diff --git "a/translate-test/orm/orm_native_test_4.csv" "b/translate-test/orm/orm_native_test_4.csv"
new file mode 100644--- /dev/null
+++ "b/translate-test/orm/orm_native_test_4.csv"
@@ -0,0 +1,541 @@
+Proverb,A,B,C,D,Answer_Text,Answer_Letter,translate
+Aariin ijoollee namaa hidhii jala nama guba.,"Ijoolleen (dhalli) namaa hanga fedhe nama aarsitullee, aarii qaban rukuttaan itti bahuun waan hin danda’amneef baay’ee nama aarsa.",Hamma hin qabne of jajji.,"Abbaan beekaa ta’eef, ilmaan beekaa hin ta’an.",namni murtoo ykn hubannoo hin qabne qaama kan biraatiin salphaatti dogoggorfama,"Ijoolleen (dhalli) namaa hanga fedhe nama aarsitullee, aarii qaban rukuttaan itti bahuun waan hin danda’amneef baay’ee nama aarsa.",A,The anger of the sons of men is a burning fire.
+"Namni kan darbe hin yaadanne, kan dhufus hin yaadu.","Namni waan keessa darbe yaadachuun, waan gara fuulduratti isa mudatuuf baay'ee barbaachisaadha.","Manni hanga fedhe cufaa ta’us aarri karaa bahu hin dhabu, dhugaanis turullee dhokatee hin hafu.",Waan dursa dhufuu qabu tokkoof yaadda’uu malee isa lammeessoo fi sadeessoof cinqamuun sirrii miti.,"Hiyyeessi hanga fedhe yoo aareellee wanti godhu hin jiru, sababa hiyyummaasaatiin deebi’ee mataa of dhukkubsa jechuudha.","Namni waan keessa darbe yaadachuun, waan gara fuulduratti isa mudatuuf baay'ee barbaachisaadha.",A,A person who has forgotten the past will not think about the future.
+Namni hamaan bofa afaa jalaati.,Namni hamaa ta'e hammeenyisaa salphaatti hin mul'atu.,Kan waan gaarii siif hojjete waanuma gaarii sirraa eega.,rakkina yeroo muraasaf turu obsaan dabarsu,Of jajuun gaarii miti.,Namni hamaa ta'e hammeenyisaa salphaatti hin mul'atu.,A,The wicked one is under the serpent's mouth.
+"Aannan gaalaa dhiiftes ni duuta, dhugdes ni duuta.",Haalota tokko tokko waan kamiyyu yoo goone jijjiruu hin dandeenyu.,Ilma gaarii waaqatu eebbisee namaaf kenna.,Kan gargaarsa hin qabne rakkoon akka irra hin geenyeef of eggannoo godha.,Waan baay'ee ulfaataa hojjechuun dura waan salphaa hojjedhu.,Haalota tokko tokko waan kamiyyu yoo goone jijjiruu hin dandeenyu.,A,"The camel that lays down its milk dies, and the camel that drinks it dies."
+Abbaan cirraanqoo of ilaalee nama yaaba.,Namni maqaa qabu akkuma fedhetti namarratti roorrisuu barbaada yookiin waan hunda namarratti fe’uu barbaada.,Kan hanqina isaa beeku of eeggannoo godha.,"Dursinee yaannu malee waan tokko hojjechuun hin danda’amu yookiin Dubbii tokko waa malee callisanii dubbachuun sirrii miti yookiin Waanta tokko hojjechuun dura galma isaafi bu’aa isaa 
+ karoorsuun barbaachisaadha.","Waanta tole, mijaawaa kan ta’e.",Namni maqaa qabu akkuma fedhetti namarratti roorrisuu barbaada yookiin waan hunda namarratti fe’uu barbaada.,A,The father of the sparrow is a caring person.
+Abbaa gaariin addunyaa gaarii dhalaaf hawwa.,Abbaan jireenya boruu dhala isaatiif waanuma gaggaarii hawwaafi.,Waanta kadhaadhaan dhufe tokko akka barbaadanitti itti fayyadamuun nama dhiba.,Gaariis ta’e gadhee waan ofii hin gatan ni kunuunsu malee.,Hojiin tokko guddatee nuffisiisaafi dadhabsiisaa ta’a.,Abbaan jireenya boruu dhala isaatiif waanuma gaggaarii hawwaafi.,A,A good father wants to give his children a better world.
+Abbaa badaan heexoo guduunfata.,Abbaan ilma isaatii waan gaarii hin yaadne waanuma faayidaa hin qabne kaa'a.,Kan itti tole rakkinni nama biroo itti hin mul'atu.,Akka namaaf mijaa'etti waa ofii godhu.,Kan maal akka ta'e hin beekne namatti baaca.,Abbaan ilma isaatii waan gaarii hin yaadne waanuma faayidaa hin qabne kaa'a.,A,My grandfather is a carpenter.
+Aannan banaa kan gowwaa fi daa’imaati.,Gowwaa fi daa’imni waan tokko badaafi gaarii ta’uu isaa addaan hin baasan.,Gowwaa nama hundatu akka barbaadetti ergata.,Kan dubbii dhiisu yookiin obsaan irra darbu nama wajjin wal hin lolu.,Hojiin isaa kan abbaa isaa fakkaata.,Gowwaa fi daa’imni waan tokko badaafi gaarii ta’uu isaa addaan hin baasan.,A,Open milk is foolish and childish.
+"Namni gadheen otoo hin yaadiin dubbateeti, otoo hin taa’iin bargaanfata.",Gowwaan waan tokko gadi fageenyaan itti yaadee  hin hojjetu.,Kan biraan miidhaatti of miidhuun waan jiruuf of eeggannoon barbaachisaadha.,"Kan nama hamatu, maal akka ittiin jedhan hin beeku.",Namni tokko badii tokko illee utuu hin dalagiin rakkachuu danda'a.,Gowwaan waan tokko gadi fageenyaan itti yaadee  hin hojjetu.,A,"A rash tongue is a bad one, and a rash tongue is a fire."
+Abbaa gaariin damma guduunfata,Abbaan gaariin qabeenya isaa qusateeti ilmoosaatiif dabarsa.,Miirake ibsachuun akka namoota irraa gargaarsa argattu si godha.,Waanti tokko jalqaba irratti yoo sirreeffamuu baate gatii qabaachuu hin danda’u,"Murtoo balaa qabu yoo fudhatte, rakkoo inni fidu furuuf qopha'uu qabda.",Abbaan gaariin qabeenya isaa qusateeti ilmoosaatiif dabarsa.,A,A good father is alert
+Abbaa farda qabutu lichoo qaba.,Namni farda qabu waan fardaaf barbaachisus hin dhabu.,"Osoo rakkoo jiru hin furatiin,  rakkoo biraa ofitti dabaluu.",Kan maqaan bade waa tokko hin sodaatu.,Abbaan gaariin qabeenya isaa qusateeti ilmoosaatiif dabarsa.,Namni farda qabu waan fardaaf barbaachisus hin dhabu.,A,The rider on the horse has a whip.
+Aaqilatti hin himanii ijumaan agarsiisan.,"Gamnatti beekaa waan ta’eef waan hedduu itti hin himan, xinnumatu isa ga’a.",waanti wal fakkaatu waliif mijaatadha,"Waanta tole, mijaawaa kan ta’e.","Kan dursee hin qophoofne, rakkoo isa qunname hundaaf gadda.","Gamnatti beekaa waan ta’eef waan hedduu itti hin himan, xinnumatu isa ga’a.",A,They have not made their minds to understand.
+Abbaan biyyaa ammuma biyyaa ga’a.,Namni biyya isaa keessa jiraatu kabaja  hin dhabu.,Haati manaa bu'ura manaati.,Waan tokko abbuma hojiisaa jalqabetu raawwachuu qaba.,Waan jijjiirama hin agarsiisne irratti dhama'uun bu'aa hin qabu.,Namni biyya isaa keessa jiraatu kabaja  hin dhabu.,A,The head of state is now in the country.
+Namni jaartii hamtuu fuudhe awwaalli isaa banaadha.,"Kan haati manaa yeroo hundaa loltu, aariiraa kan ka'e umurii hin dheeratu.",Kan kunuunsa dhabe quucaree hafa.,Waan siif hin oolle dura furadhu.,Nageenyi dhunfaa nagaa namoota naannoo keenya jiran irratti hunda'a.,"Kan haati manaa yeroo hundaa loltu, aariiraa kan ka'e umurii hin dheeratu.",A,A man who marries an old woman is an open grave.
+"""Aayya naaf dhageettaafi mitii dur baaduu jaalattaafi."" jedhe, namichi aannan awwaalatti dhibaasee.",Jaalalli haadhaa guddaa (cimaa) dha.,Ofitti amanamummaa dhabuu.,Jiruufi jireenyi namaa kan miidhagu qophaa osoo hin ta'iin waliindha.,"Namni alagaa yeroo hundaa nama wajjin hin hafu, lubbuunis du’a hin ooltu.",Jaalalli haadhaa guddaa (cimaa) dha.,A,"""Because you have heard me and have loved me"", said the man, who then poured milk into the jar."
+Namni ijoollee qabu dhukkubsatus hin ciisu,"Kan dhala qabu, daa'ima isaa jiraachisuuf jecha waan yaaduuf boqonnaa hin qabu.",Bilchinni namaa yommuu dabalaa deemu gara lafinni isaas dabalaa deema.,Namni haaluma keessa jiru agarsiisa.,"Waanta tole, mijaawaa kan ta’e.","Kan dhala qabu, daa'ima isaa jiraachisuuf jecha waan yaaduuf boqonnaa hin qabu.",A,A parent does not stay home when sick
+Aannan akka nagayaa mi’aawa.,Dhimmi nagayaan tasagabbiidhaan raawwatan tokko akkuma aannanii nama qabbaneessa.,Hojiin jalqabarratti bade tokko xumura irratti baay'ee nama rakkisa.,Namni ofi of hin miidhu,barbaachisummaa fi kabaja soddaa,Dhimmi nagayaan tasagabbiidhaan raawwatan tokko akkuma aannanii nama qabbaneessa.,A,Milk is like a sweetener.
+"""A’aa!"" jette, sareen luka cabdee",Namni wanta itti dhaga’ame miira isaatiin kan ibsu.,Karaan bahiitii ykn dhufaatii waan tokkoo gargar ta’ullee dhumarratti bu’aan ykn firiin inni agarsiisu waan garaagarummaa hin qabne.,Abbaa manaa fi haati manaa waan hunda waliin qooddatu.,Feedhiin waan tokko waan biraatiin hin guutamu.,Namni wanta itti dhaga’ame miira isaatiin kan ibsu.,A,"""Aha!"" she said, and the dog broke her jaw"
+Abbaan cabe ofituu ogeessa.,Namni rakkoon isa qaqqabe akkatti of kunuunsu ni beeka.,Nama baay'ee jajuun kufatiitti isa geessa.,Abdiin amansiisaa hin taane balaarra nama buusa yookiin waan hin taane irratti nama jajjabeessuun balaa fida.,Kan kunuunsa dhabe quucaree hafa.,Namni rakkoon isa qaqqabe akkatti of kunuunsu ni beeka.,A,A father who is depressed is self-centered.
+Abbaan hamaan guddina ilmoosaa jibba.,Namni hammeenya yaadu ilmoo ofiitiifis hin yaadu.,Namni aarii baay'isu boqonnaa hin qabu.,Nama wayyaa gaarii uffatu ulfinni ni kennamaaf.,Kan garaa isaa qofa jaallatu nama biraatiif hin yaadu.,Namni hammeenya yaadu ilmoo ofiitiifis hin yaadu.,A,A cruel father does not want his child to thrive.
+Abbaan eebba ofii hin wallaalu.,Waan isa baasuufi hin baafne yookiin waan isaa ta’u abbaatu beeka.,"Kan haati manaa yeroo hundaa loltu, aariiraa kan ka'e umurii hin dheeratu.",Beekaa callisuun waan dubbachuu hin barbaadneefi.,Kan qabeenya qabu fira hin dhabu.,Waan isa baasuufi hin baafne yookiin waan isaa ta’u abbaatu beeka.,A,The father is not oblivious to his blessing.
+"Abaarsa coraa didi, eebba coraa fudhadhu.","Waanti hunduu hin fayyadu,  kanaafuu waan nu fayyadu filachuu qabna.",Gocha gaarii nuuf godhame wanta irraa bu’aa arganne gonkumaa irraanfachuu hin qabnu.,Aangoo fi meeshaan haaraa rakkoo haaraa fida.,Al tokko karaa irraa yoo goran yookiin dogoggoran deebii’uun rakkisaadha.,"Waanti hunduu hin fayyadu,  kanaafuu waan nu fayyadu filachuu qabna.",A,"Seek the curse of the Kora, and receive the blessing of the Kora."
+"""Abbaan beeku beeka daabboon buddeena."" jedhe abbaan daabboo.",Waan qaban ulfinaan itti fayyadamuun kan barbaachisa,Fedhii nama tokkoo yoo dursanii beekan waan inni barbaadu  gochuun rakkoo hin ta’u.,mariin baay'ee barbaachisaadha,Jiruufi jireenyi namaa kan miidhagu qophaa osoo hin ta'iin waliindha.,Waan qaban ulfinaan itti fayyadamuun kan barbaachisa,A,"""I know the bread"", said the baker."
+Abbaa beeknaan sobduun iddoo hin qabdu.,Namni soba jaalatu bakka fedhe deemus ykn yoomiyyuu iddoo hin qabu ykn fudhatama hin argatu.,Kan safuu hin beekne waan nama saalfachiisu hojjeta.,Bu'aa waan hojjettee argatta.,Madaa qaamaa ni fayyu garuu miidhama jecha badaa irraa fayyuun ni rakkisa.,Namni soba jaalatu bakka fedhe deemus ykn yoomiyyuu iddoo hin qabu ykn fudhatama hin argatu.,A,You are not the father of the lie.
+Abbaa du’aa garaachi harkatti du’a.,Namni waa hin hojjenne otuma ta’uu ni beela'a.,Dhugaan nagaa fida.,Waanti hunduu abbaa waliin kan miidhagina gonfatuu fi tolu.,Kan waa of harkaa qabu bakka barbaade ga'a.,Namni waa hin hojjenne otuma ta’uu ni beela'a.,A,The father died of a heart attack.
+Namni kamisa jajan jimaata bada.,Nama baay'ee jajuun kufatiitti isa geessa.,Kan miidhaan guddaa irra ga'e sodaan jiraata.,"Waan baay'ee qabachuun, waantota nutti hir'atan akka hin ilaalle nu godha.",Namni maqaa qabu akkuma fedhetti namarratti roorrisuu barbaada yookiin waan hunda namarratti fe’uu barbaada.,Nama baay'ee jajuun kufatiitti isa geessa.,A,He who is praised by others will be praised by no one.
+Abbaan afaanii ofittuu kolfa.,Namni dubbii guddisu waa keessa darbee ofittillee kan qoosu dha.,Gowwaa fi daa’imni waan tokko badaafi gaarii ta’uu isaa addaan hin baasan.,obsa qabaachuu fi yeroosaati waan gaarii hojjeechu Waaqaa,Makmaaksi dubbii salphisa.,Namni dubbii guddisu waa keessa darbee ofittillee kan qoosu dha.,A,The father smiles proudly.
+Abbaan iyyu malee ollaan hin birmatu.,Miirake ibsachuun akka namoota irraa gargaarsa argattu si godha.,Filannoo baay'ee qabaachuun jireenya namaa baraara.,Kan fira fakkaatu hundi fira miti.,Kan abdii kutate nama balleessa.,Miirake ibsachuun akka namoota irraa gargaarsa argattu si godha.,A,The father does not leave without crying.
+Aaraa fi aariin nama dulloomsa.,Namni yeroo hunda aaruu fi aara keessatti hojjetu umurii isaa malee dafee dullooma.,Kan humna qabu karaa hundaa nama miidha.,Qaamni kamiyyuu duraan dursee faayidaa mataa isaa gidduu galeessa godhachuun socho’a.,Waan baay'ee ulfaataa hojjechuun dura waan salphaa hojjedhu.,Namni yeroo hunda aaruu fi aara keessatti hojjetu umurii isaa malee dafee dullooma.,A,Anger and bitterness will make you old.
+Abbaa baaduu affeeletu akka itti nyaatan beeka.,Namni waan hojjetu tokko akkatti fiixa baasu beeka.,Abbaan biddeenaa akka aduu bonaa nama miidha.,Waan bu'aa hin qabneef ifaajuu.,rakkina obsaan dabarsuu,Namni waan hojjetu tokko akkatti fiixa baasu beeka.,A,I know that you're invited to dinner.
+"Abbaafis dhugaa, ayyaafis dhugaa aannan kana natu gidduutti dhuga.",Walitti araarsuu gidduutti fayyadamu.,Namni farda qabu waan fardaaf barbaachisus hin dhabu.,Kan safuu hin beekne waan nama saalfachiisu hojjeta.,Waan raawwatuu fi bu’aa hojii tokkoo abbaa caalaa namni quba qabaachuu malu hin jiraatu.,Walitti araarsuu gidduutti fayyadamu.,A,He drank the milk and the tea between his father and his party.
+Namni quba namaatiin ibidda haadhe hin gubatu.,Nama birootti fayyadamee kan balleessaa raawwate badii dalagameef itti hin gaafatamu.,Kan biraan miidhaatti of miidhuun waan jiruuf of eeggannoon barbaachisaadha.,"Waan tokko argachuun dhimma nama rakkisu ta’uu baatus,  itti fayyadamanii hojiirra oolchuun rakkisaa ta'uu danda'a.","Haati ofii waan hunda waan caaltuuf yoo hanga fedhe aaranillee harmee ofii hin rukutan, deesseen ofii kabajamtuudha.",Nama birootti fayyadamee kan balleessaa raawwate badii dalagameef itti hin gaafatamu.,A,A man does not light a fire that he has just picked up with his finger.
+Abbaan badee aayyoo galaafate.,Namni badu nama balleessa.,Gowwaa nama hundatu akka barbaadetti ergata.,"Manni hanga fedhe cufaa ta’us aarri karaa bahu hin dhabu, dhugaanis turullee dhokatee hin hafu.",Kan waan tokko keessatti qooda hin qabne waan sanaaf hin dhiphatu.,Namni badu nama balleessa.,A,The father disappeared.
+Abbaa abdatti karaarra maraatti.,Namni abdii qabu waan hunda qaba.,Dhuunfaadhaan kophaa ofii kaachurra gamtaadhaan ykn  waliigalteedhaan walgargaaraa walqabachuun rakkoo walii  hikuun ni danda’ama.,Waan tokko erga itti seentee waan inni fidu hundumaa fudhachuun dirqama.,"Abbaan beekaa ta’eef, ilmaan beekaa hin ta’an.",Namni abdii qabu waan hunda qaba.,A,A father wanders the streets hoping for a better life.
+Aannaan ititee dhadhaa ba’a.,Namni obsa qabu waan guddaarra gahuu danda'a.,Kan maqaan bade waa tokko hin sodaatu.,Kan hin taane dubbachuun yeroo malee nama ajjeesisa.,Wanti bu'uurri isaa hin tolle firiin isaa gaarii hin ta'u.,Namni obsa qabu waan guddaarra gahuu danda'a.,A,Anna is pregnant.
+Abbaan baraa eeboon qara.,Namni humnaa fi aangoo qabu waan barbaade hojjeta.,Waan gaarii ta’eef malee otoo akka qulqullina qodaatii hin dhugan.,"Namni biraa waan fedhe jedhus, bakka ofii barbaadan tokko gahuuf murteen ofii gahaadha.",Namni gaafa rakkina argu doggogora isaa arga.,Namni humnaa fi aangoo qabu waan barbaade hojjeta.,A,The Father of eternity is the one who is the source of life.
+Namni ulfina hin beekne maqaa waamaniin owwaata.,Kan ulfina hin qabne ajaja hundaa fudhata.,Haalaan yoo sossooban waan barbaadan argachuun danda'ama.,Mammaaksi dubbii walxaxaa fura.,Waan faallaa ta’e tokko.,Kan ulfina hin qabne ajaja hundaa fudhata.,A,A disrespectful person uses profanity.
+Abbaan cabsa of hin xinneessu.,"Namni nama miidhu, waan isa miidhu hin raawwatu.",jireenyi takka gaarii takka hamaa nama badhaasti,Bakka sodaan jirutti bu'aa barbaadan argachuun hin danada'aamu.,Waan qaban ulfinaan itti fayyadamuun kan barbaachisa,"Namni nama miidhu, waan isa miidhu hin raawwatu.",A,A father does not minimize his efforts.
+Hantuunni haadha jalatti gumbii uruu barti.,Namni nama wajjiin oolu fakkaata.,Wanti al tokko nama harkaa ba’e tokko hin deebi’u.,Namni biyya isaa keessa jiraatu kabaja  hin dhabu.,"Firri ykn aanteen ofii deegummaa yookiin hiyyummaa namarra gahu kan jibbu ta’uu baatullee, du’uu firaa hin jaalatu, yeroo hunda homaallee gochuufi baatu jireenya isaa hawwa jechuudha.",Namni nama wajjiin oolu fakkaata.,A,The young learn to crawl under the mother's covering.
+"Abbaan akka manaatti bula malee, akka ollaatti hin bulu.","Jireenyi nama tokkoo irratti hunda'u, qabeenyuma abbaan horate irratti.",Yoo ofii tattaafatan namni nama gargaara.,Guyyaa rakkoo wanti hundumtuu furmaata namatti fakkaata yookiin waan qabatanii dhiisan wallaalu.,Kan qaanii qabu nama fuuldura ba'uu ni sodaata.,"Jireenyi nama tokkoo irratti hunda'u, qabeenyuma abbaan horate irratti.",A,"A father is a farmer, not a neighbor."
+"Namni ni yaada, waaqatu iddoon ga’a.",Karoora namaa kan fiixaan baasu waaqadha.,Fedhii ofii ykn waan barbaadan tokko agarsiisuuf sagalee dhageessifamu.,Gargaarsi namaa yeroof yoo ta'e malee hanga dhumaatti hin ta’u.,Kan dhugaa hin dubbanne narratti beekama jedhee bibir’ata.,Karoora namaa kan fiixaan baasu waaqadha.,A,"Man thinks, and God is sufficient."
+Aariin hiyyeessa bowwootti dhuma.,"Hiyyeessi hanga fedhe yoo aareellee wanti godhu hin jiru, sababa hiyyummaasaatiin deebi’ee mataa of dhukkubsa jechuudha.",Kan hojii isaatti amantii qabu sodaa tokko malee hojii isaa raawwata.,Dubartiin bareedinaa fi hundee manaati.,jireenyi takka gaarii takka hamaa nama badhaasti,"Hiyyeessi hanga fedhe yoo aareellee wanti godhu hin jiru, sababa hiyyummaasaatiin deebi’ee mataa of dhukkubsa jechuudha.",A,Anger is the poor man's last resort.
+Abbaan buddeenaa aduu bonaati.,Abbaan biddeenaa akka aduu bonaa nama miidha.,Wal danda'uu fi waliif galuun waliin nama jiraachisa.,Namni yeroo hunda waan amaleefate godha.,Bulchiinsi gaariin marii fi walhubachuun dhufa.,Abbaan biddeenaa akka aduu bonaa nama miidha.,A,The baker is the summer sun.
+Aariin fi qoraan yoo darbatan waan bobeessan hin dhaban.,Aarii battalaatiin otoo itti hin yaadiin tarkaanfiin fudhatamu tokko kan nama miidha.,"Iddoon gita ofii hin taane salphinaaf nama saaxila, qixa gita ofii dhaabachun barbaachisaadha",Kan qabu namni hunduu waan rakkatu itti hin fakkaatu.,Walitti araarsuu gidduutti fayyadamu.,Aarii battalaatiin otoo itti hin yaadiin tarkaanfiin fudhatamu tokko kan nama miidha.,A,"If you throw a stick or a stick, you will lose nothing."
+"""A’aa!"" jedhe, jaarsi tanboo araade.",Fedhii ofii ykn waan barbaadan tokko agarsiisuuf sagalee dhageessifamu.,Namni obsa qabu waan guddaarra gahuu danda'a.,Waan faallaa ta’e tokko.,Eenyummaafi maalummaa isaa kan hin beekne garuma argetti jallata.,Fedhii ofii ykn waan barbaadan tokko agarsiisuuf sagalee dhageessifamu.,A,"""Come!"" he said, and the elder raised his voice."
+"Namni guddateef hin beeku, xiqqaateef hin wallaalu.",Dandeettiifi beekumsi umuriin hin daangeffamu.,Kan nama fayyaduu danda’uufi hin dandeenye adda baafachuu dhabuun gowwummaa olaanaa malee waan biraa ta’uu hin danda’u.,Ani eenyuun gadi jedhanii humnaa ol yaaduu.,Obsuun milkaa'inatti nama geessa.,Dandeettiifi beekumsi umuriin hin daangeffamu.,A,"He is not a grown man, at least not a fool."
+Aaru malee hin boba’u.,Waanta barbaadan tokko argachuuf dhama’uun yookiinn dafquun ykn tattaafachuun  barbaachisaadha.,Kan hojii hiike waan bu'aa hin qabne dalaga.,Rakkataan bakka hin taane seena.,Wal fakkaattiin wal barbaaddi.,Waanta barbaadan tokko argachuuf dhama’uun yookiinn dafquun ykn tattaafachuun  barbaachisaadha.,A,It is not burning with anger.
+"Aannan deega hin jibbitu, du’a hin jaallatu.","Firri ykn aanteen ofii deegummaa yookiin hiyyummaa namarra gahu kan jibbu ta’uu baatullee, du’uu firaa hin jaalatu, yeroo hunda homaallee gochuufi baatu jireenya isaa hawwa jechuudha.",Hubannoon yookiin qalbeeffannaan bakka hin jirretti waan tokko arguun rakkisaa dha.,Abbaa manaa fi haati manaa waan hunda waliin qooddatu.,Kan dandeettii yookaan ga’umsa hunda qabu akka hundatti madaquu ykn baruu danda’u.,"Firri ykn aanteen ofii deegummaa yookiin hiyyummaa namarra gahu kan jibbu ta’uu baatullee, du’uu firaa hin jaalatu, yeroo hunda homaallee gochuufi baatu jireenya isaa hawwa jechuudha.",A,"He does not hate the poor, nor does he love the dead."
+Aabboo quufuu baatu maaddiin jala bula.,Hojiin tokko guddatee nuffisiisaafi dadhabsiisaa ta’a.,"Iddoon gita ofii hin taane salphinaaf nama saaxila, qixa gita ofii dhaabachun barbaachisaadha","Akkuma gootni waraana ittisu, beekaan immoo rakkoo fura.",Beekaa callisuun waan dubbachuu hin barbaadneefi.,Hojiin tokko guddatee nuffisiisaafi dadhabsiisaa ta’a.,A,"The father, who is not satisfied, puts it under the table."
+Abbaa jedhanii obboo hin jedhani.,Kabajni namaaf kennamu tokko yeroo hunda wal fakkaachuu qaba.,Tattaaffi fi carraaqqii ofii malee gargaarsa namaatiin eessayyu gahuun hin danda'aamu.,Kan wal jaalate wal mufachiisuun hin hafu.,Milkaa’ina darbeetti hirkachuun guddina yeroo ammaa gufachiisa.,Kabajni namaaf kennamu tokko yeroo hunda wal fakkaachuu qaba.,A,They do not call him father or brother.
+Abbaan hamaan obboleetii nama fuusisa.,Abbaan gaarummaa hin qabne gidiraatti nama galcha ykn daandii hammeenyaa namatti agarsiisa.,Abaarsi badisatti geessa jaalalli immoo guddinatti geessa.,Aarri foolii hin taane fiduu waan danda’uuf gowwaanis jalaa goruu baannan lameenuu nama miidhu.,barbaachisummaa tokkummaa argisiisa,Abbaan gaarummaa hin qabne gidiraatti nama galcha ykn daandii hammeenyaa namatti agarsiisa.,A,The wicked father marries the sister of the man.
+Namni galgala ni gaaroma.,Bilchinni namaa yommuu dabalaa deemu gara lafinni isaas dabalaa deema.,Kan akka itti dhufetti dubbatu waan nama gaddisiisu namaan jedha.,Waliin hojjechuun qormaata ulfaataa ta'e illee injifachuun ni danda'ama.,Jireenyi namaa murtoo rabbiinidha.,Bilchinni namaa yommuu dabalaa deemu gara lafinni isaas dabalaa deema.,A,The evening is a time of relaxation.
+Abbaan farda qooqaa safaraa fe’ate.,"Waan tokkotti seenuun duratti sadarkaa ofii irra jiran 
+ madaaluun gaarii ta’a.",Namni waa hin hojjenne otuma ta’uu ni beela'a.,"Kan maal naan jedhuu hin beekne, waan saalfii hojjeta.",Kan waa shakku nama hin amanu.,"Waan tokkotti seenuun duratti sadarkaa ofii irra jiran 
+ madaaluun gaarii ta’a.",A,The rider on the horse carries a reed.
+Aara fi gowwaa jalaa goran.,Aarri foolii hin taane fiduu waan danda’uuf gowwaanis jalaa goruu baannan lameenuu nama miidhu.,Waan gochuu hin malle tokko hin lakkisu ykn ni dhiisu.,Amalli bare adabbiidhaan nama gadi hin lakkisu.,"Waanti hunduu hin fayyadu,  kanaafuu waan nu fayyadu filachuu qabna.",Aarri foolii hin taane fiduu waan danda’uuf gowwaanis jalaa goruu baannan lameenuu nama miidhu.,A,From anger and foolishness.
+"Namni tokko biyya tolchuu dadhaba malee, balleessuu hin dadhabu.",Ijaaruutu rakkisa malee diiguun salphaadha.,Waan faallaa ta’e tokko.,Nama haajaa qabu akkatti fardaan deemu hin gorsan.,"nama sabaaba dandeetti, qabeenya, bifa, waan hawaatoo ta'e fi kkf qabaachun miidhaamu",Ijaaruutu rakkisa malee diiguun salphaadha.,A,"Man cannot shape the world, but he can destroy it."
+Namni hundinuu quba shaniin buddeena nyaata.,Uumamaan namni hundinuu walqixa.,Abaarsi badisatti geessa jaalalli immoo guddinatti geessa.,Mammaaksi dubbii ibsuufis cunfuufis fayyada.,Namni biyya isaa keessa jiraatu kabaja  hin dhabu.,Uumamaan namni hundinuu walqixa.,A,Each man eats five loaves of bread.
+Aanoleetti godaanna jennaan jaartiin aanan gadi naqxe.,Waan irra fooyyaa’aa ta’e tokko akkanumatti abdiidhaan nan argadha jechuun waan har’a qaban tokko qusannaa malee itti fayyadamuun boru rakkoof nama saaxiluu akka danda'a,"Waan ofii qulqulleessanii odoo hin beekiin waan nama biraa 
+ qeequun dubbachuu.",Jireenyi wal fakkaata garuu akkatti  jiraatu abbumasaatu beeka.,Tattaaffi fi carraaqqii ofii malee gargaarsa namaatiin eessayyu gahuun hin danda'aamu.,Waan irra fooyyaa’aa ta’e tokko akkanumatti abdiidhaan nan argadha jechuun waan har’a qaban tokko qusannaa malee itti fayyadamuun boru rakkoof nama saaxiluu akka danda'a,A,We left behind a few elderly people in Anole.
+"""Aannan banaa dhiisanii hattuu namaan jedhan."" jette adurreen.",Waanta tokko haala seera qabeessa ta’een qabachuu dhiisanii nama komachuun gaarii miti.,waan bu'uraa yookaan dhugaa hin tanee irraatti hundaa'uun nama komaachuu,Namni waan sirritti beeku tokko hin sodaatu.,namni dabaree wal gargara,Waanta tokko haala seera qabeessa ta’een qabachuu dhiisanii nama komachuun gaarii miti.,A,"""They left the milk open"", she said, ""and they called us thieves""."
+Namni ija tokkoo cirrachaan hin taphatu.,Of eeggannoo gochuun barbaachisaadha.,Namni fira malee hin dhalatu.,Waan gochuu hin malle tokko hin lakkisu ykn ni dhiisu.,Waan bu'aa hin qabneef ifaajuu.,Of eeggannoo gochuun barbaachisaadha.,A,A man with one eye does not play with sand.
+Abbaan badii ofii hanga qaawwa balbalaa geessu hin argu.,"Waan ofii qulqulleessanii odoo hin beekiin waan nama biraa 
+ qeequun dubbachuu.",Wantootni wal hin fakkaanne hariiroo qabaachuu danda'u.,Gargaarsi namaa yeroof yoo ta'e malee hanga dhumaatti hin ta’u.,Kan kaayyoo tokko qabu adeemsa hojii keessatti walii galteen waan sana hojjechuu malee wal jeequun hin barbaachisu.,"Waan ofii qulqulleessanii odoo hin beekiin waan nama biraa 
+ qeequun dubbachuu.",A,The father does not see his own ruin until the doorbell rings.
+Namni isa du’eef boo'a duuti isa hafeef boo'a.,"Duuti dabaree dha, namni hundi du'arraa hin oolu.",barbaachisummaa tokkummaa argisiisa,"Namni waan keessa darbe yaadachuun, waan gara fuulduratti isa mudatuuf baay'ee barbaachisaadha.",Wanta godhuu ykn raawwachuu hin dandeenyeef of rakkisuun hin barbaachisu.,"Duuti dabaree dha, namni hundi du'arraa hin oolu.",A,The bereaved person mourns the loss of the loved one.
+"Abbaan amma duula, irbaanni amma dhufa.",Rakkoo keessaa nan baha jedhanii abdii hin taane horachuun sirrii miti.,Gowwaan waan tokko gadi fageenyaan itti yaadee  hin hojjetu.,Namni akkamitti akka nama argu hin beekan.,Waan gaarii har’a yoo kaayyatan boruuf namaa ta’a .,Rakkoo keessaa nan baha jedhanii abdii hin taane horachuun sirrii miti.,A,"Father is on the move, and dinner is coming."
+Aayyoon duute barana qiixxaa hin nyaadhu.,Abdii kutachuu ykn ofitti amanuu dadhabuu.,Aarii battalaatiin otoo itti hin yaadiin tarkaanfiin fudhatamu tokko kan nama miidha.,waanti wal fakkaatu waliif mijaatadha,nagaan dhala namaa waan naannoo isaa jiru irratti hundaa'a,Abdii kutachuu ykn ofitti amanuu dadhabuu.,A,A dead mother-in-law does not eat a peanut.
+Namni karaa fixuu hin dadhabne dubbii fixuu dadhabe.,Dubbiin yoo dhiisan malee dhuma hin qabu.,yoo wal hinamanne fagoo waliin deemuun hin danda'amu.,Gowwaan fageessee yaaduus qabeenyasaa bulchuus hin danda'u.,"namni hammeenya rawwaatu, deebisee isuuma miidha",Dubbiin yoo dhiisan malee dhuma hin qabu.,A,A person who is not tired of being wrong is not tired of being right.
+Aalbeen abbaan qare abbaa qale.,Gaarii yoo hojjetan ofumaaf badaa hojjechuunis deebi’ee nama miidha.,Gowwaa nama hundatu akka barbaadetti ergata.,Tattaaffi fi carraaqqii ofii malee gargaarsa namaatiin eessayyu gahuun hin danda'aamu.,Namni gaafa rakkina argu doggogora isaa arga.,Gaarii yoo hojjetan ofumaaf badaa hojjechuunis deebi’ee nama miidha.,A,Albé is a lawyer.
+Aannan har’aaf miti boruuf dhugu,Waan gaarii har’a yoo kaayyatan boruuf namaa ta’a .,Kan hin taane dubbachuun yeroo malee nama ajjeesisa.,Namni beekumsa hin qabne bakka sirrii hin taane irraa gargaarsa gaafata,Guddinatu nama dhiba malee kufaatiin nama hin dhibu.,Waan gaarii har’a yoo kaayyatan boruuf namaa ta’a .,A,"Drinking milk for today, not for tomorrow"
+"Abaaramaan ganna soogidda nagadee, birraa dhadhaa nagada.",Waanti yeroo isaa malee dalagamu bu’aa hin qabu.,"Namoota giddutti jaalalli qofti gahaa miti, iftoominaan waliin haasa'uu fi tokkumaan jiraachun barbaachisaadha.",Waan tokko erga itti seentee waan inni fidu hundumaa fudhachuun dirqama.,Kan kaayyoo tokko qabu adeemsa hojii keessatti walii galteen waan sana hojjechuu malee wal jeequun hin barbaachisu.,Waanti yeroo isaa malee dalagamu bu’aa hin qabu.,A,"The winter is salty, and the spring is sweet."
+Aannan firaaf kaa'an hafuura hin naqan.,Yoo waa namaaf godhan akkana godheef jedhanii odeessuun gaarii miti.,"Waan baay'ee qabachuun, waantota nutti hir'atan akka hin ilaalle nu godha.",Hojiin isaa kan abbaa isaa fakkaata.,Kan hojii isaatti amantii qabu sodaa tokko malee hojii isaa raawwata.,Yoo waa namaaf godhan akkana godheef jedhanii odeessuun gaarii miti.,A,The milk stored in the milk carton does not ferment.
+Abbaan kufan ilmaan ka’an.,Har’a rakkoon kan nu mudate ta’ullee boru fooyya’aa yookiinn wayyaa’aa deema.,"jiruun guddaas ta'u xiqqaa akka hin tufatamneefi, akkasumaas amaatiin sooreeti tatee hiyyeeti akka kabajun malu akeeka",namni murtoo ykn hubannoo hin qabne qaama kan biraatiin salphaatti dogoggorfama,Amala badaa nama tokko mul'isa,Har’a rakkoon kan nu mudate ta’ullee boru fooyya’aa yookiinn wayyaa’aa deema.,A,The father lost his sons.
+Aannanii fi nageenyi xiqqaa hin qabu.,Wanti dansaan ykn gaariin tokko xiqqaatullee hammuma sanatu nama gammachiisa yookiin nama fayyada.,Miirake ibsachuun akka namoota irraa gargaarsa argattu si godha.,carraa dhabeessa,Jireenyi namaa murtoo rabbiinidha.,Wanti dansaan ykn gaariin tokko xiqqaatullee hammuma sanatu nama gammachiisa yookiin nama fayyada.,A,There is no shortage of milk and security.
+"Namni quba walqabe, qubaa waldhabe,",Kan wal jaalate wal mufachiisuun hin hafu.,Dhugaan nagaa fida.,Namni akka ofii namaa hin ta’u.,Dandeettiifi beekumsi umuriin hin daangeffamu.,Kan wal jaalate wal mufachiisuun hin hafu.,A,"He who makes a clenched fist,"
+"Abbaan daboo isa hafe ilaala, daboon waan hojjette ilaalti.",Qaamni kamiyyuu duraan dursee faayidaa mataa isaa gidduu galeessa godhachuun socho’a.,Of eeggannoo gochuun barbaachisaadha.,Nama gargaaruun gargaarsa argatu.,Waanuma jaalatanii raawwachuu barbaadaniin milkaa’uu.,Qaamni kamiyyuu duraan dursee faayidaa mataa isaa gidduu galeessa godhachuun socho’a.,A,The baker looks at the remaining dough and observes the dough.
+Abbaa malee ibiddi hin boba’u.,Ogummaan kamiyyuu ogeessa mataa isaa barbaada.,"Homaa kan nama hin gargaarre, rakkoo namarraan geessisuu danda’a.",Nama altokko bakka guddaa kenniteefi deebistee xiqqeessuu hin qabdu.,Hinaaffaa.,Ogummaan kamiyyuu ogeessa mataa isaa barbaada.,A,"Without the Father, there is no fire."
+"Nama guyyaa ergaa dhalate, gabaatu harree qabsiifata.",Gowwaa nama hundatu akka barbaadetti ergata.,Namni gaariin nama isa gargaare hin miidhu.,Namni waan sirritti beeku tokko hin sodaatu.,Tuffachuun lola barbaaduudha.,Gowwaa nama hundatu akka barbaadetti ergata.,A,A reporter would give a donkey to a person whose birthday was on the day of the message.
+Abbaan bira yoo jiraate eeleen lama hin gubattu.,Waanti hunduu abbaa waliin kan miidhagina gonfatuu fi tolu.,Waan gaarii argachuuf obsi barbaachisaadha.,Wanti bu'uurri isaa hin tolle firiin isaa gaarii hin ta'u.,Nama biyya isaatti kan wallaalu hin jiru ykn kabajamaadha.,Waanti hunduu abbaa waliin kan miidhagina gonfatuu fi tolu.,A,"If the father is present, she will not burn two rabbits."
+Lukkuun haatee haatee aalbee ittiin qalamtu baasti.,Waan tokko gadi fageenyaan qorachuun yookiin gaafii baay'isuun rakkoof nama saaxila.,Kan gabaabbate yeroo hunda akka ijoolleetti waan ilaallamuuf ulfina osoo hin argatiin hafa.,Namni yeroo hunda aaruu fi aara keessatti hojjetu umurii isaa malee dafee dullooma.,Gowwaa nama hundatu akka barbaadetti ergata.,Waan tokko gadi fageenyaan qorachuun yookiin gaafii baay'isuun rakkoof nama saaxila.,A,A hen picks up a scythe with which to cut the apple.
+Aariin kurophisa miillashee dhabsiisa.,Aariin garmalee ta’e deebi’ee abbuma miidha.,Kan yeroo tokkotti waa lama yaadu boqonnaa hin argatu.,Karaa waan baay'ee itti goonu qabaachuun waan baay'ee altokkotti rawwaachuuf wabii hin ta'u.,Namni gorsa didu wanta hamaa ta'e tokkof saxilamuu danda'a,Aariin garmalee ta’e deebi’ee abbuma miidha.,A,Anger causes her to lose her ankle.
+"Habashaan kan itti duulus tuffateeti,  kan waliin duulus tuffata.",Kan nama fayyaduu danda’uufi hin dandeenye adda baafachuu dhabuun gowwummaa olaanaa malee waan biraa ta’uu hin danda’u.,"Murtoo balaa qabu yoo fudhatte, rakkoo inni fidu furuuf qopha'uu qabda.",Namoota adda ta'an irratti murtiiin hin malle darbuu danda'a.,Kan waa of harkaa qabu bakka barbaade ga'a.,Kan nama fayyaduu danda’uufi hin dandeenye adda baafachuu dhabuun gowwummaa olaanaa malee waan biraa ta’uu hin danda’u.,A,He who despises the shade despises the shade.
+Namni gaafa hiyyoolee gurri duude gaafa hunda hiyyoolee osoo jedhuu jiraata,Qaroomina dhabuu yookiin yeroo wajjin deemuu dhiisuu agarsiisa.,"Abbaan beekaa ta’eef, ilmaan beekaa hin ta’an.",Namni ergifatee waa hojjetu hin milkaa’innisaa guutuu hin ta'u.,Waanti tokko jalqaba irratti yoo sirreeffamuu baate gatii qabaachuu hin danda’u,Qaroomina dhabuu yookiin yeroo wajjin deemuu dhiisuu agarsiisa.,A,A deaf person who is poor is crying poor every day
+Namni gaangee boonse gala kooraa baata.,Kan guddisa balleessan rakkoo namarraan ga'uu danda'a.,Kan waan guddaaf eeggatan waan xiqqoo namaaf hin oolu.,Osoo dhimmi ijoon jiruu dhimma  xixiqqoo irratti xiyyeefachuun hin barbaachisu.,waan tokkotti quufu dadhabuu ykn gammaduu dhabuu,Kan guddisa balleessan rakkoo namarraan ga'uu danda'a.,A,A haughty person is proud.
+Namni niitii sodaatu ilma hin dhalchatu.,Bakka sodaan jirutti bu'aa barbaadan argachuun hin danada'aamu.,namni murtoo ykn hubannoo hin qabne qaama kan biraatiin salphaatti dogoggorfama,Cimina waaqaa,Walamantaan hiriyyummaa dhugaaf murteessaadha.,Bakka sodaan jirutti bu'aa barbaadan argachuun hin danada'aamu.,A,A woman who fears a child will not give birth to a child.
+Ana haa nyaatuun beela hin baasu.,Waan tokko yoo nama marare furmaata kaa’uu malee yookiin furuu malee hiidhii xuuxuun bu’aa hin qabu.,"Otoo akka aariiti ofirratti miidhaa geessisuun kan dhibu ta’uu baatus, yaada walakkaan immoo gaabbuun du’arraa nama oolcha .",Namni waan gochuuu hin dandeenye gochuu barbaada.,Namni of miidhuu barbaadu hin jiru.,Waan tokko yoo nama marare furmaata kaa’uu malee yookiin furuu malee hiidhii xuuxuun bu’aa hin qabu.,A,"Let me eat, and I will not go hungry."
+Aarri  foon garaa hin waadu.,Irra keessa fakkeessuun  bu’aa hin qabu.,Haalota tokko tokko waan kamiyyu yoo goone jijjiruu hin dandeenyu.,that little things can reach great heights,Kan waan hojjetu dhabe waan bu'aa hin qabne dalaga.,Irra keessa fakkeessuun  bu’aa hin qabu.,A,The flesh is not angry.
+Abbaa hin qabdu akaakayyuu yaaddi.,Waan dursa dhufuu qabu tokkoof yaadda’uu malee isa lammeessoo fi sadeessoof cinqamuun sirrii miti.,Haadha qabaachuun kunuunsa gaarii akka qabaattu si godha.,Namni tokko badii tokko illee utuu hin dalagiin rakkachuu danda'a.,Kan hin taane dubbachuun yeroo malee nama ajjeesisa.,Waan dursa dhufuu qabu tokkoof yaadda’uu malee isa lammeessoo fi sadeessoof cinqamuun sirrii miti.,A,She misses her fatherless grandfather.
+Namni qurxummii barbaadu naacha fuudhee baasa.,Faayidaa xinnoo barbaachuuf namni rakkoo guddaa ofitti fida.,"Waan hunda beekaniif hunda qulqulleessanii ni hojjetu 
+ jechuu miti yookiin Ogummaan bakka qaba.",Fedhii ofii ykn waan barbaadan tokko agarsiisuuf sagalee dhageessifamu.,nyaanni namni tokko nyaatuu ofi isaaf malee nama kan bira akka hin fayyadne ibsuuf jedhaama,Faayidaa xinnoo barbaachuuf namni rakkoo guddaa ofitti fida.,A,A fisherman takes a net out of the water.
+"""Aayyoo nagaatti ooli ani garbuu kiyya argadhe."" jette Gaangeen.",Fedhiin ofii yoo guute nama irraanfachuun yookiin dagachuun jira.,Waan hin danda'amne irratti xiyyeeffachuun waan qaban nama dhabsiisa.,Ogeessi ykn hogganaan tokko waa'ee ogummaa isaa dubbata.,Aangoo fi meeshaan haaraa rakkoo haaraa fida.,Fedhiin ofii yoo guute nama irraanfachuun yookiin dagachuun jira.,A,"""I found my purpose in life"", said Gange."
+Namni of hin kabajne nama hin kabaju.,Kabaja namaaf kennuun ofirraa jalqaba.,Kan garaa isaa qofa jaallatu nama biraatiif hin yaadu.,Abbaan gaariin qabeenya isaa qusateeti ilmoosaatiif dabarsa.,Arjummaa kan baay'isu qabeenya hin horatu.,Kabaja namaaf kennuun ofirraa jalqaba.,A,A person who lacks self-respect lacks respect for others.
+Abbaa ilma mishaa waaqatu eebbisa.,Ilma gaarii waaqatu eebbisee namaaf kenna.,"Gamnatti beekaa waan ta’eef waan hedduu itti hin himan, xinnumatu isa ga’a.",wal deeggaruun barbachisaadha,Kan itti tole rakkinni nama biroo itti hin mul'atu.,Ilma gaarii waaqatu eebbisee namaaf kenna.,A,The father of the bride blesses the godly son.
+Abbaa horate beeku malee abbaa nyaatu hin beekan.,Qabeenya ofiillee waaqatu namaa laata.,Miirake ibsachuun akka namoota irraa gargaarsa argattu si godha.,Karaa dogoggoraa deemuun rakkoo namatti fida.,namni murtoo ykn hubannoo hin qabne qaama kan biraatiin salphaatti dogoggorfama,Qabeenya ofiillee waaqatu namaa laata.,A,"The farmer knows the owner, not the one who eats the crop."
+Namni oduu bare utubaatti asaasa.,Namni yeroo hunda waan amaleefate godha.,Kan waan gaarii siif hojjete waanuma gaarii sirraa eega.,Wanti ofii hin tolle isa kaaniifis hin tolu.,Gowwaa fi daa’imni waan tokko badaafi gaarii ta’uu isaa addaan hin baasan.,Namni yeroo hunda waan amaleefate godha.,A,A wise man will set a pillar on the ground.
+Namni niitii gaarii mana keessaa sooroma.,Kan haadha warraa gaarii qabu jireenya gaarii jiraata.,Irra keessa fakkeessuun  bu’aa hin qabu.,Namni gaafa rakkina argu doggogora isaa arga.,Jechoota filachuu fi ogummaan fayyadamuun waliin dubbii gaarii godha.,Kan haadha warraa gaarii qabu jireenya gaarii jiraata.,A,A person would eat well inside.
+Namni niitii hin qabne noorii hiriyaa hin qabu.,"Kan haadha warraa hin qabne, hiryyaa isaa manatti  keesummeessuu hin danda'u.",Namoota yeroo hunduumaa dogoggora yookaan hanqina isaani hin ilaalee,Waanuma jaalatanii raawwachuu barbaadaniin milkaa’uu.,Waan tokko abbuma hojiisaa jalqabetu raawwachuu qaba.,"Kan haadha warraa hin qabne, hiryyaa isaa manatti  keesummeessuu hin danda'u.",A,A person without a nurri has no friends.
+Namni qalbii du’e hin fayyu.,Kan hamileen kufte jireenya isaa hin fooyyeffatu.,Waanta tokko haala seera qabeessa ta’een qabachuu dhiisanii nama komachuun gaarii miti.,jireenyi takka gaarii takka hamaa nama badhaasti,Kan safuu hin beekne waan nama saalfachiisu hojjeta.,Kan hamileen kufte jireenya isaa hin fooyyeffatu.,A,A person with a dead conscience cannot be cured.
+"""Lammata bishaan gaanii "" jette hantuunni.",Kan waa tokko jiilche waa hunda sodaata.,Nama biyya isaatti kan wallaalu hin jiru ykn kabajamaadha.,Namni hammeenya yaadu ilmoo ofiitiifis hin yaadu.,Maqaa ofii balleessuu irra gatii kaffaluu wayya.,Kan waa tokko jiilche waa hunda sodaata.,A,"""Go get some water again"", said the ant."
+"Namni rakkataadhaa hin naane, handhuura hin qabu.",Kan garaa isaa qofa jaallatu nama biraatiif hin yaadu.,"Abbaan beekaa ta’eef, ilmaan beekaa hin ta’an.",Kan dandeettii yookaan ga’umsa hunda qabu akka hundatti madaquu ykn baruu danda’u.,Nammi waan guddaaf abdatan tokko iddoo hin eegamnetti hafa.,Kan garaa isaa qofa jaallatu nama biraatiif hin yaadu.,A,A person who is not overwhelmed by adversity is not a person of substance.
+Namni niitii bade hin fayyu.,Kan haadha manaa jiruuf jireenya mana isheef hin yaadne fuudhe jireenyi isaa hin fooyya'u.,Keessummaan akka warri manaa jiraatanitti madaqa.,Dhuunfaadhaan kophaa ofii kaachurra gamtaadhaan ykn  waliigalteedhaan walgargaaraa walqabachuun rakkoo walii  hikuun ni danda’ama.,Sababa baay'isuu dhisuun waan ka'aanif fixaan baasuu.,Kan haadha manaa jiruuf jireenya mana isheef hin yaadne fuudhe jireenyi isaa hin fooyya'u.,A,There is no salvation for the lost.
+"""Abbaa kee himi "" jennaan, ""eessumni koo farda."" jette gaangeen.",Waan qaanessaa fi itti salfatan dhoksuu.,Of jiraachisuuf carraaqqii ykn dhamaatii gochuun barbaachisaadha.,Irra keessa fakkeessuun  bu’aa hin qabu.,Namni dubbii guddisu waa keessa darbee ofittillee kan qoosu dha.,Waan qaanessaa fi itti salfatan dhoksuu.,A,"""Tell your father"", I said. ""My name is Horse""."
+"""Abbaa keetti baate gara qolee."" jedhe gurbaadhaan namichi.",Hojiin isaa kan abbaa isaa fakkaata.,Fedhiin ofii yoo guute nama irraanfachuun yookiin dagachuun jira.,Humna ofii ol waa hojjechuun  hin danda'amu.,"Ijoolleen (dhalli) namaa hanga fedhe nama aarsitullee, aarii qaban rukuttaan itti bahuun waan hin danda’amneef baay’ee nama aarsa.",Hojiin isaa kan abbaa isaa fakkaata.,A,"""Take the bags your father carried"", the man said."
+Namni humna hin qabne dhangaa mi’aa hin nyaatu.,Hiyyeessi waan fedhii isaa argachuu hin danda'u.,"Kan haadha warraa hin qabne, hiryyaa isaa manatti  keesummeessuu hin danda'u.",Amala badaa nama tokko mul'isa,Wanta godhuu ykn raawwachuu hin dandeenyeef of rakkisuun hin barbaachisu.,Hiyyeessi waan fedhii isaa argachuu hin danda'u.,A,A weak man will not eat unleavened bread.
+Namni harka argate lukatti hiixata.,Fedhiin namaa daangaa hin qabu.,Yoo aaran ni arraawu yookiin ni dulloomu.,Dhimma tokkorratti mariin hin godhamu yoo ta’e tokkummaan hin uummamu.,Yoo ofii tattaafatan namni nama gargaara.,Fedhiin namaa daangaa hin qabu.,A,The one who receives the hand will receive the heel.
+Namni rabbi hidhe lookoo malee ijaajja.,Jireenyi namaa murtoo rabbiinidha.,Abdii kutachuu ykn ofitti amanuu dadhabuu.,Ofitti amanamummaa dhabuu.,Namni dhimma ofiisaa sirreessuu hin dandeenye namas gargaaruu hin danda'u.,Jireenyi namaa murtoo rabbiinidha.,A,A priest builds without a roof.
+Namni itillee afu karaa ofii hin balleessu.,Namni ofii isaatiif waan gaarii godha yookiin yaraa ofii hin yaadu.,Namni waa gochuun dura haala jiru ilaala.,barbaachisummaa fi kabaja soddaa,Waanti tokko erga badee booda rakkoo tokko malee duuba deebisuun hin danda'amu.,Namni ofii isaatiif waan gaarii godha yookiin yaraa ofii hin yaadu.,A,A hasty man does not ruin his own ways.
+"Abbaan du’us, maqaan hin du’u.","Namni yeroo addunyaa kanarra jiraatutti waan gaarii yoo hojjete hojii isaatiin maqaan isaa bara baraan dha'ama yookiin 
+ waamama.",Abbaa manaa fi haati manaa waan hunda waliin qooddatu.,Kan waan hojjetu dhabe waan bu'aa hin qabne dalaga.,Namoota adda ta'an irratti murtiiin hin malle darbuu danda'a.,"Namni yeroo addunyaa kanarra jiraatutti waan gaarii yoo hojjete hojii isaatiin maqaan isaa bara baraan dha'ama yookiin 
+ waamama.",A,"The father is dead, but the name lives on."
+Abbaa dammaa dammumaan .,Fedhii nama tokkoo yoo dursanii beekan waan inni barbaadu  gochuun rakkoo hin ta’u.,Arjummaa kan baay'isu qabeenya hin horatu.,Bilchinni namaa yommuu dabalaa deemu gara lafinni isaas dabalaa deema.,Kan hunda qabu uumaa isaa irraanfata.,Fedhii nama tokkoo yoo dursanii beekan waan inni barbaadu  gochuun rakkoo hin ta’u.,A,The father of the honey bee.
+Aannan kan ofii hin bulle bultii wal dhorka.,Wanti ofii hin tolle isa kaaniifis hin tolu.,Iftoominaa fi haqaan dubbii fixachuun gaariidha.,"Manni hanga fedhe cufaa ta’us aarri karaa bahu hin dhabu, dhugaanis turullee dhokatee hin hafu.",Namni akka qabeenya isaatti jiraata.,Wanti ofii hin tolle isa kaaniifis hin tolu.,A,Milk that is not self-contained is a barrier to self-reliance.
+"Aannan dhoowwattus, foon hin dhoowwattu.","Yoo waan tokko jaalalaan dide, dirqamaan hin didu.",Waan tokko yoo nama marare furmaata kaa’uu malee yookiin furuu malee hiidhii xuuxuun bu’aa hin qabu.,Namni hamaa ta'e hammeenyisaa salphaatti hin mul'atu.,Waan gaarii ta’eef malee otoo akka qulqullina qodaatii hin dhugan.,"Yoo waan tokko jaalalaan dide, dirqamaan hin didu.",A,"You may be able to keep milk from fermenting, but you cannot keep meat from fermenting."
+"Aannan tuffattee bishaan si argate, aantee tuffattee nyaaphi si argate.",Aantee ykn fira ofii yoo tuffatan harka diinaa jala galuun jira.,Kan wanti suukanneessaan irratti raawwatame wanti hundi kan isa balleessu itti fakkaata.,Of jajuun gaarii miti.,Namni humnaa fi aangoo qabu waan barbaade hojjeta.,Aantee ykn fira ofii yoo tuffatan harka diinaa jala galuun jira.,A,"You despised milk, but he gave you water; you despised honey, but he gave you food."
+Aariin garaa seene arriidha.,Yoo aaran ni arraawu yookiin ni dulloomu.,Itti gaafatamummaa ofi ba'aachuu,mamaaksi dubbbii mi'eesuu argisiisa,Of jajuun gaarii miti.,Yoo aaran ni arraawu yookiin ni dulloomu.,A,Anger is like rice that has been stored up in the heart.
+Yoo dhibee himatan dawaa argatu.,Yoo abbaan miidhama isaa himate yaalii argata.,namni jijjiramu danda'a,Kan haadha manaa jiruuf jireenya mana isheef hin yaadne fuudhe jireenyi isaa hin fooyya'u.,Nammi waan guddaaf abdatan tokko iddoo hin eegamnetti hafa.,Yoo abbaan miidhama isaa himate yaalii argata.,A,"If they are sick, they will be cured."
+Namni ibidda dhabe daaraatti fuula deebisa.,Kan barbadan yoo dhaban kan jibbanitti deebi'u.,Namni kan isa gargaaru qabu haala baay'ee hamaa keessallee ni darba.,Mallaqni yookiin qabeenyi rakkoo hundumaa furuu hin danda'u.,Rakkataan bakka hin taane seena.,Kan barbadan yoo dhaban kan jibbanitti deebi'u.,A,A man who lost his fire would turn his face to the fire.
+Abbaan gallaan fardaaf boo'u.,Yoo abbicha argan waan isa jalaa bade gaafatu.,Namoota adda ta'an irratti murtiiin hin malle darbuu danda'a.,Waanti hunduu abbaa waliin kan miidhagina gonfatuu fi tolu.,"namni hammeenya rawwaatu, deebisee isuuma miidha",Yoo abbicha argan waan isa jalaa bade gaafatu.,A,The wheat farmer cries for the horse.
+Boru hin beekneen qodaan bukoo lama.,Qusannaa wallaaluu.,Nama baay'ee jajuun kufatiitti isa geessa.,"Kan dursee hin qophoofne, rakkoo isa qunname hundaaf gadda.",Gocha gaarii nuuf godhame wanta irraa bu’aa arganne gonkumaa irraanfachuu hin qabnu.,Qusannaa wallaaluu.,A,Two bowls of ice.
+Abbaa biyyaa biyyatu beeka.,Nama biyya isaatti kan wallaalu hin jiru ykn kabajamaadha.,Haalaan yoo sossooban waan barbaadan argachuun danda'ama.,"daa'imman maanguddootarraa akka baratan ittiin gorsuuf, akkasuma maanguddoonnis akka waan beekan ijoolleetti himan jajjabeessuuf jedhama",Wanti dansaan ykn gaariin tokko xiqqaatullee hammuma sanatu nama gammachiisa yookiin nama fayyada.,Nama biyya isaatti kan wallaalu hin jiru ykn kabajamaadha.,A,He knows the Father of the nation.
+Namni galaanni fudhate hoomacha qabata.,Guyyaa rakkoo wanti hundumtuu furmaata namatti fakkaata yookiin waan qabatanii dhiisan wallaalu.,Wanti al tokko nama harkaa ba’e tokko hin deebi’u.,Waanta tokko haala seera qabeessa ta’een qabachuu dhiisanii nama komachuun gaarii miti.,Qaamni kamiyyuu duraan dursee faayidaa mataa isaa gidduu galeessa godhachuun socho’a.,Guyyaa rakkoo wanti hundumtuu furmaata namatti fakkaata yookiin waan qabatanii dhiisan wallaalu.,A,The fisherman is caught in a cold.
+Namni nama arrabsu nama hin faarsu.,Kan nama arrabsu maqaa namaa gaariin hin haasa'u.,Nama gargaaruun gargaarsa argatu.,barbaachisummaa tokkummaa argisiisa,waan bu'uraa yookaan dhugaa hin tanee irraatti hundaa'uun nama komaachuu,Kan nama arrabsu maqaa namaa gaariin hin haasa'u.,A,A person who is abusive does not make others feel bad.
+"Abbaa gaarirraa dhalachuu mannaa, guyyaa gaarii dhalachuu wayya.",Qabeenya abbaa ofiirra carraa gaarii argachuutu caala.,Kan dandeettii yookaan ga’umsa hunda qabu akka hundatti madaquu ykn baruu danda’u.,Namni waan namni biroo godheef hin yaadanne nama yaraadha.,Waliin ta’uun hojiin tokko yoo raawwatame xumurri isaa ni miidhaga.,Qabeenya abbaa ofiirra carraa gaarii argachuutu caala.,A,Better to be born on a good day than to be born to a father in the mountains.
+Namni ija hin qabne halkan guyyaa se’a.,Wanta arganii hin beekne tilmaamuun nama dhiba.,Kan haaloo isaa ba'uu hin dandeenye yeroo hunda tuffatama.,Jireenyi wal fakkaata garuu akkatti  jiraatu abbumasaatu beeka.,Wal danda'uu fi waliif galuun waliin nama jiraachisa.,Wanta arganii hin beekne tilmaamuun nama dhiba.,A,A blind person sees day and night.
+Aannan kadhaa hin raafatamu.,Waanta kadhaadhaan dhufe tokko akka barbaadanitti itti fayyadamuun nama dhiba.,"Miidhagina kan jibbu jiraate otoo hin taane fokkisaas ta’e 
+ bareedaa godhee kan nama uumu waaqadha.","Waanta tole, mijaawaa kan ta’e.","Namni gabaabaan nama guddaa hin fakkaatu, kabajas hin argatu.",Waanta kadhaadhaan dhufe tokko akka barbaadanitti itti fayyadamuun nama dhiba.,A,Milk is not boiled.
+Gorora tufan hin arraaban.,Waanta osoo itti hin yaadiin hojjetame ykn dogoggorri raawwatame keessa deebi’anii sirreessuun  nama rakkisa.,Waanti jalqabnisaa gammachuu ta'e dhumnisaa gadda ta'uu danda'a.,Barteen badaan nama miidha.,Tattaaffi fi carraaqqii ofii malee gargaarsa namaatiin eessayyu gahuun hin danda'aamu.,Waanta osoo itti hin yaadiin hojjetame ykn dogoggorri raawwatame keessa deebi’anii sirreessuun  nama rakkisa.,A,They do not mince words.
+"Namni nama hin beekne, ""budaadha"" jettee, mucaa ishee nama dhoksiti.",Eenyummaa nama tokkoo osoo hin beekiin gaarummaa isaa fi hammeenya isaa beekuun rakkisaadha.,Rakkoo keessaa nan baha jedhanii abdii hin taane horachuun sirrii miti.,Namni waa gochuun dura haala jiru ilaala.,"Nama jaalatan waanuma qabaniin gargaaru, waan jiru hin tuffataniif.",Eenyummaa nama tokkoo osoo hin beekiin gaarummaa isaa fi hammeenya isaa beekuun rakkisaadha.,A,"She hides her child, saying that a stranger is ""a prostitute""."
+Abbaan cabee of hin hidhu.,Rakkoo nama quunnamuu danda’u tokko keessaa kophaa ofii bahuun hin danda’amu.,Namni fira malee hin dhalatu.,Dhugaan nagaa fida.,Dubbii badaaf callisuun deebii kenni.,Rakkoo nama quunnamuu danda’u tokko keessaa kophaa ofii bahuun hin danda’amu.,A,The father does not hold back.
+Aarii ba’uuf jettee gowwaa waliin hin taphatiin.,Aarii waan tokkoo bahuuf jecha gowwaa waliin taphachuun barbaachisaa miti.,Namni dhimma ofiisaa sirreessuu hin dandeenye namas gargaaruu hin danda'u.,Yeroo tokko tokko waantota nu mudatan amananii fudhachuun karaa itti jalaa oolludha.,Waan irra fooyyaa’aa ta’e tokko akkanumatti abdiidhaan nan argadha jechuun waan har’a qaban tokko qusannaa malee itti fayyadamuun boru rakkoof nama saaxiluu akka danda'a,Aarii waan tokkoo bahuuf jecha gowwaa waliin taphachuun barbaachisaa miti.,A,Do not play with a fool to vent your anger.
+Abbaan bareeda hin jibbu waaqatu fokkisaa nama uuma,"Miidhagina kan jibbu jiraate otoo hin taane fokkisaas ta’e 
+ bareedaa godhee kan nama uumu waaqadha.",Haalota tokko tokko waan kamiyyu yoo goone jijjiruu hin dandeenyu.,Namoonni wal shakkan waan bu'aa qabu tokko wajjin hojjechuu hin danda'an.,Nama ofii isaatiin waan isa balleessu hojjetu.,"Miidhagina kan jibbu jiraate otoo hin taane fokkisaas ta’e 
+ bareedaa godhee kan nama uumu waaqadha.",A,A father who does not hate beauty creates a god who is cruel
+Namni gubbaa malee keessa hin argu.,Icciitii nama tokkoo beekuun baay'ee rakkisaadha.,Bakka sodaan jirutti bu'aa barbaadan argachuun hin danada'aamu.,Kan qaanii qabu nama fuuldura ba'uu ni sodaata.,"Jireenyi nama tokkoo irratti hunda'u, qabeenyuma abbaan horate irratti.",Icciitii nama tokkoo beekuun baay'ee rakkisaadha.,A,The inside is barely visible.
+"Abbaa biyyaa rabbitu nama godha, abbaa qe'ee qalbiitu nama godha.",Kabaja gaarii argachuuf qalbiin abboomamuutu gaariidha.,Karaa dogoggoraa deemuun rakkoo namatti fida.,Namoota yeroo hunduumaa dogoggora yookaan hanqina isaani hin ilaalee,Namni qabeenya guddaa hin qabne waan qabuun quufa.,Kabaja gaarii argachuuf qalbiin abboomamuutu gaariidha.,A,"A father of a nation makes a man, a father of a nation makes a man."
+"Aannan raasan malee, dhadhaan hin ba’u.",Waan gaarii tokko argachuuf dhama’uun barbaachisadha.,Jireenyi namaa murtoo rabbiinidha.,Waa lama yeroo tokkotti raawwachuuf kan oliif gadi kaatu waan bu'aa qabu raawwachuu hin danda'u.,waanti wal fakkaatu waliif mijaatadha,Waan gaarii tokko argachuuf dhama’uun barbaachisadha.,A,"It will be poured out with milk, not with fat."
+"Kan dhadhaa afaan kaa’an, dhagaa afaan nama kaa’a.",Galata dhabuu.,Warri waan guddaa gochuu danda'an waantota xixiqqaa irratti wal dhabu.,Filannoo baay'ee qabaachuun jireenya namaa baraara.,"Inni fuudha barbaadu gatiin akka gadi bu’uuf yoo fedhu, inni kennu garuu gatiin akka ol ka’u hin fedhu.",Galata dhabuu.,A,The one who is silent is like a stone in the mouth.
+"""Aartu qotadhu.""  jedhe, namichi saree buddeena dhoowwatee.",Of jiraachisuuf carraaqqii ykn dhamaatii gochuun barbaachisaadha.,Namni waan gochuuu hin dandeenye gochuu barbaada.,Manni dubartii hin qabne mijataa fi guutuu ta'uu hin danda'u.,Kan waa shakku nama hin amanu.,Of jiraachisuuf carraaqqii ykn dhamaatii gochuun barbaachisaadha.,A,"""You can't"", he said, and the man threw the bread at the dog."
+Obsaan aannan goromsaa dhuga. ,Waan hunda obsaan bira darbuu wayya.,Kan waan guddaaf eeggatan waan xiqqoo namaaf hin oolu.,Waan isa baasuufi hin baafne yookiin waan isaa ta’u abbaatu beeka.,Abbaan ilma isaatii waan gaarii hin yaadne waanuma faayidaa hin qabne kaa'a.,Waan hunda obsaan bira darbuu wayya.,A,Patience is the milk of counsel.
+Namni ija hin qabne kan ija qabu jibba.,Hinaaffaa.,Waan barbaadnu argachuuf tattaafachuu qabna.,Nageenyi dhunfaa nagaa namoota naannoo keenya jiran irratti hunda'a.,Nama galma tokkoof hojjetu waantota xixiqqoo irratti wal dhabuu hin qabu.,Hinaaffaa.,A,A blind man hates a sighted man.
+Aanaan reeffatti aana.,Waan ofii  hamaa ta’e ykn yarate jedhanii irraa hin baqatan.,Kan waa shakku nama hin amanu.,Abaarsi haadhaafi abbaa gaarii akka hin taane ibsa.,"Kan haadha warraa hin qabne, hiryyaa isaa manatti  keesummeessuu hin danda'u.",Waan ofii  hamaa ta’e ykn yarate jedhanii irraa hin baqatan.,A,We are walking around the dead.
+Abbaa gaariirraa dhalataniif waan gaarii hin dubbatan.,"Abbaan beekaa ta’eef, ilmaan beekaa hin ta’an.",Abbaan jireenya boruu dhala isaatiif waanuma gaggaarii hawwaafi.,Kan maqaan bade waa tokko hin sodaatu.,Namni aangoo qabu waanti hojjechuu hin dandeenye hin jiru.,"Abbaan beekaa ta’eef, ilmaan beekaa hin ta’an.",A,They spoke badly of the good father.
+Abbaan beekeef mataa ofii hin haadu.,"Waan hunda beekaniif hunda qulqulleessanii ni hojjetu 
+ jechuu miti yookiin Ogummaan bakka qaba.",Aariin garmalee ta’e deebi’ee abbuma miidha.,barbaachisummaa tokkummaa argisiisa,that little things can reach great heights,"Waan hunda beekaniif hunda qulqulleessanii ni hojjetu 
+ jechuu miti yookiin Ogummaan bakka qaba.",A,A father who knows how to do this will not shave his head.
+Abbaan farda moggaa dura fe’ata.,Humna ofii madaalaa waa hojjechaa deemuun gaariidha.,"Miidhagina kan jibbu jiraate otoo hin taane fokkisaas ta’e 
+ bareedaa godhee kan nama uumu waaqadha.",Kabaja gaarii argachuuf qalbiin abboomamuutu gaariidha.,Kan fira fakkaatu hundi fira miti.,Humna ofii madaalaa waa hojjechaa deemuun gaariidha.,A,The rider puts the saddle in front of him.
+Aaraaf guutuu hin muran.,Waan gochuu hin malle tokko hin lakkisu ykn ni dhiisu.,Maqaa ofii balleessuu irra gatii kaffaluu wayya.,Taa'anii yemmuu ilaalan waan hundinuu akka salphaatti waan hojjetamu fakkaata.,"Otoo akka aariiti ofirratti miidhaa geessisuun kan dhibu ta’uu baatus, yaada walakkaan immoo gaabbuun du’arraa nama oolcha .",Waan gochuu hin malle tokko hin lakkisu ykn ni dhiisu.,A,They will not become full of bitterness.
+Namni nama wajjin nama fakkaata.,Jiruufi jireenyi namaa kan miidhagu qophaa osoo hin ta'iin waliindha.,"daa'imman maanguddootarraa akka baratan ittiin gorsuuf, akkasuma maanguddoonnis akka waan beekan ijoolleetti himan jajjabeessuuf jedhama","Murtoo balaa qabu yoo fudhatte, rakkoo inni fidu furuuf qopha'uu qabda.","Kan haati manaa yeroo hundaa loltu, aariiraa kan ka'e umurii hin dheeratu.",Jiruufi jireenyi namaa kan miidhagu qophaa osoo hin ta'iin waliindha.,A,People are like people.
+Abbaa fardaa malee lafoon garmaama hin dhaqu.,Akka sadarkaa ofiitti buluu.,Waan barbaadnu argachuuf tattaafachuu qabna.,Manni dubartii hin qabne mijataa fi guutuu ta'uu hin danda'u.,Kan qabeenya qabu fira hin dhabu.,Akka sadarkaa ofiitti buluu.,A,The lion would not go wild without a rider.
+Akka ebeluuttan sirbaan morma nama jallisa.,Akka ofiitti malee akka ormaattan waa godhuuf ykn buluuf  yaala jechuun miidhaaf  nama saaxila.,Kan itti tole rakkinni nama biroo itti hin mul'atu.,Hojiin isaa kan abbaa isaa fakkaata.,wanti hunduu yeroo qaba,Akka ofiitti malee akka ormaattan waa godhuuf ykn buluuf  yaala jechuun miidhaaf  nama saaxila.,A,"Like a balloon, the neck is attractive."
+Kan namaaf ooge eelee jalaan namaaf mooqa.,"Nama jaalatan waanuma qabaniin gargaaru, waan jiru hin tuffataniif.",Jireenyi namaa murtoo rabbiinidha.,barbaachisummaa fi kabaja soddaa,"Hiyyeessi hanga fedhe yoo aareellee wanti godhu hin jiru, sababa hiyyummaasaatiin deebi’ee mataa of dhukkubsa jechuudha.","Nama jaalatan waanuma qabaniin gargaaru, waan jiru hin tuffataniif.",A,The one who saves a man will be saved by a pig.
+Abbaan harka ofiitiin bofaa fi butii hin qabatu.,Namni waan isa miidhu ofirratti hin hojjetu.,Wallaalaan maatii ofii huba.,Nama yaadni isaa salphaatti hiramu waan xiyyeffannoo barbaadu hin hojjeechiisiin.,Rakkina hiyyeessaaf namni bakka kennu hin jiru.,Namni waan isa miidhu ofirratti hin hojjetu.,A,A father does not pick up snakes and scorpions by hand.
+Namni guddatu kana hin dubbatu.,Ol adeemaan gocha yaraa namarratti hin raawwatu.,Haati manaa bu'ura manaati.,Waan raawwatuu fi bu’aa hojii tokkoo abbaa caalaa namni quba qabaachuu malu hin jiraatu.,Namni obsa qabu waan guddaarra gahuu danda'a.,Ol adeemaan gocha yaraa namarratti hin raawwatu.,A,That is not the way of an adult.
+Aannan beelaafis ta’eet dheebuufis ta’a.,Aannaan waan hundaaf oola.,Namni ergifatee waa hojjetu hin milkaa’innisaa guutuu hin ta'u.,"Waanta tole, mijaawaa kan ta’e.",Namni biyya isaa keessa jiraatu kabaja  hin dhabu.,Aannaan waan hundaaf oola.,A,Milk can satisfy hunger or thirst.
+Aaraniif haadha hin dhaanan.,"Haati ofii waan hunda waan caaltuuf yoo hanga fedhe aaranillee harmee ofii hin rukutan, deesseen ofii kabajamtuudha.",Abbaa manaa fi haati manaa waan hunda waliin qooddatu.,Hojiin isaa kan abbaa isaa fakkaata.,"namootni umrii maanguddummaa keessa jiran, dulluma keessa deeggarsi akka isaan barbaachisu akeekuuf jedhama.","Haati ofii waan hunda waan caaltuuf yoo hanga fedhe aaranillee harmee ofii hin rukutan, deesseen ofii kabajamtuudha.",A,I am not a mother who is angry.
+Aarrii fi dhugaan karaa baatu hin dhabdu.,"Manni hanga fedhe cufaa ta’us aarri karaa bahu hin dhabu, dhugaanis turullee dhokatee hin hafu.",Haalota tokko tokko waan kamiyyu yoo goone jijjiruu hin dandeenyu.,Kan yeroo tokkotti waa lama yaadu boqonnaa hin argatu.,Wanti ofii hin tolle isa kaaniifis hin tolu.,"Manni hanga fedhe cufaa ta’us aarri karaa bahu hin dhabu, dhugaanis turullee dhokatee hin hafu.",A,Anger and truth are always present.
+Aangoon qarqaarsa feeti.,"Namni tokko yoo hanga fedhe aangoo qabaatees, gargaarsa namootii biraatiin ala bakka barbaadame gahuu hin danda'u",Namni tokko dheerina yookaan gabaabinaan madaalamuu hin qabu.,"Albaadhessi nama wajjin nyaachuu malee, namaaf hiruu hin jaalatu.","Namni ogeessi gara fuulduraa tilmaamee kan qophaa’u yoo ta’u, gowwaan immoo gaabbii darbe irratti xiyyeeffata.","Namni tokko yoo hanga fedhe aangoo qabaatees, gargaarsa namootii biraatiin ala bakka barbaadame gahuu hin danda'u",A,The power of the load.
+Abbaan fedhe waan fedhe haa jedhu kan koo garaan achi haa jedhu.,"Namni biraa waan fedhe jedhus, bakka ofii barbaadan tokko gahuuf murteen ofii gahaadha.",Umuriin dheerate gaariifi yaraa nama agarsiisa.,Ilma gaarii waaqatu eebbisee namaaf kenna.,Nama jaalatan maatii isaa waliin jaalatu.,"Namni biraa waan fedhe jedhus, bakka ofii barbaadan tokko gahuuf murteen ofii gahaadha.",A,My heart says what my heart wants to say.
+Kennaan namaa nama hin quubsu.,Namni akka ofii namaa hin ta’u.,Kan qabeenya qabu fira hin dhabu.,Kan jaalalaafi jibba namaa hin beekne du'a isaaf namni waan gaddu itti fakkaata.,"daa'imman maanguddootarraa akka baratan ittiin gorsuuf, akkasuma maanguddoonnis akka waan beekan ijoolleetti himan jajjabeessuuf jedhama",Namni akka ofii namaa hin ta’u.,A,Human generosity does not satisfy.
+"Abbaan gaarii hin jibbu, gaariitu nama jibba.",Waan gaarii argachuu namni jibbu hin jiru garuu argachuutu nama dhiba malee.,"Firri ykn aanteen ofii dhiheenyarraa kan ka’e rakkoofi badhaadhina jiru waan beekuuf waanuma manni horateen ofirraa gaggeessu.
+Kanuma jiru kennaniif kan ofii waan ta’eef akka keessummaa alaa dhufeetti hin cinqamaniif jechuudha.","Manni hanga fedhe cufaa ta’us aarri karaa bahu hin dhabu, dhugaanis turullee dhokatee hin hafu.",Namni waan beeku dubbaata,Waan gaarii argachuu namni jibbu hin jiru garuu argachuutu nama dhiba malee.,A,A good father does not hate a good father; a good father hates a good father.
+Abbaa beekaan waan tafkii qalee moora laaleefi.,Waan raawwatuu fi bu’aa hojii tokkoo abbaa caalaa namni quba qabaachuu malu hin jiraatu.,"Bu’aa bahiin jireenyaa boru ni fooyya’a ta’a, gochaan badaan garuu yeroo hunda yaadatama.",Rakkataan kan isa miidhu addaan hin baafatu.,Rakkoo keessaa nan baha jedhanii abdii hin taane horachuun sirrii miti.,Waan raawwatuu fi bu’aa hojii tokkoo abbaa caalaa namni quba qabaachuu malu hin jiraatu.,A,A wise father would have a picture taken and a picture taken.
+Abbaan cabsa ofitti hin dabsu,Namni of miidhuu barbaadu hin jiru.,Maddi isaa gargar ta'uus tajaajila walfakkaata kennuu danda'a.,Abdii kutachuu ykn ofitti amanuu dadhabuu.,Guyyaa rakkoo wanti hundumtuu furmaata namatti fakkaata yookiin waan qabatanii dhiisan wallaalu.,Namni of miidhuu barbaadu hin jiru.,A,A father does not hold a grudge
+"""Aaddee!"" Jechaa, walitti aaddi masaanuun.",Kan fira fakkaatu hundi fira miti.,"nama sabaaba dandeetti, qabeenya, bifa, waan hawaatoo ta'e fi kkf qabaachun miidhaamu",Wal fakkaattiin wal barbaaddi.,Kan waa of harkaa qabu bakka barbaade ga'a.,Kan fira fakkaatu hundi fira miti.,A,"""Please!"" he said, nodding his head."
+Waa malee manni hin aaru.,"Dursinee yaannu malee waan tokko hojjechuun hin danda’amu yookiin Dubbii tokko waa malee callisanii dubbachuun sirrii miti yookiin Waanta tokko hojjechuun dura galma isaafi bu’aa isaa 
+ karoorsuun barbaachisaadha.",Kan gabaabbate yeroo hunda akka ijoolleetti waan ilaallamuuf ulfina osoo hin argatiin hafa.,Namni fira malee hin dhalatu.,"Waanta xiqqoo of harkaa qabnutu, waan guddaa kankeenya hin taane caala.","Dursinee yaannu malee waan tokko hojjechuun hin danda’amu yookiin Dubbii tokko waa malee callisanii dubbachuun sirrii miti yookiin Waanta tokko hojjechuun dura galma isaafi bu’aa isaa 
+ karoorsuun barbaachisaadha.",A,The house is not without its problems.
+Aaraa ooltus jabanaa afaan hin cabu.,Waanti baramee fi hojii waan tokkoo ta'e erga baratametti miidhaaf nama hin saaxilu.,Namni suuta hojjetu suuta suutaan rakkataa deema.,fageenyarratti tokkummaa eegachuu danda'u argisiisa,Kan wal jaalate wal mufachiisuun hin hafu.,Waanti baramee fi hojii waan tokkoo ta'e erga baratametti miidhaaf nama hin saaxilu.,A,"He is not angry, but he does not hold back."
+Abbaan darbatee ofii hin qabu.,Wanti al tokko nama harkaa ba’e tokko hin deebi’u.,Kan nama fayyaduu danda’uufi hin dandeenye adda baafachuu dhabuun gowwummaa olaanaa malee waan biraa ta’uu hin danda’u.,Wayin ofii godha otoo jedhanuu achi ga’uu hanqatu.,Namni dhimma ofiisaa sirreessuu hin dandeenye namas gargaaruu hin danda'u.,Wanti al tokko nama harkaa ba’e tokko hin deebi’u.,A,The father does not hold back.
+Namni kurruufu ala hin rafu.,Kan hanqina isaa beeku of eeggannoo godha.,Of jajuun gaarii miti.,waan qabaan waliif hiruu barsiisuuf jedhaama,Namni badiirra jiru badiitti nama oofa.,Kan hanqina isaa beeku of eeggannoo godha.,A,No one sleeps without a bed.
+Aarri foon hin waadu.,Humna ofii ol waa hojjechuun  hin danda'amu.,Qaamni kamiyyuu duraan dursee faayidaa mataa isaa gidduu galeessa godhachuun socho’a.,Fedhiin namaa daangaa hin qabu.,Humna ofii madaalaa waa hojjechaa deemuun gaariidha.,Humna ofii ol waa hojjechuun  hin danda'amu.,A,Anger is not a physical emotion.
+"Abbaan farda namaa bite, humna namaaf hin bitu.",Tattaaffi fi carraaqqii ofii malee gargaarsa namaatiin eessayyu gahuun hin danda'aamu.,"Namni waan keessa darbe yaadachuun, waan gara fuulduratti isa mudatuuf baay'ee barbaachisaadha.",Irra keessa fakkeessuun  bu’aa hin qabu.,Warri waan guddaa gochuu danda'an waantota xixiqqaa irratti wal dhabu.,Tattaaffi fi carraaqqii ofii malee gargaarsa namaatiin eessayyu gahuun hin danda'aamu.,A,"A rider buys a horse, not a man's strength."
+"Aannaniif kan dhugan, qodaaf kan dhiisan.",Waan gaarii ta’eef malee otoo akka qulqullina qodaatii hin dhugan.,Fedhiin ofii yoo guute nama irraanfachuun yookiin dagachuun jira.,Wanta godhuu ykn raawwachuu hin dandeenyeef of rakkisuun hin barbaachisu.,Kan barbadan yoo dhaban kan jibbanitti deebi'u.,Waan gaarii ta’eef malee otoo akka qulqullina qodaatii hin dhugan.,A,"They drink it in the morning, leaving it in the evening."
+"""Abbaan gaafa ofii hin dadhabu."" jette dullattiin",Gaariis ta’e gadhee waan ofii hin gatan ni kunuunsu malee.,Kan fira fakkaatu hundi fira miti.,Wayin ofii godha otoo jedhanuu achi ga’uu hanqatu.,Waan har'a qusatte yookiin hojjette gara fuulduraa ittiin jiraatta.,Gaariis ta’e gadhee waan ofii hin gatan ni kunuunsu malee.,A,"""My father never tires of asking for help"", said an elderly woman."
+Aanaa ufiitiif tasa waan qabaniin taa’an.,"Firri ykn aanteen ofii dhiheenyarraa kan ka’e rakkoofi badhaadhina jiru waan beekuuf waanuma manni horateen ofirraa gaggeessu.
+Kanuma jiru kennaniif kan ofii waan ta’eef akka keessummaa alaa dhufeetti hin cinqamaniif jechuudha.",Waan tokko gadi fageenyaan qorachuun yookiin gaafii baay'isuun rakkoof nama saaxila.,Quufti baay’ate uumaa ofii nama wallaalchisa.,Feedhiin waan tokko waan biraatiin hin guutamu.,"Firri ykn aanteen ofii dhiheenyarraa kan ka’e rakkoofi badhaadhina jiru waan beekuuf waanuma manni horateen ofirraa gaggeessu.
+Kanuma jiru kennaniif kan ofii waan ta’eef akka keessummaa alaa dhufeetti hin cinqamaniif jechuudha.",A,They were in a hurry.
+Abbaa gabaabaa ijoolleen abbaa hin seetu.,Namni tokko dheerina yookaan gabaabinaan madaalamuu hin qabu.,rakkina obsaan dabarsuu,Abdii kutachuu ykn ofitti amanuu dadhabuu.,Namni waan beeku dubbaata,Namni tokko dheerina yookaan gabaabinaan madaalamuu hin qabu.,A,A short father is not a father to children.
+Abbaa manaa tumanii utubaa hin yaabbatan.,Waan guddaa hojjetanii xiqqaarratti abdii kutachuun hin barbaachisu.,Umuriin dheerate gaariifi yaraa nama agarsiisa.,Dubbii badaaf callisuun deebii kenni.,Namni gorsa didu wanta hamaa ta'e tokkof saxilamuu danda'a,Waan guddaa hojjetanii xiqqaarratti abdii kutachuun hin barbaachisu.,A,They did not force a man to climb a pole.
+"""Abbaa kootu dur si beekaa?"" jedhe, garbichi daadhii hooqqisee.",Waanuma jaalatanii raawwachuu barbaadaniin milkaa’uu.,Namni qofaa jiraatu qofaa isaa rakkata.,Wanti raawwatamu tokko duraa duuba yookiin tartiiba isaa eegee raawwatamuu qaba.,Abdiin amansiisaa hin taane balaarra nama buusa yookiin waan hin taane irratti nama jajjabeessuun balaa fida.,Waanuma jaalatanii raawwachuu barbaadaniin milkaa’uu.,A,"""You knew my father before?"" asked the servant, taking a sip of wine."
+Abbaa fi haadha isaa kan abaaru ijjisaa lafa hin argu.,Kan warra isaa hin kabajne rakkoof kan saaxilamaa ta’a.,Yoo abbaan miidhama isaa himate yaalii argata.,Kan nama fayyaduu danda’uufi hin dandeenye adda baafachuu dhabuun gowwummaa olaanaa malee waan biraa ta’uu hin danda’u.,Nama altokko bakka guddaa kenniteefi deebistee xiqqeessuu hin qabdu.,Kan warra isaa hin kabajne rakkoof kan saaxilamaa ta’a.,A,And he that curseth his father or his mother shall never see the face of the ground.
+Namni hojii hin qabne du’a ga’ii saree dhaqa.,Kan waan hojjetu dhabe waan bu'aa hin qabne dalaga.,Guddinatu nama dhiba malee kufaatiin nama hin dhibu.,Aangoo fi meeshaan haaraa rakkoo haaraa fida.,Ol adeemaan gocha yaraa namarratti hin raawwatu.,Kan waan hojjetu dhabe waan bu'aa hin qabne dalaga.,A,A jobless person goes to the dog park.
+Namni hoolaa elmu hoomacha hin kajeelu.,Kan qabeenya xiqqaa qabu jireenya gaarii hin eeggatu yookiin waan hin jirre hin abdatan.,Kan waa of harkaa qabu bakka barbaade ga'a.,"Albaadhessi nama wajjin nyaachuu malee, namaaf hiruu hin jaalatu.",Namni gorsa didu wanta hamaa ta'e tokkof saxilamuu danda'a,Kan qabeenya xiqqaa qabu jireenya gaarii hin eeggatu yookiin waan hin jirre hin abdatan.,A,No one is going to make a fuss over a sheep.
+Namni itti tolte aara ho’ifata.,Kan waan hundaa argate waan hojjetu hin beeku.,Gaarii yoo hojjetan ofumaaf badaa hojjechuunis deebi’ee nama miidha.,Namni waan gochuuu hin dandeenye gochuu barbaada.,Abbaan gaarummaa hin qabne gidiraatti nama galcha ykn daandii hammeenyaa namatti agarsiisa.,Kan waan hundaa argate waan hojjetu hin beeku.,A,The potter warms the potter.
+"Namni ibidda aaru darbu, kan boba’u hin argu.",Kan dubbii dhiisu yookiin obsaan irra darbu nama wajjin wal hin lolu.,Kan hojii hin jaalanne dubbiidhaan nama caala.,Haalaan yoo sossooban waan barbaadan argachuun danda'ama.,Nama yaadni isaa salphaatti hiramu waan xiyyeffannoo barbaadu hin hojjeechiisiin.,Kan dubbii dhiisu yookiin obsaan irra darbu nama wajjin wal hin lolu.,A,A man who passes by a flame of fire will not see that it burns.
+"Namni seenaasaa hin beekne, bishaan gabatee irraati gara argetti jal'ata.",Eenyummaafi maalummaa isaa kan hin beekne garuma argetti jallata.,Namni kamiyyuu waan isa miidhu hin hojjetu.,Hubannoon yookiin qalbeeffannaan bakka hin jirretti waan tokko arguun rakkisaa dha.,Namni waa gochuun dura haala jiru ilaala.,Eenyummaafi maalummaa isaa kan hin beekne garuma argetti jallata.,A,A person who does not know his history will be led astray by a flood.
+"Namni niitii lama yaadu, rafee wayyaan hanqata.",Kan yeroo tokkotti waa lama yaadu boqonnaa hin argatu.,fageenyarratti tokkummaa eegachuu danda'u argisiisa,Warri waan guddaa gochuu danda'an waantota xixiqqaa irratti wal dhabu.,Wantootni wal hin fakkaanne hariiroo qabaachuu danda'u.,Kan yeroo tokkotti waa lama yaadu boqonnaa hin argatu.,A,A double-minded person will fall asleep without a blanket.
+"Abbaan adeemsa beeka, gala waaqatu beeka.",Namni isuma har’aa beeka kan gara fuula duraatti ta’u garuu waaquma qofaatu beeka.,Namni hamaa ta'e hammeenyisaa salphaatti hin mul'atu.,Rakkoon xiqqaa irraa eegalu dhuma irratti waan baay'ee miidha.,Tola akka hamaatti fudhachuu.,Namni isuma har’aa beeka kan gara fuula duraatti ta’u garuu waaquma qofaatu beeka.,A,"The Father knows the way, and the heavenly host knows it."
+Aannan goromsaa kan lubbuu dheeressaati.,Waan gaarii argachuuf obsi barbaachisaadha.,Dandeettiifi beekumsi umuriin hin daangeffamu.,"Miidhagina kan jibbu jiraate otoo hin taane fokkisaas ta’e 
+ bareedaa godhee kan nama uumu waaqadha.",Kan hunda qabu uumaa isaa irraanfata.,Waan gaarii argachuuf obsi barbaachisaadha.,A,The milk of counsel is life-extending.
+"Abbaan gara tolutti harkisa, moorri bakka dhalateef dida.",Akka namaaf mijaa'etti waa ofii godhu.,Fayyaa ta'uun milkaa'ina qabeenyaa irra ni caala.,Namni gaariin illee badii hin dhabu.,Aariin garmalee ta’e deebi’ee abbuma miidha.,Akka namaaf mijaa'etti waa ofii godhu.,A,"The father is a good-looking man, but the king is a man of no place."
+"Namni kolfa guddatu, gaafa du’ellee kanuma kolfu fakkaata.",Kan qoosaa baay'isu rakkina isaa namni biroo hin hubatuuf.,Kan waa of harkaa qabu bakka barbaade ga'a.,Kan gabaabbate yeroo hunda akka ijoolleetti waan ilaallamuuf ulfina osoo hin argatiin hafa.,Kan waan guddaaf eeggatan waan xiqqoo namaaf hin oolu.,Kan qoosaa baay'isu rakkina isaa namni biroo hin hubatuuf.,A,A person who is raised with a sense of humor seems to be able to keep smiling even when he dies.
+Utubaa abbaatu dhaabbata. ,Kan nama baasuu fi hin baafne hubatee beekuun rakkina nama qunnamuu malu tokkorraa dursee kan of eeguu qabu abbaadha.,Abbaan gaarummaa hin qabne gidiraatti nama galcha ykn daandii hammeenyaa namatti agarsiisa.,Abbaa manaa fi haati manaa waan hunda waliin qooddatu.,Rakkoo darbe irra deedeebiin kaasuun miidhaa qaba.,Kan nama baasuu fi hin baafne hubatee beekuun rakkina nama qunnamuu malu tokkorraa dursee kan of eeguu qabu abbaadha.,A,A pillar is erected by a man.
+Namni hammuma uffatu dhaamota.,Hunduu akka qabeenya isaatti jiraata.,Uumamaan namni hundinuu walqixa.,Jechoota filachuu fi ogummaan fayyadamuun waliin dubbii gaarii godha.,Yoo aaran ni arraawu yookiin ni dulloomu.,Hunduu akka qabeenya isaatti jiraata.,A,It depends on how you dress.
+Namni huccuu caragaa dubri kaadhimaa hin seetu.,Yeroo baay'ee namni kan nama kabaju uffata ilaaleedha.,Waan raawwatuu fi bu’aa hojii tokkoo abbaa caalaa namni quba qabaachuu malu hin jiraatu.,Gargaarsa namoota birootiin waan tokko galmaan gahuun salphaadha.,Kan haadha warraa gaarii qabu jireenya gaarii jiraata.,Yeroo baay'ee namni kan nama kabaju uffata ilaaleedha.,A,No one would touch the bride's leather garment.
+Namni haasawaa hin beekne ija nama doqa.,Kan akka itti dhufetti dubbatu waan nama gaddisiisu namaan jedha.,"Waan ofii qulqulleessanii odoo hin beekiin waan nama biraa 
+ qeequun dubbachuu.",Hojiin isaa kan abbaa isaa fakkaata.,Akka namaaf mijaa'etti waa ofii godhu.,Kan akka itti dhufetti dubbatu waan nama gaddisiisu namaan jedha.,A,A man of few words is a man of few words.
+Namni mana tokko ijaaru citaa wal hin saamu.,Kan kaayyoo tokko qabu adeemsa hojii keessatti walii galteen waan sana hojjechuu malee wal jeequun hin barbaachisu.,"Waanta tole, mijaawaa kan ta’e.",Kan garaa isaa qofa jaallatu nama biraatiif hin yaadu.,Kabajni namaaf kennamu tokko yeroo hunda wal fakkaachuu qaba.,Kan kaayyoo tokko qabu adeemsa hojii keessatti walii galteen waan sana hojjechuu malee wal jeequun hin barbaachisu.,A,A builder does not build a house by throwing mud.
+Abbaa manaa fi haadha manaa oobdii tokkorraa hammaaru.,Wal fakkaattiin wal barbaaddi.,"Murtoo balaa qabu yoo fudhatte, rakkoo inni fidu furuuf qopha'uu qabda.","Kan nama hamatu, maal akka ittiin jedhan hin beeku.","Namni nama miidhu, waan isa miidhu hin raawwatu.",Wal fakkaattiin wal barbaaddi.,A,A husband and wife are standing in the same courtyard.
+Ababbaliin bishaan yaa’u jallisa.,Haalaan yoo sossooban waan barbaadan argachuun danda'ama.,Abbaan biddeenaa akka aduu bonaa nama miidha.,Aantee ykn fira ofii yoo tuffatan harka diinaa jala galuun jira.,barbaachisumaa dhala godhaachu argisiisa,Haalaan yoo sossooban waan barbaadan argachuun danda'ama.,A,The swallows love to flow.
+Namni irbaanni shuummoo guyyaan itti naqata.,Waan hin hafneef yookiin waan hin oolleef yeroon itti qophaa'uu.,Mammaaksi dubbii walxaxaa fura.,Har’a rakkoon kan nu mudate ta’ullee boru fooyya’aa yookiinn wayyaa’aa deema.,waligalteen jiranaan waan xiqqootu nama gaha,Waan hin hafneef yookiin waan hin oolleef yeroon itti qophaa'uu.,A,A dancer is a dancer.
+Harka hanna bare dooluutu sosso’a.,Amalli bare adabbiidhaan nama gadi hin lakkisu.,Dandeettiifi beekumsi umuriin hin daangeffamu.,Waanta kadhaadhaan dhufe tokko akka barbaadanitti itti fayyadamuun nama dhiba.,Makmaaksi dubbii salphisa.,Amalli bare adabbiidhaan nama gadi hin lakkisu.,A,A thief with a long arm is a thief with a long arm.
+"Abaarsa qabaatan, gaangee abaaramte fe’atan",Al tokko karaa irraa yoo goran yookiin dogoggoran deebii’uun rakkisaadha.,Rakkina hiyyeessaaf namni bakka kennu hin jiru.,Kan waa tokko jiilche waa hunda sodaata.,Namni ogeessi yeroo barbaachisaa ta'eetti ni callisa garuu namoota simachuu hin dhiisu.,Al tokko karaa irraa yoo goran yookiin dogoggoran deebii’uun rakkisaadha.,A,"They were cursed, and they took the cursed gourd"
+Namni ilkaan tokkoo muka mooyyeetiin rigatti.,Hamma hin qabne of jajji.,Ol adeemaan gocha yaraa namarratti hin raawwatu.,Yoo waliin hojjetan waanta cimaa dhunfaan hojjetamuu hin dandeenyellee ni hojjetu.,Kan haati warraa qocooltu mana isaatti galuu yaadda'a.,Hamma hin qabne of jajji.,A,A tooth is pulled by a piece of wood.
+Aayyoo gabaabduu ijoolleen hiriyyaa seeti.,"Namni gabaabaan nama guddaa hin fakkaatu, kabajas hin argatu.",Yoo aaran ni arraawu yookiin ni dulloomu.,Yeroon itti fufiinsaan jijjirama.,Qabeenyi abbaan ofii horate ilmaaf ta’uu dhiisuu danda’a.,"Namni gabaabaan nama guddaa hin fakkaatu, kabajas hin argatu.",A,The short answer is friends.
+Namni gabaabaan osoo kabaja hin arganne du’a.,Kan gabaabbate yeroo hunda akka ijoolleetti waan ilaallamuuf ulfina osoo hin argatiin hafa.,Jireenyi wal fakkaata garuu akkatti  jiraatu abbumasaatu beeka.,Waliin hojjechuun qormaata ulfaataa ta'e illee injifachuun ni danda'ama.,Kan jaalala namaaf hin qabne maqaa nama balleessa.,Kan gabaabbate yeroo hunda akka ijoolleetti waan ilaallamuuf ulfina osoo hin argatiin hafa.,A,A short man dies without being respected.
+"Cabaan lamaan walitti fayyaadha. 
+",Dhuunfaadhaan kophaa ofii kaachurra gamtaadhaan ykn  waliigalteedhaan walgargaaraa walqabachuun rakkoo walii  hikuun ni danda’ama.,Hubannaan umurii qofa irratti hin hundaa'u.,"Warra kabajaaf bakka hin kennineef, kabajni hin malu.",Abaarsi badisatti geessa jaalalli immoo guddinatti geessa.,Dhuunfaadhaan kophaa ofii kaachurra gamtaadhaan ykn  waliigalteedhaan walgargaaraa walqabachuun rakkoo walii  hikuun ni danda’ama.,A,Both sides are healthy.
+"Adaamiin ollaa hagamsaa, imimmaan irraa hin qooru.",Namni bakka malee oole balaadhaaf saaxilama.,Of jiraachisuuf carraaqqii ykn dhamaatii gochuun barbaachisaadha.,"Otoo akka aariiti ofirratti miidhaa geessisuun kan dhibu ta’uu baatus, yaada walakkaan immoo gaabbuun du’arraa nama oolcha .",Eenyummaa nama tokkoo osoo hin beekiin gaarummaa isaa fi hammeenya isaa beekuun rakkisaadha.,Namni bakka malee oole balaadhaaf saaxilama.,A,"Adam swore at his neighbor, and he did not shed a tear."
+Namni ittoodhaan nyaatu saree quba hin qabu.,Kan itti tole rakkinni nama biroo itti hin mul'atu.,Namni kan isa gargaaru qabu haala baay'ee hamaa keessallee ni darba.,Dhugaan ifaa fi mul’ataadha.,Gocha gaarii nuuf godhame wanta irraa bu’aa arganne gonkumaa irraanfachuu hin qabnu.,Kan itti tole rakkinni nama biroo itti hin mul'atu.,A,A person who eats a snail does not have a dog.
+Tokko qoteef tokko camada.,Hinaafuun akka namni ta'en ta'a jedhanii ol hiixachuu.,Waanta tokko haala seera qabeessa ta’een qabachuu dhiisanii nama komachuun gaarii miti.,Kan eenyummaa isaa beeku aantee isaa ni beeka.,"daa'imman maanguddootarraa akka baratan ittiin gorsuuf, akkasuma maanguddoonnis akka waan beekan ijoolleetti himan jajjabeessuuf jedhama",Hinaafuun akka namni ta'en ta'a jedhanii ol hiixachuu.,A,One sows and another reaps.
+"Namni kan nyaatu malee, kan isa nyaatu hin beeku.",Nama diina isaa addaan baasee hin beekne.,Jaalalli dhugaan bakka waliif kennuun ibsama.,Wanti raawwatamu tokko duraa duuba yookiin tartiiba isaa eegee raawwatamuu qaba.,Aariin garmalee ta’e deebi’ee abbuma miidha.,Nama diina isaa addaan baasee hin beekne.,A,"It is not the one who eats who knows, but the one who eats."
+Namni miila tokkoo fiigee hin taphatu.,Kan qabeenya ga'aa hin qabne akka garaa yookiin fedha yookiin isaatti jiraachuu hin danda'u.,Nama biyya isaatti kan wallaalu hin jiru ykn kabajamaadha.,Kan waa tokko jiilche waa hunda sodaata.,Waan har'a qusatte yookiin hojjette gara fuulduraa ittiin jiraatta.,Kan qabeenya ga'aa hin qabne akka garaa yookiin fedha yookiin isaatti jiraachuu hin danda'u.,A,A person with one foot is not a runner.
+"Namni namaaf hin goone, waa nama gooti.","Homaa kan nama hin gargaarre, rakkoo namarraan geessisuu danda’a.",Of jajuun gaarii miti.,Karaa waan baay'ee itti goonu qabaachuun waan baay'ee altokkotti rawwaachuuf wabii hin ta'u.,"Namni tokko yoo hanga fedhe aangoo qabaatees, gargaarsa namootii biraatiin ala bakka barbaadame gahuu hin danda'u","Homaa kan nama hin gargaarre, rakkoo namarraan geessisuu danda’a.",A,What you do for others is what you do for yourself.
+Namni hamaan udaan nama diba.,Kan jaalala namaaf hin qabne maqaa nama balleessa.,barbaachisumaa dhala godhaachu argisiisa,Kan guddisa balleessan rakkoo namarraan ga'uu danda'a.,Amala badaa nama tokko mul'isa,Kan jaalala namaaf hin qabne maqaa nama balleessa.,A,The wicked one is a snarling man.
+Of hin agarreen duubaan kolfiti.,Kan maal akka ta'e hin beekne namatti baaca.,Kan nama fayyaduu danda’uufi hin dandeenye adda baafachuu dhabuun gowwummaa olaanaa malee waan biraa ta’uu hin danda’u.,Rakkoon xiqqaa irraa eegalu dhuma irratti waan baay'ee miidha.,Namni gorsa didu wanta hamaa ta'e tokkof saxilamuu danda'a,Kan maal akka ta'e hin beekne namatti baaca.,A,He smiled softly.
+"Namni haati irraa duute, nama rooba eebilaa dhabe.",Kan kunuunsa dhabe quucaree hafa.,Humna ofii ol waa hojjechuun  hin danda'amu.,Humna ofii madaalaa waa hojjechaa deemuun gaariidha.,Waanuma jaalatanii raawwachuu barbaadaniin milkaa’uu.,Kan kunuunsa dhabe quucaree hafa.,A,"A widow, a widower, a widow, a widow."
+Aariin adurree funyaanirra.,"Nama dafee aaru tokko ibsuuf, ykn obsa nama hin qabaanne.",Nama birootti fayyadamee kan balleessaa raawwate badii dalagameef itti hin gaafatamu.,"Waanta tole, mijaawaa kan ta’e.",barbaachisummaa fi kabaja dubartii,"Nama dafee aaru tokko ibsuuf, ykn obsa nama hin qabaanne.",A,Anger in the nose.
+"Namni ulee baatee hin deemne, sareef sagadaa deema.","Kan dursee hin qophoofne, rakkoo isa qunname hundaaf gadda.",Kan haadha manaa jiruuf jireenya mana isheef hin yaadne fuudhe jireenyi isaa hin fooyya'u.,Qaroomina dhabuu yookiin yeroo wajjin deemuu dhiisuu agarsiisa.,Kan hunda qabu uumaa isaa irraanfata.,"Kan dursee hin qophoofne, rakkoo isa qunname hundaaf gadda.",A,A man who does not carry a stick goes to church with a dog.
+Nama garaan madaa ijatu hirriba dida.,Namni aarii baay'isu boqonnaa hin qabu.,rakkina yeroo muraasaf turu obsaan dabarsu,Yeroo tokko tokko waantota nu mudatan amananii fudhachuun karaa itti jalaa oolludha.,Taa'anii yemmuu ilaalan waan hundinuu akka salphaatti waan hojjetamu fakkaata.,Namni aarii baay'isu boqonnaa hin qabu.,A,A person who is depressed cannot sleep.
+Namni of beeku fira ofii hin wallaalu.,Kan eenyummaa isaa beeku aantee isaa ni beeka.,Hinaaffaa.,Nama birootti fayyadamee kan balleessaa raawwate badii dalagameef itti hin gaafatamu.,Waan tokko gadi fageenyaan qorachuun yookiin gaafii baay'isuun rakkoof nama saaxila.,Kan eenyummaa isaa beeku aantee isaa ni beeka.,A,A self-centered person does not ignore his relatives.
+"Namni hamma ga’u hin beekne, ""adaraa du’a koo"" jedha.",Kan jaalalaafi jibba namaa hin beekne du'a isaaf namni waan gaddu itti fakkaata.,Kan itti tole rakkinni nama biroo itti hin mul'atu.,Of caalchisanii nama jaalachuun barbaachisaa miti.,Fedhiin ofii yoo guute nama irraanfachuun yookiin dagachuun jira.,Kan jaalalaafi jibba namaa hin beekne du'a isaaf namni waan gaddu itti fakkaata.,A,"A person who has never been satisfied with his life says: ""I am satisfied with my life""."
+Namni kijibu oggaa torba dafqa.,Kan dhugaa hin dubbanne narratti beekama jedhee bibir’ata.,Namni rakkoon isa qaqqabe akkatti of kunuunsu ni beeka.,kan obsuu waan gaarii akka argaachu danda'u mul'isa,Dandeettiifi beekumsi umuriin hin daangeffamu.,Kan dhugaa hin dubbanne narratti beekama jedhee bibir’ata.,A,A man who weighs seven pounds.
+Namni fira tokko qabu dhagaa jalaa gora.,Kan gargaarsa hin qabne rakkoon akka irra hin geenyeef of eggannoo godha.,Ollaa qabaachuun baay'ee barbaachisaadha.,Maatiin waliigalu gammachuu fi nagaa qaba.,Kan akka itti dhufetti dubbatu waan nama gaddisiisu namaan jedha.,Kan gargaarsa hin qabne rakkoon akka irra hin geenyeef of eggannoo godha.,A,A relative hides from a rock.
+"Aariin kofalchisee, qananiin boossise.",Waan faallaa ta’e tokko.,Namni waan raawwachuu hin beekne tokko raawwate dafee of hin sirreessu.,Guddinatu nama dhiba malee kufaatiin nama hin dhibu.,Namni aarii baay'isu boqonnaa hin qabu.,Waan faallaa ta’e tokko.,A,I smiled and sobbed.
+Aannan bassootti dhangala’e.,"Waanta tole, mijaawaa kan ta’e.",Aantee ykn fira ofii yoo tuffatan harka diinaa jala galuun jira.,Abbaan gaarummaa hin qabne gidiraatti nama galcha ykn daandii hammeenyaa namatti agarsiisa.,Ani eenyuun gadi jedhanii humnaa ol yaaduu.,"Waanta tole, mijaawaa kan ta’e.",A,Milk was spilled on the bus.
+Arrabni bofa yeroo malee ajjeesa.,Kan hin taane dubbachuun yeroo malee nama ajjeesisa.,barbaachisumaa dhala godhaachu argisiisa,"namni hammeenya rawwaatu, deebisee isuuma miidha",Namni dhimma ofiisaa sirreessuu hin dandeenye namas gargaaruu hin danda'u.,Kan hin taane dubbachuun yeroo malee nama ajjeesisa.,A,The tongue of a serpent can kill without delay.
+Malaan malaa uru.,Malaan balleessaa isaa namatti himuu yookiin akka of sirreessu godhu.,Icciitii nama tokkoo beekuun baay'ee rakkisaadha.,namni jaalatanif waa hunda goodhuf,Jireenyi wal fakkaata garuu akkatti  jiraatu abbumasaatu beeka.,Malaan balleessaa isaa namatti himuu yookiin akka of sirreessu godhu.,A,The art of flower arranging.
+Namni nama gaggeessu mana nama hin geessisu.,Gargaarsi namaa yeroof yoo ta'e malee hanga dhumaatti hin ta’u.,"Namni biraa waan fedhe jedhus, bakka ofii barbaadan tokko gahuuf murteen ofii gahaadha.","Kan dursee hin qophoofne, rakkoo isa qunname hundaaf gadda.",Waan ta'e baayy'ee yaaduun fayyaa namaa irratti miidhaa qaba.,Gargaarsi namaa yeroof yoo ta'e malee hanga dhumaatti hin ta’u.,A,A tour guide does not take you to your home.
+"""Siifan tola"" jennaan, ""nan marii'adha"" jedhe. 
+",Tola akka hamaatti fudhachuu.,Kan gargaarsa hin qabne rakkoon akka irra hin geenyeef of eggannoo godha.,Gargaarsa namoota birootiin waan tokko galmaan gahuun salphaadha.,Yoo ofii tattaafatan namni nama gargaara.,Tola akka hamaatti fudhachuu.,A,"""I'm happy to talk to you"", he said."
+Namni of jaju hin dogoggoru.,Ana malee namni jira kan hin jenne waan balleessaa isaa namni irratti beeku itti hin fakkaatu.,Kan waliin oolan jijjiirama wal irratti fidu.,Namni hamaan warra saaxilamoo ta'an miidha.,Waanti jalqabnisaa gammachuu ta'e dhumnisaa gadda ta'uu danda'a.,Ana malee namni jira kan hin jenne waan balleessaa isaa namni irratti beeku itti hin fakkaatu.,A,A proud person is not mistaken.
+"Abaarsi abbaa lafee nama cabsee, abaarsi haadhaa hundee nama cabsa.",Abaarsi haadhaafi abbaa gaarii akka hin taane ibsa.,Waan baay'ee ulfaataa hojjechuun dura waan salphaa hojjedhu.,Haalota tokko tokko waan kamiyyu yoo goone jijjiruu hin dandeenyu.,"Homaa kan nama hin gargaarre, rakkoo namarraan geessisuu danda’a.",Abaarsi haadhaafi abbaa gaarii akka hin taane ibsa.,A,"A curse breaks the bones of a father, a curse breaks the roots of a mother."
+"""Abaarsa eessa dhaqxa?"" jennaan, ""bakka na erganan dhaqa"" jedhe.",Wanti dura hammeenyummaan beekkame tokko bakka dhaqe hundumaatti waanuma walfakkaatu raawwata.,Qabeenya ofiillee waaqatu namaa laata.,Namni hammeenya yaadu ilmoo ofiitiifis hin yaadu.,barbaachisummaa fi kabaja dubartii,Wanti dura hammeenyummaan beekkame tokko bakka dhaqe hundumaatti waanuma walfakkaatu raawwata.,A,"""Where are you going, Father?"" he asked. ""I am going where you send me""."
+"""Aabbo leenca arge"" jennaan, ""hin argite malee hin argine"" jedhe, abbaan mucaasatiin.",Qalbii malee ijji hin argitu.,Waanuma jaalatanii raawwachuu barbaadaniin milkaa’uu.,Kan wal jaalate wal mufachiisuun hin hafu.,Qaroomina dhabuu yookiin yeroo wajjin deemuu dhiisuu agarsiisa.,Qalbii malee ijji hin argitu.,A,"""I saw a lion"", said the boy's father, ""but I didn't see anything""."
+Namni garaa bal’atu jaalala hin beeku.,"Albaadhessi nama wajjin nyaachuu malee, namaaf hiruu hin jaalatu.",Kan hojii isaatti amantii qabu sodaa tokko malee hojii isaa raawwata.,Namni hammeenya yaadu ilmoo ofiitiifis hin yaadu.,Ilma gaarii waaqatu eebbisee namaaf kenna.,"Albaadhessi nama wajjin nyaachuu malee, namaaf hiruu hin jaalatu.",A,A person who is not open-hearted does not know how to love.
+"Namni kan namaan jedhu malee, kan isaan jedhan hin beeku.","Kan nama hamatu, maal akka ittiin jedhan hin beeku.",Ariifachuun yookiin akka malee socho’uun nama kisaarsa.,Kan garaa isaa qofa jaallatu nama biraatiif hin yaadu.,Kan jaalala namaaf hin qabne maqaa nama balleessa.,"Kan nama hamatu, maal akka ittiin jedhan hin beeku.",A,"I don't know what they are, but they are human."
+Namni mana hin qabne hamma simbiraa hin ga'u.,Kan mana keessa jiraatu hin qabne tuffatamaadha.,Namni gorsa didu wanta hamaa ta'e tokkof saxilamuu danda'a,Namoota (ummata) biratti jibbamuu baay'ee ulfaatadha.,Gowwaa nama hundatu akka barbaadetti ergata.,Kan mana keessa jiraatu hin qabne tuffatamaadha.,A,A homeless person is not as good as a bird.
+Namni baduuf ka’e nama galaafata.,Kan abdii kutate nama balleessa.,namni jaalatanif waa hunda goodhuf,Manni dubartii hin qabne mijataa fi guutuu ta'uu hin danda'u.,Kan waan gaarii siif hojjete waanuma gaarii sirraa eega.,Kan abdii kutate nama balleessa.,A,A man may be found wanting in his life.
+Namni niitii dubbattuu qabu galgala jibba.,Kan haati warraa qocooltu mana isaatti galuu yaadda'a.,"Namni nyaataaf waan hundaa godhu, namoota biiroodhaaf nama icciitii hin ta'u.",Waan qaanessaa fi itti salfatan dhoksuu.,Fedhiin namaa daangaa hin qabu.,Kan haati warraa qocooltu mana isaatti galuu yaadda'a.,A,A man of quiet speech hates the dark.
+Namni maayii dhabe dhangalaasee funaana.,Kan hojii hiike waan bu'aa hin qabne dalaga.,Maddi isaa gargar ta'uus tajaajila walfakkaata kennuu danda'a.,Bilchinni namaa yommuu dabalaa deemu gara lafinni isaas dabalaa deema.,Dhugaan nagaa fida.,Kan hojii hiike waan bu'aa hin qabne dalaga.,A,A field without grain was to be reaped.
+Abbaa gowwaan aannan daa’imaa dhuga,Wallaalaan maatii ofii huba.,Namni amala namoota waliin jiraatuu dhaala.,Namni waan gochuuu hin dandeenye gochuu barbaada.,"Waanti hunduu hin fayyadu,  kanaafuu waan nu fayyadu filachuu qabna.",Wallaalaan maatii ofii huba.,A,A foolish father drinks the milk of a babe
+"Namni masangoon jiilche, gufuu gurraattii baqata.",Kan miidhaan guddaa irra ga'e sodaan jiraata.,Kan itti tole rakkinni nama biroo itti hin mul'atu.,Abdii kutachuu ykn ofitti amanuu dadhabuu.,Wanti dansaan ykn gaariin tokko xiqqaatullee hammuma sanatu nama gammachiisa yookiin nama fayyada.,Kan miidhaan guddaa irra ga'e sodaan jiraata.,A,A man who is running away from a wall is running away from a barrier.
+Namni of shakku kafana isaa dheessa.,Kan ofitti hin amanne yeroo hundaa sodaan jiraata.,Namni akka qabeenya isaatti jiraata.,Akka namaaf mijaa'etti waa ofii godhu.,Waanuma jaalatanii raawwachuu barbaadaniin milkaa’uu.,Kan ofitti hin amanne yeroo hundaa sodaan jiraata.,A,A person who is self-doubting is not going to let that happen.
+Namni ija bade xiraa'a hin sodaatu.,Kan maqaan bade waa tokko hin sodaatu.,Ariifachuun yookiin akka malee socho’uun nama kisaarsa.,"Waan tokkotti seenuun duratti sadarkaa ofii irra jiran 
+ madaaluun gaarii ta’a.",Hinaafuun akka namni ta'en ta'a jedhanii ol hiixachuu.,Kan maqaan bade waa tokko hin sodaatu.,A,A blind man is not afraid of the dark.
+"Namni qaanii hin qabne, mooqa deessuu nyaata.","Kan maal naan jedhuu hin beekne, waan saalfii hojjeta.","Namni nyaataaf waan hundaa godhu, namoota biiroodhaaf nama icciitii hin ta'u.",Namni akka qabeenya isaatti jiraata.,Namni waan raawwachuu hin beekne tokko raawwate dafee of hin sirreessu.,"Kan maal naan jedhuu hin beekne, waan saalfii hojjeta.",A,He that is without shame eats the dung of the childbirth.
+"Namni namaa gadii, jechi namaa oli.",Kan hojii hin jaalanne dubbiidhaan nama caala.,Har’a rakkoon kan nu mudate ta’ullee boru fooyya’aa yookiinn wayyaa’aa deema.,Abbaan ilma isaatii waan gaarii hin yaadne waanuma faayidaa hin qabne kaa'a.,Namni abdii qabu waan hunda qaba.,Kan hojii hin jaalanne dubbiidhaan nama caala.,A,"Man is less than man, and man is more than man."
+Namni kophaa nyaatu kophuma du’a.,"Kan rakkinaa nama hin baasne, nama rakkina isaaf birmatu hin argatu.",Kan qaanii qabu nama fuuldura ba'uu ni sodaata.,"Waan tokko argachuun dhimma nama rakkisu ta’uu baatus,  itti fayyadamanii hojiirra oolchuun rakkisaa ta'uu danda'a.",Fedhiin ofii yoo guute nama irraanfachuun yookiin dagachuun jira.,"Kan rakkinaa nama hin baasne, nama rakkina isaaf birmatu hin argatu.",A,A lonely person eats alone.
+Namni hiriyaa hedduu nama hin ta'u.,Arjummaa kan baay'isu qabeenya hin horatu.,Feedhiin waan tokko waan biraatiin hin guutamu.,Waliin hojjechuun qormaata ulfaataa ta'e illee injifachuun ni danda'ama.,kan obsuu waan gaarii akka argaachu danda'u mul'isa,Arjummaa kan baay'isu qabeenya hin horatu.,A,A person is not a person with many friends.
+"Namni qufa’u waa tufa, namni mammaaku waa dubbata.","Kan hamaa dubbatu nama gaddisiisa, kan nama gorsu garuu nama gammachiisa.",Dubbiin hamaan miidhaa fida.,Arjummaa kan baay'isu qabeenya hin horatu.,Cubbuun suuta suuta guddachaa deema garuu dhuma irratti nama qaba.,"Kan hamaa dubbatu nama gaddisiisa, kan nama gorsu garuu nama gammachiisa.",A,"A glutton will be a dead man, and a gossip will be a gossip."
+"""Abbaan durbaa dhibba sadii"" jedha, inni fuudhu ija sadii jedha.","Inni fuudha barbaadu gatiin akka gadi bu’uuf yoo fedhu, inni kennu garuu gatiin akka ol ka’u hin fedhu.",Waliin hojjechuun qormaata ulfaataa ta'e illee injifachuun ni danda'ama.,Kan kunuunsa dhabe quucaree hafa.,Of jajuun gaarii miti.,"Inni fuudha barbaadu gatiin akka gadi bu’uuf yoo fedhu, inni kennu garuu gatiin akka ol ka’u hin fedhu.",A,"""Three hundred virgins"", says the account, and the bridegroom has three eyes."
+Abbaan birrii fi abbaan wal hidhe nama dhaana.,Kan qabeenya yookiin gamtaa qabu nama miidha.,Haalota tokko tokko waan kamiyyu yoo goone jijjiruu hin dandeenyu.,Namni humnaa fi aangoo qabu waan barbaade hojjeta.,Kan abdii kutate nama balleessa.,Kan qabeenya yookiin gamtaa qabu nama miidha.,A,A man and a woman are one and the same.
+"Abbaa gurra uretu, waan itti kaa’u beeka.",Waan tokko abbuma hojiisaa jalqabetu raawwachuu qaba.,rakkina yeroo muraasaf turu obsaan dabarsu,Waanuma jaalatanii raawwachuu barbaadaniin milkaa’uu.,Kabaja gaarii argachuuf qalbiin abboomamuutu gaariidha.,Waan tokko abbuma hojiisaa jalqabetu raawwachuu qaba.,A,A good father knows where to put his things.
+"Ol dadhaban, gadi hin dadhaban.",Guddinatu nama dhiba malee kufaatiin nama hin dhibu.,wanti hunduu yeroo qaba,Wanti bu'uurri isaa hin tolle firiin isaa gaarii hin ta'u.,barbaachisummaa fi kabaja dubartii,Guddinatu nama dhiba malee kufaatiin nama hin dhibu.,A,They will not grow weary or give out.
+Gaangeen takkaallaa kutte jennaan ofittuu gabaabsite.,Nama ofii isaatiin waan isa balleessu hojjetu.,Namni dubbii guddisu waa keessa darbee ofittillee kan qoosu dha.,Aantee ykn fira ofii yoo tuffatan harka diinaa jala galuun jira.,obsa qabaachuu fi yeroosaati waan gaarii hojjeechu Waaqaa,Nama ofii isaatiin waan isa balleessu hojjetu.,A,She said that she had cut her gloves.
+"Namni taa’umsa hin beekne, abbaa manaa fi haadha manaa gidduu taa’a.",Kan safuu hin beekne waan nama saalfachiisu hojjeta.,Gowwaan fageessee yaaduus qabeenyasaa bulchuus hin danda'u.,Waan gaarii tokko argachuuf dhama’uun barbaachisadha.,Namni dhimma ofiisaa sirreessuu hin dandeenye namas gargaaruu hin danda'u.,Kan safuu hin beekne waan nama saalfachiisu hojjeta.,A,The untrained person sits between the husband and wife.
+Namni ofitti amane laga bu’ee rafa.,Kan hojii isaatti amantii qabu sodaa tokko malee hojii isaa raawwata.,Iftoominaa fi haqaan dubbii fixachuun gaariidha.,Ilma gaarii waaqatu eebbisee namaaf kenna.,Waanta barbaadan tokko argachuuf dhama’uun yookiinn dafquun ykn tattaafachuun  barbaachisaadha.,Kan hojii isaatti amantii qabu sodaa tokko malee hojii isaa raawwata.,A,A man who trusts in himself will fall into a deep sleep.
+Abbaa daaketu waan jiisu beeka.,Bu’aa raawwii hojii dalaguu abbuma sanitu beeka.,Nama baay'ee jajuun kufatiitti isa geessa.,Cubbuun suuta suuta guddachaa deema garuu dhuma irratti nama qaba.,Amala badaa nama tokko mul'isa,Bu’aa raawwii hojii dalaguu abbuma sanitu beeka.,A,The father knows what he is going to do.
+Namni itti tole waaqatti ol fincaa’a.,Kan hunda qabu uumaa isaa irraanfata.,Namoota yeroo hunduumaa dogoggora yookaan hanqina isaani hin ilaalee,Waan irra fooyyaa’aa ta’e tokko akkanumatti abdiidhaan nan argadha jechuun waan har’a qaban tokko qusannaa malee itti fayyadamuun boru rakkoof nama saaxiluu akka danda'a,Kan qabeenya xiqqaa qabu jireenya gaarii hin eeggatu yookiin waan hin jirre hin abdatan.,Kan hunda qabu uumaa isaa irraanfata.,A,The one who accepts it will ascend to heaven.
+"""Aayii! marqi bulluqa"" jennaan, ""dabaafii miti akka wal gahuufi"" jette.",Marqaan dhiyaate qal’aa dha.,Namni biyya isaa keessa jiraatu kabaja  hin dhabu.,Namni qofaa jiraatu qofaa isaa rakkata.,Of jajuun gaarii miti.,Marqaan dhiyaate qal’aa dha.,A,"""No, the circle of the bull"", she said, ""it's not that big""."
+Namni namarra jiru ciisee nama dhiita.,Kan humna qabu karaa hundaa nama miidha.,Wanti dansaan ykn gaariin tokko xiqqaatullee hammuma sanatu nama gammachiisa yookiin nama fayyada.,Kan wal jaalate wal mufachiisuun hin hafu.,Umuriin dheerate gaariifi yaraa nama agarsiisa.,Kan humna qabu karaa hundaa nama miidha.,A,The person on the other side is sleepy.
+Namni ilkaan moogaa garaa keessatti kolfa.,Kan qaanii qabu nama fuuldura ba'uu ni sodaata.,Hunduu akka qabeenya isaatti jiraata.,Hinaaffaa.,Namni hamaa ta'e hammeenyisaa salphaatti hin mul'atu.,Kan qaanii qabu nama fuuldura ba'uu ni sodaata.,A,A tooth grins in the belly.
+Namni garaaf kaatu nama garaa hin ga’u.,"Namni nyaataaf waan hundaa godhu, namoota biiroodhaaf nama icciitii hin ta'u.",Uumamaan namni hundinuu walqixa.,Kan jaalalaafi jibba namaa hin beekne du'a isaaf namni waan gaddu itti fakkaata.,Rakkoo darbe irra deedeebiin kaasuun miidhaa qaba.,"Namni nyaataaf waan hundaa godhu, namoota biiroodhaaf nama icciitii hin ta'u.",A,A person who is quick to anger does not take offense.
+"Abbaan gaala horeef hoomaan hin baay’atu yoo ofii horan malee.
+",Qabeenyi abbaan ofii horate ilmaaf ta’uu dhiisuu danda’a.,Namni akka ofii namaa hin ta’u.,"Kan haati manaa yeroo hundaa loltu, aariiraa kan ka'e umurii hin dheeratu.",Kan kunuunsa dhabe quucaree hafa.,Qabeenyi abbaan ofii horate ilmaaf ta’uu dhiisuu danda’a.,A,The owner of a fat camel will not have much grain unless he grows his own.
+"Namni ofii quufe, waan gabaan quufe se’a.",Kan qabu namni hunduu waan rakkatu itti hin fakkaatu.,Eenyummaafi maalummaa isaa kan hin beekne garuma argetti jallata.,Wanti al tokko nama harkaa ba’e tokko hin deebi’u.,Kan hojii isaatti amantii qabu sodaa tokko malee hojii isaa raawwata.,Kan qabu namni hunduu waan rakkatu itti hin fakkaatu.,A,A person who is content with himself is content with little.
+Namni horii qabu gosa qaba.,Kan qabeenya qabu fira hin dhabu.,Aantee ykn fira ofii yoo tuffatan harka diinaa jala galuun jira.,Of eeggannoo gochuun barbaachisaadha.,Humna ofii madaalaa waa hojjechaa deemuun gaariidha.,Kan qabeenya qabu fira hin dhabu.,A,A pet owner is a person of color.
+"Namni guddaan, hoolaa hin elmuu ,waan baatu hin wallaalu.",Namni beekaan waan hojjetuufi humna isaa ni beeka.,Waan hunda obsaan bira darbuu wayya.,wal deeggaruun barbachisaadha,Bulchiinsi gaariin marii fi walhubachuun dhufa.,Namni beekaan waan hojjetuufi humna isaa ni beeka.,A,"A grown man does not lose sight of the sheep, and he does not lose sight of the load."
+Namni nama caala.,"Ilaalchaan, beekumsaan, gaarummaan, ogummaafi wkf.n garaagarummaan namoota gidduu jira.",Kan maqaan bade waa tokko hin sodaatu.,Gowwaan waa dhabuusaa rakkoo dhabu se'a.,Waanta barbaadan tokko argachuuf dhama’uun yookiinn dafquun ykn tattaafachuun  barbaachisaadha.,"Ilaalchaan, beekumsaan, gaarummaan, ogummaafi wkf.n garaagarummaan namoota gidduu jira.",A,Man is superior to man.
+Aannan harma lama keessaa ba'us tokkuma.,Karaan bahiitii ykn dhufaatii waan tokkoo gargar ta’ullee dhumarratti bu’aan ykn firiin inni agarsiisu waan garaagarummaa hin qabne.,Kan haadha manaa jiruuf jireenya mana isheef hin yaadne fuudhe jireenyi isaa hin fooyya'u.,"Namni waan keessa darbe yaadachuun, waan gara fuulduratti isa mudatuuf baay'ee barbaachisaadha.",Humna ofii madaalaa waa hojjechaa deemuun gaariidha.,Karaan bahiitii ykn dhufaatii waan tokkoo gargar ta’ullee dhumarratti bu’aan ykn firiin inni agarsiisu waan garaagarummaa hin qabne.,A,The same milk comes from two different breasts.
+Namni ilkaan hin qabne foonitti maraata.,Namni waan gochuuu hin dandeenye gochuu barbaada.,waligalteen jiranaan waan xiqqootu nama gaha,Kan jaalala namaaf hin qabne maqaa nama balleessa.,"Namni tokko yoo hanga fedhe aangoo qabaatees, gargaarsa namootii biraatiin ala bakka barbaadame gahuu hin danda'u",Namni waan gochuuu hin dandeenye gochuu barbaada.,A,A toothless person is a man of flesh.
+Migirri furdateef gudeelcha hin ta’u.,Wanta godhuu ykn raawwachuu hin dandeenyeef of rakkisuun hin barbaachisu.,Nama altokko bakka guddaa kenniteefi deebistee xiqqeessuu hin qabdu.,Namni fira malee hin dhalatu.,Waanuma jaalatanii raawwachuu barbaadaniin milkaa’uu.,Wanta godhuu ykn raawwachuu hin dandeenyeef of rakkisuun hin barbaachisu.,A,A loose womb is not the ram.
+"Aannanoo muraasumaa, maal danuun qoraasumaa?",Waan xiqqoodhaaf baasii  guddaa baasuun hin barbaachisu.,namni dabaree wal gargara,Kan hamileen kufte jireenya isaa hin fooyyeffatu.,Namni abdii qabu waan hunda qaba.,Waan xiqqoodhaaf baasii  guddaa baasuun hin barbaachisu.,A,"What, then, should I study?"
+Abbaan baraa muka garbuutiin lafa horda.,Namni aangoo qabu waanti hojjechuu hin dandeenye hin jiru.,Akka namaaf mijaa'etti waa ofii godhu.,waan bu'uraa yookaan dhugaa hin tanee irraatti hundaa'uun nama komaachuu,Qalbii malee ijji hin argitu.,Namni aangoo qabu waanti hojjechuu hin dandeenye hin jiru.,A,The Father of eternity plows the ground with a sickle.
+ Afaanii fi funyaani.,Yeroo hundaa walbiraa hin dhibaman.,Gorsa kan kennu nama muxannoo qabudha.,"Namni gabaabaan nama guddaa hin fakkaatu, kabajas hin argatu.",Gowwaa nama hundatu akka barbaadetti ergata.,Yeroo hundaa walbiraa hin dhibaman.,A,The mouth and nose.
+Habaqii facaasanii midhaan hin haaman.,Waan hin taane hojjetanii waan gaarii hin argatan.,"jiruun guddaas ta'u xiqqaa akka hin tufatamneefi, akkasumaas amaatiin sooreeti tatee hiyyeeti akka kabajun malu akeeka",Namni farda qabu waan fardaaf barbaachisus hin dhabu.,Jaalalli dhugaan bakka waliif kennuun ibsama.,Waan hin taane hojjetanii waan gaarii hin argatan.,A,They would not reap what they sow.
+Abbaan gurraa wareega ankaakee du’e.,Wayin ofii godha otoo jedhanuu achi ga’uu hanqatu.,Of eeggannoo gochuun barbaachisaadha.,Jaalalli haadhaa guddaa (cimaa) dha.,nama maqaan badee maqa baleesi itti baay'ata,Wayin ofii godha otoo jedhanuu achi ga’uu hanqatu.,A,The father of your great-grandson has died.
+"Aannan shiiniin tokko, daadhii gaanii tokko balleessa.",Waan walitti hin taanee xiqqoomtisheellee waan baay'ee balleessuu danda'a.,Kan nama fayyaduu danda’uufi hin dandeenye adda baafachuu dhabuun gowwummaa olaanaa malee waan biraa ta’uu hin danda’u.,Kan nama baasuu fi hin baafne hubatee beekuun rakkina nama qunnamuu malu tokkorraa dursee kan of eeguu qabu abbaadha.,Yeroo hundaa walbiraa hin dhibaman.,Waan walitti hin taanee xiqqoomtisheellee waan baay'ee balleessuu danda'a.,A,A small quantity of milk will make a large quantity of wine.
+Namni jiidhe rooba hin sodaatu.,Kan abdii kutate waan sodaa hin qabu.,Namni yeroo hunda waan amaleefate godha.,Namni kan isa gargaaru qabu haala baay'ee hamaa keessallee ni darba.,Kan humna qabu karaa hundaa nama miidha.,Kan abdii kutate waan sodaa hin qabu.,A,The rain is not a threat to the man who pulls it.
+Namni ofiifuu dahu nama hin deesissu.,Kan rakkina keessa jiru rakkina nama hin baasu.,Marqaan dhiyaate qal’aa dha.,Kan hojii hin jaalanne dubbiidhaan nama caala.,wanta takkaa jedhan tokkof cichoomina qabaachu argisiisuuf jedhaama,Kan rakkina keessa jiru rakkina nama hin baasu.,A,A person who drinks too much does not get drunk.
+Namni karaa si wajjin hin deemne harree si wajjin hin fe’iin.,Kan waan tokko keessatti qooda hin qabne waan sanaaf hin dhiphatu.,Kan haadha warraa gaarii qabu jireenya gaarii jiraata.,Namni ergifatee waa hojjetu hin milkaa’innisaa guutuu hin ta'u.,kan obsuu waan gaarii akka argaachu danda'u mul'isa,Kan waan tokko keessatti qooda hin qabne waan sanaaf hin dhiphatu.,A,"Do not take up the ass with you, and do not let anyone who is not a traveler go with you."
+Namni gadoo hin beekne hamma saree hin ga'u.,Kan haaloo isaa ba'uu hin dandeenye yeroo hunda tuffatama.,Yeroo baay'ee namni kan nama kabaju uffata ilaaleedha.,Jaalalli haadhaa guddaa (cimaa) dha.,waan bu'uraa yookaan dhugaa hin tanee irraatti hundaa'uun nama komaachuu,Kan haaloo isaa ba'uu hin dandeenye yeroo hunda tuffatama.,A,A man who does not know how to be temperate is not as good as a dog.
+"Namni galata hin beekne, hamma harree hin ga'u.",Namni waan namni biroo godheef hin yaadanne nama yaraadha.,wanti hunduu yeroo qaba,"Duuti dabaree dha, namni hundi du'arraa hin oolu.",Irra keessa fakkeessuun  bu’aa hin qabu.,Namni waan namni biroo godheef hin yaadanne nama yaraadha.,A,A thankless person is not as appreciative as a donkey.
+Namni sii fide sirraayiis akka fudhatu hin dagatiin.,Kan waan gaarii siif hojjete waanuma gaarii sirraa eega.,Namni qabeenya guddaa hin qabne waan qabuun quufa.,Maddi isaa gargar ta'uus tajaajila walfakkaata kennuu danda'a.,Kan waliin oolan jijjiirama wal irratti fidu.,Kan waan gaarii siif hojjete waanuma gaarii sirraa eega.,A,"Remember, the person who gives you the gift also receives the reward."
+Namni niitiin bareeddu qeerroo ollaa hin jaallatu.,Kan waa shakku nama hin amanu.,Kan hunda qabu uumaa isaa irraanfata.,Wanta godhuu ykn raawwachuu hin dandeenyeef of rakkisuun hin barbaachisu.,Dandeettiifi beekumsi umuriin hin daangeffamu.,Kan waa shakku nama hin amanu.,A,A beautiful person does not like a neighboring monkey.
+Namni manni isaa dhimmisu rooba hin sodaatu.,Namni waan sirritti beeku tokko hin sodaatu.,Obsa godhachuun bu'aa gaarii argamsiisa.,"Hiyyeessi hanga fedhe yoo aareellee wanti godhu hin jiru, sababa hiyyummaasaatiin deebi’ee mataa of dhukkubsa jechuudha.",Waanti tokko erga badee booda rakkoo tokko malee duuba deebisuun hin danda'amu.,Namni waan sirritti beeku tokko hin sodaatu.,A,A man who builds his house does not fear the rain.
+Kan jiila qabu of hin amanu.,Kan wanti suukanneessaan irratti raawwatame wanti hundi kan isa balleessu itti fakkaata.,"Waan hunda beekaniif hunda qulqulleessanii ni hojjetu 
+ jechuu miti yookiin Ogummaan bakka qaba.",Madaa ykn quuqqaa garaa keessaa baafatanii hin dubbanne ykn dubbachuu hin barbaanne tokko haasawaa keessa himatu.,Kan haati warraa qocooltu mana isaatti galuu yaadda'a.,Kan wanti suukanneessaan irratti raawwatame wanti hundi kan isa balleessu itti fakkaata.,A,The one with the cold shoulder lacks confidence.
+Abbaa hambaa arrabsuuf abbaa ofii arrabse.,Kan biraan miidhaatti of miidhuun waan jiruuf of eeggannoon barbaachisaadha.,Haadha hiyyeettii qabaachun haadha dhabuu irra wayya.,Miirake ibsachuun akka namoota irraa gargaarsa argattu si godha.,Bulchiinsi gaariin marii fi walhubachuun dhufa.,Kan biraan miidhaatti of miidhuun waan jiruuf of eeggannoon barbaachisaadha.,A,He cursed his own father to insult the owner of the mill.
+Yoo farda dhaban harreen garmaamu.,"Waan barbaadan yoo dhabanis, kan qabanitti dhimma ba'u.",Qabeenya abbaa ofiirra carraa gaarii argachuutu caala.,Kan qabeenya xiqqaa qabu jireenya gaarii hin eeggatu yookiin waan hin jirre hin abdatan.,"Namoota giddutti jaalalli qofti gahaa miti, iftoominaan waliin haasa'uu fi tokkumaan jiraachun barbaachisaadha.","Waan barbaadan yoo dhabanis, kan qabanitti dhimma ba'u.",A,"Without horses, the donkeys would be exhausted."
+Abshir abshiriin sheeka bishaan nyaachifte.,Abdiin amansiisaa hin taane balaarra nama buusa yookiin waan hin taane irratti nama jajjabeessuun balaa fida.,Icciitii nama tokkoo beekuun baay'ee rakkisaadha.,Namni waa hin hojjenne otuma ta’uu ni beela'a.,Dubbiin yoo dhiisan malee dhuma hin qabu.,Abdiin amansiisaa hin taane balaarra nama buusa yookiin waan hin taane irratti nama jajjabeessuun balaa fida.,A,Abshir abshir fed the sheik with water.
+Namni gowwaa gorseefi namni dhagaa horde tokkicha.,Waan jijjiirama hin agarsiisne irratti dhama'uun bu'aa hin qabu.,Bilchinni namaa yommuu dabalaa deemu gara lafinni isaas dabalaa deema.,Kan hojii hiike waan bu'aa hin qabne dalaga.,Kan waliin oolan jijjiirama wal irratti fidu.,Waan jijjiirama hin agarsiisne irratti dhama'uun bu'aa hin qabu.,A,A counselor of the stupid one is like a stone-thrower.
+Abaaramaan waciitii itti nyaate dhiita.,Gocha gaarii nuuf godhame wanta irraa bu’aa arganne gonkumaa irraanfachuu hin qabnu.,Dafanii jalqabuu fi cimanii hojjechuun milkaa'inaaf wabii hin ta'u.,Namni waan beeku dubbaata,Karaan bahiitii ykn dhufaatii waan tokkoo gargar ta’ullee dhumarratti bu’aan ykn firiin inni agarsiisu waan garaagarummaa hin qabne.,Gocha gaarii nuuf godhame wanta irraa bu’aa arganne gonkumaa irraanfachuu hin qabnu.,A,The curse was lifted.
+"Waciitii haati warraa harka keesse, ormi dhumdhuma kaa’a.",Kan abbaan seeraa fi sirnaan itti hin fayyadamne ormi hin mararfatu,Amalli bare adabbiidhaan nama gadi hin lakkisu.,carraa dhabeessa,Wayin ofii godha otoo jedhanuu achi ga’uu hanqatu.,Kan abbaan seeraa fi sirnaan itti hin fayyadamne ormi hin mararfatu,A,"A mother's hand is her own, and a stranger will eat it up."
+Aa’oon waraabessaa duraa duubaan walitti qooddi.,Waliin ta’uun hojiin tokko yoo raawwatame xumurri isaa ni miidhaga.,Waanta osoo itti hin yaadiin hojjetame ykn dogoggorri raawwatame keessa deebi’anii sirreessuun  nama rakkisa.,Filannoo baay'ee qabaachuun jireenya namaa baraara.,"Albaadhessi nama wajjin nyaachuu malee, namaaf hiruu hin jaalatu.",Waliin ta’uun hojiin tokko yoo raawwatame xumurri isaa ni miidhaga.,A,Aaron put the front of the recorder back together.
+Isa taa’ee ilaaluuf daakuun boqqoolloo dimbilaala.,Taa'anii yemmuu ilaalan waan hundinuu akka salphaatti waan hojjetamu fakkaata.,Waan siif hin oolle dura furadhu.,Fedhiin ofii yoo guute nama irraanfachuun yookiin dagachuun jira.,Yeroon itti fufiinsaan jijjirama.,Taa'anii yemmuu ilaalan waan hundinuu akka salphaatti waan hojjetamu fakkaata.,A,"To see who is sitting, the baker kneads the dough."
+Namni qaana’e baala ceekaa shamaxxaxa.,Kan saalfate waan hojjetu hin beeku.,Amalli bare adabbiidhaan nama gadi hin lakkisu.,"namni hammeenya rawwaatu, deebisee isuuma miidha",Kan nama baasuu fi hin baafne hubatee beekuun rakkina nama qunnamuu malu tokkorraa dursee kan of eeguu qabu abbaadha.,Kan saalfate waan hojjetu hin beeku.,A,A shy person will shake his cheek.
+"Aannan guchumaa, haguma dhaqaban ol qaban.",Waan bade tokko yeroo itti dhufan hammuma itti qaqqaban badii oolchu.,namni dabaree wal gargara,"Nama dafee aaru tokko ibsuuf, ykn obsa nama hin qabaanne.",Namni fira malee hin dhalatu.,Waan bade tokko yeroo itti dhufan hammuma itti qaqqaban badii oolchu.,A,"The milk is thick, and the top is smooth."
+Walii galan alaa galan.,Yoo waliigalan rakkoo hamaa keessaa ba'uun danda'ama.,Namni gorsa didu wanta hamaa ta'e tokkof saxilamuu danda'a,Jaalalli haadhaa guddaa (cimaa) dha.,Kan qabeenya ga'aa hin qabne akka garaa yookiin fedha yookiin isaatti jiraachuu hin danda'u.,Yoo waliigalan rakkoo hamaa keessaa ba'uun danda'ama.,A,They walked out.
+"Huumni ganama dhufa, yaadni galgala dhufa.","Yeroo humni jiru yaadni namaa hin gallu, yeroo yaadni namaa galu immoo huumni hin jiru.
+Qalbiidhaan tasgabaa’anii bulchuun dhimma dhawaatan dhufudha.",Yoo waliin hojjetan waanta cimaa dhunfaan hojjetamuu hin dandeenyellee ni hojjetu.,Yoo waliigalan rakkoo hamaa keessaa ba'uun danda'ama.,Kan saalfate waan hojjetu hin beeku.,"Yeroo humni jiru yaadni namaa hin gallu, yeroo yaadni namaa galu immoo huumni hin jiru.
+Qalbiidhaan tasgabaa’anii bulchuun dhimma dhawaatan dhufudha.",A,"In the morning there is a noise, and in the evening there is a thought."
+Namni hamma abbaatti abdatan hamma wasiilaa hanqata.,Kan waan guddaaf eeggatan waan xiqqoo namaaf hin oolu.,Yoo aaran ni arraawu yookiin ni dulloomu.,Namni farda qabu waan fardaaf barbaachisus hin dhabu.,Maatiin yeroo hunda waldhabu miseensa isaa hin gargaaru.,Kan waan guddaaf eeggatan waan xiqqoo namaaf hin oolu.,A,A father's trust is like a cousin's trust.
+Aantee fi qoricha gaafa rakkatan barbaadu.,Yeroo rakkoon nama qaqqabettii fi yeroo dhibamanitti kan namaaf furmaata duraa ta’uu ykn laachuu danda’u fira aantee fi qoricha .,"Osoo rakkoo jiru hin furatiin,  rakkoo biraa ofitti dabaluu.",Namni badu nama balleessa.,Qaamni kamiyyuu duraan dursee faayidaa mataa isaa gidduu galeessa godhachuun socho’a.,Yeroo rakkoon nama qaqqabettii fi yeroo dhibamanitti kan namaaf furmaata duraa ta’uu ykn laachuu danda’u fira aantee fi qoricha .,A,They want a cure and a cure.
+Namni ogeessa wajjin adeemu ogeessa ta’a.,Kan waliin oolan jijjiirama wal irratti fidu.,Wanti ofii hin tolle isa kaaniifis hin tolu.,Namni waan raawwachuu hin beekne tokko raawwate dafee of hin sirreessu.,Madaa qaamaa ni fayyu garuu miidhama jecha badaa irraa fayyuun ni rakkisa.,Kan waliin oolan jijjiirama wal irratti fidu.,A,He that is walking with wise persons will become wise.
+Abbaa jaalatan ilma isaa dhungatu.,Nama jaalatan maatii isaa waliin jaalatu.,Wayin ofii godha otoo jedhanuu achi ga’uu hanqatu.,Waan raawwatuu fi bu’aa hojii tokkoo abbaa caalaa namni quba qabaachuu malu hin jiraatu.,Abbaan gaariin qabeenya isaa qusateeti ilmoosaatiif dabarsa.,Nama jaalatan maatii isaa waliin jaalatu.,A,A loving father kisses his son.
+Yaada malee iji hin argu.,Hubannoon yookiin qalbeeffannaan bakka hin jirretti waan tokko arguun rakkisaa dha.,Wallaalaan maatii ofii huba.,Jireenyi wal fakkaata garuu akkatti  jiraatu abbumasaatu beeka.,Yeroo hundaa walbiraa hin dhibaman.,Hubannoon yookiin qalbeeffannaan bakka hin jirretti waan tokko arguun rakkisaa dha.,A,It is not the eyes but the mind.
+"Aara balfan jennaan, dullattiin bishaan balfiti.",Waan hamaa irraa of eeguun lafa itti barbaachisutti waan gaarii balfachuun dhimma faallaa ta’e raawwachuudha.,Dhugaan ifaa fi mul’ataadha.,Namni waan raawwachuu hin beekne tokko raawwate dafee of hin sirreessu.,"Firri ykn aanteen ofii deegummaa yookiin hiyyummaa namarra gahu kan jibbu ta’uu baatullee, du’uu firaa hin jaalatu, yeroo hunda homaallee gochuufi baatu jireenya isaa hawwa jechuudha.",Waan hamaa irraa of eeguun lafa itti barbaachisutti waan gaarii balfachuun dhimma faallaa ta’e raawwachuudha.,A,The old woman's face was covered with water.
+"Abbaa biyyaa ta’uun nama hin dhibu, bulchuutu nama dhiba.","Waan tokko argachuun dhimma nama rakkisu ta’uu baatus,  itti fayyadamanii hojiirra oolchuun rakkisaa ta'uu danda'a.","Namni ogeessi gara fuulduraa tilmaamee kan qophaa’u yoo ta’u, gowwaan immoo gaabbii darbe irratti xiyyeeffata.",Namni kan isa gargaaru qabu haala baay'ee hamaa keessallee ni darba.,Umuriin dheerate gaariifi yaraa nama agarsiisa.,"Waan tokko argachuun dhimma nama rakkisu ta’uu baatus,  itti fayyadamanii hojiirra oolchuun rakkisaa ta'uu danda'a.",A,Being a father is not difficult; being a leader is.
+"Aaraanii of hudhanii, gaabbiin ofitti turan.","Otoo akka aariiti ofirratti miidhaa geessisuun kan dhibu ta’uu baatus, yaada walakkaan immoo gaabbuun du’arraa nama oolcha .",Gargaarsi namaa yeroof yoo ta'e malee hanga dhumaatti hin ta’u.,Namni fira malee hin dhalatu.,Abbaan gaariin qabeenya isaa qusateeti ilmoosaatiif dabarsa.,"Otoo akka aariiti ofirratti miidhaa geessisuun kan dhibu ta’uu baatus, yaada walakkaan immoo gaabbuun du’arraa nama oolcha .",A,They were filled with anger and remorse.
+"Beelli ni darba, maqaan hamaan hin darbu.","Bu’aa bahiin jireenyaa boru ni fooyya’a ta’a, gochaan badaan garuu yeroo hunda yaadatama.",Namni isuma har’aa beeka kan gara fuula duraatti ta’u garuu waaquma qofaatu beeka.,Namni ofi of hin miidhu,Yeroo hundaa walbiraa hin dhibaman.,"Bu’aa bahiin jireenyaa boru ni fooyya’a ta’a, gochaan badaan garuu yeroo hunda yaadatama.",A,"Hunger will be no more, and bad reputation will be no more."
+Adurree harki lachuu mirga.,Kan dandeettii yookaan ga’umsa hunda qabu akka hundatti madaquu ykn baruu danda’u.,Ollaa qabaachuun baay'ee barbaachisaadha.,Namni rakkoon isa qaqqabe akkatti of kunuunsu ni beeka.,Nama biyya isaatti kan wallaalu hin jiru ykn kabajamaadha.,Kan dandeettii yookaan ga’umsa hunda qabu akka hundatti madaquu ykn baruu danda’u.,A,Right to shake hands.
+Abbaan fardaa nama sarda.,Kan waa of harkaa qabu bakka barbaade ga'a.,"Namni nyaataaf waan hundaa godhu, namoota biiroodhaaf nama icciitii hin ta'u.",Akka namaaf mijaa'etti waa ofii godhu.,"Jireenyi nama tokkoo irratti hunda'u, qabeenyuma abbaan horate irratti.",Kan waa of harkaa qabu bakka barbaade ga'a.,A,The rider is a man of great speed.
+"Addum addaan yaati, daga mataan boorana jira.",Dhimma tokkorratti mariin hin godhamu yoo ta’e tokkummaan hin uummamu.,Kan hin taane dubbachuun yeroo malee nama ajjeesisa.,Waan gaarii argachuu namni jibbu hin jiru garuu argachuutu nama dhiba malee.,fageenyarratti tokkummaa eegachuu danda'u argisiisa,Dhimma tokkorratti mariin hin godhamu yoo ta’e tokkummaan hin uummamu.,A,"I am in tears, my head is watering."
+"Aannan huuba wajjin naqan, hoggaa dhugan nama dhiba.",Hojiin jalqabarratti bade tokko xumura irratti baay'ee nama rakkisa.,"nama sabaaba dandeetti, qabeenya, bifa, waan hawaatoo ta'e fi kkf qabaachun miidhaamu",Waanta kadhaadhaan dhufe tokko akka barbaadanitti itti fayyadamuun nama dhiba.,Yeroo tokko tokko waantota nu mudatan amananii fudhachuun karaa itti jalaa oolludha.,Hojiin jalqabarratti bade tokko xumura irratti baay'ee nama rakkisa.,A,Milk mixed with honey and honey mixed with honey are bitter.
+"Aannan okolee bada, ilmi eessuma bada, kafanni keessuma bada.",Waanti tokko jalqaba irratti yoo sirreeffamuu baate gatii qabaachuu hin danda’u,Jechoota filachuu fi ogummaan fayyadamuun waliin dubbii gaarii godha.,Kan rakkina keessa jiru rakkina nama hin baasu.,"Nama dafee aaru tokko ibsuuf, ykn obsa nama hin qabaanne.",Waanti tokko jalqaba irratti yoo sirreeffamuu baate gatii qabaachuu hin danda’u,A,"The milk may run out, and the cheese may run out, and the cheese may run out."
+"Namni gaala hate, gad jedhee hin deemu.",Waan ifa ta'e tokko dhoksuun hin danda'amu.,Beekaa callisuun waan dubbachuu hin barbaadneefi.,Nammi waan guddaaf abdatan tokko iddoo hin eegamnetti hafa.,Waan guddaa hojjetanii xiqqaarratti abdii kutachuun hin barbaachisu.,Waan ifa ta'e tokko dhoksuun hin danda'amu.,A,A stolen camel would not be taken for granted.
+Abbaa hajametu farda bokkuun dha'ata.,Nama haajaa qabu akkatti fardaan deemu hin gorsan.,Gocha gaarii nuuf godhame wanta irraa bu’aa arganne gonkumaa irraanfachuu hin qabnu.,Wayin ofii godha otoo jedhanuu achi ga’uu hanqatu.,Waan bade tokko yeroo itti dhufan hammuma itti qaqqaban badii oolchu.,Nama haajaa qabu akkatti fardaan deemu hin gorsan.,A,The reaper is a rain horse.
+"Aak! Jedhanii waa tufu, mammaakan waa himu.",Madaa ykn quuqqaa garaa keessaa baafatanii hin dubbanne ykn dubbachuu hin barbaanne tokko haasawaa keessa himatu.,waan qabaan waliif hiruu barsiisuuf jedhaama,Rakkoo keessaa nan baha jedhanii abdii hin taane horachuun sirrii miti.,Kan haadha warraa gaarii qabu jireenya gaarii jiraata.,Madaa ykn quuqqaa garaa keessaa baafatanii hin dubbanne ykn dubbachuu hin barbaanne tokko haasawaa keessa himatu.,A,"No, they are nothing but a myth."
+Namni ol guddatu sin jibbiin.,Kan ol guddachaa jiru haaloo yoo namatti gadde iddoo itti nama miidhu hin beekamu.,Waan raawwatuu fi bu’aa hojii tokkoo abbaa caalaa namni quba qabaachuu malu hin jiraatu.,Kan jaalala namaaf hin qabne maqaa nama balleessa.,Obsa godhachuun bu'aa gaarii argamsiisa.,Kan ol guddachaa jiru haaloo yoo namatti gadde iddoo itti nama miidhu hin beekamu.,A,The haughty one will hate you.
+Namni uffata qabu kabaja qaba,Nama wayyaa gaarii uffatu ulfinni ni kennamaaf.,Waan raawwatuu fi bu’aa hojii tokkoo abbaa caalaa namni quba qabaachuu malu hin jiraatu.,"Iddoon gita ofii hin taane salphinaaf nama saaxila, qixa gita ofii dhaabachun barbaachisaadha",Malaan balleessaa isaa namatti himuu yookiin akka of sirreessu godhu.,Nama wayyaa gaarii uffatu ulfinni ni kennamaaf.,A,Dress in a dignified manner
+"Namni ollaa isaaf hin dhimmine, soddaaf hin dhimmu.",Namaaf yaaduun ollaa ofii irraa jalqaba.,Wantootni wal hin fakkaanne hariiroo qabaachuu danda'u.,Qaamni kamiyyuu duraan dursee faayidaa mataa isaa gidduu galeessa godhachuun socho’a.,"Waan ofii qulqulleessanii odoo hin beekiin waan nama biraa 
+ qeequun dubbachuu.",Namaaf yaaduun ollaa ofii irraa jalqaba.,A,A person who does not care for his neighbor will not care for the poor.
+"Namni rabbi qoonqoo qabe,  bishaan keessatti boba’a.",Namni abaaramaa waan nama gaddisiisu raawwata.,Nama ofii isaatiin waan isa balleessu hojjetu.,"Osoo rakkoo jiru hin furatiin,  rakkoo biraa ofitti dabaluu.",Kan rakkina keessa jiru rakkina nama hin baasu.,Namni abaaramaa waan nama gaddisiisu raawwata.,A,The man with the rod would drown.
+Namni jireenya isaa fakkaata.,Namni akka qabeenya isaatti jiraata.,Osoo dirqama ofii hin bahatiin nama hin komatan.,Namni waan sirritti beeku tokko hin sodaatu.,Kan warra isaa hin kabajne rakkoof kan saaxilamaa ta’a.,Namni akka qabeenya isaatti jiraata.,A,A person is his life.
+"Namni na hin argine hin jedhiin, ani nama hin argine jedhi malee.",Namni akkamitti akka nama argu hin beekan.,Gocha gaarii nuuf godhame wanta irraa bu’aa arganne gonkumaa irraanfachuu hin qabnu.,kan obsuu waan gaarii akka argaachu danda'u mul'isa,Kan haadha manaa jiruuf jireenya mana isheef hin yaadne fuudhe jireenyi isaa hin fooyya'u.,Namni akkamitti akka nama argu hin beekan.,A,"Do not say, 'No one has seen me,' but, 'I am invisible.'"
+Namni ofii bade hallayyaatti nama dhiiba,Namni badiirra jiru badiitti nama oofa.,Hamma hin qabne of jajji.,Kan gabaabbate yeroo hunda akka ijoolleetti waan ilaallamuuf ulfina osoo hin argatiin hafa.,Kan ulfina hin qabne ajaja hundaa fudhata.,Namni badiirra jiru badiitti nama oofa.,A,A stray catches a man at night
+Namni waan namaatti mooqqatu hin arraabbatu.,Namni ergifatee waa hojjetu hin milkaa’innisaa guutuu hin ta'u.,Nageenyi dhunfaa nagaa namoota naannoo keenya jiran irratti hunda'a.,Osoo dirqama ofii hin bahatiin nama hin komatan.,Gargaarsi namaa yeroof yoo ta'e malee hanga dhumaatti hin ta’u.,Namni ergifatee waa hojjetu hin milkaa’innisaa guutuu hin ta'u.,A,A person who is a sharer does not abuse.
+Namni uffata malee hin deemu.,Namni fira malee hin dhalatu.,Rakkataan kan isa miidhu addaan hin baafatu.,Gowwaan waan tokko gadi fageenyaan itti yaadee  hin hojjetu.,Of caalchisanii nama jaalachuun barbaachisaa miti.,Namni fira malee hin dhalatu.,A,No one goes without clothes.
+Namni qara hin qabatu.,Namni kamiyyuu waan isa miidhu hin hojjetu.,"Jireenyi nama tokkoo irratti hunda'u, qabeenyuma abbaan horate irratti.",Abdii kutachuu ykn ofitti amanuu dadhabuu.,Yoo aaran ni arraawu yookiin ni dulloomu.,Namni kamiyyuu waan isa miidhu hin hojjetu.,A,No one is a thief.
+"Namni nama harkaa nyaate, nama hin nyaatu.",Namni nama harkaa nyaate nama hin miidhu yookiin dabarsee hamaaf nama hin kennu.,waanti wal fakkaatu waliif mijaatadha,Gaariis ta’e gadhee waan ofii hin gatan ni kunuunsu malee.,Wanti dansaan ykn gaariin tokko xiqqaatullee hammuma sanatu nama gammachiisa yookiin nama fayyada.,Namni nama harkaa nyaate nama hin miidhu yookiin dabarsee hamaaf nama hin kennu.,A,A person who eats the hand of another is not eating another.
+"Namni sirba hin beekne hin sirbu, sirbus hin dhiisu.",Namni waan raawwachuu hin beekne tokko raawwate dafee of hin sirreessu.,Qusannaa wallaaluu.,Waan isa baasuufi hin baafne yookiin waan isaa ta’u abbaatu beeka.,namni dabaree wal gargara,Namni waan raawwachuu hin beekne tokko raawwate dafee of hin sirreessu.,A,"A man who is not a dancer will not dance, and he will not stop dancing."
+Kan walshakku waliin laga hin ce’u.,Namoonni wal shakkan waan bu'aa qabu tokko wajjin hojjechuu hin danda'an.,Namni gaariin nama isa gargaare hin miidhu.,Hiyyeessi waan fedhii isaa argachuu hin danda'u.,"Bu’aa bahiin jireenyaa boru ni fooyya’a ta’a, gochaan badaan garuu yeroo hunda yaadatama.",Namoonni wal shakkan waan bu'aa qabu tokko wajjin hojjechuu hin danda'an.,A,The waterfall does not cross the river together.
+"Namni sitti jiguu mannaa, gaarri sitti jiguu wayya.",Namoota (ummata) biratti jibbamuu baay'ee ulfaatadha.,Waan barbaadnu argachuuf tattaafachuu qabna.,rakkina obsaan dabarsuu,barbaachisummaa fi kabaja soddaa,Namoota (ummata) biratti jibbamuu baay'ee ulfaatadha.,A,It is better to be struck by a mountain than by a man.
+Namni ture niitiirraa dhalcha.,Obsa godhachuun bu'aa gaarii argamsiisa.,Kan hunda qabu uumaa isaa irraanfata.,Haati manaa bu'ura manaati.,Aarri foolii hin taane fiduu waan danda’uuf gowwaanis jalaa goruu baannan lameenuu nama miidhu.,Obsa godhachuun bu'aa gaarii argamsiisa.,A,A person is born from a former life.
+ Ofirra sin jaalaaladhuu ofiin sin qixxeessuu.,Of caalchisanii nama jaalachuun barbaachisaa miti.,Maatiin yeroo hunda waldhabu miseensa isaa hin gargaaru.,Waan gochuu hin malle tokko hin lakkisu ykn ni dhiisu.,Qalbii malee ijji hin argitu.,Of caalchisanii nama jaalachuun barbaachisaa miti.,A,Love yourself and be yourself.
+"Namni si haa faarsu malee, ati of hin faarsiin",Of jajuun gaarii miti.,Akka ofiitti malee akka ormaattan waa godhuuf ykn buluuf  yaala jechuun miidhaaf  nama saaxila.,"Ijoolleen (dhalli) namaa hanga fedhe nama aarsitullee, aarii qaban rukuttaan itti bahuun waan hin danda’amneef baay’ee nama aarsa.",wal deeggaruun barbachisaadha,Of jajuun gaarii miti.,A,"Do not praise yourself, but let someone else praise you"
+Namni simbirroo sodaate bisingaa hin facaasu.,Ofitti amanamummaa dhabuu.,carraa dhabeessa,Karaa waan baay'ee itti goonu qabaachuun waan baay'ee altokkotti rawwaachuuf wabii hin ta'u.,Cubbuun suuta suuta guddachaa deema garuu dhuma irratti nama qaba.,Ofitti amanamummaa dhabuu.,A,A man who fears a bird will not sow weeds.
+"Namni ofii bakka bulu hin qabne, keessummaa waammata.","Osoo rakkoo jiru hin furatiin,  rakkoo biraa ofitti dabaluu.",Qusannaa wallaaluu.,Waanta osoo itti hin yaadiin hojjetame ykn dogoggorri raawwatame keessa deebi’anii sirreessuun  nama rakkisa.,Kan abdii kutate nama balleessa.,"Osoo rakkoo jiru hin furatiin,  rakkoo biraa ofitti dabaluu.",A,A homeless person might invite a guest.
+Namni niitii sadii qe’een isaa yaa’ii hin dhabu.,Qe'ee masaanuun itti baay'atte lolli ni baay'ata.,Namni aangoo qabu waanti hojjechuu hin dandeenye hin jiru.,Karaan bahiitii ykn dhufaatii waan tokkoo gargar ta’ullee dhumarratti bu’aan ykn firiin inni agarsiisu waan garaagarummaa hin qabne.,jireenyi takka gaarii takka hamaa nama badhaasti,Qe'ee masaanuun itti baay'atte lolli ni baay'ata.,A,A person who has three nights does not lose his or her breath.
+Namni quufe rabbiin hin beeku.,Quufti baay’ate uumaa ofii nama wallaalchisa.,Kan waa tokko jiilche waa hunda sodaata.,Manni dubartii hin qabne mijataa fi guutuu ta'uu hin danda'u.,Gowwaa fi daa’imni waan tokko badaafi gaarii ta’uu isaa addaan hin baasan.,Quufti baay’ate uumaa ofii nama wallaalchisa.,A,A glutton is not a rabbi.
+Namni rakkate boolla jawwee quba kaa’a.,Rakkataan bakka hin taane seena.,Hinaafuun akka namni ta'en ta'a jedhanii ol hiixachuu.,"Waan baay'ee qabachuun, waantota nutti hir'atan akka hin ilaalle nu godha.",Abbaan biddeenaa akka aduu bonaa nama miidha.,Rakkataan bakka hin taane seena.,A,A poor man would put his finger in a snake's hole.
+Rakkataan ulfa fuudha.,Rakkataan kan isa miidhu addaan hin baafatu.,Kan hanqina isaa beeku of eeggannoo godha.,Obsa godhachuun bu'aa gaarii argamsiisa.,"Kan haadha warraa hin qabne, hiryyaa isaa manatti  keesummeessuu hin danda'u.",Rakkataan kan isa miidhu addaan hin baafatu.,A,The problem is pregnancy.
+Namni siree dhiphaa dirqamaan wal hammata.,Rakkinni kanneen wal dhabanis walitti araarsa.,Kan waa tokko jiilche waa hunda sodaata.,Waan tokko abbuma hojiisaa jalqabetu raawwachuu qaba.,Manni dubartii hin qabne mijataa fi guutuu ta'uu hin danda'u.,Rakkinni kanneen wal dhabanis walitti araarsa.,A,A person with bed-wetting is forced to hug.
+"""Namni namumaati ija nyaadhu.""jette allaattiin.",Sababa baay'isuu dhisuun waan ka'aanif fixaan baasuu.,Of caalchisanii nama jaalachuun barbaachisaa miti.,Namni humnaa fi aangoo qabu waan barbaade hojjeta.,"Kan maal naan jedhuu hin beekne, waan saalfii hojjeta.",Sababa baay'isuu dhisuun waan ka'aanif fixaan baasuu.,A,"""Everyone eats the eyes of everyone else"", said the cat."
+Isa lafaa fuudhuutti inni bobaa jalaa bu’a.,Sassata baay'isuun kan qaban nama dhabsiisa.,Jaalalli haadhaa guddaa (cimaa) dha.,nyaanni namni tokko nyaatuu ofi isaaf malee nama kan bira akka hin fayyadne ibsuuf jedhaama,Kabaja namaaf kennuun ofirraa jalqaba.,Sassata baay'isuun kan qaban nama dhabsiisa.,A,The one who takes the earth will fall into the pit.
+Namni ni kolfaaf beerri ilkaan yaasti.,Ani eenyuun gadi jedhanii humnaa ol yaaduu.,Abbaan ilma isaatii waan gaarii hin yaadne waanuma faayidaa hin qabne kaa'a.,Kan akka itti dhufetti dubbatu waan nama gaddisiisu namaan jedha.,Namni hiyyeessi rakkina isaa yookin ofirratti yookiin namarrattti ibsata.,Ani eenyuun gadi jedhanii humnaa ol yaaduu.,A,Laughter and gnashing of teeth.
+Namni saree kee dhahee siif deema.,Tuffachuun lola barbaaduudha.,Gowwaa nama hundatu akka barbaadetti ergata.,Namni kan isa gargaaru qabu haala baay'ee hamaa keessallee ni darba.,Kan waa shakku nama hin amanu.,Tuffachuun lola barbaaduudha.,A,Someone will carry your dog.
+Namni lubbuu dheerate waa hunda arga.,Umuriin dheerate gaariifi yaraa nama agarsiisa.,Qusannaa wallaaluu.,Har’a rakkoon kan nu mudate ta’ullee boru fooyya’aa yookiinn wayyaa’aa deema.,Kan abbaan seeraa fi sirnaan itti hin fayyadamne ormi hin mararfatu,Umuriin dheerate gaariifi yaraa nama agarsiisa.,A,A person who lives long enough sees everything.
+"Namni mana dhabe waa tokko dhabe, namni biyya dhabe waa hunda dhabe.","Waa horachuufi qabaachuun akkasumas jiraachuun biyya ofii irratti, biyya ofiitii bahuun waan hundumaa nama dhabsiisa.",Gocha gaarii nuuf godhame wanta irraa bu’aa arganne gonkumaa irraanfachuu hin qabnu.,Yoo abbicha argan waan isa jalaa bade gaafatu.,Of caalchisanii nama jaalachuun barbaachisaa miti.,"Waa horachuufi qabaachuun akkasumas jiraachuun biyya ofii irratti, biyya ofiitii bahuun waan hundumaa nama dhabsiisa.",A,Those who lost their homes lost some; those who lost their land lost everything.
+"Luka lama qabaataniif, muka lama hin koran. ",Waa lama yeroo tokkotti raawwachuuf kan oliif gadi kaatu waan bu'aa qabu raawwachuu hin danda'u.,"Namni biraa waan fedhe jedhus, bakka ofii barbaadan tokko gahuuf murteen ofii gahaadha.","Jireenyi nama tokkoo irratti hunda'u, qabeenyuma abbaan horate irratti.",Namni waan sirritti beeku tokko hin sodaatu.,Waa lama yeroo tokkotti raawwachuuf kan oliif gadi kaatu waan bu'aa qabu raawwachuu hin danda'u.,A,Two sparrows do not cut down two trees.
+"Namni qabee uratetti elme, nama guuree dhangalaase.",Waan bu'aa hin qabneef ifaajuu.,Aannaan waan hundaaf oola.,Kan miidhaan guddaa irra ga'e sodaan jiraata.,waligalteen jiranaan waan xiqqootu nama gaha,Waan bu'aa hin qabneef ifaajuu.,A,The man who had caught it was stung and had to be euthanized.
+Namni ormaa fi lubbuun namatti hin haftu.,"Namni alagaa yeroo hundaa nama wajjin hin hafu, lubbuunis du’a hin ooltu.",Kan maal akka ta'e hin beekne namatti baaca.,Barteen badaan nama miidha.,Namni dhimma ofiisaa sirreessuu hin dandeenye namas gargaaruu hin danda'u.,"Namni alagaa yeroo hundaa nama wajjin hin hafu, lubbuunis du’a hin ooltu.",A,A stranger and a soul are not to be missed.
+Namni teessumaa fi eessuma bade hin galu.,Wanti bu'uurri isaa hin tolle firiin isaa gaarii hin ta'u.,Umuriin dheerate gaariifi yaraa nama agarsiisa.,Kan ulfina hin qabne ajaja hundaa fudhata.,"Akkuma gootni waraana ittisu, beekaan immoo rakkoo fura.",Wanti bu'uurri isaa hin tolle firiin isaa gaarii hin ta'u.,A,No one is lost.
+"Namni ulfaataan dhufeef, saani ulfaate hin dhalu.",Wanti hundi yeroo isaa eeggata.,Uumamaan namni hundinuu walqixa.,Abbaan ilma isaatii waan gaarii hin yaadne waanuma faayidaa hin qabne kaa'a.,Akka ofiitti malee akka ormaattan waa godhuuf ykn buluuf  yaala jechuun miidhaaf  nama saaxila.,Wanti hundi yeroo isaa eeggata.,A,A fetus is not born with a defective birthmark.
+Keessummaan akka warri bulutti bula.,Keessummaan akka warri manaa jiraatanitti madaqa.,Kan abdii kutate waan sodaa hin qabu.,Namni hamaan warra saaxilamoo ta'an miidha.,Waan tokko yoo nama marare furmaata kaa’uu malee yookiin furuu malee hiidhii xuuxuun bu’aa hin qabu.,Keessummaan akka warri manaa jiraatanitti madaqa.,A,The host is the master.
+Dubbiin dubbii fida.,Dubbiin hamaan miidhaa fida.,Waliin ta’uun hojiin tokko yoo raawwatame xumurri isaa ni miidhaga.,Kan guddisa balleessan rakkoo namarraan ga'uu danda'a.,Waan bu'aa hin buusnetti dhama'uu irra waan bu'aa buusutti dhama'uu wayya.,Dubbiin hamaan miidhaa fida.,A,Words lead to speech.
+Haadhaa fi lafatu nama danda’a.,Haadha fi lafti nama hunda gargaaru.,Guddinatu nama dhiba malee kufaatiin nama hin dhibu.,Waan xiqqoodhaaf baasii  guddaa baasuun hin barbaachisu.,"Waan barbaadan yoo dhabanis, kan qabanitti dhimma ba'u.",Haadha fi lafti nama hunda gargaaru.,A,Mothers and grandmothers are very patient.
+Utuu kolfituu ulfooftee gaafa deessu boosse.,Waanti jalqabnisaa gammachuu ta'e dhumnisaa gadda ta'uu danda'a.,"Akkuma gootni waraana ittisu, beekaan immoo rakkoo fura.",Haadha fi lafti nama hunda gargaaru.,Namni nama gorsu yookiin dhimma namaa dursee tilmaamu dhimma ofii isaa irratti ni rakkata.,Waanti jalqabnisaa gammachuu ta'e dhumnisaa gadda ta'uu danda'a.,A,"She became pregnant and gave birth to a son, and she wept."
+Manni abbaan gube abbaa hube.,Namni gatii balleessaa isaa ni argata.,Waan siif hin oolle dura furadhu.,Humna ofii madaalaa waa hojjechaa deemuun gaariidha.,Namni badu nama balleessa.,Namni gatii balleessaa isaa ni argata.,A,The house burned down.
+Kan suuta deemu qoraatiin suuta seenti.,Namni suuta hojjetu suuta suutaan rakkataa deema.,Kan fira fakkaatu hundi fira miti.,Rakkinni kanneen wal dhabanis walitti araarsa.,"Namni ogeessi gara fuulduraa tilmaamee kan qophaa’u yoo ta’u, gowwaan immoo gaabbii darbe irratti xiyyeeffata.",Namni suuta hojjetu suuta suutaan rakkataa deema.,A,It is slowly penetrated by thorns.
+Garaan gadde imimmaan hin qusatu.,Gaddi imimmaaniin ibsama.,yoo of xiqqeesan qaamni biralle nama xiqqeesa,Kan dhugaa hin dubbanne narratti beekama jedhee bibir’ata.,Wanti ofii hin tolle isa kaaniifis hin tolu.,Gaddi imimmaaniin ibsama.,A,The heart is not blind to tears.
+Niitiin utubaa manaati.,Haati manaa bu'ura manaati.,Namni wanta itti dhaga’ame miira isaatiin kan ibsu.,Namni ofi of hin miidhu,Kan garaa isaa qofa jaallatu nama biraatiif hin yaadu.,Haati manaa bu'ura manaati.,A,A pole is a pillar of a house.
+"Waraana jagnatti dheessani, dubbii qarootti dheesssanii.","Akkuma gootni waraana ittisu, beekaan immoo rakkoo fura.",Namni akkamitti akka nama argu hin beekan.,Namni haaluma keessa jiru agarsiisa.,Waan hunda obsaan bira darbuu wayya.,"Akkuma gootni waraana ittisu, beekaan immoo rakkoo fura.",A,"They scoff at the battle, they scoff at the words of the wise."
+Dubartiin faaya manaati.,Dubartiin bareedinaa fi hundee manaati.,"Hiyyeessi hanga fedhe yoo aareellee wanti godhu hin jiru, sababa hiyyummaasaatiin deebi’ee mataa of dhukkubsa jechuudha.",Qalbii malee ijji hin argitu.,Namni hammeenya yaadu ilmoo ofiitiifis hin yaadu.,Dubartiin bareedinaa fi hundee manaati.,A,A wife is a jewel of a household.
+Dharraa fooni hancooteen hin baasu.,Feedhiin waan tokko waan biraatiin hin guutamu.,jireenyi takka gaarii takka hamaa nama badhaasti,Al tokko karaa irraa yoo goran yookiin dogoggoran deebii’uun rakkisaadha.,Wal fakkaattiin wal barbaaddi.,Feedhiin waan tokko waan biraatiin hin guutamu.,A,They do not pluck the flesh out of the ground.
+"Haadha dhabuu mannaa, haadha dhabduu wayyaa.",Haadha hiyyeettii qabaachun haadha dhabuu irra wayya.,Namni of miidhuu barbaadu hin jiru.,Namni tokko dheerina yookaan gabaabinaan madaalamuu hin qabu.,Humna ofii ol waa hojjechuun  hin danda'amu.,Haadha hiyyeettii qabaachun haadha dhabuu irra wayya.,A,A mother who is without a mother is better off without one.
+"Haadha duute mannaa, haadha maraatte wayya.","Haadha amala gaarii hin qabne qabaachuun, haadha dhabuurra wayya.",Nama wayyaa gaarii uffatu ulfinni ni kennamaaf.,Kan fira fakkaatu hundi fira miti.,Kan qabeenya qabu fira hin dhabu.,"Haadha amala gaarii hin qabne qabaachuun, haadha dhabuurra wayya.",A,"She is not a widow, but a widowed mother."
+"""Utuu ani gaafaaf bo'uu, gurra na kutan"" jette, harreen.",Waan hin danda'amne irratti xiyyeeffachuun waan qaban nama dhabsiisa.,Kan safuu hin beekne waan nama saalfachiisu hojjeta.,"Namoota giddutti jaalalli qofti gahaa miti, iftoominaan waliin haasa'uu fi tokkumaan jiraachun barbaachisaadha.",Of jajuun gaarii miti.,Waan hin danda'amne irratti xiyyeeffachuun waan qaban nama dhabsiisa.,A,"""When I cried for help, they cut off my ears"", she said."
+"Indaanqoon ka’a ganamfattee, gombisaa jala oolti.",Dafanii jalqabuu fi cimanii hojjechuun milkaa'inaaf wabii hin ta'u.,Waan hin hafneef yookiin waan hin oolleef yeroon itti qophaa'uu.,"daa'imman maanguddootarraa akka baratan ittiin gorsuuf, akkasuma maanguddoonnis akka waan beekan ijoolleetti himan jajjabeessuuf jedhama",Namni farda qabu waan fardaaf barbaachisus hin dhabu.,Dafanii jalqabuu fi cimanii hojjechuun milkaa'inaaf wabii hin ta'u.,A,The hen rises early in the morning and goes to sleep under the shelter.
+"Qeeransa eegee hin qaban, qaban hin gadhiisan.","Murtoo balaa qabu yoo fudhatte, rakkoo inni fidu furuuf qopha'uu qabda.",Waan hin hafneef yookiin waan hin oolleef yeroon itti qophaa'uu.,Waan raawwatuu fi bu’aa hojii tokkoo abbaa caalaa namni quba qabaachuu malu hin jiraatu.,Waan ifa ta'e tokko dhoksuun hin danda'amu.,"Murtoo balaa qabu yoo fudhatte, rakkoo inni fidu furuuf qopha'uu qabda.",A,"They do not keep a watch, and they do not let go of a reed."
+Nama gurraan du’erra nama lubbuun du’e wayya.,Maqaa ofii balleessuu irra gatii kaffaluu wayya.,Kan warra isaa hin kabajne rakkoof kan saaxilamaa ta’a.,Kan biraan miidhaatti of miidhuun waan jiruuf of eeggannoon barbaachisaadha.,Aangoo fi meeshaan haaraa rakkoo haaraa fida.,Maqaa ofii balleessuu irra gatii kaffaluu wayya.,A,Better a dead man alive than a deaf man dead.
+Nama duloometu waa hima.,Gorsa kan kennu nama muxannoo qabudha.,Kan waan guddaaf eeggatan waan xiqqoo namaaf hin oolu.,Tola akka hamaatti fudhachuu.,Kan hunda qabu uumaa isaa irraanfata.,Gorsa kan kennu nama muxannoo qabudha.,A,He is a bully.
+Nama dubbiin nama dhibe cal’isaan dhiban.,Dubbii badaaf callisuun deebii kenni.,Waanta osoo itti hin yaadiin hojjetame ykn dogoggorri raawwatame keessa deebi’anii sirreessuun  nama rakkisa.,Cimina waaqaa,Namni amala namoota waliin jiraatuu dhaala.,Dubbii badaaf callisuun deebii kenni.,A,They will strike a man with a sharp rod.
+Namin ofiif hin tolle ormaaf hin tolu.,Namni dhimma ofiisaa sirreessuu hin dandeenye namas gargaaruu hin danda'u.,Abbaan jireenya boruu dhala isaatiif waanuma gaggaarii hawwaafi.,Yeroon itti fufiinsaan jijjirama.,Namni waa hin hojjenne otuma ta’uu ni beela'a.,Namni dhimma ofiisaa sirreessuu hin dandeenye namas gargaaruu hin danda'u.,A,A man who does not work for himself does not work for another.
+"""Looni hinqabnu, hattuu jibba hin dhaqnu"", jedhe gowwaan.",Gowwaan waa dhabuusaa rakkoo dhabu se'a.,Waanti baramee fi hojii waan tokkoo ta'e erga baratametti miidhaaf nama hin saaxilu.,Waan barbaadnu argachuuf tattaafachuu qabna.,Ilma gaarii waaqatu eebbisee namaaf kenna.,Gowwaan waa dhabuusaa rakkoo dhabu se'a.,A,"""We do not borrow, we do not steal"", said the foolish one."
+"Harmatu lama malee, aannan tokkichuma.",Maddi isaa gargar ta'uus tajaajila walfakkaata kennuu danda'a.,"Gamnatti beekaa waan ta’eef waan hedduu itti hin himan, xinnumatu isa ga’a.",Namni badiirra jiru badiitti nama oofa.,Kabajni namaaf kennamu tokko yeroo hunda wal fakkaachuu qaba.,Maddi isaa gargar ta'uus tajaajila walfakkaata kennuu danda'a.,A,They are not two but one.
+"Dubbin dubbii fida, mammaaksi dubbii fixa.","Rakkoon rakkoo biraa fida, mammaaksi immoo rakkoo fura.",Wallaalaan maatii ofii huba.,nama maqaan badee maqa baleesi itti baay'ata,nagaan dhala namaa waan naannoo isaa jiru irratti hundaa'a,"Rakkoon rakkoo biraa fida, mammaaksi immoo rakkoo fura.",A,"A word causes a word, and a saying stirs up a saying."
+Nama jaallatan bakka raffisan hin dhaban.,Jaalalli dhugaan bakka waliif kennuun ibsama.,Namni nama gorsu yookiin dhimma namaa dursee tilmaamu dhimma ofii isaa irratti ni rakkata.,"Waan baay'ee qabachuun, waantota nutti hir'atan akka hin ilaalle nu godha.","Kan nama hamatu, maal akka ittiin jedhan hin beeku.",Jaalalli dhugaan bakka waliif kennuun ibsama.,A,They do not miss their loved one.
+"Tokko jennee, lama jenna.",Waan baay'ee ulfaataa hojjechuun dura waan salphaa hojjedhu.,Kabajni namaaf kennamu tokko yeroo hunda wal fakkaachuu qaba.,Namni gaariin illee badii hin dhabu.,Taa'anii yemmuu ilaalan waan hundinuu akka salphaatti waan hojjetamu fakkaata.,Waan baay'ee ulfaataa hojjechuun dura waan salphaa hojjedhu.,A,One is two.
+Mammaaksi koobaa dubbiiti.,Mammaaksi dubbii walxaxaa fura.,Kan yeroo tokkotti waa lama yaadu boqonnaa hin argatu.,Namni suuta hojjetu suuta suutaan rakkataa deema.,Kan hojii isaatti amantii qabu sodaa tokko malee hojii isaa raawwata.,Mammaaksi dubbii walxaxaa fura.,A,My mommy is a big girl.
+Yaraadha jennaan kan nadheen dhiitu.,Namni hamaan warra saaxilamoo ta'an miidha.,Qusannaa wallaaluu.,Hojiin jalqabarratti bade tokko xumura irratti baay'ee nama rakkisa.,Abbaan jireenya boruu dhala isaatiif waanuma gaggaarii hawwaafi.,Namni hamaan warra saaxilamoo ta'an miidha.,A,I would say no.
+Warri badu wal hin badadu.,Maatiin yeroo hunda waldhabu miseensa isaa hin gargaaru.,Umuriin dheerate gaariifi yaraa nama agarsiisa.,carraa dhabeessa,ulfina fi barbaachisummaa sooddaa ibsuf akkas jedhaama,Maatiin yeroo hunda waldhabu miseensa isaa hin gargaaru.,A,Those who perish will not perish.
+"Gowwaan bara soorome nyaatee, bara deege nagada.",Gowwaan fageessee yaaduus qabeenyasaa bulchuus hin danda'u.,barbaachisummaa tokkummaa argisiisa,waanti wal fakkaatu waliif mijaatadha,Kan haati warraa qocooltu mana isaatti galuu yaadda'a.,Gowwaan fageessee yaaduus qabeenyasaa bulchuus hin danda'u.,A,"The old man is old, and the young man is old."
+Harki nyaate nama hin nyaatu.,Namni gaariin nama isa gargaare hin miidhu.,fageenyarratti tokkummaa eegachuu danda'u argisiisa,Umuriin dheerate gaariifi yaraa nama agarsiisa.,Kan saalfate waan hojjetu hin beeku.,Namni gaariin nama isa gargaare hin miidhu.,A,A hand that eats does not eat a person.
+"Warri marii qabu jibicha qalata, warri marii hin qabne raada qalata.",Maatiin waliigalu gammachuu fi nagaa qaba.,Yoo waliigalan rakkoo hamaa keessaa ba'uun danda'ama.,Yoo ofii tattaafatan namni nama gargaara.,Kan abdii kutate waan sodaa hin qabu.,Maatiin waliigalu gammachuu fi nagaa qaba.,A,"Those who are conversational are more likely to talk to the other person, while those who are not are more likely to talk to the other person."
+"Nyaanni soogidda malee, manni dubartii malee hin bareedu.",Manni dubartii hin qabne mijataa fi guutuu ta'uu hin danda'u.,Rakkoo nama quunnamuu danda’u tokko keessaa kophaa ofii bahuun hin danda’amu.,"Firri ykn aanteen ofii deegummaa yookiin hiyyummaa namarra gahu kan jibbu ta’uu baatullee, du’uu firaa hin jaalatu, yeroo hunda homaallee gochuufi baatu jireenya isaa hawwa jechuudha.",Namni ofi of hin miidhu,Manni dubartii hin qabne mijataa fi guutuu ta'uu hin danda'u.,A,"A meal without salt is not beautiful, and a house without a woman is not beautiful."
+Surree fi niitii wajjin kufu.,Abbaa manaa fi haati manaa waan hunda waliin qooddatu.,Rakkataan kan isa miidhu addaan hin baafatu.,Waan hin hafneef yookiin waan hin oolleef yeroon itti qophaa'uu.,Yeroon itti fufiinsaan jijjirama.,Abbaa manaa fi haati manaa waan hunda waliin qooddatu.,A,The ant and the swallow will fall together.
+Okkoteen Waaqa hin beekne eelee bishan kadhatti.,Namni beekumsa hin qabne bakka sirrii hin taane irraa gargaarsa gaafata,kan obsuu waan gaarii akka argaachu danda'u mul'isa,Tattaaffi fi carraaqqii ofii malee gargaarsa namaatiin eessayyu gahuun hin danda'aamu.,Namni ofi of hin miidhu,Namni beekumsa hin qabne bakka sirrii hin taane irraa gargaarsa gaafata,A,She prayed to an unknown God for five days.
+Qalluun kan ishee hin beektu kan namaa raagdi.,Namni nama gorsu yookiin dhimma namaa dursee tilmaamu dhimma ofii isaa irratti ni rakkata.,Kan haadha manaa jiruuf jireenya mana isheef hin yaadne fuudhe jireenyi isaa hin fooyya'u.,Kan kaayyoo tokko qabu adeemsa hojii keessatti walii galteen waan sana hojjechuu malee wal jeequun hin barbaachisu.,Ogeessi ykn hogganaan tokko waa'ee ogummaa isaa dubbata.,Namni nama gorsu yookiin dhimma namaa dursee tilmaamu dhimma ofii isaa irratti ni rakkata.,A,She is a mysterious person.
+"Namni hiyyoome takka lafa reeba, takka nama reeba.",Namni hiyyeessi rakkina isaa yookin ofirratti yookiin namarrattti ibsata.,mamaaksi dubbbii mi'eesuu argisiisa,Namni hammeenya yaadu ilmoo ofiitiifis hin yaadu.,Waan tokko abbuma hojiisaa jalqabetu raawwachuu qaba.,Namni hiyyeessi rakkina isaa yookin ofirratti yookiin namarrattti ibsata.,A,"The poor man is beating the ground, beating the other man."
+Dhibeen finyaan qabe hidhii hinanqatu.,Rakkoon xiqqaa irraa eegalu dhuma irratti waan baay'ee miidha.,namni dabaree wal gargara,nagaan dhala namaa waan naannoo isaa jiru irratti hundaa'a,Namni soba jaalatu bakka fedhe deemus ykn yoomiyyuu iddoo hin qabu ykn fudhatama hin argatu.,Rakkoon xiqqaa irraa eegalu dhuma irratti waan baay'ee miidha.,A,A leprosy is not a disease.
+Mammaaksi ittoo dubbiiti.,Makmaaksi dubbii salphisa.,Karaa dogoggoraa deemuun rakkoo namatti fida.,Qaroomina dhabuu yookiin yeroo wajjin deemuu dhiisuu agarsiisa.,Yoo aaran ni arraawu yookiin ni dulloomu.,Makmaaksi dubbii salphisa.,A,The mother is also a speaker.
+"Gammi dubbii dhufu beeka, gowwaan dubbii darbeef boo'a.","Namni ogeessi gara fuulduraa tilmaamee kan qophaa’u yoo ta’u, gowwaan immoo gaabbii darbe irratti xiyyeeffata.",Waliif galuun milkaa'ina walootti nama geessa.,Kan qoosaa baay'isu rakkina isaa namni biroo hin hubatuuf.,Haati manaa bu'ura manaati.,"Namni ogeessi gara fuulduraa tilmaamee kan qophaa’u yoo ta’u, gowwaan immoo gaabbii darbe irratti xiyyeeffata.",A,"The foolish one is in the habit of looking for trouble, but the stupid one is in the habit of complaining about what has happened."
+Beekaan afaan cufata malee balbala hin cufatu.,Namni ogeessi yeroo barbaachisaa ta'eetti ni callisa garuu namoota simachuu hin dhiisu.,Namni of miidhuu barbaadu hin jiru.,Of eeggannoo gochuun barbaachisaadha.,Filannoo baay'ee qabaachuun jireenya namaa baraara.,Namni ogeessi yeroo barbaachisaa ta'eetti ni callisa garuu namoota simachuu hin dhiisu.,A,"Wisdom closes the mouth, not the door."
+Sareen qaroon unattee qadaaddi.,Ogeessi erga fayyadameen booda akka hin miidhamneef of eegata.,Kan yeroo tokkotti waa lama yaadu boqonnaa hin argatu.,Wanti al tokko nama harkaa ba’e tokko hin deebi’u.,Hubannoon yookiin qalbeeffannaan bakka hin jirretti waan tokko arguun rakkisaa dha.,Ogeessi erga fayyadameen booda akka hin miidhamneef of eegata.,A,The bed is covered with snow.
+"Silaa hin hafu, kajeelaa dura waami.",Waan siif hin oolle dura furadhu.,Waan qaanessaa fi itti salfatan dhoksuu.,Waan jijjiirama hin agarsiisne irratti dhama'uun bu'aa hin qabu.,Namni aarii baay'isu boqonnaa hin qabu.,Waan siif hin oolle dura furadhu.,A,"Call to the right one, if you are missing."
+Abbaan waraanaa dubbii waaraana dubbata. ,Ogeessi ykn hogganaan tokko waa'ee ogummaa isaa dubbata.,Gowwaan fageessee yaaduus qabeenyasaa bulchuus hin danda'u.,Kan hunda qabu uumaa isaa irraanfata.,Wanti ofii hin tolle isa kaaniifis hin tolu.,Ogeessi ykn hogganaan tokko waa'ee ogummaa isaa dubbata.,A,A soldier speaks peace.
+Qunceen wal gargaartee arba hiiti.,Yoo waliin hojjetan waanta cimaa dhunfaan hojjetamuu hin dandeenyellee ni hojjetu.,Dafanii jalqabuu fi cimanii hojjechuun milkaa'inaaf wabii hin ta'u.,Hubannoon yookiin qalbeeffannaan bakka hin jirretti waan tokko arguun rakkisaa dha.,"namni hammeenya rawwaatu, deebisee isuuma miidha",Yoo waliin hojjetan waanta cimaa dhunfaan hojjetamuu hin dandeenyellee ni hojjetu.,A,The two birds work together.
+Garagaltoo milli mata  hoqa. ,Wantootni wal hin fakkaanne hariiroo qabaachuu danda'u.,Keessummaan akka warri manaa jiraatanitti madaqa.,Akka sadarkaa ofiitti buluu.,Kan haadha manaa jiruuf jireenya mana isheef hin yaadne fuudhe jireenyi isaa hin fooyya'u.,Wantootni wal hin fakkaanne hariiroo qabaachuu danda'u.,A,A copy of the head of the milli. 
+"Baduuf ka'ee wal abaaree, marguuf ka'ee wal arraabe.",Abaarsi badisatti geessa jaalalli immoo guddinatti geessa.,Kan jaalalaafi jibba namaa hin beekne du'a isaaf namni waan gaddu itti fakkaata.,Waanti tokko jalqaba irratti yoo sirreeffamuu baate gatii qabaachuu hin danda’u,Yoo abbaan miidhama isaa himate yaalii argata.,Abaarsi badisatti geessa jaalalli immoo guddinatti geessa.,A,"He has risen up to destroy, he has risen up to curse, he has risen up to strike."
+"""Maali maqnee?"" jette sareen jaamaa sagal dhalte.",Namni tokko badii tokko illee utuu hin dalagiin rakkachuu danda'a.,Bulchiinsi gaariin marii fi walhubachuun dhufa.,Marqaan dhiyaate qal’aa dha.,Namni wanta itti dhaga’ame miira isaatiin kan ibsu.,Namni tokko badii tokko illee utuu hin dalagiin rakkachuu danda'a.,A,"""What have we heard?"" she asked, and nine blind dogs were born."
+Niitii waa lama jaallattu gabaa hin baasiin.,Nama yaadni isaa salphaatti hiramu waan xiyyeffannoo barbaadu hin hojjeechiisiin.,Cubbuun yeroodhaaf waanta gaarii fiduu danda’a garuu dhuma irratti rakkoo fida.,Sababa baay'isuu dhisuun waan ka'aanif fixaan baasuu.,Kan wal jaalate wal mufachiisuun hin hafu.,Nama yaadni isaa salphaatti hiramu waan xiyyeffannoo barbaadu hin hojjeechiisiin.,A,Don't trade two things you love.
+Marii'atan malee maraatanii biyya hin bulchan.,Bulchiinsi gaariin marii fi walhubachuun dhufa.,ulfina fi barbaachisummaa sooddaa ibsuf akkas jedhaama,Waan raawwatuu fi bu’aa hojii tokkoo abbaa caalaa namni quba qabaachuu malu hin jiraatu.,Namni aangoo qabu waanti hojjechuu hin dandeenye hin jiru.,Bulchiinsi gaariin marii fi walhubachuun dhufa.,A,They do not rule over nations without consulting one another.
+Namni namatti jiguu irra gaarri namatti jiguu wayya.,Dhiibbaa hawaasaa dandamachuun rakkoo dhuunfaa kamirayyu namatti cima.,Kan kunuunsa dhabe quucaree hafa.,Bulchiinsi gaariin marii fi walhubachuun dhufa.,rakkina yeroo muraasaf turu obsaan dabarsu,Dhiibbaa hawaasaa dandamachuun rakkoo dhuunfaa kamirayyu namatti cima.,A,Better is a man who is faithful than a mountain that is unfaithful.
+Gaariinuu mudaa hin dhabu.,Namni gaariin illee badii hin dhabu.,Namni amala namoota waliin jiraatuu dhaala.,"Namoota giddutti jaalalli qofti gahaa miti, iftoominaan waliin haasa'uu fi tokkumaan jiraachun barbaachisaadha.",Keessummaan akka warri manaa jiraatanitti madaqa.,Namni gaariin illee badii hin dhabu.,A,Goodness is not perfection.
+Amali badaan abba rakkisa.,Barteen badaan nama miidha.,Mammaaksi dubbii ibsuufis cunfuufis fayyada.,Bulchiinsi gaariin marii fi walhubachuun dhufa.,Karoora namaa kan fiixaan baasu waaqadha.,Barteen badaan nama miidha.,A,The father's deteriorating personality is a challenge.
+"Nama mannatti walif, galetu alaa waliin gala.",Wal danda'uu fi waliif galuun waliin nama jiraachisa.,"Haadha amala gaarii hin qabne qabaachuun, haadha dhabuurra wayya.","nama sabaaba dandeetti, qabeenya, bifa, waan hawaatoo ta'e fi kkf qabaachun miidhaamu","Ilaalchaan, beekumsaan, gaarummaan, ogummaafi wkf.n garaagarummaan namoota gidduu jira.",Wal danda'uu fi waliif galuun waliin nama jiraachisa.,A,The host is the guest.
+Namni haadha qabu nama waaqa qabu.,Haadha qabaachuun kunuunsa gaarii akka qabaattu si godha.,Namni dhimma ofiisaa sirreessuu hin dandeenye namas gargaaruu hin danda'u.,Waanuma jaalatanii raawwachuu barbaadaniin milkaa’uu.,Kan akka itti dhufetti dubbatu waan nama gaddisiisu namaan jedha.,Haadha qabaachuun kunuunsa gaarii akka qabaattu si godha.,A,A mother is a goddess.
+Ollaan ofii kafana.,Ollaa qabaachuun baay'ee barbaachisaadha.,"Osoo rakkoo jiru hin furatiin,  rakkoo biraa ofitti dabaluu.",Kan dubbii dhiisu yookiin obsaan irra darbu nama wajjin wal hin lolu.,Wanti dura hammeenyummaan beekkame tokko bakka dhaqe hundumaatti waanuma walfakkaatu raawwata.,Ollaa qabaachuun baay'ee barbaachisaadha.,A,A neighbor fired a shot.
+Hantuunni boolla lamaa daftee hinduutu.,Filannoo baay'ee qabaachuun jireenya namaa baraara.,Abdiin amansiisaa hin taane balaarra nama buusa yookiin waan hin taane irratti nama jajjabeessuun balaa fida.,Kan biraan miidhaatti of miidhuun waan jiruuf of eeggannoon barbaachisaadha.,Haadha fi lafti nama hunda gargaaru.,Filannoo baay'ee qabaachuun jireenya namaa baraara.,A,The thief quickly divides into two holes.
+"Luka lama qabaataniif, muka lama hin koran.",Karaa waan baay'ee itti goonu qabaachuun waan baay'ee altokkotti rawwaachuuf wabii hin ta'u.,"Waan ofii qulqulleessanii odoo hin beekiin waan nama biraa 
+ qeequun dubbachuu.",Namni soba jaalatu bakka fedhe deemus ykn yoomiyyuu iddoo hin qabu ykn fudhatama hin argatu.,Amalli bare adabbiidhaan nama gadi hin lakkisu.,Karaa waan baay'ee itti goonu qabaachuun waan baay'ee altokkotti rawwaachuuf wabii hin ta'u.,A,Two yokes cannot be torn asunder.
+"Abbaan iyyatu malee, ollaan namaaf hin birmatu.",Yoo ofii tattaafatan namni nama gargaara.,"Waan tokkotti seenuun duratti sadarkaa ofii irra jiran 
+ madaaluun gaarii ta’a.",Waan bade tokko yeroo itti dhufan hammuma itti qaqqaban badii oolchu.,Gorsa kan kennu nama muxannoo qabudha.,Yoo ofii tattaafatan namni nama gargaara.,A,"The neighbor shouts, but the father does not answer."
+"Fardi harree wajjin oole, akka harree nama dhiita.",Namni amala namoota waliin jiraatuu dhaala.,fageenyarratti tokkummaa eegachuu danda'u argisiisa,Al tokko karaa irraa yoo goran yookiin dogoggoran deebii’uun rakkisaadha.,Namni farda qabu waan fardaaf barbaachisus hin dhabu.,Namni amala namoota waliin jiraatuu dhaala.,A,The horse that rides with the ass is as bold as the ass.
+Kan beekaa dhaga'u dide waaman hin owwaatu.,Beekaa callisuun waan dubbachuu hin barbaadneefi.,Waan siif hin oolle dura furadhu.,Osoo dhimmi ijoon jiruu dhimma  xixiqqoo irratti xiyyeefachuun hin barbaachisu.,Namni akka qabeenya isaatti jiraata.,Beekaa callisuun waan dubbachuu hin barbaadneefi.,A,He will not call to anyone who refuses to listen.
+Harka abbaa tokkotin ibidda qabbaachuun nama hin dhibu.,Gargaarsa namoota birootiin waan tokko galmaan gahuun salphaadha.,Kan guddisa balleessan rakkoo namarraan ga'uu danda'a.,Waanti jalqabnisaa gammachuu ta'e dhumnisaa gadda ta'uu danda'a.,Karoora namaa kan fiixaan baasu waaqadha.,Gargaarsa namoota birootiin waan tokko galmaan gahuun salphaadha.,A,It was not difficult to start a fire with just one hand.
+"Wal sobuu mannaa, wal gubuu wayya.",Iftoominaa fi haqaan dubbii fixachuun gaariidha.,namni murtoo ykn hubannoo hin qabne qaama kan biraatiin salphaatti dogoggorfama,Dubartiin bareedinaa fi hundee manaati.,"Akkuma gootni waraana ittisu, beekaan immoo rakkoo fura.",Iftoominaa fi haqaan dubbii fixachuun gaariidha.,A,It is better to be angry with one another than to lie to one another.
+Ollaan bultee beeka akka itti bule abbaatu beeka.,Jireenyi wal fakkaata garuu akkatti  jiraatu abbumasaatu beeka.,Kan maqaan bade waa tokko hin sodaatu.,Kabajni namaaf kennamu tokko yeroo hunda wal fakkaachuu qaba.,Kan abdii kutate waan sodaa hin qabu.,Jireenyi wal fakkaata garuu akkatti  jiraatu abbumasaatu beeka.,A,The neighbor knows that the father has been away for a while.
+"Ilma yartuu dhalchuu mannaa,  muka tokko dhaabbachuu wayya.",Waan bu'aa hin buusnetti dhama'uu irra waan bu'aa buusutti dhama'uu wayya.,Nama ofii isaatiin waan isa balleessu hojjetu.,"Waa horachuufi qabaachuun akkasumas jiraachuun biyya ofii irratti, biyya ofiitii bahuun waan hundumaa nama dhabsiisa.",Malaan balleessaa isaa namatti himuu yookiin akka of sirreessu godhu.,Waan bu'aa hin buusnetti dhama'uu irra waan bu'aa buusutti dhama'uu wayya.,A,It is better to plant a tree than to have a child.
+Walii galan alaa galan.,Waliif galuun milkaa'ina walootti nama geessa.,Namni biyya isaa keessa jiraatu kabaja  hin dhabu.,Hinaafuun akka namni ta'en ta'a jedhanii ol hiixachuu.,"Namni tokko yoo hanga fedhe aangoo qabaatees, gargaarsa namootii biraatiin ala bakka barbaadame gahuu hin danda'u",Waliif galuun milkaa'ina walootti nama geessa.,A,They walked out.
+Qawwee dhufe dubbin dhufe.,Aangoo fi meeshaan haaraa rakkoo haaraa fida.,Waan jijjiirama hin agarsiisne irratti dhama'uun bu'aa hin qabu.,Nageenyi dhunfaa nagaa namoota naannoo keenya jiran irratti hunda'a.,Waliin hojjechuun qormaata ulfaataa ta'e illee injifachuun ni danda'ama.,Aangoo fi meeshaan haaraa rakkoo haaraa fida.,A,I have been here a long time.
+Foon lafa bu’e huba malee hin deebi'u.,Waanti tokko erga badee booda rakkoo tokko malee duuba deebisuun hin danda'amu.,yoo wal hinamanne fagoo waliin deemuun hin danda'amu.,Rakkoo nama quunnamuu danda’u tokko keessaa kophaa ofii bahuun hin danda’amu.,Kabaja namaaf kennuun ofirraa jalqaba.,Waanti tokko erga badee booda rakkoo tokko malee duuba deebisuun hin danda'amu.,A,The flesh that falls to the ground will not return without being scraped.
+Nama abbaa jedhaniin obboo hin jedhan.,Nama altokko bakka guddaa kenniteefi deebistee xiqqeessuu hin qabdu.,Wantootni wal hin fakkaanne hariiroo qabaachuu danda'u.,Kan waa shakku nama hin amanu.,waan bu'uraa yookaan dhugaa hin tanee irraatti hundaa'uun nama komaachuu,Nama altokko bakka guddaa kenniteefi deebistee xiqqeessuu hin qabdu.,A,They do not call a man brother.
+Hora bu’anii Jiidha hin lagatan.,Waan tokko erga itti seentee waan inni fidu hundumaa fudhachuun dirqama.,Fedhiin namaa daangaa hin qabu.,Namni akka qabeenya isaatti jiraata.,that little things can reach great heights,Waan tokko erga itti seentee waan inni fidu hundumaa fudhachuun dirqama.,A,They do not rush to the side.
+Lafa ilaalanii muka dhaabu.,Namni waa gochuun dura haala jiru ilaala.,Nama yaadni isaa salphaatti hiramu waan xiyyeffannoo barbaadu hin hojjeechiisiin.,Gocha gaarii nuuf godhame wanta irraa bu’aa arganne gonkumaa irraanfachuu hin qabnu.,Namni abaaramaa waan nama gaddisiisu raawwata.,Namni waa gochuun dura haala jiru ilaala.,A,Planting trees.
+Karaaf dubbii arganuu dhiisan.,Namni gaafa rakkina argu doggogora isaa arga.,Namni waan hojjetu tokko akkatti fiixa baasu beeka.,Maatiin waliigalu gammachuu fi nagaa qaba.,Umuriin dheerate gaariifi yaraa nama agarsiisa.,Namni gaafa rakkina argu doggogora isaa arga.,A,They found no peace on the road.
+Bubbeef bara hamaa gugguufanii jalaa bahu.,Namni tokko qormaataa fi yeroo rakkisaa ta’e itti madaquun bira darba.,nagaan dhala namaa waan naannoo isaa jiru irratti hundaa'a,Makmaaksi dubbii salphisa.,milkaa'inni xixiqqoon milkaa'inaa gurguddaa fidu,Namni tokko qormaataa fi yeroo rakkisaa ta’e itti madaquun bira darba.,A,They will be rescued from the storms of the storm.
+Harkaan harka fuudhan.,Nama gargaaruun gargaarsa argatu.,Nama altokko bakka guddaa kenniteefi deebistee xiqqeessuu hin qabdu.,Waan irra fooyyaa’aa ta’e tokko akkanumatti abdiidhaan nan argadha jechuun waan har’a qaban tokko qusannaa malee itti fayyadamuun boru rakkoof nama saaxiluu akka danda'a,Namni hamaan warra saaxilamoo ta'an miidha.,Nama gargaaruun gargaarsa argatu.,A,They held hands.
+Obsaan aannan goromsaa dhuga.,Obsuun milkaa'inatti nama geessa.,Qabeenya ofiillee waaqatu namaa laata.,Waliif galuun milkaa'ina walootti nama geessa.,Gargaarsi namaa yeroof yoo ta'e malee hanga dhumaatti hin ta’u.,Obsuun milkaa'inatti nama geessa.,A,Patience is like the milk of counsel.
+"Garibicha lubbuuf dheessu, ormi jabina jaja.",Namoonni jabina abdii kutannaa keessa dhufu ajaa'ibsiifatu.,Waan guddaa hojjetanii xiqqaarratti abdii kutachuun hin barbaachisu.,Waanta barbaadan tokko argachuuf dhama’uun yookiinn dafquun ykn tattaafachuun  barbaachisaadha.,wal deeggaruun barbachisaadha,Namoonni jabina abdii kutannaa keessa dhufu ajaa'ibsiifatu.,A,"The foreigner, who is thirsty for life, praises the courage of the immigrant."
+Biyya goophoon baay’atutti isa ol jedhee deemutu fokkisa.,Namoota adda ta'an irratti murtiiin hin malle darbuu danda'a.,"Namni yeroo addunyaa kanarra jiraatutti waan gaarii yoo hojjete hojii isaatiin maqaan isaa bara baraan dha'ama yookiin 
+ waamama.",Namni tokko qormaataa fi yeroo rakkisaa ta’e itti madaquun bira darba.,Hubannaan umurii qofa irratti hin hundaa'u.,Namoota adda ta'an irratti murtiiin hin malle darbuu danda'a.,A,It is difficult to go to a country where there are many goats.
+Of hin agarreen raafuu lagatti.,Namoonni amala ofii hin beekne waantota salphaatti argatan tuffatu.,Waan gaarii argachuuf obsi barbaachisaadha.,Rakkoo darbe irra deedeebiin kaasuun miidhaa qaba.,waligalteen jiranaan waan xiqqootu nama gaha,Namoonni amala ofii hin beekne waantota salphaatti argatan tuffatu.,A,He is uncontrolled.
+Nagaan bulleen yoo ollaan nagaan bule.,Nageenyi dhunfaa nagaa namoota naannoo keenya jiran irratti hunda'a.,Namni akkamitti akka nama argu hin beekan.,"Akkuma gootni waraana ittisu, beekaan immoo rakkoo fura.",Ogummaan kamiyyuu ogeessa mataa isaa barbaada.,Nageenyi dhunfaa nagaa namoota naannoo keenya jiran irratti hunda'a.,A,"When peace is at hand, peace is at hand."
+Nagaan galuunu nagada caala.,Fayyaa ta'uun milkaa'ina qabeenyaa irra ni caala.,Rakkataan kan isa miidhu addaan hin baafatu.,Walamantaan hiriyyummaa dhugaaf murteessaadha.,"Ijoolleen (dhalli) namaa hanga fedhe nama aarsitullee, aarii qaban rukuttaan itti bahuun waan hin danda’amneef baay’ee nama aarsa.",Fayyaa ta'uun milkaa'ina qabeenyaa irra ni caala.,A,Our peace is more than our peace.
+Madaa hamtuu fayyan malee jecha hamtuu hin fayyan.,Madaa qaamaa ni fayyu garuu miidhama jecha badaa irraa fayyuun ni rakkisa.,Waa lama yeroo tokkotti raawwachuuf kan oliif gadi kaatu waan bu'aa qabu raawwachuu hin danda'u.,Waan dursa dhufuu qabu tokkoof yaadda’uu malee isa lammeessoo fi sadeessoof cinqamuun sirrii miti.,Abbaan biddeenaa akka aduu bonaa nama miidha.,Madaa qaamaa ni fayyu garuu miidhama jecha badaa irraa fayyuun ni rakkisa.,A,It is not the words that heal but the wounds that heal.
+"Mammaksi dubbi fidas, dubbi fixas.",Mammaaksi dubbii ibsuufis cunfuufis fayyada.,jireenyi takka gaarii takka hamaa nama badhaasti,Karoora namaa kan fiixaan baasu waaqadha.,Kan garaa isaa qofa jaallatu nama biraatiif hin yaadu.,Mammaaksi dubbii ibsuufis cunfuufis fayyada.,A,"The mother speaks, the father speaks."
+Ariifataan horii gata.,Ariifachuun yookiin akka malee socho’uun nama kisaarsa.,Aantee ykn fira ofii yoo tuffatan harka diinaa jala galuun jira.,Namni waan raawwachuu hin beekne tokko raawwate dafee of hin sirreessu.,Faayidaa xinnoo barbaachuuf namni rakkoo guddaa ofitti fida.,Ariifachuun yookiin akka malee socho’uun nama kisaarsa.,A,Throw away money quickly.
+Cubbuun dura furdifte booda qallisti.,Cubbuun yeroodhaaf waanta gaarii fiduu danda’a garuu dhuma irratti rakkoo fida.,Waanti baramee fi hojii waan tokkoo ta'e erga baratametti miidhaaf nama hin saaxilu.,"Namni gabaabaan nama guddaa hin fakkaatu, kabajas hin argatu.",Rakkoon xiqqaa irraa eegalu dhuma irratti waan baay'ee miidha.,Cubbuun yeroodhaaf waanta gaarii fiduu danda’a garuu dhuma irratti rakkoo fida.,A,"Sin is first released, then removed."
+Cubbuun takka tirati takkaa qaqabdi.,Cubbuun suuta suuta guddachaa deema garuu dhuma irratti nama qaba.,Namni hamaan warra saaxilamoo ta'an miidha.,Kabaja gaarii argachuuf qalbiin abboomamuutu gaariidha.,Waan gaarii argachuu namni jibbu hin jiru garuu argachuutu nama dhiba malee.,Cubbuun suuta suuta guddachaa deema garuu dhuma irratti nama qaba.,A,Sin is a deadly disease.
+Fagaara dhuufetu na’a.,Namni haaluma keessa jiru agarsiisa.,Waan dursa dhufuu qabu tokkoof yaadda’uu malee isa lammeessoo fi sadeessoof cinqamuun sirrii miti.,Abbaan jireenya boruu dhala isaatiif waanuma gaggaarii hawwaafi.,waan tokkotti quufu dadhabuu ykn gammaduu dhabuu,Namni haaluma keessa jiru agarsiisa.,A,I'm afraid of the summer.
+Kan farade dhabe harreen garmaama.,Namni qabeenya guddaa hin qabne waan qabuun quufa.,Waanti baramee fi hojii waan tokkoo ta'e erga baratametti miidhaaf nama hin saaxilu.,"Waa horachuufi qabaachuun akkasumas jiraachuun biyya ofii irratti, biyya ofiitii bahuun waan hundumaa nama dhabsiisa.",Dhugaan yoo kan citu fakkaatellee hin citu.,Namni qabeenya guddaa hin qabne waan qabuun quufa.,A,The loser is a fat donkey.
+Baraaf furgugoo gadi jedhanii dabarsu.,Yeroo tokko tokko waantota nu mudatan amananii fudhachuun karaa itti jalaa oolludha.,Gowwaa nama hundatu akka barbaadetti ergata.,Rakkinni kanneen wal dhabanis walitti araarsa.,Kan hanqina isaa beeku of eeggannoo godha.,Yeroo tokko tokko waantota nu mudatan amananii fudhachuun karaa itti jalaa oolludha.,A,They spend eternity in the dust.
+Ballaan fira qabu ija qaba.,Namni kan isa gargaaru qabu haala baay'ee hamaa keessallee ni darba.,"Waan ofii qulqulleessanii odoo hin beekiin waan nama biraa 
+ qeequun dubbachuu.",Kan waa tokko jiilche waa hunda sodaata.,Aariin garmalee ta’e deebi’ee abbuma miidha.,Namni kan isa gargaaru qabu haala baay'ee hamaa keessallee ni darba.,A,The eye of a dragonfly is a pair of eyes.
+"Yaa marqaa si afuufuun, si liqimsuufi.",Dursanii haala mimijeessuun waan ulfaataa ta'e salphaatti akka hojjennuuf nu gargaara.,Kan haati warraa qocooltu mana isaatti galuu yaadda'a.,Namni rakkoon isa qaqqabe akkatti of kunuunsu ni beeka.,Kan warra isaa hin kabajne rakkoof kan saaxilamaa ta’a.,Dursanii haala mimijeessuun waan ulfaataa ta'e salphaatti akka hojjennuuf nu gargaara.,A,He will certainly swallow you up.
+Karaa malee deemuun laga nama bulcha.,Karaa dogoggoraa deemuun rakkoo namatti fida.,Beekaa callisuun waan dubbachuu hin barbaadneefi.,Namni waan isa miidhu ofirratti hin hojjetu.,Al tokko karaa irraa yoo goran yookiin dogoggoran deebii’uun rakkisaadha.,Karaa dogoggoraa deemuun rakkoo namatti fida.,A,"Without a path, you are lost."
+Madaan hiyyeessaa madaa bineensaati.,Rakkina hiyyeessaaf namni bakka kennu hin jiru.,Kan nama fayyaduu danda’uufi hin dandeenye adda baafachuu dhabuun gowwummaa olaanaa malee waan biraa ta’uu hin danda’u.,"Waanti hunduu hin fayyadu,  kanaafuu waan nu fayyadu filachuu qabna.",Kan waan tokko keessatti qooda hin qabne waan sanaaf hin dhiphatu.,Rakkina hiyyeessaaf namni bakka kennu hin jiru.,A,The widow's mite is a wild animal mite.
+Allaatiin waan lafaaf lafa irratti wallolti.,Warri waan guddaa gochuu danda'an waantota xixiqqaa irratti wal dhabu.,Namni waan isa miidhu ofirratti hin hojjetu.,Abbaan jireenya boruu dhala isaatiif waanuma gaggaarii hawwaafi.,Ogeessi erga fayyadameen booda akka hin miidhamneef of eegata.,Warri waan guddaa gochuu danda'an waantota xixiqqaa irratti wal dhabu.,A,The ant is a ground-dwelling creature.
+Namin ulfina hin beekne ulfina hin fedhu.,"Warra kabajaaf bakka hin kennineef, kabajni hin malu.",Dhimmi nagayaan tasagabbiidhaan raawwatan tokko akkuma aannanii nama qabbaneessa.,"Abbaan beekaa ta’eef, ilmaan beekaa hin ta’an.",Kan ulfina hin qabne ajaja hundaa fudhata.,"Warra kabajaaf bakka hin kennineef, kabajni hin malu.",A,I do not seek glory for myself.
+Kophaa nyaattuun qophaa duuti.,Namni qofaa jiraatu qofaa isaa rakkata.,Kabajni namaaf kennamu tokko yeroo hunda wal fakkaachuu qaba.,Mammaaksi dubbii walxaxaa fura.,Kan abbaan seeraa fi sirnaan itti hin fayyadamne ormi hin mararfatu,Namni qofaa jiraatu qofaa isaa rakkata.,A,"If she eats alone, she will die."
+Namni mana tokko ijaaru citaa wal hin saamu.,Nama galma tokkoof hojjetu waantota xixiqqoo irratti wal dhabuu hin qabu.,Gocha gaarii nuuf godhame wanta irraa bu’aa arganne gonkumaa irraanfachuu hin qabnu.,Namni waan gochuuu hin dandeenye gochuu barbaada.,Kan safuu hin beekne waan nama saalfachiisu hojjeta.,Nama galma tokkoof hojjetu waantota xixiqqoo irratti wal dhabuu hin qabu.,A,A builder does not build a house by throwing mud.
+Bara baraan dabarsan.,Yeroon itti fufiinsaan jijjirama.,Waanti tokko jalqaba irratti yoo sirreeffamuu baate gatii qabaachuu hin danda’u,Kan qabeenya qabu fira hin dhabu.,Itti gaafatamummaa ofi ba'aachuu,Yeroon itti fufiinsaan jijjirama.,A,They spent eternity.
+"Hiriyyaan wal hin amanne, malkaa ceetutti wal kaksiifti.",Walamantaan hiriyyummaa dhugaaf murteessaadha.,Bilchinni namaa yommuu dabalaa deemu gara lafinni isaas dabalaa deema.,"Duuti dabaree dha, namni hundi du'arraa hin oolu.",Kan waa of harkaa qabu bakka barbaade ga'a.,Walamantaan hiriyyummaa dhugaaf murteessaadha.,A,A trusting companion will be like a trusting friend.
+"Bakka dhugaan hin jirre, nagaan hin jiru.",Dhugaan nagaa fida.,Akka sadarkaa ofiitti buluu.,Wantootni wal hin fakkaanne hariiroo qabaachuu danda'u.,Sababa baay'isuu dhisuun waan ka'aanif fixaan baasuu.,Dhugaan nagaa fida.,A,"Without truth, there is no peace."
+Dhugaan aduuma diida teettu tana.,Dhugaan ifaa fi mul’ataadha.,Bilchinni namaa yommuu dabalaa deemu gara lafinni isaas dabalaa deema.,Gocha gaarii nuuf godhame wanta irraa bu’aa arganne gonkumaa irraanfachuu hin qabnu.,Waan isa baasuufi hin baafne yookiin waan isaa ta’u abbaatu beeka.,Dhugaan ifaa fi mul’ataadha.,A,The truth is out in the open.
+Dhugaan ni qallatti malee hin citu.,Dhugaan yoo kan citu fakkaatellee hin citu.,Kan barbadan yoo dhaban kan jibbanitti deebi'u.,Ogeessi ykn hogganaan tokko waa'ee ogummaa isaa dubbata.,ulfina fi barbaachisummaa sooddaa ibsuf akkas jedhaama,Dhugaan yoo kan citu fakkaatellee hin citu.,A,Truth is not hidden from the eyes of the heart.
+"Kan Waaqi qocaaf kaa’e, cululleen hin fudhattu.",Waanti nama tokkoof hiree ta'e humna dhabus nama biraan hin fudhatamu.,Bulchiinsi gaariin marii fi walhubachuun dhufa.,Icciitii nama tokkoo beekuun baay'ee rakkisaadha.,"Jireenyi nama tokkoo irratti hunda'u, qabeenyuma abbaan horate irratti.",Waanti nama tokkoof hiree ta'e humna dhabus nama biraan hin fudhatamu.,A,"What God has yoked together, let no man put apart."
+Sanyiin kan facaasantu marga.,Bu'aa waan hojjettee argatta.,"Yoo waan tokko jaalalaan dide, dirqamaan hin didu.",Namni wanta itti dhaga’ame miira isaatiin kan ibsu.,Namni akkamitti akka nama argu hin beekan.,Bu'aa waan hojjettee argatta.,A,The seed that you sow is grass.
+Wallaalaan arriidhaan beekan guduruudhan.,Hubannaan umurii qofa irratti hin hundaa'u.,Namni hamaan warra saaxilamoo ta'an miidha.,Hinaafuun akka namni ta'en ta'a jedhanii ol hiixachuu.,"Waan tokkotti seenuun duratti sadarkaa ofii irra jiran 
+ madaaluun gaarii ta’a.",Hubannaan umurii qofa irratti hin hundaa'u.,A,The whale that ate the rice grew.
+Nadheeniifi fardeen galgala baddi.,Dubartoonni fi fardeen gaafa umuriin isaanii deemuu saaxilamoo ta’u.,"Kan maal naan jedhuu hin beekne, waan saalfii hojjeta.",Kan nama fayyaduu danda’uufi hin dandeenye adda baafachuu dhabuun gowwummaa olaanaa malee waan biraa ta’uu hin danda’u.,"namootni umrii maanguddummaa keessa jiran, dulluma keessa deeggarsi akka isaan barbaachisu akeekuuf jedhama.",Dubartoonni fi fardeen gaafa umuriin isaanii deemuu saaxilamoo ta’u.,A,"At night, the deer and the horses disappear."
+Arrabbni lafee hin qabu lafee namaa cabsa.,Jechoonni kan hin argamne ta’anis miidhaa guddaa geessisuu danda’u.,Mammaaksi dubbii walxaxaa fura.,Wayin ofii godha otoo jedhanuu achi ga’uu hanqatu.,Yoo waa namaaf godhan akkana godheef jedhanii odeessuun gaarii miti.,Jechoonni kan hin argamne ta’anis miidhaa guddaa geessisuu danda’u.,A,A tongue without bones can break a man's bones.
+Gondaan walqabattee laga ceeti.,Waliin hojjechuun qormaata ulfaataa ta'e illee injifachuun ni danda'ama.,wanti hunduu yeroo qaba,Fayyaa ta'uun milkaa'ina qabeenyaa irra ni caala.,Abbaan jireenya boruu dhala isaatiif waanuma gaggaarii hawwaafi.,Waliin hojjechuun qormaata ulfaataa ta'e illee injifachuun ni danda'ama.,A,The two of them crossed the river together.
+'Aannan banaa dhiisanii hattuu nama hin jedhan'' jette adurreen.,Osoo dirqama ofii hin bahatiin nama hin komatan.,Namni dhimma ofiisaa sirreessuu hin dandeenye namas gargaaruu hin danda'u.,obsa qabaachuu fi yeroosaati waan gaarii hojjeechu Waaqaa,Namni beekaan waan hojjetuufi humna isaa ni beeka.,Osoo dirqama ofii hin bahatiin nama hin komatan.,A,"'They leave the milk open,' she said, 'and they don't call you a thief.'"""
+Olkaa’an fuudhan malee olka’anii hin fudhan.,Waan har'a qusatte yookiin hojjette gara fuulduraa ittiin jiraatta.,Wanti raawwatamu tokko duraa duuba yookiin tartiiba isaa eegee raawwatamuu qaba.,Yoo waliigalan rakkoo hamaa keessaa ba'uun danda'ama.,Namni tokko dheerina yookaan gabaabinaan madaalamuu hin qabu.,Waan har'a qusatte yookiin hojjette gara fuulduraa ittiin jiraatta.,A,"They take credit, not credit."
+Ganamaan Ka'anif Waaqi dur hin baahan,Cimina waaqaa,Feedhiin waan tokko waan biraatiin hin guutamu.,Waan siif hin oolle dura furadhu.,Gowwaa fi daa’imni waan tokko badaafi gaarii ta’uu isaa addaan hin baasan.,Cimina waaqaa,A,I don't need to pray to get up in the morning
+"barri fallana, takka namaa fodogaa, takka nama fondoga",jireenyi takka gaarii takka hamaa nama badhaasti,Barteen badaan nama miidha.,Kan haati warraa qocooltu mana isaatti galuu yaadda'a.,Namni qofaa jiraatu qofaa isaa rakkata.,jireenyi takka gaarii takka hamaa nama badhaasti,A,"the fall season, the spring season, the fall season"
+"Waaqayoo hin'arifatu, wanta hundumaa yeroo saati hojjeta",obsa qabaachuu fi yeroosaati waan gaarii hojjeechu Waaqaa,Waan gaarii har’a yoo kaayyatan boruuf namaa ta’a .,Namni badiirra jiru badiitti nama oofa.,Jireenyi wal fakkaata garuu akkatti  jiraatu abbumasaatu beeka.,obsa qabaachuu fi yeroosaati waan gaarii hojjeechu Waaqaa,A,"God is not slow to act, and he always has his time"
+"Harreen yeroo alaaktu malee, yeroo dhuudhuuftu hin beektu",Namoota yeroo hunduumaa dogoggora yookaan hanqina isaani hin ilaalee,Namni ogeessi yeroo barbaachisaa ta'eetti ni callisa garuu namoota simachuu hin dhiisu.,Galata dhabuu.,Waan hin taane hojjetanii waan gaarii hin argatan.,Namoota yeroo hunduumaa dogoggora yookaan hanqina isaani hin ilaalee,A,"A donkey knows when to eat, but not when to drink"
+Himaa didduu du'a hin diddu.,Namni gorsa didu wanta hamaa ta'e tokkof saxilamuu danda'a,Waanti nama tokkoof hiree ta'e humna dhabus nama biraan hin fudhatamu.,Dursanii haala mimijeessuun waan ulfaataa ta'e salphaatti akka hojjennuuf nu gargaara.,Hinaafuun akka namni ta'en ta'a jedhanii ol hiixachuu.,Namni gorsa didu wanta hamaa ta'e tokkof saxilamuu danda'a,A,You cannot resist death.
+Gadhee fi badheen afaan ballatu,Amala badaa nama tokko mul'isa,Kan qoosaa baay'isu rakkina isaa namni biroo hin hubatuuf.,Namoonni amala ofii hin beekne waantota salphaatti argatan tuffatu.,Namni suuta hojjetu suuta suutaan rakkataa deema.,Amala badaa nama tokko mul'isa,A,The wicked and corrupt are being talked about
+Ilma yartu dhalchu manna muka tokko dhabbachu wayya,Mucaa gatii hin qabne qabaachuu caalaa waan faayidaa qabu hojjechuutu gatii qaba.,Yoo abbaan miidhama isaa himate yaalii argata.,Wal fakkaattiin wal barbaaddi.,Waan hin danda'amne irratti xiyyeeffachuun waan qaban nama dhabsiisa.,Mucaa gatii hin qabne qabaachuu caalaa waan faayidaa qabu hojjechuutu gatii qaba.,A,A daughter is better than a tree
+Olkaa'an fuudhan malee olka'an hin fudhan,Osoo har'a hin qusaatin bor fayyadamu hin danda'aamu,Waanti hunduu abbaa waliin kan miidhagina gonfatuu fi tolu.,Kan hamileen kufte jireenya isaa hin fooyyeffatu.,Dhimma tokkorratti mariin hin godhamu yoo ta’e tokkummaan hin uummamu.,Osoo har'a hin qusaatin bor fayyadamu hin danda'aamu,A,"The high get married, not the low get married"
+"Dubbiin mamaaksa hinqanne, ittoo  Soggiddaa hin qabne",mamaaksi dubbbii mi'eesuu argisiisa,Abaarsi haadhaafi abbaa gaarii akka hin taane ibsa.,Kan haadha manaa jiruuf jireenya mana isheef hin yaadne fuudhe jireenyi isaa hin fooyya'u.,Jechoonni kan hin argamne ta’anis miidhaa guddaa geessisuu danda’u.,mamaaksi dubbbii mi'eesuu argisiisa,A,"Words without a vowel, without a consonant"
+"“Walmalee maal qabnaree,”  jette Huummoon ",wal deeggaruun barbachisaadha,Kan waan hundaa argate waan hojjetu hin beeku.,Marqaan dhiyaate qal’aa dha.,Kan eenyummaa isaa beeku aantee isaa ni beeka.,wal deeggaruun barbachisaadha,A,"""What are we going to do?"" said Hummo."
+"Muu, gaddeebituu! Waraabessa wajjin Harree bituu!","Iddoon gita ofii hin taane salphinaaf nama saaxila, qixa gita ofii dhaabachun barbaachisaadha",Dhimmi nagayaan tasagabbiidhaan raawwatan tokko akkuma aannanii nama qabbaneessa.,"Waan ofii qulqulleessanii odoo hin beekiin waan nama biraa 
+ qeequun dubbachuu.",Kan maal akka ta'e hin beekne namatti baaca.,"Iddoon gita ofii hin taane salphinaaf nama saaxila, qixa gita ofii dhaabachun barbaachisaadha",A,"You mourners, go and buy a donkey with a colt!"
+"Hummoon lafa hin teessu, muka gubbaa malee Ijoolleen hin beektu, nama guddaa malee.","daa'imman maanguddootarraa akka baratan ittiin gorsuuf, akkasuma maanguddoonnis akka waan beekan ijoolleetti himan jajjabeessuuf jedhama",Irra keessa fakkeessuun  bu’aa hin qabu.,Taa'anii yemmuu ilaalan waan hundinuu akka salphaatti waan hojjetamu fakkaata.,Namni waan isa miidhu ofirratti hin hojjetu.,"daa'imman maanguddootarraa akka baratan ittiin gorsuuf, akkasuma maanguddoonnis akka waan beekan ijoolleetti himan jajjabeessuuf jedhama",A,"The power is not on the floor, but on the stove. The child does not know, but the adult."
+Laga malee garaan walittinyaa'u.,nyaanni namni tokko nyaatuu ofi isaaf malee nama kan bira akka hin fayyadne ibsuuf jedhaama,Gaarii yoo hojjetan ofumaaf badaa hojjechuunis deebi’ee nama miidha.,Namni waan beeku dubbaata,"Waa horachuufi qabaachuun akkasumas jiraachuun biyya ofii irratti, biyya ofiitii bahuun waan hundumaa nama dhabsiisa.",nyaanni namni tokko nyaatuu ofi isaaf malee nama kan bira akka hin fayyadne ibsuuf jedhaama,A,They are very close to each other.
+Sa’a dallaa guutuu manna soddaa barcuma guutuu wayya.,ulfina fi barbaachisummaa sooddaa ibsuf akkas jedhaama,Tattaaffi fi carraaqqii ofii malee gargaarsa namaatiin eessayyu gahuun hin danda'aamu.,Kan hin taane dubbachuun yeroo malee nama ajjeesisa.,Abaarsi haadhaafi abbaa gaarii akka hin taane ibsa.,ulfina fi barbaachisummaa sooddaa ibsuf akkas jedhaama,A,It is better to fill a wall with a single house than a whole house with a single room.
+"Huummoo ta’uu kooti,  jedhe jaarsi dulloome","namootni umrii maanguddummaa keessa jiran, dulluma keessa deeggarsi akka isaan barbaachisu akeekuuf jedhama.",Namni isuma har’aa beeka kan gara fuula duraatti ta’u garuu waaquma qofaatu beeka.,that little things can reach great heights,"daa'imman maanguddootarraa akka baratan ittiin gorsuuf, akkasuma maanguddoonnis akka waan beekan ijoolleetti himan jajjabeessuuf jedhama","namootni umrii maanguddummaa keessa jiran, dulluma keessa deeggarsi akka isaan barbaachisu akeekuuf jedhama.",A,"But I am, said an elderly man"
+Tufanii hin arraban,wanta takkaa jedhan tokkof cichoomina qabaachu argisiisuuf jedhaama,Namni farda qabu waan fardaaf barbaachisus hin dhabu.,Waanta osoo itti hin yaadiin hojjetame ykn dogoggorri raawwatame keessa deebi’anii sirreessuun  nama rakkisa.,Kan dandeettii yookaan ga’umsa hunda qabu akka hundatti madaquu ykn baruu danda’u.,wanta takkaa jedhan tokkof cichoomina qabaachu argisiisuuf jedhaama,A,not abusive
+Kophaa nyaattuun qophaa duuti,waan qabaan waliif hiruu barsiisuuf jedhaama,Dafanii jalqabuu fi cimanii hojjechuun milkaa'inaaf wabii hin ta'u.,Fayyaa ta'uun milkaa'ina qabeenyaa irra ni caala.,Namni dubbii guddisu waa keessa darbee ofittillee kan qoosu dha.,waan qabaan waliif hiruu barsiisuuf jedhaama,A,Eating alone is a death sentence
+Jiruu fi amaatii hin tuffatan.,"jiruun guddaas ta'u xiqqaa akka hin tufatamneefi, akkasumaas amaatiin sooreeti tatee hiyyeeti akka kabajun malu akeeka",Qaroomina dhabuu yookiin yeroo wajjin deemuu dhiisuu agarsiisa.,Dubbiin hamaan miidhaa fida.,Kan haadha warraa gaarii qabu jireenya gaarii jiraata.,"jiruun guddaas ta'u xiqqaa akka hin tufatamneefi, akkasumaas amaatiin sooreeti tatee hiyyeeti akka kabajun malu akeeka",A,They do not dismiss the mother-in-law.
+Dubbiin waldhabde akka dhungoo Huummoo ti,waligaluu dadhaabuu mul'isa,Kan miidhaan guddaa irra ga'e sodaan jiraata.,Kan wal jaalate wal mufachiisuun hin hafu.,Wanti ofii hin tolle isa kaaniifis hin tolu.,waligaluu dadhaabuu mul'isa,A,Controversial words are like a kiss
+Obsaan aannan goromsaa dhuga,kan obsuu waan gaarii akka argaachu danda'u mul'isa,that little things can reach great heights,Ijaaruutu rakkisa malee diiguun salphaadha.,Abbaan ilma isaatii waan gaarii hin yaadne waanuma faayidaa hin qabne kaa'a.,kan obsuu waan gaarii akka argaachu danda'u mul'isa,A,Patience drinks the milk of counsel
+"Walitti hindhiyyaannu, diina ofgidduu hinbaafnu,”  jette Huummoon",fageenyarratti tokkummaa eegachuu danda'u argisiisa,"Kan hamaa dubbatu nama gaddisiisa, kan nama gorsu garuu nama gammachiisa.",Kan dubbii dhiisu yookiin obsaan irra darbu nama wajjin wal hin lolu.,Namni soba jaalatu bakka fedhe deemus ykn yoomiyyuu iddoo hin qabu ykn fudhatama hin argatu.,fageenyarratti tokkummaa eegachuu danda'u argisiisa,A,"When we are together, we are not creating an enemy, ""said Hummo"
+Kophaa dhiqanii xurii hin baasan.,barbaachisummaa tokkummaa argisiisa,Fedhiin ofii yoo guute nama irraanfachuun yookiin dagachuun jira.,Yoo abbicha argan waan isa jalaa bade gaafatu.,Haati manaa bu'ura manaati.,barbaachisummaa tokkummaa argisiisa,A,They do not wash themselves and remove their dirt.
+"Duuti qoricha hinqabdu, yoo qabaatte fuudhanii dhalchuu qofa.",barbaachisumaa dhala godhaachu argisiisa,Namni yeroo hunda aaruu fi aara keessatti hojjetu umurii isaa malee dafee dullooma.,Kan nama fayyaduu danda’uufi hin dandeenye adda baafachuu dhabuun gowwummaa olaanaa malee waan biraa ta’uu hin danda’u.,"Namni tokko yoo hanga fedhe aangoo qabaatees, gargaarsa namootii biraatiin ala bakka barbaadame gahuu hin danda'u",barbaachisumaa dhala godhaachu argisiisa,A,"You don't take medicine, you just get pregnant and have children."
+Sussukuun gulufa fida.,milkaa'inni xixiqqoon milkaa'inaa gurguddaa fidu,Kan maal akka ta'e hin beekne namatti baaca.,"Namni ogeessi gara fuulduraa tilmaamee kan qophaa’u yoo ta’u, gowwaan immoo gaabbii darbe irratti xiyyeeffata.",Kan waan gaarii siif hojjete waanuma gaarii sirraa eega.,milkaa'inni xixiqqoon milkaa'inaa gurguddaa fidu,A,A whisper brings a whisper.
+Mi’a wal fakkaatu walbira fannisu.,waanti wal fakkaatu waliif mijaatadha,Dubbiin hamaan miidhaa fida.,Kan nama fayyaduu danda’uufi hin dandeenye adda baafachuu dhabuun gowwummaa olaanaa malee waan biraa ta’uu hin danda’u.,Waan ofii  hamaa ta’e ykn yarate jedhanii irraa hin baqatan.,waanti wal fakkaatu waliif mijaatadha,A,They compare similar items.
+Marii' atan malee maraatan biyya hinbulchan,mariin baay'ee barbaachisaadha,Kan nama baasuu fi hin baafne hubatee beekuun rakkina nama qunnamuu malu tokkorraa dursee kan of eeguu qabu abbaadha.,Nama ofii isaatiin waan isa balleessu hojjetu.,Kan mana keessa jiraatu hin qabne tuffatamaadha.,mariin baay'ee barbaachisaadha,A,They do not rule without consulting
+Jabbiitu loon ta’a; ijoolletu nama ta’a. ,that little things can reach great heights,"namootni umrii maanguddummaa keessa jiran, dulluma keessa deeggarsi akka isaan barbaachisu akeekuuf jedhama.",Dubartoonni fi fardeen gaafa umuriin isaanii deemuu saaxilamoo ta’u.,"Waan tokko argachuun dhimma nama rakkisu ta’uu baatus,  itti fayyadamanii hojiirra oolchuun rakkisaa ta'uu danda'a.",that little things can reach great heights,A,You are strong; your children are strong.
+Namni waan arge dubbata,Namni waan beeku dubbaata,Namni of miidhuu barbaadu hin jiru.,"Jireenyi nama tokkoo irratti hunda'u, qabeenyuma abbaan horate irratti.",Namni fira malee hin dhalatu.,Namni waan beeku dubbaata,A,A man speaks from experience
+harka ofiitiin bofaafi buutii hin qabatu,Namni ofi of hin miidhu,Waan qaban ulfinaan itti fayyadamuun kan barbaachisa,Wanti al tokko nama harkaa ba’e tokko hin deebi’u.,Namni dubbii guddisu waa keessa darbee ofittillee kan qoosu dha.,Namni ofi of hin miidhu,A,not pick up snakes or scorpions
+Muka jigetti qottoon baay’ata. ,nama maqaan badee maqa baleesi itti baay'ata,Jaalalli haadhaa guddaa (cimaa) dha.,Kan nama baasuu fi hin baafne hubatee beekuun rakkina nama qunnamuu malu tokkorraa dursee kan of eeguu qabu abbaadha.,"Jireenyi nama tokkoo irratti hunda'u, qabeenyuma abbaan horate irratti.",nama maqaan badee maqa baleesi itti baay'ata,A,A tree falls and many stumps are left.
+Bishaannii fi gowwaan gara gorsanitti gora,namni murtoo ykn hubannoo hin qabne qaama kan biraatiin salphaatti dogoggorfama,Nama jaalatan maatii isaa waliin jaalatu.,Of jiraachisuuf carraaqqii ykn dhamaatii gochuun barbaachisaadha.,Abbaan ilma isaatii waan gaarii hin yaadne waanuma faayidaa hin qabne kaa'a.,namni murtoo ykn hubannoo hin qabne qaama kan biraatiin salphaatti dogoggorfama,A,Water and fools go to counsel
+"Galaanni darbuu sii hinnyatiin, jarsi du’aa gahe sii hin abaarni.",rakkina yeroo muraasaf turu obsaan dabarsu,Namni gaariin nama isa gargaare hin miidhu.,Dhimma tokkorratti mariin hin godhamu yoo ta’e tokkummaan hin uummamu.,Hiyyeessi waan fedhii isaa argachuu hin danda'u.,rakkina yeroo muraasaf turu obsaan dabarsu,A,"The sea, for it will not pass over you, and the deep, for it will not curse you."
+Huummoon ka’umsa badde qubsumaaf rakkatti ,wanti ka'umsa bade booda nama rakkisa,Guyyaa rakkoo wanti hundumtuu furmaata namatti fakkaata yookiin waan qabatanii dhiisan wallaalu.,Dubartiin bareedinaa fi hundee manaati.,Quufti baay’ate uumaa ofii nama wallaalchisa.,wanti ka'umsa bade booda nama rakkisa,A,The loss of a child is a problem for everyone.
+Jarjarranif abbaa dura hin dhalataan,wanti hunduu yeroo qaba,Waan guddaa hojjetanii xiqqaarratti abdii kutachuun hin barbaachisu.,fageenyarratti tokkummaa eegachuu danda'u argisiisa,Dubbiin hamaan miidhaa fida.,wanti hunduu yeroo qaba,A,My son was born without a father
+Sibiilli abbaan qare; abbaa qale. ,"namni hammeenya rawwaatu, deebisee isuuma miidha",Cubbuun yeroodhaaf waanta gaarii fiduu danda’a garuu dhuma irratti rakkoo fida.,waligaluu dadhaabuu mul'isa,Akka namaaf mijaa'etti waa ofii godhu.,"namni hammeenya rawwaatu, deebisee isuuma miidha",A,The iron is sharpened by the father; the iron is sharpened by the father.
+Hidhii Waaqni abaare osoo hin dhungatamiin dullooma,carraa dhabeessa,Waanti tokko jalqaba irratti yoo sirreeffamuu baate gatii qabaachuu hin danda’u,Waan gaarii tokko argachuuf dhama’uun barbaachisadha.,"Kan dhala qabu, daa'ima isaa jiraachisuuf jecha waan yaaduuf boqonnaa hin qabu.",carraa dhabeessa,A,The tree that God cursed will grow old without being cut
+Nama mannatti walii galetuu alaa waliin gala.,namni yoo waligaltee qabatee fagoo gahuu yookiin waan guddaa hojjechuu danda'a,Kan haadha manaa jiruuf jireenya mana isheef hin yaadne fuudhe jireenyi isaa hin fooyya'u.,fageenyarratti tokkummaa eegachuu danda'u argisiisa,"Abbaan beekaa ta’eef, ilmaan beekaa hin ta’an.",namni yoo waligaltee qabatee fagoo gahuu yookiin waan guddaa hojjechuu danda'a,A,A householder is a person who is living with a stranger.
+Sangaa abbaan gaafa cabsee ollaan ija jamsa,yoo of xiqqeesan qaamni biralle nama xiqqeesa,barbaachisumaa dhala godhaachu argisiisa,Namni yeroo hunda aaruu fi aara keessatti hojjetu umurii isaa malee dafee dullooma.,Hiyyeessi waan fedhii isaa argachuu hin danda'u.,yoo of xiqqeesan qaamni biralle nama xiqqeesa,A,A father breaks a tree to attract the attention of a neighbor
+Huummoon dhukkuba malee aaddi ,waan bu'uraa yookaan dhugaa hin tanee irraatti hundaa'uun nama komaachuu,Namni tokko badii tokko illee utuu hin dalagiin rakkachuu danda'a.,"Albaadhessi nama wajjin nyaachuu malee, namaaf hiruu hin jaalatu.",Jechoonni kan hin argamne ta’anis miidhaa guddaa geessisuu danda’u.,waan bu'uraa yookaan dhugaa hin tanee irraatti hundaa'uun nama komaachuu,A,The disease is not contagious.
+"Hiriyyaan wal hin amanne, malka cetutti wal kaksifti",yoo wal hinamanne fagoo waliin deemuun hin danda'amu.,Kan gargaarsa hin qabne rakkoon akka irra hin geenyeef of eggannoo godha.,waligalteen jiranaan waan xiqqootu nama gaha,Jaalalli dhugaan bakka waliif kennuun ibsama.,yoo wal hinamanne fagoo waliin deemuun hin danda'amu.,A,A friend who is not trustworthy may be like a snake in a grass
+"Muu,” jette Huummoon",waan tokkotti quufu dadhabuu ykn gammaduu dhabuu,Fayyaa ta'uun milkaa'ina qabeenyaa irra ni caala.,Kan wanti suukanneessaan irratti raawwatame wanti hundi kan isa balleessu itti fakkaata.,Namni qabeenya guddaa hin qabne waan qabuun quufa.,waan tokkotti quufu dadhabuu ykn gammaduu dhabuu,A,What is your name?
+Akkuma Huummootti aadanii caldhisuudha,rakkina obsaan dabarsuu,Ariifachuun yookiin akka malee socho’uun nama kisaarsa.,Namni hammeenya yaadu ilmoo ofiitiifis hin yaadu.,Kan dhugaa hin dubbanne narratti beekama jedhee bibir’ata.,rakkina obsaan dabarsuu,A,It's like a mixture of hummus and garlic
+Huummoon bifa isheef ajjeefamti,"nama sabaaba dandeetti, qabeenya, bifa, waan hawaatoo ta'e fi kkf qabaachun miidhaamu",Gaariis ta’e gadhee waan ofii hin gatan ni kunuunsu malee.,Abdii kutachuu ykn ofitti amanuu dadhabuu.,Namni soba jaalatu bakka fedhe deemus ykn yoomiyyuu iddoo hin qabu ykn fudhatama hin argatu.,"nama sabaaba dandeetti, qabeenya, bifa, waan hawaatoo ta'e fi kkf qabaachun miidhaamu",A,Hymenaeus is executed for her image
+Durbaa fi qullubbii abbaatu bakka gaarii dhaabbata,Itti gaafatamummaa ofi ba'aachuu,carraa dhabeessa,Kan qabeenya yookiin gamtaa qabu nama miidha.,mariin baay'ee barbaachisaadha,Itti gaafatamummaa ofi ba'aachuu,A,A young woman and her father are in a good place
+Namni Akka du'etti malee Akka kufetti hin hafu!,namni jijjiramu danda'a,Namni gorsa didu wanta hamaa ta'e tokkof saxilamuu danda'a,Waan qaanessaa fi itti salfatan dhoksuu.,Abdii kutachuu ykn ofitti amanuu dadhabuu.,namni jijjiramu danda'a,A,"""Do Not Fall to Death, but to Life!"""
+Dubartiin utubaa manaati,barbaachisummaa fi kabaja dubartii,Mammaaksi dubbii walxaxaa fura.,"Namoota giddutti jaalalli qofti gahaa miti, iftoominaan waliin haasa'uu fi tokkumaan jiraachun barbaachisaadha.","Haadha amala gaarii hin qabne qabaachuun, haadha dhabuurra wayya.",barbaachisummaa fi kabaja dubartii,A,A wife is a pillar of the home
+Soddaa fi dugdaan lafaa ol ka’u.,barbaachisummaa fi kabaja soddaa,Namni ogeessi yeroo barbaachisaa ta'eetti ni callisa garuu namoota simachuu hin dhiisu.,Waan siif hin oolle dura furadhu.,Ofitti amanamummaa dhabuu.,barbaachisummaa fi kabaja soddaa,A,The dust and the dust of the earth will rise.
+"Warri marii qabu dibicha qalata warri marii hinqanne raadaa 
+qalata.",waligalteen jiranaan waan xiqqootu nama gaha,Waan qaanessaa fi itti salfatan dhoksuu.,Aarii waan tokkoo bahuuf jecha gowwaa waliin taphachuun barbaachisaa miti.,"Namni biraa waan fedhe jedhus, bakka ofii barbaadan tokko gahuuf murteen ofii gahaadha.",waligalteen jiranaan waan xiqqootu nama gaha,A,"Those who can talk steal the bull, those who can't talk steal the chariot."
+Nagaan bullen yoo ollaan nagaan bule,nagaan dhala namaa waan naannoo isaa jiru irratti hundaa'a,Namni tokko badii tokko illee utuu hin dalagiin rakkachuu danda'a.,Haadha fi lafti nama hunda gargaaru.,Kan jaalalaafi jibba namaa hin beekne du'a isaaf namni waan gaddu itti fakkaata.,nagaan dhala namaa waan naannoo isaa jiru irratti hundaa'a,A,"When we make peace, we make peace with others"
+Bakka Waaqni nama hidhe takaallaa malee dhaabbatu.,jireenya waaqni namaa kenne malee akka filaannoo ofitti hin jiraatan,Kan safuu hin beekne waan nama saalfachiisu hojjeta.,Haalaan yoo sossooban waan barbaadan argachuun danda'ama.,Yoo aaran ni arraawu yookiin ni dulloomu.,jireenya waaqni namaa kenne malee akka filaannoo ofitti hin jiraatan,A,They will not be able to stand where God has bound them.
+Harkaan harka fuudhan.,namni dabaree wal gargara,Kan maal akka ta'e hin beekne namatti baaca.,Yoo ofii tattaafatan namni nama gargaara.,Namni beekaan waan hojjetuufi humna isaa ni beeka.,namni dabaree wal gargara,A,They held hands.
+Nama jaalatan bakka rafisan hindhaban.,namni jaalatanif waa hunda goodhuf,Yoo waa namaaf godhan akkana godheef jedhanii odeessuun gaarii miti.,Haalaan yoo sossooban waan barbaadan argachuun danda'ama.,Kan wal jaalate wal mufachiisuun hin hafu.,namni jaalatanif waa hunda goodhuf,A,They are not the ones who are sleeping with their loved ones.
+"Arbi dhufe faana dhawaa jennaan faana maalii
+qaaqxu arbuu kunooti jedhe.",Osoo dhimmi ijoon jiruu dhimma  xixiqqoo irratti xiyyeefachuun hin barbaachisu.,Kan nama arrabsu maqaa namaa gaariin hin haasa'u.,Namni abaaramaa waan nama gaddisiisu raawwata.,Jaalalli haadhaa guddaa (cimaa) dha.,Osoo dhimmi ijoon jiruu dhimma  xixiqqoo irratti xiyyeefachuun hin barbaachisu.,A,Arbi came to the side of the road to see what he was going to find.
+Soddaafi ibiddi alaalatti tolu,Yoo walitti dhiyaatan wal tufaachuun uumaamuu danda'a.,namni jaalatanif waa hunda goodhuf,barbaachisummaa tokkummaa argisiisa,Waan walitti hin taanee xiqqoomtisheellee waan baay'ee balleessuu danda'a.,Yoo walitti dhiyaatan wal tufaachuun uumaamuu danda'a.,A,A fire and a campfire
+Bunni afaan guba; yaadni garaa guba. ,Waan ta'e baayy'ee yaaduun fayyaa namaa irratti miidhaa qaba.,Waliin hojjechuun qormaata ulfaataa ta'e illee injifachuun ni danda'ama.,carraa dhabeessa,Waanta tokko haala seera qabeessa ta’een qabachuu dhiisanii nama komachuun gaarii miti.,Waan ta'e baayy'ee yaaduun fayyaa namaa irratti miidhaa qaba.,A,"The tongue is a burning fire, but the heart is a burning fire."
+"Osoo waljaalannuu, dugda walitti gallee deemna,”  jette Huummoon","Namoota giddutti jaalalli qofti gahaa miti, iftoominaan waliin haasa'uu fi tokkumaan jiraachun barbaachisaadha.",Maatiin waliigalu gammachuu fi nagaa qaba.,Nama altokko bakka guddaa kenniteefi deebistee xiqqeessuu hin qabdu.,Kan eenyummaa isaa beeku aantee isaa ni beeka.,"Namoota giddutti jaalalli qofti gahaa miti, iftoominaan waliin haasa'uu fi tokkumaan jiraachun barbaachisaadha.",A,"We're not going to fight, we're going to walk backwards, "" Hummo said."
+"Dhukkubooftuu abbaa warraa, dubbii ganama darbe galgala teessee aaddi.",Rakkoo darbe irra deedeebiin kaasuun miidhaa qaba.,Wanta arganii hin beekne tilmaamuun nama dhiba.,Warri waan guddaa gochuu danda'an waantota xixiqqaa irratti wal dhabu.,Uumamaan namni hundinuu walqixa.,Rakkoo darbe irra deedeebiin kaasuun miidhaa qaba.,A,The sick father sat up late last night.
+Sooressi hundumaa osoo qabuu ilmootti rakkata.,Mallaqni yookiin qabeenyi rakkoo hundumaa furuu hin danda'u.,Dubbiin yoo dhiisan malee dhuma hin qabu.,Namni waan raawwachuu hin beekne tokko raawwate dafee of hin sirreessu.,Namni waa gochuun dura haala jiru ilaala.,Mallaqni yookiin qabeenyi rakkoo hundumaa furuu hin danda'u.,A,The rich man has a hard time with the child.
+"Soorettii haadha ormaa mannaa, hiyyeettii haadha ofii wayya.","Waanta xiqqoo of harkaa qabnutu, waan guddaa kankeenya hin taane caala.",Dhugaan ifaa fi mul’ataadha.,Qe'ee masaanuun itti baay'atte lolli ni baay'ata.,Dafanii jalqabuu fi cimanii hojjechuun milkaa'inaaf wabii hin ta'u.,"Waanta xiqqoo of harkaa qabnutu, waan guddaa kankeenya hin taane caala.",A,Better is a poor mother than a rich foreigner.
+Sooroma eeguun deega eeguudha.,Waan barbaadnu argachuuf tattaafachuu qabna.,Hubannoon yookiin qalbeeffannaan bakka hin jirretti waan tokko arguun rakkisaa dha.,Kan humna qabu karaa hundaa nama miidha.,Nama baay'ee jajuun kufatiitti isa geessa.,Waan barbaadnu argachuuf tattaafachuu qabna.,A,To wait for wealth is to wait for poverty.
+"Soorummaa durii himachuun, hiyyummaa isa ammaa himachuudha.",Milkaa’ina darbeetti hirkachuun guddina yeroo ammaa gufachiisa.,Namni nama gorsu yookiin dhimma namaa dursee tilmaamu dhimma ofii isaa irratti ni rakkata.,Namni waan sirritti beeku tokko hin sodaatu.,Waan qaanessaa fi itti salfatan dhoksuu.,Milkaa’ina darbeetti hirkachuun guddina yeroo ammaa gufachiisa.,A,To speak of the past is to speak of the present.
+"Sootalli ejersa irratti, eegan tiruu irratti cite.",Nammi waan guddaaf abdatan tokko iddoo hin eegamnetti hafa.,Irra keessa fakkeessuun  bu’aa hin qabu.,Waan gaarii tokko argachuuf dhama’uun barbaachisadha.,Waan hin danda'amne irratti xiyyeeffachuun waan qaban nama dhabsiisa.,Nammi waan guddaaf abdatan tokko iddoo hin eegamnetti hafa.,A,"The oil on the olive, the oil on the leather."
+"Nyaata hancufatu dursa, dhungoo jaalalatu dursa.",Wanti raawwatamu tokko duraa duuba yookiin tartiiba isaa eegee raawwatamuu qaba.,Waan dursa dhufuu qabu tokkoof yaadda’uu malee isa lammeessoo fi sadeessoof cinqamuun sirrii miti.,Gargaarsi namaa yeroof yoo ta'e malee hanga dhumaatti hin ta’u.,Akka ofiitti malee akka ormaattan waa godhuuf ykn buluuf  yaala jechuun miidhaaf  nama saaxila.,Wanti raawwatamu tokko duraa duuba yookiin tartiiba isaa eegee raawwatamuu qaba.,A,"A hearty meal comes first, and a loving kiss follows."
+Soora soogiddaan siphaniiti dubbii mammaaksaan himu.,Jechoota filachuu fi ogummaan fayyadamuun waliin dubbii gaarii godha.,Barteen badaan nama miidha.,Waanta kadhaadhaan dhufe tokko akka barbaadanitti itti fayyadamuun nama dhiba.,Namni gaariin nama isa gargaare hin miidhu.,Jechoota filachuu fi ogummaan fayyadamuun waliin dubbii gaarii godha.,A,"They are like fattened calves in a manger, like a fattened calf in a manger."
+Sooressi hir’uu isaa hin beeku.,"Waan baay'ee qabachuun, waantota nutti hir'atan akka hin ilaalle nu godha.",Kan hanqina isaa beeku of eeggannoo godha.,Namni ogeessi yeroo barbaachisaa ta'eetti ni callisa garuu namoota simachuu hin dhiisu.,Namni beekaan waan hojjetuufi humna isaa ni beeka.,"Waan baay'ee qabachuun, waantota nutti hir'atan akka hin ilaalle nu godha.",A,He never knew if he had enough.