus in discordia esse factam, dictis archiepiscopo et episcopis dedimus in mandatis ut tam his qui pro electione ipsa quam illis qui fuerint contra eam apostolica auctoritate injungant quatenus infra mensem post commonitionem eorum per se vel idoneos responsales vicem et potestatem aliorum habentes iter arripiant ad nostram praesentiam veniendi; ut praemissa examinatione canonica, si praedicta electio confirmanda fuerit, ejus confirmationem obtineant, sin autem, cum consilio nostro ecclesiae suae de persona idonea provideant in pastorem. Quod si forsan ii qui se contra praefatam electionem opponunt vel ad nos accedere, sicut praediximus non curaverint infra mensem, vel jam dicto Waldemaro favere tentaverint, denuntient eos extunc in electionis negotio partes aliquas non habere, sollicite provisuri ut haec omnia tam prompte quam efficaciter exsequantur quae in virtute Spiritus sancti sub obedientiae debito illis injungimus, exsequenda, districte praecipientes ut si forsan, quod non credimus, quivis eorum mandatum apostolicum non perfecerit, responsales idoneos infra mensem alium ad praesentiam nostram dirigat, satisfacturus de contemptu per ipsos; qui et si hoc duxerit negligendum, rebellionem et contumaciam suam digna curabimus dante Deo castigatione punire. Hoc autem mandatum ita praecepimus ipsos universos implere ut illud sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo non solum simul omnes, sed etiam per se singuli exsequantur. Quocirca fraternitati tuae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus cum ab ipsis vel eorum aliquibus tibi fuerit intimatum, Slewicensi Ecclesiae sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo per electionem canonicam provideri facias in pastorem. Datum Ferentini, II Non. Novembris, pontificatus nostri anno undecimo Ad nostram noveritis audientiam pervenisse qualiter praedecessores Erici, qui in regnum Sueciae se violenter intrusit, illustris recordationis S. Sueciae regis morte per quemdam ipsius camerarium procurata, filium ejus postmodum de unanimis populi voluntate promotum non modicum de ipsis, quos suorum oblitus scelerum misericorditer receperat, confidentem, violatis fide ac juramento quibus ei obligati fuerant, occiderunt. Tandem vero post interitum patris dicti Erici, qui praefatis regibus taliter interemptis regni gubernacula per violentiam occuparat, charissimus in Christo filius noster S. Sueciae rex illustris, qui ad charissimum in Christo filium nostrum regem Danorum illustrem contingentem eumdem proxima consanguinitatis linea se contulerat, ad regni regimen est assumptus; qui super ipsius invasoris regni sui filiis, quos videbat puberes et omni auxilio destitutos, misericordi compassione commotus, sibi eos in filios injuriarum suarum immemor adoptavit, tanto eos fovens affectu quod, in multa familiaritate delectatus eorum, a praesentia sua non sustineret absentes. Tanto itaque operi pietatis invidens humani generis inimicus, seminatis inter ipsos et regem zizaniis per quosdam suae nequitiae sectatores, eos ad machinandum in mortem regiam concitavit; quorum tandem tribus post detectum scelus eorum in praelio quod adversus regem moverant interemptis, dictus Ericus, qui congregata post tempora multitudine regni fines violenter intrarat, occurrens sibi cum suis, eodem rege fugato, regnum obtinuit, se rege praefato ad dictum regem Daciae, comite venerabili fratre nostro Upsalensi archiepiscopo, conferente. Cum igitur tum propter ecclesiarum destructionem et oppressionem etiam viduarum, tum quia dictus rex sub Ecclesiae Romanae ac nostra protectione consistens, regno suo asseritur contra justitiam destitutus haec non sint a nobis clausis oculis omittenda, praesertim cum alium non inveniat ad quem pro justitia obtinenda recurrat, fraternitati vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus, dictum Ericum ut cum praefato rege componat, et regnum ipsum eidem, prout ad ipsum pertinet, dimittat in pace, monere diligentius et inducere procuretis. Alioquin eum ad hoc per censuram ecclesiasticam, sicut justum fuerit, appellatione remota cogatis; illud specialiter procurantes, ut praefato archiepiscopo satisfiat. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc. Datum Laterani, Idibus Novembris, pontificatus nostri anno undecimo. Inter multiplices angustias et pressuras quibus in hoc mundi vespere sancta mater Ecclesia vehementer affligitur et vexatur, illud vehementius nos affligit et vexat quod ii qui tanquam filii, uberibus consolationis ejus replentur, ei non solum in angustiis non subveniunt, sed dolorem vulneribus ejus addunt, et ab illis contempta quos materno nutrit affectu, vix jam invenit qui misereatur ipsius ex omnibus charis ejus; sed amici ejus spreverunt eam, et ei facti sunt inimici; sicut, quod dolentes recolimus, in episcopo Placentino et clero suo recenti et familiari docemur exemplo. Cum enim olim consules et consiliarii Placentini cum concivibus suis, malignis seducti fallaciis, spretis quoque apostolicae sedis monitis et mandatis molirentur matrem suam Placentinam Ecclesiam ancillare, sicque seipsos in servitutem redigere, cum sequantur filii conditionem maternam juxta legitimas sanctiones, nec metuerent propter Deum nec propter homines erubescerent immanitatem illius tyrannidis exercere quam non exercuerunt in sacerdotes et levitas illius temporis etiam Pharao rex Aegypti et rex Persidae Artaxerses, qui non solum eis non imposuerunt onera, sed fecerunt alimenta de publico ministrari, praefati episcopus et clerus ipsius eligentes potius exsulare quam videre mala sua pariter et sanctorum, exeuntes de civitate, pulverem de pedibus suis in testimonium excusserunt, et per totam provinciam miserabiliter sunt dispersi. Sed laici suas indurantes facies supra petram, et non solum ad eorum mobilia manus extendentes sacrilegas, sed per iniquitatis ministros universos proventus ecclesiasticos colligentes, pauperum substantias in usus illicitos converterunt. Quare in consules, consiliarios, et alios principales hujus iniquitatis actores excommunicationis sententiam promulgavimus, et civitatem totam subjecimus ecclesiastico interdicto. Illorum vero calamitatibus et pressuris paterno compatientes affectu, et episcopo de nostris proventibus congruos fecimus redditus assignari, et ab universis clericis Lombardiae tam ei quam clericis Placentinis honestissime provideri, ita ut plerisque melius esset in alienis domibus quam in suis, et exsilium possent quasi pro patria reputare. Cumque memorati cives in sua tandiu duritia perdurassent quod nos communicato fratrum nostrorum consilio decreverimus statuendum ut nisi ad mandatum Ecclesiae infra mensem post susceptionem litterarum nostrarum redirent super iis pro quibus ecclesiasticam censuram incurrerant satisfactionem debitam impensuri, episcopali dignitate ipsorum civitas privaretur, ac dioecesis ejus inter vicinos divideretur episcopos, et bona mercatorum suorum, ubicunque inveniri possent, praeceperimus detineri, tandem quia vel dedit eis vexatio intellectum, vel eorum corda splendor divinae gratiae illustravit, in manibus delegatorum nostrorum praestiterunt parendi nobis super iis omnibus corporaliter juramentum, et sic ab excommunicationis et interdicti sententia meruerunt absolvi. Qui tandem dilectos filios nobiles viros Ub. vicecomitem et . . . ad sedem apostolicam destinarunt; per quos gratanter et humiliter obtulerunt episcopo et quibusdam clericis Placentinis in nostra praesentia constitutis se obligaturos eisdem universa civitatis communia tandiu detinenda donec de ipsorum proventibus recompensationem reciperent oblatorum, cum pecuniam non haberent quam pro ipsa possent recompensatione praestare. Sed episcopo et clericis hoc minime acceptantibus, dictis consulibus et civibus sub debito praestiti juramenti praecepimus ut de caetero contra tenorem Lateranensis concilii non gravarent episcopum vel clerum Placentinum exactionibus vel collectis; ac restituerent omnes fructus exstantes quos eis abstulerant vel fecerant a quoquam auferii. Super aliis autem rebus ablatis condescendentes eisdem, praecepimus ut tunc tria millia librarum illis redderent, et pro residuo, sicut obtulerant, eis communia obligarent donec ipsis esset plenarie satisfactum. Si vero modum istum minime acceptarent, eis sub eadem districtione praecepimus ut summam pecuniae pro rebus ablatis secundum aestimationem factam infra sex menses cum integritate persolverent, et possessiones quas habebant Ecclesiae Placentinae in eum statum reducere procurarent in quo fuerant tempore violentiae irrogatae, neque contra praeceptum hujusmodi vi vel dolo aliquid aliquando attentarent. Alioquin, praeter notam et noxam perjurii, eos statuimus in priorem reduci sententiam, et in ipsos juxta praelibatam formam procedi. Restitutione igitur novem millium librarum tum in pecunia, tum in aliis mobilibus a civibus plene facta, episcopus cum clero suo motu proprio, vel forsan alieno suasu, tanquam prodigus dispensator, suis civibus restituit vel potius largitus est universa, eis existens nimium liberalis qui contra eum valde fuerant insolentes. In quo, praeter alias circumstantias, in hoc eum constat graviter excessisse, quia cum a te, frater Yporiensis episcope, consilium habuisset ut ante restitutionem hujusmodi apostolicam sedem consuleret, ac responderit ipse tibi quod id a nobis sibi prohiberi credebat, in gravem apostolicae sedis contemptum thesaurum ecclesiasticum in casu a canonibus non concesso ipse cum clero suo distraxit vel potius dissipavit enormiter, illi villico merito comparandus qui cum dissipasset domini sui bona, et non posset de ipsis reddere rationem, a sua exstitit villicatione remotus. Enormiter quoque totam scandalizavit provinciam, et exemplum perniciosum transmisit ad posteros, ac simul in unum et ipse perdidit et ab aliis perdi fecit operam et impensam. Cum igitur relatione multorum ad aures nostras haec iniquitas pervenisset, volentes scire utrum episcopus cum clero suo clamorem qui ad nos venerat opere complevisset, vobis, fratres archiepiscope et episcope Yporiensis, et venerabili fratri nostro Papiensi episcopo dedimus in mandatis ut super iis inquireretis plenius veritatem, et eam nobis rescribere fideliter curaretis. Vobis igitur cum eodem episcopo apud Placentiam constitutis, per juramentum episcopi et multorum aliorum certissime cognovistis quod inter clerum et laicos nullum prorsus colludium intercessit, licet episcopus cum suis fautoribus praedicta, sicut praemisimus, restituerit vel donaverit universa. Quamvis ergo secundum juris rigorem potuissemus praefatum episcopum ab omni officio ecclesiastico in perpetuum degradare, ut quibuscunque culpa fuit in scandalum, poena fieret in exemplum, memores tamen verbi quod in litteris nostris civibus expressimus Placentinis, monendo et obsecrando, ut quod petebatur ab eis, nobis gratuita liberalitate donarent, sub spe non solum mercedis aeternae ipsis a Domino conferendae, verum etiam praemii temporalis a sede apostolica concedendi, de quo, sicut accepimus, ipsi spem et fiduciam non modicam conceperunt, rigorem ita duximus temperandum, ut episcopus et alii ecclesiarum praelati hujus iniquitatis auctores suspensi sint ab omni officio praelaturae, et tam ipsius episcopi quam aliorum beneficia clericorum, qui pecuniam vel pignora reddiderunt, in duas partes dividantur aequales; quarum una sibi pro sustentatione retenta, illis altera tribuatur a quibus exsilii tempore subsidia receperunt; ut cum persecutoribus suis liberales exstiterint, benefactoribus suis sint munifici vel inviti. Fredentium vero Sancti Antonini canonicum et praefati episcopi capellanum, quem super iis apud ipsum episcopum didicimus multipliciter excessisse, ab officio ecclesiastico praecepimus manere suspensum. Praefatos autem cives, quos constat non solum per juramentum quod unus praestitit in animas aliorum, verum etiam per juramenta tam episcopi quam aliorum clericorum qui super hoc deposuere jurati, nullum adhibuisse dolum vel fraudem, imo nec promissionem nec spem sibi datam fuisse de restitutione pecuniae vel pignorum facienda, super ablatorum restitutione, quam injunximus eis ut clericis et ecclesiis exhiberent, credimus liberatos; salvo jure, si quod ecclesiis competit, ad repetendum thesaurum male distractum; eoque similiter salvo, ut nisi episcopus et clerus humiliter portent impositam sibi pro meritis disciplinam, aut si forsan ipsi cives minus gratam haberent gratiam sibi factam, vel scandalum non cessaret, nervum rigoris, quem non dissolvimus, sed infleximus, extendere valeamus. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus quae a nobis sunt super iis provida deliberatione statuta faciatis sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo per censuram ecclesiasticam inviolabiliter observari, episcopum et clerum, si necesse fuerit, compellentes ut interposito juramento medietatem suorum proventuum ob causam praedictam juxta providentiam vestram distribuendam assignent. Vos autem auctoritate nostra suffulti defectum eorum super iis a quibus suspensi sunt sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo suppleatis. Quod si non omnes iis exsequendis potueritis interesse, duo vestrum ea nihilominus exsequantur. Datum Laterani, X Kal. Decembris, pontificatus nostri anno undecimo. Cum in jure peritus existas, et copiam habeas peritorum, non possumus non mirari quod super quibusdam juris articulis nos consulere voluisti qui nihil aut modicum dubitationis continere noscuntur. Primus siquidem tuae consultationis articulus continebat quod cujusdam ecclesiae decano defuncto, ejusdem loci capitulum sub hac forma in septem ex ipsis canonicis compromisit, ut illum quem ex se vel ex aliis de gremio ipsius ecclesiae omnes pariter vel major eorum pars duceret nominandum, idem capitulum reciperet in decanum. Unde cum unus ex illis septem a tribus ipsorum, et alius, qui non erat de numero eorumdem; in decanum fuerint nominati, a nobis tua fraternitas requisivit uter eorum assumi debeat a capitulo in decanum. Super quo tibi taliter respondemus, quod is qui, de numero septem a tribus eorum dignoscitur nominatus, juxta compromissi tenorem debet in decanum assumi, dummodo electioni de se factae consentiat et aliquid canonicum non obsistat. Praeterea quaesivisti, cum tibi ab aliquo sub hac forma mandatur: Auctoritate qua fungor injungo ut talem denunties excommunicationis sententiae subjacere, ac tibi super mandato apostolico haesitanti ab aliquo non fit fides, an mandatum hujusmodi exsequi tenearis. Super quo hujusmodi tibi damus responsum, quod nisi de mandato sedis apostolicae certus exstiteris, exsequi non cogeris quod mandatur. Contigit insuper quod cum quidam post appellationem ad nos legitime interpositam fuerit excommunicatione notatus, et super absolutione sua per nuntium ad certos judices nostras litteras impetravit, postquam litterae fuerunt obtentae, sed priusquam fuissent judicibus praesentatae, pro alia causa fuit vinculo excommunicationis astrictus. Unde responso nostro postulas edoceri an iidem judices cognoscere valeant de anathematis sententia secundo loco prolata. Super quo fraternitati tuae duximus respondendum quod jurisdictio judicum eorumdem ad cognoscendum de praedicta sententia extendi non debet, cum eo tempore quo ad eos litterae nostrae obtentae fuerunt, eadem sententia minime lata fuerit, nec de ipsa etiam cogitatum. Datum Laterani, X Kal. Decembris, pontificatus nostri anno undecimo. Cum ex apostolicae servitutis officio in vinea Domini Sabaoth, cujus custodia disponente Domino nobis dignoscitur esse commissa, exstirpare nociva et plantare utilia teneamur, nec hoc possimus implere ubilibet per nos ipsos, ad hujus sollicitudinis ministerium illos advocamus interdum quos ad hoc idoneos reputamus. Cum igitur inter caeteros praelatos Tusciae geramus de vobis fiduciam pleniorem, super omnibus monasteriis tam in Tuscia usque Viterbium et Reate quam etiam in Marchia constitutis committendas vobis duximus vices nostras. Quorcica discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus omnes pariter vel duo saltem ex vobis, si quando quisquam vestrum nequiverit interesse, cum sociorum et evectionum numero moderato eadem monasteria visitantes, corrigatis appellatione remota quae fuerint corrigenda, statuentes in eis quae saluti et honestati videritis expedire. Illam autem maturitatem et temperantiam in exsequendo visitationis officium observetis ut ii ad quos vos declinare contigerit non minus in vestro recessu gaudeant quam accessu. Datum Laterani, VII Kal. Decembris, pontificatus nostri anno undecimo. Licet quibusdam monachis et canonicis necnon Hospitalariis et Templariis a sede apostolica sit indultum ne postquam aliquis professus fuerit apud eos, ad alium locum possit ipsis invitis arctioris etiam religionis obtentu transire, ut unusquisque secundum Apostolum in ea vocatione permaneat in qua dignoscitur esse vocatus, quia tamen ubi Spiritus Dei est, ibi libertas, et qui spiritu Dei aguntur, non sunt sub lege, quia lex posita non est justo, ea ratione videtur hoc illis fuisse concessum ne quis ex temeritate vel levitate in jacturam et in ruinam sui ordinis sub praetextu majoris religionis ad alium ordinem transvolaret, sicut frequenter a multis constat esse praesumptum, non quidem ut ei transeundi licentia denegetur qui eam cum humilitate ac puritate duxerit postulundam, quatenus non ficte, sed vere, ad frugem melioris vitae valeat transmigrare. Talis ergo postquam a praelato suo transeundi licentiam postulaverit, ex lege privata, quae publicae legi praejudicat, absolutus, libere potest sanctioris vitae propositum adimplere, nonobstante proterva indiscreti contradictione praelati, qui privilegium meretur amittere cum concessa sibi abutitur potestate; cum et Romanus pontifex, qui supremam obtinet in Ecclesia potestatem, archiepiscopis et episcopis cedendi licentiam ex justa causa petentibus sine difficultate concedat. Quocirca noverint universi quibus hujusmodi privilegium est concessum se ad concedendum transeundi licentiam taliter postulantibus de jure teneri, quia sicut subditus a praelato cum humilitate ac puritate debet transeundi licentiam postulare, ne bonum obedientiae contemnere videatur, sic profecto praelatus subdito sine difficultate ac pravitate debet transeundi licentiam indulgere, ne videatur propositum impedire divinitus inspiratum. Si vero probabiliter dubitetur utrum quis velit ad ordinem arctiorem an laxiorem ex charitate an ex temeritate transire, superioris est judicium requirendum, ne forte angelus Satanae in lucis angelum se transformet; illa semper regula inviolabiliter observata. ut nullus absque licentia Romani pontificis praesumat occasione quacunque deserere praesulatum, quoniam sicut majus bonum minori bono praeponitur, ita communis utilitas speciali utilitati praefertur; et in hoc casu recte praeponitur doctrina silentio, sollicitudo contemplationi, et labor quieti. Ad quod utique designandum unigenitus Dei Filius Jesus Christus non de Rachele secundum carnem natus est, sed de Lia; nec legitur eum in domum suam Maria excepisse, sed Martha, unde quandiu potest episcopus praeesse pariter et prodesse, non debet cedendi postulare licentiam aut etiam obtinere. Sane dilecti filii fratres Hospitalis Hierosolymitani in partibus Hispaniae constituti gravi nobis conquestione monstrarunt quod quidam fratres eorum, qui administrationem et magistratum habuerant in domibus Hospitalis, et alii ejusdem ordinis, cum mandatum aliquod recipiunt a magistris quod sibi non placeat aut durum etiam videatur, se ad ordinem Cisterciensem transferunt, et sic domus Hospitalis bonis suis multoties spoliatur. Quia vero eorumdem fratrum gravamen clausis non possumus oculis pertransire, dilectis filiis universis abbatibus Cisterciensis ordinis in Hispania constitutis nostris litteris dedimus in praeceptis ut quae praemissa sunt diligenti meditatione pensantes, procurent eadem firmiter observare, provisuri attentius ut quod sibi fieri nolunt, minime faciant fratribus antedictis. Quocirca fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus si dicti abbates mandatum nostrum neglexerint adimplere, vos memoratos fratres contra praemissorum tenorem non permittatis aliquatenus molestari, quinimo tam recedentes fratres quam illos qui eosdem contra praemissam formam recipere forte praesumpserint, ut ab hujusmodi praesumptione desistant per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compellatis. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc. Datum Laterani, VI Kal. Decembris, anno undecimo. Sua nobis venerabilis frater noster Theodorus episcopus Nigripontis fecit conquestione monstrari quod licet coram dilecto filio Benedicto tituli Sanctae Susannae presbytero cardinale tunc apostolicae sedis legato sacrosanctae Romanae Ecclesiae canonicam obedientiam promiserit exhibere praestito juramento, et idem legatus episcopatum ipsum auctoritate qua fungebatur confirmarit eidem, archiepiscopus tamen Atheniensis metropolitanus ipsius, occasione assumpta ex eo quod idem inungi nolebat juxta consuetudinem Latinorum, praesertim cum idem archiepiscopus mandatum super hoc non haberet apostolicum speciale, ipsum pro suae voluntatis arbitrio praesumpsit destituere, juris ordine praetermisso, et alium in episcopum loci ejusdem eligi fecit in ejus praejudicium et gravamen. Cum igitur dictus episcopus tam nobis quam ipsi archiepiscopo paratus sit, sicut asserit, canonicam obedientiam exhibere, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus, si est ita, ipsum ad episcopatum praedictum mediante justitia sublato cujuslibet appellationis obstaculo restitui faciatis, nec permittatis eumdem super eo indebite molestari, contradictores per censuram ecclesiasticam compescentes. Quod si non omnes, etc. Duo vestrum ea, etc. Datum Laterani, VI Idus Decembr., pontificatus nostri anno undecimo. Sanctissimo Patri et domino charissimo Innocentio Dei gratia sacrosanctae Romanae et universalis Ecclesiae summo pontifici Philippus eadem gratia Francorum rex salutem et tam debitam quam devotam in omnibus reverentiam. Paternitati vestrae, de qua plene confidimus, preces affectuosas ex toto cordis affectu porrigimus quatenus viro venerabili domino Gualae legato vestro, qui est in terra nostra, detis potestatem separandi matrimonium nostrum appellatione remota, sive per affinitatem, sive per maleficium, sive intrando religionem, sive alio quocunque modo rationabili per quem solet separari matrimonium tempore vestro et temporibus antecessorum vestrorum, et leviorem dispensationem quam poteritis erga nos, si placet, faciatis. Super iis autem et super aliis fideli et familiari clerico nostro Guidoni de Atheiis latori praesentium ex parte nostra indubitanter credatis. Super causa conjugii alias tibi litteras satis prolixas dirigimus, quae pro majori parte utriusque partis continent rationes, hac praesertim ex causa, ut illis inspectis deliberes cum viris prudentibus, qui non minus respiciant ad justitiam quam personam, utrum expediat tibi super ipsa causa subire judicium, quod exerceri quidem oportet sine omni acceptione personae. Nos autem, qui et tuam secundum animam desideramus salutem, et tuum secundum corpus zelamur honorem, hoc tuae regali prudentiae recta fide consulimus et suggerimus intentione sincera, quatenus non solum inclines animum, sed etiam cogas ipsum tanquam rex fortis et prudens, qui tuo quoque debes animo dominari, ad exhibendum charissimae in Christo filiae nostrae Ingeburgi reginae Francorum uxori tuae conjugalem affectum, quod quidem si feceris, nos apud Deum tibi volumus esse sponsores quoniam et in praesenti et in futuro ipse tibi mercedem retribuet supra merita insperatam. Datum Laterani, VII Idus Decembris, pontificatus nostri anno undecimo. Veniens ad apostolicam sedem dilectus filius Guido nuntius tuus regias nobis litteras praesentavit, petens ex parte tua suppliciter viva voce ut charissima in Christo filia Ingeburgi regina Francorum uxore tua sponte ad religionis propositum transeunte ac publice confitente in loco securo, sicut legatus noster statuerit, teque jurante quod eam carnaliter non cognoveris, liceat tibi aliam ducere in uxorem; quia, sicut felicis memoriae Alexander papa praedecessor noster respondit, licet in Evangelio Dominus dixerit non licere viro uxorem suam nisi ob causam fornicationis dimittere, intelligendum est tamen secundum sacri expositionem eloquii de iis quorum matrimonium est carnali copula consummatum, sine qua matrimonium consummari non potest; et ideo si non est a viro suo cognita mulier, licitum ei est ad religionem transire, sicut idem alibi dicitur, quod post legitimum de praesenti consensum licitum est alteri conjugum eligere monasterium, etiam altero repugnante, quemadmodum quidam sancti de nuptiis vocati fuerunt, dummodo carnalis commistio non fuerit subsecuta, et alteri remanenti, si commonitus continentiam servare noluerit, licitum esse videtur ut ad secunda possit vota transire; quia cum non fuissent una caro simul effecti, satis potest transire unus ad Deum et alter in saeculo remanere. Cum igitur hanc solam causam assignet, quod si mulier per commistionem carnalem non est effecta una caro cum viro, eo etiam repugnante ad religionem valeat transmigrare, nullam aliam circumstantiam allegando, patet profecto quod existente causa, subsequi potest effectus, praesertim cum sicut commistio sexuum designat unionem inter verbum et humanam naturam, quia Verbum caro factum est et habitavit in nobis, sic animorum consensus significat charitatem inter Deum et justam animam, quoniam qui adhaeret Deo, unus spiritus est cum eo; et ideo sicut vinculum unionis inter Verbum et humanam naturam separari non potest, sic vinculum conjugale inter virum et uxorem eis viventibus non potest dissolvi postquam per commistionem sexuum effecti sunt una caro; sed sicut glutinum charitatis inter Deum et animam saepe dissolvitur, ita conjugalis potest connexio separari quando solus inter conjuges consensus exstitit animorum, propter illud quod inquit Apostolus, protoplasti verbum exponens dicentis, Erunt duo in carne una: Hoc autem dico magnum sacramentum in Christo et in Ecclesia . Porro cum veritas ipsa, quae Deus est, non per apostolum vel prophetam, sed per se ipsam in Evangelio suo dicat: Quod Deus conjunxit homo non separet ; et: Vir non dimittat nisi propter causam fornicationis uxorem , non est a nobis extendenda licentia ut causa religionis vir ab uxore vel uxor a viro discedat, nisi quantum exempla sanctorum et Patrum statuta declarant, ne humana praesumptio constitutionem divinam transgredi videatur. Profecto legimus quosdam sanctos ex ipsis nuptiis ad eremi solitudinem et peregrinationis pauperiem evolasse; quorum exemplo forte commoniti quidam praedecessores nostri dixerunt quod desponsatam puellam non licet parentibus alii viro tradere, monasterium tamen eligere sibi licet, et decreta legalia desponsatam, si converti voluerit, nullo censuerunt damno mulctari, quamvis exempla paucorum communem legem non faciant, praesertim illorum qui creduntur ab inspiratione divina fecisse, cum de nuptiis vocati legantur; quoniam, ut inquit Apostolus: Ubi Spiritus Dei est, ibi libertas , et qui Spiritu Dei aguntur, non sunt sub lege. Praefata vero decreta non de conjugibus sed de sponsis quidam intelligi voluerunt, sicut ipsorum verba demonstrant, quae non conjugatam sed desponsatam appellant. Sed nec ex praedictis decretis vel exemplis colligitur quod alterutris conjugum, si tales etiam conjuges reputentur, ad religionis propositum transeuntibus, reliqui ad copulam transierint conjugalem, nisi quod praefatus Alexander Papa legitur cuidam episcopo de quadam muliere mandasse quod si vir ejus eam carnaliter non cognoverat, et ipsa vellet ad religionem transire, sufficientem ab ea cautionem reciperet, ut vel ad religionem transiret, vel ad virum suum infra duorum mensium spatium accedere procuraret. Verum utrum intentio tua, fili charissime, infra hos limites concludatur quos exempla sanctorum vel Patrum decreta praefigunt, diligenter oportet adverti; ne si fuerit in hoc casu, quod Deus avertat, erratum, nobis ac tibi grande periculum et grave scandalum oriatur. Manifestum est enim quod ad praedictam reginam conjugem tuam aliquoties accessisti ut carnaliter eam cognosceres, diligentem ad hoc operam impendendo; cui licet te asseras non potuisse carnaliter commisceri, fortasse tamen in ipso tali commercio aliquid circa eam extraordinarie peregisti. Nunc autem etsi necessaria sibi facias congrue ministrari, quantum ad victum pertinet et vestitum, ipsam tamen in arcta facis custodia detineri, ut de suis neminem secum habeat marem aut feminam, nec etiam ipsa palatium in quo tenetur possit exire, neque quisquam ad eam sine tuo speciali mandato infra ipsum palatium possit intrare; quam hoc modo detentam multifariam induci fecisti per inductores utique multiformes, multis et magnis promissis muneribus, ne dicamus comminationibus intentatis, ut habitum religionis assumat et se dicat a te cognitam non fuisse, ut sic aliam tibi copulare possis uxorem; quamvis ipsa legatis nostris confessa fuerit in judicio quod tu eam carnaliter per commistionem sexuum cognovisti, et hoc ipsum nobis multoties intimaverit, quasdam nobis ante triennium patentes litteras suo sigillo munitas in testimonium destinando, in quibus constantissime profitetur quod tu eam carnaliter cognovisti, et si forte contrarium confiteretur aliquando, nunquam contrariae confessioni credamus, quia confessionem hujusmodi extorqueret ab ea vel metus poenae vel studium evadendi, sicut in simili casu Teberga regina legitur contra Lotharium regem olim sanctae memoriae Nicolao papae praedecessori nostro scripsisse. Ex praemissis vero decretis vel exemplis propositis haberi non potest quod ii qui causa religionis suas deseruerunt uxores, ad illas intraverint. Tu autem ad praedictam conjugem tuam non solum intrasti, sed ut carnaliter ipsam cognosceres diligentem operam impendisti. Nullus illorum uxorem induxit ut ad religionem transiret, quatenus ipse ad aliud conjugium transvolaret. Tu vero non solum ad hoc praefatam induxisti reginam, verum etiam multis promissionibus provocasti; quinimo juramentum ab illa ut hoc ageret accepisti, mille libras annui redditus pollicendo. Nullus illorum vel modico tempore in custodia coarctavit uxorem. Tu autem per octo jam annos praefatam reginam in arcta fecisti custodia detineri. Quinimo cum illi legantur transisse de nuptiis, vel alii transire voluerint antequam ad nuptias pervenissent, haec post sextum decimum annum a contracto conjugio transire monetur, utinam non cogatur! A nullo illorum uxor conjugale debitum postulavit. A te vero memorata regina frequenter exegit, sed illud ei reddere denegasti. Nullius illorum uxor se cognitam dixit ab ipso. Saepefata vero regina constanter asseruit, etiam in judicio, quod tu eam carnaliter cognovisti. Unde si nunc contrarium fateretur, non esset ejus simplici verbo credendum, cum et de his qui causa frigiditatis affirmant se non potuisse ad invicem commisceri beatus Gregorius papa statuerit ut eorum uterque septima manu propinquorum tactis sacrosanctis reliquiis dicat jurejurando quod nunquam permistione carnis conjuncti una caro effecti fuissent. Quanto magis ergo illa praestare debet simile juramentum quae nimio taedio videtur affecta, ut non dicamus, correpta timore, seducta consiliis, vel illecta promissis. Vides ergo, fili charissime, quod circa praefatam reginam longe amplius processisti quam secundum exempla proposita vel praemissa decreta fuerit processum ab aliquo qui causa religionis suam deseruerit uxorem, vel cujus uxor ob causam eamdem reliquerit suum virum. Nec putes quod ista dicamus quasi circa te nimium velimus exercerc rigorem, cum ex comparatione similis facti possis advertere nos erga te magnae benignitatis gratiam impendisse. Tempore quippe praefati praedecessoris nostri Nicolai papae memoratus Lotharius rex, non minimus, sed maximus inter reges. Thebergam uxorem suam propria temeritate dimisit, et superduxit Gualdradam, faciens illam in arcta custodia detineri et istam regali honore tractari. Cumque praefato praedecessori nostro suam illa querelam deponeret, inter caetera libellum appellatorium destinavit, in quo non quidem adhuc confessam, sed cogi se ut contra se falsum diceret crimen innotuit, subjungens quod si amplius foret compulsa, sciretur quod non veritate, sed timore mortis, et evadendi studio, quia non posset aliter, diceret quod rex vellet. Ex iis potes et debes advertere quantum tuae magnificentiae curaverimus et in verbis et in factis deferre. Praedictus enim praedecessor superinductam Gualdradam pellicem Lotharii appellabat; nos autem superinductam a te nunquam appellavimus tuam pellicem, sed nobilem mulierem. Ille praefatum Lotharium non appellabat simpliciter regem, sed si rex veraciter dici posset qui nullo salubri regimine appetitus corporis refrenabat. Nos autem te non solum regem simpliciter appellavimus, sed catholicissimum principem et christianissimum regem. Ille duos archiepiscopos, Coloniensem videlicet et Treverensem, deposuit pro eo quod injustam sententiam in causa conjugii protulerunt. Nos autem nec unum archiepiscopum deposuimus, Remensem videlicet, avunculum tuum, qui sententiam divortii seu potius ludibrii fabulam promulgavit. Ille Lotharium regem et superinductam Gualdradam excommunicationis mucrone percussit. Nos autem, etsi protulerimus sententiam interdicti, non quidem in totum regnum, sed in partem aliquam regni tui, non tamen te vel superinductam excommunicationi subjecimus, sed nec illi vel tibi officia divina subtraximus vel ecclesiastica subduximus sacramenta. Licet etiam te saepissime monuerimus ut praefatam conjugem tuam debitae restitueres libertati et regali faceres honorificentia pertractari, nondum tamen ad hoc apostolica te compulimus potestate; sed nec ad reddendum ei debitum conjugale saepissime postulanti adhuc ecclesiastica censura compulimus, multoties commonitum diligenter. Putasne, magnifice rex, quod, etsi praefatus praedecessor noster praestantior nobis fuerit merito et scientia, nos eo simus officio et potestate minores, ut quod ille justitiae zelo succensus erga tantum regem egisse dignoscitur, nos erga te pari zelo succensi agere non possimus, vel amodo minus juste agere valeamus quod hactenus forte plus justo distulimus exercere? Ut autem cognoscas affectum dilectionis et gratiae quam erga te gerimus, ecce temperato rigore mandamus dilecto filio Gualae Sanctae Mariae in porticu diacono cardinali apostolicae sedis legato quatenus, quemadmodum per regias litteras postulasti, ut tuis verbis utamur, appellatione remota procedat super negotio matrimonii, sive de affinitate, sive de maleficio, sive de religionis proposito, sive alio quocunque modo rationabili per quem solent matrimonia separari, causa fuerit proposita coram eo; ita videlicet ut licet hujusmodi variatio sit suspecta, modo de affinitate, modo de maleficio, modo de religione proponere, seu quolibet alio indistincte ad conjugium dirimendum, si tamen ad quaestionem affinitatis volueris habere recursum, formam observet quam super eodem articulo aliis legatis duximus praefigendam; si vero causam volueris prosequi maleficii, formam sequatur sibi praefixam. Quod si de proposito fuerit religionis agendum, idem legatus et praescripta prudenter attendat et proponenda consideret diligenter; ac demum si de partium processerit voluntate, causam in quolibet casu canonico fine decidat, vel ipsam sufficienter instructam ad nostrum remittat examen, praefigens partibus terminum competentem quo per responsales idoneos nostro se conspectui repraesentent justam auctore Deo sententiam recepturae: illo semper in omnibus observato, ut praefatae reginae omnimoda provideatur libertas, quemadmodum in simili casu jamdictus praedecessor noster Nicolaus constituit ita dicens: Sive de conjugii foedere, sive de adulterii crimine sit judicium agitandum, nulla patitur ratio Tebergam cum Lothario inire posse certamen, nisi prius ad tempus suae reddita fuerit potestati, et consanguineis prius libere sociata. Inter quae locus est etiam providendus in quo nulla vis multitudinis formidetur, ne sit difficile testes producere vel caeteras personas quae tam a sanctis canonibus quam a venerandis Romanis legibus in hujusmodi controversiis requiruntur. Ecce, fili charissime, non de corde nostro nova verba confingimus, sed de jure canonico authentica producimus instituta, sicut viri prudentes te poterunt plenius edocere. Quocirca regalem prudentiam rogamus attentius et monemus quatenus et quid liceat et quid deceat et quid etiam expediat in hoc agi negotio solerter attendas, ab illis avertens auditum qui caput tuum oleo peccatoris impinguant: quoniam, ut divinis verbis utamur, qui beatum te dicunt, ipsi te decipiunt, illud tibi sub obtentu divini judicii pro tuorum remedio peccatorum in virtute Spiritus sancti mandantes, quatenus praefatam reginam in nullo permittas offendi vel ad aliquid invitam compelli, sed eam et debita facias libertate potiri et regali honorificentia pertractari; ne, si secus feceris, quod non credimus, indignationem divinam et apostolicam merearis, et praeter grandem offensam, gravem quoque poenam incurras, tuaque novissima primis et mediis hujus peccati merito non concordent. Datum Laterani, V Idus Decembris, pontificatus nostri anno undecimo. Super causa conjugii charissimo in Christo filio nostro Philippo regi Francorum illustri scribimus in hunc modum: Veniens ad apostolicam sedem dilectus filius Guido nuntius tuus, etc., ut in alia usque in finem. Ideoque discretioni tuae, fili legate, per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus secundum formam praescriptam praevia ratione procedas. Datum Laterani, etc. Olim per litteras a venerabili fratre nostro Avelbergensi episcopo et dilecto filio abbate in Sichem nobis destinatas accepimus quod cum O. illustrem regem Boemiae super causa matrimonii quae vertitur inter ipsum et nobilem mulierem A. sororem marchionis Misnensis auctoritate tam nostra quam legatorum nostrorum peremptorie citavissent, parte mulieris ipsius in eorum praesentia comparente, idem rex contumaciter se subtraxit. Cum autem ab ejusdem mulieris fuisset parte propositum quod memoratus rex B. presbyterum, quem praefati judices cum litteris citatoriis miserant ad eumdem, capi fecerat et arctae custodiae mancipari, ac iidem judicis post peremptoriam diem biduo exspectassent si forsan aliquis pro praefato rege in eorum praesentia compareret, quia demum jam die tertia probato per testes idoneos quod pervenerant litterae citationis ad ipsum, suam manifeste contumaciam cognoverunt, excommunicationis in eum sententiam protulere. Cum igitur dictus rex diceretur recusasse praedictos judices ut suspectos, venerabili fratri nostro Hostiensi episcopo et dilecto filio Leoni tituli Sanctae Crucis presbytero cardinali, quibus tunc fuerat pro causis imperii ac Ecclesiae ad partes illas officium legationis injunctum, dedimus in mandatis quatenus juratoria cautione ab ipso rege recepta quod juri pareret, beneficium impenderent absolutionis eidem, et inquirerent, si tamen possent ad hoc intendere, per se ipsos, vel facerent per aliquos idoneos viros inquiri utrum praedicti judices ab ipso possent rationabiliter recusari: quod si forent rationabiliter recusati, audirent causam vel facerent audiri appellatione remota, ita quod cum esset usque ad sententiam in ipsa processum, nobis remitteretur instructa, praefixo partibus termino competente quo se per procuratores idoneos nostro conspectui praesentarent justam auctore Deo sententiam recepturae; alioquin partes ad priorum judicum remitterentur examen. Verum quoniam ipsi legati, propter miserabilem illum eventum qui rerum statum inopinata morte principis immutavit, de arrepto legationis itinere recedentes, iis intendere nequiverunt, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus absoluto, praefato rege secundum formam praescriptam, inquiratis sollicite per vos ipsos utrum judices antedicti possint ab eo rationabiliter recusari, et in caeteris mandatum apostolicum, quod praedictis fuit legatis injunctum, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo exsequi procuretis. Datum Laterani, III Idus Decembris, pontificatus nostri anno undecimo. Utinam Dominus et nobis efficacem sermonem et vobis ac aliis perfectum largiretur auditum; ut quod de coelestis regis obsequio suademus, saltem per parabolam inducamini regis temporalis implere, qui cum servorum suorum culpa regnum proprium amisisset, ad recuperationem ipsius auxilium saepe flagitavit eorum; quibus ei non solum illud impendere contumaciter recusantibus, quinimo manus suas convertentibus hostiliter in se ipsos, ipse demum propria recuperavit potentia regnum suum. Num igitur quis ex vobis tam misericors est vel demens qui si vice regis hujusmodi fungeretur, accepto tempore justitiam judicandi servos tales, tanquam regios proditores et perfidos infideles, exsilio vel incendio, suspendio, sive forsan alio duriori supplicio non puniret, ut malis male perditis, in eorum bona fideles alios subrogaret? Porro si sic rex faceret temporalis, qui solum in corpore potestatem haberet, quanto magis Dominus Jesus Christus rex regum et Dominus dominantium, qui et corpus et animam nobis contulit, et utrumque potens est mittere in gehennam ingratitudinis vitio et velut infidelitatis crimine suos servos poterit condemnare, si ei de terra quam pretio sui sanguinis comparavit, ob culpam profecto non suam, sed ipsorum, ejecto, ad illam recuperandam neglexerint subvenire. Ecce ipse de sua haereditate pro nostris iniquitatibus pulsus exsulat, ecce ad suam subventionem auxilium nostrum quasi exhaeredatus implorat, nec est qui vel foveat exsulem vel adjuvet implorantem. Expansis in cruce brachiis iteratam quasi crucifigentium se nobis insinuat contumeliam, et pene penitus nullus est qui ad ejus debita moveatur devotione vindictam. Transfigitur lancea latus ejus, manus et pedes clavis crudelibus configuntur, et neminis fere pectus compassio crudelitatis tantae transverberat ut mortem sibi retributurus, quam tribuit illi pro ipso, in adjutorium ejus exsurgat. Aggravata sunt etenim corda omnium, et eo jam fere spiritum emittente voce magna, qua clamat, nequeunt excitari. O quam omnes sine pietate sunt facti et in crudeles universi mutati, quandoquidem puerpera virgo de paupere praesepii diversorio cum puero vagiente depellitur, et a nullo sibi debito humanitatis studio subvenitur! Vae genti peccatrici, vae populo pleno peccatis! Vere animi duri es, et aerea tua frons, ac nervus ferreus cervix tua. Dominus qui te fecit, et non solum tibi tribuit id quod habes, sed etiam et quod es, caeditur et conspuitur, blasphematur et flagellatur, quin potius jam cunctis ludibriis et suppliciis, quae sustinuit corporaliter, spiritualiter innovatis, non solum ad crucem usque deducitur, imo ipsa sibi etiam crux aufertur, in hoc rabie modernorum crucifixorum veterum tyrannidem excedente quod cum illi nihil in cruce dimisissent eidem, isti nec crucem; et tu tantam tui dissimulas ignominiam Creatoris. Heu servos ingratos! heu famulos indevotos, qui cum coeli ac terrae Dominus ad recuperandum proprium patrimonium, non suis, sed eorum culpis amissum, adjutorium implorat ipsorum, non solum illud impendere damnabiliter sibi renuunt, verum etiam in se ipsos hostiliter arma convertunt! Proh dolor! quis furor est, et quae licentia tanta ferri domesticorum cruorem per civilia bella condere, ac perfidas et perferas nationes de Christi sinere patrimonio triumphare! Nunquid abbreviata et parvula facta est manus ejus, ut non possit redimere, aut non est virtus ad liberandum in ipso? Nonne ipse, qui malefaceret in sua increpatione desertum, indueret coelos tenebris, et saccum poneret operimentum eorum, funiculum haereditatis suae in solo posset oris sui verbo salvare? Deus siquidem sempiternus Dominus, qui terminos terrae creavit, qui dat lapso virtutem, et iis qui non sunt fortitudinem et robur multiplicat, non deficiet nec etiam laborabit quin orientalem provinciam quando voluerit et sicut voluerit de manibus eruat impiorum; sed in occupatione ac detentione ipsius peccata nostra sic forsitan punienda praevidit ut poena ipsa impoenitentibus majorem verteretur in culpam et poenitentibus proficeret ad coronam; ut unde contumacium aggravaret excessus, inde remitteret humiliantium se reatus. Sciens etenim quod diligentibus se omnia cooperantur in bonum, non ut scientiam sibi per experientiam compararet, cum universa noverit et praeviderit ab aeterno, sed ut nos de virtute vel infirmitate nostra redderet certiores, et daret intelligi plenius qui sunt ejus, salutiferae crucis signum, in quo ipse salus nostra pependit, et terram nativitatis suae, quam proprio sanguine consecravit, capi ab inimicis fidei Christianae permisit, si quem forsan tangeret ejus injuria, si quem zelus divinae legis accenderet, et ad vindicandam crucis injuriam excitaret. Dormiebant etenim somnum suum omnes viri divitiarum, dormiebant, et in suis voluntatibus ac voluptatibus dormitabant, cum factus est repente de coelo sonus de inopinato Christi haereditatis excidio, non solum excitans dormientes, sed universos Christianorum fines concutiens; ut quia nullus de Dei potentia dubitabat, id singuli suis criminibus imputarent, et sic saltem reverterentur ad Dominum, et de suis poeniterent excessibus qui prius in cordibus suis dixerant: Non est Deus . Cum igitur Dominus in hoc forsan occasionem nobis voluerit praestare salutis, imo salvationis causam praebere, universitatem vestram monemus attentius et exhortamur in Domino, ac in remissionem vobis injungimus peccatorum, quatenus, ante oculos cordis habentes exsilium crucifixi, qui potentes sunt praelium Domini praeliari, et crucem et arma capessant; qui vero non sunt habiles ad pugnandum, in expensis suis secundum proprias facultates aliquos dirigant bellatores, nec sit qui se ab hujusmodi obsequio subventionis excuset quin aliquid saltem modicum vel unum nummum imperialem propter hoc devote ac libenter impendat, cum ad mercandum regnum coelorum interdum calix sufficiat aquae frigidae, ac pauper mulier in gazophylacium duo minuta mittendo laudetur plus caeteris obtulisse. Proinde, charissimi filii, dum communis instat necessitas, simultates domesticas deponatis, et operam quam essetis bellis aut guerris mutuis impensuri, in terrae sanctae vos juvet auxilium exercere, quae pro peccatis nostris viris et viribus, operatoribus et opibus destituta in tanta necessitate consistit in quanta prorsus ab initio suae visitationis nequaquam nescitur exstitisse. Ut autem de vestra jam quasi retributione securi laborem tam sanctum confidentius assumatis, de Dei omnipotentis misericordia et beatorum apostolorum Petri et Pauli auctoritate confisi, ex illa quam nobis Deus, licet indignis, ligandi atque solvendi contulit potestate, omnibus qui laborem hujus itineris in propriis personis subierint et expensis plenam peccatorum suorum, de quibus cordis et oris egerint poenitentiam, veniam indulgemus, et in retributione justorum salutis aeternae pollicemur augmentum. Eis autem qui non in personis propriis illuc accesserint, sed in suis tantum expensis juxta qualitatem et facultatem suam viros idoneos destinarint illuc per annum moraturos ad minus, et illis similiter qui licet in alienis expensis in propriis tamen personis, assumptae peregrinationis laborem, impleverint, plenam suorum concedimus veniam peccatorum. Hujus quoque remissionis volumus esse participes juxta quantitatem subsidii et devotionis affectum omnes qui ad subventionem ipsius terrae de bonis suis congrue ministrabunt. Personas quoque ipsorum et bona, ex quo crucem susceperint, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, necnon et sub archiepiscoporum et omnium praelatorum Ecclesiae Dei consistere defensione jubemus, statuentes ut donec de ipsorum obitu vel reditu certissime cognoscatur, integra maneant et quieta consistant. Quod si quisquam contra praesumpserit, per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescatur. Si qui vero proficiscentium illuc ad praestandas usuras juramento tenentur astricti, creditores eorum per Ecclesiarum praelatos, ut remittant eis praestitum juramentum, et ab usurarum exactione desistant, eadem praecipimus districtione compelli. Quod si quisquam creditorum ad solutionem eos coegerit usurarum, ipsum ad restitutionem earum simili cogi animadversione mandamus. Concedimus etiam venerabilibus fratribus nostris Cremonensi et Yporiensi episcopis et dilecto filio abbati de Tilieto, quibus specialiter auctoritatem tradidimus inducendi vos ad opus hujusmodi pietatis, necnon aliis archiepiscopis et episcopis in quorum dioecesibus permanetis, ut circa eos qui de bonis suis terrae sanctae voluerint subvenire, de discretorum virorum consilio, qualitate personarum et rerum quantitate pensatis, et considerato nihilominus devotionis affectu, opus injunctae poenitentiae commutare possint in opus eleemosynae faciendae. Datum Laterani, IV Idus Decembris, pontificatus nostri anno undecimo. Utinam Dominus et nobis efficacem sermonem, etc., in eumdem fere modum usque in finem. Quocirca universitatem vestram monemus attentius et hortamur, per apostolica vobis scripta mandantes quatenus apud populos vobis subditos studio sedulae praedicationis et exhortationis instetis ut juxta nostram et praedictorum episcoporum et abbatis exhortationem memoratae terrae sanctae succurrant, constitutionem et mandatum nostrum in caeteris quae superius sunt expressa sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo efficaciter exsequentes, quadragesimam quoque partem ecclesiasticorum reddituum proventuumque vestrorum et aliorum nihilominus clericorum, necnon et alias fidelium eleemosynas, quas dudum ad subventionem ipsius terrae mandavimus congregari, si quidem collectae sunt, assignari praedictis episcopis et abbati quantocius faciatis, in ejusdem terrae subsidium juxta suae discretionis arbitrium transmittendas. Alioquin eas colligi diligenter, et ipsis faciatis fideliter assignari. Datum, ut in alia. Ex litteris vestris accipimus quod cum ad Albiganensem Ecclesiam una cum venerabili fratre nostro Pisano archiepiscopo, tunc episcopo Vercellensi, accessissetis, visitationis officium impleturi, Albiganensis episcopus inter caetera quae proposita fuerant contra ipsum, hoc vobis ore proprio est confessus quod cum quidam in villa quadam ad ipsius jurisdictionem spectante infamaretur, de furto, et idem illud inficiaretur omnino, offerens quod candentis ferri judicio se purgaret, adjiciendo ut suspendio puniretur si deficeret in eodem, dictus episcopus a judice requisivit quid super hoc videretur eidem, et cum judex respondisset ut fieret sicut fur ipsemet dixerat; ferrum candens in ipsius episcopi praesentia est allatum; quod cum accepisset fur ille, combustus est. Unde judex expavefactus, quid sibi super hoc videretur consuluit episcopum memoratum; qui respondit quod si fur idem sic evaderet, malum esset; quanquam per litteras quas idem episcopus nobis modo direxit affirmet se talibus verbis usum fuisse: Auditis quantus est clamor populi, omnes dicunt quod malum est si evaserit impunitus, et sic episcopus et judex villam ipsam cum multitudine sunt egressi; in quorum praesentia fur praedictus auctoritate ipsius episcopi est suspensus, propter quod ipsum cum litteris vestris ad sedem apostolicam destinastis. Sed idem in nostra praesentia constitutus nihil unquam super iis proposuit coram nobis; nec litteras vestras vidimus, licet idem se nobis illas asserat praesentasse; quinimo statim cum dictus archiepiscopus ad apostolicam sedem accessit, qui nobis hujus rei seriem plenarie indicavit, idem episcopus a nostra discessit praesentia, et perquisitus non potuit inveniri. Nos autem super iis cum fratribus nostris deliberavimus diligenter, et quia idem episcopus, non solum in judicio candentis ferri, verum etiam in furis suspendio graviter noscitur deliquisse, cum his non tantum auctoritatem praestiterit, verum etiam praesentiam exhibuerit corporalem, ipsum indignum altaris ministerio reputamus. Cum igitur pontificale officium sine altaris ministerio non valeat adimpleri, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus ut episcopatui cedat moneatis eumdem. Alioquin ipsum auctoritate apostolica ab Albiganensi Ecclesia sublato appellationis obstaculo amoventes, faciatis eidem per electionem canonicam de persona idonea provideri, contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescentes. Datum Laterani, II Idib. Decemb., pontificatus nostri anno undecimo. Ex tenore litterarum vestrarum intelleximus evidenter quod cum causam quae inter I. clericum ex parte una et abbatem et conventum de Bello ex altera super redditu decem marcharum vel quindecim quas idem exigebat ab ipsis, eo videlicet quod eidem, quam cito se facultas offerret, in tantum se promiserant provisuros, nec promissionem suam curaverant adimplere, noscitur agitari, vobis duxerimus committendam, dictus clericus post litis contestationem chartam quamdam monachorum ipsorum continentem expresse quod ei primam Ecclesiam ad suam donationem spectantem valentem decem marchas vel quindecim assignare promiserant exhibuit coram vobis, nihilominus per idoneos testes probans ipsos post promissionem hujusmodi, licet potuerint, nolle sibi, quanquam super hoc admoniti fuerint, providisse, quare dictos abbatem et monachos ad assignandum sibi redditum decem marcharum ad minus cogi cum instantia postulabat. Ad haec autem fuit ex adverso responsum quod ratione promissionis hujusmodi, utpote factae contra concilii Lateranensis statuta, quae probari per chartam exhibitam videbatur, eos non poterat convenire, praesertim cum non de aliqua Ecclesia, sed de promissione tantum, in litteris nostris mentio haberetur. Cum igitur aliis ipsos posse conveniri asserentibus, aliis vero in contrarium sentientibus, super hoc fuisset hinc inde coram vobis diutius disputatum, vos quid juris sit in hoc articulo dubitantes, in negotio ipso ulterius procedere noluistis donec super hoc reciperetis nostrae beneplacitum voluntatis, nobis humiliter supplicantes ut quid sit in hac parte agendum vos dignaremur per nostras litteras reddere certiores. Nos igitur attendentes quod promissio praedicta non tenet, utpote contra statuta praefati concilii attentata, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus, memorato clerico super hoc silentium imponentes, ab impetitione ipsius dictos abbatem et monachos absolvatis. Datum Laterani, II Idus Decembris, pontificatus nostri anno undecimo. Venerabilis frater noster Larissiensis archiepiscopus sua nobis conquestione monstravit quod venerabilis frater noster Dimitriacensis episcopus suffraganeus Larissiensis Ecclesiae, fultus potentia laicali, eidem denegat obedientiam et reverentiam debitam exhibere. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus praefatum episcopum ut debitam obedientiam et honorem exhibeat archiepiscopo memorato monere diligentius et inducere procuretis, eum ad hoc, si necesse fuerit, districtione qua convenit appellatione remota cogentes. Nullis litteris veritati et justitiae praejudicantibus, etc. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc. Datum Laterani, VI Idus Decembris, pontificatus nostri anno undecimo. Cum a nobis petitur quod justum est et honestum, etc., usque effectum. Eapropter, dilecte in Domino fili, tuis justis postulationibus grato concurrentes assensu, Nazorescensem Ecclesiam cum omnibus quae inpraesentiarum rationabiliter possidet, etc., usque communimus. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat hanc paginam nostrae protectionis infringere vel ei, etc. Si quis autem hoc attentare praesumpserit, etc., usque incursurum. Datum Laterani, V Idus Decembris, pontificatus nostri anno undecimo. Cum a nobis petitur, etc., usque effectum. Eapropter, venerabilis in Christo frater, etc., usque assensu, Davaliensem Ecclesiam cum omnibus quae inpraesentiarum rationabiliter possidet, etc., usque communimus. Decernimus ergo . . . hanc paginam nostrae protectionis infringere, etc., usque incursurum. Datum, ut in alia per totum. Cum venerabilis frater noster Yporiensis episcopus et dilectus filius Albertus presbyter Mantuanus ad monasterium Sancti Stephani de Cornu ob visitationis et correctionis officium accessissent, statutis in eo plurimis quae regulari congruunt honestati, quia P. tunc abbas ejusdem monasterii super lapsu carnis, crimine Simoniae, ac multis aliis graviter fuerat infamatus, cum ipsi juxta officii sui debitum super iis vellent inquirere veritatem, idem abbas eis humiliter supplicavit ut secundum formam juris procederent circa ipsum, cum notoria res non esset, nec vexaret eum fama publica vel privata, nec etiam contra eum accusator aliquis appareret. Cumque ipsi supplicationes vel potius exceptiones hujusmodi tanquam frivolas non admitterent, dictus abbas sedem apostolicam appellavit. Sed iidem appellatione hujusmodi, velut frustratoria, non admissa, a priore ac multis monachis ipsius coenobii, qui super hoc deposuere jurati, de praemissis inquisierunt plenius veritatem. Interim autem cum de praedictis visitatoribus abbas ipse in auditorio nostro gravem fecisset conquestionem deponi, venerabili fratri nostro Uberto Mediolanensi archiepiscopo S. R. E. cardinali dedimus in mandatis ut inquireret ab episcopo et presbytero memoratis qua de causa inducti fuerint ad inquisitionem hujusmodi faciendam, et nisi aliam rationabilem causam ostenderent, ne procederent ad inquisitionem praedictam auctoritate ipsis apostolica prohiberet, in statum debitum revocato si quid post appellationem ad nos rationabiliter interpositam in ipsius abbatis praejudicium attentassent; alioquin canonicum haberent in eadem inquisitione processum. Cum igitur de ipsorum processu tam per litteras eorumdem quam per relationem episcopi memorati nobis plenius constitisset, dictum abbatem ab eadem abbatia exigente justitia duximus removendum, discretioni vestrae per apostolica scripta mandantes quatenus et quod a nobis est super hoc provida deliberatione statutum faciatis per censuram ecclesiasticam sublato contradictionis et appellationis obstaculo firmiter observari, ac priori et fratribus ipsius monasterii auctoritate apostolica injungatis ut personam idoneam per electionem canonicam sibi praeficiant in abbatem. Ipsum quoque depositum ad restituendum privilegia monasterii et alia quae suae fuerant commissa custodiae per censuram eamdem sublato appellationis obstaculo compellatis; contradictores, si qui fuerint, vel rebelles districtione simili compescentes. Datum Laterani, XVI Kal. Januarii, pontificatus nostri anno undecimo. Quoties illud a nobis petitur quod religioni et honestati convenire dignoscitur, animo nos decet libenti concedere et petentium desideriis congruum impertiri suffragium. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus clementer annuimus, et praefatum monasterium Sanctae Mariae de Rosevelde, in quo divino mancipati estis obsequio, quod ad jus et proprietatem Romanae Ecclesiae pertinere dignoscitur, ad exemplar felicis memoriae praedecessorum nostrorum Adriani et Alexandri Romanorum pontificum sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et praesentis scripti privilegio communimus, statuentes ut quascunque possessiones, quaecunque bona idem monasterium inpraesentiarum juste et canonice possidet, aut in futurum concessione pontificum, largitione regum vel principum, oblatione fidelium, seu aliis justis modis praestante Domino poterit adipisci, firma vobis vestrisque successoribus et illibata permaneant, in quibus haec propriis duximus exprimenda vocabulis. Locum ipsum in quo praefatum monasterium situm est cum pertinentiis suis, decimam de Lu, quam bonae memoriae Albero Hamburgensis Ecclesiae archiepiscopus ex conniventia totius cleri et populi eidem monasterio vestro in concambium dedit, decimam de Rosevelde, quae item in concambium pro silva quae dicitur Frankenholt vobis data est, curiam quae dicitur Coningohof cum omnibus pertinentiis suis, officium Elikeri cum omnibus attinentiis suis, vetus officium cum pertinentiis suis, duodecim mansos juxta Albium cum pertinentiis suis, in Sclavia villam quae Lanchua dicitur, et possessiones quae jacent juxta Lu, bona quae bonae memoriae Ermengardis marchionissa Ecclesiae vestrae contulit in Tumarisco, curiam scilicet Crimpestede cum omnibus suis pertinentiis, curiam Fragistede cum pertinentiis suis, totam terram quae dicitur Busin cum pertinentiis suis, officium Oddonis cum pertinentiis suis, officium Hermanni et Wilberni cum omnibus pertinentiis suis, officium Siberni cum pertinentiis suis, officium Hesingi cum pertinentiis suis. Cum autem generale interdictum terrae fuerit, etc., usque celebrare. Chrisma vero, oleum sanctum, consecrationes altarium seu basilicarum, ordinationes monachorum qui ad sacros ordines fuerint promovendi, a dioecesano suscipietis episcopo, etc., usque voluerit exhibere. Alioquin ad quemcunque malueritis antistitem recurratis, qui apostolica fultus auctoritate quae postulantur indulgeat. Obeunte vero te nunc ejusdem loci abbate, etc., usque secundum Deum et beati Benedicti Regulam providerint eligendum. Quod si forte, quod absit! in suo collegio invenire nequiverint qui huic regimini idoneus habeatur, liceat eisdem de quocunque maluerint loco sui ordinis et suae professionis assumere. Prohibemus insuper ut nullus abbatum Roseveldensis monasterii bona infeudare, vel vendere, seu alio quolibet titulo alienare sine assensu majoris et sanioris partis capituli vestri praesumat. Praeterea decernimus, sicut praedicti antecessores nostri Adrianus et Alexander Romani pontifices decrevisse noscuntur, ne alicui archiepiscopo vel episcopo seu alii ecclesiasticae saecularique personae aliqua disponere vel ordinare aut exactiones vel paratas recipere sine consensu et voluntate fratrum ibi Deo servientium liceat, sed tantum Romano pontifici ad obediendum vel serviendum teneatur. Ad haec statuentes sancimus ut nullus unquam monasterii vestri advocatus esse praesumat nisi quem fratres communi consensu praeviderint eligendum. Sepulturam quoque ipsius loci, etc., usque nullus obsistat. Salva tamen justitia illarum ecclesiarum a quibus mortuorum corpora assumuntur. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum fas sit praefatum monasterium, etc., usque profutura. Salva sedis apostolicae auctoritate. Ad indicium autem perceptae hujus a Romana Ecclesia libertatis, secundum quod Udo marchio cum fratre suo Rodulfo et matre Odda, in quorum patrimonio monasterium ipsum situm est, instituisse dignoscitur, per annos singulos bizantium unum nobis nostrisque successoribus persolvetis. Si qua igitur in futurum, etc., usque subjaceat. Cunctis autem eidem loco, etc., usque praemia aeternae pacis inveniant. Datum Laterani per manum Joannis Sanctae Mariae in Cosmidin diaconi cardinalis S. R. E. cancellarii, V Idus Decembris, indictione XI, Incarnationis Dominicae anno 1208, pontificatus vero domini Innocentii papae III, anno undecimo. Ex privilegio felicis memoriae Alexandri papae praedecessoris nostri, quod monasterio vestro concessit, et nos ad exemplar ipsius duximus innovandum, evidenter apparet monasterium ipsum nullo medio ad Romanam Ecclesiam pertinere. Licet autem dilectus filius . . . Atrebatensis canonicus nuntius venerabilis fratris nostri Atrebatensis episcopi nuper in nostra praesentia constitutus firmiter asseruerit quod tempore bonae memoriae Urbani papae praedecessoris nostri super hoc inter ipsius episcopi et tuum, fili abbas, praedecessores exstitit litigatum, quia tamen privilegium libertatis apparet, et de ipsius episcopi jure non constat, eidem episcopo per nostras litteras duximus inhibendum ne contra tenorem ipsius privilegii vos tam in personis quam rebus ad ipsum monasterium pertinentibus molestare praesumat; sed si idem episcopus de jure confidit, causam suam ordine judiciario prosequatur. Alioquin sententiam, si sententia dici debet, quam in vos episcopus ipse proferret, decernimus non servandam, tanquam a non suo judice promulgatam. Datum Laterani, XVI Kal. Januarii, pontificatus nostri anno undecimo. Ex parte vestra fuit propositum coram nobis quod nonnulla ad feudum vestri monasterii pertinentia obligata potentibus ab infeodatis in pignus, facta sunt, non quidem de jure, sed tantum de facto, ab eodem monasterio usuris excrescentibus aliena. Unde nobis humiliter supplicastis ut terras, redditus, et alia quae praedicto modo ad monasterium vestrum spectant, vobis, ne omnino alienari contingant, in pignus recipere de nostra permissione liceret, ita videlicet quod recepti fructus vobis computari non debeant pro usuris. Volentes autem monasterii vestri indemnitatibus paterna sollicitudine praecavere, annuimus postulatis. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrae permissionis infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attentare praesumpserit, etc., usque in finem. Datum Laterani, XIII Kal. Januarii, pontificatus nostri anno undecimo. Ejus exemplo qui non est Deus dissensionis, sed pacis, volens omnes homines salvos fieri et ad agnitionem veritatis venire, venientes ad apostolicam sedem dilectos filios Durandum de Osca et socios ejus paterna benignitate suscepimus, et ea quae nobis tam pro se quam pro fratribus suis exponere curaverunt pleno concepimus intellectu. Ex iis ergo quae nobis de articulis fidei et sacramentis Ecclesiae diligenter examinati dixerunt cognovimus eos fidem sapere orthodoxam et Catholicam astruere veritatem. Ad majorem tamen expressionem appositis evangeliis, et scripto confessionis eorum imposito super illa, recepimus ab eis hujusmodi juramentum: Ego, inquit, Durandus de Osca inter manus tuas consecratas, summe pontifex domine Innocenti, Deum invoco testem in animam meam quod ita simpliciter et veraciter credo sicut in hoc scripto per omnia continetur, et contrarium nunquam credam, sed contrarium credentibus pro posse resistam. Tibi vero tanquam beati Petri apostoli successori et archiepiscopis et episcopis aliisque praelatis in quorum dioecesibus vel parochiis commorabor obedientiam et reverentiam exhibebo tam debitam quam devotam. Scriptum autem confessionis est tale. « Pateat omnibus fidelibus quod ego Durandus de Osca et I. et E. et B. et omnes fratres nostri corde credimus, fide intelligimus, ore confitemur, et simplicibus verbis affirmamus Patrem et Filium et Spiritum sanctum tres personas esse, unum Deum, totamque Trinitatem coessentialem et consubstantialem et coaeternalem et omnipotentem, et singulas quasque in Trinitate personas plenum Deum; sicut in Credo in Deum, et in Credo in unum Deum, et in Quicunque vult continetur. Patrem quoque et Filium et Spiritum sanctum unum Deum, de quo nobis sermo, esse creatorem, factorem, gubernatorem et dispositorem omnium corporalium et spiritualium, visibilium et invisibilium, corde credimus et ore confitemur. Novi et Veteris Testamenti unum eumdemque auctorem credimus esse Deum, qui in Trinitate, ut dictum est, permanens de nihilo cuncta creavit, Joannemque Baptistam ab ipso missum esse sanctum et justum et in utero matris suae Spiritu sancto repletum. Incarnationem divinitatis non in Patre nec in Spiritu sancto factam, sed in Filio tantum, corde credimus et ore confitemur; ut qui erat in divinitate Dei Patris Filius, Deus verus ex Patre, esset in humanitate hominis Filius, homo verus ex matre, veram carnem habens ex visceribus matris et animam humanam rationabilem, simul utriusque naturae, id est Deus et homo, una persona, unus Filius, unus Christus, unus Deus cum Patre et Spiritu sancto, ominium auctor et rector, natus ex Virgine Maria vera carnis nativitate, manducavit et bibit, dormivit et fatigatus ex itinere quievit, passus vera carnis suae passione, mortuus vera corporis sui morte, et resurrexit vera carnis suae resurrectione et vera animae ad corpus resumptione; in qua postquam manducavit et bibit, ascendit in coelum, sedet ad dexteram Patris, et in eadem venturus est judicare vivos et mortuos. Corde credimus et ore confitemur unam Ecclesiam, non haereticorum, sed sanctam Romanam catholicam et apostolicam, extra quam neminem salvari credimus. Sacramenta quoque quae in ea celebrantur inaestimabili atque invisibili virtute Spiritus sancti cooperante, licet a peccatore sacerdote ministrentur, dum Ecclesia eum recipit, in nullo reprobamus, nec ecclesiasticis officiis vel benedictionibus ab eo celebratis detrahimus, sed benivolo animo tanquam a justissimo amplectimur; quia non nocet malitia episcopi vel presbyteri neque ad baptismum infantis, neque ad eucharistiam consecrandam, nec ad caetera ecclesiastica officia subditis celebrata. Approbamus ergo baptismum infantium; qui si defuncti fuerint post baptismum antequam peccata committant, fatemur eos salvari et credimus; et in baptismate omnia peccata, tam illud originale peccatum contractum, quam illa quae voluntarie commissa sunt, dimitti credimus. Confirmationem ab episcopo factam, id est impositionem manuum, sanctam et venerande accipiendam esse censemus. Sacrificium, id est panem et vinum, post consecrationem esse verum corpus et verum sanguinem Domini nostri Jesu Christi firmiter et indubitanter corde puro credimus et simpliciter verbis fidelibus affirmamus; in quo nihil a bono majus, nec a malo minus perfici credimus sacerdote; quia non in merito consecrantis, sed in verbo efficitur Creatoris et in virtute Spiritus sancti. Unde firmiter eredimus et confitemur quod quatumcunque quilibet honestus religiosus sanctus et prudens sit, non potest nec debet eucharistiam consecrare nec altaris sacrificium conficere nisi sit presbyter a visibili et tangibili episcopo regulariter ordinatus. Ad quod officium tria sunt, ut credimus, necessaria, scilicet certa persona, idem presbyter ab episcopo, ut praediximus, ad illud proprie officium constitutus, et illa solemnia verba quae a sanctis Patribus in canone sunt expressa, et fidelis intentio proferentis. Ideoque firmiter credimus et fatemur quod quicunque sine praecedenti ordinatione episcopali, ut praediximus, credit et contendit se posse sacrificium eucharistiae facere, haereticus est et perditionis Chore et suorum complicum est particeps atque consors et ab omni sancta Romana Ecclesia segregandus. Peccatoribus vere poenitentibus veniam concedi a Deo credimus, et eis libentissime communicamus. Unctionem infirmorum cum oleo consecrato veneramur. Conjugia carnalia esse contrahenda secundum Apostolum non negamus, ordinarie vero contracta disjungere omnino prohibemus. Hominem quoque cum sua conjuge salvari credimus et fatemur; nec etiam secunda vel ulteriora matrimonia condemnamus. Carnium perceptionem minime culpamus. Non condemnamus juramentum, imo credimus puro corde quod cum veritate et judicio et justitia licitum sit jurare. Praedicationem necessariam valde et laudabilem esse credimus; tamen ex auctoritate vel licentia summi pontificis vel praelatorum permissione illam credimus exercendam. In omnibus vero locis ubi manifesti haeretici manent, et Deum et fidem sanctae Romanae Ecclesiae abdicant et blasphemant, credimus quod disputando et exhortando modis omnibus secundum Deum debeamus illos confundere et eis verbo Dominico, veluti Christi et Ecclesiae adversariis, fronte usque ad mortem libera contraire. Ordines vero ecclesiasticos et omne quod in sancta Romana Ecclesia sancitum legitur aut canitur humiliter collaudamus et fideliter veneramur. Diabolum, non per conditionem, sed per arbitrium, malum esse factum credimus. Corde credimus et ore confitemur hujus carnis quam gestamus et non alterius resurrectionem. Judicium quoque per Jesum Christum esse futurum, et singulos pro iis quae in hac carne gesserunt recepturos vel poenas vel praemia firmiter credimus et affirmamus. Eleemosynas, sacrificium, caeteraque beneficia fidelibus posse prodesse defunctis credimus. Remanentes in saeculo et suas possidentes eleemosynas et caetera ex rebus suis agentes, praecepta Domini servantes salvari fatemur et credimus. Decimas, primitias et oblationes ex praecepto Domini credimus clericis persolvendas. » Quia vero non solum fides recta, sed bona etiam operatio exigitur ad salutem, quoniam sicut sine fide impossibile est placere Deo, ita fides sine operibus mortua est, propositum quoque conversationis eorum praesenti paginae duximus adnotandum; cujus tenor est talis: « Ad honorem Dei et ejus Ecclesiae Catholicae, et ad salutem animarum nostrarum, fidem Catholicam per omnia et in omnibus integram et inviolatam corde credere et ore proposuimus confiteri sub magisterio et regimine Romani pontificis permanendo. Saeculo abrenuntiavimus, et quae habebamus, velut a Domino consultum est, pauperibus erogavimus, et pauperes esse decrevimus; ita quod de crastino solliciti esse non curamus, nec aurum nec argentum vel aliquod tale praeter victum et vestitum quotidianum a quoquam accepturi sumus. Consilia evangelica velut praecepta servare proposuimus, orationi juxta horas canonicas septies insistentes, dicendo quindecies Pater noster, insuper Credo in Deum, et Miserere mei, Deus, et orationes alias. Cum autem ex magna parte clerici simus et pene omnes litterati, lectioni, exhortationi, doctrinae et disputationi contra omnes errorum sectas decrevimus desudare. Disputationes tamen a doctioribus fratribus in fide catholica comprobatis et instructis in lege Domini dispensentur, ut adversarii catholicae et apostolicae fidei confundantur. Per honestiores autem et instructiores in lege Domini et in sanctorum Patrum sententiis verbum Domini censuimus proponendum in schola nostra fratribus et amicis, cum praelatorum vero licentia et veneratione debita, per idoneos et instructos in sacra pagina fratres, qui potentes sint in sana doctrina arguere gentem errantem et ad fidem modis omnibus trahere et in gremio sanctae Romanae Ecclesiae revocare. Virginitatem et castimoniam continuam inviolabiliter conservando, duas quadragesimas et jejunia secundum ecclesiasticam regulam instituta annis singulis facere proposuimus. Religiosum et modestum habitum ferre decrevimus, qualem consuevimus deportare, calceamentis desuper apertis ita speciali signo compositis et variatis ut aperte et lucide cognoscamur nos esse, sicut corde, sic et corpore, a Lugdunensibus et nunc et in perpetuum segregatos, nisi reconcilientur catholicae unitati. Ecclesiastica sacramenta suscipiemus ab episcopis et sacerdotibus in quorum dioecesibus vel parochiis commorabimur, et eis obedientiam et reverentiam debitam impendemus. Si qui vero saecularium in nostro voluerint consilio permanere, consulimus ut exceptis idoneis ad exhortandum et contra haereticos disputandum, caeteri in domibus religiose et ordinate vivendo permaneant, res suas in justitia et misericordia dispensando, manibus laborando, decimas, primitias, et oblationes Ecclesiae debitas persolvendo. » Nos igitur habito fratrum nostrorum consilio per apostolica vobis scripta mandamus quatenus, recepto a caeteris fratribus simili juramento, reconcilietis eos ecclesiasticae unitati, et denuntietis ipsos vere catholicos ac recte fideles, in praescriptis et alii eos secundum Deum ab omni scandalo et infamia servantes immunes, et in litteris testimonialibus et aliis adminiculis ipsos propter Deum misericorditer adjuvetis. Datum Laterani, XV Kal. Januarii, pontificatus nostri anno undecimo. Ne quis de caetero conversationis vestrae propositum calumnietur injuste, maxime circa illos qui secundum formam quam in aliis litteris nostris expressimus reconciliati fuerint ecclesiasticae unitati, nos illud auctoritatis nostrae munimine approbando, praesenti pagina duximus adnotandum. Quod quidem est tale: Ad honorem Dei et ejus Ecclesiae catholicae et ad salutem animarum nostrarum, etc., ut in alia usque persolvendo. Datum Laterani, etc., ut in alia. Postulastis a nobis ut iis qui remanentes in saeculo, ad honorem Dei et salutem animarum suarum in vestro proponunt consilio permanere, concedere dignaremur ne contra Christianos cogantur ad bellum procedere vel pro rebus saecularibus, veluti pro petendo communi, juramentum praestare. Nos autem praedicta concedimus quantum sine aliorum praejudicio et scandalo possunt salubriter observari, maxime cum permissione saecularium dominorum. Datum Laterani, XV Kal. Januarii, pontificatus nostri anno undecimo. Cum a nobis petitur quod justum est et honestum, etc., usque perducatur effectum. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus inclinati, ne quis infra parochiarum vestrarum terminos oratoria seu xenodochia construere contra vestram et dioecesani episcopi voluntatem praesumat, salvis privilegiis pontificum Romanorum, auctoritate praesentium inhibemus. Nulli ergo, etc., usque incursurum. Datum Laterani, XVI Kal. Januarii pontificatus nostri anno undecimo. Religiosam vitam eligentibus apostolicum convenit adesse praesidium; ne forte cujuslibet temeritatis incursus aut eos a proposito revocet, aut robur, quod absit! sacrae religionis infringat. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus clementer annuimus, et praefatum monasterium Sancti Salvatoris et Sanctae Rotrudis virginis, in quo divino mancipati estis obsequio, ad exemplar felicis memoriae Paschalis papae II, praedecessoris nostri sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et praesentis scripti privilegio communimus. In primis siquidem statuentes ut ordo monasticus, qui secundum Deum et Beati Benedicti Regulam in eodem monasterio, etc., usque observetur. Praeterea quascunque possessiones, quaecunque bona idem monasterium in praesentiarum juste et canonice possidet, aut in futurum concessione pontificum, largitione regum vel principum, oblatione fidelium, seu aliis justis modis praestante Domino poterit adipisci, firma vobis vestrisque successoribus illibata permaneant in quibus haec propriis duximus exprimenda vocabulis. Locum ipsum in quo praefatum monasterium situm est cum omnibus pertinentiis suis, altare villae Andrensis, capellam Sanctae Mariae infra oppidum Gignes, altare de Bredenarda, altare de Lullinghahem, altare de Fernes, et altare de Elingahem, cum omnibus decimis et pertinentiis eorum, et universa quae bonae memoriae Balduinus comes Gisnensis cum uxore sua Adela et Manasses ejus filius vel barones eorum eidem monasterio contulerunt, videlicet pasturam omnem circa ipsum locum Andernes, et commoditatem aquae, paludis et cespitum, terram de Hantengehem cum bosco, villanis et omnibus redditibus suis, in villa Gignes stagnum et sedem molendini, terram de Suavatas et manerium cum villanis suis et commoditate aquae et tertia parte decimae, terram de Campagnes et tertiam partem decimae, terram et comitatum de Bredenarda cum manerio ibidem sito et eleemosyna a nobili viro. A. Gisnensi comite vobis intuitu pietatis collata, terram, villanos, boscum, stagnum, et molendinum quae Garinus de Filnes et mater ejus Ecclesiae vestrae pietatis intuitu concesserunt, altare in villa Brocredes cum omnibus decimis et pertinentiis suis, duas portiones reddituum altaris de Terdinghaem, in parochia de Pithen manerium cum terra et comitatu, in monte qui dicitur Mas terram, manerium cum bosco, pastura et comitatu, in parochia de Spelleka duas partes totius decimae, in villa Elcekam decimam a bonae memoriae Petro abbate vestro acquisitam, in territorio de Merch redditus quos a Gualtero Blundo et Theoderico clerico et Herberto Folin milite noviter acquisistis, in villa quae dicitur Sancti Audomari Ecclesia terram in eleemosynam vobis collatam, in villa Craierwic unam marcam super terram Balduini quondam fratris vestri vobis assignatam, in villa Landertun decimam quam habetis ex dono nobilis viri Ingelramni de Fielnes, in villa Erudinghem tertiam partem totius decimae, in villa Buxin decimam quondam Danielis, terram et redditus quos noviter acquisistis, foragium quoque de vinis quae ad vestros usus emitis per totum castrum Sancti Audomari a bonae memoriae Willelmo castellano vobis concessum et suo scripto nihilominus confirmatum, in villis Iorni, Audenhem, Foxole, Landertim, Westehoc, et Antingherem, terras, societates et decimas ab antiquis temporibus a vobis possessas, redditus et procurationes quos super quodam nemore debet vobis annuatim Ecclesia de Wasto, duas marcas quas super quodam manerio vobis abbatia de Belloloco solvere annuatim tenetur, in villa de Hames terram, villanos et redditus ab antiquo a vobis possessos, in villa Balinghen ex dono antiquorum nobilium tertiam partem totius villae in terris, villanis, comitatu, stagno, molendino, pasturis, et paludibus, et eleemosynas in eadem villa vobis concessas a nobilibus viris Hugone et Simone fratre suo, Radulfo Bailol et participibus ejus, in villa Hochtinghem universos mansionarios quos habetis, cum redditibus et comitatu et paludibus ad usus vestros a bonae memoriae Balduino comite monasterii vestri fundatore concessis, in villa Ferenes terras cum comitatu, villanos et redditus ab antiquo a vobis possessos, in villa Odersele redditus a Guidone de Vlesoge quondam fratre vestro vobis concessos, decimam quoque de monte de Fielnes, decimam de Dolo, decimam de Dirlirgetun, et substitutionem capellani ad oratorium ejusdem vici, vavassores quoque a vobis feodatos, et tam ad placitandum pro vobis quam ad equitandum vobiscum ab antiquis temporibus attitulatos, et forum Ecclesiae vestrae cum omnibus justis et approbatis consuetudinibus, sicut eas juste hactenus et pacifice possedistis. Sepulturam vero ejusdem loci omnino liberam esse sancimus, ut tam supradictorum comitum progenies quam barones omnes, qui Pares castelli vocantur, sepeliantur ibidem. Caeterorum quoque qui illic sepeliri deliberaverint devotioni et extremae voluntati, nisi forte excommunicati vel interdicti sint, nullus obsistat. Salva tamen justitia illarum Ecclesiarum a quibus mortuorum corpora assumuntur. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat praefatum monasterium temere perturbare aut ejus possessiones auferre, vel ablatas retinere, minuere seu quibuslibet vexationibus fatigare; sed omnia integra conserventur eorum pro quorum gubernatione ac sustentatione concessa sunt usibus omnimodis profutura. Salva sedis apostolicae auctoritate et dioecesani episcopi canonica justitia et debita reverentia monasterii Karroffensis. Si qua igitur in futurum, etc., usque subjaceat. Cunctis autem, etc., usque praemia aeternae pacis inveniant. Datum Laterani, per manum Joannis Sanctae Mariae in Cosmidin diaconi cardinalis S. R. E. cancellarii, XII Kal. Januarii, indict. XI, Incarnationis Dominicae anno 1208, pontificatus vero Domini Innocentii papae III, anno undecimo. Sacrosancta Romana Ecclesia devotos et humiles filios ex assuetae pietatis officio propensius diligere consuevit, et ne pravorum hominum molestiis agitentur, eos, tanquam pia mater, suae protectionis munimine confovere. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris precibus inclinati, de Bovesrezia, de Alneto, et de Formeria ecclesias, cum justitiis et pertinentiis suis quae rationabiliter vos proponitis assecutos, sicut ea juste ac pacifice possidetis, vobis et per vos monasterio vestro auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrae confirmationis, etc., usque incursurum. Datum Laterani, XIII Kal. Januarii pontificatus nostri anno undecimo. Congruam officii nostri actionem prosequimur cum viros religiosos charitate debita confovemus eorumque votis et desideriis apostolicae favore benignitatis annuimus, et ne indebitis agitentur molestiis, ipsis apostolicae sedis defensionis subsidium impertimur. Volentes igitur Andrensi coenobio paterna sollicitudine providere, auctoritate vobis praesentium inhibemus ne de caetero pro benedictione abbatis ipsius palefredum, pastum vel cappam praesumatis sericam extorquere. Datum Laterani, X Kal. Januarii, pontificatus nostri anno undecimo. Cum ad nostram dudum audientiam pervenisset quod Ferricus de Dompnapetra, qui tenebat in ecclesia vestra praebendam, ad militiam se transtulerat laicalem cum quadam in Apulia publice contrahendo, et venerabilis frater noster Beneventanus archiepiscopus, cui mandavimus ut super hoc inquireret veritatem, per suas nobis litteras respondisset quod id notorium in partibus illis erat, demum eidem Ferrico per nostra scripta praecepimus ut infra mensem nostro se conspectui praesentaret, si forsan ad excusationem suam ostendere rationabile quidquam posset. Ipse vero cum testimonialibus quoque litteris venerabilis fratris nostri episcopi Bivinensis, per quem eum super hoc mandavimus admoneri, per suas nobis litteras respondendo confessus est quod cum olim circa octavum annum aetatis suae pater suus clericali militiae tradidisset eumdem, duodecimo tandem anno transacto resilivit ab ea, et ad arma saecularia se exercens, denique cum clarae memoriae Waltero Brenensi comite Apuliam introivit et hactenus ibi mansit, fructibus jam dictae praebendae quibusdam creditoribus obligatis, quam recognoscere se dicebat contra conscientiam tenuisse, ac ideo debitum quod super eadem praebenda contraxerat extenuatum penitus esse dicens, eam in nostris manibus resignavit. Nos igitur idoneae personae in ipsa provideri volentes, eam dilecto filio magistro Waltero, viro provido et honesto, de vestris partibus oriundo, duximus concedendam, universitati vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandantes quatenus ipsum per procuratorem suum in corporalem possessionem ipsius inducere ac in fratrem et canonicum recipere procuretis, stallum chori et locum capituli sibi nihilominus assignando, mandatum apostolicum taliter impleturi quod gerere possimus acceptum. Alioquin dilectis filiis decano, cantori et G. Pedilupi canonico Remensi dedimus in mandatis, ut vos ad id per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, compellant. Datum Laterani, XIII Kal. Januarii, pontificatus nostri anno undecimo. Scriptum est illis super hoc. Ex litteris dilectorum filiorum decani, cantoris, et G. canonici Remensis intelleximus evidenter quod cum Isabel mulier adversus R. virum suum Laudunensis dioecesis, qui non curabat eidem necessaria ministrare nec maritale ipsi debitum exhibere, nostras impetrasset ad eos litteras continentes quod si res taliter se haberet, dictum R. ut tanquam uxorem suam exhiberet eamdem et maritali affectione tractaret, censura ecclesiastica, sublato appellationis obstaculo, coercerent, ipsi partes legitime citaverunt. Quibus in eorum praesentia constitutis, praefata mulier intentionem suam fundare voluit coram eis, asserens dictum R. cum ipsa legitime matrimonium contraxisse, nec sibi velle in necessariis providere vel debitum reddere conjugale. Cum autem, dicto R. haec inficiante omnino, testes producti essent pariter et recepti, judices super hoc sententiare nolentes, depositiones ipsorum et ea quae hinc inde fuere proposita coram eis, sub sigillis suis nobis fideliter transmiserunt. Nos igitur, visis et intellectis depositionibus testium productorum, quia per dicta eorum de matrimonio nobis constitit evidenter, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus memoratum R. nonobstante quod post contractum matrimonium se fecit in subdiaconum promoveri, ad recipiendam uxorem suam et eam maritali affectione tractandam monitione praemissa per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, compellatis. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc. Datum Laterani, III Kal. Januarii, pontificatus nostri anno undecimo. Cum dilecti filii Willelmus Andrensis Ecclesiae monachus, qui pro electo ejusdem Ecclesiae se gerebat, et Gaufridus Daubins monachus ac procurator monasterii Karroffensis super jure eligendi abbatem in Andrensi monasterio et ejusdem Willelmi electione invicem in nostra praesentia litigarent, idem Willelmus electionem suam a fratribus Andrensibus concorditer celebratam auctoritate petiit apostolica confirmari, asserens tam de jure communi quam privilegio speciali eis a felicis recordationis Alexandro papa praedecessore nostro, et a nobis postmodum confirmato, liberam eligendi auctoritatem ad eosdem fratres tantummodo pertinere. Nam de jure communi omnis congregatio monachorum eligere sibi debet abbatem, et in ejusdem Alexandri privilegio continetur ut, obeunte monasterii Andrensis abbate, nullus ibi qualibet subreptionis astutia seu violentia praeponatur nisi quem fratres vel eorum pars consilii sanioris secundum Deum et Beati Benedicti Regulam duxerint eligendum. A nobis quoque praedictis fratribus dignoscitur esse concessum ut licitum sit eisdem, cum Ecclesiam suam abbate vacare contigerit, personam idoneam de gremio ejusdem Ecclesiae vel aliunde per regularem electionem sibi praeficere in pastorem, Karroffensi monasterio praesentandam, ut ab ipso confirmationem accipiat, et reverentiam ei quam debet impendat. Dictus vero Gaufridus procurator proposuit ex adverso quod, cum olim ad petitionem comitis Balduini, uxoris et filiorum ejus. Andrensis Ecclesiae patronorum a bonae memoriae Gerardo Morinensi episcopo fuerit constitutum quod si praefatus locus divino munere adeo pullularet ut prior aut abbas constitueretur ibidem, electio ejus penes fratres ejusdem loci et capitulum Karroffense penderet, et hujusmodi obtentu statuti sic fuerit longe retroactis temporibus observatum ut, monasterio Andrensi vacante, Andrenses fratres in Karrofensi capitulo aliquem de gremio monasterii Karrofensis sibi elegerint in abbatem: electio praedicti Willelmi tam contra statuti tenorem quam etiam contra consuetudinem approbatam, quae optima est legum interpres, minus canonice attentata, merito cassari debebat, et mandari fratribus antedictis ut juxta quod hactenus est obtentum procederent ad electionem abbatis, adjiciens quod, per privilegium supradicti praedecessoris nostri nec etiam confirmationem nostram, praejudicari poterat monasterio Karroffensi cum nulla penitus de praedicto statuto et approbata consuetudine habita mentione fuerint per subreptionem obtenta. Proposuit insuper idem G. quod ex alia quoque causa dicta electio cassari debebat, quia videlicet ab interdictis et de interdicto fuerat celebrata. Cum enim bonae memoriae Lambertus Morinensis episcopus supradictis fratribus dederit in praeceptis, prout in ejus patentibus litteris perspeximus contineri, ut ad Karroffensem Ecclesiam, de cujus gremio eligere debebant abbatem, infra octo dierum spatium accedentes, ibidem eligerent, ut debebant, quod si non facerent, scirent se ab omni officio et beneficio et ecclesiarum ingressu fore suspensos: ipsi mandato episcopi vilipenso, infra praefixum tempus, prout debebant, eligere contempserunt. Unde cum post elapsum terminum suspensionis sententia coeperint esse ligati, electio post haec ab ipsis praesumpta debebat irrita judicari. Ad hoc autem fuit ex adverso responsum quod cum praedicto modo eligere Andrenses monachi minime tenerentur, episcopo sine causae cognitione hoc praecise mandanti non tenebantur obedire; ac ideo praedicta sententia interdicti eos ligare non potuit, utpote minus rationabiliter promulgata; maxime cum infra terminum ab episcopo constitutum ad Karroffense monasterium accedentes, licentiam petierint de suo monasterio eligendi, licet eam nequiverint obtinere. Contra quod pars altera replicavit quod etsi fuisset forsitan dicta sententia minus justa, humiliter tamen parere tenebantur eidem, cum fuisset a dioecesano episcopo promulgata. His igitur et aliis quae coram nobis utrinque fuere proposita perspicaciter intellectis, quia nobis constitit electionem ipsam a suspensis et de suspenso etiam celebratam, ipsam de consilio fratrum nostrorum justitia cassavimus exigente. Excommunicationis autem et suspensionis in ipsum Willelmum et alios monachos Andrenses et interdicti sententias in eorum Ecclesias a venerabili fratre nostro Silvaneetensi episcopo et conjudicibus ejus post appellationem ad nos interpositam promulgatas ad cautelam duximus relaxandas. Caeterum cum supradictum statutum, videlicet quod penes fratres ejusdem loci et capitulum Karroffense pendeat abbatis electio, ita sane possit intelligi quod per illud nec juri communi nec apostolico privilegio derogetur, ut videlicet ad saepedictos fratres electio spectet abbatis, et ad Karroffense capitulum confirmatio, devotioni vestrae praesentium auctoritate mandamus quatenus auditis hinc inde propositis, si ex parte Karroffensis coenobii talis fuerit consuetudo probata quae juri communi praejudicet in hac parte, vos secundum illam consuetudinem decernatis electionem Andrensis abbatis de caetero faciendam. Quod si talis consuetudo probata non fuerit, per quam in hoc casu praejudicetur juri communi, vos Andrensibus monachis jus eligendi abbatem sublato appellationis obstaculo adjudicare curetis, ut sic de caetero liberam habeant facultatem vel de gremio Ecclesiae suae vel etiam aliunde per electionem canonicam eligendi personam idoneam in abbatem praesentandam Karoffensi capitulo, ut ab eo, si canonica fuerit electio, confirmetur. Porro si partes maluerint ut nobis sententia reservetur, vos causam instructam ad nostrum remittatis examen, praefigentes partibus terminum competentem quo nostro se conspectui repraesentent recepturae Deo dante judicium aequitatis. Testes autem qui fuerint nominati, etc., usque perhibere. Nullis litteris obstantibus si quae apparuerint a sede apostolica praeter assensum partium impetratae. Quod si non omnes, etc., duo vestrum. Datum Laterani, III Nonas Januarii anno undecimo. Ex parte M. mulieris fuit propositum coram nobis quod cum eam adhuc infra pubertatis tempora constitutam quidam patruus suus . . . filio . . . Senensis civis nondum septem annorum voluerit in matrimonio copulare, ac eadem traducta fuerit in domum civis ejusdem, ipsa ex quo ad nubiles annos pervenit, ratum nolens habere quod a dicto patruo suo circa hoc fuerat procuratum, a venerabili fratre nostro Senensi episcopo nubendi alii licentiam postulavit. Cumque partes idem episcopus citavisset, et praefata M. per procuratorem idoneum in judicio compareret quaerens possessiones et res alias sibi restitui dotis nomine pro se datas, et pars altera restitutionem peteret mulieris ejusdem, asserens eam non posse per alium causam agere, sed debere ipsius tractatui personaliter interesse, praefatus episcopus dubitans quid super iis statuere posset de jure, prout nobis suis litteris intimavit, processu negotii supersedit. Quia igitur non credimus ambigendum quin ipsa mulier, quamvis minor esse dicatur, et causam possit matrimonii per procuratorem tractare, ac pars alia restitui nequaquam debeat, quae nullo juris seu possessionis est commodo destituta cum per solam traductionem praedictam, quam non praecesserunt sponsalia vel consensus legitimus nec fuerunt etiam subsecuta, nullum inter eos obligatorium vinculum sit contractum, ut finis litibus imponatur, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus, si est ita, nonobstantibus exceptionibus supradictis, partibus convocatis, audias quae hinc inde duxerint proponenda, et quod canonicum fuerit appellatione remota decernas, faciens quod decreveris per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Nullis litteris veritati et justitiae praejudicantibus a sede apostolica impetratis. Datum Laterani, III Idus Januarii pontificatus nostri anno undecimo. Sanctissimo Patri ac domino INNOCENTIO Dei gratia summo et universali pontifici, HENRICUS eadem gratia fidelissimus in Christo imperator, a Deo coronatus, Romaniae moderator, et semper Augustus, salutem et tam promptam quam debitam in omnibus obedientiam. Non hominum sed Dei omnipotentis potissimum fuit, et praecipue meritis et intercessionibus beatissimi Petri et Ecclesiae Romanae non nostris meritis hoc evenit, ut imperium Romaniae nostro potentatui subjaceret. Cum enim miraculose factum fuerit ut ad honorem beati Petri Constantinopolis caperetur, miraculosius his diebus, beatissimo Petro dimicante pro nobis, Christus operatus est in nobis, cujus auxilio, vigilia ipsius Petri festi quod vocatur ad Vincula, iniquissimum persecutorem Ecclesiae Dei Voullam apud Philoppopolim debellavimus, eumque, infinita strage facta suorum, de campo fugavimus; et ut gaudeatis nobiscum in Domino, quindecim dietas terrae imperio nostro de suo acquisitas habemus. Status noster melioratus est, et de die in diem suscipit incrementum; nec nobis ascribimus, sed potius Deo et vobis, et fidei quae in Ecclesia Romana subsistit. Noverit sanctitas vestra quod sani sumus et incolumes, quod libentissime audiremus de vobis, et quod pro fide Ecclesiae beatissimi apostolorum Principis, cujus vicem geritis, subire martyrium non timemus; cui quidquid facimus, quidquid acquirimus, pro nomine ipsius et in ipso est et erit. Grates infinitas vobis referimus de honore a vobis exhibito G. famulo nostro, et de negotiis nostris a vobis obtentis. Litteras vestras gratanter suscepimus et devote. Rogamus omnimodis Deum ut vos, quem ad honorem suum et Ecclesiae ipsius erexit pastorem, in sua constituat sede sanos et incolumes diutius permanere, et conservet nobis vos, famulum suum; vosque, cujus preces efficacissimae sunt apud Deum, rogate pro nobis ut ipse nobis pro ipso dimicantibus opem conferat salutarem et vitam diutinam et victoriam nobis donet. Volumus ut Ecclesia Romana nos habeat mandatorum exsecutores suorum; quia nos non sumus ejus domini, sed ministri. Pater sancte, valeat sanctitas vestra, subveniendo nobis in nostris petitionibus, quae pro nobis et pro terra nostra mittentur ad vos. Hucusque pia mansuetudo vestra nostras preces et petitiones benigne recepit, et quod bono inchoata est principio, placido consequatur effectu; quia nisi patrocinio vestro terra et imperium nostrum totius Romaniae regatur, non est dubium quin succumbat; sed si vestrum auxilium habuerimus, cedet nobis adversitas praeliorum. Nihil enim possumus sine vobis. Videte ergo ut quod bene coepistis in Domino, opere compleatis. Datum in expeditione nostra Pamphil., mense Septembri, indictione XII, imperii nostri anno tertio. Ex tenore litterarum tuarum nostris est auribus intimatum quod Panormitana Ecclesia viduata pastore, capitulum ejusdem Ecclesiae tibi multoties supplicarunt ut eis praeberes licentiam pontificem eligendi, quibus cum tandem benignum praebuisses assensum, mandans eisdem ut invocata Spiritus sancti gratia in personam idoneam convenirent, cantor, succentor, et quidam alius a reliquis recedentes tuis jussionibus restiterunt, ejus concanonicis inhibentes ne ad nominationem procederent, ad sedem apostolicam appellando. Super quo tu vehementer commotus, disposuisti acriter in personas eorum injuriam hujusmodi vindicare, sed pro reverentia nostra et ordinis clericalis motu animi temperato, solum eis exsilium indixisti, ut de caetero in regno tuo malignandi materiam non haberent, quod ob hoc nobis significare curasti, ne persuaderi nobis posset aliud ab eisdem. Nos igitur iis auditis mirati fuimus non modicum et commoti graviter contra eos qui haec tibi persuadere, fili charissime, praesumpserant, cognoscentes profecto quod prava sint latera tua, quae tibi hujusmodi persuadent. Unde nimirum timemus ne persuasionibus eorumdem inductus, imo seductus potius, imitari velis vestigia crudelium tyrannorum, qui de terra viventium, suis iniquitatibus exigentibus, sunt abscissi, et nunc forte acrius cruciantur, cum non tua sorte contentus, nostram praesumpseris usurpare, jurisdictionem in clericos exercendo. Temporalibus enim debueras esse contentus, quae tamen habes a nobis, et non ad spiritualia, quae ad nos pertinent, extendere manus tuas. Nescis quod cum Oza arcam foederis temere tetigisset, a Domino correptus interiit, et Ozias rex, dum adolere vellet incensum, leprae macula est respersus? Considerare quippe debueras et timere ne forte propter delicta praedecessorum tuorum, qui quaedam spiritualia sibi praesumpserant usurpare, haec supervenerit tribulatio qua oppressum est hactenus et adhuc premitur et quatitur regnum tuum, et humiliari nihilominus in conspectu Altissimi, ut placatus converteret procellam in auram, et cessaret quassatio comprimens et conturbans. Certe si melius notavisses haec et ea quae regnis caeteris evenerunt in quibus iis similia fuerant attentata, timuisses utique manum in clericos extendere ultionis, pro eo quod ad sedem apostolicam appellarant, nec a regno proscripsisses eosdem, cum et si te gravissime offendissent, nobis vindicta fuisset potius reservanda; quia secundum Apostolum servus suo domino stat aut cadit, nec ad te judicare servum pertinet alienum. Verum fortassis ex eo te putas offensum quod in quodam privilegio praedecessoribus tuis concesso, imo ab initio magis extorto, de appellationibus continetur, quasi appellando praefati clerici venerint contra illud. Sed si diligentius attendisses quid actum fuerit super iis tempore clarae memoriae imperatricis Constantiae, tunc reginae Siciliae, matris tuae, nequaquam id ad animum revocasses. Cum enim eadem venerabilem fratrem nostrum Neapolitanum archiepiscopum et dilectos filios Ham. archidiaconum Cataniae, magistrum Thomam de Gaieta justitiarium, et Nicolaum judicem Vigiliensem pro innovando praedicto privilegio et concedendo ac confirmando ei ac tibi regno ad nostram praesentiam destinasset, et illi pro iis multipliciter institissent, non potuerunt a nobis aliquatenus obtinere ut illud vellemus privilegium innovare, propter quatuor capitula quae continebantur in eo, videlicet de conciliis, legationibus, appellationibus et electionibus praelatorum. Tandem vero duo illorum ad praedictae matris tuae praesentiam redeuntes, reliquis apud sedem apostolicam remanentibus, exposuerunt eidem super iis nostrae beneplacitum voluntatis; cui cum eadem, sicut religiosa persona, acquiescere studuisset, iidem ad sedem apostolicam iterum accesserunt, et obtinuerunt a nobis illud privilegium innovari et confirmari ei et tibi regnum, tribus capitulis de appellationibus, legationibus et conciliis a privilegio prorsus amotis, et quarto, de electionibus scilicet, moderato. Quid autem super electionibus inter nos ac praefatam matrem tuam fuerit ordinatum, cedula quam tibi praesentibus mittimus interclusam te poterit plenius edocere. Monemus igitur serenitatem regiam et exhortamur attentius quatenus divinae considerationis intuitu de caetero non attentes tibi jurisdictionem in spiritualibus vindicare, ne contra te ac regnum tuum divinam propter hoc provoces majestatem; sed in devotione sacrosanctae Romanae Ecclesiae matris tuae firmiter perseverans, eidem reverentiam debitam exhibeas et honorem, quae, sicut pia mater, in iis et aliis necessitati ac utilitati tuae diligenti sollicitudine providebit, et praefatos clericos revoces et permittas in terra tua pacifice commorari et sua beneficia libere possidere, dimittens omnino rancorem quem contra eos propter appellationem ab ipsis ad nos interpositam concepisti; sciturus pro certo quod nos consitutum de electionibus inter nos et saepedictam imperatricem matrem tuam habitum per totum regnum faciemus solemniter publicari, ut secundum illud electiones de caetero celebrentur. Caveant autem illi qui te perversis consiliis non metuunt fascinare ne super hoc de caetero malignentur, quia divinam et nostram non effugient ultionem; cum tolerabilius sit ut humana vindicta percutiat perversores quam ira divina in te ac regnum tuum, propter eorum iniquitates, desaeviat, si remanserint incorrectae. Datum Laterani, V Idus Januarii, pontificatus nostri anno undecimo. Cum a nobis petitur quod justum est et honestum, etc., usque effectum. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris postulationibus grato concurrentes assensu, loca ipsa in quibus divino estis obsequio mancipati et personas vestras cum omnibus bonis quae inpraesentiarum rationabiliter possidetis, aut in futurum justis modis dante Domino poteritis adipisci, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus. Specialiter autem Sanctae Mariae, Sancti Petri et Sancti Nicolai de Campo Anglorum ecclesias, et hospitale Sancti Thomae, ac possessiones alias, sicut eas juste ac pacifice possidetis, vobis et per vos ipsis ecclesiis vestris auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Quod autem praedecessori tuo, fili prior, et successoribus suis felicis recordationis Alexander papa praedecessor noster quotidianum usum annuli, virgae pastoralis, et mitrae in praecipuis festivitatibus de sedis apostolicae benignitate concessit, nos ratum habemus, ejus vestigiis inhaerentes. Ad indicium autem hujus a sede apostolica perceptae protectionis ac liberalitatis duos sarracenatos nobis nostrisque successoribus annis singulis persolvetis. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat hanc paginam nostrae protectionis et confirmationis infringere, etc., usque incursurum. Datum Laterani, IV Idus Januarii, pontificatus nostri anno undecimo. Justis petentium desideriis dignum est facilem nos praebere assensum, et vota quae a rationis tramite non discordant effectu prosequente complere. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus grato concurrentes assensu, possessiones vobis pia fidelium liberalitate collatas, libertates etiam et alia bona a clarae memoriae rege Ricardo et charissimo in Christo filio nostro Joanne rege Anglorum illustri Ecclesiae vestrae concessa, sicut ea juste ac pacifice possidetis, et in eorumdem authenticis plenius continetur, necnon ecclesias et pensiones earum eidem Ecclesiae per metropolitani et dioecesani episcopi litteras confirmatas, libertates quoque ac immunitates monasterio Sancti Albani pro suis cellis concessas, vobis et per vos Ecclesiae vestrae, cum sit cella monasterii memorati, auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo . . . hanc paginam nostrae confirmationis infringere, etc., usque incursurum. Datum Laterani, III Nonas Januarii, pontificatus nostri anno undecimo. Super negotio Cantuariensis Ecclesiae charissimo in Christo filio nostro illustri regi Anglorum scribimus in hunc modum. « Tacti sumus dolore cordis intrinsecus et vehementi moerore turbati quod cum ex illa specialis dilectionis praerogativa qua te sedes apostolica diligebat inter caeteros principes speraverimus ut versa vice rependeres ei reverentiam et honorem, odium ei pro dilectione retribuis, et quasi conjuraveris in te ipsum, tuo non parcis honori, ut nostro valeas derogare, quinimo, tuam et famam negligens et salutem, in praejudicium utriusque temere contra nostram et Ecclesiae, imo Dei dispositionem erigeris, non attendens quod in vacuum eam evacuare moliris, cum extentam manum Altissimi nemo possit avertere quodque fuerit ab ipso decretum nullus valeat immutare. Sane quantum et qualiter super negotio Cantuariensis Ecclesiae tuae regali celsitudini detulerimus, etsi tu forsan hoc non recolas ut ingratus, de memoria tamen universalis Ecclesiae facile non poterit aboleri, quae bonitate malitiam non vincente, nostram circa te nimiam patientiam admiratur. Heu! quae, charissime fili, duritia tuum obturavit auditum, ut salutaria monita tibi a nobis toties inculcata non caperes? Quae duritia tuum absorbuit intellectum, ut discreta consilia tibi a nobis suggesta saepius non servares? Jam sic induratus esse conspiceris quod in immensum crescentem vulneris tui plagam non sentias. Ita fascinatus esse videris quod nec medicaminis opem nec operam medicantis admittas, ut quasi de te possimus conqueri cum Propheta dicendo: Cui loquemur, et quem contestabimur amplius? Incircumcisae sunt aures ejus et audire non possunt . Piget te verbi quod pro tua tibi salute suggeritur, taedet te boni quod pro tua tibi honorificentia suadetur, dum nec animae tuae detrimenti te miseret, nec famae quoque, ne infamiae dixerimus, mundare te pudet. Unde tanto magis te super tanta duritia miseramur quanto in crudelem ipse tibi mutatus, misereri tui hactenus miserabilius refugisti. Licet autem paterna charitas, ex qua ista tibi suggerimus, tibi sit forsitan odiosa, circa te tamen prudentis et amantis medici vices agimus, qui quandoque infirmum invitum et improvide reluctantem salubriter secat et urit. Ideoque si morbum tuum, quod absit! invenerimus induratum, violentiori nos coges insistere medicinae, juxta quod necessaria cura deposcet; cujus asperitatem etsi forsan in praesenti refugias, sanitate tamen recepta, ipsius collaudabis effectum, ac peritum quoque medicum benedices. Ut autem adhuc lenitatis apponamus unguentum, si forsan ipso mollitus asperiora molimina non exspectes, serenitatem regiam rogamus attentius et monemus, per eum qui venturus est judicare vivos et mortuos obtestantes quatenus, usus consilio saniori, a tanto revoceris errore, saltem in ipso negotio procedendo juxta continentiam litterarum quas dilectus filius abbas Belliloci a nobis tuo dudum nomine impetravit; quia procul dubio, praeter culpam priorem, hoc ad culpam alteram tibi poterit imputari, si ab eo recedere videaris quod sub tuarum litterarum testimonio tam expresso cum tanta fuerit instantia postulatum, per quas videlicet litteras nobis humiliter supplicabas ut quidquid idem abbas de negotio ipso tuo nomine nobis diceret firmiter crederemus. Propter quod debueras sine difficultate qualibet adimplere quod per suam fuit sollicitudinem impetratum; praesertim cum hoc demum visus fueris acceptare, quandoquidem propter illud a te prius diligenter auditum et examinatum prudenter, delegatos nostros ad praesentiam tuam postea quasi pro complemento negotii venire fecisti. Quapropter, fili charissime, ne sis durus, et negotio ipsi difficultatem de caetero nullam ingeras; ne te, quod absit! in illam difficultatem inducas de qua facile non valeas expediri. Alioquin, quantumcunque personam tuam sincere in Domino diligamus, et canonicam disciplinam indignanter sis forsitan recepturus, quia tamen cum is qui diligitur castigatur, tunc circa eum pietas exercetur, eo quod amor habeat plagas suas, quae dulciores sunt cum amarius inferuntur, nisi usque ad tres menses post susceptionem aut recusationem praesentium quae praemisimus adimpleveris, extunc ex parte Dei omnipotentis Patris et Filii et Spiritus sancti et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus, quorum, licet indigni, auctoritatem habemus, te anathematizatum decernimus et a fidelium communione praecisum, venerabilibus fratribus nostris Londoniensi, Eliensi, et Wigorniensi episcopi dantes firmiter in praeceptis ut sententiam ipsam, appellatione remota, non differant publicare, facientes eamdem singulis Dominicis et festivis diebus, pulsatis campanis et candelis accensis, usque ad satisfactionem condignam solemniter innovari; quam etiam et nos ipsi solemniter ore proprio publicabimus, ut sic certius et validius poena ejus in omnem Ecclesiam innotescat, cujus culpa generalem noscitur Ecclesiam offendisse: adhuc cum Altissimi adjutorio contra te multipliciter processuri, si nec sic tuum corrigere festinaris errorem. Ecce tensus est arcus. Fuge ergo, fili charissime, a sagitta quae non consuevit abire retrorsum, ne sauciatus ab illa ita graviter infirmeris ut non solum non possis ad meliora proficere, verum etiam vix valeas ad priora redire, cujus utique plaga sine deformi non poterit cicatrice sanari. » Quocirca fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus firmiterque praecipimus quatenus si dictus rex ea quae praemissa sunt infra tempus non impleverit praenotatum, vos extunc in ipso negotio juxta praescriptam formam, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, procedere non tardetis. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc. Datum Laterani, II Idus Januarii, pontificatus nostri anno undecimo. Cum certa sint tempora constituta ultra quae non debent Ecclesiae pastoribus destitutae vacare, charissimus in Christo filius noster illustris rex Angliae, quod dolentes dicimus, praevaricationi praevaricationem addendo, facit, prout dicitur, ordinationem earum in regno suo vacantium ultra quam liceat prorogari, ut sic forsan earumdem proventus sibi possit, occasionaliter vindicare quoadusque de personis quae sibi placeant ordinentur, sperans majorem a nobis gratiam, ut videtur, multiplicatis excessibus extorquere: cum potius contra quemlibet, quantumcunque nobis sit charus, injurias Ecclesiae Dei tam perseveranter prosequi disponamus, ut nullasu pplicatione seu rebellione, donec ipse a persecutione desistat vel in ea defecerit, convertamur. Unde nos eumdem regem nostris litteris monemus attentius et hortamur ut non impediat nec per suos impediri permittat quominus tam cathedrales quam regulares Ecclesiae sic vacantes personas idoneas per electionem liberam et canonicam sibi praeficiant in pastores. Quocirca universitati vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus convenientes in unum, invocata gratia sancti Spiritus, personam idoneam, quae tanto congruat oneri et honori, per electionem canonicam in pastorem vobis praeficere studeatis. Alioquin, nos vobis cum divino consilio et auxilio, secundum officii nostri debitum, talem curabimus in pastorem praeficere, qui vobis praeesse valeat et prodesse, pro nulla injustitiae violentia prosecutioni justitiae defuturi, et inobedientiam vestram digna poena curabimus auctore Domino castigare. Datum Laterani, Idibus Januarii, etc., ut in alia. In eumdem modum scriptum est priori et conventui Dunelmensi. In eumdem modum decano et capitulo Cicestrensi. In eumdem modum capitulo Exoniensi. Cum certa sint tempora constituta, etc., usque convertamur. Quia igitur quantumcunque regem ipsum in Domino diligamus et suo velimus honori deferre, pro rege terreno coelestem regem offendere non debemus, eumdem nostris litteris monemus attentius et hortamur, etc., ut in alia usque in finem. In eumdem modum decano et capitulo Lincolinensi, ut in praecedenti usque in finem. Datum, ut in alia. Ad petitionem venerabilis fratris nostri Stephani Cantuariensis archiepiscopi S. R. E. cardinalis discretioni vestrae committimus quatenus non obstante interdicti sententia quam tulistis, conventualibus ecclesiis quae ipsum patienter ac humiliter et continue ab initio servaverunt licentiam concedatis pro conficienda eucharistia semel ac secreto in hebdomada celebrandi divina, ut virtus divinissimi sacramenti finem impetret huic negotio salutarem. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc. Datum, Laterani, etc., ut supra in alia. Grave gerimus et indignum quod cum F. de Cantolu et R. de Cormeill. pro negotio Cantuariensis Ecclesiae justitia exigente sint vinculo excommunicationis astricti, quidam tam clerici quam laici majores pariter et minores passim et scienter eis communicare praesumunt. Nolentes igitur ut per hujusmodi praesumptores dissolvatur nervus ecclesiasticae disciplinae, fraternitati vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus inquiratis super hoc, appellatione remota, sollicite veritatem, et eam nobis fideliter rescribatis; ut per vestram relationem certiores effecti, contra tantam insolentiam auctore Domino procedamus sicut fuerit procedendum. Testes autem qui fuerint nominati, etc., usque perhibere. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc. Datum Laterani, II Idus Januarii, pontificatus nostri anno undecimo. Ex paternae benignitatis affectu quem erga salutem gerimus singulorum occasionem indurandi nulli volentes, sed causam potius poenitendi praestare, fraternitati tuae praesentium auctoritate concedimus quatenus F. de Cantalu et R. de Cormeill. qui nominatim excommunicati fuerunt eo quod ad Ecclesiam tuam manus sacrilegas extendere, beneficium absolutionis impendas cum illud duxerint humiliter implorandum, dispensando cum ipsis, si expedire cognoveris, de labore quem essent veniendo pro absolutione petenda ad sedem apostolicam subituri, maxime si spes fuerit quod per absolutionem eorum pax debeat efficacius provenire. Datum, ut supra in alia. Fraternitati tuae praesentium auctoritate concedimus quatenus, non obstante interdicto pro Ecclesia tua lato, si pro Ecclesiae tuae pace ad praesentiam charissimi in Christo filii nostri illustris regis Angliae te contigerit utiliter accersiri, permittere tibi liceat ut in locis ad quae in tuo transitu declinaveris celebrentur tibi ac venerabilibus fratribus nostris Londoniensi, Eliensi et Wigornensi coepiscopis tuis et familiae tuae suppressa voce divina Datum, ut supra. Fraternitati tuae praesentium auctoritate mandamus et in virtute obedientiae sub obtentu gratiae nostrae districte praecipimus quatenus ea quae venerabiles fratres nostri Londoniensis, Eliensis, et Wigorniensis episcopi vel eorum duo super Ecclesiae Cantuariensis negotio tibi duxerint injungenda, omni occasione, difficultate, seu dilatione postposita implere procures. Alioquin illud in caput tuum gravissime redundaret. Datum Laterani, Idibus Januarii, pontificatus nostri anno undecimo. Cum honestas tua, frater episcope, ac devotio mereantur ut apud nos in tuis debeas petitionibus exaudiri, tanto tibi libentius in iis quae secundum Deum duxeris requirenda deferimus quanto gratiam apostolicae sedis comparasse tibi nosceris pleniorem. Eapropter, venerabilis in Christo frater episcope, tuis justis postulationibus clementer annuimus, et ad exemplar felicis recordationis Alexandri papae praedecessoris nostri Trecensem Ecclesiam, cui auctore Deo praeesse dignosceris, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et praesentis scripti privilegio communimus, statuentes ut quascunque possessiones, quaecunque bona eadem Ecclesia in praesentiarum juste ac canonice possidet, aut in futurum concessione pontificum, largitione regum vel principum, oblatione fidelium, seu aliis justis modis praestante Domino poterit adipisci, firma tibi tuisque successoribus et illibata permaneant; in quibus haec propriis duximus exprimenda vocabulis. Ecclesiam de Sancto Leone et ipsam villam cum appendiciis et pertinentiis earum, ecclesiam de Aquis et villam cum appendiciis et pertinentiis suis, decimam de Barbereio, decimam capellae Sancti Lucae tam in annona quam in vino, ecclesiam de Calixto, ecclesiam de Villagruis, ecclesiam de Nigella, ecclesiam de Monte Poterii, ecclesiam de Monte Gevoldi, ecclesiam de Larbusia, ecclesiam de Pontibus, ecclesiam de Nogento, ecclesiam Sancti Petri et Sancti Martini de Bocenaio, ecclesiam de Avenz, ecclesiam de Mariniaco, ecclesiam de Castris, ecclesiam Sancti Saviniani, ecclesiam de Saveriis, ecclesiam Sanctae Maurae, ecclesiam de Corlavelleio, ecclesiam de Verreriis, ecclesiam de Lusineio, ecclesiam de Bulliaco, ecclesiam de Villamauri, ecclesiam Sancti Medardi, ecclesiam de Bretteniaco, ecclesiam de Fols, ecclesiam de Barbona, ecclesiam de Esterniaco, ecclesiam de Campo Guidonis, ecclesiam de Busseiaco, ecclesiam de Curia Givoldi, ecclesiam de Tombis, ecclesiam de Sancto Justo, ecclesiam de Sancto Ferreolo, ecclesiam de Arceiis, ecclesiam Troci de Sancto Basolo, ecclesiam Sancti Ulfi, ecclesiam de Salona, ecclesiam de Calderiaco, ecclesiam de Allebauderiis, ecclesiam de Viaspero cum capella Bonaevicinae, ecclesiam de Grandivilla, ecclesiam de Herbita, ecclesiam de Villeriis, ecclesiam de Semonia cum capella Campi Grillonis, ecclesiam de Ulmis, ecclesiam de Estraellis, ecclesiam de Bolegiis, ecclesiam de Summovere, ecclesiam de Septem fontibus, ecclesiam de Puellari monasterio, ecclesiam de Poenz, ecclesiam de Nucerio, ecclesiam de Dienvilla, ecclesiam de Crespeio, ecclesiam de Sublenis, ecclesiam de Pigneio, ecclesiam de Hispania, ecclesiam de Loves, ecclesiam de Sumpsefio, ecclesiam de Sancta Susanna, ecclesiam de Pipere, ecclesiam de Guasconia, ecclesiam de Marcilliaco, ecclesiam de Summofonte. Praeterea canonicales ecclesias ad jus Trecensis Ecclesiae pertinentes, scilicet ecclesiam Sancti Nicolai de Sezanna, ecclesiam Sancti Remigii de Pleiotro, ecclesiam Sancti Blicherii de Breccis, ecclesiam Sancti Flaviti de Villamauri, ecclesiam Sancti Nicolai de Pugeio, ecclesiam Sancti Laurentii de Planceio, ecclesiam quoque Sancti Stephani prope civitatem Trecensem, cujus curam decani ejusdem loci de manibus tuis debent suscipere, cum omni obedientia et subjectione quam tibi tuisque successoribus iidem decani cum hominii tenentur exhibitione persolvere, auctoritate apostolica confirmamus. Ad instar praeterea bonae memoriae Eugenii papae praedecessoris nostri abbatiam Sancti Lupi, abbatiam Sancti Petri de Cella, abbatiam Sancti Martini, abbatiam Sancti Petri Aremarensis, abbatiam Sancti Petri de Nigella, abbatiam quae vulgo dicitur Oia, abbatiam Sancti Sereni de Cantumerula, abbatiam Sanctae Mariae de Arripatorio, abbatiam Sanctae Mariae de Bullencurt, abbatiam Sanctae Mariae de Recluso, abbatiam de Belloloco, abbatiam de Capella, abbatiam de Bassofonte, abbatiam Sanctae Mariae quae sita est in suburbio Trecassino, abbatiam quae vocatur Paracletus, decimam de Molceio, decimam de Marineio, decimam de Jardourio, decimam de Summofonte, decimam de Avantz, decimam de Villa Arduini, decimam de Sancto Leone, decimam de Martileio, decimam de Bretenaio, decimam de Sancto Victore, decimam de Claellis, decimam de Novovico, decimam de Fontebetun, et decimam de Busseriis, tibi et ecclesiae tuae auctoritate apostolica confirmamus. Ad haec, cum de prudentum et religiosorum virorum consilio bonae memoriae Matthaeus praedecessor tuus statuisse dicatur ut in Trecensi Ecclesia septem canonicorum ad minus presbyteri et septem diacones, praeter archidiaconos, sint assidui, quibus decedentibus nulli debeant subrogari nisi presbyteri vel diaconi aut etiam alii in talibus ordinibus constituti quod propinquioribus Quatuor Temporibus quae occurrunt ad illos ordines assumantur, promissione ac professione nihilominus praestita de assiduitate in praedicta Ecclesia facienda, idem Alexander praedecessor noster ejusdem episcopi petitionibus benigne, prout decuit, annuendo, constitutionem ipsam ratam habens et firmam, eamdem perpetuis temporibus illibatam manere decrevit, adjiciens quod si eis inferiorum ordinum clerici fuerint substituti, et commoniti primis Quatuor Temporibus illos ordines non reciperent, liceret dicto episcopo et successoribus suis illis loca sua et fructus interdicere praebendarum, et si nec sic in subsequentibus Quatuor Temporibus ordines illos recipere procurarent, eis prorsus amotis, alios subrogandi liberam haberet auctoritate apostolica facultatem. Praeterea de ipsius episcopi conscientia et voluntate idem praedecessor noster instituit ut si qui canonici Trecensis Ecclesiae ejusdem episcopi vel successorum suorum aut etiam in ejusdem Ecclesiae servitio forsan existerent, vel cum licentia jam dicti episcopi et capituli vacarent scholasticis disciplinis, aut essent infirmitate detenti, suarum nihilominus integros fructus perciperent praebendarum, alii vero canonici, qui Ecclesiae assidue non servirent, viginti tantummodo solidos perciperent annuatim. Insuper idem Alexander praedecessor noster adjecit ut tam a praefato episcopo quam a successoribus suis in praedicta Ecclesia, cum decano careret, in decanum presbyter canonicus statuatur, aut etiam diaconus, qui primis Quatuor Temporibus quae occurrerint in presbyterum ordinetur, et si commonitus in eisdem Quatuor Temporibus ordinem presbyterii suscipere forte neglexerit, fas praefato episcopo et suis successoribus esset illi auctoritatem et potestatem ipsius officii et sedem in choro et capitulo interdicere, ac si nec sic in subsequentibus Quatuor Temporibus ordinem presbyteratus susciperet, eo amoto libere alium subrogaret. Nos igitur ejusdem praedecessoris nostri vestigiis inhaerentes, quae ab ipso super praemissis articulis approbata vel statuta sunt approbando, eadem auctoritate apostolica confirmamus. Ad haec, ad instar ejusdem Alexandri praedecessoris nostri sancimus ut nec tibi neque tuis successoribus liceat praescriptas parochiales ecclesias de mensam episcopi specialiter pertinentes a mensa vestra sine auctoritate Romani pontificis aliquatenus alienare. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat praefatam Ecclesiam temere perturbare, aut ejus possessiones auferre, vel ablatas retinere, minuere, seu quibuslibet vexationibus fatigare; sed omnia integra conserventur eorum pro quorum gubernatione ac sustentatione concessa sunt usibus omnimodis profutura, salva sedis apostolicae auctoritate. Si qua igitur in futurum ecclesiastica saecularisve persona hanc nostrae constitutionis paginam sciens, contra eam temere venire tentaverit, nisi praesumptionem suam digna satisfactione correxerit, potestatis honorisque sui dignitate careat, reamque se divino judicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat, et a sacratissimo corpore ac sanguine Dei et Domini Redemptoris nostri Jesu Christi aliena fiat, atque in extremo examine districtae ultioni subjaceat. Cunctis autem eidem loco sua jura servantibus sit pax Domini nostri Jesu Christi, quatenus et hic fructum bonae actionis percipiant, et apud districtum judicem praemium aeternae pacis inveniant. Amen. Datum Laterani, per manum Joannis Sanctae Mariae in Cosmidin diaconi cardinalis S. R. E. cancellarii, XV Kal. Februarii, indictione XII, Incarnationis Dominicae anno 1209 pontificatus vero domni Innocentii papae III, anno undecimo. Licet Babembergensis episcopus se nobis multipliciter exhibuerit in devotum, ad regium tamen honorem et ecclesiasticam honestatem congruum respectum habentes, negotium suum sub hac forma legatis nostris duximus committendum ut si super nece clarae memoriae Philippi ducis Sueviae, accusatore contra eum legitimo comparente, culpabilis coram eis fuerit comprobatus, eum ab omni officio et beneficio ecclesiastico, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis impedimento deponant, alioquin indicant ei purgationem canonicam; in qua si forte defecerit, eadem ipsum censura condemnent; quod si legitime se purgaverit, denuntient eum super objecto crimine penitus innocentem; ante omnia providentes, ut si quid contra eum vel ejus Ecclesiam est perperam attentatum, in statum debitum revocetur. Concedimus autem ut si maluerit coram nobis prosequi causam suam, ad apostolicam sedem accedat, et ibi eam illo quo decet ordine prosequatur. Utrumlibet autem tam nobis quam ipsis legatis non differat intimare, ut sine dubitatione sciatur ubi sit judicium actitandum. Praeterea de tua regali prudentia valde conquerimur tibi ipsi, qui de Colocensi electo per instantiam nimiam nos graviter circumvenisse videris, detrahentibus nobis multis, sicut et habere videntur materiam detrahendi, quod illum praefecimus in magistrorum magistrum qui nondum discipulorum discipulus esse norat, cum eum in episcoporum episcopum concesserimus promovendum, qui scientia pontificali officio congruente asseritur ex majori parte carere, in tantum ut cura commissae sibi Ecclesiae derelicta, quae quasi gravius vivo pastore videtur quam mortuo destituta, Vincentiam se transtulerit, ibique circa prima rudimenta versetur, non praecavens imperitiam suam, quam caute domi studendo potuisset utcunque redimere, foris indecenter vagando turpiter publicare. Quapropter ei per nostras dedimus litteras in praeceptis ut, omni dilatione postposita, continuo ad Colocensem Ecclesiam revertatur, et aliquos viros peritos familiariter secum habens, proficere in scientia sub ipsorum satagat disciplina, sollicite providendo ut litteraturae defectum ita studeat praerogativa morum et conversationis honestae redimere quod nos, uno per alterum compensato, possimus eum aliquatenus tolerare. Alioquin, ejus exemplo qui dicit: Poenitet me fecisse hominem , cogitare de ipso aliter oportebit; ut quod circumventi construximus, circumspecti demum favente Domino destruamus. Quocirca serenitatem regiam monemus attentius et hortamur quatenus ipsum ad hoc ita diligenter inducas, ne, si secus egerit, quem allevare tantopere studuisti, dejecisse potius te contingat. Datum Laterani, XII Kal. Februarii, pontificatus nostri anno undecimo. More pii patris, qui filium offendentem offensus etiam odisse non potest, et quandoque de malo ejus gravius quam ipse turbatur, indurato tibi non possumus indurari; sed paterna pietate molliti, te tantopere in tua damna molitum omni ope vel opera qua valemus satagimus emollire, ut te a tuo damnabili et damnoso proposito revocemus, tristantes plurimum si quod veremur contingeret te incurrere, sed majoris causam tristitiae reputantes quia noluisses illud, cum posses praemunitus toties et praemonitus, evitare. Fortuitum namque malum doloris habet qualecunque remedium. Quod autem spontaneus quis incurrit, durius post se ingerit dolendi tormentum. Tu vero, fili charissime, praecave diligenter ne volens et sciens illi periculo te subjicias a quo te cupimus tanto studio praeservare, quodque demum tanto tibi majorem incuteret poenam quanto minus provide rejecisses ostensam tibi de illo vitando cautelam. Illud autem regalem prudentiam nolumus ignorare, quod multa nobis de praesentis negotii circumstantiis innotescunt quae a tua notitia per illorum versutias absconduntur qui tibi nolunt ostendere vulnus tuum, nescientes vinum increpationis infundere, scientes autem adulationis oleum illinire; utinamque callide non procurent ut semper in angustia perseveres, quatenus in angustia constitutus semper illos habeas chariores. Quapropter nos, qui et prudenter illud aspicimus et curare salubriter affectamus, consilia monitis monitaque consiliis inculcantes, blanditiis minas et minis blanditias interserimus, vice periti medici medicinalis artis auxilia variando, qui ferrum adhibet ubi fomenta non prosunt, et potione tepentis aquae languores emendat qui medicinae violentiam non senserunt; quoniam, etsi velut adamans durus esses, deberet utique te artificii tanti sedulitas emollire, cum ille, tametsi cedere ferro nesciat, hircini sanguinis infusione mollescat. Vide quoque ne cursum tuae prosperitatis impedias, quia nobiscum pacem habere non posset quicunque te vellet in hoc errore fovere. Jam igitur apud te quasi ultimis remediis insistentes, quae ultra tibi adhibere possimus remedia non habemus, et inter repugnantes sibi sanare volentis et sanari nolentis affectus, donec spes hujusmodi curae foret, mallemus levibus et suavibus quam duris et asperis te curare: cum illa nullam deserant post se saniem, ista vero deformem soleant relinquere cicatricem. Ne itaque nos et te in majorem necessitatem inducas, ecce familiariter petimus, ecce dulciter admonemus, ecce paterne consulimus, ecce benigne rogamus, sub obtentu divini judicii in remissionem tibi peccaminum injungentes quatenus super Ecclesiae Cantuariensis negotio nobis et Ecclesiae, imo Deo, sine ulteriori mora satisfacere non postponas, pro illa dilectione sincera qua te inter caeteros principes et dileximus et diligimus, hoc saltem nobis concedens in donum, qui spem utique habebamus, nec desperamus adhuc, quod si petissemus majora, negare nullatenus debuisses ; praesertim cum, sicut alia tibi vice curavimus intimare, licet supra jus tuo fuerit juri delatum, ex iis autem quae acta fuerant vel gerenda nullum tibi voluerimus, aliquando praejudicium generari. Eligas ergo, fili charissime, tam dulcibus monitis et consiliis salutaribus acquiescere, non autem adulantium perversitatibus et perversorum adulationibus assentire; quoniam, ut utamur verbo divino. Qui beatum te dicunt, ipsi te decipiunt . Alioquin, coelum et terram contra te in testimonium in vocamus quod ex pertinacia tua non ex nostra severitate continget, si manum apostolicam in te pateris aggravari, quam hactenus vix potuimus, sed de caetero nunquam poterimus continere. Quaere, quaesumus, diligenter ab illis qui caput tuum oleo peccatoris impinguant ad quem finem valeas ex hac pugna venire. Non audebunt profecto aliud respondere nisi quod non poteris vincere nisi victus, sed gloriosior erit tibi victoria cum de victo fueris victor effectus; quia tunc vinces procul dubio cum vinceris, nec ab homine, sed a Deo, a quo gloriosum est homini vinci, ut semper det homo Deo gloriam et honorem. Unde nemo te vana suggestione seducat, quod nisi tu cesseris nobis, nos in hac pugna quovis tibi modo cedamus, qui facilius possemus occidi quam vinci. Datum Laterani, X Kal. Februarii, pontificatus nostri anno undecimo. Cum a nobis petitur, etc., usque effectum. Eapropter, dilecte in Domino fili, tuis justis postulationibus grato concurrentes assensu, personam tuam cum omnibus bonis tam ecclesiasticis quam mundanis, etc., usque protectione suscipimus. Specialiter autem thesaurariam Ecclesiae Thebanae, sicut eam juste possides et quiete, devotioni tuae auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrae protectionis et confirmationis infringere, etc., usque incursurum. Datum Sorae, VI Kal. Septembris, pontificatus nostri anno undecimo. Quantum celsitudini regiae in negotio charissimae in Christo filiae Berengariae, quondam Anglorum reginae illustris, hactenus detulerimus, si melius notavisses, forsitan et tu nobis, imo ei cujus vicem, licet immeriti, gerimus, ad quem ascendunt a maxilla descendentes ab oculo lacrymae viduarum, quas etiam exaudire, cum ad eum vociferaverint, se Altissimus pollicetur, curasses in hac parte deferre, ac tandem vincens salubriter temetipsum, preces et monita nostra tibi super hoc plus quam octies replicata effectui mancipasses, nec coegisses praefatam reginam toties fatigari laboribus et expensis, quam ex strenuitate regali, nobis non exhortantibus, honorare debueras et ab aliis pro viribus defensare, considerato perspicue quod id ad tuum honorem cederet et salutem. Ecce jam octo annis et amplius apud te propter hoc precibus et monitionibus insistentes exspectavimus patienter si quo modo tuae saluti consulens et honori, eidem reginae super dotalitio suo, medietate mobilium inclytae recordationis regis Ricardi fratris tui, et quibusdam aliis quae sibi competere asserit, satisfacere procurares deferendo Deo et nobis, qui forte plus debito tibi detulimus in hac parte. Sed nec sic adhuc potuimus proficere, sicut effectus indicat, et saepedictae reginae querela nostris auribus toties inculcata, cum non solum ei satisfacere non curaveris, verum etiam nec coram judicibus illis quibus negotium ipsum dignoscimur pluries commisisse volueris justitiam exhibere, qui non tantum cavere debueras ne a te injuriarum actio nasceretur, sed etiam cohibere quoslibet tuae ditioni subjectos ne injuriam cuiquam facerent, cum ad malefactorum vindictam, laudem vero bonorum gladium susceperis bajulandum. Certe non minus serenitati regiae quam ipsi reginae, imo longe amplius expedisset nostris super hoc acquievisse monitis et consiliis, per quae divinam placare potueras majestatem, quam propter injuriam saepedictae reginae illatam videris graviter offendisse, ac etiam laudem in conspectu hominum promereri; quia, etsi ei super damnis esset rerum temporalium satisfactum, tibi damnum innocentiae resarcisses, quod non est dubium esse majus. Verumtamen si te forsan existimes eidem in aliquo non teneri, coram nobis, qui personam hominis in judicio non accipimus, sed justum judicium, prout ille nobis inspirare dignatur qui omne judicium dedit Filio, judicamus, saltem ipsi debueras justitiam exhibere, ac non uti potentiae magnitudine contra illam, sciens quod potentior est te ille qui facit misericordiam et judicium omnibus injuriam patientibus et in regno hominum dominatur. At tu haec prout convenit non attendens, nec satisfacere illi nec subire super praedictis judicium cum eadem hactenus voluisti. Cum enim, post octo annos elapsos, per quos regiae serenitati detulimus, nolentes ulterius deferre homini contra Deum, qui viduam voce prophetica praecipit defensari, tibi dederimus in mandatis ut usque ad festum Nativitatis beatae Mariae proximo praeteritum per procuratorem idoneum te nostro conspectui praesentares, exhibiturus saepefatae reginae vel procuratori ejusdem super praemissis et aliis, si qua forte adversus te duceret proponenda, quod ordo posceret rationis: tu id efficere penitus contempsisti, licet dilectus filius prior Wigorniensis de mandato venerabilis fratris nostri Wigorniensis episcopi, exhibitis tibi litteris nostris, praefatum terminum ex parte nostra tuae magnitudini peremptorium assignarit, sicut venerabiles fratres nostri Eliensis et praefatus Wigorniensis episcopi, quibus super hoc direximus scripta nostra, per suas nobis litteras intimarunt; procuratore ipsius reginae ad praedictum terminum ad sedem apostolicam accedente, ac per quatuor menses et amplius exspectante. Quia igitur contra salutem nostram et tuam tibi deferre ulterius nec volumus nec debemus, serenitatem regiam monemus et exhortamur attentius, in virtute Spiritus sancti firmiter injungentes quatenus usque ad sex menses post susceptionem praesentium aut praefatae reginae satisfacias congrue de praedictis, aut componas, si fieri possit, amicabiliter cum eadem, vel per sufficientem et idoneum responsalem te nostro conspectui repraesentes, exhibiturus eidem vel procurater suo super tis et aliis quae adversus te duxerit proponenda justitiae complementum. Alioquin, extunc in Sumersetsire manerium de Yvecestre et manerium de Meretoc cum pertinentiis eorumdem, et totam Rotelandam cum pertinentiis ejus, et manerium de Keten cum tota Socka, et Brudecrost, et Nortufham, cum pertinentiis eorumdem, et in Barchescire manerium de Lamburn. cum pertinentiis ejus, et in Wiltescire, Westburi, Wilton et Malmesburi, cum pertinentiis eorumdem, et in Sudsex villam Arundellae cum honore ac pertinentiis suis, et civitatem Cicestriae cum ipsius pertinentiis, et in Oxonefordescire villam de Stanton, cum pertinentiis ejus, et in Nordhantonscire Rokingham cum pertinentiis ejus, et villam de Nordhanton. in Devenescire manerium de Keinton et Leston cum pertinentiis suis ac manerium de Alrichescote, cum villa de Sloncumbis, et Quenewke cum pertinentiis suis, et civitatem Exoniae, et in Sudhamtonscire manerium de Wlfintonia cum pertinentiis suis, et in Heresfordescire Berchamested, cum toto honore ac pertinentiis ejus ac in Essex. villam de Waltham cum pertinentiis ejus, et in London. Eya reginae et in Lincolnscire Grahan cum pertinentiis suis, et villam de Stamford cum pertinentiis ejus, ac in Glowescestrescire honorem de Berkeleia ac pertinentias ejus cum omnibus aliis maneriis, villis, et castris quae ad dotalitium praefatae reginae spectare noscuntur, necnon domania, maneria tua in praedictis comitatibus constituta, de quibus saepefata regina lanam debet habere, licet omnia praedicta ex alia causa supposita sint sententiae interdicti, propter hoc pari sententia specialiter decernimus alligata, ut in iis omnibus nequaquam interdicti sententia relaxetur donec super hoc satisfeceris competenter, dantes districte venerabilibus fratribus nostris Sossensi et Saresberiensi episcopis nihilominus in praeceptis ut ipsi, humana gratia et mundano timore postpositis, praefatam sententiam publicent et faciant, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, auctoritate nostra firmiter observari. Quod si nec sic tua poterit durities emolliri, in te manus nostras fortius curabimus aggravare; sciturus quod, quantumcunque te sicut charissimum in Christo filium diligamus quia tamen in tuae salutis dispendium tibi ulterius non credimus deferendum, nulla omittemus penitus ratione quin nostrum officium exsequamur donec ad cor rediens super hoc apostolicae sedi te offeras pariturum. Datum Laterani, XII Kal. Februarii, pontificatus nostri anno undecimo. Si charissimus in Christo filius noster Joannes rex Anglorum illustris melius notavisset quantum celsitudini regiae hactenus detulerimus in negotio charissimae in Christo filiae Berengariae quondam Anglorum reginae illustris, forsitan et ipse nobis, imo ei cujus vicem licet immeriti gerimus, etc., in eumdem modum ut in alia usque observare, praefato regi litteras nostras, quas propter hoc eidem dirigimus, exhibentes. Qualiter autem in exsecutione praecepti apostolici processeritis, nobis per litteras vestras curetis fideliter intimare, praeceptum nostrum taliter impleturi quod non possitis de negligentia reprehendi, sed de obedientia potius commendari. Quod si non ambo iis exsequendis, etc., alter vestrum ea nihilominus exsequatur. Datum Laterani, etc., ut in alia Cum dilecti filii S. Ecclesiae vestrae ac D. venerabilis fratris nostri Claromontensis episcopi procuratores ad sedem apostolicam accessissent, et nos eis benignam audientiam dedissemus, procurator ejusdem episcopi proposuit coram nobis quod cum Ecclesia vestra in ipsius episcopi sit dioecesi constituta, et ob hoc deberetis eidem tanquam dioecesano vestro in spiritualibus respondere, vos ipsi jura episcopalia penitus subtrahentes, in Ecclesiis aliis ejusdem dioecesis, quas ad vos pertinere proponitis, non permittitis ipsum jurisdictionem debitam exercere, procurationem quam idem et praedecessores ipsius ab ipsis Ecclesiis aliquando habuerunt sibi pro vestrae voluntatis arbitrio subtrahendo. Verum procurator Ecclesiae vestrae proposuit ex adverso quod cum eadem a jurisdictione cujuslibet praeterquam Romani pontificis penitus sit exempta, sicut per privilegium piae recordationis Calixti papae praedecessoris nostri evidenter apparet, non tenebamini ei nec pro capite nec pro membris quae ad vos pertinent pleno jure in aliquo respondere. Porro pars altera replicavit quod idem privilegium formam privilegii non videtur habere, cum verbum exemptionis non contineatur in eo, sed inhibitionis tantum inveniatur insertum, proponens illud nequaquam suspicione carere, cum stylum cancellariae nostrae non sapiat, et subscriptionibus cardinalium non appareat communitum, propter quod idem debere carere viribus proponebat, et nullam esse per ipsum praestitam libertatem, attamen etsi aliquas vires obtineat, licet capiti per illud utcunque tribuatur libertas, membra tamen ab episcopali non eximit potestate, cum de libertate membrorum nullam expressam faciat mentionem. Unde asserebat eadem memorato episcopo esse debere dioecesani lege subjecta, sicuti Ecclesiae illae suis subsunt episcopis quae ad quaedam monasteria pertinent quae sedem apostolicam nullo respiciunt mediante. Ad quod fuit ex parte vestra responsum quod libertas per praefatum privilegium Ecclesiae vestrae concessa non solum ad caput debet referri, verum etiam ad membra ipsius extendi; quia illud quod continetur in eo, Chrisma, oleum sanctum, consecrationes altarium et ecclesiarum et ordinationes clericorum qui ad sacros ordines fuerunt promovendi, a quocunque malueritis catholico suscipietis episcopo, ad minores est ecclesias referendum, cum in majori ecclesia baptismus minime celebretur, ratione cujus chrisma et oleum sanctum sunt potissime opportuna, et ad consecrationes altarium et subditarum ecclesiarum et ordinationes etiam clericorum tam membrorum quam capitis semper consueveritis vicinos episcopos convocare. Unde si quantum ad ista, quae sine ministerio episcopi fieri non possunt, minores ecclesiae sunt exemptae, multo fortius quantum ad alia intelligi debent libertate gaudere quae sine officio episcopi possunt expediri, cum indulsisse videatur minora qui majora concessit. Adjecit insuper procurator praedictus quod si non sufficerent supradicta, tanto tempore usa fuerat Ecclesia vestra tam in capite quam in membris hujusmodi libertate quod legitima esset super ea contra praedictum episcopum praescriptione munita. Nam ad exsequendum praedicta quae, sicut supra dictum est, non possunt nisi per episcopum expedire, semper quos voluit episcopos convocavit. Alia vero, utpote clericorum institutiones et destitutiones eorum, tam clericorum, quam laicorum coactiones et decisiones causarum tam criminalium quam civilium, semper exercuit per se ipsam. Sacrista etiam et hebdomadarii Ecclesiae vestrae sacerdotes et clericos subditarum ecclesiarum ad synodum evocant bis in anno, et eis synodalia dant praecepta, et corrigunt tam in clericis quam in laicis quae inveniunt corrigenda. Praeterea minores Ecclesiae adeo sunt annexae majori quod sunt de corpore praebendarum et etiam dignitatum ejusdem, quae in villa Brivatensi oblationes et decimas recipit, injungit poenitentias, et recipit ad sepulturam defunctos; licet sint ibi aliae quaedam ecclesiae quae ab ipsa omnino dependent, propter multitudinem populi, ad succursum. Caeterum cum Claromontensis episcopus terram supponit ecclesiastico interdicto, in Ecclesia vestra et in membris ipsius divina officia celebrantur, nec unquam in officiis ecclesiasticis Claromontensis Ecclesiae consuetudinem imitantur. Nos igitur iis et aliis quae coram nobis fuere proposita plene auditis ac perspicaciter intellectis, quia praefatum privilegium in duobus locis plenariam Ecclesiae vestrae continere perspeximus libertatem, de fratrum nostrorum consilio ipsam in capite liberam omnino esse decrevimus, ut nulli unquam in spiritualibus teneatur praeterquam Romano pontifici respondere. Membra vero ipsius adjudicavimus episcopo memorato fore lege dioecesana subjecta, illis duntaxat exceptis super quibus vos probare poteritis legitima praescriptione munitos. Quia vero privilegium meretur amittere qui concessa sibi abutitur potestate, nisi libertate vobis concessa curaveritis bene uti, ut ex ea propter absentiam correptoris non captetis licentiam delinquendi, sed potius propter gratiam largitoris benefaciendi materiam assumatis, illo vos privilegio noveritis esse privandos; praesertim cum a nullo praedecessorum nostrorum fuerit innovatum. Nulli ergo . . . . hanc paginam nostrae definitionis infringere, etc., usque in finem. Datum Laterani, V Kal. Februarii pontificatus nostri anno undecimo. De prudentia dilectorum filiorum abbatis Sancti Victoris, decani, et magistri Roberti de Corzon canonici Parisiensis non possumus non mirari, quod cum super negotio dilecti filii Morinensis electi per litteras nostras certa forma fuerit illi expressa per omnia consona rationi, eam ipsi pro suae voluntatis arbitrio excesserunt. Nam cum fuerit ipsis injunctum ut illos tres electores, in quos canonici Morinenses potestatem episcopum eligendi contulerant, astringerent vinculo juramenti dicere veritatem quot ex canonicis, examinationis tempore, in praefatum convenerunt electum, et si tres simul aut duo saltem ex ipsis jurati dicerent quod canonicorum major pars convenerat in eumdem, iidem contradictoribus silentium imponere non differrent, et si per eorum depositiones constaret dictum electum exstitisse a paucioribus nominatum, tunc demum diligenter audirent quidquid utraque pars proponeret ad probandam formam secundum quam eligendi praefatis tribus electoribus potestas asseritur fuisse concessa, et si foret sufficienter ostensum quod de gremio Ecclesiae secundum formam sibi datam deberent eligere in quem omnes vel major et sanior pars capituli conveniret, ipsi electionem ejus omnino cassarent; alioquin, quod de ipso factum est ratum habentes, contradictores per censuram ecclesiasticam ab ejus impetitione compescerent appellatione, remota: ipsi, sicut ex litteris eorum accepimus, illos tres electores ad suam praesentiam evocarunt, et primo duobus eorum et tertio postmodum in ipsorum praesentia constitutis, ab eis sub jurejurando fideliter et sollicite de numero canonicorum Morinensium qui dicebantur electum nominasse praedictum studuerunt inquirere veritatem. Sed quia ipsi videbantur quandoque loqui eumdem et excogitatum sermonem, quandoque etiam vacillantes, ipsum multimodis variabant, in tantum ut quanto examinabantur fidelius, tanto minus fidei afferebant iidem interloquendo dixerunt ad alium esse articulum procedendum, forma mandati nostri penitus praetermissa, propter quod pars dicti electi sentiens se gravari, ad nostram audientiam appellavit, ex parte nostra firmiter inhibens judicibus memoratis ne ulterius in negotio ipso procedere attentarent. At ipsi appellationi ejusdem minime deferentes, in ipso negotio procedere decreverunt. Ex praemissis autem evidenter apparet nos in ipsa commissione tres articulos distinxisse, utrum videlicet per depositiones trium electorum vel saltem duorum ex ipsis plures ex canonicis in praefatum electum concordasse claresceret, an pauciores ex ipsis in eumdem convenisse constaret, vel neutrum per attestationes hujusmodi probaretur, et in duobus quidem articulis, scilicet primo et ultimo, electionem ipsius ratam haberent, contradictoribus ejus perpetuum silentium imponendo, in unico vero, videlicet medio, ipsius electionem cassarent, dummodo constaret quod sub hac forma fuisset tribus electoribus potestas eligendi concessa, ut videlicet illum de gremio Ecclesiae Morinensis eligerent in quem major et sanior pars capituli concordaret. Porro, sicut ex depositionum transcriptis, quae nobis tam sub sigillo dilecti filii Gualae Sanctae Mariae in porticu diaconi cardinalis, apostolicae sedis legati, quam venerabilis fratris nostri Silvanectensis episcopi et plurium aliorum nobis transmissa fuere, comperimus, major pars canonicorum Morinensium qui examinationis tempore aderant, in praefatum convenit electum. Et ideo delegati praedicti, sive depositionibus testium fidem praebere, sive fidem adimere voluissent, profecto secundum formam praescriptam electionem ipsius debuissent ratam habere, cum non probato quod minor pas convenisset in illum, inutiliter etiam probaretur quod secundum formam sibi datam tres electores illum debuisset eligere in quem major pars capituli conveniret. Quocirca ne praefata Morinensis Ecclesia ulterius aggravetur laboribus et expensis, et tam in spiritualibus quam in temporalibus ingens detrimentum incurrat, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus partibus convocatis, ad majorem cautelam originales testium depositiones faciatis vobis a praefatis judicibus exhiberi, et transcripta quae vobis sub bulla nostra dirigimus cum originalibus conferentes, si haec illis inveneritis concordare, quidquid post appellationem a praefato electo ad sedem apostolicam interpositam contra eum inveneritis attentatum, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, decernatis irritum et inane, quodque de ipso factum est solemniter confirmantes, contradictoribus ejus perpetuum silentium imponatis, et denuntietis archiepiscopo suo ut ipsum non differat in episcopum consecrare, illum praebenda Morinensis Ecclesiae spoliantes qui se spontaneus ad hanc poenam, si forsan in probatione deficeret, obligavit. Quod si forsan ipsi delegati vobis infra decem dies postquam fuerint requisiti attestationes noluerint vel nequiverint exhibere, vos nihilominus fidem adhibentes rescriptis, maxime cum secundum tenorem litterarum quas ipsi nobis miserunt intentionem suam non fundaverit pars adversa, juxta praescriptam formam in ipso negotio procedatis, similiter processuri si forsan, quod non credimus, originalia discordaverint aliquatenus a rescriptis, dummodo non sit per illa probatum quod minor pars in praefati electi nominatione convenerit; quia, secundum legitimas sanctiones, auctore non probante, is qui convenitur, etsi nihil praestiterit, debet absolvi. Quod si non omnes, etc., duo vestrum ea nihilominus exsequantur. Datum Laterani. IV Kal. Februarii pontificatus nostri anno undecimo Ne pastoralis provisio diu desit Ecclesiae Morinensi, per apostolica vobis scripta mandamus quatenus, si adversarii dilecti filii Morinensis electi nequiverint infra spatium triginta dierum intra provinciam vel in vicinis partibus inveniri, vos citationis edicto ad eorum domicilium manifeste transmisso, nihilominus procedatis secundum formam quam in aliis litteris vobis duximus exprimendam, cum jam in ipso negotio usque ad publicationem testium sit processum. Datum Laterani, III Kal. Februarii, pontificatus nostri anno undecimo. Licet ex injuncto nobis apostolatus officio omnibus paterna sollicitudine teneamur adesse, illis tamen debemus specialiter apostolicum praesidium impertiri qui apostolicam sedem nullo respiciunt mediante. Cum igitur dilecti filii canonici Brivatensis Ecclesiae, quae ad nos nullo medio noscitur pertinere, frequenter et a multis injurias, damna sustineant et rapinas, cum dioecesanum non habeant ad quem possint recurrere quoties indebite aggravantur, nos ad supplicationem eorum ipsis duximus providendum. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus, quoties ab eisdem fueritis requisiti, de malefactoribus suis in Claromontensi, Aniciensi et Mimatensi dioecesibus constitutis faciatis eis auctoritate nostra, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, justitiae plenitudinem exhiberi, eosdem ad id monitione praemissa per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, compellendo. Quod si non omnes, . . . tu, frater episcope, cum eorum altero, etc. Datum Laterani, V Kalend. Februarii, ut supra. Religiosa fides et fidelis religio, quae in te a progenie in progeniem derivata Christianissimis tuis patribus Christianissimum principem te substituit, nos inducit ut negotium Ecclesiae Dei, cum expedit, providentiae tuae confidentissime committamus. Cum ergo sit provide cogitatum ut iis qui orthodoxae fidei zelo succensi ad expugnandum provinciales haereticos se accingunt unus in capitaneum deputetur sub cujus unius consilio unanimiter universi procedant, serenitatem regiam rogamus attentius et monemus, in remissionem tibi peccaminum injungentes, quatenus eis vel eorum aliquibus, prout expedit, convocatis, aliquem virum strenuum, providum, ac fidelem eis auctoritate regia praeficere non postponas, qui praelium Domini praeliantes sub divino praesidio tuoque vexillo conducat: hanc pii operis providentiam ita prudenter et hilariter impleturus quod dum omnes ad agonem sanctae pugnae succinxeris, in omnium quasi manibus ipse quoque bellari bellum Domini comproberis, ac retributionis eorum efficias te participem quorem certaminis te taliter exhibueris adjutorem; ante omnia et in omnibus sollicite providendo ut in tanto Dei servitio illam servent et unitatis concordiam et concordiae unitatem quod per astutiam Satanae, qui operibus pacis invidet, nulla discordia inter ipsos, nulla possit aemulatio suboriri, ita strenue, ita caute in hoc negotium cum tuo subsidio et consilio processurus quod illud possint feliciter et salubriter consummare; ne, si secus accideret, quod divinitus avertatur, in quo proficere poterat Ecclesiae causa deficeret, et haeretica pestis unde potuerat aboleri deterius inoleret. Datum Laterani, III Non. Februarii, pontificatus nostri anno undecimo. Benedicti vos in Domino qui fecit coelum et terram; quoniam cum commmitteret draco bellum et Ecclesiam sanctam Dei machinarum suarum molimine conquassaret, apprehendistis arma et scutum, et in ejus adjutorium surrexistis. Quia igitur omnis qui in agone contendit abstinet se ab omnibus ut unum certaminis sui cursum eo melius quo liberius valeat consummare, universitatem vestram rogamus attentius et monemus, per apostolica scripta in remissionem vobis peccaminum injungentes, quatenus tam arduum et tam sanctum Dei obsequium aggressuri, postpositis omnibus quae hunc vestrum sanctum agonem impedire valerent, ante omnia et in omnibus caveatis ut illam servetis et unitatis concordiam, etc., sicut supra usque in finem. Eia igitur, potentissimi Christi milites, eia strenuissimi militiae Christianae tirones. Opponite vos Antichristi praeambulis, et pugnate cum serpentis antiqui ministris. Pugnastis fortassis hactenus pro gloria transitoria, pugnate jam pro gloria sempiterna. Pugnastis pro corpore, pugnate pro anima. Pugnastis pro mundo, pugnate pro Deo. Non enim pro praemio qualicunque ad tantum Dei servitium vos hortamur, sed pro regno coelesti, quod ob hoc confidentissime pollicemur. Datum, ut supra. Cum orthodoxae fidei zelo succensi ad expugnandam haereticam pravitatem decreveritis proficisci, auctoritate apostolica constituimus ut ex quo vivificae crucis signum ad expugnandum haereticos secundum ordinationem legatorum nostrorum in vestris pectoribus susceperitis, cum personis, terris, possessionibus, hominibus, ac caeteris bonis vestris sub protectione sedis apostolicae maneatis, et donec de vestro reditu vel obitu certissime cognoscatur, ea omnia in suo statu libera maneant et quieta consistant. Nulli ergo. . . nostrae constitutionis, etc., usque in finem. Datum, ut in alia. Licet nobis jamdudum comes Tolosanus per suos nuntios supplicaverit ut super comitatu Melgoriensi, qui beati Petri juris et proprietatis existit, fidelitatem ab eo recipere dignaremur, ne tamen ipsum hoc modo quasi confirmare videremur eidem, preces suas non duximus admittendas, considerantes hoc ipsum quod tu, fili abbas, per tuas nobis litteras suggessisti, ut videlicet si fortassis in incoepta malitia pertinaciter perduraret, ipso demum eo juxta meritum spoliato, statueremus de ipso quod Ecclesiae negotio expediret. Quia vero a nobis est sollicite requisitum qualiter procedendum sit circa comitatum eumdem fideli exercitui signatorum, id vobis providimus suadendum, quatenus ad Apostoli dicentis: Cum essem astutus, dolo vos cepi , magisterium recurrentes, cum talis dolus prudentia potius sit dicendus, deliberato cum eorumdem signatorum prudentioribus opportuno consilio, divisos ab Ecclesiae unitate divisim capere studeatis, dummodo videritis quod ex hoc idem comes vel aliis minus assistere vel per se ipsum minus debeat insanire, non statim incipiatis ab ipso, sed eo primitus arte prudentis dissimulationis eluso, ad exstirpandos alios haereticos transeatis; ne si squamis Leviathan sese conjungentibus una vi fueritis simul omnes aggressi, tanto demum hujusmodi satellites Antichristi difficilius possint conteri quanto pertinacius ipsos in unum conjunctionis vinculum contingeret glomerari. Sic enim et illi facilius sterni poterunt remissius adjuti per istum, ac iste illorum interim visa strage ad cor fortasse redibit, vel si perseveraverit in malitia, tandem contra ipsum et solum et destitutum levius procedatur. Haec ergo vobis suggerimus ad cautelam. Vos autem, qui rerum circumstantias eo plenius quo praesentius agnoscetis, sic vel aliter circa singula procedatis quemadmodum tam vobis quam aliis quorum fuerit utendum consilio de coelo fuerit revelatum, circa praefati comitis negotium processuri prudenti deliberatione praemissa, prout ad honorem Dei et utilitatem Ecclesiae videritis expedire. Super negotio signatorum et haereticorum excidio litteras vobis destinamus ad praesens quales novimus expedire. Monemus ergo discretionem vestram et exhortamur attentius, per apostolica vobis scripta mandantes quatenus, prout opus fuerit ipsis utentes, prudenter atque constanter circa singula procedatis, ante omnia et in omnibus caute ac sollicite providendo ut illam servent, etc., sicut in prima. Licet nobilis vir Guido comes Alverniensis circa captionem venerabilis fratris nostri Claromontensis episcopi, germani sui, graviter excessisse noscatur, quia tamen nulli veraciter poenitenti debet venia denegari, precibus ejusdem episcopi, qui super hoc nostro apostolatui supplicavit, inducti, et zelo utilitatis ecclesiasticae provocati, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus si hoc Ecclesiae noveritis expedire, cujus negotium multipliciter posse per eum dicitur adversus haereticos promoveri, praefato comiti secundum formam ecclesiasticam absolutionis beneficium impendatis, et injungatis eidem quod talibus consuevit injungi. Datum Lateran., etc., ut in prima. Licet aequanimiter tulissemus si venerabilis frater noster Londoniensis episcopus et coexsecutores ipsius Cisterciensis ordinis monasteria non sic arcte interdicto ab initio conclusissent quo minus possent secundum indulta eis apostolica privilegia celebrare, quia tamen et ipsi benefacere arbitrati monasteria ipsa interdicto hujusmodi constrinxerunt, et illa coeperunt ipsum humiliter observare, sine gravis praesumptionis offensa nequaquam illud postea violarunt. Caeterum laudamus te, sed in hoc laudare non possumus quod consultus consulentibus respondisti ut nisi rescripti nostri copia eis fieret, vel si forsan illud obtentum per subreptionis vitium appareret, per appellationis objectum se a praefatis exsecutoribus tuerentur; cum, etsi secundum juris rigorem per hujusmodi subtilitatis astutiam potueritis respondere, de tanti tamen nominis ac meriti pontificibus nunquam debueris suspicari quod vel auctoritatem quam non dedissemus eisdem sibi temere arrogassent, vel eamdem datam ad aliud malitiose intorsissent; praesertim cum aliorum animos ex proprio metientem non te decuerit contra illos in scrupulum hujusmodi suspicionis incidere, qui si contra te in similem incidissent, reputasses forsitan eos conscientiam scrupulosam habere. Attendentes itaque nec utile nec honestum existere ut aliter in ipso negotio, circa hunc praesertim articulum, disponamus quam ipsi exsecutores providerint disponendum, rescriptum illud de quo fecimus superius mentionem a nobis de certa processisse scientia declaramus, id volentes in hoc firmiter observari quod illi pensatis negotii circumstantiis provida deliberatione mandaverint observandum. Datum, ut supra. Licet super omnium clericorum provisione nos deceat esse sollicitos, pro illis tamen nos convenit sollicitudinem gerere specialem pro quibus apud nos et morum honestas et litteraturae gratia interpellat. Hinc est quod cum dilectus filius nobilis vir Calo dominus de Ponte praebendam quam in Xanctonensi Ecclesia obtinebat, per suas nobis litteras duxerit resignandam, et dilectus filius magister Fulch. de Xantonensi dioecesi oriundus de vita pariter et scientia nobis fuerit multorum testimoniis commendatus, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus ad cautelam ab eodem milite praebendae resignatione recepta, eamdem auctoritate nostra memorato magistro, sublato appellationis obstaculo, conferas et assignes, faciens ipsum ejusdem praebendae pacifica possessione gaudere, contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo. Datum Laterani, Nonis Februarii, pontificatus nostri anno undecimo. Cum olim abbati et conventui Sancti Michaelis, qui dicebantur Aegid. sacerdotem ad presbyteratus ordinem praesentasse, scripsissemus in forma communi pro ipso, dilecti filii cantor Sancti Quintini suique commonitores, postquam constitit eis de idoneitate personae, super repraesentatione ipsius testes recipere curaverunt, nobisque miserunt depositiones eorum. Licet igitur per eas in auditorio nostro lectas visum non fuerit usquequaque plene probatum quod idem presbyter praesentatus ab abbate memorato fuisset, quia tamen in hoc semiplena probatio plena debet pietate juvari, cum pia beneficia non semper rigida jura requirant, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus dictos abbatem et conventum ut praefato presbytero juxta formam prioris mandati provideant monere ac inducere procuretis, ipsos ad hoc, si opus fuerit, appellatione remota, per censuram ecclesiasticam compellentes. Quod si non omnes, etc. duo vestrum, etc. Datum Laterani, Non. Februarii, pontificatus nostri an. undecimo. Cum a nobis petitur quod justum est et honestum, tam vigor aequitatis quam ordo exigit rationis ut id per sollicitudinem officii nostri ad debitum perducatur effectum. Eapropter, venerabilis in Christo frater, tuis justis postulationibus grato concurrentes assensu, personam tuam et Atheniensem Ecclesiam, cui Deo auctore praeesse dignosceris, cum omnibus bonis tam ecclesiasticis quam mundanis quae inpraesentiarum rationabiliter possides, aut in futurum justis modis praestante Domino poteris adipisci, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo. . . nostrae protectionis, etc., usque incursurum. Datum Laterani, X Kal. Februarii, pontificatus nostri anno undecimo. Cum a nobis petitur, etc., usque effectum. Eapropter, dilecte in Domino fili, etc., ut in alia usque suscipimus, specialiter autem ecclesiam de Kalenda, sicut eam juste possides et quiete, auctoritate tibi apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo . . . protectionis et confirmationis, etc., usque in finem. Datum, ut in alia. Cum a nobis petitur, etc., ut in alia usque suscipimus, specialiter autem praebendam quam in Atheniensi Ecclesia es canonice assecutus, etc., ut in alia usque in finem. Datum, ut supra. Cum a nobis petitur, etc., ut in alia usque suscipimus, specialiter autem ecclesiam Sancti Joannis de Araquio, sicut eam juste possides et quiete, etc., usque in finem. Datum, ut in prima. Cum a nobis petitur, etc., ut in alia usque suscipimus, specialiter autem praebendam quam in Thebana Ecclesia es canonice assecutus, sicut eam juste possides, etc., ut in alia usque in finem. Datum Laterani, etc., ut supra. Cum a nobis petitur, etc., usque effectum. Eapropter, dilecte in Domino fili, etc., usque suscipimus, specialiter autem decanatum Davaliensis Ecclesiae, sicut illum juste possides et quiete, auctoritate tibi apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo . . . nostrae protectionis et confirm., etc., usque in finem. Datum, ut supra. Ad nostram noveritis audientiam pervenisse quod venerabilis frater noster Atheniensis archiepiscopus, timore ductus, nobili viro Ottoni de Rocca domino Athenarum, qui uxoratus est, quemdam personatum Atheniensis Ecclesiae, qui thesauraria vulgariter appellatur, conferre praesumpsit in enormem ipsius Ecclesiae laesionem. Volentes igitur indemnitati ejusdem Ecclesiae paterna sollicitudine providere, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus inquisita super praemissis diligentius veritate, quod per dictum archiepiscopum super hoc in praejudicium ipsius Ecclesiae inveneritis attentatum, sublato appellationis obstaculo, in statum debitum revocetis. Nullis litteris veritati et justitiae, etc. Quod si non omnes . . . tu ea, frater archiepiscope, cum eorum altero, etc. Datum Laterani, X Kalendas Februarii, pontificatus nostri anno undecimo. Quanto personas vestras sinceriori diligimus in Domino charitate, tanto majori dolore turbamur cum ea nobis de vestris actibus referuntur quae famam vestram obnubilant apud homines et conscientiam macutant apud Deum. Cum igitur, sicut venerabiles fratres nostri Atheniensis archiepiscopus, episcopus Fermopilensis , et dilectus filius Nazorescensis electus in nostra praesentia constituti pro se ac aliis ecclesiarum Romaniae praelatis nostris auribus intimarunt, ecclesias et abbatias, personatus et redditus detineatis ecclesiasticos in salutis vestrae dispendium occupatos, devotionem vestram rogamus attentius et monemus, per apostolica vobis scripta mandantes quatenus praedicta omnia ecclesiis quibus debentur liberaliter resignantes, decimas eis integre persolvatis, facientes subditos vestros, Graecos videlicet et Latinos, praelatis suis obedientiam et reverentiam exhibere. Alioquin venerabilibus fratribus nostris Thessalonicensi et Larissensi archiepiscopis et episcopo Davaliensi nostris damus litteris in mandatis ut vos ad id monitione praemissa per censuram ecclesiasticam appellatione remota justitia mediante compellant. Datum Laterani, IX Kal. Februarii, anno undecimo. Scriptum est ipsis super hoc. Proposuisti nobis in nostra praesentia constitutus quod quidam Ecclesiae tuae canonici nolunt Atheniensi ecclesiae, prout tenentur, personaliter deservire. Quare dicta ecclesia divinis officiis plurimum defraudatur. Ne igitur dicti canonici ex hoc commodum valeant reportare ac dicta ecclesia debito servitio defraudetur, praesentium tibi auctoritate concedimus ut ipsos per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, tibi compellere liceat ad debitam in ipsa ecclesia residentiam faciendam. Datum Laterani, etc., ut supra. Proposuisti nobis in nostra praesentia constitutus quod quidam ecclesiae Nazorescensis canonici nolunt eidem ecclesiae, prout tenentur, personaliter deservire, etc., ut in alia. Datum Laterani, VIII Kal. Februarii, anno undecimo. Cum olim venerabilis frater noster Londoniensis episcopus nostris auribus intimasset quod in sua ecclesia proposuerat statuere praecentorem, certum redditum assignaturus eidem sine laesione cujusquam, nos ejus precibus inclinati licentiam ei concessimus praecentorem hujusmodi ordinandi, dummodo in conferendis sibi redditibus nulli praejudicium inferretur, nihilominus statuentes ut praecentor taliter institutus in sessionibus, processionibus, et aliis illam haberet in Londoniensi Ecclesia dignitatem quam habent alii praecentores in aliis ecclesiis Anglicanis. Postmodum autem nostris fuit auribus intimatum quod licet idem episcopus dilectum filium B. in eadem instituisset ecclesia praecentorem, quod tamen a nobis fuerat de praelibata dignitate statutum biennio jam elapso exsequi non curarat. Quapropter tibi dedimus in mandatis ut illud sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo exsequi non postponeres, contradictores per censuram ecclesiasticam compescendo. Noviter vero dilecti filii decanus et quidam alii personatus habentes in ecclesia memorata suam nobis transmisere querelam quod cum per Anglicanas ecclesias consuetudines sint diversae, ac quidam cantorum minorem, quidam vero majorem habeant dignitatem, nec possint dignitates eorum, cum sint vel variae vel repugnantes, convenire simul in unam, is qui noviter est institutus in Ecclesia Londoniensi praecentor, non contentus eo quod habere potest sine praejudicio aliorum, occasione litterarum nostrarum quasdam ipsius decani et aliarum personarum ejusdem ecclesiae dignitates sibi nititur in eorum praejudicium arrogare. Quocirca fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus si secundum diversas locorum consuetudines diversos habere noveris praecentores in Anglicanis ecclesiis dignitates, jam dictum praecentorem illam habere facias in Londoniensi Ecclesia dignitatem eaque, appellatione remota, permanere contentum quam rationabilibus et approbatis consuetudinibus ejus salvis sine alieno praejudicio poterit obtinere. Datum Laterani, II Non. Februarii, pontificatus nostri anno undecimo. Post translationem tuam ad Ecclesiam Ravennatem cum dilecti filii praepositus, canonici, abbates et primicerii Faventini totusque civitatis clerus, sicut per litteras eorumdem accepimus, in dilectum filium I. presbyterum canonicum Faventinum liberam eligendi auctoritatem unanimiter contulissent, ipse sancti Spiritus gratia invocata dilectum filium Joachim Sancti Fridiani Lucani canonicum, olim episcopum Serzenatem, in Faventinum episcopum postulandum elegit; per cujus sollicitudinem circumspectam, qui primo canonicus et postea praepositus in Faventina Ecclesia fuit laudabiliter conversatus, multiplicia sperantur eidem ecclesiae commoda proventura. Porro a dilecto filio Sancti Fridiani priore super hoc requisito et obtento consensu, praepositus et alii supradicti postulationem eamdem approbari a nobis humiliter petierunt. Verum postulationi hujusmodi videbatur concilii Constantinopolitani capitulum prima facie obviare, in quo statutum esse dignoscitur ut quicunque de pontificali dignitate ad monachorum vitam et poenitentiae locum descenderit, nequaquam ulterius ad pontificatum resurgat. Unde contra dictum concilium, cum sit unum ex quatuor principalibus, quae sicut quatuor evangelia catholica Ecclesia veneratur, nullatenus videbatur eadem postulatio admittenda. Caeterum speciales quidam casus inveniuntur in quibus, praedicto concilio non obstante, is qui vitam monachalem elegit, licite rursum potest ad episcopatum assumi. Si enim quisquam, persecutionis rabie saeviente vel praepediente invaletudine corporis, cum proficere nequeat in regimine pastorali, de superioris auctoritate ad monasticam vitam descendat, persecutionis vel aegritudinis impedimento cessante, ad episcopalem resurgere poterit dignitatem. Item, si quis propter litteraturae defectum, ne tanquam caecus praebeat caeco ducatum, locum regiminis auctoritate apostolica deserendo ad otium se contulerit monachale, ac per exercitium lectionis scientiae receperit margaritam, poterit procul dubio denuo vocatus a Domino cathedram reascendere pastoralem. Rursus si quis cupiditate parentum, eo tamen penitus ignorante, fuerit episcopatum adeptus, et hoc comperto, episcopatum ipsum de licentia superioris dimittens, observantiam elegerit regularem, etsi ad eumdem episcopatum redire postmodum nequeat juxta canonicas sanctiones, ad alium tamen licite poterit reassumi. Quanquam autem in iis et consimilibus casibus is qui episcopatu dimisso vitam monasticam eligit resurgere valeat ad officium pastorale, nihil tamen in hujusmodi casibus contra praescriptum intelligitur concilium attentari; quod in eo loquitur casu, cum propter aliquod crimen episcopatum quis deserens, ad vitam monasticam poenitentiae causa descendit. Unde quidam in eo casu loqui dixerunt capitulum supradictum, cum quis pro crimine de quo convinctus fuerit vel confessus ab episcopali dignitate depositus, in monasterio exstitit ad poenitentiam agendam inclusus, vel cum aliquis propter grave crimen, pro quo episcopatum retinens poenitentiam digne agere non valebat, cedendi obtenta licentia, vitam monachalem elegit; aliis asserentibus sic intelligendum esse praescriptum capitulum ut per se resurgere nequeat, id est repetere quasi debitum quod tali modo dimisit, quanquam eligi possit, praesertim si locum tantum et non ordinem resignavit. Cum ergo nobis plene constare nequiverit ob quam causam praedictus Joachim olim episcopatui cesserit, cum in nostris litteris super hoc transmissis eidem hoc solummodo exprimatur quod nos litteris super sua resignatione receptis ejus propositum in Domino commendantes quod temporali honori salutem animae praeponebat, eumdem absolvimus ab onere sollicitudinis pastoralis, quanquam per quemdam Sancti Fridiani canonicum nobis nuperrime sit suggestum quod idcirco dictus Joachim cedendi licentiam postulabat quoniam ad notitiam ejus pervenerat quod quidam parentes ipsius ut eligeretur in episcopum quaedam dederant, licet pauca, fraternitati tuae praesentium auctoritate mandamus quatenus inquisita super iis diligentissime veritate, si tibi constiterit quod propter aliquam ex praemissis causis seu consimilibus idem Joachim episcopatui cesserit memorato, tu auctoritate nostra sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, dummodo necessitas et utilitas id exposcat, licentiam ei tribuas accedendi ad regimen Ecclesiae Faventinae; maxime si veritate subnititur quod tam praefati praepositus et canonici Faventini quam prior et capitulum Sancti Fridiani nobis suis litteris expresserunt, quod videlicet dictus Joachim loco tantummodo cesserit, et non ordini vel etiam dignitati. Tunc enim esset vehementissime praesumendum quod non propter crimen ab eo commissum causa poenitentiae peragendae ad vitam migraverit regularem; praesertim cum apostolica sedes post cessionem multo minus quam ante permisisset eidem tali crimine irretito in pontificali ordine ministrare. Alioquin, cum durum nimis existeret contra tam solemne concilium hujusmodi postulationem admittere, praeposito et canonicis memoratis injungas ut aliam personam idoneam sibi eligant in pastorem. Datum Laterani, IV Idus Februarii, pontificatus nostri anno undecimo. Sacrosancta Romana Ecclesia devotos et humiles filios ex assuetae pietatis officio propensius diligere consuevit, et ne pravorum hominum molestiis agitentur, eos, tanquam pia mater, suae protectionis munimine confovere. Eapropter, dilecti in Domino filii, devotionem quam erga beatum Petrum et nos ipsos habere noscimini attendentes, personas vestras cum omnibus bonis tam ecclesiasticis quam mundanis quae inpraesentiarum rationabiliter possidetis, aut in futurum justis modis praestante Domino poteritis adipisci, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, specialiter autem Sancti Nicolai de Varvar Constantinopoli, Sanctae Trinitatis Atheniensis, Sancti Nicolai Thebani, Sancti Nicolai de Nigroponte, et Sanctae Mariae de Clusurio dioecesis Fermopilensis ecclesias cum omnibus possessionibus et pertinentiis earumdem, necnon et praebendam Atheniensem, sicut eas juste ac pacifice possidetis, vobis et per vos ecclesiae vestrae auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo . . . hanc paginam nostrae protectionis et confirmationis infringere, etc. usque incursurum. Datum Laterani, XI Kal. Februarii, anno undecimo. Cum olim ad nostram audientiam pervenisset quod monasterium Molismense graviter esset in temporalibus spiritualibusque collapsum, dilecto filio abbati Cisterciensi dedimus in mandatis ut ad ipsum cum ea diligentia qua solebat suas filias visitare annuatim accedens, corrigeret tam in capite quam in membris quae corrigenda regulariter inveniret et statueret statuenda. Postmodum autem plerique viri religiosi per suas nobis litteras intimarunt quod abbate ipso praefatum monasterium visitante, repertum fuit in bono spiritualium et temporalium statu manere, ac sicut tu, fili abbas, per evidentem exposueras rationem, debitum viginti duorum millium librarum, quo cum suscepisti administrationem ipsius illud inveneras oneratum, per factam solutionem extenuaras in tantum quod nisi mille quingentae librae remanserant exsolvendae, reductis etiam ad monasterium ipsum possessionibus multis et magnis quae sub fenore fuerant obligatae, mille septingentis libris exceptis quas in monasterio reparando constiterat te per testes idoneos expendisse. Unde pro monasterio ipso nobis fuit humiliter supplicatum ut cum ex visitatione praedicta, quae dicebatur per aemulos monasterii fuisse subrepta, eidem monasterio utilitas aliqua non pervenerit, neque proventura etiam crederetur, quin potius jam fuisset inutiliter in expensis ejus occasione gravatum, maxime quia timebatur ne praetextu visitationis ipsius jus correctionis perpetuae usurparetur in eo, revocare dignaremur eamdem. Nos ergo, sicut fueramus ante tristati cum de lapsu ipsius monasterii nobis exstitit nuntiatum, ita postea de boni status ipsius relatione gavisi, attendendo quod praefatus abbas ad exsequendum commissae sibi legationis officium de mandato nostro contra haereticos proficiscebatur in provinciam Narbonensem, quo minus poterat monasterii saepedicti negotium procurare, venerabili fratri nostro Trecensi episcopo et collegis ipsius dedimus in praeceptis ut cum idem abbas nihil nobis de hujusmodi nuntiasset, nonobstantibus litteris obtentis ad ipsum, super praemissis inquirerent diligentius veritatem, et inquisitam nobis fideliter rescribere procurarent, ut per eos certiores effecti procederemus in facto sicut nobis Dominus inspiraret. Ipsi vero in inquisitionem eorum sollicite procedentes, ad praesentiam nostram inquisita remittere curaverunt; per quae videtur ostensum quod idem monasterium per laudabilem regiminis tui curam spiritualiter et temporaliter profecit in multis, cum, sicut est assertum a pluribus et a nemine contradictum, contractorum antea debitorum numerosa solutio et obligatarum possessionum redemptio studiosa, muralis quoque reparatio fabricae, ac moralis reformatio disciplinae, te, fili abbas, domui tuae bene praepositum fateantur. Super quo sollicitudinis tuae prudentiam plurimum in Domino commendantes, monemus attentius et hortamur quatenus sequentia continuando prioribus, in incoepto bono non deficias, sed proficias, ac more navis contra ictum fluminis ascendentis, quae uno in loco nequaquam stare permittitur, quoniam ad inferiora relabitur nisi ad superiora conetur, posteriorum oblitus ad anteriora cum Apostolo te extendas, et incoeptum opus studio satagas incessante perficere; ne, quod absit! hoc ipsum quod operatus es incidens possit remissio vacuare. Ut autem eo melius quo liberius utilitates valeas dicti monasterii promovere, quod per Dei gratiam et diligentiam tuam in eo asseritur esse statu quod visitatoris extrinseci sollicitudine non indigeat, a praedicto visitationis mandato auctoritate praesentium vos reddimus absolutos, praesertim cum idem ex injuncto sibi legationis officio contra provinciales haereticos Ecclesiae negotiis occupatus, si etiam expediret, minus posset circa ista versari, et caveri quoque, sicut petis, oporteat ne praetextu visitationis ipsius jus correctionis perpetuae in monasterio ipso valeat usurpari. Tu ergo, fili abbas, ita vigila circa ipsum ut alienam non oporteat ibi vigiliam adhiberi; ne si secus faceres, aliter nos de ipso compelleres cogitare. Datum Laterani, II Idus Februarii, pontificatus nostri anno undecimo. Venerabilis fratris nostri episcopi et dilectorum filiorum capituli Cermopilensis nobis exposita significatio patefecit quod destructa quondam Cermopilensi civitate per guerrarum incursus, » episcopus et canonici qui tunc erant, in loco quem Bondoniciam vocant incolae secus mare quoddam oratorium, ut divinum in eo celebrarent officium, construxerunt; quem locum adeo piratis et aliis malefactoribus pervium asseverant quod plerique superveniant canonicis ibidem volentibus celebrare, quorum timore iidem canonici, vestibus et aliis ecclesiasticis ornamentis abjectis, relictoque Dei servitio, fugam petunt, personarum periculum metuentes, cum quidam episcopus, tertius a praefato episcopo qui nunc praeest, ab hujusmodi malefactoribus in eodem loco crudeliter fuerit interemptus. Unde a nobis humiliter postularunt ut indemnitati Ecclesiae ac securitati eorum misericorditer providentes, eis concedere dignaremur ut in abbatia quae Communio vulgariter appellatur in proprio Cermopilensis Ecclesiae fundo sita valeant commorari. Quia vero nobis non constitit de praemissis, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus inquisita super iis diligentius veritate, si necessitas hoc exposcit, ipsis sine praejudicio monachorum in dicto monasterio commorandi, donec alias provideatur eisdem, auctoritate nostra, sublato appellationis obstaculo, licentiam tribuatis, contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescentes. Nullis litteris veritati et justitiae praejudicantibus a sede apostolica impetratis. Quod si non omnes, etc., duo vestrumea, etc. Datum Laterani, VIII Idus Februarii, pontificatus nostri anno undecimo. Cum causam quae super jure patronatus Ecclesiae Sancti Petri de Culturis inter vos et Andegavensem Ecclesiam vertebatur dilectis filiis decano Sancti Petri et de Cella et Sanctae Radegundis prioribus Pictavensibus commiserimus decidendam, ipsi, utriusque partis receptis testibus, instrumentis et aliis rationibus intellectis, usque ad diffinitivam sententiam servato juris ordine procedentes, ad nos causam eamdem remiserunt instructam, partibus terminum praefigentes quo cum attestationibus ipsis et aliis instrumentis nostro se conspectui praesentarent sententiam recepturae. Partibus igitur in nostra praesentia constitutis, inspectionem instrumentorum et testium depositiones dilectis filiis Joanni Sanctorum Cosmae et Damiani et Pelagio Sanctae Luciae ad septa solis diaconis cardinalibus duximus committendam: qui cum omnia inspexissent diligentius et nobis fideliter retulissent, jus patronatus ipsius ecclesiae Sancti Petri de Culturis adjudicavimus monasterio Sancti Mauri, Andegavensi Ecclesiae super hoc perpetuum silentium imponentes. Nulli ergo . . . hanc paginam nostrae diffinitionis infringere, etc. usque incursurum Datum Laterani, III Idus Februarii, pontificatus nostri anno undecimo. Cum thesaurariam pariter et praebendam quas bonae memoriae Joannes subdiaconus noster in ecclesia vestra tenuit donationi nostrae dudum reservassemus personae idoneae conferendas, te, frater episcope, per nostras litteras et monuimus et rogavimus ut in hoc ita gratuitum impertireris assensum et tuam nobis quantocius super eo rescriberes voluntatem quod ipsarum demum collatio tuae liberalitati non minus quam nostrae posset gratiae imputari; quarum profecto collationem sic in nostra retinuisse nos intimavimus potestate ut donec tuum ad nos responsum et nostrum tandem ad te recurreret beneplacitum, super eis nihil ab alio de ipsis attentari liceret, et si quid interim attentari contingeret, irritum decrevimus et inane. Vos autem nobis per vestras litteras respondistis quod cum de ipsius Joannis obitu vobis certissime constitisset, decimo die antequam vel per nuntium vel per litteras super iis quidquam vobis de nostra innotesceret voluntate, thesaurariam dilecto filio magistro Willelmo Arundel, cui multiplex morum asseritis et litteraturae meritum suffragari, praebendam vero in duas portiones divisam duobus viris idoneis, vita commendabilibus et scientia, de communi dederatis consensu, ut in duabus ecclesiis quae ad jam dictam pertinebant praebendam plenius et sufficientius ministrari valeret, ac utrique oneris parte detracta, animarum cura posset ab eis et sustineri facilius et diligentius exerceri. Unde nobis humiliter supplicastis ut si vel erratum esset in hujusmodi ordinatione corrigere, vel si foret recte processum, illud apostolico dignaremur munimine roborare. Licet igitur, si praehabita undecunque praelibati nostri notitia constituti vel vos ad conferendum vel illi ad recipiendum praedicta beneficia processissent, non solum id quod esset taliter attentatum deberet in irritum revocari, verum etiam vos et illi graviter deberetis de contemptu puniri. Quia tamen, si res ita se habet quemadmodum per vestras litteras expressistis, de contemptu excusabiles apparetis, discretioni vestrae committimus intuendum quatenus si considerato constituto praedicto, quod sic actum est cognoveritis de jure posse valere, ii quibus ipsa beneficia contulistis, non solum ex permissione, verum etiam ex concessione nostra ipsa retineant confidenter; si vero quod taliter factum est de jure stare non potest, ne justitiam simul et conscientiam offendatis, eo in statum quem per nostrum statutum expressimus revocato, id nobis quantocius per vestras litteras intimetis, ut de ipsis juxta quod nobis Dominus inspiraverit ordinemus. Datum Laterani, II Idus Februarii, pontificatus nostri an. undecimo. Dilecto filio G. Ariense praeposito nobis innotuit exponente quod cum causam quae inter ipsum et nobilem mulierem comitissam Flandrensem super donatione sex praebendarum sacerdotalium agitatur vobis, frater episcope ac fili abbas de Dunis, necnon et dilecto filio Atrebatensi decano duxerimus committendam, idem praepositus citra litis contestationem proposuit coram vobis quod testimonium ipsius decani necessarium sibi erat in causa praedicta, cum de jure suo nonnisi per ipsum et alium unicum tantum testem facere fidem posset. Unde postulavit instanter ut vel vos duo in causa illo procederetis excluso, vel supersederetis negotio quoadusque nos loco ejus alium substitui mandaremus. Vos autem petitionem ejus in hoc admittere recusastis; quinimo post appellationem quam ad nos ipse propter hoc et alia interposuit, a praebendarum ipsarum donatione suspendistis eumdem. Ne igitur ob hujusmodi testis defectum praepositi memorati justitia valeat deperire, te, fili abbas Ursicampi, loco praenominati decani duximus subrogandum; per apostolica scripta mandantes quatenus si praemissis veritas suffragatur, praelibata suspensione praepositi relaxata, in causa ipsa juxta prioris mandati tenorem ratione praevia procedatis. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc. Datum Laterani, XIV Kal. Martii, anno undecimo. Antiquam Atheniensis gloriam civitatis innovatio gratiae non patitur antiquari, quae, quasi modernae religionis figura in prima ejus fundatione praeluserit, cultum quem tribus distincta partibus tribus falsis numinibus impendebat, sub tribus demum personis erga veram et individuam Trinitatem convertit, studioque mundanae scientiae in divinae sapientiae desiderium immutato, arcem famosissimae Palladis in sedem humiliavit gloriosissimae genitricis veri Dei nunc assecuta notitiam quae dudum ignoto exstruxerat Deo aram. Civitas quidem ipsa praeclari nominis ac perfecti decoris philosophicam prius artem erudiens, et in apostolica fide postmodum erudita, dum et poetas litteris imbuit et prophetas demum ex litteris intellexit, dicta est mater artium et vocata civitas litterarum. Hanc autem, si velimus interpretans in interpretatum convertere, Cariathsepher possumus appellare; quam quia Othoniel imperio Calep subdidit, filia ejus Axa data in conjugem illi fuit. Subdita ergo Deo, venerabilis in Christo frater archiepiscope, hac egregia civitate, ut ipsam in ejus subjectione conserves, sponsam in ea tibi spirituali conjugio copulasti, quam instar Axae veluti a te monitam intelleximus suspirando deposcere ut arentia sua apostolicae benedictionis irriguis perfundere dignaremur. Nos igitur non incongruum reputantes munus illuc apostolici patrocinii litteratorie destinare unde copiam scientiae litteralis in orbem pene totum novimus effluxisse, justis postulationibus clementer annuimus, et Atheniensem ecclesiam, cui, favente Deo, praeesse dignosceris, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus ac praesentis scripti privilegio communimus, statuentes ut quascunque possessiones, quaecunque bona eadem ecclesia inpraesentiarum juste ac canonice possidet, aut in futurum concessione pontificum, largitione regum vel principum, oblatione fidelium, seu aliis justis modis, praestante Domino, poterit adipisci, firma tibi tuisque successoribus et illibata permaneant, in quibus haec propriis duximus vocabulis exprimenda: Casalia, Procovenico, Vertipos, Triclini, Platan, Felin, Curiomonaster, Cassas, Menidi, Ducheleos, Calixtes, Perseconar, Catraperseta, Clazazundas, Chandebride, Alianastasis, Pothamo, Pirgo, Hu, Marefon, Oargite, Largedo, Lalaconite, Vatia, Literne, Mortar. Episcopatus quoque inferius adnotatos ecclesiae tuae ab antiquis temporibus metropolitico jure subjectos tibi tuisque successoribus nihilominus confirmamus, videlicet episcopatum Aegripontis, Cermopilensem, Davaliensem, Abelonensem, Zorconensem, Caristiensem, Coroniacensem, Andrensem, Megarensem, Squirensem et Cheensem. In Caristiensi episcopatu duo casalia, Lesboveries, Lepesin, Leperistere, Lamarogna, Locarimera, Lomoni, Lochichemi, Lopolistile, Cundegrat, Lapisto, Vineas Conizari, Muscarel, Catachephalar, Agiafronesis. Quadringentas palicas et ducentos papates commorantes Athenis, et centum palicas in Thebis, et centum in Nigroponte. Molendina ecclesiae, hortos et balnea, et macella de Nigroponte et Athenarum, et flumina unde rigantur horti. Abbatias Sancti Siriani, Sancti Michaelis, Sancti Joannis et Sancti Nicolai. Monasteria Beati Nicolai de Catapersica, Beati Nicolai de Columnis, et Sanctae Mariae de Blakernis. Monasteria Cinoloitarum, Sancti Prothasii, Sanctae Trinitatis, Sancti Georgii, Sancti Dionysii Areopagitae, Sancti Theodori, Sanctorum Cosmae et Damiani, Beati Nicolai de Ducheleo, Beati Nicolai de Menide, Beati Philippi, Sancti Lucae, Sancti Georgii de Insula, monasterium Copreae et Sancti Blasii. Usum quoque pallei ad pontificalis officii plenitudinem tuae fraternitati apostolicae sedis liberalitate concedimus, quo utique infra tuam ecclesiam ad missarum solemnia uti memineris eis diebus quibus praedecessores tuos usos fuisse cognoscis, videlicet in Nativitate Domini, festivitate protomartyris Stephani, Circumcisione Domini, Epiphania, hypapanti, Dominica in Ramis palmarum, coena Domini, Sabbato sancto, Pascha, feria secunda post Pascha, Ascensione, Pentecoste, tribus festivitatibus sanctae Mariae, natale beati Joannis Baptistae, solemnitate omnium apostolorum, commemoratione Omnium Sanctorum, dedicationibus ecclesiarum, ecclesiae tuae principalibus festivitatibus, consecrationibus episcoporum, ordinationibus clericorum et anniversario tuae consecrationis die. Coemeteria insuper ecclesiarum tuae dioecesis et ecclesiastica beneficia nullus haereditario jure possideat. Quod si quis hoc facere contenderit, censura canonica compescatur. Porro quia quidam monachorum jus suum episcopis auferre contendunt, auctoritate apostolica prohibemus ne monachi in dioecesi Atheniensi capellanias teneant sacerdotis, seu capellani beneficium aut officium sine auctoritate pontificali usurpent, sed presbyteris capellanis integre conserventur quaecunque ad jus capellaniae pertinere noscuntur. Statuimus praeterea ut nullus cujusquam ordinis clericus ecclesias in vita sua tantum sibi commissas ad jus archiepiscopii pertinentes sine conscientia vel consensu tuo vel successorum tuorum faciat censuales aut in cujusquam transferat potestatem; et si factum fuerit, irritum habeatur. Sed nec monachi aut canonici, seu quilibet alii clerici in ecclesiis ad tuam dioecesim pertinentibus sine auctoritate tua instituere vel removere audeant capellanos, nisi forte pontificum Romanorum privilegio vel antiqua et rationabili consuetudine muniantur. Praeterea quod a te communi assensu capituli vel majoris partis sanioris consilii in tua dioecesi canonice fuerit institutum, ratum et firmum volumus permanere. Prohibemus autem ne presbyteri vel alii capellani ecclesiarum ad ecclesiae tuae jus pertinentium possessiones earum absque consensu tuo, salvis tamen canonicis institutionibus, distrahere, vendere vel obligare, seu alio quolibet modo alienare praesumant. Quod si factum fuerit, irritum habeatur. Apostolica insuper auctoritate vetamus ne interdictos vel excommunicatos tuos ad officium vel communionem ecclesiasticam sine conscientia et consensu tuo quisquam admittat, aut contra sententiam tuam canonice et promulgatam aliquis venire praesumat, nisi forte periculum mortis immineat, ut dum praesentiam tuam habere nequiverint, per alium secundum formam ecclesiae satisfactione praemissa oporteat ligatum absolvi. Ad haec, omnes libertates et immunitates, dignitates quoque ac rationabiles et approbatas consuetudines ecclesiae tuae, necnon et exemptiones saecularium exactionum a regibus seu principibus aut aliis fidelibus rationabiliter tibi et ecclesiae tuae ac clericis ejus indultas auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti privilegio communimus. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat Atheniensem ecclesiam temere perturbare, aut ejus possessiones auferre, vel ablatas retinere, minuere, seu quibuslibet vexationibus fatigare; sed omnia integra conserventur eorum pro quorum gubernatione ac sustentatione concessa sunt usibus omnimodis profutura. Salvis semper in omnibus apostolicae sedis auctoritate, reverentia et mandato. Si qua igitur in futurum ecclesiastica saecularisve persona hanc nostrae constitutionis paginam sciens, contra eam temere venire tentaverit, secundo tertiove commonita, nisi reatum suum congrua satisfactione correxerit, potestatis honorisque sui careat dignitate, reamque se divino judicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat, et a sacratissimo corpore ac sanguine Dei et Domini Redemptoris nostri Jesu Christi aliena fiat, atque in extremo examine districtae ultioni subjaceat. Cunctis autem eidem loco sua jura servantibus sit pax Domini nostri Jesu Christi; quatenus et hic fructum bonae actionis percipiant, et apud districtum judicem praemia aeternae pacis inveniant. Amen. Datum Laterani per manum Joannis Sanctae Mariae in Cosmidin diaconi cardinalis, S. R. E. cancellarii, Idibus Februarii, indictione XI, Incarnationis Dominicae anno 1208, pontificatus vero domni Innocentii papae III anno undecimo. Novimus expedire ut verbum illud quod et in antiquis canonibus et in nostro quoque decreto contra falsarios edito continetur, ut videlicet clericus per judicem ecclesiasticum degradatus saeculari tradatur curiae puniendus, apertius exponamus; cum et quidam praedecessorum nostrorum super hoc consulti diversa responderint, et quorumdam sit opinio a pluribus approbata, ut clericus qui propter hoc vel aliud grave flagitium non solum damnabile, sed damnosum fuerit degradatus, tanquam exutus privilegio clericali, saeculari foro per consequentiam applicetur, cum ab ecclesiastico fuerit foro projectus; cujus utique degradatio celebranda est saeculari potestate praesente, ac praenuntiandum est ei, cum fuerit celebranda, ut in suum forum accipiat degradatum, et sic intelligitur tradi curiae saeculari; pro quo tamen Ecclesia debet efficaciter intercedere ut citra mortis periculum citra eum sententiam moderetur. Pro illo vero falsario scelerato, quem ad mandatum nostrum capi fecisti, hoc tibi duximus consulendum, ut in perpetuum carcerem ad agendam poenitentiam ipsum includas, pane doloris et aqua angustiae sustentandum, ut commissa defleat et flenda ulterius non committat. Datum Laterani, XIV Kal. Martii, pontificatus nostri anno undecimo. Postulasti per sedem apostolicam edoceri ut cum rectores parochialium ecclesiarum quandoque quosdam praesentent ad suarum ecclesiarum titulos ordinandos, utrum electio talium ad ipsos rectores pertineat vel etiam ad patronos, et si in iis patronorum non est requirendus assensus, utrum jus illis salvum remaneat eligendi, ut cum ipsas ecclesias vacare contigerit, intitulati hujusmodi non sint aliis praeferendi. Ad quod fraternitati tuae breviter respondemus, quod per intitulationem hujusmodi nullum patronis praejudicium generatur quin possint alios ad ipsas ecclesias, cum vacaverint, praesentare, nisi de patronorum processerit assensu. Datum Laterani, II Idus Februarii, pontificatus nostri anno undecimo. Cum Cisterciensis ordinis monasteria per Angliam constituta interdictum ecclesiasticum pro negotio Cantuariensis ecclesiae auctoritate nostra generaliter promulgatum incoepissent arcte servare, postmodum quaedam eorum, sicut accepimus, appellationis praetextu quam occasione privilegiorum suorum interposuisse dicuntur, ipsum non solum quoad eorumdem privilegiorum indulta temere violarunt, verum etiam in campanis sonantibus ac boantibus cantilenis, apertis januis, et ad communionem aliis invitatis, solemnius praesumpserunt solito celebrare. Licet igitur tantam praesumptionis audaciam de viris religiosis credere vix possimus, quia tamen, si verum est quod asseritur, non sine gravi jactura libertatis ecclesiasticae debilitari posset per illud nervus canonicae disciplinae, universitati vestrae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus quatenus super hoc inquiratis diligentissime veritatem, et abbates sive priores monasteriorum illorum quae taliter inveneritis celebrare suspensos ad praesentiam nostram ad satisfaciendum de tanto contemptu, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, per censuram ecclesiasticam accedere compellatis, monasteria cogentes ipsa simili censura ut secundum mandatum venerabilium fratrum nostrorum Londoniensis episcopi et coexsecutorum suorum inviolabiliter praelibatum interdictum observent, nonobstante quolibet privilegio, cum nec possit mandato apostolicae auctoritatis obstare, qua semper salva hujusmodi privilegia conceduntur. Quod si non omnes . . . singuli vestrum ea nihilominus exsequantur, etc. Datum Laterani, IX Kalend. Martii, pontificatus nostri anno undecimo. Grave gerimus et indignum quod cum monasteria tui ordinis per Angliam constituta interdictum ecclesiasticum, etc. ut in alia usque canonicae disciplinae, venerabilibus fratribus nostris episcopis per Angliam constitutis districte dedimus in praeceptis ut super hoc inquirant diligentissime veritatem, et abbates sive priores monasteriorum illorum, quae taliter invenerint celebrasse, suspensos, etc. usque per censuram ecclesiasticam venire compellant, monasteria ipsa simili censura cogentes ut secundum mandatum venerabilium fratrum nostrorum Londoniensis episcopi et coexsecutorum suorum, etc. ut in alia usque conceduntur. Quia vero tanto reputamus indignius hoc a Cisterciensi ordine sustinere quanto minus apostolica sedes et nos meruimus apud illum ut pro gratia nobis injuriam et contemptum rependeret pro honore, propter quod, nisi rationabilem animi nostri motum ille zelus ferventissimae charitatis quem circa te aliosque religiosos ejusdem ordinis gerimus temperaret, hujusmodi temeritatis actores graviori curavissemus animadversione punire, discretionem tuam monemus attentius et hortamur, per apostolica tibi scripta mandantes quatenus super eo dolens et moerens quod ex tuo videtur hortatu tantus provenisse contemptus, quandoquidem, sicut ipse nobis per tuas dudum litteras intimasti, et nos per nostras super hoc familiari ratiocinatione jurgavimus, appellandi causas et audaciam celebrandi consultus consulentibus suggessisti, eum de mandato quod superius est expressum accipias intellectum ut sic alios tui ordinis a simili culpa praeserves ne poenam similem seu forsan graviorem illa quae nunc istis infligitur ad ipsos contingat extendi; quia profecto si secus, quod non credimus, attentares, caput et membra, juxta quod hoc vel illa peccassent, castigatione debita puniremus. Datum Laterani, IX Kal. Martii, pontificatus nostri anno undecimo. Dilectus filius magister Herbertus Virdunensis canonicus in nostra proposuit praesentia constitutus quod necato dudum in armis episcopo Virdunensi, decanus et capitulum Virdunensis Ecclesiae foraneorum et quorumdam residentium quoque fratrum, qui studiorum vel aliis necessariis causis aberant, captantes, ut videbatur, absentiam, octavum diem sepulturae pontificis interempti ad eligendum sibi pastorem praepropere statuerunt; in quo videlicet die idem magister casu non vocatus interfuit; eoque cum aliis ingresso capitulum, decanus primo verbo ad electionem spectante dixit se ac alios in primicerium consensisse, continuoque in aure archidiaconi secreto susurrans sermonem iteravit consimilem, quibusdam subjungendo dicentibus id quod ille dixerat verum esse. Cumque protinus primicerium ipsum pro persolvendis debitis praedecessoris sui rogare coepissent, magister memoratus admirans si adeo processum fuisset ab eis, inquit decano non esse ita praecipitanter sed cum diligenti deliberatione ante nominationem super electione tractandum, cancellario respondente quod de ipso jam antea pertractarant. Ad haec igitur ipse magister facti novitate permotus surrexit, et accedens propius, auctoritate coepit apostolica prohibere ne quid contra canonicam formam fieret, appellare intendens et appellationis causas nihilominus assignare. Plurimi autem audito quod auctoritatem apostolicam nominasset, consurgentes circumdederunt eumdem, et conclamantes improbe cum clamante, loquentis interrupere sermonem, volentemque intermissa verba resumere, confusi clamores fremitu prohibebant audiri, ac demum jurgatum graviter ut taceret, et superpellicio tractum fortiter, ad sedem propriam redire fecerunt. Qui tandem viso quod primicerius idem surgens pavimento procubuit, quasi electionis suae gratias redditurus, iterum proclamavit in continenti se offerens paratum ostendere quare idem primicerius eligi non deberet, appellans ad nos, et proximo tunc futuras octavas Omnium Sanctorum terminum appellationi prosequendae praefigens. At illi eum, sicut et prius, clamore vincentes, primicerium ipsum in episcopali cathedra nihilominus posuerunt. Quod cum ad notitiam quatuor concanonicorum qui studebant Parisiis pervenisset, tres eorum praefato adhaesere magistro; quorum duo ad Virdunensem Ecclesiam redeuntes, pro se ac tertio contradicere curaverunt; qui etiam acceptis litteris ejusdem tertii concanonici ac praedicti magistri factum continentibus et inhibentibus cum appellationis objectu ne talis confirmaretur electus, ad Treverensem archiepiscopum accessere; in cujus praesentia cum confirmationem electionis hujusmodi studuissent prudenter et fideliter impedire, multorum demum devicti precibus in illam consensisse dicuntur, quanquam postea cum ipsis et sex aliis saepe dictus magister coram eodem archiepiscopo constitutus, una cum eis pariter interdixerit ne ad consecrationem procederet impendendam, super quinque articulis ad nostram audientiam appellando, quatuor in factum et uno in personam expressis, primo videlicet quod ad faciendam electionem absentes legitime non fuere vocati, secundo quod super ipsius tractatu deliberatio debita non processit, tertio quod eidem magistro audientia cum debita tranquillitate fuerat denegata, quarto quod post appellationem ad nos legitime interpositam processum fuerat in negotio, quinto autem quod litteraturae defectum dicebant eumdem primicerium sustinere, asserentes insuper electionem ipsius ex multis aliis fuisse suspectam. Super quibus omnibus licet idem magister cum sociis suis et rationes et canones allegasset, ac tam praesentatoribus quam consecratoribus necnon etiam consecrando appellationem innovando pluries inhibuerit ne ad consecrationem procedere attentarent, illi tamen nihilominus processerunt. Unde cum sociis suis supplicabat humiliter ut quod sic illicite factum fuerat in irritum revocantes, eos quoque per quos fuerat attentatum debita dignaremur poena punire, ac praecipere nihilominus de aliis quae duxerint proponenda veritatem inquiri. Caeterum dilectus filius R. procurator partis adversae proposuit econtrario quod cum decanus et canonici Virdunenses a civibus suis essent de civitate propria pro Ecclesiae libertate depulsi, omnisque ipsorum substantia devorata, mortuo demum episcopo memorato tutum convenerunt in locum, et non solum seditiones civiles, verum etiam hostilia bella pensantes, ut in utrisque sibi salubriter in pastoris substitutione consulerent, inducias a civibus petere decreverunt, quatenus ad eligendum sibi pontificem in suum possent capitulum convenire. Cumque breves eis induciae concessae fuerint difficulter ab illis, diem electioni faciendae unanimiter praefixerunt, infra quem vocatis omnibus concanonicis qui vel debuerunt vocari vel vocari commode potuere, de persona eligenda in choro et capitulo deliberarunt ac sollicite tractaverunt. Praefixa itaque die convenientibus universis qui vocati venire voluerunt in unum, decanus, qui medio tempore diligentiam maximam adhibuerat in perscrutandis voluntatibus et intentionibus singulorum, de communi assensu ad petitionem totius capituli praefatum primicerium, virum integrae famae, nobilem ac facundum, in temporalibus providum, et in spiritualibus sufficienter instructum, eo modo quo decuit nominavit et in pastorem elegit, consentientibus universis qui aderant, praedicto magistro duntaxat excepto, qui non erat de residentibus in Ecclesia, sed foraneus, nec aliquam rationabilem causam sui dissensus ostendit. Cumque praenominato archiepiscopo electionem ipsius confirmandam praesentassent ex more, die demum confirmationis ipsius contradixerunt quidam; sed postmodum consentientes in ipsum, simul cum aliis petierunt ut idem archiepiscopus electionem confirmaret praedictam et diem consecrationi praefigeret impendendae. Quapropter archiepiscopus de prudentum consilio electionem confirmavit eamdem, et diem consecrationi praefixit, in qua denique saepedictus magister et quidam alii qui prius in electionem consenserant, ac duo alii qui conquerebantur se non fuisse vocatos, consecrationem impedire moliti sunt, rationes quasdam, diligenter quidem, sed non efficaciter proponendo, quibus demum archiepiscopus ipse pro frivolis reputatis, de consilio episcoporum, abbatum, et jurisperitorum praefatum electum in episcopum consecravit, ipso magistro cum suis a praesentia ejus contumaciter recedente. Unde procurator jam dictus suppliciter postulabat ut quod circa electionem et consecrationem memorati episcopi nitebatur astruere canonice factum esse, ratum dignaremur habere; praesertim cum, etsi non eminentis litteraturae, competentis tamen esse asseveraret eumdem, et Ecclesiam Virdunensem in multis jam sub ejus regimine profecisse. Quia igitur nobis non constitit de praemissis, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus habentes prae oculis solum Deum, vocatis qui fuerint evocandi, inquiratis super iis diligentissime veritatem, et usque ad calculum diffinitivae sententiae, sublato appellationis obstaculo, procedentes, causam sufficienter instructam nobis remittere procuretis, praefigentes partibus terminum competentem quo recepturae sententiam nostro se conspectui repraesentent; ita quod si dictus episcopus maluerit ad praesentiam nostram in propria persona venire, super litteraturae duntaxat articulo, cum per examinationem praesentem satis nobis valeat de ipsa liquere, minime procedatis. Alioquin de ipsa diligenter examinantes eumdem, quod inveneritis simili modo ad nostram praesentiam transmittatis. Testes autem qui fuerint nominati, si se gratia, odio vel timore subtraxerint, per censuram ecclesiasticam cessante appellatione cogatis veritati testimonium perhibere. Quod si non omnes iis exsequendis, etc. duo vestrum ea nihilominus exsequantur. Datum Laterani, X Kal. Martii, pontificatus nostri anno undecimo. Officii tui laudabilem exsequeris actionem cum super illis de quibus dubitas per nos postulas edoceri. Sane nobis tuis litteris intimasti quod cum monasterium quoddam possessionibus convenienter ditatum, sed positum in medio nationis pravae et perversae pastore careret, monachi de electione abbatis tractantes necessarium duxerint personam eligere aliquam cujus potentia valeret a persecutoribus liberari, cumque non possent sui ordinis idoneam invenire personam, in quemdam virum nobilem oculos direxerunt, per quem melius poterat defensari, et consilio quorumdam jurisperitorum adierunt patrem ipsius, humiliter postulantes quod filium suum induceret ut habitum susciperet monachalem, nullam patri de ipsius promotione fiduciam tribuentes, et pater ad hoc induxit filium discretum, providum, litteratum, et viginti quinque annorum aetatis; qui monachus est effectus, nulla spe, ut asserit, de sublimatione tributa, sed die in quo monachus est effectus, fuit in abbatem electus; cujus electio fuit per dilectum filium nostrum G. de Lab. subdiaconum nostrum rectorem Messanae, apostolicae sedis legatum, qui in omnibus praedictis interfuit, confirmata. Cum autem idem sit paratus purgare se quia nulla fuit ad hoc ambitione inductus, per litteras nostras postulas edoceri utrum dictus legatus potuit hujusmodi electionem confirmare vel dispensare ut quod factum est stare possit, et utrum electione rite cassata, iterum valeat eligi in abbatem. Nos autem consultationi tuae taliter respondemus, quod licet ex his quae in continenti subsecuta sunt ostendatur quod talis taliter eligi non possit in abbatem, maxime cum ex eo quod, antequam esset discipulus, voluit esse magister, electionem illam irritam esse decernimus et inanem. Verum postquam fuerit in regula competenter instructus, si urgens necessitas et evidens utilitas ipsius monasterii postulaverit, purgatione recepta poterit in abbatem assumi, ne monasterium opprimatur incursibus malignorum. Secundo quaesisti, cum quis in testamento relinquit episcopo propriam portionem, et alia multa monasteriis vel ecclesiis aliisque dimittit, utrum episcopus ex illis legitimam possit petere portionem, adjiciens an cum aliquis ex testamento in fraudem modicum constituerit mortuarium et alia dimiserit pro anima sua plura, nihilominus possit episcopus exigere portionem de aliis a canone constitutam. Nos autem super iis consultationi tuae taliter respondemus, quod si portionem illam cum conditione legavit episcopo ut esset ea sola contentus, et eam episcopus acceptavit, quia per hoc aliis renuntiasse videtur, de caeteris non poterit exigere portionem. Quod si eam ipsi absolute reliquit, portionem sibi debitam poterit nihilominus de caeteris vindicare. Si vero constiterit quod in fraudem modicum constituit mortuarium, ut in caeteris episcopus portione debita fraudaretur, quia fraus et dolus alicui patrocinari non debent, episcopus portionem ex illis poterit exigere a canone constitutam, salvis indulgentiis pontificum Romanorum quae quibusdam regularibus sunt concessae. Requisisti de his quae testator pro anima sua legat in ultima voluntate, qualiter sint inter episcopum et ecclesias dividenda. Et quidem regulariter verum est quod episcopus debet de his secundum diversas consuetudines tertiam vel quartam portionem habere. Sed considerandum est diligenter utrum testator leget hoc modo, Relinquo, inquit, istud episcopo, an: Relinquo istud ecclesiae, vel: Relinquo istud episcopo et ecclesiae, an: Relinquo istud episcopo, et relinquo illud ecclesiae. In primo casu distinguendum est utrum relinquatur illud episcopo ab extraneo, an propinquo. Si ab extraneo, generaliter verum est quod praesumitur esse relictum intuitu Ecclesiae, non personae. Unde cathedralis ecclesia canonicam de illo potest petere portionem; quemadmodum episcopo competit sua portio, si aliquid ipsi ecclesiae relinquatur. Et hoc utique verum est, nisi testator exprimat quod velit illud esse tantum episcopi, non Ecclesiae. In quo casu servanda est dispositio testatoris. Secus autem si exprimat quod velit illud esse tantum Ecclesiae, non episcopi, quia privata dispositio testatoris non potest generalem constitutionem canonis immutare. Nec est contrarium quod in canone legitur, videlicet quod pontifices quibus ab extraneis aliquid aut cum Ecclesia aut sequestratum dimittitur aut donatur , non quasi suum proprium, sed quasi dimissum Ecclesiae, inter facultates Ecclesiae computabunt: quoniam hoc est verum cum testator ita sequestratim legat illud episcopo quod non exprimit utrum velit ad episcopum tantum et non ad Ecclesiam pertinere. Si vero relinquatur illud episcopo a propinquo, praesumitur esse relictum, non intuitu Ecclesiae, sed personae, nisi forte contrarium probaretur; et de isto nihil potest Ecclesia petere in vita ejus. Quod si relinquitur episcopo et ecclesiae, de illo canonica inter ipsos est divisio facienda. Si vero istud episcopo et illud Ecclesiae relinquatur, sive aequalia sive inaequalia sint relicta, reducenda sunt ad divisionem canonicam inter episcopum et ecclesiam cathedralem, nisi ambo velint esse testatoris dispositione contenti; quam propter ultimae voluntatis favorem satis decens est observari ubi neque fraus intervenit neque dolus, nec quisquam nimium defraudatur debita portione. Secus est autem si aliquid legetur episcopo et aliquid capellis vel monasteriis aut aliis piis locis. Nam in hoc casu quod legatur episcopo, ejus est praecipuum cum ecclesia cathedrali, quemadmodum si cuilibet alii legaretur, et de iis quae illis legantur portionem canonicam nihilominus obtinebit, quoniam non est tanta communio inter episcopum et capellas vel monasteria seu alia pia loca quanta est inter ipsum et ecclesiam cathedralem, cui est spirituali conjugio copulatus. Unde quae acquirit episcopus, non illis, sed isti tantum acquirit. Illud autem est generaliter observandum circa eum qui potest proprium possidere praelationem vel administrationem Ecclesiae non habentem, quod si ei aliquid specialiter relinquatur, non solum a propinquo, verum etiam ab extraneo, intelligitur esse relictum, non intuitu Ecclesiae sed personae, nisi probatio in contrarium appareret. Et idcirco de illo non episcopus nec Ecclesia potest in vita ejus sibi aliquid vindicare. Et hoc intelligitur esse verum cum fraus minime procuratur; quae si detecta fuerit, patrocinari non debet. Significasti praeterea, quamdam mulierem in poenitentia fuisse confessam quod timens ne viri possessio devolveretur ad alios, inducta cujusdam consilio veneficae mulieris quarumdam herbarum quotidie succum potabat, et sic ejus venter intumuit; et inde gravidam se ostendens, tandem sibi partum supposuit alienum, timensque maritum, non vult facinus ipsi detegere, qui prolem credit sine dubitatione qualibet esse suam. Quoniam igitur per nostras postulas litteras edoceri utrum ei, hac fraude durante, sit poenitentia injungenda, inquisitioni tuae taliter respondemus, quod sicut mulieri quae ignorante marito de adulterio prolem suscepit, quamvis id viro suo timeat confiteri, non est poenitentia deneganda, ita nec illi debet poenitentia denegari, maxime si per alios intelligas alienos, ad quos timeat possessionem viri devolvi, sed competens satisfactio per discretum sacerdotem ei debet injungi. Et infra: Postremo quaesisti utrum is qui propter plures excessus a pluribus praelatis jus in ipsum habentibus excommunicationis est vinculo innodatus, et uni praelatorum de uno tantum satisfacere vult excessu, ab eo sit absolvendus de quo satisfacere vult eidem, et cum de alio non satisfecerit, alii absolutus valeat nuntiari. Quia vero super hoc inter scholasticos diversae sunt sententiae diversorum, nos ad praesens nulli praejudicare volentes, id solummodo tibi super hoc articulo respondemus, quod supprimenti veritatem absolutio subrepta non prodest, et veritatem intelligens, absolutionem hujusmodi exhibere non debet. Cum dilecta in Christo filia R. custos Herisiensis ecclesiae ac Volpertus clericus procurator G. monialis olim ad sedem apostolicam accessissent, et super electionibus celebratis de custode ac moniale jam dictis litigassent aliquandiu coram nobis, nos iis diligenter auditis quae tam a procuratore ipso fuere proposita quam custode, Helerwardensi et Hergensi abbatibus ac praeposito Geismariensi dedimus in mandatis ut quidquid factum fuerat super monialis electione jam dictae, auctoritate nostra suffulti, nullius contradictione vel appellatione obstante, denuntiarent irritum et inane, ac super ipsius electione custodis veritate diligentius inquisita, si electionem ipsius canonicam et personam idoneam invenirent, ipsam auctoritate apostolica confirmarent, contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescentes. Verum cum ipsa custos mandatum hujusmodi judicibus praesentasset, quod de praefata moniali factum fuerat denuntiaverunt irritum et inane. Quae cum nollet dimittere abbatiam, judices ipsi excommunicationis eam vinculo innodantes, mandaverunt eamdem arctius evitari; sed ipsa cum electricibus suis post aliquot dies super electione sua per nuntium appellavit. Judices autem appellationi nullatenus deferentes, praesertim cum de nostro expresso mandato fuisset ejus electio irritata et appellatio esset in litteris nostris inhibita, citato Herisiensi conventu, de ipsius electione custodis, prout ipsis injunctum fuerat, inquirere studuerunt. Cumque ipsius electionem invenissent canonicam idoneamque personam, habito prudentum consilio electionem confirmantes ipsius, abbatiam Herisiensem auctoritate nostra per diffinitivam sententiam adjudicaverunt eidem. Et licet dioecesanus episcopus appellarit et inhibuerit Herisiensi conventui ne illi tanquam abbatissae praesumerent obedire, ipsi tamen eam in corporalem ejusdem abbatiae possessionem cum omni mansuetudine induxerunt, a qua per . . fratrem monialis praedictae ac fautores ipsius per violentiam est ejecta, et praeter alia mala quae ibidem fuere nequiter perpetrata per illos, dictam R. coegerunt sacramento firmare ut usque ad festum Beati Martini tunc proxime futurum Herisiensem Ecclesiam non intraret nec etiam domo simplici vel quod ibidem obtinebat stipendio uteretur. Porro cum dicta R. super iis et aliis graviter vexaretur, ad nostram duxit praesentiam recurrendum, memorata G. moniali similiter veniente. Cumque super iis ipsa R. proposuerit quaestionem, et postulaverit confirmari processum judicum praedictorum et ut satisfieret sibi de damnis et injuriis irrogatis, dicta G. proposuit ex adverso quod cum electa fuerit in Herisiensis Ecclesiae abbatissam a majori et saniori parte conventus, et ejus electio per dioecesanum fuerit episcopum confirmata, ipsa custos ad abbatem de Conradesburch et ejus conjudices litteras impetravit. Ad quorum praesentiam cum ipsa G. citata veniret et ostenderet se spoliatam fuisse ipsius occasione custodis, sententiam ab ipsis judicibus reputavit se illi nullatenus respondere teneri nisi foret primitus restituta, sed ipsa custos ab eadem sententia provocando, appellationem suam est personaliter prosecuta. Caeterum cum ipsa G. ad hoc tantum procuratorem transmiserit ut eadem confirmaretur sententia, procurator ipsius mandati fines excedens passus est obtinere custodem quod voluit contra ipsam, et ad supradictos judices litteras reportavit; quorum unus excommunicationis sententiae subjacebat, prout litterae venerabilis fratris nostri Maguntinensis archiepiscopi nobis exhibitae continebant; cum quo alter eorum, absente tertio, in omnibus inordinate processit, et licet tam ipsa quam Herisiense capitulum pro diversis gravaminibus appellarint, ipsi tamen nihilominus procedentes, eamdem custodem per Albertum familiarem ipsius, qui, sicut ex eisdem litteris memorati archiepiscopi probabatur, vinculo erat excommunicationis astrictus, et B. plebanum in corporalem fecerunt possessionem induci. Ad probandum vero quod procurator jam dictus mandatum tale receperit, ut videlicet appellationem interpositam prosequi procuraret, testes coram auditore sibi dato produxit. Sed econtra responsum est quod etsi testes illi mandatum tale probassent, per hoc tamen nullatenus est ostensum quin aliud recepisset, et ideo cum esset pro sententia praesumendum, praesertim cum fuisset a nobis cum maturitate consilii promulgata, manifeste intelligi poterat quod super principali negotio procurator praedictus mandatum receperat generale; sicut eadem custos per testem unicum, quem produxit, plenius ostendebat. Nos autem iis et aliis intellectis quae fuerunt ab unaque parte proposita, praefatam G. monialem ab administratione ipsius abbatiae sententialiter duximus removendam, dilectis filiis scholastico Hildesemensi, custodi et scholastico Mindensibus dantes nostris litteris in praeceptis ut ad ipsam Ecclesiam personaliter accedentes, abbatiae administrationem ejusdem alii personae idoneae committere procurarent, cui ad opus Ecclesiae fieret hinc inde resignatio subtractorum, ipsi vero interim de confirmationis sententia, quae super electione custodis lata erat a delegatis judicibus, cognoscentes, sicut justum esset, confirmarent vel infirmarent eamdem; ita videlicet quod si pro eo quod unus ex judicibus delegatis, qui eamdem sententiam tulerant, excommunicationis esset vinculo publice innodatus quando sententia lata fuit, sicut per metropolitani litteras monstrabatur, aut ex alia causa ipsam constaret sententiam infirmandam, ea cassata, cognoscerent iterum de ipsius electione custodis, et quae in factum fuissent proposita vel personam plenius audientes, ipsam, si fuisset inventa canonica, confirmarent; alioquin ea penitus infirmata, darent sororibus facultatem liberam eligendi, et quam in abbatissam sibi ducerent regulariter eligendam, ejus electionem sublato appellationis obstaculo confirmarent, ac praefatae custodi de bonis Ecclesiae facerent in expensis legitimis provideri; contradictores nihilominus vel rebelles ut a sua temeritate desisterent per censuram ecclesiasticam appellatione remota cogentes. Testes etiam qui nominati essent, si se gratia, odio, vel timore subtraherent, per districtionem eamdem cessante appellatione cogerent veritati testimonium perhibere. Ipsi vero judices tam custodem ipsam quam conventum Herisiensis Ecclesiae ad suam praesentiam evocantes, dilationis eis terminum indulserunt; sed dilatione pendente, praeposita Herisiensis cum complicibus suis abbati de Reinvehusen, praeposito de Nova Ecclesia, et plebano de Eschenshuseim nostras litteras praesentavit, in quibus eisdem judicibus mandabatur ut supradicta custos quaedam ipsius ecclesiae ornamenta, custodiae quoque proventus ad usum ecclesiae pertinentes, et redditus de Meinchsern, qui debebant sororum necessitatibus ministrari, ac quaedam alia de praebendis earum, quae per quosdam praedones malitiose subtraxerat et ipsa pro suae voluntatis arbitrio detinebat, per censuram ecclesiasticam appellatione remota justitia mediante restituere cogeretur; quarum auctoritate custos ipsa citata, cum statuto sibi die non posset coram judicibus comparere, ipsi post appellationem a Lamberto clerico interpositam pro parte custodis ejusdem, in ipsam excommunicationis sententiam protulerunt. Et licet eodem die procurator ipsius comparuerit coram eis, et eamdem excommunicationis sententiam, utpote minus rationabiliter latam, peteret relaxari, cum in nullo penitus audiretur, appellationem a praedicto Lamberto clerico interpositam ratam habuit, et recessit. Ipsi vero appellationi minime deferentes receperunt testes a praepositae ac complicum ejus parte productos, et eorum depositionibus in ipsius custodis absentia publicatis, ipsam cum complicibus suis ad restitutionem centum quinquaginta marcarum et de furto ac sacrilegio nihilominus condemnarunt, excommunicationis sententiae supponentes easdem. Postmodum autem cum procurator custodis ipsius praedictorum scholastici Mindensis et conjudicum suorum conspectui se statuto termino praesentasset pro eadem custode in judicio processurus, iidem judices asserentes quod cum praefata custos excommunicata esset a judicibus memoratis, sicut ipsa non poterat agere, sic nec ejus debebat procurator audiri, eum ab agendo per sententiam repulerunt. Procurator autem ex adverso respondit quod talis excommunicationis sententia sibi nocere non poterat vel custodi, cum per legitimae appellationis obstaculum, quae sententiam ipsam praecesserat, de jure fuerit impedita. Cumque judices ipsi, allegationem hujusmodi frivolam reputantes, nollent de appellatione cognoscere, procurator jam dictus ad sedem apostolicam appellavit; sed ipsi appellationi deferre nolentes, testes quos pars altera producere voluit ad probandum quod unus ex delegatis judicibus qui sententiam tulerant pro custode tunc excommunicatus erat cum pro ea confirmationis sententia lata fuit, ea occasione sumpta quod quidam ex ipsis testibus a remotis partibus venerant, receperunt. Propter quod quaedam sorores Herisienses pro se ac praedicta custode ad sedem apostolicam provocarunt. Qui appellationem interpositam contemnentes, G. monialem ab administratione Herisiensis Ecclesiae removerunt, ipsam ejusdem Ecclesiae praepositae committentes, aliquas personas idoneas in suum adjutorium recepturae. Iidem quoque judices articulum de resignatione subtractorum intermittentes, qui primo fuerat in mandato nostrarum litterarum insertus, testes super alio articulo receperunt, quia videlicet ab abbate praedicto et conjudicibus suis legitime olim fuerat provocatum, eo quod rescripti nostri copiam partibus facere noluerunt. Qui receptos testes super praemissis articulis postmodum publicantes, confirmationis sententiam pro saepedicta custode latam penitus infirmarunt; ac de ipsius electione nihilominus inquirentes, tanquam celebratam minus canonice cassaverunt, concessa sororibus eligendi libera facultate. Quae convenientes in unum saepedictam G. monialem unanimiter elegerunt; cujus electionem dicti judices confirmantes, abbatiae possessionem et cathedram solemniter assignarunt eidem, supradictam custodem et fautrices ejus excommunicatas publice nuntiando. Subsequenter autem ii qui super articulo praenotatio, de resignatione scilicet subtractorum, auditores fuerant a praedictis judicibus deputati, recipientes testes a praedictae praepositae ac suarum complicum parte productos, depositiones ipsorum sub sigillis propriis interclusas eisdem judicibus transmiserunt. Verum cum custos ipsa iter arripuisset ad sedem apostolicam veniendi, memorati judices noluerunt dicta testium publicare, ad nostram praesentiam eadem sub sigillis suis destinantes inclusa. Nos igitur haec et alia quae tam custos praedicta quam I. clericus, qui pro eodem negotio venerat contra ipsam, nuper apud sedem apostolicam constituti proponere voluerunt, et acta judicum ab eisdem nobis exhibita diligentius attendentes, deprehendimus manifeste praedictas litteras ad memoratum abbatem de Reineshusers et suos conjudices impetratas per subreptionem obtentas, cum in eis illius articuli, videlicet de subtractorum resignatione, fuerit praeter nostram conscientiam cognitio demandata, qui litteris fuerat insertus prioribus, de quibus in secundis litteris mentio aliqua non fiebat. Et ideo quod ipsarum litterarum occasione dignoscitur attentatum, penitus duximus irritandum. Dictum insuper scholasticum Hildesemensem et conjudices suos invenimus minus provide processisse, quia cum in nostris litteris eisdem principaliter mandaretur ut ad praedictam ecclesiam personaliter accedentes, personae idoneae administrationem committerent abbatiae, cui ad opus ejusdem abbatiae fieret hinc inde resignatio subtractorum, ipsi formam mandati apostolici transponentes, illo capitulo praetermisso, de aliis articulis inordinate plurimum cognoverunt, propter quod processum ipsorum, contra nostri formam rescripti ac juris ordinem attentatum, irritum decrevimus et inanem, praesentium vobis auctoritate in virtute Spiritus sancti districte praecipiendo mandantes quatenus convenientes in loco competenti et tuto, G. A. et quibusdam aliis ejusdem ecclesiae sororibus, sicut justum fuerit, restitutis, et forma mandati nostri exacta diligentia observata, in negotio ipso juxta tenorem praecedentium litterarum appellatione remota ratione praevia procedatis, ita quod per vestram sollicitudinem circumspectam saltem hac vice negotio tandiu prorogato finis debitus imponatur. Quia vero propter causam istam diutius jam protractam Herisiensis ecclesia graves dignoscitur sustinuisse jacturas, volumus et mandamus ut tu, frater archiepiscope, in expensis propriis cognitioni causae studeas interesse. Inter dilectos filios Bocardum et Petrum Coeth canonicos Pictavienses super succentoria Pictaviensis ecclesiae quaestione suborta, eorum utroque firmiter asserente succentoriam ipsam se per Pictaviensem cantorem, ad quem ejus donatio pertinebat, canonice assecutum, praedictus Bocardus propter hoc ad sedem apostolicam veniens, coram dilecto filio nostro Guala, Sanctae Mariae in Porticu diacono cardinali, quem sibi et procuratori praedicti Petri dedimus auditorem, affirmans sibi succentoriam ipsam canonice fuisse collatam, adjecit quod, etsi cantor eam memorato Petro alias canonice contulisset, donatio tamen ipsa propter indignitatem personae consequi non debebat effectum, cum idem Petrus esset publicus aleator et usurarius manifestus. Licet autem post altercationes multas, non solum ad hoc, sed etiam ad principale probandum praefatus Bocardus induxerit quosdam testes, quia tamen tam ipse quam pars adversa super principali et incidentibus plures testes producere intendebat, dilectis filiis decano et cantori Sanctae Radegundis Pictaviensis et Toarcensi decano causam ipsam commisimus fine canonico terminandam, attestationes praedictas eis sub bulla nostra transmittentes inclusas. Coram quibus postea partibus constitutis, cum jam dictus Bocardus testes suos recipi postularet, fuit ex adverso responsum quod non erat aliquatenus audiendus, utpote qui per dilectos filios archipresbyterum, magistrum scholarum, et magistrum P. Parvum canonicum Bituricenses, judices delegatos a nobis, sententia erat excommunicationis astrictus pro eo quod ad mandatum eorum Hugonem clericum in canonicum Fayensem admittere recusabat. Cumque postmodum idem Bocardus super absolutione sua litteras eorumdem judicum praesentasset, adversa pars eas coepit arguere falsitatis, eo quod clausula finalis earum tam in incausti colore quam in litterarum forma a scriptura reliqua discordabat, allegans eumdem B. tanquam reum criminis falsitatis ab intentione sua penitus repellendum. Porro post contentiones multiplices et diversas, judices ipsi de voluntate partium testes tam super principali quam incidentibus receperunt. Sed eodem B. postmodum ad nostram audientiam appellante, judices ipsi partes cum attestationibus et actis judicii sigillis propriis consignatis ad nostram praesentiam remiserunt. Partes itaque propter hoc nuper apud sedem apostolicam constitutae, coram dilecto filio nostro Cynthio tituli Sancti Laurentii in Lucina presbytero cardinali, quem ipsis deputavimus auditorem, aliquandiu litigarunt: qui cum nobis quae audierat fideliter retulisset, nos uniusque partis attestationibus diligenter inspectis, invenimus evidenter esse probatum eumdem Petrum publicum aleatorem esse ac usurarium manifestum, utpote qui undecim denarios pro duodecim publice mutuarat in ludo. Unde licet ad pallandum tantae praesumptionis excessum proposuerit idem Petrus quod hoc fecerat juxta Gallorum consuetudinem clericorum, secundum quam fere clerici universi mutuant sic frequenter et ludunt, nos tamen, qui ex officii nostri debito pestes hujusmodi exstirpare proponimus, atque ludos voluptuosos, occasione quorum sub quadam curialitatis imagine ad dissolutionis malitiam devenitur, penitus improbamus, excusationem praedictam, quae per pravam consuetudinem, quae dicenda est corruptela potius, palliatur, frivolam reputantes, cum in illis magis plectibilis sit offensa per quos ad excusandas excusationes in culpis delinquendi auctoritas usurpatur, quod circa eumdem Petrum de succentoria praedicta factum esse dignoscitur, propter indignitatem ac vilitatem ipsius duximus irritandum, cum personis vilibus et indignis portae dignitatis patere non debeant juxta legitimas sanctiones. Praeterea contra praefatum Bocardum fuit manifeste probatum quod de conscientia judicum praedictorum Bituricensium ultima clausula inserta non fuerat litteris eorumdem, sicut in ipsorum depositionibus exprimitur evidenter. Robertus quoque diaconus ad hoc probandum testis inductus illud idem deposuit et adjecit, quod cum deberet easdem litteras sigillare, illas diligenter inspexit, nec eamdem clausulam appositam tunc invenit. Unde pars altera proponebat quod cum praedictus B. scienter usus fuerit litteris sic falsatis, debebat merito tanquam falsarius omnino repelli. Verum nos attendentes quod, etsi constaret evidentissime quod dicta clausula litteris illis fuisset apposita praeter conscientiam judicum praedictorum, quia tamen nobis fides facta non fuit quod dictus B. illam clausulam apposuerit vel procuraverit ut ab alio poneretur, vel etiam quod scienter usus fuerit litteris sic falsatis, ab hujusmodi falsitatis objectu eumdem duximus absolvendum; maxime cum postquam hoc sibi objectum fuit, praetermiserit penitus uti eis. Ad haec, per testes Bocardi super principali negotio productos fuit satis sufficienter ostensum quod quinta feria et, ut loquamur expressius, die Jovis post festivitatem Sancti Michaelis, biennio jam elapso, succentoria sibi concessa fuerat supradicta; sed per confessionem ejusdem apparuit quod idem festum eodem anno die Jovis fuerat celebratum, sicque fuit per consequentiam comprobatum quod octavo die post festum ipsum eidem B. dicta donatio facta fuit. Caeterum per sex testes, cantorem scilicet, Oliverium, W. Gerru, R. Agnellum, I. Marinum, P. de Marcai, quos supradictus P. ad probandum quod donatio sibi facta praecesserat introduxit, exstitit manifeste probatum quod anteriori tempore sibi fuerat succentoria saepedicta collata, cum Oliverius, W. et I. manifeste dicant quod secunda vel tertia, et cantor quod tertia vel quarta die post dictum festum, et P. quod in hebdomada post idem festum eidem Petro donatio facta fuit. Verum per testes quos Bocardus ad reprobationem testium jam dictorum induxit, Oliverius et Willelmus fuerunt tanquam manifesti fornicarii reprobati. Cantor quoque per multos testes convincitur esse perjurus; quia cum juratus dixerit quod Bocardo succentoriam nunquam dederat supradictam, per multos testes probatum est ex adverso quod ipsis praesentibus cantor investivit eumdem. Insuper R. Agnellus nihil deposuisse dignoscitur super negotio principali, licet pars Petri dicens ipsum amphibologice fuisse locutum ostendere nisa fuerit quod idem testis super principali dixerit illud idem quod Oliverius et Willelmus. Duo vero residui, scilicet I. Marinus et P. de Marcai, remanserunt qui nequiverunt rationabiliter reprobari, quia licet dixerit pars Bocardi quod ipsius P. testimonio fides habenda non erat, quoniam in causa Petri fuerat procurator, quod ex eo nitebatur astruere quia testes ejusdem Bocardi dixerant quod idem I. litteras Petri portaverat, quaesierat testes, et quaedam hujusmodi fecerat, quia tamen nobis non constitit quod ejusdem P. fuerit procurator, ejus testimonio fidem censuimus adhibendam. Sed et illud frivolum reputavimus quod proposuit eadem pars Bocardi, videlicet quia cum Petrus de Marcai dixerit quod in hebdomada post praedictum festum saepedicto Petro donatio facta fuit, innuitur quod donationem ipsius B. quae octavo die post idem festum facta fuerat, eadem Petri donatio minime praecessisset. Nam cum hebdomada vel septimana nequaquam ultra diem septimum extendatur, apparet quia donatio quae facta fuerat in hebdomada vel etiam septimana, citeriori utique tempore fuit facta quam illa quae facta fuit postmodum in octavo. Cum igitur per depositiones saltem duorum testium, qui nullatenus reprobati fuerunt, nobis constiterit evidenter quod concessio Petro facta praecesserit, quanquam propter indignitatem ejusdem P. meruerit reprobari, concessionem Bocardo factam irritam decrevimus et inanem. Quia vero cantor, ad quem ipsius succentoriae donatio spectare proponitur, ut de ipsius perjurio taceamus, adeo inconstanter se habuit in hoc facto ut, sicut praemissum est, prima donatione non reprobata secundam facere attentarit, et dignum sit ut in eo quis puniatur in quo visus est deliquisse, in hoc ejus duximus varietatis inconstantiam puniendam ut concedendi succentoriam ipsam hac vice nullam habeat facultatem, praesentium vobis auctoritate mandantes quatenus eamdem auctoritate nostra suffulti sublato appellationis obstaculo personae idoneae assignetis, contradictores, etc. Cum olim dilecti filii abbas et conventus Virzicenses sua nobis conquestione monstrassent quod nobilis vir Petrus comes Antissiodorensis quoddam stagnum, molendinum, et domum in terra eorum construere nitebatur in ipsorum praejudicium et gravamen, venerabili fratri nostro episcopo et dilecto filio thesaurario Nivernensi commisimus causam ipsam; in quorum praesentia partibus constitutis, sicut per litteras eorumdem accepimus, lite super petitionibus Ecclesiae contestata, receptis utrinque testibus, et attestationibus publicatis, cum super dictis testium inter partes fuisset postmodum disputatum, tandem pars comitis proposuit coram eis quod de damnis in nemoribus et rebus aliis datis, super quibus testes deponere videbantur, cognoscere non debebant, cum in rescripto nostro nulla de damnis mentio haberetur, adjiciens quod res illae super quibus quaestio agebatur de feudo erant nobilis viri ducis Burgundiae, sicut idem dux in patentibus litteris fatebatur, et ideo super illis ad dominum feudi potius quam ad dictos fuerat judices recurrendum. Ad quod fuit ex adverso responsum, quod si non expresse, tacite tamen de damnis datis in nostris litteris mentio habebatur, cum nomen gravaminis esset litteris ipsis insertum, propter quod de ipsis cognoscere poterant, saltem tanquam de accessoriis seu appendiciis negotii principalis. Item cum super omnibus articulis de quibus testes deposuerant lis fuisset solemniter contestata, de ipsis cognoscere ac pronuntiare judices tenebantur. Sed et super exceptione feudi sero nimis, utpote post testium publicationem, objecta, audiendum non esse comitem asserebat. Ad haec pars comitis replicavit quod etsi super damnis a procuratore lis fuerit contestata, ei tamen ex hoc non poterat praejudicium generari, cum ad hoc procurator datus non fuerit, sed ad illam duntaxat causam quae fuerat in litteris commissionis expressa, super castro videlicet, stagno, et molendino; ad hoc parte altera respondente quod procuratoris factum ulterius impugnare non portat, quod usque post publicationem testium minime duxerat revocandum. Judices autem super hinc inde propositis habito consilio discretorum interlocuti sunt quod super damnis a comite ad eos cognitio pertinebat. Quo audito comes ad appellationis beneficium convolavit. Unde licet ipsum judices evocatum et nec per se nec responsalem idoneum comparentem excommunicationis vinculo astrinxissent, eo tamen in contumacia perdurante, causam eamdem cum attestationibus fideliter consignatis ad nostram praesentiam remiserunt. Porro procuratoribus utriusque partis propter hoc apud sedem apostolicam constitutis, procurator monasterii proposuit coram nobis quod cum villa de Vetenedo Virziliacensi et Sancti Germani Antissiodorensis monasteriis sit communis, ita quod terragium, spanagium, albergariam, censum, tertias, laudas, vendas, et retentionem habeant in eadem, praedictus comes, qui nihil aliud quam duos denarios annuatim a quolibet rustico custodiae seu salvamenti nomine percipere consuevit, nunc in ipsa jurisdictionem sibi contra justitiam usurpando, ab unoquoque villano quinque solidos extorquet in quodam loco ejusdem villae post inhibitionem tam sibi quam Hospitalariis factam, qui locum ipsum in censiva monasterii obtinebant, ab eis per commutationem recepto, castrum, stagnum, et molendinum aedificando in ipsorum praejudicium et gravamen, in nemoribus, lapidibus et rebus aliis gravibus damnis datis. Propter quod aedificia supradicta, utpote post inhibitionem et nuntiationem exstructa, idem procurator petiit demoliri, et compelli comitem supradictum a Virziliacensis monasterii super hoc molestatione cessare, super damnis datis eidem compensationem congruam exhibendo. Procurator vero comitis allegavit quod cum in praedicto loco de Vetenedo suae jurisdictioni subjecto perpetrarentur saepissime homicidia et rapinae, ipse volens tot et tantis obviare periculis, quamdam domum in solo quod ab Hospitalariis per commutationem acceperat, ubi domum fortem olim exstitisse didicerat, ad transeuntium securitatem construxit, quodam stagno et molendino ad opus custodum ipsius domus aedificatis ibidem. Verum abbas et conventus praedicti falso dicentes se super hoc praegravari, litteras ad praedictos judices impetrarunt; et cum ipsis in praesentia judicum obtulerit dictus comes quod si qua damna probarent se ob illa aedificia pertulisse, non solum in simplum sed duplum ipsis damna eadem resarciret, ipsi tam hoc verbum quam etiam alias pacis species penitus respuerunt. Cum autem per judices fuerit in eadem causa usque ad testium publicationem processum, quoniam attestationibus publicatis apparuit eos super multis deposuisse articulis super quibus lis contestata non fuerat, pars comitis allegavit quod judices super illis cognoscere non valebant. Unde judicibus se de damnis datis cognoscere ac pronuntiare posse interloquentibus, ad nostram fuit audientiam provocatum. Nos autem auditis iis et aliis quae procuratores proponere curaverunt, et attestationibus uniusque partis diligenter inspectis, intelleximus pro monasterio esse probatum in supradicta villa terragium, spanagium, albergaria, census, tertias, laudas, vendas, ac retentiones ad praedicta monasteria pertinere, ac stagnum et calceria supradicta partim in proprietate Virziliacensis coenobii, et partim in ipsius et Sancti Germani censiva fuisse constructa. Item quod Hospitalariis, qui pro praedicto loco annuum censum monasteriis exsolvebant, ne locum ipsum, censivam videlicet monasteriorum, transferrent in comitem, et comiti ne censivam ipsam reciperet, prohibitio facta fuit. Pro parte vero comitis videbatur esse probatum quod justitia nemoris supra fortalitia est ipsius, et quod absque cujusquam injuria dictus comes ad albergagium hominum ipsius villae potest concedere nemus ipsum, quodque comes ipse justitiam habet in villa, et pro salvamento de qualibet domo villae duos denarios recipere consuevit. Item quod in pratis Hospitalariorum est fortalitia ipsa fundata, et quod quicunque aliquid habet ad censum, illud salvo censu potest vendere cui vult. Rursus quod in eadem villa olim fuerat domus fortis clausa palitiis et fossatis. Quia vero super damnis datis antequam lis fuerit contestata nequaquam ad dictos judices cognitio pertinebat, cum in rescripto nostro nulla de ipsis mentio haberetur, nec ad ipsos potuerit jurisdictio prorogari, cum procurator ad illa intelligatur solummodo constitutus quae in commisionis litteris inveniuntur expressa, et postquam comes publicatis attestationibus intellexit super damnis illis fuisse depositum, protinus contradixit, nos eosdem judices protinus pronuntiavimus minus juste interlocutos fuisse ac saepedictum comitem, qui ob hoc ad appellationis beneficium convolavit, excommunicationis sententia non fuisse ligatum. Caeterum quia ex procuratoris ejusdem comitis confessione didicimus post nuntiationem novi operis sibi factam supradicta fortalitia, stagnum, et molendinum aedificasse, praesentium vobis auctoritate praecipiendo mandamus quatenus utramque partem ad compositionem amicabilem faciendam, quam utrique necessariam credimus, moneatis prudenter et efficaciter inducatis. Quod si forsitan infra mensem postquam a vobis fuerint diligenter admoniti vestris acquiescere monitis non curarint, vos auctoritate nostra sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo sententiam proferatis quam sub bulla nostra vobis mittimus interclusam, facientes eam per censuram ecclesiasticam inviolabiliter observari. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc. Datum Laterani, anno duodecimo. Quoniam frequenter in dubium revocatur a multis an lite non contestata testes recipi valeant, auctoritate praesentium duximus declarandum regulariter verum esse quod lite non contestata non est ad receptionem testium procedendum, nisi forte de morte testium timeatur vel absentia diuturna, in quibus casibus cum civiliter est agendum, ne veritas occultetur, et probationis copia fortuitis casibus subtrahatur, senes et valitudinarii et alii testes de quibus ex aliqua rationabili causa timetur, etiam lite non contestata sunt procul dubio admittendi; sive pars conventa sit contumax, sive sit absens absque malitia, ut conveniri non possit. Sed si actor non convenerit adversarium infra annum ex quo poterit conveniri, vel saltem receptionem hujusmodi testium non denuntiaverit illi, attestationes sic receptae non valeant, ne forte hoc procuret in fraudem ut processu temporis exceptiones legitimae ad repellendum testes vel aliae locum habere non possint. Porro speciales causae possunt occurrere in quibus casualiter esset aliud observandum; ut verbi gratia, si super alicujus electione vel copula maritali quaestio moveatur. Tunc etenim, ne propter longam moram in spiritualibus vel temporalibus patiatur Ecclesia laesionem, vel viro seu mulieri fornicationis occasio praebeatur, maxime cum propinquitatis gradus opponitur divina lege prohibitus, in hujusmodi casibus testes sunt merito admittendi, si videlicet contumax apparuerit is in quem fuerit actio dirigenda, sive quia peremptoria citatione recepta venire contemnit, sive quia malitiose se ipsum occultat, sive quod impedit ne possit ad eum citatio pervenire. Si vero aliter absens fuerit et agatur de spirituali conjugio inter praelatum et ecclesiam jam contracto, electione maxime confirmata, illud in hoc articulo volumus observari quod super exspectatione talium personarum in sacris est canonibus diffinitum. Quod si forsan agatur de spirituali conjugio contrahendo, is qui est in praelatum electus, per spatium sex mensium exspectetur, nisi pensatis negotii circumstantiis per superioris providentiam magis vel minus fuerit exspectandus. Si autem de carnali conjugio sit agendum, tandiu alteruter conjugum exspectetur donec de ipsius obitu verisimiliter praesumatur; quia cum sine culpa sit absens, ut si captivitate vel aegritudine aut alio justo impedimento forsitan teneatur, aut etiam ex propria sed non malitiosa voluntate in remotis partibus moram faciat, ut de facili vel in brevi citari non possit, ei quidem praejudicari non debet, cum habeat forsan exceptiones legitimas ad intentionem contrariam elidendam; eo nequaquam obstante quod de lapsu carnis posset opponi, quoniam in conjugio multi casus occurrunt in quibus conjuges sine culpa, sed non sine causa, continere coguntur. Sunt et alii casus similiter speciales, quos alibi nos meminimus distinxisse, in quibus absque litis contestatione legitime possunt testes produci, ut quando excessuum inquisitio vel testium publicatio imminet facienda. In aliis vero casibus prudenter est attendendum utrum contumax actione reali vel personali conveniatur. Si reali, mittendus est utique actor in rei petitae possessionem, ut taedio affectus reus veniat responsurus. Quod si venerit infra annum, judicio sisti praestita cautione, ac exhibita satisfactione congrua expensarum, possessionem recuperet. Quod si cautionem offerre neglexerit infra annum, actor, post annum verus constituetur possessor, super proprietate duntaxat adversae parti defensione legitime reservata. Quod si super rebus immobilibus quisquam conveniatur, qui eas nomine possidet alieno, debet statim in judicio dominum nominare, certo dierum spatio a judice finiendo, eoque ad ejus notitiam perducendo; ut vel ipse veniens, vel idoneum dirigens responsalem, actoris intentionem excipiat. Si vero post tempus indultum quod dispositum est noluerit adimplere, tanquam lite quae ingeritur ex eo die quo possessor ad judicium vocatus est ad interrumpendam praescriptionem longi temporis contestata, dominum possessionis judex edictis legitimis evocabit, et tunc ipso in eadem voluntate manente, negotium summatim examinans, in possessionem ipsarum rerum actorem mittere non tardabit, omni allegatione absenti super principali quaestione servata. Si autem personali actione conveniatur, vel mittendus est actor in possessionem mobilium bonorum ipsius vel immobilium, si mobilia forte non habeat, pro modo debiti declarati, vel in contumacem est ecclesiastica sententia proferenda; ita videlicet quod alterutra poena, quae magis timeri debeat, judex a principio sit contentus, ad alteram nihilominus processurus, si hoc meruerit protervitas contumacis; qui veniens infra annum, vel post annum etiam, audietur juxta distinctionem in alio casu superius adnotatam. Responso nostro postulas edoceri an cum Ferrarienses cives excommunicationis et interdicti sententiis sint ligati, liceat tibi viros et mulieres semel in hebdomada vel in mense apud aliquam ecclesiam convocare, quibus praedices verbum Dei, et eosdem ad correctionem inducas. Super quo fraternitati tuae taliter respondemus, quod sine scrupulo conscientiae hoc facere poteris cum videris expedire, dummodo contra formam interdicti nullum eis divinum officium celebretur. Praeterea quaesivisti, cum Ferrariensis civitas interdicto sit et excommunicationi supposita, et ideo sint ibidem, praeter baptisma parvulorum et poenitentiam morientium, universa sacramenta ecclesiastica interdicta, an liceat tibi baptizatos pueros in frontibus consignare. Super quo taliter tibi duximus respondendum, quia sicut baptizari possunt pueri, sic et baptizati ad confirmationem in frontibus a te possunt sacro chrismate deliniri. Cum dilecti filii abbas et canonici de Cambuskinel abbatem et monachos de Dunfermelin dioecesis Sancti Andreae coram venerabili fratre nostro Dublinensi episcopo et dilectis filiis de Cupre et de Scona abbatibus dioecesis Sancti Andreae super quibusdam decimis ad Ecclesiam suam de Egres spectantibus et damnis et injuriis irrogatis auctoritate litterarum nostrarum traxissent in causam, et ipsi eosdem abbatem et canonicos ex delegatione nostra coram dilectis filiis priore Sanctae crucis et decano de Tinihec ejusdem dioecesis ad te, fili officialis, super capella de Nipast et decimis ad eamdem spectantibus convenissent, utraque pars, etc. ut supra lib. X, epist. 31. Inquisitioni tuae breviter respondentes credimus distinguendum utrum alter conjugum pro certo sciat impedimentum conjugii, propter quod sine mortali peccato non possit carnale commercium exercere, quamvis illud apud Ecclesiam probare non possit, an impedimentum hujusmodi non sciat pro certo, sed credat. In primo itaque casu potius debet excommunicationis sententiam humiliter sustinere quam per carnale commercium peccatum operari mortale. In secundo vero casu distinguimus utrum habeat conscientiam hujuscemodi ex credulitate levi et temeraria, an probabili et discreta. Et quidem ad sui pastoris consilium, conscientia levis et temerariae credulitatis explosa, licite potest non solum reddere, sed exigere debitum conjugale. Verum cum conscientia pulsat animum ex credulitate probabili et discreta, quamvis non evidenti et manifesta, debitum quidem reddere potest, sed postulare non debet; ne in alterutro vel contra legem conjugii vel contra judicium conscientiae committat offensam. Tu ergo secundum responsionem praedictam super illo procedas articulo de quo nos consulere voluisti. Inter dilectos filios Hospitalarios Sancti Sepulchri de Pisis hospitalis Hierosolymitani ex una parte ac fratres Hospitalis Sancti Allucii quaestione suborta, cum iidem Hospitalarii super possessorio quod semel et iterum, ex causis tamen dissimilibus, intentarunt contrariam sententiam reportassent, demum ad petitorium recurrentes per procuratorem suum coram dilecto filio Andraea subdiacono et capellano nostro, quem sibi et procuratori partis alterius auditorem concessimus, proponere curaverunt quod cum B. quondam rector et patres ac patroni ejusdem hospitalis Sancti Allucii habito communi tractatu deliberassent hospitale ipsum Hospitalariis supponere supradictis, commiserunt in hoc tribus procuratoribus vices suas, communiter statuentes ut quod per ipsos super hoc fieret acceptarent. Qui postmodum ad praedictos Hospitalarios accedentes, cum eisdem taliter statuerunt, ut ad ipsum hospitale aliqui mitterentur qui eorum nomine reciperent assignationem ipsius. Cum autem fratrem M. et B. propter hoc illuc transmisissent, iidem in camera praedicti rectoris donationem et assignationem hospitalis praedicti tam a praefato magistro quam supradictis procuratoribus et aliis ejusdem domus fratribus receperunt. Et infra: Procurator autem partis alterius ex adverso respondit quod praedicta donatio debebat non immerito retractari, quoniam multis ex fratribus inconsultis a praedicto rectore ac paucioribus fratribus excommunicatis nihilominus et perjuris ac de re litigiosa et in fraudem Plebani de Piscia, qui super eodem hospitali moverat quaestionem, fuerat celebrata; et haec omnia proponebat sufficienter esse probata per depositiones testium productorum. Ad haec vero parte altera multipliciter respondente, hinc inde fuit aliquandiu disceptatum. Nos igitur iis et aliis intellectis quae coram capellano praedicto partes proponere curaverunt, et ipsarum attestationibus diligenter inspectis, attendentes quod fratres et patroni Sancti Allucii pro se, imo potius contra se suam turpitudinem allegabant, videlicet perjurium, excommunicationem et fraudem, non utique contra ipsos, sed ab ipsis commissam, et intelligentes donationem ab eis praefatis Hospitalariis factam puram ac simplicem exstitisse, quia non deceptoribus, sed deceptis jura subveniunt, unde per ea quae superius sunt proposita se contra factum proprium legitime defendere non valebant, cum et quaedam ex ipsis non fuerint comprobata, de consilio fratrum nostrorum hospitale praedictum Sancti Allucii cum pertinentiis suis Hospitalariis Sancti Sepulcri adjudicare curavimus; ita quod per hanc nostrae diffinitionis sententiam dioecesano episcopo et plebano de Piscia nullum praejudicium generetur, cum res inter alios acta non debeat aliis praejudicium generare. Licet undique confluentium negotiorum multiplicitas copiosa nostrum animum ad varias curas impellere non desistat, fraternitas tamen tua, quam sincera complectimur in Domino charitate, sollicitudinem ad tempus deponere compulit quam in exsequendis aliis ex debito pastoralis officii gerebamus, atque tuam dubitationem apostolico certificare responso. Cum igitur a nobis duxeris requirendum si causam aliquam tribus judicibus delegamus, in nostris apponi litteris illam clausulam facientes: Quod si non omnes iis exsequendis potueritis interesse, duo vestrum ea nihilominus exsequantur, et unus postquam commiserit cuidam ex aliis vices suas, de medio sit sublatus, tertius ut su pectus merito recusetur, an collega superstes suo nomine ac defuncti possit negotium diffinire, inquisitioni tuae taliter respondemus, quod si jurisdictione a suo sibi collega delata eo vivente uti non coepit, quia mandatum hujusmodi re integra morte mandatarii exspiravit, non habet solus officium judicandi. Si vero ante mortem illius jurisdictione uti coeperit taliter demandata, vices suas et illius poterit adimplere. Cum in dioecesi tua, etc. ut supra lib. X, epist. 71. Tuam in Domino diligentiam commendantes, quam super monasterio Sancti Quirici reformando dignosceris adhibere, devotioni tuae praesentium auctoritate mandamus quatenus si non potes eidem monasterio de persona idonea melius providere, tu monachum illum quem in litteris tuis de honestate ac industria commendasti, per quem status ejusdem loci creditur reformandus, nullum prorsus habens respectum ad petitionem illicitam quam quidam laici faciebant, sed ex tuae duntaxat provisionis officio instituas in abbatem, ita videlicet quod ad sacros ordines non ascendat, cum instante necessitatis articulo possit in abbatem assumi etiam in minoribus ordinibus constitutus, et laici memorati non sint consanguinitate vel affinitate conjuncti monacho memorato, ut ex ipsorum petitione debeat contra eum aliqua sinistra suspicio suboriri. Ex litteris vestrae devotionis accepimus quod cum quidam moderni doctores liberalium artium a majorum suorum vestigiis in tribus praesertim articulis deviarent, habitu videlicet inhonesto, in lectionum et disputationum ordine non servato, et pio usu in celebrandis exsequiis decedentium clericorum jam quasi penitus negligenter omisso, vos cupientes vestrae consulere honestati, octo ex vobis juratos ad hoc unanimiter elegistis, ut super dictis articulis de prudentum virorum consilio bona fide statuerent quod foret expediens et honestum, ad illud imposterum observandum vos juramento interposito communiter astringendo, excepto duntaxat magistro G. qui jurare renuens et formidans fidejussoriam prae se tantum obtulit cautionem. Fuit insuper ad cautelam a vobis fide praestita protinus constitutum ut si quisquam magistrorum adversus alios duceret resistendum, et primo, secundo, tertiove commonitus infra triduum universitati parere contemneret magistrorum, extunc beneficio societatis eorum in magistralibus privaretur. Et quidem hoc ultimum quidam ex vobis simpliciter, quidam vero nisi satisfaceret, et nonnulli nisi per nos se admitti ab aliis obtineret, se intellexisse fatentur. Cum autem supradictus magister G. infra triduum universitati non paruerit requisitus, juxta condictum vestrum extunc a vobis habitus est exclusus, qui cum satisfactioni condignae se postmodum obtulisset, in quatuor vestrum juramento interposito compromisit illorum dictum pro bono pacis se gratum et ratum pariter habiturum. Illi vero usi consilio sapientum dictum suum communiter promulgarunt, memorato magistro in virtute juramenti praestiti prohibentes ne deinceps in licitis universitati resisteret magistrorum, et injungentes eidem ut tandiu in eo statu persisteret quo tunc erat donec per se vel procuratorem suum se posse ab aliis magistris admitti per sedem apostolicam obtineret, salva in omnibus honestate. Unde nobis humiliter supplicastis ut eumdem magistrum, virum utique providum et honestum, qui tanquam obedientiae filius quod sibi praedicti quatuor injunxerunt suscepit humiliter et patienter observat, ex benignitate apostolica faceremus communioni restitui magistrorum. Nos igitur ex praemissis intelligentes eidem magistro fuisse mandatum ut tandiu in eo statu persisteret quo tunc erat donec magistrorum communioni de mandato sedis apostolicae redderetur, et paratus sit super praemissis satisfactionem congruam exhibere, licet fuerit constitutum ut si quis magistrorum adversus alios duceret resistendum, et primo, secundo, tertiove commonitus infra triduum universitati parere contemneret magistrorum, extunc beneficio societatis eorum in magistralibus privaretur, et ob hoc ipse fuit eorum communione privatus, quia tamen constitutum non fuit ut in perpetuum hujusmodi privatio perduraret, et tam juris canonici quam nostri moris existat ut is qui propter contumaciam communione privatur, cum satisfactionem congruam exhibuerit, restitutionem obtineat, universitati vestrae praesentium auctoritate mandamus quatenus supradictum magistrum statutis vestris humiliter parere curantem ad communionis vestrae consortium in magistralibus admittatis. Plerumque contingit quod aliqui contra quosdam super aliquibus rebus nostris litteris impetratis, illis uti multo tempore postponentes, tunc demum eas exhibere procurant cum aliarum litterarum auctoritate ab eisdem contra quos ipsi primitus litteras impetrarunt coeperint conveniri, dicentes posteriores litteras non valere, utpote non facientes de prioribus mentionem. Cum igitur non sit malitiis hominum indulgendum, praesentium auctoritate statuimus quatenus si quis nostras litteras impetrans, infra annum postquam copiam judicum habuerit, ex malitia vel negligentia postposuerit uti eis, auctoritate posteriorum valeat conveniri, licet in ipsis nulla de prioribus mentio habeatur. Cum I. et A. canonici Sancti Dionysii Remensis ad nostram dudum praesentiam accessissent, ex parte quorumdam canonicorum ejusdem ecclesiae nostro apostolatui reserarunt quod abbas eorum super dilapidatione, perjurio, simonia, et quibusdam aliis erat multipliciter infamatus, et cum super iis et aliis cum procuratore ipsius abbatis apud sedem apostolicam aliquandiu litigassent, non postmodum venerabili fratri nostro Catalaunensi episcopo et dilectis filiis decano Sancti Quintini Noviomensis dioecesis et magistro Simoni de Vallibus canonico Laudunensi dedimus in mandatis ut ad Ecclesiam ipsam pariter accedentes, tam in capite quam in membris appellatione postposita corrigerent corrigenda et statuerent quae statuenda viderent. Et infra: Unde judices de voluntate partium abbate ipso ad administrationem spiritualium restituto, quibusdam discretis et fidelibus viris curam temporalium commiserunt. Post haec autem abbatis et canonicorum juramenta recipientes, quosdam eorum examinaverunt eodem die, ad examinandos alios diem alium statuendo; quem gratanter pars utraque recepit. Sed statuto die abbate coram eis minime comparente, abbas Sancti Jacobi Pruviniensis avunculus ejus se cum litteris de rato patentibus praesentavit. Quo nequaquam contradicente, in examinatione ipsa judices processerunt; et cum die sequenti parati essent sententiam promulgare, procurator jamdictus litteras exhibuit coram eis, in quibus continebatur expresse quoniam appellationem quam prima die interposuerat, innovabat. Sed judices attendentes quod idem abbas appellationi praedictae tacite renuntiaverat juramentum praestando et ipsorum judicium subeundo, maxime cum appellationis obstaculum nostris esset litteris interclusum, et de ipsius ecclesiae lapsu irreparabili timeretur, habito virorum prudentum consilio, memoratum abbatem ab administratione ipsius ecclesiae per sententiam removerunt, correctione membrorum dilata, quam tunc non poterant expedire; a qua sententia tanquam iniqua procurator praedictus ad nostram audientiam appellavit, pro eo quod interlocuti fuerant delegati praedictis ex causis ab appellatione fuisse recessum. Porro praefatus abbas et procurator canonicorum propter hoc nuper ad sedem apostolicam venientes, coram dilecto filio nostro Joanne Sanctae Mariae in via Lata diacono cardinali, quem ipsis dedimus auditorem, idem abbas multa proposuit, per quae dicebat ipsam sententiam merito reprobandam; tum quia litterae illae, quarum auctoritate judices processerant, per suppressionem unitatis fuerant impetratae, cum canonici per quos fuerunt obtentae de triplici excommunicationis sententia, quam per eum pro eo quod aleatores erant et tabernas frequenter intrabant et inobedientes existebant eidem, ligati fuerant, non fecerant mentionem; tum quia post appellationem ad nos interpositam in inquisitione ipsa, cum denuntiationem charitativa commonitio minime praecessisset, eo non restituto, et lite non contestata, in negotio ipso processerant; tum etiam quia juramenta conspiratorum recipientes judices contra ipsum, depositionibus minime coram partibus publicatis nec ostensis eidem, ad sententiam procedere praesumpserunt. Et infra: Quia vero de conspirationis articulo nobis non potuit fieri plena fides, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus inquisita plenius veritate, si vobis constiterit quod illi conspiratores fuerint quorum constat a judicibus juramenta recepta, et quod hoc ipsum abbas probare voluit coram eis, et quod eorum dicta judices secuti tantummodo, cum per alios eadem probata non essent, sententiam protulerunt, vos appellatione remota irritantes processum eorum, in negotio ipso juxta praescriptam formam in prioribus comprehensam litteris procedatis. Si vero eos conspiratores fuisse nequiverit comprobari, vel licet de hoc constaret, appareat tamen illos nihil super iis deposuisse pro quibus idem fuit abbas amotus, vel etiam si aliqua deposuerint super iis, ea tamen per aliorum dicta fuerant sufficienter ostensa, processum ipsorum judicum sublato appellationis obstaculo confirmetis, quia licet adversus abbatem non debuerint conspiratores admitti, juramenta tamen ipsorum de veritate dicenda super statu ipsius domus recipi potuerunt, ut per ipsorum dicta super aliis fides posset haberi quae abbatem minime contingebant, praesertim cum tunc probatum non esset eos conspiratores fuisse. Veniens ad praesentiam nostram G. laicus lator praesentium humili nobis insinuatione monstravit quod cum olim in civitate Lemovicensi quamdam sibi matrimonialiter copulasset, et per biennium cohabitasset eidem, ab ea demum animi levitate recessit, cumque per saeculum evagando Messanam advenerit, ibidem M. mulierem insciam penitus quod idem G. aliam haberet uxorem sibi solemniter copulavit, ex qua duos filios dignoscitur suscepisse. Verum cum eidem in poenitentia fuisset injunctum ut ad legitimam rediret uxorem, et ipse propter hoc in suam patriam rediisset, uxorem suam inveniens carnis debita persolvisse, ad Messanensem rediit civitatem, et supradictae M. tanquam legitimae cohabitavit uxori. Nunc autem impositam sibi pro priori excessu poenitentiam agens, humiliter et devote cohabitandi eidem M. a nobis licentiam postulavit. Licet autem praefatus G. vivente legitima conjuge praedictam M. sibi copulare nequiverit in uxorem, quia tamen uxore defuncta, utpote a lege ipsius solutus, in eamdem M. de novo potuit matrimonialiter consentire, dummodo non praestiterit fidem adulterae vel machinatus non fuerit in mortem uxoris, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus si praemissis veritas suffragatur, eumdem G. ut supradictae M. affectu adhaereat conjugali, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, licentiam concedatis, non permittentes eumdem super hoc ab aliquibus indebite molestari. Quoties a nobis petitur quod religioni et honestati convenire dignoscitur, animo nos decet libenti concedere ac petentium desideriis congruum suffragium impertiri. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris postulationibus clementer annuimus, et praefatum monasterium Sancti Prosperi, quod ad Romanam Ecclesiam noscitur pertinere, in quo divino estis obsequio mancipati, ad exemplar felicis recordationis Alexandri et Coelestini praedecessorum nostrorum Romanorum pontificum sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et praesentis scripti privilegio communimus. Imprimis siquidem statuentes ut ordo monasticus, qui secundum Deum et Beati Benedicti Regulam in eodem monasterio institutus esse dignoscitur, perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter observetur. Praeterea quascunque possessiones, etc. usque permaneant, in quibus haec propriis duximus exprimenda vocabulis. Locum ipsum in quo praefatum monasterium situm est, cum omnibus tenimentis et pertinentiis suis et caemeterio suo. Novem jugera terrae cum capella Sancti Nazarii quam a quodam praeposito ejusdem ecclesiae Sancti Prosperi infra castrum ejusdem civitatis sitae per commutationem juste factam abbas qui tunc temporis erat accepit, necnon et omnem terram illam de Corticella vel in circuitu ipsius monasterii quae ab episcopis vel canonicis vel quibuscunque fidelibus jam dicto monasterio data est. Insuper duodecim mansos in Fossule, quatuor in Palude, quatuor in Campagnola, tres in Quingenta, unum in Curtenova, unum in Gurgo, unum in Fossadunde, quinque in Bagnolo, et capellam Sanctae Mustiolae cum suis pertinentiis, unum mansum in Crustulo veteri, unum in vico de Sbregato, unum in magno Casali, et capellam Sancti Silvestri cum dominicatu de eadem villa magni Casalis, tres mansos in regio et ducatu regii, Braidam regis et omnem terram praedicti monasterii circa eamdem civitatem sitam, tres mansos in Rodano, tres in Marmirolo, unum in Aliano, unum in Bibiano, unum in Piano, unum in Mulazano, unum in Planzo, unum in castro Oleriani, et curtem de Nasseto cum Lama Praularia et campo, et rivum de Nasseto, quae a Carolo piissimo rege per praeceptum juxta fines designatos regiensi Ecclesiae data esse dignoscitur, et terram quam dedit Rolandus filius Heriberti. In Mutilena quatuor mansos, cum capella, et quamdam partem castri. In Albinea quatuor mansos, et capellam Sanctae Mariae in Pisignano, cum oliveto sibi adjacente. In Vergnano duos mansos, et octo mansos quos dedit Ardicio filius Attonis filii Gandulphi, et capellam Sancti Dalmatii in Medule, quam dedit Ubertus comes, cum septem mansis. Capellam Sancti Petri de Canarolo cum omnibus suis pertinentiis. In Spezano unum mansum, unum in Floriano, in monte Baranzonis unum, et quartam partem in capella Sancti Martini in Revere, et quatuor partes in praedicta Revere, duas in ecclesia Sanctae Mariae, unam in Sancto Florentino, unam in Sancto Laurentio, duos mansos in Pulianello, et quidquid juris intra Italicum regnum juste possidet seu de jure possidere debet. Sane novalium vestrorum, etc., usque praesumat. Liceat quoque vobis clericos vel laicos liberos et absolutos a saeculo fugientes in monasterio vestro ad conversionem recipere et eos sine contradictione aliqua retinere. Prohibemus insuper ut nulli fratrum vestrorum post factam in eodem monasterio professionem, etc., usque retinere. Obeunte vero te abbate, etc., usque eligendum. Ob reverentiam quoque beati Prosperi confessoris Domini, ad exemplar ejusdem Alexandri papae praedecessoris nostri statuimus ut liceat abbati et fratribus ipsius monasterii, quibus idem abbas injunxerit, dummodo sacerdotii fungantur officio, populis undecunque ejusdem sanctissimi confessoris limina visitantibus, vel ipsius terrae incolis ad eamdem Ecclesiam convenientibus, super ipsius sacras reliquias missarum solemnia publice celebrare, dummodo non sint excommunicati vel interdicti, ipsosque reficere pane verbi Dei, et post solemnem et publicam confessionem ab eis factam, remissionem et benedictionem communem super ipsos proferre, orationum vestrarum aliorumque bonorum operum quae in monasterio vestro jugiter fiunt eis participationem concedere, prout ipsorum devotio promeretur. Praecipimus quoque ne quis ejusdem civitatis episcopus vel metropolitanus aut quaelibet magna parvaque ecclesiastica saecularisve persona quidquam eorum quae supra taxavimus pervertere audeat, neque quavis occasione inibi missas publicas celebrare aut ordinationem aliquam, quamvis parvissimam, sine voluntate abbatis et fratrum agere, aut excommunicationem contra ipsos facere, vel aliquod officium contradicere, sed neque aliquam potestatem vel jurisdictionem contra ipsum venerabile coenobium exercere praesumat, sicut hactenus est obtentum. Sepulturam praeterea illius loci liberam esse decernimus, etc., usque mortuorum corpora assumentur. Decernimus ergo ut nulli, etc., usque profutura. Salva sedis apostolicae auctoritate. Ad indicium autem hujus a sede apostolica perceptae libertatis, bisantium unum nobis nostrisque successoribus singulis annis exsolvetis. Si qua igitur in futurum, etc., usque inveniant. Amen. Datum Laterani per manum Joannis Sanctae Mariae in Cosmidin diaconi cardinalis S. R. E. cancellarii X Kal. Februarii, indictione XI, Incarnationis Dominicae anno 1208 pontificatus vero domini Innocentii papae III, anno undecimo. Cum a nobis petitur, etc., usque effectum. Eapropter, dilecti filii, vestris justis postulationibus grato concurrentes assensu, donationes et concessiones casalium, videlicet Sancti Petri in Drugazzano, Balnei, Castelluccii, de Sclavis, casalis domni Leonis, casalis Sanctae Mariae de Nebula, casalis Sabuceti, et aliorum jurium seu libertatum quas Robertus olim Palatinus comes Loretelli Bivinensi fecit Ecclesiae, cujus privilegio nobis ostenso plenius et apertius continetur, interveniente confirmatione dilecti Ecclesiae filii illustris Siciliae regis Guillelmi primi typario suo bulla aurea ad aeternam rei memoriam communita, et praeterea ipsius ecclesiae capitulo specialiter casale quoddam et territorium Sancti Petri de Matrice per eumdem donata comitem filium bendictum ejus speciali privilegio continetur, necnon antiquas consuetudines et jura per eumdem obtenta capitulum eo tempore cujus memoria non exstabat, prout apparuit manifeste, ex apostolicae sedis clementia perpetuam firmitatem habere volentes, auctoritate apostolica confirmamus, continentiam infrascripti privilegii, donationes factas capitulo, dimissis aliis suo esse munimine regio roboratis, de verbo ad verbum praesenti confirmationi nostrae jussimus inserendam: ROBERTUS Dei gratia Palatinus comes Loretelli, etc. Quae praedicta omnia nostra confirmatione praehabita praesentis scripti patrocinio communimus, statuentes ut nulli omnino hominum liceat dictam ecclesiam et capitulum temere perturbare sive quibuslibet vexationibus fatigare, sed omnia integra, etc., usque ultioni. Cunctis autem praedictis Ecclesiae et capitulo sua jura servantibus, etc., usque consequantur. Datum Laterani, per manus Joannis Sanctae Mariae in Cosmidin diaconi cardinalis S. R. E. cancellarii, III Non. Februarii, indictione XI, Incarnationis Dominicae anno 1208, pontificatus domini Innocentii papae III, anno undecimo. Ecclesia Ravennae suo viduata pastore, suffraganei et capitulum ejusdem ecclesiae Ravennatis convenientes ad invicem de substitutione pontificis . . . . . . venerabilibus fratribus nostris Joanne Cerviensi et Alberto Sassinate episcopis, et dilectis filiis presbytero Joanni et Donato canonicis et presbyteris, Voberto et Martino cantoribus ejusdem ecclesiae, Bernardo Sancti Apollinaris in Classe, et Ambrosio Sancti Apollinaris in novo abbatibus, et presbytero Joanne, ac Petro diacono primicerii eligendi seu postulandi pontificem . . . . . praehabita diligenti . . . . te in archiepiscopum postularunt, nobis humiliter supplicantes ut postulationi ipsorum annuere dignaremur. Nos ergo, non solummodo approbantes, verum etiam ratam habentes postulationem tenebaris Ecclesiae Faventinae duximus absolvendum, fraternitati tuae per apostolica scripta mandantes quatenus ad Ecclesiam Ravennatem accedens, circa regimen ejus insistere studeas salubriter et prudenter. Nos enim suffraganeis ejusdem ecclesiae et clero et populo Ravennatensi per nostras damus litteras in mandatis ut tibi tanquam pastori suo et exhibeant reverentiam debitam et honorem. Datum Laterani, Kal. Junii, anno undecimo. Licet ex apostolicae servitutis officio, quo generaliter sumus sapientibus et insipientibus debitores, de universis ecclesiis curam et sollicitudinem gerere teneamur, ad monasterium tamen vestrum eo propensius nos convenit aciem nostrae provisionis extendere quo specialius juris et proprietatis apostolicae sedis existit, cum non alium supra se quam Romanum habere pontificem dignoscatur. Sane cum ad idem monasterium visitationis gratia venissemus, investigato de statu ejus in interioribus et exterioribus diligenter, ab hospitali, vestiario, sacristia, infirmitorio, et cellario multa minus licite alienata comperimus; de qua subtractione praelibata officia detrimentum multiplex sustinebant. Volentes igitur indemnitatibus monasterii memorati paterna sollicitudine praecavere, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus quatenus universa quae ab officiis ipsis minus licite alienata noscuntur, ad ea curetis in integrum revocare, illorum quibus deputata sunt usibus omnimodis profutura, auctoritate apostolica statuentes ut nec tu, fili abbas, nec tuorum quilibet successorum de his quae taliter revocabitis, seu illis quae impraesentiarum praefata officia possident, alienare, distrahere vel concedere praesumatis, salvo semper in omnibus apostolicae sedis mandato. Ne vero hujusmodi nostra provisio temeritate cujuslibet possit impediri, auctoritate vobis praesentium indulgemus ut tam ea quae superius sunt expressa quam etiam et terratica, necnon alia quae a monasterio vestro in ejus dispendium minus legitime alienata vel concessa noscuntur, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo legitime revoletis ad ipsum. Decimas autem de possessionibus ad ecclesias vestras parochiali jure spectantibus, in quibus jus plenum habetis, liceat vobis nomine praedictarum ecclesiarum exigere, ac recusantes solvere, cum tam ex veteris quam ex novae legis praecepto decimae debeantur ecclesiis, ad solvendum spirituali et temporali districtione, si opus fuerit, coercere, cum utramque jurisdictionem habeatis in ipsis; ita quod cum clericis qui deserviunt praedictis ecclesiis de hujusmodi decimis rationabiliter componatis, tanquam etsi hactenus eas minime percepissent. Caeterum si tu, fili abbas, per te aliqua de spectantibus ad praescripta officia distraxisti, quae de levi fortasse non possis sine scandalo vel injustitia revocare, volumus et jubemus ut secundum aestimationem eorum, de iis quae specialiter pertinent ad mensam abbatis officiis tantumdem assignes in usus eorum libere convertendum donec illa fuerint revocata; firmiter injungentes quatenus hospitalitati et eleemosynae plenius insistatis, et ab iniquis et immoderatis exactionibus omnino cessetis, ut et pauperes Christi de pia subventione laetentur, et homines monasterii de gravamine non tristentur injusto. Praeterea supplicationibus vestris grato condescendentes assensu, reditum duarum librarum argenti quas apostolicae sedi venerabilis frater noster Turritanus archiepiscopus ab ecclesia Sanctae Mariae de Teugo exigebat, vobis in vita nostra donamus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrae jussionis, constitutionis, concessionis et donationis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attentare praesumpserit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum. Datum apud Sanctum Germanum, VIII Kal. Augusti, pontificatus nostri anno undecimo Omnipotenti Deo, cujus melior est misericordia super vitas, gratias agimus copiosas, quoniam gloriosus in sanctis suis atque mirabilis est, et virtutes suas ubicunque vult ineffabili bonitate demonstrat. Ipse quippe dignationis suae potentia beatissimum Benedictum Patrem constituit monachorum, ipsum monasticae legis latorem et operatorem esse disponens, ut merito Casinense monasterium, in quo et sanctissime vixit et gloriosissime obiit, omnibus per occidentem monasteriis dignitatis privilegio antecellat. Quoniam igitur dignum est ut tam celebre ac solemne monasterium apostolica sedes specialius amplectatur, monasterium ipsum ad exemplar felicis memoriae Clementis papae ac praedecessoris nostri sub beati Petri ac nostra protectione suscipimus et praesentis scripti privilegio communimus, imprimis siquidem statuentes ut idem monasterium et omnia quae ad ipsum pertinent pleno jure, quieta semper et ab omni jugo mortalium libera, sub solius Sanctae Romanae Ecclesiae jure ac perpetua defensione consistant. Praeterea quascunque possessiones, quaecunque bona idem monasterium impraesentiarum juste ac canonice possidet, aut in futurum concessione pontificum, largitione regum vel principum, oblatione fidelium, seu aliis justis modis praestante Domino poterit adipisci, firma vobis vestrisque successoribus et illibata permaneant, in quibus haec propriis duximus exprimenda vocabulis. Imprimis monasterium Domini Salvatoris positum ad pedem Casini montis, monasterium Sanctae genitricis Dei virginis Mariae quod vocatur Plumbarola, monasterium Sanctae Mariae in Cingla, cellam Sancti Benedicti in Capua cum cellis et pertinentiis suis, Sancti Angeli ad Formam cum cellis et pertinentiis suis, Sancti Joannis puellarum, Sancti Rufi, Sancti Benedicti Pizoli, Sancti Angeli ad Odaldiscos, Sanctae Agathae in Aversa, Sanctae Caeciliae et Sancti Dimitrii in Neapoli. In civitate Beneventana ecclesiam Sancti Benedicti ad portam Rufini, Sancti Nicolai in civitate nova, Sancti Benedicti in Pantana, Sancti Nicolai in Petrapulecina, Sancti Georgii in Fenuclo, Sancti Joannis in Turlecuso, Sancti Petri in Roflano, Sancti Angeli in Capraria, Sancti Januarii prope Beneventum, Sancti Martini ibidem, Sancti Dionysii in ponte, Sancti Anastasii, Sanctae Mariae in Canneto juxta fluvium Trinium, Sancti Benedicti et Sancti Laurentii in Salerno, Sancti Liberatoris in Marchia cum omnibus suis pertinentiis, Sancti Benedicti in Marsi, Sanctae Mariae in Luco cum pertinentiis suis, Sancti Cosmatis in Civitella, Sancti Angeli in Bareio cum omnibus pertinentiis suis, Sanctae Mariae ancillarum Dei in civitate Cosentina, Sancti Petri de Lacu, Sancti Petri de Avellana cum cellis et pertinentiis suis, Sancti Erasmi et Sancti Benedicti et Sanctae Scholasticae et Sancti Martini in Cajeta, Sancti Magni in Fundis cum cellis et pertinentiis suis, Sanctae Agathae, Sancti Benedicti, et Sancti Stephani in Tarracina, Sancti Petri in Foresta cum cellis et pertinentiis suis, Sancti Eliae in Ambrisia, Sancti Pauli in Foresta, Sanctae Mariae et Sancti Vincentii in Pontecurvo cum cellis et pertinentiis suis, Sancti Benedicti in Bagnarola, Sanctae Mariae et Sanctae Luciae in Rivo Matricio, Sancti Nicolai et Sancti Petri in Castello, Sancti Joannis in Carrica, Sancti Angeli et Sancti Nicandri et Sancti Thomae in Troja, Sancti Eustachii in Pantasia, Sancti Benedicti in Alarino, Sancti Benedicti in Pettinari, Sancti Pauli in Campo Martino, Sanctae Mariae in Casale plano, Sanctae Illuminatae in castello Limosano, Sanctae Trinitatis et Sancti Georgii in Termole, Sancti Focatis in Lesina cum foce et piscaria, Sancti Benedicti in Asculo, Sancti Eustachii in Petra abundanti, Sancti Eustachii in Vipera, Sanctae Mariae in Barrotano, Sanctae Scholasticae in Pinnis, Sancti Salvatoris in Tave, Sancti Nicolai juxta fluvium Fustinum in Aprutio cum pertinentiis suis, Sancti Joannis ad Scurionem, Sancti Benedicti in Trunto, Sancti Benedicti in Tisino fluvio, Sancti Apollinaris in Firmo qui dicitur ad Oplanis, Sanctae Mariae in Arbusta, Sancti Martini in Saline, Sancti Angeli in Marano, et Sanctorum septem Fratrum, et Sancti Laurentii, Sancti Benedicti in Ripaursa. In comitatu Aquinensi cellam Sancti Gregorii, Sancti Mauritii, Sancti Pauli, Sancti Constantii, Sancti Christophori, Sancti Nicolai, et Sanctae Mariae in Albaneto, Sancti Nicolai in Ciconio, Sancti Benedicti in Elya, Sancti Nazarii in comino, Sancti Valentini et Sancti Martini, Sancti Urbani, Sancti Angeli, Sancti Pauli, Sancti Felicis et Sancti Salvatoris, Sancti Angeli in Valle Luce, Sancti Michaelis in Olveto, Sancti Nicolai in Pica cum capellis suis, Sancti Onufrii et Sanctae Mariae de Egypto, Sancti Angeli in Canutio, Sancti Joannis de Plesclo, Sanctae Mariae in Verule, Sancti Petri in Escleta, Sanctae Luciae et Sancti Petri in Curuli, et Sancti Nicolai de Francavilla, Sancti Joannis de Plantano, Sancti Silvestri et Sancti Martini et Sanctae Luciae in Arpino, Sanctae Mariae de castello Zopponis, Sancti Benedicti in colle de Insula, Sanctae Mariae in Vanuco, Sancti Nicolai in Turrice, Sancti Juliani in Friselone, Sancti Valentini in Ferentino. In Anagnia Sancti Caesarii, Sancti Angeli in Algido, Sancti Marci in Cesano, Sanctae Agathae in Tusculano; et Sancti Hieronymi, Sancti Benedicti in Albano. In Roma monasterium Sancti Sebastiani quod dicitur Palladium. In Lucano cellam Sancti Georgii, Sancti Saltatoris in Civitella. In ducatu Spoletino, Sancti Germani in Sora, Sancti Benedicti in Peschesana, Sancti Petri in Morinis, Sancti Angeli in Pescocanale, Sancti Petri in Formis, Sancti Angeli in Albe, Sancti Erasmi in Pomperanio, Sanctae Mariae in cellis. In Venafro, Sancti Benedicti, Sancti Nazarii, Sancti Martini in Issa Furca et curte, Sanctae Mariae in Salo, et Sancti Benedicti Piccioli. Ibidem Sancti Benedieti in Cesinia, Sancti Jacobi de Pace, Sancti Benedicti et Sancti Leonis in Suessa, et curtem quae dicitur Lauriana, et feudum quod fuit Pandulfi de Patricio, Sancti Joannis in Currenti, Sancti Benedicti in Trano, Sanctae Mariae in Calvo, et Sancti Agapiti in territorio Calvi, Sancti Nazarii in Anglona, Sancti Adjutoris et Sancti Benedicti in Aliphis, Sancti Domnini in Telesia, Sancti Martini in Vulturno, Sancti Petri in Sesto. In Amalphi, Sanctae Crucis et Sancti Nicolai, Sanctae Crucis in Serina, Sancti Marci in Carpineta, Sanctae Mariae in Calena, Sancti Benedicti in Trano, Sancti Benedicti in Bari, Sancti Petri imperialis in Tarento. In Calabria ecclesiam Sanctae Anastasiae, castellum Fellae et Sancti Nicolai in Sellettano, Sanctae Mariae in Tropea, Sanctae Euphemiae in Marchia, ecclesiam Sancti Martini in pede arcis. Item civitatem quae dicitur Sancti Germani positam ad pedem ipsius montis. Pontemcurvum, et castellum Sancti Petri quod ab antiquis dictum est castrum Casini. Castellum Sancti Angeli, Pignatarium, Teramum, Plumbarolam, Pedemonte, et villam de Pedemontis. Castellum Sancti Stephani, castellum Sancti Georgii, castellum Sancti Apollinaris, castellum Sancti Ambrosii, castellum Sancti Andreae vallis frigidae; castellum novum Fractae, ecclesiam Sancti Martini, Mirtulam cum ipsa curte quae dicitur casa Furtiva, Roccam de Vandra cum omnibus pertinentiis suis, Sugium, Turrim a mare juxta fluvium Garilianum Sancti Salvatoris qui vocatur Cocuruzo, Vandram Comitaris, Vandram monasticam, Camimum, Venturam, Torollum, Cervariam, Sanctum Victorem, Sanctum Petrum in fine, Sanctum Eliam, Vallem rotundam, Saranescum, castrum Atini cum omnibus pertinentiis suis, Cardetum, Aquam fundatam, Vitecosum, castrum Citrariae cum omnibus ccelesiis et pertinentiis suis, ecclesiam Sancti Martini in pede arcis. In Marchia Theatina castellum Sastinianum, montem Albericae, Mucelanum, Sanctum Quiricum cum portu Frisani, Sanctam Justam. In comitatu Esculano, castellum quod dicitur Octavum post montem Cimanum, Trivilianum et Cavinum. In principatu castellum Ripaeursae, Montembellum, Petram Fracidam. In Comino Vicum album. In territorio Carseolano castellum Auzicula, Piretum, Roccam incameratam, Fossam caecam, et Capriatam. In Amalphi Fundicum. In territorio Trojano Castellionem de Baruncello, Sanctam Justam, villam Sancti Nicolai quae dicitur de Gallicianis. In monte Sancti Angeli hospitale. In territorio Capriano gualdum de Liburia. In comitatu Tenensi curtem Sancti Felicis cum ecclesia Sancti Hippolyti. In comitatu Aretino monasterium Sancti Benedicti. In territorio Pisanae civitatis, Sancti Silvestri et Sancti Benedicti. In crema ecclesiam Sancti Nicolai prope portam castri Martinae in Pesulo. In regno Francorum ecclesiam Sancti Mauri Glannofoliensis cum cellis et pertinentiis suis. In Sardinia insula ecclesiam Sanctae Mariae in tergo, Sancti Eliae in monte, et Sancti Elisaei, cum omnibus earum pertinentiis; ecclesiam Sanctae Mariae de Sabundo, et Sanctae Mariae de Storalbo, Sanctae Mariae de Tanede, Sancti Petri de Trecingle, Sancti Nicolai et Sanctae Mariae in Solio cum pertinentiis earum, Sancti Nicolai de Telasa, Sancti Michaelis in Feruzisi, Sancti Georgii in Ricello, Sancti Petri de Symbrano, Sancti Petri in Urzi, Sancti Nicolai de Nugulbi, Sancti Joannis et Sancti Eliae de Sitim. In Tuscia prope civitatem Castri monasterium Sancti Columbani cum cellis et pertinentiis suis. Praeterea Patrum nostrorum beatae memoriae Urbani, Calixti, et dicti Clementis Romanorum pontificum vestigia sequentes venerabile coenobium caeteris per occidentem coenobiis praeferendum asserimus, et tam te quam successores tuos in omni conventu episcoporum seu principum superiorem omnibus abbatibus consedere atque in judicio priorem caeteris vestri ordinis juris sententiam proferre sancimus. Usum quoque compagorum, chirothecarum, tunicae, dalmaticae ac mitrae, virgam pastoralem, et quotidianum usum annuli tam tibi, fili abbas, quam successoribus tuis auctoritate apostolica indulgemus. Sane tam in ipso venerabili monasterio quam in cellis ejus cujuslibet ecclesiae episcopum vel sacerdotem praeter Romanum pontificem ditionem quamlibet aut excommunicandi, aut interdicendi, aut ad synodum provocandi praesumere prohibemus; ita ut nisi ab abbate vel priore loci fuerit invitatus, nec missarum solemnia inibi audeat celebrare. Liceatque ipsius monasterii et cellarum ejus fratribus clericos cujuscunque ordinis vel laicos de quocunque episcopatu a saeculo fugientes et liberos et absolutos ad conversionem venientes absque cujuslibet contradictione suscipere. Liceat quoque absque cujuslibet saecularis vel ecclesiasticae potestatis inhibitione subjectos monasteriis suis tam monachos quam moniales feminas judicare. Liceat etiam fratribus per cellas in civitatibus constitutis ad divina officia quandocunque voluerint signa pulsare, et januas ecclesiae aperire, et populum Dei tam in ipsum coenobium quam et in cellas ejus ad Dei verbum audiendum ingredi, et confitendi peccata sua nullus episcopus, excepto pro communi totius civitatis vel parochiae interdicto, prohibeat. Chrisma vero, oleum sanctum, consecrationes monachorum seu clericorum a quocunque malueritis catholico accipietis episcopo. Baptismum vero et oleum infirmorum, visitationes in oppidis vestris aut villis ad vos pertinentibus pleno jure per clericos vestros agetis. Ad perpetuum etiam hospitalium tibi, fili abbas, tuisque successoribus Palladii cellam concedimus, ut de vestra illic congregatione quem volueritis ordinetis; quem si forte Romano pontifici in abbatem promovere placuerit, omnino tamen tanquam vestrae congregationis monachum sub vestra decernimus dispositione persistere. Redditum quoque qui ab officialibus nostris apud Ostiam vel Portum de navibus exigi solet navi vestrae, si qua venerit, relaxamus. Obeunte vero te nunc ejusdem loci abbate vel tuorum quolibet successorum, nullus ibi qualibet subreptionis astutia seu violentia praeponatur nisi quem fratres communi consensu vel fratrum pars consilii sanioris de collegio vestro aut de alieno, si ibidem idoneus repertus non fuerit, secundum Dei timorem et Beati Benedicti Regulam providerint eligendum. Electus autem ad Romanum pontificem consecrandus accedat. Ad haec, tam praesentium quam futurorum avaritiae ac nequitiae obviantes, omnes omnino seditiones, quas laevas dicunt, seu direptiones in cujuscunque morte aut electione fieri auctoritate apostolica interdicimus. Sepulturam sane loci vestri et monasteriorum vestrorum liberam omnino esse censemus, ut eorum qui illic sepeliri deliberaverint devotioni et extremae voluntati, nisi forte excommunicati vel interdicti sint, nullus obsistat, salva semper justitia illarum ecclesiarum a quibus mortuorum corpora assumuntur. Praeterea cum vobis tam in capite quam in membris ab apostolica sede sit concessa libera sepultura, Alexandri, Innocentii, et dicti Clementis praedecessorum nostrorum vestigiis inhaerentes, vobis et vestris fratribus tam praesentibus quam futuris duximus indulgendum ut quoties pro corporibus mortuorum in processione vos exire contigerit, crucem, incensum et aquam benedictam portandi juxta morem terrae liberam, nullius contradictione vel appellatione obstante, habeatis de nostra licentia facultatem. Ad exemplar quoque ipsius patris et praedecessoris nostri Clementis licentiam concedimus tibi ac legitimis successoribus tuis ut si quis ejusdem monasterii vestri et cellarum ejus possessiones aut res violenter abstulerit, postquam ipsorum episcopi a vobis tertio invitati justitiam de his facere omnino noluerint, vos super eosdem raptores secundo tertiove commonitos canonicam excommunicationis sententiam proferatis. Ea vero quae monasterium vestrum a quadraginta retro annis bona fide noscitur pacifice possedisse vobis et eidem monasterio auctoritate apostolica confirmamus, ita quidem quod super his nullo unquam tempore impediri debeatis vel quomodolibet molestari. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat praefatum monasterium temere perturbare, aut ejus possessiones auferre, vel ablatas retinere, minuere, seu quibuslibet vexationibus fatigare; sed illibata omnia et integra conserventur eorum pro quorum gubernatione ac sustentatione concessa sunt usibus omnimodis profutura, salva sedis apostolicae auctoritate. Si qua igitur in futurum ecclesiastica seu saecularis persona hanc nostrae constitutionis paginam sciens contra eam venire temere tentaverit, secundo tertiove commonita nisi praesumptionem suam digna satifactione correxerit, potestatis honorisque sui dignitate careat, reamque se divino judicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat, et a sacratissimo corpore et sanguine Dei et Domini Redemptoris nostri Jesu Christi aliena fiat, ac in extremo examine districtae ultioni subjaceat. Cunctis autem eidem loco sua jura servantibus sit pax Domini nostri Jesu Christi; quatenus et hic fructum bonae actionis percipiant, et apud districtum judicem praemia aeternae pacis inveniant. Amen. Datum apud Sanctum Germanum per manum Joannis Sanctae Mariae in Cosmidin diaconi cardinalis S. R. E. cancellarii, VIII Kalendas Augusti, indictione XI, Incarnationis Dominicae anno 1208, pontificatus vero domini Innocentii papae III, anno undecimo. Sequentes quoque epistolas, quamvis datae non sint anno undecimo, visum est isthic edere, quia pertinent ad causam de qua agitur in epistola 56 istius libri. Eam porro ob causam addidimus etiam epistolas Honorii II et III, et litteras Romani cardinalis de compositione inter episcopum Meldensem et abbatissam Jotrensem; post quas sequuntur rursum aliquot epistolae Innocentii III, et Alexandri III, de eodem argumento. Conquerente venerabili fratre nostro Meldensi episcopo nostris est auribus intimatum quod Hugo presbyter Sancti Petri Jotrensis, licet a praedecessore suo curam susceperit animarum et ei teneatur super hoc respondere, monitus ab eo ad praesentiam ejus venire contempserit, et audito ejus mandato statim in vocem appellationis prorupit, quam, cum sit jam annus elapsus, non fuit per se vel per alium prosecutus. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus eumdem presbyterum ut super hoc ipsi episcopo debitam satisfactionem impendat et deinceps mandatis illius obediat, ut tenetur, per censuram ecclesiasticam appellatione remota cogatis. Testes autem qui nominati fuerint, si se gratia, odio vel timore subtraxerint, per districtionem ecclesiasticam appellatione postposita compellatis veritati testimonium perhibere; nullis litteris veritati et justitiae praejudicium facientibus, si quae apparuerint a sede apostolica impetratae. Quod si non ambo iis exsequendis potueritis interesse, tu, frater episcope, ea nihilominus exsequaris. Datum Laterani, X Kal. Junii, pontificatus nostri anno quarto. Sicut venerabilis frater noster Meldensis episcopus in nostra praesentia constitutus sua nobis conquestione monstravit, abbatissa Jotrensis illi obedientiam quam debet impendere, clerici etiam et homine, ejusdem villae, ipsi velut episcopo suo renuunt obedire. Ne igitur, si eorum inobedientia remaneat incorrecta, eis incentivum pariat delinquendi, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus abbatissam, clericos et laicos supradictos, ut super hoc memorato episcopo debitam satisfactionem impendentes, deinceps eidem sicut episcopo suo, prout tenentur, obedientiam exhibeant et honorem, per districtionem ecclesiasticam sublato appellationis diffugio justitia mediante cogatis. Testes autem, etc. Datum, ut in alia. In nostra praesentia constitutus dilectus filius venerabilis fratris nostri Meldensis episcopi procurator proposuit coram nobis quod cum Jotrense monasterium a suae fundationis tempore fuerit Ecclesiae Meldensi subjectum, ita quod Meldensis episcopus tam in benedictione et obedientia abbatissae quam consecratione altarium et ecclesiarum, velatione virginum, clericorum ordinatione, procurationibus, poenitentiis imponendis pro majoribus criminibus, ac aliis in monasterio ipso et villa Jotrensi episcopalem jurisdictionem consueverit exercere, abbatissa quae monasterio modo praeest debitam ei obedientiam et reverentiam et procurationes quae ipsi et praedecessoribus ejus fuerunt exhibitae denegans, presbyterum etiam, clericos et laicos villae Jotrensis ab ejus obedientia revocavit. Cumque propter haec idem episcopus suam ad nos querimoniam destinasset, venerabili fratri nostro Parisiensi episcopo et dilecto filio abbati Latiniacensi causam commisimus terminandam. Coram quibus cum restitutionis beneficium super abbatissae obedientia et jurisdictione quam praedecessores ejus in monasterio et villa Jotrensi exercuerant postulasset, procurator monasterii et hominum villae praedictae multa proposuit contra cum; quae quoniam judices reputarunt frivola, sicut erant, procurator ipse ad nostram audientiam appellavit. Judices vero appellationi frustratoriae nullatenus deferentes, praesertim cum per litteras nostras sublatum fuisset partibus diffugium appellandi, in abbatissam excommunicationis et tam clerum quam populum villae Jotrensis interdicti sententiam protulerunt, et mandaverunt postmodum utramque sententiam per vicinas ecclesias publicari. Sed nec abbatissa se pro excommunicata habuit, nec clerus et populus interdicti sententiam servaverunt. Verum quoniam eos citare coeperunt, aliqui vicinorum per nuntios ad sedem apostolicam destinatos ad venerabilem fratrem nostrum Catalaunensem episcopum tunc electum et dilectum filium abbatem Trium Fontium sub certa forma litteras impetrarunt: qui, licet pars monasterii nullam exceptionum probaverit quas proposuerat coram nobis, praedictam sententiam relaxarunt, certum terminum partibus praefigentes quo se nostro conspectui praesentarent. Petebat igitur procurator episcopi pro episcopo memorato ante omnia beneficium sibi restitutionis impendi, cum non deberet causam ingredi spoliatus, et canonice tam abbatissam quam clericos et laicos Jotrensis villae puniri, quia latam in se sententiam non servarant. Caeterum procurator partis alterius proposuit ex adverso quod cum monasterium Jotrense plena gaudeat libertate, ac in villa Jotrensi tam spiritualem quam temporalem jurisdictionem habeat abbatissa, sicut praedecessorum nostrorum privilegia monasterio concessa Jotrensi plenius manifestant, praedictus episcopus non ignarus eorum monasterium et villam Jotrensem per litteras ad praedictos judices impetratas graviter molestavit. Coram quibus per procuratorem proprium pars eadem constituta, non contestando litem, sed excipiendo potius contra eos, libertatem suam et jus sedis apostolicae allegavit, adjiciens quod cum venerabilis frater noster Hostiensis episcopus, tunc apostolicae sedis legatus, justitiam nostram et exemptionem monasterii per ipsius privilegia cognovisset, electam a monialibus benedixerat abbatissam, et professionem ab ea pro nobis et Ecclesia Romana receperat et solitum etiam juramentum. Verum cum judices delegati et assessores eorum postulatas ab abbatissa et . . . inducias ad exhibenda libertatis privilegia denegassent, procurator earum ad sedem apostolicam appellavit, excipiens contra judices delegatos quod cum praedictus Parisiensis episcopus adversus dilectum filium abbatem Sanctae Genovefae movisset similem quaestionem, erat ei de jure suspectus, cum vix credibile videretur quod aliam sententiam promulgaret quam vellet in simili pro se ferri. Praeterea cum sine conjudice suo interloqui voluisset, licet pars abbatissae illum peteret exspectari, ex hoc quod notam subreptionis incurrerat apud ipsas et suum induxerat in suspicione collegam, quem asseruit quidquid vellet ipse facturum, insuper cum de privilegiis apostolicae sedis nullam facerent mentionem, et per privilegia ipsa suam defenderet monasterium libertatem, non cogebatur ad praedictas litteras respondere. Caeterum judices nec appellationi ad nos interpositae nec propositis exceptionibus deferentes, excommunicationis in abbatissam et in clerum et populum interdicti sententias protulerunt. Nuntiis ergo Jotrensis Ecclesiae in nostra praesentia constitutis, nobisque privilegium apostolicum ostendentibus, per quod constabat Jotrense monasterium ad Romanam Ecclesiam specicialiter pertinere, quia pro parte altera non comparebat sufficiens responsalis, licet diutius fuerit exspectatus, quamvis nuntius quidam simplex praedicti Parisiensis et conjudicis sui nobis litteras praesentasset, privilegium Ecclesiae Jotrensi concessum duximus innovandum, ita tamen quod per innovationem ipsius nihil accresceret juris ipsi ultra id quod ei per antecessorum nostrorum privilegia fuerit acquisitum, cum per hoc non novum jus ipsi concedere sed antiquum vellemus potius conservare. Quia vero de praedictis exceptionibus nobis non poterat fieri plena fides, praedictis Catalaunensi episcopo et abbati Trium Fontium dedimus in mandatis ut si pars Jotrensis Ecclesiae illis vel aliis probandis instaret circa sententias memoratas, partibus convocatis audirent quae proponerentur utrinque; et si constaret sententias ipsas post appellationem ad nos legitime interpositam fuisse prolatas, denuntiarent eas sublato appellationis obstaculo non tenere; quod si alias minus rationabiliter essent latae, ipsas exigente justitia revocarent; alioquin, cum propter contumaciam tantum promulgatae fuissent, tam ab abbatissa quam ab aliis a quibus exigendam viderent juratoriam reciperent cautionem quod super iis ad mandatum apostolicum juri starent, et sic relaxarent sententias memoratas, ad majorem cautelam facientes id ipsum, si abbatissa fugiens strepitum quaestionum ab exceptionum suarum probatione cessaret. Ad haec, cum nollemus ut de privilegiis Romanorum pontificum alii de facili judicarent, eisdem dedimus in mandatis ut si de jure suo vellet Meldensis episcopus experiri, praefigerent partibus terminum competentem quo per se vel procuratores idoneos nostro se conspectui praesentarent. Unde cum abbatissa strepitum judiciorum evitans exceptiones probare propositas noluisset, judices juxta mandatum apostolicum procedentes praedictas sententias relaxarunt. Cum ergo propter hoc mandaverimus partes ad nostram praesentiam destinari quia judicari de privilegiis sedis apostolicae per alios nolebamus, et per privilegia non possessio sed proprietas potius demonstretur, procurator monasterii asserebat quod super proprietate venerat tractaturus, nec tenebatur super restitutionis articulo respondere. Praeterea idem episcopus mercato quodam confirmato Jotrensi monasterio per sedem apostolicam illud temere spoliarat, cum sub poena excommunicationis inhibuit ne quis illud prout solitum fuerat frequentaret, sic quod Jotrensi Ecclesiae non modica damna intulerat et jacturas. Idem etiam episcopus a quibusdam Jotrensis Ecclesiae non modica damna intulerat et jacturas. Idem etiam episcopus a quibusdam Jotrensis Ecclesiae non modica, quos absolvere propria temeritate praesumpserit, exegit in monasterii praejudicium juramentum quod durante interdicto Jotrum de caetero non redirent. Nos igitur attendentes quod etsi de privilegiis antecessorum nostrorum non mandaverimus, sed quodammodo inhibuerimus per alios judicari, volentes nobis eorum judicium reservare, quia tamen adjecimus ut si praedictus episcopus de jure suo vellet forsitan experiri, praefigeretur partibus terminus quo se nostro conspectui praesentarent, et non tantum ad proprietatem sed etiam ad possessionem se habeat verbum juris, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus cum lis tam super episcopi spoliatione quam impedimento fori coram nobis fuerit contestata, quae super praemissis proposita fuerint audiatis et recipiatis appellatione remota, tam instrumenta quam testes, depositiones publicetis et examinetis legitime, ac si partes consenserint, ad sententiam procedatis. Alioquin causam sufficienter instructam ad nos remittere procuretis, statuentes terminum competentem partibus quo recepturae sententiam per se vel responsales idoneos nostro se conspectui repraesentent. Testes autem qui fuerint nominati, si se gratia, odio et timore subtraxerint, per censuram ecclesiasticam appellatione cessante cogatis veritati testimonium perhibere. Nullis litteris obstantibus praeter assensum partium a sede apostolica impetratis. Quod si non omnes iis exsequendis potueritis interesse, duo vestrum ea nihilominus exsequantur. Datum Anagniae, XI Kal. Januarii, pontificatus nostri anno sexto. Olim inter procuratores venerabilis fratris nostri Meldensis episcopi et dilectae in Christo filiae abbatissae Jotrensis lite in auditorio nostro legitime contestata tam super obedientia quam dictus episcopus ab eadem abbatissa conquerebatur sibi esse subtractam in consecratione altarium, dedicatione ecclesiarum, velatione virginum, ordinatione clericorum, exhibitione procurationum, et poenitentiis pro majoribus criminibus imponandis, ac aliis quae in monasterio et villa Jotrensi Meldensis episcopus consueverat exercere, quam impedimento fori, super quo abbatissa conquerebatur per ipsum episcopum illatas sibi et monasterio suo graves injurias et jacturas, nos examinationem hujus negotii dilectis filiis Longipontis et Sancti Justi abbatibus et magistro G. archidiacono Suessionensi duximus committendam. Qui auditis confessionibus, receptis testibus, et allegationibus intellectis, causam ipsam sufficienter instructam cum quorumdam instrumentorum rescriptis ad nostrum remiserunt examen, praefigentes partibus terminum competentem quo recepturae sententiam nostro se conspectui praesentarent. Partibus igitur in nostra praesentia constitutis, postquam de meritis causae fuimus sufficienter instructi, de fratrum nostrorum consilio restitutionem obedientiae super praescriptis capitulis, salva quaestione proprietatis, adjudicavimus episcopo faciendam, illis duntaxat exceptis super quibus in clero et populo villae Jotrensis asserebat obedientiam sibi fuisse subtractam; super quibus ab impetitione episcopi quoad judicium possessorium absolvimus abbatissam, eumdem episcopum nihilominus absolventes super impedimento fori de quo eum ad restitutionem damnorum impetierat abbatissa. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus praelibatam sententiam per censuram ecclesiasticam facientes firmiter observari, postquam idem episcopus fuerit restitutus, audiatis quae super jure proprietatis proposita fuerint coram vobis, et causam sufficienter examinatam ad audientiam nostram fideliter remittatis per nostrae diffinitionis sententiam terminandam. Si vero praefatus episcopus infra mensem post factam sibi restitutionem nollet coram vobis super petitorio respondere, vos eum de contumacia punientes, abbatissam in possessionem libertatis super praescriptis capitulis reducatis. Testes autem qui fuerint nominati, etc. Nullis litteris, etc. Quod si non omnes, etc., duo vestrum sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo ea nihilominus exsequantur. Datum Romae apud Sanctum Petrum, V Kal. Februarii, pontificatus nostri anno octavo. Significavit nobis venerabilis frater noster Meldensis episcopus quod cum causam quae inter ipsum ex una parte et abbatissam, clerum et populum Jotrenses Meldensis dioecesis ex altera, super obedientia, procurationibus et aliis quae in monasterio ejusdem toci et villa Jotrensi idem episcopus sibi dioecesano jure competere asserebat, sub certa forma vobis duxerimus committendam, vos interlocutoriam protulistis quod dictus episcopus contra clerum et populum per litteras illas agere non valebat. Quare idem episcopus vobis dari in mandatis a nobis humiliter postulabat ut eum tam contra abbatissam quam dictos clerum et populum audientes, in causa praedicta juxta prioris mandati nostri tenorem procedere ratione praevia curaretis. Cumque dilectus filius magister P. procurator cleri et populi Jotrensis se opponeret ex adverso, dilectum filium A. subdiaconum et capellanum nostrum ipsis dedimus auditorem. In cujus praesentia idem magister proponere procuravit quod cum idem episcopus contra abbatissam, clerum et populum Jotrensem litteras apostolicas impetrasset de libertatibus vel privilegiis quae ipsis a sede apostolica sunt indulta, quarum episcopus ipse non erat ignarus, nulla penitus habita mentione, auctoritate illarum litterarum agere voluit contra eos, et propter contumaciam fecit in ipsos, post appellationem ad nos legitime interpositam, excommunicationis et interdicti sententias promulgari; quas postmodum venerabilis frater noster Catalanensis episcopus et dilectus filius Trium-Fontium abbas auctoritate apostolica relaxantes, parribus certum terminum quo se nostro conspectui praesentarent de mandato sedis apostolicae praefixerunt. Cumque procuratores utriusque partis termino constituto fuissent in nostra praesentia constituti, procurator ipsius episcopi contra abbatissam intendens, nihil penitus contra clerum et populum proponere procuravit. Unde ad suscitandam contra clerum et populum quam semel omiserat quaestionem admitti iterum non debebat. Quia vero de praemissis nobis non potuit fieri plena fides, vobis de communi partium assensu per apostolica scripta mandamus quatenus tam in abbatissam quam clerum et populum Jotrensem juxta commissionis vobis sanctae tenorem ratione praevia procedatis. Datum Romae apud Sanctum Petrum Nonis Martii, pontificatus nostri anno octavo. HONORIUS episcopus, servus servorum Dei dilectis filiis archidiacono et cantori Sancti Petri et Thesaurario Sancti Stephani Trecensis salutem et apostolicam benedictionem. Ex parte venerabilis fratris nostri Meldensis episcopi fuit nobis humiliter supplicatum ut cum abbatissa quae Jotrensi monasterio modo praeest, de speciali mandato nostro fuerit benedicta, et praejudicium sibi afferre non debeat quod nos circa hoc fieri fecimus, super jure benedicendi abbatissas in monasterio Jotrensi imposterum eligendas faceremus eidem justitiae plenitudinem exhiberi. Nos igitur ejusdem episcopi postulationibus inclinati, nolentes sibi ex benedictione auctoritate nostra praestita praejudicium generari, discretioni vestrae de utriusque partis procuratorum assensu per apostolica scripta mandamus quatenus partibus convocatis, audiatis causam et appellatione remota fine debito terminetis, facientes quod decreveritis per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Testes autem, etc. Quod si non omnes, etc. duo vestrum ea nihilominus exsequantur. Datum Viterbii, V Idus Martii, pontificatus nostri anno quarto. Romanus miseratione divina Sancti Angeli diaconus cardinalis apostolicae sedis legatus omnibus ad quos praesens scriptum pervenerit in Domino salutem et sincerae dilectionis affectum. Noverit universitas vestra quod suborta inter venerabilem patrem Petrum episcopum Meldensem ex parte una et dilectos in Christo abbatissam et conventum, clerum et populum Jotrensem ex altera super subjectione ipsius monasterii et eorumdem cleri et populi materia quaestionis, idem episcopus proposuit in jure libellum hujusmodi contra eos: « Petit Meldensis episcopus ab abbatissa et conventu Jotrensi quod sibi obediant tanquam suo episcopo in visitationibus faciendis, in corrigendis excessibus, in cognitionibus causarum tam civilium quam spiritualium quam criminalium quarum cognitio ad episcopum dioecesanum pertinet tanquam ad judicem ecclesiasticum, et in decisionibus earumdem, et in iis quae ad cognitionem et decisionem pertinent, videlicet in veniendo ad citatiotiones, recipiendo dierum assignationes, et in aliis quae ad cognitionem et decisionem pertinent, et in observatione mandatorum suorum et statutorum suorum legitimorum, et processionibus faciendis episcopo Meldensi quando post consecrationem suam primo accedit ad ecclesiam earum, et in omnibus aliis ad jus episcopale pertinentibus. Petit etiam quod abbatissa ia omnibus praedictis obedientiam ei promittat, his exceptis in quorum possessione est idem episcopus et quorum possessio fuit ei adjudicata auctoritate domini papae, videlicet in consecratione altarium, in dedicatione ecclesiarum, velatione virginum, ordinatione clericorum, exhibitione procurationum, et poenitentiis pro majoribus criminibus injungendis; de quibus ad praesens non agit, cum sit in possessione eorumdem. Petit etiam idem episcopus ut non impediant ipsum uti de caetero jurisdictione omnimoda quam potest exercere in suis subditis episcopus dioecesanus in clero et populo Jotrensi. Petit a clero Jotrensi episcopus Meldensis quod sibi obediat tanquam suo episcopo in visitationibus faciendis, in corrigendis excessibus, in cognitionibus causarum tam civilium quam criminalium quarum cognitio ad episcopum dioecesanum tanquam ad judicem ecclesiasticum pertinet, et in decisionibus earumdem, et in his quae ad cognitionem et decisionem pertinent, videlicet in veniendo ad citationes, recipiendo dierum assignationes, et in aliis quae ad cognitionem et decisionem pertinent, et ad exsecutionem eorum faciendam; et in observatione mandatorum et statutorum suorum legitimorum, et in omnibus aliis ad jus episcopale pertinentibus, hoc excepto in cujus possessione est idem episcopus, videlicet in ordinatione eorum. Petit episcopus Meldensis a populo Jotrensi quod sibi obediant tanquam suo episcopo in corrigendis excessibus omnibus quorum correctio ad episcopum dioecesanum tanquam ad judicem ecclesiasticum pertinet, in cognitionibus causarum tam civilium quam spiritualium, quam criminalium quarum cognitio ad episcopum dioecesanum tanquam ad judicem ecclesiasticum pertinet, et in decisionibus earumdem, et in his quae ad cognitionem et decisionem pertinent earumdem, videlicet in veniendo ad citationes, recipiendo dierum assignationes, et in aliis quae ad cognitionem et decisionem pertinent; et ut sententias excommunicationis et interdicti ab ipso latas in ipsos observent, et ut obediant ei in omnibus aliis ad jus episcopale pertinentibus. Quidquid autem idem episcopus ab abbatissa et conventu et clero et populo Jotrensi petit, petit salvo jure addendi, minuendi, mutandi. » Istis autem petitionibus procurator abbatissae et conventus, cleri et populi Jotrensis in hunc modum respondit: « Dicunt abbatissa et conventus monasterium Jotrense exemptum esse et subesse immediate domino papae in omnibus et proprietatem totius jurisdictionis ecclesiasticae in monasterio Jotrensi nullo mediante ad dominum papam pertinere, et usum esse monasterium longissimo tempore hac libertate; sicut probabimus, si necesse fuerit, per privilegia et testes et instrumenta. Et ideo dicunt abbatissa et conventus quod non tenentur obedire episcopo Meldensi in visitationibus faciendis nec in alia re pro visitatione facienda, in excessibus corrigendis, in causarum civilium vel spiritualium vel criminalium cognitionibus, nec in decisionibus earumdem; nec tenentur venire ad citationes ipsius, nec recipere dierum assignationes, nec mandata vel statuta observare, nec ei processionem facere quando primo accedit post consecrationem suam ad ecclesiam Jotrensem, nec alias ei in aliquibus ad episcopale jus pertinentibus obedire. Item non tenetur ei abbatissa super praemissis vel aliquo praemissorum vel aliqua re in mundo obedientiam repromittere. Quod autem dicit episcopus se ipsum esse in possessione quantum ad poenitentias pro majoribus criminibus imponendas, negant abbatissa et conventus ipsum esse in possessione. Aliorum vero articulorum in quorum possessione dicit se esse idem episcopus, dicunt ipsum nullum jus habere in proprietate. Dicunt etiam abbatissa et conventus omnimodam justitiam ecclesiasticam et forensem in clero et populo Jotrensi pertinere ad abbatissam. Dicit clerus Jotrensis quod non tenetur obedire episcopo Meldensi in visitationibus faciendis et in corrigendis excessibus et cognitionibus causarum tam civilium, quam spiritualium, quam criminalium, quarum cognitio ad episcopum dioecesanum tanquam ad judicem eclesiasticum dicitur pertinere, nec in decisionibus earumdem, nec venire ad citationes ipsius, nec assignationes dierum accipere, nec mandata ejus observare, nec ei in aliquo obedire. Dicit populus Jotrensis omnimodam justitiam ecclesiasticam et forensem in populo Jotrensi pertinere ad abbatissam Jotrensem. Et ideo respondet per se idem quod clerus respondet per se, et quod in nullo tenetur obedire Meldensi episcopo. Haec omnia respondent abbatissa et conventus, clerus et populus Jotrensis; salvis privilegiis domini papae, et salvo jure Ecclesiae Romanae et salvo jure addendi, minuendi, corrigendi et mutandi. » Cumque super iis fuisset coram judicibus a sede apostolica delegatis diutius litigatum, tandem utraque pars tam super iis de quibus alt. exstiterat quam etiam super omnibus aliis quae quoquo modo poterant ratione proprietatis vel possessionis ad jus episcopale lege dioecesana vel jure communi seu alio quocunque jure spectare commiserunt se judicio, diffinitioni, seu ordinationi nostris sub iis formis: Omnibus praesentes litteras inspecturis Petrus Dei gratia Meldensis episcopus salutem in Domino. Noverit universitas vestra quod cum inter nos ex una parte et abbatissam et conventum, clerum et populum Jotrensem ex altera, super subjectione ipsius monasterii et eorumdem cleri et populi tam ex petitorio judicio quam possessorio quaestio verteretur, quod monasterium cum eisdem clero et populo nobis dicebamus pleno jure subjectum necnon et omni jure subjectionis ad nos et successores nostros tanquam loci dioecesanos lege dioecesana spectare, et posse in ipso monasterio, clero et populo Jotrensi libere procurationem recipere, visitationem, correctionem, et omnia jura episcopalia exercere quod eaedem abbatissa et conventus negantes, ipsum monasterium, clerum et populum Jotrensem asserebant ad jus et proprietatem Ecclesiae Romanae nullo medio pertinere, super praemissis et omnibus aliis quae possent ad jus episcopale spectare de consensu decani et archidiaconorum et capituli nostri commisimus nos judicio, diffinitioni, seu ordinationi venerabilis Romani Sancti Angeli diaconi cardinalis apostolicae sedis legati, in ipsum tanquam in legatum et judicem consentiendo, promittentes nos judicium, diffinitionem, seu ordinationem ipsius in perpetuum servare et nullo tempore contravenire renuntiando omnibus judicibus, commissionibus, processibus et actis quae nobis competebant vel competere possent in causa ista. In cujus rei testimonium, ad majorem praemissorum omnium firmitatem, praesentes litteras exinde confectas sigillo nostro duximus roborandas. « Actum Meldis anno Domini 1225, mense Octobri. « Omnibus praesentes litteras inspecturis decanus, Briensis et Meldensis archidiaconi, totumque Meldensis Ecclesiae salutem in Domino. « Noverit universitas vestra nos litteras venerabi- nostri sigillo sigillatas inspexisse formam hujusmodi continentes. PETRUS, Dei gratia Meldensis episcopus, etc., ut superius continentur. Nos igitur, praescriptarum litterarum tenore diligenter inspecto, factum dicti episcopi nostri in hac parte approbavimus et ratum habuimus nostrum super praemissis omnibus impartientes assensum. In hujus itaque rei evidentiam sigilla nostra praesentibus duximus litteris appendenda. Actum Meldis anno Domini 1225, mense Octobri.] Omnibus praesentes litteras inspecturis abbatissa et conventus, clerus et populus Jotrensis, salutem in Domino. Noverit universitas vestra quod cum inter nos ex una parte, et venerabilem Patrem Petrum episcopum Meldensem ex altera, super subjectione nostra tam petitorio judicio quam possessorio quaestio verteretur, cum idem episcopus assereret Jotrense monasterium et nos pleno jure sibi subesse nec non et omni jure successionis ad ipsum et successores ipsius tanquam loci dioecesanos lege dioecesana spectare et posse in ipso monasterio et nobis libere procurationem recipere, visitationem, correctionem et omnia jura episcopalia exercere, quod nos negantes, dictum monasterium Jotrense asserebamus ad jus et proprietatem Ecclesiae Romanae nullo medio pertinere, super praemissis et omnibus aliis quae possent ad jus episcopale spectare commisimus nos judicio, diffinitioni, seu ordinationi venerabilis Patris Romani, Sancti Angeli diaconi cardinalis, apostolicae sedis legati, in ipsum tanquam in legatum et judicem consentiendo, promittentes nos judicium, diffinitionem seu ordinationem ipsius in perpetuum servare et nullo tempore contravenire, renuntiando omnibus judicibus, commissionibus, processibus et actis quae nobis competebant vel competere possent in causa ista. In cujus rei testimonium, ad majorem praemissorum omnium firmitatem, praesentes litteras exinde confectas nos abbatissa et conventus sigillis nostris duximus roborandas. Nos vero clerus et populus, quia sigillum proprium non habemus, eisdem sigillis abbatissae et conventus fidem volumus omnimodam adhiberi. Actum Meldis anno Domini 1225 mense Octobri. » Nos autem, rationibus utriusque partis diligenter auditis, inspectis Jotrensis monasterii privilegiis, habito etiam super hoc cum viris prudentibus diligenti tractatu, pronuntiamus, diffinimus et ordinamus quod abbatissa et conventus monasterii Jotrensis chrisma, oleum sanctum, consecrationes altarium seu basilicarum, benedictiones monialium et ordinationes clericorum qui ad ordines fuerint promovendi a dicto Meldensi episcopo et successoribus suis suscipiant et non ab aliis, siquidem catholicus fuerit et gratiam atque communionem apostolicae sedis habuerit, et ea gratis et sine difficultate voluerit exhibere. Alioquin liceat eis quemcunque voluerint catholicum adire antistitem, qui eis licenter exhibeat postulata. Quando vero episcopum Meldensem ab eisdem abbatissa et conventu propter haec exsequenda contigerit evocari, dictus episcopus exhibeatur honeste, cum nullus teneatur, secundum Apostolum, suis stipendiis militare. Caeterum abbatissa a quocunque maluerit episcopo absque professione et promissione cujuslibet obedientiae libere consecretur. In omnibus autem aliis dictum monasterium Jotrense cum universo clero et populo villae et parochiae Jotrensis sibi subjectis pronuntiamus, diffinimus et ordinamus ab omni jure et jurisdictione episcopali et omnimoda subjectione Meldensis Ecclesiae omnino liberum et exemptum, ita quod in eisdem monasterio, clero et populo praedictis seu personis aliquibus monasterii, villae et parochiae Jotrensis dictus episcopus, Ecclesia Meldensis, seu quaecunque alia Meldensis Ecclesiae persona nec procurationem eidem episcopo aliquando a sede apostolica adjudicatam nec aliud quodcunque praeter praemissa sibi valeat aliquatenus vindicare; salvis duobus modiis quos habet episcopus in granchia de Troci, quae est Ecclesiae Jotrensis, et cera thesaurarii Meldensis. Sane ordinamus quod dicti abbatissa et conventus decem et octo modios bladi decimalis ad mensuram Meldensem, duas partes hibernagii, et tertiam partem avenae, annuatim episcopo memorato suisque successoribus in perpetuum persolvent apud Malleum infra Purificationem beatae Mariae. Et si decima ejusdem villae ad dicti bladi persolutionem non sufficeret, residuum infra dictum terminum apud Troci solvetur in decima quam ibi habet Ecclesia Jotrensis; ita quod si bladum hujusmodi aliquibus decimis Meldensis dioecesis abbatissa et conventus Jotrensis justo modo poterint adipisci, episcopus contractui suum impertiri teneatur assensum, et ipsum bladum taliter acquisitum accipiens, illo solo debeat esse contentus, ita quod tantumdem sibi valeat quantum valebit in locis superius adnotatis. In decimis sane quae sunt de feudo episcopali non tenebitur suum praestare consensum, si ipse vellet eas redimere. In his enim ipse episcopus praeferetur. Hanc autem ordinationem partes ratam habuerunt, et expresse consenserunt in ipsam. Nos vero volentes ipsius ordinationis notitiam ad posteros pervenire, ut futuris temporibus inviolabiliter observetur, praesentem paginam exinde confectam sigillo nostro duximus roborandam. Actum Meldis, anno Domini 1225, mense Novembri, pontificatus domini Honorii papae III anno decimo. Romanus, miseratione divina Sancti Angeli diaconus cardinalis, apostolicae sedis legatus, omnibus praesentes litteras inspecturis, salutem in Domino. Noverit universitas vestra quod nos inter venerabilem Patrem episcopum Meldensem et abbatissam et conventum, clerum et populum Jotrensem ordinationem quamdam deliberatione provida fecimus, eamque in scriptis redactam et a partibus approbatam nostri sigilli duximus munimine roborandam. Verum, antequam protulissemus eamdem, retinuimus nobis expresse de auctoritate nostra et communi partium assensu liberam potestatem declarandi et interpretandi si quid in eadem ordinatione repertum fuerit dubium vel obscurum. Actum Parisiis anno Domini 1225, II Nonas Novembris. Ex parte abbatissae ac sororum Jotrensis Ecclesiae nostris fuit auribus intimatum quod venerabilis frater noster Meldensis episcopus commissionis occasione cujusdam ad venerabilem fratrem nostrum Parisiensem episcopum et dilectum filium abbatem de Latiniaco a nobis obtentae, in qua nulla mentio habebatur de ipsarum privilegiis, quae illas et earum Ecclesiam, clerum et populum Jotrensem ad apostolicam sedem nullo mediante spectare declarant, quorum ipse non erat ignarus, eas incoepit graviter molestare, obedientiam ab ipsis ac clero et populo villae Jotrensis, qui secundum privilegia sedis apostolicae gaudent consimili libertate, subjectionem omnimodam impendendam sibi requirens. Et infra: Verum, cum judices et assessores eorum ipsas valde gravarent, ad appellationis beneficium convolarunt. Et infra: Sed judices ipsi appellationi minime deferentes, nec fragilitati sexus compatientes earum, in abbatissam excommunicationis, in clerum et populum villae Jotrensis interdicti sententias protulerunt. Sane cum nuntii Jotrensis Ecclesiae praedicta et alia multa in nostra praesentia retulissent, quibus eas et suos contra libertatem eis concessam gravatos dicebant, privilegium nobis apostolicum ostenderunt per quod Ecclesiam Jotrensem constabat ad Romanam Ecclesiam specialiter pertinere. Nos autem eos dlutius detinentes propter appellationem praedictam, quia tandem nullus apparuit idoneus responsalis qui partem defensaret adversam, licet postmodum quidam simplex nuntius super hoc praedictorum Parisiensis episcopi et Latiniacensis abbatis litteras praesentasset, privilegium apostolicae sedis Ecclesiae Jotrensi concessum duximus innovandum, ita tamen ut per innovationem ipsius eidem Ecclesiae nihil juris plus accrescat quam per privilegia praedecessorum nostrorum obtinuit, cum per hoc novum ei non concedere, sed antiquum jus conservare velimus. HONORIUS, episcopus, servus servorum Dei, venerabili fratri BURCARDO, Meldensi episcopo, ejusque successoribus canonice promovendis in perpetuum. In eminenti apostolicae sedis specula, disponente Domino, constituti, ex injuncto nobis officio fratres nostros episcopos debemus diligere, et Ecclesiis sibi a Deo commissis suam debemus justitiam conservare. Proinde, charissime in Christo frater Burcarde, episcope Meldensis Ecclesiae, cujus a Deo tibi cura commissa est, salubriter statuimus ut omnes tam clerici quam laici in villa Resbacensi et Jotrensi commorantes Meldensi Ecclesiae jure parochiali subjaceant, et ea quae de eis ad jus parochiale pertinent, tibi tuisque successoribus libera et illibata serventur. Decernimus etiam ut abbas Resbacensis et Jotrensis abbatissa canonicam tibi tuisque successoribus obedientiam persolvant. Benedictio quoque eorum, sicut per tuos antecessores hactenus celebrata constiterit, sic per te tuosque successores deinceps exhibeatur. Promotiones etiam monachorum ad ecclesiasticos ordines per Meldensem administrentur episcopum, si videlicet gratis eas sine pravitate voluerit exhibere et gratiam apostolicae sedis habuerit. Si quis autem, quod absit! huic nostro decreto sciens contraire tentaverit, honoris et officii sui periculum patiatur, nisi praesumptionem suam digna satisfactione correxerit. Datum Laterani, XVII Kal. Maii. ALEXANDER episcopus, servus servorum Dei, venerabili fratri STEPHANO Meldensi episcopo ejusque successoribus canonice substituendis in perpetuum. In eminenti apostolicae sedis specula, etc., ut in illa Honorii usque. Proinde, charissime in Christo frater Stephane Meldensis Ecclesiae, cujus a Deo tibi cura commissa est, salubriter providentes, ad exemplar sanctae recordationis Patris et praedecessoris nostri Honorii papae, statuimus ut omnes tam clerici quam laici in villa Resbacensi et Jotrensi commanentes Meldensi Ecclesiae jure parochiali subjaceant, etc., ut in illa Honorii usque. Si quis autem contra hanc nostrae constitutionis paginam venire praesumpserit, secundo tertiove commonitus nisi temeritatem suam congrua satisfactione correxerit, potestatis honorisque sui dignitate careat, et a sacratissimo corpore ac sanguine Dei ac Domini nostri Jesu Christi alienus fiat, atque in extremo examine districtae ultioni subjaceat. Conservantibus autem haec sit pax Domini nostri Jesu Christi; quatenus et hic fructum bonae actionis percipiant, et apud supremum Judicem gaudia aeternae pacis inveniant. Amen Data Turonis anno 1163.

(Luc. XIV) (sicut de sibi paribus scriptum est: Caesaribus virtus contigit ante diem ) (Matth. XVI) (Luc. XXII) (Joan. XXI) (Matth. XXIII) (Psal. LXXIII) (Luc. XXII) (ibid.) (Isa. X) (Ezech. XXIX) (Matth. V) (Matth. XX.) (Matth. XXVII) (Prov. XVI) (Psal. XXXVI) (sanctus et verus) (Apoc. VI) (Psal. LXXVII) (quod, si verum est, grave gerimus et indignum) (Zach. I) (Prov. XXVII) (Ephes. V) (Matth. XIX) (I Cor. VII) (II Cor. III) (Psal. XIII) (Jer. VI) (Gen. VI) (Isa. III) (II Cor. XII) (quia ille qui donat, pro redemptione animae suae, non pro commodo sacerdotis, probatur offerre)

[ VI Idus Martii, pontificatus nostri anno undecimo.] [Guillelmus] [Croatia] [dum] [condemnantes] [irritetis] [ De potestate saeculari asserimus quod sine peccato mortali potest judicium sanguinis exercere, dummodo ad inferendam vindictam, non odio, sed judicio, non incaute sed consulte procedat.] [ f. mandare] [Thermopyl.] [Thermopyl.] [comes] [diaconorum primicerio] [eamdem, te a vinculo quo] [impendant] [ f. hominibus, quos] [Patris] [Capitulum] [ f. ab aliquibus decimariis] [et conventum]

http://viaf.org/viaf/16017787

Gelasius I

EPISTOLA PRIMA. GELASII PAPAE I AD EUPHEMIANUM.

Scribit neminem ad sedis apostolicae communionem se posse admittere qui Acacii nomen non damnaverit. Quare eum hortatur ut quemadmodum Eutychetem reliquosque haereticos, sic quoque Acacium anathematizet.

Dilectissimo fratri Euphemiano Gelasius. Quod plene cupimus, atque sincera fidei communionisque catholicae redintegratione firmari, asserit tua dilectio, quod alteri solus non sufficiat auditus, nisi per litteras spectaverit significantiam provocantem de his quae circa nos dispensatio divina perficit, ut sic in secundis vicem salutationis impenderem. Non arbitramur vel dilectionem tuam, vel aliquem sic hoc sperare potuisse, ut putaret nos, vel aliquempiam potiorem, quae sunt gesta referentes, debuisse responsa promereri; quia nimis judicaretur arrogans, si de prima sede taliter existimasset. Quod si, ut magis opinamur, quasi sociis, quibus praecesse Christi munere delegatum est, apostolicam sedem institutum sibi noviter sacerdotem praeeuntibus oportuisse dixisti litteris indicare. Fuit quondam ecclesiastica vetus haec regula apud patres nostros, quibus una catholica apostolicaque communio ab omni praevaricatorum libera pollutione constabat. Nunc autem cum societatem praeferre malitis extraneam, quam ad beati Petri purum redire illibatumque consortium: Quomodo cantabimus canticum Domini in terra aliena ? Quomodo dispositionis apostolicae antiqua foedera praebeamus hominibus communionis extraneae? Quemadmodum vobis ordinationem renuntiatura est, cui vestro etiam testimonio haereticos damnatos praeponitis? Dicet forsitan tua dilectio, haereticos damnatos dici Acacium et Petrum. Cur al. Quod] si fas non est, praesentibus saltem litteris colloquamur? Quia aliter appellamus dominicae mensae participes, aliter qui in ejus nobiscum societate dissentiunt: quia ipse Dominus alio modo verba faciebat, a sua praedicatione discretis; alio discipulis regni coelestis secreta pandebat. Consequenter quoque apostoli non ita a suo collegio separatis, quemadmodum fidei domesticis, consortibusque loquebantur. Sed ait dilectio tua, tantum circa me sese caritatis habuisse, ut non solum ad scribendum fueris contentus, sed affatus audire. Legisti sententiam: Fides ex auditu, auditus autem per verbum Dei ; illud scilicet verbum, quod confessioni beati apostoli Petri portas inferni nunquam praevalituras esse promisit . Atque ideo rationabiliter existimasti, quia fidelis Deus in verbis suis, non nisi aliquid tale promisisset instituere, veram sponsionis suae promissionem impleret. Ait denique tua dilectio, nos divinae providentiae gratia, quod ille monstraverit, sanctarum ecclesiarum non deserere caritatem, quia me in pontificali sede locaverit non indigentem, sicut ait, doceri; sed intendentem omnia necessaria ad ecclesiastici corporis unitatem. Ego quidem sum omnium hominum minimus, satis immeritus ad tantae sedis officium, nisi quod superna gratia semper operatur magna de parvis. Quid enim de me sentiam cum hoc ipse de se magister gentium testetur, qui se ultimum et non dignum vocari apostolum profitetur ? Verumtamen, ut ad dilectionis tuae verba redeamus, si veraciter assecutus es haec divinitus mihi fuisse collata, quae et profecto quaecunque sunt bona, dona sunt Dei: sequere ergo hortamenta non indigentis doceri, et secundum supernam dispositionem universa cunctaque inspicientis quae ad Ecclesiarum pertinent unitatem, et adversus diabolum conturbatorem verae pacis atque compagis, ut asseris fortiter resistentis. Si ergo de me ista pronuntias, aut sectanda tibi sunt quae a Christo, ut perhibes, constituta sunt; aut palam te, quod absit, Christi dispositionibus obviare depromis, aut ad veniam luxuriae de me cognosceris ista jactare. Sed consequenter adnectis, condescendibilem me et optima dispositione revocare posse concordiam. Proinde, quoniam isto verbo frequenter utimini, quid sibi velit, explorem. Optima enim illa est Ecclesiae catholicae atque apostolicae dispositio, ad meliora proficiendo condescendere, non ad inferiora descendendo deficere. Cum autem dicis condescendere nos debere vobiscum, interim jam vos aut descendere, aut descendisse monstratis. Unde, quaeso, vel quo ista descensio est? Utique ex superiori quodam loco ad inferiora quaeque deposito, a catholica apostolicaque communione ad haereticam damnatamque prolapsos vos videtis, cognoscitis, non negatis: et non solum vos in infimis jacere delectat, sed etiam in superiore manentes sede vultis impelli. Condescendere nos vobiscum invitatis ad ima de summis, nos coascendere vos nobiscum rogamus ad summa de imis. Nunc igitur sub conspectu illius excelsae justitiae judicet genus humanum, quis nostrum debeat alteri obedire. An dicis, ut caetera nunc omittam, descendit Dominus ipse de coelo. Descendit plane, sed ut hominem ab errore liberaret, non ut ejus misceretur errori. Nonne ipse praemonuit ut qui in tecto consisterent, non descenderent, nec de ea quae in domo videntur esse tollenda ? Nonne pro omnibus Apostolus clamat unus, qui plus omnibus laboravit, cum de custodia veritatis ageretur, quibus nec ad horam cessimus subjectionis gratia, ut veritas Evangelii permaneret apud vos? Videtis coelestem magistrum condescendere noxiis recusantem? Postremo faciamus aliquem corruisse, ad quem benignissime sublevandum paululum quispiam velit inflecti. Ergo, ut erigatur jacens, miserantem convenit inclinari, non ut cum eodem praecipitetur in foveam. Igitur per litteras quas per Sinclitium diaconem destinastis, de his quos baptizavit, quos ordinavit Acacius, majorum traditione confectam et veram, praecipue religiosae sollicitudini congruam praebemus sine difficultate medicinam. Quo nos vultis ultra descendere? Quid tacetis? Quid verecundamini verbis exprimere quod corde gestatis? Ipsa vos saltem verecundia, quod nonnunquam fit, debuit commonere. An forsitan, ut haereticorum damnatorumque et his vel eorum successoribus communicantium nomina consentiamus admitti? Hoc non est condescendere ad subveniendum, sed evidenter in inferna demergi. Parcite, quaeso, et nobis et vobis. Quod si curam vestri adeo non habetis, date veniam nobis. Dolere et flere possumus et debemus: in haec abrupta deduci nec possumus, nec debemus, qui, praestante Deo nostro, sinceram puramque paternae traditionis fidem communionemque retinere, et ab omni praevaricatorum contagione discretam, etiam intentato periculo mortis, optamus, eligentes quaelibet illa perpeti, quam causas incidere damnationis aeternae. Date, inquam, veniam, si tamen cum vos propter amorem cujuslibet hominis vel timorem haec libenter incurritis, nos propter amorem Dei et timorem gehennae talia refutamus. Nec vos credatis, dissimulando causas atque personas, cujuslibet amicitiis posse subrepere? quia neque vos ita subtiles estis, qui non possitis intelligi: et nos, praestante Deo nostro, non reperitis incautos. Nonne missis huc saepe litteris indicastis, cum caeteris haereticis vos Eutychen quoque respuere? Hoc si verum est, aut eos qui communicaverunt Eutychetis successoribus pariter abdicate, aut aliorum quoque haereticorum successoribus communicantes, admittite. Sed Acacius, inquis, nihil contra fidem, sicut Eutyches, et successor ejus, legitur ubicunque dixisse; quasi non sit deterius, et non ignorasse veritatem et tamen communicasse veritatis inimicis. Si enim, cum aliquis recte sapiens de fide catholica communicet illis haereticis, inter quos Eutychetem posuistis, vel successoribus eorum, non est fas eos inter catholicorum altaria nominare: ita ergone illius Eutychetis successoribus communicando, simili sorte tenetur obnoxius? De talibus quippe convenienter dicitur: Descendant in infernum viventes , qui dum illa vita qua justus vivit , vera atque catholica putantur vivere, repente aut in prona pravitatis, aut in haereticae communionis inferna vergunt. Ecce quales Christo dicitis esse praeponendos, cum ille nec animas nostras sibimet praecipiat anteponi. Imo et adhuc quaeritis quando fuerit damnatus Acacius, quasi revera, etiamsi eum nullus ante damnasset, non debuerit orthodoxae et apostolicae communionis, cujus praevaricator exstitit et desertor, participatione secludi; sicut etiam quilibet qui fuerit ante catholicus, cuicunque haeresi communicans, merito judicatur a nostra societate removendus; aut in tali sorte defunctus, inter catholicorum nomina nullatenus computari. Miramur tamen quomodo ista profertis, hoc est et synodum Chalcedonensem vos suscipere pro fide catholica profiteamini; et eos quos damnavit, sectantium communicatores, non particulariter generaliterque putetis fuisse damnatos. Ostendite ergo quae synodus in unaquaque haeresi cum erroribus successores eorum his communicantes simulque omnes non damnet et complices. Itaque ille vester Acacius, qui Eutychianis haereticis detestabili communione factus est particeps, ab eadem synodo sine dubitatione damnatus est, quae et Eutychen Dioscorumque cum successoribus eorum hisque communicantes synodico tenore prostravit. Sic sequaces quoque eorum, Timotheum Petrumque simili definitione dejecit. Proinde si ea quae in synodo Chalcedonensi pro fide et communione catholica lege apostolica definita sunt, vere certeque sectamini, sicut vestra professione multiplici continetur; aut successores ab illa synodo damnatorum hisque communicantes abjicite; aut, si istos admittitis, ea quae in illa synodo pro fide et communione catholica et apostolica sunt peracta, non solum falso vos retinere perpenditis, sed insuper labefactare conamini, et in Eutychianam haeresim sine retractatione reciditis, meritoque a catholicis probamini esse vitandi: quia ut talem pestilentiam perpetuo possemus evadere, ea quae contra ipsam ab ea congregatione sanctorum Patrum salubriter decreta leguntur, nullatenus mutilanda, non solum sedis apostolicae praesules, sed etiam Orientalium regionum catholici censuere pontifices. An Petrum dicitis fuisse purgatum, cui communicavit Acacius? Veris assertionibus edocete, hoc ostendite, hoc probate, quibus ille modis, quibus ille regulis ab Eutychiana fuerit professione vel communione mundatus: ut cum id nihilominus evidenti rerum claruerit demonstratione convictum, palam aperteque possitis advertere, aut vos debere cedere veritati, aut adversus hanc manifesta dimicatione configere. Nec vobis blandiamini, quia fidem catholicam profitemini vos tenere, quia Eutychetis nomen ademistis, quia ea veluti praedicare videamini, quae orthodoxa praedicavit antiquitas. Clamat enim nobis illa evangelica sententia: Aut facite arborem bonam, et fructus ejus bonos; aut facite arborem malam et fructus ejus malos: a fructibus enim arbor cognoscitur : id est, si voce, si fide, si professione catholica et apostolica fideliter veraciterque gloriamini, hujus et communionem recipite. Si vero haereticorum, scilicet damnatorum, vel his aut successoribus eorum communicantium, communio vobis placet, quid statis? quid circumspicitis? simul et eorum aperte manifesteque, remotis obstaculis, dogma defendite. Quid enim juvat? imo et satis gravat, dictis polliceri quod factis negatur, ut non solum ipsa per se haeresis Eutychiana, quam sit funesta Christiano sacramento, possitis agnoscere, sed quanta et quam gravia haeresis ista in sui definitione contineat. Ecce ad quae nos praecipitia condescendere provocatis, atque ad quae nos vitae aeternae pericula cupitis inclinare. Hoc descensu salvare est aegrotantem, an cum languente consumi? Haec erit optima dispositio illius quam memoras reparandae concordiae, an illa potius, ut rejectis contagiis perfidorum, integra fide, sincera sui communione potiatur communio catholica atque apostolica, ne haereticorum tabe depulsa, intemeratam suae fidei confessionem nitatur astruere, atque invicem sibimet congruentis orthodoxae professionis communionisque sit unitas? Hanc meis quoque temporibus custodiri, qua valeo preces deposco, quae per tot annos ab illis Patribus gloriosis, illibata intactaque servata est. Haec enim est, sicut ipse dicis, quam Deus noster de omnibus bene futuram, et secundum suam veritatem et regulam gubernandam, et praescius ante constituit, et singulis quibusque temporibus sua dispositione convenienter aptavit. Haec est voluntas Dei, cujus tu ingeris mentionem, quam ego quoque pro meo modulo, quem Dominus donare dignatur, cupio prorsus implere, ut non reus de hujus talenti coelestis diminutione reperiar: sed in hoc talento incrementum Christi gratia postulo consequi, et nullum prorsus incidere detrimentum. Hinc est quod prioribus dilectionis tuae litteris, sicut tua quoque pagina designavit, pro vestra sumpsi salute tristitiam, ubi comperi quod erat vobis noxium, et quod verae paci contrarium reperi. Contristatur enim Apostolus de errore deviantium, et laetitiam recipit de eisdem sua praedicatione correctis. Si autem tua caritas, ut dixit, nescio quorum necessitate constringitur, quod sacerdos pro veritate promenda nec facere deberet omnino nec dicere; ignoscat nobis hominibus timidissimis, si coarctante nos terribili et divini judicii grandi necessitate constringimur, sicut qualescunque ministros Christi decet, nos animas nostras ponere pro veritate salvandas, quam eas lucrari velle veritatis diminutione perdendas, ut non dicam, contra fidem libitis cujuslibet abdicandas. Istae mihi sunt certae fidei perpetuae cum eo, quicunque voluerit, in Christi visceribus amicitiae. Hic non tam optamus praeponi aliis, sicut praedicas, quam cum fidelibus cunctis sanctum et Deo placitum habere consortium. Haec mihi pax solida, inconvulsa, et perennis; hoc unum vinculum salutare quo cuncta uniri possit Ecclesia. Hoc quibus est creditum protectio divina perficiat. Haec est, quae Deus est, caritas , quam poscis de corde puro, et conscientia bona, et fide non ficta . Quomodo ergo de corde puro, si haereticorum fuerit participatione polluta? Quomodo conscientia bona, si malorum fuerit confusione permixta? Quomodo fide non ficta, si fuerit mixta cum perfidis? Quae si prudentia tua diligenter advertat, perspicit apostolicam sedem non vitare pacem, sed haereticorum damnatorumque vitare vestigia . Quae etiam vos rationabiliter intuentes, creditis commonendum populum Constantinopolitanum, non permittere submoveri nomine perfidorum. Quisnam hoc in Ecclesia Dei, quaeso te, possit audire, cum utique pastorem sequi grex debeat ad pascua salutaria revocantem, non per devia gregem pastor errantem? Dic mihi, rogo te, grex pro te, an tu pro grege redditurus es rationem? Certe si vobis hoc placet, multo magis causa est nobis justior, qui populum Romanum a fide illa sua, laudabili majorum traditione percepta, declinare non sinentem nos penitus libenter audivimus, si vos Constantinopolitanam plebem, ab haeretica communione discedere recusantem, non vultis offendere. Sed nos dicitis debere dirigere qui eam valeant mitigare. Quomodo me auditura est, quem videtur habere suspectum, si praesules suos despicit admonentes? Nonne ipsis apostolis est praeceptum in aliquibus regionibus verbi praedicatione non uti, his quippe in quibus non fuerant audiendi? Veniemus, frater Euphemiane, sine dubitatione, veniemus ad illud pavendum tribunal Christi , circumstantibus illis a quibus fides ipsa est. Non illic inficiationibus, non dilationibus, non inclusionibus est agendum; sed manifestissime comprobandum utrum beati Petri gloriosa confessio cuiquam eorum quos regendos accepit, quidquam subtraxerit ad salutem; an eam auscultare nolens, etiam cum suo periculo rebellis exstiterit obstinata pernicies? Ibi certe dilucidabitur utrum ego acerbus, asper, et nimis durus, difficilisque sim vobis, qui cum ratione vestram salutem parturio, qui clamo: Etiamsi austerum videtur antidotum, accipite, quaeso, bibite, vivite, nolo moriamini; an vos, qui a noxiis prohibiti, medicos ducitis exsecrandos, imo qui vultis vobiscum medicos aegrotare, quam vos recipere sanitatem. Et alia manu: Dominus te incolumem custodiat.

(Psal. CXXXVI) (Rom. X) (Matth. XVI) (I Cor. XV) (Matth. XXIV) (I Cor. I, 5) (si velit Deus) (Psal. LIV) (Rom. I) (Matth. XII) (sicut dilectionis tuae litterae cohortantur) (sicut ipse quoque nos admonet) (II Cor. VII) (pace tua dixerim) (quas dilectio tua commendat) (quam mandat dilectio tua) (sicut et ipse desideras) (sicut etiam ipse deprecaris) (I Joan. IV) (I Tim. I) (sicut eam precamur) (ut taceam quae ex hoc sit metuenda vindicta) (sicut putatis)

[ al. venam] [ al. depositio. A catholica] [ al. contagia]

http://viaf.org/viaf/50579250

Gelasius I

EPISTOLA II. AD LAURENTIUM DE LIGNIDO EPISCOPUM.

Ad pontificatum assumptus de more Romanae Ecclesiae fidei formulam, quam omnes profiteri teneantur, praescribit.

In prolixitate epistolae dilectionis tuae magno nos gaudio replesti in ea parte in qua dictum est quod in Thessalonicensi Ecclesia, vel in aliis similiter recitata epistola praedecessoris nostri de excessibus Acacii, cuncti eidem anathema dixerint, nec quisquam communioni praevaricatori sese miscuerit. Unde quia nos admones dilectione fraterna, ut velut medicinam quamdam fidei episcopis per Illyricum, vel aliis ministrare debeamus, quanquam hoc copiosissime factum sit a beatae recordationis praedecessore nostro; et quia mos est Romanae Ecclesiae sacerdoti noviter constituto formam fidei suae ad sancta Ecclesias praerogare, haec eadem compendiosa nimis brevitate studui renovare, ut sub qua fide vivendum sit, secundum statuta Patrum, in hanc nostram epistolam propter brevitatem sine fastidio lector agnoscat. Confitemur ergo Dominum nostrum Jesum Christum Filium Dei unigenitum ante omnia quidem saecula, sine principio, ex Patre natum secundum deitatem; in novissimis autem diebus de sanctissima Virgine Maria eumdem incarnatum et perfectum hominem ex anima rationali et corporis susceptione homousion Patri secundum deitatem, et homousion nobis secundum humanitatem. Duarum enim naturarum perfectarum unitas facta est ineffabiliter, propter quod unum Christum eumdem Filium Dei et hominis unigenitum a Patre, et primogenitum ex mortuis confitemur; scientes quod quidem coaeternus sit suo Patri secundum divinitatem, secundum quam opifex est omnium, et dignatus est post consensionem sanctissimae Virginis, cum dixit ad angelum: Ecce ancilla Domini, fiat mihi secundum verbum tuum . Ineffabiliter sibi ex ipsa aedificavit templum, et sibi univit, quod non coaeternum de sua substantia e coelo detulit corpus, sed ex massa nostrae substantiae, hoc est ex virgine hoc accipiens, et sibi uniens, non Deus Verbum in carnem versus est; neque ut phantasma apparens, sed inconvertibiliter et incommutabiliter suam conservavit essentiam primitias naturae nostrae suscipiens, sibi univit. Nam principium Deus Verbum has nostrae naturae primitias multa sibi bonitate unire dignatus est, qui non permixtus, sed in utriusque substantia unus et ipse visus, secundum quod scriptum est: Solvite templum istud, et in tribus diebus resuscitabo illud . Solvitur enim Christus Jesus, secundum meram substantiam quam suscepit, et solutum suscitat proprium templum: hoc ipse secundum divinam substantiam, secundum quam et omnium artifex est. Nunquam autem post resurrectionem unitionis nostrae naturae discessit a proprio templo, nec discedere potest propter ineffabilem suam benignitatem, sed est ipse Dominus Jesus Christus et passibilis, et impassibilis: passibilis secundum humanitatem, impassibilis secundum divinitatem. Suscitavit igitur suum templum Deus Verbum, et in se naturae nostrae resurrectionem et renovationem operatus est, et hanc Dominus Christus noster Deus, postquam resurrexit a mortuis, discipulis suis ostendebat dicens: Palpate me, et videte quoniam spiritus carnem et ossa non habet, quemadmodum me videtis habere ; non dixit, quemadmodum me dicitis esse, sed habere, ut et qui habet, et qui habetur considerans, non permixtionem, non conversionem, non mutationem, sed unitatem factam respicias. Propterea, et fixuras clavorum, et fixionem lanceae demonstravit, et cum discipulis manducavit, ut per omnia resurrectionem nostrae naturae in se renovatam doceret: et quia secundum beatam divinitatis substantiam inconvertibilis, incommutabilis, impassibilis, immortalis, nullius indigens, perficiens omnes passiones, se permisit proprio inferri templo, quod virtute propria suscitavit, et per propriam perfectionem templi sui renovationem nostrae naturae operatus est. Qui autem dicunt subtilem hominem Christum, aut passibilem Deum, aut in carne versum, aut non cognitum habuisse corpus, aut de coelo hoc detulisse, aut phantasma esse, aut mortalem dicentes, Deum Verbum indiguisse ut a Patre suscitaretur, aut sine anima corpus, aut sine sensu hominem suscepisse, aut duas substantias Christi, secundum permixtionem confusas, unam factam fuisse substantiam, et non confitentes Dominum nostrum Jesum Christum duas esse naturas inconfusas, unam autem personam, secundum quod unus Christus, unus idem Filius, istos anathematizat catholica et apostolica Ecclesia. Haec ergo sunt, frater dilectissime, quae pro antidoto nos debere mittere flagitasti, quod nullum amarum, neque dulce noxium videndum refugite, nam et de nostro conventu disposueramus quosdam dirigere, si ratio id temporis fieri permisisset: quod facere credimus opportune, cum illarum partium correctio ad nos, juvante Domino, legatione plenissima, sicut confidimus fuerit nuntiata. Sperantes etiam de Dei nostri misericordia, ut huic praedicationi nostrae clementissimus et Christianissimus imperator unanimitatem suam auxiliumque conjungat, quatenus pro fide qua pollet, in illis regionibus coerceat, quin suis quaestiunculis, et secundum elementa mundi, sicut vas electionis ante praedixit, superflua vanaque concinant, nolentes contineri salutaribus disciplinis: sed vos, sicut ait idem apostolus, non ita didicistis, Christum , si tamen illum audistis, et in illo docti estis, sicut est veritas in Jesum, quam utique ille apprehendere poterit qui orthodoxorum Patrum, sicut jam saepe dictum est, observaverit instituta. Deus te incolumem custodiat, frater carissime.

(Luc. I) (Joan. II) (Luc. XXIV) (Coloss. II)

http://viaf.org/viaf/50579250

Gelasius I

EPISTOLA III. AD EPISCOPOS DARDANIAE.

Nuntiat se pontificem electum; catholicae fidei libellum transmittit, hortaturque ut cum Eutychianistis non communicent, et muneri pastorali invigilent.

Dilectissimis fratribus universis episcopis per Dardaniam constitutis Gelasius episcopus. Ubi primum respirare fas est a continuorum tempestate bellorum, quae in illis provinciis, vel in istis temporibus qualitas incessanter exercuit, cunctos per Dardaniam Domini sacerdotes fraternae sollicitudinis caritate duximus alloquendos: primum quia regimen apostolicae sedis adepti, strepitu publico, sicut dictum est, retardante, commissum nobis sacrae dispensationis officium, propriis, ut mos erat, litteris nequimus indicare, quo vestra fraternitas de communionis Domini nobiscum munere gratuletur. Deinde, ut post tantas acerbitates incommoditatesque mundanas, qualiter invicem valeremus, mutuus sermo depromeret; postremo si qua de ecclesiasticis referenda sunt causis, quae propter insidias perpetui hostis, pastorali sunt jugiter circumspicienda vigilantia, significationibus panderemus alternis. His igitur incitati per fratrem et coepiscopum nostrum Ursicinum praesentia dirigere scripta curavimus, praeeunte gratia salutationis, orantes ut magnanimiter auxilio Domini tolerando rerum transeuntium vastitatem, magis esse debeamus attenti, ne, quod absit, perpetuae subeamus vitae dispendium. Proindeque catholicae veritatis poscit utilitas praecavenda, dilectio vestra paulisper advertat. Apud Graecos, quibus multas haereses abundare non dubium est, jam ante annos fere quadraginta et quinque de Domini nostri et Salvatoris incarnatione nata conquaestio est: Eutyche quondam presbytero Constantinopolitano in blasphemias proruente, per quas diceret unam tantummodo, id est, solam Divinitatis naturam, sive substantiam in Domino Jesu Christo credere nos debere, susceptae carnis veritate prorsus abolita: quod utique improbum commentum Marcionistis, Manichaeisque conjunctum, totum sine dubio salutis nostrae solveret sacramentum; siquidem quantum et Scripturae venerabilis dicit auctoritas, et majorum testatur doctrina nostrorum, redemptorem mundi Deum, totum simul Deum, totumque hominem ex Maria Virgine fuisse progenitum. Et huic mundo certum est exstitisse conspicuum, sic passum, atque resurrexisse constat a mortuis. Itaque quadraginta diebus fuisse cum discipulis conversatum, in coelum ascendisse, plena luce sit clarum, eoque modo dictum, ad judicium, angelo testante, venturum, ut et Filius hominis, quem beatus Stephanus martyr a dextris virtutis Dei vidit astantem, manifestus appareat, et quem compunxerunt persecutores ejus, aspiciant: quod nimirum sine carnis humanae non potest constare materia, cujus assumptio glorificata est deitate, non prorsus absumpta. Unde et beatus apostolus Joannes dicit: Qui negat Christum in carne venisse, hic est antichristus ; et gloriosus apostolus Paulus qualem hodie credere debeamus Dominum nostrum Jesum Christum palam professus est, dicens: In quo habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter , quod brevi capitulo simul Arianam pestem, et hanc quam diximus Eutychianam coelesti praedicatione subvertit, quia et homo nihilominus est, ubi omnis plenaque Divinitas habitare perhibetur, et corporaliter exprimendo, in veritate persistere nostri corporis approbatur. Super autem his frequenter ab apostolica sede, et per beatae memoriae sanctum Leonem, et per successores ejus certum est, Graecos fuisse convictos, sicut ipsorum chartis quas apud nos habemus, sine ambiguitate monstratur. Nunc vero quamvis ipsam pestilentiam non audeant profiteri, eos tamen qui talibus communicaverint, meritoque secundum Chalcedonensis decreta concilii ab apostolica sede damnati sunt, obstinatique in eadem damnatione defuncti, pernicioso furore defendunt, et eorum recitationem Ecclesiae catholicae moliuntur ingerere. Quod utique, quod absit, receptis, etiam contagium pravitatis, cui se communione sociarunt, consequenter incurritur, quemadmodum si Arii vel cujuslibet haeretici ad ecclesiasticam recitationem nomen admittitur, simul et consortium detestabilis erroris assumitur. Unde quia errorem quidem fatentur, sed ea sibi putant communionem catholicam conditione laxandam, ut nomina eorum qui praevaricati sunt illis in ecclesia recitare sit licitum, et non tam ipsi corrigere quam sinceritatem catholicam inficere nitantur contagio perfidorum; dilectionem vestram fraternae caritatis affectu non destitimus admonere, ut si qui talia seminantes ad vestras regiones forte pervenerint, modis omnibus excludantur, vobisque cum sede beati apostoli Petri, sicut a patribus nostris est tradita illibata communio atque ex omni parte inconvulsa perduret. Certe si quis aures vestras de hac crediderit subreptione pulsandas, sollicitudine pastorali ad nos quam citius referre properetis, ut communi studio, catholicoque tractatu, pro domo unius Domini cuncti catholici conferant sacerdotes; ut quae orthodoxae definitioni competunt, intemerata serventur; et quatenus errantibus debeat subveniri, rationabili deliberatione noscatur. Haec autem vestra dilectio etiam ad contiguas sibi quasque provincias vicinosque pontifices prudenter faciat pervenire, ut Ecclesiarum praesules, universae veritatis instructione percepta, mortiferam declinare valeant falsitatem. Et subscriptio: Deus vos incolumes custodiat, fratres carissimi.

(Joan. II) (Coloss. II) (quod Dominus avertat!)

http://viaf.org/viaf/50579250

Gelasius I

EPISTOLA III b i s . BEATI PAPAE GELASII AD NATALEM ABBATEM.

Dilectissimo filio Natali abbati Gelasius episcopus.

Quamvis pro beati Petri apostoli moderamine divinitus instituto, quo sedis ejus vicarii cunctis sunt ecclesiis debitores, ad fratres et coepiscopos meos per Dardaniam constitutos competentia scripta dedecimus, antiquae fidei communionisque tramitem subsequentes, ut cavere valeant contagia perfidorum, et nobiscum illibatum tenere consortium; tamen dilectionem quoque tuam non destitimus desiderantes affari, cujus sollicitudinem de noxiis quibusque vitandis, et in retinendis quae ad utilitatem pertinent Christianam, laudabilem perspeximus esse fervorem, ex litteris scilicet quas ad fratrem et coepiscopum meum Serenum tua caritas destinavit. Proinde collaborandum sibi tua dilectio perpendit Evangelio Dei, et aeternae salutis intuitum etiam adversantia quaeque tolerando constanter; ut nullum subeas, quod absit, coelestis regni dispendium, ad quod utique nisi legitime certaveris, non potes pervenire. Tanto enim, praestante Domino, nobis est instandum vigilandumque, quanto sub ipso fine jam mundi vehementior humani generis hostis insistere non quiescit. Nihil significamus omissum, quod aut correctioni rerum quas in Ecclesias Orientis seminavit inimicus, Patrum regulis congruentem possit adhibere medicinam. Sed quid facimus? quia obduratis auribus vocem refugiunt veritatis audire, tantaque vis morbi saevientis incubuit, ut secum malint salvos quosque lethaliter aegrotare, quam ipsi recipere sanitatem; nunc inficiantes universa quae ipsorum chartis, ipsorum subscriptionibus approbamus; nunc cum manifesta rerum fuerint luce convicti, palam aperteque fatentes errorem, nolle se tamen reverti ad viam purae confessionis communionisque testantur; sed nos potius exspectant suis praevaricatoribus implicari. Quapropter, largiente Christi gratia, magnis studiis est agendum, ut quia de vita perpetua vel amittenda res agitur vel tenenda demus operam quidem, si aliquos ex illis, operante Domino, salvare possimus: alioquin, sicut ait Apostolus, te ipsum castum custodi . Perire volentium nitamur declinare perniciem; et, quod solum facere debeamus, divinam pro illis exorare clementiam, ut resipiscant a diaboli laqueis a quo capti detinentur ab ipsius voluntate: ut ab obstinatione mortifera respirantes, pestem quam se humanitus incidisse etiam ipsi sentiunt, inutili verecundiae languore deposito, ad recuperanda remedia sempiterna libero corde resipiscant. His ergo cognitis quae sicut diximus ad regionum vestrarum sunt directa pontifices, et ipsi protegente vos Domino debetis esse convenienter instructi, et provinciis eadem quibusque contiguis fiducialiter praedicare. Nihil est enim quod pavere debeamus, cum certum sit a coelesti Praesule non derelinqui quos suae veritatis praestitit arma tractare; nec quidquam videamus ei ullatenus praeferendum, cum ipsas animas nostras pro earum nos voluerit salute contemnere. Qualiter autem vel proficiat ibidem religionis integritas, vel quid forsitan asseratur, saepius nobis vestra dilectio non omittat ostendere; ut necessaria, Christo tribuente, subsidia responsis congruentibus ministremus. Subscriptio papae. Deus te incolumem custodiat, fili dilectissime.

(I Tim. V, 22)

http://viaf.org/viaf/50579250

Gelasius I

EPISTOLA IV SEU COMMONITORIUM AD FAUSTUM MAGISTRUM FUNGENTEM LEGATIONIS OFFICIO CONSTANTINOPOLI.

Acacium jure a sede apostolica damnatum, et in excommunicatione mortuum non posse absolvi, et cum illo non communicandum.

Ego quoque mente percepi Graecos in sua obstinatione mansuros, nec cui velut insperatum videri potest, quod est ante praecognitum. Quapropter non jam propter religionis causas student dispositionibus publicis obviare, sed potius per occasionem legationis regiae catholicam fidem moliuntur evertere, et tali commento nituntur sperata praestare. Quid sibi vult autem quod dixerit imperator, a nobis se in religione damnatum, cum super hac parte et decessor meus non solum minime nomen ejus attigerit, sed insuper quando principia adeptus regiae potestatis exercuit, in ejus se rescripsit imperii promotione gaudere: et ego nulla ipsius unquam scripta percipiens, honorificis eum litteris salutare curaverim? Decessores mei, sacerdotes qui praevaricatoribus se communicasse propria voce confessi sunt, a communione apostolica submoverunt. Si isti placet se miscere damnatis, nobis non potest imputari; si ab eis velit abscedere, tanto magis a nobis non potest esse damnatus, sed potius ad gratiam sincerae communionis admissus. Ad senatum vero pertinet Romanum, ut memor fidei quam a parentibus se suscepisse meminit, contagia vitet communionis externae, ne a communione hujus sedis apostolicae reddatur externus. Veniam sibi dari proponunt. Legatur, ex quo est religio Christiana, vel certe detur exemplum, in Ecclesia Dei, a quibuslibet pontificibus, ab ipsis apostolis, ab ipso denique Salvatore veniam nisi corrigentibus se fuisse concessam. Auditum autem sub isto coelo nec legitur omnino, nec dicitur, quod eorum voce depromitur: Date nobis veniam, dum tamen nos in errore duremus. Id quoque pariter ostendant, qui nobis canones nituntur opponere, quibus hoc canonibus, quibus regulis, qua lectione, quove do umento, sive majoribus nostris, sive ab ipsis apostolis , seu ab ipso Domino Salvatore, qui judicaturus creditur vivos et mortuos, sive factum est unquam, vel faciendum esse mandatur. Mortuos suscitasse legimus Christum, in errore mortuos absolvisse non legimus. Et qui certe hoc faciendi solus habuit potestatem, beato Petro principaliter mandat apostolo: Quae ligaveris super terram, ligata erunt et in coelis; et quae solveris super terram, erunt soluta et in coelis . Super terram, inquit; nam in hac ligatione defunctum nusquam dixit absolvi . Quod ergo nunquam factum est, vel mente concipere formidamus, scientes in divino judicio non posse penitus excusari. Si autem, quod nunc praetendunt, a Romana Ecclesia se sunt divisuri, id jam dudum fecisse monstrantur. Euphemium vero miror, si ignorantiam suam ipse non perspicit, qui dicit Acacium ab uno non potuisse damnari. Itane non perspicit, secundum formam synodi Chalcedonensis, Acacium fuisse damnatum? nec novit eam, aut se nosse dissimulat, in qua utique per numerosam sententiam sacerdotum erroris hujus auctores constat fuisse damnatos; sicut in unaquaque haeresi a principio Christianae religionis et factum fuisse, et fieri, manifesta rerum ratione monstratur, decesseremque meum exsecutorem fuisse veteris constituti, non novae constitutionis auctorem? Quod non solum praesuli apostolico facere licet, sed cuicunque pontifici, ut quoslibet et quemlibet locum, secundum regulam haereseos ipsius ante damnatae, a catholica communione discernant. Acacius quippe non fuit novi vel proprii inventor erroris, ut in eum nova scita prodirent , sed alieno facinori sua communione se miscuit. Itaque necesse est ut in illam recideret justa lance sententiam, quam cum suis successoribus per convenientiam synodalem susceperat auctor erroris. Nobis opponunt canones, dum nesciunt quid loquantur. Contra quos hoc ipso venire se produnt, quod primae sedi, sana rectaque suadenti, parere fugiunt. Ipsi sunt canones, qui appellationes totius Ecclesiae ad hujus sedis examen voluere deferri. Ab ipsa vero nusquam prorsus appellari debere sanxerunt; ac per hoc illam de tota Ecclesia judicare, ipsam ad nullius commeare judicium, nec de ejus unquam praeceperunt judicio judicari, sententiamque illius constituerunt non oportere dissolvi, cujus potius decreta sequenda mandarunt. In hac ipsa causa Timotheus Alexandrinus, et Petrus Antiochenus, Petrus, Paulus, Joannes, et caeteri, non solum unus, sed plures utique nomen sacerdotii praeferentes, sola sedis apostolicae sunt auctoritate dejecti, cujus rei testis etiam ipse docetur Acacius, qui praeceptionis hujus exstitit exsecutor. Quod utique sicut apostolicam sedem juxta formam synodicam fecisse manifestum est, sic neminem resultare potuisse certissimum. Hoc igitur modo recidens in consortium damnatorum, est damnatus Acacius, qui eorum damnationem, antequam praevaricator existeret, fuerat exsecutus. Nobis ausi sunt facere canonum mentionem, contra quos semper ambitionibus illicitis fecisse monstrantur. Qua ipsi synodo, vel secundum cujus synodi formam Alexandrinum Joannem de ecclesia cui ordinatus fuerat expulerunt? qui nullis causis evidentibus nec ante convinci, nec postea provocans, etiam in judicio competenti potuit accusari. Quod si dicunt: Imperator hoc fecit: hoc ipsum quibus canonibus; quibus regulis est praeceptum? Cur huic tam pravo facto consensit Acacius, cum auctoritas divina dicat: Non solum qui faciunt prava reos esse, sed etiam qui consentiunt facientibus . Quibus canonibus quibusve regulis Calendion exclusus est, vel primi urbium diversarum catholici sacerdotes? Qua traditione majorum apostolicam sedem in judicium vocant? An secundae sedis antistites, et tertiae, caeterique bene sibi conscii sacerdotes depelli debuerunt, et qui religionis exstitit inimicus, depelli non debuit? Viderint ergo si alios habent canones quibus suas ineptias exsequantur. Caeterum isti, qui sacri, qui ecclesiastici, qui legitimi celebrantur, sedem apostolicam ad judicium vocare non possunt; et Constantinopolitanae civitatis episcopus, quae utique per canones inter sedes nullum nomen accepit, in communionem recidens perfidorum, non debuit submoveri? An, qui homini mentitus dicitur imperatori, et qui imperatorem laesisse perhibentur, depelli debuerunt: et in Deum, qui summus et verus est imperator, Acacium delinquentem, sinceramque communionem divini sacramenti studentem miscere cum perfidis, secundum synodum, qua haec est damnata perfidia, non oportebat excludi? Sed velint, nolint, ipsius judicio antiquae canonum constitutiones firmabuntur. Sed religiosi viri atque perfecti, secundum canones concessam sedi apostolicae potestatem nimirum conantur eripere, et sibimet eam contra canones usurpare contendunt. O canonum magistros atque custodes! Nobis nullum fas est inire certamen cum hominibus communionis alienae, divina Scriptura praedicante: Hominem haereticum post primam et secundam correptionem devita, sciens quod hujusmodi delinquat, proprio judicio condemnatus . Ecce cognoscant quia non solum ab alio, sed a se quoque ipso damnetur haereticus. Illud autem nimis est impudens, quod Acacium veniam postulasse confingunt, et nos exstitisse difficiles. Testis est frater vester, filius meus vir illustris Andromachus, qui a nobis abundanter instructus est, ut cohortaretur Acacium deposita obstinatione resipiscere, et ad sedis apostolicae remeare consortium, quique se sub jurejurando magnis cum eodem molitionibus egisse testatur, nec ad ea quae recta sunt potuisse deflecti, sicut rerum probatur effectu. Certe proferatur judicium, quando miserit, quando veniam postularit, correctionemque suam nobis promiserit exhibendam: nisi forte hunc animum gessit quem successores ejus habere perspicimus, ut tamen si veniam postularet, sic sibi vellet impendi, ut nihilominus in errore persisteret: ubi utique non tam a nobis recipi videretur, quam nos potius in suam traduceret pravitatem. Quem reatum se confessuros asserunt ante certamen? Si reatus est, utique corrigendus est. Si corrigendum non putant, fallaciter se reatum perhibent profiteri; nisi, quod est infelicius, cum et fatentur reatum, et non aestimant corrigendum. Illud quoque me ridere libuit, quod ait: Si necesse fuerit veniam postulare, existimans nimirum tunc se peccati veniam necessario postulare, si ei concedamus ne peccare desistat; imo etiam cum eodem consentiamus nos quoque peccare. Nescio inter quae mundi prodigia haec vox possit admitti. Remitti culpa de praeterito potest, correctione sine dubio subsequente. Nam si deinceps finitur mansura perversitas, non est benignitas remittentis, sed consentientis assensio . Non est mirum, si isti sedem beati Petri apostoli blasphemare praesumunt, qui talia portenta vel corde gerunt, vel ore diffundunt, et nos insuper superbos esse pronuntiant, cum eis prima sedes, quidquid est pietatis, non resistat offerre, illi eam ipso protervo spiritu subjugare se posse confidant. Sed captos mente facere ista non mirum est. Sic phrenetici solent medicantes quosque velut hostes putare vel caedere. Quaero tamen ab his, judicium quod praetendunt, ubinam possit agitari: an apud ipsos, ut iidem sint inimici, et testes, et judices? Sed tali judicio nec humana debent committi negotia, nedum divinae legis integritas. Si quantum ad religionem pertinet, non nisi apostolicae sedi juxta canones debetur summa judicii totius; si quantum ad saeculi potestatem, illa a pontificibus, et praecipue a beati Petri vicario, debet cognosci , quae divina sunt, non ipsa eadem judicare . Nec sibi hoc quisquam potentissimus saeculi vindicare praesumit, nisi religionem forsitan persequens. Quid tamen dicerent, si non chartis suis in omnibus vincerentur? Ineptias itaque suas sibi servent, nisi resipiscant, potius cogitantes Christi vocem non esse superfluam, quae confessioni beati Petri apostoli inferni portas nunquam praevalituras asseruit . Quapropter non veremur ne apostolica sententia resolvatur, quam et vox Christi, et majorum traditio, et canonum fulcit auctoritas, ut totam potius Ecclesiam semper ipsa dijudicet. Sed cogitent magis, si quis in eis religionis est sensus, ne pravitatem suam nullatenus deponentes, apud Deum hominesque sedis apostolicae perpetua constitutione damnentur. Sic autem dicitur fuisse definitum, ut deinceps de negotio nihil dicatur, quasi vel nunc eos meo duxerim nomine specialiter alloquendos. Neque plane cum istis non corrigentibus ineunda congressio, quemadmodum cum aliarum quoque haeresum sectatoribus dimicatio renuenda. Vos autem salvos et sospites quantocius huc reverti, continuis Divinitatem votis expetimus

(ut nostis) (quod absit) (quos potiores merito fuisse non dubium est) (Matth. XVI) (Rom. II) (Tit. III) (quod absit) (qui tamen Christianus est) (Matth. XVI) (quemadmodum nostis)

[ al. praecepi] [ al. in ante] [ al. commercio] [ al. ita] [ al. addit debere] [ forte leg. par est] [ al. absolvendum] [ al. procederent] [ al. praedamnetur] [ al. fingitur] [ al. assentatio] [ al. desinat, vel desistat] [ al. quoque] [ al. cognoscere] [ al. dijudicare]

http://viaf.org/viaf/50579250

Gelasius I

EPISTOLA V. AD HONORIUM DALMATIAE EPISCOPUM.

Monet ne Pelagianam haeresim a tot pontificibus detestatam reviviscere sinat.

Dilectissimo fratri Honorio Gelasius. Licet inter varias temporum difficultates continuis occupationibus implicati, vix respirare valeamus; pro sedis tamen apostolicae moderamine totius ovilis dominici curam sine cessatione tractantes, quae beato Petro Salvatoris ipsius nostri voce delegata est: Et tu conversus confirma fratres tuos . Et item: Petre, amas me? Pasce oves meas . Dissimulare nec possumus nec debemus, quae nostram sollicitudinem forma perstringat, cum beato Paulo apostolo sentientes atque dicentes: Quis infirmatur, et ego non infirmor? Quis scandalizatur, et ego non uror ? Ita quippe nos repente tristis, horrenda et vix credibilis confecit opinio, ut mentem nostram confunderet, sauciaret, affligeret. Nuntiatum nobis est enim in regionibus Dalmatiarum, quosdam recidiva Pelagianae pestis zizania seminasse, tantumque illic eorum praevalere blasphemiam, ut simplices quosque mortiferi furoris insinuatione decipiant. Est quidem error ipse nefarius tanto perniciosor ad subripiendum, quanto ad fallendum verisimilitudinis colore versutior: praestante Domino, adest fidei catholicae pura veritas, concordibus universorum Patrum deprompta sententiis, quae et subtile virus funestae pravitatis exponat, et humano generi salvando conferat de Scripturarum confectione medicinam. Nullatenus igitur discretionem rerum nondum abundantia corda conturbet, donec et occultum vulnus appareat, et salvatio singularis eluceat: quoniam quantalibet arte fallaciae spiritus perditionis armetur, sancto gladio Spiritus principalis et detegitur et necatur. Quapropter per dilectionem tuam cunctos ibidem Domini sacerdotes fraterno commonemus affectu; ut qui cum erudiente vos Domino contra novitios pugnetis errores, olim perversitatem toto orbe damnatam nec ipsos recipere debeatis, aut quod temere putatur, esse faciendum; quae non haeresis majoribus nostris convenienter exstincta rursus provocare nos audeat, et palam novis resumptis viribus aperteque confligat. Nunquidnam licet nobis a venerandis Patribus damnata dissolvere, et ab illis excisa nefaria dogmata retractare? Quid est ergo quod magnopere praecavemus, ne cujuslibet haeresis semel dejecta pernicies ad examen denuo venire contendat? Si quae antiquitus a nostris majoribus cognita, discussa, refutata sunt, restauranda nitamur; nonne ipsi nos, quod absit, et quod nunquam catholica patietur Ecclesia, adversariis veritatis universis contra nos resurgendi proponimus exemplum? Ubi est quod scriptum est: Terminos patrum tuorum non transgredieris ; et: Interroga patres tuos, et annuntiabunt tibi; et seniores tuos, et dicent tibi? Quid ergo tendimus ultra definita majorum, aut cur nobis non sufficit? Si quid ignorantes discere cupiamus, qualiter ab orthodoxis Patribus et senioribus singula quaeque vel vitanda praecepta sunt, vel aptanda catholicae veritati; cur non his probantur esse decreta? Nunquid aut sapientiores illis sumus, aut poterimus firma stabilitate constare, si ea quae ab illis constituta sunt subruamus? An fortasse nescitis hanc haeresim de qua loquimur, et ab apostolica dudum sede per beatae memoriae Innocentium, ac deinde Zosimum, Bonifacium, Coelestinum, Sixtum, Leonem, continuis et incessabilibus sententiis fuisse prostratam; nec tantum Ecclesiae catholicae legibus, sed principum quoque Romanorum eo tenore damnatam, ut nec usquam terrarum vivendi locum sectatores ejus habere sinerentur? Quae omnia tam gestis Ecclesiae per singulas quasque regiones de eorum pravitate confectis, quam censurae publicae sanctionibus edocentur. Ecce quorumlibet aures catholicas audire doctrinam quaestiones accipere, tractare tendiculas, et blasphemias patienter admittere. O si studerent adversus eos majorum nostrorum libros responsaque cognoscere, illic modis omnibus cerneretur, nihil esse prorsus, quod non et ab istis fuerit ventilatum, et ab illis magnifica veritate contritum. Sicque de cunctis eorum nequitiis refutandis fideles quique redderentur instructi, ut nihil amplius quaereretur. Sed si forsitan ineruditos animos quaedam de eorum sensibus proposita commoverent, ita venerabilium Patrum doctrinis et omnis eorum publicatur insania, et quibus remediis curetur, ostenditur, ut ex his Deo praestante praevisis, cuncta quae de eorum serie texuerunt, et periculosa sectantibus et stulta deprehendentibus esse videantur; ita ut si quis existimet reluctandum, non tamen veterum sententiis contradictor existat, sed humanae saluti, catholicaeque doctrinae palam se a perteque profiteatur inimicum; quo magis attentius pervigil cura pastorum a sacris gregibus luporum debet arcere saevitiam. Num quidquid ovibus sanctis acciderit detrimenti, praesulum damnet incuriam; sicut a regeneratis agminibus nocentium depulsio bestiarum custodum praemiis perpetuum procuravit augmentum? Certe si, ut magis optamus, falsis haec rumoribus sint relata, quantocius desideramus agnoscere, ut qui membrorum Christi vexatione trepidamus, multo magis de eorum stabilitate laetemur. Data V kalendas Augusti, a Fausto V. C. consule .

(Luc. XXII) (Joan. XXI) (II Cor. XI) (Deut. XXXII) (quod absit) (anno Christi 493)

[ al. Albino]

http://viaf.org/viaf/50579250

Gelasius I

EPISTOLA VI AD EUMDEM HONORIUM DALMATIAE EPISCOPUM.

Eum non debuisse mirari scribit quod admonuerit invigilandum ne iterum Pelagiana haeresis vullularet.

Dilectissimo fratri Honorio Gelasius. Miramur dilectionem tuam fuisse miratam, curam sedis apostolicae, quae more majorum cunctis per mundum debetur Ecclesiis, pro vestrae quoque regionis fide fuisse sollicitam. Cumque ad eam perlatum esset quod quidam per Dalmatias integritatem catholicam vitiare niterentur, et divinis humanisque legibus ante damnatum Pelagianae pestilentiae denuo virus inferre; non putaverimus ullatenus differendum quominus haec diligentius inquirentes, aut si fortasse irrepserant, de proximo sanarentur, aut anxietatem nostram, si falso probarentur jactata, relevarent; aestimantes melius nos videri impatientius talia investigare voluisse, quam crescere dissimulando perniciem. Neque enim vel silentio premere causam hujusmodi, vel differendo fovere deberemus. Cum dicente magistro gentium, sollicitudine non pigri ; atque iterum, qui praeest in sollicitudine, reos procul dubio nos nisi continuo quaereremus, etiamsi inaniter essent vulgata, convincerent. Nec interest per quos ad aures nostras eadem pervenissent, dum quomodo libet ista referentibus, postquam nostram conscientiam penetrarent, in his veraciter indagandis pastorales excubias esse non oportuerit negligentes, quatenus vel e vestigio posset lupis inhiantibus obviari, vel nullis existentibus feris, ovium custodia secura persisteret. Ab his qui essent Chloes, Corinthiorum se dissensiones agnovisse testatur Apostolus , confestimque scribere non omittit; ut vel nascentibus jurgiis pius medicator occurreret, vel de eorum comperta mox incolumitate gauderet: quod nos quoque litteris quae super hac parte dictae sunt, indicasse reminiscimur, ut scilicet aut irrepentibus obsisteremus insaniis, aut, si nihil horum penitus accidisset, de catholicae veritatis integritate laetaremur. Quapropter non solum dilectio tua nostra non debet vigilantia permoveri, sed praesentis colloquii salutatione percepta nobiscum potius industriam propriae sociare solertiae, quatenus vel sive tentata sint talia, protinus corrigantur, vel ne qualibet obreptione tententur, attentius praecavendo subintrare non valeant. De quibus autem ii quos tua caritas destinavit, si plenius instrui voluerint, sequentes tituli cum suis responsionibus intimabunt. Et quoniam se his acquiescere praefati eatenus sunt professi, ut eadem se et primitus tenuisse firmarent, sed ante ullius in quaestionem vocata vellent manifestius expediri, studuimus quantum inter occupationes fieri potuit, quae nos minime respirare patiuntur, largiente Domino, sequentes paterna vestigia, de talibus, quae coepimus non silere: quam regulam sobrie sentiendi quisquis fideli corde sectatur, inter orthodoxos merito debeat aestimari. Quisquis vero putaverit abnuenda, ab apostolicis sese non ambigat exsulare doctrinis. Certe si quid est quod valeat animum permovere, fraternitas tua consulere fiducialiter omittat, ut Domini gratia ministrante, totius discutiat obscuritatis ambiguum fraterna collatio.

(Rom. XII) (I Cor. XIV)

http://viaf.org/viaf/50579250

Gelasius I

EPISTOLA VII. AD OMNES EPISCOPOS PER PICENUM.

Tria praecipua Pelagianae haeresis capita refellit. Primum, scilicet parvulos sine originali peccato nasci. Secundum, hos pro solo peccato originali non damnari. Tertium, gratiam ad salutem non esse necessariam, illamque secundum hominum merita conferri.

Gelasius episcopus universis episcopis per Picenum in Domino salutem. Barbaricis hactenus dolebamus incursibus maxime vicinas Urbi provincias, et bellorum saeva tempestate vastari; sed quantum inter ipsa recentium calamitatum ferventia pericula comperimus, perniciosiorem diabolus Christianorum mentibus labem, quam corporibus hostilis feritas, irrogavit: quod malum principaliter illarum regionum respicit sacerdotes, qui tanta segnitie tantaque ministerii dissimulatione suscepti, commissarum sibi negligunt regimen animarum, ut eas etiam ab exiguis quibusque bestiolis lacerari sub conspectibus suis impune patiantur: quinimo subrepentes nequitias confovendo, et depravatoribus acquiescendo fidelium, non solum eas minime retrahant, sed ipsis praebeant propria nutrimenta perditionis exemplo. Quid autem tales essent acturi pontifices, si vel aliqua nova pestis, et primitus ignorata prorumperet, vel ingeniis acrioribus, sensibusque versutis, aut aliqua saecularium doctrinarum peritia callidis, sacrilega blasphemiarum dicta promerentur, qui tam veteris erroris detrita commenta, tamque majoribus Ecclesiarum magistris, quam etiam nostra aetate convicta non recolunt nec refutant; atque ab imperitis stultisque prolata non respuunt. Gratias omnipotenti Deo agimus, quoniam suorum corda per hujusmodi personas examinat; qui hoc ipsum virus nesciunt quod loquantur. Nam quid facerent populorum praesules sub astutioribus inimicis, qui se subjiciunt libenter indoctis? Quando utique, etiamsi tanta erat in rectoribus dominici gregis prorsus ignavia, ut ne tam vilem hebetemque personam possint vel intelligere vel frenare, potius pastorali cura debuerint a nobis cognoscenda perquirere, quam suasionibus inconsideranter absurdis, facilem submittere voluntatem: oblatus est enim nobis miserabilis senex Seneca nomine, qui non modo totius est eruditionis alienus, sed ipsius quoque intelligentiae communis prorsus extraneus, in Pelagianae voraginis coeno legimus) velut una ranarum impudenter immersus, inque illa faece horribiliter volutatus, nullatenus inde qualiter emergere posset inveniens; quia puritatem relinquens catholicae veritatis, quanto se per lubriscum falsitatis conatur attollere, tanto magis ejus lutosis foveis circumclusus obruitur, de illis unus existens, de quibus Petrus dicit apostolus: Hi vero velut irrationabilia pecora, naturaliter in captionem et in perniciem in his quae ignorant blasphemantes in corruptione sua, peribunt percipientes mercedem injustitiae . Revera enim sic ejus stolidus et obtusus est animus, ut de his venenis, quae male hausit, et vomuit, nullam rationem vel accipere valeat omnino, vel reddere. Sed induratus obcaecatione diabolica, sibique jam traditus, cordis sui funesta sit obstinatione damnatus; nihilque supersit ei, nisi ut Deus noster, qui dixit, quae hominibus impossibilia videntur, apud se esse facilia , hujusmodi mentem potenti compunctione transfigat, ut secundum beatum apostolum Paulum, resipiscat a diaboli laqueis, quibus captivus detinetur sententia divini judicii. Multa illi quae de Pelagianis sensibus nec in somnis omnino contigerant, nos magis patefacta prodidimus ea, quae dudum convicta fuisse monstravimus. Haec etiam ipsa, quae idem proferre videbatur, olim et ab haereticis Pelagianis in medium producta docuimus, et a catholicis praedicatoribus competenter elisa. Pelagium, Coelestium, Julianum, caeterosque complures oratoriae facundiae viros in hac assertione probavimus fuisse convictos, et tam ecclesiasticis constitutis quam imperialibus etiam percussos fuisse praeceptis; proinde istum ferre non posse firmavimus, in quibus illi tales tantique prostrati sunt, qui nec ipsa, quae ab illis sunt disputata, vel intellecta capere, vel eloquio simili possit astruere. Sed, ut dictum est, diabolica mens inspiratione possessa, in profundum veniens jam malorum ad remedia nulla consentit . Quapropter de innumeris blasphemiarum generibus quas auctores Pelag anae haeresis addiderunt, tria, quae sibi praecipue hic senex lugendus ascivit, credidimus non tacenda, ut reserata manifestius panderentur, et Deo destruente facilius viderentur eversa. In uteris, inquiunt, matrum opere divino creantur infante, propterea justum videri non putant quod factura Dei sine ullis propriis actionibus cuiquam peccato gignatur obstricta; injustumque Deum faciunt, si rei efficiantur antequam nati. Hoc velut acutissimum sui dogmatis exerunt argumentum, non advertentes quia primi illi parentes generis humani de nullis utique genitoribus, sed de innoxia limi materia procreati, et pure atque sincere potenter arte divina compacti, factique rationales, propria voluntate seductorem secuti diabolum, pravis cupiditatibus per excessum praevaricationis infecti sunt. In quibus utique humana natura peccavit, et humana est facta natura vitiosa, receptrix sine dubio mali quod ante nescierat, quae a bono rectoque deficiens, in affectum mali pravique recidere ipso rerum consequentium tramite manifestum est. Tales igitur effecti principes nostrae substantiae, semetipsos passibiles et corruptibiles reddiderunt; in tantum conditionis divinae dona violantes, ut mortis fuerint ultione puniti. Hac enim die fuisse mortuos qua mortales effecti sunt, ambiguum non habetur: proinde quidquid isti genitores de suo germine protulerunt, opus quidem Dei est, secundum institutionem naturae; sed non absque contagio illius mali, quod sua praevaricatione traxerunt: et utique hoc idem ipsius mali contagium, certum est opus non esse divinum. Itaque non ex creatione Dei est vitium quod voluntario motu natura collegit; sed etiam de vitiata per semetipsam natura Deus institutionem suam quidem suae creationis exsequitur; sed creatio profert vitium, quod non ex institutione Creatoris accepit, sed quod ipsa per lapsum transgressionis suae assumpsit. Nam si ipsi primi homines ex nullis, ut dictum est, parentibus nati, et sine ullo formati contagio, per ambitum praesumptionis illicitae semetipsos depravare potuerunt, et in opere Dei opus diabolicae fraudis adnectere, quid mirum si iidem depravati protulerunt sobolem depravatam? Nonne etiam cum Deus utique liberam condiderit humanam sua creatione substantiam, etiam apud humanas tamen leges extrinsecus accedens servitus naturaliter eam reddit obstrictam et obnoxiam? Origine generantur obnoxii, et ex conditione servili gignuntur addicti; et nascendo fiunt prius obligati quam geniti: si hoc agitur de rebus extra naturam positis, quanto magis de his provenire non mirum est, quibus ipsa humana substantia depravata cognoscitur? ac per hoc sicut se ipsa humana substantia de institutione sincera actuum reproborum rea fecit voluntate pollutam, sic edidit sobolem atque progeniem naturae suae ex actuum suorum rea voluntate maculosam; quia hujusmodi genuit prolem, cujusmodi se ipsa reddidit praevaricationis excessu. Ideoque non solum de se profert quod bene Deus instituit, sed etiam quod male ipsa inconsequenter adjecit. Quemadmodum autem qualitas interior appetendi valet immutare naturam, divinae lectionis auctoritate firmatur. Sic denique pascente Jacob , commissus ille grex ovium, supposita canalibus varietate virgarum, dum potat, illectus affectionali delectatione, concepit, quod non habuit in natura, et molitum sensibus transfundit in prolem quod in creatione non sumpsit. Quod tunc utique figuraliter gestum, et in ecclesiasticis significavit gregibus hoc futurum, et Pelagianorum Deus praevidens calumnias, et excitandas fidelibus suis decertationes intelligentiam praeparavit. Docent divina testimonia, et ipsa ecclesiastica sacramenta, et ab ipso Domino Salvatore catholicorum traditio magistrorum humanae generationis decolorata primordia. Hinc est quod clamat propheta: Quis gloriabitur castum se habere cor, aut mundum esse a peccatis? nec infans, cujus est unius diei vita super terram . Hinc est quod item dicit Scriptura: Quis potest facere mundum de immundo conceptum semine? nonne tu qui solus es? et alibi: Quia semen, inquit, erat maledictum ; nec non etiam David propheta testatur. In iniquitatibus conceptus sum, et in delictis peperit me mater mea . Et si hoc ille dicit, quis aliter se asserat procreatum? Beatus quoque apostolus Paulus asserit: Et nos aliquando eramus natura filii irae sicut et caeteri . De qua ira in Evangelio dicit: Qui crediderit, et baptizatus fuerit, habebit vitam aeternam; qui autem non crediderit, jam judicatus est, et ira Dei manet super eum . Illa utique, de qua dictum est: Morte morieris , ipse Dominus Jesus Christus coelesti voce pronuntiat: Qui non manducaverit carnem Filii hominis et biberit sanguinem ejus, non habebit vitam in semetipsum , ubi utique neminem videmus exceptum; nec ausus est aliquis dicere, parvulum sine hoc sacramento salutari ad aeternam vitam posse perduci; sine illa autem vita, in perpetua futurum morte non dubium est. Cur igitur infans hac sorte concluditur, si nullum habet omnino peccatum? magisque videbitur injustus Deus, si illic infligatur poena, ubi nulla sit culpa. Unde cum de propriis actibus nullo reatu teneatur obstrictus, nihil restat nisi ut sola sit vitiosa nativitate pollutus; et si non fuerit mysterii Christiani participatione mundatus, ad vitam non potest pervenire perpetuam. Hinc est quod exsufflantur et catechizantur infantes; et quia in opere Dei, quod in auctore suo bene sunt instituti, opus diabolicae malignitatis accessit, eruti de potestate tenebrarum , sicut docet Apostolus, ad Filii Dei sortem, purgationemque legitimam transferuntur. Nisi autem prima generatio, quam bonam Deus instituit, praevaricatione venisset in culpam, et reprobabilis esset effecta; secunda generatio subroganda non fuerat: propter quod dicit beatus Paulus apostolus: Sicut per unum hominem peccatum intravit in mundum, et per peccatum mors: et Ita in omnes homines pertransiit, in quo omnes peccaverunt; et paulo post: Igitur sicut per unius delictum in omnes homines in condemnationem, sic et per unius justitiam in omnes homines in justificationem vitae . Sicut autem omnes in condemnationem dicit, utique qui de Adam parente sunt geniti, sic omnes in justificationem vitae non nisi illos astruit, qui in Christi mysterio sunt renati. Innumeris talibus instrumentis haeresis Pelagianae doctrina mortifera, et a nostris est convicta majoribus, et nunc eorum copiosa potest eruditione convinci; nec debent simplices animos ista turbare, quibus quae non intelligunt secundum ecclesiasticam formam credidisse sufficiet, aut si quis nosse desiderat, interrogare conveniet. De parvulis autem, quod asserit sine sacro baptismate pro solo originali peccato non posse damnari, satis impia, satis profana propositio est; quamvis enim recentes ab utero matrum in remissionem peccatorum baptizari nullus Christianus ignorat, quod utique non fallaciter, sed veraciter catholica celebrat Ecclesia, ne in sacramentis coelestibus mentita videatur; proinde quia propria non habeant ulla peccata, constat ejus sola prorsus originalia relaxari. Itaque omnibus etiam solis remissis vitam per baptismum consequuntur aeternam; consequens est, ut solis etiam non remissis, ad aeternam vitam pervenire non possint. Unde et Dominus, sicut superius diximus, ait : Qui non manducaverit carnem Filii hominis, et biberit sanguinem ejus, non habebit vitam in semetipso ; sine vita autem esse perpetua quid est nisi in sempiterna morte constitui? quamvis idem sit regnum coelorum quod aeterna vita, tamen, ut providentia Dei omnes Pelagianorum nequitias amputaret, non solum dictum est: Qui non fuerit renatus ex aqua et Spiritu sancto non intrabit in regnum coelorum ; sed etiam pariter dictum est: Qui non manducaverit carnem Filii hominis, et biberit sanguinem ejus, non habebit vitam in semetipso. De vita autem aeterna hoc dictum nullus addubitat; quoniam multi non manducantes hoc sacramentum, vitam habere videantur praesentem. Nihil est ergo quod dicant, quod non renati infantes, tantummodo in regnum coelorum ire non valeant; non autem perpetua damnatione puniantur, dum sine baptismate corpus et sanguinem Christi nec edere valeant, nec potare: sine autem hoc vitam in semetipsis habere non possent, sine vita vero non nisi mortui sint futuri. Dicant igitur in morte perpetua constituti, si non aestimentur esse damnati: tollant ergo de medio nescio quem ipsi tertium, quem decipiendis parvulis faciant locum. Et quia non nisi dextram partem legimus et sinistram, non illos faciant in sinistra regione sine baptismate remanere, sed baptizatos sinant ad dexteram salutarem sacra regeneratione transferri. Tertio capitulo jam toto mundo cognita, atque convicta Pelagianorum deliramenta circumferre, quibus dicunt, quod homo per liberum arbitrium, quod corrupit, foedavit ac perdidit, bono suffragante naturae beatus efficiatur, cum de beatitudine paradisi, ubi bona fuerat constituta substantia, nisi suo amisso bono nullatenus potuisset expelli, unde mortalis effecta, quia de bono utique praevaricatione transisset ad malum; et a participatione divina ad diabolica semet facinora contulisset: ideo deceptori suo, cui volens assenserat, competenter addictus, ideo de felicitatis suae caritate seclusus, atque ad spinas et tribulos, miseriasque multiplices coelesti voce damnatus est; quae utique poena justi judicii tam gravis et aspera in bono perseveranti nullatenus esset inflicta; et nisi malo non convenienter illata probaretur. Ecce sine divino suffragio, quod in illa beatitudine positus nunquam legitur expetisse; non solum homini naturale bonum prodesse non potuit, non solum non effecit beatum; sed cum hoc solo confidit, atque ad ejus non revertitur largitorem, et beatitudinem potius amisit, et malorum omnium sumpsit exordium. Quod autem libero arbitrio beatitudinem consequantur, quo male usus in perpetuam recidit servitutem, sicut scriptum est: Qui facit peccatum, servus est peccati : a quo quis superatur, huic et servus addicitur. Nonne haec est illa praesumptio naturalis quae ad detestandae captivitatis jura descendit, quam Scriptura sancta sic memorat: Grave jugum super filios Adam a die exitus de ventre matris eorum usque in diem sepulturae in matrem omnium ; de qua genus humanum non nisi solus Dominus noster Jesus Christus commercio suae redemit passionis, et mutata nativitate nos eruit? Solus utique venit quaerere, et salvare quod perierat , ut libertas, quae per temerariam fuerat dejecta superbiam, instauretur reparata per gratiam; mutuaque vice humanae voluntatis arbitrium, sicut sequendo diabolum, captivitatem meruerat sempiternam, sic reformatae subsequendo libertatis auctorem, amissum rediret ad praemium. Hinc est quod ipse Dominus ait: Cum vos Filius liberaverit, tunc vere liberi eritis. Et apostolus beatus Paulus exsequitur: Cum servi essetis peccati, liberi fuistis justitiae, id est alieni a justitia, liberati autem a peccato, servi facti estis justitiae ; et iterum idem ipse: Libertatem, inquit, qua vos Christus liberavit . Nonne ipse vas electionis affirmat, et dicit: Deus est qui operatur in vobis et velle et perficere pro bona voluntate ? ne etiam in mala voluntate, et velle et perficere Deus putaretur operari. Illud autem Pelagianorum peculiare virus est, olimque detritum, quo putant gratiam Dei secundum merita hominum posse conferri, quod absit a mentibus Christianis, cum testetur Apostolus: Gratia est quae gratis datur; alioquin si ex operibus gratia, jam non est gratia , quia merces redditur non gratis, unde gratia nomen accepit impenditur. Quis autem audeat dicere Christianus, aliquid habere boni sine gratia, quando magister gentium clamat, cuncta breviter in se dona concludens: Gratia Dei sum id quod sum, et gratia ejus in me vacua non fuit ; ut ostenderet quia donum gratiae non ipse praecesserit, sed fuerit subsecutus; atque monstraret cooperatorem se esse gratiae subsequendo: sed plus omnibus, inquit, illis laboravi . Ac rursus veritus ne de se praesumere videretur, adjunxit: non ego, sed gratia Dei mecum. Non dixit: ego et gratia Dei mecum; sed praeposuit gratiam praecedentem se, atque subjunxit. Quid autem haberi possit sine gratia, cum sit fides ipsa per gratiam; eodem apostolo nos docente: Misericordiam consecutus sum, ut fidelis essem . Nec aliud est misericordia divina quam gratia. Audiamus etiam quemadmodum informat Ecclesiam: Gratia, inquit, salvi facti estis per fidem ; ut principium salutis et fidei a gratia coepisse dissereret, sicut secutus adnectit: Et hoc non ex vobis, sed Dei donum est; non ex operibus, ne quis extollatur ?. Idem ipse alibi generaliter et absolute pronuntiat, dicens: Quid enim habes quod non accepisti? Aut si accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis ? Quis sufficiet singula recensere? quibus evidenter apparet, non naturalis libertatis arbitrium gratiam promereri, sed potius per gratiam recipere, ut a servitute, quam peccando meruerat, misericorditer absolutum esset. Hujus sacramenti redemptione ante mundi principium sempiterna providentia praeparati, sive nondum prolata lege, seu sub observatione legali, figuralibus signis atque sacrificiis omnium sanctorum virorum feminarumque sanctarum vetus origo mundata est, universisque justis per gratiae spiritum hoc de longe adorando mysterio salutis aeternae remedia contigerunt, cujus in Christo manifestata gentibus plenitudo, mundum purgat, et renovat, beatitudinisque perpetuae vere facit esse participes. Quapropter nimis incusamus fratres et coepiscopos nostros, maxime per Piceni provincias Ecclesiam Domini gubernantes, qui non solum ineptissimi senis, abjectaeque personae pravum non deterruere colloquium, verum et suo nutrivere consensu. Quis audiat? quis ferat, passos esse pontifices, ut cadaver nescio quod indignum, presbyterum sibi non acquiescentem audire, communione privaret? quomodo talis vel susceptus ab aliquo, vel patienter auditus est? qui insuper leges dedit, libenter exceptus, ut servi Dei cum puellis sacris congregatione dedecorissima miscerentur? nam cum spirituales animi, etiam cum desint ista consortia, imaginariis infestentur illecebris, quemadmodum alterni sexus intuitu, qui illicite nolentes non vehementius incitentur? Adhuc majus scelus accrescit, ut sub conspectu et praesentia sacerdotum, beatae memoriae Hieronymum atque Augustinum ecclesiasticorum lumina magistrorum, musca moritura, sicut scriptum est, exterminans oleum suavitatis , lacerare contenderet. Sed quid miremur Ecclesiarum praesules ista negligere, quos sicut a multis audivimus, contra canones omnia gerere, et contra apostolicam disciplinam passim cuncta miscere, manifestum est; non servatis regulis ordinare, liciteque non solum monachos, sed etiam ministros ecclesiae cum feminis ad peregrina migrantes remeare rursus, et ab aliis episcopis in militiam provehi clericalem? Quae cum singula toleranda non sint, quis sustineat tot et talia facinora perpetrari, quibus spectaculum gentilibus, Judaeis, et haereticis non immerito praebentes, in ipsum tendere videatur religionis excidium? digneque ista facientibus aptabitur illa sententia dicentis Apostoli: Nomen enim Dei per vos blasphematur in gentibus . Sufficiat igitur hactenus fuisse haec commissa, et ut placetur Deus humanis rebus sollicitius divina curentur. Nusquam loci prorsus inveniatur praefatae pestis assertor, nec accessum prorsus ecclesiae vel usquam participationem catholicae communionis inveniat qui haereticorum mavult subsequi nefaria professione consortium; et hi cum quibus antea probabitur noxium miscuisse colloquium, nisi resipiscunt, et ab ejus societate discedunt, ab ecclesiastico remoti servitio, devota ultione plectantur, quo caeteris cavendi ministretur exemplum, nullum adeat, nec usquam loqui damnatae olim blasphemiae jam sinantur: discreta suis habitationibus virorum atque feminarum, sicut sanctum propositum decet, exerceatur circumspecta devotio. Contra canonum constituta nullus ad ecclesiasticum permittatur officium: non ignoraturis provinciae uniuscujusque rectoribus, nec de praeteritis se veniam reperturos erroribus, si deinceps dissimulaverint vitare patefactos: nec excusationis de caetero relinquetur occasio, si post praecepta praesentia, quae per Romulum diaconum, cujus solertiam pro fide catholica et pro religione vigilantiam gratissime comprobamus, duximus destinanda quisquis super his omnibus aut contemptor aut negligens deprehendetur antistes. Sicut enim ad sedis apostolicae moderamina pertinet, cunctis sollicitudinem debitam ministrare congruenter Ecclesiis; ita necesse est, ut in contumaces et desides traditam sibi divinitus non dissimulet potestatem. Data calendis Novembris, Albino viro clarissimo consule .

(quod absit) (sicut de quibusdam in Apocalypsi (Cap. XVI) (II Petr. II) (Matth. XIX) (II Tim. II) (Prov. XVIII) (Genes. XXX) (Job XIV) (Sap. XII) (Ps. L) (Ephes. VIII) (Joan. III) (Gen. II) (Joan. VI) (quod absit) (Coloss. I) (Rom. V) (quod absit) (quod utique nisi baptizatis non convenit) (Joan. VI) (Joan. III) (Joan. II, 34) (Eccles. XL) (Matth. XVIII) (Rom. VI) (Galat. V) (Philip. II) (Rom. XI) (I Cor XV) (Ibidem) (I Tim. I) (Ephes. II) (Ibid.) (I Cor. IV) (Eccles. X) (I Cor. XIV) (quod absit) (Rom. II) (Nic. IX, 10) (anno Christi 393)

[ al. eis] [ al. Dicantur] [ al. promoveatur]

http://viaf.org/viaf/50579250

Gelasius I

EPISTOLA VIII. AD ANASTASIUM IMPERATOREM.

Praemissa excusatione cur ad imperatorem non scripserit, illum hortatur ut apostolicae sedi obtemperet, et, Acacii nomine damnato, Ecclesiarum pacem restituendam curet.

Gelasius episcopus ad Anastasium Augustum. Famuli vestrae pietatis, filii mei, Faustus magister et Irenaeus viri illustres, atque eorum comites publica legatione fungentes, ad Urbem reversi, clementiam vestram quaesisse dixerunt , cur ad vos meae salutationis scripta non miserim. Non meo, fateor, instituto; sed cum directi dudum de partibus Orientis vel videndi me licentiam, sibi vestris praeceptionibus abnegatam, tota Urbe disperserint, a litteris credidi temperandum, ne onerosus potius quam officiosus existerem. Videtis igitur non mea dissimulatione provenisse, sed competentis fuisse cautelae, ne respuentibus animis molestias irrogarem. Sed ubi serenitatis tuae benevolentiam comperi, praefatis indicantibus, humilitatis meae clementer expetisse sermonem, jam revera perpendi, imputandum non immerito mihi, si tacerem; quia, gloriose fili, te sicut Romanus natus, Romanum principem amo, colo, suscipio; et sicut Christianus, cum eo qui zelum Dei habet, secundum scientiam veritatis habere desidero: et qualiscunque apostolicae sedis vicarius, quodcunque plenae fidei catholicae deesse comperero, pro meo modulo suggestionibus opportunis supplere contendo. Dispensatione etenim mihi divini sermonis injuncta, vae mihi est, si non evangelizavero ! Quod cum vas electionis beatus Paulus apostolus formidet et clamet, multo magis mihi exiguo metuendum est, si divinitus inspiratum, et paterna devotione transmissum, subtraxero ministerium praedicandi. Pietatem tuam precor ne arrogantiam judices divinae rationis officium. Absit, quaeso, a Romano principe, ut intimatam suis sensibus veritatem arbitretur injuriam. Duo quippe sunt, imperator Auguste, quibus principaliter mundus hic regitur: auctoritas sacra pontificum, et regalis potestas. In quibus tanto gravius est pondus sacerdotum, quanto etiam pro ipsis regibus Domino in divino reddituri sunt examine rationem. Nosti etenim, fili clementissime, quod licet praesideas humano generi dignitate, rerum tamen praesulibus divinarum devotus colla submittis, atque ab eis causas tuae salutis expetis , inque sumendis coelestibus sacramentis, eisque disponendis, subdi te debere cognoscis religionis ordine potius quam praeesse. Nosti itaque inter haec, ex illorum te pendere judicio, non illos ad tuam velle redigi voluntatem. Si enim, quantum ad ordinem pertinet publicae disciplinae, cognoscentes imperium tibi superna dispositione collatum, legibus tuis ipsi quoque parent religionis antistites, ne vel in rebus mundanis exclusae videantur obviare sententiae; quo te decet affectu eis obedire, qui pro erogandis venerabilibus sunt attributi mysteriis? Proinde sicut non leve discrimen incumbit pontificibus, siluisse pro Divinitatis cultu, quod congruit; ita his non mediocre periculum est, qui, cum parere debeant, despiciunt. Et si cunctis generaliter sacerdotibus recte divina tractantibus, fidelium convenit corda submitti, quanto potius sedis illius praesuli consensus est adhibendus, quem cunctis sacerdotibus et Divinitas summa voluit praeeminere, et subsequens Ecclesiae generalis jugiter pietas celebravit? Ubi pietas tua evidenter advertit, nunquam quolibet penitus humano consilio elevare se quemquam posse illius privilegio vel confessioni, quem Christi vox praetulit universis, quem Ecclesia veneranda confessa semper est, et habet devota primatem. Impeti possunt humanis praesumptionibus quae divino sunt judicio constituta, vinci autem quorumlibet potestate non possunt. Atque utinam sic contra nitentibus perniciosa non sit audacia, quemadmodum, quod ab ipso sacrae religionis auctore praefixum est, non potest ulla virtute convelli: Firmamentum enim Dei stat . Nunquidnam cum aliquibus infestata religio est, quantacunque potuit novitate superari, et non magis hoc invicta permansit, quo aestimata est posse succumbere? Desinant ergo temporibus tuis quidam per occasionem perturbationis ecclesiasticae praecipitanter ambire quae non licet, ne et illa quae male appetunt nullatenus apprehendant, et modum suum apud Deum et homines non teneant. Quapropter sub conspectu Dei pure ac sincere pietatem tuam deprecor, obtestor et exhortor, ut petitionem meam non indignanter accipias: rogo, inquam, ut me in hac vita potius audias deprecantem, quam in divino judicio sentias accusantem. Nec me latet, imperator Auguste, quod pietatis tuae studium fuerit in privata vita. Optasti semper fieri particeps promissionis aeternae. Quapropter noli, precor, irasci mihi, si te tantum diligo, ut regnum, quod temporaliter assecutus es, velim te habere perpetuum, et qui imperas saeculo, possis regnare cum Christo. Tuis certe legibus, imperator, pateris nihil perire, Romano nomini nullum admittis ingeri detrimentum. Itane verum est, princeps egregie, qui non solum praesentia Christi beneficia, sed desideras et futura, ut religioni, ut veritati, ut sinceritati catholicae communionis et fidei, temporibus tuis, patiaris quemquam inferre dispendium? Qua fiducia illic ejus praemia petiturus es, cujus hic damna non prohibes? Non sint gravia, quaeso te, quae pro tuae salutis aeternitate dicuntur. Scriptum legisti: Meliora sunt vulnera amici quam oscula inimici . Quaeso pietatem tuam, ut quo affectu dicuntur a me, eo tuis sensibus intimentur. Nemo pietatem tuam fallat. Verum est quod figuraliter per prophetam Scriptura testatur? Una est columba mea, una est perfecta mea , una est christiana fides, quae est catholica. Catholica autem veraciter illa est, quae ab omnium perfidorum, atque ab eorum successoribus atque consortibus sincera, pura, immaculata communione divisa est. Alioquin non erit divinitus mandata discretio, sed miseranda confusio. Nec ulla causa jam superest, si hoc in quolibet contagio voluerimus admittere, ne cunctis haeresibus aditum januamque pandamus. Qui enim in uno offenderit, omnium reus est ; et: Qui minima spernit, paulatim decidit . Hoc est quod sedes apostolica magnopere cavet , ut quia mundo radix est apostoli gloriosa confessio, nulla rima pravitatis, nulla prorsus contagione maculetur. Nam si tale aliquid proveniret, unde cuiquam resistere auderemus errori, vel unde correctionem errantibus posceremus? Proinde si pietas tua unius civitatis populum negat posse pace componi, quid nos de totius orbis terrarum sumus universitate facturi, si nostra fuerit praevaricatione deceptus? Si totus correctus est mundus, profana patrum suorum traditione despecta, quomodo non corrigatur unius civitatis populus, si praedicatio fida succedat? Ergo, gloriose imperator, nolo ego Ecclesiarum pacem, quam, etiamsi cum mei sanguinis impendio provenire posset, amplector ? Sed cujusmodi debeat esse pax ipsa, non utcunque, sed veraciter christiana mente libremus. Quomodo enim potest esse pax vera cui caritas intemerata defuerit? Caritas autem qualiter esse debeat, nobis evidenter Apostolus praedicat, qui ait: Caritas de corde, puro, et conscientia bona et fide non ficta . Quomodo de corde erit puro, si contagio inficiatur externo? Quomodo de conscientia bona, si pravis fuerit malisque commixta? Quemadmodum fide non ficta, si maneat sociata cum perfidis? Quae cum a nobis saepe jam dicta sint, necesse est tamen incessabiliter iterari, et tandiu non taceri quandiu nomen pacis obtenditur; ut nostrum non sit facere pacem, sed tamen velle doceamus, qualis, et sola pax esse, et praeter quam nulla esse monstratur. Eutychianum certe dogma, contra quod apostolicae sedis cautela pervigilat, si creditur salva fidei catholicae posse veritate constare, promatur, asseratur, et quantislibet viribus astruatur, ut non solum per seipsum, quam inimicum sit fidei Christianae possit ostendi, sed quantas et quam lethales haereses in sua contineat colluvione monstrari. Si autem a catholicis judicatis mentibus excludendum, quaeso te, cur non et contagia simul eorum qui hac probantur esse polluti, decernitis refutanda, cum dicat Apostolus: Non solum qui non facienda faciunt, reos videri, sed etiam qui consentiunt facientibus ? Proinde sicut non potest, perversitatis communicatore suscepto, non pariter perversitas approbari, sic non potest refutari perversitas, complice sectatore perversitatis admisso. Legibus certe vestris, criminum conscii susceptoresque latrocinantium pari judiciorum poena constringuntur; nec expers facinoris aestimatur qui, licet ipse non fecerit, facientis tamen familiaritatem foedusque receperit. Proinde cum Chalcedonense concilium, pro fidei catholicae atque apostolicae veritate communioneque celebratum, damnaverit Eutychen detestandi furoris auctorem, non satis habuit, nisi ut pariter ejus quoque consortem Dioscorum caeterosque percelleret. Hoc igitur modo, sicut in unaquaque haeresi vel factum semper, vel fieri non habetur ambiguum, successores eorum Timotheum, Petrum atque alterum Antiochenum Petrum, non viritim propter singulos quosque rursus facto concilio, sed synodi semel acta regula consequenter elisi. Quemadmodum ergo non evidenter apparet etiam cunctos simili tenore constringi, et qui eorum communicatores et complices exstiterunt, atque omnes omnino a catholica atque apostolica merito communione discerni: hinc Acacium quoque jure dicimus a nostro consortio submovendum, qui maluit in sortem transire perfidiae, quam in catholicae atque apostolicae communionis sinceritate constare, cum fere per triennium, ne in id veniret, apostolicae sedis epistolis doceatur competenter instructus. Postquam vero communionis est factus alienae, non potuit nisi a catholicae et apostolicae mox societate praecidi, ne per eum, si vel paululum cessaremus, nos quoque videremur subiisse contagia perfidorum. Sed revera vel tali perculsus poena resipuit, correctionem promisit, emendavit errorem? aut ille tractatus lenius voluerat coerceri, qui etiam verbera dura non sensit? Quo in sua perfidia et damnatione moriente , tam ejus in ecclesiastica recitatione non potest nomen ascribi, quam externae contagium non debet communicationis admitti. Quapropter aut doceatur ab haeretica participatione sincerus, quorum se ille communioni permiscuit, aut cum eisdem non potest non repelli. Si autem susurrant Orientis episcopi, quod ad eos sedes apostolica non ista conscripserit,0 quasi vel ipsi de recipiendo legitime Petro sedem apostolicam suis litteris fecerint certiorem, vel hujus receptionis inconditae non jam pariter complices exstitissent, quem sicut vere non possunt docere ab haeretica pravitate fuisse purgatum, ita se haereticorum nullatenus poterunt excusare consortes. Quod si fortassis astruxerint, quod ad apostolicam sedem de susceptione Petri per Acacium cuncti consona voce retulerint, per eumdem sibimet omnes pari voce sentiunt fuisse rescriptum. Apostolicae vero sedis auctoritas, quod cunctis saeculis Christianis Ecclesiae praelata sit universae, et canonum serie paternorum, et multiplici traditione firmatur. Sed vel hinc, utrum sibi quisquam contra Nicaenae synodi constituta quippiam valeat usurpare, collegio potest unius communionis ostendi, non mentibus externae societatis aperiri. Apud illos si quis confidit, egrediatur in medium, et apostolicam sedem de utraque parte revincat et instruat. Tollatur ergo nomen e medio, quod ecclesiarum discretionem procul a catholica communione operatur, ut sincera pax fidei communionisque reparetur et unitas: et tunc quis nostrum contra venerandam vel insurrexerit, vel nitatur insurgere vetustatem, competenter et legitime perquiratur. Et illic apparebit quis modesto proposito custodiat formam traditionemque majorum, quis supra haec irreverenter insiliens, rapina aequalem posse fieri arbitretur. Quod si mihi populi Constantinopolitani persona proponitur, per quam dicatur nomen scandali, id est Acacii, non posse removeri; taceo, quia et haeretico quondam Macedonio pulso, et Nestorio nuper ejecto, plebs Constantinopolitana catholica permanere delegerit potius quam majorum praesulum damnatorum affectione retineri. Taceo, quod qui ab eisdem ipsis damnatis praesulibus, baptizati fuerant, in fide catholica manentes, nulla sint exagitatione turbati. Taceo, quod pro rebus ludicris populares tumultus nunc etiam vestrae pietatis auctoritas refrenarit; atque ideo multo magis pro salute animarum suarum necessario vobis Constantinopolitanae civitatis obtemperat multitudo, si eam ad catholicam et apostolicam communionem vos principes reducatis. Etenim, imperator Auguste, si contra leges publicas aliquid quispiam fortasse tentaret, nulla pati id ratione potuisses: ad Divinitatis puram sinceramque devotionem, ut tibi plebs subdita redigatur, conscientiae tuae non putas interesse? Postremo, si unius civitatis populi animus non putatur offendi, ne divina corrigantur: quanto magis, ne divina offendantur, catholici nominis universis piam fidem nec laedere debemus omnino, nec possumus? Et tamen iidem nostra se poscunt voluntate sanari. Competentibus ergo sinant curari se posse remediis: alioqui in eorum transeundo perniciem, cum illis perire possumus, ipsos vero salvare non possumus. Jam hic quid sit magis sequendum, sub divino judicio vestrae conscientiae derelinquo: utrum, sicut nos optamus, simul omnes certam redeamus ad vitam; an, sicut illi poscunt, manifestam tendamus ad mortem. Sed adhuc apostolicam sedem, sibi medicinalia suggerentem, superbam vocare arrogantemque contendunt. Habet hoc qualitas saepe languentium, ut accusent magis medicos congruis observationibus ad salubria revocantes, quam ut ipsi suos noxios appetitus deponere vel reprobare consentiant. Si nos superbi sumus, quia animarum remedia convenientia ministramus, quid vocandi sunt qui resultant? Si nos superbi sumus, qui obediendum paternis dicimus institutis; qui refragantur, quo appellandi sunt nomine? Si nos elati sumus, qui divinum cultum puro atque illibato cupimus tenore servari; qui contra Divinitatem quoque sentiunt, dicant, qualiter nuncupentur? Sic et nos caeteri, qui in errore sunt, aestimant, quod eorum non consentiamus insaniae. Ubi tamen spiritus superbiae veraciter consistat et pugnet veritas ipsa indicat .

(I Cor. IX) (ut competit) (rogo) (quod absit) (II Tim. II) (quaeso te) (quod absit) (rogo te) (Prov. XXVII) (Cant. VI) (Jacob. II) (Eccles. XIX) (quod Deus avertat, quod fieri non posse confidimus) (quod absit) (precor te) (I Tim. I) (quaeso te) (ut invidiose jactatur) (ut magis confidimus) (Rom. I) (quod absit) (ut res postulat) (quod absit)

[ al. dicuntur] [ al. Romae] [ al. sacrata] [ al. exspectas] [ al. perire Romano nomini] [ al. divulsa] [ al. praetaxavit] [ al. fidei] [ al. non negligo] [ al. amplectar] [ al. valuerat] [ al. manente] [ al. vice primatus sedis apostolicae] [ al. judicat]

http://viaf.org/viaf/50579250

Gelasius I

EPISTOLA IX. AD EPISCOPOS LUCANIAE.

Nonnulla ecclesiastica instituta exponuntur.

Dilectissimis fratribus universis episcopis per Lucaniam, et Brutios, et Siciliam constitutis Gelasius.

http://viaf.org/viaf/50579250

Gelasius I

EPISTOLA X. AD EPISCOPOS SICILIAE.

Ecclesiae facultates ab episcopis, clericis et pauperibus distribui debere; dioeceses et bona ecclesiae ab episcopis triginta annos possessa eis non auferenda.

Gelasius Romanae Ecclesiae episcopus dilectissimis et in Christi caritate unanimiter connexis fratribus episcopis qui in Sicilia sunt constituti. Praesulum auctoritas nostrorum emanavit, ut facultates ecclesiae episcopi ad regendum habeant potestatem; ita tamen ut viduarum, pupillorum, atque pauperum, nec non clericorum stipendia distribuere debeant. Hoc eis etiam statuimus dari, quod hactenus decretum est. Reliquum sibi episcopi vindicent, ut peregrinorum atque captivorum largitores esse possint. Illud etiam adnecti placuit, ut si facultates ecclesiae, nec non et dioeceses quae ab aliquibus possidentur episcopis, jure sibi vindicent, quod tricennalis lex conclusit, quia et filiorum nostrorum principum ita emanavit auctoritas, ut ultra triginta annos nulli liceat pro eo appellare, quod legum tempus exclusit. Data idibus Maii, Asterio et Praesidio viris clarissimis consulibus .

(sicut ante diximus) (quod absit) (anno Christi 494)

[ al. tricennaria] [ al. tutela, sive regula, aut potius cautela]

http://viaf.org/viaf/50579250

Gelasius I

EPISTOLA XI. AD EPISCOPOS DARDANIAE ET ILLYRICI.

Commendat eorum religionem; Thessalonicensem episcopum, qui haereticorum nomina damnare recusavit, apostolicae sedis communione privatum esse, et Acacium in excommunicatione mortuum non posse absolvi significat.

Gelasius episcopus universis episcopis per Dardaniam sive per Illyricum constitutis. Audientes orthodoxam vestrae dilectionis in Christo constantiam, atque ita vos antiquae fidei communionisque sincerae traditionibus inhaerentes, ut mentem Christianae deditam veritati nullatenus infecerint praevaricatorum vicina contagia, magnificavimus Dominum, caritatemque vestram missis litteris alloqui per religiosos viros filios nostros Cyprianum atque Macarium diacones tota cordis aviditate curavimus: quoniam pro sedis apostolicae principatu, cujus sollicitudo delegata divinitus cunctis debetur Ecclesiis, nos vivimus, si vos statis in Domino, magnisque gaudiis triumphamus. Cum ubique terrarum Dominum Sabaoth semen purae confessionis reliquisse cognoscimus, quod non in petrosa deveniens, aestu tentationis exaruit, nec viae proximum cecidit vacantibus inimicis expositum, nec in spinis irruit suffocandum, sed in bonam terram piae devotionis vestrae coelesti factione dispersum in trigesimum et sexagesimum fructum centenariumque profecit, profectionemque scilicet frumenti dominici mystica locutione designans. Quapropter exsultantibus animis confidentius incitamus, ut ab Eutychianae pestis incursu pectora vestra sapienter intemerata servetis: quoniam jam qui perseverat usque in finem, hic salvus erit . Dominus prope est, nihil solliciti sitis ; siquidem major est quod in nobis est quam qui in hoc mundo, regnumque Domini intra nos sit certum. Ut autem ab eorum qui in errore sunt positi, noxia societate caveatis, nullum talibus communicantem ad vestrum recipiatis qualibet subreptione consortium: quia sicut in unaquaque haeresi cum pravitatis auctore damnato successores ejus et complices atque hujusmodi sectatoribus polluta communione permixtos catholica vitare debet integritas, ita cum Eutychete Dioscorus simulque Timotheus Aelurus et Petrus Alexandrinus, ejusque communicator Acacius, nec non etiam Antiochenus Petrus, cum suis sunt omnino participibus abdicandi. Nec quisquam, etiamsi pravitatem deponere se promittat, recitandis tamen nominibus consentiens perditorum, vel eadem recitantium minime communione discretus ad immaculata sacrilegiis ovilia quibuscunque modis est permittendus intrare, ut Ecclesia Dei nostri, quae maculam rugamque non sustinet , inviolata permaneat. Absint ergo a fidelibus Christi viperae capitis dira commercia, et procul a coelestibus pascuis mortifera venena pellantur, ut salutaris alimonia panis illius qui de coelo descendit , fideles hanc sumentes ad vitam perducat aeternam. Quae ut mutua valeamus exhortatione prospicere, det operam vestra dilectio ut sospitatem vestrae caritatis optatam, et fidei communis instantia nobis crebrius aperire non desinat, quatenus alternis nos instructionibus excitantes, legitimorum Domini sacerdotum possimus invenire mercedem. Per vicinas quoque provincias haec eadem patefacere vestra caritas vigilanter insistat; ut et qui catholicae communionis sinceritate subsistunt, competentibus roborentur alloquiis; et qui forsitan ab hujus rectitudine deviarunt, ad integritatem dogmatis Christiani salubribus monitis reducantur. Noverit autem vestra fraternitas Ecclesiae Thessalonicensis antistitem nostris adhortationibus saepius incitatum, contagia communionis externae nunquam declinare voluisse, nec apud nos nomen Acacii, vel caeterorum similium perfidorum, hisque communicantium congrua professione damnasse. Quapropter eum communionem sedis apostolicae non recepisse manifestum est, quoniam nisi puris sensibus et ab omni nefanda societate, beati Petri apostoli nec possumus nec debemus Ecclesiae praebere commercia. Propterea cautius agendum est cum praefato ne catholicis mentibus, ut fiat, apostolicae sedis reconciliatione subrepat; quam sicut dolosis artibus fallere et circumvenire non praevalet, ita sub cujus non potest obtinere auctoritatem quoque nostram, quae ad Dalmatiarum est directa pontifices, etiam ad vos credimus dirigendam, quatenus in veritate catholica, secundum formam traditionis antiquae tenere nos consonam noveritis ubique sententiam. Si quos vero novos didiceritis motus exsurgere, nobis fraterna debetis sollicitudine reserare, quo subinde, quae Patrum regulis congruant, praestante Domino, remedia procuremus. Nec quisquam omnino vobis persuadeat Acacio praevaricationis suae crimen fuisse laxatum, quia qui postquam in collegium recidens pravitatis, jureque meruit ab apostolica communione secludi, in hac eadem persistens damnatione defunctus est. Absolutionem quam superstes nec quaesivit omnino, nec meruit, mortuus jam non potest impetrare, siquidem ipsis apostolis Christi voce delegatum est: Quae ligaveritis super terram, et quae solveritis super terram . Caeterum jam de eo qui in divino est judicio constitutus, nobis fas non est aliud decernere praeter id in quo eum dies supremus invenit; atque ideo nisi ejus nomine refutato, caeterisque consortibus hujus erroris, cum nullo prorsus eorum participare debetis mensae dominicae puritatem, quam majores nostri semper ab haeretica magnopere servaverunt pollutione discretam. Sed neque vos quisque circumvenire pertentet: quod dicat non de religione, sed de moribus esse certamen, vel apostolicam sedem non causam communionis catholicae fideique tractare, sed injuriam dolere, cur videantur ab Acacio fuisse contempta; quoniam haec et hujusmodi, quatenus simplices quoque decipiant, hi qui in errore sunt positi spargere non quiescunt. Videtis enim, sicut supra jam dictum est, per nomina praevaricatorum, si, quod absit, in ecclesia recitanda credantur, simul et contagium praevaricationis induci, Sedes autem apostolica in tantum non contumeliam dolet, sed fidem defendit, communionem sinceram, ut hodie cuncti qui in ejus visi sunt prorupisse despectum, si ad integritatem fidei communionemque catholicam revertantur: secundum regularum tramitem paternarum, toto cordis affectu venientes, et plena caritate suscipiat. Data III nonas Augusti, Asterio et Praesidio viris clarissimis consulibus .

(Matth. X) (Philip. IV) (etiam Scriptura [Luc. XVII] testante) (Ephes. V) (Joan. VI) (Matth. XVI) (anno Christi 494)

[ in qq. codd. leg. et Daciam] [ al. satione]

http://viaf.org/viaf/50579250

Gelasius I

EPISTOLA XII. AD AEONIUM ARELATENSEM EPISCOPUM.

De episcopatus sui primordiis.

Mutuam caritatem cum fide catholica retinendam esse monet. Dilectissimo fratri Aeonio Gelasius. Inter difficultates varias copiam nos reperisse gratulamur, qua per divinam gratiam sedis apostolicae regimen nos adisse pandentes, praetermissum diu cum tua misceremus fraternitate sermonem, et salutatione directa, mutua caritate solliciti dilectionis quoque tuae prospera quaereremus. Quanto enim totius ovilis curam, Christo Domino delegante, susceptam B. Petri apostoli gubernatio principalis universo gregi debet in orbe terrarum, tanto pietatis affectu cunctas Ecclesias earumque rectores amplectitur, et inter diversos mundi turbines, si paterna fide vel traditione firmiter perseverant, ubi primum facultas arriserit, et quaerit anxia, et gavisa cognoscit. Quapropter, frater carissime, instantius religiosis viris filiis nostris Euphronio presbytero et Restituto viro religioso, qui ad Italiae partes ad providendam congregationi sanctae substantiam commearant, remeantibus ad propria, silere nequivimus: sed omni voto dilectionem tuam duximus admonendam, quatenus et vigere apud nos alternae viscera gratiae fratres, et coepiscopi nostri per Gallias constituti, caritate tua vulgante, cognosceret: et desiderantibus omnium per quos tua caritas voluisset, referret mutuo sospitatem, constaretque nullatenus quantumlibet saeculo detrahente divelli, sed catholicam professionem manere semper ubique conjunctam. Dominus te incolumen custodiat, frater carissime. Data X calendas Septembris, Asterio et Praesidio viris clarissimis consulibus .

(anno Christi 494)

http://viaf.org/viaf/50579250

Gelasius I

EPISTOLA XIII. AD EPISCOPOS DARDANIAE.

Acacium solius apostolicae sedis judicio jure damnatum ostendit.

Gelasius episcopus urbis Romae ad Dardanos. Valde mirati sumus quod vestra dilectio quasi novam veluti difficilem quaestionem, et adhuc tanquam inauditum quidpiam nosse desiderat, quod Eutychianae pestilentiae communicatores, non habentes quod pro suae perditionis obstinatione respondeant, frequenti jam ratione convicti, misera contentione submurmurant, non quia sit alicujus momenti quod garriunt, sed quia non inveniunt penitus quid loquantur. Ubi magis eos qui catholicis sensibus instituti sunt, adhuc haerere miramur, quam illos qui a veritate exciderunt, et ab antiqua Ecclesiae traditione sunt devii, profanasque vocum novitates, et ineptias caducae perversitatis obtendunt, quibus eos vestra dilectio retulit jactitare. Ideo Acacium non putare jure damnatum, quod non speciali synodo videatur fuisse dejectus; et insuper dementiam suae vanitatis accumulant, pueriliter adjicientes praecipue pontificem regiae civitatis. Quapropter stultitiam respuentes inanium querelarum. percurrere vos oportet ab ipsis beatis apostolis et considerare prudenter quoniam Patres nostri catholici doctique pontifices in unaquaque haeresi quolibet tempore suscitata, quidquid pro veritate, pro communione catholica atque apostolica secundum Scripturarum tramitem praedicationemque majorum facta semel congregatione sanxerunt, inconvulsum voluerunt deinceps firmumque constare; nec in eadem causa denuo quae praefixa fuerant retractari qualibet recenti praesumptione permiserunt; sapientissime praevidentes quoniam si decreta salubriter cuiquam liceret iterare, nullum contra singulos quosque prorsus errores stabile persisteret Ecclesiae constitutum, ac semper iisdem furoribus recidivis omnis integra definitio turbaretur. Nam si limitibus etiam praefixis positarum semel synodalium regularum, non cessant elisae pestes resumptis certaminibus contra fondamentum sese veritatis attollere, et simplicia quaeque corda percutere, quid fieret, si subinde fas esset perfidis inire concilium? cum quamlibet illa manifesta sit veritas, nunquam desit quod perniciosa depromat et falsitas, tametsi ratione vel auctoritate deficiens, sola tamen contentione non cedens. Quae majores nostri divina inspiratione cernentes, necessarie praecaverunt, ut quae contra unamquamque haeresim coacta synodus pro fide, communione, et veritate catholica atque apostolica promulgasset, non sinerent post haec novis retractationibus mutilari, ne pravis occasio praeberetur quae medicinaliter fuerant statuta pulsandi: sed auctore cujuslibet insaniae, ac pariter errore damnato, sufficere judicarunt, ut quisquis aliquando hujus erroris communicator existeret, principali sententia damnationis ejus esset obstrictus: quoniam manifeste quilibet vel professione sua vel communione posset agnosci. Et ut priora taceamus, quae diligens inquisitor facile poterit vestigare, Sabellium damnavit synodus; nec, ut sectatores ejus postea damnarentur, necesse fuit singulas viritim synodos celebrari, sed pro tenore constitutionis antiquae cunctos qui vel pravitatis illius vel communionis exstitere participes, universalis Ecclesia duxit esse refutandos. Sic propter blasphemias Arii forma fidei communionisque catholicae, Nicaeno prolata conventu, Arianos omnes, vel quisquis in hanc pestem, sive consensu sive communione deciderit, sine retractatione conclusit. Sic Eunomium, Macedonium, Nestorium, synodus semel gesta condemnans, ulterius ad nova concilia venire non sivit; sed universos quocunque modo in haec consortia recidentes, tradito sibi limite synodali, refutavit Ecclesia; nec unquam recte cessisse manifestum est, qualibet necessitate cogente novis ausibus, quae fuerant salubriter constituta, temerasse. Propterea tempestate quoque persecutionis Arianae plurimi catholici sacerdotes de exsiliis, pace reddita, respirantes; sic cum catholicis nihilominus fratribus Ecclesias composuere turbatas, ut non tamen illius synodi Nicaenae quidquid de fide et communione catholica et apostolica definierat immutarent, nec nova quemquam prolapsum damnatione percellerent, sed illius tenore decreti, nisi resipuissent, censerent esse damnatos. Quibus convenienter ex paterna traditione perpensis, confidimus, quod nullus jam veraciter Christianus ignoret uniuscujusque synodi constitutum quod universalis Ecclesiae probavit assensus, non aliquam magis exsequi sedem prae caeteris oportere, quam primam, quae et unamquamque synodum sua auctoritate confirmat, et continuata moderatione custodit, pro suo scilicet principatu, quem beatus Petrus apostolus Domini voce perceptum, Ecclesia nihilominus subsequente et tenuit semper et retinet. Haec dum Acacium certis comperisset indiciis a communione catholica deviasse, diutius ista non credens, quippe quem noverat exsecutorem saepe necessariae dispositionis suae contra haereticos exstitisse, per triennium fere litteris destinatis eumdem monere non destitit, sicut per diversos missa frequenter scripta testantur.--Quibus ille cum debito silentio diu non respondere proponeret, episcopalis quoque directa legatio est, ac nihil ominus pagina destinata quae praemoneret eum suorum ante meminisse gestorum. et quae primitus pro fide catholica desudasset, oportere respicere. Contestans, et blandiendo pariter et minando, ne se a corpore catholicae unitatis abscinderet: simulque quoniam hunc Joannes secundae sedis antistes gravibus pulsaret objectis, ad primae sedis audientiam cohortatus est, vel venire debere vel mittere. Licet enim synodus iteranda non esset, tamen congrueret, ut cujuslibet civitatis episcopus primae sedis judicium non vitaret, ad quod convenerat secundae sedis antistes, qui nisi a prima sede non posset audiri, praecipue qui praejudicatis animis nulla synodo a Graecis fuisset exclusus; etiam apud eos causam suam nec posset omnino dicere, nec deberet: quia ab inferioribus episcopis potior, nisi a prima sede vel discuti potuisset, vel si ita ratio postulasset addici etiam cunctis Orientalibus episcopis cum ipso Acacio in Petri communionem recidentibus cum secundae sedis episcopus catholicus ab externae communionis hominibus esset nullatenus judicandus. Sed Acacius non solum despexit satisfacere postulatis, verum etiam ipsam legationem sedis apostolicae blandimentis, praemiis, perjuriisque deceptam, quibus ei cum imperatore promisit, integram praesulis apostolici causam de omnibus esse servandam Petri communione pollutam redire perfecit, in tantum sedis apostolicae despiciens potestatem, ut non solum ejus auctoritati non cederet, sed etiam potius in consortium communionis externae per legatos suos niteretur abducere; fieretque apostolicae sedi necessitas eos ipsos quos direxerat sacerdotes honore pariter et communione privare, ne tali contagione videretur infecta, satisque monstraret non se Acacii specialiter odisse personam, sed respuere foedera perditorum: quae etiam in suis pontificibus detestata convenienter horreret, nihilominus autem litteris suis Acacius indicarat; et in Alexandrini Petri se communionem, quem expetita sedis apostolicae auctoritate exsecutor ipse quoque damnaverat, sine ejusdem apostolicae sedis consultatione promptissime recidisse, et accusationem Joannis, laudesque Petri proprio sermone deferre. De quibus, si utique confidebat magis vel venire, vel mittere debuisset, ut et praesentem de mendaciis quae dicebat posset confutare Joannem, et praeconia Petri quae digesserat rationabiliter allegaret, quod cum minime fecerit, satis evidenter ostendit, nec Joannem se posse convincere, nec legitime receptum Petrum habere fiduciam perdocendi, solumque sibi monstravit inesse propositum lacerandi catholicos, haereticosque laudandi, seseque eorum potius, quos laudabat, docuit esse participem, quam catholicorum, quos nitebatur decolorare, consortem: tulitque de se ipse judicium, cum damnati hominis communione pollutus, damnationis ejus factus est particeps. Ita et sedes apostolica quod ad necessariam diligentiam respiceret nil omisit, et Acacius secundum formam synodi Chalcedonensis, qua error cui communicavit elisus est, sicut de haeretico homine scriptum est, suo judicio condemnatus apparuit, justeque sedes apostolica, quae utique se Alexandrinum Petrum damnasse, non etiam solvisse memorat, ne per Acacii pristinam communionem Petri quoque collegium, cui Acacius communicaverat, incideret, ipsum competenter Acacium a sua communione submovit. Quapropter utrum errori vel praevaricationi communicaverit Acacius, quid opus erat nova discussione cognoscere? cum jam litteris suis esset ipse confessus, ac, sicut scriptum est, Ore tuo justificaberis, et ore tuo condemnaberis , verborum suorum vinculis et reus teneretur et jure plectendus. Cur ipse in nova causa, quam synodus nulla praecesserat, Joannem, quem suis litteris impetebat, qualemcunque secundae sedis episcopum, in primae sedis beati Petri apostoli judicio confutare despexit; et ut causam diceret, seu per se, seu per alium, vel venire, vel destinare contempsit: indignum habens cujuslibet civitatis antistes ad primae sedis venire judicium, ad quod secundae sedis cerneret venisse pontificem, quod Anatolius Constantinopolitanae urbis episcopus missis legationibus pro sua persona fecisse monstratur? Ecce etiam in hac parte vocem non habent conquerentes: ecce, inquam, ad legitimum est vocatus examen, ubi vel suas partes justis allegationibus defensaret, si ille apostolicae sedis refugit examen in Joannis catholici pontificis negotio vestigando, quemadmodum sedes apostolica de receptione Petri haeretici sua auctoritate resoluti, Acacii fuerat secutura judicium? An sedem apostolicam congruebat paroeciae Heracliensis Ecclesiae, id est Constantinopolitani pontificis, vel quorumlibet aliorum, qui cum eodem, vel propter eum fuerant congregandi, judicium praestolari? Cum apostolicam ejusdem primae sedis audientiam Constantinopolitanus episcopus declinaret, qui utique etiamsi metropolitani esset jure suffultus, etiam inter sedes haberet locum; primae tamen sedis cognitionem fas non habuit refutandi, ad quam secundum canones, appellante secundae sedis antistite, vocabatur ad nostrorum causam. Hoc ipso satis ostendit reum se esse confessum, qui ad legitimum judicium apostolatus adesse contempsit; nec poterat ultra differri, ne, sicut dictum est, antiqua illius communione durante, cum sese jam sociasset externae, sedes quoque apostolica per eum pollueretur contagiis perfidorum, dignumque esset vel praevaricatorem, vel contemptorem judicii competentis, manifestissime scilicet de suo negotio desperantem, a catholica atque apostolica integritate et communione secludi.--Hic si examinatio quaeritur, jam judicio non erat opus; posteaquam et litteris suis ipse confessus est, et ad legitimum judicium vocatus adire pertimuit, si auctoritatis pondus inquiritur, Chalcedonensis synodi tenor cum apostolica sede consentiens, et illius definitionis exsecutio reperitur condemnati illic erroris communicator effectus: praefixae nihilominus ibidem particeps damnationis apparuit, quoniam idem ipse error qui semel est cum suo auctore damnatus, in participe quolibet pravae communionis effecto, et exsecrationem sui gestat et poenam. Hoc tenore etiam Timotheus Aeturus, atque ipse Alexandrinus Petrus, qui secundam certe sedem quoquomodo tenuisse videbantur, non repetita synodo, sed auctoritate tantummodo sedis apostolicae, ipso quoque Acacio postulante vel exsequente probatur esse damnatus; nunc autem ipsi doceant legitime Petrum fuisse purgatum, et ab omni haereticorum contagione rite discretum cum ei communicavit Acacius, si ejus communicatorem putant Acacium aliquatenus excusandum, aut si, quod magis est verum, convenienter atque legitime Petrum probare non potuerunt expiatum ; restat ut in ejus communicatione fuerit, et qui ei communicavit infectus. Non reticemus autem quod cuncta per mundum novit Ecclesia; quoniam quorumlibet sententiis ligata pontificum, sedes beati Petri apostoli jus habeat resolvendi, utpote quod de omni Ecclesia fas habeat judicandi, neque cuiquam de ejus liceat judicare judicio, siquidem ad illam de qualibet mundi parte canones appellari voluerint, ab illa autem nemo sit appellare permissus. Quapropter cum satis constet Acacium nullum habuisse pontificium, sententia sedis apostolicae damnatum, sine ulla ejus notione solvendi; dicant certe qua synodo hoc ille praesumpserit, quod nec sic quidem absque apostolica sede fas haberet efficere? cujus sedis episcopus? cujus metropolitanae civitatis antistes? Nonne paroeciae Heracliensis Ecclesiae? Si illi certe licuit sine synodo sententiam apostolicae sedis abrumpere, nulla ejus consultatione quaesita, itane vero non licuit primae sedi Chalcedonensis synodi constituta, sicut decuit, exsequenti, hujusmodi praevaricatorem sua auctoritate detrudere? Sed nec illa praeterimus, quod apostolica sedes frequenter, ut dictum est, more majorum, etiam sine ulla synodo praecedente, et absolvendi quos synodus inique damnaverat, et damnandi nulla existente synodo quos oportuit, habuerit facultatem: sanctae memoriae quippe Athanasium synodus Orientalis addixerat, quem tamen exceptum sedes apostolica, quia damnationi Graecorum non consensit, absolvit. Sanctae memoriae nihilominus Joannem Constantinopolitanum synodus etiam catholicorum praesulum certe damnarat, quem simili modo sedes apostolica etiam sola, quia non consensit, absolvit; itemque sanctae memoriae Flavianum pontificum congregatione damnatum, pari tenore, quoniam sola sedes apostolica non consensit, absolvit, potiusque qui illic receptus fuerat , Dioscorum secundae sedis praesulem sua auctoritate damnavit, et impiam synodum non consentiendo submovit, ac pro veritate, ut synodus Chalcedonensis fieret, sola decrevit--in qua pontificibus innumeris, qui latrocinio corruerant Ephesino, veniam poscentibus, sola concessit, et in sua perfidia permanentes, nihilominus sua auctoritate prostravit: quam congregatio quae illic pro veritate reparanda collecta fuerat, est secuta; quoniam sicut id quod prima sedes non probaverat, constare non potuit, sic quod illa censuit judicandum, Ecclesia tota suscepit; ubi etiam consequenter ostenditur, quia male gesta synodus, id est, contra Scripturas sanctas, contra doctrinam Patrum, contra ecclesiasticas regulas, quam tota merito Ecclesia non recepit, et praecipue sedes apostolica non probavit, per bene gestam synodum, id est, secundum Scripturas, secundum traditionem Patrum, secundum ecclesiasticas regulas, pro fide catholica et communione prolatam, quam cuncta recepit Ecclesia, quam maxime sedes apostolica comprobavit, et debuerit et potuerit immutari; bene vero gestam synodum juxta supradictum modum, nova synodo nullatenus immutandam. Proinde si Eutychen fatentur haereticum, male gestam apud Ephesum synodum, qua est receptus, pariter fatebuntur, et per bene gestam synodum Chalcedonensem, quod Eutyches vel cum eo sentientes talia sunt rejecti, velint nolintque, consentient, atque ideo bene gestam synodum novis exagitationibus refricari non licuisse cognoscant. Qui si forsitan dixerint, eo tenore Ephesinam quoque synodum non licuisse mutari, rursus haec eadem quae supra deprompsimus, planius repetita perpendantur, id est, quia contra fidem, contra veritatem communionemque catholicam vereque Christianam, non recte gesta synodus legitima synodo pro fide, veritate, communioneque catholica, vereque Christiana, modis omnibus secludenda est, et injusta synodus justa synodo submovenda. Pro fide autem, et veritate, et communione catholica, bona synodus, vereque Christiana, semel acta, nulla nec potest nec debet novae synodi iteratione convelli, sed secundum bene gestam synodum recteque praefixam, si quis ab ejus tramite deviarit, consequenter ac sufficienter ejus definitione plectendus, meritoque illius subjacet constitutis, nec opus est per singulos quosque deviantes, jureque plectendos, novas rursus synodos introduci; cum ex illius tramite, quae auctorem cum errore damnavit, quisquis quolibet modo, quolibet titulo complex ejusdem fuerit factus erroris, ut ejus se contagione polluerit, competenter et particeps ejusdem damnationis existat, ejusque poena puniatur obstrictus, cujus maluit inire consortium. Quaero ergo ab his quid de Eutyche sentiant: fuissene haereticum, an asserunt non fuisse? Si non fuisse contendunt, quid ambagibus agunt, quid circuitionibus praestigiisque se contegunt? Palam se Eutychianos esse pronuntient, ut in ejus sacrilego furore convicti veritatis molibus obruantur, aperteque cognoscant, non solum haec ipsa pestis Eutychiana quantum Christiano dogmati probetur inimica; sed quantas alias haereses, easque gravissimas, in sua pravitate contineat, ut in quibus foveis volutentur, et in quod praecipitium barathrumque mergantur, intelligant. Simul autem si Eutychen haereticum negant, omnimodis publicatur, quod ideo de omnibus Eutychianae pesti communicantibus, suppresso veluti hoc ipso errore, contendunt, ut nos per talium hominum, quod absit, insidias captiosasque tendiculas in Eutychetis insaniam nitantur inducere: quod quidem etiamsi non negent, sive scientes, sive nescientes, facere confutantur. Sin vero et Eutychen haereticum negare non audent, restat ut contra catholicam fidem, non synodum nuncupandam, sed conspirationem potius perditorum fuisse consentiant quae apud Ephesum Eutychete reducto perculit S. memoriae Flavianum, cunctosque qui illic aderant sacerdotes militari terrore compulerit tanto sceleri praebere consensum. Atque ideo nobis necesse est pravam perversamque conspirationis illius, et latrocinalem fuisse perhibeant actionem, eamque debuisse modis omnibus aboleri, et ideo justam, bonam, veraciter Christianam Chalcedonensem synodum processisse definiant, in his quibus Eutychete depulso, cum suo fautore Dioscoro, haeresim eorum erroremque damnarit. Hanc ergo synodum bonam, veram, justam, Christianamque esse non dubitant, per quam illa noxia sit remota. Perspiciant ergo, tandemque concedant, quod quisquis ab ejus justae et Christianae veraeque synodi fide, communione et veritate deviaverit, vel ab ea deviantibus communionem miscuerit, sufficienter atque competenter, secundum ipsius definita, teneatur obstrictus, quoniam mala synodus bona debuit submoveri. Bona vero synodus nulla causa est cur alia debeat synodo retractari, ne ipsa retractatio ejus constitutis deroget firmitatem. Proinde quicunque congregationis Ephesinae tenentur affectu, quid adhuc Acacii tantummodo nomen obtendunt, et non palam sectatores Eutychetis, qui illic receptus fuerat, profitentur; qui si refugiunt, atque Eutychen se perhibent exsecrari, simul ergo et Ephesinam, qua male receptus est, conspirationem jure cessatam, et Chalcedonensem synodum, qua rejecta est, merito consentient institutam; atque ita synodum, quae pro fide catholica sit praefixa, secundum veterum formam, sicut dictum est, perspicient novellis non potuisse quaestionibus ventilari, sed juxta ejus tenorem semel legitime justeque depromptum, et jure probari recta sectantes, et sentientes contraria refutari; quod sedes apostolica, sicut decuit, antiqua traditione custodiens, non synodum duxit iterandam, sed in ejus praevaricatore pellendo hanc eamdem synodum potius exsequendam. Quapropter si quis adhuc secundum Chalcedonensem synodum haec ab apostolica sede gesta reprehendit, praeter quod et hac qua superius astruximus, et multiplici potest ratione convinci, multo magis tamen Acacio non licuisse fatebitur ista tentare. --Dicat ergo, qua synodo, Joannem secundae sedis antistitem, qualemcunque, certe catholicum, et a catholicis ordinatum, nec de catholica fide et communione aliquatenus impetitum, duxerit excludendum, et haereticum manifestum Petrum sua quoque exsecutione damnatum, pontifici catholico permiserit subrogandum Qua synodo, tertiae sedis episcopum Calendionem idem expelli fecit Acacius: nihilominus eumdem Petrum tam haereticum manifestum, ut eidem palam necesse communicare praetenderet, sua passus est dispositione substitui? Qua denique per totum Orientem synodo ejectis orthodoxis, nullo crimine maculatis, pravos quosque et criminibus involutos sua provisione supposuit? Qua synodo tot aliena privilegia nefandus populator invasit? Sed libri non sufficient , si tragoedias ejus quas per Ecclesias totius Orientis exercuit, sigillatim scribere moliamur: an illud ipsius argumentum nobis existiment opponendum, quo facinora sua in imperialem nisus est jactare personam. Cur igitur quando voluit, obstitit Basilisco tyranno certe et haeretico vehementer infesto? cur ipsi imperatori Zenoni, quia palam Antiocheno Petro noluit communicare, suam non subdidit voluntatem? Ecce potuit et in aliis resultare, si vellet sed ut ea quae latius explicanda sunt omittamus, quidquid ipse Zenon imperator suis litteris profitetur, cuncta sese ex Acacii gessisse consilio, nec hoc eum fallere litteris suis ipse pariter testatur Acacius, qui et eum nihilominus universa recte gessisse conscripsit, et suo consilio haec eadem gesta non tacuit. Quasi vero tantum in Alexandrini Petri communione Acacius praevaricator exstiterit, et non in omnibus, quos vel fecit, depulsis catholicis pontificibus, tanquam tyrannus, Ecclesiis quibusque praeponi, vel taliter praepositis perversa communione permixtus est, qui hoc ipso secundum canones fuerant ab ecclesiastica communione pellendi, quod se passi sunt successores vivis sacerdotibus adhiberi. Quis autem non perspiciat Christianus, quod catholicis pontificibus propria sede dejectis non nisi haeretici potuerint introduci? quibus tamen cunctis, vel auctor fuit Acacius subrogandis, vel subrogatis communicator accessit; his utique quia communioni haereticorum nullatenus discrepabant. Cur ergo vel cum haec fieri videret Acacius, non sicut sub Basilisco jam fecerat, ad apostolicam sedem referre curavit, ut si solus ipse non poterat, junctis cum eadem consiliis atque tractatibus, apud imperatorem possent quae religioni competerent allegari? Nam si Basiliscus tyrannus et haereticus scriptis apostolicae sedis vehementer infractus est, et a plurimis revocatus excessibus; quanto magis legitimus imperator, qui se catholicum videri volebat, potuit cum apostolica sede cunctorum quoque pontificum moderata suggestione mitigari, praecipue cum ejusdem Acacii esset specialis fautor et amator; et qui litteris suis tam ipsum Acacium quam sanctae memoriae papam Simplicium magnis laudibus extulisset, doceretur quod haereticis constantissime restitisset . Cur tanto tempore Acacius inter ista conticuit, nisi quia praepediri nolebat ullatenus quae pro haereticis desiderabat impleri? Ponamus tamen etiamsi nulla synodus praecessisset, cujus apostolica sedes recte fieret exsecutrix, cum quibus erat de Acacio synodus ineunda, nunquid cum his qui jam participes tenebantur Acacio, et per Orientem totum catholicis sacerdotibus violenter exclusis, perque exsilia diversa relegatis, socii evidenter existebant, communionis externae prius se ad haec consortia transferentes, quam sedis apostolicae scita consulerent. Cum quibus ergo erat synodus ineunda? Catholici pontifices fuerant undique jam depulsi, solique remanserant socii perfidorum, cum quibus jam nec licebat habere conventum ; propheta quoque dicente: Non sedi in concilio vanitatis, et cum iniqua gerentibus non introibo; . Recte igitur per Chalcedonensis synodi formam hujusmodi praevaricatio repulsa est, potius quam ad concilium, quod nec opus erat post primam synodum, nec cum talibus habere licebat, adducta est. Nam et quid ageretur de fide catholica, si intelligere voluissent, ignorare non poterant, cum viderant catholicos pontifices nulla synodi discussione, nullo concilio, praecipue cum novas causas esse perpenderent, toto Oriente depelli, et caeteri quid caverent, ex illorum discere qualitate potuissent. Restat igitur ut illius partis eos fuisse sit clarum, cui se post tot experimenta dediderunt, meritoque ab apostolica sede, caeterisque catholicis non jam consulendi erant potius, sed notandi. Risimus autem, quod praerogativam volunt Acacio comparari, quia episcopus fuerit regiae civitatis. Nunquid apud Ravennam, apud Mediolanum, Sirmium, apud Treviros, multis temporibus non constitit imperator? Nunquidnam harum urbium sacerdotes ultra mensuram sibimet antiquitus deputatam, quidpiam suis dignitatibus usurparunt? Nunquid Acacius, ut Joannem qualemlibet hominem, catholicum tamen a catholicis ordinatum, de Alexandria excluderet, Petrumque in haeresi jam detectum atque damnatum, absque sedis apostolicae consultatione reciperet, aliqua synodo saltim illic habita, hoc audacter arripuit, ut Calendonem de Antiochia pelleret; haereticumque Petrum, quem ipse quoque damnaverat, absque notitia sedis apostolicae rursus admitteret, aliqua synodo id fecisse monstratur? Si certe de dignitate agitur civitatum, secundae sedis et tertiae major est dignitas sacerdotum, quam ejus civitatis, quae non solum inter sedes minime numeratur, sed nec inter metropolitanorum jura censetur: nam quod dicitis, alia potestas est regni saecularis, alia ecclesiasticarum distributio dignitatum. Sicut enim quamvis parva civitas praerogativam praesentis regni non minuit, sic imperialis praesentia mensuram dispensationis religiosae non mutat. Sit clara urbs illa potestate praesentis imperii, religio tunc sub eadem firma, tunc libera, tunc provecta consistit, si potius hoc praesente propriam teneat sine ulla perturbatione mensuram. Dicatur autem de Alexandrino et Antiocheno episcopis certis ex causis principem magis illa quae gesta sunt, non Acacium praecepisse. Sed principi Christiano decuerat suggerere sacerdotem, maxime cujus familiaritate et favore fruebatur, salvam fore de ejusdem injuria contumeliaque vindictam tantum, ut Ecclesiae sineret Christianus princeps regulas custodiri, quia et nova in utroque pontifice causa esset exorta, et novam discussionem consequenter inquireret; et sicut semper esset effectum , ut sacerdotati concilio de sacerdotibus judicia provenirent; non a saeculari viderentur qualescunque pontifices, etsi errore humanitus accedente, non tamen religionem ullatenus excedentes potestate percelli. An adhuc justa ratione principi suggerenda non erant? Regiae civitatis honore sublimis, si factus erat illa regia civitate sublimior, tanto magis in his suggerendis debuit esse constantior? Si autem in his quae pro religione fuerant exerenda, exstitit contemptibilis, atque despectus, et aut segnis, aut fiduciam non habens intimandi, in quo per regiam civitatem major effectus est? Nathan propheta palam publiceque in facie regi David, et commissum pronuntiavit errorem, et ipsum commisisse non tacuit; et confessione correctum consequenter absolvit. imperatorem Theodosium juniorem Ephesino latrocinio libere coarguit excedentem; sanctae memoriae quoque papa Hilarus Anthemium imperatorem, cum Philotheus Macedonianus ejus familiaritate suffultus diversarum conciliabula nova sectarum in Urbem vellet inducere, apud beatum Petrum apostolum palam ne id fieret, clara voce constrinxit, in tantum ut non ea facienda cum interpositione sacramenti idem promitteret imperator; sanctae memoriae nihilominus papa Simplicius, et post eum sanctae memoriae papa Felix, non solum Basiliscum tyrannum, sed etiam imperatorem Zenonem pro iisdem ipsis excessibus, auctoritate libera saepius increpasse noscuntur, flectique potuisset, nisi Constantinopolitani praesulis accederetur instinctu, qui particeps externae communionis effectus, necessario in quod inciderat, jam fovebat, malens in suae praevaricationis obstinatione persistere, quam curandus ad salubria remeare, sicut ipse rerum probavit eventus. Ecce nuper Honorico regi Vandalicae nationis, vir magnus et egregius sacerdos Eugenius Carthaginensis episcopus, multique cum eodem catholici sacerdotes constanter resisterent saevienti, cunctaque extrema tolerantes, hodieque persecutoribus resistere non omittunt. Nos quoque Odoacri barbaro haeretico regnum Italiae tunc tenenti, cum aliqua non facienda praeciperet, Deo praestante nullatenus paruisse manifestum est.) Hic autem vir bonus Acacius, et sacerdos eximius , in tantum se et suggerere potuisse monstravit, et noluisse deprompsit, imo favisse patefecit; ut et imperator cuncta se ex ejus gessisse consilio non taceret, et ipse imperatorem magnis praeconiis elevaret ista facientem; seseque prodidit his agendis rebus fuisse participem. Sed esto, Calendion imperatoris nomen abstulerit; Joannes principi mentitus fuisse jactetur, quae tamen cum novae essent causae, nova debuit ecclesiastica provenire discussio? an qui in hominem imperatorem peccasse dicebantur, nulla interveniente synodo dejici debuerunt; et in Deum, qui summus et verus est imperator, Acacium delinquentem, sinceramque communionem divini sacramenti studentem miscere cum perfidis, secundum synodum qua haec est damnata perfidia, non oportebat expelli ? Quid de innumeris per totum Orientem catholicis sacerdotibus propria sede depulsis, et indubitanter haereticis intromissis? Novae certe erant causae; et his consequenter nova synodus debebatur. Cur tunc non venit in mentem, ut in talibus causis peteretur a principe saltem qualiscunque synodus celebranda; ut quocunque vel colorato judicio traditionis ecclesiasticae passim pontifices viderentur excludi, non solum quarumcunque urbium sacerdotes, sed metropolitani incunctanter antistites? His omnibus cum non restitit suggestione qua potuit, consensit Acacius, communicando cunctis, qui in catholicorum locum haeretici fuerant subrogati: Apostolus autem dicit: Non solum qui faciunt, sed et qui consentiunt facientibus , reos indubitanter ascribi. An haec licuit saeculari potestati et actis talibus, Acacio consentiente absque ulla synodo, quam ipsa rerum novitas exigebat, absque sedis apostolicae consultatione perficere; et sedi apostolicae non licuit, secundum tenorem synodi Chalcedonensis in veteri utique causa, et veteri constituto juxta definitionem damnata , inimicis synodi Chalcedonensis Acacium communicantem a sua communione depellere? Sed inquiunt: Acacius principi obviare non potuit. Cur Basilisco, quia voluit, obviavit? cur ipse Zenoni, ne palam Petro Antiocheno quamvis latenter hoc fecerit communicare videretur, non commodavit assensum? ecce resultanti non institit imperator: ecce vim nolenti non intulit; ecce refugienti contagia manifesta concessit: postremo, cur tanto tempore, cum ista gererentur, vel gerenda cognosceret, non ad sedem apostolicam, a qua sibi curam illarum regionum noverat delegatam, referre maturavit ? Sed prius laudator factus est ipse gestorum, quam vel praemoneret talia esse tentanda, vel ne tentarentur obsisteret. Sicut sub Basilisco jam fecerat, cur illis caeteris communicare consensit, qui depulsis catholicis sacerdotibus, indubitanter haeretici singulis urbibus fuerant substituti? Postremo ille defuit suis partibus; et quae sacerdoti catholico competerent, agere fastidivit : ideo sedes apostolica quod ad eadem pertinebat, vel potuit vel debuit praeterire? Quolibet igitur modo haereticorum complicem refutavit, et consortem communionis externae a sua communione dimovit; nec opus fuit nova synodo, cum veteris constituti sufficienter haec forma praescriberet; nec opus fuit ut haec scienda Orientis episcopis intimaret, quos ex expulsione catholicorum, quae agebantur in causa fidei, non ignorasse manifestum est; et communicando haereticis subrogatis, facto tali consensisse non dubium est; etiam cum externae communionis effectis nec potuisse, nec debuisse sedis apostolicae scita tractari. Ecce agnoverunt in eorum professione qui constantissime perdurarunt, quod fidei communionique catholicae deberetur. Ecce agnoverunt quemadmodum a talibus recedendo, imo talibus contra moliendo, a fide et communione catholica deviarit Acacius, seque pariter cum eodem errori subdiderint. Ecce agnoverunt quam justis ex causis pro fide et communione catholica atque apostolica, cui et illi qui in ea perstiterant congruebant, et hi qui perstantibus obviabant, ab eadem docebantur alieni, sedis apostolicae auctoritate sit remotus Acacius , ejusque pariter quicunque complices exstiterint, atque ab illa merito cum his communione discretus, a qua se ipse primum cum suis consortibus catholicis pontificibus discrepando cognoscitur separasse; jureque sententiam ille damnationis excepit, caeterisque consortibus cum suis consortibus promulgandam; qui solus pro omnibus suis consortibus in communionem se recidisse perfidiae ad apostolicam sedem missis litteris est professus. Cui Acacio, si communicaverant Orientales episcopi antequam huc referret , pari utique reatu sine dubio probabatur involvi, jureque per illum transgressionis sententiam susceperunt, tanquam facti cum eodem communionis externae; qui utique non consuli tanquam nostrae communionis homines jam deberent, sed tanquam in contrario positi consortio refutari. Si vero non communicaverant antequam Acacius huc referret , et communicantem notare debuerant, et ipse de eodem potius huc referre, atque apostolicae sedis vigore perculsum merito comprobare, cumque ea sede apostolica tantisque illis catholicis pontificibus magis tenere concordiam. Sed quia ab illorum societate desciverant, et eorum successoribus communicare delegerant; ideo cum sede apostolica minime congruebant; quia in sortem reciderant praevaricatoris Acacii: et illius se sine dubio pervidebant sententia consequenter astringi, ob hoc eum videri nolebant esse damnatum, quia se cognoscebant in eadem praevaricatione damnatos, in qua hodie quoque manere persistunt. Sed sicut ii simili conditione constricti complicem suum non possunt judicare non jure damnatum, neque reum possunt competenter absolvere, sic illo juste praevaricatore damnato, ipsi quoque pari jacent damnatione prostrati, neque nisi resipiscentes, inde poterunt prorsus absolvi: quia sicut per unum scribentem eorum omnium vulgata transgressione qui in eamdem perfidiae reciderant actionem, sic in uno eodemque qui pro omnibus scripserat, vel scribendo omnium prodiderat voluntates, transgressione punita, pariter quoque cum eodem, vel in eodem est complicum transgressio punita cunctorum. Quae tamen sententia in Acacium destinata, etsi nomine tantummodo praesulis apostolici, cujus erat utique potestatis legitimae, probatur esse deprompta, praecipue cum secreto dirigenda videretur: ne custodiis ubique praetentis dispositio salutaris quibuslibet difficultatibus impedita necessarium habere non posset effectum; tamen quia orthodoxis ubique dejectis, et haereticis tantummodo eorumque consortibus jam relictis in Oriente, catholici pontifices aut residui omnino non essent, aut nullam gererent libertatem plurimorum in Italia catholicorum congregatio sacerdotum; rationabiliter in Acacium sententiam cognovit fuisse prolatam, quae congregatio facta pontificum non contra Chalcedonensem, non tanquam nova synodus contra veterem primamque cognovit; sed potius secundum tenorem veteris constituti particeps apostolicae exsecutionis effecta est; ut satis appareat Ecclesiam catholicam, sedemque apostolicam, quia alibi jam omnino non posset, ubi potuit, et cum quibus potuit, nihil penitus omisisse, quod ad fraternum pertineret pro intemerata et sincera communione tractatum; quae cum universa noverint qui videntur Ecclesiis Orientalibus nunc praeesse, propterea Christianam reparari legitima curatione refugiunt unitatem; quia occasionem dissensionis hujus suis ambitionibus suffragantem deponere jam recusant; quia sine auctoritate sedis apostolicae omnium Ecclesiarum passim jura confundant, magis eligentes in errore persistere, quam praesumptionum suarum perdere facultatem, plus usurpationum suarum licentiam diligentes quam divini judicii tenentes corde respectum. In quo necesse est velint nolint tam de fidei communionisque catholicae sinceritate neglecta, quam de paternis canonibus evidenter irruptis recipiant quod merentur, nisi dum hic tempus admittit haec damnationis aeternae pericula correctis mentibus studeant declinare, ut possint non tales permanere, quibus insolubilis est lata sententia. Sed a talibus recedentes, ab eadem sententia non teneri: quae sicut in errore durantibus nunquam solvenda praefixa est, sic ab his erit aliena, qui exstiterint puniendae pravitatis immunes. Haec vero ad instructionem vestrae dilectionis satis abundeque sufficere judicamus, quamvis eadem latius, si Dominus concesserit facultatem, studeamus exponere: quatenus et fidelium quisque cognoscat, nihil apostolicam sedem praepropere censuisse, et non habere quod juste possit opponere, perversa doceatur improbitas. Recte autem faciet vestra dilectio, ut ista quae scribimus, pariter catholicis et contraria sapientibus innotescant: quo et sanis necessaria firmitas, et male sanis competens medicina praebeatur. Datum calendis Februarii, Victore viro clarissimo consule.

(ut dictum est) (sicut dictum est) (Matth. XII) (propter quod etiam ad apostolicae sedis judicium Acacius vel venire vel destinare non ausus est) (ut dictum est) (cum etiamsi reus manifestus esset Joannes, post eum saltem catholicum convenisset praefici sacerdotem, sicut ipse quoque suis sacris sanctae memoriae Timotheo catholico in Alexandria faciendum promisisse legitur imperator?) (ut dictum est) (quia moris ecclesiastici omnino non esset cum his qui pollutam communionem tenerent, permixtamque cum perfidis, ullum miscere concilium) ( odivi congregationem malignorum, et cum impiis non sedebo ) (Postremo si sibi de imperatoris praesentia blandiuntur, et inde putant Constantinopolitanae civitatis episcopi potiorem fieri posse personam; audiant Marcianum ejusdem principem civitatis, posteaquam pro augmento urbis ipsius sacerdotis intercessor accedens, contra regulas obtinere nihil potuit, sanctae memoriae papam Leonem summis laudibus prosecutum quod canonum regulas violari nulla fuerit ratione perpessus. Audiant Anatolium ejusdem sedis antistitem, clerum potius Constantinopolitanum quam se tentasse talia confitentem, atque in apostolici praesulis totum dicentem positum potestate. Ipsum beatum papam Leonem sedis apostolicae praesulem, cujus synodus Chalcedonensis auctoritate firmata est, quidquid ultra quam ab eodem pro fide et communione catholica atque apostolica illic agendum, constaret esse delegatum, per occasionem congregationis illius, praeter Nicaenos canones nova videretur actione tentatum, competenti refutatione vacuasse. Eaque nihilominus etiam sub sanctae memoriae papa Simplicio legatum sedis apostolicae sanctae memoriae Probum Canusinae urbis episcopum Leone principe tunc petente praesente docuisse nullatenus posse tentari, neque his prorsus praebuisse consensum, atque ideo non ad civitatis cujuslibet respiciant qualitatem, sed modum dispensationis ecclesiasticae paterna traditione firmatum convenienter observent.) (ac divinae pariter leges humanaeque censerent) ( an ut per ea suae praevaricationis exerceret potius tyrannidem, quam causas religionis legitime procuraret?) (II Reg. XII) ( beatae memoriae Ambrosius Mediolanensis sacerdos Ecclesiae, majori Theodosio imperatori communionem publice palamque suspendit, atque ad poenitentiam redegit regiam potestatem; beatae memoriae papa Leo (sicut legitur) (Rom. I) ( ad cujus praecipue vocatus examen vel venire vel mittere non curavit, ut se de his omnibus, ut confidebat, absolveret) (quod absit)

[ al. sola] [ al. addit videlicet] [ al. furoris residui] [ al. illius] [ al. addit semel] [ al. addit brevitatis causa] [ al. Non autem nos latet plurimos, etc.] [ al. per certas provincias congregatis secum fratribus ecclesias composuisse] [ al. judicarentur] [ al. tanquam debito] [ Al. ut ejus inexpiatione] [ Al. Nec plane tacemus] [ Al. quae] [ Al. sententiam sedis apostolicae sine, etc.] [ al. additur Graecorum] [ al. quia illic receptus non fuerat] [ al. addit. sanctum] [ al. nec se] [ al. sufficerent] [ al. visus] [ al. Cur et] [ al. addit nimirum] [ al. sed noluit. An non Apostolus dicit, non solum qui faciunt, sed etiam qui consentiunt facientibus reatu pariter sunt irretiti? sed . . . ] [ al. qui a] [ al. restitissent] [ al. prohibere] [ al. addit dicente psalmo: Non sedi, etc.] [ al. dejectum] [ al, eodem] [ al. Sed dicatur forsitan] [ al. sacerdotalibus] [ al. addit contra] [ al. An et haec] [ al. egregius] [ al. excludi] [ al. justa definitione damnatum] [ al. restitit] [ al. curavit] [ al. non curavit] [ al. facienda] [ al. addit atque ideo cum eis jam] [ al. referretur] [ al. referretur] [ al. addit et] [ al. rei reum] [ al. transgressio est]

http://viaf.org/viaf/50579250

Gelasius I

EPISTOLA XIV, SIVE TRACTATUS GELASII PAPAE,

In quo etiam ponit exempla epistolarum Simplicii papae atque Felicis, quod Timothei Aeluri, vel Petri Alexandrini impietatem olim cognoverint, vel visi fuerint judicasse. Postea propriis prosequitur dictis, instruens quid adversus Graecos debeat responderi.

Ex epistola Simplicii papae ad Acacium. Illud, inquit, me non mediocriter facit attonitum, quod iisdem litteris suis Petrum, qui haereticorum dudum socius exstitisse probetur et princeps, quod conscientiam dilectionis tuae meminimus non latere, instructionesque ipsas, quibus fuerit confutatus, nosse confidimus, quemque etiam dubium non sit adhuc extra communionem durare catholicam, saepeque nos de eodem ex illa urbe pellendo scripsisse sit certum, ad praefatae Ecclesiae regimen existimet provehendum; eumque promittat rectae fidei definitionibus convenire, a cujus utique, sicut superius dixi, consortio tam degit extraneus, quam ab ejus communione discretus est. Ad quam si nunc redire contendit, nisi per satisfactionem Christianis regulis competentem non potest introire: ac perinde non ad fastigium sacerdotalis dignitatis accedere, sed medelae, quae post poenitudinem praebenda est, consequenter aptari: animae suae cupiens reconciliatus auxilium, non gradum summi honoris affectans, qui diu convincitur fuisse perversus: ne per speciem remeantis non remedium sincerae salvationis inquirat, sed facultatem propagandae pravitatis inveniat. Quo facto non hunc magis ab errore detrahimus, quam perniciem fidelibus irrogamus; eoque modo Chalcedonensis synodi statuta violantes, aditum saeva copulatione grassandi in Ecclesiam lupis rapacibus aperimus. Denique ab eisdem ipsis cum quibus olim a catholica participatione divisus est, pontifex dicitur postulari: ut satis evidenter appareat non eos rectam fidem velle, sed in praesule proprio nefandi dogmatis quaerere potestatem; neque inter ipsos et veraciter sentientes, pax inde possit fida generari, unde haereticarum mentium crescit funesta damnatio, et catholicorum miseranda captivitas. Ex epistola Felicis papae ad Zenonem imp. Ubi esse, inquit, jam consequens procul dubio pervidetis, Alexandrinae Ecclesiae pervasorem, funesta diu impunitate grassantem, vestris praeceptionibus, quibus merito dudum probatur ejectus, esse nihilominus addicendum. An non ipse est, qui per 30 annos catholicae desertor Ecclesiae, inimicorumque ejus sectator et doctor, et ad fundendum sanguinem semper velox fuit et promptus? Nunquid adhuc et istam dissimulationem quadam sumus ex conhibentia recepturi? In quo revera non est opus discussione subtili, quia ejus aperta sunt crimina. Multa similia in diversis epistolis eorum diligens lector, si requirat, inveniet. Praetermitto jam scripta et admonitiones papae Simplicii, quae plerique vilia aestimant, et judicant contemnenda. Illud consideremus attentius, quod de eodem Petro, tunc cum adhuc sanum forte saperet, judicarit Acacius, qualemque de eo sententiam ad apostolicam sedem dixerit. Domino sancto, et beatissimo Patri, archiepiscopo Simplicio Acacius. Sollicitudinem omnium Ecclesiarum secundum Apostolum circumferentes, nos indesinenter hortamini, quamvis sponte vigilantes ac praecurrentes. Sed vos divinum zelum solito demonstratis, statum Alexandrinae Ecclesiae certius requirentes, ut pro paternis canonibus suscipiatis laborem, piissimo stillantes sudore pro his, sicut semper est approbatum. Sed Christus Deus noster, qui diligentibus se in bonum cooperatur , nostris cogitationibus insidens, et unam nobis in his mentem, atque eamdem pro gloria sua esse cognoscens, omnem victoriam esse perfecit, consortes nos cum tranquillissimo principe faciens, et Timotheum quidem decessorem spirantem procellas, et ecclesiasticam tranquillitatem, sicut apparuit conturbantem vitae subduxit humanae, dicens ei: Tace et obmulesce . Petrum quoque , qui ab Alexandria more similiter procellae surrexerat, dissipavit, atque in aeternam fugam Spiritu sancto flante convertit, unum et ipsum de his qui olim fuerant et ante damnati. Sicut enim in nostris archivis inventum est, et de vestris scriniis, si dignamini requirere, poteritis agnoscere, quae in tempore de eodem subsecuta, ab Alexandrino episcopo Romam ad alterutrum sint relata. Qui Petrus filius noctis existens; et operum diei lucentium alienus apparens, omnino tenebras ad latrocinium peragendum congruas eorum cooperator inveniens, media nocte, adhuc jacente cadavere illius, qui paternos canones subverterat, insepulto, subrepsit in sedem, sicut ipse arbitratus est, uno et solo praesente, et eo qui consors illius insistebat insaniae: ita ut propter hoc majoribus suppliciis subderetur; nec quod sperabat effectum est. Sed ille quidem de se ex parte vel minima judicans nusquam penitus omnino comparuit. Timotheus autem paternorum canonum custos, qui Davidicae mansuetudinis exemplo subditur, et usque in finem patiens, atque potestati propriae restitutus a Christo, propriae sedis honore laetatur: et spiritualium filiorum voces accipiens, gratiam curationis exspectat, multiplicato in se honore a Christo principe sacerdotum. Ecce testimonium Acacii validissimum, quid de Timotheo, quid de Petro senserit. Vere enim, sicut scriptum est in Evangelio de Caipha illo pontifice, evenit Acacio. Dicitur enim de illo, quia cum esset princeps sacerdotum anni illius, de Domini dixerit passione: Expedit ut unus homo moriatur pro populo, ut non tota gens pereat . Et subjungit evangelista beatus Joannes, hoc, inquiens, a semetipso non dixit, sed cum esset princeps sacerdotum anni illius prophetavit. Ita et hic, cum in summi esset sacerdotii dignitate locatus, utrum nolens an invitus, dubitare quippe nos ejus varietas et inconstantia fecit, verissimam de inimicis Dei tulit sententiam; quam si servare voluisset, procellam quam ab Ecclesia veraciter depulerat, rursus in Ecclesiam ipse non revocasset; et de quo dixerat, tace et obmutesce , rursus Petri personam loqui in Ecclesia minime permisisset. Quam similiter procellam a sancto Spiritu dissipatam esse praedixerat, quemque filium noctis asseveraverat, et quem ab opere luminis alienum, amantemque tenebras latronum operibus congruas esse narrabat: qui falsum sacerdotii nomen, ab eo qui paternos, ut ipse ait, canones subverterat, artibus dolosis sibi ipse imposuerat. Hic Petrus, de quo beatae memoriae Timotheus catholicus, ut ipse dixit, paternorum custos canonum, Alexandrinae quondam Ecclesiae pontifex, ad sedem apostolicam multa retulit deteriora quam superius continentur, asserens specialiter et affirmans inimicum fidei, inimicum Chalcedonensis synodi per omnes exstitisse infelicitatis conatus. Quid igitur nobis faciendum est? Non credimus tot et tantis tantarum sedium sacerdotibus, qui omnes uno ore, uno consensu, publicam et feralem humanae salutis bestiam Petrum esse dixerunt, in cujus se communione, perniciosa conjunctione, suadentes daemonico spiritu, infeliciter sociaverat Acacius, male rursus aedificans quod bene destruxerat? Nec opus plura hinc dicere, cum timentibus Deum et formidantibus diem judicii, et Ecclesiae unitatem diligentibus satis aperteque causa sit clara. Haec enim sola ratio est quae unitatem dividit et concordiam dissipat: quia quandiu praevaricatorum nomina de Ecclesia non auferuntur, pacis vinculum nullatenus redintegrare permittunt. Si enim licet sectatorum vel communicatorum Eutychetis, ut fuit ejus sectator Petrus, et communicator Acacius, in Ecclesia nomina recenseri, cur de sectatoribus et communicatoribus Arii vel caeterorum haereticorum, simili sorte non liceat? An minoris impietatis et perfidiae Eutyches fuisse putatur quam Arius? Nemo hoc quidem sani capitis audebit dicere. Si ergo par est impietas, par sit et utrorumque detestatio: ne si semel talis fuerit intromissa licentia, omnibus exinde omnia liceant, fiatque, quod absit, tam passiva rerum confusio atque commixtio, ut nulla inter mundum et immundum sit secundum prophetam certa discretio. Non est quidem nostrae humilitatis de totius orbis dissensione ferre sententiam; est tamen nostrum de propria salute esse sollicitos, quoniam unusquisque pro se rationem redditurus est ante illud tribunal judicis et regis aeterni , in quo etiam de verbo otioso, minimoque quadrante, sumus nostrorum rationem actuum praestituri . Unde et optamus, qualiacunque et quantacunque super nos importaverit inimicus, tolerare discrimina in saeculo praesenti, tantum ne causas incurramus mortis aeternae. Sed dicitur de Petro, quanquam sine approbatione dicatur, praesertim de homine perspicacissimo , qui per 30 annos famosus expugnator fuerat veritatis, quod poenitentia acta susceptus sit in Ecclesia. Nunquam igitur per 30 annos agere potuit poenitentiam, nisi tunc cum episcopatus amore et ambitionis ardore fervebat? O rem monstro simillimam! ante illum potuisse locum suum sacerdotii obtinere, quam posset vel brevi pro tam immani crimine poenitens videri. Sed solvit illum, inquit, auctoritate sua prius Acacius, et sic suscepit. Utinam seipsum miserrimus omnium, secumque quamplurimos, non aeternae mortis compedibus alligaret! Qui cum superbissimo praeflatus spiritu thronum humilitatis altius efferre conatur quam decuit, et praesumptionibus suis aditum undecunque conquirit, simulque per fas et nefas calcat et transit inviolabilia statuta sanctorum, cum ipso quem imitatus est auctore superbiae, in profundissimam ruinam dejectus, id dereliquit Ecclesiae, unde lugerent pacifici, fidelesque et humiles flerent. Si enim ille modum temperata potestate servasset, nec Petrum haereticum, nullo regulari ordine absolutum, pro ejus audaci temeritate, in sua societate hodie Ecclesia suspiraret assumptum; nec caritatis, quae omnium virtutum est perfectio, et sine qua secundum Apostolum inania sunt universa quae facimus , tanta filii pacis dispendia paterentur, nec mordendo invicem, consumerentur invicem. Sed quolibet modo dicatur Petrus esse susceptus, apparet tamen eum fuisse haereticum, qui poenituisse pro perversitate defenditur; et quod pravus et infidelis fuerit, et de Ecclesia ecclesiastico jure projectus, ambigi dubitarique non potest. Sed concedamus paulisper poenituisse eum, quod nullatenus verum est; videndum ergo est quomodo, id est utrum qui ordine competenti, regulari severitate excisus et exstirpatus est, poenitens recte et consequenter receptus sit. Sed nunquam docebitur, nunquam monstrabitur, nunquam omnino probabitur ejus purgationem fuisse legitimam, quae non est competentibus regulis celebrata. Secundae enim sedis antistitem nec expellere quisquam, nec revocare, sine primae sedis assensu, vel potuit, vel debuit. Nisi forte confuso jam ordine rerum atque turbato, nec prima, nec secunda, nec tertia sedes debeat observari, vel suscipi secundum antiqua statuta majorum, et sublato capite, ut videmus, omnia membra vario inter se compugnent certamine, fiatque illud quod de populo scriptum est Israel: In illo tempore, non erat dux in Israel: unusquisque quod placitum erat in oculis suis faciebat . Qua enim ratione vel consequentia aliis sedibus defendendum est, si primae beatissimi Petri sedi antiqua et vetusta reverentia non defertur, per quam omnium sacerdotum dignitas semper est roborata atque firmata, trecentorumque decem et octo Patrum invicto et singulari judicio vetustissimus judicatus est honor? Ut pote qui Domini recordabantur sententiam: Tu es Petrus, et super hanc petram fundabo Ecclesiam meam, et portae inferi non praevalebunt adversus eam. Et tibi dabo claves regni coelorum, et quaecunque ligaveris vel solveris in terra, erunt ligata vel soluta in coelo . Et rursus ad eumdem: Ecce ego rogavi pro te, ut non deficiat fides tua, et tu aliquando convertere, et confirma fratres tuos , et illud: Si amas me, pasce oves meas . Quare igitur ad Petrum tam frequens Domini sermo dirigitur? nunquidnam reliqui sancti et beati apostoli non erant simili virtute succincti? Quis hoc audeat affirmare? Sed ut capite constituto, schismatis tolleretur occasio , et una monstraretur compago corporis Christi, quae ad unum caput gloriosissima dilectionis societate concurreret; et una esset Ecclesia, cui fideliter crederetur, unaque domus unius Domini et unius redemptoris, in qua de uno pane et de uno calice nutriremur . Qua ratione, sicut dixi, majores nostri, reverendi illi Ecclesiarum magistri, clarissimaque illa populi Christiani lumina, quos merita virtutum suarum usque ad confessionis gloriosissimas palmas, et martyrii fulgentes extulere coronas, ad illam sedem quam princeps apostolorum sederat Petrus, sui sacerdotii sumpta principia repleti Christi caritate mittebant, suae inde soliditatis gravissima firmitatis roboramenta poscentes. Ut per hanc speciem omnibus appareat vere unam esse per omnia, et indissolubilem Christi Ecclesiam, quae concordiae vinculo mirabilique caritatis textura composita, sola et indivisa per totum ostenderetur esse tunica Christi, quam nec milites ipsi qui Dominum crucifixerunt, dividere ausi fuissent . Quae nunc si propter perfidiam Petri, Acacii tyrannicam superbiam, impiamque praesumptionem ejus, violatur atque conscinditur, videte et sapienter expendite, in quam grave periculum nostra deducitur conscientia, dum tanta majorum solvitur observantia. Quis enim non agat quodcunque libuerit, si semel in consuetudinem corruptus ordo pervenerit? Si autem hoc sacrilegum est etiam cogitare, cur non cum diligentissima observatione teneatur haec forma majorum, cum sit in hoc observationis tenore ineffabilis indubitataeque unitatis evidens et grande mysterium? An duae sunt Ecclesiae et duo pastores? Absit. Unus est enim qui fecit utraque unum , tollens de medio inimicitiarum parietem in corpore suo. Cur ergo per Petri et Acacii nomina rursus inimica sepis intexitur, quam semel Christi crux, mors et sanguis destruxit, solvit et evertit? Non ergo dividat eos interpositum Petri et Acacii nomen, quos tanti mediatoris pretiosus sanguis univit. Postremo aequum est ut qui alios libenter et competenter vultis habere subjectos, cedatis et ipsi antiquo more majoribus, ut confidenter imperare possitis minoribus vestris. Duodecim certe fuere apostoli, paribus meritis, parique dignitate suffulti. Cumque omnes aequaliter spirituali luce fulgerent, unum tamen principem esse ex illis voluit Christus, eumque dispensatione mirabili in dominam gentium Romam direxit, ut in praecipua urbe vel prima primum et praecipuum dirigeret Petrum. Ibique sicut doctrinae virtute sublimis emicuit, ita sanguinis gloriosa effusione decoratus, aeterno hospitio conquiescit, praestans sedi, quam ipse benedixit, ut a portis inferi nunquam pro Domini promissione vincatur , omniumque sit fluctuantium tutissimus portus. In quo qui requieverit, beata et aeterna statione gaudebit: qui vero contempserit, ipse videbit qualia genera excusationum in die obtendat judicii. Me enim credo, spero, confido in Christo, quod ab ejus caritate nec tribulatio, nec angustia, nec gladius, nec persecutio, nec vita, nec mors unquam poterit separare . Incumbat persecutio, saeviant leges, militi Christi gloriosius est mori quam vinci: fraudari praesentium commodis melius quam carere futuris.

(Epist. 17.) (Epist. 2.) (I Cor. XI) (Rom. VIII) (Matth. VIII; Marc. IV) (Mongum) (Salophaciolus sive Albus) (Joan. XI) (Matth. VIII; Marc. IV) (Ezech. XXII, 26) (II Cor. V) (Matth. V et XII) (I Cor. V) (Judic. XXI) (Matth. XVI) (Luc. XXII) (Joan. XXI) (S. Hieron. cap. 14, lib. I adv. Jovinianum) (I Cor. X) (Joan. XIX) (Ephes. II) (Matth. XVI) (Rom. VIII)

[al. add. Ae lurum] [pervicacissimo legendum videtur ] [ al. deferendum] [ al. vindicatus]

http://viaf.org/viaf/50579250

Gelasius I

EPISTOLA XV. GELASII PAPAE AD EPISCOPOS ORIENTALES.

Quod in Acacii aliorumque damnatione synodo nova opus non fuerit, et quod Petrum Alexandrinum absolvere Acacius sine sedis apostolicae auctoritate non potuerit. Tum de episcopis catholicis sede sua sine discussione dejectis.

Dilectissimis fratribus universis episcopis Orientalibus Gelasius. Quid ergo isti prudentes viri, et argutis mentibus totius religionis interna rimantes, in Orientis partibus constituti, si cognoverunt hujusmodi personam in Antiochena Ecclesia constitutam, cur communicando talibus praebuere consensum? Cur non illico reclamarunt, cur non se a tali contagio removerunt, cum tam evidenter adverterent ideo Calendionem depulsum ut haereticis panderetur introitus? Quare hic nihil de re nihil de fide Christiana, nihil de personarum examinatione tractarunt? Si vero illi eorum se communioni voluntarie subdiderunt, ab apostolica sede certe separati sunt, cum talibus et apud tales, etiamsi esset necesse fieri, nulla posset omnino synodus provenire. Quod si ignorasse se dixerint qualis Antiochiae post Calendionem successisset antistes, quid mirum, si qui in Oriente positi, quae in regione sua contigerint scire nequiverunt, ea quae apud apostolicam sedem gesta fuerant ignorarent? Cur tamen, posteaquam ad eorum notitiam pervenit qualis esset sacerdos apud Antiochiam constitutus, non ejus consortia continuo respuerunt? Quid excusationem de ignorantiae colore praetendunt, cum hodieque et manifestata contagia perfidorum, et a nobis saepius exprobrata sectentur? Quo satis apparet, quia ne tunc quidem etiamsi cognoscerent refutarent, quando nunc etiam publicata non renuunt. Prorsus in quamlibet se partem causationemque convertant, manifestae veritatis ita laqueis suffocantur, ut suis ipsi verbis possint actibusque concludi, nec nisi solam perniciem obstinatae perfidiae residuam ventilare. Haec autem, quae de Calendione venerabili dicta sunt, et in Joannis Alexandrini conveniunt certa ratione personam. Imo, si causa eadem latius inquiratur, tantae illic tragoediae, tanti reperiuntur errores, ut si ipsi sint judices qui eadem perpetrarunt, cum evidenter fuerint confutati, a sui damnatione non temperent. Palam enim illic aperteque monstratur, nihil aliud quam quaesitam causam, quemadmodum, catholico qualicunque depulso pontifice, haeretico Petro reseraretur accessus. Tunc istud nemo discutiebat, synodum nemo poscebat, passim omnia licito fieri a quibuscunque videbantur: nullum discrimen rerum, nulla examinatio postulabatur Ecclesiae; sed prout de unoquoque venisset in mentem, de suis urbibus catholicus pellebatur episcopus, non solum metropolitanus, sed etiam tertiae et secundae sedis antistes. In his nulla rerum vestigatio quaerebatur, nulla facienda concilia jactabantur. Subrogantur haeretici, nemo resultabat: sed velut muta pecora in captionem ducta, subditis voluntatibus perfidiam sectabantur. Non mirum quidem, si nunc eos defendere moliantur, quorum indiscussam caecis mentibus secuti sunt utilitatem. Sed miramur cur eos non pudeat in istorum damnatione de synodo non facta causari, cum sciant tot tantosque pontifices nulla synodo fuisse depulsos. Si in istorum rejectione de non inito concilio conqueruntur, cognoscant se cur non et hoc in aliorum rejectione quaesiverint, accusari. Si vero in caeterorum rejectione concilia necessaria non fuerunt, nec in istis necessaria fuisse cognoscant. An in catholicorum dejectione non fuit opus, et fuit magnopere congreganda in praevaricatoris damnatione confessi? Quid igitur restat, nisi ut dicant haereticos non fuisse? Non ergo de synodo conquerantur, qui se palam communionis externae perhibent sectatores. Cur enim eis synodus necessaria fuisse videatur, qui se contra Chalcedonensem synodum venire cognoscunt, qua Eutychianus error cum auctoribus generali Ecclesiae voce damnatus est? Nec dubium quod sicut in unaquaque haeresi, quod incessabiliter repetendum est, quia firmum esse nullus ambigit Christianus, omnes complices, sectatores, communicatores damnatae semel pravitatis pari sorte censentur. Ideoque fit consequens, ut sicut Timotheus atque Petrus talium sectatores, secundum illius tenorem synodi, nulla recenti facta pontificum congregatione damnati sunt: sic et qui Petro communicavit Acacius, ut criminis particeps, ita consors sit factus et poenae. Quid igitur ambagibus et nebulis ista praetexunt, ut impudentiam suam, mentemque vesanam inanibus potius fabulis velare lethaliter, quam prodendo medicinaliter sanare contendant? Nihil enim nobis commune cum hominibus communionis externae. Ideo vocatur ad judicium certe quaecunque persona, ut aut fateatur objecta, aut convincatur objectis. Post confessionem porro litterarum tenore depromptam cur ad judicium vocaretur Acacius, qui se confessus est Petro, quem petita sedis apostolicae praeceptione damnarat, communione sociasse: nec ei credi jam externae communionis effecto, vel pro sua, vel pro illorum, vel pro Petri defensione jam posset, cui se prius miscuerat nefando consortio, feceratque se cum ejus causa sine dubitatione communem? Cui examinatione praemissa, et legitima si ita esset purgatione suscepto, regulariter misceretur. Sed cum eodem nondum legitime discusso atque purgato communione sociatus, quam adhuc reo se miscuit, tam pro eodem non habuit loquendi fiduciam. Nam cum Acacius nullo privilegio fulciretur, ut de secunda sede posset ferre judicium, non potuit jure quemquam damnare. Simili modo, nisi primae sedis auctoritate percepta, nec examinandi Petri jus habuit, nec recipiendi penitus potestatem. Quo regulariter constituto, nec apud nos Petro ullatenus absoluto, quem damnasse nos novimus, examinasse vel absolvisse, nescimus; restat ut illud demonstremus, eumdem Petrum, quem se purgatum communione recepisse praetendit Acacius, nunquam ab haereticae communionis contagio cessasse: ac non solum ipso tempore quo ei communicavit Acacius, sed etiam post communionem praevaricatoris Acacii, semper Alexandrinum Petrum in haereticorum collegio perdurasse. Atque ita et per hunc Acacium perfidae communionis suscepisse contagium, et per eamdem illis haereticis, quibus Petrus communicabat, eadem peste conjunctum. Qui praesumpsit non servato ordine Petrum suscipere, nec examinatum eum, nec cognoscitur recepisse purgatum: et ideo praeter sedis apostolicae notitiam, non legitimam sibi ejus receptionem usurpare voluisse, ut examinationem ejus et purgationem posset pro sua voluntate mentiri , atque eum nec examinatum, nec reciperet omnino purgatum. Quem si revera vellet examinatum purgatumque recipere, ordinem in ejus examinatione et receptione potius custodisset, ne videretur magis, quam veraciter posset jure purgare. Sicut ergo ante non prius damnavit quam et referret et posceret ab apostolica potestate damnandum: sic et in recipiendo modum servare debuisset, ut priusquam se ei communione misceret, per sedem apostolicam posceret examinari cum, et legitima ratione purgari: cum nec examinandi aut recipiendi eum haberet ipse pontificium, et non nisi per illius sedis auctoritatem consensumque hoc posset implere, sine cujus auctoritate eum non potuerat ipse damnare et cujus principali diligentia, et discuti potuit et purgari, et ad communionem convenienter admitti. Cum enim constet semper aut sedis apostolicae auctoritate hujusmodi personas, aut discussas vel esse purgatas, aut sic ab aliis quibus competebat episcopis absolutas, ut tamen absolutio earum ex sedis apostolicae consensione penderet: ubi utrumque defuit, nec discussionem legitimam, nec purgationem firmam, ac per hoc receptionem fuisse constat indebitam. Si tu absque mea communione Petrum judicasti esse catholicum, meque despecto tuo eum jure recepisti, quid causeris, si illum ego a communione mea, quam tu voluisti contemptam, tanquam absque tua notitia vel consultatione repulerim? Vis acquiescere? meus es. Non vis acquiescere? non meus es. Qui enim mecum non est, contra me est; et qui mecum non colligit, spargit . Quaero abs te, Petrum haereticum fuisse putas, an catholicum, an ab haeresi postea esse correctum? Si haereticum, nullatenus eidem communicare debuisti, et eidem communicando, haeretici te manifestum est factum fuisse participem, et ejus consequenter ex synodi tenore veniente damnatione constringi. Si catholicum, palam totius dogmatis es defensor, quod catholicum esse pronuntias. Ac nihilominus illius errore censeri, si haereticum fuisse definias, sed postea correxisse praetendas, eique te purgato communicasse pronunties. Interim in cujus persona me negligendum esse credidisti, causari non potes quod in hac eadem te ejus persona neglexerim. Deinde cum sine me jus non habueris vel absolvendi vel recipiendi hujusmodi rite personam, nec purgatum legaliter, nec regulariter constat esse. Quam regulariter non acceptam, tam legaliter non constat esse purgatam; et ideo non jure purgatam, quia legaliter non receptam. Mea enim in illum manente sententia, te sine me pontificium, ut meam sententiam resolveres, non habente, qua potestate vel discussus est vel qua auctoritate receptus asseritur? Ecce interim in his causa vestra nutat et labitur; et si haec sola fuit, prorsus tota subruitur. Sed est adhuc aliud, quod ad cumulum vestrae convictionis accedat. Quid enim si doceatur; non solum priusquam in ejus communionem veniretis, neque tantummodo cum ad ejus communionem venistis, sed etiam postea in haereticorum nihilominus eum communione durasse: nonne aut per illum apud vos communio perveniebat haeretica, aut in haereticam communionem vos ejus commercio transibatis? Docete igitur Petrum Alexandrinum ab Antiocheni Petri unquam communione desiisse, et non usque ad diem cum Antiochenus Petrus in hac luce versatus est, individuum utrisque fuisse consortium. An dicturi estis et Antiochenum Petrum fuisse correctum, cui usque in finem se non communicasse gloriabatur Acacius? Sed quod profuit, quod illi per seipsum communicare non voluit, cum eidem per Alexandrinum Petrum sine ulla se communicare putaret invidia? Quid facimus de tot tantisque civitatibus, ex quibus catholici pontifices sunt repulsi? Si catholici subrogati sunt, cur catholici sunt rejecti? Sed evidenter apparet, quia cum catholici sunt rejecti, non catholici sunt subrogati. Restat ut catholicis haeretici quicunque successerint. Cur eis temere communicastis? cur non, ut ista nova facies rerum, et tanta tragoedia de pontificum successione viventium a synodo discuteretur egistis? An de uno dolet Acacio, quod speciali synodo non fuerit confutatus, cum proprium crimen suis litteris ipse detexerit, nec audiri debuerit jam sponte confessus; et de tantis pontificibus catholicis non dolet sine ulla discussione seclusis? Qui utique, si catholicos nossent eos quorum communionem vitaverant, his potius communicare maluissent, quam non communicantes eis dura persecutione depelli. Ecce tanti catholici sacerdotes hoc ipso se indicant, quid apostolica sedes censuerit cognovisse, constanterque probasse retinendum, quod communionem catholicam reservantes, et eos qui apostolicae sedi communicarent, elegere consortes; et illos quibus sedes apostolica decreverat minime communicare, usque ad persecutionis incursus renuere consortes. Certe quae sedes apostolica decreverat, Orientalibus episcopis non innotuisse jactatur. Unde ergo tot tantique pontifices unum idemque cum sede apostolica sentientes, eamque probantes apta religioni sacrosanctae veraque sanxisse, quae non solum sequenda sibi judicaverunt, sed etiam usque ad persecutionem viriliter exerenda ? Ecce habuistis qui apostolicae constitutionis, et notitiam vobis ingererent, et retinendi constantiam ministrarent, si apostolica sedes misisset, vix duos aut tres dirigere potuerat. Ecce tot pontifices, apostolicae sedis scita sectantes, ingerunt vobis notitiam, et praebent servandae veritatis exempla. Qui contra tantos clausistis oculos ibidem constitutos, quomodo duos vel tres audire possetis? Hoc ipso sine dubio cognovistis illos apostolicae sedi placere, quod vos displicere videbatis. Aut illos ergo sectamini, per quos intelligebatis sedis apostolicae voluntatem: aut nihil est quod de ignorantia velitis obtendere, cum indiciis tantis et talibus abutentes, sedis apostolicae constituta, tantis testimoniis praedicantibus, respuere potius quam recipere maluistis. Nunquid omnes isti quos memoravimus episcopi imperatori mentiti sunt? nunquid omnes imperatoris nomen ex diptychis abstulerunt? Cum igitur pellerentur, et vivis pontificibus catholicis successores haeretici crearentur, et non de inferioribus quibusque civitatibus, sed etiam metropolitani pontifices in catholica jugiter communione durantes, cur compassi non estis tantis fratribus vestris? cur non adistis imperatorem? cur non Ecclesiae causam et sacerdotii miserabilem decolorationem continuatis vocibus deflevistis? allegantes nunquam de pontificibus nisi Ecclesiam judicasse: non esse humanarum legum de talibus ferre sententiam absque Ecclesiae principaliter constitutis pontificibus; obsequi solere principes Christianos decretis Ecclesiae, non suam praeponere potestatem, episcopis caput subdere principem solitum, non de eorum capitibus judicare. Quibus Ecclesiae conciliis, qua synodo pellerentur; quid denique commisissent, ut sine ulla discussione rerum, tot Ecclesiarum praesules pro humano libitu et saecularis potestatis arbitrio pellerentur. Inauditos, indiscussos, convictos non debere percelli. Maxime cum novae causae et nova rerum facies appareret, ut rectores isti plebium repentinis incursionibus, pro mundanae potentiae voluntate, sacris dignitatibus privarentur. Ex nulla veteri causa, ex nullo collegio reatus, nec participio cujuslibet erroris jam ante damnati, teneri eos convicique consortes, ut tanquam ex praeterita definitione judicarentur obstricti. Et ideo, quia nullis ante praecedentibus causis retenti essent, cur ejicerentur, incursus qui illi essent, debere monstrari, et ecclesiasticis legibus, ut semper, oportere constare. Saltem vel pro vestro loco illorum duceretis miseriis consulendum, formidantes in vobis quod in aliis cerneretis praeter ullum morem violenter admitti. Si crimine respersi erant aliquo, ecclesiastica debuit examinatione cognosci. Taceam et ad sedem apostolicam ex more deferri, ne nostra privilegia curare videamur. Satis sit ostendere quid secundum regulas et Patrum canones facere deberetis. Praecipue cum etiam ipsae leges publicae ecclesiasticis regulis obsequentes, tales personas non nisi ab episcopis sanxerint judicari. Si vero de qualibet haeresi fuerant impetiti, tanto magis eos decuit ista cognoscere, qui et secundum religionis tenorem possent ista discutere, et haberent pristinum, ex quo est Christiana religio, pontificium judicandi. Aut catholici enim erant, aut haeretici, de quibus passim illa ludibria gerebantur, et latrocinia detestanda saeviebant. Si haeretici, prodi, discuti, et legitime convinci modis omnibus debuerant, vel suis confessionibus vel aliorum vocibus confutari. Taceo quia ad nos paterna fuerat consuetudine referendum, tantumque commoneo quid fieri ecclesiastico jure convenerat. Si vero catholici probabantur, vos, qui non solum in eorum depulsione cessistis, sed etiam subrogatis communicare delegistis, indubitanter haeretici. Qui depulsis catholicis secedentibus, non ignorastis causam fidei communionisque catholicae per tantos antistites toto orbe patefactam; sed plane scientes volentesque, sine ulla discussione rerum, sine ulla synodali examinatione, sine ulla sedis apostolicae reverentia, assensistis haereticis; libenter habentes, patienterque sinentes, catholicos antistites inaudita prius et miserabili sorte detrudi. Quos si a fide integra communioneque catholica putaretis errare, ad apostolicam sedem, secundum scita majorum, et sicut semper est factum, referre debuistis: sicut de Petro Alexandrino, vel de Antiocheno Petro , de Joanne et Paulo fecisse monstratur Acacius. Sed quoniam noveratis eos cum apostolica sede sentire, et quid sedes apostolica sua definitione censeret, per illos tantos ac tales episcopos constat Orientales antistites nullatenus ignorasse, et vos catholicae atque apostolicae communioni prodidisse contrarios, et ab eadem defecisse, cum non illis estis passione conjuncti, sed potius persecutoribus eorum societate connexi. Hic vobis synodus nunquam venit in mentem; et certe de personis, ut dictum est, nulla veteri lege constrictis. Hic nullo consilio, non unius urbis vel unius episcopi, sed totius Orientis Ecclesias, subiit animum vestrum facto sacerdotali concilio debere curari. Sed homines, qui in contrariam partem toto proposito, et toto recesseratis affectu, concilia potius necessaria etiam studio declinastis, ne per eadem tale aliquid censeretur, quo vobis, rebus evidenter ostensis et legitime confutatis, in haereticorum non liceret venire consortium. Quid igitur de ignorantia praetenditis, cum per totum Orientem catholicam fidem communionemque sinceram sedi apostolicae congruentem, non solum cognovisse tot pontifices videbatis, sed etiam usque ad extremum constantissime defendisse? Si nos non audieratis quid de fide et communione catholica atque apostolica censeremus, illos aspicere debuistis, et aut sequi, si credebatis esse catholicos, aut apud apostolicam sedem potius accusare, si credebatis errasse. Quid illos juvat vel suo proposito illam tenuisse sententiam, aut cognoscendo quid sedes apostolica definiret? Aut igitur collegas et fratres de proximo in conspectu vestro, vel catholicos sequi debuistis, vel impetere si credebatis errare; nec illis a quibus nullo discrimine vexabantur, praebere consensum, donec veritas ex omnibus patefacta constaret, et regulariter de eis ecclesiastici judicii forma procederet. Sin vero sedis apostolicae regulam subsequendo perspiciebatis illos hanc tenere constantiam, consequenter per illos, et quid nostra definitio contineret, non habuistis incertum; et illorum persecutoribus annuendo, a sedis apostolicae, non ignorantes ejus sententiam, consortio retrocessistis . Et adhuc dicitis ignorasse vos quid sedes apostolica censuisset, cum ab illis sacerdotibus catholica fide et communione pollentibus, non verbis aut litteris, sed personis praesentibus, didiceritis universa, et ab eadem vos proprio judicio separasse videamini. Dicitis etiam synodum in unius hominis persona debuisse tractari, quam in damnandis tantis pontificibus catholicis non quaesistis. Quibus autem vultis, ut de talium causarum relatione credamus? catholicis an haereticis? ab omni haereticorum contagione discretis, an haereticorum communione pollutis? Quis autem non videat illos esse catholicos et ab omni haeretica peste prorsus alienos, qui propriis urbibus detrusi, et in exsilium sunt redacti: et eos qui superstitibus catholicis successores fieri ausi sunt, catholicos omnino non esse, sed aut Eutychianos manifestos, aut eorum sectatoribus communicantes? Haec pestis apud eos hodieque perdurat. Siquidem et cum Petro Alexandrino, et cum Antiocheno Petro, indifferenter ii qui catholici successerant communione permixti sunt, et successoribus utriusque Petri hodieque miscentur. His adde etiam illos qui, licet catholicis non successerint, sed dum catholici pontifices haberentur, talium se communione junxerunt. Haec illa mixtura, haec est illa confusio, qua per Orientem totum inter catholicam haereticamque communionem nulla discretio est: imo qui discerni tentaverit, potius habetur haereticus, persecutione percellitur, exsiliis et afflictione multatur. Restat ergo ut in hac colluvione cunctorum, sicut quisquis ab eadem separatus est, sincerae communionis et ideo catholicus comprobatur: ita quisquis illius detestandi commercii particeps invenietur, quantum a sincera communione, tantum a catholica atque apostolica sit remotus. Nec praetendat quisquam, quod alicui forsitan evidentiori non communicasset vel communicare videatur haeretico. Quid enim juvat, si illi non communicet, et his tamen communione jungitur, qui ab illius non sunt communione diversi? Quod si eorum nulli communicavit, vel non omnino communicat, hic erit ille sincerae, catholicae, apostolicaeque communionis et fidei, alioqui nullo modo poterit indiscretae illius mixtionis insincerum vitare contagium. Hoc modo etiam ille vir bonus Acacius Antiocheno Petro, cui se palam non communicare jactabat, per alios sine ambiguo communicasse detegitur. Neque enim ab omnium, qui Antiocheno Petro communicabant, semet Acacius communione suspendit. Ac per hoc quid profuit, quod videri volebat illi palam non communicare, cui per suos complices subsicivae communionis nectebatur? Alexandrino Petro communicavit Acacius. Sed donec advixit Antiochenus Petrus, qui utique post Acacianum cum Petro Alexandrino foedus initum defunctus ostenditur, nunquam Antiocheno Petro Alexandrinus Petrus communicare desiit. Quod catholicorum continet relatio sacerdotum, caeterorumque in catholica durantium, nec conscientiam latere potest totius Orientis. Et ut taceam, quod per ipsum Zenonem imperatorem, qui utique Antiocheno Petro, quem introduxerat, et cujus sacerdotium comprobaverat, sine dubio communione permixtus, communicabat Acacius, plurimos diversarum urbium praesules possumus demonstrare, quibus cum Antiocheno Petro communicantibus nihilominus communicabat Acacius, et per illos Antiocheno communicabat consequenter et Petro. Sed haec apud Graecos facilis et inculpabilis putatur esse permixtio, apud quos nulla est veri falsique discretio; et cum omnibus reprobis volunt esse communes, in nulla monstrantur probitate constare. Hic autem ille est Petrus Antiochenus, quem nec per poenitentiam ad communionem catholicam recipi etiam a sede apostolica poposcit Acacius. Ac per hoc queruntur a nobis Acacium fuisse damnatum; cum hac professione praemissa, et per infectos Antiocheni Petri recepta communione, se doceatur ipse damnasse. Ubi tamen non solum reus tenetur Acacius, sed omnes pontifices Orientales, qui pari modo in haec cecidere contagia, meritoque simili damnatione tenentur obstricti, nec inde possint ullatenus expediri, nisi dum supersunt a talibus abstinendo. Nec nos oportet in talibus causis nisi illis credere, qui aut omnino se sciunt ab hujus perfidiae nexibus divino beneficio servare discretos, aut his qui a perfidorum consortio recesserunt. Nam in perfidorum contagio constitutis, quam fidem pro sincerae communionis testificatione possumus adhibere, qui in sincera communione sunt polluti? Nec eorum testimoniis niti pro veritate poterimus, qui impugnare non verentur falsitatibus veritatem. Restat ut non nisi illis credere debeamus qui ab omni contagione sunt liberi.

(anno 483) (Alexandrina) (Romanae) (Matth. XII) (Mongo) (Gnapheo) (Apameno)

[ al. jam] [ al. excusationemque] [ al. schismaticis] [ al. haereticae] [ al. metiri] [ al. exsecranda] [ al. recideratis] [ al. vos retraxistis] [ al sub signo] [ al. nituntur]

http://viaf.org/viaf/50579250

Gelasius I

EPISTOLA XV.

Narrat quae a Rustico Lugdunensi episc. acceperit subsidia et quantas ab Acacio sustineat persecutiones.

Dilectissimo fratri Rustico Gelasius. Inter ingruentium malorum turbines et variarum tentationum quibus pene mergimur afflictationes, tua nobis caritas, amantissime frater, grande solatium propinavit. Quid enim consolatius posset accidere quam videre fratres carissimos invicem compatientes et partem oneris ferentes, quibus non minima benedictionis portio collata est. Benedictus Deus, qui tua erga nos taliter affecit praecordia, ut non tantum quae patimur, animo sentias, sed ea monstres in sanctae tributionis exhibendo misericordiam, qualem habeas in compassivo corde caritatem, et adjungas ad dulcissimae consolationis sermones quae sunt praecipuae inter amicos opitulationes. Verum dilectionem tuam non fatigabimus scribentes quam in arcto fuerimus. Scit frater noster et coepiscopus Aeonius quam utile fuerit et quod misit, et quod ad nos misisti subsidium. Caeterum frater noster Epiphanius , qui ad gentis suae relevandos et redimendos captivos ad partes vestras destinatur, fraternitatem tuam certiorem faciet quantam ob impiissimi Acacii causam persecutionem sustinemus. Sed non deficimus, et inter tot pressuras nec cedit animus, nec relaxatur zelus, nec subvertit metus. Sed licet aporiantes et angustiati, confidimus in eum qui dabit cum tentatione proventum: et si ad tempus sinit deprimi, non patietur opprimi. Fac, carissime frater, ut tuus tuorumque in nos, vel potius in sedem apostolicam non cesset affectus. Qui enim in petra solidabuntur cum petra exaltabuntur. Adjuva fratrem nostrum Epiphanium, et sentiat quia me amas; et cum redierit ad propria, scribat dilectio tua tam quae sibi quam quae fratribus nostris et coepiscopis per Gallias constitutis circa impiissimi Acacii causam videbuntur. Deus te praestet incolumem, frater carissime. Datum VIII calend. Februarias, Asterio et Praesidio VV. CC. consulibus .

(Ex schedis R. P. Hieron. Vignerii.) (Arelatensis) (Ticinensis) (anno Christi 494)

http://viaf.org/viaf/50579250

Benedictus Anianensis

EPISTOLA PRIMA. AD MONACHOS ANIANENSES. Scripta in extremis. [Mabill., Act. ord. S. Bened., saec. IV, pag. 216.]

Summae in Domino beatitudinis ac felicitatis Georgio monasterii Aniani abbati, et cunctis filiis ac fratribus nostris bene et vigilanter sub norma Patris degentibus Benedicti, ultimus omnium abbatum Benedictus optat jam in extremis positus salutem.

Super omnibus igitur quae meum ardent animum, et prae cunctis curam inquirunt rebus, hoc est quod de vestro maxime sollicitor vitae regularis ordine. Nempe nequaquam ullo modo ignoro vos nobiliter desudare, et nostri fidelissime fore memores, neque ullo indigere adhortationis verbo. Verumtamen in ultimis constitutus, ignorans utrum jam vos videre queam, urgenti erga vos charitate animum, nonnulla tam per fideles verba amicos quamque per epistolas curavi dirigere. Denique ipsi nostis qualiter totis quantum valui nisibus, quandiu potui, et vitae et exhortationis exempla monstravi sollicitus vobis. Nunc, fili mi , precor, et per ipsum testor Deum, ut unanimes in charitatis nexu idem sitis sapientes, neque ullos, quos vel mecum adduxi, vel alicubi propter aliquod exemplum aut pro aliqua re misi, quasi habeatis extraneos: sed quicunque ad vos iterum ex illis reverti voluerit, et regulariter vobiscum versari, pie benigniterque velut fratres recipite, ut decet. Deo enim gratias, non deerit vobis corporale subsidium. Omnibus autem generaliter, maxime vero illis quos nobis in amicitia junctos nostis, diligentissimum semper attendite affectum, et ut potestis, aliis pauperioribus quae supersunt vobis necessaria monasteriis ministrate. Abbati quoque Modario de monasterio sancti Tiberii auxilium, in quibus indiguerit, ferte; et de his et de aliis, veluti in vita nostra, magis autem post mortem agite meam. Sicut ergo multa monasteria dudum vitiata jam aliquid emendationis a nobis accepisse videntur largiente Deo, ita omnimodis nunc cavete, ne sinistram viam. . . . . scilicet queant ullo tempore tenere. Monasterio vero Indae velut fratribus estote juncti unicis. Helisacar quoque, qui prae omnibus super terram omni tempore vobis exstitit amicus fidelissimus canonicorum, et fratres ipsos in eo habetote semper loco, et ad eum semper sit refugium vestrum. Sed vobis ita nunc suggero, quia ignoro utrum in praesenti vos videam saeculo. Jam septimo Idus Februarii acerbissimo, dante misericordia Christi. . . tactus verbere, nihil aliud quam ultimum celeri exspecto diem vocationis.

(quod absit te posco, misericors Domine) ( sic )

[ Al., Filium Dei]

http://viaf.org/viaf/100221506

Benedictus Anianensis

EPISTOLA II. AD NIBRIDIUM ARCHIEPISCOPUM. [Hug. Menard., Conc. Regul. ]

Venerabili in Christo Patri Nibridio archiepiscopo Benedictus ultimus omnium abbatum abbas sempiternae felicitatis salutem opto.

Eia, vir Dei, parcat modo charitas, ac dilectio, seu benevolentia, qua semper modo, in quantum potes, sive per temetipsum, seu familiares et amicos, per omnia monasteria, quocunque potueris transmittere, ut orationes tam in psalmis quam in missis pro me ad Dominum fundere non cessent, quia modo valde mihi necessarium est. Scito, Pater dilecte, quia jam in extremis pugno, ad finem curro, jam anima a corpore separatur, et in hac luce oculis corporeis te minime videre spero. Ille qui potest facere de immundo mundum, de peccatore justum, de impio justum, faciat nos pariter regno perfrui sempiterno, ibique cum omnibus sanctis cantare canticum novum. Supplico, charissime Pater, ut sicut mercedem habuisti semper de fratribus, qui degunt in monasterio Aniano, ita semper, dum anima a corpore egredietur, melius ac melius habeatis in vestra sancta dilectione. Omnes illis in partibus amicos, familiares, et propinquos commendo. In monasterio quoque nostro totis nisibus, sic credo, facietis arguendo, obsecrando, increpando, ut libera voce cum Psalmista aliquando dicere valeatis: Justitiam tuam non abscondi in corde meo: veritatem tuam et salutare tuum dixi. Jam omnia in charitate et discretione agite; vosque Trinitas sancta custodiat, et praemia largiatur aeterna. Amen.

[ necnon]

http://viaf.org/viaf/100221506

Salvianus Massiliensis

EPISTOLA I. § 2 § 3 § 4 § 5 § 6 § 7 § 8 § 9 § 10 § 11

o Amor, quid te appellem nescio, bonum an malum, dulcem an asperum, suauem an iniucundum: ita enim utroque plenus es, ut utrumque esse uidearis. amari a nobis nostros honestum est, laedi acerbum. et tamen hoc eiusdem est interdum animi eiusdemque pietatis: cum specie dissentiat, ratione concordat. amor quippe nos facit nostros amare, amor interdum cogit . offendere. utrumque unum est, cum tamen aliud amoris habeat gratiam, aliud odii patiatur offensam.

quam graue, hoc, quaeso, mi dilectissimi, aut quam acerbum est, ut causa odii amor esse cogatur? quod quidem cum saepe aliis, tum etiam mihi accidisse nunc satis uereor, ut, dum adulescentem hunc, quem ad uos misi, tradere indiuiduis meis cupio, uni studens multis molestus sim, et amor eius offensa sit ceterorum, quamquam hi, qui satis diligunt, non cito offendantur. sed ego insinuationem meam minus gratam fore quibusdam timens, etiam lmmmutionemimminutionem gratiae offensam puto. placere enim dilectis meis plurimum cupiens molestiam illorum reatum meum credo, et nisi eis satis placuero, supplicium displicentis fero. quamquam hoc metuendum in uobis omnino non sit, qui totum me in uos recipientes etiam apud alios pro me. timetis. tantum enim abest ut displicere ego caritati ac sensui uestro possim, ut etiam illud mecum reformidetis, ne ego quibusdam forte displiceam, mi dulcissimi ac dilectissimi mei. adulescens, quem ad uos misi, Agrippinae cum suis captus est, quondam inter suos non parui nominis, familia non 1 inseripiio deest in C 11 tum Pithoeus: cum C 25 agripinae C item 30 obscurus, domo non despicabilis et de quo aliquid fortasse amplius dicerem, nisi propinquus meus esset. hoc enim fit ut minus dicam, ne de me ipso dicere uidear de illo plura dicendo. matrem ergo is, de quo dico, Agrippinae uiduam reliquit probam honestam et de qua forsitan audacter dicere ualeam, uere uiduam. nam praeter ceteras castimoniae sapientiaeque uirtutes est etiam fide nobilis, quae omnibus semper ornatibus ornameRtoornamento est, quia sine hac nihil tam ornatum est, quod ornare possit. liaee ergo, ut audio, tantae illic mopiae atque egestatis est, ut ei nec residendi nec abeundi facultas suppetat, quia nihil est, quod uel ad uictum uel ad fagamfugam opituletur. solum est, quod mercennario opere uictum quaeritans uxoribus barbarorum locaticias manus subdit. ita, licet per dei misericordiam uinculis captiuitatis exempta sit, cum iam non seruiat condicione, seruit paupertate. haec igitur habere me hic nonnullormnnonnullorum sanctorum gratiam non falso suspicans : haec igitur aut id quod est aut plus quam est in ' me esse existimans misit ad me hunc, quem ad uos ego, sperans fore ut agente me et adnitente amicorum meorum gratia propinquorum meorum esset auxilium. feci ergo id, quod rogatus sum, sed tamen parce et apud paucos, ne gratia ipsa ingrate uterer. commendaui hunc aliis, commendo uobis, licet non aeque aliis ut nobisuobis: primum, quia commendari satis 1 obscuros C m. 1 dispicabilis C .5 forsitam C T semper] super suspicatur Hartelius ' 10 aegistatis C 13 subditus sed us eras. C 17 naegator C 22 forsitam sit nene gaoB C fonitan mihi ne sit negans Halmius28 coepi s tamen sed en punct. C 24 aut] ut C 26 sperans suppleuit Bitters- husius; fort. forsan sperans ut oculi scribentis a forsan ad fore aberrasse putandi sint. uobis eum, qui est meus, ita ut ipsum me non necesse est; deinde, quia cum me portionem uestri existimetis, necesse est eum, qui mei portio est, uestri quoque aliquatenus portionem esse ducatis; postremo, quod commendatio ipsa sicut diuersi generis ita etiam excellentioris est caritatis. aliis enim commendaui hunc corpore uobis spiritu, aliis in emolumenta praesentium nobisuobis in spem futurorum, aliis ob breuia atque terrena uobis ob sempiterna atque diuina. et recte, ut, quia carnalia uobis minus quam spiritalia bona suppetunt, illa ego magis a uobis peterem, quibus uos magis abundatis. suscipite ergo, quaeso, hunc ut mea uiscera et quantum in uobis est - uestrum facite, inlicite et adhortamini, docete, instituite, formate, gignite. christi domini nostri misericordia tribuat, ut quia ei id magis expedit, qui nunc propinquus meus est et ceteroruinceterorum, uester esse incipiat potius quam suorum. admittite, quaeso, hunc in illas beatas ac sempiternas domus, recipite in sacra horrea, aperite caelestes thesauros, et ita agite ac peragite, ut dum hunc in thesaurum uestrum conditis, partem thesaurorum ipsorum esse faciatis. potens est illa ineffabilis dei pietas, ut dum eum in consortium spiritalium bonorum adoptatis, diuitias, quas in ipsum effunditis, per ipsum augeatis. et sane, si quid in ipso est bonae indolis, non magnae uobis difficultati spes eius ac salus esse debebit: etiamsi nihil ex Uobisuobis audiat, sufficere ei hoc ipsum conuenit, quod uos uidet. 15 ualete. 5 excellentiores super e fin. scr. i m. 1 C 9 minus Pithoeus plus C unde fort. scrib. est: spiritalia aobia plus quam carnalia bona praesertim cum hoc pronomini sequenti illa magis conuenire uideatur ego C Baluzius ed. III. ergo Halmius nil adnotans; fort. merus error est 11 hanc s. ser. u m. 2 C let delendum uidetu Halmius 12 uestrum HarteUus coni. Ennod. Diet. VIII p. 448, 9: uestra libri et Halmius 13 gignite] fingite nos sitl.-Ber. p. 38 sed mutato uestra in uestrum perbene se habet 17 pergite Hdlmim, unde nescio 21 quas] quasi C 22 bonae ex benę C corr. m. 2 23 difficultatis C corr. Rittershusius 24 audiat ex audeat C corr. m. 2 25 ualete, finit C, deinde seguitur item alia..

(nec enim nego, ne negator gratiae ingratus fiam : sed plane, sicut habere me eam non nego, , ita non mereri me certo scio, in tantum ut, etiamsi est aliqua in me illa, ego tamen illius causa non sim, quia si qua est in me gratia, ob eos, ni fallor, maxime data est, quorum intererat ut gratus essem: ut uerendum forsitan sit ne negans his, quod propter eos cepi, non tam meam rem his negare uidear quam ipsorum) (sie) (ut E lIll, 3) ( post inlicite) (conZ. u. 15 uester esse inc.)

http://viaf.org/viaf/110999820

Salvianus Massiliensis

EPISTOLA II.

Eucherio Episcopo Saluianus.

Vrsicinus alumnus tuus salutationem tuam proxime ad me detulit: si non iussus, laudo sapientiam, licet non probem falsitatem, si iussus, miror quod mandare amoris officium quam scribere maluisti, hoc est, per seruum potius quam per te dare. arguo itaque hoc et emendari uolo, si tamen neglegentiae est non superbiae. pedissequa enim plerumque noui honoris est adrogantia, licet in te nec generalis uitii opinio admittenda sit, quia prope singularis est mens ac benignitasiobenignitas tua. unde responderi a te antiquae existimationi meae etiam nunc iugiter cupio, ne, si in quibusdam officiorum tuorum mos discreparit, aliquid in te nouis honoribus licuisse uideatur.

http://viaf.org/viaf/110999820

Salvianus Massiliensis

EPISTOLA III.

Agrycio episcopo Saluianus.

Si excusare inofficiositatem meam apud sanctimoniam tuam cupiam, magis accusandus sim, qui inexcusabileip me esse uel non agnoscam prae stoliditate uel nolim prae superbia confiteri. non excuso ergo; augmentum enim reatus est innocentiam iactare post culpam. quid igitur faciam, cui nec negandi delicti facultas suppetit nec tuendi? negare enim manifesta non audeo et excusare inmodica non possum. confugiendum mihi itaque ad diuinarum est remedia litterarum, quae maximorum criminum * * * 2 Eutherio C 4 iussas s. a scr. u m. 2 C 6 malluisti C 7 emendari BaZuzius: emendare C negglegentiae C 8 saperbiae sed e fin. lineola transuersa del. C pedinseca C 11 meae] seqwtwr in C commune pignus epist. V 6. 17 usque ad finem etiam — uideatur] haec leguntur in C post maximorum criminum epist. III fin. 12 ne si Pithoeus: nisi C 13 discreparit scripsi : discreparuit C del. r m. 1 discrepanit cum edd. Halmius uideatur. finit. item al. et sequitur epist. V I in C 14 IIII in mg. C

http://viaf.org/viaf/110999820

Salvianus Massiliensis

EPISTOLA IIII. § 2 § 3 § 4 § 5 § 6 § 7 § 8 § 9 § 10 § 11 § 12 § 13 § 14 § 15 § 16 § 17 § 18 § 19 § 20 § 21 § 22 § 23 § 24 § 25 § 26 § 27 § 28

Hypatio et Quietae parentibus Saluianus, Palladia, Auspiciola salutem.

Paulus apostolus, electionis uas, magister fidei et receptaculum dei, cum omnes epistolas suas utpote eloquentissimus uir dictauerit, quibusdam tamen non suum tantum nomen inscripsit, siquidem in aliis Siluani, in nonnullis Timothei, in quibusdam uero utriusque nomini suum nomen adiunxit. cur id? primum, credo, ut simul esse agnoscerentur qui simul scriberent: deinde ut ii, qui separatim ab unoquoque eorum edocti fuerant, scirent omnium non discrepare sententiam: postremo, ut quos singulorum non mouebat auctoritas, omnium saltim moueret adsensus. ita ergo et nos, exemplorum ingentium parui imitatores, ad uos, quos natura parentes fide fratres honore dominos habemus, non, ut apostoli illi, auctoritate docentium scribimus, sed humilitate famulorum, ut qui hactenus singulorum nostrorum epistolis non moti estis uel nunc omnium obsecratione moueamini, nosque filios uestros, ne qui ex superfluo metus sit, et simul sciatis esse et unum sentire pariter et metuere et aequaliter supplicare, non quia sciamus an uos omnibus irascamini, sed quia nos non possumus causa esse diuisi. idem enim nobis admodum metus est, etiamsi non eadem uidetur offensa. cartascaritas quippe mutua facit, ut licet uos non utrique forsan suscenseatis, uno tamen ex nobis reo alter sine tristitia reatus esse non possit. illud sane est, quod nos contendere in aliquo et certare mutuo faciat, quod cum ambo filii uestri aequaliter rei simus, plus tamen unusquisque nostrum pro altero quam pro se timet. parentes carissimi, parentes reuerendissimi, interrogari uos 1 VII in mg. C 2 ypatio C 4 uas] suas priore s punct. C 7 timotei C 10 hii C 19 ne qui praecedente Bittershnsio Halmim: neq; C 24 forsan ex forsam m. 1, ut uid., C 25 possint punct. n C 29 reuerentissimi C interrogare Rittershusius quaesumus liceat. ita possunt pignora sic amantia non amari ? quid tantum mali commeruimus, uel affectus dilectissimi uel domini reuerendissimi, ut nobis nec tamquam filiis reddatur gratia nec tamquam famulis remittatur offensa? septimus iam ferme annus est, ei quo nulla ad nos tam longe a nobis sitos scripta misistis. nullis paene in deum delinquentibus tam longum lugendi tempus inponitur, nullos admodum maiimorummaximorum criminum * * ut plus amet, scilicet ut patris motus non detrimenta amoris sint, sed profectus, cum quantum cohercitio adtulerit uniasunius correctioni, tantum correctio reddat mutuae caritati. quamquam hoc illos magis parentes facere conueniat, qui de nonnullis negotiis ueras irascendi filiis causas habent. tu autem quid suscenses, qui ex quo Christianus factus es, etiam falsas habere desisti? esto enim conuersiunculam nostram paganus quondam non aequanimiter acceperis : ferenda tunc fuit ex dissimilitudine studiorum etiam discrepantia uoluntatum, quando nobis etsi amor non suscensebat, superstitio tamen aduersabatur. nam licet pater non odisset filiam, error tamen oderat ueritatem. nunc longe aliud est. ex quo dei cultum professus es, pro me pronuntiasti. si praeteritas irarum causas exequeris, inputa. tibi, qui Christiano filiam tuam dedisti. si id non est, quid mihi irasceris, quia eam nunc in me religionem augere cupio, quam tu in te probare coepisti? cur, rogo, in me non. diligas quod es, qui in te quod eras ipse damnasti? sed parcendum paululum uerbis est, quia etiam in bona causa humilis esse, in quantum res sinit, filii apud parentes debet oratio. indulgete, affectus carissimi; liberiorem me esse paululo in negotio suo dei affectus facit. si quae sunt uobis aliae suscensendi causae, peccare me potuisse non abnego: in hoc uero, ubi ideo suscensetis, quia Christum amare uideor, ignoscite 1 qaaesumus Pithoeus: qs C pignorare C in quo fort. latet pignora uos aut pignora uel aut, quod Hartelius suspicatur, pignora se 2 affectos C 3 reuerentissimi C ut paulo ante; utroque loco em. Baluzius 5 iam C a. l. m. 1 6 scribta C 9 cohercitio C 11 mutae C 13 suscensis C christianu. C sed m. 2 mute christianis 19 filium CHalmius filiam coni. Hartelius 28 panlolo C quod dicturus sum. peto quidem ueDiam, quia irascemini, sed non possum dicere anlummalum esse quod feci. haec igitur apud uos IDeomeo nomine et quasi peonharipeculiari preoeprece. Buncnunc ta, o dilectissima ac uenerabihsBima soror, quae mihi tanto carior es qBam prius, quanto plus a suis affectus conuenit diligi, in quibus se ipsum GhristusChristus fecerit amari, fungere partibus tuis simul meisque. ora tu ut ego inpetrem, tu postula ut uterque uincamus. osculare, quia absens labtislabiis non uales, saltim obsecratione pedes parentum tuorum quasi ancilla, manus quasi alumna, ora quasi filia. ne trepidaueris ne timueris: bonos iudices habemus, affectus ipse pro te orat, natura ipsa tibi postulat, suffragia causae tuae in tuorum mentibus habes, cito adnuunt qui suo ipsi amore superantur. obsecra ergo et supplex dicito: quid feci quid commerui? ignoscite quicquid illud est, ueniam peto, etsi delictum nescio. numquam uos, ut ipsi scitis, inofficiositate aut contumacia offendi, numquam uerbo asperiore besilaesi, numquam uultu proteruiore uiolaui. a uobis smn uiro tradita, a nobisuobis coniugi mancipata. teneo, ni fallor, mandata uestra,, haeret sensibus meis sanctum piae praeoeptionispraeceptionis arcanum. morigeram me, ut puto, ante omnia uiro esse iussistis. uestrae uoluntati obsecuta sum uestrae inssioniiussioni obtemperaui: illi in omnibus parui, cui me parere uoluistis. inuitauit me ad religionem inuitauit ad castitatem. date ueniam, turpe credidi reluctari; res mihi uerecunda res pudens res sancta uisa est. fateor, cum de tali n-egotio mecum ageret, erubui quod non ego ante coepissem. huc accessit etiam reueorentiareuerentia Christi et affectus: honeste me facere credidi quicquid dei amore fecissem. aduoluor uestris, o parentes carissimi, pedibus illa ego uestra Palladia, uestra gracula uestra domnula, cum qua his tot uocabulis quondam indulgentissima pietate lusistis, quae uobis per uaria nomina nunc fuit mater nunc auicula nunc domina, cum esset scilicet unum uocabulum generis aliud infantiae tertium dignitatis. en ego illa sum, per quam nobisuobis illa primum et parentum nomina 1 iraacemini C inwcimini cum edd. HaZmius 11 habe.mus C affectus ex affectos C m. 2 Datu.. C 16 coutnmatia C 21 ufa C 29 gragula C 32 fui Baluzius et auorum gaudia contigerunt, et, quod utroque praestat, utrumque feliciter, cum fructu adipiscendi et beatitudine perfruendi, non quia hinc ego aliquid mihi deputem, sed tamen ingrata apud uos esse non debet, per quam uos uoluit deus esse felices. ne, quaeso, ergo molestum uobis sit quod referre aliquid deo cupio, cui omnia repensare non possum. pleni estis solaciis iucundissimis pleni pignoribus carissimis pleni benedictione diuina: praeter peculiarem mei causam uestrum negotium referre deo gratiam iubet, debere me ei arbitror, quod nobis tanta concessit. sed haec hactenus: sufficienter enim iam per nos, o carissima soror, precati sumus, reliqua sunt agenda per filiam. utamur ergo , utamur illorum more et exemplo, qui ultimo causarum loco aliqua nonnumquam ad commouendam iudicum misericordiam proferebant laturis sententiam disceptatoribus, aut lamentantes matres familias aut sordidatos senes aut plorantes paruolos ingerentes, scilicet ut qui superiora causae uerbis iam exorauerant, posteriora rebus ipsis perorarent. offerimus ergo et nos uobissuobis o carissimi parentes, pignus pari quidem illorum sed tamen gratiore suffragio. offerimus enim pignus non incognitum sed domesticum, non alienum sed proprium, nec, ut illi oratores, et sibi et iudicibus extraneum sed nobis simul nobisqueuobisque commune: quae uos utique uestri sanguinis indoles non ad incognitorum hominum cogit dilectionem sed ad uestrorum reuocat caritatem, nec alienos uobis aliena sed uestros uestra commendat, neque id orat, ut eos ametis, quos numquam ante uidistis, sed ut eos non oderitis quos, puto, non diligere non potestis. uestrum ideo, parentes carissimi, negotium uestra res est; uester id a uobis animus uestra 7 solatiis sic etiam C 11 praecati C 12 filii mutamur C 13 utamur Pithoeus ut amor C 16 latu ri. C 17 familiae C paruolos C 18 exorauerunt C 24 que uos C indolis C 29 non quod in sua Baluzii editione intercidisse monet Halmius, in quarta edit. non deest caritas deprecatur. ne, quaeso, tantum nobis irascamini, ut nec nobis consulatis, supplicante nobis * » * commune pignus per nos simul atque nobisoumnobiscum, et primam paene ad uos uocem pro nostri emittit offensa. infelix prorsus eius et miseranda condicio, quae auos suos ex parentum primum reatu coepit agnoscere. miseremini, quaesumus, innocentiae eius miseremini necessitatis: cogitur quodammodo pro offensa suorum lamiam supplicare quae adhuc nescit quid sit offendere. laesus quondam Niniuitarum pecoatispeccatis deus nagituuagitu infantium et ploratione mollitus est. nam licet totum legamus luxisse populum, praecipuam tamen misericordiam meruit sors et innocentia paruolorum, dicente ad Ionam deo: si ualde contristatus es snpersuper cucurbitam. et paulo post: ego non parcam super NinineNiniue ciuitatem magnam, in qua commorantur plus quam centum uiginti milia, qui non cognonerunt sinistram suam aut dexteram, declarans scilicet propter sinceritatem innocentium se etiam culpis nocentium pepercisse. sed quid ego de dei misericordia loquor, qui non tantum postulata tribuit, sed interdum etiam non sperata largitur tantoque, si dici licet, maior est hominibus humanitate et beniuolentia quanto potestate atque natura? paratum, ut ait Liuins, inter Romanos Sabinosque bellum, et, quod difficilius sedari potest, coeptum preces quondam et interuentus carorum pignorum sustulerunt; cumque una eorum gens esset natura ferox alia dolore feruens, tantum tamen uisio affectus mutui ualuit, ut nec Romanus memor esse belli nec Sabinus posset iniuriae, et illi paulo ante feri ac semibarbari, cognati sanguinis cupidi, sui prodigi, amplecti se mutuo inciperent, quia pignus mutuum iam habere coepissent, fieretque unus uterque populus, quia unus utriusque esset 12 Ion. 4, 11 22 Liu. 1, 13 2 uobis] hic finit particula codicis Bernensis in medio uersu; quae sequuntur usque ad Sabinosque bellum particula cod. Parisini praebet 6 miserimini C 13 concurbitamen sed en punrl. C 22 paratus C 24 interuentos super o scr. u m. 1 C item paulo post romanos 27 possit C ferri C m. 1 28 cupidis ut prodigi C 30 utrique s. i scr. us m. 1 C VIII. 14 affectus. nos non in acie stamua non arma sumimus, non uim ififeriinusinferimus nec propulsare temptamus, impium fore arbitrantes, si uel in hoc filii parantibusparentibus obuient, ne pquiantrarpuniantur ininsbiiniusti. cur, rogo, quod illi quondam affectus pro suis obtinaeruntobtinuerunt nostri non queant inpetrare pro nobisuobis? an ideo infelicissimi paene omnium, ideo minus meremur ueniam, quia repugnare nfcscimusnescimus? quod uultis nos pati patimur. si irascimini, depfecamur, si puniendos creditis, adquiescimus. quid, rogo, ultioni post ista superest? certe etiamsi iustas suscensendi causas patentesparentes habeant, nihil contingere eis felicius nihi optatius potest quam ut sic eis pro reatu filii satis faoiantfaciant, ae necesse habeant uindioareuindicare. quid autem est, in quo magis possimus nos uobis satis facere? filii uestri sumus, qui uos rogamus, neptis, per quam rogamus: parcite, indulgete: illi teorum, panentes carissimi, pro se rogant, ob quorum soletisissoletis nomina etiam extraneis nil negare. longum est de inmumerisinnumeris pietatis atque humanitatis exemplis dicere et praeposterum. ut de maioribus ad minora ueniamus. sed tamen id, quod dicturus sum, specie quidem minus est, sed tamen re minus non est. perorans quondam pro perioulo existimationis atque incolumitatis suae in Romano foro Seruius Galba, cum ob difficultatem negotii et inuidiam facti sui parum non modo in causa sed etiam in eloquentia spei poneret, arte usus est, ut iudicum animos, quos infieetereinflectere precum ambitione non poterat, rerum temptaret affectu. itaque consumptis iam admodum cunctis oratoriae artis ingeniique subsidiis, cum parum se promouisse intellexisset, paruolum, quem secum habebat, Galli, xit illis temporibus uidebatur, clarissimi et nuper mortui uiri filium, et paruas ante subsellia auditorum indoles suas in 3 fili C lfort. iniuste' Halmius 13 nos nobis C 14 indulgete : illi t eorum sic Halmius indnlgete illi. Eorum edd.; fort. in eorum latere coram momiimus in Sitz.-Ber. p. 39 19 specię 0 21 incolomitatis 0 fore s. scr. o m. 1 C 25 consumptis ex consumptus C corr. m. 2 27 paruulum hic C; efr. supra g. 15 consessu iudicum conspectuque produxit: quos cum laturis senteutiamsententiam disceptatoribus oratione flebili commendaret, fractae affectu omnium mentes et inclinatae sunt. quid plura? factum est. ut inflexis cunctorum sensibus daret misericordia humani-I tati quicquid ambitioni ueritas denegaret. o affectus humani quanti estis, quantum ualetis, qui etiam in iudicio ius habere potuistis! discite, o parentes carissimi, uenia uestri dictum sit, discite uel hoc saltim exemplo frangi atque molliri. certe etiam illic misericordia ualuit, ubi locum esse misericordiae non licebat. laturi sententiam iudices, qui nihil se nisi ex ueritatis officio pronuntiaturos esse iurauerant, excludererexcludere tamen misericordiam nec post sacramenta potuerunt, in tantum humanitate moti, ut dum alieno negotio consulunt, suum paene oWiuiscerenturobliuiscerentur. nihil uos durum nihil insolens deprecamur: uestris uos praestate pro uobis quod praestiterunt illi extraneis contra se. certe nec causa illic iustior nec persona carior nec audientia humanior nec orator gratior fuit. illic agebatur pro crimine, hic pro affectu; illic pro extraneis, hic pro filiis; illic apud iuratos iudices, hic apud iniuratos parentes; illic per oratorem qui circumscribere nitebantur, hic per neptem, quae quo uos ipsa infantiae suae simplicitate plus moueat, adhuc rogare non nouit. quid, est quod causae desit? quod nouum inquirendum nobis est inauditumque suffragium ? num extraneorum apud uos precibus utendum est? semper in amore cautella est; nemo enim melius diligit quam qui maxime ueretur offendere. unde ego nunc ueniam peto, non quia. offendisse me nouerim, sed ut locum offensae penitus non relinquam, nec conscientia culpae, sed ratione et officio caritatis, ut maiorem apud te affectus gratiam obsecratio- . mexeatur innoxii et amori proficiat supplicatio reatu carens,. habeasque plus in filii tui deprecatione quod diligas, si non habes quod remittas. quamquam temere fortasse nobis de 1 consensu C 3 mentes ex mentis C corr. m. 1 5 quidquid sed prioris d parte poster. erasa C 21 quae ex q; C corr. m. 2 25 cautellam C 26 ueretor sed. s. o scr. u m. 1 C 31 habeas quae plus C 14* ihnocentia blandiamur, quid tu de nobis sentias nescientes; tui enim nobis sensus magis quam nostrae opinionis ratio habenda est. superest ergo, ut si quid aliud et quicquid illud commissum a nobis est, tu, qui id offensa dignum putas, uenia quoque non indignum arbitreris. pulchre tibi ipse in tuorum reatu satis facies. nihil de ultione perdit filio ignoscens pater, quia felicius multo est et laudabilius suis aliquem etiam inmerito ignoscere quam in suos etiam merito uindicare. uale.

(sic) (sic) (sic) (sic) (post iassiBtis) (honeste enim pro reconciliando parentum affectu cuncta temptantur) (ut §. 9 pce et sic fere ubique) (sic) (sic) (sic) (item infra paruolorum) (sic) (ante potestis) (utroque loco) (sic) (non nobis nos ut edd.) (indulgite C) (ceterum non praetermitto in inferiore marg. rec. m. adnotatum esse: de Seruio Galba haec sumpsit a Cicerone in libro de claris oratoribus) (fort. ortum ex cautellà)

http://viaf.org/viaf/110999820

Salvianus Massiliensis

EPISTOLA V. § 2 § 3 § 4 § 5 § 6

Catturae sorori Saluianus.

Etsi docente Paulo apostolo quid conueniat nos orare nescimus, quo fit ut interdum quid uelle aut gaudere oporteat nesciamus, tamen ego pro communi humani generis affectu , gaudeo, quod post grauem diuturnumque morbum spem etiam praesentis uitae indepta es, quae futurae semper habuisti. benedictus itaque dominus deus noster, qui semper spiritus tui custos nunc praecipue etiam carnis fuit et in te manens teque custodiens manum suam ex interioribus tuis usque ad exteriora porrexit, nec solum sancta sanctorum, sed etiam uestibula templi sui et circumsepta seruauit protectionemque suam latius fundens fecit salutem animae tuae usque ad sanitatem corporis peruenire. quamuis ego ne hanc quidem tibi quam pertulisti terrestris uasculi infirmitatem obfuisse existimem, cuius fortitudo, ut scis, menti semper inimica est: ut te iure nunc tanto fortiorem spiritu putem, quanto inbecillior carne esse coepisti. caro enim, inquit apostolus, concupiscit aduersum spiritum, spiritus aduersus ' 11 Rom. 8 28 Gal. 5, 17 2 tui ex tu C corr. m.1 8 uindicare Baluzius: uindicari C .uale. finit. item alia C 9 III in mg. C 12 quo] atque suspieatur Hartelius 18 fort. benedictus{sit} itaque 19 custos ex custus C corr. m. 2 praecipuae C 21 perrexit sed. s. e scr. m. 1 0 C 27 inbicillior C item g. 5 et inbicillitas g. 4 carnem: haec enim inuicem sibi aduersantur, ut non quae uultis, illa faciatis. ergo si repugnante corpore quae uolumus facere non possumus, infirmandum carne est, ut optata faciamus. et uerum est. inbecillitas enim carnis mentis uigorem exacuit, et adfectis artubus uires corporum in uirtutes transferuntur animorum, ut mihi genus quoddam sanitatis esse uideatur hominem interdum non esse sanum. nulla enim admodum tum spiritui cum corpore, id est, nulla diuinae indoli cum terreno hoste luctatio est. non turpibus fiammis medullae aestuant, non male sanam mentem latentia incentiua succendunt, non uagi sensus per uaria oblectamenta lasciuiunt, sed sola exultat anima, laeta corpore affecto quasi aduersario subiugato. gaude ergo, alumna Christi; semper quidem simplicis et quietae sed nunc magis defaecatae tuae mentis et liberae ostium aperi et adtrahe, ut legis, spiritum sanctum. numquam, ut puto, habitatore deo dignior extitisti, quanto inbecillior corpore, tanto purior sensu. uincentibus carnem tuam morbis mente uicisti, felix, si hanc semper corporis mortem in uitam spiritus conseruaris. extinctis in te forsitan cunctis humanarum temptationum incentiuis habere quodammodo naturam animae etiam in carne coepisti, ut mihi non solum magna dei dispensatione, sed etiam magno munere et ante aegrotasse et nunc conualuisse uidearis. aegrotasti enim hactenus ad uirtutem spiritus confirmandam, securam forsan sanitatem nunc adipiscens iam carne superata, ut posthac redditam corpori incolumitatem sine ulla animae infirmitate possideas, et ita caro ualere incipiat, ut iam temptatio non resurgat. uale. 15 Psal. 118 3 carne in ras. C 5 uigorem mentis C adfeotis sed s. d scr f m. 1 C 6 animarum de gub. dei 116, ubi hic locus repetitus est; 14 defecatae tue C 15 liberae ostuum C 16 existitisti C 20 forsitam C 21 natura C 24 securam Halmius: secura C 25 forsam C post hac sed 8. hac add. N m. 1 C 26 incolomitatem C 28 uale. finit C; sequitur in C epist. tertia ac tum demum sexta, cui praefixum est: item alia

(quo omnes admodum homines pie magis quam sapienter eos, qui nobis curae sunt, cupimus quam diutissime esse nobiscum) (non mentis uigorem ut cum edd. Halmius) (ibidem affectis et paulo post adfecto cum A retinui) (sed . tue in ras.) (-re carr. m. 1)

http://viaf.org/viaf/110999820

Salvianus Massiliensis

EPISTOLA VI.

Limenio Saluianus in domino salutem.

Etsi scio honestas mentes probi affectus non obliuisci ideo quia boni in bonis studiis quasi naturam quodammodo suam diligunt, tamen quia, quantum in nobis est, augere nos amorem bonorum amicorum officio nostro conuenit, admonendum te caritatis olim a me coeptae, nuper a te auctae existimaui, ut. legens epistolas meas, dum in me studium tui amoris uideres, in te mei accenderes. dabit autem, non ambigo, deus noster, ut affectum Christianorum in te recipiens Christi ipse affectus fias. uale in domino.

http://viaf.org/viaf/110999820

Salvianus Massiliensis

EPISTOLA VII. § 2 § 3 § 4 § 5 § 6

Apro et Vero Saluianus.

Officii sit an inpudentiae quod prius ad uos scripsi, quam a uobis ius squibendi acciperem, malo uestri esse iudicii quam adsertionis meae, quia res dubia ac latens melius semper bonis interpretatoribus quam malis defensoribus creditur. sed licet haec uere se ita habeant et a me ita esse ducantur, tamen si, quid in ueri opinione secundum intellegentiam meam sit, audiendum a me putatis, ego sic arbitror, si quando de officio deferendo paruis, ut ego sum, apud superiores, ut uos estis, sancta contentio est, melius eos facere, si praeoccupent scripto patronos suos, quam si ab his praeoccupentur. nam cum ipsa scribendi rescribendique adsiduitas dandis uel maxime et reddendis obsequiis deferatur, multo necesse est humilius sit et obsequentius dare quempiam operam, ut officium prius deferat, quam expectare ut prius capiat, quia iuxta id, quod 1 V in mg. C 8 uideres Halmitts: uidens C uides suspi- catur Hartelius 11 domino. finit. item alia C 14 officiis ita C m. 1 15 mallo C 22 scriptos sed. s fin. punct. C 23 ipsa sed a in ras. duarum litt. C 26 ut C m. 2 add. supra diximus, delatio officii fugere honorem, dissimulatio affectare uideatur. congrue ergo et multis modis rationabiliter actum est, ut ego ad uos prius scriberem. primum, quia turpiter ad honorem ambisse uiderer inferior: deinde, quod uos ab omni huiuscemodi opinionis nota ita morum uestrorum dignitas uindicat, ut paene quicquid a nobisuobis fit, nihil non recte factum esse credatur: postremo, quod, etiamsi hoc consilio uos ad me non scripsissetis, ut ego peccator et inbecillus prius deferrem officia quam sumerem, pio magis id uos consilio fecisse existimandum erat quam adroganti. cum enim totius ferme humilitatis et prope omnium officiorum palmam indepti sitis, non tam credi poterat uos amico uoluisse honorem negare quam onus noluisse inponere. quamuis emm honestum et reiigiosumreligiosum studium sit praeoccupare humilitate et uinceceuincere, tamen quando inter tales, ut nos sumus, id est inter summos atque infimum, huiuscemodi negotium est, abundantioris cari*tatis rem maior facit, si minori cedat officio. haec, mi doniinidomini usnerabilesuenerabiles, iuxta opiniunculam njeammeam non tam praesumptione scsentiaescientiae quam honore reuerentiae uestrae scribenda. ad uos putaui. si aliud uos sentire ostenderifcis, ego manum ad os meum ponam et iuxta exempLumexemplum sanatisancti lobIob, qui post diuinam uooena in comparMionecomparatione loquentis dei paruum se et mbecilluDJinbecillum esse cognouit, terram me, ut sum, squalidam et insincerum cinerem iudicabo dicamque: illud semel locutus sum' non adiciam. nec inmerito: incidere enim in falsae opinionis errorem, priusquam uera cognoscas, inperiti animi est et sim- Plicis, perseuerare uero in eo, postquam agnoueris, contumacis. ualete.' 25 Iob. 39, 35 6 fit Pithoeus : sit C 8 scribBisaie C inbicillns ut in fin. epist. inbiciUum C 13 bonus sed h eat parte eras. C 18 ueneribilis C 19 scaenti C 32 in comparationẽC em. Rittershusius; cfr. Ind. III s. u. comparatio 24 oinerem C et conu FX ffirner l. I. p. ld cicerem edd. 27 contumacis Halmius :. contumac«8 C 28 ualete. finit C; in quo sequitur epist. IIII usque ad uerba supplicante nobis §. 17

(sic) (eontsmaciae edd.)

http://viaf.org/viaf/110999820

Salvianus Massiliensis

EPISTOLA VIII. § 2

Domino et dulci suo Eucherio episcopo Saluianus.

Legi libros, quos transmisisti, stilo breues doctrina uberes, lectione expeditos instructione perfectos, menti tuae et pietati pares. nec miror, quod tam utile ac pulchrum opus ad institutionem potissimum sanctorum ac beatorum pignorum condi-. disti. cum enim eximium in eis templum deo aedificaueris, doctrina nouae eruditionis quasi summum aedificii tui culmen ornasti, et ut indoles sanctae aeque doctrina ac uita inlustrarentur, quos morali institutione formaueras spiritali instructione decorasti. superest ut dominus deus noster, cuius dono admirandissimi iuuenes tales sunt, pares eos faciat libris tuis, id est, ut quicquid illi continent in mysterio, hoc uterque illorum habeat in sensu. et quia iam dispensatione diuina atque iudicio etiam magistri ecclesiarum esse coeperunt, donet hoc benignissimi dei pietas, ut doctrina illorum fructus sit ecclesiarum et tuus profectuque excellentissimo tam illum ornent, a quo sunt geniti, quam eos quos ipsi sua institutione generauerint. mihique hoc, etsi non inter omnia, certe uel post omnia misericors deus tribuat, ut qui fuerunt discipuli quondam mei, sint nunc cotidie oratores mei. uale, mi domine et dulcis meus. 1 uariis lectionibus trium codd. Paris. apud Halmium in hac episL adiecimus lectiones quarti cod. Paris. n. 2182 , quinti uero n. 1791 ut infimae notae et uitiis scatentis omisimus in D inscr. est: In- cipit epistola beati Saluiani ad sanctum Eucherium Lugdunensem episcopum 2 Domino eras. i lit. A dulci suo AD: dulcissimo BO; cfr. postremas epistolae uoces Saluianus AD: siluanus presbyter BC 3 obiter moneo in cod. Sessoriano teste A Beifferscheid: post libros additum esse tuos, et eundem habere u. 7 Siluanus presbyter 6 beatissimorum B ac beatorum pignorum om. C 7 exsimium BC 9 indoles sciaeque A 10 institutione D m. 2 s. l. 12 dono AJJ: dona BC 15 ecclesiq D 16 benignissima BD 17 profectu quQ C prouectu B 20 fuerint BC 21 quotidie A

(D) (Veranus Paris. 1791) (Bibl. patrum lat. I p. 141)

http://viaf.org/viaf/110999820

Salvianus Massiliensis

EPISTOLA VIIII. § 2 § 3 § 4 § 5 § 6 § 7 § 8 § 9 § 10 § 11 § 12 § 13 § 14 § 15 § 16 § 17 § 18 § 19 § 20

Domino ac beatissimo discipulo, patri, filio, per institutionem discipulo, per amorem filio, per honorem patri, Salonio episcopo SaluiånusSaluianus.

Quaeris a me, o mi Saloni, ca.ritas mea, cur libellis nuper a quodam huius temporis homine ad ecclesiam factis Timothei nomen inscriptum sit. addis praeterea, quod nisi rationem uocabuli euidenter expressero, dum nominantur Timothei, inter apocryfa sint fojtassefortasse reputandi. ago gratias atque habeo, quod de me ita iudicas, ut pertinere hoc existimes ad fidei meae curam, ne quid ecclesiastici operis uacillare permittam, scilicet ut res summae salubritatis non sit minoris pretii per opinionis incertum. sufficere itaque ad excludendam penitus apocryfi stili suspicionfemsuspicionem etiam hoc solum poterat, quod superius indicaui libros neotericae disputationis esse et a praesentis temporis homine diuinarum rerum studio atque amore conscriptos; carent enim apocryfa suspicione, qui agnoscuntur Timothei apostoli non fuisse. sed requirit forsitan aliquis quis ille auctor sit, si apostolus non est, et utrum suum libellis ipsis an alienum nomen inscripserit. uerum est: potest hoc quidem quaeri et recte quaeritur, si inquisitio ualet ad fructum aliquem peruenire. ceterum, si infructuosa est, quid necesse est ut laboret curiositas, cum profectum curiositatis non sit habitura cognitio? in omni enim uolumine profectus 1 hanc epist. in uno tantum cod. Paris. 2785 seruatam et prae.) missam esse libris ad ecclesiam in Sitz.-Ber. p. 37 monuimus; quare adiecimus uarias scripturas editionis principis Joh. Sichardi Bas/Ueae 1528; qui ex quo codice textum sumpserit non liquet INCIPIT EPISTOLA SALUIANI AD SALOHip B 2 Domino-Sainianus om. p 3 filio et patri p ... 5 Jcaritas B 6 quo∗dam B . facti B 9 apogrifa B atque habeo B, ita ut debeo p 10 iudioaa ita B m. 1 ita iudicas B conr. m, » rec. existimes Halmius: eatimes B aestimes edd. 14 apogrifi stili suspitionem B, paulo post apocrifa 15 neuterici dispu* tationes B 22 peruenire sed re in ras. B magis quaeritur lectionis quam nomen auctoris. et ideo, si profectus est in lectione et habet quisquis ille est quod potest instruere lecturos, quid ei cum uocabulo, quod iuuare non potest curiosos? ita ut dignissime huic inquisitori angelicum illud respondeatur: patriam quaeris an mercennarium? cum enim nullus sit profectus in nomine, qui profectum in scriptis inuenit superflue nomen scriptoris inquirit. causae ergo, ut dixi, ista sufficiunt. sed quia tibi, o mi Saloni, decus nostrum atque subsidium, negare nihil possumus, euidentiora dicemus. tria sunt quae in libellis istis, de quibus loquimur, quaeri possunt: cur is qui scripsit ad ecclesiam scripserit et utrum alieno nomine an suo: si non suo, cur alieno, et si alieno, cur Timothei potissimum nomen quod scriberetur elegerit. igitur ut libelli ad ecclesiam scriberentur, haec causa est. scriptor ille, ut etiam scripta ipsa testantur, habet hunc in se cultum atque affectum dei, ut deo nihil praeponendum putet, secundum illud scilicet domini aostrinostri dictum, quod ait: qui amat filium aut filiam plus quam me, non est me dignuadignus. quamuis dictum hoc tepidissimi ac neglegentissimi quique homines solo tantum persecutionis tempore putent esse serusBdumseruandum. quasi uero ullum omnino tempuetempus sit, quo praefsrripraeferri aliquid deo debeat, aut qui persecutionis tempore pretiosiorem omnibus rebus Christum habere debet reliquo omni tempore habere debeat uiliorem. quod si ita est, ameremamorem dei persecutioni debebimus non fidei, et tuuotunc tantum pii erimus, quaadoquando mosnos impii pereequenturpersequentur, cum utique aut maiorem aut certe non minorem tranquillis quam asperis rebus affectum domino debeamus. quia et hoc ipso a nobis plus debet diligi, quia nos a malis 5 Tob. 5, 17 18 Matth. 10, 37 1 et B m. 2 m mg. 8 quod Pithoeus: quos B/p 4 curiorus B inquieitori ex -turi B corr. m. 1 6 pcorectus eit p 6 iskae p 12 nomine et an B 18 quod ait B cf. VII 49 que ait p Halmius BO neglegentissimi sed, s. e meà. i ser. m. JB B qaoqae B 26 pii erimvs Jtd. Meyer: potevimas ex peteritnas B corr. m. J3 poterimus p non patitur adfligi, indulgentia scilicet piissimi et mollissimi patris nobiscum agens, qui magis uuituult nos in pace et quiete fidem nostram religionis operibus ostendere quam in persecutione poenis nostrorum corporum conprobare. et ideo si tunc ei nil praeferendum est, quando nobiscum aspere agitur, ne tunc quidem praeferri debet, quando per indulgentiam plus meretur. sed haec alii tempori magis congruunt: nunc quod coepimus exequamur. uidens igitur scriptor ille, quem diximus, graues atque multiplices Christianorum paene omnium morbos atque a cunctis in ecclesia positis non solum non postponi omnia deo, sed prope cuncta praeponi —: nam et ebriosi in ebrietatibus deum spernere uidentur et cupidi in cupiditate et impudici in libidine et cruenti in crudelitate, et in his omnibus paene omnes, atque hoc eo grauius, quod non solum haec per scelus atrocissimum diu admittuntur, sed ne postea quidem per paenitentiam corriguntur, maxime cum etiam in his, qui paenitentes esse dicuntur, nomen sit magis paenitentia ipsa quam fructus, quia parum sunt rerum uocabula ipsas res non habentia et nihil uirtutum uerba sine uiribus. plurimi namque ac paene cuncti et rerum abnndantes et conscii criminum ac flagitiorum suorum non modo ea quae admiserunt exomologesi ac satisfaetionesatisfactione, sed ne hoc quidem, quod facillimum est, donis saltim ac misericordiis redimere dignantur, atque non solum id in prosperis neglegunt, sed, quod multum inreligiosius, in adueMisaduersis, non solum incolumes, sed etiam deficientes. tanta incredulitas est hominum et tam grauis infidelium languor animaramanimarum, ut com multi maximas opes heredibus, interdum etiam extraneis derelinquant, hoc 1 aut mollissimi B 5 agit Rittershusius 7 tempori ex tempore B corr. m. 2 13 inpudici ex incopidi B eorr. m. 2 p 13 crudenti sed d punct. B 16 penitentiam B ut paulo post penitentes corriguntnr ex correguntur B corr. m. 2 18 pquitentia ipsa B poenitentiae p paruum alt. u punct. B 20 habundantes B 21 ea quse] eaq: B admiserunt ex admisera int B eorr. m. 2 22 exomologesi B et coni. Rittershusius in exomologesi p 23 redemere B 25 multum == multo ut IIIl 62 incolomes B 28 derelinquunt B solum se putent perdere, quod pro spe sua dederint ac salute. et quidem istud licet in omnibus fere graue sit, praecipue in his tamen, quos in consimili crimine infidelitatis etiam professio sanctitatis accusat. sed idem morbus hic non saecularium tantum est, sed eorum etiam, qui sibi nomen religionis usurpant. — et ideo uidens ille qui scripsit commune esse hoc malum prope uniuersorum labemque hanc non ad mundiales tantum homines, sed etiam ad paenitentes atque conuersos, ad uiduas quoque iam continentiam professas atque ad puellas in sacris altaribus consecratas, quodque, ut ita dixerim, prope inter monstra reputandum est, ad leuites etiam ac presbyteros, et quod his feralius multo est, etiam ad episcopos peruenisse, ex quibus multi, quos supra dixi, sine affectibus sine pignore, non familias non filios habentes, opes et substantias suas non pauperibus non ecclesiis, non sibiisibi ipsis non denique, quod his omnibus maius est ac praestantius, deo, sed saecularibus uel maxime et diuitibus et extraneis deputarent, factus est in corde ipsius, sicut scriptum est, zelus domini quasi ignis ardens. et quia, aestuantibus sacro affectu medullis suis, aliud in tali aestu facere non potuit, in uocem doloris erppiterupit. uox autem ipsa cui inpenderetur nullus magis idoneus uisus est quam ecclesia, cuius utique pars ipsi erant, qui ista faciebant. superflue enim uni aut paucis scribitur, ubi est causa cunctorum. haec ergo ratio et persuasit et conpulit, ut libelli de quibus loquimur ad ecclesiam mitterentur. nunc illud dicimus quod secundum est, scilicet cur in titulo libellorum non sit nomen auctoris. cuius rei licet una sit causa maxima, multae tamen, ut reor, esse potuerunt. 19 Psal. 78, 5 1 putant Bp pro ex per B corr. m. 2 2 licet ex liceat B corr. m. 2, item paulo post graue ex grauis 4 secularium ut 11 secularibus B 5 etiam eorum p 6 commone et statim mondiales super o scr. u m. 1 B 7 non om. B 8 penitentes B conuersos ex conuersus B corr. m. 2 10 ad B add. m. 2 consecratas ex -tis B corr, m. 2 11 leuitas p 12 ac] atque p preabiteros B 20 in tali p: in alia B 21 uoce B erumpit p ac prima illa ueniens a mandato dei, quo praecipimur uitare omnibus modis terrestris gloriae uanitatem, ne dum humanae laudis inanem aurulam quaerimus, praemium caeleste perdamus. ex quo etiam illud est, quod et orari deus et donari occulte ubens uult nos fructum boni operis commendare secreto, quia nulla sit maior fidei deuotio, quam quae conscientiam uitat hominum deo teste contenta. nesciat enim, inquit saluator noster, manus tua sinistra quid faciat dextera tua, et pater tuus qui uidet in absconso reddet tibi. et ideo scriptori illi ad subtrahendum ex titulo nomen suum: atque celandum sufficere haec tantummodo causa potuit, ut quod in honorem domini sui fecerat diuinae tantum conscientiae reseruaret, et res commendabilior deo fieret, quae famam publicam deuitasset. sed tamen, quod confitendum est, praecipuum illud fuit, quia scriptor ille, ut legimus, humilis est in oculis suis et uilis sibi, exiguum se penitus atque ultimum putans, et hoc, quod maius est, mera fide, non officio humilitatis adsumptae sed iudicii simplicis ueritate. unde est, quod iure se etiam ab aliis talem habendum putans, qualis a semet ipso haberetur, recte libellis suis alienum nomen inseruit, scilicet ne auctoritatem salubribus scriptis personae suae paruitas derogaret; omnia enim admodum dicta tanti existimantur, quantus est ipse qui dixit. siquidem tam inbecilla sunt iudicia huius temporis ac paene tam nulla, ut hi qui legunt non' tam considerent quid legant quam cuius legant, nec tam dictionis uim atque uirtutem quam dictoris cogitent dignitatem. idcirco igitur scriptor ille abscondi ac latitare omnibus modis uoluit, ne scripta, quae in se habent plurimum 7 Matth. 6, 3 3 inanem om. p 5 cflmendare B 6 quam quae ex quamq: R corr. m. 2 7 inquid B 8 noster om. p 10 ex Halmius: e* B ei p . 12 tanto modo B 14 confitendum fuit p 16 se ac penitus del. ac B, et p 17 magis est B mera Hartelius: mira B Halmius 22 admodum mut. m. 2 in a modo B, et p 24 iuditia B pęne ex pęna B corr. m. 2 hii p 25 quid legunt B 26 dictoris B et Rittershusius: dictatoris p 27 ac] et p 28 habent punct. n B salubritatis, minora forsitan fierent per nomen auctoris. habet itaque quisquis ille est, qui requirit, cur alienum nomen adsumpsit. restat dicere cur Timothei. quod ut dicamus, ad auctorem denuo reuersuri sumus. is enim causarum omnium causa est: qui sicut humilitati praestitit ut alienum, sic timori atque cautellae ut Timothei nomen scriberet. pauidus quippe est et formidolosus ac nonnumquam etiam leuium mendaciorum fugax atque in tantum peccare metuens, ut interdum et non timenda formidet. cum ergo subtrahere ex titulo nomen suum et inserere uellet alienum, timuit in hac nominum commutatione mendacium, nequaquam scilicet admittendam putans etiam in officio sancti operis maculam falsitatis. positus itaque in hoc ambiguae opinionis incerto optimum fore credidit, ut beati euangelistae sacratissimum sequeretur exemplum, qui in utroque diuini operis exordio Theophili nomen inscribens, cum ad hominem scripsisse uideatur, ad, amorem dei scripsit, hoc scilicet dignissimum esse iudicans, ut ad ipsum affectum dei scripta dirigeret, a quo ad scribendum inpulsus esset. hoc ergo etiam scriptor hic, de quo loquimur, usus est argumento atque consilio. conscius enim sibi sic se omnia in scriptis suis pro dei honore sicut illum pro dei amore fecisse, qua ratione iUe Theophili, hac etiam hic Timothei nomeanomen inscripsit; nam sicut Theophili uocabulo amor sic Timothei honor diuinitatis exprimitur. itaque cum legis Timotheum ad ecclesiam scripsisse, hoc intellegere debes, pro honore dei ad ecclesiam scriptum esse, immo potius ipsum honorem dei scripta misisse. quia recte ipse 14 Luc. 1, 3 Act. 1, 1 2 assumptum sit ex assumpsit B corr. m. 2, et p adsumpserit Halmius 4 is] his B 6 cautella B cautelae p scriberet B p , cfort. inscriberet' Halmius; cf. g. 19. 20 8 mendatiorem B 9 e* titulo B et titulo p 10 timuit Baluzius: timothei Bp 11 commutacione ex -num B corr. m. 2 14 fore ex fuere B corr. m..2 euuangelistae B 16 theofili B, ut g. 19 21 sicut - amore om. p 23 nomen inscripsit Jvl. Meyer: nominis scripsit Bp 25 intellege B scripsisse dicitur, per quem factum est ut scriberetur. hac causa igitur in titulo libellorum Timothei nomen inscriptum est. congruum siquidem scriptor ille existimauit, ut cum in honorem dei libellos scriberet, ipsi diuinitatis honori titulum consecraret. habes, o mi Saloni, caritas mea, habes quod exegisti, inpleui opus muneris inperati. superest ut, quia ego sum functus partibus meis, et tu fungaris tuis, id est, ores dominum deum nostrum et orando inpetres, ut libelli ad ecclesiam Christi honore conscripti tantum apud deum scriptori suoprosint, quantum eos prodesse ipse omnibus cupit. nec iniustum, puto, est desiderium, quo tantum sibi aliquis praestari postulat pro salute, quantum ipse optat cunctis pro caritate. uale, mi Saloni, decus nostrum atque subsidium. 1 factum ex factus B corr. m. 2 item statim hac ex haec 2 in titulum p 4 libellum p titulo B fort. recte 5 karitas B 7 functus sum p hores ptmCt. h B 8 id impetres p 11 quod punct. d B 13 Saloni Baluzius : om. B, mi Saloni om. p cf. g. 5.

(B) (jp) (corr. ex hebeo m. 1) (stc) (sic) (itul-e inquisiiuro p) (dic tane V 49 VII 28 E I 6 IIII 42) (sc. deus) (sic) (s. o scr. ñ) (om. Baluzius) (ad s. p) (cf. g, 14) (-ne p)

http://viaf.org/viaf/110999820

Bernardus Claraevallensis

1 EPISTOLA PRIMA. AD ROBERTUM NEPOTEM SUUM, QUI DE ORDINE CISTERCIENSI TRANSIERAT AD CLUNIACENSEM. Robertum consanguineum, qui vel horrore strictioris regulae, seu vitae laxioris illecebra, vel etiam blanditiis et subdolis aliorum susurris inductus a Cisterciensibus ad Cluniacenses transierat, mira charitate et affectu plusquam paterno revocat. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13.

Satis et plusquam satis sustinui, dilectissime fili Roberte, si forte Dei pietas, et tuam per se, et meam per te animam dignaretur invisere: tibi scilicet inspirando salutarem compunctionem, mihique de tua salute laetitiam. Sed quoniam usque adhuc frustratum me cerno ab exspectatione mea, jam non valeo tegere dolorem meum, anxietatem reprimere, dissimulare tristitiam. Unde et contra juris ordinem cogor revocare, laesus, eum qui me laesit; spretus, requirere contemptorem; injuriam passus, injuriatori satisfacere; rogare denique, a quo rogari debueram. Dolor quippe nimius non deliberat, non verecundatur, non consulit rationem, non metuit dignitatis damnum; legi non obtemperat, judicio non acquiescit, modum ignorat et ordinem: id omnimodo et solummodo satagente animo, quo vel careat, quod se dolet habere; vel habeat, quo se dolet carere. At, inquis, nec laesi quempiam, nec sprevi; sed spretus potius ego, ac multifarie laesus, tantum fugi malefactorem meum. Cui injuriam feci, si injurias fugi? An non expedit cedere persecutori, quam resistere? fugere ferientem, quam referire? Recte: assentio. Non ut contenderem coepi haec, sed ut contentionem dirimerem. Fugere persecutionem non est culpa fugientis, sed persequentis. Non contradico. Omitto quod factum est, non requiro cur, vel quomodo factum est: culpas non discutio, non retracto causas, non recordor injurias. Solent enim haec magis instigare, quam mitigare discordias. Solum quod mihi magis est cordi, loquor. Me miserum, quod te careo, quod te non video, quod sine te vivo, pro quo mori, mihi vivere est; sine quo vivere, mori! Non igitur quaero cur abieris, sed quod jam non redieris queror; non causas discessionis, sed moras causor regressionis. Veni tantum, et pax erit: revertere, et satisfactum est. Redi, inquam, redi, et laetus cantabo: Mortuus fuerat, et revixit; perierat, et inventus est .

Fuerit certe meae culpae quod discessisti. Delicato quippe adolescentulo austerus exstiteram, et tenerum durus nimis inhumane tractavi. Hinc enim et praesens quondam adversum me, quantum memini, murmurare solebas; 2 hinc et nunc, sicut audivi, etiam absenti derogare non cessas. Non tibi imputetur. Possem forsitan excusare et dicere, quia sic lascivi pueritiae motus coercendi erant; ac rudibus annis debebantur aspera illa disciplinae districtioris initia. Scriptura attestante, quae ait, Percute filium tuum virga, et liberabis animam ejus a morte ; et rursum: Quos enim diligit Dominus, corripit; flagellat autem omnem filium quem recipit ; et illud: Utiliora sunt verbera amici, quam oscula inimici . Sed fuerit, ut dixi, meae culpae quod discessisti: ne dum de reatus perpetratione contenditur, emendatio retardetur. At vero hinc vel procul dubio incipiet esse et tuae, si non parcas poenitenti, induigeas confitenti: quia potui quidem aliquando in aliquibus fuisse erga te indiscretus, sed certe non malevolus. Quod si et in futuro hanc ipsam indiscretionem meam suspectam habes; noveris me jam non esse qui fueram, quia nec te puto fore qui fuisti. Mutatus mutatum invenies, et quem ante metuebas magistrum, comitem amplectere securus. Itaque sive mea culpa recesseris, ut tu putas, et ego non excuso; sive tua, ut multi putant, etsi ego non accuso; sive mea simul et tua, quod ego magis puto: ex hoc jam si redire renueris, solus profecto inexcusabilis eris. Vis ab omni culpa liber esse? revertere. Si tuam agnoscis, ignosco: ignosce et tu mihi, ubi meam agnosco. Alioquin aut tibi nimis indulges, qui tuam culpam et agnoscis, et dissimulas; aut mihi nimis immisericors es, cui nec satisfacienti ignoscendum putas. Jam si redire recusas, aliam quaere occasionem unde falso blandiaris conscientiae tuae: quia non erit ultra quod formidare debeas de rigore districtionis meae. Neque enim formidandum est quod futurus sim praesenti formidolosus, cui adhuc absenti jam toto sum corde prostratus, totis adstrictus visceribus. Humilitatem exhibeo, charitatem promitto: et tu times? Intrepidus veni quo te vocat humilitas, pertrahit charitas. Securus accede, talibus praeventus obsidibus. Fugisti saevum, revertere ad mansuetum: revocet te mea lenitas, cujus severitas effugavit. Vide, fili, quam te cupiam duci, non spiritu servitutis iterum in timore, sed spiritu adoptionis filiorum, in quo clamare et tu non confundaris, Abba, Pater : causam utique tanti doloris mei non minis apud te, sed blandimentis; precibus, non terroribus agens. Alius forsitan aliter tentaret. Et vere quis alius non magis discuteret reatum, et incuteret metum; non oppoponeret votum, et proponeret judicium; non argueret inobedientiae, non indignaretur apostasiae; quod de tunicis ad pelliceas, de oleribus ad delicias, quod denique ad divitias de paupertate transieris? Sed ego novi animum tuum, qui facilius possit amore flecti, quam timore compelli. Denique quid necesse est his pungere non recalcitrantem, valde timidum magis exterrere, per se satis 3 erubescentem confundere amplius: cui sua ratio magister, cui propria conscientia virga, et ingenita verecundia lex disciplinae est? Quod si cui mirum videtur, quomodo puer verecundus, simplex timoratus, ausus fuerit contra voluntatem fratrum, magistri imperium, regulare decretum, suum deserere et votum, et locum: miretur etiam quod et David sanctitati subreptum sit , quod sapientiae Salomonis illusum , quod Samson fortitudini obviatum . Qui protoplastum dolo captum expulit de patria felicitatis, quid mirum si tenero subripuit adolescentulo in loco horroris et vastae solitudinis? Huc accedit quod nec, sicut illos Babylonicos senes, species decepit eum ; nec, sicut Giezi, pecuniae amor ; nec honoris ambitio, sicut Julianum Apostatam; sed fefellit illum sanctitas, seduxit religio, perdidit auctoritas seniorum. Quaeris quomodo? Primo quidem missus est magnus quidam prior ab ipso principe priorum; foris quidem apparens in vestimentis ovium, intrinsecus autem lupus rapax; deceptisque custodibus, aestimantibus quippe ovem esse, vae! vae! admissus est solus ad solam lupus oviculam. Nec refugit ovicula lupum, quem et ipsa putabat ovem. Quid plura? attrahit, allicit, blanditur, et novi evangelii praedicator commendat crapulam, parcimoniam damnat; voluntariam paupertatem, miseriam dicit; jejunia, vigilias, silentium, manuumque laborem, vocat insaniam: e contrario otiositatem, contemplationem nuncupat; edacitatem, loquacitatem, curiositatem, cunctam denique intemperantiam nominat discretionem. Quando, inquit, delectatur Deus cruciatibus nostris? ubi praecipit Scriptura quempiam sese interficere? Qualis vero religio est fodere terram, silvam excidere, stercora comportare? Nunquid non sententia Veritatis est, Misericordiam volo, et non sacrificium? et, Nolo mortem peccatoris, sed magis ut convertatur et vivat? et, Beati misericordes, quoniam ipsi misericordiam consequentur? Utquid vero Deus cibos creavit, si non liceat manducare? utquid nobis corpora dedit, si prohibeat sustentare? Denique, qui sibi nequam, cui bonus? Quis unquam sanum sapiens, carnem suam odio habuit? Talibus tandem allegationibus male credulus puer circumventus seducitur, seductorem sequitur, Cluniacum ducitur; tondetur, raditur, lavatur; exuitur rusticanis, vetustis, sordidis; induitur pretiosis, novis ac nitidis; et ita in conventum suscipitur. Sed cum quali putas honore, cum quo triumpho, cum quanta reverentia? Defertur ei super omnes coaetaneos suos, et tanquam victor rediens a pugna, sic laudatur peccator in desideriis animae suae . Sustollitur in altum, statu non mediocri collocatur, ita ut multis senioribus praelatus sit adolescens: favet, blanditur, congratulatur ei universa fraternitas; exsultant omnes, tanquam victores capta praeda, quando dividunt spolia . O Jesu bone! quam multa facta sunt pro unius animulae perditione! Cujus ad haec quantumlibet robustum pectus non emollesceret? cujus interior, quantumvis spiritualis, oculus non turbaretur? cui inter talia ad suam liceat recurrere conscientiam? quis denique in tanta pompa vel veritatem valeat agnoscere, vel obtinere humilitatem? Mittitur interea pro eo Romam. Apostolica compellatur auctoritas; et ut Papa non neget assensum, suggeritur ei infantem olim a parentibus oblatum fuisse monasterio. Non fuit qui refelleret , judicatum est de parte, abjudicatum absentibus. Justificati sunt qui injuriam fecerunt, exciderunt a causa qui passi sunt, absque satisfactione absolvitur reus. Firmatur privilegio crudeli nimium clemens sententia absolutionis; quo reportato 4 confirmaretur fluctuanti male suasa stabilitas, securitas dubitanti. Et hic tenor litterarum, haec judicii summa, haec totius causae definitio, ut teneant qui tulerunt, sileant qui amiserunt: inter haec autem pereat anima pro qua Christus mortuus est, et hoc, quia Cluniacenses volunt. Fit professio super professionem, vovetur quod non solvetur; proponitur quod non tenebitur; et cum primum pactum irritum factum sit, in secundo geminatur praevaricatio, et fit supra modum peccans peccatum . Veniet, veniet qui male judicata rejudicabit, illicite jurata confutabit; qui faciet judicium injuriam patientibus , qui judicabit in justitia pauperes, et arguet in aequitate pro mansuetis terrae . Veniet pro certo, qui per prophetam minatur in Psalmo dicens: Cum accepero tempus, ego justitias judicabo . Quid faciet de injustis judiciis, qui ipsas quoque justitias judicabit? Veniet, inquam, veniet dies judicii: ubi plus valebunt pura corda, quam astuta verba; et conscientia bona, quam marsupia plena: quandoquidem Judex ille nec falletur verbis, nec flectetur donis. Tuum, Domine Jesu, tribunal appello: tuo me judicio servo, tibi committo causam meam, Domine Deus sabaoth, qui judicas juste, et probas renes et corda ; cujus oculi sicut fallere nolunt, ita falli non possunt; tu vides qui tua, vides qui quaerunt et sua . Tu nosti quibus ei visceribus in cunctis tentationibus suis semper adfuerim, quantis pro eo gemitibus aures tuae pietatis pulsaverim, qualiter ad quaeque illius scandala, perturbationes, molestias ego urebar, torquebar, affligebar. Et nunc timeo ne frustra. Puto enim, quantum expertus sum, adolescentis per se satis ferventis et insolescentis nec corpori talia expedire fomenta, nec menti illa gloriae tentamenta. Itaque, arbiter meus Domine Jesu, de vultu tuo judicium meum prodeat, oculi tui videant aequitatem . Videant et judicent, quid potius stare debuerit, an votum patris de filio, an filii de se ipso, praesertim cum filius aliquid majus devoverit. Videat et famulus tuus legislator noster Benedictus, quid regularius fuerit, utrum quod factum est de infantulo, nesciente ipso; an quod ipse per se postmodum prudens et sciens fecit, cum jam aetatem haberet ut de se loqueretur. Quanquam dubium non sit; promissum illum fuisse, non donatum. Nec enim petitio quam Regula praecipit, pro eo facta fuit a parentibus; nec manus illius cum ipsa petitione involuta palla altaris, ut sic offerretur coram testibus. Ostenditur deinde terra, quae cum illo, et pro illo dicitur data fuisse, Sed si cum terra eum receperunt, cur non et cum terra eum retinuerunt? An forte requirebant magis datum quam fructum, et pluris aestimata est terra quam anima? Alioquin oblatus monasterio, quid quaerebat in saeculo? nutriendus Deo, cur expositus erat diabolo? Ovis Christi cur inventa est patere morsibus lupi? De saeculo quippe, non de Cluniaco, te teste, Roberte, venisti Cistercium. Quaesisti, petisti, pulsasti; sed pro tui adhuc teneritudine, te licet invito, dilatus es per biennium. Quo tempore patienter expleto, et absque calumnia, tuis demum precibus, multisque lacrymis, diu exspectatam impetrasti misericordiam; et quem satis desideraveras ingressum, obtinuisti. Post haec per annum juxta Regulam , in omni patientia probatus, perseveranter et sine querela conversatus, post annum sponte professus; tunc primum saeculari veste rejecta, religionis habitum suscepisti . O insensate puer! quis te fascinavit non solvere vota tua, quae distinxerunt labia tua? Annon vel ex ore tuo justificaberis, vel ex ore tuo condemnaberis? Quid de parentis voto sollicitus es, negligens tui; cum ex ore tuo, non illius, habeas judicari; tuorum, non illius, vota labiorum exigendus sis? Et quid tibi 5 frustra quispiam blanditur de absolutione apostolica, cujus conscientiam divina ligatam tenet sententia? Nemo, inquit, mittens manum suam ad aratrum, et respiciens retro, aptus est regno Dei . Nunquid et hoc persuadebunt non esse retro respicere, qui dicunt tibi: Euge, euge? Filiole, si te lactaverint peccatores, ne acquiescas eis . Noli credere omni spiritui . Sint tibi multi necessarii, unus autem sit sibi consiliarius de mille . Tolle occasiones, respue blandimenta, adulationibus claude aures, te interroga de te, quia tu te melius nosti quam alius. Attende cor tuum, discute intentionem, consule veritatem: tua tibi conscientia respondeat, cur abieris, cur Ordinem tuum, cur fratres, cur locum, cur me, qui et tibi propinquus carne, et propinquior spiritu sum, deserueris. Si ut arctius, ut rectius, ut perfectius viveres; securus esto, quia non retro aspexisti: sed et gloriare cum Apostolo dicens: Quae retro oblitus, et ad ea quae ante sunt extentus, sequor ad palmam gloriae . Sin alias, noli altum sapere, sed time : quoniam, ut cum venia tui dixerim, quidquid tibi amplius indulges in victu, vestituque superfluo, in verbis otiosis, in vagatione licentiosa et curiosa, quam videlicet promisisti, quam apud nos tenuisti; hoc procul dubio retro aspicere est, praevaricari est, apostatare est. Et haec dico, fili, non ut te confundam, sed ut tanquam filium charissimum moneam: quia etsi multos habeas in Christo paedagogos, sed non multos patres . Nam si dignaris, et verbo, et exemplo meo in religionem ego te genui. Nutrivi deinde lacte, quod solum adhuc parvulus capere poteras; daturus et panem, si exspectares ut grandesceres. Sed heu! quam praepropere et intempestive ablactatus es! Et vereor ne totum quod foveram blandimentis, roboraveram adhortationibus, orationibus solidaveram; jamjamque evanescat, deficiat, pereat; et lugeam miser, non tam cassi laboris damnum, quam damnatae sobolis miserabilem casum. Placetne tibi quod alius nunc glorietur de te, qui nihil utique laboravit in te? Simile mihi contigit, quod et illi meretrici apud Salomonem: cui videlicet parvulus suus ab altera, quae suum a se oppressum exstinxerat, furtim sublatus est . Tu quoque de sinu mihi, et utero abscissus es. Ablatum gemo, repeto violenter avulsum. Non possum oblivisci viscera mea; quorum nimirum parte detracta non modica, non potest nisi torqueri pars reliqua. Verumtamen quo tuo commodo, qua tui necessitate hoc nobis moliti sunt amici nostri? quorum manus sanguine plenae sunt , quorum animam meam pertransivit gladius , quorum dentes arma et sagittae, et lingua eorum gladius acutus . Nam utique mihi, si in 6 aliquo unquam eos offenderam , plenam prorsus rependere vicem. Mirum vero si non plus talione recepi; si videlicet tale aliquid in eos deliquisse potui, quale nunc ab eis pertuli. Nam, ut verum fatear, non os de ossibus meis, vel carnem de carne mea; sed tulerunt mihi gaudium cordis mei, fructum spiritus mei, coronam spei meae, et animae meae dimidium. Utquid hoc? forte miserti sunt tui: et caeco caecum ducenti indignantes, ne perires post me, in suum te transtulere ducatum. O molesta charitas! o dura necessitudo! Tantum tuam dilexere salutem, ut in meam impingerent. Nisi me perempto, tu salvari non poteras? Et utinam ipsi te absque me salvent. Utinam et si ego moriar, vel tu vivas. Sed quid? Salus ergo magis in cultu vestium, et ciborum est opulentia, quam in sobrio victu vestituque moderato? Si pelliciae lenes et calidae, si panni subtiles et pretiosi, si longae manicae et amplum caputium, si opertorium silvestre et molle stamineum, sanctum faciunt; quid moror et ego quod te non sequor? Sed haec infirmantium sunt fomenta, non arma pugnantium. Ecce enim qui mollibus vestiuntur, in domibus regum sunt . Vinum et simila, mulsum et pinguia corpori militant, non spiritui. Frixuris non anima saginatur, sed caro. Multi in Aegypto fratres, multo tempore Deo sine piscibus servierunt. Piper, gingiber, cuminum, salvia, et mille hujusmodi species salsamentorum, palatum quidem delectant, sed libidinem accendunt. Et tu mihi in his securitatem pones? tu cum hujusmodi tutam duces adolescentiam? Prudenter sobrieque conversanti satis est ad omne condimentum sal cum fame; qua sola non exspectata, necesse est alias atque alias de nescio quibus succis extraneis confici permistiones, quae videlicet palatum reparent, gulam provocent, excitent appetitum. Sed quid faciet, inquis, qui aliud non potest? Bene. Scio quia delicatus es, et quod his assuetus modo, duriora non possis. Sed quid, si potes facere ut possis? Quaeris quomodo? Surge, praecingere, tolle otium, exere vires, move brachia, complosas explica manus, exercitare in aliquo; et statim senties sola te appetere quae famem tollant, non fauces demulceant. Reddet quippe sapores rebus exercitium, quos tulit inertia. Multa quae respuis otiosus, post laborem sumes cum desiderio. Siquidem otium parit fastidium, exercitium famem; fames autem miro modo dulcia reddit, quae fastidium facit insipida. Olus, faba, pultes, panisque cibarius cum aqua, quiescenti quidem fastidio sunt, sed exercitato magnae videntur deliciae. Jam forte tunicis dissuetus exhorres nimium eas, tam propter hiemis frigus, quam propter aetatis ardorem: sed 7 nunquid legisti, Qui timet pruinam, veniet super eum nix? Vigilias times et jejunia, manuumque laborem: sed haec levia sunt meditanti flammas perpetuas. Recordatio deinde tenebrarum exteriorum facit non horrere solitudinem. Si futuram cogitas de verbis otiosis discussionem , non valde displicebit silentium. Fletus aeternus et stridor ille dentium, ante cordis oculos reductus, pares tibi reddet mattam et culcitram. Denique si totum de nocte, quod Regula praecipit , bene ad psalmos vigilaveris; nimis durus erit lectus, in quo quiete non dormias. Si tantum in die, quantum professus es, manibus laboraveris; durus erit cibus quem libenter non comedas. Surge, miles Christi, surge, excutere de pulvere, revertere ad praelium unde fugisti, fortius post fugam praeliaturus, gloriosius triumphaturus. Habet quidem Christus multos milites qui fortissime coeperunt, steterunt, vicerunt: paucos autem qui de fuga conversi, rursus se periculo ingesserint quod declinaverant; rursus fugarint hostes quos fugiebant. Et quia omne rarum pretiosum; gaudeo te de illis posse esse, qui quanto rariores, tanto apparebunt gloriosiores. Alias autem si multum timidus es, cur vel times ubi non est timor, non autem times ubi magis est timendum? An quia fugisti ex acie, putas te manus hostium evasisse? Libentius te insequitur adversarius fugientem, quam sustineat repugnantem; et audacius insistit a tergo, quam resistat in faciem. Securus nunc projectis armis capis matutinos somnos, cum illa hora Christus resurrexerit: et ignoras quod exarmatus, et tu timidior, et hostibus minus timendus sis? Armatorum multitudo circumvallaverunt domum, et tu dormis? Jam ascendunt aggerem, jam dissipant sepem, jam irruunt per posticum. Tutiusne est ergo tibi ut te inveniant solum, quam cum aliis; nudum in lectulo, quam armatum in campo? Expergiscere, sume arma, et fuge ad commilitones tuos, quos fugiens deserueras; ut qui te ab eis disjunxerat, ipse te denuo timor jungat. Quid armorum refugis pondus et asperitatem, delicate miles? Adversarius instans et circumvolantia spicula facient clypeum non esse oneri, loricam non sentiri vel galeam. Et quidem subito procedenti de umbra ad solem, de otio ad laborem, grave cernitur omne quod incipit; sed postquam ab his dissuescere, et ad illa se paulisper assuescere coeperit, usus tollit difficultatem, invenitque facile esse quod impossibile ante putavit. Solent etiam fortissimi milites audita buccina ante congressum trepidare; at ubi ad praelium ventum fuerit, spes victoriae, et timor ne vincantur, reddit intrepidos. Quid vero tu trepidas, quem fratrum unanimitas armatorum circummuniet, cui Angeli assistent a latere, quem dux belli Christus praeibit, suos animans ad victoriam, et dicens: Confidite, ego vici mundum? Si Christus pro nobis, quis contra nos? Securus potes pugnare, ubi securus es de victoria. O vere tuta cum Christo, et pro Christo pugna! in qua nec vulneratus, nec prostratus, nec conculcatus, nec millies occisus, fraudaberis a victoria, tantum ne fugias. Sola causa, qua perdere possis victoriam, fuga est. Fugiendo potes illam amittere, moriendo non potes: et beatus si pugnando moriaris, quia mortuus, mox coronaberis. Vae autem tibi, si declinando pugnam, perdis et victoriam simul et coronam! Quod ipse avertat a te, fili dilectissime, qui in judicio de his meis litteris majorem tibi habet inferre damnationem, si nullam ex eis in te repererit emendationem.

(Luc. XV, 32) (Prov. XXIII, 13) (Hebr. XII, 6) (Prov. XXVII, 6) (Rom. VIII, 15) (II Reg. XI) (III Reg. XI) (Judic. XVI) (Dan. XIII, 8) (IV Reg. V, 20) (Matth. IX, 13.) (Ezech. XXXIII, 11.) (Matth., V, 7.) (Eccli. XIV, 5.) (Ephes. V, 29.) (Psal. X, 3) (Isai. IX, 3) (nec enim contradictor est exspectatus) (Rom. VII, 13) (Psal. CXLV, 7) (Isai. XI, 4) (Psal. LXXIV, 3) (Jerem. XI, 20) (I Cor. XIII, 5) (Psal. XVI, 2) (si meministi) (Reg. S. Benedicti, capp. LVIII, 58, 59) (Luc. IX, 62) (Psal. XXXIX, 16.) (Prov. I, 10) (I Joan. IV, 1) (Eccli. VI, 6) (Philipp. III, 13) (Rom. XI, 20) (I Cor. IV, 14) (III Reg. III, 20) (Isai. I, 15; LIX, 3) (Luc. II, 35) (Psal. LVI, 5) (quod utique mihi conscius non sum) (velut mihi sentire videor) (Matth. XI, 8) (Job VI, 16.) (Matth. XII, 36) (Reg. S. Benedicti, cap. 9 sqq.) (Joan. XVI, 33.) (Rom. VIII, 31.) (si fieri possit)

[ al. corpore]

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

8 EPISTOLA II. AD FULCONEM PUERUM QUI POSTEA FUIT LINGONENSIS ARCHIDIACONUS. Fulconem canonicum regularem, quem avunculus blanditiis et promissis ad saeculum retraxerat, graviter et serio monet, ut potius Deo quam avunculo obediat et adhaereat. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.

Bonae indolis adolescenti FULCONI, frater BERNARDUS peccator, inde laetari in adolescentia, unde in senectute non poeniteat.

Non miror si mireris, sed miror si non mireris, unde mihi ut ad te scribere vellem, civem rusticus, scholaticum monachus, cum nulla hinc tibi occasio necessaria occurrat, nulla se ratio patens ostendat. At si attenderis quod scriptum legis, Sapientibus et insipientibus debitor sum ; et illud, Charitas non quaerit quae sua sunt : forsitan intelliges quidquid illa jusserit, non esse praesumptum. Charitas enim ad te objurgandum me compulit, quae tibi condolet, quamvis non dolenti: quae tibi miseretur, licet non miserabili. Et inde magis dolet, quod cum sis dolendus, non doles: et inde magis miseretur, quod cum miser sis, miserabilis non es. Nec frustra forsitan tibi compatitur, dummodo patienter tu audias unde compatiatur. Vult te tuum sentire dolorem, ut jam non habeas unde dolere: vult te tuam scire miseriam, ut incipias miser non esse. O bona mater charitas, quae sive foveat infirmos, sive exerceat provectos, sive arguat inquietos; diversis diversa exhibens, sicut filios diligit universos! Cum te arguit, mitis est; cum blanditur simplex est. Pie solet saevire, sine dolo mulcere: patienter novit irasci, humiliter indignari. Ipsa est quae hominum mater et Angelorum, non solum quae in terris, sed etiam quae in coelo sunt, pacificavit. Ipsa est quae Deum homini placans, hominem Deo reconciliavit. Ipsa est, mi Fulco, quae fratres illos, cum quibus olim dulces capiebas cibos, habitare facit unius moris in domo . Haec talis tamque honorabilis mater a te se queritur offensam, expostulat laesam. Laesa tamen non provocat: sed spreta te revocat, ostendens tibi in te de se veraciter scriptum esse, Charitas patiens est, benigna est . Licet laesa, licet offensa, si conversus fueris ad illam, obviabit tibi quasi mater honorificata. Comtemptus oblita sui, ruet in amplexum tui; gaudens quem perdiderat, esse inventum; qui mortuus fuerat, vivum . Sed in quo, inquis, laesi? in quo contempsi? Audi. In eo, procul dubio, quod te quem sinu suo lacte nutriendum materno susceperat, ante tempus ablactasti; quod expertam lactis dulcedinem, in quo posses crescere in salutem, tam leviter, tam celeriter exsufflasti. O puer insensate! o puer magis sensu quam aetate! quis te fascinavit a bene incoepto itinere tam cito discedere? Avunculus, inquies. Sic Adam quondam uxorem, uxor serpentem ad excusandas excusationes in peccatis , praetendebant, uterque tamen suae culpae dignam excepit sententiam . Nolo decanum accuses, nolo te per illum excuses: inexcusabilis enim es. Illius culpa tuam non excusat. Quidnam ille fecit? Nunquid te rapuit? nunquid vim intulit? Rogavit, non ligavit; blandiendo attraxit, non violenter traxit. Quis te cogebat credere blandienti, assentire attrahenti? Ille sua nondum reliquerat; quid mirum si te qui suus eras, requirebat? Si agnum de grege, vitulum de armento cum perdit, requirit, et nemo causatur; te quoque, qui multis ovibus vel vitulis apud eum pluris es, ademptum si repetit, quis inde miretur? Siquidem non usurpat illam sibi perfectionem, de qua dicitur: Si quis abstulerit tua, ne repetas . Repetebat ergo suum, qui sua adhuc tenebat. At tu qui jam saeculum spreveras, saecularem sequi debebas? Fugit ovis tremebunda, veniente 9 lupo; abscondit se columba tremens, accipitre viso; de cavernula sua mus esuriens exire non audet, ambiente cato: et tu cum videbas furem, currebas cum eo? Nam quid aliud quam furem dixerim, qui pretiosam Christi margaritam, id est animam tuam, furari non dubitaverit? Volebam, si possem, illius errorem dissimulare, ne odium et nullum fructum consequerer ex veritate. Sed non potui, fateor, intactum transire, quem usque ad hanc diem comperi Spiritui sancto pro viribus restitisse. Nam qui manum non retinet a malo quo , potest, licet quandoque frustretur effectus, non minus culpatur affectus. In me certe fervorem novitium exstinguere voluit; sed, Deo gratias, non valuit. Alteri quoque nepoti suo Guirrico, cognato tuo, multum restitit: sed quid nocuit? Imo plurimum praestitit. Destitit invitus tandem senex avunculus a perseeutione; exstitit invictus puer nepos, gloriosior de tentatione. Sed heu! quomodo te vicit, qui illum vincere non potuit? Aut quomodo qui te vicit, ab illo superatus est? Nunquid te fortior ille? nunquid prudentior? Certe qui antea utrumque noverant, Guirrico Fulconem praeferebant. At postquam ventum est ad bellum, exitus indicavit hominum errasse judicium. Ibi, proh pudor! fugit qui praeferebatur, ubi fortiter vicit qui inferior credebatur. Sed quid de avunculi dicam malitia, qui a Christi militia retrahit nepotes suos, ut secum trahat ad inferos? Itane solet beare amicos? Quos Christus vocat secum in aeternum mansuros, avunculus revocat secum in aeternum arsuros. Miror si jam Christus ei non irascatur, et dicat: Quoties volui congregare nepotes tuos, quemadmodum gallina congregat pullos suos sub alas, et noluisti? Ecce relinquetur tibi domus tua deserta . Christus dicit, Sinite parvulos venire ad me; talium enim est regnum caelorum : avunculus ait. Sinite nepotes meos ut ardeant mecum. Christus dicit, Mei sunt, mihi debent servire: Sed oportet, inquit avunculus, eos mecum perire. Christus dicit: Mei sunt, ego illos redemi: Sed ego, inquit avunculus, eos nutrivi. Tu quidem, ait Christus, illos nutristi, sed pane meo, non tuo; ego vero redemi non sanguine tuo, sed meo. Sic carnalis avunculus contra Patrem spirituum pro nepotibus certat, quos dum bonis cupit onerare terrenis, coelestibus exhaeredat. Christus tamen non rapinam arbitratus, si suos quos fecit et redemit sanguine proprio, ad se venientes collegerit, juxta quod ante promiserat, Et eum qui venit ad me, non ejiciam foras , Fulconi primo pulsanti laetus aperuit, laetis amplexibus laetum excepit. Quid plura? veterem hominem exuitur, et novum induitur; quodque solo nomine exstiterat, moribus et vita canonicum profitetur. Fama volat, bonus odor Christo; rei novitas circumquaque diffusa pervenit ad aures avunculi. Quid ergo faceret carnalis nutritius, qui carnis, quam nutrierat, quam carnaliter amabat, solatium perdebat? Etsi aliis fuit res illa odor vitae ad vitam , sed non illi. Qnare? Quia animalis homo non percipit ea quae sunt spiritus Dei. Stultitia enim illi videtur . Nam si spiritum Christi haberet, non tam de carne doleret, quam gauderet de spiritu. Sed quia terrena, non quae sursum sunt, sapiebat, turbatus et tristis tale aliquid secum volvebat: Quid audio? vae mihi! a quanta spe cecidi! Sed quid? debetne stare quidquid absque meo consilio, absque mea licentia fecerit? Quod jus, quae lex, quae justitia, quae ratio, ut quem ex utero nutriendum suscepi, alius fruatur adulto? Jam caput aspersum canis, heu! vitae meae reliquum expendam cum moerore, quia me deseruit baculus senectutis meae. Heu mihi! si hac nocte expetitur a me anima mea, quae paravi, cujus erunt? Promptuaria mea plena, eructantia ex hoc in illud: oves meae fetosae, abundantes in egressibus suis; boves meae crassae cui remanebunt? Praedia, prata, domus, argentea vasa et aurea, 10 cui congregata sunt? Ditiores quosque ac quaestuosiores ecclesiae meae honores acquisieram mihi; reliquos, etsi non licebat habere, spe tamen in Fulcone tenebam. Quid igitur faciam? Propter illum unum tot et tanta perdam? Nam quidquid sine illo possederim, amisisse me judico. Quin potius et ista retinebo, et illum revocabo si potero. Sed quomodo? Factum est, auditum est. Quod factum est, non potest non fieri: quod auditum est, celatum esse non poterit. Fulco canonicus est regularis; si revertitur ad saeculum, notabilis erit et infamis. Sed tolerabilius est hoc audire de illo, quam vivere sine illo. Cedat ergo nunc honestas utilitati, pudor necessitati. Malo non parcere verecundiae pueri, quam miserabili subjacere tristitiae. Acquiescens itaque consilio carnis, rationis oblitus et legis, tanquam leo paratus ad praedam , et sicut leaena rapto catulo rapiens et rugiens, sacra non veritus, sanctorum irrupit habitaculum, in quo tirunculum suum Christus absconderat a contradictione linguarum, postmodum admisturus consortio Angelorum. Quaerit ac flagitat reddi sibi nepotem suum; queritur et clamat injuste se ab illo relictum, Christo reclamante et dicente: Quid agis, miser? quid furis? quid me persequeris? Non sufficit tibi, quod tuam, tuoque exemplo multorum mihi animas tuleris, si non etiam hunc ausu sacrilego rapias de manu mea? Non times tu futurum judicium? an contemnis terrorem meum? Cui hoc facis? cui bellum indicis? Terribili utique, et ei qui aufert spiritum principum . Insane, redi ad cor tuum; memorare novissima tua, et non peccabis : memorare quae tua substantia, et utiliter timebis. Et tu puer, inquit, si assenseris, si acquieveris, morte morieris. Memento uxoris Lot de Sodoma quidem creptae, quia Deo credidit; sed in via mutatae, quia retro aspexit . Disce in Evangelio quod non liceat retro aspicere ei, qui semel manum ad aratrum misit . Avunculus tuus quaerit animam tuam, qui jam perdidit suam. Verba oris ejus, iniquitas et dolus. Noli intelligere, fili mi, ut male agas ; noli intendere in vanitates et insanias falsas . Ecce in via qua ambules, abscondit laqueos, tetendit retia. Molliti sunt sormones ejus super oleum, et ipsi sunt jacula . Vide, fili mi, ne capiaris a labiis iniquis, et a lingua dolosa. Configat carnes tuas divinus timor, ne te decipiat carnalis amor. Blanditur, sed sub lingua ejus labor et dolor; lacrymatur, sed insidiatur; insidiatur ut rapiat pauperem, rapere pauperem dum attrahit eum . Cave, inquam, fili mi, ne acquiescas carni et sanguini ; nam gladius meus devorabit carnes . Sperne blandimenta, contemne promissiones. Promittit magna, sed ego majora; offert plura, sed ego plurima. Dimittes ergo pro terrenis coelestia, pro temporalibus aeterna? Alioquin oportet te solvere vota tua, quae distinxerunt labia tua. Juste exigitur ad solvendum, qui non cogitur ad vovendum: nam etsi cum pulsares, non repuli; tamen ut intrares, non compuli. Non licet ergo dimittere quod sponte promisisti: non est fas requirere quae per te dimisisti. En utrumque vestrum praemoneo, utrique salubriter consulo. Tu, inquit ad avunculum, regularem ne reducas ad saeculum; quia si reducis, seducis quem apostatare facis. Tu, regularis, saecularem ne sequaris; quia si illum sequeris, me persequeris, cui de te ipso injuriam facis. Tu si seduxeris animam pro qua mortuus sum, crucis meae te constituis inimicum. Qui enim non colligit mecum, dispergit ; quanto magis qui collectos dispergit? Tu vero si ei consentis, a me dissentis; quia qui non est mecum, contra me est . Quanto magis qui mecum fuit, si me deserit, contra me est? Tu si circumvenis parvulum qui ad me venit, seductor ac sacrilegus judicaberis: tu vero si quod aedificaveras, iterum destruis; praevaricatorem te constituis. Ambos vos necesse est meo judicio praesentari, ambos assistere meo tribunali: alter de propria praevaricatione, 11 alter de alterius seductione judicabitur; et unde alteri in iniquitate sua morietur, inde morientis sanguis de manu alterius requiretur . Haec et his similia, utriusque teste conscientia, utrique, Christe, invisibiliter, sed terribiliter intonabas; his sacris monitis amborum mentes pie terrendo pulsabas. Quis ad haec non timeret, timendo recipisceret, nisi qui more aspidis surdae et obturantis aures suas, vocem venefici incantantis sapienter, aut non audiret , aut se audire dissimularet? Sed usquequo jam satis vel nimis longam protrahimus epistolam, dum inviti loquimur rem silentio dignam? Cur tantis circuitionibus ad veritatem ambimus, dum pudenda revelare timemus? Dicam tamen, dicam cum pudore, quod multis cognitum, occultare etsi volo, non valeo. Sed quare cum pudore? Utquid me scribere pudeat, quod illos non puduit facere? Si pudeat audire quod impudenter egerunt; non pudeat emendare quod libenter non audiunt. Proh dolor! neutrum illorum revocare potuit, aut illum a seductione timor et ratio; aut hunc a praevaricatione pudor et professio. Quid plura? verba praecipitationis concinnat lingua dolosa: concepit dolorem, et persuasit iniquitatem. Subvertit perversus conversum: revertitur canis ad vomitum . Ecclesia vestra suum recepit alumnum, quem melius habebat amissum. Sic Lugdunum olim, studio similiter et industria sui decani, ejusdem decani nepotem, suum canonicum, quem bene perdiderat, male recuperavit. Sicut ille Fulconem beato Augustino, sic Othbertum iste sancto Benedicto subripuit. O quam ordinatius ipse cum sancto sanctus efficeretur, quam cum perverso sanctus perverteretur! o quam pulchrius senem saecularem puer religiosus ad se traheret, et sic vinceret uterque, quam religiosum saecularis ad se retraheret, in quo victus est uterque! O senem infelicem! o avunculum crudelem! qui jam decrepitus, statim moriturus, nepotis animam prius interfecit; quem ut peccatorum suorum haberet haeredem, a Christi sorte privavit! Sed qui sibi nequam est, cui bonus? Maluit in suis facultatibus habere successorem, quam pro iniquitatibus intercessorem. Sed quid ad me de decanis magistris nostris, qui principatum meruerunt in ecclesiis? Clavem scientiae tenent, et primas cathedras in conventibus possident. Viderint ipsi qualiter subditos judicent, fugitivos revocent, revocatos, si ita voluerint, iterum effugent, dispersos colligant, collectos dispergant: quid ad me? Fateor, aliquantum in illos propter te, mi Fulco, modum nostrae parvitatis excessi; dum tuam de illis cupio palliare verecundiam, temperare culpam. Omitto ergo illos, ne non tam reprehensioni, quam reprehensori juste indignentur; nec tam de sua correctione cogitent, quam mihi de praesumptione calumnientur. Non Ecclesiae principem, sed puerum scholarem objurgare suscepi, qui nesciat indignari, non norit irasci. Nisi forte et tu sensu, non malitia parvulus, idipsum mihi calumnieris, et dicas: Imo quid mihi et ipsi? quid ad illum de peccato meo? Nunquid ego sum monachus? Et ad hoc, fateor, quod respondeam non habeo; nisi quod confisus sum tum de tua, quam in te credidi, ingenita mansuetudine, tum de Dei charitate, qua et in principio epistolae excusasse me memini. Ejus zelo tantum tui erroris misertus, tantum tuae miseriae compassus sum, quatenus supra modum et morem meum de te non meo me intromiserim. Gravis lapsus tuus ac miserabilis casus provocavit me ut hoc praesumpserim. Quem enim coaetaneorum tuorum me vidisti arguere? cui vel brevissimas aliquando litteras direxisse? Non tamen quod omnes caeteros sanctos putaverim, aut nihil in eis reprehensione dignum invenerim. Cur ergo, inquis, singulariter me reprehendis, cum et in aliis videas quod justius forsitan reprehendere possis? Ad quod ego: Propter singularitem erroris tui, propter immanitatem peccati tui. Nam etsi 12 plerique alii perdite vivunt, etsi inordinati et indisciplinati sunt; nondum tamen ordinem aut disciplinam professi sunt. Sunt quidem peccatores, sed non praevaricatores. Tu vero quantumlibet modeste et honeste vivas; si caste, si sobrie, si omnino religiose te habeas: Deo tamen minus accepta est tua religio, quam deturpat voti praevaricatio. Idcirco, charissime, ne te tuis coaetaneis compares, a quibus professio te separat; nec respectu saecularium de tua tibi forte paulo graviori continentia blandiaris, cum tibi Dominus dicat: Utinam te calidum aut frigidum invenissem. Hic ostenditur aperte, quia minus Deo tepidus places, quam si vel quales illi sunt, frigidus esses. Illos utique Deus patienter exspectat de frigore quandoque ad calorem proficere, te vero indignans advertit de calore jam in teporem defecisse. Et quia tepidum te inveni, incipiam, inquit, te evomere ex ore meo . Et merito, quia tu ad tuum vomitum redisti, quia tu ejus gratiam evomuisti. Heu! quomodo Christum tam cito fastidis de quo scriptum est: Mel et lac sub lingua ejus? Miror, quod ad gustum cibi dulcissimi nausearis; si tamen gustasti quam dulcis est Dominus. Aut certe nondum gustasti, et nescis quid sapit Christus; ideoque non appetis inexpertum: aut si gustasti, et dulce non sapuit, sanum non habes palatum. Ipse quippe Dei est sapientia, quae ait: Qui comedit me, adhuc esuriet; et qui bibit me, adhuc sitiet . Sed quomodo potest esurire vel sitire Christum, plenus quotidie siliquis porcorum? Non potes bibere simul calicem Christi, et calicem daemoniorum . Calix daemoniorum superbia est, calix daemoniorum detractio et invidia est, calix daemoniorum crapula et ebrietas est; quae cum impleverint vel mentem vel ventrem tuum, Christus in te non invenit locum. Non mireris quod dico. In domo avunculi tui non potes inebriari ab ubertate domus Dei. Cur, inquis? Quia domus deliciarum est. Quomodo ignis et aqua simul esse non possunt, sic spirituales et carnales deliciae in eodem se non patiuntur. Ubi crapulam ructantis inter pocula senserit Christus, vina sua, dulciora super mel et favum, menti propinare non dignatur. Ubi curiosa ciborum diversitas, ubi divitis supellectilis discolor varietas oculos pariter pascit et ventrem, coelestis panis jejunam deserit mentem. Eia laetare, juvenis, in adolescentia tua, ut decedente pariter cum aetate temporali laetitia, succedat quae te absorbeat aeterna tristitia. Sed absit hoc ab adolescentulo nostro, avertat hoc Deus a puero suo. Quin potius disperdat Dominus universa labia dolosa eorum qui tibi tale concilium donant, qui dicunt tibi quotidie, Euge, euge; et quaerunt animam tuam. Hi sunt cum quibus habitas, quorum prava colloquia adolescentis bonos mores corrumpunt. Sed quamdiu jam non exis de medio eorum? Quid facis in urbe, qui claustrum elegeras? quid tibi cum saeculo, qui saeculum spreveras? Funes ceciderunt tibi in praeclaris, et tu opibus inhias terrenis? Si vis habere simul et haec et illa, breviter tibi respondebitur: Memento, fili, quia recepisti bona in vita tua . Recepisti dixit; non, Rapuisti: ne etiam de hoc tibi frustra blandiaris, quod tuis contentus, aliena non rapias. Verumtamen quae sunt illa tua? Beneficia Ecclesiae? Recte. Quia surgis ad vigilias, vadis ad missas, horis chorum nocturnis diurnisque frequentas; bene facis. Sic Ecclesiae praebendam gratis non accipis. Dignum est ut qui altario deservit, de altario vivat. Conceditur ergo tibi, ut si bene deservis, de altario vivas; non autem ut de altario luxurieris, ut de altario superbias, ut inde compares tibi frena aurea, sellas depictas, calcaria deargentata, varia griseaque pellicea a collo et manibus ornatu purpureo diversificata. Denique quidquid praeter necessarium victum ac simplicem vestitum de altario retines, tuum non est; rapina est, sacrilegium est. Orabat quidem sapiens tantum victui suo tribui necessaria non superflua . 13 Habentes, ait Apostolus, victum et vestitum ; non, Victum et ornatum. Et quidam alius sanctus: Si dederit, inquit, mihi Dominus panem ad manducandum, et vestimentum quo operiar . Nota, quo operiar. Sic ergo et nos contenti simus vestimentis quibus operiamur, non quibus lasciviamus, non quibus superbiamus, non quibus mulierculis vel simulari, vel placere studeamus. Sed hoc faciunt, inquis, cum quibus habito; si non facio quod caeteri, de singularitate notabor. Propterea, inquam, exi de medio eorum. ne aut in urbe notabiliter vivas, aut exemplo pereas aliorum. Quid agis in urbe, delicate miles? Commilitones tui quos fugiens deseruisti, pugnant et vincunt; pulsant et intrant; coelum rapiunt et regnant - et tu sedens super ambulatorem tuum, indutus purpura et bysso, circuis plateas, vicos perambulas? Haec sunt pacis ornamenta, non belli munimenta. An dicis, Pax et non est pax? . Purpura non propulsat libidinem, non superbiam, non avaritiam repellit; et si qua sunt alia ignea inimici jacula, non exstinguit. Denique, quod magis metuis, febrem non prohibet, mortem non arcet. Ubi sunt arma bellica? ubi scutum fidei? ubi galea salutis? ubi patientiae lorica? Quid trepidas? Plures sunt nobiscum, quam cum illis. Sume arma, resume vires, dum adhuc praelium durat. Adsunt Angeli spectatores et protectores: adest ipse Dominus adjutor et susceptor, qui doceat manus tuas ad praelium, et digitos tuos ad bellum . Procedamus in adjutorium fratrum, ne si forte sine nobis pugnent, sine nobis vincant, sine nobis ingrediantur; novissime cum clausa fuerit janua, sero pulsantibus, nobis de intus respondeatur: Amen dico vobis, nescio vos . Fac, quaeso, te prius sciri, fac te prius videri: ne tunc nesciaris ad gloriam, sciaris autem ad poenam. Si te Christus agnoscit in bello, recognoscet in coelo; et sicut promisit, manifestabit tibi se ipsum ; si tamen, et tu poenitendo et resipiscendo talem te exhibueris, ut cum fiducia dicere possis: Tunc cognoscam, sicut et cognitus sum . His interim admonitionibus verecundum adolescentis animum pulsatum esse sufficiat. Jam enim nostris etiam precibus pro eo divina pulsanda est pietas; quae si ad ictus nostrarum invectionum ejus mentem vel parum mollitam invenerit, confido de ipsa, quod citius nos de ipso laetificabit.

(Rom. I 14) (I Cor. XIII, 5) (Psal. LXVII, 7) (I Cor. XIII, 4) (Luc. XV, 32) (Psal. CXL, 4) (Gen. III, 16) (Luc. VI, 30) (Psal. XLIX, 18.) (Matth. XXIII, 37) (Matth. XIX, 14) (Joan. VI, 37) (II Cor. II, 16) (I Cor. II, 14) (Luc. XII, 20.) (Psal. CXLIII, 13.) (Psal. XVI, 12) (Psal. LXXV, 13) (Eccli. VII, 40) (Gen. XIX, 26) (Luc. IX, 62) (Psal. XXXV, 4) (Psal. XXXIX, 5) (Psal. LIV, 22) (Psal. X, 7, 9) (Galat. I, 16) (Deut. XXXII, 42) (Matth. XII, 30) (Ibid) (Ezech. III, 18) (Psal. LVII, 5, 6) (II Petr. II, 22) (Eccli. XIV, 5.) (Apoc. III, 15, 16) (Cant. IV, 11.) (Eccli. XXIV, 29) (I Cor. X, 20) (Luc. XVI, 25) (Prov. XXX, 8) (I Tim. IV, 8) (Gen. XXVIII, 20) (Ezech. XIII, 10.) (Psal. CXLIII, 1) (Matth. XXV, 12) (Joan. XIV, 21) (I Cor. XIII, 12)

[ al. quod] [ al. concilia]

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA III. AD CANONICOS REGULARES DE AILDICURTE. Laudibus suis se terreri magis, quam demulceri. Deinde quosdam ex canonicis S. Augustini, a se susceptos non esse impediendos.

Clericorum qui sunt in loco qui dicitur Aildicurtis, Deo servientium, sancto conventui, magistro S. et discipulis, pusillus grex Clarae-Vallensium fratrum, et eorum qualiscumque minister frater BERNARDUS, in spiritu ambulare, et spiritualiter omnia examinare .

Exhortatio illa in litteris vestris tam salubris, tam compendiosa, magna quidem scientiae mira charitatis vestrae indicia, mirantibus nobis et congratulantibus praefert. Sed quod de laudibus nostris pro vestra devotione, quae tamen non probastis, tam excellentia praemisistis; etsi ad humilitatis quoque formam non mediocriter instruere nos potuit, conscientias tamen nostras multo inferius jacentes, quantum in nobis est, vehementer exterruit. Quis enim nostrum suam attendens conversationem, tanta 14 de se et tam indebita, sine magno vel metu, vel periculo possit audire? De hujusmodi quippe alieno, seu etiam proprio se judicio committere, securum non est. Qui enim judicat nos, Dominus est . Caeterum de fratribus, de quorum salute vestram nimirum charitatem sollicitam esse cognovimus, ut securos vos reddamus; noveritis multorum illustrium virorum, et maxime clarissimi viri Willelmi Catalaunensis episcopi, hortatu et consilio ad nos declinasse, seque a nobis suscipi multis precibus ac supplicationibus impetrasse: ea videlicet intentione, ut ob tenorem arctioris vitae, ab institutionibus beati Augustini ad observantias sancti Benedicti Dei adjutorio sic transeant, ut tamen ab ejus magisterio qui unus est omnibus Magister in coelo et in terra , non discedant; illamque primam fidem, quam apud vos, imo quam primum in Baptismo promiserunt, non irritam faciant, sed salvam integramque custodiant. Talibus itaque taliter susceptis, absit ut sinceritatem vestram, aut in suscipiendo laesam, aut in retinendo laedendam esse credamus: dum tamen illos, si forte infra annum probationis, qui regulariter constitutus est, coepta deserere, et ad vos redire velle contigerit invitos non detineamus. Alioquin, sanctissimi fratres, vestra non refert, ut spiritum libertatis qui in eis est, anathemate inconsulto frustra impedire nitamini: nisi forte quae vestra, non quae Jesu Christi sunt, quaerere studeatis.

(quantum ex vobis est) (id. IV, 4) (Matth. XXIII, 8) (quod Deus avertat)

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA IV. AD ARNOLDUM ABBATEM MORIMUNDI. Arnoldum abbatem, temere relicto monasterio peregrinantem, ad monasterii curam revocat, fratrum scandala et gregis pericula exponens. 1. 2. 3.

Domno abbati ARNOLDO, frater BERNARDUS de Clara-Valle, spiritum compunctionis et consilii.

Primo scire te volo, domnum Cisterciensem, necdum quando tuus nuntius ad nos venit, de Flandria, quo paulo ante per nos transierat, remeasse; et ob hoc nec litteras accepisse, quas ei jussisti praesentari, et adhuc esse tantae a te praesumptae novitatis ignarum. Felix interim, cui tam tristes rumores, vel ad tempus liceat ignorare. Deinde quod de tui, desperando nos, revocatione interdicis, ne quod quasi inconcusse apud te fixum est, frustra tibi litteras dirigendo dissuadere conarer: in hoc tibi obedire fortasse quidem pro ratione non debui; revera autem prae dolore, fateor, non potui: cum etsi pro certo scirem, ubi te opportune invenissem, ipse potius venissem, quam has misissem, effecturus fortasse per me ipsum, quod nullis litteris possum. Rides forsitan meam hujusmodi tanquam cassam fiduciam, utpote propriae pertinaciae conscius: ad quam utique flectendam, nullam vim, nullam precem, nullam speras praevalere industriam. At vero ego de illius potentia non diffidens qui dixit: omnia sunt possibilia credenti : fidenter usurpans et mihi illam sententiam, Omnia possum in eo qui me confortat : quamvis in magna parte lapidei cordis tui obstinationem et ipse non ignorem, utinam nunc tamen, sive fructuose, sive frustra, tuo lateri adhaererem. Quanta quae me movent adversum te, frustra nescio an fructuose, jacerem tibi in faciem; non solum verbis, sed et vultu et oculis. Tuis deinde provolutus vestigiis, tenerem pedes; amplecterer genua; totusque a collo pendens, illud mihi dulcissimum 15 caput deoscularer, quod sub uno mecum proposito, suavi jugo Christi jam pluribus annis attritum est. Flerem quoque, quantum valerem, rogarem et obsecrarem per Dominum Jesum, quatenus parceres, primo quidem ejus cruci, qua utique redemit quos tu quantum in te est, perimis; collegit quos tu dispergis. Perimis, inquam, et dispergis, sive quos tecum ducis, sive quos hic deseris: quibus utique etsi diversum, non dispar tamen utrisque metuimus periculum. Deinde etiam parceres et nobis amicis tuis: quibus licet immeritis, nonnisi fletum et lacrymas reliquisti. O si hoc mihi licuisset, flexissem forsitan affectione, quem ratione non possum: pectusque illud ferreum, quod nec Christi timore in hac re duntaxat cedere acquiescit, fraterna forte pietas emollisset. Sed heu! et hanc nobis copiam substraxisti. O magna nostri Ordinis columna! Patienter quaeso, audi amicum vel absentem, tuae penitus discessionis impatientem, tuo medullitus et labori, et periculo compatientem. O, inquam, magna nostri Ordinis columna! non metuis te ruente magnam mox procul dubio ruinam secuturam? At ego, inquies, non ruo: scio quod facio; bonam conscientiam habeo. Esto: credimus tibi de te. Sed nunquid de nobis, qui jam et gravia tuo ex discessu gementes sustinemus scandala et graviora paventes exspectamus pericula? An et tu quoque non ignoras ista, sed dissimulas? Qua ratione ergo multorum faciendo ruinam, te ruere non praesumis: qui in hoc videlicet positus eras, ut non quod tibi est utile, sed magis quod aliis; nec quae tua, sed quae Jesu Christi sunt, quaerere debeas? Quomodo, inquam, securus abis, qui gregi tibi commisso omnem de se securitatem in perpetuum aufers? Quis occurret lupis incursantibus? quis consolabitur in tribulationibus? quis providebit in tentationibus? quis denique leoni resistet rugienti, et quaerenti quem devoret? Patebunt sine dubio morsibus malignantium, qui devorant plebem Christi sicut escam panis. Heu! quid facient novellae plantationes Christi, quae per manus tuas consitae fuerant diversis in locis, et locis horroris, et vastae solitudinis? Quis circumfodiet? quis impinguabit fimo? quis sepem circumdabit? quis succrescentes sollicitus erit rescindere surculos? Aut flante profecto tentationum vento, tenerrimae adhuc, heu facile eradicabuntur: aut inter fruteta certe simul exorientia, cum non erit qui purget, suffocatae nullum afferent fructum. Quae cum ita sint, judica tu quale hoc tuum bonum erit, aut si vel esse poterit bonum cum tantis malis. Quantumlibet dignos facturum te fructus poenitentiae confidas, nonne hujuscemodi spinis necesse erit suffocari? Nonne denique si recte offers, et non recte dividis, peccas? Quid enim? Rectene forte dividere esse dices, soli animae tuae consulere; et filios tuos quos orphanos relinquis, consilio paterno destituere? O miseros et miserabiles, et eo miserabiliores, quo vivo se conspiciunt orbari patre! Quanquam dubitare te quoque oportuerit, an vel tibi recte consulas, in eo videlicet, quod absque consilio fratrum et coabbatum tuorum, absque patris et magistri tui licentia, rem tam novam praesumis. Illud etiam multos permaxime movet, quod pueros imbecilles et delicatos juvenes tecum ducis. Alioquin si boni et robusti sunt, desolatae domui fuerant necessarii: si delicati et imbecilles, durae ac laboriosae peregrinationi non erunt idonei. Sed et regendis animabus eorum nequaquam te ultra credimus velle praeesse: quippe cujus cognovimus esse propositum, pastoralem abjicere sarcinam duntaxat tuorum, et soli deinceps vivere tibi. Valde enim incongruum esset, ut alibi praesumptuose non vocatus resumeres, quod alibi prohibitus inconsulte relinquis. Sed jam ne omnia scienti multa superfluo ingeram: in fine et in fide tibi polliceor, si opportunitatem loquendi tecum mihi dederis, daturum 16 me operam, quatenus idipsum quod inordinate et periculose aggressus es, licite et ob hoc secure peragas. Vale.

(Marc. IX, 22) (Philipp. IV, 13) (Gen. IV, 7, sec. LXX.) (ut dixi)

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA V. AD ADAM MONACHUM. Dehortatur, ne Arnoldo abbati Morimundi adhaereat, nec se peregrinationis, aut potius vagationis ejus socium praebeat. 1. 2.

Tua mihi satis comperta humilitas, et instantis periculi necessitas praebet mihi fiduciam conveniendi te acrius, et arguendi liberius. O insensate! quis te fascinavit tam cito recedere ab illo saluberrimo consilio, in quo dudum tibi pariter et mihi, Deo solo teste, conventum est? Cogita, insipiens, vias tuas, et converte pedes tuos in testimonia Domini. Non recordaris, quod primo in Majori-Monasterio tuae conversionis initia dedicasti; secundo apud Fusniacum, nostrae te qualicumque providentiae commendasti; tertio in Morimundo stabilitatem tuam firmasti; quarto mecum rursus inito consilio, suggestae tibi ab abbate Arnoldo peregrinationi, imo vagationi, ingenue abrenuntiasti; ipsius quoque tibi consortium, si non ipse licite posset abire, illicitum judicasti? Quid enim? Licitene, dices, illum recedere, qui et sibi commissis lacrymabile scandalum reliquit, nec commissoris licentiam exspectavit?

Sed quorsum, inquies, tendunt haec, quae sic retractare voluisti? Ut te manifestae levitatis arguam, ut Est et Non esse apud te evidenter ostendam: sicque errorem tuum jam tandem agnoscens et erubescens, vel sero discas ab apostolo, non omni spiritui credere ; discas a Salomone multos quidem amicos, unum autem habere consiliarium de mille ; discas Praecursoris Domini exemplo, non solum mollibus non vestiri, sed nec in modum vento agitatae arundinis circumferri omni vento doctrinae; discas ex Evangelio domum tuam supra petram fundare ; discas et cum discipulis serpentis non oblivisci prudentiam cum simplicitate columbae : et tam ex his, quam ex aliis atque aliis Scripturarum testimoniis hanc colligas summam, quantum tibi videlicet usque modo milleformis ille seductor illusit, qui cum in te boni initium non valuit praepedire, invidit perseverantiae: hoc nimirum suae posse sufficere malitiae judicans, si hanc posset auferre tibi, quam solam virtutum noverat coronari. Obsecro te per viscera misericordiae Christi, ut nullatenus abeas, aut vel non priusquam ad nos loco quidem opportuno venias loqui, si quod forte tantis malis, quae jam nobis ex vestra discessione, aut venisse sentimus, aut ventura metuimus, queat remedium inveniri. Vale.

(Joan. IV, 1) (Eccli. VI, 6) (Matth. XI, 9, 8) (Matth. VII, 24) (Matth. X, 16)

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA VI. AD BRUNONEM COLONIENSEM. Monachos quosdam abbatis Morimundi vagabundos opera Brunonis reduci cupit ad monasterium. 1. 2.

Domino BRUNONI viro illustri, et dilecto suo, frater BERNARDUS abbas dictus de Clara-Valle, salutem, et si quid potest peccatoris oratio.

Ex quo dudum Remis nostri invicem utrique gratam cepimus notitiam, non puto vos nostrae penitus fuisse parvitatis oblitum. Et ob hoc non timide tanquam ad extraneum, sed fidentissime scribo ad vos quaecumque volo, ut ad notum et familiarem nostrum. Arnoldus abbas Morimundensis, in grave totius nostri Ordinis scandalum, suum nuper monasterium satis inordinate deseruit: quippe qui nec coabbatum suorum in tam scrupuloso facto exspectavit consilium; nec ipsius, cui praecipuam debebat subjectionem, abbatis 17 scilicet Cisterciensis, licentiam vel assensum: sed cum esset homo sub potestate, habens et ipse sub se milites, potestatis impatiens superioris, alienum quidem jugum a propria cervice superbus abjecit, suum autem superbior in subjectos retinuit. Siquidem de magna multitudine monachorum, quos circuiens mare et aridam inaniter congregarat, non Christo, sed sibi; paucis admodum, hisque simplicioribus ac remissioribus relictis desolatis, meliores quosque et perfectiores sui socios erroris assumpsit. Inter quos, tres quorum nos maxime ablatione turbavit, ausus est etiam seducere, et secum ducere statuit; Evrardum videlicet fratrem nostrum , et Adam quem bene nostis, nobilemque illum puerum Conradum, quem et pridem non sine scandalo tulerat de Colonia. Quos tamen, si operam dare volueritis, vestra confidimus posse revocari industria. Nam de ipsius Arnoldi revocatione, quia jam in pluribus ejus inflexibilis animi obstinationem probavimus, incassum laborare vos nolumus. Audivimus autem Evrardum et Adam, et nonnullos ejusdem consortii alios fratres, in vestris adhuc partibus demorari. Quod si verum est, oportet vos eos per vos interim, si dignamini, convenire, flectere precibus, ratione convincere, et columbinam eorum simplicitatem prudentia instruere serpentina; ne putent obedientiam inobedienti adhaerere, ne licite sequi se posse confidant vagantem illicite, ne seducantur deserere professum Ordinem propter inordinatum hominem; cum ipsum quoque angelum de coelo, si aliud eis evangelizaverit, dubitare non oporteat apostolica auctoritate anathema dicere : et ab ipso doceantur Apostolo, se ab omni fratre inquiete ambulante debere subtrahere . Qui vos quoque doceat, non superbe sapere, nec sperare in incerto divitiarum , donec omnibus abrenuntiantem, probatum sibi Christus vindicet discipulum. Valete.

(Galat. I, 8) (II Thess. III, 6) (I Tim. VI, 17)

[ al., vestrum]

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA VII. AD ADAM MONACHUM. Adamum ut ad monasterium vel nunc tandem abbate mortuo redeat, hortatur: ostendit, in tali causa nullum fuisse obedientiae vinculum. Demum respondet, cur aliorum Ordinum religiosos recipiat. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20.

Si maneres in charitate, quam in te olim aut novimus aut putavimus, charitatis profecto damna sentires, quae utique sunt scandala pusillorum. Nec enim charitas charitatem offenderet aut contemneret, cum sentiret offensam. Nam se ipsam non potest negare, nec enim in se divisa est. Novit potius in se divisa conjungere: conjuncta dividere nescit. Proinde, ut dixi, si maneret in te, non sileret, non quiesceret, non dissimularet, gemens et aestuans, et intra pium pectus tuum procul dubio submurmurans illud: Quis scandalizatur, et ego non uror? Siquidem benigna est, pacem diligit, congaudet unitati. Sola quippe est quae illam generat, colligat, solidat, et conservat ubicunque servari cognoscitur in vinculo pacis. Infensa ergo vobis hac tam honorabili matre unitatis et pacis, quo pacto, quaeso, vestrum quodcunque sacrificium Deo fore acceptum praesumitis, cum absque illa nec martyrium quidem aliquid esse putet Apostolus? Aut qua ratione vobis forte infensam non esse confiditis , cujus castis visceribus, cujus charis pignoribus tam inhumane agendo non pepercistis nec parcitis, scindentes unitatem, rumpentes vinculum pacis? Ponendum est ergo munus quodcumque offerre paratis, et prius habenti adversum vos, non fratri, sed fratrum multitudini reconciliandum. Ecce nimirum universae fraternitatis unitas adversum vestram paucitatem, quodam veluti vestri discessus gladio sauciata conqueritur, 18 quasi quae plangens miserabiliter dicat: Filii matris meae pugnaverunt contra me . Et merito: qui enim non est cum illa, contra illam est. Putas sine gemitu tam justum filiae gemitum pia possit mater charitas audire? Ideo et ipsa nostris lacrymis jungens suas, ait de vobis: Filios enutrivi et exaltavi, ipsi autem spreverunt me . Charitas ipse Deus est. Pax nostra Christus, qui fecit utraque unum . In trinitate unitas maxime commendatur. Cui ergo charitas, pax et unitas irata cognoscitur, quid habet in regno Christi et Dei?

Sed forsitan dicis: Abbas noster abduxit nos, et secum ire praecepit; num inobedientes esse debuimus? Scis quidem, nisi forte oblitus sis, quid quadam die, communicato mecum jam conspirati scandali consilio, ac diligenter mutua collatione discusso, inter nos convenerit. In quo si permansisses, et de te illud non incongrue diceretur: Beatus vir qui non abiit in concilio impiorum . Sed esto. Debuistis obedire filii patri, magistrum sequi discipuli. Licuerit certe abbati monachos suos ducere quo libuerit, et docere quod voluerit: sed quandiu vixit. Nunc vero mortuo illo, quem vel audire doctorem, vel sequi ducem cogimini, quo adhuc tam grave scandalum emendare cunctemini? Quis jam prohibet, non dico me, sed Deum nostrum per os Jeremiae benigne vos revocantem audire? Ait enim: Nunquid qui cecidit, non resurget? aut qui aversus est non revertetur? An et ille moriens interdixit, ne vel post casum tentetis resurgere, post aversionem mutire audeatis de reversione? Itane etiam defuncto necesse est vos obedire, et obedire contra charitatem, obedire in vestrae ipsorum salutis periculum? Sed arbitror quod nequaquam firmius seu tenacius dices esse vinculum abbatum ad subditos, quam conjugum ad se ipsos, quorum quippe Deus copulam, et non homo, inviolabili ligavit sacramento, loquente Salvatore: Quod Deus conjunxit, homo non separet . Apostolo autem asserente, solutam esse mulierem a lege viri mortuo illo ; tu te abbatis existimas defuncti lege teneri, et hoc contra legem quae sanction est, legem videlicet charitatis? Et haec dixi, non quod putem vos vel viventi in hoc paruisse debere, aut vel dicendam esse obedientiam sic paruisse. Alioquin generalis de hujusmodi illa sententia est: Declinantes autem in obligationes adducet Dominus cum operantibus iniquitatem . At ne forte quis abbatum etiam in malo obedientiam ab hoc maledicto liberam esse contendat, audi alibi apertius: Filius non portabit iniquitatem patris, et pater non portabit iniquitatem filii . Ex his ergo liquido apparet, mala imperantibus non esse parendum, praesertim dum pravis obtemperans imperiis, in quo homini videris obediens, Deo plane, qui omne quod perperam agitur interdixit, inobedientem te exhibes. Valde autem perversum est profiteri te obedientem, in quo nosceris superiorem propter inferiorem, id est divinam propter humanam, solvere obedientiam. Quid enim? quod jubet homo, prohibet Deus; et ego audiam hominem surdus Deo? Non sic Apostoli. Clamant quippe dicentes: Melius est obedire Deo, quam hominibus . Hinc Dominus in Evangelio Pharisaeos increpans: Quare ei vos, inquit, transgredimini mandatum Dei propter traditiones vestras? Et per Isaiam: Sine causa autem, ait, colunt me, mandata et doctrinas hominum tenentes . Et item ad Protoplastum: Pro eo quod obedisti voci uxoris tuae plus quam meae, maledicta terra in opere tuo . Igitur facere malum, quolibet etiam jubente, constat non esse obedientiam, sed potius inobedientiam. Sane hoc advertendum, quod quaedam sunt pura bona: quaedam pura mala, et in his nullam deberi hominibus obedientiam: quoniam nec illa omittenda sunt, etiam cum prohibentur; nec ista, vel cum jubentur, committenda. Porro inter haec sunt media quaedam, quae pro modo, loco, tempore vel persona, et mala possunt esse, et bona: et in his lex posita est 19 obedientiae, tanquam in ligno scientiae boni et mali, quod erat in medio paradisi. In his profecto fas non est nostrum sensum sententiae praescribere magistrorum: in his omnino praelatorum nec jussio, nec prohibitio contemnenda. Videamus ne forte tale fuerit quod arguimus in vobis; et ob hoc forsitan argui non debuerit. Quod evidentius elucebit, si praemissae divisionis exempla subjecero. Fides, spes, charitas, et caetera hujusmodi, pura sunt bona: quae quia male non possunt vel juberi vel teneri, bene non possunt vel prohiberi vel non teneri. Pura mala sunt furtum, sacrilegium, adulterium, et caetera talia, quae utique nec vel bene praecipi vel perfici possunt, nec male prohiberi vel non fieri. Adversus hujusmodi non est lex. Nullius quippe prohibitio valet obviare praeceptis: nullius jussio praejudicare prohibitis. Sunt deinde media, quae quidem per se nec bona esse noscuntur, nec mala: possunt tamen indifferenter et bene pariter et male vel prohiberi, vel juberi, sed male nullatenus in his a subditis obediri. Ex his sunt, ut exempli gratia ponam, jejunare, vigilare, legere, et quaeque talia. Sciendum vero quia media quaedam in purorum plerumque bonorum seu malorum transeunt rationem. Nam conjugium cum et fieri liceat, et non fieri, factum jam solvi non licet. Quod ergo ante nuptias medium esse liquebat, in jam conjugatis puri boni vim obtinet. Item propria possidere, saeculari quidem homini medium est, quoniam et non possidere licet: monacho vero quia possidere non licet, purum malum est. Videsne jam, frater, vestrum factum cui potissimum membro divisionis conveniat? Si puris aptandum bonis, probabile est: si puris malis deputandum, vituperabile est: sin vero collocandum inter media: via quidem excusari forsitan potest propter obedientiam, mora vero penitus non potest, quae non fit per obedientiam. Nam mortuo jam abbati, si quid ante jussit quod non debuit, nequaquam esse parendum, superior patefecit disputatio. Et si res per se jam satis elucescat, tamen propter quosdam qui quaerunt occasionem, ubi ratio non suppeditat, clarum faciam breviter, et ita clarum ut omnis dubietatis umbra dispareat; quod nec purum, nec medium bonum, sed plane purum fuerit malum sic obedisse, sic vestrum monasterium reliquisse. Et quidem taceo de mortuo, qui suum et solum jam judicem habet Deum, et vere nunc suo domino aut stat aut cadit: ne forte indignans, et merito indignans dicat Deus: Tulerunt omnes a me judicium. Tamen ad correctionem viventium, non quidem quod gessit, sed quod jussit discutio; utrum videlicet illa jussio vim habere debuerit, quatenus in scandalum multorum ei fuerit obsequendum. Et praemittendum, quod si qui simpliciter, nihilque suspicantes mali, male licet proficiscentem secuti sunt, putantes eum episcopi Lingonensis et abbatis Cisterciensis licentia proficisci ; nostra haec illos non tangit reprehensio, dummodo ubi compererint, sine mora regrediantur. Igitur adversus illos tantum, imo pro illis sermo est nobis, qui scientes et prudentes miserunt manus in ignem, qui conscii praesumptionis secuti sunt praesumptorem; non audientes Apostolum prohibentem et denuntiantem, ut se ab omni fratre ambulante inordinate subtraherent ; contemnentes et ipsius Domini vocem dicentis: Qui non colligit mecum, dispergit . Vos, fratres, vos, inquam, aperte et specialiter notat illud apud Jeremiam, quod cum dolore quidem reminiscor, opprobrium. Haec est, inquit, gens quae non audivit vocem Dei sui . Dei enim proprie vox est ista, hostem suum proprio designantis ex officio, et tanquam digito demonstrantis, ut simplices ab ejus impio deterreat consectatu: Qui non est, inquit, mecum, dispergit: ac si dicat, In hoc te jam mecum non esse intelligas, si sequeris dispersorem. Deo ergo clamante, 20 Qui non colligit mecum, dispergit; sequi vos oportuit dispersorem? Deo, inquam, vos invitante ad colligendum, homini potius ad dispergendum obsequi debebatis? Magistros contemnebat, subditos exponebat, socios conturbabat; et vos videntes furem currebatis cum eo! Silere de mortuo statueram: sed compulsus sum, fateor, aliquantulum praetergredi, dum non potuit improbari obeditio, si non reproba monstraretur et jussio. Porro jussio et actio hominis cum diversa non fuerint, impossibile visum est unam sine altera vel approbari, vel respui. Liquet tamen hujuscemodi jussioni non fuisse obtemperandum, Deo quippe imperante contraria. Item majorum institutis, minorum non esse praeponenda, aut communibus privata non praejudicare imperia quis dubitat? Nam ex Regula sancti Benedicti hoc habemus. Possem quidem abbatem Cisterciensem ad medium deducere, qui utique superior illo quantum pater filio, quantum magister discipulo, quantum denique abbas commisso sibi monacho, merito se a vobis propter ipsum queritur fuisse contemptum. Possem et episcopum, cujus nihilominus quia non fuit exspectatus consensus, inexcusabilis est et contemptus, cum ad ipsos et de ipsis Dominus dicat: Qui vos spernit, me spernit . Sed quoniam his posset ambobus opponi et anteponi Romani pontificis tanquam gravior auctoritas; cujus quippe vos aiunt praemuntios fuisse licentia ; talis potius proferatur, cujus omnino fas non sit auctoritati contradicere. Certe summus ille Pontifex qui per sanguinem proprium solus et semel introivit in sancta, aeterna redemptione inventa terrifica voce denuntiat in Evangelio, ne quis unum de pusillis ejus audeat scandalizare . Vobis autem unius donetur scandalum, si non ultra processit malum. Facilis sequetur venia culpam, ex qua grave damnum non oritur. Nunc vero quod dubium non est, pluribus scandalizatis, quis aperte non videat quam inhumane humanam jussionem divinae praetuleritis? Quod quidem audere, quis nisi amens dicere audeat bonum esse aut bonum fieri posse, quantaelibet dignitatis homine praecipiente? Quod autem nec bonum est, nec bene fieri potest, purum procul dubio malum est. Unde consequenter advertitur, quod iter vestrum in multorum usurpatum scandalum, ac per hoc et contra Dei mandatum, non purum bonum aut medium, sed purum omnino fuerit malum: quoniam quidem et purum bonum semper bonum est, et medium bene fieri potest. Quomodo ergo vel abbatis jussio, vel Papae permissio licitum facere valuit, quod purum malum fuit: cum superius nihilominus allegatum sit, ea quae hujuscemodi sunt, id est pura mala, ut nunquam juste juberi, sic nec licite posset fieri? Vides quam inanis excusatio de humana obedientia, ubi in Deum convincitur facta transgressio? Nec timendum mihi arbitror, quod ad illud Domini responsum de sibi nuntiato scandalo Pharisaeorum refugias, ut quomodo ille nihili pendebat dicens, Sinite illos, caeci sunt, et duces caecorum ; ita et nostra vobis scandala non esse timenda existimes. Vides nempe quam nil simile habeat in hac parte proportio. Nam si compares personas, illic Pharisaei superbi, hic pauperes Christi scandalizantur: si causas, hic levitas ibi veritas in causa esse dignoscitur. Rursus, quod et superius propositum est, vos non solum divinis humana, sed et communibus privata praetulisse imperia, hoc solum ad probationem sufficiat, quod vestrae illi et novitati insolitae, et insolenti praesumptioni, non tantum nostri Ordinis universitas, sed etiam omnium monasteriorum et consuetudo, et institutio reclamare videtur. Quod et vos quoque non immerito timentes, nec satis de propria causa confidentes, remorsas ac remordentes conscientias apostolica conati estis delinire licentia. O frivolum satis remedium! quod non est aliud, nisi more Protoplastorum cauteriatis conscientiis 21 texere perizomata, videlicet ad velamentum, non ad medicamentum. Apostolicam, inquiunt, licentiam quaesivimus, impetravimus. Utiam non licentiam quaesissetis, sed consilium; id est, non ut liceret, sed an liceret. Unde tamen quaerebatis licentiam? Ut liceret quod non licebat? Facere itaque volebatis quod non licebat. Sed quod non licebat malum erat. Mala igitur erat intentio, quae in malum tendebat. Nisi forte tale hoc fuisse dicatur, quod absque licentia quidem non liceret, liceret autem si cum licentia fieret. Verum idjam superius invincibili exclusum est ratione. Nec enim Deus ubi ait, Nolite contemnere unum ex iis pusillis qui in me credunt; addidit etiam, Nisi cum licentia, aut dicens: Qui scandalizaverit unum de pusillis meis , et caetera, determinavit subjungens, Sine licentia. Constat igitur ubi veritas, et veritas necessaria in causa non est, nec licite scandalum quodlibet posse a quolibet committi nec juste praecipi, nec innoxie consentiri. Hujus tamen patrandi mali quaerendam putastis esse licentiam. Sed ad quid? An ut quanto licentius, tanto securius; et quo securius, eo et periculosius peccaretis? Mira cautela, et stupenda providentia! Malum quod jam corde conceperant, opere tamen cauti fuerunt non implere nisi cum licentia. Conceperunt dolorem, sed non pepererunt iniquitatem, donec iniquo Papa conceptui praebuisset assensum. Quo lucro? quove saltem compendio mali? Nunquid ideo aut malum esse desiit, aut vel minoratum est, quia Papa concessit? Quis vero malum esse neget, assensum praebere malo? Quod tamen summum fecisse Pontificem nequaquam crediderim, nisi aut circumventum mendacio, aut importunitate victum. Quando etenim aliter hujuscemodi vobis licentiam indulgeret, seminandi videlicet scandala, schismata suscitandi, amicos contristandi, fratrum conturbandi pacem, et confundendi unitatem, propriumque insuper contemnendi episcopum? Et haec qua necessitate, necesse non habeo dicere, cum rei exitus satis indicet. Profectos nempe plangimus, profectum non cernimus. His ergo talibus et tam gravibus malis dare assensum, exhibere obsequium, impendere adjutorium, tu mihi obedientiam nominas, modestiam nuncupas, appellas mansuetudinem? Tu, inquam, conaris pessima vitia virtutum palliare nominibus? An te putas hoc sine injuria facere Domini virtutum, quod virtutibus facis injuriam? Vanissimam praesumptionem, turpissimam levitatem, crudelissimam dissensionem, obedientiae, modestiae, mansuetudinis nominibus velas, et velatis sordibus sacra illa vocabula maculas. Hanc ego nunquam aemuler obedientiam: talem mihi nunquam libeat modestiam, vel potius molestiam, imitari: hujuscemodi mansuetudo semper longe fiat a me. Talis siquidem obedientia omni est contemptu deterior: talis quoque modestia ultra omnem modum extenditur. Ultra dicam, an citra? Sed verius forsitan et utroque competentius dixerim, extra. Qualis denique illa est mansuetudo, quae ipso etiam auditu omnium aures exasperat? Volo tamen eam ipsam ut et mihi modo exhibeas. Cum tam patiens sis, ut a quolibet etiam quo non licet, pertrahi non contendas; liceat et me, obsecro, paulo nunc confidentius agere tecum. Alioquin male multum merui de te, si soli mihi indignandum putaveris. Igitur tuam convenio conscientiam. Volens, an invitus profectus es? Sed si ex voluntate, jam non ex obedientia. Si autem invitus, suspectum videris habuisse imperium, cui obsequi gravabaris. Ubi vero suspicio, ibi discussio necessaria. Verum tu ut tuae patientiae dares vel caperes experimentum; nihil discutiens, trahi te passus es, non solum praeter voluntatem tuam, sed et contra conscientiam. O patientia omni digna impatientia! Non possum, fateor, non irasci huic contentiosissimae patientiae. Videbas dispergentem, et sequebaris: scandala dictantem audiebas, et obsequebaris. Vera patientia est, pati vel agere contra quod libeat: sed non praeter quod liceat. 22 Mirum vero quod hominem audiebas furtive susurrantem, Deum non audiebas aperte reclamantem, tali quasi coelitus emisso tonitru: Vae illi per quem scandalum venit! Non tantum autem Dominus, sed et sanguis ipsius clamore nihilominus, vehementi, surdis licet, terribiliter irrugiebat. Clamor ejus, ejus effusio. Effusus quippe pro dispersis filiis Dei ut eos congregaret in unum, juste fremebat in dispersores. Odit nimirum dispersores, qui non novit nisi colligere. Magnus ejus clamor, et vehemens, qui corpora de sepulcris, animas ab inferis excitavit. Terram coelosque tuba illa convocavit in unum, quippe quae in terra et quae in coelis sunt, pacificans. In omnem terram exivit sonus ille, et vestram non valuit rumpere surditatem? Vox nempe illa in virtute; vox illa in magnificentia. Et quid clamat? Exsurgat Deus, et dissipentur inimici ejus : et iterum: Disperge illos in virtute tua et dispone eos protector meus Domine . Sanguis Christi est, frater Adam, sanguis Christi est qui pro piis congregatis adversus impios dispersores quasi tuba exaltat vocem suam. Minatur autem se dispersores dispergere, qui pro dispersis colligendis effusus est. Et si ejus vocem tu non audis, audit eam de cujus latere manavit. Quomodo namque proprium non audit, qui Abel sanguinem audiebat? . Sed quid ad me, inquis? Ille viderit cui mihi contradicere fas non erat. Non est discipulus super magistrum. Docendus, non docturus, ejus lateri adhaerebam. Sequi debui, non praeire praeceptorem auditor. O istorum temporum Paule simplex, si tamen et ille alterum se tibi exhibuisset Antonium, ut quidquid vel leviter de labiis ejus procederet, necesse non haberes discutere, sed sine cunctatione ad omnia nihil haesitans obedires? O monachum obedientissimum, cui ex quibuslibet seniorum verbulis ne unum quidem iota praetervolet! Non attendit quale sit quod praecipitur, hoc solo contentus quia praecipitur, hoc solo contentus quia praecipitur. Et haec est obedientia sine mora. Si ita oportet, sine causa legitur in Ecclesia: Omnia probate, quod bonum est tenete . Si ita oportet, deleamus jam de libro Evangelii, Estote prudentes sicut serpentes, sufficiente quippe quod sequitur, et simplices sicut columbae . Nec dico a subditis mandata praepositorum esse dijudicanda, ubi nil juberi deprehenditur divinis contrarium institutis: sed necessariam assero et prudentiam, qua advertatur si quid adversatur; et libertatem, qua et ingenue contemnatur. Caeterum iste, Nihil, inquit, habeo interrogare: viderit ille quid jusserit. Dic, quaeso, si dato in manus gladio, suum te armari jussisset in jugulum, acquievisses? aut si se tuo voluisset impulsu in ignem vel in aquam praecipitem dari, obtemperasses? Nonne etiam ab his non prohibere cum possis, in crimen tibi reputatur homicidii? Age ergo, vide ne forte sub praetextu obedientiae in quidpiam ei gravius inservieris. Non ignoras certe quis dixerit expedire scandala facientibus demergi potius in profundum maris . Cur hoc dixit, nisi quia significare voluit tam gravia illos in posterum manere tormenta, ut eis comparata mors temporalis, nec poenalis esse videatur, sed commoda? Quid ergo eum scandala facere juvisti? juvisti enim sequendo illum, obsequendo illi. Nonne utilius, juxta praemissam Veritatis sententiam, molam asinariam colle ejus suspenderes, et sic eum demergeres in profundum maris? Quid ergo? Tu ille obedientissimus discipulus, illum patrem et praeceptorem tuum, quem ne puncto quidem temporis, vel transverso, ut dicitur, pedis, a te, quandiu vixit, passus es elongari, ita ut in foveam quoque post eum, non quidem caecis, sed apertis more Balaam, oculis cadere non cunctatus sis: tune, inquam, illum tuo ita beandum putasti obsequio, ut morte illi graviorem exhibueris obedientiam? Revera nunc experior, quam vera sit illa sententia: Inimici hominis, domestici illius . Sic itaque sentiens, sic conscius ipse tibi, nonne, si sapis, gemis; et si non desipis, tremis? Quippe cujus obedientia non 23 meo, sed Veritatis judicio, pejor inventa est homicidio. Si haec non ignoras, quomodo non trepidas? quod si trepidas, quomodo non emendare festinas? Alioquin qualem hinc ad illud tribunal terrificum conscientiam portas, ubi judex teste non indiget, ubi veritas discutit intentiones, ubi inquisitio culparum pertingit ad abdita cordis, ubi denique secretissimos recessus mentium divinus ille investigat intuitus, et ad subitum illum Solis justitiae fulgorem, animarum expansi sinus, cuncta sive bona, sive mala evomunt quae celabant? Ibi, frater Adam, facientes et consentientes pari poena punientur. Ibi fures et socii furum similem sunt excepturi sententiam. Ibi par subibunt judicium et qui lactant, et qui lactantur peccatores. Perge igitur jam dicere, Quid ad me? ille viderit. Tange picem, et dic: Non sum inquinatus ab ea. Absconde ignem in sinu tuo, et te jactato non aduri. Pone denique portionem tuam cum adulteris, nihilque tua interesse putato. Non ita Isaias: redarguit enim se ipsum, non solum quia ipse immundus, sed et quod socius sit immundorum: Quia, inquiens, vir pollutus labiis ego sum, et in medio populi immunda labia habentis ego habito. Redarguit autem se dixerim, non quia cum malis habitaret, sed quia mala non redarguerit. Sic namque ait: Vae mihi quia tacui! Quando vero ipse malum facere acquiesceret, quod se in aliis non redarguisse redarguit? Quid enim etiam David? nonne alieni contagione peccati se senserat inquinari posse, cum diceret, Cum hominibus operantibus iniquitatem, et non communicabo cum electis eorum? denique et orat dicens, Ab occultis meis munda me, Domine, et ab alienis parce servo tuo . Unde etiam malorum, quorum noluit participare malum, studuit declinare consortium. Ait etenim: Non sedi cum concilio vanitatis, et cum iniqua gerentibus non introibo. Huic versiculo concinit et subsequens: Odivi, inquit, ecclesiam malignantium, et cum impiis non sedebo . Audi denique et Sapientis consilium: Fili, mi, ait, si te lactaverint peccatores, ne acquiescas eis . Tu ergo adversus haec atque alia in hunc modum innumera veritatis testimonia, putasti cuipiam obediendum? O odiosa perversitas! Obedientiae virtus quae semper militat veritati, adversus veritatem accingitur. Felicem ego dixerim fratris Henrici inobedientiam, cui cito resipiscenti ab errore, et revertenti ex itinere, talem contigit non experiri obedientiam. Quam potiorem nunc et dulciorem suae hujusmodi inobedientiae carpit, jamjamque degustat fructum, bonam habens conscientiam, quod caeteris collegis suis fraterna corda gravi scandalo concutientibus, ipse inter fratres in proposito et Ordine suo sine querela conversetur? Cujus ego, si optio detur, pigram potius elegerim inobedientiam eum ipsius conscientia, quam horum studiosam obedientiam cum scandalo. Aestimo enim, quia melius agit iste sic inobediens abbati, sed non charitati, servando unitatem in vinculo pacis; quam illi qui ita obtemperant homini uni, ut unum praeferant unitati. Fidenter et haec addiderim, expedire magis cuilibet sola unius hominis periclitari obedientia, quam reliquis omnibus pietatis bonis, et votis propriae professionis. Siquidem, ut caetera taceam, duo praecipua nobis in monasterio conversantibus observanda traduntur; subjectio abbati, et stabilitas in loco: et ita observanda, quod neutrum praepediat alterum, nec alterutrum sibi praejudicent. Ut, verbi gratia, sic te stabilem in loco exhibeas, ut abbati subjici non contemnas: sic obedias subjectus abbati, ut stabilitatem non amittas. Porro, si detestaris in loco licet perseverantem, qui abbati forte subdi contemnit imperiis; miraris si reprehendimus obedientiam, quae vobis vestrum deserendi locum vel causa exstitit, vel occasio? praesertim cum in professione regulari sic promittatur stabilitas, ut de subjectione abbati exhibenda nulla penitus mentio fiat. Sed quaeris forsitan, inquiens mihi: Quid ergo 24 tu de stabilitate tua facis, quam apud Cistercium firmasti; et nunc alibi habitas? Ad quod respondeo: Ego quidem Cisterciensis monachus ibidem professus, ab abbate meo ubi nunc habito missus sum, sed missus in pace, missus sine scandalo, sine discordia, missus juxta consuetudinem et communem institutionem. Quandiu ergo in eadem qua missus sum, pace et concordia persevero, quandiu in unitate sto, communibus privata non praefero, quietus et subditus in quo positus sum permaneo, secura dico conscientia, quod promisi, firmiter teneo. Quomodo enim stabilitatis praevaricor votum, qui unanimitatis non rumpo vinculum, pacis firmamentum non desero? Et si corpus absentavit obedientia, sed spiritum semper ibidem praesentem tenet concors devotio, et in nullo dissimilis conversatio. Qua die autem aliis incipiam vivere legibus, aliis moribus conversari, diversis diservire observantiis, adinvenire nova, extraneas usurpare consuetudines: transgressor professionis, promissam stabilitatem jam non me tenere confido. Dico ergo abbati per omnia obtemperandum, sed salva professione. Verum tu professus secundum Regulam sancti Benedicti, ubi promisisti obedientiam, promisisti et stabilitatem. Quod si obedieris quidem, stabilis autem non fueris; dum offendis in uno, factus es omnium reus: si omnium, et ipsius obedientiae. Vides itaque pondus tuae obedentiae? Quomodo nempe stabilitatis transgressionem sufficit excusare, quae nec sibi quidem valet patrocinari? Idem notum est solemniter ac regulariter profiteri quemque in praesentia abbatis. In praesentia ergo tantum, non etiam ad nutum ipsius fit cujusque professio. Testis proinde adhibetur abbas, non dictator professionis; adjutor, non fraudator adimpletionis; vindex, non auctor praevaricationis. Quid igitur? Ponam in manu abbatis quod absque ulla exceptione coram Deo et sanctis ejus propria manu et ore firmavi, audiens ex Regula , si quando aliter fecero, a Deo me esse damnandum, quem irrideo? Si abbas meus, aut etiam angelus de coelo contraria jusserit, libere recusabo hujusmodi obedientiam, quae me transgressorem voti proprii, et pejerare faciat nomen Dei mei. Scio enim me juxta Scripturae veritatem ex ore meo vel condemnandum , vel justificandum; et quia os quod mentitur, occidit animam ; et quod Deo veraciter canitur, Perdes omnes qui loquuntur mendacium ; et quia unusquisque onus suum portabit , et unusquisque pro se rationem reddet . Alioquin qua fronte psallam mentiens in conspectu Dei et angelorum illud de Psalmo: Reddam tibi vota mea, quae distinxerunt labia mea? Viderit denique abbas meus, quid sibi faciendum putet de eo quod ex Regula ad ipsum specialiter dirigitur, « Ut praesentem regulam in omnibus conservet: » et item, quod universaliter praecipitur, et nemo excipitur, « Ut omnes » scilicet « per omnia magistram sequantur regulam; nec ab ea temere devietur a quoquam . » Ego sic ipsum sequi decrevi semper et ubique magistrum, ut nequaquam a Regulae, quam teste ipso juravi et statui custodire, deviem magisterio. Occurramus breviter quaestioni, quae a latere nobis surgere posse videtur, et sic jam nimis longam finiamus epistolam. Videor nempe contraria loqui rei quam facio. Quaeri etenim a me potest, si hos damno, qui abbatis sui non solum consensu, sed et jussu suum monasterium deseruerunt, quo pacto illos et recipiam, et retineam, qui de aliis monateriis, fracto stabilitatis voto, et contempto seniorum imperio, ad nostrum Ordinem veniunt. Ad quod quidem brevis responsio, sed periculosa. Vereor namque displicere quibusdam quod dicturus sum. Caeterum mihi magis verendum puto, ne tacendo veritatem, illum versiculum non veraciter cantem: Justitiam tuam non abscondi in corde meo: veritatem tuam et salutare tuum dixi . Hac ergo illos ratione suscipimus, quoniam non putamus esse malum, si vota labiorum suorum, quae in locis suis potuerunt quidem promittere, sed nequaquam 25 persolvere; Deo qui ubique est, ubicumque poterunt, reddant; et solius ruptae stabilitatis damna reliquorum regularium praeceptorum integra observatione compensent. Si cui displicet hoc, et murmurat adversus hominem quaerentem salutem suam; respondebit pro eo salutis Auctor: Nonne oculus tuus nequam est, quia ille bonus? O quisquis es qui saluti invides alienae, parcito vel tuae. An nescis quod invidia diaboli intravit mors in orbem terrarum . Attende itaque tibi. Si enim ubi invidia, ibi mors; profecto non potest simul et invidere, et vivere. Quid molestus es fratri tuo, quoniam satagit quemadmodum quae processerunt de labiis suis, non faciat irrita? Si quaerat homo, ubi et quomodo persolvat quod pollicitus est Deo; quid tu perdis? Fortassis si aliquantae pecuniae tu eum debitorem teneres, circuire cogeres mare et aridam, donec usque ad novissimum quadrantem debitum redderet universum. Quid igitur meruit de te Deus tuus, quoniam non vis ut et ipse a suo quod suum est, debitore recipiat? Imo uni invidens, duos tibi reddis infensos: dum et dominum servi obsequio, et domini gratia servum fraudare conaris. Tu quare illum potius non imitaris, et ipse videlicet persolvendo quod debes? Putasne et tuum non requiretur debitum? An potius propter hoc magis irritas impie Deum, quia dicis in corde tuo, Non requiret? Quid inquis? omnes ergo damnas qui similiter non faciunt? Non: sed audi quid et de ipsis sentiam; et noli frustra calumniari. Quid me vis odiosum facere multis millibus sanctorum, qui sub nostra professione non nostro conversantes more, tamen aut sancte vivunt, aut beate defuncti sunt? Non ignoro quod reliquerit sibi Deus septem millia virorum, qui non curvaverunt genua sua ante Baal . Audi ergo , aemule; calumniator, ausculta. Dixi cur de aliis monasteriis ad nostra venientes, recipiendos censuerim. Nunquid non venientes damnavi? Excuso illos, non istos accuso. Soli sunt invidi, quos excusare nec volo, nec valeo. Quibus exceptis, si quis caeterorum ad Regulae cupiat transire puritatem, sed propter scandalum non audeat, aut certe etiam ob certam corporis infirmitatem; puto quia non peccat, dum tamen in suo studeat loco sobrie, et juste, et pie conversari. Nam si qua ex more monasterii minus forte districte, quam Regula constituisse videtur, observare compellitur; excusabit hoc forsitan aut illa charitas, qua cunctatur migrare ad melius propter scandalum, juxta illud, Charitas operit multitudinem peccatorum ; aut illa humilitas, qua propriae conscius infirmitatis se reputat imperfectum: siquidem et de ipsa scriptum est: Deus humilibus dat gratiam . Multa quidem tibi, charissime, locutus sum, cum multis opus non habeas; quippe cui sit et ingenium velox ad intelligendum quod dicitur, et voluntas agilis ad eligendum quod utiliter suadetur, sed licet specialiter quidem ad te, non tamen tam multa propter te scribenda putavi. Haec itaque, quibus Deus providit fore necessaria. Te autem, ut meum jam olim familiarissimum, paucis et cum omni fiducia moneo, ne jam diutius animas desiderantium te, in tuae quidem animae horrendum periculum, tui exspectatione suspendas. En tua eorumque qui tecum sunt, et mors, et vita in manu tua est. Arbitramur enim quidquid feceris tu aut volueris, illos esse facturos. Alioquin aperte denuntia illis, quia juxta omnium abbatum nostrorum non contemnendam sententiam, quae merito processit in vos: Qui redierint, vivent; qui renuerint, morientur.

(II Cor. II, 29.) (I Cor. XIII, 3.) (Cantic. I, 5) (Isai. I, 2) (Ephes. II, 14) (Psal. I, 1) (Jerem. VIII, 4.) (Matth. XIX, 6) (Rom. VII, 2) (Psal. CXXIV, 5) (Ezech. XVIII, 20) (Act. V, 29) (Matth. XV, 3.) (Isai. XXIX, 13) (Gen. III, 17) (nam utrique debitor erat) (quod utique nonnullos de illo comitatu sic credidisse incredibile non est) (II Thess. III, 6) (Matth. XII, 30) (Jerem. VII, 28) (Jerem. LXXI) (Luc. X, 16) (quae et ipsa licentia suo quidem loco erit discutienda (Infra, n. 9) (Hebr. IX, 12) (Matth. XVIII, 6) (sicut irrefutabiliter probatum est) (Matth. XV, 14) (Matth. XXIII, 10, 6) (quod nemini soles) (Matth. XVIII, 7.) (Psal. XVII, 2) (Psal. LVIII, 12) (Gen. IV, 10.) (Thess. V, 21) (Matth. X, 16) (nam mihi hinc fortasse non crederes) (Matth. XVIII, 6) (Michaeae VII, 6) (Isa. VI, 5.) (Psal. CXL, 4.) (Psal. XVIII, 13, 14) (Psal. XXV, 4, 5) (Prov. I, 10) (quod quidem Deus avertat) (Reg. S. Benedicti, cap. 58) (Luc. XI, 22) (Sap. I, 11) (Psal. V, 7) (Galat. VI, 5) (Rom. XIV, 12) (Psal. LXV, 13, 14.) (Reg. S. Benedicti, capp. 64, 3) (Psal. XXXIX, 11) (Matth. XX, 15.) (Sap. II, 24) (III Reg. XIX) (I Petr. IV, 8) (Jac. IV, 6) (ni fallor)

[ al. creditis] [ al. ausculta ergo]

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

26 EPISTOLA VIII. AD BRUNONEM COLONIENSEM ELECTUM. Bernardus a Brunone consultus de acceptando episcopatu Coloniensi, ita respondet, ut suspensum eum teneat, imo terreat mole tanti muneris, monens per orationes consulere Deum. 1. 2. 3. 4.

Quaeris a me consilium, vir illustris Bruno, an volentibus te promovere ad episcopatum acquiescere debeas. Quis hoc mortalium definire praesumat? Deus forsitan vocat: quis audeat dissuadere? Forte non vocat: quis appropinquare consulat? Utrum vero vocatio Dei sit, an non sit; quis scire possit, excepto Spiritu qui scrutatur etiam alta Dei, vel si cui forte revelaverit ipse? Magis quoque dubium reddit consilium illa in litteris tuis humilis, sed terribilis confessio, qua vitam tuam tam graviter, et, ut credo, non nisi veraciter accusas. Nec enim negandum est, hujuscemodi vitam esse indignam tam sacri dignitate ministerii. Sed rursum non immerito e regione times si ob malum conscientiae de commisso scientiae talento non facis lucrum: nisi quod alio forte negotiandi genere, etsi minus copiose, minus tamen periculose fructificare valeres. Horreo, fateor, sic enim tibi, ut mihi loqui debeo quod sentio; horreo, inquam, considerans, unde, quo vocaris: praesertim cum nullum intercurrerit poenitentiae tempus, per quod utcunque hujuscemodi periculosissimus transitus fiat. Et quidem rectus ordo requirit ut prius propriam, deinde alienas curare studeas conscientias. Primus quippe pietatis gradus est, de quo scriptum est: Miserere animae tuae placens Deo . Ex hoc autem ad miserandum proximum recto jam tramite charitas ordinata procedit; quippe quem ad sui quisque mensuram amare praecipitur. Quod si in hunc modum quo te hactenus ipse amasti, et tibi committendos amaturus es, malo ego quidem tibi non committi, quam sic diligi. Si autem prius te diligere didicisses, et me forsitan scires amare.

Sed quid, si suam Deus acceleret tibi gratiam, et multiplicet misericordiam, et sit ad restituendam innocentiam efficacior velox clementia quam diuturna poenitentia? Beatus siquidem, cui non imputabit Dominus peccatum . Nam quis accusabit adversus electum Dei? Si Deus justificat, quis est qui condemnet? Hoc salutis compendium sanctus ille latro consecutus est: uno eodemque die simul et confessus latrocinia, et introductus in gloriam, brevi quodam contentus ponte crucis ad transigendum de regione dissimilitudinis in terram viventium, et de luto faecis in paradisum voluptatis . Hoc subitum pietatis remedium percepit felix illa peccatrix, cum repente ubi superabundaverant delicta, abundare coepit et gratia. Absque multo poenitentiae labore dimissa sunt ei peccata multa, quoniam dilexit multum ; et in brevi meruit charitatis accipere latitudinem, quae, ut scriptum est, cooperit multitudinem peccatorum . Hoc et ille paralyticus in Evangelio duplex atque celerrimum potentissimae bonitatis persensit beneficium, prius mente quam carne curatus. Sed aliud et celerem adipisci veniam peccatorum, et aliud de ipsis sceleribus ad infulas mox provehi dignitatum. Video tamen Matthaeum de telonio ad apostolatus culmen assumptum ; sed hoc me rursum conturbat, quod non prius audierit cum caeteris coapostolis suis, Ite in orbem universum, praedicate Evangelium omni creaturae ; quam egerit poenitentiam, multo tempore ac labore sequendo Dominum quocunque iret, permanens cum eo in tentationibus suis. Sed et si 27 occurrat de Ambrosio, quod de tribunalibus ad sacerdotium raptus fuerit , non me valde confortat, cum a puero mundam in mundo duxerit vitam, et sic etiam fuga et latebris multisque dissimulationum modis declinare conatus sit. Si de Saulo quoque factus repente Paulus, repente vas electionis, repente Doctor gentium in exemplum adducitur: hoc exempli evacuat similitudinem, quod ille ideo misericordiam consecutus sit, quia ignorans ipso teste peccavit, manens in incredulitate . Quanquam si tale quidpiam quandoque bene et utiliter factum fuisse agnoscitur, de quo dici veraciter possit, Haec est mutatio dexterae Excelsi , non tam exemplum, quam miraculum afferri debeat. Haec interim a me ad id quod quaeritis, suspensive responsa sufficiant. Neque enim possum, unde certus non sum, certam proferre sententiam. Sic contingere debet quaerenti rem ubi non sit sermo a propheta. Consilium a sapiente quaerendum est. Nunquid enim de luto limpidum quidpiam haurire potestis? Unum tamen est quod amico absque periculo, et nequaquam sine fructu impendere possumus, nostrae videlicet pro hac re orationis ad Deum qualecunque suffragium. Deo ergo relinquentes sui, quod ignoramus, secretum consilii, ipsum supplici devotione et devota supplicatione precamur, ut in vobis et de vobis operetur, quod et se deceat, et vobis expediat. Habetis autem dominum Norbertum, quem melius praesentem praesens de talibus interrogare potestis. Nam tanto vir ille in divinis aperiendis mysteriis nobis promptior, quanto et Deo proprior esse cognoscitur.

(nam et nos idipsum metuimus) (Eccli. XXX, 24) (Psal. XXXI, 2) (Luc. XXIII, 40 43) (Luc. VII, 37-50) (I Petr. IV) (Matth. IX, 2-9) (Marc. XVI, 15) (THEODORET, Hist. lib. IV, cap. 6) (I Tim. I, 13) (Psal. LXXVI, 11)

[ al. transeundum]

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA IX. AD EUMDEM JAM ARCHIEPISCOPUM COLONIENSEM. Brunonem recens creatum archiepiscopum Coloniensem ad timorem inducit.

Dignationis vestrae suscepi scripta devotus, et ad injuncta sollicitus fui; et si profui, vos probabitis. Sed de hoc satis. Porro in eadem charitate audeo quae sequuntur. Si cunctos qui vocantur ad ministerium, constat eligi et ad regnum, profecto securus est Coloniensis archiepiscopus. Quod si etiam et Saulem in regno, et Judam in sacerdotio legitur elegisse non alius quam ipse Deus; et non potest solvi Scriptura quae hoc asserit: timeat necesse est et Coloniensis archiepiscopus. Si vero et illa sententia hodie quoque viget, quia non multos nobiles, non multos potentes, non multos sapientes elegit Deus , nunquid non triplicem quoque habet timendi causam Coloniensis archiepiscopus? Curemus ergo in alto positi, non altum sapere, sed timere, sed humilibus consentire. Principem, inquit, te constituerunt: esto in illis tanquam unus ex illis : et iterum: Quanto major es, tanto humilia te in omnibus . Sapiens est qui hoc consulit, quippe haud secus sentiens ab ipsa Sapientia quae ait: Qui major est vestrum, fiat sicut minor . Alioquin judicium durum his qui praesunt : timeat potestas. Servus quoque sciens voluntatem domini sui, et non faciens digna, vapulabit multis : timeat qui cognovit litteraturam. Timeat nobilis, quia judex omnium non est acceptor personarum. Iste profecto necessarii timoris funiculus triplex difficile rumpitur. Durusne videor, quia non blandior, quod metum incutio, quod amico cupio initium sapientiae? Sic mihi contingat semper beare amicos, id est, terrendo salubriter, non adulando fallaciter. Ad illud me provocat qui dicit: Beatus homo qui semper est pavidus . Ab hoc revocat qui ait: Popule meus, qui te beatificant, in errorem inducunt .

(quod verum est) (I Cor. I, 26) (Eccli. XXXII, 1) (Eccl. III, 20) (Luc. XXII, 26) (Sap. VI, 6) (Luc. XII, 47) (Prov. XXVIII, 14) (Isai. III, 12)

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

28 EPISTOLA X. AD EUMDEM. Brunonem ad justum corripiendi zelum excitat.

Horrendum punire nefas, etsi duplici ratione incumbat vobis, tum videlicet pro debito officii, tum quia et apostolica injungit auctoritas; puto tamen quod non supervacua in re tanta etiam amici commonitio accedit. Hoc autem est quod amicum et patrem cupimus esse admonitum, ut haec ipsa ultio quae facienda est, eo quoque zelo quo facienda est, fiat: quatenus non solum praesens facinus mulctum esse videatur, sed etiam a simili temeritate audiens omnis malignitas compescatur.

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA XI. AD GUIGONEM PRIOREM, ET CAETEROS CARTUSIAE MAJORIS RELIGIOSOS. De verae et sincerae charitatis lege, signis, effectis, gradibus, perfectione Patriae reservata, multa pie disserit. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Inter patres reverendissimis , et inter amicos charissimis, GUIGONI priori Cartusiensi, caeterisque sanctis qui cum eo sunt, frater BERNARDUS de Clara-Valle, salutem aeternam.

Sanctitatis vestrae litteras tam laetus accepi, quam avidus et olim desideraveram. Legi eas, et quas volvebam in ore litteras, scintillas sentiebam in pectore: quibus et concaluit cor meum intra me, tanquam ex illo igne, quem Dominus misit in terram . O quantus in illis meditationibus exardescit ignis, e quibus hujusmodi evolant scintillae! Vestra illa succensa et succendens salutatio sic mihi, ut verum fatear, accepta fuit, et est, quasi non ab homine, sed certissime ab illo qui mandat salutes Jacob, descendere videretur. Non me sane arbitror salutatum in via, non in transitu, non veluti ex occasione, ut assolet, consuetudinis; sed plane ex visceribus, ut sentio, charitatis prodiit haec tam grata et inopinata benedictio. Benedicti vos a Domino, qui me in benedictionibus dulcedinis tantae praevenire curastis, ut daretur puero vestro, vobis primum scribentibus, fiducia rescribendi, scribere quidem ad vos jam pridem gestienti, sed non praesumenti. Verebar nimirum sanctam, quam in Domino habetis, importunis scriptitationibus infestare quietem, juge illud vestrum sacrumque silentium a saeculo, susurrium cum Deo, vel ad modicum interrumpere, nostraque ingerere auribus secretis penitus occupatis supernisque eulogiis. Timebam omnino molestus fieri vel Moysi in monte, vel Eliae in deserto, aut certe excubanti in templo Samueli, si divinis intentissimos confabulationibus aliquatenus avocare tentassem. Clamat Samuel, Loquere, Domine, quia audit servus tuus : et ego me audiri praesumerem? Timebam, inquam, ne si et David elonganti se et fugienti, manentique in solitudine, importunus insisterem, indignans excusaret et diceret: Sine me, non audio te modo; audiam potius quod dulcius ausculto. Audiam quid loquatur in me Dominus Deus; quoniam loquetur pacem in plebem suam, et super sanctos suos, et in eos qui convertuntur ad cor . Aut certe illud: Declinate a me, maligni, et scrutabor mandata Dei mei . Quid enim? egone tam temerarius essem, ut inter sponsi brachia suaviter quiescentem auderem suscitare dilectam, quousque vellet ipsa? Putarem illico auditurum me ab illa: Noli mihi molestus esse: Ego dilecto meo, et dilectus meus mihi, qui pascitur inter lilia . 29 Verum quod non audeo ego, audet charitas, et cum omni fiducia pulsat ad ostium amici, nequaquam putans pati se debere repulsam, quae amicitiarum matrem se novit; nec veretur vestrum, etsi gratissimum, paulisper inquietare otium, propter suum negotium. Ipsa profecto, ipsa cum vult, facit vos excedere Deo; ipsa et cum voluit, fecit sobrios nobis: adeo ut minime duceretis indignum, non modo sustinere loquentem, sed tacentem insuper benigne provocare. Amplector benignitatem, dignationem admiror, laudo et veneror puritatem, qua de nostris profectibus, quos putatis, tanta in Domino exsultatione gloriamini. Glorior et ego plurimum tanto testimonio, et servorum Dei tam grata, quam gratuita admodum familiaritate delector. Haec jam gloria mea, hoc gaudium meum, hae deliciae cordis mei, quod non frustra levarim oculos meos in montes, unde quippe jam non mediocre venit auxilium mihi. Hi jam nobis stillarunt montes dulcedinem; et adhuc spero quia stillabunt, quousque valles nostrae abundabunt frumento. Festivus enim erit mihi dies ille ducendus, et memoriale sempiternum, in quo virum illum videre ac suscipere merui, per quem factum est ut in cordibus vestris ego reciperer. Et quidem jam ante receperatis, ut apparet in litteris vestris: sed nunc arctius, ut comperi, et familiarius, cum ille vobis retulit de me quaedam, quae etsi non probaverit, putavit tamen, Fidelis quippe et religiosus, absit ut aliter loqueretur, quam credidit. En revera in me experior quod ait Salvator: Qui recipit justum in nomine justi, mercedem justi accipiet . Mercedem quippe justi dixerim, quod justus reputor, non ob aliud, nisi quod justum recepi. Nam si qua superaddita sunt, ea justus non tam ex veritate rei, quam ex puritate sui locutus est. Audistis, credidistis, exsultastis, scripsistis, et me non parum laetificastis, non solum quod aliquem locum gratiae, et locum non mediocrem, apud vestram merui sanctitatem, sed et quod nobis vestrorum non parva ex parte puritas animorum innotuit. Paucis pro certo aperuistis, cujus spiritus estis. Gaudeo proinde mihi, gaudeo et vobis; meae utilitati, et vestrae sinceritati. Illa siquidem vera et sincera est charitas, et omnino de corde puro, et conscientia bona, et fide non ficta judicanda procedere, qua proximi bonum aeque ut nostrum diligimus. Nam qui magis, aut certe solum diligit suum, convincitur non caste diligere bonum, quod utique propter se diligit, non propter ipsum. Et hic talis non potest obedire prophetae, qui ait: Confitemini Domino, quoniam bonus . Confitetur quidem quia fortasse bonus est sibi, non autem quoniam bonus est in se. Quapropter noverit in se dirigi illud ab eodem propheta opprobrium: Confitebitur tibi cum benefeceris ei . Est qui confitetur Domino, quoniam potens est; et est qui confitetur, quoniam sibi bonus est: et item qui confitetur, quoniam simpliciter bonus est. Primus servus est, et timet sibi; secundus mercenarius, et cupit sibi; tertius filius, et defert patri. Itaque et qui timet, et qui cupit, uterque pro se agunt: sola quae in filio est charitas, non quaerit quae sua sunt. Quam ob rem puto de illa dictum, Lex Domini immaculata, convertens animas ; quod sola videlicet sit, quae ab amore sui et mundi avertere possit animum, et in Deum dirigere. Nec timor quippe, nec amor privatus convertit animam. Mutant interdum vultum vel actum, affectum nunquam. Facit quidem etiam servus nonnunquam opus Dei: sed quia non sponte, in sua adhuc duritia permanere convincitur. Facit et mercenarius; sed quia non gratis, propria trahi cupiditate cognoscitur. Porro ubi proprietas, ibi singularitas; ubi autem singularitas, ibi angulus; ubi vero angulus, ibi sine dubio sordes sive rubigo. Sit itaque servo sua lex timor ipse, quo constringitur; sit mercenario sua cupiditas, qua et ipse arctatur, quando ab ipsa tentatur abstractus et illectus. Sed harum nulla aut sine macula est, aut animas convertere potest. Charitas 30 vero convertit animas, quas facit et voluntarias. Porro in eo eam dixerim immaculatam, quod nil sibi de suo retinere consuevit. Cui nempe de proprio nihil est, totum profecto quod habet, Dei est: quod autem Dei est, immundum esse non potest. Lex ergo Domini immaculata, charitas est, quae non quod sibi utile est quaerit, sed quod multis. Lex autem Domini dicitur, sive quod ipse ex ea vivat, sive quod eam nullus nisi ejus dono possideat. Nec absurdum videatur quod dixi etiam Deum vivere ex lege, cum non alia dixerim quam charitate. Quid vero in summa et beata illa Trinitate summam et ineffabilem illam conservat unitatem, nisi charitas? Lex est ergo, et lex Domini charitas, quae Trinitatem in unitate quodammodo cohibet, et colligat in vinculo pacis. Nemo tamen me existimet charitatem hic accipere qualitatem, vel aliquod accidens; alioquin in Deo dicerem esse aliquid quod Deus non est; sed substantiam illam divinam: quod utique nec novum nec insolitum est, dicente Joanne, Deus charitas est . Dicitur ergo recte charitas et Deus, et Dei donum. Itaque Charitas dat charitatem, substantiva accidentalem. Ubi dantem significat, nomen est substantiae; ubi donum, qualitatis. Haec est lex aeterna, creatrix et gubernatrix universitatis. Siquidem in pondere, et mensura, et numero per eam facta sunt universa: et nihil sine lege relinquitur, cum ipsa quoque lex omnium sine lege non sit; non tamen alia quam se ipsa, qua et se ipsam etsi non creavit, regit tamen. Caeterum servus et mercenarius habent legem non a Domino, sed quam ipsi sibi fecerunt, ille Deum non amando, iste plus aliud amando. Habent, inquam, legem non Domini, sed suam, illi tamen quae Domini est subjectam. Et quidem suam sibi quisque legem facere potuerunt; non tamen eam incommutabili aeternae legis ordini subducere potuerunt. Tunc autem dixerim quemque sibi suam fecisse legem, quando communi et aeternae legi propriam praetulit voluntatem, perverse utique volens suum imitari Creatorem: ut sicut ipse sibi lex, suique juris est, ita is quoque se ipsum regeret, et legem sibi suam faceret voluntatem: grave utique et importabile jugum super omnes filios Adam, heu! inclinans et incurvans cervices nostras, adeo ut vita nostra inferno appropinquaverit. Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis hujus? quo utique sic premor, ut nisi quia Dominus adjuvit me, paulo minus habitasset in inferno anima mea . Sub hoc onere gravatus gemebat qui dicebat: Quare posuisti me contrarium tibi, et factus sum mihimetipsi gravis? Ubi dixit, Factus sum mihimetipsi gravis, ostendit quod lex ipse sibi esset, nec alius hoc quam ipse sibi fecisset. Quod autem Deo loquens praemisit, Posuisti me contrarium tibi; Dei se tamen non effugisse legem indicavit. Hoc quippe ad aeternam justamque legem Dei pertinuit, ut qui a Deo noluit suaviter regi, poenaliter a se ipso regeretur; quique sponte jugum suave et onus leve charitatis abjecit, propriae voluntatis onus importabile pateretur invitus. Miro itaque modo aeterna lex fugitivum suum, et posuit sibi contrarium, et retinuit subjectum: dum videlicet nec justitiae pro meritis legem evasit, nec tamen cum Deo in sua luce, in sua requie, in sua gloria remansit; subjectus potestati, et submotus felicitati. Domine Deus meus, cur non tollis peccatum meum, et quare non aufers iniquitatem meam , ut abjecta gravi sarcina propriae voluntatis, sub levi onere charitatis respirem, nec jam servili timore coercear, nec mercenaria cupiditate illiciar, sed agar spiritu tuo, spiritu libertatis, quo aguntur filii tui: qui testimonium reddat spiritui meo, quod et ego sim unus ex filiis, dum eadem mihi lex fuerit quae et tibi; et sicut tu es, ita et ipse sim in hoc mundo? Hi siquidem qui hoc faciunt, quod ait Apostolus, Nemini quidquam debeatis, nisi ut invicem diligatis , procul dubio sicut Deus est, et ipsi sunt in hoc mundo; nec servi aut mercenarii 31 sunt, sed filii. Itaque nec filii sunt sine lege, nisi forte aliquis aliter sentiat propter hoc quod scriptum est: Justis non est lex posita . Sed sciendum quod alia est lex promulgata a spiritu servitutis in timore, alia a spiritu libertatis data in suavitate. Nec sub illa coguntur esse filii, nec sine ista patiuntur. Vis audire quia justis non est lex posita? Non accepistis, inquit, spiritum servitutis iterum in timore. Vis audire quod tamen sine lege charitatis non sint? sed accepistis, ait, spiritum adoptionis filiorum . Denique audi justum utrumque de se fatentem, et quod non sit sub lege, nec tamen sit sine lege. Factus sum, inquit, his qui sub lege erant, quasi sub lege essem, cum ipse non essem sub lege; his qui sine lege erant, tanquam sine lege essem, cum sine lege Dei non essem, sed in lege essem Christi . Unde apte non dicitur: Justi non habent legem; aut, Justi sunt sine lege: sed Justis non est lex posita; hoc est, non tanquam invitis imposita, sed voluntariis eo liberaliter data, quo suaviter inspirata. Unde et pulchre Dominus: Tollite, ait, jugum meum super vos . Ac si diceret: Non impono invitis, sed vos tollite si vultis. Alioquin non requiem, sed laborem invenietis animabus vestris. Bona itaque lex charitas et suavis, quae non solum leviter suaviterque portatur, sed etiam servorum et mercenariorum leges portabiles ac leves reddit, quas utique non destruit, sed facit ut impleantur, dicente Domino: Non veni legem solvere, sed adimplere . Illam temperat, istam ordinat, utramque levigat. Nunquam erit charitas sine timore, sed casto; nunquam sine cupiditate, sed ordinata. Implet ergo charitas legem servi, cum infundit devotionem; implet et mercenarii, cum ordinat cupiditatem. Porro timori permixta devotio ipsum non annullat, sed castificat. Poena tantum tollitur, sine qua esse non potuit dum fuit servilis; et timor manet in saeculum saeculi castus et filialis . Nam quod legitur, Perfecta charitas foras mittit timorem , poena intelligenda est, quae servili, ut diximus, nunquam deest timori, illo scilicet genere locutionis, quo saepe causa ponitur pro effectu. Deinde cupiditas tunc recte a superveniente charitate ordinatur, cum mala quidem penitus respuuntur, bonis vero meliora praeferuntur, nec bona nisi propter meliora appetuntur. Quod cum plene per Dei gratiam assecutum fuerit, diligetur corpus, et universa corporis bona tantum propter animam, anima propter Deum, Deus autem propter se ipsum. Verumtamen quia carnales sumus, et de carnis concupiscentia nascimur, necesse est cupiditas vel amor noster a carne incipiat: quae si recto ordine dirigitur, quibusdam suis gradibus duce gratia proficiens, spiritu tandem consummabitur: quia non prius quod spirituale, sed quod animale, deinde quod spirituale; et prius necesse est portemus imaginem terrestris, deinde coelestis . In primis ergo diligit se ipsum homo propter se. Caro quippe est, et nil sapere valet praeter se. Cumque se videt per se non posse subsistere, Deum sibi quasi necessarium incipit per fidem inquirere et diligere. Diligit itaque in secundo gradu Deum, sed propter se, non propter ipsum. At vero cum ipsum coeperit occasione propriae necessitatis colere et frequentare cogitando, legendo, orando, obediendo, quadam hujuscemodi familiaritate paulatim sensimque Deus innotescit, consequenter et dulcescit; et sic gustato quam suavis est Dominus, transit ad tertium gradum, ut diligat Deum, non jam propter se, sed propter ipsum. Sane in hoc gradu statur, et nescio si a quoquam hominum quartus in hac vita perfecte apprehenditur, ut se scilicet homo diligat tantum propter Deum. Asserant hoc si qui experti sunt: mihi, fateor, impossibile videtur. Erit autem procul dubio cum introductus fuerit servus bonus et fidelis in gaudium Domini sui, et inebriatus ab ubertate domus Dei. Quasi enim ebrius, miro quodam modo oblitus sui, et a se penitus velut deficiens, 32 totus perget in Deum, et deinceps adhaerens ei unus spiritus erit. Arbitror hoc prophetam sensisse cum diceret: Introibo in potentias Domini; Domine, memorabor justitiae tuae solius . Sciebat profecto cum introiret in spirituales potentias Domini, exutum se iri universis infirmitatibus carnis, ut jam nil de carne haberet cogitare, sed totus in spiritu memoraretur justitiae Dei solius. Tunc pro certo singula Christi membra dicere poterunt de se, quod Paulus aiebat de capite: Etsi cognovimus secundum carnem Christum, sed nunc jam non novimus . Nemo ibi se cognoscit secundum carnem, quia caro et sanguis regnum Dei non possidebunt . Non quod carnis substantia illic futura non sit; sed quod carnalis omnis necessitudo sit defutura, carnisque amor amore spiritus absorbendus, et infirmae quae nunc sunt humanae affectiones in divinas quasdam potentias habeant commutari. Tunc sagena charitatis, quae nunc tracta per hoc mare magnum et spatiosum, ex omni genere piscium congregare non desinit, cum perducta ad littus fuerit, malos foras mittens, bonos solummundo retinebit. Siquidem in hac vita ex omni genere piscium, intra sinum suae latitudinis, charitatis rete concludit: ubi se pro tempore omnibus conformans, omniumque in se sive prospera, sive adversa trajiciens, suaque quodammodo faciens, non solum gaudere cum gaudentibus, sed etiam flere cum flentibus consuevit. Sed cum pervenerit ad littus, velut malos pisces omne quod triste patitur, foras mittens, sola quae placere et jucunda esse poterunt, retinebit. Nunquid enim tunc, verbi gratia, Paulus aut infirmabitur cum infirmis, aut uretur pro scandalizatis, ubi scandala et infirmitas procul erunt? aut certe lugebit eos qui ante non egerunt poenitentiam, ubi certum est, sic neminem sane fore qui poeniteat, quomodo qui peccet non erit? Absit autem ut vel eos qui ignibus aeternis cum diabolo et angelis ejus deputandi sunt, plangat et defleat in illa civitate, quam fluminis impetus laetificat , cujus diligit Dominus portas super omnia tabernacula Jacob ; quod videlicet in tabernaculis etsi quandoque gaudetur de victoria, laboratur tamen in pugna, et plerumque periclitatur de vita: in illa autem patria nulla prorsus admittitur adversitas sive tristitia, quemadmodum de illa canitur: Sicut laetantium omnium habitatio in te ; et rursum: Laetitia sempiterna erit eis . Denique quomodo misericordiae recordabitur, ubi memorabitur justitiae Dei solius? Proinde ubi jam non erit miseriae locus, aut misericordiae tempus, nullus profecto esse poterit miserationis affectus. Longum quidem adhuc texere sermonem insatiabili colloquendi ad vos desiderio pulsor, fratres mei charissimi et desideratissimi; sed tria sunt quae finem indicunt. Primum quidem, quod maxime vereor ne fiam onerosus vobis: secundum, quia pudet loquacitatis: tertium, quod domesticis urgeor curis. In fine precor, miseremini mei; et si exsultastis in bonis de me tantum auditis, certis, quaeso, compatimini malis. Vidit fortassis qui vobis ea narravit, aliqua parva, et de parvis grandia aestimavit; vestra autem sinceritas facile credidit quod libenter audivit. Gratulor quidem de charitate, quae omnia credit ; sed confundor pro veritate, quae omnia novit. Volo vos mihi credere de me magis quam alteri, qui tantum videt in facie. Nemo quippe scit quae sunt in homine, nisi spiritus hominis qui in eo est . Dico vobis ego qui de me loquor non ex conjectura, sed ex sententia: Non sum talis qualis putor vel dicor. Quod quidem tam securus fateor, quam certus experior: ita ut nil malim vestris orationibus specialiter obtinere, quam ut talis fiam, qualem litterae vestrae praedicant.

(Luc. XII, 49) (I Reg. III, 10) (Psal. LXXXIV, 9) (Psal. CXVIII, 115) (Cantic. II, 16) (Matth. X, 41) (Psal. CXVII, 1) (Psal. XLVIII, 19) (Psal. XVIII, 8) (quod absit) (I Joan. IV, 16) (Rom. VII, 24.) (Psal. XCIII, 17) (Job VII, 20.) (Ibid. 21) (Rom. XIII, 8) (I Tim. I, 9) (Rom. VIII, 15) (I Cor. IX, 21) (Matth. XI, 29) (Matth. V, 17) (Psal. XVIII, 10) (I Joan. IV, 18) (I Cor. XV, 46-49) (Psal. LXX, 16) (II Cor. V, 16) (I Cor. XV, 50) (Psal. XLV, 5) (Psal. LXXXVI, 2) (Psal. 86, 7) (Isai. LXI, 7) (I Cor. XIII, 7) (I Cor. II, 11)

[ al. reverentissimis]

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

33 EPISTOLA XII. AD EOSDEM. Orationibus eorum se commendat.

Amantissimo domino, et reverendissimo patri GUIGONI priori Cartusiensi, et sanctis fratribus adhaerentibus ei, frater BERNARDUS de Clara-Valle, modicum id quod est.

Primum quod, accedens ad partes illas, non adjeci pervenire usque ad vos videre facies vestras, rememorari iniquitates et necessitates meas: etsi vobis forsitan satisfacere possum, mihi, fateor, non possum. Irascor occupationibus meis, quibus factum est, non ut neglexerim, sed ut nequiverim. Hoc frequenter patior, et ideo frequenter irascor: dignus utinam, cui omnis sanctus condoleat. Alioquin dupliciter miser sum, si nec miserabilis sum. Ego vero fraternae pietati locum in me ostendo, non meritum. Miseremini mei, non quia dignus, sed quoniam inops et pauper sum ego. Justitia meritum quaerit: misericordia miseriam intuetur. Vera misericordia non judicat, sed afficit: non nititur discussione, occasione contenta. Non enim exspectatur ratio, ubi affectio trahit. Lugebat Samuel Saul, miserans, non deliberans . Fundebat lacrymas David filio parricidae, etsi non profuturas, pias tamen . Ita et vos miseremini mei, non quia merui, sed quia egeo. Miseremini tanquam misericordiam consecuti a Domino, ut sine timore a mundi tumultibus liberati, serviatis ei. Felices, quos abscondit in tabernaculo suo in umbra alarum suarum sperantes, donec transeat iniquitas. Caeterum ego infelix, pauper et nudus, homo natus ad laborem, implumis avicula pene omni tempore nidulo exsulans, vento exposita et turbini, turbatus sum et motus sum sicut ebrius, et omnis conscientia mea devorata est. Miseremini proinde, etsi nil meriti, certe sic affecti.

(I Reg. XV, 35) (II Reg. XVIII, 33)

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA XIII. AD DOMINUM PAPAM HONORIUM. Alberici electionem ad episcopatum Catalaunensem ratam haberi petit.

Summo pontifici HONORIO, frater quidam professione monachus, conversatione peccator, se ipsum quantillus est.

Aiunt apud vos plus valere pauperis precem, quam potentis vultum. De qua vestra singulari dignatione tam sancta opinio facit me dignitatis celsitudinem non vereri, quo minus audeam loqui ad vos, id praesertim quod charitas suggerit. De Ecclesia dico, domine, Catalaunensi, cujus, quantum in me est, nec valeo, nec debeo dissimulare periculum. Videmus nimirum, jamjamque imminere sentimus, nos qui vicini sumus, pacem videlicet memoratae Ecclesiae graviter mox esse turbandam, si electioni illustris illius viri, id est, magistri Alberici, in quam 34 utique totus tam clerus, quam populus pari voto et voce convenerant et conveniunt, vestrae pietatis assensum impetrare nequiverint. De qua re si et nostra quaeritur aut curatur sententia, novimus hominem sanae fidei et doctrinae hactenus exstitisse; in divinis pariter et humanis prudentem esse; et speramus in domo Dei fore vas in honorem, et utilem futurum non solum illi, sed et omni Gallicanae Ecclesiae. Vestrae jam discretionis est judicare, an merito flagitetur a vobis facienda dispensatio, unde talis potest sperari recompensatio.

(si tamen ipse elegit eum)

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA XIV. AD EUMDEM HONORIUM PAPAM. Causam Ecclesiae Divionensis, summo Pontifici commendat.

Summo pontifici HONORIO, frater BERNARDUS vocatus abbas Clarae-Vallis, salutem, et si quid potest peccatoris oratio.

Quanto ad vos timore scribam, novit ipse quem timemus in vobis. Sed ut audeam, domina charitas facit: quippe quae imperat et vobis. Pro Ecclesia Divionensi rogatus, suscepi facere precem; sed quid potissimum precari debeam, pene dubito. Nam sicut tentare aliquid vel prece vel pretio adversus justitiam iniquum est: sic pro justitia multum laborare apud justitiae amatorem superfluum. Verum etsi nos quid oremus, sicut oportet, nescimus, confidimus tamen quod vestra benignitas, praesertim in causa religiosorum, otiosa esse non poterit. Et quidem sanctitatis vestrae prudentia sollicitaque discussio quid inventura sit, ego nescio; sed hoc dico quod audivi et frequenter audio, quia videlicet longo et inconcusso tenore fertur Divionensis Ecclesia possedisse ea, de quibus adversus eam causantur Luxovienses: ita ut hi qui videntur antiquiores de vicinis, mirentur et indignentur, novam abominantes calumniam.

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA XV. AD HAIMERICUM CANCELLARIUM. Unde supra.

Viro illustri domino HAIMERICO apostolicae Sedis cancellario, BERNARDUS de Clara-Valle, quae retro sunt oblivisci, et ad ea quae ante sunt, Apostolum sequi.

Non latet amicos nostros quod me familiari affectu diligitis, et tantae mihi felicitatis fructum invident, si solus habere voluero. Monachi Divionenses ob antiquam illius Ecclesiae religionem mihi charissimi sunt. Sentiant, si placet, quod non sit amor otiosus, sive vester ad nos, sive noster ad illos, salva tamen in omnibus justitia, contra quam ne amicum quidem respicere fas est.

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

35 EPISTOLA XVI. AD PETRUM PRESBYTERUM CARDINALEM. Unde supra.

Charissimo domino suo Petro presbytero cardinali, frater BERNARDUS abbas Clarae-Vallis, salutem, et non in via.

Ego causam non habeo; causam tamen Divionensium monachorum, quia viri religiosi sunt, meam facio. Manu tenete eam ut meam; sic tamen meam, ut et justitiae sit. Quod utique et nos confidimus, et tota fere patria testatur.

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA XVII. AD PETRUM DIACONUM CARDINALEM. Excusat se quod vocatus non venerit: de scriptis postulatis respondet.

Domino venerabili PETRO, Romanae Ecclesiae diacono cardinali et legato, frater BERNARDUS, se ipsum quantum potest.

Quod ad vos non veni ut mandastis, non mea pigritia, sed causa fuit non contemnenda. Siquidem salva vestra omniumque bonorum reverentia, mihi propositum est nequaquam egredi de monasterio, nisi certis ex causis, quarum utique nulla modo se obtulit, ut licite possem vestrae in hoc, imo et nostrae satisfacere voluntati. Verum vos quid facitis de eo quod jamdudum vestrarum priorum litterarum promissione tenemus, vestro scilicet, quem adhuc sustinemus, adventu? Quae illa deinde scripta sint, quae et ante vobis fieri jussistis, et nunc requiritis, omnino nescimus; ideoque nihil paravimus. Ego enim nescio me quidpiam quandoque scriptitasse de moralibus, quod vestrae Excellentiae studio dignum putem. Aliqui fratres nonnulla ex his quae me coram audiere loquentem, stilo suo excepere. Quorum unus vobis praesto est, praecentor videlicet Trecensis et archidiaconus Gebuinus; et facile potestis habere, si qua placent, quae ab illo accepta sunt. Tamen si curae vobis, aut curis quandoque vestris vacuum fuerit, et ita dignum judicatis, dignitatis videlicet vestrae promissam praesentiam exspectantibus exhibere filiolis, tunc si quid in manibus inventum, aut nostro posse adhuc elaborari studio visum fuerit quod forte delectet, vestrae omnino pro viribus non deero voluntati. Diligimus enim bonam famam vestram; reveremur quam in vobis audivimus, circa res Dei sollicitudinem et sinceritatem; et ideo valde gratum habemus, si nostra vobis forte in aliquo esse possit officiosa rusticitas.

[ al. nobis]

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA XVIII. AD EUMDEM. Opinionem sanctitatis a se amoliri nititur, et promittit se quos scripserat libellos communicaturum. 1. 2. 3. 4. 5.

Cum totum me dedero vobis, parum est, ut digne mihi videar recompensasse vel dimidium benevolentiae, quam erga nostram humilitatem habere vos aiunt. Gaudeo quidem de gratia: sed temperat, fateor, pro tanto favore laetitiam, quod eumdem mihi favorem non opus, sed opinio acquisierit. Pudet nimirum granditer exsultare, cum sentio in me 36 venerari vel diligi, non quidem quod sum, sed quod putor. Neque enim ego tunc diligor, quando sic diligor: sed nescio quid in me pro me, quod non sum ego. Imo ut verius loquar, non nescio: nam certissime scio quod nihil. Nihil enim procul dubio est, quidquid putatur et non est. Porro cum amatur quod non est sed esse putatur, non amor vel amans nihil est, sed quod amatur. Mirandum, sed magis dolendum quam mirandum, quod id quod nihil est, amari potest. Hinc plane sentimus unde, quo venimus; quid perdidimus, quid invenimus. Adhaerendo ei qui semper et beate est, semper et nos esse, et beate esse poteramus. Adhaerendo autem dixerim, non solum per cognitionem, sed per amorem. Nam quidam ex filiis Adam cum cognovissent Deum, non sicut Deum glorificaverunt, aut gratias egerunt: sed evanuerunt in cogitationibus suis. Merito proinde obscuratum est insipiens cor eorum: quia cum veritatem cognoscerent et contemnerent, jure receperunt in poenam ut nec cognoscerent. Heu! sic adhaerendo veritati per cognitionem, sed ab illa defluendo per amorem, amando pro illa scilicet vanitatem, homo vanitati similis factus est. Et quid vanius quam diligere vanitatem; et quid iniquius, quam contemnere veritatem? Quid vero justius quam contemptoribus subtrahi et ipsam cognitionem? quid, inquam, justius, quam ut jam de ejus cognitione gloriari non possit, qui cognitam non glorificavit? Itaque appetitus vanitatis est contemptus veritatis; contemptus veritatis, causa nostrae caecitatis. Et quia non probaverunt, inquit, Deum habere in notitiam, tradidit illos in reprobum sensum .

Ex hac ergo caecitate descendit, quod plerumque pro eo quod est, amamus vel approbamus quod non est: quoniam dum sumus in hoc corpore, peregrinamur ab eo qui summe est. Et quid est homo, o Deus, nisi quod innotuisti ei? Itaque si notitia Dei causa est ut homo aliquid sit, ignorantia facit ut nihil sit. Sed qui vocat ea quae non sunt, tanquam ea quae sunt, miseratus quodammodo redactos in nihil; manna illud absconditum , quia necdum possumus contemplari per speciem, vel plene amplecti per amorem, dedit interim nobis et sapere per fidem, et quaerere per desiderium: per quae utique duo ad esse de non esse secundo reducti, fieri incipiamus initium aliquod creaturae ejus, transituri quandoque in virum perfectum, in mensuram aetatis plenitudinis Christi. Quod procul dubio erit, cum justitia convertetur in judicium, hoc est, fides in intellectum, justitia videlicet quae ex fide est, in judicium plenae cognitionis, et item desiderium peregrinationis in plenitudinem commutabitur dilectionis. Si enim adhuc absentes initiat fides, et desiderium, praesentes profecto consummat intellectus et amor. Sicut autem fides ducit ad plenam cognitionem, sic desiderium ad perfectam dilectionem. Et sicut dicitur: Nisi credideritis, non intelligetis : sic dici aeque non absurde potest, Si non desideraveritis, non perfecte amabitis. Intellectus igitur est fructus fidei, perfecta charitas desiderii. Interim justus ex fide vivit ; nam beatus ex intellectu. Interim justus desiderat ad Deum sicut cervus ad fontes aquarum: nam beatus haurit jam in gaudio de fontibus Salvatoris, hoc est, delectatur in plenitudine charitatis. His igitur fortassis quasi duobus animae brachiis, intellectu videlicet et amore, id est cognitione et dilectione 37 veritatis, amplectitur et comprehenditur cum omnibus sanctis longitudo, latitudo, sublimitas et profundum, hoc est aeternitas, charitas, virtus et sapientia. Et haec omnia Christus. Aeternitas est, quia haec est vita aeterna, ut cognoscant te verum Deum, et quem misisti Jesum Christum . Charitas est, quia Deus est: Deus enim charitas est . Est et Dei virtus, et Dei sapientia . Sed quando haec erunt? quando videbimus eum sicuti est? Quando amabimus eum prout est? Nam exspectatio creaturae revelationem filiorum Dei exspectat. Vanitati enim creatura subjecta est non volens . De qua universali vanitate inest nobis et velle laudari, cum simus vituperabiles; et nolle laudare quos scimus esse laudabiles. Sed et hoc vanum est, quod nostra plerumque ignorantia et tacetur quod est, et praedicatur quod non est. Quid ad ista dicemus, nisi quia vani filii hominum, mendaces filii hominum in stateris, ut decipiant ipsi de vanitate in idipsum? Laudamus [ al. laudamur mendaciter, delectamur inaniter; ut et vani sint qui laudantur, et mendaces qui laudant. Alii adulantur, et ficti sunt; alii laudant quod putant, et falsi sunt; alii utrorumque praeconiis gloriantur, et vani sunt. Solus sapiens qui cum Apostolo dicit: Parco autem ne quis me existimet supra id quod videt in me, aut audit aliquid ex me . Haec interim vobis nimis festine, et ob hoc minus festive exaravi potius quam dictavi, ac fortassis loquacius quam debui, sed omnino veracius non potui, prout sapui. Sed ut inde sumat epistola finem, unde sumpsit exordium, nolo vos de me incertae famae nimis credulum esse: quae, ut optime nostis. saepe in sua solet utrobique falli sententia; et de laude videlicet, et de vituperatione. Probate, si placet, et aestimate, quatenus amor vel favor vester et justus, et eo sit amplius amico gratus, quo pro meritis moderatus: ut cum laus de gravitate judicii, non mendacio processerit vulgi, et si minus honoris, minus quoque conferat et oneris. Est certe quod me magis, quantuluscumque sum, facit esse vestrum: quod videlicet in rebus Dei strenue sincereque, ut aiunt, pro vestra vice versamini. Hoc ut semper de vobis vere dicatur, semper in vobis vere inveniatur. Librum quem quaesistis ad transcribendum, habetis. Opuscula nostra quae requiritis, et pauca sunt, et nihil est in eis omnino quod vestro studio dignum putem. Tamen quia melius judico mihi, nostrum culpari ingeniolum, quam voluntatem; et periclitari apud vos potius imperitiam, quam obedientiam: quae horum, et quo vobis placet ut mittam, scripto nobis per praesentem nuntium significate; ut quae modo penes me non sunt, ab his qui habent ea requiram, et dirigam quocunque mandaveritis. Et ut sciatis quid petatis, scio me scripsisse libellum, qui inscribitur, De humilitate; et quatuor homilias in Laudibus Virginis Matris , super illum videlicet locum Evangelii apud Lucam, ubi dicitur, Missus est angelus Gabriel ; necnon et Apologiam ad quemdam amicum nostrum, ubi aliqua disserui de Cluniacensibus, et nostris, id est Cisterciensibus, observantiis. Sed et paucas ad diversos epistolas dictavi. Aliqui fratres ex his qui me coram audiere loquentem, suo stilo exceperunt, et penes se retinent. Utinam, quod minime spero, nostra vobis in aliquo possit esse officiosa rusticitas.

(Rom. I, 21, 28) (de quo Apostolus, Et vita, inquit, vestra abscondita est cum Christo in Deo (Coloss. III, 3) (Isai. VII, 9, sec. LXX) (Habac. II, 4) (Joan. XVII, 3) (I Joan. IV, 16) (I Cor. I, 24) (Rom. VIII, 19, 20) (Psal. LXI, 10.) (II Cor. XII, 6) (nam hunc habet titulum) (Luc. I, 26)

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

38 EPISTOLA XIX. AD EUMDEM. Commendat Remenses legatos.

Tempus est ut promissum exigam; utque probem ne forte frustra de vobis semper confisus sim, ex quo vestram et notitiam merui, et amicitiam. Mihi siquidem vos praestitisse confidite, quidquid opis vestrae isti Remenses legati praesto sibi esse persenserint. Non quia me tanti putem, haec audeo, sed quia vos promisistis: utrumne digne, vos videritis.

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA XX. AD HAIMERICUM CANCELLARIUM. Unde supra.

Viro illustri domino HAIMERICO sanctae Romanae sedis cancellario, frater BERNARDUS de Clara-Valle, salutem et orationem.

Quia semel coepi, loquar, et loquar ad vos: eroque importunus, sed importunus charitatis, sed veritatis, sed justitiae. Nam etsi tanti non sum, ut Romae habeam propria negotia, nulla tamen quae Dei esse constiterit, a me duco aliena. Quapropter si verae id mihi gratiae apud vos manet quod multorum habet opinio, liceat illud obsecro legatis domini archiepiscopi Remensis in praesenti negotio experiri. Nil quippe eos, nisi quod justum est, perferre vel quaerere suspicamur.

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA XXI. AD MATTHAEUM LEGATUM. Excusat se perbelle, quod vocatus ad negotia tractanda, non accesserit. 1. 2.

Fuit quidem parere paratum cor meum; sed non aeque et corpus meum. Saevientis siquidem acutae febris exusta ardoribus et exhausta sudoribus, non valuit sufficere spiritui prompto caro infirma. Volui ergo, sed praevolanti voluntati obstitit ea quam dixi occasio. Quae an justa sit, ipsi judicent amici nostri, qui me omni exclusa excusatione, obedientiae retibus circumclusum, quotidie de claustro ad civitates pertrahere moliuntur; simulque attendant istam me occasionem non fallaciter adinvenisse, sed graviter pertulisse: ut vel nunc experiantur, quia non est consilium contra consilium Domini. Quibus si ego respondissem, Exui tunicam meam, quomodo induam illam? lavi pedes meos, quomodo inquinabo illos? profecto indignarentur. Nunc autem divino aut succenseant, aut acquiescant judicio, quo factum est ut etsi velim, non valeam proficisci.

Sed grandis, inquiunt, fuit causa, gravisque necessitas. Quaerendus ergo fuerat qui grandibus definiendis fuisset idoneus. Si me talem putant, ego me talem non esse nequaquam puto, sed scio. Denique sive grandia sint, sive parva, ad quae me ita perurgent ego causam non habeo. Quaero siquidem: Facilia sunt an difficilia, quae ad perturbandum amicum silentium tantopere imponere curatis amico? Si facilia, absque me possunt fieri; si difficilia, per me non possunt effici, nisi forte tanti aestimor, cui grandia et impossibilia reserventur, tanquam ea ego possim, quae nemo alius facere potest. Quod si ita est, Domine Deus meus, quomodo tuum de me solo frustratum est judicium, ponens sub modio lucernam, quae poterat lucere super candelabrum; et, ut apertius loquar, tentans me facere monachum, et volens 39 abscondere in tabernaculo tuo in die malorum, hominem necessarium mundo, sine quo episcopi non possunt sua pertractare negotia? Sed et hoc mei mihi necessarii praestiterunt, ut nunc quoque videar loqui turbatus homini, cujus nunquam nisi serenus et cum omni jucunditate soleo recordari. Vos tamen vobis noveritis quia paratus sum, et non sum perturbatus, ut custodiam mandata vestra. Vestrae autem indulgentiae erit parcere mihi, ubi parcendum decreveritis.

(Cantic. V, 3,) (dico, pater)

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA XXII. AD HUMBALDUM LUGDUNENSEM ARCHIEPISCOPUM ET LEGATUM. Causam episcopi Meldensis commendat.

Reverendissimo domino et patri suo HUMBALDO Lugdunensi archiepiscopo, Romanae sedis legato, frater BERNARDUS Clarae-Vallis abbas, si quid potest peccatoris oratio.

Dominus episcopus Meldensis cum accepit litteras vestras, forte tunc ad nos visitandi gratia veniebat. Cumque jam e domo nostra rescribere pararet, suis nostras tanquam vestri familiaris litteras jungere curavit, suo sperans negotio profuturas. Cui cum non possem negare quod vellet, id solum vestrae Reverentiae familiariter breviterque intimandum putavi quia si adversus episcopum quaerentem quae sunt Jesu Christi, homines se ipsos amantes, et quae sua sunt quaerentes audieritis, hoc nec vestrae congruit dignitati, nec officio.

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA XXIII. AD ATTONEM TRECENSEM EPISCOPUM. Attonem episcopum, qui in morbo mortem cogitans, omnia sua distribuerat in pauperes, restitutum valetudini solatur, et laudat. 1. 2. 3. 4.

Pauperi episcopo pauper abbas, paupertatis consequi praemium, quod est regnum coelorum.

Laudarem vos, et jure laudarem, si non me revocaret illa sententia, Neminem laudaveris in vita sua ; siquidem rem laude dignam egistis: sed ei laus adscribenda est, a quo accepistis et velle, et perficere quod merito laudaretur. Deum ergo per vos, et in vobis operantem glorificamus, qui tantum ad hoc in vobis voluit glorificari, ut et vos redderet gloriosum. Qui nimirum cum sit mirabilis in majestate sua, etiam in sanctis suis gloriosus apparere dignatur, ne solus habeat gloriam. Ipse nempe licet sit sibi sufficiens ad omnem magnificentiam, quaerit tamen gloriam et in sanctis, non ut augeat sibi, sed ut suis communicet. Novit autem qui sunt ejus: sed nobis non facile innotescunt, nisi cum ipse revelare dignabitur. Scimus sane de qualibus scriptum est: In labore hominum non sunt, et cum hominibus non flagellabuntur . Et quia vobis haec ipsa sententia non congruat, nihilominus modo cognoscimus. Scriptum quoque est: Quem diligit Dominus corripit, flagellat autem omnem filium quem recipit . Flagellatum video et emendatum, et aliud suspicer quam unum esse ex filiis? Porro correctionis vestrae clarum satis insigne tenemus, ipsam nunc paupertatem vestram. Nobilis revera titulus paupertatis, quam ipse Deus ore commendans prophetico: Ego sum, ait, vir videns paupertatem meam . Super omnes regios thesauros hic vos titulus nobilitat amplius, et reddit illustrem. Scio me ex Scriptura commemorasse superius, non esse laudandum hominem in vita sua. Verum quomodo me possum cohibere a laude illius, qui post aurum abire jam desiit, et sperare contempsit in pecuniae thesauris? De quali nimirum viro Scriptura sic loquitur: Quis est hic, et laudabimus eum? fecit 40 enim mirabilia in vita sua . An fortasse non est quidem laudandus homo in vita sua, quae tentatio est super terram, nec ideo tamen laudandus non est, cum mortuus peccato vivit Deo? Vana quidem laus et seductoria, qua laudatur peccator, in desideriis animae suae, in quo qui me beatificat, in errorem inducit: sed non idcirco praedicanda, et multum commendanda non erit illius vita, qui dicere potest: Vivo autem jam non ego, vivit vero in me Christus . Cum ergo laudatur homo in quo jam vivit non ipse, sed Christus, non in sua laudatur sed in Christi vita, ac per hoc non laudatur contra sententiam, quae prohibet hominem laudari in vita sua. Cur denique dignus meis laudibus non erit, quem sui quoque nominis Deus laude dignatur, dicente David: Pauper et inops laudabunt nomen tuum? Laudatur Job, quod sua patienter amisit: et non laudabitur episcopus qui et libenter dimisit, et liberaliter distribuit? Non exspectavit mortem; quando jam nec dare, nec retinere in sua haberet potestate: quod utique multi faciunt, quorum videlicet testamentum nonnisi in mortuis confirmatur: sed adhuc inter spem vitae metumque positus mortis, vivens libensque dispersit et dedit pauperibus, ut justitia ejus maneret in saeculum saeculi . Numquid et pecunia mensura similiter erat in saeculum saeculi? Bona ergo recompensatio justitiae pro pecunia, quando pro eo quod teneri non poterat, id restitutum est quod feliciter maneat in aeternum. Melior est enim incomparabiliter justitia, quam pecunia quod illa ditet et repleat arcam, haec animam. Denique sacerdotes Dei induuntur justitia, et multo utique decentius et ditius, quam auro vel serico. Sed gratias Deo, qui jam harum rerum in vobis gloriae transitoriae gloriosum est operatus contemptum, dum de animae periculo saluberrimum incussit metum. O mira circa vos divina clementia! Mortem intentavit, ne inferret: formidare vos voluit, quam vos noluit experiri. Cum hoc fecit, quid effecit, nisi ne vestra vobis essent chariora quam vos? Inter medullas artuum febris acuta saeviebat, et tardante sudore, cruciatus vehemens in dies ingravescebat. Cumque jam foris membris frigescentibus calor molestissimus introrsum se colligens, exhausta longa inedia viscera depasceret, pallidae interim mortis ante oculos tristis versabatur imago. Et ecce tanquam de supernis vox emissa divinitus insonuerit: Ego sum, ego sum qui deleo, non te, sed iniquitates tuas ; mox ubi sacerdos Dei, ut pauper moreretur, sua omnia pauperibus erogavit, coeperunt subito de intimis desperati jam sudoris inopinati fontes erumpere; sicque animae pariter et corporis suo ordine salus utraque procedens, liquido monstravit in vobis adimpletum quod in Scriptura sua pollicetur Deus: Ego occidam, et ego vivere faciam; percutiam, et ego sanabo, et non est qui de manu mea possit eruere . Percussit carnem, ut anima sanaretur: occidit avaritiam, ut justitiae viveretis. Sic vivificato et sanato, quid sperandum est, nisi ut jam non sit qui vos de manu Dei possit eruere? si tamen evangelicum illud consilium observare non negligitis; Ecce sanus factus es, jam noli peccare, ne deterius aliquid tibi contingat . Quod videlicet idcirco praemonet pius Pater, quia non vult ut contingat: quippe qui non vult mortem peccatoris, sed magis ut convertatur et vivat. Et merito. Quae enim utilitas in sanguine peccatoris? non enim infernus confitebitur Deo, neque mors laudabit eum: sed vos qui vivitis, benedictis Domino, et dicitis: Non moriar, sed vivam et narrabo opera Domini; et illud: Impulsus eversus sum ut caderem, et Dominus suscepit me .

(Eccli. XI, 30) (Psal. LXXII, 5) (Prov. III, 12, et Hebr. XII, 6) (Thren. III, 1) (Eccli. XXXI, 8, 9) (Galat. II, 20) (Psal. LXXIII, 21.) (Psal. CXI, 9) (Isai. XLIII, 25) (Deut. XXXII, 39) (Joan. V, 14) (Psal. CXVII, 17, 13)

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

41 EPISTOLA XXIV. AD MAGISTRUM GILLEBERTUM UNIVERSALEM, EPISCOPUM LONDONIENSEM. Laudat Gillebertum, quod factus episcopus paupertatem colat.

Longe satis exiit sermo quem fecisti, et magnum dedit suavitatis odorem, ad quoscunque potuit pervenire. Exstincta est avaritia; cui non suave redoleat? charitas regnat; cui dulce non sapiat? quando hoc cognoscunt omnes quia vere sapiens sis, qui sapientiae hostem maximum contrivisti: hoc certe et tuo sacerdotio dignum et nomine. Tali profecto decebat specialem tuam philosophiam clarescere testimonio, hoc praeclara illa tua studia fine compleri. Vera illa et indubitata sapientia est, quae turpia lucra contemnit, et indignum sibi judicat eodem cum idolorum servitute contubernio frui. Non magnum fuit magistrum Gillebertum episcopum fieri: sed episcopum Londoniensem pauperem vivere, id plane magnificum. Nec enim tanto nomini quidquam augere gloriae potuit sublimitas dignitatis: auxit autem plurimum humilitas paupertatis. Pauperiem aequo animo ferre, virtus sapientiae est; sponte appetere, sapientiae laus est. Laudatur denique et admirabilis praedicatur, qui post aurum non abiit; qui vero et abjecit, plus nihil merebitur? Nisi quod vigil ratio mirandum minime ducit, si sapiens sapienter agit, et ille sapiens qui in cunctis hujus mundi sapientium litteris et studiis ludens, omnem quoque studuit et potuit divinam quodammodo revocare et renovare Scripturam. Quid enim? Dispersisti, dedisti pauperibus, sed pecuniam. Quid vero pecunia est ad illam quam pro ea commutasti justitiam? Justitia, inquit, ejus manet in saeculum saeculi . Num ita et pecunia? Quaestuosum sane honestumque commercium, illam quae praeterit, pro illa dare quae permanet. Sic semper tibi negotiari detur, bone et omni laude prosequende magister. Superest ut laudabile principium condignum consequatur finem, et cauda hostiae capiti conjungatur. Benedictionem tuam libenter accepimus, praesertim quod tanta tuae hujus perfectionis fuerit cumulata jucunditate. Latorem epistolae, etsi pro seipso satis commendabilem, tamen etiam pro me vestrae magnificentiae esse cupio commendatum. Est siquidem mihi pro sua honestate et religiositate charissimus.

(Psal. CXI, 9)

[ al. spiritualem]

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA XXV. AD HUGONEM, ROTOMAGENSEM ARCHIEPISCOPUM. Hortatur Hugonem, ut apud suos Rotomagenses patiens simul ac pacificus esse studeat: zelum quoque discretione moderetur. 1. 2.

Si diei malitia invalescit, non praevaleat; si turbat, non perturbet. Mirabiles elationes maris, sed mirabilior in altis Dominus. Benigne, si non dissimulas, egit tecum usque adhuc superna miseratio, pater illustris. Provida namque dispensatione, non prius praefectus es malis, quam sociatus bonis, quorum 42 consortio et exemplo bonus fieres, et sic postmodum etiam inter malos vivere bonus posses. Et quidem inter bonos bonum esse, salutem habet; inter malos vero, et laudem. Illud tantae facilitatis est, quantae et securitatis: hoc tantae virtutis, quantae et difficultatis. Quale nempe est istud, tangere picem, et non inqui ari ex ea; in igne sine laesione versari, et in tenebris absque caligine? Palpabant quondam tenebras Aegyptii, cum tamen de populo Dei Scriptura dicat: Ubicunque Israel erat, lux erat . Erat David verus Israelita, et ideo caute dicebat se habitare non in Cedar, sed cum habitantibus Cedar , tanquam qui semper habitaret in lumine, licet ipsi fuerit cum habitantibus Cedar corporalis cohabitatio. Unde et arguit quosdam non veros Israelitas, quod commisti inter gentes didicerint opera eorum, et factum sit illis in scandalum .

Dico ergo: sufficiebat tibi apud Cluniacenses custodire innocentiam, sicut scriptum est, Cum viro innocente innocens eris . Porro apud Rotomagenses opus est patientia, quemadmodum docet Apostolus: Servum Dei, inquiens, non oportet litigare, sed magis patientem esse ad omnes ; nec solum patientem, qui nolit vinci a malo, sed et pacificum, qui vincat in bono malum: alterum, ut malos portes; alterum, ut et quos sustines, sanes. In patientia tua possides animam tuam : sed sis etiam pacificus, ut et commissas tibi possideas. Quae tanta gloria quam dicere posse: Cum his qui oderunt pacem, eram pacificus? Esto ergo patiens, quia es cum malis: esto pacificus, quia praees malis. Habeat charitas zelum, sed adhibeat pro tempore modum severitas. Censura quidem nunquam remissa, intermissa tamen plerumque plus proficit. Vigor justitiae semper fervidus, sed nunquam praeceps. Sicut non omne quod libet, licet; sic non omne quod licet, statim etiam expedit. Haec melius me ipse nosti, ideoque supersedeo. Orari pro me instanter postulo, quia incessanter pecco.

(Exod. X, 23) (Psal. CXIX, 5) (Psal. CV, 35, 36) (Psal. XVII, 26) (II Tim. II, 24) (Luc. XXI, 19) (Psal. CXIX, 7.)

[ al. Rotomagum]

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA XXVI. AD GUIDONEM LAUSANNENSEM [ al. LAUSENNENSEM] EPISCOPUM.

Manum vestram misistis ad fortia, opus est fortitudine. Speculator domui Israel factus estis; opus est prudentia. Sapientibus et insipientibus debitor estis, opus est justitia. Postremo maxime temperantia opus est: ne qui aliis praedicat, ipse reprobus fiat.

(quod absit)

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA XXVII. AD ARDUTIONEM [ al. ARDUTIUM] GEBENNENSEM ELECTUM. Monet ut electionem suam divinae gratiae tribuat, eique sedulo deinceps cooperari studeat.

Credimus electionem tuam esse a Deo, quam tanto cleri populique consensu fuisse celebratam accepimus. Gratulamur gratiae ejus, ne dicam meritis tuis, quoniam ne tibi plusquam oportet, blandiamur: non ex operibus justitiae, quae fecisti, sed secundum suam misericordiam hoc fecit tibi. Si secus tu sapis, erit exaltatio in ruinam. Si 43 autem cognoscis gratiam, vide ne in vacuum acceperis. Bonas fac de caetero vias tuas, et studia tua, et ministerium sanctum: si vitae sanctitas non praecessit, sequatur saltem. Tunc vere fatebimur te praeventum in benedictionibus dulcedinis, tibi de bonis meliora sperantes. Exsultabimus et laetabimur, quod fidelis servus et prudens constitutus sit super familiam Domini: futurus ex hoc filius felix et potens, super omnia bona Patris constituendus. Alioquin si altiorem quam meliorem esse delectat, non praemium, sed praecipitium exspectamus. Optamus et oramus ne hoc contingat: parati, si opus est, obvias manus apponere, et pro nostro exiguo posse, juvare ad id potius quod decet et expedit.

(quod absit)

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA XXVIII. AD EUMDEM JAM EPISCOPUM. Interim hortatur ut dignitatem, quam sine meritis praecedentibus obtinuit, saltem subsequentibus ornet. 1. 2.

Praebet audaciam charitas, ut fiducialius loquar tibi. Cathedra, charissime, quam nuper sortitus es, hominem multorum expetit meritorum: quae in te aut nulla, aut non quantum satis est, praecessisse dolemus. Siquidem et facta tua, et studia tua praeterita in nullo prorsus visa sunt episcopali convenire officio. Quid tamen? Non potest Deus de lapide hoc suscitare filium Abrahae? non potest facere Deus, ut quem praeire debuerant bona, vel subsequantur? quod utique et libentius accipimus, si contingat. Nescio enim quo pacto plus placebit subita haec mutatio dexterae Excelsi, quam si vitae prioris merita suffragarentur. Dicemus nempe, quia a Domino factum est istud, et est mirabile in oculis nostris . Sic Paulus ex persecutore Doctor gentium factus est; sic Matthaeus de telonio vocatus, sic Ambrosius de palatio assumptus est: iste ad episcopatum, ille ad apostolatum. Sic alios quam plures novimus de vita et habitu saeculari utiliter exstitisse promotos. Denique nonne multoties ubi superabundaverunt delicta, videtur superabundare et gratia?

Et tu igitur, charissime, his atque hujusmodi animatus exemplis, praecinge sicut vir lumbos tuos, bonas facito deinceps vias tuas, et studia tua: quatenus novissima tua antiqua sopiant, et delicta juventutis tuae deleat vespertina correctio. Paulum imitari curato in honorificando ministerium tuum. Honorificabis autem gravitate morum, maturitate consiliorum, actuum honestate. Haec sunt quae officium episcopale maxime nobilitant et ornant. Omnia fac cum consilio, nec tamen omnium aut quorumcunque, sed tantum bonorum. Bonos in consilio, bonos in obsequio, bonos habeas contubernales, qui vitae et honestatis tuae et custodes sint, et testes. In hoc enim te bonum probabis, si testimonium a bonis habueris. Sint pietati vestrae commendati pauperes fratres nostri, qui circa vos sunt; Alpenses, illi de Bono-Monte, et illi de Altacumba. In his experiemur quanta vobis de nobis cura sit.

(Psal. CXVII, 23)

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA XXIX. AD STEPHANUM METENSEM EPISCOPUM. Congratulatur Stephano de pace Ecclesiae reddita, idque nonnisi unius Dei beneficio tribuendum.

STEPHANO Metensis Ecclesiae Dei gratia strenuo ministro; ejus in Christo humiles fratres de Clara-Valle, salutem et orationem.

Ex quo dudum, si recolitis, nostrae vos fraternitati dignanter sociastis, nostris vos orationibus 44 humiliter commendastis; semper solliciti fuimus, ut debuimus, aliquid scire de esse vestro; et eventus vestros crebro sciscitari studuimus a quibus potuimus, desiderantes jugiter et orantes vos prosperari in Dei opere ad quod assumptus fueratis et gressus vestros dirigi in semitam mandatorum ipsius. Benedictus itaque Deus, qui non amovit orationem nostram, et misericordiam suam a vobis; laetificans utique nos per hunc venerabilem fratrem Guillelmum, cujus profecto nos non minus verbis, quam nostris credimus oculis de vestra sospitate et prosperitate ac pace per vos Ecclesiae reddita. Congratulamur vobis; sed damus gloriam Deo: scientes quod estis et quod potestis, ipsius, non vestrum esse. Quod et vos semper sentire in vobis amicabiliter admonemus: ne nihil et esse, et posse incipiatis, si quid aliter sapitis, et vestris meritis vel viribus quidpiam horum adscribitis. Alioquin verendum, ne convertatur pax vestra in perturbationem, et prosperitas in adversitatem; sic nimirum illo juste judicante, qui ut humilibus gratiam dare, ita et superbis resistere consuevit: qui et non solum cum sancto sanctus, sed et cum perverso perversus, in Psalmo legitur ; nec tantum faciens pacem, sed et creans malum, per prophetam describitur .

(quod absit) (Psal. XVII, 26) (Isa. XLV, 7)

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA XXX. AD ALBERONEM PRIMICERIUM METENSEM. Negotium quoddam, quod Albero urgebat, ex Dei beneplacito perficiendum monet, non tam requirens datum, quam fructum.

Honorabili viro ALBERONI, Dei gratia Metensis Ecclesiae primicerio, fratres qui in Clara-Valle qualicunque obsequio serviunt Deo, salutem et orationem.

Fidelem curam vestram in his quae Dei sunt, etsi jam olim et audieramus et videramus; sed nunc in nobis ipsi experiendo persensimus. Caeterum cum in his quae nuper a nobis missi fratres, vestro quidem consilio, suggesserunt episcopo, et vestram benevolentiam, et ipsius episcopi promptum teneamus assensum: quia tamen Dei quoque beneplacitum in omnibus, et his maxime quae ad eum pertinent, ante omnia et super omnia necesse est nos et inquirere, et custodire; idcirco ad comprobandum certius quid ipse de hac re potius velit, rem sicut inter episcopum monachosque convenerat, vestra utique industria mediante et ordinante qualiter fieri deberet, et hortante ut celeriter, et juvante ut honorabiliter fieret; non quidem omittendam, sed usque post messionem, tum pro vestra, tum pro temporis opportunitate exspectanda, necessario intermittendam esse putavimus. Jam vero tunc, si et episcopi voluntas in eodem perstiterit, et vobis nihilominus idipsum aeque ut modo placuerit: tali conjectura Dei quoque esse consilium securius confidentes, speramus nos vestrae utriusque devotioni juxta quod diffinitum erat, satis esse facturos. Arbitramur enim acceptum esse Deo, si quantum in nobis est, nemini oneri esse studuerimus: ne non tam fructum, quam datum in hoc ejus negotio requirere videamur; et praecipue vestris nos majoribus atque instantioribus occupationibus sub hujus rei occasione importunius ingerere, et molestos, cum necesse non est, vobis exhibere; et hoc gratum non esse Deo, et nostris scimus moribus non congruere.

(quod absit)

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

45 EPISTOLA XXXI. AD HUGONEM COMITEM CAMPANIAE, MILITEM TEMPLI FACTUM. Hugoni gratulatur ob susceptam militiam sacram; et beneficiorum memoriam promittit.

Si causa Dei factus es ex comite miles, et pauper ex divite, in hoc profecto tibi, ut justum est, gratulamur, et in te Deum glorificamus, scientes quia haec est mutatio dexterae Excelsi. Caeterum quod tua jucunda praesentia nobis ita nescio quo Dei est subtracta judicio, ut ne interdum quidem videre te valeamus, sine quo nunquam, si fieri posset, esse vellemus, aequanimiter, fateor, non portamus. Quid enim? possumusne oblivisci antiqui amoris, et beneficiorum quae domui nostrae tam largiter contulisti? Utinam ipse pro cujus amore fecisti, in aeternum non obliviscatur Deus! Nam nos, quantum in nobis est, minime prorsus ingrati, memoriam abundantiae suavitatis tuae mente retinemus, et, si liceret, opere monstraremus. O quam libenti animo et corpori tuo pariter et animae providissemus, si datum fuisset, ut simul fuissemus! Quod quia non est, restat ut quem praesentem habere non possumus, pro absente semper oremus.

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA XXXII. AD ABBATEM SANCTI-NICASII REMENSIS. Abbatem ob discessum et transitum Drogonis monachi ad aliud monasterium, consolatur, et ad patientiam hortatur. 1. 2. 3.

Quanto affectu tibi condoleam, scit ille qui nostros omnium dolores in corpore suo tulit. Quam libenter tibi, si scirem, consulerem; si possem, succurrerem: tam efficaciter ipse mihi qui omnia scit, et omnia potest, in cunctis meis necessitatibus consulat et succurrat. Si frater Drogo de sua discessione me consuluisset, absit ut consentirem: si post discessionem ad nos divertisset, absit ut susciperem. Denique, quod solum potui, ad abbatem qui eum suscepit, nostras mox, sicut scis, pro eo litteras misi. Et nunc super hoc quid tibi ultra possum facere, pater? Jam vero quantum ad te pertinet, optime mecum novit Sanctitas tua, perfectos solere viros non solum in spe, sed et in tribulationibus gloriari, consolante eos Scriptura, et sic loquente: Vasa figuli probat fornax, et homines justos tentatio . Juxta est Dominus his qui tribulato sunt corde ; et, Per multas tribulationes oportet nos introire in regnum coelorum ; et, Omnes qui pie volunt vivere in Christo, persecutionem patiuntur . Nec idcirco tamen immerito his quos in anxietate positos videmus, amicis nostris compatimur; quibus utique dum exitum ignoramus, defectum metuimus: quoniam quidem sicut sanctis et electis tribulatio operatur patientiam, patientia probationem probatio spem, spes autem non confundit ; sic damnandis et reprobis tribulatio parit e contrario pusillanimitatem, pusillanimitas perturbationem, perturbatio desperationem, et illa interimit.

Ne ergo haec te tam horrenda demergat tempestas aquae, ne hujus tam tremendae abyssi absorbeat profundum, neve urgeat super te tam inexplebilis puteus os suum: sollicite studeat humilis prudentia tua non vinci a malo, sed vincere in bono malum. Vinces autem, spem tuam in Deo fortiter figendo, et rei finem longanimiter exspectando. Et si quidem ille resipuerit, sive ob tui timorem, sive ob suum laborem; bene: sin autem, bonum est tibi humiliari sub potenti manu Dei, et nequaquam velle resistere supernae dispositioni; quia 46 si ex Deo est, non poterit dissolvi. Conandum est potius tibi, tuae licet justae indignationis stimulos illa reprimere sententia, quam quidam sanctorum in simili fertur causa protulisse. Siquidem instigantibus eum quibusdam fratribus atque increpantibus, cur suum in sui injuriam ab alia susceptum Ecclesia fugitivum non requireret: « Nequaquam, » inquit, « Ubicunque enim est, si bonus est, meus est. » Fraudulenter tibi et non fideliter consulo, si idipsum a meipso non exigo. Nam, cum unus noster non solum religione professus, sed et carne propinquus, Cluniaci me invito et susceptus sit, et detineatur; doleo quidem, sed sileo, orans et pro illis ut velint ablatum reddere, et pro illo ut velit sponte redire: sin vero, servans ei vindictam qui facturus est judicium injuriam patientibus, et arguere habet in aequitate pro mansuetis terrae. Fratrem Hugonem de Lausanna ore tuo, et nostro spiritu commonemus non omni spiritui credere, et ne cito moveatur certa pro incertis deserere, sciens diabolum soli semper perseverantiae insidiari, quam solam virtutum novit coronari: tutiusque esse in ea vocatione qua vocatus est, simpliciter perseverare, quam sub specie quasi melioris boni, id quidem quod jam coepit, dimittere, nec ad id quod praesumit, fortassis sufficere.

(Eccli. XXVII, 6) (Psal. XXXIII, 20) (Act. XIV, 21) (II Tim. III, 12) (Rom. V, 3-5) (quod Deus avertat)

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA XXXIII. AD HUGONEM PONTINIACENSEM ABBATEM. Planius mentem suam perscribit de susceptione Drogonis, et omnem a se sinistram suspicionem depellit. 1. 2.

Dilectissimo suo domno HUGONI abbati, frater BERNARDUS de Clara-Valle, idem quod sibi.

In nostris prioribus litteris aut ego, quantum ex vestris perpenditur, minus aperte scripsi quod volui; aut vos aliter illas intellexistis quam debuistis. Siquidem quae vobis de monachi illius susceptione eventura denuntiavi, veraciter ita timui, et adhuc timeo, ut scripsi. Non tamen ad hoc illa vobis praedicere studui, quo vel suaderem, vel consulerem; vel certe ut scribitis, censerem illum debere reddi: quippe qui ipsius jamdudum ferventissimum desiderium novi, et ei potius, quod nunc illud adimpleverit, debeo congratulari. Sed cum a familiarissimo nobis abbate ejus, et ab archiepiscopo Remensi, nostrae litterae ad requirendum illum vehementer exigerentur; ut a me, si fieri posset, omnem depellerem suspicionem, tales, prout scivi, dictare curavi, quibus et ipsis satisfacerem, et vos contra eorumdem imminentes calumnias, vobis illas non tacendo, praemunirem. Haec me ita in illis litteris sensisse vestram sagacitatem vel ex co advertere posse credidi, quod in fine illarum posuisse me memini, si tamen eo a vobis oculo legeretur, quo a me scriptum fuit. Nam, cum denuntiatis malis quae non immerito vobis metuebam, tandem inferrem, « Quod si haec omnia pati melius ducitis, quam illum amittere; mea nihil interest, vos videritis: » aut enim ipsa mea verba sunt haec, aut proprie ipsa: cum itaque hoc in fine dixi, quid aliud vobis quam illa superiora dispensatorie a me ita scripta fuisse latenter intimavi? Quod vero scripsistis, me per nuntium eidem monacho de quaerenda, si ad nos divertisset, ipsius absolutione privatim insinuasse; veritatem testor, hoc verum non esse. Egone de notissimo mihi monasterio vel jactarem, vel sperarem monachum me posse suscipere, quem nec vos quidem puto sine grandi scandalo posse retinere? Sed esto. Invidebam illum vobis et mihi attrahere gestiens, aliquid de ejus obtinenda absolutione machinari me posse sperabam sive 47 fingebam. Sed nunquid credendum fuit, me hoc meum consilium ipsi nuntio, quod utique contra suum monasterium excogitaveram, voluisse patefacere? Sed jam, ne quod de nostra erga vos dilectione hucusque credidistis, falso vos credidisse inveniatis; pro vestra causa, non saltem aeque ut pro mea, imo multo amplius laborandum est mihi, et hoc non quomodo hucusque solebam, ut videlicet nostra unanimitas fortius solidetur, sed ne penitus dissolvatur. Quid dicam vobis? Ego certe nec vobis, nec de vobis tale aliquid credere possem, quale vos sola de me suspicione divinastis. De caetero noverit vestra Benignitas, comitem Theobaldum nostras pro Humberto litteras jam recepisse, sed necdum suo mihi rescripto quidquam respondisse. Quid super hoc vobis agendum sit, ipsa vos melius pietas docebit, si pie hominis injuste exsulantis miseriam pensare non negligitis.

(ut non dicam, simulatorie) (ut video)

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA XXXIV. AD DROGONEM MONACHUM. Congratulatur Drogoni, quod ad strictiorem observantiam transierit: hortaturque ad perseverantiam. 1. 2.

Quam non immerito tui jamdudum non mediocri fueram affectus amore, nunc apparet, dilectissime Drogo. Et ante quidem totum pulchrum, totum erat amabile quod cernebaris; sed ego nescio quid aliud de te supra id quod videbam aut audiebam ex te, excellentiori dignum veneratione praesenseram. Nunquid forte coelestis Sponsi, cujus nunc arctius castis te amplexibus impressisti, jam tunc vocem audieras dicentis ad pudicissimam turturem suam animam tuam: Tota pulchra es, amica mea; tota pulchra, absque eo quod intrinsecus latet? Quid fecisti? Quis hoc crederet? Sanctum te ac religiosissimum tota civitas personabat, ita ut nihil tibi addi posse crederetur ex omnibus bonis: et tu velut e saecularibus unus, monasterium tanquam saeculum deserens, jam attritum Christi sarcina collum novae rursum observantiis disciplinae submittere non erubescis? In te nunc, frater, veram probamus illam esse sententiam, qua dicitur: Cum consummatus fuerit homo, tunc incipit . Indicium ergo tuae consummationis est quod nunc coepisti; et in quo arbitrabaris te non comprehendisse, jam comprehenderas. Nemo quippe perfectus, qui perfectior esse non appetit; et in eo quisque perfectiorem se probat, quo ad majorem tendit perfectionem.

Sed ecce, charissime, is cujus invidia mors intravit in orbem terrarum, arcum suum tetendit, et paravit illum: et quia pulsus de corde tuo intus potestatem amisit, foris saeviet quantum poterit. Et, ut apertius loquar, nescis quia Pharisaei scandalizati sunt in hoc verbo quod fecisti? Sed memento non omnium scandalum magnopere esse curandum, juxta responsionem Domini dicentis: Sinite illos; caeci sunt, et duces caecorum . Melius est enim ut scandalum oriatur, quam veritas relinquatur . Memento, qui natus fuerit in ruinam et resurrectionem multorum ; et non mireris, si tu quoque aliis quidem sis odor vitae in vitam, aliis odor mortis in mortem. Si maledictiones intentaverint, si anathematum intorserint spicula, audi Isaac pro te respondentem: 48 Qui maledixerit tibi, sit ille maledictus; et qui benedixerit tibi, benedictionibus repleatur . Sed et tu muro inexpugnabili conscientiae tuae circummunitus, de intus responde, et dic: Si consistant adversum me castra, non timebit cor meum; si exsurgat adversum me praelium, in hoc ego sperabo . Non enim confunderis cum sic loqueris inimicis tuis in porta. Confido autem in Domino, quod si ad primos ictus fortiter steteris, et nec minis eorum cesseris nec blandimentis, cito conteres Satanam sub pedibus tuis: et tunc videbunt recti et laetabuntur, et omnis iniquitas oppilabit os suum.

(Cantic. IV, 7.) (Eccli. XVIII, 6) (Matth. XV, 14) (GREG. homil. 7 in Ezech.) (Luc. II, 34) (Gen. XXVII, 29) (Psal. XXVI, 3)

[ al. quod]

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA XXXV. AD MAGISTRUM HUGONEM FARSITUM. Humberti cujusdam causam ei commendat, monetque ut in sententia quadam erronea corrigi non erubescat.

Charissimo fratri et coabbati suo HUGONI, frater BERNARDUS, debitum sincerissimae dilectionis affectum.

Humbertum istum, injuste, ut aiunt, exhaeredatum, cujus nos pro Dei amore apud vestrum Comitem causam tueri suscepimus, de vestra confidentes charitate vestro patrocinio committimus, per vos, ut fideliter speramus, terrae principi, coeli Domino cooperante, reconciliandum; patriae, uxori, filiis, rebus et amicis suis restituendum. Hoc autem satagendo, et egenum de manu peccatoris liberabitis, et oppressoris ipsius nihilominus saluti consuletis: nobis quoque vos non mediocriter officiosum exhibebitis; sed et officium implendo pacificorum, vobis inter filios Dei sedem in excelso collocabitis. De caetero, epistolam illam, quam ad me jam olim scribere Sanctitas vestra dignata est, non me incendio tradidisse, sed penes me adhuc servare noveritis. Quid enim hoc livoris, imo furoris fuisset, opus utile et laudabile, ubi nihil nisi quod sanae fidei, quod doctrinae saluberrimae, quod aedificationis spiritualis est deprehendi, temerario damnare judicio? excepto, quia inter amicos contra veritatem nulla debet esse meticulosa, cum sit periculosa, palpatio, quod hoc me, fateor, movit et movet, quod illam inter nos jam ante habitam de sacramentis collationem, in principio praedicti opusculi defendere et astruere conati estis. In qua utique collatione, si vestrae summam sententiae bene meministis, an sensui conveniat ecclesiastico, vos videritis. Vestrae autem ingenuae humilitatis est non erubescere corrigi, si quid aliquando aliter sapuistis. Valete.

(sicut vos audisse audivi)

[ al. congruat]

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA XXXVI AD EUMDEM. Respondet litteris Hugonis, suadetque ut ab impugnanda episcopi jam defuncti sententia desistat.

Dilectissimo suo, et olim, et modo, Dei gratia sancto abbati HUGONI, frater BERNARDUS de Clara-Valle, irreverberatum sincerae dilectionis affectum.

Ad litteras vestrae dignationis, licet quidem breviores quam cupierim, longiores tamen quam meruerim, rescribere largius et debui, et volui: sed 49 festinans nuntius non permisit. Ne tamen vacuus omnino recederet, pro tantis, quarum me debitorem agnosco, has tantillas, quas et vix exspectavit, velocissime reddidi. Ubi primum breviter ac veraciter insinuo, antiquum nostrum et dilectorem, et dilectum, totis me charitatis visceribus et suscipere ut catholicum, et suscipere ut sanctum, et amplecti ut charissimum. Siquidem de integritate fidei, credo vestrae confessioni; famae et opinioni, de sanctitate; de affectu, quem erga vos me habere protestatus sum, propriae conscientiae. Nam, quod illius sententiae, quae meae simplicitati merito, ut mihi videbatur, scrupulum movebat, oblitum vos esse fatemini, tam libenter accipio, quam laetus compendiosam purissimae veritatis assertionem in litteris vestris novissimis lego: ita ut me potius sensa vestra non intellixisse, quam vos quidpiam mali sensisse pene crediderim. Deinde modestiae vestrae fraterna praesumptione consulo, quatenus episcopum sanctum et doctum, quem quiete vivere permisistis, mortuum inquietare desinatis: ne, dum non valentem pro se respondere reprehenditis, magis hoc ex charitatis inopia, quam veritatis fiducia descendere, totam pro eo respondentem Ecclesiam audiatis. Pro Humberto, sicut rogavi vos, iterum rogo; ut vestrum ei, cum poteritis, nec consilium desit, nec patrocinium. Valete.

[ al. venerari]

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA XXXVII. AD THEOBALDUM COMITEM CAMPANIAE. Miratur se in causa Humberti justa et aequa petentem pati repulsam: monetque intuitu supremi Judicis misero non neget opem et misericordiam 1. 2.

Laudabili principi THEOBALDO, BERNARDUS eorum qui in Clara-Valle sunt, servorum Dei inutilis servus, sospitatem et pacem.

Quod de nostra infirmitate vos audivi fuisse sollicitum, non mediocriter gratum habeo. In hoc quippe dum vestram erga me agnosco dignationem, Deum quoque vos diligere non dubito. Quando enim tantillum tantus vel nosse dignaremini, nisi propter Deum? Cum ergo constet quod diligitis Deum, et me propter ipsum; miror quomodo ad unam Dei fiducia praesumptam petitiunculam, nec injustam, ut puto, nec irrationabilem, a vobis tamen repulsus sum. Si aurum, si argentum, vel quodcunque hujusmodi quaesissem; vere, prout de vobis confido, sine dubio accepissem. Sed quid dico, quaesissem? Nam etiam non quaerens, jam plurima vestrae largitatis beneficia suscepi. Hoc autem unum, quod non mei, sed Dei causa, nec tam mihi, quam vobis a vobis postulavi, quid causae exstitit, quod accipere non merui? Quid enim? ergone judicatis indignum vel mihi ad petendum, vel vobis ad praebendum, ut homini christiano, quantolibet apud vos crimine accusato, postquam se purgavit, faciatis misericordiam? Aut certe, si non creditis quod plene se purgaverit, quia hoc in curia vestra non fecit; ejusdem rursus vos in vestri praesentia recipiatis satisfactionem, et sic consequatur indulgentiam. An ignoratis quis minetur: Cum accepero tempus, ego justitias judicabo? Quod si justitias, quanto magis injurias? An non timetis quod rursum scriptum est: Quia in qua mensura mensi fueritis, remetietur vobis? An nescitis quia quam facile vos Humbertum, tam facile, imo incomparabiliter facilius Deus Theobaldum exhaeredare possit? Et quidem in talibus, ubi culpa tam aperta atque inexcusabilis esse videtur, quatenus nulla nisi cum justitiae periculo misericordiae occasio relinquatur; etiam tunc tremens et dolens vindicem vos exhibere debetis 50; magis videlicet officii compulsus necessitate, quam vindicandi libidine. Ubi autem objectum crimen, aut minus certum esse cognoscitur, aut excusandum suscipitur; hoc non solum non renuere, sed et libentissime debetis amplecti, laetus nimirum quod salva justitia, pietas vestra locum invenerit. Ecce hoc secundo vestrae supplico Eximietati, ut sicut Deum vobis vultis misereri, ita vos Humberto misereamini: sive illa vobis promissione dominica blandiente: Beati misericordes, quoniam ipsi misericordiam consequentur ; sive illa vos comminatione terrente: Judicium sine misericordia illi qui non fecerit misericordiam . Valete.

(Psal. LXXIV, 3.) (Matth. VII, 2.) (quod absit!) (Matth. V, 7) (Jacobi II, 13)

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA XXXVIII. AD EUMDEM. Unde supra. 1. 2.

Pio principi THEOBALDO, BERNARDUS abbas de Clara-Valle, salutem et orationes.

Valde timeo ne occupatissimis auribus vestris, crebris interpellationibus meis praesumptuosius me ingerendo molestus fiam. Sed quid faciam? Si vos offendere timeo, saepius ad vos scriptitando; quanto magis Deum, cui utique magis timoris debeo, timendum est mihi, ne offendam non interpellando pro misero? Alias autem indulgeat mihi Benignitas vestra, quia non possum non misereri illius miseri, pro quo jam en et alia vice importunus forsitan precator accessi, Humberti videlicet mendici et pauperis, et hoc facti de divite, quod est infelicius. Non possum non compati viduae et orphanis, sed vivo orbatis patre, quod est miserabilius. Gratias ago vobis pro gratia, quam de hac re in oculis vestris invenire merui, et quod ipsius Humberti pro se dignanter acquievistis veram suscipere defensionem, et quod falsam adversus ipsum justissime repulistis accusationem. Illud autem quod ad consummandum pietatis opus, reddendam uxori et liberis ejus suam haereditatem benignissime disposueratis; satis mirari non possum quid impedierit, ut tam pium verbum vestrum necdum factum consecutum sit. Et quidem in aliis principibus si quando verbum levitatis, aut etiam falsitatis deprehendimus, nec novum, nec mirum reputamus. At vero apud comitem Theobaldum Est et Non nequaquam omnino patienter audimus: cui, ut dicitur, simpliciter dicere, jurare est; et leve mendacium, grave perjurium imputatur. Inter plurima quippe virtutum insignia, quae vestram plurimum nobilitant dignitatem, et vestrum per orbem clarum reddunt et celebre nomen, praecipue laudatur in vobis veritatis constantia. Quis ergo suo vel hortatu, vel consilio tantum robur firmissimi pectoris vestri enervare tentavit? quis, inquam, veritatis in vobis tam sanctum, tam eximium, tam omnibus imitabile principibus propositum evellere sua fraude conatus est? Fallaciter, non veraciter vos diligit, fraudulenter et non fideliter vobis consulit, qui tam gloriosam de veritate famam vestram obnubilare sua cupiditate contendit: dum verbum quod os vestrum locutum est, et verbum Deo placitum, vobis dignum, pie justum, ac juste pium, evacuare, nescio qua malitia, nocendo pauperi satagit. Obsecro vos per misericordiam Dei, ut eamdem vos consequamini, cavete ne superbiat impius, unde incenditur pauper: et hoc potius agite, quatenus promissionis vestrae veritas compleatur; qua primum quidem domino Norberto, deinde etiam nobis pollicitus estis, restituturum vos Humberti haereditatem ejus et uxori, et filiis. Valete.

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

51 EPISTOLA XXXIX. AD EUMDEM. Diversorum causas Theobaldo commendat. Denique ut erga episcopos, concilii causa in ejus civitate constitutos, honorifice et reverenter se gerat, hortutur. 1. 2. 3. 4.

Cum multa mihi vestrae erga me dignationis indicia praebeatis, hoc me maxime toto vobis affectu dilectionis astringit; quod cum sciam me vestram jam pro multis ausum fuisse, interpellare Dignitatem, in nullo tamen repulsum me memini. Hinc non immerito factus fidentior, rursus pro canonicis de Larzicurte non dubius precator accedo. Non quidem pro ipsorum jure nunc precor, in tantum quippe de vestra justitia et legalitate confidens, ut nec hosti vestro in vestra curia placitanti de suo jure timendum esse existimem: sed hoc est quod pro ipsis et cum ipsis omni, qua possum, absens supplicatione deposco, et quod eis omnino esse cognovi necessarium, ut videlicet ad vestrae Serenitatis vultum, solito illis clementiorem atque promptiorem indulgeatis accessum, quatenus vicini eorum religioni debitam discant exhibere reverentiam, cum vos eis benevolum esse cognoverint: et si quis forte militum seu ministrorum vestrorum res illorum injuste contingere, aut quietem, quam in Deo habere debent, infestare in aliquo tentaverit; pro certo se sciat vestram sibi ob hanc rem gratiam gravissime redditurum infensam.

Item aliud est quod supplex exoro. Nuper forte per Barrum transeunti occurrit mihi mulier satis miseranda; anima quippe ejus in amaritudine erat; et mea super suis doloribus commovit viscera, satisque egit suis precibus ac lacrymis, quatenus pro ipsa apud vos intercedere deberem. Ipsa est uxor Belini illius hominis vestri, in quem dudum juxta malum quod ipse commiserat, multa et gravia reddidistis. Facite cum ea misericordiam, ut et vos apud Deum eam inveniatis. Et quia semel coepi, loquar adhuc cum domino meo. In manu Barrensis praepositi dudum facto duello, qui victus fuit, statim ex vestra jussione oculos amisit. Insuper quoque, quasi parva haec mala essent, quod et victus, et oculis orbatus fuerat, res ei omnes suae a ministris vestris, sicut ipse conqueritur, ablatae sunt. Justum est, si vobis placet, ut ei vestra pietate restituatur, unde misera ejus vita possit utcunque sustentari. Sed et filiis ejus innocentibus patris iniquitas non debet imputari: quominus paterna, si qua sunt, haereditent aedificia. In fine volumus vos sanctos episcopos, qui pro his quae ad Deum pertinent, in vestra civitate convenerunt, omni habere acceptione dignos. Sed et ipsi legato, qui vos vestramque civitatem tanti celebratione concilii voluit honorare, per omnia, quantum in vobis est, devotus et obediens assistatis; roborare et confirmare bona quaeque ab eo jussa et instituta, curetis. Nostrum quoque ac vestrum pariter episcopum id est Lingonensem, abundantiori, ut decet, honore suscipiatis; et de casamento quod tenetis, hominium quod debetis, reverenter ei et humiliter offeratis. Valete.

[ al. homagium]

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

52 EPISTOLA XL. AD EUMDEM. Pauperem religiosum Theobaldum commendat.

Duo vobis commendamus in homine isto quem videtis, paupertatem et religionem, ut si uni non compatimini, alterum in eo revereamini: quo nullatenus id ei negare possitis, propter quod vos cum tanto labore de longe requirere curavit. Itaque etsi non propter ipsum, certe propter vos ei succurrite: quia quantum vos illi sua paupertas, tantum, imo amplius, vobis illum necessarium facit sua aeque religiositas. Denique de multis quos eadem de causa jam ad vos misimus, nullum fuisse recolimus, de quo magis Deo placere sciamus, quam si huic benefeceritis. Valete.

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA XLI. AD EUMDEM. Senem religiosum commendat.

Timeo vos gravari in tam crebris scriptitationibus nostris; sed in hanc importunitatem urget me Christi charitas, et amicorum necessitas. Hunc itaque et senem, ut videtis, et de domo, ut nos scimus, religiosa ad vos missum non remitti vacuum supplicamus: et insuper ut vestris litteris ad avunculum vestrum regem iturum munire dignemini, rogamus. Vellem omnes servos Dei, si fieri posset, vestros fieri debitores, qui pro mammona iniquitatis quandoque vos reciperent in aeterna tabernacula. Valete.

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA XLII. AD HENRICUM SENONENSEM ARCHIEPISCOPUM.

Haec epistola potius justi tractatus nomen et locum merebatur: itaque e sede sua submotam ad tomum secundum inter Tractatus remisimus, cum hoc titulo: De Moribus et officio episcoporum epistola 42 seu tractatus, ad Henricum Senonensem archiepiscopum.

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA XLIII. AD EUMDEM HENRICUM. Scribit pro libertate ecclesiae Molismensis

Prioris precis nostrae benigna susceptio praebet ampliora sperandi fiduciam. Praemissa itaque devotissimarum gratiarum actione pro experta benevolentia, iterum audeo petere quod iterandis gratiis secundo me faciat debitorem: quatenus videlicet Molismensi Ecclesiae ipsam ecclesiam, pro qua se vestram Serenitatem quoquo modo obnubilasse dolebat, eadem libertate tenere concedatis, qua praedecessorum vestrorum temporibus eam certum est tenuisse. Valete.

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA XLIV. AD EUMDEM. Unde supra.

Videtis certe quantum praesumam de vestra benevolentia: ut nec crebra impetratio preces finiat, et toties exauditus, rursum accedere precator importunus non verear. Magna quidem praesumptio; sed non meretur indignationem, quoniam de charitate, non de temeritate descendit. Meminit, nisi fallor, 53 vestra Paternitas, quod dudum Trecis querelas universas, quas pro Ecclesia Senoina adversus Molismenses monachos ante habueratis, pro amore Dei et nostro penitus omisistis. Et ecce iidem monachi conqueruntur, quod nescio quas novas, et, ut ipsi aiunt, indebitas vobis consuetudines in praedicta Ecclesia vindicetis. Obsecro ergo et ipsas dimitti, confidens me, ne hac quidem vice passurum repulsam: ut qui jam de majoribus merui non repelli, in obtinendis minoribus non confundar Valete .

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA XLV AD LUDOVICUM REGEM FRANCORUM. Cistercienses Ludovicum regem, Parisiensi episcopo infestum ac injurium, graviter ac libere redarguunt, causam illius apud pontificem Romanum acturi, si rex a male coeptis non destiterit. 1. 2.

Eximio regi Francorum LUDOVICO, STEPHANUS abbas Cisterciensis, totusque conventus abbatum et fratrum Cisterciensium, salutem, sospitatem, et pacem in Christo Jesu.

Rex coeli et terrae regnum vobis in terra donavit, donaturus et in coelo, si id quod accepistis, juste et sapienter administrare studueritis. Hoc est quod vobis optamus, et pro vobis oramus; ut et hic fideliter, et illic feliciter regnetis. Caeterum vos quonam consilio eisdem nostris pro vobis orationibus modo tam acriter repugnatis? Qua enim jam fiducia manus pro vobis levare praesumimus ad Sponsum Ecclesiae, quam ita, et sine causa , ausu inconsulto contristatis? Gravem siquidem adversum vos apud eumdem Sponsum et Dominum suum querimoniam deponit, dum quem acceperat defensorem, sustinet oppugnatorem. Attenditis jam cui ex hoc infensum vos redditis? Non utique episcopo Parisiensi , sed Domino paradisi; et quidem terribili, et ei qui aufert spiritum principum . Ipse quippe est qui ad episcopos dicit: Qui vos spernit, me spernit . Haec ita vobis et pro vobis audacter quidem, sed amanter intimare curavimus: monentes et rogantes per illam invicem amicitiam nostram et fraternitatem, cui vos satis dignanter sociastis, sed nunc ipsam graviter laesistis, quatenus a tanto malo citius desistatis. Alioquin si non meremur exaudiri, sed contemnimur, et nos fratres, et amici vestri, et qui quotidie oramus pro vobis et filiis vestris et regno; ex hoc jam noveritis parvitatem nostram, in quibus valuerit, non posse deesse Ecclesiae Dei, et ministro ejus, venerabili videlicet patri et amico nostro episcopo Parisiensi: qui nostram adversus vos humilitatem interpellans, nostras pro se ad dominum Papam jure fraternitatis litteras requisivit. Verum nos justum ducentes his prius litteris vestram Excellentiam convenire, praesertim quia idem episcopus per manum omnium Religiosorum se ad justitiam offert, si tamen prius res ei suae injuste ablatae restituantur: ejus interim petitioni differendo supersedimus. Et siquidem Deo inspirante placuerit vobis nostris precibus aurem inclinare, nostro consilio studioque pacem cum episcopo, imo cum Deo reformare; parati sumus hujus rei gratia fatigari usque ad vos, quocunque vobis placuerit: sin autem, nos amicum audire, et Dei sacerdoti obedire necesse est. Valete.

(quas, si recolitis, olim tam humiliter requisistis) (ut putamus) (Psal. LXXV, 12, 13) (Luc. X, 16) (quod quidem eadem ipsa justitia videtur exigere)

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

54 EPISTOLA XLVI. AD DOMINUM PAPAM HONORIUM II. Unde supra.--Conqueruntur apud Pontificem, quod relaxatione interdicti subreptitie obtenta, Rex Galliae jam pridem pronus ad pacem, factus sit obstinatior.

Summo Pontifici HONORIO, pauperum Christi abbates, HUGO de Pontiniaco, et BERNARDUS de Clara-Valle, quidquid potest peccatorum oratio.

Lacrymabilem episcoporum, imo totius Ecclesiae querimoniam, nos quoque ejus filii, si tamen digni, dissimulare non possumus. Quae vidimus loquimur. Magna siquidem nos necessitas de claustris ad publicum traxit: ubi et quod loquimur vidimus. Tristes vidimus, tristes et loquimur: honorem Ecclesiae, Honorii tempore non minime laesum. Jam Regis flexerat iram humilitas, vel potius constantia episcoporum: cum ecce a summo Pontifice summa superveniens auctoritas, heu! dejecit constantiam, superbiam statuit. Scimus quidem id a vobis per mendacium fuisse subreptum , ut everti tam justum tamque necessarium interdictum juberetis. Sed nunquid non vel tandem deprehenso mendacio, mentitam se sentiet iniquitas sibi, et non tantae utique majestati? Est autem quod miramur, quanam ratione judicatum sit de parte, adjudicatum absenti. Quod quidem non temeraria praesumptione reprehendimus, sed filiali amore paterno cordi suggerimus, quantum ex hoc et superbit impius, et incenditur pauper. Caeterum quandiu illum pati, quantumve huic compati debeatis; non est nostrum praescribere vobis: vos vestra hinc potius, dulcissime Pater, viscera consulite. Valete.

(quod ex vestris litteris palam datur adverti)

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA XLVII. AD EUMDEM EX PERSONA GAUFRIDI CARNOTENSIS EPISCOPI. Exponit Pontifici causam episcopi Parisiensis a rege Ludovico inique oppressi, qui interdicto ab episcopi Gallicanis compulsus restitutionem promiserat, sed absolutione ab Honorio obtenta contumacior factus non praestitit.

Tristissimae historiae seriem vobis et causam replicare superfluum est; qua jam quippe Paternitatis vestrae viscera, scribente religioso Parisiensi episcopo, commota esse non ambigo. Ne tamen fratri et coepiscopo etiam nostrum deesset testimonium; quae vidi ego et audivi, necessarium duxi breviter intimare. Accepta siquidem tam modesta praedicti episcopi querimonia, Senonensis dioecesis universi episcopi una cum venerabili metropolitano nostro; adscitis etiam nobiscum quibusdam aliis religiosis personis, Regem super gravi injuria per nosipsos humiliter, ut debuimus, convenimus: ut episcopo, nil quidem tale merito, sua quae tulerat, restitueret, rogavimus; nec impetravimus. Sentiens tandem nos ad arma Ecclesiae pro Ecclesia velle confugere, timuit, annuitque sese omnia redditurum. Sed in eadem forte hora supervenientibus litteris vestris, quibus ejus terram ab interdicto absolvi praecepistis, male in malo confortatus, quod bene promiserat, minime exsecutus est. Die tamen nominata, qua id se rursum promisit exsecuturum, ejus non conspectui praesentantes, sustinuimus pacem, et non venit: quaesivimus bona, et ecce turbatio. Hoc denique litteris 55 vestris factum est, ut male ablata pejus teneantur, et reliqua passim in dies rapiantur, eo utique secure, quo impune illa retinentur. Soluto nempe ad vestrum imperium episcopi justo interdicto, nostroque quod parabamus et quo sperabamus pacem consequi, vestro aeque timore suspenso, facti interim sumus opprobrium vicinis nostris: quousque? vestrae viderit pietatis compassio.

(ut putamus)

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA XLVIII. AD HAIMERICUM CANCELLARIUM, UNDE SUPRA, ET CONTRA OBTRECTATORES. Bernardus querelas in se factas diluit, et solitudinis silentiique facultatem precatur. 1. 2. 3.

Viro illustri HAIMERICO, sanctae Romanae sedis cancellario, frater BERNARDUS abbas dictus Clarae-Vallis, salutem, et non in via.

Etiamne pauperi et inopi veritas odium parit, et ne ipsa quidem miseria declinare invidiam potest? Querar, an glorier, quod factus sum et ipse inimicus vera dicens? Vera dicans, an recta agens? Sed hoc viderint fratres vestri, qui contra legem maledicunt surdo , et maledictum propheticum non verentes, dicunt bonum malum, et malum bonum . Quid in me, o boni viri, displicuit fraternitati vestrae? Utrumne quod apud Catalaunum amotus est a villicatione sibi credita homo usquequaque diffamatus, quia in ecclesia Virdunensi cui praefuerat, dissipasset bona domini sui? An quod in urbe Cameracensi monasterii sui manifestus destructor Fulbertus cedere compulsus est Parvino, qui omnium testimonio fidelis est servus et prudens? An certe quod Lauduni de prostibulo Veneris suum Deo sanctuarium restitutum est? Propter quod horum me, non dico, lapidatis, sed laceratis, ut minus aliquid recipiam a Domino meo? Et hoc merito atque cum omni gloria responderem, si quid in eis meum cognoscerem. Nunc autem utquid judicor ego de factis alienis? aut si meis, cur tanquam de malis? cum cuncta haec juste atque praeclare gesta fuisse nulla imprudentia dubitare, nulla negare impudentia possit. Eligite nunc utrumlibet: aut negate certe, aut fatemini me horum auctorem. Si feci; laude dignum est laudabilia peregisse, et inique redarguor, unde laudari merueram. Si non feci; ut laudem non merui, sic profecto nec vituperationem. Novum genus detractionis, et revera simile aliquid habens operi Balaam, qui ductus et conductus ad maledicendum populo, magis benedictionibus cumulabat . Quid justius, quid jucundius, quam ut quem reprehendere intendis, plus commendes; ut praeconiis pro conviciis utaris nescius; et volens detrahere laudes invitus? Quasi vero nulla mea mala inveniant ut pro malis mihi bona objiciant, vel potius adjiciant aliena. At ego nec indignis vituperationibus moveor, nec indebitas recipio laudes: nil mea refert de his, quorum auctor non exstiti. Laudent si volunt, vel vituperent, si audent; de primo quidem dominum Albanensem, de secundo vero dominum Remensem; porro de tertio eumdem aeque archiepiscopum simul et episcopum Laudunensem, cum Rege pariter et 56 multis aliis reverendis personis qui se utique auctores in his et principes exstitisse minime diffitentur. Si bene egerunt, quid ad me? si aliter, quid aeque ad me? An tota et sola culpa mea est quod adfui, homo solis latebris dignus; soli mihi judex, soli accusator et arbiter constitutus, quatenus monstret actio quod habet professio, et nomen monachi solitaria mihi conversatio interpretetur? Adfui enim, negare non possum; sed vocatus, sed tractus. Si hoc amicis displicuit; fateor, et mihi. Utinam non issem ad illa, utinam non irem ad similia. Utinam et nuper non issem, ubi vidissem adversum Ecclesiam apostolica auctoritate violentam armari tyrannidem, quasi non satis per se insanisset. Tum demum sensi juxta prophetam adhaerescere linguam meam palato meo : cum subito pondus superjectum est nostris cervicibus, atque irrefragabilis auctoritas litterarum. Heu! obmutui, et humiliatus sum, et silui a bonis, et dolor meus renovatus est , quando vidi repente ad illas litteras impleri facies innocentium ignominia, et laetari amplius impios quod malefecerint, et exsultare in rebus pessimis. Misertum est impio, ut juxta dictum propheticum, non disceret facere justitiam: et qui in terra sanctorum iniqua gessit , ipsius terra justissimo quo tenebatur, absoluta est interdicto. Propter hujusmodi, etsi aliud non sit, gravor interesse causis: quarum praesertim mea non interesse cognosco. Gravor, sed trahor. At vero ab hac necessitate per quem melius retrahi posse speraverim, quam per vos, vir optime? cui in hac re nec potestas deest, nec voluntas, ut comperi. Gaudeo nempe, quod et vestrae prudentiae nostram in talibus occupationem displicere cognovi. Et quidem justissime, et amicissime. Age ergo si ita vultis, imo quia sic cernitis ac decernitis, et amico expedire, et monacho convenire: date, quaeso, operam, quatenus una utriusque voluntas citius impleatur, quo et vobis videlicet satisfiat ad justitiam, et mihi ad salutem animae consulatur. Indicatur, si placet, clamosis et importunis ranis de cavernis non egredi, sed suis contentas esse paludibus. Non audiantur in conciliis, in palatiis non inveniantur: ad causas, ad negotia nulla necessitas, nulla trahere possit auctoritas. Sic forsitan vester posset amicus declinare praesumptionis notam. Nam noxam unde contrahere potuerim, ignoro: cum sciam mihi consilium esse et propositum, nunquam exire de monasterio, nisi aut apostolicae Sedis legato, aut certe proprio vocante episcopo: quibus nostrae humilitati, sicut optime nostis, contradicere omnino fas non est, nisi ex quocunque superioris auctoritatis privilegio. Quod utique si unquam per manum vestram, ut spero, mihi in manus venerit, tunc procul dubio et pax mihi, et pax erit de me. Non tamen idcirco etiam me latente et tacente cessare puto murmur ecclesiarum, si non cesset Romana curia pro voluntate assistentium facere praejudicium in absentes. Valete

(Levit. XIX, 14) (Isai. V, 20) (Joan. X, 32.) (Num. XXII-XXIV) (proh dolor!) (Psal. CXXXVI, 6) (Psal. XXXVIII, 3) (Isai. XXVI, 10) (si causa duntaxat nostri ordinis non fuerit)

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

57 EPISTOLA XLIX. AD DOMINUM PAPAM HONORIUM, PRO HENRICO SENONENSI ARCHIEPISCOPO.

Summo pontifici HONORIO, servi, et filii, STEPHANUS Cisterciensis, HUGO Pontiniacensis, BERNARDUS de Clara-Valle, quod reverendissimo domino, quod benignissimo patri.

Degentes in monasteriis, ad quae nos nostra peccata compulerunt, non cessamus orare pro vobis, et pro commissa vobis Dei Ecclesia: congaudentes et sponsae Domini super tam fido custode, et sponsi amico super labore tam fructuoso. Fidenter proinde atque fideliter vestrae Paternitati suggerimus, quae in regno nostro eidem matri nostrae dolentes cernimus adversari. Quantum quidem nos sentimus qui vicini sumus, rex Ludovicus non tam episcopos, quam in episcopis justitiae persequitur zelum, pietatis cultum, habitumque ipsum religionis. Quod vestrae quoque prudentia Sanctitatis vel ex eo facile advertere potest, quod qui ante in habitu actuque saeculari honorati sunt sublimes, judicati fideles, habiti familiares; modo inimici facti sunt, digne suo sacerdotio conversantes, et per omnia honorificantes ministerium suum. Hinc gravibus contumeliis et injuriis episcopi Parisiensis innocentia pulsata est, sed non quassata; quia Dominus supposuit manum suam, cum vestram opposuit. Hinc et nunc domini hujus Senonensis constantiam concutere et labefactare conatur: ut metropolitano dejecto, facile prout voluerit, grassetur in suffraganeos. Postremo quis ambigit non aliud eum quam oppugnare religionem, quam nimirum aperte sui regni destructionem, suae coronae pronuntiat inimicam? Et alter Herodes Christum non jam in cunabulis habet suspectum, sed in ecclesiis invidet exaltatum. Nec aliud sane credimus eum habere adversus archiepiscopum, nisi quod spiritum in ipso, sicut in caeteris, laborat exstinguere. Denique si fallere de his quae attestamur, fallive putamur; vestrae citius inveniet examinationis discussio: si tamen de vultu tuo, Pater sanctissime, judicium prodeat, de quo profecto confidimus, quod custodias innocentiam, et videas aequitatem. Alioquin reduci causam, in regis praesentia atque potentia, non plane est aliud quam tradi, heu! hominem in animam inimicorum ejus.

(si digni judicamur) (quod absit!) (quod et vehementer optamus, et suppliciter oramus)

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA L AD EUMDEM. Unde supra.--Postulat ut archiepiscopo liceat ad sedem apostolicam appellare.

Oportebat quidem, si ita vestrae visum fuisset auctoritati, ut in vestri praesentia causa domini Senonensis discuteretur; ne infensus videlicet regi, in regis praesentia et potentia suis pro se adversariis, responsurus, traditus homo videretur in animam inimicorum ejus. Sed quoniam, ut tenendum irrefragabiliter quidquid praecipitis, sic sperandum indubitanter bonum de omni re quam decernitis: id solum a vestra, Pater, pietate deposcit omnium, qui apud nos esse videntur, religiosorum humilitas, ut si se ad vultum forte potentis senserit praegravari, confugere sibi liceat ad viscera Patris, quod utique hactenus oppresso nemini negatum audivimus. Alioquin videat Joseph vir justus, quid sibi etiam nunc faciendum sit de puero et matre ejus, quia ecce etiam nunc in Senonensi provincia Christus quaeritur ad perdendum. Nam, ut quod verum est, manifestius 58 proferamus, rex in archiepiscopo ex eo aperte novam persequi religionem dignoscitur, quod eum in antiqua saeculari conversatione et habitu, sicut promoveri omnimode voluit, sic ab omni penitus securum infestatione dimisit.

(ut assolet)

[ al. commode]

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA LI. AD HAIMERICUM CANCELLARIUM. Unde supra.

Viro illustri HAIMERICO, sanctae Romanae Sedis cancellario, BERNARDUS abbas dictus de Clara-Valle, salutem, et si quid valet peccatoris oratio.

Quousque durat illa sententia: Omnes qui pie volunt vivere in Christo, persecutionem patiuntur? Quousque relinquitur virga peccatorum super sortem justorum? Quis det ut stare incipiant justi adversus eos qui se angustiaverunt? Quis jam ferat tantam inter coelum terramque discordiam, ut exsultantibus Angelis super emendatione malorum, filii Adam fremant et tabescant? Quasi non sit passus Jesus pacificans in sanguine suo quae in terra sunt, et quae in coelo; aut in ipso Deus non fuerit mundum reconcilians sibi. Laudabatur quondam archiepiscopus in desideriis animae suae, et in saeculari vita et habitu benedicebatur. At nunc sub pannis infantiae Jesu quaeritur simonia, et inter nascentes virtutes emortuorum vel cadavera vitiorum scrutatur curiosa malitia. Videtis et nunc stare Jesum in signum cui contradicitur. Per ipsum vos obsecro, pro ipso supplico vobis. Habet siquidem et unde illum revereamini, et unde illi misereamini. State pro ipso nunc in defensione archiepiscopi, cui quandoque et vos adstare habetis in examinatione vestri. Valete.

(II Tim. III, 12.)

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA LII AD EUMDEM. Episcopum Carnotensem non affectasse profectionem Jerosolymitanam. Causis et negotiis publicis absolvi se rogat.

Amicus vester et noster dominus Carnotensis episcopus voluit vobis etiam per me certum fieri, quia id quod de ipso a quibusdam domino papae persuasum fuisse cognovimus, ut eum videlicet Jerosolymam permitteret proficisci, nec sui fuerit studii, nec voluntatis. Quod etsi multum voluisset, proficisci tamen non poterat nisi cum gravi scandalo omnium qui apud nos sunt bonorum, metuentium quippe ne plus mali ejus absentia faceret suis, quam boni alienis praesentia. Haec pro episcopo. Caeterum ut et pro me aliquid loquar secundum quod Scriptura admonet, Miserere, inquiens, animae tuae placens Deo ; placetne vobis ut causis onerer, occuperque negotiis, nihilque prosit exoccupari propriis, cum totus implicer alienis? Si inveni gratiam in oculis vestris, date operam ut prorsus amovear ab hujusmodi, quatenus liceat mihi pro meis atque vestris orare delictis. Et quidem nihil mihi securius judico, quam obedire domini papae voluntati; sed si dignetur attendere ipse quid possim. Utinam nempe noverit quam ista non possim aut quam difficile possim. Et de hoc satis dictum sit sapienti. Quaesivit a me praefatus episcopus aliqua ex nostris opusculis, quae vobis mitteret; sed non fuit ad manum, quod vestro dignum crederem studio. Libellum tamen De gratia et libero arbitrio nuper edidi: illum vobis libenter mittam, cum vos velle cognovero. Valete.

(Eccli. XXX, 24)

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

59 EPISTOLA LIII. AD EUMDEM. Duos religiosos, et in his seipsum Haimerico repraesentat.

Pro multis et per multos memini me scripsisse ad vos; sed nunc ipse qui loquebar, ecce adsum. Tres in duobus conspicitis, quoniam absque me esse non possunt, in quorum jugiter pectoribus requiesco, et quidem securius atque suavius quam in proprio. Mentiri videor, sed ei qui amicitiae vim nunquam sensit, qui virtutem charitatis ignorat, qui non credit multitudinis credentium fuisse cor unum, et animam unam . Qui ergo videt eos, videt et me, etsi non in meo corpore: et quod loquuntur ipsi, ego pariter loquor, sed eorum linguis. Corpore, fateor, absum: sed haec est exigua portio mei. Porro qui vidit faciem meam tantum, sine culpa et sine nota mendacii asserit se vidisse non partem mei, sed me: cum tamen nonnisi partem, et partem modicam viderit. Quanto itaque verius esse me dixerim, etiam sine praesentia corporis, ubi meam sentio voluntatem, meum spiritum et amorem, quae utique est pars potior digniorque mei? Tribus ergo in corporibus unum nos esse noveritis, non pari sanctitate, qua ambobus ego inferior sum, sed eadem voluntate, et summa concordia animorum. Cur enim unitatem hanc inter diversos non faciat compago charitatis in uno spiritu, si carnalis copula efficit ut sint duo in carne una? Quartum vos addi velim, si dignum judicatis et in eamdem concurrere unitatem dilectionis. Quod facile, si non contemnitis, obtinebitis: tantum id vos nequaquam contemnere eis cognitum faciatis. Valete.

(Act. IV, 32)

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA LIV. AD EUMDEM. Vivianum abbatem commendat, monetque de cura animae serio gerenda.

Volo et precor ut harum lator venerabilis Altaecumbae abbas Vivianus, mihi ob suam religiositatem admodum familiaris amicus, amicum vos pro Dei amore et nostro, in suo negotio experiatur. Et haec pro illo, reliqua autem vobis. Quid prodest homini si universum mundum lucretur, animae autem suae detrimentum patiatur? aut quam dabit homo commutationem pro anima sua? Nec totus mundus sufficeret. Magna res anima quae Christi sanguine redempta est. Gravis animae casus, quae non nisi Christi cruce potuit reparari. Si rursum corruerit peccato duntaxat ad mortem, unde jam reparabitur? Nunquid aut alter Christus, aut idem iterum crucifigi habet pro illa? Super hoc vellem vos nunquam oblivisci illud Sapientis consilium: Fili, memorare novissima tua, et in aeternum non peccabis .

(Matth. XVI, 26.) (Eccli. VII, 40)

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA LV. AD GAUFRIDUM CARNOTENSEM EPISCOPUM. Monachum quemdam reclusum desertorem instituti, sed jam resipiscentem, a Gaufrido suscipi et juvari postulat.

Fidelissimo ac prudentissimo servo Dei GAUFRIDO Carnotensi episcopo, BERNARDUS pauperum Christi de Clara-Valle servus, claritate perfundi montium aeternorum.

Quantum vobis honoris vestra laudabilis vita, tantum affert et oneris laudans fama. Ecce enim 60 is per quem et pro quo praesentes litteras accipitis, exemplo caeterorum, quos saepe tales non paucos experimini, motus et ipse bono odore vestri, quem de longe sensit, tam communem cum fiducia pietatem requirit, spe utique ductus inveniendi non solum consilium quid agere debeat, sed et auxilium quo perficere valeat. Est autem haec causa ejus. Quadam se cella pro amore Dei ex proposito incluserat. Egressionis atque transgressionis suae vobis ipse causas exponet. Et quidem ad propositum redire cupit; sed per vos implere proposuit, si tamen nostris hoc precibus, quibus se praemunire curavit, obtinere potuerit. Facite ergo morem vestrum: ferte opem misero; imo quia vos sapientibus et insipientibus debitorem agnoscitis, erroneam Christi oviculam de faucibus lupi festinate eripere; et ad pastum reducendo priorem, juxta aliquod ovilium vestrorum quacunque in cellula jubete recludi: nisi forte aliud quid ei magis expedire perspexeritis, et licere judicaveritis, et persuadere potueritis.

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA LVI. AD EUMDEM. De peregrinatione Jerosolymitana Norberti se incertum esse. Sententiae ejusdem de Antichristo se non assentiri. Causam quoque Humberti commendat.

Quod a me de domino Norberto sciscitamini, si videlicet iturus sit Jerosolymam, ego nescio. Nam, cum ante hos paucos dies ejus faciem videre, et de coelesti fistula, ore videlicet ipsius, plurima haurire meruerim; hoc tamen ab ipso non audivi. Verum de Antichristo cum inquirerem quid sentiret, durante adhuc ea, quae nunc est, generatione revelandum illum esse se certissime scire protestatus est. At, cum eamdem certitudinem unde haberet, sciscitanti mihi exponere vellet; audito quod respondit, non me illud pro certo credere debere putavi. Ad summam tamen hoc asseruit, non visurum se mortem, nisi prius videat generalem in Ecclesia persecutionem. De caetero memorari vestram pietatem volo illius pauperis et exsulis Humberti nomine: qui dudum, cum Trecis essetis, vobis supplicabat, quatenus ad comitem Theobaldum, qui eum exhaeredaverat, intercederetis. Quod et ego nunc pro ipso, et cum ipso itidem a vestra flagito pietate. Nam nostras litteras de hac re precatorias jam ad praedictum principem misi: sed gratiam non inveniens nihil effeci. Jam quod libenter auditis, libenter debeo dicere vobis. Stephanus vester sic currit, non quasi in incertum: sic pugnat, non quasi aerem verberans. Orate, quatenus sic currat ut comprehendat; sic pugnet ut vincat.

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA LVII. AD EUMDEM. Per minora vota non debere impediri majora bona. Videtur hoc, nisi fallor, scribere in causa monachi, de quo supra epistola 55.

Sicut is a vestra mihi parte reportavit, idcirco ipsius desiderio et petitioni usque adhuc satisfacere distulistis; quia primum votum, pergendi videlicet Jerosolymam, irritum vobis fecisse videtur. Super quo si nostram requiritis sententiam, ego non arbitror minora vota impedire debere majora; nec Deum exigere quodcunque sibi promissum bonum, si pro eo melius aliquid fuerit persolutum. Enimvero alicui forte 61 debenti vobis duodecim nummos, nunquid si pro eis die constituto marcam solveret argenti, juste irasceremini? Jam si et ab hujus episcopo aliquid timetis, securum vos reddo, quia non solum ei, si quod huic auxilium impenderitis, non displicebit, sed etiam valde gratum habebit. Valete.

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA LVIII. AD EBALUM CATALAUNENSEM EPISCOPUM. Hortatur Ebalum, ut monasterio seu ecclesiae Omnium Sanctorum virum idoneum praefici curet. 1. 2.

Domino EBALO venerabili sanctae Catalaunensis Ecclesiae Dei gratia episcopo, frater BERNARDUS abbas de Clara-Valle, si quid potest peccatoris oratio.

Naviculae illius non est bonum vobis negligere vel dissimulare periculum. Res quippe vestrae curae est. Unde miror, qua ratione, quave securitate a clerico illo, qui a religiosis personis vir, ut aiunt, religiosus eidem ecclesiae electus est, requirendo desistitis, etiamsi hoc quorumdam, qui in ipsa ecclesia sunt, incuria vel desidia non mereatur: qui, ut audivimus, illum qui electus est nolentes, nec aliud nisi quod religiosus est, afferentes , de eligendo alio vestram quoque ausi sunt compellare gravitatem: quasi qui videatur esse communior et affabilior, qui non sit extraneus: sed civibus tam gratus quam cognitus, morum patriae gnarus, rebus ecclesiae tractandis idoneus: revera qui vitia vestra non redarguat, qui miserae conversationi vestrae, aut consentiat, aut contradicere non audeat. Non sunt audiendi; sed potius, velint nolint, omnimodo satagendum est vobis, ut is qui boni testimonii est, ecclesiae desolatae quantocius perquiratur: quoniam, si talis est qualis praedicatur, Deus procul dubio cum ipso erit, qui suam ei gratiam ministrabit, placentem omnibus, efficacem in omnibus. Quod si hunc, istis fortasse non merentibus, nullo modo haberi posse contigerit; alius de alia qualicunque domo religiosa qui videatur idoneus, provideatur: non qualem isti volunt, qui, nisi quod suae carnalitati blanditur, volunt; sed qui sic sciat negotia disponere rerum exteriorum, ut norit per omnia praeponere curam animarum. Certe duobus monasteriis, sancti videlicet Petri, et sancti Urbani, pastorali aliquando solatio similiter destitutis, bonae memoriae praedecessor vester domnus Guillelmus non longi itineris laborem, non hiemis reputans asperitatem, bis Cluniacum, semel Divionem per seipsum adiit: hincque virum bonum domnum Hugonem, qui post defunctus est; illinc virum venerabilem, qui adhuc superest, domnum Radulfum vix multis precibus impetratos abducens, singulum singulo praeposuit monasterio, tutum videlicet non arbitrans cuiquam monachorum domesticorum illam committere curam. Quod ideo vobis in exemplum adduxi, 62 ut vestram charitatem commonefaciam, qualiter et in hoc quod nunc in manibus est, oporteat eam esse non minus cautam quam sollicitam

(de ecclesia loquor Omnium Sanctorum, quae sub oculis vestris gubernatore destituta fluctuat) (ut ad istos cantissimos consultores me vertam) (nisi fallor)

[ al. asserentes]

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA LIX. AD GUILENCUM LINGONENSEM EPISCOPUM. Hortatur ut res quasdam ecclesiae S. Stephani Divionensis, per obitum Garnerii vacantes, ad tollendam scandalis et calumniis ansam, eidem ecclesiae cedat.

Domino suo et patri GUILENCO, Dei gratia Lingonensi episcopo, frater BERNNARDUS Clarae-Vallis abbas, seipsum.

Audito obitu domini Garnerii archidiaconi, necessarium duximus vestram Paternitatem precibus praevenire, imo praemunire consilio, si tamen dignum putatis monitis nostrae acquiescere parvitatis: quatenus videlicet de rebus sancti Stephani Divionensis, quas ten ebt, placeat liberalitati vestrae misericordiam superexaltare judicio. Siquidem non ignoramus, quod in manum vestram debeant redire, juxta quod in Capitulo Lingonensi dispositum, et scripto firmatum fuisse etiam nos meminimus, quando filius vester Harbertus in ecclesia illa primus abbas regularis constitutus est. Sed quia canonicis gravis scandali, et abbati magni improperii occasionem fore cognovimus, si ad ea quae diu tenuit illa ecclesia, quacunque occasione manum vestram extenderitis; conquerentibus quippe illis de illo, quasi qui malum principium dederit adveniens, cum ejus causa et ad ejus introitum tam grande ecclesia damnum incurrerit: pietati vestrae supplicamus, et supplicando consulimus, ut et tot pusillis Christi a tanto scandalo parcatis, et hunc vicarium Christi a tanto improperio simul liberare curetis, concedendo ecclesiae utique, quod hactenus juris ecclesiae fuisse cognoscitur.

http://viaf.org/viaf/59875293

Bernardus Claraevallensis

EPISTOLA LX. AD EUMDEM. Supplicat pro ecclesia Molismensi.

Pro ecclesia Molismensi supplex, non, ut arbitror, importunus interventor, accedo. Multa quippe sunt quae me confortant, ut repulsam non metuat haec nostra petitio. Primum quia non pro qualibet extranea, sed pro vestra vobis ecclesia supplicamus. Deinde quod eamdem ecclesiam non alienum usurpare, sed suum jus tantum a vestra aequitate requirere credimus. Tertio quod idipsum talis nobiscum postulat, qui solus ad impetrandum etiam majus aliquid a vobis sufficere possit; videlicet comes Theobaldus. Quartum quoque si addidero, non temere id me praesumere putaverim. Neque enim vel ipsi de nostra adeo humilitate diffidimus, quin audacter, si opus sit, per nosmetipsos ad vestrae celsitudinis nobis jam satis expertam benevolentiam, petituri quod rationabile visum fuerit, accedamus. Valete.

http://viaf.org/viaf/59875293