diff --git "a/train.txt" "b/train.txt"
new file mode 100644--- /dev/null
+++ "b/train.txt"
@@ -0,0 +1,4968 @@
+Butyriboletus regius je sopp, co go ôpisoł Julius Vincenz von Krombholz 1832 jako "Boletus regius". Boł przeniysiōny we 2014 do nowo ôpisanyj zorty "Butyriboletus" ôd Davida Arory i Jonathana Franka.
+Cieszyński Ślōnsk (po polsku "Śląsk Cieszyński", po czesku "Těšínsko" abo "Těšínské Slezsko", pō niymiecku "Teschener Schlesien" abo "Teschener Land") je miano, kere ôznaczŏ ziymie dŏwnygo Cieszyńskigo ksiynstwa społym se wszyjskimi sztandysherszaftami, kere były niyskorzi ôsobnymi ksiynstwami, a s terynym dŏwnygo sztandysherszaftu Bogumin. Do kōńca piyrszyj światowyj wojny to bōł z geografijnygo i kulturowygo ôglōndu jedyn ôbszar, kery we austryjacko-madziarskij mōnarchiji bōł wschodniōm tajlōm krōnlandu Austryjacki Ślōnsk, a potym go po porã rokōw trwajōncym kōnflikcie potajlowali we roku 1920 miyndzy Czechosłowacyjõ (zachodniŏ tajla) i Polskã (wschodniŏ tajla). Historycznie nŏleży do Gōrnego Ślōnska, nale autochtōny stworziły włŏsnõ regijōnalnõ idyntyfikacyjõ i niy majōm siã za Gōrnoślōnzŏkōw. Cieszyński Ślōnsk zabiyrŏ 2 283 km² (tela co Luksymburg), z tego 1 274 km² (55,8 %) nŏleży do Czeskij Republiki a 1 009 km² (44,2 %) do Polski. Miyszko tukej wiyncyj jak 800 tysiyncy ludzi, z czego bezmała 450 tysiyncy przipadŏ na czeskõ tajlã a 350 tysiyncy na polskõ tajlã. Historycznōm stolicōm je Cieszyn, dzisiŏ potajlowany granicōm sztatōw. Na Ślōnsku Cieszyńskim leży tajla Ôstrawy i Frydka-Mistka na prawym brzegu Ôstrawice i tyż lewobrzeżnŏ połowa Biylska-Biołyj. Inksze ważne miasta sōm: Karwinŏ, Hawiyrzōw, Bogumin, Trziniec, Skoczōw, Wisła i Czechowice-Dziydzice. "Historia Górnego Śląska. Polityka, gospodarka i kultura europejskiego regionu. " Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, 2011. ISBN 978-83-60470-41-1. z. 374
+Parafianawa (bioł. "Парафянава") - agromiasteczko na Biołorusi, we witebskim ôbwodzie, we dokszyckim rejōnie. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 1040 ludzi.
+Mateusz Morawiecki (rodz. 20 czyrwca 1968 we Wrocławiu) - polski polityker, tyż menadżer a bankowiec. Bōł prezesym Banku Zachodnigo WBK (2007-2015), Wiceprezesym Rady Ministrōw (2015-17), ministrym rozwoju (uod 2015), ministrym finansōw (uod 2016). 11 grudnia 2017 zostoł prymierym RP. Noleży do partyji Prawo i Sprawiedliwość. Je synym Kornela Morawieckigo - prziwōdcy Walczōncyj Solidarności. Neczajta Mateusza Morawieckigo
+Mark Twain, po prowdzie "Samuel Langhorne Clemens" (ur. 30 listopada 1835 we ôsadzie Florida, Monroe, stan Missouri, zm. 21 kwietnia 1910 we Redding, stan Connecticut) – amerykański pisoř pochodzynio škockigo, satyryk, hōmorysta, wolnōmulař. Wygetarianin. Mark Twain bōu jydnym s piyršych wielgich prozaikōw Stanōw Zjydnočōnych. Jygo charakterystyčny styl miou dužy ajnflus na kštoutowaniy sie stylu coukej literatury amerykańskij. Wiynkšy rozgos přiniosuo mu ôpowiadaniy "The Celebrated Jumping Frog of Calaveras County" (1865, "Uo suownyj skačōncyj žabie s Calaveras"). W zwiōnzku s tym sukcesym we 1867 roku Twain zostou zaangažowany kej reporter i korespōndynt při grupie amerykańskych turystōw ôdbywajōncych rajza do Ojropy na pokuadzie statku "Miasto Kwakrōw". Jygo udziou we wyprawie, kera ôdwiydziua niymal wšyjstke nojwažnijše historyčniy miejsca Starygo Kōntynyntu, spōnsorowany bōu bez cajtngi "Alta California" a "New York Tribune". Twain ôpisou podrōž we ksiōnžce "Prostačkowie za granicōm" ("The Innocents Abroad", 1869), kera zyskoua dužy rozguos a stoua sie nojbardzij počytnōm ksiōnžkōm we Americe po "Chaupie unkla Toma". Nojbardzij znōnymi utworōma Twaina sōm te, kere wešuy we skuod "Eposu řyki Missisipi", napisane we ôkresie 1876-1882, a wiync "Přigody Tomka Sawyera" ("The Adventures of Tom Sawyer", 1876) a "Přigody Huckleberry Finna" ("The Adventures of Huckelberry Finn", 1884), kere šybko znolazuy sie we uōgōlnoświatowym kanōniy literatury modziežowyj, a ôdbiygajōnce ôd nich charakterym, autobiōgrafične "Žycie na Missisipi". Twain realistyčniy předstawio we tych dzieuach ôbroz Ameriki drōgij pouowy XIX wieku. Dwa utwory - "Krōlewič a fechtoř" ("The Prince and the Pauper", 1882) a "Jankes na dwoře krōla Artura" ("A Connecticut Yankee In King Arthurs Court", 1889) – rozgrywajōm sie we Angliji. Piyršy to historyčno powieść do modziežy, ô zamianiy rōl bliźniačo podobnych chopcōw s přeciwstawnych biygōnōw drabiny spouečnyj. Drōgo powieść to satyra na zakořyńōne mity ojropejskij poezyji średniowiečnyj a podwaliny ustroju spouečnygo krajōw zachodnij Ojropy. Twain škryflou tyž - zwašča po 1897 roku - coroz wiyncyj mouych form, we kerych ôstro krytykowou amerikańsko řečywistość. Wytykou Amerikonōm rasizm, zapyndy imperialistyčne, hipokryzyjo, wyśmiewou gupota patriarchalnyj edukacyji, dezynwoltura dziynnikaři, skorōmpowaniy wuadz. Stou sie wrynč autorym niywygodnym, tym barzij, aže ôstře jygo artykuōw i ôpowiastek čynsto skerowane bōuo přeciw kōnkretnym ôsob��m. S tygo ôstatniygo ôkresu pochodzōm satyry antymieščańske, take kej "Čowiek, kery zdymoralizowou Hadleyburg" ("The Man Who Corrupted Hadleyburg", 1899) abo "Tajymničy přibyš" ("The Mysterious Stranger", 1916). W 1904 Twain zařuciu Teodorowi Rooseweltowi, aže wygrou wybory skutkym překupstwa.
+Arcos de Jalón - gmin we Szpaniji, we autōnōmicznyj spōlnocie Kastylijo a León, we prowincyji Soria. Mo 441,54 km² wiyrchu a podug danych ze 2020 roku pōmiyszkiwało sam 1454 ludzi.
+Rusko-ukrajińsko wojna to je zbrojno agresyjo na Ukrajina kludzōno ôd Rusyje, co sie zaczła we lutym 2014 roku we formie wojny hybrydowyj. 24 lutego 2022 roku, po wydaniu ôd prezydynta Rusyje Władimira Putina byfelu do ataku, ruske wojska napadły na Ukrajina, wystrzelyły rakety na pora ukrajińskich miast i wylōndowały na połedniowym wybrzyżu Ukrajiny. Na elymynta ruskij zbrojnyj agresyje na Ukrajina skłodajōm sie: aneksyjo Krymu ôd Rusyje (20 lutego 2014 – 26 marca 2014) wojna we Dōnbasie (ôd 6 kwietnia 2014) incydynt we Ciyśninie Kercz (25 nowymbra 2018) inwazyjo na Ukrajina (ôd 24 lutego 2022)
+Game Freak (jap. 株式会社ゲームフリーク "Kabushiki-gaisha Gēmu Furīku") to je japōński producynt kōmputrowych szpilōw, znany głōwnie z tworzyniŏ medialnyj seryje "Pokémon".
+Milwaukee – miasto we USA, we sztacie Wisconsin, siedziba hrabstwa Milwaukee. Tajla miasta je rozlygowano we hrabstwach Washington a Waukesha. Miano miasta je wziynte ôd jednyj ze indjanerskich godek a ôznaczo "dobro ziymia".
+San Lorenzo del Vallo - gmin we Italiji, we regijōnie Kalabryjo, we prowincyji Cosenza. Mo 22,93 km² wiyrchu a podug danych ze 2012 roku pōmiyszkiwało sam 3432 ludzi. Neczajta San Lorenzo del Vallo
+Galoty – wiyrchnio tajla ôblyczynio kero ôsłanio a skrywo korpus czowieka ôd bioder ku spodkowi. Noszōne jako elymynt dwu- abo trzitajlowygo ancuga abo ôsobniy. Sōm elymyntym ôblyczynio chopōw a babōw.
+Karol Miarka (rodz. 22 października 1825, um. 15 siyrpnia 1882) – ślōnski dziołocz społeczny. Bōł nauczycielym, pisorzym, publikorzym a drukorzym. Ôrganizatōr wielu polskich ôrganizacyji społecznych a gospodarczych. Je fatrym Karola.
+Memphis – miasto we USA, we sztacie Tennessee, siedziba hrabstwa Shelby. Je rozlygowane nade rzykōm Missisipi. Miano je ôd miasta Memfis we starożitnym Egipcie. Ôdbywo sie sam co rok turniej tynisowy U.S. National Indoor Tennis Championships. Je sam Graceland - downij rezydyncyjo Elvisa Presleya. Mephis je znōme kej muzyczny ôstrzodek, głōwniy ôd bluesowyj muzyki.
+I ślōnske powstōnie – zbrojne wystōmpiynie zôrganizowane bez Ślōnzŏkōw majōnce na cweku prziłōnczynie Gōrnego Ślōnska do Polski. Napoczło sie z byfelu Maksymiliana Iksala abo ôsoby z kryngōw POW Gōrnego Ślōnska przeciw woli polskigo regyrōnku a Wojciecha Korfantego we pōłnocnyj czynści pszczyńskigo krysu we nocy z 16 na 17 siyrpnia 1919 r. a trwało do 24 siyrpnia tego roku. Powstōńcami kōmandyrowoł Alfons Zgrzebniok. Powstōnie ôbiōnło krysy: katowski, lubliniecki, pszczyński, rybnicki, tarnogōrski jak tyż tajle raciborskigo. Militarne zaangażowanie ôd 14 lutego 1919 r. we wojaczkã z sowieckōm Rusyjōm na weschodzie Polski niy dozwolyło regyrōnkowi sparcie powstōnia. Zakōńczyło sie ôno przegranõ i zaucieczkōm powstōńcōw przed represjami na teryn Polski. We 1920 r. wybuchło II ślōnske powstōnie. Rōżanogōrske powstōnie – piyrsze zbrojne wystōmpiynie Ślōnzŏkōw przeciwko Miymcōm, zôrganizowane we ôkolicach Rōżanyj Gōry nocōm 7/8 czyrwnia 1919 roku Siyrpniowy sztrejk – ślōnscy grubiŏrze a hutnicy we czasie sztrejku ôd 11 do 14 siyrpnia żōndali niydopuszczaniŏ do roboty czōnkōw miymieckich bojōwek "Oberschlesisches Freiwilligen-Korps" jak tyż dŏwnych grenzschutzowcōw. Fabrykŏrze wysunyli tyż take żōndaniŏ jak: zaniychaniŏ masowych zwolniyń fabrykŏrzy jak miało plac we grubach ""Lithandra" i "Prinzengrube", podwyżki zasug i ôdwołanie stanu ôblynżyniŏ. Sztrejk przibroł zgolyme miary – 14 siyrpnia 1919 r. uczestniczyło w nim 140 tys. fabrykŏrzy Masakra we Myslowicach – we dniu 15 siyrpnia 1919 przed bramōm gruby "Myslowicy"" sebrało sie kole 3 tys. ślōnskich fabrykŏrzy ze ślubnymi a dziyciami ku cylu podyjmniyńciŏ geltaku za robotã. Miymieckŏ dyrekcyjŏ cŏfała termin geltaku do mōmyntu kej kole godziny 13 zaczynto było wpuszczać na teryn gruby kole 30 ôsobowe grupy fabrykŏrzy. Wzburzony dugim ôczekowaniym tulma wtargnōł na dwōr gruby we ferajnie z czym ôddział Grenzschutzu ôtworzōł ôgyń: zabitych ôstało 7 grubiŏrzy, 2 kobiyty i 13-latowy synek, liczby rannych niy podarziło sie ôbsztalować. Masakra wywołała zgolymŏ szok i zradykalizowała launy Gōrnoślōnzŏkōw. Abszus powstōnia. 11 siyrpnia 1919 r. we Bytōmiu na zgrōmadzyniu krysowych kōmandyrōw POW Gōrnego Ślōnska pod kerownictwym Józefa Grzegorzka, przijynto pod adresōm Kōmyndy POW Gōrnego Ślōnska we Strumiyniu na Cieszyńskim Ślōnsku, żōndanie napoczyńciŏ powstōnia. Do Strumiynia z tym żōndaniym ôddelegowano, Stanisława Mastalerza a Jana Lortza, kerzi na placu niy utrefiyli kōmandyra, Alfonsa Zgrzebnioka. Bez to szef jego sztabu Jan Wyglenda zawołoł wszyjskich kōmandyrōw POW Gōrnego Ślōnska do Strumiynia na 15 VIII a potym na 18 VIII. We tym czasie Miymcy niyspodzianie heresztowali we dniach 15-16 siyrpnia pŏru prziwōdcōw POW Gōrnego Ślōnska (cuzamyn z Józefem Grzegorzkiem) z materyjami ôrganizacyje. We tyj sytuacyji udziwniōnŏ grupa ślōnskich wychodźcōw we Piotrowicach na Cieszyńskim Ślōnsku, pod kerownictwym Maksymiliana Iksala , wydała kōmandyrōm POW Gōrnego Ślōnska we Rybniku a Pszczynie byfel napoczyńciŏ powstōnia, przi ôznaczaniu termin abszusu na 17 siyrpnia na godz. 2.00 we nocy. Udziwniōny tã oddolnõ inicjatywōm Bytōmski Wykōnawczy Kōmitet POW Gōrnego Ślōnska (Michał Wolski, Jan Przybyłek, Wiktor Rumpfeld) musioł zaaprobować tã decyzyjõ i wydoł byfel napoczyńciŏ powstōnia na 18 siyrpnia na godz. 2.00 dlŏ krysōw: katowskigo, bytōmskigo, zŏbrskiego, rybnickigo a tarnogōrskigo. Boje. Boje w ôkolicach Pszczyny, Tychōw, Rybnika a Władzisławia. We nocy z 17 na 18 siyrpnia 1919 r. z ôboza we Piotrowicach na Cieszyńskim Ślōnsku wyruszyła 40-ôsobowŏ grupa powstōńcōw, kerych kōmandyrym bōł Maksymilian Iksal. Powstōńcy po walce z partōm Grenzschutzu zdobyli folwark we Gołkowicach. We czasie boju zginyło dwōch powstōńcōw: Franciszek Panus a Franciszek Sernik jak tyż 6 Miymcōw. Powstōńcy, miymieckich zebranych ôdkludziyli do Cieszyna. Kōmandyr pszczyńskigo krysu Alojzy Fizia na byfel Iksala tyż nakŏzoł napoczyńcie zbrojnych fungowań. We czynści pōłnocnyj pszczyńskigo krysu kōmandyrowoł Stanisław Krzyżowski, kery kole godziny 1 we nocy wymaszerował na Tychy kaj powstōńcy zdobyli banowy dworzec, folwark a pocztã. Tyj samyj nocy na powstōńcōw trzasnōł ze wsi Czułōw ôddział Grenzschutzu, jednak po zaczōntkowym wycŏfaniu sie, powstōńcy przeszli do zakōńczōnego sukcesym kontrataku. We wsi Urbanowice kōmpanijŏ 75 powstōńcōw pod kōmyndōm Wiktora Szczygła z Urbanowic rozbroiła ôddział Grenzschutzu i wymaszerowała we richtōngu wsi Paprocany kaj stacjonował srogi ôddział miymieckigo wojska zaôpatrzōnego we artyleryjõ. We czasie boju, kery trwał do godziny 3 rano, Ślōnzŏkōm podarziło sie zdobyć wieś i ôdwach, we kerym brōniyli sie Miymcy. Zginyło 3 powstōńcōw, zdobyto sztyry polowe harmaty, 2 maszinowe gywery a 50 artyleryjskich kōni. Z ôkolic Tychōw, ślōnscy powstańcy zaczli sie wycŏfować, skuli ukazujōnce sie niymiecke fligry i nadjechanie pancernego cugu z Glywic. We Mikołowie 180 powstōńcōw ślōnskich pod kōmyndōm Ryszarda Bąnka po dwōch godzinach bojōw niy poradziyło ôpanować miasta. Podanie Alojzemu Ośliźlokowi niy podarziło ôpanować sie Władzisławia. We nocy z 17 na 18 siyrpnia ôddział kole 100 powstōńcōw sformowany z wychodźcōw we ôbozie we Piotrowicach pod kōmyndōm Jana Wyglendy i Mikołaja Witczaka, zdobōł nad ranem we walce z Grenschutzem wieś Godōw (we walce zginyło 46 Miymcōw przi jednym rannym powstōńcu). Wykōnawczy Kōmitet POW we Bytōmiu, do kerego doszły powiadōmiyniŏ ô bojach koło Pszczyny, wydoł byfel, coby powstōnie napoczło sie tyż we inkszych rejōnach Gōrnego Ślōnska, we nocach z 17 na 18 siyrpnia. W czasie bojōw, na Ślōnsk wrōciōł z Warszawy Alfons Zgrzebniok, kery sprzeciwioł sie abszusowi powstōnia we tym mōmyncie. Jednak we zwiōnzku ze spōntanicznym abszusym, przejōn nad nim kōmynda. 18 siyrpnia Miymcy ôgłosiyli rozporzōndzynie, we kerym ôgłosiyli, iże fto ôstanie we walce pochwycony z brōniōm we rynce, bydzie na placu rozstrzelany bez gyrichtu. We wsi Gotartowice parta powstōńcōw, kerych kōmandyrym bōł Wincenty Kopaczka, rozbroił miymieckõ placōwkã, jednak we drōdze do Rybnickij Ligoty doszło do potyczki Ślōnzŏkōw z Grenschutzem ściōngniyntym z Rybnika a Żor. Trzidziystu powstōńcōw musiało poddać sie po sturbaczyniu amunicyje, a tajla wycŏfała sie do Boguszowic, kaj po zôrganizowaniu ôbrōny, pōnieśli porażkã z atakyrujōncym Grenzschutzem. Boje w ôkolicach Katowic. 18 siyrpnia herske boje kulały sie we katowskim krysie. We Katowicach Bogucicach a Małyj Dōmbrōwce, boje trwały bez trzi dni. Ôpanowano tyż Szopienice, Roździeń, Jōnōw, Nikiszowiec a dworzec we Ligocie, paraliżujōnc tym samym banowe transporty. W Katowicach Bogucicach powstōńcy bez 3 godziny walczyli z atakyrujōncymi policyjōnami i wojskym. Po dolifrowaniu Miymcōm pōmocy społym z artyleryjōm, Ślōnzŏki wycŏfali sie ze wsi. Ôprōcz kilkakrotnie ponawianych szturmōw we dniu 19 siyrpnia, powstōńcy niy poradziyli ôdbić Bogucic. Niy podarziło sie tyż parcie Franciszka Deji ôpanować Siymianowic. W dniu 20 siyrpnia powstōńcy z Katowic Bogucic i Małyj Dōmbrōwki przeformowali sie i napoczli fungowaniŏ pod kōmyndōm Henryka Miękina. We czasie dalszych bojōw pod Małõ Dōmbrōwkōm powstōńcom podarzi��o sie zestrzelić atakyrujōncy jejich miymiecki fliger (z trzech użytych w walce). Po tym sukcesie powstōańcom podarziło sie zmusić Miymcōw do nawrotu. A dyć 21 siyrpnia przibyły w tyn rejōn miymiecke pancerne auta, kere wyparły powstōńcōw ze zdobytego terynu. We czasie nawrotu powstōńcy wysadzili banowy most. We tym dniu powstōńcy ôpanowali jednak dzielnicã Katowic Giszowiec. We Katowicach Szopienicach powstōńcom pod kōmyndōm Piotra Łyszczaka podarziło sie rozbroić srogi ôddział Grenzschutzu i zdobyć 100 gywer ryncznych, 7 maszinowych i spory forant amunicyje. Ôpanowano cołkõ gminã a Ślōnzŏki pod ôgniym miymieckich dzioł napoczli budować most bez Brynicã zapewniajōncego łōnczność z Sosnowcym po polskij zajcie rzyki. 20 siyrpnia Miymcy napadli powstōńcōw z Szopienic dwōma pancernymi cugami, 4 pancernymi autami a 2 kōmpanijami wojska. Miymcy we czasie zaciyntego boju straciyli bez 100 zabitych a rannych, jednak powstōńcy skirz przewŏgi wrogŏ niy poradziyli ôbrōnić swojich pozycyji. We Katowicach Nikiszowcu niyherski ôddział powstōńcōw pod kōmyndōm Teodora Chrószcza wsparty tulmōm grubiŏrzy z gruby „"Giesche"” i inkszych fabryk, zdobōł bez boju na ôddziale Grenschutzu 100 ryncznych, 2 ciynżke i 2 leke gywery maszinowe i 200 hangranat. Boje w ôkolicach Bytōmia. W Bytōmiu skuli srogij ilosci wojska wy mieście powstōńcom 18 siyrpnia niy podarziło sie zdobyć koszar z forantym brōni, a dyć we pobliskich Łagiewnikach mały ôddział powstōńczy po walce rozbroił 100-ôsobowy posterunek Grenzschutzu. Musioł jednak go ôpuścić po przibyciu z odsieczōm pancernych aut. We Ôrzegowie powstōńcy roztrzasli dwie miymiecke placōwki bydōnce we budōnkach gruby. Po pŏru godzinach Miymcy napadli, jednak podarziło sie powstōńcom jejich odeprzeć. Jednak po ôstrzelaniu bez artyleryjõ a skirz tego ciynżkich stratach powstōńcy musieli sie wycŏfać. Na Bobrku kōmpanijŏ powstōńcza Jana Trzęsioka zdobyła we gmińskim hereszcie 120 gywer a 10 kastlōw amunicyje po czym tajla napadła koszary a tajla pod kōmyndōm marynŏrza Józefa Termina zajōnła most. Po ciynżkich bojach z spotrzebowaniym gywer maszinowych powstōńcy jednak ustōmpiyli pola. We Bytōmiu Szombierkach ôddziały Grenschutzu tyż wyparły powstōńcōw i wziōnły do niywole kōmandyra powstōńcōw, kerym bōł Adolf Piontek (hned zbiegł). Powstōńcy ôpanowali tyż Godulã i Chropaczōw. W zŏbrskim krysie wydolōno wkroczyć do Biskupic i Bielszowic. We Lipinach kōmpanijŏ powstōńcōw napadła Grenzschutz we niedalekiej kolōnije Piaśniki. Miymcy zaczli ôstrzeliwać skrytych za wałym banowych torōw powstōńcōw. Hned nadjechał tyż ôstrzeliwujacy powstōńcōw pancerny cug. Potym Grenschutz prziwstoł do ataku, kery jednak wartko sie załōmoł, po czym doszło do ślōnskigo kontrnatarcia. Boje trwały do wieczora do wystrzelania cołkij amunicyje, co sprawiyło wycŏfanie sie Ślōnzŏkōw. Boje w ôkolicach Tarnowskich Gōr. W ôkolicach Tarnowskich Gōr powstōńcy byli kōmandyrowani bez Jana Zejera. Zdobyto Radziōnkōw a Piekary, jednak powstōńcy po trzykrotnych atakach na jednotki miymieckigo wojska niy poradziyli zdobyć Tarnowskich Gōr, we ferajnie z czym wycŏfali sie do inkszych placōw. Boje w ôkolicach Myslowic. We Mysłowicach we dniach 20-23 siyrpnia walczōł bataliōn powstōńczy pod kōmyndōm Ryszarda Mańki, kery po wcześniejszych utarczakch wy mieście a bojach na przedpolu miasta napoczōn natarcie bez berg Maasego ôd zajty wczaśnij ôpanowanego Janowa, we czasie kerego zdobōł połedniowõ tajlã miasta z dworcym. Zajynto tyż wieżã Bismarcka, kerŏ ôstała ôstrzelana i poprzniōnŏ bez Grenzschutz. We czasie bojōw Grenzschutz rozstrzelał przi Rynku Wiktora Czaję a Franciszka Bednorza, a w grubie Franciszka Gracę a Franciszka Magdziorza. Powstōńcom podarziło sie zestrzelić miymiecki fliger i wysadzić banowy tor coby niy dozwolić przejŏzd pancernymu cugowi. Skuli sturbaczyniŏ amunicyje powstōńcy musieli sie wycŏfać do Polski. We ferajnie z bojami na terynie Myslowic ôstało poprzniōnych 56 dōmōw i ôstało zabitych 20 ôsōb spostrzōd niy bierōncych udziału we bojach. 24 siyrpnia 1919 roku kōmandyr powstōnia, lojtnant Alfons Zgrzebniok, widzōnc iże niy mŏ szans na zdobycie srogszyj wielości amunicyje, pōmoc z Polski niy nadejdzie jak tyż, iże Miymcy ściōngajōm sroge pōmoce, wydoł byfel ustōniŏ bojōw. Ryszard Bąk z Wyr Alojzy Nikodem Fizia z Krzyżowic Maksymilian Iksal z Turzy Tomasz Janta z Prudnika Jan Jęczmyk z Bojszōw Stanisław Krzyżowski z Tychōw Stefan Krzyżowski z Tychōw Piotr Łyszczak Ryszard Mańka z Myslowic Franciszek Marszolik Henryk Miękina Wincenty Motyka Alojzy Ośliźlok Ludwik Piechoczek z Jastrzymbia Gōrnego Alojzy Pronobis z Bytkowa Wiktor Szczygieł z Urbanowic Mikołaj Witczak ze Wrocławia Jan Wyglenda Alfons Zgrzebniok Ślōnske powstōnia K. Popiołek, "Historia Śląska od pradziejów do 1945 roku", Śląski Inst. Naukowy 1984 ISBN 83-21-60151-0 H. Zieliński, "Pozycja Polski na arenie międzynarodowej" w: "Historia Polski", T.IV, cz.1, PAN, Warszawa 1984 ISBN 83-01-003865-9 H. Zieliński, "Rola powstania wielkopolskiego oraz powstań śląskich w walce o zjednoczenie ziem zachodnich z Polską (1918-1921)" w: "Droga przez Półwiecze", Warszawa 1969, PIW.
+Islandyjo, Republika Islandyje ("Ísland", "Lýðveldið Ísland") – państwo rozlygowane we Pōłnocnyj Ojropie, kere ôbejmuje wyspa ô takim samym mianie a raja myńszych wyspōw, kej Vestmannaeyjar, Grimsey a inksze. Islandyjo przinoleży do nordyckich krejōw, a Islandczyki noleżōm do skandynawskich ludōw. Na Islandyji je srogo wulkaniczno aktywność a wykorzistywano je geotermalno ynergijo - same słowo "gejzer" pochodzi ze islandzkij godki. Miano kraju ôznoczo "ziymia lodu" a je lo Islandyje akuratne, lodowcōw je sam kupa, nojsrogsze: Vatnajökull - 8300 km², Langiökull - 953 km², Hofsjökull - 925 km², Mýrdalsjökull - 596 km² a Drangajökull - 160 km². Bezma 60% ludności pomiyszkuje we stolicy - Rekiavíku a jygo miejskij skupinie, pozostało tajla nojczyńści ôstrzodki wele wybrzeżo Atlantyckigo Ôceanu. Anfang ôsadnictwa bōł sam we 847 roku. Ôd 930 fōngowoł Althing - zorta wieca, kery połńōł fōnkcyjo stanowiynio prawa. Po ôkresie samodzielności, kery trwoł 300 lot, Islandyjo popadła we zoleżność ôd Norwygije, a niyskorzi Danije. Niypodlygłość dostała we 1918 roku, a ôd 1944 je rybublikōm. Mimo, iże podstawōm gospodarki a dzisiej je łōw, nojwiyncy (69%) Islandczykōw mo robota we bedynterowaniu, nojczyńści we turystyce.
+Sogratl (rus. "Согратль") - wieś (auł) we Rusyji, we Dagestanie, we gunibskim rejōnie. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 2360 ludzi.
+Pniowiec (pol.: "Pniowiec", miym. : "Pniowitz") – dzielnica Tarnowskich Gōr. Mo ōng. 1160 miyszkańcōw. Gynstość wynosi 63 ludzie/km² Historyjo. Pniowiec bōł już we 1415. We rokach 1975-1999 miejscowość bōła położōno we katowickim wojewōdztwie. We roku 1926 miyszkało sam 1085 ludzi we 143 chałpach. 15 kwietnia 1415- Pierwszo wzmianka ô Pniowcu. 1926 - miyszkało sam 1085 ludzi. Plac. Pniowiec je na Ślōnskej wyżynie na wysokości ok. 250 m.n.p.m. Dookoła tego placu sōm lasy lublinieckie. Zespół Szkolno Przeczkolny nr.2 we Tarnowskich Gōrach . Pńōwka Siiwcowy Stow Zalyw Graniczno Woda Tarnowske Gōry
+Hajiti, Republika Hajiti (fr. "Haïti", "République dHaïti"; hait. "Ayiti", "Repiblik d Ayiti") – państwo we Americe Pōunocnyj, na Mořu Karajibskim. Zajmuje zachodnio tajla wyspy Hajiti. Granica mo s Dōminikanōm. Je to kraj gōřysty, srogo jygo tajla zajmuje puaskowyž, niżiny sōm niywielge a ino na wybřežu. Downij ōng. 60% placu zajmowouy sam losy, nale bezma 90% ś nich wyciynto. Skiž tygo postympuje sam jouowiyniy gleby a yrozyjo. Je to nojstaršy niypodleguy kraj we Americe Střodkowyj. Walki ô samostanowiyniy miouy sam anfang we 1790 roku, a we 1804 ôguošōno niypodleguość. Bez lota 1822-1844 Hajiti bōuo potajlowane na tajle lo Negrōw na pōunocy a tajla lo Mulatōw na pouedniu. Niyskoři wzmogouy sie sam ajnflusy USA, aže přišuo do amerikōńskij ôkupacyje we lotach 1915-1934. Sytuacyjo polityčno je sam durś niystabilno. Je to jedyn s nojbiydniejšych krajōw na Ziymie, we kerym 80% ludzi žyje we ubōstwie.
+Port Moresby - stolica Papui-Nowyj Gwinyji. Ôstrzodek nauki, morsko hawyna.
+Szperplata – kōmpozytowy sztof sprowiōny ze poklejōnych ze sia na krziż szichtōw strōmu. Uōnako skłodo sie s wieloście szichtōw niy do pory. Nojczyńści do jeji wyrobianio biere sie strōm brzōzki, ôlsze, sośnice abo buczyny. Wnyntrzne szichty nojczyńści sprowiōne sōm s inkszych, tońszych sztofōw aniżeli te ausyn. Szperplata idzie na gorko leko modeljyrować (gnōńć). Je uōna użiwano przi stowianiu, bauerstwie a sprowianiu noczyńōw.
+3 miejscowości we Polsce: Chmielno - wieś we dolnoślōnskim wojewōdztwie, we lwōweckim krysie, we gminie Ślōnski Lwōwek Chmielno - wieś we pōmorskim wojewōdztwie, we kartuskim krysie, we gminie Chmielno Chmielno - wieś we zachodniopōmorskim wojewōdztwie, we koszalińskim krysie, we gminie Bobolicy
+Alfabyt wilamowski – zmodzōny alfabyt łaciński lo bidynowanio szkryfta wilamowskij godki (wymysiöeryś). Na tyn alfabyt skłodo sie 34 znokōw: A, AO, B, C, Ć, D, E, F, G, H, I, J, K, Ł, L, M, N, Ń, O, Ö, P, Q, R, S, Ś, T, U, Ü, V, W, Y, Z, Ż, Ż. w tym tuplowany znok: AO
+Leonid Kuczma (ur. 9 siyrpnia 1938 we Czajkiniach) – ukrajinśki polityker, prezydynt Ukrajiny ôd 1994 do 2005, prymier Ukrajiny ôd 1992 do 1993.
+Wuhan - miasto we Chińskij Ludowyj Republice, stolica prowincyji Hubei. Nojsrogszo strzōdlōndowo hawyna kreju. Srogi ôstrzodek industryji a nauki. Miasto powstoło we 1949 roku bez skuplowaniy miastōw Wuchang, Hanyang a Hankou.
+Burōndi (rundi "Uburundi", franc. "Burundi") Republika Burōndi (rundi "Republika yUburundi", franc. "République du Burundi") – państwo we střodkowyj Africe, bes dostympu do mořa. Granica mo s Rwandōm, Tanzanijōm a Dymokratyčnōm Republikōm Kōnga. Ležy nad Jeziorym Tanganika. We XVI abo XVII wieku powstouo sam państwo plemiynne Tutsi pode mianym Urōndi, kere přetrwouo aže do 1896, kej ôpanowali je Niymcy. Ôd 1903 do 1916 wlazowouo we skuod Niymieckij Afriki Wschodnij, niyskoři zdobyte bez Belgijo. Po I wojnie światowyj wlazowouo we skuod terytoriōm mandatowygo Ligi Nacyj Ruanda-Urōndi pode administracyjōm Belgije. Po II wojnie światowyj terytoriōm powierniče ÔNZ. Ôd 1962 niypodlegue. We 1992 sroge niypokoje a rozruchy na tle etničnym, ōng. 150 tyś umartych a mynga ludzi cituo do sōmsiednich krajōw. Terozki je to mauo rozwiniynty kraj bauerski ô gospodarce s přežytkōma ōstroju rodowygo. 91% ludzi mo robota při bauerstwie, kere dostarčo 41% PKB. Niywielge wydobycie zuota, wolframu a inkšych. 83% ludzi je s plymienio Hutu, 15% Tutsi, 1% Pigmeje. Podug wyznanio, 60% je katolikōma, 33% to animisty, 3,2% protestanty a 1% muzōumany. Je sam fest srogi přirost naturalny - 29,7‰. We miastach miyško niywiela pōnad 7% ludzi.
+Sportverein Wehen Wiesbaden (poune miano: "SV Wehen 1926 - Taunusstein e.V.") – miymiecki klub fusbalowy s Wiesbaden. SVWW, kej sie tyž godo na tyn klub, grou we 2. miymieckij Bundeslidze. Aže do roku 2006 klub mianowou sie "SV Wehen-Taunusstein". Stadjōn. Stadjōn SV Wehen Wiesbaden mianou sie BRITA-Arena i ležou we wschodnij tajle Wiesbaden. Miou 12.066 miejsc. Piyršy špil na tym stadjōnie gSV Wehen Wiesbaden grouo s manšaftym Borussia Dortmund. Špil zakońčyu sie wynikym 2:1 do Borussi Dortmund. Manšaft we sezonie 2007/2008. Tormany: 01 Adnan Masic 20 Florian Stahl 35 Thomas Richter Ôbrōńcy: 02 Aleš Kokot 03 Robert Paul 04 Dajan Simac 05 Marko Kopilas 14 Nikolaos Nakas 15 Benjamin Schöckel 16 Kristian Glibo 18 Vlado Jeknić 26 Torge Hollmann 32 Roman Schmick Pomōcnicy: 06 Daniel Damm 07 Enis Alushi 08 Sandro Schwarz 10 Hajrudin Catic 11 Benjamin Siegert 21 Jonas Grüter 22 Sascha Amstätter 24 Maximilian Nicu 30 Patrick Bick 31 Christopher Hübner 34 Ertan Ekiz Napadziory: 09 Dennis Schmidt 13 Ronny König 23 Abdelaziz Ahanfouf 25 Bakary Diakité 27 Valentine Atem 33 Xie Hui
+Ligota (miym.: "Ellgoth", "Idaweiche") – tajla dzielnicy administarcyjnyj Ligota-Panewniki, kero je pouožōno na pouedniu Katowic. Je to wielgi ôstřodek kultury študynckij , skiž tygo co sōm sam akadymiki, a tyž ôstřodek medyčny - m. in. Państwowy Szpital Kliniczny Śląskiej Akademii Medycznej. Bez Ligota přepuywo Kuodnica, a downij, kej niy bōuo we ni tela marasu co terozki, do Ligoty ćōngli miyškańcy Katowic, coby sie sam ôkōmpać we řyce. Tak bōuo ješče na anfangu XX wieku. We 1924 Ligota přiuōnčōno do Katowic. Nojwiynkšy wzrost ličby miyškańcōw bōu sam we lotach 50. a 60. XX stolecio, kej pobudowano we Ligocie bloki miyndzy ulicōma Piotrowickōm, Panewnickōm, Zielonogórskōm a Kołobrzeskōm a tyž Piotrowickōm, Bromboszcza a Emerytalnōm.
+Saint Vincent a Grynadyny – państwo we Pōłnocnyj Americe, rozlygowane na wyspach na Karajibskim Morzu: Saint Vincent a pōłnocnyj tajli archipelagu Grynadyn. Gospodarka ôparto na bauerstwie.
+Dwusuwowy motor – hajcowny motor, kerygo ôbieg roboty ôdbywo sie na dwōch suwach: roboty a sprynżanio. Zasztosowaniy mo nojbarzi we motoryzacyji (mopliki, motorady a hajcowne cugi) a wyrōżnio sie prōstotōm, lekośćōm a małymi kosztōma produkcyji. Kaj indziyj przodnio rola ôdgrywo sztyrosuwowy motor. Phil Mather "Skutery chińskie, tajwańskie i koreańskie", Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, rok 2010, ISBN 978-83-206-1763-4.
+Zjednoczōne Sztaty, Zjednoczōne Sztaty Ameriki (ang.: "United States", "United States of America", we abrewiacyji: "US", "USA") – państwo rozlygowane we Pōłnocnyj Americe. Granica mo s Kanadōm na pōłnocy a Meksykym na połedniu; ôd wschodu granica kraju stanowi Atlantycki Ôcean, ôd pōłnocnygo wschodu Arktyczny Ôcean, a ôd zachodu Pokojny Ôcean. Je to trzecie państwo świata jeli chodzi ô terytoryjōm (po Rusyji a Kanadzie), a tyż trzecie we wielości ludzi (po Chinach a Indyjach). Zjednoczōne Sztaty powstały pod kōniec XVIII stolecio, Deklaracyjo Samostanowiynio ôgłoszōno we 1776 roku. Na poczōntku mode państwo toczōło wojny, wpiyrw ze Ynglandym, do kerygo zawczasu ôsobne sztaty noleżały jako kolōnije, niyskorzi we rokach 1861-1865 bōła secesyjno wojna, miyndzy pōłnocnymi sztatōma, kere bōły za zniysiyniym niywolnictwa, a połedniowymi, kere chciały je utrzimać, a tyż we tym samym XIX stoleciu ze Meksykym. Terozki Zjednoczōne Sztaty sōm nojwiynkszōm ekōnōmicznōm a armijnōm potyngōm świata. We zagranicznyj polityce ôd września 2001, po terrorystycznych zamachach na World Trade Center a Pentagōn, kōncyntrujōm sie na wojnie s terroryzmym. Administracyjniy sōm potajlowane na 50 sztatōw a dystrykt Kolōmbijo, s czygo 2 sztaty - Alaska a Hawaje - leżōm poza zasadniczym ôbszarym kōntynyntalnyj tajli USA - Alaska na pōłnoc ôd niygo a Hawaje furt na zachōd, na Pokojnym Ôceanie.
+Miasteczko (pol. "Miasteczko Śląskie", niym. "Georgenberg") to je miasto we Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie we tarnogōrskim krysie. Nojsrogszōm fyrmōm we Miasteczku je Huta Cynku Miasteczko Śląskie SA, co bōła wybudowanŏ we 1960–1972 na licyncyji Imperial Smelting Process. Terŏźnie zatrudniŏ ôna kole ôziymset ôsōb i zajmuje 160 hektarōw we pōłnocnyj tajli miasta. Ôficjalnŏ zajta Miasteczka
+Biołystok (pol.: "Białystok", bioł. "Беласток", lit. "Balstogė") – wojewōdzke miasto we Polsce, rozlygowane nad rzykōm Biołōm (lewy dopływ Supraśle). Je nojwiynkszym miastym pōłnocno-wschodnij Polski a stolicōm podlaskigo wojewōdztwa. Je grodzkym krysym a stolicōm ziymskigo krysu biołostockigo. Postrzōd wojewōdzkych miastōw Polski, Biołystok je drōgym miastym pod zglyndym gynstości zaludniynio, jydynastym pod wzglyndym ludności a trzinastym pod zglyndym wiyrchu. Biołystok połni fōnkcyjo administracyjnygo, gospodarczygo, naukowygo a kulturalnygo cyntrōm regijōnu. Miasto s przilygłymi gminōma tworzi Biołostocko Aglomeracyjo.
+Fest Piosynki TV ABU 2014 - trzeciyŏ edycyjŏ festu telewizyjnegŏ ôrganizŏwanegŏ bez ABU. Program je niy kōnkursowy, artysty wystympujōm ino repryzyntancyjniy. Fest je planowany 25 paździyrniyka we Makau. Türkvizyon 2014 Fest Radyjny Piosynki ABU 2014 Ojrowizyjŏ 2014 Festy piosynki ABU Ojrowizyjŏ Türkvizyon
+Nachske gŏdki - skupina gŏdek s familiji nachŏ dagestańskich gŏdek.
+Litíč – gmin ("obec") we Czeskij Republice, we hradeckim kreju, we krysie Trutnov. Mo 4,51 km² wiyrchu a podug danych ze 2006 roku pōmiyszkiwało sam 125 ludzi.
+Valle de Cerrato - gmin we Szpaniji, we autōnōmicznyj spōlnocie Kastylijo a León, we prowincyji Palencia. Mo 38,96 km² wiyrchu a podug danych ze 2018 roku pōmiyszkiwało sam 88 ludzi.
+Gōrno Łużyca (gsob. "Hornja Łužica", dsob. "Górna Łužyca", pol. "Łużyce Górne", we gōrnołużyckim miymieckim djalekcie "Äberlausitz") je regijōn, kery we nojwiynkszyj tajli noleży do Saksōnije, nale we malyńkich kōnskach rōwnako do Brandynburgije a Polski.
+Teheran (pers. تهران) – stolica Iranu a ôstanu Teheran, nojsrogše miasto tygo kraju, we kerym je ōng. pouowa irańskij industryje. Teheran je pouožōny na zbočach gōr Elbrus, na wyoskości ôd 500 do 3500 m n.p.m. Mo fest gynsty nec drogōw a autobanōw, a tyž nojdugšo ulica Bliskigo Wschodu: dugo na 80 km Waliasr, wele keryj je pora pauacōw. We 1943 mioua sam plac kōnferyncyjo teherańsko.
+Myśli ukryte – debiutancki tōmik ôd Karola Gwoździa. Wydany ôstoł we 2010 roku ôd Wydawnictwa Hologram. Szkryfniynty jes we Steuerowym szrajbōnku i zawiero 21 wierszy, w tym nojbarzij znany utwōr ôd autora "Hymn Norodu Ślōnskiygo". Na poczōtku kśōnżki, miast wstympu, autor zamieśćōł przełożōny poetycki fragmynt śpiywki ôd Michaela Jacksona "Will You Be There". Uodbiōr. Tōmik zebroł pozytywne recynzyje lokalnych medjōw. Portal "Twojakultura.pl" szkryfnōł: "Karol, mimo swojigo modego wieku, przekozoł swojymu pokolyniowi (i dalszym pokolyńōm), erbizna kultury ślōnskij, ôprawiōne we własne, szryfniynte wierszym przemyślynia". Karolina Włoczyk we cajtōngu "Goniec Górnośląski" szrajbła, iże "tōmik może być i inspiracyjōm do przemyślyń co do żywotu, jak i do pogłymbianio wiedzy ô ślōnskij godce". Zauważyła tyż, iże to tak naprowda "piyrszy na rynku tōmik ślōnskij poezyje" i dodała: "jego wiersze już znodły mocka fanōw". W "Siemianowickim Roczniku Muzealnym" publikacyjo analizowano: "Teksty rajn sōm wzruszajōnco spokopiōne i wiarygodne. (…) Kożdy ze 21 szkryfniyntych wierszy to prawdziwo „perełka”. Jejich autōr w kożdym kōncku pokazuje, co mo wiedza merytoryczno i warsztatowo". Podkreślała to tyż "Nowa Gazeta Śląska": "Karol Gwóźdź pewniy łōmie stereotypy i ku tymu udowadnio, co we ślōnskij godce idzie piyknie ôpowiedzieć mocka abstrakcyjnych pojynć. Co prowda szkryflanie we ślōnskij godce niy zdo sie być czynnośćōm blank naturalnōm, choby we codziynnych kōntaktach, to lekość, z jakōm poeta używo ślōnskich buchsztab, dowo nadzieja na drabki rozwōj tego działu ślōnskij kultury". * * * (Puste dźwiynki serca) Smutek Brif bezdōmnego Einsam Pociyrz * * * (Blaskiym ôd słōńca) Do G. Egzorta Na klynczkach Ôdloz Stwierdzynie Ańōł Uōna Słowa niy pedziane Hymn Norodu Ślōnskiygo * * * (Pōnoć już zabrakło) Ziymio z Auschwitz * * * (Chnet ôbrōca sie za sia) Kōniyc gruby * * * (A nałobkoło cisza) Cesta Bibljografijo. Karol Gwóźdź: "Myśli ukryte". Siymianowice Ślōnskie: Wydawnictwo Hologram, 2010. ISBN 978-83-930871-0-5
+Caladino – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Chiesanuova. Chiesanuova Confine Galavotto Molarini Poggio Casalino Poggio Chiesanuova Teglio
+Oosterhout to je miasto a gmina we Niiderlandach, we prowincyje Pōłnocno Brabancyjo. Podug danych ze stycznia 2007, pomiyszkiwoło sam 53 278 ludzi, we tym 47 920 we mieście. Prawa miejske dostoło we 1809 ôd Ludwika Bonaparte.
+Damaczawa (bioł. "Дамачава") - ôsiedle miejskij zorty na Biołorusi, we ôbwodzie Brest, we rejōnie Brest, siedziba sjełsowieta Damaczawa. Na 2020 rok pōmiyszkiwało sam 1200 ludzi.
+Sowietskij (rus. "Советский") - ôsada (hutor) we Riusyji, we rostowskim ôbwodzie, we egorłykskim rejōnie. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 28 ludzi.
+Mikławš Andricki (1871–1908) Jakub Bart-Ciišinski (1856–1909) Hańža Bieńšowa (1919–1999) Jan Bok (1569–1621) Jurij Brězan (1916–2006) Ben Budar (1928–2011) Beno Budar (ur. 1946) Jěwa-Maria Čornakec (ur. 1959) Róža Domašcyna (ur. 1951) Mariana Domaškojc (1872–1946) Benedikt Dyrlich (ur. 1950) Michał Frencel (1628–1706) Alfons Frencl (ur. 1946) Pawoł Grojlich (1908–1992) Lubina Hajduk-Veljkoviciowa (ur. 1976) Jurij Chěžka (1917–1944) Jurij Koch (ur. 1936) Cyril Kola (ur. 1927) Mato Kosyk (1853–1940) Křescian Krawc (ur. 1938) (d.i.: Christian Schneider) Maria Krawcec (ur. 1948) Jurij Krawža (1934–1995) Maria Kubašec (1890–1976) Jan Lajnert (1892–1974) Gerat Libš (1935–2012) Kito Lorenc (ur. 1938) Jakub Lorenc-Zalĕski (1874–1939) Kata Malinkowa (1931–1998) Timo Meškank (ur. 1965) Měrka Mětowa (ur. 1959) Pětr Młónk (1805–1887) Maria Młynkowa (1934–1971) Ingrid Naglowa (ur. 1939) Gerat Nagora (1936–2010) Madlena Nasticcyna (ur. 1950) Anton Nawka (1913–1998) Michał Nawka (1885–1968) Tomasz A. Nawka (ur. 1949) Herbert Nowak (1916–2011) Pawoł Nedo (1908–1984) Józef Nowak (1895–1978) Jan Radyserb-Wiela (1822–1907) Fryco Rocha (1863–1942) Eleonore Schmidt-Kowariowa (1931–2001) Jan Skala (1889–1945) Kito Fryco Stempel (1787–1867) Herta Wiciazec (1819–1885) Jurij Winar (1909–1991) Pawoł Wirt (1906–1946) Mina Witkojc (1893–1975) Jan Wornar (1934–1999) Handrij Zejler (1804-1872)
+Chinalugskŏ gŏdka – izolowanŏ nachŏ-dagestańskŏ gŏdka użiwanŏ bez Chinalugōw. Użiwanŏ je we Rejōniy Quba we Azerbejdżōniy. We ynglickej gŏdce: Chinalugskŏ gŏdka na Ethnologue
+Beaune - gmin we Francyji, we regijōnie Burgōndyjo-Franche-Comté, we departamyńcie Côte-dOr‎. Mo 31,5 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 21 661 ludzi. Nantucket Bensheim Malmedy Krems an der Donau Katsunuma Berkhamsted Missoula Neczajta Beaune
+Lübeck – miasto na prowach krysu we Miymcach, we landzie Schleswig-Holstein. Morsko hawyna wele ujścio rzyki Trave ku Lubeckij Zatoce. Downij jedyn ze głōwnych ôstrzodkōw Hanzy. Klaipėda, Litwa Kotka, Finlandyjo La Rochelle, Francyjo Shaoxing, Chiny Szczecin, Polsko Wynecyjo, Italijo Visby, Szwecyjo Wismar, Meklymburgijo-Przednie Pōmorze
+Thomas Daniel "Tim" Conway (rodz. 15 grudnia 1933 we Willoughby, um. 14 moja 2019 we Los Angeles) – amerikański kōmik a szauszpiler. Profil we IMDb
+Llanfairpwllgwyngyllgogerychwyrndrobwllllantysiliogogogoch (IPA: /ɬanvairpʊɬgʊɨngɨ̞ɬgɔgɛrɨ̞xʊɨrndrɔbʊɬɬantɨ̞sɪlɪɔgɔgɔgɔx/) je dziydzina na wyspie Anglesey, we Waliji, kero je tajlōm Wielgij Brytanije. Wieś je znōmo skiż fest dugigo miana. Te miano we tumaczyniu na ślōnski je : "Kościoł Świyntyj Marijki we dziupli biołyj lyski wele wartkigo wiru wodnygo a Kościoł Świyntygo Tysilio wele czyrwiōnyj jaskinie". Wieś skuli swojigo miana je turystycznōm atrakcyjōm. Ludzie czynsto przijeżdżajōm sam, coby sie sknipsować pode tabulkōm s mianym dziydziny na banhowie (beztōż, co na farkartach pisano je abrewiacyjo: "Llanfair PG"). Llanfairpwllgwyngyllgogerychwyrndrobwllllantysiliogogogoch mo 58 buchsztabōw a je nojdugszym mianym miejscowości we Wielgij Brytaniji. Je tyż trzecim na świecie jeli łazi ô geograficzne miana. Necowe ôdwołania. Neczajta dziydziny
+Jaworski krys - krys we Polsce, we dolnoślōnskim wojewōdztwie. Mo 581,25 km² wiyrchu a podug danych na 2016 rok pōmiyszkiwało sam 51 324 ludzi. Siedzibōm krysu je miasto Jawor. We skłod krysu wlazujōm: Miasta: Jawor, Bolkōw Miejsko-wiejske gminy: Gmin Bolkōw Wiejske gminy: Gmin Myncinka, Gmin Mściwojōw, Gmin Paszowicy, Gmin Wielge Wōndroże Neczajta jaworskigo krysu
+Padōmy aże integralno nōmera formula_1 tajluje sie ôd integralnyj nōmery formula_2 kej egzistuje integralno nōmera formula_3 lo keryj prawo je rōwność formula_4. Szkryflōmy wōunczas formula_5. Relacyjo formula_6 mianuje sie relacyjōm tajlowalności.
+Chalan Kanoa - miejscowość we Pōłnocnych Marianach, rozlygowano na wyspie Saipan.
+Radio Piekary to je stacyjŏ radyjowŏ, kerŏ nŏleży do Amtu Miasta we Piekarach a nadŏwŏ bez cołki dziyń na weli 88,7 MHz. Mottym tego radyja je "Na Śląsku, O Śląsku, Po Śląsku" (), a srogõ tajlã czasu antynowego zajmujōm śpiywki we ślōnskij gŏdce. Po ślōnsku je tyż tajla nowin a ryklam. Założōne we 1996 roku, we 2006 bōło 3. nojczyńścij suchanym radyjym we aglomeracyji katowskij. Ôficjalnŏ zajta Radyja Piekary
+Chińskŏ Republika (chin. "中華民國") , znanŏ tyż jako Tajwan – państwo we połedniowo-weschodnij Azyji, kere regiyruje nad wyspōm Tajwan (dŏwnij Formoza), a mŏ roszczyniŏ do terynōw kaj regiyruje terŏzki socjalistycznŏ Chińskŏ Ludowŏ Republika. Chińskŏ Republika regiyruje tyż nad wyspami Peskadory, Kinmyn a Matsu. Do 1971 Chińskŏ Republika reprezyntowała Chiny we ÔZN. Zbliżynie socjalistycznyj ChLR a USA na poczōntku lŏt 70. a naciski władz we Bejdżingu spowodowały, że ôbecnie Chińskŏ Republika je uznawanŏ ôd 14 państw, głōwnie słabo rozwiniyntych ekōnōmicznie wyspiarskich krejōw regiōnu Pacyfiku, krejōw Postrzodkowyj Ameriki a Karaibskigo Morza a tyż pŏrã małuch państw we Africe. W Ojropie uznŏwŏ jã ino Watykōn; we lōtach 1999-2001 uznŏwała jã tyž Pōłnocnŏ Macedōnijo we zamian za finansowõ pōmoc ("dolarowŏ dyplōmacyjŏ"). Ôd 1 stycznia 2002 Chińskŏ Republika przinŏleży do WTO pod mianym "Ôddzielny Colny Ôbszar Tajwanu, Pynghu, Kinmyn a Matsu".
+Ternopilski ôbwōd – ôbwōd, jednostka administracyjnego dzielynio Ukrajiny. Wiyrch 13 823 km², 1 107 224 pōmiyszkańcōw. Je potajlowany na 17 rejōnōw. Stolicōm ôbwodu je Ternopil.
+Carl von Linné (uać. "Carolus Linnaeus") (rodz. 23 maja 1707 we Råshult, um. 10 styčnia 1778 we Uppsali) – šwedzki přirodnik, profesor ōniwersyteta we Uppsali. Je autorym "Systema Naturae" we kerym předstowiōu zarys systyma klasyfikacyje ôrganizmōw kery sōm wymyślōu. Jygo publikacyjo dopōmōgua we powšychnym přijyńciu binōminalnygo (dwōmianowygo) systyma mianowanio gatōnkōw. Ôpisou ōng. 7700 gatōnkōw roślinōw a 4162 gatōnki gadziny. We 1737 ôpublikowou "Genera Plantarum", kere to dzieuo douo podstawy wspōučesnyj botanice.
+Versailles - gmin we Francyji, we regijōnie Île-de-France, we departamyńcie Yvelines. Mo 26,18 km² wiyechu a podug danych ze 2014 roku pōmiyszkiwało sam 85461 ludzi. Je znōmy skiż pałacu, downyj rezydyncyji krōlōw Francyji. Szrajbowano we nim Wersalski Traktat. Neczajta Versailles
+Biblijo, Świynte Pismo (βιβλίον, "biblion" – mało ksiynga, l.m. βιβλία, "biblia" – małe ksiyngi) – zbiōr kśōng, spisanych z poczōntku we godkach: hebrajskij, aramejskij a greckij, uznowanych ôd żydōw a krześcijanōw za natchńōne ôd Boga. Biblijo a jeji tajle majōm inksze religijne znaczyniy lo rōżnych wyznanōw. Na krześcijańsko Biblijo skłodajōm sie Stary Testamynt a Nowy Testamynt. Hebrajsko biblijo – Tanach – ôbejmuje tajla kanōnu Starego Testamyntu. Muzułmany miarkiōm, iże tajla Biblije (dp. Ksiyngi ôd Mojżesza, Psalmy) powstała we wyniku boskigo ôbiawiynio, nale jeji treść bōła zafałszowano.
+Funkcyjo - we matymatyce relacyjo pōmiyndzy dwoma myngōma, kaj lo kożdygo elemyntu jednyj myngi (argōmyntu) prziwiōnazany je gynau jedyn elemynt drugij myngi (wert). Ôbrozek funkcyji pokozuje na ukłodzie wspōłrzyndnych wert (na pionowyj ôsi, ôsi Y) lo wybranych argumyntōw (poźōmo ôś, ôś X).
+Leopold Moczygemba OFMConv (nar. 18 paździyrnika 1824 we Wielgij Płōżnicy, um. 23 lutego 1891 we Dearborn) to bōł ślōnski kōnwentualny franciszkōn, założyciel zidlōngu Panna Maria we Teksasie, we 1854 roku. Wysłannik ôd papiyża do Zjednoczōnych Sztatōw, założyciel we 1879 roku Syminarium św. Cyryla i Metodego we Orchard Lake, przeznaczōnego przōdzij dlŏ Polŏkōw. Biografijŏ. Fater Leopold Moczygemba, syn Leopolda Moczygemby a Ewy Krawietz, narodziōł sie 18 paździyrnika 1824 we Wielgij Płōznicy na Gōrnym Ślōnsku, kole Wielgich Strzelec. Leopold przijōn świyncyniŏ kapelańske we zakōnie Myńszych Bratōw Kōnwentualnych we Pesaro, Italiji 25 lipnia 1847 roku. We 1852 roku piyrszy biskup Teksasu – Jean Marie Odin wyruszōł do Francyji i Bajerōw coby znojść ksiynży gotowych sużyć postrzōd miymieckich ymigrantōw we placach takich jak: New Braunfels, Fredericksburg, Castroville a DHanis. Fater Leopold, mody kapelōn, ôdpedzioł na pytanie biskupa i wyruszōł do Teksasu. Dwa lata niyskorzij, ku udziwiyniu Moczygemby, krōm jego sztyrech bratōw dziewiyńćdziesiōnt szejś inkszych familiji ôdpedziało na jego zaproszynie i przibyło do Teksasu. Zdatnościōm stało sie założynie nowego zidlōngu, a ôbiōr pŏd na niyzagospodarowany teryn ziymie we hrabstwie Karnes we placu połōnczyniŏ sie rzyki San Antonio River ze ônyj dopływem Cibolo Creek. Sam tyż, 24 grudnia 1854 roku, powstoł piōniyrski zidlōng Panna Maria. Ksiōndz Moczygemba, kery pod dymbym kludziōł piyrszõ mszõ we Wilijõ 1854, pŏrã lŏt potym musioł uciykać przed ściykłymi parafianami, co chcieli go na tym samym dymbie powiesić. Dalsze piyńć lŏt fater Leopold Moczygemba sprawowoł duszpasterskõ flyjgã, nauczoł a bōł szafarzem sakramyntōw dlŏ landsmanōw ze Ślōnska, kerzi miyszkali we Teksasie. Ôstatek swojigo życiŏ – 34 lata swojigo kapłaństwa – Leopold robiōł we 11 sztatach Pōłnocnyj Ameryki (Illinois, Indiana, Iowa, Kentucky, Michigan, Missouri, Nebraska, New Jersey, Nowy Jork, Pynsylwanijŏ a Wisconsin). Leopold, coby sprostać wymŏganiōm duszpasterskij roboty we USA, biegle włŏdoł siedmiōma gŏdkami: łacinōm, polskōm, miymieckōm, italskōm, angelskōm, czeskōm a szpanielskōm. We poszukowaniu ludzi gotowych do roboty we USA, jak tyż funduszy na robotã postrzōd katolikōw, dziewiyńć razy przepływoł Atlantycki Ôcean, co we tym czasie niy bōło fest snadne. Franciszkōn robiōncy we USA dostōmpił mocka wyrōżnień. We 1869 roku bōł spowiednikiem w czasie I Watykańskigo Soboru. We 1873 roku bōł ôbrany piyrszym kludzōncym sjŏzdu Polŏkōw miyszkajōncych we USA. Bōł ôn tyż spōłzałożycielym Polskigo Duchowego Syminarium pw. Świyntych Cyryla i Metodego we Detroit powstōnego we 1885 roku. Fater Leopold umrził 23 lutego 1891 roku we Dearborn (we bliżu Detroit) we sztacie Michigan. 13 paździyrnika 1974 roku jego doczesne kōnski ôstały przikludzōne do zidlōngu Panna Maria we Teksasie, kaj spamiyńć ô nim je fest żywŏ. Spoczynły we bliżu kościoła. Fest tyn był dekanalnōm (dekanat Floresville) tajlōm ôbchodōw stoleciŏ istniyniŏ dyjecezyje San Antonio (terŏźnie je to archidyjecezyjŏ). Leopold stoł sie mustrym do naśladowaniŏ dlŏ czōnkōw swojij familije. Sztyrech jego bliskich przŏcieli przijōnło sakramynt kapłaństwa. Bōli to: Leopold, wyświyncōny na kapelōna we 1884 roku (ôwoc piyrszego sakramyntu manżelstwa danego we Pannie Mariji), Thomas – świyncōny we 1891 roku, Leon (Leo) – świyncōny we roku 1919 a Henry – świyncōny we 1949 roku. Panna Maria. Panna Maria to piyrszy zidlōng założōny bez Ślōnzŏkōw na terynie USA. Miyszkańcōw nynkały wynże, polne ferdŏczki, malaria, powodzie a suchoty jak tyż kōndyse. Skirz ciynżkich warōnkōw życiŏ populacyjŏ Panna Maria zmyńszyła sie ze 120 familiji we 1858 roku do 80 we 1909 roku. Terŏźnie we zidlōngu miyszkŏ kole 100 ôsōb. Miyszkańcy Panny Mariji założyli tyż pobliske zidlōngi Cestohowa a Pawelekville. Miana miyszkańcōw to m.in. Moczygemba, Kowolik, Polok, Jainta (Yanta), Piegza, Korus, Korzekwa, Dziok (Dziuk), Jarzombek. Zachowali ślōnskõ gŏdkã, przi czym stworzili teksaskõ gwarã, co wyrōżniŏ sie przede wszyjskim myńszym wpływym miymieckij gŏdki. InfoPoland - The Story of Panna Maria, TX. Part I "Panna Maria" Handbook of Texas Online
+Type O Negative to amerikańsko muzyczno skupina, kero gro muzyka ze zorty gothic metal. Zołożōno we 1989 we Nowym Jorku. Miano grupy pochodzi ôd grupy krwie 0 Rh-, do czego je tyż nawiōnzaniy we jeji logo. Kenny Hickey - prowadzōnco gitara, rytmiczno gitara, śpiyw Josh Silver - klawiyr, śpiyw Johnny Kelly - szlagcojg, śpiyw Skłod skupiny. Downe człōnki skupiny:  Sal Abruscato (szlagcojg, śpiyw) Peter Steele - śpiyw, basowo gitara, gitara, klawiyr "Slow Deep and Hard" (1991) "The Origin of the Feces" (1992) "Bloody Kisses" (1993) "October Rust" (1996) "World Coming Down" (1999) "Life Is Killing Me" (2003) "Dead Again" (2007) "The Least Worst Of" (2000) "The Best of Type O Negative" (2006) "Black No.1 (Little Miss Scare-All)" (1993) "Christian Woman" (1993) "Summer Breeze"" (1995) "Love You to Death" (1996) "My Girlfriends Girlfriend" (1996) "In Praise of Bacchus" (1996) "Cinnamon Girl " (1997) "Everything Dies" (2000) "Everyone I Love Is Dead" (2000) "I Dont Wanna Be Me" (2003) "The Profits of Doom" (2007) "September Sun" (2008) neczajta skupiny MySpace
+Marlton - Census-designated place we USA, we sztacie New Jersey, we hrabstwie Burlington. Mo 8,378 km² wiyrchu a podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwało sam 10 133 ludzi.
+Ławica Rønne to je ławica kero nojduje sie na połedniowy-zachōd ôd wyspy Bornholm, kero leży na dōńskych wodach terytorialnych. Do kupy ze Ôrlōm Ławicōm (z kerōm je połōnczōno) stanowi jydno ze nojwiyncy miałkich placōw na połedniu Bałtyckigo Morzo.
+Adygejskŏ gŏdka – abchazŏ-adygejskŏ gŏdka s tajli czerkeskich gŏdek użiwanŏ bez kole 491 800 Adygejōw. Ôficyjnŏ gŏdka Adygeje.
+Э э — trzidziestopiyrszo buchsztaba podstawowyj cyrylicy.
+Stolica to je głōwne miasto we państwie a postrzodek jego administracyje, siedziba władzōw a przedstawicielstw dyplōmatycznych inkszych państw. Niykej we kōnstytucyji je zapisano inkszo stolica aniżeli faktyczno siedziba władzōw, ntp. we Niiderlandach abo Boliwiji. Wyrōżnio sie stolice historyczne, ô dugij tradycyji, abo zuōnaczōne sztuczniy, kej Canberra we Australiji abo Abudża we Niigeryji. Stolica godo sie tyż na postrzodek władze jakigo rygiōnu, krysu a inkszych jydnostkōw administracyjnygo tajlōngu.
+Lara Flynn Boyle (nar. 24 marca 1970 we Iowa) to je amerykōńskŏ szauszpilerka a śpiywaczka modyj gyneracyje. Profil we IMDB
+Brigitte Bardot, BB (rodz. 28 września 1934 we Pariżu) – francusko szauszpilerka filmowo, modelka, we lotach 50. a 60. XX stolecio poważano za seksbōmba. 1952 - "Le Trou normand" 1952 - "Les Dents longues" 1952 - "Manina, la fille sans voile" 1953 - "Un acte damour" 1953 - "Le Portrait de son père" 1954 - "Si Versailles métait conté" 1954 - "Tradita" 1955 - "Doctor at Sea" 1955 - "Le Fils de Caroline chérie" 1955 - "Futures vedettes" 1955 - "Frou-Frou" 1955 - "Les Grandes manoeuvres" 1955 - "La Lumière den face" 1956 - "Mio figlio Nerone" 1956 - " En Effeuillant la marguerite" 1956 - "Helen of Troy" 1956 - "Cette sacrée gamine" 1956-1965 - "Cinépanorama" jako Ona sama - 1956 1956 - "Et Dieu... créa la femme" 1956 - "La Mariée est trop belle" 1957 - "Les Bijoutiers du clair de lune" 1957 - "Une Parisienne" 1958 - "En cas de malheur" 1958 - "La Femme et le pantin" 1959 - "Babette sen va-t-en guerre" 1959 - "Voulez-vous danser avec moi" 1960 - "LAffaire dune nuit" 1960 - "La Vérité" 1961 - "Amours célèbres" 1961 - "La Bride sur le cou" 1962 - "Le Repos du guerrier" "Lykke og Krone", tv dok. - kej uōna sama 1962 - "Vie privée" 1963 - "Le Mépris" 1964 - "Une ravissante idiote" 1964 - "Paparazzi" kej uōna sama 1964 - "Bardot et Godard" kej uōna sama 1965 - "Marie Soleil" 1965 - "Viva María!" 1965 - "Dear Brigitte" kej uōna sama 1965 - "The Love Goddesses" kej uōna sama 1965 - "Tentazioni proibite" kej uōna sama 1966 - "Masculin, féminin": 15 faits précis 1966 - "B.B. in USA" jako Ona sama 1967 - "A coeur joie" 1967 - "Spécial Bardot" kej uōna sama 1968 - "Shalako" 1968 - "Histoires extraordinaires" 1968 - "Tre passi nel delirio" 1969 - "LOurs et la poupée" 1969 - "Les Femmes" 1970 - "Les Novices" 1970 - "Sylvissima" kej uōna sama 1971 - "Boulevard du Rhum" 1971 - "Les Pétroleuses" 1972 - "Film Portrait" kej uōna sama 1973 - "LHistoire tres bonne et tres joyeuse de Colinot Trousse-Chemise" 1973 - "Don Juan ou Si Don Juan était une femme..." 1975 - "Il Sorriso del grande tentatore" prywatno neczajta BB IMDB NNDB
+Krōlestwo () – pasowanŏ w systymatyce ôrganizmōw kategoryjŏ systymatycznŏ ôbyjmujōncŏ spokrewniōne zorty ("phylum") w zoologiji, abo hōrmy ("divisio") w botanice. Tradycyjnie, ôd czasōw Carla von Linné krōlestwo było uwŏżane za kategoryjõ systymatycznego nojwyższego gradusa. Pod kōniec XX stoleciŏ systematycy wkludziyli wyższõ ôd krōlestwa kategoryjõ nazywanõ dōmynōm, nadkrōlestwem abo cysŏrstwym. W nomenklaturze botanicznyj i zoologicznyj sztalowanych bez Miyndzynŏrodowe Kodeksy Nomenklatury Botanicznyj i Zoologicznyj krōlestwo durch je uznŏwane za kategoryjõ nojwyższego gradusa. Podkategoryjōm krōlestwa je podkrōlestwo (subregnum). Za to pasowany czasym termin nadkrōlestwo (superregnum), choć formalnie nŏleżny, używany je w gradusie nojwyższyj kategoryje systymatycznyj dōmyny abo cysŏrstwa. Trzi krōlestwa. Szwedzki biolog Carl von Linné tajlowoł świat ôżywiōny na dwa krōlestwa, kere nazwoł "Regnum Animale" (zwiyrzynta) i "Regnum Vegetabile" (rośliny). Świat nieożywiony zaliczōł do trzecigo krōlestwa – "Regnum Lapideum" (minerały). W 1866 Ernst Haeckel wkludziōł krōlestwo Protista. Straciōł ôrganizmōw na trzi krōlestwa bōł pasowany do drugij chyty XX stoleciŏ. Piyńć krōlestw Whittakera. W 1969 roku Robert Whittaker zapropōnowoł nowõ kōncepcyjõ klasyfikacyje ôrganizmōw, w keryj wymiyniōł piyńć krōlestw: Monera – ôbyjmujōnce wszyjske prokarionty Protista – protisty Animalia – zwiyrzynta Plantae – rośliny Fungi – grziby Szejś krōlestw Cavalier-Smitha. Thomas Cavalier-Smith je autorym kōncepcyje dzielynia ôrganizmōw na szejś (przōdzi ôziym) krōlestw, zgrupowanych w dwōch cysŏrstwach (). Cavalier-Smith przidoł – do piyńciu dotynczŏs akceptowanych (bakteryje, protisty, grziby, rośliny jak tyż zwiyrzynta) – krōlestwo Chromista. Pozycyjŏ taksōnōmicznŏ. Położynie krōlestwa i podkrōlestwa w hierarchiji taksōnōmicznyj wyglōndŏ dalij pokŏzano: dōmyna (tyż cysŏrstwo abo nadkrōlestwo) krōlestwo ("regnum") podkrōlestwo ("subregnum") hōrma ("divisio") dlŏ roślin abo zorta ("phylum") dlŏ zwiyrzynt Taksōnōmijŏ roślin Taksōnōmijŏ zwiyrzōnt Strōm Życiŏ
+Opatowiec - miasto we Polsce, we świyntokrziskim wojewōdztwie, we kazimierskim krysie, siedziba miejsko-wiejskigo gminu Opatowiec. Miejske prawa 1271-1869 a zaś ôd 2019. Je najmniyjszym podug wielości ludzi miastym we Polsce.
+Kulturowe Stolice Tureckigo Świata (tur.: "Türk Dünyası Kültür Başkenti") – miasta ôbrane bez TÜRKSOY na rok, we kerym majōm siy ôdgrywŏć roztomajte przileżytości. Kulturowe stolice Ojropy Zewnyntrzne zajty. Zajta TÜRKSOY
+Ślōnsk (śl-miym. "Schläsing", łac. "Silesia", pol. "Śląsk", miym. "Schlesien", czes. "Slezsko") – historycznŏ krajina położōnŏ we Strzodkowyj Ojropie, na placu Polski, Czeskij Republiki a Miymiec. Jeji wiyrchnia zajmuje kole 40,000 km², a jeji populacyjŏ je szacowanŏ na kole 8,000,000. Ślōnsk je potajlowany na dwa bazowe regiōny, Dolny Ślōnsk na zŏchodzie i Gōrny Ślōnsk na weschodzie. Wyrōżniŏ sie tyż: Ôpolski, Ôpawski, Cieszyński a Czeski Ślōnsk. Ślōnsk je barzo roztōmajty kulturowo, a tyż baukōnsztem. Jego miyszkańcy nazywani sōm Ślōnzŏkami a posugujōm sie ślōnskōm gŏdkōm. Historycznõ stolicōm Dolnego i cołkigo Ślōnska je Wrocław, za to stolicōm Gōrnego Ślōnska je Ôpole. Ślōnsk je we dorzyczu gōrnyj a strzodkowyj Ôdry a poczōnkowygo biygu Wisły, wzduż jego połedniowyj granice rozciōngajōm sie Sudety. Regiōn tyn posiadŏ mocka zabytkōw i ôbiektōw kulturowyj erbowizny wpisanych na wykŏz światowyj erbowizny UNESCO. Je tyż zebrany we mineralne a naturalne sztofy, ôbyjmuje pŏrã wŏżnych industryjalnych przestrzyństw. Jego nojsrogszym metropolitalnym przestrzyństwym je Gōrnoślōnskŏ Metropolijŏ, keryj cyntrum sōm Katowicy. Z lŏtaniym czasu zmiyniały sie granice i nŏrodnŏ przinŏleżność Ślōnska, tak tedy, kej bōł ôn erbowõ szlacheckõ włŏsnościōm, jak i po nastōniu modernych nŏrodnych państw, co prziczyniyło sie do bogajstwa zōmkōw, ôsobliwie na Dolnym Ślōnsku. Piyrszymi znanymi państwami, kere utrzimały panowanie nad Ślōnskem, były snŏdź Wielge Morawy pod kōniec IX stoleciŏ i Czechy na zaczōntku X stoleciŏ. We X stoleciu Ślōnsk ôstoł prziłōnczōny do wczaśnego polskigo państwa, a po jego roztrzaśniyńciu we XII stoleciu stoł sie piastowskim ksiynstwym. We XIV stoleciu weszoł we skłŏd Czeskij Korōny pod panowanie Świyntego Rzimskigo Cysŏrstwa, kere we 1526 roku przeszło pod panowanie austryjŏckij habsburskij mōnarchije. We wyniku ślōnskich wojaczek regiōn tyn ôstoł prziłōnczōny do Prus we 1742. Po I światowyj wojaczce nojbarzij wysuniyntŏ na weschōd tajla Gōrnego Ślōnska ôstała prziznanŏ Polsce bez mocarstwa Ententy po ślōnskich powstōniach i absztimōngu na Gōrnym Ślōnsku. Ôstane dŏwne austryjŏcke czynści Ślōnska ôstały prziłōnczōne do Czechosłowacyje i stały sie tajlōm Sudeckigo Krŏju, a dzisioj sōm tajlōm Czeskij Republiki. We 1945 roku, po II światowyj wojaczce, wiynkszość Ślōnska przeszła pod polskõ jurysdykcyjõ zgodnie z poczdamskõ ugŏdōm miyndzy zwyciynskimi aliantami i stała sie tajlōm Polski, keryj kōmunistyczny regyrōnek wypyndził wiynkszość ludności Ślōnska. Niywielgi łużycki pas na zŏchōd ôd piski Ôdry i Nysy, przinŏleżōncy do Ślōnskŏ ôd 1815 roku, ôstoł we Miymczech. Miano. Historyczne miana ôdnoszōnce sie do Ślōnska: I–II stolecie: "Suevus, Guthalus", Pliniusz Starszy, Klaudiusz Ptolemeusz IV stolecie: "„de internis eius partibus Alba, Guthalus, Viscla amnes latissimi praecipitant in oceanum”", Gaius Iulius Solinus IX stolecie: "Sleenzane civitates XV". , Geograf Bajerski, 845 X stolecie: "„ab ipsa Craccoa usque ad flumen Oddere recte in locum, qui dicitur Alemure, et ab ipsa Alemura usque in terram Milze recte intra Oddere”," Dagome iudex XI stolecie: "Zlasane" Dokumynt praski, 1086 XII stolecie: "ducatu Wratislauiensi”, „regione Wratislaviensi”, „provincia Wratislaviensi”, „regione Zleznensi”" Gall Anonim, kol. 1114 1163: "Silensii provincia" 1198: "Wroczlaviensi provincia" XII stolecie: "Slesiensibus provincie" XII–XIII stolecie: "dux Zlesie ", 1204 XIII stolecie: dux "Slesie, Zlesie", 1228, 1236, 1239, 1248 XIII stolecie: dux "Silesiae" XIV stolecie: "Silesia" Etymologijŏ miana "Ślōnsk" je spōrnŏ. Piyrszym, kery zauważył korelacyjõ miana rzyki Ślynzy ze Ślōnskem bōł miymiecki humanista Konrad Celtes, pisze ôn, iże Ŏdra (to znaczy antycznŏ "Suevus") przibierŏ dopływ rzyki Slesus, ôd keryj je miano ślōnskij ziymie – "Hic Odera (a priscis qui nomina Suevus habebat) Nascitur et Codani praecipitatur aquis Suevus, qui Slesum socium sibi convocat amnem Aquo nunc nomen Ślesin terra gerit". Do interpretacyje Celtisa nawiōnzoł polski filolog Jerzy Samuel Bandtkie, fungujōncy we Wrocławiu na przełōmie XVIII/XIX stoleciŏ. Uwŏżoł ôn, iże ôd miana rzyki Ślynza przijōnli swoje miano słowiańscy Ślynżanie ("Sleenzane" u tm. Bajerskiego Geografa ze kol. 845 roku) , ale tyż miano gōry Ślynży a rozciōngajōncyj sie przi nij krajiny. Podle M. Rudnickigo a S. Rosponda, miano Ślynża abo Ślynż mŏ za to ścisły zwiōnzek ze słowiańskim słowym "ślyng" abo "ślymp", co ôznaczŏ włażnawy abo podmokły plac. Ślōnski badŏcz Ignaz Imsieg (XIX stolecie) uwŏżoł, iże miana gōry, rzyki (a regiōnu) majōm zwiōnzek ze mianym plymiynia Silingōw. Stanowisko to ôstało wszeôbecnie zaakceptowane we naukowych kryngach, tak miymieckich, jak i słowiańskich, po czym praktycznie ôbowiōnzowało aże do czasōw miyndzywojynnych, a zyskiwało uznanie we Zachodnij Ojropie jeszcze we trzecij sztwierci XX stolecia. Miana Ślōnska we roztōmajtych gŏdkach snŏdź majōm spōlnõ etymologijõ — polskŏ: "Śląsk"; miymieckŏ: "Schlesien"; czeskŏ: "Slezsko"; dolnosorbskŏ: "Šlazyńska"; gōrnosorbskŏ: "Šleska"; łacina, szpanielskŏ i angelskŏ: "Silesia"; francuskŏ: Silésie; niyderlandzkŏ: "Silezië"; italskŏ: "Slesia"; słowackŏ: "Sliezsko"; kaszubskŏ: "Sląsk". Symbole a farby. Symbolika Ślōnska wywodzi sie ze familijnych wapynōw ślōnskich Piastōw. Po rŏz piyrszy ôbraz ôrła użōł na swojim sztymplu princ Kazimiyrz I ôpolski we 1222 roku. Je to tyż nojstarszy ôbrŏz ôrła jako ksiōnżyncego ymblymu na polskich ziymiach. Na ziymiach Dolnego Ślōnska używano wapyna dolnoślōnskich Piastōw, kery mioł czŏrnego ôrła we złotym polu ze strzybrnõ piskōm na krzidłach, ekstra ze strzybrnym krziżym postrzodku (ôsobliwie ôd czasōw kontrreformacyje). Za to ziymie Gōrnego Ślōnska przijmowały zaôbycz wapyn Piastōw gōrno ślōnskich, kery mioł złotego ôrła we błynkitnym polu. Wapyn tyn ulygoł stylistycznym modyfikacyjōm a pōmianōm. Niykere jednotki administracyjne używały ino chyty abo ino wiyrchnij tajli ôrła. Wapyny piastowskich princōw przijōnły do swojich wapynōw a fanōw place a administracyjne jednotki położōne na Ślōnsku. Farby ziym powiōnzane sōm ze kolorystykōm jejich ôsłōn wapynowych. We pruskich czasach litŏ prowincyjŏ Ślōnsk używoła fany ze biołym, poziōmym pasym u gōry a żōłtym u spodka. We tradycyji przijōnło sie, iże wapyn a farby dolnoślōnske używane sōm we tym samym czasie za symbole Ślōnska we cołkości. Geografijŏ. Granice. Za piyrsze, krajym regiōnu bōł wodny tajlōng Gōrnyj Ŏdry. Poza Ślōnskim rozlygowany bōł Bytōm, kery leżoł we dorzyczu Wisły (małopolski grōd). Ślōnsko-wielgopolskŏ granica bōła ôznoczanŏ ôd lynije wodnygo tajlōngu Ôdry a Warty, a połedniowym krajym bōły gōrske wiyrchy. Podle kōncepcyje ruchu ludności rzykōma, do Ślōnska wrachowowała siy kłodzkŏ ziymia we dorzyczu Ôdry. Nojstarszŏ granica Ślōnska a Łużycy biygła podle Łużyckij Nysy. Na połedniowym wschodzie tradycyjnōm granicōm je rzyka Bioło (kraj miyndzy downymi diecezyjōma – wrocłowskōm i krakowskōm, choć ôd 1179 roku do XV stolecio ziymie Ôświyncimskigo Ksiōnżynstwa, Zatorskigo Ksiōnżynstwa a Siewierskiēgo Ksiōnżynstwa noleżały do ślōnskich Piastōw). Na połedniowym wschodzie kraj biygnie wiyrchōma Ślōnskigo Beskidu, jak: Klimczok, Kotorz, Malinowsko Skała , Baranio Gōra a Ŏchodzita. Na wyżce sztadōw Czechowicē-Dziedzicy, Pszczyna a Bieruń granicowōm rzykōm je Wisła (do ujścio Przymsze), a potym Przymsza. We Gōrnoślōnskim Industryjnym Ôkryngu krajym je Brynica. We miymieckij tradycyji granice prowincyje Ślōnsk spamiyntane sōm jako tradycyjne kraje Ślōnska, przi czym wrachowujōm do niygo m.in. teryny rozlygowane na zachōd ôd Kwisy, przi tym we polskij tradycyji na zachodzie to gynau Kwisa je krajym. Te porōżniynia dajōm baza na haja ô tyn kraj. Problym je tyż połedniowo granica Dolnego Ślōnska, kero biygnie wiyrchōma Sudetōw – podle niykerych kłodzko ziēmia je ôsobnym historycznie placym. Warōnki naturalne. Ślōnsk je rozlygowany we gōrnyj dukli Ôdry na połedniu i zŏchodzie a ôparty je ô paśma Sudetōw i Karpatōw. Jego zachodniŏ tajla, Dolny Ślōnsk je bauerskim regiōnym. Gōrny Ślōnsk położōny na rozlygłyj wyżce zebrany je we surowce mineralne. Ukształtowanie terynu. Plac rozlygowanio Ślōnska je roztōmajty podle ukształtowaniŏ terynu. Na połedniu i zŏchodzie landszaft je gōrzisty (Sudety i Karpaty Zachodnie), w połedniowo-weschodnij czynści je wyżynny (Ślōnskŏ Chyża), ôstatek przestrzyństwa zajmujōm zaôbycz niziny. Ślōnsk leży w Strzodkowoeuropejskij Nizinie (z wyjōntkym Sudetōw, Karpatōw Zachodnich jak tyż Chyże Ślōnskij). Rozciōngajōm sie sam ôd połedniŏ nastympujōnce makroregiony: Zachodnie Beskidy (Ślōnski Beskid, Ślōnsko-Morawski Beskid) , Zachodniobeskidzkie Pogōrze, Ôświyncimskŏ Kotlina, Ôstrawskŏ Kotlina, Ślōnskŏ Chyża, Ślōnskŏ Nizina, Weschodnie Sudety, Postrzodkowe Sudety, Zachodnie Sudety, Sudeckie Przedgōrze, Ślōnsko-Łużyckŏ Nizina, Zielōnogōrske Zniesiynia, Trzebnicki Woł, Milicko-Głogowske Ôbniżynie, tajla Lubuskiego Pojezierza jak tyż Pradoliny Warciańsko-Ôdrzańskiej. Nojwyższōm szpicōm Ślōnska je Śniyżka ô wysokości 1603 m n.p.m. bydōncŏ w Karkonoszach. Hydrografijŏ. Nec wodnŏ formuje sie naôbkoło Ôdry i jeji dopływōw: Ôlzy, Kłodzkej Nysy, Bobru, Kaczawy, Baryczy, Kłodnicy, Małyj Panwi i inkszych. Weschodnie krańce Ślōnska leżōm w dorzeczu Wisły z nojdugszymi rzykami: Brynicōm, Przemszōm, Pszczynkōm, Gostyniōm i Biołōm. Na Ślōnsku źrōdła swoje mŏ tak Ôdra (w Ôdrzańskich Gōrach), jak i Wisła (Baraniŏ Gōra). Bezma cołki Ślōnsk je w zlewisku Bałtyckigo Morza, jyno pŏrã ciekōw wodnych zasiylo Morze Pōłnocne bez Łabã (z bazowymi rzykami: Izera, Dziwa Orlica, Úpa) jak tyż Czŏrne Morze bez Wŏg. Miasta. Miasta na Ślōnsku, kerych populacyjŏ przekrŏczŏ 20,000 (na rok 1995). Niyblank na Ślōnsku Miana placōw. Mocka placōw na Ślōnsku miało we historyji mocka mian. Przōdzi miana powstŏwały a zmiyniały sie spontanicznie. We II Rzeszy niykere miana utworzōno na przikłŏd dlŏ uczczynia Miymcōw niezwiōnzanych ze Ślōnskym, jak "Hindenburg" (Zŏbrze). We III Rzeszy masowo germanizowano słowiańske miana, wkludzano miana niyhistoryczne jak "Hitlersee" (Szczedrzyk), cuzamyn wiyncyj aniżeli 2000 mian. Po wojaczce mocka polskich mian powstoło spontanicznie, drōgōm spolszczenia gŏdki abo amatorskiego przekładu. Ôficjalne miana ôkryślyła jynzykoznawczŏ kōmisyjŏ, czasym prziwrŏcała dŏwne miano, czasym tworziła doimyntnie nowõ, bp. "Dzierżoniów" (Rychbach). Po wojaczce używanie miymieckich mian było zabrōniōne , po 1989 stały sie ône wszeôbecnie znane, a ôrdōnek ô myńszościach przizwŏlŏ na używanie miymieckich mian we gminach zamiyszkanych bez myńszość miymieckõ. Ôficjalnymi miymieckimi mianami sōm miana sprzed 1936 roku, na przikłŏd Stare Siołkowicy to "Alt Schalkowitz", a niy "Alt Schalkendorf". Dwugŏdkowe tabule z mianami placōw czynsto sōm ôfiarōm wandalizmu ze zajty polskich (rzŏdzij miymieckich) miyszkańcōw regiōnu. Naturalne sztofy. Ślōnsk je ludnym i zebranym we naturalne sztofy regiōnym. Ôd chyty XVIII stoleciŏ na jego terynie bōł wydobywany wōngel. Industryjŏ rozwijała sie, kej Ślōnsk bōł tajlōm Miymiec, a szpica ôsiōngła we latach siedymdziesiōntych XX stoleciŏ za czasōw PRL. We tym ôkresie Ślōnsk stoł sie jednym z nojsrogszych producyntōw wōnglŏ na świecie. Historyjŏ. W IV stoleciu p.n.e. ôd połedniŏ, bez Kłodzko, Celtowie weszli na Ślōnsk i zamiyszkali naôbkoło gōry Ślynży we bliżu terŏźnego Wrocławia, Oławy i Strzelina. Germańske plymiōna Lugii były piyrszy rŏz ôdnotowane na Ślōnsku we I stoleciu. Zachodni Słowianie i Lechici przibyli do regiōnu kole VII stoleciŏ. Miyjscowi Zachodni Słowianie zaczli znosić graniczne gysztele, take jak Ślōnskŏ Przesieka i Ślōnske Wały. Weschodniŏ granica ślōnskigo ôsadnictwa przebiygała na zŏchōd ôd Bytōmia, a na weschōd ôd Raciborza i Cieszyna. Na weschōd ôd tyj piski miyszkało blisko spokrewniōne plymiã Lechitōw - Wiślanie. Jejich pōłnocnŏ granica przebiygała we dukli Baryczy, na pōłnoc ôd keryj miyszkało plymiã Polanōw Zachodnich, kere nadało Polsce swoje miano. Piyrszymi znanymi państwami na Ślōnsku były Wielge Morawy i Czechy. We X stoleciu gospodzin Polski Mieszko I z dynastyje Piastōw prziłōnczōł Ślōnsk do polskigo państwa. We czasie fragmyntacyje Polski Ślōnsk i ôstatek krŏju ôstały potajlowane miyndzy mocka niyznŏleżnych ksiynstw reskyrowanych bez roztōmajtych ślōnskich princōw. We tym czasie miymiecke wpływy kulturowe i etniczne wzrosły we wyniku imigracyje z miymieckij tajli Świyntego Rzimskigo Cysŏrstwa. We 1178 roku czynści krakowskigo ksiynstwa naôbkoło Bytōmia, Ôświyncimia, Chrzanowa i Siewierza ôstały przekŏzane ślōnskim Piastom, chociŏż jejich ludność była zaôbycz wiślana, a niy ślōnskigo byciŏ. We 1241 roku, po najechaniu Małopolski, Mongołowie najechali Ojropã i Ślōnsk, co wywołało wszeôbecnõ panikã i masowe zaucieczki. Złupili srogõ tajlã regiōnu i pokōnali połōnczōne polske i miymiecke wojska pod kōmyndōm Henryka II Bogomyślnego we bataliji pod Lignicõ , kerŏ miała plac pod Lignickim Polym we bliżu ślōnskigo miasta Lignica. Po śmierci jejich khana (prziwōdcy) Ordy Mongołowie uzdali niy naciskać dalij we głōmb Ojropy, ale wrōciyli na weschōd, coby wziōńć udzioł we ôbiorach nowego Wielgigo Khana. W latach 1289-1292 czeski krōl Wacław II ôstoł zwierzchnikym niykerych gōrnoślōnskich ksiynstw. Polscy mōnarchy zrzekli sie erbowych praw do Ślōnska dopiyro we 1335 roku. We 1337 Luksymburski Jōn przekŏzoł ślōnskim Piastom miasto Prudnik i ôkolice. Ślōnsk (jako ślōnske ksiynstwa) stoł sie tajlōm Czeskij Korōny we rōmach Świyntego Rzimskigo Cysŏrstwa i przeszła z tã korōnōm do habsburskij mōnarchije Austryje w 1526 roku. We XV stoleciu we granicach Ślōnska dokōnano pŏru pōmian. Tajla ziym przekŏzanych ślōnskim Piastom we 1178 roku kupiyli polscy krōle we drugim chycie XV stoleciŏ. W 1742 roku wiynkszość Ślōnskŏ ôstała zajyntŏ bez krōla Prus Fryderyka Wielgigo we wojaczce ô austryjŏckõ sukcesyjõ, a we 1815 roku powstoła Pruskŏ Prowincyjŏ Ślōnsk; we kōnsekwyncyji Ślōnsk stoł sie tajlōm Miymieckigo Cysŏrstwa, powstōnego we 1871 roku. Po I światowyj wojaczce ô tajlã Ślōnska, Gōrny Ślōnsk, walczyły Miymcy i nowo niypodlygłŏ Polskŏ. Liga Nŏrodōw zôrganizowała we 1921 absztimōng w tyj sprawie, we wyniku kerego 60% głosōw ôddano na Miymcy i 40% na Polskõ. Po trzecim ślōnskim powstōniu (1921) nojbarzij wysuniyntŏ na weschōd tajla Gōrnego Ślōnska (cuzamyn z Katowicami) ôstała prziznanŏ Polsce, i stała sie ślōnskim wojywōdztwym. Pruskŏ Prowincyjŏ Ślōnsk we ôbrymbie Miymiec ôstoł ôwdy potajlowane na Prowincyjõ Dolny Ślōnsk i Prowincyjõ Gōrny Ślōnsk. Wtynczŏs Austryjŏcki Ślōnsk, niywielgŏ tajla Ślōnska zachowanŏ bez Austryjõ po ślōnskich wojaczkach, ôstała z wiynksza prziznanŏ nowyj Czechosłowacyje (Czeski Ślōnsk i Zaolzie), chociŏż wiynkszość Cieszyna i teryn na weschōd ôd niego trefiyła do Polski. Kōnferyncyjŏ we Poczdamie we 1945 roku ôkryślyła piskã Ôdry i Nysy za granicã miyndzy Miymcami a Polskõ, we ôczekowaniu na ôstatecznõ kōnferyncyjõ z Miymcami, kerŏ antlich nikej sie niy ôdbyła. Administracyjny tajlōng Ślōnska we Polsce zmiynioł sie pŏrã razy ôd 1945 roku. Ôd 1999 roku je potajlowany miyndzy wojywōdztwa lubuske, dolnoślōnske, ôpolske i ślōnske. Czeski Ślōnsk je terŏźnie tajlōm Republiki Czeskij, tworzi morawsko-ślōnski krŏj. Kultura. Literatura. Jedna z nojstarszych ksiōng szkryflonych na Ślōnsku je ksiynga henrykowskŏ. Je to stuzajtno ksiynga spisano po łacinie chrōnika ŏpactwa cystersōw we Hynrykowie we Dolnym Ślōnsku. Tajla piyrszo tyj ksiyngi ŏpisuje lota ŏd fōndacyje klasztoru we 1227 bez Hajnla Brodatygo do 1259, tajla drugo prowadzi historyjo ŏpactwa do 1310. Ksiynga zawiyro we zapiskach z 1270 zdaniy, o kerym siy godo, że je nojstarsze zaszkryflane we godce polskij, czeskij a ślōnskij (te godki bôły tedy blank na siy podane): ,Day, ut ia pobrusa, a ti poziwai" co je po ślōnsku:,Dej, jo pobrusza, a ty pocziwej, a po polsku: ,Daj, ja pomielę, a ty odpoczywaj. Muzyka. Na Ślōnsku je sam 7 filharmonii, a dwie Akademie Muzyczne - we Katowicach a Wrocławie. Trza jeszcze pedzieć o ludziach, kerzy ta muzyka piszom. Nojbarzi znani we świecie to: Grzegorz Gerwazy Gorczycki, Georg Philipp Tellemann, Edward Bogusławski, Jan Wincenty Hawel, Wojciech Kilar. Schlesisches Musikfest (ślōnske tumaczeniē:"Ślōnski Muzyczny Fest") to fest kery ôdbywo sie ôde 1876 z pauzōm we lotach 1942-1996. Ślōnsko kuchnia. Ślōnsko kuchnia je fest charakterystycznŏ, noleżi do kuchni strzodkowoojropejskich, nale mogymy pedzieć, że w każdyj tajli Ślōnska warzi sie trocha inaczij. Bez wiela lot mioła ajnflusy ze polskom, miymieckom a czeskom, beztoż na cołkim Ślōnsku jodło niē je take some. Na Ślōnsku je wiela jodła kere nikaj indzij na ziymie niy ma, nale nikere potrawy sōm take kej na terynach z kerych mioły ajnflus. Powszechnie uważo sie, iże nojczynstszym ślōnskim jodłym sōm rolady wroz ze ślōnskimi kluskōma a modrōm kapustōm, zaś piyrsze danie musi być nudelzupa. Folklor. Ôblyczynia ludowe. Ôblyczynia ludowe Dolnego Ślōnska: ôblyczynie lelyniogōrske ôblyczynie kaczawsko-nadŏbrzańske ôblyczynie karkonoske ôblyczynie kłodzke ôblyczynie wołbrzyske ôblyczynie wrocławske ôblyczynie głogowske (ôsobno zorta) ôblyczynie z terynōw Nysy Ôblyczynia ludowe Gōrnego Ślōnska: ôblyczynie cieszyńske ôblyczynie pszczyńske ôblyczynie raciborske ôblyczynie rozbarske (gōrzańske) ôblyczynie Jackōw jabłōnkowskich ôblyczynie Gōrali ślōnskich ôblyczynie Lachōw ślōnskich Tańce. Nojbarzij znane ślōnske tańce to: Trojak, Grozik, Ôwczarek, Diobōłek, Gołōmbek, Puszczany, Ôd buczku. Wielgo tukej je rola ZPiT "Śląsk" im. S. Hadyny, kery stoł siy nojwiynkszym i nojznońszym propagatorym ślōnskiyj kultury we Polsce i na świyciy. Świynta: 4 grudnia je ôbchodzōne świynto Barbory, patrōnki grubiorzōw, zaś 4 maja Dziēń św. Floriana - patrōna hutnikōw. Zauobycz te niy sōm wolne ôd roboty, zaczyno siy je ôd Mszy we kościele, niyskorzij je pochōd ze hutniczōm abo bergmańskōm ôrkestrōm a pod kōniec nojczynścij je robiōny fest. Na Ślōnsku ôbchodzi siy Abrahama - 50. geburstag Na Ślōnsku popularny je karciany szpil szkat. Popularno na Ślōnsku je tyż hodowla gołymbi (we gołymbiokach). Ślōnzoki niy ôbchodzōm imienin Nauka a ôświata. Ze Ślŏnska je 17 ludzi, kerych ŏtrzymoło nadgroda Nobla, ze tygo dziesiynciu pochodziōło ze Wrocławia: pisorze – Theodor Mommsen (1902), Gerhart Hauptmann (1912) fizyki – Otto Stern (1943), Phillip Lenard (1905), Max Born (1954), Maria Goeppert-Mayer (1963), Johannes Georg Bednorz (1987), Hans Georg Dehmelt (1989) chymiki – Eduard Buchner (1907), Fritz Haber (1918), Friedrich Bergius (1931), Kurt Alder (1950), Konrad Bloch (1964) dochtōry a biochymiki – Paul Ehrlich (1908), Gerhard Domagk (1939) , Günter Blobel (1999) ekonōmista – Reinhard Selten (1994) Bez lauryatōw nadgrody Nobla, wstrzōd Ślōnzokōw je tyż wiela inkszych naukowcōw, do bajszpila: Theodor Kaluza, Gregor Mendel, Fritz London, Maria Cunitz, Richard Courant, Carl Friedländer a Carl Wernicke. Religijŏ. Na Gōrnym Ślōnsku bazowymi ôstrzodkami religijnego kultu katolikōw sōm bazylika Nojświyntszyj Marii Panny i świyntego Bartłomieja we Piekarach jak tyż Sanktuarium świyntyj Anny na Anabergu na Anabergu. Wŏżnym placym we tyj czynści Ślōnska je tyż bazylika Narodzyniŏ Nojświyntszyj Maryi Panny we Pszowie. Nojwŏżniyjszym ôstrzodkym religijnego kultu na Dolnym Ślōnsku je Sanktuarium świyntyj Jadwigi we Trzebnicy, we keryj spoczywajōm relikwie świyntyj Jadwigi, patrōnki Ślōnska. Piyrsze protestancke tryndy dotrzały do regiōnu hned po wystōmpiyniu Martina Lutra we 1517 roku. Liczba wiernych kościoła Ewangelicko-Augsburskigo na samym Cieszyńskim Ślōnsku szacuje sie na bez 40 tys. Na Czeskim Ślōnsku dzioła Ślōnski Kościōł Ewangelicki Augsburskigo Zawiyrzyniŏ, do kerego we 2009 roku przinŏleżało kol. 15,6 tys. wiernych. Ôrganizacyje a stŏwarziszynia. Ôrganizacyjami fungujōncymi na terynie Ślōnska sōm miyndzy inkszymi: Ruch Autōnōmije Ślōnska, Stŏwarziszynie Ôsōb Nŏrodowości Ślōnskij a Pro Loquela Silesiana. Ludność. Istniynie ôsobnyj ślōnskij nacyje je sp��rne. We Polsce niy uznŏwŏ sie ślōnskij nacyje, tak samo we Czechach. Podle polskigo Nŏrodnego Wykazu Wszeôbecnego ze 2002 roku ślōnskõ nŏrodność zadeklarowało 173 148 ôsōb, za to we wykazie wszeôbecnym na terynie Czech we 2001 roku ślōnskõ nŏrodność deklaruje 10 878 ôsōb. Nojnowszy wykŏz ze roku 2011 wykŏzoł, iże do ślōnskij nŏrodności prziznŏwŏ sie 809 tys. ludzi. Z tego 362 tys. czuje sie ino Ślōnzŏkami, za to ôstatek Ślōnzŏkami a Polŏkami abo Ślōnzŏkami a Miymcami. We 2012 roku we Katowicach zespōł wyuczōnych pod kerownictwym prof. Adama Bartoszka ze Instytutu Socjologije Ślōnskigo Uniwerzytetu przekludziōł podszukowanie ôbywatelske we kerym miyndzy inkszymi spytano powtōrnie ô nacyje. We ôdpowiedzi na to pytanie 49,1% spytanych ôsōb skŏzała ślōnskõ nŏrodność (28,7% spytanych ôsōb skŏzała ślōnskõ a polskõ nŏrodność wrŏz, za to 20% ślōnskõ za jedynõ). Przi analizowaniu sytuacyji socjologicznych panujōncyj na zaczōntku XX stoleciŏ podkryślŏ sie, iże Ślōnzŏki ze Ôpolskigo Ślōnska niy posiadali rozwiniyntyj nŏrodnyj świadōmości a przekōnaniŏ ô uczestnictwie we nŏrodnyj spōlnocie. Elymyntym jednoczōncym ta zbiorowość była wiynź regiōnalnŏ. Poza niylicznõ grupōm prawie manifestujōncōm swojã polskość, autochtōniczni Ślōnzŏki ze Ôpolskigo Ślōnskŏ piastowali swoje polske elymynta kulturowe niy za wyrŏz łōnczności ze polskõ nacyjōm, atoli za elymynt miyjscowego folkloru a kultury, dziynki keryj mogli ôdrōżnić sie ôd Miymcōw. Mŏwa. Jednym z elymyntōw kulturowyj tożsamości Ślōnzŏkōw sōm używane bez nich dialekty, kere ôd stoleci przizwŏlały poznŏwać swojich a cudzych. Zmŏcniajōm ône spōjność grupy, a jejich wyzbycie sie rōwnoznaczne je z pociepniyńciym spōlnoty. A dyć przinŏleży swrōcić uwagõ, iże autochtōni z ludnościōm napływowõ używajōm literackij gŏdki, a dialektami posugujōm sie we familiji a ôbrymbie włŏsnyj zbiorowości. Podle klasyfikacyje Alfreda Zaręby na terynie Ślōnskŏ wystympujōm dialekty a gwary: chazacki, chwalimski, cieszyński, czadecki, glywicki, jabłōnkowski, kluczborski, niymodliński, prudnicki, sulkowski, sycowski, ôpolski. Spōrny je status ślōnskij mŏwy. We gŏdkoznawczych publikacyjach ślōnszczyzna je uznŏwanŏ za dialekt polskij gŏdki. We polskim Nŏrodnym Wszeôbecnym Wykazie we 2002 roku używanie ślōnskigo we dōmowych kōntaktach zadeklarowało 56,6 tys. ôsōb. We wykazie ze 2011 roku było już 529 tys. takich deklaracyji. Czeskōm gŏdkōm i laszkimi dialektami ludność ôsprŏwiŏ przede wszyjskim na Czeskim Ślōnsku, polskōm gŏdkōm zaôbycz we polskij czynści Ślōnska, ślōnskim zaôbycz na Gōrnym Ślōnsku a miymieckōm gŏdkōm we miymieckij czynści Ślōnska i na Gōrnym Ślōnsku. Baukōnszt. Piyrszy murowany budōnek na Ślōnsku, to snŏdź chrōm zbudowany we placu tuma we Wrocławiu, a potym kościōł świyntego Mikołaja we Cieszynie z chyty XI stolecia. Wczaśnij jednak powstŏwały na Ślōnsku ôbrōnne grody z spotrzebowaniym kamiynnych elymyntōw. Sroge pōmiany w landszafcie baukōnsztu ukŏzały sie we XII stoleciu na Dolnym Ślōnsku, społym z murowanym baukōnsztym epoki rōmanizmu. Piyrsze stawiynia z cegłōwek datowane sōm na czasy Bolesława Wysokigo. We tym czasie na ślōnskich ziymiach ukŏzało sie mocka zōmkōw a rezydyncyje społym ze mustrami bydōncymi z Francyje, Miymiec, eli Italije. Ôd czasōw renesansu Ślōnsk cechowoł zebrany religijny baukōnszt, zachowany do dzisiej zaôbycz we kształcie i stylistyce drzywniannych kościołōw. Nojstarszymi zachowanymi do naszych czasōw drzywniannych kościołōw sōm strzedniowieczne kościoły Wszyjskich Świyntych we Łaziskach i Siyrotach na Gōrnym Ślōnsku, za to nojstarszõ ôbrōnnõ wieżōm na Gōrnym Ślōnsku je Wieża Woka we Prudniku. Wielokrotnie bez Ślōnsk przenikali roztōmajte sznity baukōnsztu, przikładym może być klasycystyczny baukōnszt, keryj nojstarszym przedstŏwicielym na ślōnskich ziymiach je Pałac Dietrichsteinōw we Władzisławiu. Nojsrogsze pōmiany baukōnsztu na Gōrnym Ślōnsku ukŏzały sie społym z przijściym industryjalnyj epoki we XIX stoleciu, a potym we latach PRL, kej prziszoł nŏrywny rozrost miast na tym terynie. Poza industryjalnym baukōnsztym a robotniczym ôsiedlōm takim jak bp. Kolōnijŏ Emma we Radlinie we XIX stoleciu i na zaczōntku XX budowane były tyż rezydyncyje posiedzicieli tukejszych statkōw Henckel von Donnersmarckōw a princōw z inkszych rodōw. Historyjŏ Ślōnska Ślōnzŏki Ślōnskŏ gŏdka Ślōnski dialekt miymieckij gŏdki "Silesia – historical region, Europe", "Encyclopædia Britannica" [dostymp 28 lutego 2021] "Szląsk", "Słownik geograficzny Królestwa Polskiego" t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 929, dir.icm.edu.pl [dostymp 28 lutego 2021] Śląska Biblioteka Cyfrowa ("Ślōnskŏ Digitalnŏ Bibliŏtyka"), sbc.org.pl [dostymp 28 lutego 2021] Stare brifkarty ze ślōnskich miast, vogel-soya.de [dostymp 28 lutego 2021]
+Qu qu – dwuznak, co wystympuje we gŏdkach, co używajōm alfabetu łacińskigo. Czytany je nojczyńścij kaj [kw] abo [kv]. We hiszpańskij gŏdce przed "i" i "e" ôsiōngŏ wertã fōnetycznõ [k].
+Magdeburg – miasto we Miymcach, stolica landu Saksōnijo-Anhalt, nad Elbōm. Je miastym na prawach krysu. We 1035 Magdeburg dostoł patynt na handel a trefy, jygo zapisy niyskorzi wlozły do miymiyckigo miejskigo prawa a bōły szyroko używane we cołkij strzodkowyj Ojropie. We XIII stoleciu Magdeburg wloz do Hanzy. Ôd XVI stolecio postrzodek protestantyzmu.
+Lubin (pol.: "Lubin", miym. : "Lüben", śl-miym.: "Liebn") – miasto położōne we połedniowo-zachodnij Polsce, we Dolnym Ślōnsku, we wojewōdztwie dolnoślōnskym. Położōny je uōn nad rzykōm Ziimnicōm. Lubin je stolicōm lubińskigo krysu, kery je ziymskim krysym. Miasto mo 75 681 miyszkańcōw, je dziywiyntnostym jeli chodzi ô wielość ludzi we na cołkym Ślōnsku, piōntym we wojewōdztwie dolnoślōnskym, drōgim we Legnicko-Głogōwskym Miedziowym Ôkryngu. We Lubinie je klōb fusbalowy Zagłębie Lubin (Majstr Polski: 1990/1991 i 2006/2007, we ekstraklasie ôd 1985 krōm 1988/1989, 2003/2004 i 2008/2009). Powstoł we 1946 roku, a swoje szpile gro na stadjōnie Dialog Arena.
+Saint-François-de-lÎle-dOrléans – gmin we Kanadzie, we prowincyji Quebec, we regijōnie Capitale-Nationale. Je rozlygowany na wyspie Île dOrléans na Rzyce Świyntygo Wawrzińca. Mo 28,96 km² wiyrchu a podug danych ze 2014 roku pōmiyszkiwało sam 527 ludzi. Neczajta Saint-François-de-lÎle-dOrléans
+Mistrzostwa Świata we Fusbalu 2010 bōły rozgrywane ôd 11 czyrwca do 11 lipca 2010 we Republice Połedniowyj Afriki. Bōły to piyrsze we gyszichcie mistrzostwa rozgrywane we Africe. Wygroła je a piyrszy roz zdobōła titel majstra Świata we Fusbalu Szpanijo. 2 we Johannesburgu: Soccer City a Ellis Park Stadium Durban Kapsztad Pretoria Port Elizabeth Bloemfontein Polokwane Nelspruit Rustenburg Grupy. Legenda do tabulek: Pkt – nōmera pōnktōw M – nōmera szpilōw W – wygrane R – remisy P – porażki Br  – tory zdobyte Br- – tory stracōne  /- – rōżnica torōw Dwa piyrsze manszafty ze kożdyj grupy awansujōm do dalszych szpili. Grupa A. RPA - Meksyk 1:1 (0:0) Tshabalala 55 - Márquez 79 Urugwaj - Francyjo 0:0 RPA - Urugwaj 0:3 (0:1) Diego Forlán 24, 80 (elwer), Álvaro Pereira 90   5 Francyjo - Meksyk 0:2 (0:0) Javier Hernández 64, Cuauhtémoc Blanco 79 (elwer) Meksyk - Urugwaj 0:1 (0:1) Luis Alberto Suárez 43 Francyjo - RPA 1:2 (0:2) Florent Malouda 70 - Bongani Khumalo 20, Katlego Mphela 37 Grupa B. Argyntyna - Niigeryjo 1:0 (1:0) Gabriel Heinze 6 Połedniowo Koryjo - Grecyjo 2:0 (1:0) Lee Jung-soo 7, Park Ji-sung 52 Argyntyna - Połedniowo Koryjo 4:1 (2:1) Gonzalo Higuaín 33, 76, 80; Park Chu-young (samobōjczy tor) 17 - Lee Chung-yong 45  1 Grecyjo - Niigeryjo 2:1 (1:1) Dimitris Salpinidis 41, Wasilis Torosidis 71 - Kalu Uche 16 Niigeryjo - Połedniowo Koryjo 2:2 (1:1) Kalu Uche 12, Yakubu Aiyegbeni 69 (elwer) – Lee Jung-soo 38, Park Chu-young 49 Grecyjo - Argyntyna 0:2 (0:0) Martín Demichelis 77, Martín Palermo 89 Grupa C. Yngland - Zjydnoczōne Sztaty 1:1 (1:1) Steven Gerrard 4 - Clint Dempsey 40 Algeryjo - Słowynijo 0:1 (0:0) Robert Koren 79 Yngland - Algeryjo 0:0 Słowynijo - Zjydnoczōne Sztaty 2:2 (2:0) Valter Birsa 13, Zlatan Ljubijankič 42 - Landon Donovan 48, Michael Bradley 82 Zjydnoczōne Sztaty - Algeryjo 1:0 (0:0) Landon Donovan 90 1 Słowynijo - Yngland 0:1 (0:1) Jermain Defoe 23 Grupa D. Miymcy -  Australijo 4:0 (2:0) Lukas Podolski 4, Miroslav Klose 26, Thomas Müller 68, Cacau 70 Syrbijo - Ghana 0:1 (0:0) Asamoah Gyan 84 (elwer) Miymcy - Syrbijo 0:1 (0:1) Milan Jovanović 38 Ghana - Australijo 1:1 (1:1) Asamoah Gyan 24 (elwer) – Brett Holman 11 Australijo - Syrbijo 2:1 (0:0) Tim Cahill 69, Brett Holman 73 - Marko Pantelić 84 Ghana - Miymcy 0:1 (0:0) Mesut Özil 60 Grupa E. Niiderlandy - Danijo 2:0 (0:0) Simon Poulsen 46 (samobōjczy tor), Dirk Kuyt 85 Japōnijo - Kamerōn 1:0 (1:0) Keisuke Honda 39 Niiderlandy - Japōnijo 1:0 (0:0) Wesley Sneijder 55 Kamerōn - Danijo 1:2 (1:1) Samuel Etoo 10 - Nicklas Bendtner 33, Dennis Rommedahl 61 Danijo - Japōnijo 1:3 (0:2) Jon Dahl Tomasson 81 - Keisuke Honda 17, Yasuhito Endō 30 , Shinji Okazaki 87 Kamerōn - Niiderlandy 1:2 (0:1) Samuel Etoo 65 (elwer) – Robin van Persie 36, Klaas-Jan Huntelaar 83 Grupa F. Italijo - Paragwaj 1:1 (0:1) Daniele De Rossi 63 - Antolín Alcaraz 39 Nowo Zylandyjo - Słowacyjo 1:1 (0:0) Winston Reid 90   3 - Róbert Vittek 50 Italijo - Nowo Zylandyjo 1:1 (1:1) Vincenzo Iaquinta 29 - Shane Smeltz 7 Słowacyjo - Paragwaj 0:2 (0:1) Enrique Vera 27, Cristian Riveros 86 Paragwaj - Nowo Zylandyjo 0:0 Słowacyjo - Italijo 3:2 (1:0) Róbert Vittek 25,73; Kamil Kopúnek 89 - Antonio Di Natale 81, Fabio Quagliarella 90 2 Grupa G. Wybrzeże Elefantowych Gnatōw - Portugalijo 0:0 Brazylijo - Pōłnocno Koryjo 2:1 (0:0) Maicon 55, Elano 72 - Ji Yun-nam 89 Brazylijo - Wybrzeże Elefantowych Gnatōw 3:1 (1:0) Luís Fabiano 25, 50; Elano 62 - Didier Drogba 79 Portugalijo - Pōłnocno Koryjo 7:0 (1:0) Raúl Meireles 29, Simão Sabrosa 53, Hugo Almeida 56;, Tiago Mendes 60, 89, Liédson 81, Cristiano Ronaldo 87 Pōłnocno Koryjo - Wybrzeże Elefantowych Gnatōw 0:3 (0:2) Yaya Touré 14, Romaric 20, Salomon Kalou 82 Portugalijo - Brazylijo 0:0 Grupa H. Szpanijo - Szwajcaryjo 0:1 (0:0) Gelson Fernandes 52 Hōnduras - Czile 0:1 (0:0) Jean Beausejour 34 Szpanijo - Hōnduras 2:0 (1:0) David Villa 17, 51 Czile - Szwajcaryjo 1:0 (0:0) Mark González 75 Szwajcaryjo - Hōnduras 0:0 Czile - Szpanijo 1:2 (0:2) Rodrigo Millar 47 - David Villa 24, Andrés Iniesta 37 1/8 finołu. Urugwaj - Połedniowo Koryjo 2:1 (1:0) Luis Alberto Suárez 8, 80 - Lee Chung-yong 68 USA - Ghana 1:2 po dogrywce (0:1, 1:1) Landon Donovan 62 (elwer) – Kevin-Prince Boateng 5, Asamoah Gyan 93 Miymcy - Yngland 4:1 (2:1) Miroslav Klose 20, Lukas Podolski 32, Thomas Müller 67,70 - Matthew Upson 37 Argyntyna - Meksyk 3:1 (2:0) Carlos Tévez26, 52, Gonzalo Higuaín 33 - Javier Hernández 71 Niiderlandy - Słowacyjo 2:1 (1:0) Arien Robben 18, Wesley Sneijder 84 - Róbert Vittek 90 4 (elwer) Brazylijo - Czile 3:0 (2:0) Juan 35, Luís Fabiano 38, Robinho 59 Paragwaj - Japōnijo 0:0 po dogrywce, elwry 5:3 Edgar Barreto, Lucas Barrios, Cristian Riveros, Nelson Valdez, Óscar Cardozo - Yasuhito Endō, Makoto Hasebe, Keisuke Honda. Luftnōł sie i trefiōł we poprzeczka Yūichi Komano. Szpanijo - Portugalijo 1:0 (0:0) David Villa 63 Ćwierćfinoły. Niiderlandy - Brazylijo 2:1 (0:1) Felipe Melo 53 (samobōjczy tor), Wesley Sneijder 68 - Robinho 10 Urugwaj - Ghana 1:1 (0:1, 1:1) po dogrywce, elwry 4:2 Diego Forlán 55 - Sulley Ali Muntari 45 2 Elwry: Diego Forlán, Mauricio Victorino, Andrés Scotti, Sebastián Abreu - Asamoah Gyan, Stephen Appiah. Maximiliano Pereira trefiōł mino - strzały ôd Johna Mensaha a Dominics Adiyiaha chyćōł tormōn Argyntyna - Miymcy 0:4 (0:1) Thomas Müller 3, Miroslav Klose 68, 88, Arne Friedrich 74 Paragwaj - Szpanijo 0:1 (0:0) David Villa 83 Pōłfinoły. Urugwaj - Niiderlandy 2:3 (1:1) Diego Forlán 41, Maxi Pereira 90 2 - Giovanni van Bronckhorst 18, Wesley Sneijder 70, Arien Robben 73 Miymcy - Szpanijo 0:1 (0:0) Carles Puyol 73 Szpil ô 3 plac. Urugwaj - Miymcy 2:3 (1:1) Edinson Cavani 28, Diego Forlán 51 - Thomas Müller 56, Marcell Jansen 82 Strzelcy torōw. Tory trefiōne ze elwrōw po dogrywce niy sōm rachowane. Thomas Müller David Villa Wesley Sneijder Diego Forlán Gonzalo Higuaín Miroslav Klose Róbert Vittek Luís Fabiano Asamoah Gyan Landon Donovan Luis Suárez Brett Holman Carlos Tévez Elano Robinho Arien Robben Keisuke Honda Samuel Etoo Lee Chung-yong Lee Jung-soo Javier Hernández Lukas Podolski Kalu Uche Tiago Andrés Iniesta Jermain Defoe Steven Gerrard Matthew Upson Martín Demichelis Gabriel Heinze Martín Palermo Tim Cahill Juan Maicon Jean Beausejour Mark González Rodrigo Millar Nicklas Bendtner Dennis Rommedahl Jon Dahl Tomasson Florent Malouda Kevin-Prince Boateng Sulley Muntari Dimitris Salpinidis Wasilis Torosidis Klaas-Jan Huntelaar Dirk Kuyt Giovanni van Bronckhorst Robin van Persie Carles Puyol Yasuhito Endō Shinji Okazaki Park Chu-young Park Ji-sung Ji Yun-nam Cuauhtémoc Blanco Rafael Márquez Cacau Arne Friedrich Marcell Jansen Sami Khedira Mesut Özil Yakubu Aiyegbeni Winston Reid Shane Smeltz Antolín Alcaraz Cristian Riveros Enrique Vera Hugo Almeida Liédson Raúl Meireles Cristiano Ronaldo Simão Bongani Khumalo Katlego Mphela Siphiwe Tshabalala Milan Jovanović Marko Pantelić Kamil Kopúnek Valter Birsa Robert Koren Zlatan Ljubijankič Michael Bradley Clint Dempsey Gelson Fernandes Edinson Cavani Álvaro Pereira Maximiliano Pereira Daniele De Rossi Antonio Di Natale Vincenzo Iaquinta Fabio Quagliarella Didier Drogba Salomon Kalou Romaric Yaya Touré Daniel Agger Park Chu-young Neczajta FIFA ô Mistrzostwach Świata we Fusbalu 2010
+Hrachovište - gmin we Słowacyji, we Trenčianskim kreju, we krysie Nové Mesto nad Váhom. Mo 9,2 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 723 ludzi. Neczajta gminu Hrachovište
+Neptōn – to je ōsmo a ôstatnio podug ôdlyguości ôd suōńca planeta we Ōkuodzie Suonečnym. Tak kej Jowiš, Saturn a Ōrōn je to planeta gazowo, třecio podug masy a štworto podug wielgości s planet Ōkuodu Suonečnygo. Miano planety je ôd řimskiego boga Neptōna. Astrōnōmičny symbol planety je ôd atrybutu Neptōna, trōjzymba. Terozki znōmy 13 jygo ksiynžycōw s nojwiynkšym Trytōnym. Ringi planetarne Neptōna sōm suabo rozwiniynte a miast ôkryngōw twořōm uōki. Přypuščo sie, aže je to spowodowane bez pole grawitacyjne Galatyji, jydnego s jego ksiynžycōw. Modro farba Neptōna je spowodowana wystympowaniym metanu we atmosfeře.
+Francusko rewolucyja 1789-1799 to bōł ôkres we gyszichcie Francyji, we kerym prziszło do srogich społecznych pōmiyniań a ôbalynio mōnarchiji Burbōnōw. Za uōnyj anfang je poważane zbulynie Bastyliji ôd paryskigo ludu 14 lipca 1789, zaś za kōniec - ôgłoszynie sie bez Napoleōna Piyrszym Kōnsulym 9 listopada 1799.
+Gigabajt (krōcyj GB) abo gibibajt (krōcyj GiB) – jednotki używane we informatyce ôznaczajōnce ôdpednio milijard (1 000 000 000 = 109) bajtōw i 230, to znaczy 1 073 741 824 = 10243 bajtōw. Zgodliwie ze sztandardym IEC 60027-2 we systymie przedrostkōw dwōjkowych (binarnych) ôbowiōnzujōm znŏleżności: 1 GiB = 1024 MiB = 1024 · 1024 KiB = 1024 · 1024 · 1024 B za to we systymie przedrostkōw dziesiyntnych SI: 1 GB = 1000 MB = 1000 · 1000 kB = 1000 · 1000 · 1000 B http://physics.nist.gov/cuu/Units/binary.html https://web.archive.org/web/20040612044148/http://www.quinion.com/words/turnsofphrase/tp-kib1.htm https://web.archive.org/web/20160820141603/http://www.nist.gov/public_affairs/techbeat/tb9903.htm
+Rozwój Katowice – ślōnski klub fusbalowy ze Katowicōw. We sezōnie 2016/2017 gro we II lidze polskij. Założōny 27 listopada 1925. Kej gospodorz gro szpile na sztadjōnie wele hulicy Zgody 28. Neczajta klubu
+Lakijskŏ gŏdka – izolowanŏ nachŏ-dagestańskŏ gŏdka ôficyjnŏ we Dagestōniy użiwanŏ bez Lakijōw. Użiwanŏ je we Dagestōniy we Rusyje. We ynglickej gŏdce: Lakijskŏ gŏdka na Ethnologue
+Bersenbrück – miasto we Miymcach, we landzie Dolno Saksōnijo, we krysie Osnabrück. Mo 42,54 km² wiyrchu a podug danych s 2012 roku mikyszkało sam 7 984 ludzi. Gryfino, Polsko Tinténiac, Francyjo Neczajta Bersenbrück
+Wielge Strzemieszycy (pol. "Strzemieszyce Wielkie") - dzielnica Dōmbrowy we ślōnskim wojewōdztwie, we Dōmbrowskim Zagłymbiu. We lotach 1954-1975 mioły miejske prowa, niyskorzi przikuplowane do Dōmbrowy.
+Ryma alergično – niymoc, alergične zapalyniy buōnōw maźglatych šnupy. Skiž reakcyje na alergyny, zauobyč pyuki roślinōw, immōnoglobuliny uwolniajōm histamina, kero štrucho maźglate buōny šnupy. Ôbiawōma ryme sōm kichaniy, ôbfito wydzielina ze šnupy a zatkaniy jydnyj abo ôbu jeji dziurōw, a tyž začyrwiyniyniy a lzowiyniy ślypiōw. Dodatkowym ôbiawym je bolyniy gowy. Lečōno je nojčyńści lykōma antyhistaminōwymi.
+Aptos - census-designated place we USA, we sztacie Kalifornijo, we hrabstwie Santa Cruz. Na 2020 rok pōmiyszkowało sam 6664 ludzi.
+Raphaël Xavier Varane (rodz. 25 kwietnia 1993 we Lille) - francuski fusbalok, kery gro na pozycyji ôbrōńce we Realu Madryt a reprezentacyje Francyji. Wygroł z reprezyntacyjōm Mistrzostwa Świata we Fusbalu 2018.
+Duisburg – miasto na prowach krysu we Miymcach, we landzie Nadrynijo Pōłnocno-Westfalijo. Je rozlygowane nade Rynym, we aglomeracyji Rhein-Ruhr, kero podug roztomajtych rachowań mo 10-12 mln. miyszkańcōw. Srogi ôstrzodek industryji. Miejske prowa mo ôd 1292. Calais, Francyjo Fort Lauderdale, USA Gaziantep, Turcyjo Lomé, Togo Perm, Rusyjo Portsmouth, Wielgo Brytanijo San Pedro Sula, Hōnduras Wilno, Litwa Wuhan, Chiny
+Andora, Ksiynstwo Andory (katal. "Principat dAndorra" [prinsiˈpat dənˈdorə], szp. "Principado de Andorra", franc. "Principauté dAndorre") – niywielge państwo we połedniowyj Ojropie, bez dostympu do morzo. Je rozlygowane we Pirynejach a granica mo ze Francyjōm a Szpanijōm. Miyszkańcōma Andory sōm Szpanieloki a Katalany. Je to kōnstytucyjno mōnarchijo we keryj gowa państwa je kolygijalno - jeji fōnkcyjo połńōm prezydynt Francyje a biskup La Seu dUrgell. Je to kraj niymożebniy gōrzisty. Aże 80% norodowygo przichodu pochodzi ze turystyki. Krōm tygo, Andora je "dowkowym rajym", skiż czego mynga firmōw mo sam siedziby a we Andorze płaci dowki.
+Seszele – państwo we Africe, rozlygowane na wyspach na Indyjskim Ôceanie, na wschōd ôd Afriki kōntynyntalnyj a na pōłnoc ôd Mauritiusa. Znōme do Arabōw we X stoleciu, lo Ojropejczykōw ôddekńōne we 1505 roku ôd Portugalczykōw. S anfanga bezludne, ôd 1770 kolōnizacyjo francusko, ôd 1794 okupowane ôd Wielgij Brytaniji. We latach 1814-1976 brytyjsko kōlonijo, niyskorzi niypodległe. Gospodarka je ôparto na turystyce a bauerstwie.
+Zbigniew Ryszard Stonoga (rodz. 17 października 1974 we Ôzimku) – polski geszefciorz, społeczny dziołocz a polityker. Znōmy skiż ujowniynio akt podsuchowyj afery. Mo przez 140 roztomajtych sprow we gerychtach a prokuraturach, niy myni jak 2 razy bōł już prawomocnie skozany. "Kim jest Zbigniew Stonoga?" Gazeta Wyborcza (we polskij godce) dziennik.pl (we polskij godce)
+Valetta - stolica Malty, rozlygowano na wyspie Malta. Je sam mocka zabytkōw.
+Robert Biedroń (ur. 13 kwietnia 1976 we Rymanowie) - polski polityker a publicysta, dziołocz ruchu LGBT. We lotach 2011-2014 bōł posłym ku polskimu Sejmowi. We latach 2014-2018 roku bōł prezydyntym Słupska. We 2019 ôstoł wywelowany na posła ku Ojroparlamyntowi. Neczajta Roberta Biedronia
+Elektryczno gitara (E-gitara) to je zorta gitary, co mo siylny korpus i elektrōniczne przetworzocze, kere wymiyniajōm dyrgania ôd ôcylowych strun na elektryczny prōnd. Sygnoł ôd gitary idzie przetworzić coby dostać roztōmajte efekty klangu, a na kōniec ôdtworzajōm go gośniki. Popularne knify modyfikacyje sygnału ôd gitary to cum bajszpil zniykształcynie ("distortion") abo echo ("reverb"). Gyszichta elektrycznych gitar siōngo roku 1931. Insztrumynt wartko rozniōs sie postrzōd muzykōw jazzowych. Elektryczne gitary miały fest wpływ na ewolucyjo muzycznych zort jak cum bajszpil elektryczny blues, rock and roll, rock, heavy metal. Sōm tyż ône używane we popie, folku i country. Sztruktura. Moderne elektryczne gitary sōm zaôbycz solidne i wykōnane ze holcu abo plastika. Je mocka zort elektrycznych gitar. Nojczyńścij trefio sie gitary ze szejściōma strunami (we sztandardowym tuningu ôd spodka do wiyrchu: E, A, D, G, B, E), nale popularne sōm tyż gitary siedmiostrunowe ze ekstra niższōm strunōm. Grif we elektrycznyj gitarze może mieć roztōmajte kształty, a progi bywujōm leko wygiynte, coby ulekszić szpil. Klang wychodzōncy ôd elektrycznyj gitary idzie modyfikować kej puszczōny bez depty i inksze masziny zanim dotrzi do zmacniocza. Roztōmajte efekty idzie tyż przidać bez sōm zmacniocz.
+COVID-19 (uod ) – zakaźno niymoc ôddechowego układu kero je wywołowano ôd wirusa SARS-CoV-2. Piyrszy roz bōła ôzpoznano a ôpisano we listopadzie 2019, we chińskim mieście Wuhan we prowincyji Hubei. We grudniu sztartła pandymijo. Prziczyna. Niymoc COVID-19 je wywołowano ôd wirusa SARS-CoV-2, kery je spokrywńōny ze wirusym SARS a przōdzij bōł roboczo mianowany „2019-nCoV” (uod ). We listopadzie 2019 po piyrszy roz zdjagnozowano bōło niymoc we prowincyji Hubei, keryj stolicōm je miesto Wuhan. Chińske naukowce stwierdziyli, że zdrzōdłym nowego korōnawirusa sōm cyckocze. Czynste ôbiawy: gorōnczko suchy kaszyl zmōnczenie płytki ôddech Rzodsze ôbiawy: ôdkrztuszanie plwociny bōl gowy dreszcz krwioplucie bōl we piersiowej klatce biegunka nudność wymioty bōl gardła Uobiawy. Niymoc może prowadzić do zapalenia płuc, ôstrej niywydolności ôddechowej, sepsy a wstrzōnsu septycznego ôraz do śmiyrci. Pandymijo. Pandymijo COVID-19 sztartła na micie grudnia 2019. Na sztand 6 stycznia 2021 zachorzało przez 87 mln ludzi a umrziło przez 1,8 mln.
+Jegor Timurowicz Gajdar (rus. "Егор Тимурович Гайдар", rodz. 19 marca 1956 we Moskwie, um. 16 grudnia 2009) – ruski polityker, doradca prezydynta Borisa Jelcina, prymier Rusyje ôd 15 czyrwnia 1992 do 14 grudnia 1992. Znōmy ze rynkowych reformōw kere wkludzoł we 1991 jako minister finansōw. Bōł srogim krytykantym prezydynta Władimira Putina.
+Sarōng to je zorta kecki noszōnyj jednako ôd bŏb i chopōw na Malajach. Je ôna słożōnŏ ze jednego płata materyje.
+Siybeskŏ gŏdka – ałtajskŏ gŏdka s familije Tōnguskich gŏdek użiwanŏ bez Siybōw we Siynciyaniy we Chinach.
+Richard Holtze (rodz. 9 lutego 1824 we Bełku, um. 27 stycznia 1891 we Katowicach) – dochtōr medycyny, posoł do Reichstagu, spōłzołożyciel miasta Katowice, piyrszy a dugoletni prezydynt Rady Miejskij Katowic. Ôd 1855 r. zasiadoł we Zgrōmadzyniu Gminnym, we kerym podyjmowoł mynga inicjatyw lo rozwoju Katowic, co miało wpływ na nadaniy 11 września 1865 r. krōlewskim edyktym prow miejskich. Piyrsze miejski welōnek ôdbōł sie 3 marca a 4 kwietnia 1866 r. S 342 kandydatōw ôbrano bōło piyrszych 18 przedstowicielōw. Te przedstowiciele pode przewodnictwym Holtzego ôbrały piyrszy katowski magistrat. Burgermajstrym miasta Katowice ôstoł Louis Diebel ze Krapkowic, zastympcōm hurgermajstra Rossei, a tyż sztyrech stałych miejskich rajcōw (we 1875 r. dziwgńōno bōło jejich liczba do sześciuch). Richard Holtze ôstoł prezydyntym Rady Miejskij. We 1869 r. bōł spōłzołożycielym wolnumularskij loże ("Johannis-Loge zum Licht im Osten zu Kattowitz") a ôstoł jeji piyrszym kerownikym. We 1873 bōł ôbrany na człōnka prezydjym Rady Krysu Katowickigo, we 1877 r. posłym Syjmu Ślōnskij Prowincyje, a krōm tego jako człōnek Norodowo-Liberalnyj Partyje posłym do Pruskigo Syjmu. Wszyjske te fōnkcyje połńōł do śmiyrci, to je do 27 stycznia 1891 r. Pochowali go na starym wanielickim kyrchofie – terozki ul. Damrota. S inspiracyje kōmōnistycznych władzōw tyn kyrchof bōło zbezczeszczōno, a niyskorzij rokach teryn przeznaczōno bōło pod budowa Ślōnskij Bibljotyki. We 25. rocznica dochtoratu dostoł ôd społeczności miasta wysoko nadgroda, kero coko przeznaczoł budowa basynu wele miejskij badyhale. Na jeji budynku znojduje sie dzisiej, ôdsłōniynto we 2005 r., pamiōntkowo tabulka a biust dra Richarda Holtzego we uznaniu uōnego zasug dlo rozwoju miasta. Richard Holtze, Die Stadt Kattowitz – Eine kulturhistorische Studie. Polskie tłumaczenie wzbogacone materiałem ilustracyjnym ukazało się 2005 ze okazji 140-lecia Miasta Katowice. Robert Borkowy, John Baildon i Richard Holtze oraz ich związki ze miejscowością Bełk [w:] Śląsk bogaty różnorodnością kultur, narodów i wyznań, Czerwionka-Leszczyny 2004, ss. 35-46. Die Stadt Kattowitz – Eine kulturhistorische Studie. 1871 Richard Holtze, wybitny katowiczanin uhonorowany! (UM) Richard Holtze o Katowicach
+Żagań - miasto a siedziba krysu we lubuskim wojewōdztwie, nad rzykōm Bōbr. Żagań je miastym ôd 1280.
+Glywice (pol.: "Gliwice", łać.: "Glivitium", czes.. "Glivice" abo "Hlivice", miym.. "Gleiwitz", downi "Glywice" abo "Gleywitze") – miasto we połedniowyj Polsce na prowach krysu we wojewōdztwie ślōnskym, siedziba władzōw ziymskigo glywickigo krysa a djecezyje glywickij. Urzōnd Miejski we Glywicach - BIP Gliwice - Sferyczne anoramy Gliwice - W obiektywie
+Suchumi (gruz. სოხუმი, abch. "Аҟәа", rus. Сухум) – stolica a nojwiynkszy sztad Abchazyji (niyuznowane państwo, formalniywe skłodzie Gruzyji). Je rozlygowane nade Czornym Morzym.
+Utah (/ˈjuːtɑː/) to je sztat we Zjydnoczōnych Sztatach, rozlygowany na strzodkowym zachodzie kreju. Granica mo na pōłnocy ze sztatōma Idaho a Wyoming, na wschodzie ze sztatym Kolorado, na połedniowym wschodzie ze Nowym Meksykem, na połedniu ze sztatym Arizōna a na zachodzie ze sztatym Newada. Podug danych ze 2008 roku, 58% miyszkańcōw je Mormōnōma. Ôficjalno neczajta stanu Utah (we angelskij godce)
+Nanaje - Nacyjŏ s tōnguskich ludōw zamiyszkujōnca hlawniy Chaborowski Kraj we Rusyje a Hejlōnciyan we Chinach. Jejich gŏdka to Eweńskŏ gŏdka.
+Castries – nojsrogsze miasto a stolica Saint Lucii a dystryktu Castries. Morsko hawyna nade Karajibskim Morzym. Ôstrzodek industryji.
+Mandlowiec trōjklapowy, mandelek trōjklapowy ("Prunus triloba") – pochodzōnca s Chin ziylina ôzdobno, noleżōnco do zorty "Prunus". Je to kerz, do sie atoli wyhodować we formie kōlistygo strōmu dochodzōncygo do 150 cm wysokości. Pod kōniec kwietnio a moja rozpoczyna sie kwitniyniy - rōżowawe kwioty "Prunus triloba" ôśōngajōm do 3,5 cm szyrzki. Miano "trōjklapowy" wywodzi sie ôd ksztołtu porośńjyntych delikatnymi "włoskami" liści, kere rozwijajōm sie dziepiyro po przekwitniyńciu kwiotōw.
+Kurt Vonnegut (rodz. 11 listopada 1922 we Indianapolis, um. 11 kwieciynia 2007 we Nowym Jorku) – amerikański pisorz. "Player Piano" "The Sirens of Titan" "Mother Night" "Cats Cradle" "God Bless You, Mr. Rosewater" "Slaughterhouse-Five" "Welcome to the Monkey House" "Happy Birthday, Wanda June" "Breakfast of Champions" "Slapstick" "Jailbird" "Palm Sunday" Neczajta Vonneguta
+Efate - wyspa na Pokojnym Ôceanie, we archipelagu Nowe Hebrydy, we Vanuatu, we prowincyji Shefa. Mo 899,5 km² a podug danych ze 2009 roku pōmiyszkiwało sam 65 829 ludzi. Je sam rozlygowano stolica Vanuatu, Port Vila.
+Mag Lam (林欣彤 rodz. 21-szi lipiyc 1990, Hong Kong) - hong kongskŏ piosynkarkŏ, zwyciynscŏ kōnkursu radyjŏ-tylywizyji The Voice 2. We 2013 rŏku brŏła udziŏł we Fesciy Piosynki TV ABU 2013 jakŏ ryprezyntantkŏ Hong Kongu śpiywajōnc piosynka Shijian. Wǒ yuàn liú xià (我願留下) (2011) I Love Hong Kong (2011) Shǐzhōng dōu xì péngyǒu hǎo(始終都係朋友好)(2011) Fyi shyng(飛聲)(2011) Lets Go Celebrate (2012) Sān shyng yǒuxìng(三生有幸) (2012) Rú qínggy(如情歌)(2012) Are You Okay(2012) Lets Fly Away(2013) We Dream(2013) Yīqiān líng yī cì rénshyng(一千零一次人生)(wersyjŏ na pianiyniy)(2013) https://zh.wikipedia.org/wiki/林欣彤
+Gyöngyhajú lány (śl. "Dziołcha s kudłōma choby perły") je śpiywka madziarskij rokowyj skupiny Omega. Śpiywka bōła nagrano we 1969 roku a je na placie 10000 lépés. Tekst naszkryflała Anna Adamis, muzyka ułożōł Gábor Presser a uōna śpiywka śpiywoł János Kóbor. Skupina nagroła tyż wersyjo we angelskij a miymieckij godce. Je mocka coverōw uōnyj śpiywki, m. in. ôd skupiny Scorpions, Franka Schöbla, Kultu, Zakopower a inkszych. Śpiywka wydano tyż we 1970 roku jako singel.
+Ludobōjstwo Ujgurōw – ludobōjstwo kludzōne prociw turkijskim nacyjowym a muzułmańskim religijnym myńszościōm we prowincyji Sinciang, ôd Chińskij Ludowyj Republiki ôd 2014 roku. Perzōny kere przinŏleżōm do turkijskich myńszości we regiōnie Sinciang, sōm zawiyrane we lagrach (kere regiyrōnek ChLR mianuje "lagrami reedukacyje") , sterylizowane lebo zmuszane do roboty na plantacyjach bawołny. Dziecka ôd ujgurskich familije sōm ôddzielane ôd swojich familije. Podug badań przekludzōnych ôd BBC ōngyfer pōł milijōna Ujgurōw we prowincyji Sinciang przimusowo robi na plantacyjach bawołny. Sōm tyż dowody, iże na terynach "reedukacyjnych lagrōw" tworzōne sōm fabriki dlŏ heresztantōw. Kożdŏ perzōna kerŏ prōbuje uciyc ze lagrōw ChLR je rozstrzyliwanŏ. Ôbskarzŏ sie tyż regiyrōnek ChLR ô niyszczynie ujgurskich smyntŏrzōw a meczetōw.
+Grude - miejscowość we Bośni a Hercegowinie, we Federacyji Bośni a Hercegowiny, we zachodniohercegowińskim kantōnie, siedziba gminu Grude. Na 2013 rok pōmiyszkiwało sam 4347 ludzi.
+Katyń – wieś we Rusyji, we smoleńskim ôbwodzie nad Dnieprym. Mo ōng. 1700 miyszkańcōw. Plac mordu przez 21 768 polskich ôficerōw na pozimku 1940 roku - katyńsko zbrodnia. Matko Bożo Katyńsko Miednoje, Kozielsk, Starobielsk, Charkōw, Smoleńsk
+Icchak Szamir, hebr. יצחק שמיר, (rodz. 15 października 1915 we Rōżanyj (teroźnio Biołoruś) kej Icchak Jaziernicki, um. 30 czyrwca 2012 we Tel-Awiwie) – izraelski polityker. We rokach 1983-1984 a zaś 1986-1992 bōł prymierym Izraela.
+Kaysersberg Vignoble - gmin we Francyji, we regijōnie Grand Est, we departamyńcie Haut-Rhin. Mo 35,45 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 4677 ludzi. Gmin powstoł 1 stycznia 2016 bez skuplowanie gminōw Kaysersberg, Kientzheim a Sigolsheim.
+Green Day – rokowo skupina zołożōno we 1987 bez gitarziste Billiego Joe Armstronga a gitarziste basowygo Mikea Dirnta we Kaliforniji we Zjednoczōnych Sztatach. Do marca 2013 sprzydali 75 miljunōw płyt na cołkim świycie, a nojlepij sie sprzydało "Dookie" (15 miljunōw). Billie Joe Armstrong - gitara, śpiyw Mike Dirnt - gitara basowo Tré Cool - szlagcojg, insztrumynty perkusyjne Jason White - gitara, śpiyw dodatkowy John Kiffmeyer - szlagcojg, insztrumynty perkusyjne
+Borgo San Lorenzo - gmin we Italiji, we regijōnie Toskanijo, we prowincyji Firenze. Mo 146,37 km² wiyrchu a podug danych ze 2014 roku pōmiyszkiwało sam 18 241 ludzi. Neczajta Borgo San Lorenzo
+Hydrokraking (hydrokrakowaniy) to zorta krakingu. Przeprowadzo sie go we tymperaturze 250-450 °C przi ôbecności wodoru pod drukym 3-15 megapaskalōw. Katalizatorōma mōgōm być zwiōnzki take kej nikel, kobalt, platyna, molibdyn abo pallad. We wyniku hydrokrakingu ze wysokowrzōncych frakcyj naftowyj ropy ôtrzimuje sie benzina wysokouoktanowo a ôlej ôpałowy a napyndowy.
+Nahalal (hebr. נהלל) - moszaw we Izraelu, we Pōłnocnym Dystrykcie, we Samorzōndzie Regijōnu Emek Jizreel. Na 2021 rok pōmiyszkowoło sam 1253 ludzi.
+Bacbiskŏ gŏdka – nachŏ-dagestańskŏ gŏdka s tajli nachskich gŏdek użiwanŏ bez Bacbisōw. Użiwanŏ je we Kachecyje we Gruzyje. We ynglickej gŏdce: Bacbiskŏ gŏdka na Ethnologue
+John Legend (rodz. 28 grudnia 1978 we Springfield) - amerikański piosynkorz ze zorty R&B, pianista, kōmpozytor. Dostoł Ôskara za nojlepszo śpiywka we 2015 roku, za "Glory". "Get Lifted" (2004) "Once Again" (2006) "Evolver" (2008) "Wake Up!" (2010; ze The Roots) "Love in the Future" (2013) "Live at SOBs" (2002) "Solo Sessions Vol. 1 – „Live at the Knitting Factory”" (2003) "The John Legend Collection" (2006) Ôficjalno neczajta
+Izrael, Państwo Izraela (hebr. – מדינת ישראל, trl. "Yisrael", "Medinat Yisrael", trb. "Jisrael", "Medinat Jisrael"; arab. دولة اسرائيل, trl. "Isrāīl", "Dawlat Isrāīl", trb. "Israil", "Daulat Israil") – państwo położōne we Azyje, na Bliskym Wschodzie, pōmiyndzy Morzym Strzōdziymnym, Morzym Martwym a Morzym Czyrwōnym. Sōnsiaduje ze Libanym, Syryjōm, Jordanijōm a Egiptym.
+Dwa – naturalno nōmera rozlygowano pōmiyndzy 1 a 3, je nojmajsōm piyrszōm nōmerōm. Inksze nōmery do sie tajlować bez 2 ino, kedy ôstatńōm cyferōm danyj nōmery je 0, 2, 4, 6 abo 8.
+Godka manx – ("Gaelg Vanninagh"; gaelicko godka manx) – godka s grupy gojidelskij (q-celtyckij) godek celtyckych, kero užywano je na wyspie Man (depyndyncyji Korōny brytyjskij), pouožōnyj na Mořu Irlandzkym. Pochodzi ôd staroiryjskij godki, a šcygōlniy ôd jygo djalyktōw ulsterskigo a galloway. Wyodrymbniu sie ōngyfer V w. n.e. Nojstarše hańšrifty we tyj godce pochodzōm ale dziepiyro s XVII w. Literatura we manx niy je zbyt bōgato. Uobecniy manx do sie uznoć za godka umarto abo přinojmyni bliski wymarciu, bo podejmuje sie prōby jygo ôdrodzynio. Ôstatnio ôsoba, kera užywoua go kej ôjčysto godka umarua we roku 1974. Dziouanio majōnce na cylu ôžywiyniy tyj godki přiniosuy pewne rezultaty - ôbecniy kupa miyškańcōw wyspy naumiouo sie manx a posuōguje sie nim kej drōgōm godkōm, po angelskij. Podle spisu ludności s 1991 roku bōuy to 634 ôsoby s přez ôziymdziesiyńciotysiynčnyj populacyje wyspy, 10 lot pōźnij zadeklarowouo znojōmość godki juž přez 1000 ôsōb wiyncyj (2,2 % ludności wyspy). W ôstatnich lotach pojawiuy sie tyž ôsoby, lo kerych manx je piyršōm godkōm - bajtle tych, keři naučyli sie go a posuōgujōm sie nim we žyciu codziynnym. W 2001 r. kej take ôkreśliuo sie 56 ôsōb.
+Seymour Cassel (rodz. 22 styčnia 1935 we Detroit) to je amerikański aktor, kery bōu nōminowany do Oscara za rola drugoplanowo we filmie "Faces". "Shadows" (1959) "Faces" (1968) "Coogans Bluff" (1968) "The Revolutionary" (1970) "Minnie and Moskowitz" (1971) "The Killing of a Chinese Bookie" (1976) "Black Oak Conspiracy" (1977) "Opening Night" (1978) "California Dreaming" (1978) "Convoy" (1978) "Mr. Mikes Mondo Video" (1979) "Sunburn" (1979) "King of The Mountain" (1981) "Love Streams" (1984) "Eye of the Tiger" (1986) "Wicked Stepmother" (1989) "White Fang" (1991) "In the Soup" (1992) "Honeymoon in Vegas" (1992) "Indecent Proposal" (1993 ) "Trees Lounge" (1996) "Obsession (1997, miymiecko TV)" "Rushmore" (1998) "The Royal Tenenbaums" (2001) "The Burial Society" (2002) "Passionada" (2002) "Stealing Harvard" (2002) "Stuck on You" (2003) "The Life Aquatic with Steve Zissou" (2004) "The Wendell Baker Story" (2005) "Artie Langes Beer League" (2006) profil we IMDB
+Lopski Siyan (Ujgu.: لوپ ناھىيىسى‎, Lop Nahiyisi) - Siyan we Siynciyaniy kery je podle administracyje Hotańskej Prefektury. Siyan mŏ 14 264 km2 placu a kole 240 000 perzōnōw (2002).
+Sarajewo (bośń. "Sarajevo", serb. "Сарајево", tur. "Saraybosna") – nojsrogsze miasto a stolica ôd Bośnie a Hercegowiny. We 1984 roku bōły sam szpilane Ziimowe Ôlimpijske Igrziska.
+Pawelekville – zidlōng Ślōnzŏkōw we USA, we połedniowyj tajli sztatu Teksas, założōny bez ymigrantōw ze Gōrnego Ślōnska ze placu Panna Maria. Historyjŏ. Miano zidlōngu je ôd miana familije Pawelek. Przed 1947 nosiyła miano "Carvajal Crossing" skuli bliske położynie tyj przeprawy podle Cibolo Creek. Ymigranciŏ ze Ślōnska do Ameryki czynsto we rubryce „krŏj byciŏ” podŏwali „Poland”, krōm iże Polski niy było na kartach skirz rozbiorōw, a Ślōnsk znŏd sie we granicach Polski dopiyro we XX stoleciŏ. Panna Maria Cestohowa
+Wejherowo (kaszub. "Wejrowò" abo "Nowé Miasto", miym. "Neustadt in Westpreußen") – miasto we Polsce, we pōmorskim wojewōdztwie, siedziba wejherowskigo krysu a wiejskigo gminu Wejherowo. We lotach 1975-1998 administracyjniy noleżoło do gdańskigo wojewōdztwa.
+Danilo Türk (rodz. 19 lutego 1952 we Mariborze) – słowynijski polityker, prezydynt Słowynije ôd 23 grudnia 2007 do 22 grudnia 2012.
+Wolność i Praworządność (ślōnske swobodne tumaczyniy: "Frajnizna a Prawe Rzōndzyniy") je niyistniejōnco już polityczno partyjo, kero fōngowała we Polsce. Bōła uōna zołożōno we 2005 ze mianym "Platforma Janusza Korwin-Mikkego" lo welōngu do polskigo parlamyntu. Ze listōw Platformy sztartowali znamiyńniy człōnki Unije Polityki Realnyj, nale tyż inksze, kej Andrzej Pilipiuk. Po przegranyj we welōngu, PJK-M przestało fōngować, nale partyjo niy ôstała rozwiōnzano. We 2009, po wnōtrznych problymach we UPR Janusz Korwin-Mikke ôgłośōł reaktywacyjo PJK-M. 12 listopada tygo roku bōł kōnwynt partyje, na kerym pomiynili miano na "Wolność i Praworządność" a ôbrali za prezesa Janusza Korwin-Mikkego. We welowaniu na prezidynta Polski we 2010 kandidatym partyje bōł Janusz Korwin-Mikke, kery dostoł 2,49% a zajyn sztworty plac. We tym samym roku podjynli decyzyjo ô połōnczyniu sie ze UPR. 24 marca WiP ustoł istnieć, a na nostympny dziyń powstoł Unia Polityki Realnej - Wolność i Praworządność, kero niyskorzi przemianowali na Kongres Nowej Prawicy. Program. WiP je partyjōm kōnserwatywno-liberalnōm, je za deregulacyjōm rynku, prywatyzacyjōm lazarytōw a szulōw, karōm śmiyrci a pogłōwnym podatkym. Dowo ôdpora lo małżyństwōw hōmoseksualistōw a wszyjskim ulgōm a zasiłkōm. Je to ojrosceptyczno patryjo. Prezes - Janusz Korwin-Mikke I wiceprezes - Agata Rymaszewska II wiceprezes - Jerzy Szałaciński Skarbnik - Anna Orzechowska Sekretorz - Marcin Parysz Prasowy rzecznik - Adam Król Ôficjalno neczajta WiP-u
+OS X (downij Mac OS X) – familijo ôperacyjnych systym lo kōmpōtrōw Macintosh zbajstlowano ôd Apple Inc. we 2001 roku. Terozki nojnowszōm wersyjōm je 10.8 "Mountain Lion". Miana wersyji sōm ôd wielgich kotōw. Systyma ta je zbajstlowano na bazie systymy NeXTSTEP, kera Apple kupiōł a sprowiōł do OS X. OS X to je systyma unixowo, a kunkretniy ze familiji BSD. Podstawa systymy je swobodnym ôprogramowaniym, a uōnyj miano to Darwin. Ôficjalno zajta systymu.
+Golub-Dobrzyń - miasto we Polsce, we kujawsko-pōmorskim wojewōdztwie. Siedziba golubsko-dobrzyńskigo krysu a wiejskigo gminu Golub-Dobrzyń. Je rozlygowane nade rzykōm Drwynca. Powstoł bez skuplowanie dwōch miastōw - Golubio a Dobrzynio, formalnie we 1951 roku, po prowdzie we 1941.
+Irlandyjo, Republika Irlandyje ("Éire", "Poblacht na hÉireann", połne miano angelsko to jedziniy "Ireland", co mo podkryślać dōnżynio zjydnoczyniowe ze Irlandyjōm Pōłnocnōm) – państwo we Ojropie Zachodnij, człōnek Unije Ojropejskij. Zajmuje wiynkszość placu wyspy ô tym samym mianie. Administracyjny tajlōng. Wyspa Irlandyjo tajluje sie na 4 historyczne prowincyje, a uōne na 26 hrabstwōw niyzoleżnych ôd jejich tajlōngu na Irlandyjo a Pōłnocno Irlandyjo. Strzednio dugość żywobycio - 75 rokōw (chopy 73, baby 78) PKB: 37.822 $ na miyszkańca (nōminalniy) Nojwiynksze miasta Dublin (ludność miasta 553.165, ludność aglōmeracyje 1.173.179) Cork (ludność miasta 125.622, ludność aglōmeracyje 208.669) Limerick (ludność miasta 94.192, ludność aglōmeracyji 162.413) Galway (ludność miasta 65.832, ludność aglōmeracyje 66.163) Waterford (ludność miasta 44. 594, ludność aglōmeracyje 46.736) Rozlygowaniy Dostymp do Morzo Irlandzkigo, Morzo Celtyckigo, Ôceanu Atlantyckigo, a ôd Wielgij Brytanije ôddziela jōm Kanou Św. Jeřygo. Powieřchnio nizinno Duōgość wybřeža 1. 448 km Duōgość granicy s Irlandyjōm Pōunocnōm (tajlōm Zjydnočōnygo Krōlestwa) 360 km Nojwyžšy pōnkt Carrantuohill 1.041 m. n.p.m. Nojnižšy pōnkt Ôcean Atlantycki 0 m. Nojdugšo řeka Shannōn 259 km Nojwiynkše jezioro Loch Coirib 176 km² Klimat Uōmiarkowaniy ciepuy (je wynikym přepuywajōncygo niydaleko ciepuygo prōndu ze Zatoki Meksykańskij) Niiske amplitudy ročnych tymperatur Wysoko wilgotność powietřa a tyž čynsto sam padze Ōstrōj polityčny. Irlandyjo to dymokracyjo parlamyntarno. Jeji systym prawny je ôparty na prawie zwyčajowym i ustawodawstwie uchwalanym bez parlamynt zgodniy s kōnstytucyjōm. Přepisy Uńje Ojropejskej majōm moc prawno we Irlandyji. Kōnstytucyjo irlandzko, přijyntao 29 grudnia 1937, ôpisuje forma řōndu a tyž definiuje wuadza i fōnkcyje Prezydynta, ôbu izb parlamyntu ("Oireachtas") jako i řōndu. Definiuje tyž struktura i wadza sōndu a ôpisuje podstawowe prawa ôbywatelske. Akt Republiki Irlandyji s 1948 zerwou ôstatniy formalne zwiōnzki s Wielgōm Brytaniōm. Irlandyjo ôdzyskoua niypodlygość we 1921. Prezydynt je gowōm państwa i je wybierany we wyborach bezpośrednich na kadyncyjo, kero trwa 7 lot. Ta sama perzōna može być prezydyntym ino dwukrotniy. Bierne prawo wyborče přisōgiwo ôbywatelōm, keři ukōńčyli 35 lot. Ôd 1997 prezydyntym Irlandyji je Mary McAleese. Ôbowiōnzkym prezydynta je staniy na stražy kōnstytucyji a ôficjalne reprezyntowaniy narodu. Niymal wšyjstke uprawniynio přiznawane mu bez kōnstytucyjo wykōnuje uōn za radōm řōndu. Taoiseach (prymier) stoji na čele řōndu i je mianowany bez prezydynta na wniosek Dáil Éireann (izba nižšo parlamyntu). Taoiseach nōminuje inkšych čuōnkōw řōndu (uogōuem niy myni kej siedmiu i niy wiyncyj kej piyntnastu), kerych musi zaakceptować Dáil Éireann. Nōminuje tyž jydnygo čuōnka řōndu, zwanygo Tánaiste, kery peuni fōnkcyjo wiceprymiera. Bertie Ahern je prymierym Irlandyji ôd čerwca 1997, a Michael McDowell pouni fōnkcyjo Tánaiste. We irlandzkym parlamyńcie sōm dwie izby: Dáil Éireann je izbōm nižšōm, kero je wybierano we wyborach bezpośrednich. Zasiodo we nij 166 posuōw. Je ôdpedzialno za uchwalaniy ustaw. Jeji čuōnkowie sōm wybierani we wyborach proporcjōnalnych i powšychnych. Niy ma sam pojyńcio kadyncyjności, Ōstawa Wyborčo godo ino ô přiznaniu parlamyntowi peunōmocnictw na ôkres 5 lot. Štyry guōwne partyje polityčne reprezyntowane we Dáil Eireann to: Fianna Fáil (Žouniyře Přeznačynio) i Progressive Democrats (Prōgresywne Dymakraty) (kere ôbecniy twořōm koalicyjo řōndowo ôroz ze Partiōm Zielōnych a kilkōma posuōma niyzaležnymi) a Fine Gael (Plymie Gaelōw) i Labour Party (Partia Roboty); Seanad Éireann je izbōm wyžšōm i posiado guōwniy rola doradčōm. S jeji 60 čuōnkōw, 11 je nōminowanych bez Taoiseacha, natōmiast rešta je wybierano, we 5 kuriach ôpierajōncych sie na ôkreślōnych grupach spouečno-zawodowych a bez absolwyntōw Narodowygo Ōniwersytetu Irlandyji i Ōniwersytetu we Dubliniy. Samořōndy lokalne sōm administrowane bez 114 wuadz lokalnych, kere sōm ôdpedzialne, miyndzy inkšymi, za: miyškalnictwo i baukōnšt, transport drōgowy i bezpiečyństwo, kanalizacyjo, inicjotywy dotyčōnce rozwoju i kōntrola nad nimi, rekreacyjo, ôchrōna środowiska, rolnictwo, edukacyjo i pōmoc spouečno. Samořōnd lokalny je finansowany tajlowo bez řōnd cyntralny a tajlowo bez lokalne źrōda , we tym lokalne dowki. VI tyśōnclecie p.n.e. - nojwčeśnijše ślady ludzkej bytności, piyrwsi miyškańcy šmaragdowyj wyspy budujōm mygalityčne budowle take kej Newgrange (pono nojstaršo znano budowla we Ojropie) i Loughcrew 500-200 p.n.e. - nojprawdopodobnij wtedy na wyspa dotarli Celtowie 430-490 - prawdopodobniy we tych latach na wyspie dziouou świynty Patryk, kerymu připisuje sie chrystianizacyjo Irlandyji ok. 700 - Irlandyjo bōua podzielōna na 150 tzw. mouych krōlestw, couōm wyspōm řōńdzili ze wzgōřa Tara arcykrōlowie, kerym formalniy podlygali krōlowie prowincyji, rygiōnōw i mouych krōlestw 795 - počōnek najozdōw wikingōw na Irlandyjo ok. 800 - prawdopodobno data ukōńčynio "Book of Kells", jydnygo s nojpiynknijšych manuskryptōw 841 - Wikingowie zouožyli Dublin 1014 - bitwa pod Clontarf, we kerej arcykrōl Brian Boru zwyciežōu wikingōw; kres wikińskej dōminacyji 1155 - krōl Angliji Hynryk II Plantagynet uzyskou zgoda papieža Hadriano IV, Anglika, prawdopodobniy we formie bulli "Laudabiliter" (jej autyntyčność je kwestiōnowana), na nojazd na Irlandyjo 1169 - we Irlandyji wylōndowali za zgodōm Hynryka II Anglōnormanowie poprošyni bez jydnygo s lokalnych krōlōw ô pōmoc 1172 - Hynryk II přibōu s armiōm do Irlandyji, kera uznoua jygo zwieřchnictwo; bez stu lot Anglōnormanowie podbili znočnōm tajla wyspy 1271 - počōnek celtyckej ôdnowy ("gaelic recovery") podčas kerej Irlandčycy ôdzyskali znočno tajla utracōnych ziym 1315 - na zaprošyniy niykerych irlandzkych uwadcōw na wyspa přibōu ze Škocyji wroz s wojskym Edward Bruce; korōnowany krōlym Irlandyji prōbowou we krwawyj kampańji podbić wyspa; zginōu we 1317 ok. 1430 - krōl Angliji sprawowou wadza yno nad Dublinym i ôkolicōma (tzw. "Pale" - Palisada) kōniec XV wieku - Tudoři rozpočyli powolny podbōj Irlandyji 1541 - wiynkšość irlandzkych wielmožy uznoua Hynryka VIII krōlym Irlandyji; niy uznali go ale gowōm Kościoua i pozostali při katolicyzmie 1580 - rebelijo irlandzkych katolikōw 1593-1603 - wojna dziesiyńcioletnio, kerej kulminacyjnym pōnktym bōua bitwa pod Kinsale; irlandzcy arystakraci pōniyśli klynska i we 1607 ôpuścili wyspa 1605 - počōnek kolōnizacyji Ōlsteru bez prezbiterian ze Škocyji; podpořōndkowaniy prawne ludności Irlandyji krōlowi Angliji i zniysiyniy celtyckych praw 1641 - wybuch rebeliji we Irlandyji; rok pōźnij we Angliji wybucha wojna dōmowo, co pozwoliuo wyspie uzyskać pewno niyzaležność 1649 - Oliver Cromwell přibōu do Irlandyji na čele swojej armii; masakra we Drogheda; třiletnio bezlitosna kampanio přiwraco angelsko wuadza na wyspie 1662 - parlamynt we Lōndyniy uchwaliu zbiōr ustaw zwany kodeksym Clarendona, kery bōu skerowany přeciwko inkšowiercōm (niyanglikanōm); rygulacyje kodeksu pōgoršōuy sytuacyjo katolikōw 11 lipca (1 lipca) 1690 - bitwa nad řekōm oyne, we kerej wojsko protestanckigo krōla Angliji Wilhelma Ôrańskigo pokōnouy katolicko armia ôbalōnygo krōla Jakuba II. Pōunocnoirlandzcy protestańci do terozki świyntujōm we ročnica zwyciynstwa (a dokuadnij dziyń po ročnice, ti. 12 lipca) 1691 - ludność katolicka zostoua pozbawiōna wšelkych praw cywilnych i ekōnōmičnych (m.in.: posiadanio drōgich kōni, nošynio brōni, učynio we škouach) 1791 - powstowo Towařistwo Zjydnočōnych Irlandčykōw ("Society of United Irishmen"), kerygo guōwnym ideolōgym bōu Wolfe Tone. Celym stowařišynio bōua walka ô ymancypacyjo katolikōw irlandzkych, rōwne prawa wyborče, ôderwaniy Irlandyji ôd Wielgij Brytańji i utwořyniy republiki 1798 - niyudane powstaniy přeciwko brytyjskej wuadzy 1 styčnia 1801 - wcielyniy Krōlestwa Irlandyji do Krōlestwa Wielgij Brytańji; powstowo Krōlestwo Wielgij Brytańji i Irlandyji 1803 - kolejne niyudane powstaniy 1829 - uchwalyniy aktu ô rōwnouprawniyniu katolikōw - efekt dzioualności Daniela OConnella 1842 - utwořyniy Muodej Irlandyji 1846 - počōnek klynski guodu 1848 - niyudane powstaniy Muodej Irlandyji, tzw. bitwa na gřōndce kapusty w uōgrodzie wdowy McCormack 1849 - kōniec klynski godu, nale ješče bez dwa lata ludzie ōmierali wyciyńčyni godym i chorobami; uōnčniy pomaruo 1,5 miljōna ludzi 1858 - we Nowym Jorku powstouo Towařistwo Fyniańske, bydōnce přikrywkōm do Irlandzkigo Bractwa Republikańskigo (IRB) 1867 - niyudane powstaniy zorganizowane bez fynian; 1870 - Izaak Butt zainicjowou ruch "Home Rule" - autōnōmii do Irlandyji; bez 20 lot trwouy staranio ô uchwalyniy "Home Rule" we brytyjskym parlamyńcie; bez wiynkšość tygo času kerowou nimi Charles Stewart Parnell 1893 - powstowo Liga Gaelicko majōnca na celu "deanglizacyjo irlandzkigo narodu". 1900 - powstowo Zjydnočōna Partia Irlandzka, na čele kerej stanōu John Edward Redmond; walka ô uchwalyniy "Hōme Rule" začua sie ôd nowa. 1905 - Arthur Griffith, čuōnek Ligi Gaelickij, zouožōu ôrganizacyjo Sinn Féin (My Sami); wartko kōntrola nad njōm přejyli čuōnkowie IRB 1912 - ustawa ô "Home Rule" bōua corozki bližey uchwalynio, protestańci s Ōlsteru utwořili ôddziouy ô nazwie Ôchotniki Ōlsterscy, katolicy powouali Irlandzkych Ōchotnikōw, a James Connolly utwořōu socyjolistyčnōm Armie Ôbywatelskōm 1914 - wybuch I wojny światowej; tyśōnce irlandzkych ôchotnikōw wstōmpiuy do brytyjskej armii (w Irlandyji niy mo poboru do wojska), co popierouo dowōdztwo Irlandzkych Ôchotnikōw 23 kwietnia 1916 - Powstaniy wielganocne, Pádraig Pearse (Patrick Pearse) proklamowou Irlandyjo niypodlyguōm republikōm; dwa tyśōnce powstańcōw (republikaniy s Irlandzkych Ôchotnikōw i čuōnkowie Armii Ôbywatelskij) stawiuo čoua brytyjskej armii; wiynkšość miyškańcōw Irlandyji niy poparua powstania; po 6 dniach powstaniy upado; Brytyjčycy wykōnali wyroki śmierci na 16 přiwōdcach powstanio (m.in. na Pádraicu Pearsie i Jamesie Cōnollym); spouečyństwo Irlandyji začyuo popierać powstańcōw i ich idee; začyuy sie masowe areštowania; Michael Collins (jydyn s powstańcōw) překštouciu Irlandzkych Uochotnikōw we Irlandzko Armia Republikańska (IRA) 1918 - powstou niylygalny (z pōnktu widzynio Brytyjčykōw) řōnd irlandzki s Eamonym de Valerōm na čele (tyž jydyn s powstańcōw) lato 1919 - počōnek wojny ô niypodlygość; IRA prowadziua wojna partyzanckōm, a Brytyjčycy ôdpowiydzieli terrorym lipiec 1921 - Michael Collins i Arthur Griffith podpisali traktat; powstoua zuožōna s 26 hrabstw Irlandyjo (Wolne Państwo Irlandzke), majōnca status brytyjskigo dōmińōm (krōl brytyjski gowōm państwa), los 6 hrabstw pōunocnych (Irlandyjo Pōunocno) miou być rozstřigńjynty we přišuości kwieciyń 1922 - wybuch wojny dōmowyj miyndzy niyuznojōncōm traktatu tajlaōn IRA, a wojskōma Wolnygo Państwa Irlandzkigo (čyli tam tajlōm IRA, kero traktat uznoua) moj 1923 - IRA antytraktatowo uznoua swojo poražka; we wojniy dōmowyj zginyuo ōngyfer tyśōnca ludzi, we tym Michael Collins ; Artur Griffith zmar we jeji trakcie na hercklekot wřesiyń 1933- Ôtwořyniy Fine Gael (Rōd Irlandčykōw). Jej přiwōdcōm zostou Eoin ODuffy 18 čerwca 1936 - Zdelygalizowaniy IRA 20 listopada 1936 - Sformowaniy bez ODuffygo "Irlandzkej Brygady" (Irish Brigade), kero wźōna udziou we hišpańskej wojniy dōmowej po strōniy gyn. Franco. Irlandčycy walčyli tyž po strōniy Republiki. Řōnd Irlandzki natōmiast uōgosiu neutralne stanowisko wobec ôbu strōn kōnfliktu 29 grudnia 1937 - wejście we žycie kōnstytucyji. Na jej mocy Wolne Państwo Irlandzke překštouca sie we Irlandyjo, čyli přestaje być tajlōm Wielgij Brytańji. 1949 - Irlandyjo ôficjolniy překštouciua sie we republika 1959 - Eamon de Valera zostou prezydyntym Irlandii. Fōnkcyjo ta sprawowou do 1973 1973 - čuōnek EWG 2002 - waluta ojro Stanisław Grzybowski "Historia Irlandii", Wrocuaw 1998 katolicy - 88,4% anglikaniy - 2,9% prezbiterianiy - 0,52% muzuumaniy - 0,49% metodyści - 0,25% žydzi - 0,2% wyznawcy inkšych religii ôk. 3%. Religia. Chociaž bez wieki Irlandyjo bōua uwažano za jydyn s nojbardzij katolickych krajōw na świecie, ôbecniy ôbserwuje sie znočōncy spadek ličby praktykujōncych, kery spad ôd lot siedymdziesiōntych s poźōmu 90% do 45% we skali kraju. W niykerych dzielnicach Dublina do kościoua co niydziela chodzi ôd 8% do 15% ludności. Wojsko. Armiyjo Irlandzko mo 8.500 zawodowych žouniyři i 13.000 rezerwowych. Tak moua ilość wojsko je spowodowano neutralnośćōn Irlandyje (np. niy je čuōnkym NATO). Pōmimo to Irlandyjo je zaangažowano we misyjoch pokojowych Gospodarka. Nojwažnijšymi gouyńźōma gospodarki irlandzkej sōm industryje: elektrōničny i informatyčny chymičny i farmaceutyčny metalurgičny poligrafičny wōkynničy Šeroko świadčuōne sōm usōgi we zakresie: handlu elektrōničnygo telekōmōnikacyji ôprōgramowanio kōmputerowygo nowočesnych usōg finansowych Rozwōj gospodarki přebiyga dwutorowo - s jydnej strōny bowiym zachynca sie do rozwoju prywatnej inicjotywy, s drōgi zaś - zostawia podstawowe gouyńzie gospodarki we rynkach państwowych a usōgi majōnce klučowe znočyniy do kraju. Irlandyjo je jydnym s nojšybcij rozwijajōncych sie gospodarčo państw ōnijnych. W latach 1987-1997 wzrost gospodarčy siyngou 6% we stosōnku ročnym. Ôbecniy Irlandyjo, ôbok Norwygije i Šwajcaryje, je krajym ô nojwyžšym PKB per capita we Ojropie. Gospodarka je ściśle uzaležńōna ôd handlu, a guōwni partneři to Wielgo Brytańja, Niymcy, Francyjo a Stany Zjydnočōne. Dowki stanowiōm 30% PKB Irlandii. Stawki dowki dochodowy ôd ôsōb fizyčnych to 42% a 20% s šerygym ulg. Podatek dochodowy ôd firm je nojnižšy we starej ŌE i wynosi 12,5%, co bywa čynsto podawane kej jydyn s guōwnych čynnikōw napuywu inwestycyji zagraničnych do Irlandii. Podstawowa stawka podatku ôd towarōw i usōg wynosi 21%. Irlandyjo mo nojwyžša we Ojropie puaca minimalnōm wahajōncōm sie ôd 39% do 77% střednij krajowyj we zaležności ôd branžy. Pod wzglyndym HDI Irlandyjo zajmuje 5. miejsce na świecie, a pod wzglyndym HPI 18. miejsce na 19 nojbardzij rozwińjyntych państw. Irlandzka gospodarka je tyž jydno s nojmyni innowacyjnych gospodarek we Ojropie s poźōmym wydatkōw na badanio i rozwōj 1,2% PKB. Industryjo. Fynōmynym irlandzkej gospodarki na skala światowōm bōu silny rozwōj přymysuu wysokych technolōgii, kery přičyniu sie do wzrostu gospodarčygo na poźōmie 15,8% ročniy. Inwestycyje we rōžnygo rodzaju gouyńzie přymysuu tygo kraju wynikouy ze stratygičnygo pouožynio Irlandii (přičōuek amerykańskych inwestorōw interesujōncych sie rynkym ojropejskym). Šybki rozwōj Irlandyjo zawdziynčo pōmocy Uńji Ojropejskij, dugoletnim zwolniyńōm podatkowym, a tyž stosōnkowo tanij sile robočej. Přiniosuo to kořiści přede wšyjstkym ôśrodkōm rygōnalnym, gdzie přymysu ôparty je guōwniy na přetwōrstwie puodōw rolnych. Rozwinōu sie přymysu zbožowo-muynarski, mlečarski, browarnictwo a produkcyjo wysoko procyntowych alkoholi - whisky. Rolnictwo. Rolnictwo pozostaje jydno s nojwažnijšych gouyńzi gospodarki. Je uōno wysoko zmechanizowane i daje zatrudniyniy 9,5% ludności. Produkcyjo wouowiny i mlyka stanowi 58% uōgōuu produkcyji rolnej. Ôlbřimiōm wiynkšość we rolnictwie stanowiōm moue gospodarstwa rolne. Powieřchnio přeznačōna pod uprawy rolniče je niywielga, za to wysoce produktywno. Guōwnymi roślinōma uprawnymi sōm zboža, buraki cukrowe a kartofle. Ôlbřimie ôbšary uōnk i spřijajōncy klimat pozwalajōm na couoročny wypas zwieřōnt. Surowce naturalne. Zasoby surowcōw naturalnych we Irlandyje sōm niywielge. Irlandyjo mo zuoža cynku a ouowiu, kere ôdkryto na počōntku lot 90. XX w. Wydobywa sie přede wšyjstkym gips, rudy cynku (164 tys. t. ročniy) i ouowiu (45 tys. t. ročniy). Transport. Stratygične znočyniy mo transport samochodowy. Irlandyjo mo gynstōm sieć drōg, kere čynsto niy sōm ale we nojlepšym staniy. Sieć drōg ôbejmuje 92.327 km, s čygo yno ôk. 280 km majōm standard autobany (mařec 2007). W ôstatnich lotach prowadzuōna je rozbudowa, a modernizacyjo autostrad na wielu ôdcinkach we couym kraju. Sieć kolejowo je dugo na 1.944 km. Nojwažnijšymi portami handlowymi sōm Dublin a Cork, a morsko žyglōga handlowa ličy 150 statkōw. Nojwiynkšym portym morskym je Dublin, zaś přewozy transatlantycke ôbejmujōm přede wšyjstkym Cork. Přistaniy prōmowe we Dubliniy, Dun Laoghaire a Rosslare zapewniajōm pouōnčynio s guōwnymi portōma Wielgij Brytanii. Zbudowano we XVIII i XIX w., a nastympniy modernizowano sieć kanouōw suužy přede wšyjstkym do přewozu towarōw, leč mo tyž znočyniy turystyčne. Miyndzynarodowe porty lotniče we Dubliniy, Cork, Knock a Shannon sōm znōne tyž kej štrefy wolnocuowe. Irlandyjo mo 40 lotnisk krajowych i miyndzynarodowych. Pouōnčynio transatlantycke ôbsōgiwane sōm bez Shannon i Knock, zaś ojropejske bez Kerry, Cork, Dublin, Galway i Sligo. W pouowie 1990 wšyjstke lotniska ôbsōgiwouy ōngyfer 10,5 mln pasažerōw. W Irlandii ôbowiōnzuje ruch lewostrōnny. Charakterystyčne potrawy. Nojbardzij znōnym daniym irlandzkym je rodzej gulašu s jagńjyńciny abo baraniny. Miynso dusi sie s kartoflamiy, cebulōm, marchewkōm, porym i kašōm jynčmiynnōm. Ôd XIX stolecio kartofle sōm podstawōm djety Irlandčykōw. Tradycyjny gulaš irlandzki podaje sie s buchtamiy robiōnymi s ôju. Uoświata. Charakteryzuje ja silny ajnflus Kościoua katolickigo na prōgrōm naučanio, řadko spotykany ôbecniy we krajach ojropejskych. Šport. Niy mo znočōncych ôsiōngńjyńć (moua ličba ludności). Ino we niykerych dyscyplinach, guōwniy we Rugby reprezyntacyjo narodowo gro we puchaře 6 narodōw a ôdnosi we nim sukcesy. Miyškańcy interesujōm sie přede wšyjstkym "športōma narodowymi" (hurling, futbol gaelicki) i lokalnymi rozrywkōma. W škouach nacisk na šport je tyž niywielgi (1h we tygodniu) co powoduje wielgi ôdsetek ludzi ôtōuych. Áras an Ôachtaráin — ôficjalno zajta prezydynta Irlandii (ang., irl.) Uoficyjolno zajta řōndowo (ang.) Taoiseach — ôficjalno zajta prymiera Irlandii Tithe an Ôireachtais — ôficjalno zajta Parlamyntu Irlandii (ang., irl.) Serwis informacyjny Irlandii (ang.) Žycie i praca w Irlandii
+Przestrzyństwo kosmiczne to je przestrzyństwo poza przestrzyństwym astrōnōmicznych ôbiektōw. Za granicã pōmiyndzy ziymskõ atmosferōm a przestrzyństwym kosmicznym przijmuje sie wysokość 100 km nad wiyrchniōm Ziymie, kaj przebiygŏ umŏwnŏ piska Kármána. Blank wyznaczōnyj granicy miyndzy przestrzyństwym luftowym a przestrzyństwym kosmicznym niy mŏ. Fizycy przijmujōm 80–100 km. Cechuje sie wystympowaniym wysokij prōzni, co niy dozwolŏ rozchodzić sie w nij welōm klangowym a tyż ôgraniczŏ umianã cieplnõ do prōmiyniowaniŏ cieplnego. Przestrzyństwo kosmiczne przenikŏ ze wszyjskich zajt prōmiyniowanie kosmiczne, w tym geferlich dlŏ życiŏ prōmiyniowanie jōnizujōnce – wele elektrōmagnetyczne we zakresie prōmiyniowaniŏ ryntgenowskigo i prōmiyniowaniŏ gamma jak tyż wysokoynergetyczne naladowane tajleczki. We przestrzyństwie kosmicznym, we ôkolicach orbity Ziymie, ciała wystawiōne na bezpostrzednie fungowanie prōmiyni słōnecznych rozgrzewajōm sie do tymperatury przekrŏczajōncyj 100 °C, za to ôstŏwajōnce w ciyniu ôziymbiajōm sie nawet pod –180 °C. W naszym nojbliższym ôbtoczyniu przestrzyństwo kosmiczne to heliosfera, wypołniōnŏ bez słōneczny wiater, kerŏ na granicy Słōnecznego Układu, po przekroczyniu heliopauzy przechodzi we ôstrzodek miyndzygwiŏzdowy, a dalij we ôstrzodek miyndzygalaktyczny. We publikacyji NASA SP-3006 ôstało przijynte założynie, iże czowiek wystawiōny na fungowanie prōzni kosmicznyj straci przitōmność w czasie 9–11 sekund skirz nŏrywnyj utrŏty tlynu ze ôrganizmu.
+Waldemar Fornalik (rodz. 11 kwietnia 1963 we Myślenicach) – ślōnski fusbalok a tryner fusbalowy. Je chowankym Ruchu Chorzów i sam groł cołko fusbalowo kariera. We seniorskim manszafcie we 1983-1994 wystōmpiōł we 233 szpilach, a tryfiōł 4 tory. We 1989 erbnōł titel majstra Polski. Groł na pozycyji ôbrōńcy abo pōmagera. We 1993 zaczōn robić kej II tryner Ruchu Chorzów. We lotach 2012-2013 bōł selekcjonerym reprezentacyji Polski. Wuōnczas prowadźōł ja we eliminacyjach do Mistrzostw Świata, we kerych zajyli 4. plac i sie sam niy zakwalifikowali. Niyskorzi wrōćōł do Ruchu Chorzów, a we 2017 zaczōn trynować Piast Gliwice kaj erbnōł we 2019 majstra Polski.
+László Sólyom (czyt. "Laslō Szōjom"; ur. 3 stycznia 1942 we Peczu, Madziary) – prawnik, przedstowiciel madziarskigo kōnstytucyjnygo trybōnału. We czyrwniu 2005 jako kandydat partyje Fidesz wygroł dymokratyczne wybory na prezydynta. Urzōnd ôbiōn 5 siyrpnia.
+Wielgŏ Piyramida we Gizie, mianowanŏ tyż Piyramida ôd Cheopsa, to je nojsrogszŏ a nojbarzij znanŏ ze egipskich piyramid we Gizie. Cheops (Chufu), faraōn sztwŏrtyj dynastyje, mioł zbudować piyramidã na plac lŏ ônego grōftu kole 2560 roku p.n.e. Ônyj baumajstrym bōł snŏdź Hemiunu. Bōł to nojwyższy budōnek na świecie bez 3800 lŏt. Je zaliczōnŏ do siedmiu cudōw antycznego świata. Miano. <-Aa1-G43-I9-G43 ->G25-N18:X1-O24 "Akhet Khufu" – Horyzōnt ôd Chufu. Słowo horyzōnt ("akht") ôznaczŏ tyż grōft. Baukōnszt. Wymiary. Wysokość ôd piyramidy we antycznych czasach wynosiyła kole 146,6 m, a terŏźnie wynosi 138,8 m. Kraj mŏ cosik bez 230 m dugości, a spodniŏ wiyrchnia wynosi 5,3 ha. Nachylynie je rōwne 51° 52′. Kraje ustawiōne sōm pod winklym 1⁄10 stopiynia do bazowych richtōngōw świata, a rozdzioł dugości miyndzy nojkrōtszym a nojdugszym krajym wynosi 20 cyntymetrōw. Wielgŏ Piyramida bōła nojsrogszōm sztrukturōm na świecie bez 3800 lŏt. Je to jedyny ze siedmiu cudōw antycznego świata, co do dzisiej stoji. Materyje. Piyramida je zbudowanŏ z wiynksza ze wapiynnych blokōw sebranych na placu. Wapiyń na wiyrchniõ wŏrsztwã bōł wziynty ze gruby Tura na weschōd ôd rzyki Nil, za to granit na wnyntrzne kōmory ze Asuan. Do wybudowaniŏ piyramidy użyte ôstało cuzamyn 2,3 milijōna berg. Strzedniŏ wŏga ôd jednyj bergi to kole 2,5 tōny. Nojsrogsze bergi wapiynne wŏżōm 15 tōn, a granitowe kamiynie dachowe ôd 50 do 80 tōn. Cołkŏ kōnstrukcyjŏ wŏży 5,75 milijōna tōn. Wnyntrze. Pierwotny wchōd do piyramidy ôd pōłnocnyj zajty je kole 18 metrōw nad ziymiōm. Bōł zawarty i skryty, tōż ci, co niyskorzij włōmali sie do piyramidy, wykopali pod niōm drugi wchōd (mianowany tunelym ôd raubiyrzōw), trochã na prawo, coby we postrzodku trefić na pierwotnõ chodźbã wejściowõ. Ôd pierwotnego wchodu, na 59 m dugŏ chodźba idzie na dōł pod winklym 26 stopiyni. Kludzi ôna do pywnicy, kaj na zgłōmbie pod 30 m je podziymnŏ kōmora. Je to niydokōńczōnŏ izba ô wymiarach 14 × 7,2 m szyrokości i 5,3 m wysokości. Ônyj przeznaczynie niyma znane. Ze dolnyj tajle wejściowyj chodźby ôdgałynziŏ sie w gōrã ciasnŏ chodźba ô wysokości i szyrokości na trochã bez meter. Ôd ônyj ôdgałynziŏ sie poziōmŏ chodźba do Cymry ôd Krōlowyj. Krōm terŏźnego miana, krōlowŏ niy bōła tam pochowanŏ. Miano wziōnło sie ze nieporozumiyniŏ ôd wczaśnych arabskich przibyszōw. W cymrze snŏdź bōła srogŏ sztatua krōlowyj. Na placu krziżōwki gōwnŏ chodźba przechodzi we Wielgõ Galeryjõ ô wysokości 8,7 m i szyrokości 2,1 m, co kludzi 47 m w gōrã do Cymry ôd Krōla. Cymra ôd Krōla je proste pōmieszczynie ô wymiarach 10,5 × 5,2 m szyrokości i 5,8 m wysokości, zbudowane ze czyrwōnego granitu, w kerym je sarkofag ôd krōla. Sarkofag je szyrszy ôd dźwiyrz do cymry, tōż musioł być ustawiōny dryn przed ônyj ścianami. Na szpicy Cymry ôd Krōla je spōminajōncŏ sztapel kōnstrukcyjŏ ze granitowych blokōw, co suży do rōwnowŏżyniŏ ciynżaru. Dwa ciasne „luftowe kanały” kludzōm ze Cymry ôd Krōla na wiyrchniã ôd piyramidy. Kanały luftowe ze Cymry ôd Krōlowyj niy dociyrajōm na wiyrch. Skirz wymogōw kōnstrukcyje piyramidy, we ônyj wnyntrzu je pŏrã prōżnych przestrzyństw a szczyrbin. Nad Wielgōm Galeryjōm je prōżne przestrzyństwo ô dugości co nojmynij 30 metrōw a wysokości pŏru metrōw, co do ônego niy mŏ dostympu. Zawarte przejście ôstało znŏdniynte tyż po pōłnocnyj zajcie piyramidy. Istniynie ôbōch przestrzyństw bōło zweryfikowane modernym detektorym. Strzodowisko. Po weschodnij zajcie ôd piyramidy bōła Świōntynia ôd Umartych, z keryj 740-metrowe kryte przejście kludziyło do położōnyj dalij świōntyni we dolinie. Naôbkoło piyramidy bōł wapiynny mur ô wysokości bez 8 m. Ôstawiōł ôn miyndzy piyramidami ajnfart ô szyrokości 10 m, dostympny ino bez grobowõ świōntyniã. We połedniowo-weschodnim narożu ôd piyramidy, pōmiyndzy murym a piyramidami zygrody ôd krōla, bōła małŏ bocznŏ piyramida. Tyż po weschodnij zajcie ôd piyramidy sōm trzi piyramidy, mianowane ôd pōłnocy na połednie GI-a, GI-b i GI-c. Sōm już bezma zrujnowane; przōdzij znosiyły sie na jednã piōntõ wysokości ôd Wielgij Piyramidy. Niyma to zicher, fto je pochowany we piyramidach. Hetepheres, matka ôd Cheopsa, mogła ôstać pochowanŏ we piyramidzie nojbarzij wysuniyntyj na pōłnoc, krōlowŏ Meritites we postrzodkowyj, a krōlowŏ Henutsen we nojbarzij wysuniyntyj na połednie. Za piyramidami sōm grōfty ze zorty mastaba. Po połedniowyj zajcie ôd piyramidy sōm dwa wraki szifōw. Piyrszy znŏdniynty bōł we kōnckach dugi na 43 metry drzywnianny szif (Słōneczny Szif ôd Chufu), co terŏźnie je ekspōnowany we Wielgim Egipskim Muzeum (przōdzij we Muzeum Słōnecznych Szifōw we Gizie), za to drugi szif je durch kōnserwowany. Naôbkoło piyramidy sōm inksze wraki szifōw. Budowanie. Wielgŏ Piyramida je zbudowanŏ na masywnyj i solidnyj podstawie skŏlnyj na Plaskatowyżu Giza. Budowanie piyramidy trwało kole 27 lŏt, keby 3500 chopōw stawiało 250 blokōw na jedyn dziyń. Je przipuszczōne, iże na bauplacu robiyło kole 20 000–30 000 chopōw. Robiyli ôni sezōnowo, miyszkali przi bauplacu, a nojwiyncyj bōło ônych snŏdź na lato, kej wylywanie ôd Nilu niy dozwolało na robotã na polach. Niyma snamne na zicher jak powstoły piyramidy. Trufŏ sie, iże kamiynie bōły dźwigane na roztōmajte rozwiōnzania, a moc badŏczōw uwŏżŏ, iże używanŏ bōła jakŏś rampa do dźwiganiŏ. Po dźwigniyńciu kamiynnego bloku do ônego ôstatecznyj pozycyje, bōł ôn wybity we ôdpedni kształt, a małe szczyrbiny bōły wypołniōne tynkym. Piyramida bōła wykōńczōnŏ ôd gōry, a budulec bōł stopniowo rozbierany. Podle teoryje ôpublikowanyj we 2007 roku ôd francuskigo baumajstra Jean-Pierrea Houdina, kamiynie bōły wciōngane po rampach we postrzodku ôd piyramidy. Naroże ôd piyramid bōłyby tyż ôstawiōne ôdewrzōne, coby dozwolić na ôbrŏcanie kamiyni. Dokumynt ôd National Geographic sugerowoł, iże teoryjŏ ôd Houdina przizwŏlŏ zajtōm ôd piyramid trefić sie symetrycznie na szpicy ôd sztruktury, tak jak je we ryalności, a co inksze teoryje niy mogły wyklarować. We latach 400. p.n.e. grecki historyk Herodot prawiōł, iże kamiynie wŏżōnce tōny bōły dźwigane na plac za pōmocōm cifusōw wykōnanych ze krōtkich bŏli – cosik choby ajnfachowy aufcug (tm. maszina ôd Herodota). Ôd lŏt 80. 20. stoleciŏ niykerzi sugerujōm, iże piyramida bōła zbudowanŏ bez wylywanie cymyntu. Guy Demortier, fizyk ze Uniwerzytetu Notre-Dame de la Paix spiyrŏ tã teoryjõ i niy wierzi, iże piyramidy mogły być zbudowane ze cołkich kamiynnych blokōw. Kradzynie. Krōm tego, iże Cheops snŏdź ôstoł pochowany we ônego piyramidzie, ônego sarkofag bōł prōżny, kej egiptologi badały piyramidã we 19. stoleciu. Je możebne, iże grōft bōł splōndrowany już we antycznych czasach, bo kalif Al-Mamun, co włōmoł sie do piyramidy we 820 roku n.e., niy znŏd nic w czasie ônyj przeszukowaniŏ. Wiynkszość wapiynia używanego do brukowaniŏ ôstała z czasym zawłaszczōnŏ ôd ôkolicznych pōmiyszkiwŏczōw.
+Jean-Louis Borloo (rodz. 7 kwietnia 1951 we Paryżu) – francuski polityk, minister stanu we rzōndzie François Fillona. Piyrwyj bōł prezesym fusbalowygo ferajnu Valenciennes FC a niyskorzi burmistrzym Valenciennes. Mo poglōndy socjalliberalne, je człōnkym Partyje Radykalnyj.
+30 lutygo we ajnfachowym kalyndorzu niy ma, nale trefiōło sie pora razōw we gyszychcie, co bōła tako data, zowdy yno we jydnym kraju. Tak bōło we 1712 roku we Szwecyji, kero zrezygnowoła ze przeleziynio na gregoriański kalyndorz, a skiż tego brakowoło jeji jednygo dnia, co ôstoło wyrōwnane bez dodanie go do lutygo, jako 30 dziyń tego mieśōnca. We Sojuszu Socjalistycznych Sowieckich Republik trefiōł sie 30 luty 2 razy - we 1930 a 1931, skiż wkludzynio "rewolucyjnygo kalyndorza", we kerym kożdy mieśōnc mioł 30 dńōw. We 1932 wkludzōno tam nazod gregoriański kalyndorz. Podug ynglickigo historyka Sacrobosco, we piyrszyj wersyji juljańskigo kalyndorza luty mioł 29 dńōw, a we przestympnych rokach 30, nale niy ma to potwierdzōne we inkszych zdrzōdłach. 30 lutygo je proponowane ôd Elisabeth Achelis, kero ôpracowoła kalyndorz mianowany ôd jygo zwolyńnikōw "Światowym Kalyndorzem". We nim luty mo zowdy 30 dńōw, a we przestympnych rokach dodowo sie ekstra dziyń, kery niy je przipisany do żodnygo mieśōnca a mo być wolny ôd roboty.
+Kamenný Přívoz – gmin we Czeskij Republice, we Strzodkowoczeskim Kreju, we krysie Praga-Zachōd. Mo 6,27 km² wiyrchu a podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwało sam 1258 ludzi. Neczajta Kamennýgo Přívozu
+1 lutygo - Vidkun Quisling ôstoł premierym Norwygiji 1-27 lipca - I bitwa pode El Alamein 5 lipca-23 siyrpnia - bitwa na Kurskim Łuku 27 lutygo - bitwa na Jawajskim Morzu 2 marca - Lou Reed, amerikański wokalista a gitarzista rokowy 27 października - Janusz Korwin-Mikke, polski politiker Wielganoc: 5 kwietnia Boże Cioło: 4 czyrwca
+Telewizyjo - technika transmitowanio na ôdlygłośc ruchomygo ôbrozu a dźwiynku. W jednym placu bez telewizyjno kamera a mikrofōn je rejerowany sygnoł, kery niyskorzi je transmitowany na dowolny plac we zasiyngu transmisyje. Piyrszo transmisyjo na srogszo ôdlygłość bōła we 1928 roku.
+Tanita Tikaram (rodz. 12 siyrpnia 1969 we Münster) – angelsko śpiywoczka a autorka śpiywkōw ze zorty pop/folk. Jeji matka pochodzi ze Malezyje, ôjciec je brytyjskim wojokym, fidżyjskim Hindusym. Tanita chowała sie we Basingstoke we Ynglandzie. 1988 "Ancient Heart" 1990 "The Sweet Keeper" 1991 "Everybodys Angel" 1992 "Eleven Kinds of Loneliness" 1995 "Lovers in the City" 1996 "The Best of" 1998 "The Cappuccino Songs" 2005 "Sentimental" Ôficjalno neczajta
+St. Georgen im Attergau - targowy gmin we Austriji, we landzie Gōrno Austrijo, we krysie Vöcklabruck. Mo 15,58 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwało sam 4385 ludzi.
+Theodor Franz Eduard Kaluza (rodz. 9 listopada 1885 we Wilhelmsthal (terozki bycirk Ôpola), um. 19 stycznia 1954 we Göttingen) – niymiecki matymatyk a fizyk ze Gōrnygo Ślōnska. Znomy je ze prōb unifikacyji ôgōlnyj teoryji wzglyndności ze elekromagnetyzmym przi podporze aparatu przestrzyni piynciowymiarowyj. Biografijo. Pochodźōł ze katolickij familiji ze Gōrnygo Ślōnska. Wedle rychtowań ze ôpolskigo kośćōła, kaj wźōn krzest, rodźōł sie we Ôpolu (wuōnczas niymiecke "Oppeln"). We wieku 3 lot wyjechoł do Kaliningradu, kaj sztudjyrowoł nad matymatykōm, fizykōm a astronomijōm. Badoł sam dziołanio grawitacyji a fal elektromagnytycznych we przestrzyni piynciowymiarowyj. We 1919 stworzōł teoryjo, kero niyskorzi we 1926 pōmiynił Oskar Klein, ta wersyjo mianowano je dzisioj kej Teoryjo Kaluzy-Kleina. Albert Einstein tak uōnygo ôceńōł na tyjma jigo badań: "Do tygo chopa mom wielgi respekt za piynkno jigo rozumowanio" Menso Folkerts: "Kaluza, Theodor", ze seryji "Neue Deutsche Biographie" (NDB), Berlin 1977, ISBN 3-428-00192-3, z. 76 Daniela Wuensch: "Der Erfinder der 5. Dimension Theodor Kaluza – Leben und Werk". Göttingen, 2005, ISBN 978-3-938016-03-9
+Bartłomiej Sebastian Misiewicz (rodz. 27 marca 1990 we Warszawie) - polski polityker. Ôd 2015 rzecznik polskigo Ministerstwa Narodowyj Ôbrony. Ôd 2010 przinależy do partyji Prawo i Sprawiedliwość. Skiż wysokigo stanowiska przi modym wieku a niysrogich kōmpetyncyjach, a tyż skirz bycio we nadzorczych radach roztomajtych państwowych geszeftōw stoł sie lo niykerych simbolym nepotyzmu we PiS. 12 kwietnia 2017 prezes PiS, Jarosław Kaczyński zawieśōł Bartłomieja Misiewicza we prowach człōnka. Na drugi dziyń Misiewicz zrezygnowoł ze członkowstwa we PiS. Niyskorzi znodł robota we Telewizja Republika.
+Dumitru Hubert (rodz. 3 wřeśnia 1899, um. 27 siyrpnia 1934 we Brašowie) to bōu rōmōński bobslejista, kery wystympowou we lotach 30. XX wieku. Bōu majstrym świata we 1933 a rok niyskoři zdobōu brōnzowy medal MŚ we kategoryji dwōjek. Na Ziimowych Igřiskach Ôlimpijskych we 1932 roku zajōn štworty plac we dwōjkach a šōsty we čwōrkach.
+Willy Hanft (rodz. 8 grudnia 1888 we Hanowerach, um. 19 lipca 1987 we Nürnberg) – miymiecki malyrz. Malowoł landszafty a martwe natury. Jygo prace bōły wystowiane na Grosse Deutsche Kunstausstellung we lotach 1938 - 1942. We landszaftach nojczyńci przedstawioł Alpy. Preferowoł yjlowe malyrstwo. Biografijo artysty we miymieckij godce
+Kök-Džar (kirg.:"Көк-Жар") to je wieś we ôbwodzie ôšyńskim we Kirgistanie, kero je pouožōno we pouedniowo-zachodnij tajli tygo kraju, niyuopodal rygiōnu Nookat. Zamiyškuje sam 15 000 ludzi. Ze Kök-Džaru wywodzi sie kilka suawnych ludzi, na tyn přikuod Čoton Baatyr (Чотон Баатыр) – uōn zabiu Alimbeka Datka (mynža Kurmandžan Datki, ministra Chanatu Kokandu), a tyž i dali Mitalip Mamytow (Миталип Мамытов) – uōn přigotowou a přeprowadziu piyršo ôperacyjo chirurgično mōzku we coukim Kirgistanie.
+Megabajt (krōcyj MB) – jednotka używanŏ we informatyce ôznaczajōncŏ milijōn bajtōw. Jednotka spotrzebowowanŏ do ôkryślaniŏ pojymności spamiyńci RAM, pendriveōw, plat CD itp. Zgodliwie ze sztandardym IEC 60027-2 we systymie przedrostkōw dwōjkowych (binarnych) ôbowiōnzujōm znŏleżności: 1 MiB = 1024 KiB = 1024 · 1024 B = 1 048 576 B za to we systymie przedrostkōw dziesiyntnych SI: 1 MB  = 1000 kB  = 1000 · 1000 B = 1 000 000 B http://physics.nist.gov/cuu/Units/binary.html
+Bilecik (wym. "Biledżik") to je miasto we Turcyje, kere podug danych s 2000 roku pomiyszkiwoło 34105 ludzi. Je uōne stolicōm prowincyje majōncyj te same miano. Połožōne je we dolinie a na wzgōrzach, mo zabytkowe stare miasto. Ôsadnictwo sam mioło plac 2000 lot nazod. We 1298 bōło zdobyte bez Ôsmana I a przelozło włōnczas ôd Bizancjum pod władza dynastyje ôsmańskij. Kole miasta je mauzoleum we kerym sōm pochowane ôjczym a syn Sulejmana I. ô Bilecik we lexorient.com (ang.)
+Antichrist Superstar to drugi album amerykōńskij grupy Marilyn Manson. Ôstoł wydany 8 paździyrnika 1996. Album ôdniōs kōmercyjny sukces i rozsławił grupã, ale niy ôbminyły go kōntrowersyje: krześcijōńskŏ grupa "The American Family Association" ôbskarżyła grupã ô m.in. za barzo agresywne wystympy i antykrześcijōńske utwory. "Antichrist Superstar" je piyrszym albumem trylogije, do keryj przinŏleżōm ôdpednio: "Mechanical Animals" (1998) i "Holy Wood (In the Shadow of the Valley of Death)" (2000). Album przedoł sie w nakładzie 7 milijōnōw kopije, w tym 1.9 milijōnōw w samych Zjednoczōnych Sztatach. Wydane ôstało piyńć singli: „The Beautiful People”, „Tourniquet”, „Cryptorchid”, „Antichrist Superstar”, „Man That You Fear”. „Irresponsible Hate Anthem” – 4:18 „The Beautiful People” – 3:38 „Dried Up, Tied and Dead to the World” – 4:16 „Tourniquet” – 4:30 „Little Horn” – 2:45 „Cryptorchid” – 2:42 „Deformography” – 4:31 „Wormboy” – 3:56 „Mister Superstar” – 5:04 „Angel with the Scabbed Wings” – 3:52 „Kinderfeld” – 4:51 „Antichrist Superstar” – 5:14 „1996” – 4:01 „Minute of Decay” – 4:44 „The Reflecting God” – 5:36 „Man That You Fear” – 6:11 99. „Track 99” – 1:39
+Mladkov - městys (miasteczko) we Czeskij Republice, we Pardubickim Kreju, we krysie Ústí nad Orlicí. Mo 12,8 km² wiyrchu a podug danych ze 2019 roku pōmiyszkiwało sam 525 ludzi.
+3 miejscowości we Polsce: Korczew - wieś we łōdzkim wojewōdztwie, we bełchatowskim krysie, we gminie Bełchatōw Korczew - wieś we łōdzkim wojewōdztwie, we zdōńskowolskim krysie, we Zdōńsko Wola Korczew - wieś we mazowieckim wojewōdztwie, we siedleckim krysie, we gminie Korczew
+Ôcean (łac. "Oceanus", gr. Ὠκεανός, Okeanos) to je wielgŏ tajla hydrosfery ziymskij, stanowiōncŏ rozległy teryn słōnyj wody. Słōne wody pokrywajōm w sumie blisko 3/4 (70,8%) Ziymie. Wiyrchnia ôceanōw wynosi kol. 361 mln km², a jejich łōncznŏ ôbiyntość kol. 1,3•1018 m³. Klasyfikacyjŏ ôceanōw. Terŏźnŏ klasyfikacyjŏ wyrōżniŏ piyńć ôceanōw: Pokojny, Atlantycki, Indyjski, Połedniowy, Arktyczny.
+Kornel Andrzej Morawiecki (rodz. 3 moja 1941 we Warszawie, um. 30 września 2019 we Warszawie) - polski polityker, fizyk a rechtōr, dziołocz antykōmōnistycznyj ôpozycji we PRL, założiciel a przewodniczōncy Walczōncyj Solidarności. Poseł ku Sejmowi RP. Ôdznaczōny Ôrderym Biołego Adlera. Je fatrym ôd Mateusza Morawieckigo. Biografijo w Yncyklopedyji Solidarności
+Krościenko nad Dunajcem - wieś we Polsce, we małopolskim wojewōdztwie, we nowotarskim krysie, siedziba gminu Krościenko nad Dunajcem. We latach 1348-1834 mioł miejske prawa. We latach 1973-1982 bōła skuplowano ze Szczawnicōm we miasto Szczawnica-Krościynko.
+Koszęcin (, , ) je to wieś we połedniowyj Polsce, we Ślōnsku, we lublynieckim krysie. Je to siedziba gminu Koszęcin. Leży kole 13 kilomyjtrōw na połedniowy wschōd ôd Lublyńca a 43 kilomyjtry na pōłnoc ôd głownygo miasta wojewōdztwa - Katowic. <references> ;
+Belize – państwo we Strzodkowyj Americe, rozlygowane na pōłwyspie Jukatōn, nade Karajibskim Morzym. Granica mo ze Meksykem a Gwatymalōm. Srogszo tajla ludzi sam to Murziny, Mulaty a Metysy, 10% to Indjanery. Ôd 1862 do 1981 bōła sam brytyjsko kolōnijo, mianowano Brytyjski Hōnduras. Gospodarka sam je ôparto na bauerstwie a leśnictwie.
+Szpoki (łać. "Sturnidae") je familijo ptokōw ze raji ciamplowatych. Szpoki sōm ôbycznie małe lebo strzednij srogości a chrobokożerne. Mocka gatōnkōw żywobyje na ôddykńōnych przestrzyniach a kupluje sie we stada. Poradzōm uōne udować roztomajte klangi, we tym inksze ptoki, ludzko mowa abo klang maszynōw (mimetyczne ptoki), a skirz tygo niykere gatōnki sōm trzimane we dōmowej hodowli (ntp. "Gracula religiosa"). Downij familijo szpokōw tajlowała sie na dwie podfamilije: szpoki prawe ("Sturninae") a "Buphaginae", te druge terozki uznowo sie za ôsobno familijo. Szpoki we Integrated Taxonomic Information System (we angelskij godce)
+Alfabet polski ślōnskij gŏdki ("Alfabet polski ślónskij godki") – jedyn ze szrajbōnkōw dlŏ ślōnskij gŏdki, kery je używany ôd dŏwna, skuli tego, iże nojwiyncyj Ślōnzokōw miyszkŏ we Polsce, kaj uczōm sie we polskich szkołŏch a abecadło, co nojlepij znajōm to je polske abecadło. Kōntrowersyjŏ. Pisanie we tym szrajbōnku je moc prōblymatyczne, bo bp. ź idzie pisać jak ź abo zi, co dŏwŏ problymy we słowach typu "zicherka". Je Je tyż ryzyko zatracyniŏ wymŏwy ślōnskij - niy mŏ jednyj metody na zapisanie ō, bp. Słowo „Ślōnsk” pisze sie "Ślonsk", "Ślónsk", "Ślunsk" abo nawet "Śląsk" (nosowego "o" we ślōnskij gŏdce niy ma). Podobnie je tyż ze prelabializacyjōm – we słowie „ôrganizacyjŏ” pisze sie ło – "łogranizacyjo", co niy mo cweka bez to, że łōmane je prawidło ô ł jako nastympcy l welaryzowanego. Alfabet polski dlŏ ślōnskij gŏdki je krytykowany ôd zwolynnikōw nowych szrajbōnkōw. Abecadło. Abecadło ślōnske we wersyji polskij ôparte je na łacińskim abecadle. Abecadło skłŏdŏ sie ze 30 buchsztabōw: A tyż dwanŏście wieloznakōw: ch cz dz dź dż rz sz ci ni si zi dzi Użycie. We tym alfabecie je atoli połowa Ślōnskich strōn internetowych we Polsce a tyż i cajtōngōw. Używała go m.in. Anna Myszyńska, kerŏ napisała we nim trzi tōmy rozprŏwek: "Śląskie rozprawianie" (1999),  (2006),  (2007).
+Wojciech Jaruzelski (rodz. 6 lipca 1923 we Kurowie, um. 25 moja 2014 we Warszawie) – polski polityker, wojskowy, mioł stopiyń jenerała. We lotach 1989–1990 bōł prezydyntym PRL, a niyskorzi RP. Znōmy skirz tygo co wkludźōł wojynny stan, kej bōł gowōm Wojskowyj Rady Ôcalynio Narodowygo.
+Licince- wieś a gmin (obec) na Słowacyji, we bańskobystrzickim kreju, we krysie Revúca. Mo 18,28 km² wiyrchu a podug danych ze 2019 roku pōmiyszkiwało sam 799 ludzi.
+Wynus – to je drugo podug ôdlyguości ôd Słōńca planeta we Ukuadzie Słōnecznym. Tak kej Merkury, Ziymia a Mars je to planeta skalisto. Wynus je jydnōm s piyńciu planet, kere idzie ôbezdrzeć gołymi ślypiōma. Bez to, co Wynus idzie ôglōndać ino rano a na ôdwieczyrz mianowano je tyż "Gwiazdōm Porannōm" "Gwiazdōm Wieczornōm" (starożytne Greki mianowali jōm "Phosphorus" a "Hesperos"). Jeji gynste chmury ôdbijajōm wiynkszość światło a jejch żōłto farba je spowodowano wystympujōncym tam kwasym siarkowym. Wynus niy mo ksiynżyca. Miano planety je ôd rzimskij bogini Wynus a jej symbol astrōnōmiczny to znak babōw.
+Kujawsko-pōmorske wojewōdztwo (pol.: "Województwo kujawsko-pomorskie") – jedne ze szesnostu wojewōdztwōw, jednostka terytoryjalnygo samoregiyrōnku a jednostka administracyjnygo tajlōngu Polski. Stolicōm wojewōdztwa je Bydgoszcz. Pōmiyszkuje sam 2 084 524 ludzi (dane ze 30 czyrwca 2016) na placu 17 971,34 km².
+Afroamerykōny (, abo "Afro-Americans", "Black Americans") – czŏrnoskōrzi Amerykōny subsaharyjskigo byciŏ. Zaôbycz sōm ôni potōmnymi przikludzanych ôd 17. do 19. stoleciŏ za niywolniczõ siyłã roboczõ Afrykanōw.
+XX stolecie • XXI stolecie • XXII stolecie 1998 « 1999 « 2000 « 2001 « 2002 « 2003 » 2004 » 2005 » 2006 » 2007 » 2008 Rokiym Ignacygo Łukasiewicza 9 kwietnia - wyzwolenie Saddama Husajna spod władzy we Iraku bez USA a pora inkszych państw 12 października - Michael Schumacher szōsty roz wygroł Formuła 1 5 moja - Umaru YarAdua, nigeryjski polityker Tusty Sztwortek: 27 lutygo Ôstatki: 4 marca Popielec: 5 marca Niydziela Palmowo: 13 kwietnia Wielgi Sztwortek: 17 kwietnia Wielgi Piōntek: 18 kwietnia Wielgo Sobota: 19 kwietnia Wielkanoc: 20 kwietnia Pyńdziołek Wielkanocny: 21 kwietnia Boże Cioło: 19 czyrwca
+Bytōmske ksiynstwo (, , , ) było ślōnskim ksiynstwym na Gōrnym Ślōnsku ze stolicōm we Bytōmiu. Ksiynstwo istniało we latach 1284 - 1498 a niyskorzij tyż we latach 1532 - 1742 jako swobodne stanowe państwo. Ôd 1286 roku było lynnym Czeskigo Krōlestwa.
+Oregon - sztat we USA, we zachodnij tajli kreju, nade Pokojnym Ôceanym.
+Gōrny Żukōw (ciesz.: "Górny Żuków", cze. : "Horní Žukov", pol.: "Żuków Górny", niym.: "Ober-Zukau", "Ober-Žukau)" to je tajla miasta Czeski Cieszyn.
+Gōrne Łaziska (pol. "Łaziska Górne", miym. "Ober Lazisk") – miasto położōne we połedniowyj Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie, we połedniowyj tajli Gōrnoślōnskigo Industryjnygo Ôkryngu (GIU), we mikołowskim krysie. We sztadzie je siedziba Huty Łaziska, Sztrōmwerku Łaziska a Gruby "Bolesław Śmiały" - wielge industryje. Gōrne Łaziska sōm miastym ôd 1951. We 1973 jejich tajlōm stały sie Dolne Łaziska a Strzednie Łaziska a tyż kōnsek Mokrego, kery bōł tajlōm Mikołowa. Bana we Gōrnych Łaziskach. Gōrne Łaziska majōm dwa banhofy na lyniji Katowicy-Rybnik:  "Łaziska Górne" (Gōrne Łaziska) "Łaziska Górne Brada" (Gōrne Łaziska Brada) Downi dziołała tyż lynijo Tychy-Uorzesze; terozki je zawarto lo ôsobowych cugōw.
+Łużyca (gōrnosorb. : "Łužica", dolnosorb. : "Łužyca"; pol: "Łużyce"; czes.: "Lužice"; miym: "Lausitz") – historyczne terytoryjōm roztajlowane miyndzy Miymcōma a Polskōm. Miymiecko tajla leży miyndzy krajōma: Saksōnijōm a Brandynburgijōm. Polsko tajla je miyndzy wojewōdztwym lubuskim a Dolnym Ślōnskym. Historyczniy tajluje sie Łużyca na Gōrno (na wschōd ôd Görlitz a zachōd ôd Budziszyna) a Dolne (nojbarzi wysōniynto na pōłnoc tajla, ze postrzodkym we Chociebużu). Uode downa Łużyca je zamiyszkano ôd Słowianōw – Sorbōw, kerzi stanowiōm sam myńszość. Gōrnołużycki djalekt
+Madness Combat – internecowy serial, co go idzie ôbejzdrzeć we zerwisie Newgrounds.
+Belakor - australijsko muzyczno skupina ze Melbourne, Victoria zołożōno we 2004. Za jich muzyczny sztil przimuje sie zauobycz melodic death metal abo progresywny metal. "The Frail Tide" (2007) "Stones Reach" (2009) "Of Breath and Bone" (2012) "Vessels" (2016)
+Fana Sycylije bōua piyršy roz přijynto we 1282 roku, po niyšporach sycylijskich we Palermo. Předstowio triskeljōn a we jygo postřodku gowa Meduzy a tři kuosy pšynicy. Tři šuapy sōm tukej symbolym ščyńścio a pōmyślności. Fana Sycylije je podzielono podug překōntnyj ôd wiyrchu po strōnie při dřewcu ku douowi po strōnie swobodnyj, wiyrchnio jei tajla je čyrwōno a spodnio žōuto. Sōm to farby dwōch miast ze Sycylije: Palermo a Corleone. Triskeljōn, znōmy tukej kej "trinacria", je ôficyjolnym symbolym Sycylije. Fana je přijynto kej fana rygiōnu autōnōmičnygo Sycylijo ôd 2000 roku. Gešychta sycylijskij fany (we italskij godce)
+Kartofel ("Solanum tuberosum") to je zorta byliny ze familije psiankowatych. Pochodzi ze Ameriki Połedniowej (Peru, Boliwijo, Kolōmbijo a Chile). Terozki uprowiano na cołkim świecie. Na Ślōnsku je pospolitōm roślinōm uprawnōm. Roz na kedy dziczeje (je efemorofitym). Na jodło używo sie kartoflanych bulwōw. We kuchni ślōnskij rychtuje sie s nich ślōnske kluski, bratkartofle a sztamfkartofle.
+Panama (szp. "Panamá") – nojsrogsze miasto a stolica Panamy, stolica prowincyje Panama. Morsko hawyna nade Pokojnym Ôceanym. Ôstrzodek industryje.
+Gōrnosorbskŏ gŏdka, mianowanŏ tyż gŏdkōm gōrnołużyckōm () to gŏdka zachodniosłowiańskŏ, co je używano we wschodnich Niymcach naôbkouo miast Budziszyn, Kamiyńc i Wojerzice. Je ôna spokrywniōno ze dolnosorbskōm, czeskōm, ślōnskōm, polskōm a kaszubskōm. Jak inksze słowiańskŏ gŏdka, gōrnosorbskŏ nŏleży do gŏdek indoeuropejskich.
+Zielōnŏ Gōra (tyż Grinberg, pol. : "Zielona Góra", niym.: "Grünberg in Schlesien," śl-niym.: "Grienberg") – sztad a grodzki krys we lubuskim wojewōdztwie, kery je siedzibōm starostwa zielōnogōrskigo krysu (ziymskigo), lubuskigo sejmiku a inkszych wojewōdzkich instytucyje. Funguje sam szportklub ZKŻ Zielona Góra, barzij znany pode mianym "Falubaz".
+Epoka kamiynia – nojwcześniyjszo i nojdugszo ze trzech epok prehistoryje (po nij bōły jeszcze epoka brōnzu i żelaza) ôbejmujōnca ôkres ôd pojawiynio sie piyrwszych używanych bez czowieka Werkcojgōw kamiynnych (ōngyfer 4,5–4 mln lot tymu) aż do mōmyntu zdobycio ōmiejyntności masowygo wytwarzanio przedmiotōw metalowych (ziymie ślōnske: ōngyfer 1800 roku p.n.e.). Epoka kamiynno idzie potajlować na 4 epoki: paleolit - starszo (ok. 4,5 mln lot - ōng. 8000 p.n.e.) mezolit - strzodkowo (ok. 11000-7000 p.n.e.) neolit - młodszo (ok. 8800-2000 p.n.e.) yneolit - epoka miydzi, stanowiōnca ôkres przejściowy miyndzy epokōma kamiynio i brōnzu (ok. 7000-1800 p.n.e.)
+Wielgopolske wojewōdztwo - wojewōdztwo utworzōne we 1999 roku we strzodkowo-zachodnij Polsce, gł. we dorzeczu Warty. Je druge we Polsce podug wiyrchu a trzecie podug wielości ludzi. Stolica: Poznaniy.
+Wilkowyje (miym. "Wilkowy") to je dzielnica miasta Tychy, położōno wele krajowyj cesty nr 44, miyndzy Mōnkołowcym a Mikołowym. Je sam fabrika brauzowanych napitkōw "Hoop". Do 1950 roku Wilkowyje bōły wiejskōm gminōm. Piyrsze wzmianki we dokumyntach sōm ze 1287 roku. Miano Wilkowyjōw biere sie ôd srogij liczby wilkōw, kere pomiyszkiwały we jeji becyrku we Pszczyńskij Puszczy. Wilkowyje (Ranczo)
+Mari Jászai (rodz. 24 lutygo 1850, um. 5 października 1926) bōła madziarsko szauszpilerka.
+Austryjŏcke Cysŏrstwo (niy. dŏwnij "Kaiserthum Oesterreich", podug terŏźnyj gŏdki "Kaisertum Österreich") – gyszichtowe cysŏrstwo we Ojropie, stworzōne 11 siyrpnia 1804 roku bez Franca II. Habsburga. Cuzamyn ze Krōlestwym Prus bōło to nojsiylniyjsze państwo Niymieckij Kōnfederacyje aże do jeji szlusu we 1866, kej to Prusy po wygranyj we austryjŏcko-pruskij wojnie zdobyły hegymōnijõ a utworziły Pōłnocnōniymiecki Zwiōnzek, kery nastympnie ôstoł Niymieckim Cysŏrstwym. Skuli tego co Austryjŏ niy ôstała włōnczōnŏ do prziszłego niymieckigo sztatu, we 1867 po austro-madziarskim kōmprōmisie Austryjŏcke Cysŏrstwo przekształcōno we Austro-Madziary.
+Waserwoga to je przirzōnd kery służy do wyznaczanio poźōmu a blaju. We tradycyjnyj waserwodze idzie wyznoczyć blaj a poźōm podug położynio luftu we rule mianowanyj libella, prawidło fōngowanio takij waserwogi je ôparte ô grawitacyjo. Waserwogōma mianuje sie tyż przirzōndy, kere majōm ta samo fōnkcyjo, nale je we nich używany laser.
+Ôpawske Gōry (pol. "Góry Opawskie", cz. "Zlatohorská vrchovina", miym. "Zuckmanteler Bergland, Oppagebirge") to je mezoregiōn wchodzōncy w skłŏd gōrskigo pasma Jesiōnikōw, we Weschodnich Sudetach, na Gōrnym Ślōnsku, w Czechach i w Polsce ze nojwyższōm szpicōm: Gōrōm Posprzycznōm (975 m n.p.m.) położōnõ na terynie Czech. Za nojwyższõ gōrã polskij tajli Ôpawskich Gōr przijmuje sie Biskupiõ Kōpã (890 m n.p.m.). Ôd Prudnika do Guchołaz rozciōngŏ sie Landszaftowy Park Ôpawskich Gōr. Położynie. W Czechach Ôpawske Gōry graniczōm: ôd zŏchodu ze Paczkowskim Przedgōrzym i Gōrami Złotymi, ôd połedniowego zŏchodu ze Wysokim Jesiōnikym a ôd połedniŏ ze Niskim Jesiōnikym. W Polsce Ôpawske Gōry ôgraniczōne sōm kryntõ piskōm: Guchołazy – Moszczanka – Prudnickŏ Łōnka – Prudnik – Trzebina – Skrzipiyc – Krziżkowice – Dobieszōw – Mokre – Zopowy – Zubrzyce – Lewice – Michałkowice – Bliszczyce. Graniczōm sam ze Ślōnskõ Nizinōm.
+Herodot s Halikarnasu (gr.: Ἡρόδοτος ὁ Ἁλικαρνασσεύς Herodotos ho Halikarnasseus) – historyk grecki rodzōny ōng. 484 p.n.e. we Halikarnasie (za czasōw rzimskich "Peronium", terozki Bodrum we Turcyje) , um. ōng. 426 p.n.e. we Thurioj abo Atynach. Mianowany "Fatrym geszychty". Jedyne jygo dzieło, kere sie ôstoło do naszych czasōw, to je 9-tōmowo relacyjo s perskich wojyn, we kery ôpisoł uōn tyż geografijo a historyjo Hellady, Persyje, Egiptu a inkszych krajōw nauobkoło, kero mo titel "Dzieje" (gr. Ἱστορίαι Historiai, łac. "Historiae").
+Damaszek (arab. دمشق) — stolica Syryi, druge po Aleppo podug wielości ludzi miasto kreju. Ôstrzodek industryji a nauki. Położōny nad rzykōm Barada pod gōrami Antyliban, na kraju Puszcze Syryjskij. Ważny ôstrzodek industryjalny i naukowy Syryje. Aglomeracyjo Damaszku stanowi wydzielōnõ jednotkã administracyjnõ Syryje. Damaszek je jednym z nojstarszych miast (powstoł już w III tysiōncleciu p.n.e.). W Syryje nazywany je tyż Asz-Szam (‏الشام‎).
+Mokošín – wieś a gmin (obec) we Czeskij Republice, we pardubickim kreju, we pardubickim krysie. Mo 1,7 km² wiyrchu a podug danych ze 2006 roku pōmiyszkiwało sam 171 ludzi.
+Gywera to je strzeleckŏ brōń indywidualnŏ, dugŏ, z gwintowanõ lōfōm. Lōfa gywery posiadŏ dwie abo wiyncyj bruzd tworzōncych gwint, kerego cwekym je nadanie ruchu ôbyrtnego szustowi. Mōmynt ôbyrtny szustu sztabilizuje go we flugu i zmyńszŏ wpływ aerodynamicznych ôporōw, kere mogłyby sprawić slyziynie szustu z tora flugu. Kōnsekwyncyjōm stabilizacyje ruchym ôbyrtnym je lepszŏ skuteczność, cylność, zasiyng skuteczny szustu, ôd uzyskowanego bez brōń z lōfami pozbytymi gwintu, takimi jak muszkety abo flinty. Niykerzi producynciŏ produkujōm tyż flinty z gwintowanõ lōfōm, abo gwintowane czoki (wymiynne lōfy) do nich, kere sōm przisztymowane do strzylaniŏ amunicyjōm kulowõ ze blaja bp. zorty Brenneka. Chociŏż brōń takŏ małowiela roztōmajci sie ôd tych ze 18. stoleciŏ, je klasyfikowanŏ za flinta, a niy gywera. Brōń takŏ wystympuje radszyj rzŏdko. Dane techniczno–taktyczne powtarzalnych gywer. Ôbrane modele ze ôkresu I i II światowyj wojaczki.
+Słowoki (słow.: "Slováci") – nacyjo, kero miyszko zauobycz na terytoryjōm Słowacyji. Nojwiyncyj Słowokōw (70%) je katolikōma a (10%) protestantōma. Używajōm słowackij godki.
+Tamilskŏ gŏdka drawidyjska gŏdka użiwana bez Tamilōw.
+Piotr Domaradzki - polski dziynnikorz a pisorz Piotr Domaradzki - polski filmowiec, realizator dźwiynku
+La Serra – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Acquaviva. Acquaviva Gualdicciolo
+Saint-Hilaire-du-Harcouët - gmin we Francyji, we regijōnie Normandyjo, we departamyńcie Manche. Mo 46,97 km² wiyrchu a podug danych ze 2017 roku pōmiyszkiwało sam 6094 ludzi. 1 stycznia 2016 skuplowano gminy Saint-Hilaire-du-Harcouët, Saint-Martin-de-Landelles a Virey, nowy gmin przijōn miano Saint-Hilaire-du-Harcouët.
+Behemoth polsko lajergrupa wykōnujonco blackened death metal, zołożōno we 1991 roku. Adam "Nergal" Darski – śpiyw, gitara (uod 1991) Zbigniew "Inferno" Promiński – szlagcojg (uod 1997) Tomasz "Orion" Wróblewski – gitara basowo, śpiyw (uod 2003) Patryk Dominik "Seth" Sztyber – gitara, śpiyw (uod 2004) 1995 – "Sventevith (Storming Near the Baltic)" 1996 – "Grom" 1998 – "Pandemonic Incantations" 1999 – "Satanica" 2000 – "Thelema. 6" 2002 – "Zos Kia Cultus (Here and Beyond)" 2004 – "Demigod" 2007 – "The Apostasy" 2009 – "Evangelion" 2014 – "The Satanist" 2018 – "I Loved You at Your Darkest" 2022 – "Opvs Contra Natvram" 1992 – "Endless Damnation" 1993 – "The Return of the Northern Moon" 1994 – "...From the Pagan Vastlands" 1994 – "And the Forests Dream Eternally" 1997 – "Bewitching the Pomerania" 2001 – "Antichristian Phenomenon" 2003 – "Conjuration" 2005 – "Slaves Shall Serve" 1998 – "Czarne Zastępy – W Hołdzie KAT" 2002 – "Originators of Northern Darkness – A Tribute to Mayhem" 2002 – "Tyrants From the Abyss – A Tribute to Morbid Angel" 2006 – "Demonica" 1997 – "And the Forests Dream Eternally/Forbidden Spaces" Ôficyjolno neczajta zespołu
+Drabina – kōnstrukcyjŏ używano do włażyniŏ na gōrã po jeji szteblach. Nojczyńścij je wykōnanŏ ze drzewa abo aluminiōm. Ôpacznie ôd słodōw, lekszyj sie jã nosi. Moc przidajnŏ we fojerwerach.
+Salwador ("El Salvador", Republika Salwadoru; "República de El Salvador") – państwo we Americe Střodkowyj, nad Ôceanym Spokojnym. Granica mo s Gwatymalōm a Hondurasym. Je to najgyńściyj zaludńōny kraj Ameriki Střodkowyj. Salwador je we wiynkšyj tajli gōřysty s čynnymi wulkōnōma. Nojwyžšym wiyrchem je wulkōn Santa Ana (2386 m n.p.m.).
+Bronisław Maria Komorowski (rodz. 4 czyrwca 1952 we Ślōnskich Ôbornikach) – polski polityker. Noleży do Ôbywatelskij Platformy. Ze wyksztołcynio historyk. Bōł Marszołkem Sejma RP, a ôd 10 kwietnia 2010 skirz tygo, co Lech Kaczyński zginōł we lotniczyj katasztrofie, połnił bez niydugi czas ôbowiōnzki gowy państwa polskiego. Podug połnych wynikōw prezydynckigo absztimōngu, ôstoł po nich prezydyntym-elektym. Ôd 6 siyrpnia 2010 do 5 siyrpnia 2015 sprawowoł urzōnd Prezydynta RP.
+Wapyn Ślōnska – wapyn, kery przedstawia czŏrnego ôrła we złotym polu ze strzybrnym pasym na krzidłach, czynsto z biołym krziżym na strzodku. Reprezyntuje cołki Ślōnsk jak tyż Dolny Ślōnsk. Wyglōnd. Symbolika Ślōnska wywodzi sie ze familijnych wapynōw ślōnskich Piastōw. Po rŏz piyrszy ôbraz ôrła użōł na swojim sztymplu princ Kazimiyrz I ôpolski we 1222 roku. Na ziymiach Dolnego Ślōnska używano wapyna dolnoślōnskich Piastōw, kery mioł czŏrnego ôrła we złotym polu ze strzybrnõ piskōm na krzidłach, ekstra ze strzybrnym krziżym postrzodku (ôsobliwie ôd czasōw kontrreformacyje). Adaptacyjŏ. We tradycyji przijōnło sie, iże wapyn a farby dolnoślōnske używane sōm we tym samym czasie za symbole Ślōnska we cołkości. fana Ślōnska wapyn Gōrnego Ślōnska
+Gabardyna – miano ciynkigo wołnianego sztofu ô szagim plocie. Gabardyna je używano we produkcyji mantlōw, kostimōw i inkszych.
+Glaskugla to je nojbarzi wszechuobecno garnitura na Gody. Je to pisano kugla, sprowiōno ze szkła, fajansu abo plastiku, ze powrōzkym do ôbwieszynio na kristbaumie eli na ôknie.
+Tindiskŏ gŏdka – nachŏ-dagestańskŏ gŏdka s tajli awarskŏ-andyjskich gŏdek ze skupiny andyjskich gŏdek użiwanŏ bez Tindisōw. Użiwanŏ je we Dagestōniy we Rusyje. We ynglickej gŏdce: Tindiskŏ gŏdka na Ethnologue
+Myjter (tyż: meter) to podstawowo jednostka dugości we układach: SI, MKS, MKSA, MTS, ôznoczyniy m. Podug definicyje zatwierdzōnyj ôd XVII Gyneralnyj Kōnferyncyje Miarōw a Wog we 1983 je to ôdlygłość, jako przeżynie światło we prōżni we czasie 1/299 792 458 s. Ôkryślo dugość, szyrzka, ôdlygłość, drōga abo rubość.
+One-T to je francuski projekt muzyczny, znony s ôryginalnych teledyskōw ze animowanymi postaćōma, kere sōm przedstawiyniym muzykōw. Jejich muzyka to miszung stylōw muzyki elektronicznyj, hip-hopu a house. Projekt zadebiutowoł we 2001 roku. The One-T ODC (LP, 2003) The One-Ts ABC (LP, 2006) Music Is The One-T ODC (2001) Bein a Star (2002) The Magic Key (2003) Starsky & Hutch (2004) Kamasutra (2004) Hamburguesa (2005) Tomorrows War (2006) One-T na MySpace
+Godka a-pucikwar – godka s grupy andamańskij indopacyficznych godek. Merritt Ruhlen - ""A Guide to the Worlds Languages, Vol. 1: Classification", 1987, z. 301-378"
+.at je to internetowŏ dōmyna, kerŏ je zrobiōnŏ dlŏ internetowych zajtōw ze Austryje.
+Krutynia (pol. "Krutynia") – rzyka na Mazurskim Pojezierzu, 99 kilomyjtrōw dugo. Wiyrch jeji dorzyczo mo 638 km². Je znōmo skiż tygo, co je jednōm ze nojpopularnijszych cestōw na kajakowe spływy we Polsce.
+Uodesa (ukr. "Одеса", "Odesa", rus. "Одесса", "Odjessa") – miasto na połedniu Ukrajiny, nad Czornym Morzym, stolica ôd ôdeskigo ôbwodu ("одеська область"). We starożytności grecko kōlōnijo Olbia (grecko kōlōnijo grecko). Ôd XIV stolecio warownia we Krymskim Chanacie, niyskorzi zdobyto bez Ôsmańske Imperyjōm, a we 1789 bez Rusyjo. We 1794 ôficyjalniy lokowano sam miasto. Ôd 1991 we niypodległyj Ukrajinie.
+Unijo Ojropejsko - zwiōnzek dwadzieścia siedmiu dymokratycznych krejōw Ojropy Ô (dwuznok) - dwuznok wystympujōncy we bezma wszyjskich ślōnskich alfabetach
+Spodnioki to je elymynt spodniygo ôbleczynio (prodła), kery wkłodo sie pod galoty pod czas srogigo mrozu coby chrōnić szłapy ôd zimno. Nojczyńści sōm uōne uszyte ze baumwole a majōm ôd przodku rozporek coby niy trza bōło jejich seblykać kej je potrzeba ôddanio moczu.
+Rudzke Jōnkowice (pol. "Jankowice", miym. "Jankowitz Rauden") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie, we raciborskim krysie, we gminie Raciborskŏ Kuźnia. We 2011 roku wieś miała 441 miyszkańcōw.
+Lite-On (chiń. 光寶科技) – tajwańskŏ fyrma elektrōnicznŏ, zajmujōncŏ sie produkcyjōm maszin optoelektrōnicznych i zasilaczy. Jego portfolio ôbyjmuje m.in. diody LED, zasilacze i fototranzystory. Je tyż producyntym nagrywŏrek DVD. Fyrma ôstała założōnŏ we 1975 roku.
+Lakeside - census-designated place we USA, we sztacie Kalifornijo, we hrabstwie San Diego. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 20 648 ludzi.
+Biełōnek (łacina: "Pieris brassicae") – szmaterlok ze familije biełōnkowatych (łać. "Zygaenidae"). Je u tygo gatōnku łatwy do ôboczynio dymorfizm płeciowy: dwa czorne fleki na gōrnyj porze krzideł mo ino samica.
+Wolfgang Amadeus Mozart, poune miano: Johannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus Mozart (rodz. 27 styčnia 1756 we Salzburgu, um. 5 grudnia 1791 we Wiedniu) – austryjocki kōmpozytor a muzyk, ôroz s Haydnym a Beethovynym zaličany do klasykōw wiedyńskich, jedyn s nojwybitnijšych we gešychcie. Kōmponowou guōwniy ôpery (20), krōm nich tyž utwory religijne (19 mšy), symfōnije (68), kōncerty fortepianowe a na inkše inštrumynty (27). Cuzamyn stwořyu wiyncyj kej 600 roztōmajtych kōmpozycyji. "Die Schuldigkeit des ersten Gebotes" "Apollo et Hyacinthus" "Bastien und Bastienne" "La finta semplice" "Mitridate, re di Ponto" "Ascanio in Alba" "Il sogno di Scipione" "Lucio Silla" "La finta giardiniera" "Il re pastore" "Zaide" "Thamos König in Ägypten" "Idomeneo" "Die Entführung aus dem Serail" "Loca del Cairo" "Lo sposo deluso" "Der Schauspieldirektor" "Le nozze di Figaro" "Don Giovanni" "Così fan tutte" "Die Zauberflöte" "La clemenza di Tito"
+Fana Krakowa mo ksztołt prostokōnta, kery je potajlowany poźōmo na dwie tajle. Na wiyrchu je bioło, a na spodku modro. Farba bioło ôznoczo czystość, a modro - rzyka Wisła.
+Chemillé-en-Anjou - gmin we Francyji, we regijōnie Krej Loary, we departamyńcie Maine-et-Loire. Mo 323,98 km² wiyrchu a podug danych ze 2018 roku pōmiyszkiwało sam 20 985 ludzi. Gmin utworzōno 15 grudnia 2015 bez skuplowanie 12 gminōw: Chanzeaux, La Chapelle-Rousselin, Chemillé-Melay, Cossé-dAnjou, La Jumellière, Neuvy-en-Mauges, Sainte-Christine, Saint-Georges-des-Gardes, Saint-Lézin, La Salle-de-Vihiers, La Tourlandry a Valanjou.
+Carl Menger von Wolfensgrün (nar. 23 lutego 1840 we Nowym Sōnczu, um. 27 lutego 1921 we Wiedźniu) – austryjŏcki ekōnōmik ze austryjŏckij szuli a jeji tworzyciel. Szrajbnōł ôn wydany we 1871 roku buch ô titlu "Grundsätze der Volkswirtschaftslehre" (po ślōnsku "Prawidła ekōnōmije"), kerego to wydanie je mniymane za anfang austryjŏckij szuli we ekōnōmiji. Jego buch wkludziōł do ekōnōmije nowe teoryje - ô geldzie, cynie a wertowności.
+Świyntym Rokiym Jakubowym 17 siyrpnia - trzynsiyniy ziymie ô sile 7,4 stopńōw we Turcyje. Umrziło 17 tyś. perzōnōw 12 października - wedle ONZ liczba ludzi na ziymii przekroczōła 6 miljardōw 31 grudnia - Borys Jelcyn niy chcioł być dużyj prezydyntym Rosyje, a niyskorzi ôstoł nim Wladimir Putin 15 czyrwca - Said Belqola, fusbalowy arbiter ze Maroka Tusty Sztwortek: 11 lutygo Wielgi Sztwortek: 1 marca Wielgi Piōntek: 2 marca Wielgo Sobota: 3 marca Wielkanoc: 4 kwietnia Pyńdziołek Wielkanocny: 5 kwietnia Boże Cioło: 3 czyrwca
+Jerzy Gorzelik (rodz. 1971 we Zobrzu) – ślōnski historyk kōnsztu a regijonalny polityker, szef Ruchu Autōnōmije Ślōnska. Pō samorzōndowym wotōngu we Polsce we 2010 roku wlozł do Sejmiku Ślōnskigo Wojewōdztwa, a niyskorzi do zarzōndu uōnygo wojewōdztwa.
+Vancouver (IPA: /væːnkʰuv̥ɚ/) je przibrzegowy sztad na połedniowym zachodzie Kanady. Je uōna we prowincyji Brytyjsko Kolōmbijo. Jigo miano pochodzi ôde Georgea Vancouvera - ynglickigo kapitana a ôdkrywce, kery podszukowoł ôkolice Vancouver. Vancouver je nojwiynkszōm metropolijōm we zachodnij Kanadzie a trzecie we cołkim państwie. Je uōno jedno ze sztadōw, kere tworzōm Regijōnalny Krys Metro Vancouver - "Regional District Metro Vancouver", a tyż jydno ze miast ôbwodu Lower Mainland. We sztadzie pōmiyszkuje 611 000 ludzi na placu 114,67 km². We cołkij metropoliji je to 2,2 miljonōw na 2 878,52 km² Vancouver je fest rōżnorake etniczniy. 52% ludzi ze miasta a 43% ze metropolije niy mo za swoja ôjczysto godka godki ynglickij. Miasto sie fest gibko rozwijo a sōm przwidywanio, aże wielość ludzi we roku 2021 bydzie wiynkszo kej 3miljōny. Pode wzglyndym wielości ludzi Vancouver mo sztworty plac we Pōłnocnyj Americe, po Nowym Jorku, San Francisco a Mexico City, przi czim we 2021 moge to być 2. plac. Miasto leży pōmiyndzy Cieśninōm Georgia, a gōrōma. Miasto bōło założōne we 60. rokach XIX stolecio, kedy przijechało sam kupa ludzi, kerych ôgarnył Fiber Złota. Gibko Vancouver rozwinyło sie s małyj ôsady we srogo metropolijo. Hawyna we Vancouver, po skōńczyniu budowy Panamskigo Kanału stała sie nojwiynkszōm hawynōm we Pōłnocnyj Americe. Ekōnōmijo sztadu ôpiyro sie na tradycyjnych sektorach Brytyjskij Kolōmbije: Bergmaństwie, Rolnictwie, Łōwie a Leśnictwie. Corozki barzij geltujōm sektor usugōw a Turistika. Miasto je tyż znōme kej trzecie nojwiynksze cyntrōm prodykcyje filmōw a seryjalōw we Pōłnocnyj Americe, po Hollywoodzie a Nowym Jorku. Roz na kedy na Vancouver godo sie "Hollywood Pōłnocy". We Vancouver rozrasto sie tyż industryjo High-Tec a produkcyjo szpilōw kōmputrowych. Vancouver bōł kupa razy poważany za jydno s trzech miast s nojlepszymi warōnkōma do żywobycio. We 2007 roku ôstało uznane do kupy ze Wiedniym za trzecie nojlepsze miasto, jeli łazi ô poźōm żywobycio, po Zurichu a Genewie. Podug cajtōnga Forbes Vancouver mioł we 2007 roku szōsto nojbarzi rozwiniynto industryjo niyruchōmośćōw na świecie, a drugo we Pōłnocnyj Americe, po Los Angeles s USA. We 2007 roku Vancouver bōło po Toronto drugym nojdrogszym do żywobycio miastym we Kanadzie, a 86 na świecie. We uōnym sōndażu bōły tyż Zurich a Genewa, kere zajōnły ôdpednio śōdmy a dziywiōnty plac. We 2007 roku Vancouver ôgoszōno tyż kej dzieśōnty nojbarzi snożny sztad na świecie. We 2010 roku we Vancouver a Whistler, co uōne je rozlygowane 125 km na pōłnoc, bōły Ziimowe Ôlimpijske Igrziska. Gyszichta. Podug archeolōgicznych wykopaliskōw ôsiedlaniy sam piyrszych ludzi napoczōnło sie miyndzy 2500, a 7000r. przed Kristusym. Sztad tyn je rozlygowany tam, kaj kedyś miyszkały plymia Squamish, Musqueam a Tsleil-Waututh ze skupiny przibrzygowych Salis. Mieli uōni swoje ôsady we dzisiyjszym Vancouver we takich placah, kej Stanley Park a zatoka False Creek, a tyż podług fiorda Burrard Inlet. Niykere ze uōnych ôsadōw dalij sōm we North Vancouver, West Vancouver a Point Gray. Te teryny kej piyrszy zbadoł we 1791 szpanielski ôdkywca José María Narváez, ze kerym rok niyskorzi poszoł George Vancouver . Simon Fraser - bōł piyrszym ojropejczykym, kery stanył tam, kaj dzisio je Vancouver. We 1808 spłynył rzykōm Fraser aż do West Point Grey, wele placu, kaj terozki je Universiti of British Columbia . Sobi Fiber Złota , kery prziszoł sam we 1861 przinies ze sobōm przez 25 000 ludzi, ze czygo nojwiyncyj ze Kalifornije do ujścio rzyki Fraser. Dziynki tymu napoczyło sie stałe ôsiedlaniy sie sam ludzi, kere napoczōno sie na farmie McLeary wele rzeki na wschōd ôde indjańskij ôsady Musqueam, tam, kaj terozki je dziylnica Marpole. Piyła, kero postawili we Moodyville (teroźne North Vancouver) dōł sam anfang lo drzewiannyj industryje, kero gibko sam sie rozwinyła danke zuōnaczyniu inkszych bretmilōw przi połedniowym brzygu zatoki, kere przinoleżała kapitanowi Edwardowi Stampowi. Stamp, kery zaczōn wycyckować strōm wele sztadu Port Alberni postawiył piyła we Brockton Pointe tam, kaj terozki je morsko latarnio, nale bez morske prōndy musioł uōn przenieś sie na hulica Gore. Niyskorzi ta piyła stoł sie znōmy kej Hastings Mill. Zyjgywerk stoł sie cyntrōm sztadu, zkerygo zuōnaczōło sie teroźne Vancouver. Do kupy ze napoczyńciym dziołanio transsyberyjskij bany znoczyniy piyły słabnyło, a we kōńcu ja zawarli we rokach dwadziestych 20. stolecio . Vancouver je jedyn ze nojmodszych miastōw Brytyjskij Kolōmbije . Nostympno ze ôsadōw, zołożone trocha po Vancouver, to je Gastown, sie gibko rozwinyła we 1867, nauobkoło karczmy, kero postawiył John Deighton, mianowany "Gassy Jack". We 1870 regiyrōnek prowincyje Brytyjsko Kolōmbijo zrobiył tam sztad, a zmianowoł go Granville, na cześć brytyjskij ministra Granvilla Levesona-Gowera. Niyskorzi to miasto wybrali, kej stacyjo kolyje transkanadyjskij. Sztad, przemianowany ze Granville na Vancouver bōł ôficyjalniy wpisany do rejestra, jako gmina 6 kwietnia 1886 roku, to je we tym samym, kedy do miasta przilozła Kolyj Transknadyjsko, keryj ôstateczno trasa doł Henry John Cambil. Miano lo sztadu wybroł William Cornelius Van Horne. 13 czyrwca 1886 miasto sie hajcoło a zrobiył sie ś nigo brantflek, nale gibko je ôdbudowali a we tym sōmym roku zuōnaczyli sam piyrwszo fojerwera. Miato co miało wele 1 000 miyszkańcōw gibko sie rozwijało a juzaś przi kōńcu XIX stolecio 20 000 ludzi, a we 1911 aże 100 000. Wczas fibera złota we Klondike we Vancouver handlyrze przedowali poszukiwaczōm roztōmajte towary. Jedyn ze handlyrzōw, Charles Woodward ôdymknył we 1892 piyrszy towarowy dōm Woodwards na winklu hulicōw, kere dzisiej mianujōm sie Georgia Street a Main Street. Do kupy ze Spencers a Hudson Bays Company bez cołke dziesiyńciolecie bōli to lidery we datalicznym przedaju. Za piyrwa mode miasto bōło uzoleżńōne ôd epnych korporacyjōw, kej North West Company a Canadian Pacific Railway, kere miały możebność do gibkigo rozwiniyńcio Vancouver a jigo ôkolicōw. We czasie po Wielgij Wojnie, wczas Srogigo Krizisa bōły we Vancouver haje a protesty ôd Kōmōnistycznyj Partyje.
+XXXTentacion, akuratnie Jahseh Dwayne Ricardo Onfroy (ur. 23 stycznia 1998 w Plantation, zm. 18 czyrwnia 2018 w Deerfield Beach ) – amerykōński raper, śpiywŏk i autōr tekstōw. Swōj debiutancki album „17” wydoł 25 siyrpnia 2017 roku. Drugi album, „?”, ukŏzoł sie 16 marca 2018 roku i zdobōł piyrsze plac w rankingu Billboard 200.
+Sonic the Hedgehog to je seryjŏ kōmputrowych szpilōw ze Sonicym za bazowego bohatyra, produkowanŏ ôd Sonic Team – ôddzioł fyrmy Sega.
+Ikarus – madziarsko marka autobusōw, jeji głōwno siedziba je we Budapeszcie. 260T 280T 280E 411T 412T 415T 417T 435T
+Macedōńskŏ gŏdka je godkōm połedniowosłowiańskōm. Do zŏpisu używŏ cyrylicy. Nŏjbliższŏ jij gŏdka, to gŏdka bułgarskŏ (podug niykerych greckich a bułgarskich gŏdkoznawcōw macedōński je dialyktym bułgarskiygo).
+Dina Hayek (arab.: دينا حايك), rodzōno jako Collet Bou Gergis 10 czyrwnia 1982 to je libańsko śpiywoczka pop. Jeji ôjciec pochodzi ze Libanu a matka ze Syryje. Jeji kariera miała anfang we 1999 roku, popularność dała ji plata "Katabtillak" wydano we 2005. "Sehir Al Gharam" (2003) "Katabtillak" (2005) "Taala Albi" (2006) Profil we arab-celebs.com (we angelskij a arabskij godce)
+Krziż (łać.: "Crux") – znok, forma abo rzecz we postaci dwōch lyniji, kere sie przecinajōm nojczyńści pod prostōm ekōm. Je jydnym ze nojstarszych symboli ludzkości widzanym we starożytnych religijach. Bezma we kożdyj tajli Ziymie znojdowano klamoty s tym znakym. Zauobycz bōł kojarzōny s jakōmś formōm kultu siłōw przirody (fojer, klara, żywobycie) abo kultym fallicznym.
+Pusto mynga to elemyntarny bygrif matymatyki, a genau tyjoryji myngōw. Pusto mynga to matymatyczno mynga ftoro niy zawiero żodnygo elemyntu. We matymatyce znok lo pustyj myngi to formula_1 abo formula_2. Bygrif pustyj myngi mo centralno rola we definicyji naturalnych nōmerōw.
+Sir Lewis Carl Davidson Hamilton, MBE (ur. 7 stycznia 1985 r. we Stevynage, hrabstwo Hertfordshire) – brytyjski kerowca wyścigowy, majster świata Formōuy 1 we rokach 2008, 2014, 2015, 2017, 2018, 2019 a 2020 a wicemajster we 2007 a 2016.
+Lok - wieś a gmin (obec) na Słowacyji, we nitrzańskim kreju, we krysie Levice. Mo 17,2 km² wiyrchu a podug danych ze 2019 roku pōmiyszkiwało sam 951 ludzi.
+Jamna - pōtok kery mŏ swoje źrōdōa we połedniōwyj tajle Mikōłowa na stoku Wiyrzyszka (Gōry Świyntygo Jana). Je na 10 km dugi a wpodo do Kłodnicy po jei lewyj zajcie.
+Welōnek prezidyncki we Biołorusi we 2020 to bōł welōnek na sztela prezidynta Republiki Biołorusi, co ôdbōł sie 9 siyrpnia 2020 roku. Ôficyjalnie, welōnek ôstoł wygrany ôd reskyrujōncego tedy prezidynta Alaksandara Łukaszenki, co dostoł 80,1% głosōw. Rezultat tyn bōł wszeôbecnie uznany za fałeszny. Po ônego ôgłoszyniu, we Biołorusi napoczły sie masowe protesty. Je szacowane, iże kelaset abo kelatysiyncy ôsob bōło heresztowanych i rannych, a sztyry ôsoby straciyły życie.
+Szopiynice (pol. "Szopienice", miym. "Schoppinitz") – tajla administracyjnyj dzielnicy Katowicōw Szopiynice-Burowiec, kero ôbejmuje downe Szopiynice a Roździyń. Je rozlygowano miyndzy Zowodziym a Myslowicōma, nad rzykōm Rawōm. We lotach 1947-1959 bōło to samostatne miasto, niyskorzi włōnczōne do Katowicōw. Je sam srogo industryjo, m.in. Hōta Niyżeloznych Metalōw "Szopiynice" a zakłody Unilever Polska S.A, kaj je produkowano margarina a kistowany tyj. Internecowy portal ô Szopiynicach
+Seevetal – gmin we Miymcach, we landzie Dolno Saksōnijo, we krysie Harburg. Utworzōno we 1972 roku bes skuplowanie 19 gminōw, kere terozki sō uōnyj dzielnicōma. Mo 105,19 km² wiyrchu a podug danych ze 2013 roku pōmiyszkiwało sam 40 159 ludzi. Neczajta Seevetal
+Jablonové - wieś a gmin (obec) we Słowacyji, we bratysławskim kreju, we krysie Malacky. Mo 13,18 km² wiyrchu a podug danych ze 2020 roku pōmiyszkiwało sam 1349 ludzi.
+Ãã – drugŏ buchsztaba we ślabikŏrzowym abecadle ôd ślōnskij gŏdki, używanŏ tyż we inkszych abecadłach świata (cum bajszpil we abecadle ôd kaszubskij gŏdki). We ślabikŏrzowym abecadle "ã" je pandialektalnõ buchsztabōm, kerŏ we dolnoślōnskim dialekcie a na pōłnocno-zachodnim Gōrnym Ślōnsku je ôdczytywanŏ jako klang [e], we strzodkowo-zachodnim Gōrnym Ślōnsku jako dugi klang [ã], wele Raciborza jako [am], na weschodzie Gōrnego Ślōnska jako klang [a], na połedniowo-weschodnim Gōrnym Ślōnsku jako [ym] a na Laszskij Ziymi jako klang [u] abo klang [a]. Buchsztaba "ã" je ino na szlusach wortōw, cum bajszpil "bierã". We Steuerowym abecadle a ślōnskim abecadle fōnetycznym ta buchsztaba je szrajbowanŏ jako "a".
+Panthera onca centralis to zwiyrzã ze typu chordata, ze rzyndu carnivora, ze grōmady cycaczy ze familije felidae, co je ôpisoł Mearns we 1901 roku. Historyjŏ taksōnōmije. Je to jedyn ze zapropōnowanych podgatōnkōw panthera onca: taksōnōmicznŏ nazwa "Panthera onca goldmani" byłŏ zaproponowanŏ, iże zamiyszkuje ôd Jukatanu we Meksyku na pōłnocy, do Belize i Hōndurasu na połedniu. "Panthera onca hernandesii" byłŏ zapropōnowanŏ za włŏściwŏ Meksykowi i USA. "Panthera onca veraecruscis" była zapropōnowanŏ za włŏściwõ rejōnōm ôd Tabasco we Meksyku do Teksasu we USA. "Panthera onca arizonensis" miała zamiyszkować rejōn ôd Sōnory we Meksyku do połedniowo-wschodnich USA przed 1939. "Panthera onca centralis" was proposed for Central America. W 1939 Reginald Innes Pocock niy znŏd żŏdnych dowodōw na morfologicznõ rozmajtość miyndzy "P. o. hernandesii", "P. o. centralis" i "P. o. arizonensis", i uznoł je za jedyn podgatōnek. Niydŏwne testy niy poradziyły wykŏzać dowodōw na rozmajte podgatōnki tego jaguara.
+Football Club des Girondins de Bordeaux, (abrewiacyjŏ Girodins Bordeaux) francuski klub fusbalowy, kery grŏ w Bordeaux, w Ligue 1. Jedyn z nojbarzi utituowanych fusbalklubōw we Francyji. Majster Francyji (6): 1950, 1984, 1985, 1987, 1999, 2009 Puhar Francyji (3): 1941, 1986, 1987 Puhar Ligi Francuskej (3): 2002, 2007, 2009 Superpuchar Francji (2):1986, 2008 Puhar Intertoto UEFA (1): 1995 Finał Puharu UEFA (1): 1996
+Szlangi (łać. "Serpentes") to je podraja gadōw s raje łuskonośnych. Majōm uōne duge cioło bes szłapōw a szczynkowy aparat kery dozwalo jeim fest a fest szyroko rozwiyrać szczynki, bez cōż poradzōm uōne połykać ôfiara we całości. Niy majōm strzodkowygo ucha ani bymbynkowyj błōny. Liczba kryngōw poradzi dolyźć u nich do 400. Do terozki porachowano bezma 3000 gatōnkōw szlangōw. Niykere ś nich sōm jadowite (10-25% wszyjstkich gatōnkōw) a wszyjstke sōm miynsożerne a połykajōm ôfiary we całości. Dzioł zoologiji kery zajmuje sie szlangōma je mianowany ôfiologijo.
+Mycka – ôbleczynie kere zakłodo sie na gowa, bajstlowane sōm bezma zowdy s roztomajtych miynkich matyriołōw (czasym mo jakeś twarde tajle lb. kapa). Mycki dowajōm zicher przed trudnymi atmosfyrycznymi warunkōma: zimno, hyca, słōneczne promiynie a inksze. Kłobuk
+Mazelōnka to bōła jaka noszōno zauobycz ôd babōw. Mazelōnka stanowiōła elymynt ôd ślōnskigo ôbleczynio. Terozki je już wcale niyuobecno, ani Reinhold Olesch we swojim Słowniku Gwary Polskij spod Świyntyj Anny wspōmino, ize je uōna już downo niy znōmo pojstrzōd modych Ślōnzoczek.
+Montreux je sztad we Szwajcaryji. Je uōn rozlygowane nade Genewskim Jeziorym, przi jigo wschodnim brzygu. Miyszko tam 23 010, co dowo Montreux trzeci plac podug wielość ludzi postrzōd sztadōw kantōnu Vaud (za Lausanne a Yverdon-les-Bains). Kożdygo roku sōm sam dwa znōme na cołkim świecie festiwale: jazzowy festival de Jazz de Montreux (piyrszy bōł we 1967) a telewizyjny The Golden Rose Festival (uod 1961). Krōm tego sztad je znōmy skirz dynkmala Freddiego Mercuryego, kery stoji na strzodku rynku.
+Chișinău - nojsrogsze miasto a stolica Mołdawije. Ôstrzodek industryje a nauki.
+Heksa – we niykerych wierzyniach ludowych: baba zajmujōnco sie czornōm magiōm, ciepiōnco prziroki, kojarzōno s siłōma niyczystymi - czynsto s szatanym. Mynskym ôdpowiydnikym je czarownik. We folklorze pojawiajōm sie tyż "dobre" heksy, kere zajmujōm sie tam czystōm i dobrōm magiōm. Postacie heksōw mogymy trefić m. in. we ojropejskij mitolōgii ludowyj, jydnokże tam fōnguje raczyj pod mianym wiydźmy i mo trocha myni pejoratywne znaczyniy. W 1484 papiyż Innocynty VIII wydoł bullym "Summis desiderates" bydōmcōm podsōmowaniym wcześnijszych uchwoł potympiajōncych czary i zezwolyniym karanio śmierćōm heksōw a czarownikōw. Innocynty VIII powołoł sie we nij na słowa Bibliji "Niy pozwolisz żyć heksie. " (Wi.,22,17.) Motyw heksy je ôbecny tyż we kulturze ojropejskij rōżnych epok, m.in. we "Makbecie" W. Szekspira. Poymat symfōniczny Antonína Dvořáka s 1896 mo titel Heksa połednia.
+13 miejscowości we Polsce: Mostki – wieś we kujawsko-pōmorskim wojewōdztwie, we włocławskim krysie, we gminie Włocławek Mostki – wieś we lubuskim wojewōdztwie, we świybodzińskim krysie, we gminie Lubrza Mostki – wieś we łōdzkim wojewōdztwie, w zduńskowolskim krysie, we gminie Zduńsko Wola Mostki – wieś we małopolskim wojewōdztwie, we nowosōndeckim kryse, w gminie Stary Sōncz Mostki – wieś we mazowieckim wojewōdztwie, we zwolyńskim krysie, we gminie Zwolyń Mostki – wieś we ôpolskim wojewōdztwie, we uoleskim krysie, we gminie Rudniki Mostki – wieś we podkarpackim wojewōdztwie, we niżańskim krysie, we gminie Jarocin Mostki – leśno ôsada we ślōnskim wojewōdztwie, we czynstochowskim krysie, we gminie Kłomnicy Mostki – wieś we świyntokrziskim wojewōdztwie, we skarżyskim krysie, we gminie Suchedńōw Mostki – wieś we świyntokrziskim wojewōdztwie, we staszowskim krysie, we gminie Staszōw Mostki – wieś we wielgopolskim wojewōdztwie, we kōnińskim krysie, we gminie Sōmpolno Mostki – wieś we wielgopolskim wojewōdztwie, we ôstrzeszowskim krysie, we gminie Kobylo Gōra Mostki – ôsada we wielgopolskim wojewōdztwie, we wōngrowieckim krysie, we gminie Gołańcz 1 miejscowość na Ukrajinie: Mostki - wieś na Ukrajinie, we lymberskim ôbwodzie, we pustomyckim rejōnie
+Kōmory, Zwiōnzek Kōmorōw (fr. Union des Comores, arab. جمهورية القمر المتحدة, Jumhūriyyat al-Qumur al-Muttaḥidah) – państwo we wschodnij Africe, na tajli archipelagu Kōmory, miyndzy Madagaskarym a Mozambikem. Ôd 1886 do 1975 pode władzōm Francyji. Po uzyskaniu niypodległości we 1975 pode władzōm Francyji pozostała Majotta - downij tajla Kōmorōw. Dōminujōnco religijo sam je islam. Gospodarka je ôparto na bauerstwie.
+Mahōmet Muhammad ibn Abd Allah ibn Abd al-Muttalib (ar. ; - urodzōny nojprawdopodobnij 20 kwietnia 571, zmar 8 čerwca 632) – prorok islamu, twōrca islamu a zołożyciel piyrwszej wspōlnoty muzōłmanōw, kera przeobraziła sie we teokratyczne państwo religijne. Wyznawcy islamu wierzōm, aże je nojwiynkszym i ôstatnim prorokym jydynygo Bōga, Allaha, a świynto ksiynga islamu, Koran, zostoła mu przekazano bez Bōga we serii obiawiyń.
+Indjanery to je miano nojsrogšyj grupy rdzynnyj ludności Ameriki (uobok Inujitōw a Aleutōw), kero ôbejmuje mynga roztōmajtych plymiōn a grup ô roztōmajtym poźōmie rozwoju, charaktyře a kultuře. Zaličo sie jeich we antropolōgije do rasy žōutyj. Jeich miano je po prowdzie felerne, a wziyno sie skiž tygo co Křištof Kolōmb myślou, co dopuynyu do Indji. Terozki užywane sōm tyž inkše miana, jako "Aboriginal Peoples" (ludy pierwotne), "Native Americans" (rdzynne Amerikōny) abo Amerindjanery. Podug nojšyřyj přijyntyj we nauce teoryje, Indjanery přykludziuy sie do Ameriki s Azyje we čos ôstatnij epoki lodowcowyj (20-35 tyś. lot nazod) bez Ciyśnina Beringa. We ôkresie kolōnizacyje ojropejskij we Americe bōuy ōune fest tympione a siuōm nawrocane na chřeścijaństwo. Niykere jeich fest rozwiniynte kultury coukim upoduy (Inki, Azteki, Tolteki a inkše). We USA a Kanadzie wiynkšość ś nich pozawiyrano we rezerwatach. Terozki majōm we kōnstytucyjach a inkšych aktach prawnych państw Ameriki zagwarantowane rōwne prawa a swoboda, we tym tyž swoboda religijno. Skiž tygo powstou a rozwijo sie ruch panindjanerski, kery odwouōje sie do kulturowyj a etničnyj wspōlnoty Indjanerōw. Krojcoki Indjanerōw s biouymi mianuje sie Metysōma, a s Negrōma - Zambo.
+Meieiskŏ gŏdka - ôficyjnŏ gŏdka stōnu Maniypur we Indyjach.
+Lontov – wieś a gmin (obec) na Słowacyji, nitrzańskim kreju, we krysie Levice. Mo 15,06 km² wiyrchu a podug danych ze 2013 roku pōmiyszkiwało sam 684 ludzi.
+Jerozolima (hebr. ירושלים, arab. القدس, اورشليم , łać. Hierosolyma, Aelia Capitolina) – nojsrogsze miasto we Izraelu a uōnygo stolica (podug prowa izraelskigo), podug Palestyńczykōw stolica jeich państwa. Jerozolima niy ma uznanio kej stolica Izraela ôd ÔNZ a wiynkszości państwōw. Świynte miasto lo krześcijaństwa a islamu. Założōno we IV millynijōm p.n.e. Plac wydarzyńōw znōmych ze Bibliji.
+Dohtor Miód, prowdziwe miano Marcin Witas (ur. 21 kwietnia 1976 roku we Piekorach Ślōnskich) – ślōnski wykōnawca hip-hopowy a raper. 1991 "Votan B." 1992 "Znojdź sie synek dziołcha" 1993 "Wyliz Mi" 1993 "Wór" 1999 "Minyło kilka lat..." 2005 "Bioło Nysa" 2006 "Mikrofon i siykyra" 2007 "Votan B. – SuperKnut" 2008 "Knur" Ôficjalno neczajta skupiny
+Violetta Villas (rodz. 10 czyrwca 1938 we Liège um. 5 grudziynia 2011) – polsko śpiywoczka, kero śpiywo pop. 1962 - "Rendez-vous z Violettą Villas" 1966 - "Violetta Villas" 1967 - "Violetta Villas" 1967 - "Dla ciebie miły" 1968 - "O miłości" 1977 - "Nie ma miłości bez zazdrości" 1980 - "Dawne przeboje" 1986 - "Violetta Villas" 1992 - "Najpiękniejsze kolędy" 1992 - "Dla ciebie miły" 1994 - "Laleczka" 1996 - "Złote przeboje" 1997 - "Jestem taka, a nie inna" 1997 - "Kolędy" 1999 - "Platynowa kolekcja" 1999 - "Najpiękniejsze kolędy" 2000 - "Pocałunek ognia" 2001 - "Violetta Villas" 2001 - "Dla ciebie miły " 2001 - "Nie ma miłości bez zazdrości" 2001 - "Gdy się Chrystus rodzi" 2003 - "Do ciebie mamo" 2003 - "Walentynkowe hity" 2004 - "Kolędy serca" 2006 - "Ja już taka jestem" 2008 - "Na pocieszenie serca i uniesienie ducha" 2009 - "Z archiwum Polskiego Radia vol. 11" 2009 - "Gdy się Chrystus rodzi 2" Neczajta Violetty Villas
+Île Royale to je nojsrogszo wyspa we archipelagu Îles du Salut, kery noleży do Francuskij Gujany. Mo uōna 28 hektarōw wiyrchu a nojwyższy jeji pōnkt je wysoki na 66 m n.p.m. Na Île Royale je hotel a muzyjōm.
+Wōngel kamiynny – skoła ôsadowo pochodzynio roślinnygo, kero powstoua we palyjozoliku (a dokładnij we karbōnie) s szczōntkōw roślinnych, kere uwyngliły sie we warunkach bestlynowych. Mo czorno farba a je matowy, zawartość we nim wōngla je ôd 75% do 97%. Wōngel kamiynny używo sie ajnfachowo kej paliwo. Mo uōn wartość opołowo ôd 16,7 do 29,3 MJ/kg (zależniy ôd zawartości zaniyczyszczyń a wilguości). Wartość opołowo czystygo chymiczniy wōngla je ōng. 33,2 MJ/kg. Nojwiynksze zuoża wōngla kamiynnygo sōm we Chinach, USA, Indjach, RPA, Australije a Ukrajinie. Wōngel kamiynny idzie dobywać dwōma knifami: ôdkrywkowo abo głymbinowo. Ôba knify majōm wady a zalyty - przi dobywaniu ôdkrywkowym zajmowano a niszczōno je kupa placu, nale je to tańsze skiż tygo co je moue zatrudniynie a niy trza używać drogich zabyzpiyczyńōw. Przi knifie głymbinowym niy trza srogigo placu, nale za to trza srogigo zatrudniynio, kosztownych zabezpieczyń a tajla złoża trza kajnikaj ôstawić a jeij niy dobywać, coby niy bōło szkodōw bergmańskich we teryniy ô gynstyj abo zabytkowyj zabudowie.
+Amsterdam () – nojsrogsze miasto we Niiderlandach rozlygowane nad rzykōma Amstel i Ij a ōng. 160 kanałōma. Konstytucyjno stolica tygo państwa, nale wszyjske insztytucyje rzōndowe a zgromadzynia ôbcych państw sōm we Hadze. We Amsterdamie je drugi (po Rotterdamie) nojsrogszy port handlowy we Niiderlandach. Je tyż mocka muzyjōw (m.in. Rijksmuseum, Muzyjōm Vincenta van Gogha, Rembrandthuis, Muzyjōm Tropiku). Miasto je tyż znōme ze nojbarzi utitlowanygo we Niiderlandach fusbalferajnu Ajax Amsterdam.
+Dicmo - gmin we Chorwacyji, we splicko-dalmatyńskij żupańji. Mo 68,44 km² wiyrchu a podug danych ze 2001 roku pōmiyszkiwało sam 3289 ludzi. We gminie sōm rozlygowane wsie: Ercegovci, Krušvar, Osoje, Prisoje, Sičane, Sušci.
+Swobodne Ôprōgramowaniy (ang. "free software") – ôprōgramowaniy, kere je mogebne być załōnczone, sprowiane, rozpowszechnione swobodniy. Swobodne Ôprōgramowaniy daje swobody: swoboda 0: załōnczoniy ôprōgramowania, zawdy swobodniy. swoboda 1: sprowianiy ôprōgramowania lo sie. swoboda 2: rozpwszechnianie ôprōgramowania. swoboda 3: sprowianiy ôprōgramowania a swoboda rozpowszechniania ajnzacu, coby korzistało cołka ferajno. Je to definiycjo ôd Free Software Foundation. Coby mogebne bōło korzistać ze swobōd 1 a 3 potrzebny je kod zdrzōdłowy. Nojbarzi znōmo licyncyjo swobodnygo ôprōgramowanio to licyncyjo GNU GPL. Lo bajszpila swobodne ôprōgramowaniy to Linux, Android, LibreOffice. Czym je Swobodne Ôprōgramowaniy? (pol.) Filozofyjo GNU (pol.)
+Niikisz (Niikiszowiec, , ) – tajla miasta Katowicy, pobudowano z poczōntku XX storoczo z inicjatywy kōncernu Georg von Giesches Erben, ôsiedle dlo hajerōw ze gruby Giesche (terozki Wieczorek). Niikisz bōł zaprojektowany ôd architektōw Emila a Georga Zillmanōw ze Charlottenburga, autorōw tyż sōmsiedniego Giszowca.
+Solice-Zdrōj(pol. "Szczawno-Zdrój", miym. "Bad Salzbrunn", śl-niem. "Salzburn") – miasto we dolnoślōnskim wojewōdztwie, we wałbrziskim krysie. Podug danych ze 2007 roka, miyszkało sam 5 586 ludzi. Gerhart Hauptmann - laureat nagrody Nobla ze 1912 Neczajta miasta
+Mistrzostwa Ojropy we Fusbalu 2020 - fusbalowy turniej prowadzōny bez UEFA ô majstra Ojropy wygrany bez reprezentacyjo Italiji. Bōły to szesnoste we historyji take mistrzostwa. Cuzamyn skłodały sie ze 51 szpilōw. Termin szibniynto na rok 2021 skiż pandymije COVID-19. Titel brōńōła reprezyntacyjo Portugalije, kero wygroła tyn turniej sztyry lata tymu. Grupowo faza. Bierōm sam udzioł 24 reprezyntacyje rozlosowane na 6 grupōw. Ze kożdyj niyskorzi awansujōm dwa nojlepsze manszafty plus nojlepsze sztyry ze trzecich placōw we grupach. Piyrszy szpil przipado na 11 czyrwca 2021. Puharowo faza. Sam gro nojsamprzōd 16 manszaftōw. Majstrym ôstanie drużyna kero wygro swoje wszyjske 4 szpile. Majster Ojropy 2020: Italijo Drugi titel we gyszichcie Cristiano Ronaldo Patrik Schick Karim Benzema Emil Forsberg Romelu Lukaku Harry Kane Robert Lewandowski Georgino Wijnaldum Haris Seferović Xherdan Shaqiri Raheem Sterling Kasper Dolberg Alvaro Morata
+Hawyna lotniczo Cam Ranh (ang. Cam Ranh International Airport) je miyndzynarodowo hawyna we Wietnamie, mo ōng. 1 milijōna pasażyrōw na rok. Cam Ranh Airport
+Margaret Thatcher (rodz. 13 października 1925 we Grantham, um. 8 kwietnia 2013 we Lōndynie) – brytyjsko politykerka, ze fachu chymik a prawnik. Skirz jeji stanowczości we tłumiyniu strajkōw hajerōw we Wielgij Brytanije mianowano ja Żylozno Dama, a cołko liberalno polityka jeji rzōndu "Tchatcheryzm". Ôd 4 maja 1979 do 28 listopada 1990 bōła prymierym Wielgij Brytaniji - nojdużyj ze wszyjskich prymierōw tygo kreju. Bōła znōmo ze ojrosceptycyzmu. Margaret Thatcher Chronology World History Database
+Xavier Dolan, "Xavier Dolan-Tadros" (* 20. marca 1989 we Montrealu) − reżyser, szauszpiler, scynarzista, producynt filmōw i dabingowiec ze Québecu. Je synym rechtōrki Geneviève Dolan i Manuela Tadrosa, śpiywoka i szauszpilera, kery sie narodziōł we Egipcie a gościnnie wystōmpił we porã Dolanowych filmach ("Jai tué ma mère", "Laurence Anyways", "Tom à la ferme"). Swoje piyrsze wystōmpiyni choby szauszpiler Dolan mioł, kej bōł sztyry roki stary, we seryji spotōw reklamowych do jednyj siyci aptek. Porã rokōw niyskorzi wystōmpił we seryjalach "Miséricorde", "Omertà II" a "LOr". Groł tyż we krōtko- i dugometrażowych filmach: "Jen suis!" (1997), "Le marchand de sable" (1999), "La Forteresse suspendue" (2001), "Miroirs dÉté" (2006), "Martyrs" (2008) a "Good Neighbours" (2010). We "Miraculum" (2014) ôd reżysera Daniela Groua mioł piyrszy rŏz gōwnã rolã we filmie, kery sōm niyreżyserowoł. Tyż we roku 2014 wystōmpił wele Brucea Greenwooda, Catherine Keener und Carrie-Anne Moss we filmie "Elephant Song" reżyserowany ôd Charlesa Binaméa, adaptacyji szpilu ôd Nicolasa Billona s takim samym mianym. Dolan robi tyż dabing, bez tyn przikłŏd bōł gosym Rona Weasleya we québecko-francuskij wersyji filmōw ô Harrym Potterze a Jacoba Blacka we seryji "Twilight". Piyrszym filmem reżyserowanym ôd Dolana było "Jai tué ma mère" we roku 2009. Mioł premierã 18. maja 2009 na festiwalu we Cannes we tajli lo modych twōrcōw "Quinzaine des réalisateurs (Piytnŏstka reżyserōw)" a bōł sprzedōny do wincyj jak 20 sztatōw. Je to napoły autobijograficzne dzieło, kere powstało na gruncie gyszichty ze postrzedni szkoły, a Dolan sōm wystōmpił we gōwnyj roli. Ôd niygo drugi film "Les amours imaginaires" bōł piyrszy rŏz pokŏzany 16. maja 2010 w Cannes we sekcyji "Un Certain Regard (Iste wejrzyni)", Dolan grŏ tukej jednōm ze trzech gōwnych postaci. Aji trzeci film, "Laurence Anyways", mioł premierã we tyj samyj tajli festiwalu we Cannes 18. maja 2012, yny że tukej autor pojawiŏ sie yny we epizodzie. We roku 2013 Dolan nagroł widyjoklip do piosynki College Boy ôd francuskigo New-Waveowygo bandu Indochine, kery skuli ekscesywnygo pokazywaniŏ gwałtu skuplowanygo s użyciym krześcijańskij symboliki bōł fest krytykowany. Sztwortym Dolanowym filmem była adaptacyjŏ szpilu ôd Michela Marca Bouchardsa "Tom à la ferme". Tyn bōł pokŏzany na 70. Miyndzynarodowym Festiwalu Filmōw we Wenecyji 2. września 2013 a dostoł nŏdgrodã FIPRESCI. Aj w tym filmie Dolan grŏ gōwnõ rolã. Piōnty film, "Mommy", bōł nakryncōny na jesiyń 2013 a pokŏzany we Cannes 22. maja 2014 w ramach konkurzu ô Złotõ Palmã. Zyskoł, społym s "Adieu au Langage" ôd Jeana-Luca Godarda Nŏdgrodã Jury. "Mommy" było piōntym filmem, s kerym Dolan szoł do Cannes, nale piyrszym w ramach gōwnygo konkurzu. Choby szōsty film Dolan planuje adaptacyjõ szpilu "Juste La Fin Du Monde" ôd Jeana-Luca Lagarcea s miyndzy inkszymi Marionym Cotillardym, Léōm Seydoux a Vincentym Casselym. Tyn mały ôbrŏz mŏ przekrŏczać wielgõ żanrowõ rōżnicã miyndzy Mommy a siōdmym filmym "The Death and Life of John F. Donovan" a przirychtować Dolana ku dŏlszymu wielgimu projektowi. "The Death and Life of John F. Donovan", kery napisoł społym s Jacobym Tierneyym mŏ być ôd niygo piyrszym filmym we anglijskij gŏdce. Sztart nakryncaniŏ je planowany na jesiyń 2015. Ôkrōm tego we jednym wywiadze lo "Montreal Gazette" padoł, że choby nastympne dzieło planuje modernõ adaptacyjõ Hitchcockowygo Rope, nale nejsamprzōd chce sie dać pauzã a wysztudyrować historyjõ kunstu, bo już je ze swojij ynormnyj produktywności we ôstatnich rokach styrany. Dolan je otewrzicie gejym. Temat hōmoseksualnoty je ôsnowōm filmōw "Jai tué ma mère", "Les amours imaginaires" a "Tom à la ferme", pojawiŏ sie aji we "Elephant Song", a "Laurence Anyways" miyrzy sie s tymatym transseksualnoty. Filmografijŏ. Reżyser a scynarzista: 2009: "Jai tué ma mère (Zabiłech mojõ matkã)" 2010: "Les amours imaginaires (Imaginarne miłowaniy)" 2012: "Laurence Anyways (Dycki Laurence)" 2013: "College Boy" (wideoklip ôd Indochine) 2013: "Tom à la ferme (Tom na farmie)" 2014: "Mommy (Mama)" Producynt: 2009: "Jai tué ma mère (Zabiłech mojõ matkã)" 2010: "Les amours imaginaires (Imaginarne miłowaniy)" 2012: "Laurence Anyways (Dycki Laurence)" 2013: "Tom à la ferme (Tom na farmie)" 2014: "Mommy (Mama)" Szauszpiler: 1994: "Miséricorde (Miłosierdziy)" (seryjal TV) 1997: "Omertà II" (seryjal TV) 1997: "Jen suis! (Idã w to!)" 1999: "Le marchand de sable (Handlŏrz s piaskym)" (krōtkometrażowy) 2001: "La Forteresse suspendue (Tajemny festung)" 2001: "LOr (Złoto)" (seryjal TV) 2005: "Attitudes (Wezdroki)" (krōtkometrażowyy) 2006: "Miroirs dÉté (Zdrzadła lata)" (krōtkometrażowy) 2008: "Martyrs (Martyry)" 2009: "Suzie" 2009: "Jai tué ma mère (Zabiłech mojõ matkã)" 2010: "Les journaux de Lipsett ( Dyjŏrze ôd Lipsetta) 2010: "Les amours imaginaires (Imaginarne miłowaniy)" 2010: "Good Neighbours (Dobre sōmsiady)" 2012: "Laurence Anyways (Dycki Laurence)" 2013: "Tom à la ferme (Tom na farmie)" 2014: "Miraculum (Cud)" 2014: "Elephant Song (Piosynka ôd elyfanta)" Xavier Dolan we bazie IMDB Xavier Dolan: The New Woody Allen, Only Younger, Cuter and Gay – "The Huffington Post"
+Sierra Leone, Republika Sierra Leone – państwo we zachodnij Africe, nad Ôceanym Atlantyckim. Granica mo s Gwinyjōm a Liberyjōm. Miano kraju je nadane bez portōgalskich ôdkrywcōw s 1462 a ôznačo "Gōry Lwie". Bez tři stolecia bōu to teryn kaj chytano niywolnikōw a kwituo piractwo, aže we 1787 Brytyjske Towařistwo Antyniywolniče wykupiuo teryny přibřežne a zouožyou dzisiejšo stolica - Freetown. We 1808 Sierra Leone ôstouo kolōnijōm brytyjskōm. Ôd 1961 niypodlygue. Wybřeže je sam we wiynkšyj tajle bažouowate a rosnōm na niym mangrowce. Pzostauo tajla zajmuje puaskowyž pokryty lasōma, nojwyžšy wiyrch Bintumani mianowany tyž "Loma Mansa" mo 1948 m n.p.m. Gynsty nec řykōw, klimat rōwnikowy, fest wilguy i ze srogimi ôpadōma (3400 mm bez rok). Gospodarka zaležno bezma coukowicie ôd wydobycio djamyntōw. 2/3 ludzi utřimuje sie s prymitywnygo bauerstwa a rybouōwstwa. 68% miyškańcōw žyje pōnižyj granicy ōbōstwa. 60% ludności wyznowo islam, 30% je pōganōma a 10% wyznowo chřesijaństwo. Je sam nojwiynkšo na świecie umiyralność babōw we ćōnžy a babōw i bajtli při porodzie.
+Mazowijŏ (, ) to je historycznŏ krajina we Postrzodkowyj Ojropie, we cyntralnyj Polsce. Historycznōm stolicōm Mazowije je Płock, za to połedniowyj Mazowije – Czersk. Terŏźnie Mazowijŏ je rozlygowanŏ ze wiynksza we mazowieckim wojewōdztwie.
+Ojropa to: Ojropa - tajla świata, kōntynynt Ojropa - postać mitologicznŏ Ojropa - potoczne miano Ojropejskij Unije Ojropa - miesiōnczek Jowisza Ojropa - wyspa na Ôceanie Indyjskim Ojropa - zorta żaglōwki Ojropa - planetoida nr 52 Radio Free Europe "(pl. Radio Wolna Europa, cz. Svobodná Evropa) " - Amerykańskŏ Radiowŏ Stacyjŏ
+6 moja - Zbigniew Wodecki, polski piosynkorz, kōmpozytor, szauszpiler. 9 lipca - Wiktor Janukowycz, ukrajinśki politiker. 30 moja - Feliks Steuer, tworziciel ôrtografije Steuera. Wielganoc: 9 kwietnia Boże Cioło: 8 czyrwca
+Lo krymskotatarskij godki užywano dwa alfabyty — uaciński "(latin elifbesi)" i cyryliczny "(kiril elifbesi)". Â â, atoli je buchštabōm krymskotatarskōm, mo plac poza alfabytym. Cyrylica lo krymskotatarskigo. Cyrylica lo krymskotatarskij godki (kr. "Qırımtatar kiril elifbesi") ôstoła przigotowano we 1938 bez władze sowiecke, bowiym taka bōła polityka, co trza przistosować cyrylica do kożdyj godki we kraju. Ôficyjolniy ôstoła znieśōno we 1992 po tym, kej wprowadzōno łacinka, atoli je uōna dali używana powszechniy. Skłodo sie s 37 buchsztab. Poza alfabytym znajdujōm sie tyż гъ, къ, нъ ve дж, klasyfikowone kej dwuznoki.
+Żydówka ze cytrynami (śl. "Żydōwka ze citrōnōma") – yjlowy ôbroz polskigo malyrza Aleksandra Gierymskigo ze 1881 roku. Ôbroz powstoł we czasie bycio Gierymskigo we Warszawie, we rokach 1879–1888. Artysta zwiōnzoł sie ze skupinōm modych literatōw a krytykōw, kerzi gromadzili sie nauobkoło pozytywistycznygo cajtōngu "Wędrowiec" ("Wandrus") a podjōn wespōłproca ze Stanisławym Witkiewiczym a Antonim Sygietyńskim. Efektym tygo bōł cykl realistycznych rodzajowych scynōw, prezyntujōncych żywobycie żydowskich miyszkańcōw Powiślo a inkszych biyndych zidlōngōw Warszawy.
+Wapyn Sztokholmu przedstowio we modrym wapynowym blocie złoto gowa we korōnie. Je to wyuobrożyniy krōla Erika IX, kery je patrōnym miasto. Bōł uōn wybrany krōlym Szwecyje we 1150 roku. Podug powiarki, ze placu, kaj ôstoł pogracany (pode pōłnocnōm ścianōm katedry we Uppsali) cudownym knifym wytrysnyło zdrzōdło, kere bije do terozki a je powożane, co woda ś niygo nabrano moge kuryrować niymoce. Skiż uznanio tygo za cud, a tyż skuli tygo, co kej krōl bōł uōn powożany za prowygo krześcijana a dobrygo władce, miesczany ôbrali go za patrōna, kery mo chrōnić miasto. Niigdy niy bōł ôguoszōny świyntym ôd Kościoła, nale we Szwecyji je pora kościołōw pode jygo wezwaniym. Wyuobrożyniy na wapynie je gynau take samo kej na strzedniowiecznyj miejskij pieczyńci. Wapyn na ôficjalnyj neczajcie Sztokholmu
+Mona – śpiywka szantowŏ Mona – miejscowość we USA, we sztacie Utah Mona – gmin we USA, we sztacie Illinois, we hrabstwie Ford Mona – afa ze familije makakowatych Mona – ciyśnina miyndzy wyspami Haiti a Portoryko Mona – wyspa we ciyśninie Mona Mona Lisa – ôbrŏz ôd Leonarda da Vinci
+Gorko szekulada – napitek powstoły ze mieszonki mlyka, szekulady a cukru, zauobycz pity na gorko. Do Ojropy gorko szekulada ôstoła prziwieźōno ze Nowygo Świata. Czynsto dodatkiym je piana ze mlyka, kere sie spienio gorkom parōm pod ciśnieniym. Nojczynścij we ekspresach ciśnieniowych.
+Rydōutowy (pol: "Rydułtowy") – miasto na Gōrnym Ślōnsku, kere ležy we wojewōdztwie ślōnskym, we powiecie wodzisuawskym. Je to ôštřodek fedrōnku wōnglo. Wzmiankowane je za piyrwa we ksiyndze "arcybiskupa wrocuawskigo", ze 1228 goda. Rydōutowy prawa miejsky erbuy we 1951 godzie. Skiž razultata dwiustopniowygo administracyjowygo tajlowanio, utraciouy je. Piyršygo styčnia 1992 roku ôdzyskouy miejsky recht. Miyškaniec Rydōutōw mianuje sie Rydōutowik. Historyjo. Miano miasta pochodzi ôd "feudaua" ô mianie Rudolf, piyrwej sie nazywauo "Rudolphi villa". Zmiany miana miasta we ćōngu wiekōw: 1228 Rudolphi villa 1355 ze Rudosdorf 1453 ze Rynolticz 1481 von Rynolticz 1531 Rynoltowitze 1581 Rudosdorf 1614 Rudoltowi 1652 Rudoltow, Rudultow 1679 Rydoltow, Rydultow 1687 Rudoltow 1745 Ridultow 1784 Ridultau 1830 Nieder Ridultau, Ober Ridultau, Ridultow 1845 Nieder Ridultau, Dolny Rydultów, Ober Ridultau, Wierzchni Rydułtów 1861 Nieder Ridultau, Ober Ridultau Zmiany nazwy najwiynkšej tajli miasta - Radošōw: 1228 r. Radosevici 1288 r. Radoscow 1300 r. Rastow 1316 r. Raddoscow 1437 r. Radussuow 1531 r. Radoschow 1614 r. Radossow, Radessow 1745 r. Radoschau 1830 r. Nieder Radoschau, Ober Radoschau, Königlich Radoschau, Radoszow 1845 r. Nieder Radoschau, Ober Radoschau, Königlich Radoschau, Radoszów We XX wieku dodano kōńcōwka -owy. Gospodarka. Miasto Rydōutowy je "uostřodkym" fedrowanio wōnglo. Wiynkšość zatrudńōnych we industryji robi na grubie Ryduōutowy-Anna. Tunel lo cugōw (1853-1858 r.) Zespōu Stawiyń Lazarytu Miejskigo (1911 r.) Křiž pokutny (1628 r.) Kościou św. Jeřygo (1896 r.) Stawiyniy wagi gruby "Rydōutowy" (1906 r.) Zabudowa miyškaniowo kolanije Karola Kościou Św. Jacka Banhof / Bana Zabytki. Izby pamiyńci při:   Grubie "Rydōutowy" Siedzibie Towařistwa Spouečno-Kulturalnygo Niymcōw wojewōdztwa ślōskigo "Kluka", pismo Towařistwa Miuośnikōw Rydōutōw "Pielgrzym", pismo parafije św. Jeřygo "Spektrum", pismo parafije św. Jacka we Radošowach Cajtōng "Kalwaria", parafije Zmortwychwstonio Pańskigo "Na Ratuszu", darmowo gazetka informacyjno miasta Rydōutowy
+Jottabajt (krōcyj YB) abo jobibajt (krōcyj YiB) – jednotki używane we informatyce miyndzy inkszymi do ôkryślaniŏ miary nojsrogszych spamiyńci masowych, zasobōw zbiorōw i baz danych. Zgodliwie ze sztandardym IEC 60027-2 we systymie przedrostkōw dwōjkowych (binarnych) ôbowiōnzujōm znŏleżności: 1 YiB = 1024 ZiB = 1024 · 1024 EiB = 1024 · 1024 · 1024 PiB = 1024 · 1024 · 1024 · 1024 TiB = 10245 GiB = 10246 MiB = 10247 kiB = 10248 B za to we systymie przedrostkōw dziesiyntnych SI: 1 YB = 1000 ZB = 1000 · 1000 EB = 1000 · 1000 · 1000 PB = 1000 · 1000 · 1000 · 1000 TB = 10005 GB = 10006 MB = 10007 kB = 10008 B http://physics.nist.gov/cuu/Units/binary.html
+Fridrich II. Wielgi, (nar. 24 stycznia 1712 we Berlinie, um. 17 siyrpnia 1786 we Sanssouci) to bōł krōl Prus ôd 1740 do 1786. Pod ônego reskyrowaniym Prusy ôstały jednym ze nojpotynżniyjszych krŏjōw we Ojropie. Fridrich bōł synkym ôd Zofie Doroty Hanowerskij a Fridricha Wilhelma. Po umarciu ônego fatra, 31 mŏja 1740 Fridrich II. korōnowoł sie we Königsbergu, kej przijōn hołd ôd wszyjskich sztandōw.
+Amatl (gŏdka Nahuatl: "āmatl", hiszp. : "amate" abo "papel amate") – zorta papiōru, co była używano we Ameryce Postrzodkowyj we czasach prekolumbijskich. Bōł szykowany ze warzōnyj wewnyntrznyj strōny (tyj ôd pnia) kory niykerych zortōw strōmōw, nojczyńścij ze familije figowcōw. Dostanŏ z warzyniŏ meteryjŏ była niyskorzij przecieranŏ bez kamiynie. Gotowy amatl mioł farbã jasnobrōnzowõ a bōł delikatny. Używany bōł jednako do cylōw religijnych a świyckich. Gotowe dokumynta były trzimane we zwojach. Terŏz amatlu wyrŏbianego ryncznie używajōm niykerzi artyści we Meksyku.
+Neofelis nebulosa abo mglistŏ pantera to zwiyrzã ze typu chordata, ze rzyndu carnivora, ze grōmady cycaczy ze familije felidae, co je ôpisoł Griffith we 1821 roku. Wystympuje we połedniowyj Azyji.
+Llangernyw - wieś we Wielgij Brytaniji, we Waliji, we hrabstwie Conwy. Znōmo skiż cisa ze Llangernyw, kery je poważany za jedyn ze nojstarszych durś żywych ôrganizmōw na Ziymii. Mo uōn 41 stōp ôbwodu (przi ziymii). Na 2011 rok pōmiyszkiwało sam 1079 ludzi, ze kerych przez 67% godo we walijskij godce. Je sam kośćōł pw. św. Digaina, postowiōny we downiyjszym kamiynnym kryngu, kerygo niy zbulōno, ino na jednym ze kamiyńōw wyryto krziż. Simon Jenkins, "Wales. Churches, houses, castles". Penguin Books, London 2011 ISBN 978-0-141-02412-7, s. 84
+GNU General Public License – to jedna s licyncyji Swobodnygo Ôprōgramowania, kero ôstoła naszkryflano ôd Richarda Stallmana a Ebena Moglena. We roku 1992 ôpublikowano wersyje 2, zaś we roku 2007 wersyjo 3.
+Golf – szport, we kery gro sie na ôdymkniyntych trowiastych terynach a spolygo uōn na wciepowaniu mołygo Bala do niywielgich dziurōw we ziymii (dołkōw), bez piźniyńcia go ekstra knebulcōma. Cwekym grocza je wciepniyńcie bala do dołka, kej nojmyńszōm wielośćōm knebulcowych piźniyńć. Szport tyn pochodzi ze Szkocyje.
+2 Girls 1 Cup (śl. "Dwie dziołszki, jedna szolka") to je niyuoficjolne miano lo trailera ze pornograficznygo filma "Hungry Bitches", kery wyprodukowoła brazylijsko wytwōrnia MFX Media we 2007 roku. Idzie we niym ôbejrzeć dwie dziołchy kere ôddowajōm sie erotycznyj zabowie, jedna ś nich wyprōżnio sie do szolki, a niyskorzi ôbiedwie lizajōm fekalija ze uōnyj szolki, trocha jeich żerōm a dowajōm sie kusiki ze ôbmazanymi gymbami, dali zaś wywołujōm u siebie rziganiy a rzigajōm jedna drugij do gymby. We trailerze słychać śpiywka "Lovers Theme" keryj autorym je Hervé Roy a bōła uōna ôryginalnie napisano lo filma Delusions of Grandeur. Uōn trailer, kery mo ōng. 1 minuta, ôstoł internecowym memym, a na myndze neczajtōw zaczło sie dodowanie knipśniyńć a filmōw ze ludziami kere ôglōndnyli uōn trailer piyrszy roz. Idzie uōne zobejzdrzeć tyż i dzisiej, n t.p. na YouTube. Mioł uōn tyż roztomajte parodyje, jako "2 Guys 1 Cup", "2 Girls, 1 Cup: The Show" abo "1 guy 1 lunchable".
+Wientian (laot. ວຽງຈັນ, fr. "Vientiane") – stolica Laosu a prefektury Wientian.
+Zachodnio Wirginijo je sztat na pōłnocnym wschodzie Zjednoczōnych Sztatōw. Granica mo na pōłnocy ze stanym Pynsylwanijo a Maryland, na wschodzie ze Wirginijōm, na połedniu ze Wirginijōm a Kentucky, a na zachodzie ze Ohio. Nojsrogsze miasta: Charleston Huntington Parkersburg Morgantown Stolica - Charleston. Wielość ludzi - 1.812.035 Ôficjalno neczajta Zachodnij Wirginije (we angelskij godce)
+Vichai Srivaddhanaprabha (taj. วิชัย ศรีวัฒนประภา), rodz. kej Vichai Raksriaksorn (taj.: วิชัย รักศรีอักษร, rodz. 4 kwietnia 1957 we Bangkoku, um. 27 października 2018 we Leicester) - tajski miljorder, właściciel neca bezcłowych sklepōw King Power. Ôd 2010 do swojigo umrzynio właściciel a prezes Leicester City F.C., kery to manszaft zdobōł majstra Ynglandu we sezōnie 2015/2016. Lo szpasu groł we polo. Zginōł we katasztrofie we keryj helikopter roztrzasł sie wele King Power Stadium we Leicester.
+Wielge wejście Katolickego Kośćōła we III tyśōnclecie na czele s Jōnym Paulym II (mimo aże III tyśōnclecie ôzpoczōło sie richtich 1 stycznia 2001) Wydarzynio:. Bōł to ôstatni rok XX stolecia a II tyśōnclecio. Liczba ludzi na Ziymii ôśōngnyła 6 070 581 000: Azyjo – 3 679 737 tys. (60,62% wszyjskich ludzi) Afrika – 795 671 tys. (13,11%) Ojropa – 727 986 tys. (11,99%) Połedniowo Amerika – 520 229 tys. (8,57%) Pōłnocno Amerika – 315 915 tys. (5,20%) Uoceanijo – 31 043 tys. (0,51%) 24 moja - Real Madryt wygroł Liga Majstrōw we fusbalu we finale s CF Valencia 3:0 2 lipca - Reprezentacyjo Francji we fusbalu chopōw wygroła Euro 2000 we finale ze Italijōm 2:1 15 września - ôzpoczyła sie Letnia Ôlimpiada we Sydney Tusty Czwortek: 2 marca Ôstatki: 7 marca Popielec: 8 marca Wielganoc: 23 kwietnia Zesłaniy Ducha Świyntygo: 11 czyrwca Boże Cioło: 22 czyrwca
+Hymn "Хальмг Таңһчин частр" je ôficjalnym hymnym Republiki Kałmucyje. Słowa napisała W. Szurgajewa, muzyka skōmpōnowoł A. Mandżijew. Słowa. Сарул сәәхн Хальмг Таңһч Сансн тоотан күцәнә, Авта җирһлин бат җолаг Алдр һартан атхна. ��автвр: Улан залата хальмг улс, Улата теегән кеерүлий! Төрскн нутгтан күчән нерәдәд, Толһа менд җирһий! Олн келн-әмтнлә хамдан Уралан Таңһчин зүткнә Иньгллтин залин өндр герлд Иргч мана батрна. Давтвр: Баатр-чиирг үрдәр туурад, Буурл теемг өснә. Сурһуль-номдан килмҗән өдәг, Сул нерән дуудулна. Давтвр. Hymn we portalu YouTube
+Kernel Linux – nojwożnijsza tajla systym familiji Linux. Ôstoł zbajstlowany we 1991 roku bez Linusa Torvaldsa. Terozki je rychtowany ôd ôchotnikōw ze cołkigo welta, na licencyji GNU GPL. Kernel.org - ôficjalno zajta kernela Linux (ang.).
+Bysztek to sōm wszyjske zachy kere dopomagajōm we jedzyniu: łezki, noże, widołki a.t.p. Piyrsze byszteki bōły robiōne ze drzewa, niyskorzi ze roztomojtych metalōw. Terozki idzie tyż trefić bysztek ze sztucznych tworziw. Ôd keryj strōny talyrzōw dować bysztek przinoleży do zasadōw Savoir-vivre.
+Gmin Łukōw - wiejski gmin we Polsce, we lubelskim wojewōdztwie, we łukowskim krysie. Siedziba mo we mieście Łukōw, kere niy wlazuje w jego skłod. Mo 308,32 km² wiyrchu a podug danych ze 2017 roku pōmiyszkiwało sam18 041 ludzi. We skłod gminy wlazujōm 54 miejscowości: Aleksandrōw, Biardy, Czerśl, Dminin, Dolne Szczigły, Dōmbie, Dōmbrōwka, Gołaszyn, Gołōmbki, Grynzōwka, Grynzōwka-Kolōnijo, Gōrne Szczigły, Jadwisin, Jata, Jata Drugo, Jata Piyrwszo, Jeziory, Kantor, Karwacz, Klimki (leśno ôsada), Klimki, Kownatki, Krynka, Krziwobōr, Lasek, Ławki, Łazy, Łukowski Zarzecz, Malcanōw, Nowinki, Podgaj, Podgłymbinie, Podlipie, Role, Ryżki, Rzimy-Las, Rzimy-Rzimki, Siyńciaszka Drugo, Siyńciaszka Piyrwszo, Siyńciaszka Trzecio, Strziżew, Suchocin, Suleje, Świdry, Świōntkowo Wōlka, Topōr, Turze Rogi, Wagram, Widok, Zabrodzie, Zalesie, Ziimno Woda, Żdżary (leśno ôsada), Żdżary. Neczajata gminu Łukōw
+Mrągowo (hist. "Ządzbork", "Ządźbork", "Żądzbork", miym. "Sensburg", prus. "Sēinits") – miasto we Polsce, we warmińsko-mazurskim wojewōdztwie, siedziba mrōngowskigo krysu a wiejskigo gminu Mrągowo. We latach 1975-1998 miasto administracyjniy noleżoło do ôlsztyńskigo wojewōdztwa.
+Gajewniki-Kolōnijo (pol.: "Gajewniki-Kolonia") to je wieś we strzodkowyj Polsce, położōno we wojewōdztwie łōdzkim, we krysie zdōńskowolskim, we gminie Zdōńsko Wola. Leży ōngyfer 4 kilomyjtry na wschōd ôde Zdōńskij Woli a 38 kilomyjtrōw na połedniowy-zachōd ôde stolice regijōna - Łodzi. Je fest blisko ôde wsi Gajewniki. Populacyjo wsi wynosi ōngyfer 160 miyszkańcōw. Ôd 1975 do 1998 roku Gajewniki-Kolōnijo właziły we skłod siyradzkigo wojewōdztwa.
+Mikołowski krys (pol. "Powiat mikołowski") – ziymski krys we Gōrnym Ślōnsku, we ślōnskim wojewōdztwie. Utworzono go we 1999. Stolicōm krysu je Mikołōw. We skłod krysu włażōm: miasta: Mikołōw, Gōrne Łaziska, Ôrzesze gminy wiejske Ôrnōntowice Wyry. Krys mo plac 231,53 km², miyszko we nim 90 802 ludzi (we 2005).
+Fryderyk Franciszek Chopin (; nar. 22 lutego abo 1 marca 1810 we Żelazowej Woli, um. 17 października 1849 we Paryżu) – polski kōmpozytōr i muzyk, jedyn ze nojznŏczniyjszych we gyszichcie. Nazywany był "petōm klawiyru". Czyrpoł ze polskij muzyki chopskij. We 1831 zamiyszkoł we Francyje.
+Animal Liberation Front (ALF, dosł. "Frōnt Wyzwolyniŏ Zwiyrzōw") – miyndzynŏrodowŏ ôrganizacyjŏ walczōncŏ ô prawa zwiyrzōw, pasujōncŏ bezpostrzedniõ akcyjõ we rōmach niykerowanego ôporu. Uznŏwanŏ je bez regyrōnek USA za terrorystycznõ. Animal Liberation Front je powstōnym we 1976 roku ôgōlnoświatowym ruchym radykalnych ôbrōńcōw zwiyrzōw. Jego aktywisty kludzōm zakōnspirowane akcyje bezpostrzednie na rzecz zwiyrzōw. Akcyje te majōm na cweku abo uwolniynie zwiyrzōw z placōw, we kerych, zdaniym ALF, dzieje im sie krziwda, abo radykalne fungowanie na szkodã instytucyje powodujōncych, zdaniym ALF, tã ciynżobã. Stōnd sōm akcyje uwŏlnianiŏ zwiyrzōw z ferm pelcu i hodowlanych (podle ALF niy dochodzi sam do raubōw, pōniywŏż uwŏżŏ sie zwiyrzy za swobodne istoty) jak tyż niszczenie statku wiwisekcyjnych laboratorium, masarnie itp. (chytanego bez ALF za akcyjõ dowiydziōnyj samoôbrōny spōłôdczuwajōncych). Podle Departamyntu Krajowego Bezpiyczyństwa USA ôrganizacyjŏ ALF je uwŏżnŏ za 39% atakōw ekoterrorystycznych we Zjednoczōnych Sztatach. Ôficjalnŏ zajta ALF
+Ōrōn to je siudmo podug ôdlyguości ôd Słōńca planeta we Ōkuodzie Suonecznym. Tak kej Jowisz, Saturn a Neptōn je to planeta gazowo, sztworto podug masy a trzecio podug wielgości s planet Ōkuodu Suonecznygo. Miano planety je ôd greckiego boga Uranosa. Ino Ōrōn ze planet Ukuodu Suonecznygo mo miano ôd mitolōgije greckej, a niy rzimskej. Miano Ōrōn nadou Johann Elert Bode nale William Herschel chciou coukym inkszego. Terozki znōmy 27 ksiynżycōw Ōrōna. Jego Pole magnetyczne je trzi razy silniejsze ôd pola Ziymie.
+Islamske Państwo, Islamskie Państwo we Iraku i Lewancie, IPIL (arab. الدولة الاسلامية في العراق والشام , ad-Daula al-Islamijja fi al-Irak wa-asz-Szam; akrōnimy: arab. داعش , Daisz[a]; ang. IS, ISIS, ISIL, Daesh) – salaficko terrorystyczno ôrganizacyjo a samozwōńczy kalifat ôgłoszōny we 2014 roku na tajli terytoryjōw Iraku a Syryji. Je sam systyma mianowano hierokracyjo (władza duchownych) a islamske prowo szariatu.
+Hans Otte (rodz. 3 decymbra 1926 we Plauen, um. 25 decymbra 2007) je miymiecki kōmpozitor, pianista, radjowy prezynter a autor mocki gydichtōw, poymōw a rysōnkōw. Sztudjurowoł we Miymcach, Italiji a USA. Niyskorzi bōł direktorym we Radio Bremen. Hans Otte
+Nojwiynkszym miejskym ôstrzodkym Ślōnska (a Polski) je Gōrnoślōnsko-Zagłymbiowsko Metropolijo, kery je swobodnōm unijōm 41 gminōw. Zwiōnzek tyn ale do tygo czasu niy dostoł ôficjalniy sztatusu miasta. Nojwiynkszymi miastōma we polskij tajli Ślōnska a we cołkim Ślōnsku sōm Wrocław a Katowice, a we czeskij tajli Ślōnska – Ôstrawa. Ślōnske miasta we Polsce: Gōrny Ślōnsk: Baborōw Bielsko-Bioło (yno zachodnio tajla: Bielsko) Bieruń Bioło Byczyna Bytōń Chorzōw Czechowice-Dziydzice Czyrwiōnka-Leszczyny Cieszyn Dobrodziyń Glywice Gogōwek Gorzōw Gubczyce Gōgolin Gōrne Łaziska Imielin Jastrzymbie–Zdrōj Kalety Kandrzin-Koźle Katowice Ketrz (downij morawsko ynklawa) Kluczborek Knurōw Kolōnowska Fyrlōnd Krapkowice Krzōnowice Leźnica Lyndziny Lublyniec Miasteczko Ślōnske Mikołōw Myslowice Niymodlin Piekory Ślōnske Prudnik Prōszkōw Pszczyna Pszōw Pyskowice Raciborsko Kuźnia Racibōrz Radlin Radźōnkōw Ruda Ślōnsko Rybnik Rydułtowy Skoczōw Sośnicowice Strumiyń Siymianowice Świyntochlowice Tarnowske Gōry Toszek Tychy Ujozd Ôlesno Ôpole Ôrzesze Ôzimek Ustrōnie Wielge Strzelce Wodzisłow Wołczyn Woźniki Zobrze Zawadzke Ździyszowice Żory Dolny Ślōnsk: Bardo Bielawa Bierutōw Boguszōw-Gorce Bolesławiec Bolkōw Brzeg Brzezki Lewin Dolny Brzeg Głogōw Kłodzko Kłodzko Bystrzica Jelynio Gōra Kłodzko Lignica Lubin Milicz Namysłōw Polkowice Ślōnsko Środa Świdnica Sycōw Strzelin Strzegōm Świybodzice Wałbrzich Wołōw Wrocław Złotoryja Miasta kerych przinoleżność niyma klar (Gōrny abo Dolny Ślōnsk): Grodkōw Gōchołazy Niisa Ôdmuchōw Paczkōw
+Louis Pasteur (rodz. 27 grudnia 1822 we Dole, um. 28 września 1895 we Saint-Cloud) - francuski chymik a mikrobiolōg. Ôdkrył metoda konserwacyje jodła, mianowano ôd jygo miana pasteryzacyjo. Wynojdł tyż piyrszo szczepiōnka, kero bōło przeciwko wściekliźne.
+De Bilt – gmin we Niiderlandach, we prowincyji Utrecht. Mo 67,13 km² wiyrchu a podug danych ze 2014 roku pōmiyszkiwało sam 42 097 ludzi. Miejscowości. Bilthoven, De Bilt, Groenekan, Hollandsche Rading, Maartensdijk, Westbroek. Neczajta gminu De Bilt
+Astrōnōmiczny ôbiekt to je kożdy naturalny ôbiekt fizyczny a tyż ukłŏd powiōnzanych ze sobōm ôbiektōw abo jejich struktur, wystympujōncy w przestrzyństwie kosmicznym poza granicōm atmosfery ziymskij. Astrōnōmicznymi ôbiektami zajmuje sie astrōnōmijŏ. Postrzōd ciał modrych wyrōżniŏ sie nastympujōnce ôbiekty, układy i struktury: planety, miesiōnczki, planetoidy, gwiŏzdy, gwiŏzdozbiory, skupiny gwiŏzdowe, grōmady gwiŏzd, galaktyki, mgławice, grōmady galaktyk, materyjŏ miyndzygwiŏzdowŏ, gaz miyndzygalaktyczny, materyjŏ egzotycznŏ, antymateryjŏ, ciymnŏ materyjŏ, kwazary, czŏrne dziury i wiela inkszych. Hipotytyczny astrōnōmiczny ôbiekt miar planety to synestiŏlny ôbiekt.
+Wancki (łac. "Anoplura") to je podraja ôwadōw ze podgrōmady krzidlatych ôwadōw, kery ôbejmuje gatōnki co sōm pasożytōma cyckoczy, we tym ludzi. Sōm niywielgimi ôwadōma, duge sōm na 0,35 – 6 mm a fest plaskate. Cyckajōm krew swojich żywicielōw a dostowo sie ôd nich skōrnych niymocōw.
+Cypr, Cypryjsko Republika (gr. "Κυπρος", "Κυπριακή Δημοκρατία"; tur. "Kıbrıs", "Kıbrıs Cumhuriyeti") je państwo na wyspie Cypr, na Strzōdziymnym Morzu, 113 km na połednie ôd Turcyje. Stolica Cypru je Niikozyjo. Pōłnocno tajla je mianowano Turecko Republika Pōłnocnygo Cypru a niy wlazuje do Ojropejskij Unije – niyuznowane państwo. Geografijo. Cypr, kerygo wiyrch je 9 250 km² (ze czygo 3 555 km² to je Turecko Republika Pōłnocnygo Cypru) je rozlygowany we wschodnij tajli Strzōdziymnygo Morzo. Brzyg Cypru je dugi na 648 km. Nojwyższy pōnkt Cypru je wiyrch Mount Olympus, kery mo 1 951 m. Niimo tygo, iże państwo je wyspōm, mo granica ze Wielgōm Brytanijōm, a to skiż brytyjskich wojskowych bazōw - Akrotiri a Dhekelije.
+Handrabury (ukr. "Гандрабури", rōm. "Handrabura") – wieś we Ukrajinie, we ôdeskim ôbwodzie, we ananiewskim rejōnie. Mo 16,72 km² wiyrchu. Populacyjo. Podug Cynzusu we 2011 roku we wsi miyszkało 2744 ludzi.   Populacyjo podug rodnij godki::
+Bronisław Opałko (rodz. 17 lutygo 1952 we Kelcach, um. 18 siyrpnio 2018 we Kelcach) - polski kabarytowy artysta, kōmpozytor a autor tekstōw. Znōme skiż scynicznyj postaci Genowefy Pigwy - wiejskij baby spode Kelcōw, kero wykreowoł. Neczajta kabarytu Pigwa-Show
+Pradziod (czes. "Praděd", miym. "Altvater", pol. "Pradziad") – nojwyższo gōra Morawije a Gōrnygo Ślōnska, tyż Wschodnich Sudetōw (a Czeskiego Ślōnska), wysoko na 1491 myjtry. Położōno je we paśmie gōrskym Jeśōniki. Pradziod je fest popularny postrzōd turystōw. Je to wielgi ôstrzodek zimowych szportōw - działo sam 6 wyćōngōw narciarskych, a na wiyrch prowadzōm cesty tyrustyczne piesze a lo tych, kerzi jeżdżōm na kołach. We becyrku Pradziada je pora schrōniskōw lo turystōw: na sōmym wiyrchu a kōnsek dali: "Barborka", "Ovčárna" a "Švýcarna". Na gōrze stoji tyż wielgo telewizyjno-widokowo wieża, ze keryj je gryfno panorama Sudetōw, a niykej tyż Alpōw a Tatrōw. Downi stała tukej wieża we stylu neogotyckym (we miymieckij godce "Habsburgwarte", "Altvaterturm", a we wojna "Adolf Hitler Turm") nale zbuliła sie we 1959. Ôde 2004 we Turyngiji stoji akuratno kopijo "Altvaterturm".
+Qadyr Myrza Äli (Қадыр Мырза Әли, nar. we 1935 we zachodnij tajli Kazachstanu, um. we 2011) to bōł pisorz, co tworzōł we kazachskij godce. Bōł tyż laureatym Państwowyj Nadgrody Republiki Kazachstanu we dziedzinie literatury. Uōn je wspōłautorzym piyrszygo kazachskigo himnu. Jigo wiersze bōły przełożōne na rusko, miymiecko, angelsko, francusko, tatarsko godki, tyż na inksze. «Жаңғалақтар» (1960); «Кішкене қожанасырлар» (1961); «Данышпан» (1961); «Ноян-қоян» (1962); «Алуан палуан» (1963); «Сабақ» (1964). Qadyr Myrza Äli na internet-zajcie Adebiportal.kz
+Terranuova Bracciolini - gmin we Italiji, we regijōnie Toskanijo, we prowincyji Arezzo. Mo 85,88 km² wiyrchu a podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwało sam 12 340 ludzi. Neczajta Terranuova Bracciolini
+Nowŏ Zelandyjŏ (ang. "New Zealand", maori "Aotearoa") to je państwo na połedniowo-zachodnim Pacyfiku, we Australazyji, na połedniowy weschōd ôd Australiji. Skłŏdŏ sie z dwōch bazowych wysp (Pōłnocnyj i Połedniowyj) jak tyż myńszych, w tym wyspy Stewart i wysp Chatham. W skłŏd Nowyj Zelandyji (a akuratnij w skłŏd krōlestwa Nowyj Zelandyje, połōnczōnego unijōm persōnalnōm z Wielgōm Brytanijōm i inkszymi krōlestwami) wchodzōm tyż terytoria z Nowõ Zelandyjōm abo ôd nij znŏleżne: Wyspy Cooka i Niue, kere sōm samorzōndne a tyż Tokelau i Depyndyncyjŏ Rossa. Stolicōm je Wellington, za to nojsrogszym miastym je Auckland. Etymologijŏ miana. Ôdkrywca Nowyj Zelandyje, niderlandzki żeglŏrz Abel Tasman, nazwoł jōm „Staaten Landt”, tzn. Ziymia Stanōw, w nawiōnzaniu do tamtyjszych Stanōw Gyneralnych. Miano „Nieuw Zeeland” – Nowŏ Zelandyjŏ, ukŏzała sie 23 lata niyskorzij na niderlandzkij karcie ze 1665 roku. Je ôna ôd miana niderlandzkij prowincyji Zelandyjŏ. Geografijŏ. Pōnktym skrajnie pōłnocnym je Przilōndek Pōłnocny (ang. "Cape Reinga") na Wyspie Pōłnocnyj – 34°25′44″S, nojdalij na połednie wysuniynty je Przilōndek Połedniowo-Zachodni na wyspie Stewart – 47°17′24″S. Nojdalij na zŏchōd leży Przilōndek Zachodni na Wyspie Połedniowyj – 166°25′39″E, a nojdalij na weschōd – Przilōndek Weschodni na Wyspie Pōłnocnyj – 178°32′59″E. Rozciōngłość Nowyj Zelandyje z pōłnocy na połednie wynosi kol. 1500 km, a ze weschodu na zŏchōd – kol. 200 km. Ôd sōmsiednich kōntynyntōw i wysp tajlujōm jōm sroge delki. Delki ôd Nowyj Zelandyji: Australijŏ – 1600 km Antarktyda – 2400 km Fidżi – 2131 km Panama – 12 100 km San Francisco – 10 940 km Tahiti – 4348 km Valparaíso – 9327 km Nouméa – 1488 km
+Wiedemar - gmin we Miymcach, we landzie Saksōnijo, we krysie Nordsachsen. Mo 95,55 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 2508 ludzi. 1 stycznia 2013 ku gminie Wiedemar przikuplowano gminy Neukychna a Zwochau. Neczajta Wiedemar
+Agatha Christie, Lady Mallowan, DBE, (po prowdzie: "Agatha Mary Clarissa Miller Christie", znano tyž kej "Dame Agatha Christie") cera Clary a Fredericka Miller (ur. 15 wřeśnia 1890 we Torquay, umřyua 12 styčnia 1976 we Wallingford) – angelsko autorka kryminalnych rōmanōw. Agatha Christie je nojbarzi znōmōm na świecie pisarkōm kryminouōw a nojlepij předajōncōm sie autorkōm wšechčasōw. Wydano přez miljord ygzymplaři jeji kśōnžek we angelskij godce a drōgi miljord přetuōmačōnych na 45 inkšych godek. We Francyji předano 40 miljōnōw jeji kśōnžek, lo porōwnanio: zajmujōncygo drōgi plac Ymila Zoli – 22 miljōny. Pod pseudōnimym Mary Westmacott wydoua pora powieści ôbyčajowych, kere tyž ciešōuy sie popularnośćōm. Christie wydoua přez 80 powieści a štuk teatralnych. Jejich akcyjo točōua sie guōwniy we zawartych pōmieščyniach, a mordercōm mōg być ino jydyn s mieškańcōw. Wniosua wiela nowych rozwiōnzań do tradycyjnyj štuki pisanio kryminouōw, co zapewniuo jyj sukces. Niykere s jeji powieści majōm zaskakujōnce a wčeśnij niyspotykane we kryminouach rozwiōnzanio, lo bajšpila: "Zabōjstwo Rogera Ackroyda" abo "Morderstwo w Orient Expressie". Agatha Christie stwořōua suynne postaci literacke dwojga detektywōw: ekscyntryčnygo Belga Herkulesa Poirota a staršyj pani, detektyw-amator panny Marple. Bydōnc ješče u ščytu kariery naškryfloua dwie powieści s tymi bohaterōma s zastřežyniym, aže majōm sie ukazać dziepiyro po jej śmierci (čyli kilkadzieśōnt lot pōźnij). Neczajta Agathy Christie (ang.)
+Brazzaville - najsrogsze miasto a stolica Kōnga, stolica departamyntu Brazzaville.
+Katar (arab.: قطر), Państwo Katar (دولة قطر) – państwo we Azyji, rozlygowane we schodnij tajli Arabskigo Pōłwyspu, nad Perskōm Zatokōm. Granica mo ze Saudyjskōm Arabijōm. Srogszo tajla wiyrchu zajmuje sam pustynia, woda do picio je ôdsolano ze morskij wody. Niyma lōndowych wodōw, jeziorōw a rzykōw. Wele wybrzeżo koralowe rafy. Gospodarka je ôparto na dobywaniu naftowyj ropy a ziymnygo gazu, krōm tego je sam hutnictwo a inkszo industryjo. Fest rozwiniynty je transzport. Państwo dowo socjalno ôpieka a darmowo nauka wszyjskim ôbywatelōm. Ôd XVIII stolecio władza sam sprawuje rōd Al-Thani, krōm rokōw, we kerych Katar bōł zależny ôd Turcyje (1872 - 1916) a Wielgij Brytanije (1916-1971). Katar je tyż znōmy skiż tego, co mo sam siedziba arabsko telewizyjo Al-Dżazira.
+Malezyjo (mal. "Malaysia") – państwo we Połedniowo-Wschodnij Azyji, na Malajskim Pōłwyspie a wyspie Borneo; wiyrch 329 847 km², ludzi 23 275 tyś. (lipiec 2000), stolica Kuala Lumpur (ōng. 1 500 000 miyszkańcōw), siedziba rzōndu we Putrajaya. Malezyjo na Malajskim Pōłwyspie mo granica s Tajlandyjōm, na wyspie Borneo s Brunei a Indōnezyjōm. Państwo ôbejmuje dwa terytoryja ôddzielōne Połedniowochińskim Morzem: połedniowo tajla Malajskigo Pōłwyspu a tyž pōłnocno tajla wyspy Borneo. Uksztołtowaniy terynu je podane na sia we ôbu tajlach - nadmorske rōwniny przechodzōm we gynsto zaleśōne zbocza gōrōw. Nojwyższym szczytym Malezyji je Kinabalu, 4101 m n.p.m., położōny na Borneo. Malezyjo znojduje sie we strefie rōwnikowyj klimy. Nawiydzajōm jōm połedniowo-zachodnie (uod kwietnia do października) a intynsywnijsze, pōłnocno-zachodnie mōnsōny (uod października do lutygo).
+Tortellini – tradycyjno italsko potrawa. Sōm to pierožki s filōngym miynsnym, gřibowym abo serowym, podawane ze zouzōm pōmidorowōm (nale čynsto do sie spotkac tortellini s inkšōm zouzōm). Na kōniyc couość posypuje sie tartym syrym, nocjčyńściyj parmezanym.
+Kazań (Каза́нь (Ruskŏ gŏdka), Казан (Tatarskŏ gŏdka)) abo Kazan - stŏlicã Tatarstanu we Rusyje. Ōsmy plac we wielościy perzōnōw we Rusyje. Kazań leżi na sōtoku rzyk Wołgi a Kazańki. Kazański Kremel je ôd 2005 roku na liściy UNESCO.
+Mustafa Kemal Atatürk (rodz. 19 moja 1881 we Salonikach zm. 10 listopada 1938 we Stambōle) - Turecki polityker a wojskowy, we stopniu generała. Wojsko. Walczył we ôbu Bałkańskich Wojnach a tyż we I wojnie światowej. Gynau ô zachowaniy Gallipoli przed Ententōm. Ôstatecznie Ôsmańske Imperiōm wygroło. Pierwszy prymier Turcyji (1920-1923). Piyrwszo gowo państwa tureckigo (1923-1938). Zmiana tragicznygo lo Turcyji traktatu ze Sèvres (1920) na traktat we Lozannie (1923). Bōł we Republikanskij Ludowyj Partyji. Anfang ôtwartyj na Zachōd Turcyji. Polityka. Je bohaterem narodowym Tureckij nacyji.
+Pringles – marka czipsōw produkowonych bez Procter & Gamble. Jich ekstra cechōm je pakowoniy we tekturowe tuby. Marka ôstoła założōno we 1968. S poczōntku sprzydawano je ino we Zjednoczōnych Sztatach, a ôd lat 70. sōm rozsyłane po cołkim świecie. Je kilka teoryji tuplikōjōncych, pojakymu firma mianowuje sia "Pringles". Jedno ze nich pado ô postaci Marka Pringlesa, kery stworził patynt 2 286 644 ô mianie "Metody i sprzynt do ôbrōbki kartofli". Stoło sie to 5 marca 1937. Jygo prace wykorzistoło przedsiymbiorstwo Procter & Gamble (P&G), używajōnc tyż swojigo własnygo patyntu.
+Herbert George Wells (nar. 21 września 1866 we Bromley, um. 13 siyrpnia 1946 w Lōndynie) to bōł ynglandzki pisŏrz, jedyn z piōniyrōw zorty science fiction, mianowany, z Julesym Vernym, „starzikym science fiction”. "The Time Machine" (1895) "The Island of Dr Moreau" (1896) "The Invisible Man" (1897) "The War of the Worlds" (1898) "Men Like Gods" (1923)
+Łōnczne kwiotki je skupinowe miano wszyskich kwiotōw, lo kerych typowym placym wystympowanio je łōnka lebo czynsto idzie je tam widzieć rosnōńć. Ze regijōna na regijōn jejich dobraniy moge sie miyndzy sobōm ôzrōżniać, atoli we klimie, co we ni leży Ślōnsk, czynsto do sie trefić bez tyn przikłod krasikōń, polny mak lebo bagynioka. Przikłady łōncznych kwiotkōw ze galeryjōm fotografijōw
+Corbin Bleu (rodz. 21 lutygo 1989 we Brooklynie, Nowy Jork), amerikański piosynkorz, szauszpiler a model. 2006-High School Musical Soundtrack 2007-Another Side (Sztudyjne albōmy) 2007-Jump In! Soundtrack 2007-High School Musical 2 Soundtrack 2007-Disneymania 5 2007-Disney Channel Holiday 2008-High School Musical 3: Senior Year soundtrack 2008-Radio Disney Jams 10 2008-Minutemen Soundtrack 2009-Hannah Montana 3 2009-Disney Channel Playlist 2009-Speed of Light (Sztudyjne albōmy) Neczajta Corbin Bleu
+Mōma (jakucko godka: "Муома") to je rzyka we Rusyji, we Jakucyji, je ōuna dopływym Indygirki. Je dugo na 406 km a wiyrch jeji dorzyczo je 30 200 km².
+Winterfresh – marka gum do żucio firmy Wrigley Company. Zostoła wprowadzōno na rynek amerikański we 1994 roku kej alternatiwa lo gum Big Red. Ôficjalno zajta
+Ben Szemen (hebr. שמן בן) - moszaw we Izraelu, we Cyntralnym Dystrykcie. Na 2019 rok pōmiyszkowało sam 870 ludzi.
+Łōdź (pol.: "Łódź") – miasto we centralnyj Polsce, stolica łōdzkigo wojewōdztwa, stanowi grodzki krys. Jedno s nojwiynkszych miast Polski, srogi ôstrzodek akadymicki a industryje (industryjo włōkynniczo a ôblyczyniowo). Ôd przez dwudziestu lat mo stoły spadek liczby ludzi. Nojbarzi znōmōm hulicōm Łodzi je Piotrkowsko hulica – jedyn s nojdugszych deptakōw Ojropy, a wele nij eklektyczne i secesyjne kamiynice s XIX a XX stolecio. Miasto rozwinyło sie na przełōmie XIX i XX stolecio jako ôstrzodek industryje. Znōme tyż s dwōch tutejszych szportowych klubōw: Widzewa Łódź a ŁKS-u.
+Ewald Latacz (śl. Ywald Latacz) (rodz. 24 czyrwca 1885 we Katowicach, zm. 12 lutygo 1953 we Frankfurcie nad Mynym) - ślōnski polityker a doktōr prawa. We lotach 1919-1924 bōł liderem Ferajnu Gōrnoślōnzokōw, kery wspōłpracowoł ze ŚLP Zefyla Koźdōna.
+Falciano – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Serravalle. Serravalle Cà Ragni Cinque Vie Dogana Lesignano Ponte Mellini Rovereta Valgiurata
+Norodowe Sebraniy Gagauzyje, Halk Topluşu (wym. "halk topluszu") to je gagauski zakōnodowczy ôrgan, co skłodo sie ze 35 deputowanych. Teroźnym przedstawicielym Halk Topluşu je Dumitru Konstantinov.
+Atyny (nowogrecke Αθήνα "Athina", klasycznŏ greka Ἀθῆναι "Athynaji", łac. "Athenae") to je stolica i nojsrogsze miasto Grecyje. Jedyn ze nojważniyjszych ôstrzodkōw turystycznych Ojropy ze zabytkami kultury antycznyj. Miasto mŏ 745 tys. mieszkańcōw, co żyjōm na 38,964 km², a cołki ôbszar metropolitalny mŏ 3,5 milijōna miyszkańcōw i 411,717 km². Historyjo. Poczōntkym Atyn bōł zōmek warowny ze ôkresu mykyńskigo (pōłowa II tysiōncleciŏ p.n.e.) na zgōrzu Akropolis; niyskorzij naôbkoło niego, na sōmsiednich zgōrzach powstało sroge miasto ze agorōm, Areopagym (miyjscym sōndōw), świōntyniami i gmachami użyteczności publicznyj. Akropolis przekształciyło sie we miyjsce kultu (Akropol Atyński). We 480 roku p.n.e. miasto zbulyli Persy, ôdbudowa Tymistakles zaczōn ôd postawiyniŏ nowych murōw. Nojsrogszy rozkwit przipŏd na panowanie Peryklesa (443-429 p.n.e.), co m.in. połōnczōł Atyny z Pireusym (ôba ôbtoczōł murami) i zmodernizowoł Akropolis. We ôkresie antyku Atyny bōły państwym-miastym (polis) ô ustroju dymokracyje bezpostrzednij, jednym ze nojważniyjszych we antycznyj Grecyji. Atyny ôstały zniszcżōne m.in. ôd Herulōw i Wizygotōw. Skludzōne do poślednij role ôd panujōncych ôd 1458 Turkōw. We XIX stoleciu wrōciyły do staryj rangi po ôstaniu głōwnym miastym niypodległyj ôd 1834 roku Grecyje. Zabytki. Do nojważniyjszych zabytkōw Atyn noleżōm: Akropol atyński; antycznŏ agora ze Stoōm Attalosa, Forum rzimske ze Wieżōm Wiatrōw, bibliŏtyka Hadriana smyntŏrz Keramejkos; dzielnica Hadrianopolis z ôkresu rzimskigo ze Świōntyniōm Zeusa Ôlimpijskigo, kościoły bizantyjske Panaga Gorgoepikoos, Kapnikarea. Klimat. Ateny sōm we strefie klimatu subtropikalnego zorty postrzōdziymnyj, z lekimi zimami i dugimi, ciepłymi, czyńsciowo gorkimi latami.
+Dallas – miasto we USA, we sztacie Teksas, we hrabstwie Dallas (myńsze tajle mo tyż rozlygowane we hrabstwach Collin, Denton, Kaufman a Rockwall). Założōne we 1841 roku. Kōmōnikacyjny wynzeł a ôstrzodek industryji.
+Depeche Mode – brytyjsko muzyczno skupina zołożōno we 1980 roku we Basildon. Jeji miano pochodzi ôd francuskigo cajtōnga ô modzie. Skupina mo srogo nōmera fanōw na cołkim świecie, kere utworzili specyficzno subkultura mianowano depesze a ôrganizujōm trefy a "depoteki". Muzyczny gatōnek kery gro Depeche Mode je ôkreślany roztomajcie - Nowo Fala, synth pop, rock industryjalny a t.p. Vince Clarke - ôd 1980 do 1981 Andrew Fletcher – ôd 1980 do 2022 Martin Gore – ôd 1980 David Gahan – ôd 1980 Alan Wilder - ôd grudnia 1982 do 1 czyrwiynia 1995 "Speak & Spell" (1981) "A Broken Frame" (1982) "Construction Time Again" (1983) "Some Great Reward" (1984) "Black Celebration" (1986) "Music for the Masses" (1987) "Violator" (1990) "Songs of Faith and Devotion" (1993) "Ultra" (1997) "Exciter" (2001) "Playing the Angel" (2005) "Sounds of the Universe" (21 kwietnia 2009) "Delta Machine" (2013) "Spirit" (2017) "Memento Mori" (2023) Neczajta skupiny
+Siemion Dawidowicz Aranowicz (Семён Аранович, 23-7-1934, Derażnia, Ukrajina, Sojusz Socjalistycznych Sowieckich Republik, 8-9-1996) – sowiecki a ruski szpillajter.
+Wilk ("Canis lupus") – zorta cyckaczōw ze familije psowatyj. Wilk miyszko we lasach, na rōwniach, bażołach a kopcach.
+Reż (res, reź, żyto, łac. : "Secale cereale") – zielina ze zorty trŏw, kerŏ je siōnŏ we Ojropie a Azyji za ôbiyle. Reż może mieć do ōngyfer 2 myjtrōw wysokości. Robi sie z niego myjl a ôsucie. Reż dŏwnij bōł mniymany bez ludzi za zielsko.
+Nardò – miasto we Italiji, we regijōnie Apulijo, we prowincyji Lecce. Mo 190,52 km² wiyrchu a podug danych ze 2012 roku miyszkało sam 31 597 ludzi. Burmistrzym na 2014 rok je Marcello Risi. Neczajta Nardò
+Ana Mena (25 lutygo 1997 we Esteponie we Szpiniji) - piosynkŏrka a szauszpilerka. "Index" (2018) Filmografijo. TV-Series.
+Kapusta gowiasto ("Brassica oleracea var. capitata L.") – warziwo, ôdmiana kapusty warziwnyj. Je to dwuroczno zielina, noleżōnco do familije kapustowatych. Anfang uprawy datuje sie na piyrsze stolecie przed naszōm erōm. Znono juž we starožytnym Rzimie. Modro kapusta Modro kapusta (joduo)
+Duczery - historycznŏ nacyjŏ s tōnguskich ludōw kerŏ zamiyszkiwŏłŏ tereny rzyki Amur.
+Ôsmańske Impyrium (ôsm. : دولت عليه عثمانيه) – gyszichtowe impyrium położōne we Azyji, Ojropie a Africe. Ôstoło uzdane we ōngyfer 1300 roku. Po piyrszyj światowyj wojnie, skuli aufsztandōw nacjōnalistōw ôd Mustafy Kemala Atatürka, impyrium ôstoło zastōmpiōne bez Republikã Turcyje, kerŏ była sztatym nacjōnalistycznych aufsztanderōw Atatürka.
+Hiroszima (jap. 広島市 – Hepburn: "Hiroshima-shi", Kunrei: "Hirosima-si") – miasto we Japōnije, na wyspie Honsju nade zatokōm Hiroszima, stolica prefektury Hiroszima. 6 siyrpnia 1945 sztartujōnco s wyspy Tinjan superforteca B-29 ściepła sam sztyrotōnowo atōmowo bomba. Miyszkoło sam włōnczas 275 tyś. ludzi a stacjonowoł 40-tyś. garnizōn. Bomba wybuchnyła ô 8:16:02 a zabiōła na miyjscu 78 100 ludzi, 13983 nastympnych uznano za zagińōnych. Bōło to piyrsze we gyszichcie użycie brōni atōmowyj we wojniy. Druge bōło trzi dni niyskorzi we Nagasaki. Hiroszima ôdbudowano we stylu zachodnim a ze inicjotywy jeij burmistrza ôgłoszōno Miastym Pokoju.
+Hajcer je robociorz, kery ôbsuguje palynisko kotła lebo pieca. Ôbycznie cyntralny hajcōng, downij hajcerōma mianowano tyż baniokōw kere hajcowali we ciufach.
+Kameryzowaniy – metoda zdobniczo, kero polygo na wysadzaniu metalu kamiyńōma szlachetnymi abo ôzdobnymi.
+Kymco Super 8 - tajwański skuter marki Kymco, przedowany we dwōch ôdmianach wielgości motora: 50 a 125 cm3, dwusuwowe a sztyrosuwowe. Jigo "nastympcōm" je Kymco Super 9. Phil Mather: "Skutery chińskie, tajwańskie i koreańskie. Poradnik obsługi i naprawy". Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2010. ISBN 978-83-206-1763-4.
+Sahrawijŏ abo Zachōdniŏ Sahara (Ôficyjniy: Arabskŏ Dymokratycznŏ Republika Sahrawije Arabskŏ gŏdka: الجمهورية العربية الصحراوية الديمقراطية‎ Al-Jumhūrīyyah Al-`Arabīyyah Aṣ-Ṣaḥrāwīyyah Ad-Dīmuqrāṭīyyah, Szpaniyelskŏ gŏdka: República Árabe Saharaui Democrática) - po tajli uznowōny krej (45 ôficyjne kreje UN uznajōm Sahrawije), kery kōntroluje tajle Zachodniyj Sahary eli tyrytorium kere bŏłŏ koloniyjōm Szpaniyje. Sahawijŏ kōntroluje 20-25% placu, kery deklarowałŏ jako swōj.
+Harvey - census-designated place we USA, we sztacie Luizjana, we parafiji Jefferson. Mo 19,4 km² wiyrchu a podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwało sam 20 348 ludzi.
+Wippingen to je gmina we Miymcach, we Dolnyj Saksōniji, we krysie Emsland. Zajmuje 16,54 km² placu, a podug danych s 2006 roku pōmiyszkuje ja 892 ludzi. www.hallo-wippingen.de
+Shaggy, po prowdzie Orville Richard Burrell (rodz. 22 października 1968 we Kingston), jamajski wokalista, wykonawca muzyki ragga i dancehall. Debiut miou we 1993. Pora lot niyskoři wypromowou pora piosynek, kere stouy sie přebojōma (l.b. "Boombastic" a "It Wasnt Me"). We 2005 roku wydou puyta "Clothes Drop", kera bōuo fest dobře přijynto bez krytyka a fanōw. We 2008 napisou śpiywka ekstra na Mistřostwa Ojropy we Fusbalu 2008: "Like a Superstar" ("Fell the Rush"), kero stoua sie ôficjalnōm piosynkōm tych mistřostw. Pure Pleasure – 1993 Original Doberman – 1994 Boombastic – 1995 Midnite Lover – 1997 Hot Shot – 2000 Hot Shot Ultramix -2002 Mr. Lover Lover – The Best Of Shaggy...Part 1 – 2002 Lucky Day US – 2002 The Essential Shaggy – 2003 Boombastic Hits – 2003 Clothes Drop – 2005 Intoxication – 2007 Donya – 2008 Shaggy & Friends – 2011 Summer in Kingston – 2011 Rise – 2012 Out of Many, One Music – 2013 Wah Gwaan?! – 2019 Hot Shot 2020 – 2020 Ôficjolno neczajta Shaggyego Shaggy Fansite
+Chabernica to je polny dymōn żyński ze słowiańskich religiji. Mŏ ôn wystympować na Gōrnym Ślōnsku, we ôkolicach Prudnika. Je podany na Połednicã. ��lōnzŏki ze Prudnika strŏszali niōm swoje bajtle. Wierzynia. Forsztelowanŏ bōła jak piyknŏ, wysokŏ, smukłŏ, błynkitnie ôblyczōnŏ dzioucha, co miała wiyniec chabrōw na gowie. Ukazowała sie ino we połednie i jyny na polu, kaj wachowała, coby bajtle w poszukowaniu blum niy deptały ôbiylōw i niy wbiygały pōmiyndzy łany. Nerwowała sie, kej widziała, iże używajōm ôstrych nŏczyń, i kej żniwiŏrze niy mieli hutōw. Ci, kerzi ônyj zdaniym zasugowali na kŏrã, bōli uspŏwani ônyj słodkimi szkamrami, a potym zsyłała na nich ôstry bōl gowy, paraliż abo heksenszus. Czasym ciepała sie na swojã ôfiarã i łōmała ônyj rynce i nogi, abo skryncała gnyk. Coby ôchrōnić sie przed Chabernicōm, trza bōło we połednie na Aniōł Pański zrobić se pauzã ôd roboty i przesiedzieć tyn czas w ciyniu.
+Hypatyjo ze Aleksandryje (gr.: Ὑπατία; rodz. 355 abo 370, um. marzec 415 we Aleksandryje) – neoplatōńsko filozoferka a matymatyczka ze starożytnyj Aleksandryje. Podug powiarki, wynojdła astrolabijōm a zorta aeromyjtra. Bōła cerōm ôd Teōna ze Aleksandryje, filozofera, matymatykera a astrōnoma. Je przimowane, aże pomogała Ptolymejuszowi a Euklidesowi we redagowaniu naukowych pracōw. Pisoła komyntarze do pracōw Djofantosa a Apolōnijusza ze Fergi. Jako filozoferka, mioła we kole sia szkolorzōw ôddanych jeji filozoficznyj szuli, kero bōła zwiōnzano ze ezoterykōma metafizykōm. Publicznie uczōła astronomije a matymatyki. W czas kōnflikta miyndzy miyndzy prefektym Egipta Orestesym a biskupym Cyrylym wziyna strōna prefekta. Cyryl ôbwinioł ja ô zawodzanie we dojściu do zgody ze prefektym. Podległe biskupowi ludzie zaszlachtowali Hypatia bez porżniyńce ôstrymi muszlōma. Skiż tygo powstoło sroge zgorszynie, tyż postrzōd krześcijanōw (mimo aże Hypatia bōła poważano za poganka). Neczajta ô Hypatii (we angelskij godce)
+Git - swobodne ôprōgramowaniy używane do administrowanio wersjōma plikōw ze danymi. Stworzōł je Linus Torvalds i wydoł 7 kwietnia 2005 na licyncyji GNU GPL. Przi użyciu serwera hostingowego (ntp. GitHub, Bitbucket abo GitLab) uajnfachowio robota ze kōplowaniym sprowiyń kodu ôd jednego projektu szkryflanego na wielu kōmputerach naroz. Mo na cweku poprawa wartkości, integralności danych a udzielanio podpory przi produkcyje ôprogramowanio.
+Ôlszynka (pol. "Olszynka", miym. "Ellsnig", cz. "Olšinka") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we prudnickim krysie, we gminie Lubrza. We 2011 roku wieś miała 284 miyszkańcōw.
+Mir (bioł. "Мір") - ôsiedle miejskij zorty na Biołorusi, we grodziyńskim ôbwodzie, we karelickim rejōnie. Na 2022 rok pōmiyszkiwało sam 2124 ludzi.
+Stod – miasto we Czeskij Republice, we pilznyńskim kreju a krysie Plzeň-jih. Mo 20,02 km² wiyrchu a podug danych ze 2012 roku miyszkało sam 3719 ludzi. Spōmniane we 1235 roku, miejske prowa mo ôd 1315. Neczajta Stod
+Lauba (abo tyż wysiodka) we dzisiyjszym znaczyniu to je latowy dōmek we zygrodzie, parku abo inkszym publicznym placu. Przōdzij: leke stawiynie, czynsto ażurowe, stawiane we zygrodzie, czynsto ôzdobne. Ônyj auftragym bōła ôchrōna przed dyszczym i klarōm. Je to plac dlŏ trefōw i rastu. Lauby sōm znane ôd czasōw rynesansu. Bōły stawiane w pōnktach widokowych, na abszlusie aks kōmpozycyjnych zygrody. We landszaftowych zygrodach lauby bōły stawiane we formie pagōd, antycznych chrōmōw, dziedzińskich chałp a inkszych.
+Kamil Wiktor Stoch (rodz. 25 maja 1987 we Zakopanem) – polski narciarski skoczek. Sztartuje we Puharze Świata. Je indywidualny mistrz świata (wielgo skocznia we Val di Fiemme, 2013 a we drużynie we Lahti, 2017) a brōnzowy medalista we drużynie (Val di Fiemme, 2013 a Falun, 2015). Ôlimpijski majster ze Soczi 2014 a ze Piongczangu 2018. Za sezōn 2013/2014 a za sezōn 2017/2018 erbnōł Kryształowo Kugla. Wizytōwka na neczajcie fis-ski.com
+Stryj (ukr. "Стрий") - miasto na Ukrajinie, we lymberskim ôbwodzie, siedziba stryjskigo rejōnu. Je to jedyn ze nojwożniyjszych transzportnowyh knotlōw na zachodzie Ukrajiny, wożny ekōnōmiczny a kulturalny ôstrzodek ôbwodu. Położōny na lewym brzygu rzyki Stryj. Miyszko sam 60 tauz. ludzi. Miasto piyrszy roz bōło spōmniano we 1385. roku. We 1431. bōło mu nadano magdeburske prawo. Festelny rozwōj Stryja ôdbowoł sie we drugij połowie XVII storoczu, sprzijoł mu Jōn III Sobieski, kery swoja kariera zaczynoł ôd bycio stryjskim starostōm, a potym ôstoł krōlym Rzeczpospolityj. W tym czasie miasto nośōło titel «Swobodnego krōlewskigo miasta». Po piyrszym tajlōngu Rzeczy Pospolityj miasto trefiōło do Habsburskij Imperyje. Wczos piyrszyj światowyj wojny Stryj bōł placym narodzynio legiōnu Siczowych Strilcōw. We 20. a 30. rokach, kej miasto znojdowało sie we składzie II Polskij Republiki, bōło jednym ze nojwiyncyj aktiwnych ôstrzodkōw UWO a OUN. We 1939 anektowany ôd Sowieckigo Sojuszu. We 1990. roku Stryj bōł jednym ze piyrszych miast, kaj bōła wćōngniynto ukrajińsko fana.
+Bryn Mawr - census-designated place we USA, we sztacie Pynsylwanijo, we hrabstwie Delaware. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 3799 ludzi.
+Jan Ziobro (rodz. 24 czyrwca 1991, Rabka-Zdrōj) – polski narciarski skoczek. Reprezyntuje klub WKS Zakopane. Od 2010 roku sztartuje we Puharze Świata. Swoje piyrwsze zawody wygroł 21 grudnia 2013 we Engelbergu we Szwajcaryji. Wizytōwka na neczajcie fis-ski.com
+Batōn – zorta maszketōw ô niywiylgich rozmiarach. Ôbycznie skłodo sie ze nadziynio ô roztomajtych smokach (ntp. toffi, ôrzychowy, wanilijowy itp.) , kerygo wiyrchnio worstwa nojczynśćIj polono je szekuladom (batōnik szekuladowy). Sōm tyż djetetyczne zorty batōnikōw a batōniki lo djobetykōw.
+Planeta to je ôbiekt astrōnōmiczny, kery ôbiygo gwiozda abo jei pozostouości, we kerygo wnyntrzu niy zachodzi reakcyjo termojōndrowo, na tela srogi, coby miou ksztout zbliżōny do kugle a dōminowou we przestrzyni wokōu swojij ôrbity. Niy ymituje wuosnygo świotua, yno świyciy śwuotuym ôdbitym. We Ōkuodzie Suonyčnym znōmy 8 planyt: Merkury, Wynus, Ziymia, Mars, Jowisz, Saturn, Ōrōn a Neptōn. Ôdkyto tyž wiyncy kej 300 planet pozasuonycznych.
+Mola di Bari - gmin we Italiji, we regijōnie Apulijo, we prowincyji Bari. Mo 50,94 km² wiyrchu a podug danych ze 2018 roku pōmiyszkiwało sam 25 343 ludzi. Neczajta Mola di Bari
+Ubuntu (dt. [uːˈbuːntuː]) – zorta systymy ôperacyjnyj Linux lo niyzaawansowanych używaczy Linuksa, rychtowano ôd ôchotnikōw ze cołkigo welta, na licencyji GNU GPL. Nowe wersyje sōm we kwietńju a oktobrze. Druga nojpopularniyjszo domowo zorta Linuksa po Linux Mint. Ôficjalno zajta Ubuntu Ôficjalne forōm Ubuntu
+Cristiano Ronaldo dos Santos Aveiro (rodz. 5 lutego 1985 r. we Funchal) – portugalijski fusbalszpiler, kery gro we An-Nassr. Zauobycz gro kej pōmager, abo napadziorz. We lotach 2001-2003 groł we Sportingu Lizbōna, kaj zagroł 25 szpilōw a trefiōł 4 tory. Niyskorzi wystympowoł we Manchester United, kaj zagroł 196 szpilōw a trefiōł 84 tory. Ôd 2009 do 2018 groł we Realu Madryt, niyskorzi poszoł do klubu Juventus F.C. Erbnōł Złoto Bala za 2008, 2013, 2014, 2016 a 2017. Sztatystyki kariery. 1(Superpuhar krejowy,Superpuhar Ojropy UEFA, Klubowe Mistrzostwa Świata) Zajta fusbaloka
+Eswatini ("Krōlestwo Eswatini - Umbuso we Swatini, Kingdom of Eswatini", downij: Suazi) – państwo we połedniowyj Africe, bez dostympu ku morzu. Granica mo ze RPA a Mozambikem. Miano pochodzi ôd tutejszygo plymienio. Gospodarka je ôparto na eksploatacyji surowcōw a usugach.
+Pogańske krupy to sōm krupy robiōne z poganki. W Polsce z poganki rychtuje sie tyż krakowske krupy. Majōm kans biōłtka, łōmasty, wōnglowodanōw i mineralkōmpōnyntōw. Biōłtka tych krupōw sōm zŏcniyjsze kej kornowe biōłtka, a we wercie a we stawianiu jako biōłtka hilsynfruchtōw. Pogańske krupy majōm tyż witaminy B1 i PP i mineralkōmpōnynty wŏpna, żelazła, fosfōr, kalijōm i kupfer.
+Cà Rigo – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Borgo Maggiore. Borgo Maggiore Cà Melone Cailungo San Giovanni sotto le Penne Valdragone Ventoso
+Abchasko kōnstytucyjo – dokōmynta ze 26 listopada 1994 roku, zatwiyrdzōno bez władze Abchazyje 3 października 1999 roku. Dokōmynta ta je nowelizacyjōm ustawy zasadniczyj s 1925 roku prziwrōconyj 23 lipca 1992, jako ôdwyt za dowaniy Abchazyje gruzińskij kōnstytucyje ze 1921 roku. Teroźnio kōnstytucyjo podowo Abchazyjo jako suwerynne państwo, proponujōnce atoli ukłod ze Gruzyjōm na warōnkach federacyjnych (żodyn kraj niy uznowo Abchazyjo we tym formacie). Kōnstytucyjo ôstała napisano we abchaskij godce kero ôdtyndy je ôficjalno we kraju. Kej stolica ôkryślo sie miasto "Аҟәа" (Suchōmi). KONFLIKTY ZBROJNE NA OBSZARZE POSTRADZIECKIM. STAN OBECNY. PERSPEKTYWY UREGULOWANIA. KONSEKWENCJE, čyrwiec 2003 Abchazja-problemy ze zajty "Stosunki międzynarodowe"
+Saitama (jap. さいたま市 "Saitama-shi") – miasto we Japōniji, na wyspie Honsiu, stolica prefekturze Saitama. Miasto utworzōno 1 maja 2001 bez skuplowanie miastōw Urawa, Ōmiya-ku a Yono. 1 kwietnia 2005 przikuplowano Iwatsuki.
+Aokigahara (jap. 青木ヶ原), zwany tyż Morze Strōmōw (jap. 樹海 "Jukai") – miynszany las na terynie Parku Nŏrodnego Fuji-Hakone-Izu u pōłnocno-zachodnigo podnōża gōry Fuji w Japōniji. Rośnie pōmiyndzy jeziorami Sai i Shoji przinŏleżōncymi do Piyńciu Jezior Fuji, rozciōngŏ sie w richtōngu połedniowym ôd jezior. Las rośnie na zastygłyj lawie bydōncõ z erupcyje pasożytniczego krateru ô mianie Gōra Nagaoyama, przinŏleżōncego do stratowulkōnu Fuji we roku 864. Las Aokigahara zajmuje teryn ô wiyrchni 30 km². Je wyjōntkowo gynsty, strōma pokryte sōm mchym, a zŏl z lawy ekstra zawŏdzŏ poruszanie sie po nim. Gynste strōma sprawiajōm, iże we postrzodku lasa panuje bezwietrznŏ atmosfera a niytypowŏ ciszyna. Samobōjstwa. Las znany je skuli wyjōntkowyj hyrskości postrzōd samobōjcōw. Niy ma statystyk zbiyrajōncych sumaryczne dane na tymat samobōjstw na terynie lasa, jednak regularnie ukazujōm sie informacyje na tymat liczby ciał znŏdniyntych we danym roku. Ksiōnżka "Cliffs of Despair" autorstwa Toma Hunta wysuwŏ tezã, iże je to drugi pod wzglyndym hyrskości plac pod wzglyndym liczby dziōnych samobōjstw, zarŏz po moscie Golden Gate Bridge we San Francisco. Krōm iże już wczaśnij znany bōł za plac zwiōnzany z duchami jak tyż dŏwnymi rytuałami, swojã hyrskość postrzōd samobōjcōw las zyskoł dziynki dwōm ksiōnżkōm autorstwa Seichō Matsumoto (1909–1992), ôpublikowanym we 1960 roku: "Nami no Tō" (ôzprŏwka ô duchu kobiyty, kerŏ popołniyła samobōjstwo we lesie Aokigahara) i "Kuroi jukai" (tragicznŏ ôzprŏwka ô dwōch kochankach, kerzi decydujōm, by zakōńczyć swoje życiŏ razym we lesie Aokigahara) jak tyż film "Suicide Forest" (ôzprŏwka ô modyj Amerikance, kerŏ przijyżdżŏ do mrokewnego lasa Aokigahara ku cylu ôdnŏdniyńciŏ ciała szwestry samobōjczyni). Dokludziyło to do wkludzyniŏ ôd roku 1971 kŏżdorocznych patroli kludzōnych bez chyntliwe ôsoby. Patrole przeszukujōm las we poszukowaniu ciał, zaôbycz powieszōnych na strōmach, niyjednokrotnie niyblank zjedzōnych bez zwiyrzynta. Jednak ôsobliwy wzrōst liczby samobōjstw prziszoł ôd mōmyntu publikacyje ksiōnżki "The Complete Manual of Suicide" ("Kōmpletny podryncznik samobōjstwa") autorstwa Wataru Tsurumi (1964– ) we 1993 roku. Bestseller przedany we bez milijōnie egzymplŏrzōw ôpisuje las jako "idyalny plac na abszlus życiŏ". We roku 1998 samobōjstwo popołniło we nim 73 ôsoby. We 2002 znŏdniynto rekordowõ liczbã ciał – 78. Po tym jak we roku 2003 liczba dźwigła sie do 100, a we 2004 do 108, miyjscowe władze przestały publikować informacyje ô liczbie ciał, majōnc nadziejã, iże Aokigahara przestanie być kojarzōny z samobōjstwami. Na ôbrzeżach lasa sōm liczne znaki zniychyncajōnce do ôdebraniŏ sie życiŏ jak tyż zachyncajōnce do kōntaktu z policyjōm. Miyjscowŏ policyjŏ pasuje zapobiygawczy hereszt ôsōb, kerych zachowanie skazuje na zastrojynie popołniyniŏ samobōjstwa. We 2002 zastawiōno we tyn knif 83 ôsoby, ô 20 wiyncyj aniżeli rok wczaśnij. Zapobiyganie samobōjstwōm mŏ tyż praktyczny fasōng. Trzi place bydōnce we bliżu: Kamikuishiki, Narusawa i Ashiwada zgodnie z japōńskim prawym muszōm skrymować niyzidyntyfikowane ciała na włŏsnõ utrŏtã, co je uwŏżnym ôciōnżyniym dlŏ budżetōw. Prochy sōm potym przechowowane we urnach, kerych podle danych na rok 2000 było już 231. Turystyka. Jako plac bydōncy na terynie Parku Nŏrodnego Fuji-Hakone-Izu, las Aokigahara posiadŏ pŏrã sztrek jak tyż lawowe groty narychtowane do zwiydzaniŏ: "Fugaku Fuketsu" (grota wiatru) – strzedniŏ tymperatura ôstrzodka wynosi 3°C, lodowe filŏry we jeji ôstrzodkowi utrzimujōm sie cołki rok; "Narusawa Hyōketsu" (grota lodu) – strzedniŏ tymperatura ôstrzodka wynosi 3°C, lodowe filŏry w jeji ôstrzodkowi utrzimujōm sie cołki rok; "Ryūgū Dōketsu" (pałac dracha) – dugość 10 m; "Saiko Kōmori-ana" (grota gacopiyrzōw) – dugość 350 m, zamiyszkanŏ bez gacopiyrze. Informacyjnŏ zajta lasa Aokigahara
+New Jersey je stōn na pōłnocnym wschodzie Skuplowanych Stanōw. Granica mo na pōłnocy ze stanym Nowy Jork, na wschodzie ze Oceaniy Atlantyckim, na połedniu ze Delaware, a na zachodzie ze Pynsylwanijōm. Nojsrogsze miasta: Newark Jersey City Paterson Elizabeth Stolica - Trenton. Wielość ludzi - 8,414,350 Ôficjalno neczajta New Jersey (we angelskij godce)
+Frup - zawarcie naczynio, ôbycznie flaszki nale kajnikej tyż krauzy lebo termosa, kere je zuōnaczōne ze matyriołu co niy puszczo cieczōw. Idzie trefić frupy ze szlajfiyrowanygo glasu, ze gōminu, nale nojczyńścij trefio sie frupy ze kory strōmu quercus suber.
+Yves Leterme (rodz. 6 paździyrnika 1960, Wervik, Belgijo) – belgijski polityker. Ôd 20 merca 2008 do 30 grudnia 2008 bōł prymierym. Je uōn żyniaty a mo trzi bajtle.
+Tomáš Garrigue Masaryk (rodz. 7 marca 1850 we Hodońínie, um. 14 wrzesiynia 1937 we Lánach) - czeski polityker, piyrszy prezydynt Czechosłowacyji, mianowany "fatrym niypodległyj Czechosłowacyji". Wykłodoł filozofijo na Uniwersytecie we Pradze, bōł profesorym.
+Peczyńskŏ gŏdka - umartŏ tureckŏ gŏdka s tajli oghuzkich gŏdek, kerŏ bŏłŏ użiwanŏ bez Peczenōw.
+Słowyńsko godka - połedniowosłowiańsko godka, kero je używano we przede wszyjskim we Słowyniji (kaj mo sztatus jedzinyj amtowyj godki), a ôkrōm tego we Madziarach, Austriji, Italiji.
+PlayStation 3 (jap. プレイステーション3, "Pureisutēshon Surī"; skrōt: PS3) – kōnsola do szpilōw wideo wyprodukowanŏ bez fyrmã Sony Computer Entertainment. Kōnsola miała swojã prymierã 11 listopada 2006 roku we Japōniji, 17 listopada 2006 roku we Pōłnocnyj Ameryce i 23 marca 2007 roku we Ojropie; nŏstympca PlayStation 2. Ôficyjalnŏ zajta kōnsole PlayStation 3
+Glendale – miasto we sztacie Arizōna, we hrabstwie Maricopa Glendale – miasto we sztacie Kalifornijo, we hrabstwie Los Angeles Glendale – ôsadniczo jednostka we sztacie Połedniowo Karolina, we hrabstwie Spartanburg Glendale – miasto we sztacie Kolorado, we hrabstwie Arapahoe Glendale – miasto we sztacie Missouri, we hrabstwie St. Louis Glendale – wieś we sztacie Ohio, we hrabstwie Hamilton Glendale – miasto we sztacie Oregon, we hrabstwie Douglas Glendale – miejscowość we sztacie Utah, we hrabstwie Kane Glendale – miasto we sztacie Wisconsin, we hrabstwie Milwaukee Glendale (ang. "Glendale Township") – gmin we sztacie Kansas, we hrabstwie Saline Glendale (ang. "Glendale Township") – gmin we sztacie Pōłnocno Dakota, we hrabstwie Logan Glendale (ang. "Glendale Township") – gmin we sztacie Połedniowo Dakota, we hrabstwie Hand Glendale (ang. "Glendale Town") – gmin we sztacie Wisconsin, we hrabstwie Monroe Glendale – miasto we Zimbabwe Bitwa pod Glendale – bitwa we czas secesyjnyj wojny (30 czyrwca 1862) na terynie hrabstwa Henrico we sztacie Wirginijo
+Klasyčno godka nahuatl (tyž znano kej aztecko leby normalniy nahuatl) to ôkreślyniy užywane do ôpisywanio zorty godki nahuatl, kero bōua stosowano we Křikopie Meksykańskij kej i we střodkowym Meksyku kej lingua franca – we časie hišpańskij konkwisty Meksyku we XVI wieku. Bez nastympne lota klasyčno godka nahuatl bōua zastōmpywano ôd hišpański a rozwinyua sie we jydyn ze wspōučesnych djalykt nahuatl, durś we godoniu (inkše djalykty pochodzōm s roztōmajtych inkšych šesnastawiečnych zortōw). Krōm tygo, co je klasyfikowony kej godka umarto, klasyčny nahuatl přežōu bez mynga škryflonych zdřōduōw přetranskrybowonych ôd Hišpanōw a Nahuasōw do alfabyta uacińskigo.
+Moroni - nojsrogsze miasto a stolica Zwiōnzku Kōmorōw. Je rozlygowane na wyspie Wielgi Kōmor. Morsko hawyna a lufthawyna.
+Ślōnske niebo (śl-niym. "Schläsches Himmelreich") – ślōnske, miynsne danie, terŏźnie rychtowane zaôbycz na roztōmajte świynta, kejś jako nadgroda za pōmoc przi skubkach lebo przyndzyniu. Głōwnym skłŏdnikym ślōnskigo nieba jes ôwiynzie miynso a zōuza ze suszōnych ôwocōw. Do ślōnskigo nieba przidŏwŏ sie tyż cum bajszpil skurzicã, citrōny, myjl a inksze.
+Taraszkewica (inksze miano: klasyczny prawopis, bioł. "тарашкевіца", "клясычны правапіс") – miano jednyj ze zortōw biołoruskij ôrtografije (skłodnie, gramatyki a alternatywnyj potocznyj godki), kero ôpiyro sie na regułach biołoruskij godki stosowanych przed reformōm biołoruskij gramatyki we 1933 roku.
+Złotogowice (pol. "Złotogłowice", miym. "Groß Neundorf") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Nysa. We 2011 roku wieś miała 744 miyszkańcōw.
+Łubowice (pol. Łubowice, miym. Lubowitz) je to wiejś we Gōrnym Ślōnsku, we ślōnskim wojewōdztwie, we raciborskim krysie, we gminie Rudnik.
+St. Isidore - designated place we Kanadzie, we prowincyji Ontario. Na 2011 rok pōmiyszkiwało sam 752 ludzi.
+Eintracht Frankfurt – miymiecki klub fusbalowy xr Frankfurtu. Eintracht, kej sie tyż godo na tyn klub, groł we miymieckij Bundeslidze. Swoje szpile gro na Deutsche Bank Park we Frankfurcie nad Mynym. Alfred Pfaff - majster świata ze 1954 roku. Jürgen Grabowski - majster świata ze 1974 roku. Bernd Hölzenbein - majster świata ze 1974 roku. Uwe Bein - majster świata ze 1990 roku. Erik Durm - majster świata ze 2014 roku. Mario Götze - majster świata ze 2014 roku. Joachim Löw - majster świata ze 2014 roku. Uoficjalno neczajta Eintracht Frankfurt
+Szimon Peres (rodz. kej "Szymon Perski" 2 siyrpnia 1923 we Wiszniewyj, um. 28 września 2016 we Tel Awiwie) - izraelski polityker, prezydynt Izraela we lotach 2007–2014, prymier Izraela we lotach 1984–1986 a 1995–1996. Poseł ku Knesetowi ôd 1959 do 2007. We 1994 roku wroz ze Icchakem Rabinym a Jasirym Arafatym erbnōł Pokojowo Noblowo Nadgroda. Biografijo na neczajcie Knesetu
+Sting, po prowdzie: Gordon Matthew Sumner (rodz. 2 października 1951 we Wallsend) – angelski muzyk, kōmpozytor a wokalista, ôdznačōny titlym kōmandora Ôrderu Imperiōm Brytyjskigo. Na přeuōmie lot 70. a 80. XX wieku lider, guōwny kōmpozytor a gitařista basowy grupy muzyčnyj The Police. Kariera aktorsko. Sting wystympuje tyž we filmach a prōgramach telewizyjnych. W 1979 zadebiutowou we filmie "Quadrophenia". Jydnōm s nojguośnijšych rōl bōua postać "Feyd-Rautha" s 1984 we filmie "Djōna" nakryncōnym na podstawie guośnyj powieści science fiction Franka Herberta. W 1998 zagrou wuaściciela pubu we filmie Guya Ritchieygo "Lock, Stock and Two Smoking Barrels". 1985 "The Dream of the Blue Turtles" 1987 "...Nothing Like the Sun" 1991 "The Soul Cages" 1993 "Ten Summoners Tales" 1996 "Mercury Falling" 1999 "Brand New Day" 2003 "Sacred Love" 2006 "Songs from the Labyrinth" 2009 "If on a Winters Night..." 2010 "Symphonicities" 2013 "The Last Ship" 2016 "57th & 9th" 2018 "44/876" 2019 "My Songs" 2021 "The Bridge" 1986 "Bring On the Night" 1991 "Acoustic Live in Newcastle" 2001 "... All This Time" 2007 "The Journey and the Labyrinth" 1994 "" 1997 "The Very Best of Sting & The Police" 1999 "At the Movies" 1982 "The Secret Policemans Other Ball – The Music" 1993 "Demolition Man" 1995 " 1995 " 2000 "" 2007 "Welcome to the Voice" 1988 "Nada Como el Sol" – zawiero 5 utworōw s albōmu Nothing Like the Sun, wykonanych we hišpańskij a portōgalskij godce. Ôficyjolno neczajta Stinga
+Pianacci – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Fiorentino. Fiorentino Capanne Crociale
+Piotr Świąc (rodz. 6 moja 1967 we Gdańsku, um. 5 marca 2021 we Borczu) - polski dziynnikorz TVP3 Gdańsk. Umrził we autounfalu.
+Inverness (szkocko gaelicko godka "Baile Inbhir Nis") - miejscowość we Kanadzie, we prowincyji Nowo Szkocyjo, we hrabstwie Inverness. Na 2011 rok pōmiyszkiwało sam 1387 ludzi.
+Irena Kwiatkowska (rodz. 17 września 1912 we Warszawie, um. 3 merca 2011 we Kōnstanciniy-Jeziornyj) – polsko szauszpilerka tyjatralno, filmowo a telewizyjno a kabarytowo artystka. Nojbarzi znōmo ze role "Robotnyj baby" ze seryjala "Czterdziestolatek" (śl. "Sztyrdziestolotek"). Filmografijo we IMDB profil we serwisie e-teatr.pl (we polskij godce)
+Majs (kukurzica, kukurzyca, kukurica, cikurania, turka, korn, łac.: "Zea mays") – zielina, kerŏ je dzikōm trŏwōm, siōnõ za ôbiyle ôd ōngyfer 7 tysiyncy lŏt. Majs mŏ bycie meksykańske, atoli terŏzki je siōny we roztōmajtych tajlach świata. Majs może mieć do ōngyfer 2 myjtrōw wysokości. Majs je siōny na ziŏrka jak tyż na ôsucie, kere sie tworzi ze zielōnych tajli tyj zieliny.
+Niymiecke Cysŏrstwo (niy. "Deutsches Kaiserreich"), ôficjalnie Niymiecki Rajch (niy. "Deutsches Reich"), tyż mianowane za Drugi Rajch (niy. "Zweites Reich") – gyszichtowe cysŏrstwo, kere powstoło po zjednoczyniu Niymiec we 1871 roku. Niymecke Cysŏrstwo reskiyrowane było bez cysŏrzy (kerzi byli tyż krōlami Prus) ze dōma Hohenzollernōw. Przed cysŏrstwym, na jego ojropejskich landach było mocka myńszych sztatōw, hławnie mōnarchije, ale tyż pŏrã fraj sztadōw a jedno terytorium rajchu. Cysŏrstwo upadło we 1918 roku, kej to cysŏrz Wilhelm II. abdankowoł a ôstała ôgłoszōnŏ Weimarskŏ Republika.
+Żabiłoczko (łać. "Myosotis" L.) – zorta zielinōw ze familiji ôgōrecznikowatych. Wlazuje do nij ōng. 50 gatōnkōw, jedno- a dwurocznych a tyż bylinōw. Je to ôbyczno zielina umiarkowanyj klimy, kero rośnie na wszyjstkich kōntynyntach krōm Antarktydy. Lista łacińskich mianōw gatōnkōw żabiłoczek
+Atejizm – systyma poglōndōw kero ôdciepuje furt wiara we istniynie Boga a bogōw, je przeciwno do dejizmu. Piyrsze perzōny, kere same sia mianowoły "atejistōma", bōły we XVIII stoleciu, downij uōnego miana używano lo perzōnōw kere niy bōły do zgody ze panujōncōm religijōm. Terozki za atejistōw podowo sie 2,3% ludzi na świecie.
+Kłodzin (pol. "Kłodzin") - kolōnijo we Polsce, we zachodniopōmorskim wojewōdztwie, we choszczyńskim krysie, we gminie Bierzwnik. Kolōnijo wlazuje we skłod szołtystwa Pławno.
+Bieszczadzki krys – krys we Polsce, we podkarpackim wojewōdztwie. Je rozlygowany na połedniowo-wchodnim kreju Polski, wele granicy ze Ukrajinōm. Mo 1138,17 km² wiyrchu a podug danych ze 2011 roka miyszkało sam 22 396 ludzi. Je to nojrzodzij zaludńōny krys we Polsce (19,68 perz./km²). Siedzibōm krysu je miasto Ustrzyki Dolne. Ferwaltōngowy tajlōng. Ferwaltōngowo bieszczadzki krys je podajlowany na jedna miesko-wiejsko a dwie wiejske gminy. Gmin Ustrzyki Dolne (miejsko-wiejski) Gmin Czarna (wiejski) Gmin Lutowiska Neczajta bieszczadzkigo krysu
+Brian Lumley (nar. 2 grudnia 1937 we Harden) to je angelski pisŏrz, autōr rōmanōw ze zorty horror a mistery. Nojbarzij znōmy ze sagi ô wampiyrzach „Nekroskop”. Ôficyjalnŏ strōna
+Zettabajt (krōcyj ZB) abo zebibajt (krōcyj ZiB) – jednotki używane we informatyce miyndzy inkszymi do ôkryślaniŏ miary nojsrogszych spamiyńci masowych, zasobōw zbiorōw i baz danych. Zgodliwie ze sztandardym IEC 60027-2 we systymie przedrostkōw dwōjkowych (binarnych) ôbowiōnzujōm znŏleżności: 1 ZiB = 1024 EiB = 1024 · 1024 PiB = 1024 · 1024 · 1024 TiB = 1024 · 1024 · 1024 · 1024 GiB = 10245 MiB = 10246 kiB = 10247 B za to we systymie przedrostkōw dziesiyntnych SI: 1 ZB = 1000 EB = 1000 · 1000 PB = 1000 · 1000 · 1000 TB = 1000 · 1000 · 1000 · 1000 GB = 10005 MB = 10006 kB = 10007 B http://physics.nist.gov/cuu/Units/binary.html
+Omonville-la-Rogue - downy gmin we Francyji, we regijōnie Normandyjo, we departamyńcie Manche. Mioł 4,29 km² wiyrchu a podug danych ze 2014 roku pōmiyszkiwało sam 489 ludzi. 1 stycznia 2017 wroz ze 18 inkszymi gminōma wlozł we skłod nowo utworzōnyjgo gminu La Hague.
+Jules Gabriel Verne (ur. 8 lutego 1828 we Nantes, um. 24 marca 1905 we Amiens) – francuski pisŏrz, dramaturg i ôbywatelski działŏcz. Wszeôbecnie uwŏżany za jednego z piōnierōw naukowyj fantastyki (społym z Hugo Gernsbackiem i H.G. Wellsem), autōr pŏrudziesiyńciu rōmanu. Ôd 1870 Kawaler, a ôd 1892 Ôficyr Medalu Hōnorowyj Legije. Pisoł rōmany ô rajzach, fantastyczne, naukowe, historyczne, geograficzne, kryminalne, a tyż tyjatralne przedstawiyniŏ i wiersze. "Buntownicy z Bounty" ("Les révoltés de la Bounty", 1879) "Frritt-Flacc" (1884) "Gil Braltar" (1887) "Ôdkrywanie Ziymie. Historyjŏ wielgich rajz i wandrusōw" ("Découverte de la Terre. Histoire générale des grands voyages et des grands voyageurs.", 1864–1880) "Ilustrowanŏ geografijŏ Francyje i jeji kolōnije" ("Géographie illustrée de la France et de ses colonies. Précédée dune étude sur la géographie générale de la France, par Théophile Lavallée.", 1866)
+Vilnius (pol.: "Wilno", rus.: "Вильнюс") – stolica Litwy, miasto rozlygowane nad rzykōm Wiljōm. Terozki (2010) zamiyszkuje sam 546 733 ludzi. Je wożnym ôstrzodkym biznesowo-handlowo-usugowo-przemysłowym.
+Adolf Hitler (ur. 20 kwietnia 1889 we Braunau am Inn, zm. 30 kwietnia 1945 we Berlinie) – miymiecki politiker, kanclyrz Miymiec ôd 1933, führer i kanclerz III Rajchu ôd 1934, prziwōdca Narodowo-Socjalistycznyj Miymieckej Partii Robotnikōw (NSDAP), ideolōg miymieckej ôdmiany faszyzmu zwanyj ôd jygo nazwiska hitleryzmym abo narodowym socjalizmym (nazismym), twōrca a dyktator III Rajchu miymieckiego, zbrodniorz wojynny, ôdpedzialny za zbrodnie przeciw ludzkości. Po ôbiyńciu ôbu fōnkcyji zmiyńōno nazwa jygo stanowisko na „Führer und Reichskanzler” (Wōdz i kanclyrz Rajchu). Uznowany je bez wiynkszość historykōw za ôsobiście ôdpedzialnygo za polityka rasowo nazistowskych Miymiec, Holocaust a za śmierć milijōnōw ludzi ubitych podczas jygo rzōndōw. Agresywno polityka zagraniczno, kero stosowoł, doprowadziyła do rozpyntanio bez Miymcy II wojny światowyj, we wyniku keryj zginyło 55 miljōnōw ludzi. Familijo. Rodzyństwo Adolfa Hitlera: Alois Hitler junior (1882–1956) Angela Hitler (1883–1949) Gustav Hitler (1885–1887) Ida Hitler (1886–1888) Otto Hitler (1887–1887) Edmund Hitler (1894–1900) Paula Hitler (1896–1960) Biografijo. Wczesne życie. Hitler rodził sie 20 kwietnia 1889 we mieście Braunau am Inn kole Linz we Gōrnyj Austriji we Austro-Madziarach. Był dzieckem Klary Pölzl a Aloisa Hitlera. Wychowywoł sie we Passau, Lambach a Leonding. Krōtko po śmiyrci fatra we 1903, kole 1905 zajyntyresowały go antysemiicke (antyżydowske) a pangermańske poglōndy profesora Leopolda Poetscha. Przez śmiyrć matki we 1907 popadł we depresyje. We 1909, Hitler zaczōł studja sztukii we Wiedyniu. I wojna światowo. We 1913 zamiyszkoł we München we Miymcach. 16 siyrpnia 1914 dołōnczył do Bajerskej armii. Broł udzioł we I wojnie światowej. Walczył we Belgiji a Francyji we 16 Bajerskiim Pułku Rezerwowym. 2 grudnia 1914 dostoł Żelazny Krziż II klasy. 5 października 1916 bōł ranny a ôd 9 października do 1 grudnia leżoł we lazarycie "Belitz". Na frōnt wrōcił we marcu 1917. 4 siyrpnia 1918 dostoł Żelazny Krziż I klasy ôd Hugo Gutmanna. Führer III Rajchu. Po wojnie wrōcił do München. Dołōnczył do Narodowo-Socjalistycznyj Miymieckej Partii Robotnikōw, kerej bōł prziwōdcōm. Ôd 1933 bōł kanclyrzem Miymiec. Po ôbiyńciu ôbu fōnkcyji zmiyńōno nazwa jygo stanowisko na „Führer und Reichskanzler” (Wōdz i kanclyrz Rajchu). 1 września 1939 przez angrif Miymcōw na Polsko ôzpoczył II wojne światowōm, we wyniku keryj zginyło 60 miljōnōw ludzi. Śmiyrć. 30 kwietnia 1945 Hitler popełńōł samobōjstwo. Uōnygo ciało ôstoło spalōne. Nadgrody. Lista niypołno Żelazny Krziż (1914) I klasy Żelazny Krziż (1914) II klasy Czorno Ôdznaka za Rany (1918) Złoto Ôdznaka za Rany (po ataku 20 lipca 1944) Złoto Ôdznaka Partii Wielgi Kawalyr Imperialnego Ôrdera Czerwōnych Strzał – Szpanijo (Franco), 1937 Ôdznaka hōnorowygo titla"Caporale dOnore della Milizia" (MVSN) – Italijo, 1938 Honorowy kordzik MVSN – Italijo, 1938 Rzōnd Hitlera. Rzōnd Adolfa Hitlera był ôd jego przejyńcio władzy (tzw. "Machtergreifung") 30 stycznia 1933 aż do jego śjyrci 30 kwietnia 1945 (12 lat a 3 mieśōnce).
+Jeffery Michael "Jeff" Gordon (ur. 4 siyrpnia 1971 we Vallejo) – amerikański wyścigowy kerowca, majster świata NASCAR we rokach 1995, 1997, 1998 a 2001.
+Pelt - gmin we Belgiji, we prowincyji Limburgijo. Utworzōno 1 stycznia 2019 bez skuplowaniy gminōw Neerpelt a Overpelt. Mo 83,78 km² wiyrchu a podug danych ze 2022 roku pōmiyszkowoło sam33 601 ludzi.
+Ludwig van Beethoven (ur. 15–17 grudnia 1770 we Bonn, zm. 26 marca 1827 we Wiedyniu) – miymiecki kōmpozytor a muzyk, ôroz s Haydnem a Mozartem zaliczany do klasykōw wiedyńskich, jedyn ze nojwybitnijszych we gyszychcie.
+David Duchovny (rodz. 7 siyrpnia 1960 we Nowym Jorku, USA) – amerykański aktōr. Groł we wielu filmach, nojbarzij je znōmy ze role agynta Foksa Muldera we "Ze Archiwum X".
+Baden-Baden - miasto na prowach krysu we Miymcach, we landzie Badynijo-Wirtymbergijo. Do 1931 mianowane "Baden", teroźne miano mo skiż tego co ludzie na nie godali "Baden in Baden", co ôznaczo "Baden we Badyniji".
+Issy-les-Moulineaux - gmin we Francyji, we regijōnie Île-de-France, we departamyńcie Hauts-de-Seine. Mo 4,25 km² wiyrchu a podug danych ze 2017 roku pōmiyszkiwało sam 68 451 ludzi. Majōm sam siedziby telewizyje Eurosport a France 24.
+Społecznŏ fobijŏ to je lynkowe zaburzynie, co cechuje sie ôbŏwōm przed społecznymi sytuacyjami. Je ofyn mylōne ze niyśmiałościōm. Społecznŏ fobijŏ wystympuje u 7,1% ôgōlnyj populacyje, czynścij je diagnozowanŏ u bab (8,0%) niż u chopōw (6,1%). Idzie ônōm lyczyć bez poznawczo-behawioralnõ terapijõ abo antydepresyjnymi medycynami. Ôbiŏwy. Piyrsze ôbiŏwy społecznyj fobije idzie ôbserwować zaôbycz we ôkresie dojzdrzywaniŏ. Ôsoby, co cierpiōm na społecznõ fobijõ: unikajōm publicznych wystōmpiyń unikajōm publicznego jedzyniŏ a piciŏ niy ôdzywajōm sie we ôbecności inkszych ludzi unikajōm gŏdaniŏ ze ôsobami, co sōm lŏ ônych mało znajōme, abo sōm ônych autorytetym niy mogōm pracować, kej fto sie na ônych gapi nojczyńścij kludzōm samotniczy tryb życiŏ Kej czowiek, co mŏ to zaburzynie, je narażōny na ekspozycyjõ społecznõ, wystympujōm u ônego ôbiŏwy sōmatyczne: zaczyrwiyniynie przispiyszōne bicie herca dyrganie rōnk i miynśniōw fest pocynie duszność nudności szumienie we uszach zaburzynie mŏwy (bp. dyrganie głosu) lzawiynie zawroty gowy
+Sycylijo (it.: "Sicilia") – nojwiynkšo wyspa na Morzu Strōdziymnym (25 400 km²), ležy ōuna na pouedniowy zachōd ôd Pōłwyspu Apynińskigo, ôddzielōno ôd niygo bez Ciyśnina Mesyńsko. Wroz s pobliskimi wyspōma: Liparyjskimi, Egadōma, Pelagijskimi a wyspōm Pantelleria ôd 1946 twoři rygiōn autōnōmičny. Nojwyžšy wiyrch na Sycylije to je wōlkōn Etna, kery siyngo 3323 m. n.p.m. Je to jedyn s biydniyjšych rygiōnōw Italije.
+Rocco Siffredi, po prowdzie Rocco Antonio Tano (rodz. 4 maja 1964 we Ortona) – italski szauszpiler porno, tyż scynarzista a reżysyr filmōw porno. Znōmy kej "Italski ôger". we swojij karierze dostoł przez 40 nadgrodōw AVN. Kariera we branży porno zaczōn kej był 19 lot stary. Miyndzy inkszymi szauszpilerami wyrōżnioł sie srogim ciulikem (23 cm dugi a 6 ruby kej we wzwodzie). Je żyniaty ze Rosą Caracciolo (po prowdzie Rózsa Tassi), kero je Madziarkōm a tyż wystympowała we porno. Majōm dwōch synków: Lorenzo a Leonardo. Rocco Siffredi we Adult Film Database Rocco Siffredi we IMDB
+La Marseillaise ("Marsylianka") – państwowy hymn Francyje. Ôstoł przijynty 14 lipca 1795 roku. Napisoł go Claude-Joseph Rouget de Lisle. Ôficyjalnym hymnym je piyrszŏ a szōstŏ zwrotka. Słowa. "Allons, enfants de la patrie," "Le jour de gloire est arrivé." "Contre nous, de la tyrannie," "Létendard sanglant est levé; létendard" "sanglant est levé." "Entendez-vous, dans les campagnes" "Mugir ces féroces soldats?" "Ils viennent jusque dans nos bras" "Égorger nos fils, nos compagnes." "Aux armes, citoyens!" "Formez vos bataillons," "Marchons, marchons!" "Quun sang impur" "Abreuve nos sillons." "Amour sacré de la Patrie," "Conduis, soutiens nos bras vengeurs." "Liberté, liberté chérie, " "Combats avec tes défenseurs; combats" "avec tes défenseurs." "Sous nos drapeaux, que la victoire" "Accoure à tes mâles accents;" "Que tes ennemis expirants" "Voient ton triomphe et notre gloire!" "Aux armes, citoyens..."
+Masztalscy – ślōnsko kabaretowo skupina zołożōno we 1986 roku ôd Aleksandra Trzaski ("Masztalskigo") a Jerzygo Ciurloka ("Ecika"), kere ôba sōm redachtorōma we Radyju Katowicy. Miano kabareta je wziynte ôd drugigo miana fikcyjnygo grubiorza, kery bōł bohatyrym kupy wicōw. Masztalscy wydali 10 kśōnżkōw a przez 30 kasetōw ze wicōma. Wystympowali we Polsce, Austriji, USA, Australiji, Czeskij Republice a Słowacyji. Neczajta Masztalskich we serwisie TVS
+Bethesda - census-designated place we USA, we sztacie Maryland, we hrabstwie Montgomery. Mo 34,2 km² wiyrchu a podug danych ze 2013 roku pōmiyszkiwało sam 63 374 ludzi.
+Frederick Marryat (10 lipca 1792 – 9 siyrpnio 1848) – pisoř angelski, autor nowel i powieści ô tymatyce marynistyčnyj i awanturničyj. Bydōnc ôficerym floty brytyjskij usiuowou přeciwstawiać sie procederowi přimusowygo poboru do marynarki wojynnyj, publikujōnc brošura "Zalecynio suužōnce zniysiyniu ôbecnygo systymu přimusowygo wcielanio do floty". Swoje morske doświadčynio wykořistou we pōźnijšej twōrčości. Wzorujōncy sie na ôpowiadaniach Charlesa Dickynsa, dziś uwažany za jydnygo s piōniyrōw powieści marynistyčnyj. "The Naval Officer, or Scenes in the Life and Adventures of Frank Mildmay" (1829) "The Kings Own" (1830) "Newton Forster or, the Merchant Service" (1832) "Peter Simple" (1834) "Jacob Faithful" (1834) "The Pacha of Many Tales" (1835) "Mr Midshipman Easy" (1836) "Japhet, in Search of a Father" (1836) "The Pirate" (nowela)(1836) "The Three Cutters" (1836) "Snarleyyow, or the Dog Fiend" (1837) "Rattling the Reefer" (s Edwardem Howardem) (1838) ""Uokrynt widmo" (The Phantom Ship)" (1839) "Diary in America" (1839) "Olla Podrida" (1840) "Poor Jack" (1840) "Masterman Ready, or the Wreck in the Pacific" (1841) "Joseph Rushbrook, or the Poacher" (1841) "Percival Keene" (1842) "Monsieur Violet" (1843) "Settlers in Canada" (1844) "The Mission, or Scenes in Africa" (1845) "The Privateersman, or One Hundred Years Ago" (1846) "The Children of the New Forest" (1847) "The Little Savage" (wydano po śmierci autora, 1848) "Valerie" (nowela, wydano po śmierci autora, 1848)
+Andrzej Grabowski (rodz. 15 marca 1952 we Chrzanowie) – polski szauszpiler filmowy, telewizyjny a tyjatralny. Wystympuje we serialu telewizyjnym "Świat według Kiepskich". "Kapitał, czyli jak zrobić pieniądze w Polsce" (1989) jako Stefan Sapieja "Świat według Kiepskich" (uod 1999) jako Ferdynand Kiepski "Zróbmy sobie wnuka" (2003) jako Maniek Kosela "Pitbull" (2005–2008) jako Gebels "Skrzydlate świnie" (2010) jako pan Edzio Andrzej Grabowski we bazie Filmweb Andrzej Grabowski we bazie imdb Andrzej Grabowski we bazie Film Polski
+Ksiynga Mormōna je uznowano bez Kościou Jezusa Chrystusa Świyntych w Dniach Ôstatnich, Spouečność Chrystusa i inkše kościouy s ruchu Świyntych w Dniach Ôstatnich, za ješče jydno świadectwo ô Jezusie Chrystusie a do wyznawcōw tych kościouōw stanowi jydno (obok Bibliji) s podstawowych pism świyntych (piyrše wydaniy - mařec 1830, Palmyra, USA). Zdaniym tych wspōlnot je tuōmačyniym s godki reformowanyj ygipskij dokōnanym bez Joseph Smith na podstawie starožytnych puyt, ôtřimanych ôd proroka Morōniygo. Uopublikowano ja dotychčas we přez 93 godkach. Wydowano we nojwiynkšej ličbie ygzymplaři bez Kościou Jezusa Chrystusa Świyntych we Dniach Ôstatnich pod rozšeřōnym titlem: Ksiynga Mormōna - Ješče Jydno Świadectwo ô Jezusie Chrystusie. Treść. Ksiynga Mormōna zawiero religijne zapisy prorokōw majōncych zamieškiwać niygdyś ôba kōntynynty Ameriki. Zgodniy s treśćōm Ksiyngi, jydyn s tych prorokōw, Lehi, wywodziu sie s Jerozolimy. Ôkouo 600 roku p.n.e. Lehi ôtřimou ôbiawiyniy, we kerym Bōg nakazou mu poprowadzić moua grupa ludzi na kōntynynt amerykański. Po dotarciu do Ameriki grupa ta stwořōua wspaniauo cywilizacyjo. Bōg powouywou kolejnych prorokōw, a Ksiynga Mormōna mo stanowić zbiōr jejich pism. Jeji miano pochodzi ôd Mormōna, proroka-krōnikařa, kery streściu ôbšerne zapisy ôbejmujōnce wiela stoleci. Gōuwnym wydařyniym we Ksiyndze Mormōna je ukazaniy sie Jezusa Chrystusa na kōntynyńcie amerikańskym chnet po uōnygo zmartwychwstaniu. Wedle Ksiyngi Mormōna Chrystus naučou we Americe swojij Ewangeliji a zouožōu swōj kościou podaniy kej we Jerozolimie.
+Usain Bolt (rodz. 21 siyrpnia 1986 we Trelawny) – jamajski lekoatleta, sprinter. Mo trzi title ôlimpijskigo majstra (we biegu na 100, 200 a 4x100 myjtrōw), dwa title majstra a tyż dwa wicemajstra świata. Mo teroźnie rekordy świata we biegu na 100 myjtrōw (9,58 s) a 200 myjtrōw (19,19). Usain Bolt we portalu IAAF
+Kinyeti to je nojwyższo gōra we Sudanie, wysoko na 3187 metrōw n.p.m. Leży niydaleko ôd granicy ze Ōgandōm.
+Kabardino-Bałkaryjŏ (rus.: "Кабарди́но-Балка́рская Респу́блика", kdb.: "Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэ", krc.: "Къабарты-Малкъар Республика)" – je autōnōmicznōm republikōm we Rusyje.
+Anggun Cipta Sasmi (rodz. we marcu 1974), wystympujōnco pod mianym Anggun to indōnezyjsko autorka śpiywek a piosynkorka modygo pokolynio. Wykonuje popowo muzyka a rok. Snow On The Sahara (1997) Chrysalis (2000) Luminescence (2005) Tua Tua Keladi (1990) Bayang - Bayang Ilusi (1992) Yang Hilang (1994) Snow On The Sahara (1997) Luminescence (2005) Ôficyjolno neczajta piosynkorki Anggun na Twitter.com Anggun na IMDB
+Placido Campolo (1693-1743) to bōł italski malyrz epoki pōźnygo baroku, rodzōny we Mesynie na Sycyliji. Pod czas sztudirowanio we Rzimie bōł szkolorzym Sebastiano Conca. Umrził we czas epidemije we 1743.
+Mynga (matymatyka) - pojyńcie tyjoryji myngōw Mynga danych - kolekcyjo danych we informatyce
+Jean-Claude Duvalier, znōmy tyż kej Baby Doc (rodz. 3 lipca 1951 we Port-au-Prince, um. 4 października 2014 we Port-au-Prince) – hajitōński polityker, prezydynt Hajiti we latach 1971–1986, uwożany za dyktatora.
+We Ojropie je 46 państw (ze państwami tajlowo we Ojropie a bez autōnōmicznych terytoryjōw). najwiōnkszym państwem Ojropy je Rusyjo ô placu 4,5 mln km², a najmniyjszym Watykōn ô placu 0,4 km² 26 państw Ojropy noleży do Ojropejskij Unije 27 państw Ojropy noleży do NATO 17 państw Ojropy noleży do strefy Ojro
+Algés - do 2013 roku parafijo gminu Oeiras we Portugaliji, we dystrykcie Lizbōna. We 2013 roku znieśōno skirz utworzynio parafiji Algés, Linda-a-Velha e Cruz Quebrada - Dafundo. Mioła 1,92 km² wiyrchu a na 2011 rok pōmiyszkiwało sam 22 273 ludzi.
+Mika Antić (syrb. : "Мирослав "Мика" Антић"; rodz. 14 marca 1932 we Mokrin, um. 24 czyrwnia 1986) – syrbski dichter, dziyńnikorz, scynarzista, malyrz a szuszpiler. „Испричано за пролеће“, „Рождество твоје“ „Пла��о небо“ „Насмејани свет“ „Псовке нежности“ „Концерт за 1001 бубањ“ ("песме") „Мит о птици“ „Шашава књига“ „Издајство лирике“ Dzieła. За децу је написао: „Плави чуперак“ „Хороскоп“ ("песме у прози написане за сина Вука пред његов полазак у основну школу") „Прва љубав“ и „Гарави сокак“. mikaantic.znanje.info (we syrbskij godce)
+Hawyna lotniczo Da Nang (ang. Da Nang International Airport) – drugo podug wielgości miyndzynarodowo hawyna, kej rachować podug wielości pasażyrōw (1,2 milijōna) we Wietnamie. Rozlygowany uōn. 3 km na pōłnoc ôd miasta Đà Nẵng. Da Nang International Airport
+Saint-Cloud – gmin we Francyji, we regijōnie Île-de-France, we departamyńcie Hauts-de-Seine. Mo 7,56 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwało sam 30 193 ludzi. Frascati, Italijo Bad Godesberg, Miymcy Kortrijk, Belgijo
+Jakub Bielecki (rodz. 28 października 2000 we Bytōmiu) - ślōnski fusbalok, kery gro na pozycyji tormana. Chowanek Ruchu Chorzów. We latach 2020-2023 zrobiōł sam 3 awanse ôd III ligi do Ekstraklasy.
+Elephas maximus abo azjatycki elefant to zwiyrzã ze typu chordata, ze rzyndu proboscidea, ze grōmady cycaczy ze familije elephantidae, co je ôpisoł Linnaeus we 1758 roku. Wystympuje we Połedniowyj Azyji.
+Irving Brecher (rodz. 17 stycznia 1914 we Nowym Jorku, um. 17 listopada 2008 we Los Angeles) to bōł amerikański scynarzista, kery tworził miyndzy inkszymi scynariusze do filmōw bracikōw Marx. Jako jedziny scynarzista bōł wymiyniany we napisach przi jejich filmach, l. b. "At the Circus" (1939) abo "At the Circus" (1940). Bōł nōminowany do Ôskara we 1944 roku za scynariusz do "Meet Me in St Louis". Ben Yehuda Press
+Olmic (czes.: "Olomouc", miym.: "Olmütz", śl-miym. "Olmitz", pol.: "Ołomuniec") je miasto we Morawiji we Czeskij Republice. Je uōno stolicōm Olmickigo Kreja. Bez miasto przepływo rzyka Morawa. Miasto mo wiyrch 10 336 ha, a miyszko we nim 102 307 ludzi . Strzednio wyżka miasta przez poźōm morza je to 219 m. We Olmicu je fusbalklub SK Sigma Olomouc, kery gro we 1. Gambrinus Lidze.
+Bustillo del Páramo - gmin we Szpaniji, we autōnōmicznyj spōlnocie Kastylijo a León, we prowincyji León. Mo 71,77 km² wiyrchu a podug danych ze 2020 roku pōmiyszkiwało sam 1129 ludzi.
+Francyjŏ ( /fʁɒ̃s/), Francuskŏ Republika ( /ʁe.py.blik fʁɒ̃.sɛz/) – państwo, kerego metropolitarnŏ tajla we Zachodnij Ojropie, atoli kerŏ mŏ aji zamorske terytoryja na inkszych kōntynentach. Francyjŏ je piōntŏ pojstrzōd nojbarzi rozcapiyrzōnych krejōw na świecie a jedynŏstym we rankingu sztandardōw żywobyciŏ. Je ôna jednym ze bajstlyrzōw Ojrŏpejskij Unije aji Ôrganizacyje Skuplowanych Nŏrodōw. Je tyż czōnkym Miyndzynŏrodowyj Ôrganizacyje Frankofōnije, grupy G8, Łacińskij Unije a Rady Istości ÔSN, kaj mŏ tyż prawo do weta. Skuli srogij wielości ludzkōw, wiyrchu, ekōnōmijnygo potyncjału a nuklyjarnygo arsynału widzianŏ kej jedyn ze nojfestelnijszych krejōw świata. Etymologijŏ miana. Worta „Francyjŏ” przilazuje ôd germańskigo plymiynia Frankōw, ôd kerych sztat ôstoł zônaczōny. Gyjografijŏ. Francyjŏ je krŏjym leżōncym z wiynksza w Zachodnij Ojropie, jednak posiadajōncym terytoria znŏleżne i departamynta zamorske na inkszych kōntynyntach. Wiyrchnia metropolitarnej czynści Francyje wynosi 551,5 tys. km², skirz czego zajmuje 48. plac na świecie pod wzglyndym srogości wiyrchnie, za to wiyrchnia społym z terytoriami znŏleżnymi i departamyntami zamorskimi 643 801 km². Metropolitarnŏ Francyjŏ je na ziymi ôd Pojstrzōdziymnygo Morza na połedniu ku Pōłnocnymu Morzu na pōłnocy a ôd Ryna na zŏchodzie do Biskajskij Zatoki na wschodzie. Cołkŏ dugość granic lōndowych Francyje to 2 892,4 km. Metropolitarnŏ Francyjŏ graniczy z dalij pokŏzanymi państwami: na połedniu: (56,6 km) (623 km) na weschodzie: (488 km) (4,4 km) (451 km) (573 km) na pōłnocach: (620 km) (73 km) Granice terytoriōw znŏleżnych i departamyntōw zamorskich z: (673 km) (10,2 km) (510 km) Klimat. Na pōłnocach krŏju włażnawy klimat umiarkowany (ôziōmbniynte lata, dości ciepłe zimy). Jŏr to nojlepszŏ burlu na zwiydzanie Paryża, trza być jednak narychtowanym na dyszcze. Podzimym rania bywujōm radszyj zimne i niyprzijymne, ale przed połedniym sie wypogadza. Na połedniu lata sōm suche, a tymperatura czynsto przekrŏczŏ 30°C. Sporadycznie wystympujōm herske burze i krupy. Zimy sōm ôpaterne (tymperatury na wybrzyżu Morza Strzōdziymnygo rzŏdko ślatujōm pod 10°C) i czynsto deszczowe. Jeszcze wiyncyj ôpadōw idzie sie spodziywać jŏrym. Mocka przestrzyństw Francyje mŏ ôsobny mikroklimat. Utrapieniem połedniŏ stoł sie porywisty, ôziōmbniynty mistral. Wiater tyn wieje zaôbycz zimōm i jŏrym, przi przinoszyniu słōneczny czas i jasne, bezchmōrne niebo. Historyjŏ. Ranty dzisiejszyj Francyje je podanu na ranty antycznyj Galije, kerōm pōmiyszkiwali Gale. Niyskorzij podbiōli ja Rzimiany w I w.p.n.e. Gale s czasym wiyny gŏdkã a religijõ ôd agresorōw. We IV w.n.e germańske plymiōna, gōwnie Franki przelazły Ryn a podbiōły Galijõ. Jako samorzōndny krej Francyjŏ zipie ôd 843 r. bez tajlōng Karolińskigo Imperyjōm na wschodniõ, pojstrzodkowõ a zŏchodniõ tajlã, kaj zõchodniŏ bōła choby dzisiej Francyjŏ. Karolingi regirowały we Francyji do 987 r., kej swōj regirōng napoczōn Hugo Kapet, kery je fater dynastyjōw Kapetyngōw, Walezyjuszōw a Bōrbonōw. Wiyrch francuskij mōnarchije je we czasie regirōngu ôd Ludwika XIV, mianowanygo "Krōlym Klarōm". We tym czŏsie Francyjŏ fest ajnflus na ojrŏpejski kōnszt, kulturã, ekōnōmijõ a politykã. Je tyż nojbarzi zaludniōnym krejem w Ojrŏpie. Francyjŏ bōła mōnarchijōm do 1792 r., kej sztartła Francuskŏ Rewolucyjŏ a ôstoła zônaczōnŏ I Francuskŏ Republika. We 1799 r. napoczōn regirować Napoleōn Bōnaparte, kery wiōn na siã titel I Kōnsula, a we maju 1804 r. cysŏrza. Bez wojny Francyjŏ podbiōła mockã krejōw a zicła tam reskyre, kere przilazywały ze familije ôd Bōnapartygo. Po szlusie Napoleōna we Francyje zaś wrŏcŏ mōnarchijŏ. Niyskorzij, dochodzi do mocki swalōnkōw a pōmiōnōw systyma regirōngu ôd cysŏrstwa po republikã. We XX w. Francyjŏ napoczynŏ być corŏzki mij ważnŏ we światowyj polityce. Eli jeszcze bez I Światowŏ Wojna Francyjŏ bōła aktywny szpiler, to II Światowŏ Wojna prziniesła ino miymiyckŏ przymoc a ôkupacyjŏ aji niyskrzij kolaboracyjŏ ś nimi, zônaczōły cŏłkowity upŏdek Francyje. Miało to ajnflus tyż na francuskõ ekōnōmijõ a wielość ludziōw. IV Republika ôstoła ustanowiōnŏ po wojnie, coby we 1958 r. ôstŏć przewesklowanŏ we dzisiejszõ V Republika. Polityka. Francyjŏ je dymokracyjŏ, co je typym republiki. Grōndym prŏw we Francyji je Kōnstytucyjŏ ze 1958 r., keryj we piyrszym artiklu je szrajbniynte, co "Francyjŏ je niypodzielnŏ, laickŏ, dymokratycznŏ a socjalnŏ Republika". Ôd 2003 r. tyn artikel gŏdŏ dalij, co "ônyj ôrganizacyjŏ je zdecyntralizowanŏ". Ôrgany regirōngu. Ustŏwodŏwczy regirōng je we gracach Parlamyntu, kery dzieli sie na dwie izby: niższŏ – Nŏrodowe Zgrōmadzyniy a wyższŏ – Synat. Francyjŏ je republika symiprezydynckŏ. Prezydyntym je terŏzki François Hollande a prymiyrzym Manuel Valls. Podzioł administracyjny. Francyjŏ, jeji tajla metropolitarnŏ tajluje sie terŏźnie na 13 regiōnōw, 96 departamyntōw jak tyż kol. 36 300 gmin. Pōnadto wyrōżniŏ sie departamynta i terytoria zamorske jak tyż zamorske zbiorowości terytorialne. Regiōny. Podzioł europejskij czynści Francyje ôbowiōnzujōncy ôd 1 stycznia 2016: Nowŏ Akwitanijŏ Grand Est Bretanijŏ Burgundia-Franche-Comté Île-de-France Korsykŏ Pays de la Loire Oksytanijŏ Hauts-de-France Normandijŏ Auvergne-Rhône-Alpes Provence-Alpes-Côte dAzur Centre-Val de Loire Gŏdka. Amtowōm gŏdkōm we Francyji je francuskŏ, posuguje sie niōm srogŏ wiynkszość miyszkańcōw tego krŏju, jednak poza nim je mocka regiōnalnych gŏdek: baskijskŏ – regiōnalnŏ gŏdka we Béarn bretōńskŏ – regiōnalnŏ gŏdka we Dolnyj Bretōnije franko-prowansalskŏ – regiōnalnŏ gŏdka we Dauphiné, Jura, Lyonnais, Savoie niyderlandzkŏ – regiōnalnŏ gŏdka we Flandrije katalōńskŏ – regiōnalnŏ gŏdka we Roussillon miymieckŏ – regiōnalnŏ gŏdka we Alzacyje i Lotaryngije prowansalskŏ – regiōnalnŏ gŏdka we Ôksytanije italskŏ – regiōnalnŏ gŏdka na Korsyce Nowy Rok ("Nouvel An") – 1 stycznia Wielkanoc ("Pâques") – ruchōme Pyńdziałek Wielkanocny ("Lundi de Pâques") – ruchōme Świynto Roboty ("Fête du Travail") – 1 mŏja Dziyń Zwyciynstwa ("Fête de la Victoire") – 8 mŏja Wniebowstōmpienie ("Ascension") – ruchōme Zielone Świątki ("Lundi de Pentecôte") – ruchōme Świynto Nŏrodne Francyje ("Fête Nationale Française") – 14 lipnia Wniebowziyncie NMP ("Assomption") – 15 siyrpnia Wszyjskich Świyntych ("Toussaint") – 1 listopada Dziyń Zawieszyniŏ Brōni ("Jour dArmistice") – 11 listopada Boże Narodzynie ("Noël") – 25 grudnia Nŏrodne świynta i dni swobodne ôd roboty.
+Ksiynstwo Gōrnego a Dolnego Ślōnska (śl-niy. "Herzugtum Aeber- und Niederschläsing", niy. "Herzogtum Ober- und Niederschlesien", cze. "Vévodství Horní a Dolní Slezsko", pol. "Księstwo Górnego i Dolnego Śląska") – gyszichtowe ksiynstwo we Ojropie, kere rozlygowane bōło na terynach połedniowo-weschodnigo Ślōnska. Ôstało ône utworzōne we 1742 roku po piyrszyj ślōnskij wojnie, kej to Ślōnsk ôstoł potajlowany na tajlã Prus a tajlã Austryje. Haupsztadym ôd Ksiynstwa Gōrnego a Dolnego Ślōnska bōła Ôpawa.
+Grawitacyjny szwōng to szwōng, z jakim ślatujōm ciała we grawitacyjnym polu roztōmajtych niybieskich ciałōw. Wertość szwōngu idzie wyrachować podug mustra: formula_1 Kaj: a = szwōng ciała, co ślatuje <br>G = grawitacyjno stało <br>r = dugość ôd postrzodków ciałōw, kere sie przićōngajōm <br>m = masa ciała, kerygo grawitacyjny szwōng rachujymy Grawitacyjny szwōng planetōw a niykerych inkszych niybieskich ciałōw słōnecznego układu: Słōńce - 273,95 m/s² (27,9 "g") Merkury - 3,701 m/s2 (0,376  "g") Wynus - 8,87 m/s2 (0,904 "g") Ziymia - 9,80665 m/s2 (1 "g") Mars - 3,69 m/s2 (0,376 "g") Jowisz - 20,87 m/s2 (2,137 "g") Saturn - 8,96 m/s2 (0,914 g) Uran - 8,69 m/s2 (0,886 g) Neptōn - 11,00 m/s2 (1,122 g) Mieśōnczek - 1,622 m/s2 (0,1654 "g") Plutōn - 0,58 m/s2 (0,059 "g") <br>
+Churriana de la Vega - gmin we Szpaniji, we autōnōmicznyj spōlnocie Andaluzyjo, we prowincyji Granada. Mo 6,60 km² wiyrchu a podug danych ze 2021 roku pōmiyszkiwało sam 15 741 ludzi.
+Dubaj (arab. دبي, Dubayy) – nojsrogsze miasto we Zjednoczōnych Arabskich Ymiratach, stolica ymiratu Dubaj. Ôstrzodek turystyki, szpasu a szportu. We Perskij Zatoce zuōnaczōno sztuczne wyspy - Palm Islands, The World a inksze). Je sam tyż mocka fest wysokich stowiyńōw, we tym Buri Khalifa.
+Orokeny - Nacyjŏ s tōnguskich ludōw zamiyszkujōnca hlawniy Hejlōnciyan a Wywnyntrznŏ Mōngolijŏ we Chinach. Jejich gŏdka to Orokeńskŏ gŏdka.
+Gemeses - miejscowośc we Portugaliji, we dystrykcie Braga, we gminie Esposende. Mo 5,57 km² wiyrchu a podug danych ze 2011 roku pōmiyszkiwało sam 1078 ludzi.
+Mokszańsko liczbowo systyma bōła używano ôd Mokszanōw przed krystianizacyjōm a ôstała sie we użyciu do XX wieku. Mokszańsko godka Mokszański szrajbōnek logograficzny
+Zana (niykej s polskigo śmiytana) to je wyrōb, kery wyłazi przi ôdtuszczaniu mlyka abo przi rychtowaniu inkszych nabiołōw. Bywo podano na mlyko, atoli mo wiyncyj fetu a mocniyjszy, swojisty szmak. Używano je nojczyńścij kej mlyko do kafyju, do zagynszczanio abo zabiylanio zupy, a tyż dowo sie ubić na szlagzana, kero suży jako culaga do roztomajtych sfaczynōw a maszketōw.
+SC Diana Kattowitz (miym: Sport-Club Diana Kattowitz 1905 e.V.) – jedyn ze piyrszych fusbalklubōw Gōrnygo Ślōnska ze Katowicōw. Powstoł we 1905 roku. Klubowe farby: ziylōno - czorne. Klubowe miano "Diana" ôbmyśloł piyrszy ryskyrorz - Ernst Tschoche, klub mioł tyż swoja hymna "Es schrillt der Pfiff" - ("klank gwizdka"). majster Gōrnygo Ślōnska ze 1912 roku SC Diana Kattowitz FC Preussen 05 Kattowitz / 1. FC Kattowitz SC Germania Kattowitz VfB Kattowitz Reichsbahn SG Kattowitz SC Victoria Kattowitz SC Eiche Domb
+Jan Bilot (ur. 24 wřeśna 1898 we Ôsuoninie we powiecie puckim, zm. we 1939 lebo we 1940 roku) bōu to nordowy pisoř kašubski. Pō přiuōnčyniu Kašub do Polski, Jan Bilot učyu sie we 1920 polskij godki we šuli wiačorowyj we swyj rodzimyj wsi, po čym wstōmpiu do šuli pedagōgičnyj we Pelpliniy. Ukōńčyu jōm we 1924/1925 roku, a miou stoć sie školnym we wschodnij Polsce, tygo stanowiska atoli niy přejōn. We 1925 dostou robota u waršawskigo polityka, kaj miou doglōndoć jego cer. Miou sie tyž we Waršawie trefić ze študyrym kašubskim ze Čelna we powiecie wejherowskim. Twōřyniy Jana Bilota bōuo pod wielgim ajnflusym Alojza Budzysza. Škryflou ôsprowki a krōtke artikle lo gazety "Bëne ë Buten", kero wspōufinansowou ze zarōbionych piyniyndzy. Za swojo aktiwność we prōmowaniu kašubskij literatury ôtřimou ôd kōnserwatywnygo zařōndu šuli tako kwota, coby možno bōuo překludzić sie do wschodnij Polski, do wsi Žabno. Brat Bilota godou, aže Jan miou być chopym ô dobrim charaktyře, ôddanym Kašubom a wrožliwym na niysprawiydliwość. Jan Bilot miou dwa bajtle: syna, kery tyz zostou školnym, a cera.
+</math> ; | CGS-jedn = | imp-jedn = | nazwisko = Heinrich Hertz | etymologijŏ = | JednPodstawowa = Hertz (Hz) – jednotka miary frekwyncyje we układzie SI (jednotka pochodnŏ układu SI) a we mocce inkszych, bp. CGS, MKS a MKSA. Definiuje sie jã za numer rajōw na sekundã: formula_1 Miano jednotki je ôd miana miymieckigo fizyka Heinricha Hertza, zajmujōncego sie m.in. podszukowaniym welōw elektrōmagnetycznych.
+Swiyntokrziske wojewōdztwo (pol.: "Województwo świętokrzyskie") – jedne ze szesnostu wojewōdztwōw, jednostka terytoryjalnygo samoregiyrōnku a jednostka administracyjnygo tajlōngu Polski. Stolicōm wojewōdztwa sōm Kelce.
+Sri Lanka, Dymokratyčno Socyjalistyčno Republika Sri Lanki – państwo we Azyje Pouedniowyj, na wyspie Cejlōn (pod mianym Cejlon znone do 1972) wroz s myńšymi přibřežnymi wyspōma. Ôddzielōne ôd Pōuwyspu Indyjskigo cieśninōm Palk a zatokōm Mannar. Ôd wschodu ôblewane bez Zatoka Byngalsko, ôd pouednio ôtwartym Ôceanym Indyjskym. Nojwiynkše miasta kraju to: Kolōmbo, Dehiwala, Moratuwa, Džafna, Kandy, Galle. We 1983 wybucho wojna dōmowo s Tamilōma, twořōncymi srogo myńšość skupiōno na pōunocy wyspy, keři dōmagajōm sie swojygo, niypodlyguygo państwa. Wojna ta, s myńšym abo wiynkšym natynžyniym, točy sie do dzisiej. Ôd 2001 utřimuje sie zawiešyniy brōni, a siuy Tamilōw kōntrolujōm ôbšary na pōunocy a wschodzie wyspy.
+San Biagio di Callalta - gmin we Italiji, we regijōnie Ojganejsko Wynecyjo, we prowincyji Treviso. Mo 48,51 km² wiyrchu a podug danych ze 2019 roku pōmiyszkiwało sam 13 012 ludzi. Rodzōny sam bōł projektant mody Pierre Cardin.
+Otylia Jędrzejczak (rodz. 13 grudziynia 1983) – pływoczka, reprezyntantka Polski a ôlimpijka. Dwa razy mioła strzybno mydajla na ôlimpiadzie, bōła majstrym świata a Ojropy, trzi razy poprowiała rekord świata. Bōła trzi razy wybrano nojlepszym szportowcym Polski. Jeji nojlepszo kōnkuryncyjo je 200 myjtrōw szmaterlokem, zdobōła we nij złoto mydajla na Ôlimpiadzie we Atynach we 2004 roku. 1 października 2005 we Miōnczyniy jechoła autym a spowodowoła wypadek, we kerym zginōł jeji bracik Szymon Jędrzejczak , a uōna sama zostoła rańōno. Gerycht we Płocku doł ji za to 9 mieśōncōw ôgraniczynio wolności a nakozoł społeczne roboty (30 godzinōw bez miyśōnc). We 2008 roku dostoła Order Uśmiechu.
+Hazŏkowate, hazŏki (Leporidae) to je zorta cyckoczy ze familiji hazŏkowcōw, co ôbyjmuje kole 60 zort. Wystympowanie. Hazŏkowate zamiyszkujōm wszyjske kōntynynta poza Antarktydōm. Przōdzij niy zamiyszkowały Australiji i Nowyj Zelandyji, nale ôstały tam wezniynte bez czowieka. Tryb życiŏ. Zwiyrzynta kolōnijne, strzednij srogości. Hazŏkowate porzōnd poruszajōm sie hibami, ôsiōngajōm gibkość do 70 km/h. Do gōnōw na wartko lŏtajōnce hazŏki spotrzebowowano było bp. charty. Czynsto zamiyszkujōm ducze, czasym skŏlne załōmy, niy grōmadzōm forantōw na zimã i niy hibernujōm. Zorty boryalne zmiyniajōm na zimã farbã na biołõ. Budowa ciała. Cechōm charakterystycznõ hazŏkowcōw je to, iże zadnie kōńczyny sōm znacznie dugsze ôd przodnich. Posiadajōm duge, szpiczaste uszy, krōtki, ciciaty ôgōn. We wiyrchnim kelcu majōm 2 pŏry siekaczy, z kerych piyrszŏ sztyjc rośnie i wymŏgŏ ściyraniŏ.
+Szejś – naturalno nōmera rozlygowano pōmiyndzy 5 a 7, je złożonōm nōmerōm. Inksze nōmery do sie tajlować bez 6 ino, kedy sōm wroz podzielne bez 2 a 3.
+Dustin OHalloran (rodz. 8 septymbra 1971 we Los Angeles, Kalifornijo, USA) je hamerikański pianista a kōmpozitor. Tworzi ôd 1994. Piyrw robioł lajera ze Sarōm Lov do skupiny Devis a jigo muzika znodła sie we filmie Marie Antoinette. Krōm tego zrobioł dźwiynkowo ściyżka do filmu An American Affair. Teroźni pomiyszkuje we Berlinie (Miymcy). Inkszymi artistami, kerzi majōm ajnfal na OHallorana sōm Arvo Pärt, Philip Glass, Hans Otte, John Luther Adams, Olivier Messiaen, Ennio Morricone, Gavin Bryars. 2004 - "Piano Solos" 2006 - "Piano Solos Vol. 2" 2010 - "Vorleben" (kōncertowy) 2011 - "Lumière" 2006 - "Marie-Antoinette" 2008 - "Remember The Daze" 2009 - "An American Affair" 2011 - "Like Crazy" 1996 - "Buxom" 1998 - "If You Forget Me..." 2000 - "The Ghost in The Girl" (EP 6 titres) 2001 - "My Beautiful Sinking Ship" 2003 - "Red Morning" (Single) 2003 - "The Stars at Saint Andrea" 2003 - "Ribbons" (EP 5 titres) 2005 - "Distant Radio" (EP 5 titres) 2006 - "Push The Heart" Ôficjalno neczajta Dustin OHalloran na Myspace Ôficjalno zajta skupiny Devics
+Sztwierć roku je ôkres czasu, co je rōwny ¼ roku, trwŏ 3 miesiōnce. Rozrōżnio sie sztyry sztwierci roku: I sztwierć – styczyń - marzec, II sztwierć – kwieciyń - czyrwiec, III sztwierć – lipiec - wrzesiyń, IV sztwierć – październik - grudziyń.
+Pańōwki (pol. "Paniówki", niym. "Klein Paniow", čes. "Paniovki") – wieś souecko we Polsce pouožōno we Ślōnsku, we krysie gliwickim, we gminie Gerautowice. Miyndzy 1975 a 1998 wieś bōua we wojewōdztwie katowickim. Pouožyniy. Pańōwki sōmsiadujōm ze Chudowym, Mikouowym, Přišowicōma, Zobřym, Borowōm Wśōm a s Paniowōma. Sōm bezmaua we cyntrōm Gōrnoślōnskigo Ôkryngu Industryjnygo GOP. Bez drōga krajowo 44 uōnčōm dwa nojwiynkše miasta we ôkolicy Katowice ze Gliwicōma a Knurowym. Historyjo. Pańōwki podug niykerych zdřōduōw sōm starše aniželi sōmsiednie Paniowy. Dokōmynta ze 1361 roku naškryflano bez Kazimieřa Wielgigo wymiynio Pańōwki "Paniowki in terra Bythomiensis". Pōźni zouožōno gmina Pańōwki.   Pańōwki nolozuy sie we granicach państwa pruskigo a potym Niymcōw. Atoli wiynkšość miyszkańcōw bōua narodowości polskij. Po wojnie Pańōwki bōuy zaś nazod we Polsce, kaj stouy sie tajlōm wojewōdztwa katowickigo. Dzisio juž ale noležōm do Ślōnska, a do gminy Gerautowice. Parafijo a kościou św. Urbana we Pańōwkach. Parafijo Pańōwki istnije ôd 1936 roku. Podwiela powstoua, wierni chodzili do kościoua we Paniowach kery bōu kościouym filjalnym parafije we Bujakowie. Uročyste poświyncyniy kościoua bōuo 26 listopada 1936 roku, zaś 28 grudnia 1945 roku powouano kuracyjo Pańōwki, do keryj přyuōnčono tyž sōmsiednio parafijo Chudōw. 2 grudnia 1951 roku ôddano do užytku fara, a we 1990 roku kaplica pogřebowo. Edukacyjo. We Pańōwkach dziauo powšechno Šula Podstawowo a Gimnozjum. Předšula: Přydšule we Pańōwkach (budynek Ôchotničyj Fojerwery) Šule podstawowe: Šula Podstawowo im. Jana Pawła II we Pańōwkach Gimnozyja: Gimnozyjōm nr 2 we Pańōwkach (do gimnozyjōm we Pańōwkach uažōm tyž školoře ze somsiednigo Chudowa, wčeśniyj uaziouy tyž školoře ze Borowyj Wsi). Inkše: Krōm šuli we Pańōwkach je tyž świetlica środowiskowo we kery sōm zajyncia lo bajtli i modych: nauka špilanio na instrumyntach muzyčnych (keyboardzie, gitaře klasyčnyj, gitaře basowyj), pōmoc we nauce a inkše. Świetlica je we niydowno wyremontowanym budynku staryj šuli we kerym je tyž filijo gminnyj bibljoteki publičnyj, ostřodek zdrowio a amt soutysa. Turystyka. We Pańōwkach som šlaki turystyčne: - Šlak Ôkrynžny Wokōu Gliwic – Šlak Krawyndziowy GOP – Šlak Bohaterōw Wiežy Spadochronowyj – Šlak Leśny Romański Kościou św. Urbana we Pańōwkach Stawiynie šuli podstawowej im. Jana Pawła II a Gimnozjum nr 2 we Pańōwkach Uosiedla. Ôsiedle "Leśne" Pańōwki - Gliwice (w trakcie stowianio). Ôsiedle stowio Předsiymbiorstwo Baumajsterske "Feniks". Šport. We Pańōwkach je Ludowy Klub Športowy Tempo Pańōwki, kery špilo terozki we klasie ôkryngowyj grupie IV katowickij. Je tyž muodziežōwka. Planuje sie tyž zouožynie družyny siatkarskij chopōw.(do 2010 r.) Klōb: Pouno nazwa: Ludowy Klub Športowy Tempo Pańōwki - LKS Tempo Pańōwki Liga: Klasa ôkryngowo grupa IV katowicko (tzw. V liga) Rok zouožynio: 1920 Adres: ul. Dworska 10 Wuadze: Prezes: Józef Organiściok Trener: Ginter Hawlicki Stadjōn: we fazie projektowanio, nojpewniyj bydzie postawiōno jydna trybuna ze 400 zicplacōma, bez zadašynio, projekt bydzie nojpewniyj finansowany ze fundušy "projekt Euro 2012" abo ze unijnych dotacyji. Niy som wyklučyni prywatni sponsořy. Drugi manšaft: Pouno nazwa: Tempo Pańōwki 2 (drugi manšaft) Liga: Klasa A we grupie katowickiyj Rok zouožynio: 2002 Adres: ul. Dworska 10 Kōmunikacyjo a tranšport. Tranzyt Bez wieś přeuazi droga krajowo "44". Fest niydoleko ôd wsie sōm dwa zjazdy na autobana "A4". Kōmunikacyjo Dobro kōmunikacyjo drogowo pozwalo wsi na leki dostymp do poru wiynkšych miast we ôkolicy, m.in. Gliwic, Katowic, Zobřa a Mikouowa. Bez wieś ježdžōm autobusy KZK GOP (lińje 41, 120, 669, 936) , MZK Tychy (lińja 33) a PKS Rybnik.
+XIX stolecie • XX stolecie • XXI stolecie 1986 « 1987 « 1988 « 1989 « 1990 « 1991 » 1992 » 1993 » 1994 » 1995 » 1996 Liczba ludzi na Ziymii ôśōngnyła 5 367 185 126 26 grudnia - upadek SSSR Tusty Czwortek: 7 lutygo Ôstatki: 12 lutygo Popielec: 13 lutygo Wielganoc: 31 marca Boże Cioło: 30 moja
+Yvonne Catterfeld (rodz. 2 grudnia 1979 we Erfurcie) – miymiecko piosynkorka a szauszpilerka. 2003 "Meine Welt" #1 we Miymcach 2004 "Farben Meine Welt" #2 we Miymcach 2005 "Unterwegs" #1 we Miymcach 2006 "Aura" #10 we Miymcach 2001 "Bum" 2001 "Komm züruck zu mir" - #76 we Miymcach 2002 "Niemand sonst" - #31 we Miymcach 2003 "Gefühle" - #26 we Miymcach 2003 "Für dich" - #1 we Miymcach 2004 "Du hast mein herz gebrochen" - #1 we Miymcach 2004 "Du bleibst immmer noch du" - #21 we Miymcach 2004 "Sag mir was meinst du" - #14 we Miymcach 2005 "Glaub an mich" - #3 we Miymcach 2005 "Eine Welt ohne dich" - #31 we Miymcach 2005 "Where does the love go" (z Erykim Bennet) – #28 we Miymcach 2006 "Erriner mich dich zu vergessen" - #7 we Miymcach 2007 "Die Zeit ist reif" - #55 we Miymcach 2001 - 2005 "Gute Zeiten, schlechte Zeiten" 2004 "Große haie, kleine fische" 2005 "Sophie - Braut wieder Willen" 2005 "Hallo Robie" 2005 "Tatort - Der Name des Orchidee" 2007 "Gehiemnis des Königsee" 2007 "Soko 5113" 2007 "Wenn Liebe doch so einfach wär" 2007 "Keinohrhasen" 2007 "U 900" 2008 "Hexe Lilli" 2009 "Eine Frau wie Romy" 2009 "Der Vulkan" Ôficyjolno neczajta
+Malajalamskŏ gŏdka drawidyjska gŏdka użiwana we stōniy Kerala a tyrytorium Lakszadiwy we Indyjach.
+1 stycznia – piyrszy dziyń styczynia a roku we używanym na ślōnsku kalyndorzu grygōriańskim Nowy Rok 1837 - trzynsienie ziymii we Galileji, umrziło co najmnij 6 tyś. ludzi 1876 - szwydzki chymik Alfred Nobel wynoloz dynōmit 1951 - powstanie Biylsko-Biołyj bez skuplowanie ślōnsko cieszyńskego miasta - Blyjska, a małopolskego miasta - Biołyj 2002 - wprowadzono nowo waluta lo sporej zorty człōnkōw OU - ojro 1909 - Stepan Bandera - ukrajiński politiker nacyjonalistyczny 1941 - Sir Martin Evans - brytanijski biolog, zdobōł Nadgroda Nobla we 2007
+San Francisco – miasto we USA, we stanie Kalifornijo, nad Zatokōm San Francisco (Uocean Spokojny). Je pouožōne na uskoku tektōničnym, bez cōž čynsto trefiajōm sie sam třynsiynio ziymie. Skiž čynstych sam mguōw bywo mianowane "Miasto Mguōw". Na terynie San Francisco je 48 wzgōř, wiynkšość ś nich je fest strōmo, bez cōž sōm sam problymy s kōmōnikacyjōm. Piyršo stouo ôsada zouožyli sam Hišpany we 1776 pode mianym Yerba Buena, bōua to misyjo Franciškōnōw. Ôd 1821 we skuodzie Meksyku, ôd 1848 we USA. Miasto fest rozwinyuo sie we ôkresie fibru zuota (1848-1860), bōuo guōwnōm hawynōm lo obsugi zapotřebowanio zwiōnzanygo s jygo eksploatacyjōm. We 1850 erbuo prawa miejske. We 1869 skuplowano San Francisco s wybřežym atlantyckim bez bana transkōntynyntalno. We 1906 bōuo sam katastrofalne třyńsiyniy ziymie. San Francisco bōuo cyntrum ruchu hippisowskigo, a terozki je cyntrum ruchu LGBT. Fest rozwiniynto industryjo střodkōw transportu a elektrōnično. Srogi ôstřodek naukowy a kulturalny. S baukōnštu nojlepij znōmy je most Golden Gate.
+Francuzy to je nacyjŏ pōmiyszkujōncŏ z wiynksza we Francyji, a posuguje sie francuskõ gŏdkōm. Srogŏ wielość Francuzōw miyszkŏ poza Francyjōm, nojwiyncyj we Zjednoczōnych Sztatach, Kanadzie i Brazyliji. Wiynkszość Francuzōw to katoliki, protestanci i ateisty.
+Kamil Durczok (rodz. 6 marca 1968 we Katowicach, um. 16 listopada 2021 we Katowicach) - polski dziynnikorz a tyż telewizyjny a radyjowy prezenter. Absolwynt Ślōnskigo Uniwersyteta we Katowicach. Pracowoł lo TVP, TVN a Polsatu. Dostowoł nadgrody: Grand Press, Złoto Telekamera a Wiktora. Mioł nowotwōr, prziznoł sie tyż do alkoholizma.
+Perun to je suowiański bōg grōma a tyž wojački. Jygo atrybutōma sōm dōmb, wōz a niykej muot. Podug mitu, we čas buřy Perun ciepie piorunami we žmija (smoka), kery zawar woda we skale. Kej žmij chrōni sie pode ludzkimi dōmōma, bywo, co Perun we nie trefi, a taki ôgiyń bōu śwynty a nie wolno bōuo go gasić. We niykerych mitach babōm Peruna je Perperuna. Perun wuado tyž puanetnikōma, sōm to ludzie kerych wćōngua do nieba danga a majōm ône wuadza nad chmurōma. Guōwnym ôstřodkym kultu Peruna bōu Kijōw a na Gōrnym Ślōnsku Lyndziny (Perunowo Gōrka). Symbole mocy Peruna to "střouki perunowe" (fulguryty) a belemnity. Suowianie předchřeścijańscy a terozki tyž rodzimowiercy nošōm je we kaptorgach. Bōu tyž ôbyčaj, coby po usuyšyniu piyršygo na pozimku grōma klupnōńć sie we gowa kamiyniem, co miouo ji dać twordość skouy. Hymny a rzykania do Peruna a inkszych słowiańskich bogōw
+Machaczkala (Махачкала (Ruskŏ gŏdka), Гьанжи (Lackŏ gŏdka),МахӀачхъала (Awarskŏ gŏdka),Магьачкъала (Kumyckŏ gŏdka)) - stŏlicã Dagestanu we Rusyje. Miastŏ mŏ najsrogszy meczet we Rusyje kery mianuje siy Srogi Meczet Machaczkala.
+Świyntŏ Hyjdla, mianowanŏ tyż Jadwiga Ślōnskŏ (miym. "Hedwig von Andechs, Hedwig von Schlesien"; nar. pōmiyndzy 1178 a 1180 we Andechsie, um. 14 abo 15 paździyrnika 1243 we Trzebnicy) to była hercogina Ślōnska, co starała sie ô biydnych na Ślōnsku i społym ze swojim mynżym Hajnelem I Brodatym fōndła moc kościołōw i klŏsztorōw, świyntŏ Kościoła katolickigo. Uwŏżanŏ je za patrōnkã Ślōnska. Biografijŏ. Narodziyła sie i wychowała we zōmku Andechs na Bajerach. Była cerōm grŏfa Bertolda VI von Andechs i Neszki von Rochlitz ze familiji Wettynōw. Miała sztyrech bratōw, w tym Eckberta von Andechs-Meranien, biskupa Bambergu a trzi szwestry, w tym Neszkã z Meran (ślubnõ Filipa II Augusta) i Trudkã z Meran (ślubnõ krōla madziarskigo Jyndreka II a matkã świyntyj Elzy Madziarskij). Trzeciŏ z jeji szwestr była przełożōnõ klŏsztōru benedyktynek we Kitzingen koło Würzburga, kandy Hyjdla ôstała wysłanŏ we modym wieku, kaj zdobyła bildōng. We wieku 12 lŏt ôstała wydanŏ za ślōnskigo princa Hajnela I Brodatego. Wesele ôdbyło sie snŏdź w jeji familijnym zōmku Andechs. We 1202 roku Hajnel ôstoł princym cołkigo Ślōnska, a we 1233 ôstoł princym Wielkopolski. We 1229 roku Hajnel we wyniku wojaczki z Mazowszem ô ziymiã krakowskõ dostoł sie do niywoli. Z pōmocōm przibyła mu Hyjdla. We wyniku ôsprŏwek z Kōnradem Mazowieckim Hajnelowi ôstała swrōcōnŏ swoboda w pōmianach za zrzeczenie sie roszczyń do Małopolski. Hyjdla narodziyła mu siedym bajtli: Bolka, Kōnrada, Hajnela, Neszkã, Trudkã i Władysława. Społym z Hajnelem I byli barzo religijnymi ludźmi, we 1209 roku słożyli śluby czystoty, dbali ô rozrost Kościoła i byli fōndatorami mocka kościołōw, w tym klŏsztōru szwestr cysterek w Trzebnicy. Hyjdla chodziyła w habicie mniszki, z prymedytacyjōm spała na twardym lyżu, w czasie mrozy chodziyła po bosoku, a kożdy dziyń wypołnioła dugimi pŏciyrzami. Kej swrōcōno jeji napōmniynie, coby aby zimōm nosiyła strzewiki, posuchała i ôd tego czasu zwiōnzane strzewiki nosiyła przewieszone bez ramiã. Niy miała tyż umierōnku w uczestniczyniu we mszach. Bez to powstoło nawet łacińske pedzynie tykajōnce jeji pobożności – „una missa non est contenta ducissa” (jedna mszŏ niy ukōntyntuje hercoginy). Skirz herskigo zawiyrzyniŏ planowała przeznaczyć trzi swoje ynkelki na klŏsztorne panny i dwōch ynklōw na ksiynży. Antlich ino jedna ynkelka i dwōch ynklōw (Władysław wrocławski, Kōnrad I gogowski) społniyło jeji ôczekowaniŏ. Kludziyła tyż działalność dobroczynnõ, zetrzała sie ô pōmoc niymocnym i chudobnym – zôrganizowała działalność wandrownego lazarytu dlŏ chudobnych, ôtworziła lazaryt dlŏ trōndowatych we Ślōnskij Środzie, dalszõ placōwkã lyczniczõ założyła w Trzebnicy. Po śmierci ślubnego we 1238 zamiyszkała we trzebnickim klŏsztōrze, kludzōnym bez jeji cerã Trudkã. Hned zaangażyrowała sie we ôżywiynie życiŏ religijnego Ślōnska i przikludziyła do tamtejszych kościołōw duchowych z Miymiec. Spiyrała tyż przikludzanie miymieckich ôsadnikōw na ôwdy słabo zaludniōne rejōny zachodnij czynści Ślōnska, a tym samym spiyrała rozrost bauerstwa. Upamiyntniynie. W czasie najazdu tatarskigo we 1241 roku Hyjdla schrōniyła sie na zōmku we Ôdrzańskim Krośnie, kandy najeźdźcy już niy dotrzeli. Ôd mocka lŏt w tym mieście ôrganizowany je turniyj rycerski „O Pierścień Księżnej Jadwigi” (Ô Piestrzyń Hercoginy Hyjdli) (porzōnd we wrześniu), a tyż trefiynie muzyczne pod mianym Festiwal Jadwigensis (porzōnd w paździyrniku). We 2017 roku Sejmik Dolnoślōnskigo Wojewōdztwa nadoł jeji tytuł Hōnorowego Ôbywatela Dolnego Ślōnska "Civi Honorario". Fundacyje świyntyj. Tradycyjŏ przipisuje hercoginie 20 kościelnych fundacyji. Jejich budowaniym zajmowali sie przikludzyni ze Reniji budowniczowie i rzeźbiŏrze. Zdrzōdła wymiyniajōm m.in: klŏsztōr cysterek w Trzebnicy (1209), lazaryt św. Ducha we Wrocławiu (1214), klŏsztōr Augustianōw we Bobrzańskim Nowogrodzie (1217), lazaryt dlŏ trōndowatych we Ślōnskij Środzie (1230), pŏrãnŏście kościołōw farnych.
+Janusz Atlas (rodz. 30 stycznia 1949 we Warszawie, um. 3 stycznia 2010 we Warszawie) – polski szportowy dziyńnikorz, kery trzi razy dostoł Fusbalowygo Ôskara ôd Canal  lo nojlepszygo szportowygo dziyńnikorza. Do 2008 roku bōł zastympcōm naczelnygo redachtōra we cajtōngu "Piłka Nożna". Napisoł tyż pora kśōnżkōw, niy yno ô fusbalu, nale tyż ô babach; zagroł we poru filmach. Janusz Atlas we serwisie filmpolski (we polskij godce)
+Stanford – census-designated place we USA, we sztacie Kalifornijo, we hrabstwie San6ta Clara. Mo sam siedziba Stanford University.
+Dean Ray Koontz (ur. 9 lipca 1945 we Everett, we Pynsylwaniji), hamerikōński pisoř, autor mnogich thrillerōw i horrorōw. Začōn šrajbować we 70. rokach, we tajli pod rychtyčnym mianym, we tajli pod drugyma mianōma. Přeuōmowym ôkozou sie 1980 god, kej to pokozou sie rōman "Šepty" "(Whispers)". Dolše stowauy sie tyž srogimi bestsellerōma. Teroski miyško s kobiytōm Gerdōm we Kaliforniji.
+Timpul (śl: ("(Tyn) czas") – to tytuła jednyj ze gydichtōw rōmōńskigo dichtera Nichity Stănescu. Ôstała uōna napisano 19 stycznia 1955 roku. Cołko gydichta we ôryginale
+Liban (arab. لبنان "Lubnān"; الجمهوريّة اللبنانيّة "al-Jumhūrīyah al-Lubnānīyah", Republika Libańsko) – państwo we zachodnij Azyji, na Bliskim Wschodzie, nad Strzōdziymnym Morzym. Granica mo ze Syryjōm a Izraelym. Niypodległy ôd 1943, we lotach 1975-1990 dōmowo wojna muzułmōnōw ze krześcijanōma. Noleży do ÔNZ a Arabskij Ligi.
+Cerro Navia – gmin we Czile, we prowincyji Santiago, we Metropolitalnym Regijōnie. Mo 11,1 km² wiyrchu a podug danych ze 2002 roku pōmiyszkiwało sam 128 312 ludzi. Neczajta Cerro Navia
+Tatarstōn (ru. Респу́блика Татарста́н, tt.Respublika Tatarstan) - je autōnōmicznōm republikōm we Rusyje połozōnōm kole rzyki Wołga. Niyôficyjnym mottem Tatarstōnu je: "Bez Buldırabız!" eli "Poradzymy!". Terminologijŏ. Mianŏ Tatarstōn biere siy ôd mianã nŏjsrogszej etnicznyj skupiny Tatarōw a doklupiyniy do tego perskegŏ słowã "-stan" ôznŏczŏjōnce "plac pochodziyniyŏ". We Ślōnskej gŏdce -stan sprowiył siy na -stōn. Inksze mianŏ to Tataryjŏ ôd dŏwnej tajli SSSR, Tatarske ASSR. Geografijŏ. Republika mŏ plac kole rzyki Wołga. Wywtnōntrz Rusyje: Kirowski Ôbwōd, Udmurcyjŏ, Baszkortostōn, Orenburgski Ôbwōd, Samarski Ôbwōd, Uljanowski Ôbwōd, Czuwaszyjŏ, Mari El. Rzyki. Hlawne rzyki to: Azewka Biełaja Ik Kama Wołga Wiatka Kazańka Jyziyora. Hlawne jyziyora to: Kujbyszewske jyziyorŏ Dolnŏkamske jyziorŏ Nŏjwiynksze skupiny jyziyor to Kaban, a nŏjsrogszym bagnem je Kuljagasz. Naturalne surowce. Hlawne surowce Tatarstōnu to: Pytrolyjum Naturalny gaz Kamiynny Wōngiel Brunŏtny Wōngiel Piach Żwir Ił Gips Wapiyń Dolōmity Inksze kamiyniye Bentōniyt Glina Fosfor Kreda Mineralne wody Lekarske błoto Strzedniyŏ tympyraturŏ we styczniyu: -16°C Strzedniyŏ tympyraturŏ we czyrwcu:  19°C Strzedniyŏ rocznŏ tympyratura:  4°C Ferwaltōngowy tajlōng. Republika tajluje siy na 43 rejōny, a posiydzŏ 22 miastã, 18 ôsiydli miastowyj zorty a 3074 wsiy. Historyjŏ. Piyrwym krejem na tych ziymiach bŏłŏ Wołgaskŏ Bołgaryjŏ sônaczōne bez Bołgarōw kole IX - X wiyku. We 922 Islam ôstŏł ôficyjnōm religijōm tego pōństwa. We 1236 regiōn weszedł jako tajla Mōngolskegŏ Impyrium, a niyskorŏ do Złotej Hordy. We 1438 posiydzŏł samostanowiyniy jako Kazański Chanat, a we 1552 weszedł jako tajla Ruskegŏ Impyrium. We 1920 roku sônaczōnŏ Tatarske ASSR. We 1990 Tatarstōn dyklarowŏł samostanowiyniy, nale podle porozumiyniyŏ we 1994 roku stŏł siy tajlōm Rusyje.   We 2008 roku Mili Medżlis Tatarskej Nacyje wypowiydziŏł samostanowiyniy ôd Rusyje skuli uznaniyŏ bez Rusyje Abchazyje a Połedniyowej Osetyje, nale ôstŏłŏ to signorowane bez Rusyjŏ a ÔSN. Demografijŏ. Tatarstōn posiydzŏ 3 786 488 perzōnōw bez co mŏ 8. plac we Rusyje. Etniyczne skupiny. We Tatarstōniy sōm 173 etniczne skupiny, hlawne to: Tatary (53,2%) a Ruski (39,7%). Inksze naszkryflane na ôficyjnej zajciy Tatarstōnu to: Czuwasze, Udmurty, Mokszany, Maryje, Ukrajińcy a Baszkiry. Nacyje wypisane we spisiy to: Religijŏ. Hlawne religije Tatarstōnu to:  Islam (55%) praktykowōny bez Tatarōw a Baszkirōw; Prŏwŏsłowie (45%) praktykowōny bez Ruskōw, Czuwaszōw, Maryjōw, Udmurtōw a Mokszanōw. Ekōnōmijŏ. Republika je nŏjbogatszym a nŏjbarzi ekōnōmiczniy zaawansowōnym regiōnem Rusyje.   </br> ; Indystrujŏ Tatarstōnu skupiŏ siy na: produkcyjŏ gazu, petrolujum, a przytwarzōniyu jejich; ônaczyniy ciynżarōwek, helikoptyrōw, fligrōw, motorōw do fligrōw, ekwipunku do fedrowōniyŏ petrolyjum, statkōw a moplikōw. Edukacyjŏ a Nauka. We 2014 roku Tatarstōn posiydzŏ 1958 przydszyli lŏ bajtli w wiyku 1-7, 1431 ylymyntarnych a strzedniych szulōw. Regiōn posiydzŏ 27 wiyrchnych szuli, 17 regiōnowych a 10 prywŏtnych. </br>Republika mŏ 14 technoparkōw.   We ynglickej gŏdce: Ôficyjnŏ zajta Tatarstanu we Ynglickej gŏdce
+Marcin Banot, ps. "Silesian Spider Man" (rodz. 1988 we Świyntochlowicach) - ślōnski wspinocz, wideobloger. Wloz m. in. na hotel Marriot w Warszawie, Tour Montparnasse, Tour Total, Humber Bridge, wiyrch Djabelskego Młyna we Ślōnskim Wesołym Miasteczku, 363 myjtrōw wysoki radjowy maszt we Donebach, abo na Hotel Silesia bez zicherungu. Ôd urodzynio pōmiyszkuje na Chropocowie (tajla Świyntochlowicōw). 26 listopada 2016 zaczōn kludzić wideobloga "BNT", kery publikowany je na YouTube. Na sztand 3 lipnia 2021 mo sam wciepane 423 filmy, 424 tyśōnce subskrypcyji a 65 milijōnōw wyświytlyń. Dokumyntuje sam swoje żywobycie, rajzy a wspinoczki. Godo zauobycz po ślōnsku.
+Mieśōnczek je jydynym stałym naturalnym satelitōm Ziymie. Je uōn piōntym co do wiylgości ksiynżycym we Słōnecznym Układzie. Strzednio ôdlygłość ôd postrzodka Ziymie do postrzodka Mieśōnczka je 384403 km, to je mynij wiyncyj tela, co trzidziestakrotność szyrzki Ziymie. Szyrzka Mieśōnczka je rōwno 3474 km, to je trocha wiyncyj ôd 1/4 szyrzki Ziymie. Ôznoczo to, iże ôbiyntość Mieśōnczka to 1/50 ôbiyntości ziymskij kugle. Grawitacyjne przispiyszyniy na jego placu je kole 6 razy słabsze. Mieśōnczek robi połny ôbiyg Ziymie we czasie 27,3 dnia, a ôkresowe zmiany we geōmetryji układu Ziymia-Mieśōnczek-Słōńce powodujōm wystympowaniy fazōw Mieśōnczka, co powtorzajōm sie we 29,5-dniowym cyklu.
+Tułowice (niym. "Tillowitz") to je miasto we Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie we ôpolskim krysie, siydziba władz gminu Tułowice. Prziwileje miasta dlŏ Tułowicōw bōły nadane 1 stycznia 2018. Kamracke miasta. Tułowice sōm skamracōne ze: Bělá pod Pradědem (Czechy) Wendeburg (Niymce) Ôficjalnŏ zajta Tułowicōw
+Ewa Michna – polsko socjolożka, profesorka Uniwersytetu Jagiellońskigo. Zajmuje sie tymatykōm norodowych a etnicznych myńszości we strzodkowo-schodnij Ojropie, m. in. Rusinami a Ślōnzokami. Profil na neczajcie UJ
+Siyby - Nacyjŏ s tōnguskich ludōw zamiyszkujōnca hlawniy Siynciyan, Ciylin a Liaoniyn we Chinach. Jejich gŏdka to Siybeskŏ gŏdka.
+USS Hornet (CV-8) – amerikōński fligrowiec, kery zostou zatopiony we bitwie pod Santa Cruz 27 października 1942. Dane: Dugość: 251,4 metra; šyrokość: 33,4 metra; fligry: 90
+Kaszkajskŏ gŏdka - tureckŏ gŏdka s tajli oghuzkich gŏdek użiwanŏ we Iraniy bez Kaszkajōw.
+Eartha Kitt (rodz. 17 stycznia 1927 we North, um. 25 grudziynia 2008 we Nowym Jorku) – amerikańsko szauszpilerka, śpiywoczka a kabaretowo artystka, nojbarzi znōmo skiż roli baby-kota. "Casbah" (1948) "New Faces" (1954) "The Mark of the Hawk" (1958) "St. Louis Blues" (1958) "Anna Lucasta" (1959) "Saint of Devils Island" (1961) "Uncle Toms Cabin" (1965) (głos) "Synanon" (1965) "Up the Chastity Belt" (1971) "Friday Foster" (1975) "All By Myself: The Eartha Kitt Story" (1983) "The Serpent Warriors" (1985) "Dragonard" (1987) "Master of Dragonard Hill" (1989) "Erik the Viking" (1989) "Living Doll" (1990) "Ernest Scared Stupid" (1991) "Boomerang" (1992) "Fatal Instinct" (1993) " Unzipped" (1995) "Harriet the Spy" (1996) "Ill Gotten Gains" (1997) "I Woke Up Early the Day I Died" (1998) "Anything But Love" (2002) "Holes" (2003) "On the One" (2005) "Preaching to the Choir" (2005) "And Then Came Love" (2007) Neczajta Earthy Kitt
+Burkina Faso (fr.: "(le) Burkina Faso") – państwo we Africe Zachodnij bez dostympu do mořa. Downij Gōrna Wolta ("Republique du Haute-Volta"), we 1984 prezydynt Thomas Sankara nadou mu nowe miano, kere ôznačo "kraj prawych ludzi" we godkach mossi a diula, kere sōm guōwnymi rdzynnymi godkōma kraju. Burkina Faso, downo kolōnijo francusko, dostoua niypodlygość we 1960 roku. Destabilizacyjo państwa we lotach 70. a 80. XX w. popředziua wielopartyjne wybory we wčesnych lotach 90. Stolicōm kraju je Wagadugu (Uouagadoōgou), mianowane bez Burkińčykōw "Úouaga".
+Mistrzostwa Świata we Fusbalu 2014 bōły rozgrywane ôd 12 czyrwca do 13 lipca 2014 we Brazyliji. Titel majstra świata brońōła Szpanijo. Bōły to już XX mistrzostwa świata we fusbalu. We finale 13 lipca wygroły Niymcy. Miasta a stadjōny. Ôrganizacyjōm szpilōw zainteresowane bōło 17 sztadōw: São Paulo, Rio de Janeiro, Belo Horizonte, Porto Alegre, Brasília, Belém, Campo Grande, Cuiabá, Kurytyba, Florianópolis, Fortaleza, Goiânia, Manaus, Natal, Recife/Olinda (stadjōn należołby lo ôbu miast), Rio Branco a Salvador. Niyskorzi 31 moja 2009 miasta Belém, Campo Grande, Florianópolis, Goiânia i Rio Branco ôstoły ôdciepniynte. Belo Horizonte - Estádio Mineirão Brasília - Estádio Mané Garrincha Cuiabá - Arena Pantanal Curitiba - Arena da Baixada Fortaleza - Castelão Manaus - Arena Amazônia Natal - Arena das Dunas Porto Alegre - Estádio Beira-Rio Recife - Arena Cidade da Copa Rio de Janeiro - Maracanã Salvador - Fonte Nova São Paulo - Arena de São Paulo Grupy. Legenda do tabulek: Pkt – nōmera pōnktōw M – nōmera szpilōw W – wygrane R – remisy P – porażki T  – tory zdobyte T- – tory stracōne  /- – rōżnica torōw Dwa piyrsze manszafty ze kożdyj grupy awansujōm do dalszych szpili. Puharowo strefa. Finoł. Majster Świata 2014 Niymcy Nojlepsze strzelcy torōw. Tory trefiōne ze elwrōw po dogrywce niy sōm rachowane. 6 torōw James Rodríguez 5 torōw Thomas Müller 4 tory Lionel Messi Neymar Robin van Persie
+Boisko MOSiR "Rapid" to bojisko miejske we Katowicach, na kerym swoje szpile gro p.in. klub babōw 1. FC Katowice. Znojduje sie przi ulicy Grażyńskigo 51 (kole Placu Budnioka) we Katowicach.
+1949 - Walentina Matwijenko, gubernatōr Sankt Petersburga. 1951 - Jean-Louis Borloo, francuski polityker 1982 - Agata Mróz-Olszewska, polsko siatkarka 1983 - Franck Ribéry, francuski fusbalok
+Valgiurata, tyż Le Tane – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Serravalle. Serravalle Cà Ragni Cinque Vie Dogana Falciano Lesignano Ponte Mellini Rovereta
+.kh je necowo dōmyna, kero je złōnaczōno lo neczajtōw s Kambodże. Adresy zajtōw sōm dowane bez Ministeryjo Poczty a Telekōmōnikacyje. Piyrszo zajta s kōńcym .kh zrobiyli we 1996 roku.
+Antonie Sminck Pitloo (rodz. 21 kwietnia abo 8 moja 1790 we Arnhem, um. 22 czyrwca 1839 we Neapolu) -niderlandzki malyrz. Rodzōny kej Antonie Pitlo, nale dodoł do drugigo miana druge "o" skiż tygo, co kej bōł we Italiji mylōno go ze inkszym malyrzym ô drugim mianie "Pitlo". We Italiji znōmy tyż jako Antonio van Pitloo. Sztudirowoł malyrstwo we Paryżu a Rzimie. Niyskorzi ôstoł proszōny do Neapolu ôd princa Grigorija Orłowa. We 1820 hajtnōł sie ze Giuliōm Mori, bezcōż dostoł ôbywatelstwo Krōlestwa Ôbadwōch Sycylijōw. We Neapolu ôstoł aże do śmiyrci. Jygo malyrstwo podle krytyki przinoleży ku szuli Posillipo, kero je poważano za prekursorko lo impresjōnizmu, kery mioł anfang 60 lot nazod.
+Bairdford - census-designated place we USA, we sztacie Pynsylwanijo, we hrabstwie Allegheny. Na 2010 rok pōmiyszkowało sam 698 ludzi.
+Krucjata Wyzwolynio Czowieka abo KWC – dzieło na rzecz trzyźwości narodu zaczynte we 1979 roku ôd ks. Franciszka Blachnickigo, zołożyciela Ruchu Świotło-Ziycie (Uoazy). Jedno ze założyń KWC godo: "Bez abstynyncjo wielu do trzyźwości wszystkich". Kandydaci a człōnki KWC zobowiōnzujōm sie niy pić napitkōw alkoholowych, niy czynstować alkoholym i niy wydować na niego piyniyndzy. Je to zwiōnzane zawsze ze postym, modlitwōm a jałmōżnōm. Ny je to ino abstynyncjo, nale przede wszystkim pomoc we ōwalnianiu czowieka ze wszystkigo, co go zniywalo i ōwłaczo jigo godności. Cele Krucjaty Wyzwolynio Czowieka: Członki KWC ukazujōm droga połno miłōści a prowdy, prowadzōnco ku Kristusowi Potrafiōm dować świadyctwo czowieka we połni wyzwolōnego ôd wszelkich zniywolyń Niy poddajōm sie zniywolyniom Niy zgodzajōm sie na przimusowe picie alkoholu Zachyncajōm do spotkań towarzyskich bez alkoholu Starajōm sie pomōc wszystkim ludźōm zniywolōnym Pierwowzorym Krucjaty Wyzwolynio Czowieka je Krucjata Wstrzymiynźliwości, założōno bez ks. Franciszka Blachnickiego, nale zlikwidowano ja we 1966 bez Sużba Bezpieczyństwa. Człōnki a kandydaci skłodajōm swoje deklaracyje abstynynckie do Stanicōw Krucjaty. Stanica nr 1 je we Krościynku nad Dunajcym we Cyntrum Ruchu Światło-Życie na Kopiyj Gōrce. Wapyn KWC. Przesłanie Krucjaty wyrażo ji herb. Zawołaniym sōm słowa Kristusa "Nie lękajcie się!" (ślōnske tumaczyniy: "Niy lynkejta sie") czynsto powtorzane bez Jōna Paula II. Przipominajōm uōne człōnkōm Krucjaty, iże głōwnym jich zadaniym je wyzwalanie ludzi ôd lynku, kery czyni człowieka niywolnikiym. Krojc to znok wyprawy krzyżowyj, a zarazym znok nojgłymbszyj tajymnicy wolności. Buchsztaba „M” symbolizuje stojōnco pod Krojcym Maryja - wzōr ôddanio sie człōnkōw KWC Kristusowi Mołe „m” po drugij zajcie krojca to „my” czyli członki KWC, kerzy stajōm na zawołanie Papiyża, coby wroz ze Niim zjydnōczyć sie s Maryjōm (Totus Tuus) we ôddaniu sie Kristusowi. Skiż tygo Krucjata Wyzwolynio Czowieka nazywano je tyż Dziełym Niypokalanyj Matki Kościoła. KWC
+Clannad - irlandzko muzyczno skupina, kero gro muzyka ze zorty folk, rok a pop. Założōno we 1970 roku. "Clannad" (1973) "Clannad 2" (1974) "Dúlamán" (1976) "Crann Úll" (1980) "Fuaim" (1982) "Magical Ring" (1983) "Legend" (1984) "Macalla" (1985) "Sirius" (1987) "Atlantic Realm" (1989) "The Angel and the Soldier Boy" (1989) "Anam" (1990) "Banba" (1994) "Lore" (1996) "Landmarks" (1997) "Nádúr" (2013) Neczajta Clannad
+Kiss (ofyn sztylizowane na KIϟϟ) to je amerykōńsko kapela, co szpilo muzyka ze zorty rock. Bōła założōno we 1973 roku we Nowym Jorku. Wszyjske czōnki kapele majōm we czasie kōncertōw charakterystyczny makeup na gyzichtach a ôblyczynia. Teroźne czōnki Paul Stanley – śpiyw, rytmiczno gitara (ôd 1973) Gene Simmons – śpiyw, bass (ôd 1973) Eric Singer – szlagcojg, śpiyw (1991–1996, 2001−2002, ôd 2004) Tommy Thayer – kludzōnco gitara, śpiyw (ôd 2002) Piyrwyjsze czōnki Ace Frehley – kludzōnco gitara, śpiyw (1973–1982, 1996–2002) Peter Criss – szlagcojg, śpiyw (1973–1980, 1996–2001, 2002–2004) Eric Carr – szlagcojg, śpiyw (1980–1991) Vinnie Vincent – kludzōnco gitara, spōmogajōncy śpiyw (1982–1984) Mark St. John – kludzōnco gitara, spōmogajōncy śpiyw (1984) Bruce Kulick – kludzōnco gitara, spōmogajōncy śpiyw (1984–1996) "Kiss" (1974) "Hotter than Hell" (1974) "Dressed to Kill" (1975) "Destroyer" (1976) "Rock and Roll Over" (1976) "Love Gun" (1977) "Paul Stanley" (1978) "Gene Simmons" (1978) "Ace Frehley" (1978) "Peter Criss" (1978) "Dynasty" (1979) "Unmasked" (1980) "Music from "The Elder"" (1981) "Creatures of the Night" (1982) "Lick It Up" (1983) "Animalize" (1984) "Asylum" (1985) " Crazy Nights" (1987) "Hot in the Shade" (1989) "Revenge" (1992) "" (1997) "Psycho Circus" (1998) "Sonic Boom" (2009) "Monster" (2012) Internetowo zajta ôd Kiss
+Sandecja Nowy Sōncz (pl. Sandecja Nowy Sącz) - polski klub fusbalowy ze Nowygo Sōncza. Sandecja powstoła we 1910 r. Klub bez rok szpilŏł we ekstraklasie (sezōn 2017/18). Neczajta fusbalkulubu
+Bhutan (Dzongkha: Krōlestwo Bhutanu - འབྲུག་ཡུལ་, "Druk Jul") – państwo we Azyji, we wschodnich Himalajach. Sōnsiaduje ôd pōłnocy, zachōdu a wschōdu s Chinōma, a ôd połednia ze Indjami; krej niy mo dostympu do morza. Bhutan je gōrzistym krejem. Jigo 20 szczytōw je rozlygowane na wysokości srogszyj ôd 7000 m n.p.m., a nojwyższi wiyrch - Gangkhar Puensum je na 7570 m wysoki. Na tych terenach je wiele rzyk, wszyjske wlatujōm do rzyki Brahmaputry, kero płynie bez Indje. Klimat zwrotnikowy wilgotny, mōnsunowy; tropikalny na połedniu. PKB Bhutanu wynosi 2,1 mld USD, co je we przyliczyniu na jedno perzōna 6664 USD
+Mōnoteizm (s greckigo μόνος) "monos" – "jedziny"   θεός "theos" – "bōg"; jedynobōstwo) – wiara we istniyniy jedzinego boga – inakszyj, aniżeli we hynotejizmie, wykluczo istniyniy jakychkolwiek inkszyh boskich istot. Przeciwiyństwym mōnotejizmu je politejizm. Monotejisty zauobycz przipisujōm bogowi cechy doskōnałości take jak ōmnipotyncyjo (wszechmoc), ōmniscjyncyjo (wszechwiedza), ōmniprezyncyjo (wszechbycie) a nojwyższe [[Dobro (etyka)|dobro) we etycznym rozumiyniu. Mōnotejistycznymi religijami sōm trzi wyznania, co sōm ôkryślane jak [[Abrahamowe religije|Abrahamowe] ]: [[judajizm]], [[krześcijaństwo]] a [[islam]], a tyż nowe religije, co powstały na jejich grōńcie, jak [[sikizm]] , [[rastafarii]] , [[babizm]] a [[bahajizm]]. Idyjo jedzinego boga je znano tyż we [[zaratusztranizm|zaratusztranizmie]] ([[Ahura Mazda]]) a we mocy ôdłamōw [[hindujizmu]] ([[Brahman]] , [[Iśwara]]). [[Kategoryjo:Mōnotejizm|!]]
+3 wsie we Polsce: Dōmachowo - wieś we pōmorskim wojewōdztwie, we gdańskim krysie, we gminie Wielge Trōmbki Dōmachowo - wieś we wielgopolskim wojewōdztwie, we gostyńskim kryse , we gminie Krobia Dōmachowo - wieś we zachodniopōmorskim wojewōdztwie, we koszalińskim krysie, we gminie Polanōw
+Uobkołek u zieliny je to rozwidołkowaniy pynda, liście, kwioty lebo jejich skłodowe tajle: dziołki kelicha, pryńcik, kere wyrostajōm ze jednygo knōtla, eli placu na pyńdzie. Ô ôbkołku sie godo pod tyn czas, kej co nojmyni trzi take elymynta sōm naubkoło ôsie a rozlygowane na tyj samyj wyżce (we przipodku, kej dwa elymynta wyrostajōm na jednyj wyżce godo sie ô rozlygowaniu naprzeciwlygłym).
+Khwaja Ahmad Abbas (rodz. 7 czyrwnia 1914 r. we Panipat we Indyjach, um. 1 czyrwnia 1987 we Bōmbaju) – indyjski pisorz, dziyńnikorz, reżyser, scenarzista a filmowy producynt. Pisoł we godkach urdu a ynglickij na społeczne a religijne tyjmy. We 1958 roku ôstoł nōminowany do Złotyj Palmy za film "Cudzoziemiec" na Miyndzynorodowym Filmowym Festiwalu we Cannes. Tworzyniy. Rōmany 1945 - "Inquilab" 1959 - "Ciar dil ciar rahen" (Sztyry syrca, sztyry drogi) Zbiory ôsprowkōw 1948 - "Zafran ke phul" (Kwioty szafranu) 1949 - "Main kaun hun" (Fto jo żech je) 1946 - "Dzieci ziemi" - reżyserujo, scynariusz, producynt 1946 - "Miasto na dole" - scynariusz 1951 - "Włóczęga" - scynariusz 1955 - "Miłość i paragraf" - scynariusz 1957 - "Cudzoziemiec" - reżyseryjo, scynariusz Khwaja Ahmad Abbas we bazie imdb Khwaja Ahmad Abbas we bazie Filmweb
+1804 - Napoleōn Bōnaparte zostoł cysorzym Francyji. 1807 - Traktat we Tylże. 1810 - powstoł sztrafowy kodyks Napoleona. 1812 - wojna francusko-rusko. 1815 - 100 dńōw Napoleona. 1815 - Bitwa pode Waterloo a abfal Napoleōna. 1815 - Wiedyński Kongrys. 1821 - poczōntek walki ô samostanowiyniy Grecyje 1822 - zōunaczōno parowy cug. 1830 - anfang listopadowygo powstanio we Polsce 1831 - upadek listopadowego powstanio 1837 - powstoł sztrōmowy silnik 1837 - krōlowo Victoria ôbiyna włodza we Wielgij Brytaniji. 1848 - Wiosna Ludōw we Ojropie. 1861 - Zjednoczynie Italije. 1861 - poczōntek secesyjnyj wojny we USA. 1863 - poczōntek styczniowego powstanio we Polsce 1864 - upadek styczniowego powstanio 1865 - Wygrano Unije we secesyjnyj wojnie. 1865 - zamach na Abrahama Lincolna. 1871 - zjednoczynie Miymiec. 1876 - piyrszy telefōn. 1879 - piyrszo byrna. 1887 - budowa wieże Eiffla. 1895 - piyrsze badaniy promieńōma X. 1896 - piyrsze ôd 393 roku Ôlimpijske Igrziska Rozwōj przemysłu wōnglowego a hutniczego. Rozwōj potyngi Karla Godulle. Jōn Gajda postulowoł utworzynie Ślōnskij Ligi - podug niykerych je to poczōntek ślōnskiej nacyje. Powstoł Zwiōnzek Ślōnzokōw Austrijockich - "fater" separatycznych ruchōw na Ślōńsku (na przikłod: Ślōnskiej Partyje Ludowyj a Zwiōnzku Gōrnoślōnzokōw).
+Kennesaw je miasto we USA, we sztacie Georgia, we hrabstwie Cobb. Podug danych ze Wszechoubecnygo Wykozu ze 2000 roka, miyszkoło sam 27 765 ludzi. Miasto je znōme jako "Gun Town" (Miasto Giwerōw), skirz tygo, co we 1982 Miejsko Rada uchwalōła co kożda gowa familiji mo trzimać we chałpie nabito giwera. Rok niyskorzi wkludzōno poprowka do uōnygo przepisu, kero dozwalo, coby niy musieli mieć giwerōw perzōny, kere za pierōna niy chcōm, przestympcy a ze psychicznymi a fizycznymi niymocōma.
+Paktofonika (abo PFK) - ślōnsko muzyczno skupina ze Katowicōw, kero groła muzyka rap. Skupina fōngowoła we lotach 1998-2003. Gyszichta. Skupina powstoła we 1998 roku we Katowicach s inicyjotywy rapera Wojciecha "Fokusa" Alszera (szl. Adalbert Alszer) , kery do wspōłprocy zaprosił Sebastiana "Rahim Salberta (szl. Baścik Salbert) - bōłego człvnka zespołu 3xKlan. Trzeciym człōnkem zespołu bōł Piotr "Magik" Łuszcz (szl. Pyjter Uszcz),kery downij noleżoł do Kaliber 44. Piyrwsze teksty bōły łonaczone we Październiku 1998 roku. Gibko łoboczyli ich wytwōrnijo R.R.X. Jednokże zyrwoli umowa, potym dołaczyli do Gigant Records. We 2000 pojecholi do Miymcōw wyrychtowac singiel "2 kilo" ze Miymcami. 18 grudnia tygo roku wydano płyta "Kinematografia". 8 dni potym, (26 grudnia) Magik umrzył, popołnił samobōjstwo wyskakujōnc ze ôkna ô 6:15. Skupinie wzrosła popularnosc. We 2002 roku wydano ôstana płyta - "Archiwum kinematografi". 21 marca 2003 we Katowicach zorganizowano koncyrt a bōł to szlus tygo zespołu. We 2004 powstoł Pokahontaz ze Fokusem a Rahimem. Film. We 2012 roku wydano film, kery ôpowiodoł gyszichta skupiny. We piyrwszy weekend oubejrzało 373 796 widzōw. Wojciech Alszer - 1998-2003 Sebastian Salbert - 1998-2003 Piotr Łuszcz - 1998-2000
+Dolní Bojanovice - wieś a gmin (obec) we Czeskij Republice, we Połedniowomorawskim Kreju, we krysie Hodonín. Mo 19,92 km² wiyrchu a podug danych ze 2020 roku pōmiyszkiwało sam 3013 ludzi.
+Г г — sztworto buchsztaba podstawowyj cyrylicy. Pochodzi ôd greckij buchsztaby Γ
+Gabriel Fernando de Jesus (rodz. 3 kwietnia 1997 we São Paulo) – brazylijski fusbalok, gro na pozycyji napadziora. Kariera zaczynoł we amatorskich klubach. Niyskorzi we 2012 podpisoł fertrag ze SE Palmeiras kaj groł do 2016, a potym przeszoł do Manchesteru City kaj wygroł angelsko Premier League we sezōnie 2017/2018. 1 września 2016 zadebiutowoł we seniorskij reprezyntacyji Brazyliji.
+Makedonsko devojče (macedōński: Македонско девојче; ślōnski: Macedōńsko dziouška) – śpiywka ludowo popularno we Pōłnocnyj Macedōniji naškryflano a skōmpōnowano we roku 1964 bez piosynkořa ludowygo Jonče Hristovskiygo. Wykōnywano bez zespouy ludowe (w tym zapis cyfrowy wykōnanio bez duet Tamowska-Manczewski ), nale tyž np. bez amerikańsko gitařistka Martha Masters a bez chicagowski duet gitařistōw, čilijsko-pakistańskigo Fareeda Haquea, profesora jazzu a gitary klasyčnyj Uniwersytetu Pōunocnygo Illinois a Syrbo-Chorwato-Bośnioka Gorano Ivanovicia, nagranōm kej jydyn s utworōw albōmu "Macedonian Blues: Lamynts and Dances" (2001, 2003) . Śpiywka ta je na tela ymblymatyčno we Macedōniji, aže trafiua tamže do muzyki rozrywkowyj, niy ino we wykōnaniu piosynkorki Karoliny Gočevyj, nale tyž kej titel jeji nojnowšej puyty, wydanyj we marcu 2008.
+Cieszyn (pol. "Cieszyn", czes. "Těšín", łać. "Tessin", miym. "Teschen," śl-miym. "Teschen") – miasto we Polsce, we wojewōdztwie ślōnskim, nad rzykōm Ôlzōm, na Pogōrzu Ślōnskim. Historyczne miasto głōwne Ślōnska Cieszyńskigo. Miasto leży na granicy ze Republikōm Czeskōm i do 21 grudnia 2007 bōł tam nojwiynkszy drōgowy przechōd graniczny połedniowyj granice Polski. Za rzykōm leży Czeski Cieszyn - do 1920 tajla Cieszyna, potym ôddzielōno granicōm. W latach 1975-1998 miasto administracyjniy noleżało do wojewōdztwa bielskigo.
+Sport Club Preussen Hindenburg – downy ślōnski fusbalowy klub ze Zobrza potym Hindenburga. Powstoł we 1910 roku. SC Preussen Hindenburg pode telkowym mianym klub tyn fōngowoł do 1945 roku. Klubowe farby: czorno-biołe. 2 majstry Gōrnygo Ślōnska - 1928, 1929
+Lipiec to je siudmy (podug używanego na Ślōnsku kalyndorza gregoriańskigo) mieśōnc we roku. Jygo miano, podug Brücknera, pochodzi ôd kwitnōncych włōnczas lipōw. We inkszych ojropejskich godkach mianowany je nojczyńści ôd łacińskigo "Iulius".
+Barbara Weinstein to je reprezyntantka USA we yntkach do wody. We 1979 zdobyła złoto mydajla na Igrziskach Panamerikańskich we yntkach ze wieże. Ôbrali ja do reprezyntacyje USA na Latowe Igrziska Ôlimpijske 1980 we Moskwie, nale niy pojechała skiż bojkotu.
+Żymlok (śl-miym. "Sammelwurscht") – je to wuszt ze miōnszu żymły a świyżyj krwie ze wieprzka a zemlōnych wōntrōbkōw, skōrōw a fetu. Nojczyńści prziprawio sie je cwiblōm, korzyńōma a majorankym. Żymloki sōm czorno-fioletowe, majōm uōne nojczyńści skōra zrobiōno ze strzewia. Żymlok mo ksztołt ańfachowygo wusztu a je do 5 cm ruby. "Żymlok śląski / zemlok / zemlouk / bułczanka" - Ministerstwo Rolnictwa a Rozwoju Wsi "Wegański żymloki" - Nowy ślonski wegański maszket.
+Matrioszka (rus.: "матрёшка") to je ruske bawidołko, kere skłodo sie ze roztomajtyj srogości lalkōw, pustych we postrzodku a wrażōnych jedna we drugo podug jeich srogości. Zauobycz przedstawiajōm uōne dziołszki we ludowych ôblyczyniach, nale trefio sie co matrioszkōma ôstajōm jake politykery abo ważne postacie ze gyszichty. Muzyjōm matrioszki (we ruskij godce)
+Gogolin – miasto we połedniowo-zachodnij Polsce, na Gōrnym Ślōnsku, we ôpolskim wojywōdztwie, we krapkowskim krysie, siydziba władz gminu Gogolin. Położōne we Postrzodkowyj Ojropie, na Ślōnskij Chyży. Podle danych na 31 grudnia 2019 miasto było zamiyszkane bez 18 205 ôsōb. Geografijŏ. Miasto leży we cyntralnyj tajli Gōrnego Ślōnska, na Ôpolskim Ślōnsku, na Ślōnskij Chyży. Gogolin położōny je na wysokości 235 m n.p.m. We Gogolinie a ôkolicy gŏdŏ sie we glywickim dialekcie ślōnskij gŏdki. Tajlōng. Tajlami miasta sōm: Bagno Cło Filownia Karłubiec Kocina Leopold Maszyny Podbōr Strzebniōw Wajchy Wygoda Historyjŏ. Miasto spōmniane po rŏz piyrszy we łacińskim dokumyncie biskupa wrocławskigo Wawrzyńca z 1223 roku kaj spisane ôstało w formie "Gogolino". Pod kōniec XIII stoleciŏ Gogolin bōł włŏsnościōm ksiōnżyncego uposażenia ôpactwa Cystersōw we Jemielnicy. Dokumynt papiyża Bonifacego VIII wydany 16 lutego 1302 spōminŏ Gogolin jako „"de Ghogolyn"”. Skuli bauerskij natury wsi, jeji patrōnym ôstoł świynty Urban I. Podstawōm utrzimaniŏ miyszkańcōw była uprawa ziymie. We 1385 dopōminali sie ôni zmyńszyniŏ dziesiyńciny. W e1417 na Jagielloński Uniwerzytet ôstoł przijynty piyrszy sztudynt z Gogolina – "Dobeslaus de Gogolina". Ôd 1634 do 1852 Gogolin razym ze Strzebniowem przinŏleżoł do rodu von Gaschin z Żyrowej. We 1783 mioł 312 miyszkańcōw. Rozrost ekōnōmicznego placu napoczōn sie na zaczōntku XIX stoleciŏ, kedy to na skalã industryjalnõ zaczynto eksploatować miyjscowe fleca kalcjum a zaczły powstŏwać wapiynniki. We 1845 było jejich 46, a we 1864 już 29. Były ône zastympowane bez barzij moderne werki. Do rozrostu prziczyniyło sie tyż ôddanie do eksploatacyje piski banowyj Ôpole-Kandrzin we 1845. We 1895 fyrma Lenz & Co, lokalne samoregyrowania, posiedziciele papierni we Krapkowicach jak tyż ziymskich statkōw zawiōnzali spōłkã Bana Prudnicko-Gogolińskŏ z siydzibōm we Prudniku, keryj cwekym stała sie budowa drugorzyndnej, normalnotorowej lokalnyj piski z Prudnika do Gogolina. Piska ôstała ôddanŏ do użytku we 1896. Ôd 1919 Gogolin przinŏleżoł do nowo utworzōnyj prowincyje Gōrny Ślōnsk. Prowincyjŏ ôstała zlikwidowanŏ we 1938, a 18 stycznia 1941 utworzōno jã jeszcze rŏz. We 1945 roku, po zajyńciu Gogolina bez wojska sowiecke, przikludzōno sam przimusowych polskich wysiedlyńcōw zza Buga. Kresowianie brali czynny udzioł we rewitalizacyji tego placu. 1 stycznia 1967 Gogolin dostoł miejskie prawa, a 1 stycznia 1967 prawa miejskie. Zabytki. Podle regestu Nŏrodnego Instytutu Erbowizny na wykŏz zabytkōw wpisane sōm: żydowski smyntŏrz zbiorowŏ mogiła ślōnskich powstōńcōw, na katolickim smyntŏrzu inksze zabytki: ewangelicko-augsburski kościōł Transport. Bez Gogolin przebiygajōm : autobana A4 wojewōdzkŏ drōga nr 409 wojewōdzkŏ drōga nr 423 wojewōdzkŏ drōga nr 424 Kultura. Gogolin je znany miyndzy inkszymi z chopskij pieśni "Poszła Karolinka do Gogolina", wykōnowanyj m.in. bez Zespōł Pieśni i Tańca „Ślōnsk”. Do pieśni tyj nawiōnzuje tyż wapyn miasta. We dniu 28 mŏja 1967 przed gmachym Gmińskigo Cyntrum Kultury dokōnano paradnego odsłoniyncia dynkmalu "Karolinki".
+Norda – regijōn Kaszubōw, kery ôbyjmuje krysy: pucki a wejherowski (bez jego połedniowyj tajli). Je to tyż tradycyjny becyrk pōłnocnokaszubskich djalektōw.
+Fajla – norzyńdziy kere sie używo do fajlowanio - skrowanio wiyrchnij płachty matyriału ô rubości ôd 0,01 do 1 mm. Sōm ōune zrobiōne ze ôcylu a skłodajōm sie ze tajli roboczyj a hynkla. Na wiyrchu tajli roboczyj mo nachylōne ku jydnyj strōnie zymby, ustawiōne na szryjg do ôsi fajli.
+Lwowski ôbwōd – ôbwōd, jydnostka administracyjnygo tajlōngu Ukrajiny. Wiyrch 21 833 km², ludzi 2 555 834 (na 2006 rok). Je potajlowany na 20 rejōnōw. Stolicōm ôbwōdu je Lymberg.
+Ruch Autōnōmije Ślōnska (Ruch Autōnōmije Ślōnska; pol. "Ruch Autonomii Śląska", miym. "Bewegung für die Autonomie Schlesiens") je czelodka założōno we styczniu 1990 roku ôd perzōnōw ze Gōrnygo Ślōnska. Ôd 27 czyrwca 2001 mo sztatus stowarzyszynio. Siedzibōm uōnyj czelodki je Rybnik. Głōwnym cwekem fōngowanio RAŚ je prziwrōcynie autōnōmije lo ślōnskigo wojewōdztwa, kero uōne mioło we II Rzeczpospolityj, a podug RAŚ niyprownie ôdebranygo. Inksze postulaty RAŚ to wkludzynie do szulōw regijōnalnyj edukacyji, przidaniy ślōnskij godce sztatusu regijōnalnyj godki a uznaniy Ślōnzokōw za miyńszość narodowo lebo etniczno, działanio lo chrōniynio ślōnskij tożsamości a spōminaniy t. mi. "Gōrnoślōnskij Tragedyji" - t. j. zdarzyńōw kere sam bōły we rokach 1945-1950, jako fōngowaniy ôbozōw lo Ślōnzokōw (Uobōz Zgoda, COP Jaworzno, Łambinowicy a inksze), gwołty, szlachtowaniy a chabiynie ôd Czyrwiōnyj Armiji, wywożyniy Ślōnzokōw, gł. hajerōw do przimusowych robotōw we grubach DONBASu a dziołanie polskich służbōw bezpieczyństwa. Przewodniczōncym RAŚ je Jerzy Gorzelik. Barzi znōme akcyje RAŚ: ôrganizowany roz do roku Marsz Autōnōmije, a akcyjo "Mosz prawo deklarować ślōnsko narodowość" przed Wszechuobecnym Wykozym we 2002 roku. We samorzōndowym wotōngu we Polsce we 2010 roku dostoł 8,49% welowań a dostoł trzi mandaty do Wojewōdzkigo Sejmiku we ślōnskim wojewōdztwie. RAŚ wydowo cajtōng "Ślōnskŏ Szwalbka". RAŚ noleży tyż lo Swobodnygo Sojuszu Ojropejskigo. Neczajta RAŚ
+Mihail Formuzal (ur. 7. września 1959. we Beşgöz) – mołdawsko-gagauski politiker, baszkan Gagauzyje w latach 2006-2015. Bildōng. Chodźōł do licyja we Beşgöz. Ôd 1977. sużōł we wojynnyj marynarce. Ôd 1979. szkolōł sie Wyższyj Szkole Ôficerskij Artyleryje mi. Michaiła Frunzego we Ôdesie. Nauka skōńczōł we 1983. a do 1994. połnił wojskowo sużba. Ôd 1995. do 1998. sztudjyrowoł na Akadymiji Publicznyj Administracyje Reskyrōnku Republiki Moldowy. Politika. Ôd 1995. połnił fōnkcyjo wiceburgermajstra miasta Ceadîr-Lunga. We 1999. a 2003. bōł ôbiyrany na jeji burgermajstra. 17. grudnia 2006. wygroł welōnek na baszkana gagauskij autōnōmije, zdobōł wtynczosz 56,23% (32 890) sztimōw. 26. grudnia 2010. uzyskoł reelekcyjo, kej ôtrzimoł 51,38% (31 576) sztimōw.
+Arnold Alois Schwarzenegger (rodz. 30 lipca 1947 we Thal) – austryjocko-amerikański kulturysta, aktor a polityk, gubernator stanu Kalifornijo. Rodzōny we wsi Thal kole Grazu we Austryje. We 1968 wyjechou do USA a we 1983 erbnyu amerikōńske ôbywatelstwo. We 1986 hajtnyu sie s Maryjkōm Shriver, prezynterkōm TV a kuzynkōm prezydynta J.F. Kennedyego. Mo ś ńōm dwōch synkōw a cera. Kariera začynou kej kulturysta a zebrou mynga nadgrodōw we kōnkōrsach Mr. World, Mr. Universe, Mr. International, Mr. Europe, a tři razy Mr. Olympia. Jygo muskle a sylwetka (wzrost 1,88 m, woga 115 kg, ôbwōd klotki piyrsiowyj 155 cm, ôbwōd we pasie 86 cm) sprowiuy, co lo niykerych stou sie "kulturystōm wšech čosōw" ("Mr. Everything"). Kej aktor, debiut miou we filmie ""Hercules in New York". Inkše filmy we kerych grou to m. in. "Conan the Barbarian", "The Terminator", "Predator", "Kindergarten Cop", "Batman and Robin"" a inkše. Kej polityk, noležy do Partyje Republikańskij, a s jei ramiynio kandydowou na gubernatora stanu Kalifornija we 2003 roku. Wygrou te wybory, a tyž i nastympne we listopadzie 2006 i do terozki je gubernatorym. Spekulowano ô jygo kandydatuře na prezydynta USA, nale při ôbecnyj konstytucyje niy je to možliwe, skiž tygo co bierne prawo wyborče we wyborach prezydynckich majōm ino rodzyni we USA. Ôficyjolno neczajta
+Marquess to je miymiecko muzyczno skupina ze Hannoveru, kero gro muzyka ze zorty pop. Śpiywajōm uōni we szpanielskij godce. Jygo wokalista, Sascha Pierro, mo italske pochodzynie. Skupina mioła debiut we 2006 roku singlym ""El Temperamento". Sascha Pierro - śpiyw Dominick Decker - gitara Marco Heggen - basowo gitara a klawiyr Christian Fleps - klawiyr 2006: Marquess 2007: Frenetica 2008: ¡YA! 2009: Compañía del sol Neczajta skupiny
+Tum Podwyższenia Świyntego Krziża we Ôpolu – kościōł we Ôpolu, przi ul. Kościelnej 2. Historyjŏ. Budowã tego kościoła przipisuje sie Bolesławowi Chrobremu. Z jego nakŏzaniŏ, na zaczōntku XI stoleciŏ we pōłnocnyj czynści miasta zbudowany ôstoł drzywnianny kościōł Świyntego Krziża, a wrocławski biskup Klemens przekŏzoł chrōma relikwije Świyntego Krziża. Podle ustnych antragōw trefiynie to upamiyntniŏ wapyn Ôpolŏ. Najwczaśniyjszy znany dokumynt, we kerym je spōminka ô kościele je z 1223 roku. Kole 1232 roku kościōł dźwigniynto do gradusa kolegiaty. Pod kōniec XIII stoleciŏ zniesiōno nowõ, wczesnogotyckõ, murowanõ bazylikã. Po ôgniu we 1415 roku kościōł ôstoł ôdbudowany we gotyckim sznicie. Powstoło nowe prezbiterium, a pod kōniec XV stoleciŏ zniesiōny ôstoł halowy korpus i spodnie partyje wież. Zniesiōno tyż trzi kaple. Ôd zajty połedniowyj Kaplã Świyntyj Trōjcy, a ôd pōłnocy Kaplã Świyntyj Jadwigi i Świyntyj Anny. Ôgnie we tumie wybuchały jeszcze wielokrotnie. Na przełōmie XIX i XX stoleciŏ przekludzōno dalszy rymōnt chrōma, kery nadoł sylwetce tuma kształt niyzmiyniōny do dzisiyjszego dnia. Przekształcōno zewnyntrznõ elewacyjõ, a we 1899 roku zbudowano dwie neogotycke wieże ô podanym wyglōndzie, siōngajōnce 73 m wysokości. We 1972 roku kościōł dźwigniynto do zŏcności kanōnicznego tuma ôpolskij dyjecezyje. We roku 1978 roku tum ôzdobiōno nowym zadaszeniem z miedziannyj blachy, a we 1997 roku dźwiyrzami z brōndze, kere upamiyntniajōm dzieje miasta i kościoła. Do nojstarszych zabytkōw tuma ôpolskij przinŏleży kamiynnŏ chrzcielnica we gotyckim sznicie z XV stoleciŏ. Ôśmiobocznŏ czara chrzcielnicy ôzdobiōnŏ ôstała kartuszem z piastowskim ôrłym i wapynym Ôpolŏ. We połedniowyj nawie je ôryginalny ôbrŏz Matki Boskij Ôpolskij, namalowany we kōńcu XIV stoleciŏ na lipowej desce. Ôstoł ôzdobiōnym strzybrnym klajdym, podarowanõ bez polskigo krōla Jōna III Sobieskiego. Zabytkym srogij klasy je nagrobek z nagrobnõ platōm Jōna II Dobrego, ôstatnigo gospodzina Ôpolŏ z pisek ôpolskich Piastōw, poschrōnianego we 1532 roku we Piastowskij Kapli. Nagrobnŏ plata wykōnanŏ ôstoła z lilowego marmōru.
+Ukrajińsko godka (ukr. "українська мова", [ukrɑˈjinʲsʲkɑ ˈmɔʋɑ]) to je urzyndowo godka we Ukrajinie, atoli używano je tyż we Rusyji, Polsce, Biołorusi, Skuplowanych Stanach a inkszych. Ukrajińsko godka noleży do familije słowiańskich godkōw. Używo do zapisowanio cyrylickigo szrajbōnku. Wielość ludzi, lo kerych je to ôjczysto godka je ōngyfer 47 milijōnōw.
+Abrahama (abo tyż abrahamowiny) to je fajer ôbchodzōny na Gōrnym Ślōnsku za czyjś piyńćdziesiōnty gyburstag. Na abrahama panuje szpaśnŏ atmosfera, podanie jak na ajnfachowym gyburstagu goście śpiywajōm „Sto lŏt”, a tyż znoszōm toasty dlŏ solenizanta, przi czym pijōm wino, nŏlywki abo gorzołã. Etymologijŏ. Etymologijŏ tego ôkryślyniŏ je niyznōmŏ. Jedna z hipotez prawi, iże piyńćdziesiōnt lŏt to wiek, kery już zasuguje na reszpekt, a stōnd fajer ôbchodzōny w dniu piyńćdziesiōntego gyburstagu bōł mianowany Abrahamym – ôd miana krześcijōńskigo patriarchy. Niykerzi szukajōm biblijnego rodowodu tego fajru. Podle ônego pedzynie to wywodzi sie ôd Wanielije świyntego Jōna (8.57), w keryj Jezus Krystus powołuje sie na Abrahama (podle Biblije bōł ôn fater żydowskij nacyje): „Na to rzekli do Niego Żydy: »Piyńćdziesiyńciu lŏt niy mŏsz, a Abrahama widziołś?«”. Tyn fragmynt bōł felernie zinterpretowany i do zwyku weszło huczne ôbchodzynie 50. gyburstagu. Przekłŏd prawi, iże piyńćdziesiyncioletni czowiek zdobōł już tela mōndrości i zŏcności co Abraham.
+Szołtystwo (polsko godka: "sołectwo") je jednostka ferwaltōngowygo tajlōngu, kero je myńszo kej gmina. Jeji siedzibōm je zauobycz szołtysko wieś, nale wiynksze dziydziny majōm we sie pora szołtystwōw niykej.
+Marcelina Monika Zawisza (rodz. 3 maja 1989 we Katowicach) – polsko politykerka a społeczno dziołoczka. Spōłzałożycielka partyje Razem ("Cuzamyn"). We 2018 zaliczōno bez amerikański miysiyncznik Forbes do listy „30 Under 30”. We 2019 roku wywelowano na posłanka ku polskimu Sejmowi IX kadyncyji.
+Komiaki, niykej "Komi-Zyriany" to nacyjo ze ugrofińskij grupy, kero żyje we Republice Komi we Rusyji, a tyż na Kolskim pōłwyspie a we zachodnij Syberyji. Je ô to zwada, aże Komiaki prawe a Komi-Permiaki je to jedno nacyja abo dwie, kej uōnych rachować do kupy je ich 418 tyś., we tym 293 tyś. Komiakōw prawych. Komiaki godajōm we godce komi, roz za kedy tyż we ruskij godce. Uōnych religijo je prawosławie, nale majōm we swoji duchowości ty�� elementy kultu przirody. Uod XIV-XV stolecio krej Komiakōw wlazuje we skłod Rusyji.
+Alaska – stōn we USA, rozlygowany we pōłnocno-wschodnij tajli Pōłnocnyj Ameriki. Ôd wschodu mo granica ze Kanadōm a ôd zachodu bez Ciyśnina Beringa ze Rusyjōm. Je sam mocka wiyrchōw, nojsrogszy McKinley mo 6194 n.p.m. Je to nojsrogszy podug wiyrchu a nojrzadzij zaludńōny stōn we USA. Kej jedziny niy je potajlowany administracyjniy na hrabstwa, ino na ôkryngi. Lo Ojropejczykōw ôddekńōno we 1640 roku. Niyskorzi eksporacyjo sam sztartły Rusy, a we rokach 1799-1867 krej należoł do rusko-amerikōńskij geszeftowyj kōmpaniji. 30 marca 1867 skalōno bez Rusyjo USA za 7 200 000 USD. 29 lot niyskorzi ôddykńōno sam gold. Ôd 1959 je to połnoprowny sztat we USA.
+Branew Ordynacka - wieś we Polsce, we lubelskim wojewōdztwie, we janowskim krysie, we gminie Dzwola. Utworzōno 1 stycznia 2015 bez roztajlowanie wsi Branew na dwie: Szlachecko Branew a Branew Ordynacka.
+Uopolski djalekt ślōnskij godki je używany we becyrku Ôpola, atoli tyż we gminach Kōmprachcicy, Chrzōnstowicy, Izbicko, Turawa a poru inkszych. Cechy djalektu. We tych djalektach sypielōm (sycōm). Po twardych spōłgłoskach je nosowe a (kans; na kōńcu nosowość sie traci – miou robota), po miynkich – nosowe y (wiyncyj). Na kōńcu traci sie spōłgłoska nosowo, kero sie miyni we nosowo farba ôd samogłoski (brzegym, wiam dowo brzegyng, wiang ze samogłoskōm nosowōm na kōńcu). Downe duge a godajōm we niych: ou, oe, a nakłōńōne tyż ōy (louć, doestali, drōyga). Rz je czynsto wyraźne. Przed spōłgłoskōma ć, dź, ś, ź czynsto antycypacyjo miynkości (lejcieli).
+Helsinki (szw. "Helsingfors", rus. "Хе́льсинки", lap. "Helsset") - nojsrogsze miasto a stolica Finlandyji a regijōnu Uusimaa. Ôstrzodek industryji, kultury a nauki. Morsko hawyna.
+Karta to je graficzny ôbrŏz wiyrchnie Ziymie abo jeji czynści (tyż nieba, planety abo inkszego astrōnōmicznego ôbiektu), wykōnowany na szkarcie, w skali, podle prawideł kartograficznych mustrōw, przi użyciu umŏwnych cech graficznych. Karta stanowi bazowe nŏczynie podszukowań i prezyntacyje wynikōw we historyji, geografiji i geodezyji. Przeniesiynie wiyrchnie ze sfery (Ziymia to niy je idyalnŏ kugla, mŏ niyregularny kształt geoidy, nale przi rychtowaniu karty przijmuje sie założynie ô jeji kulistości, abo iże je ôbyrtnōm elipsoidōm) na plaskatõ wiyrchniã karty wymŏgŏ: zastosowaniŏ ôdpednigo ciepu, to znaczy ôdwzorowaniŏ kartograficznego, zmyńszyniŏ ôbrazu do żōndanyj skali, zastosowaniŏ przijyntych cech umŏwnych (legynda), uproszczyniŏ przedstawiōnego ôbrazu. Nauka ô kartach to je kartografijŏ, za to znaki kartograficzne to symbole, za pōmocōm kerych wyrażŏ sie treść karty.
+powstaniy Francyji Vichy. powstaniy koncentracyjnygo lagru Auschwitz-Birkenau. 13 marca - kōniec zimowyj wojny pōmiyndzy Finlandyjōm a ZSRR 14 czyrwca - miymiecke wojska zajyły Paryż. 28 października - angrif Italokōw na Grecyjo, prowadzōny bez teryny Albaniji. 31 października - kōniec bitwy ô Yngland. Wielganoc: 24 marca Boże Cioło: 23 moja
+Słōneczny Ukłod to je planytarny ukłod we kerygo skłod wlazuje Słōńce a zwiōnzane ś nim inksze niybieske cioła: 8 planytōw, 166 znōmych terozki ksiynżycōw, 5 karłowatych planytōw a miljardy inkszych cioł, do kerych wrachowujymy planetojidy, ôbiekty gurta Kuipera, kōmety, meteoroidy a miyndzyplanetarny pōł.
+Kilōmyjter (tyż: kilōmeter, ôznoczany km) - jednostka miary w ukłŏdzie SI. Ôznaczŏ ôn 1000 myjtrōw.
+Tennessee (/tɛnɨˈsiː/) je sztat na połedniowym zachodzie Zjednoczōnych Sztatōw. Granica mo na pōłnocy ze sztatōma Kentucky a Wirginijo, na wschodzie ze Połedniowōm Karolinōm, na połedniu ze Georgijōm, Alabamōm na Mississippi, a na zachodzie ze Arkansas a Missouri. Nojsrogsze miasta: Memphis Nashville Chattanooga Knoxville Murfreesboro Stolica - Nashville. Wielość ludzi - 6,214,888 Ôficjalno neczajta sztatu Tennessee (we angelskij godce)
+Historyjo Ślonska po ślonsku – kśōnżka, kerej autorym je Marek Szołtysek, ôpublikowano 16 listopada 2013, naszkryflano we ślōnskij godce. Skłodo sie ze 10 kōnskōw a 70 tajli, kaj narychtowano je gyszichta Ślōnska, a nojbarzij Gōrnego Ślōnska. "Historyjo Ślonska po ślonsku" Marka Szołtyska
+T-commerce to miano, co ôkryślŏ realizacyjõ transakcyji handlowych bez telewizyjõ kablowõ abo satelitarnõ. Je szyroko używanŏ, podobnie jak e-commerce.
+Niccolò Machiavelli, połne miano Niccolò di Bernardo dei Machiavelli (rodz. 3 maja 1469 we Floryncyji, um. 21 czyrwca 1527 tyż tam) – filozof, społeczny a polityczny pisorz, dyplōmat. Je nojbarzi znōmy ze traktatu "Il principe" ("Fyszt"), napisanygo 1516 a wydanygo we 1532, we kerym podowoł knify kej porzōmniy sprawować władza. Ôd uōnygo drugigo miana powstoł termin "makiawelizm". We 1559 jygo dzieła trafiōły na kościelny Indeks Zakozanych Kśōnżkōw.
+James Augustine Aloysius Joyce (nar. 2 lutego 1882 we Dublinie, um. 13 stycznia 1941 we Zürich) to bōł irlandzki pisŏrz, kery tworzōł we ynglandzkij gŏdce, mianowany "Emilym Zolōm Irlandyje" a uwŏżany za jednego ze nojsrogszych pisŏrzy 20. stoleciŏ. Nojbarzij znany z rōmanu "Ulisses".
+Tofaş (akrōnim ôd Türk Otomobil Fabrikasi A.Ş.) – turecki producynt aut ôsobowych i lekich dostawczych produkowanych ôd 1971 roku. Fiat Chrysler Automobiles posiadŏ 37,86% akcyje we spōłce Tofaş, a wszyjske produkowane bez niōm modele bazowały na licyncyjach italijańskigo kōncernu. Postrzōd akcjōnariuszy tureckich nojsrogszõ rolã ôdegrŏwŏ Koç Holding posiadajōncy 37,59% akcyje. Nowsze modele produkowane sōm pod markōm FIAT. W listopadzie 2007 roku napoczła sie w werkach Tofaş produkcyjŏ modelōw dostawczych z gamy Sevel. Talynt produkcyjnŏ fabryki przed 2007 rokym wynosiyła 250 tys. kōnsztōw. Po sztartniyńciu produkcyje trzech nowych modelōw użytkowych ôstała zwiynkszōnŏ do kole 375 tys. kōnsztōw rocznie. "Auta Świata" (z lŏt 1991–2007), Wyd. Print Shops Prego – Polskŏ/Mydia Connection, Warszawa.
+Miroslav Klose, (rodz. jako "Mirosław Marian Klose", 28 czyrwca 1978 we Ôpolu) – gōrnoślōnski fusbalok, kery wystympowoł we reprezyntacyji Miymcōw jako napodziorz. Rodzōny we Gōrnym Ślōnsku, we familiji ô szportowych tradycyjach. Ôd 1987 miyszkoł we Miymcach. Bōł chowańcym FC 08 Homburg, kaj zagroł 20 szpilōw a trefiōł 11 torōw. We lotach 1999 - 2004 wystympowoł we 1. FC Kaiserslautern, kaj zagroł 120 szpilōw a trefiōł 44 torōw. We lotach 2004 - 2007 wystympowoł we Werder Bremen, kaj zagroł 89 szpilōw a trefiōł 53 torōw. Ôd 2007 groł we Bayern München, kaj zagroł (do 29 listopada 2008) 41 szpilōw a wbiōł 16 tory. We piyrszyj reprezyntacyji Miymcōw we fusbalu napoczōn grać we 2001 roku, a do 26 lipca 2014 zagroł we ni 137 szpilōw a wbiōł 71 torōw. Je rekordzistōm wedle wbicio nojwiyncyj torōw we wszyjskich Mistrzostwach Świata cuzamyn (16). Zajta fusbalisty
+Molenlanden - gmin we Niiderlandach, we prowincyjo Połedniowo Holandyjo. Utworzōny we 2019 roku bez skuplowanie gminōw Molenwaard a Giessenlanden. Mo 191,58 km² wiyrchu a podug danych ze 2021 roku pōmiyszkiwało sam 44 414 ludzi.
+Kużenkino (rus. "Куженкино") - ôsiedle miejskij zorty we Rusyji, we twerskim ôbwodzie, we wołogowskim rejōnie. Na 2021 rok pōmiyszkowoło sam 1918 ludzi.
+Tic Tac (uoficyjolniy: tic tac) – cuksy ô roztomajtych zortach produkowane bez firma Ferrero, ôd 1969 roku. Sōm przedowane we małych plastikowych pakōngach. Downij bōły farbowane na roztomajte farby podug tego, kery mioły smak, terozki cuksy Tic Tac sōm biołe, a przezroczyjste kisty sōm kolorowe wedle smaku. Krōm tygo sōm tyż niykere limitowane edycyje.
+Węgorzewo (maz. "Wéngobork", miym. "Angerburg", lit. "Ungura") – miasto we Polsce, we warmińsko-mazurskim wojewōdztwie, siedziba wyngorzewskigo krysu a miejsko-wiejskigo gminu Węgorzewo. We lotach 1975-1998 miasto administracyjniy noleżoło do suwalskigo wojewōdztwa.
+The Hooters – amerykańsko skupina rokowo ze Filadelfiji, fungujōnco we lotach 1980-1995, reaktywowano we 2001. Znōmo ze szlagrōw takich kej "All You Zombies", "Johnny B", "And We Danced", "500 Miles" i "Satellite". Pora rokōw ze anfanga fōnkcjōnowanio skupiny ôgraniczoły sie do wystympōw we klubach a radyjowych sztacyjach. We 1983 The Hooters wydali swōj piyrszy albōm "Amore", ze ôryginalnōm wersyjōm "All You Zombies", kery przedoł sie we ōng. 100 000 ygzymplorzy. Skupina spōłpracowoła niyskorzi ze Cyndi Lauper przi nagraniu singla "Time After Time". Drugo halba lot 80. to ôkres nojwiynkszych sukcesōw skupiny sztartniynty platynowym sztatusym jeich drugij platy "Nervous Night". We 1995 The Hooters zawiesili swoja dziołalność na nastympne szyść lot. We 2001 doszło do reaktywacyji skupiny. 21 listopada tygo samygo roku skupina zagroła jedyn kōncyrt we Filadelfiji na 20-lecie lokalnego radyja WMMR ze Pynsylwaniji. We 2003 ôdbyła liczōnco 17 wystympōw trasa kōncyrtowo na terynie Miymcōw, niyskorzi we 2004 i 2005 nastympne dwie trasy po Miymcach, Szwajcaryji a Szwecyji. We czyrwcu 2006 ôdbyło sie piyrsze po reaktywacyji tournée sskupinyy we Zjednoczōnych Sztatach. We drugij halbie 2006 skupina sztartła nagrywać nowy materioł, piyrszy ôd wydanio we 1993 platy "Out of Body". Nowy albōm, "Time Stand Still", ukozoł sie 14 września 2007. Eric Bazilian – wokal, gitary, harmonijka, saksofōn, mandolina (uod 1980 do 1995 i ôd 2001) Rob Hyman – śpiyw, klawiyry, cyjo (uod 1980 do 1995 i ôd 2001) David Ôsikkinen – perkusyjo (od 1980 do 1995 i od 2001) John Lilley – gitara, mandolina, klawiyry, śpiyw (uod 1980 do 1995 i ôd 2001) Fran Smith, Jr. – basgitara, śpiyw (od 1980 do 1995 i od 2001) Bobby Woods – basgitara (uod 1980 do 1983) John Kuzma – gitara (uod 1980 do 1983) Andy King – basgitara (uod 1984 do 1987) Rob Miller – basgitara (uod 1983 do 1984) Mindy Jostyn – krzipce, harmonijka (uod 1992 do 1994) 1986: "Nervous Night" 2004: "The Ultimate Clip Collection" Ôficjalno neczajta Profil skupiny na zajcie MySpace
+Boguszōw-Gorce (pol.: "Boguszów-Gorce", miym. : Boguszów: "Gottesberg", Gorce: "Rothenbach") – miasto we Polsce, we dolnoślōnskim wojewōdztwie, we wałbrziskim krysie. Powstoło we 1973 roku bez skuplowanie miast Boguszōw (miejske prawa 1499), Gorce (miejske prawa 1962) a wśōw Świdnicke Kuźnice a Stary Lesieniec.
+Adrianus Eversen (nar. 13 stycznia 1818, um. 1 grudnia 1897) – niderlandzki malyrz miastowego baukōnsztu. Sztudiyrowoł malyrkã pod richtōngym Cornelisa de Kruyffa. Miyszkoł i robiōł we Amsterdamie. Wystawioł tyż we Den Haag i Leeuwarden, a tyż poza granicami Niderlandōw m.in. we Bremen, Dresden, Berlinie i Wiedziyniu. Bōł czōnkym ferajnu Arti et Amicitiae, przinŏleżoł do niderlandzkij elity artystycznyj. Jego kōnkuryntym bōł Cornelis Springer. Roboty Eversena ôdznaczajōm sie topograficznõ akuratnościōm, świadczōm tym ô mierziōntności autora, stanowiōm jego poetyckõ ôdpowiydź na atmosferã dziynnego życiŏ we niderlandzkich miastach. Ôsobliwõ rolã w jego ôbrazach ôdegrŏwało światło, kere było postrzodkym wyrazu i sużyło budowaniu launy. Burlington Paintings - biografijŏ Art Renewal Center - galeryjŏ
+Michał Grażyński (rodz. 12 moja 1890 we Gdowie, um. 10 grudnia 1965 we Lōndynie) - polski polityker, kapitōn rezerwy piechoty Polskiego Wojska, dziołocz niypodległościowy, społeczny a harcerski, dochtōr filozofiji a prawa. Wojewoda ślōnski we lotach 1926-1939.
+XX wiek • XXI wiek • XXII wiek 2001 « 2002 « 2003 « 2004 « 2005 « 2006 » 2007 » 2008 » 2009 » 2010 » 2011 Tusty Sztwortek: 23 lutygo Ôstatki: 28 lutygo Popielec: 1 marca Niydziela Palmowo: 9 kwietnia Wielgi Sztwortek: 13 kwietnia Wielgi Piōntek: 14 kwietnia Wielgo Sobota: 15 kwietnia Wielkanoc: 16 kwietnia Pyńdziołek Wielkanocny: 17 kwietnia Wniybowstōmpiyniy: 28 moja Zesłaniy Ducha Świyntygo: 4 czyrwca Boże Cioło: 15 czyrwca
+Bartłomiej (Bartosz) Paprocki herbu Jastrzymbiec (rodz. ōng. 1540 we Paprockij Wole, um. 27 grudnia 1614 we Lymbergu) - polski a czeski heraldyk, historyk, pisorz a tłumacz. Je mianowany fatrym polskij a czeskij heraldyki. WYdoł m.in. "Herby rycerstwa polskiego".
+Czuwaszyjŏ (ru. Чува́шская Респу́блика — Чува́шия, chv. Чӑваш Республики — Чӑваш Ен) - je autōnōmicznōm republikōm we Rusyje.
+Mandżury - Nacyjŏ s tōnguskich ludōw zamiyszkujōnca hlawniy Mandżuryjŏ we Chinach. Jejich gŏdka to Mandżurskŏ gŏdka, nale małŏ fto poradziy niyōm gŏdŏć.
+Jedyn – naturalno nōmera rozlygowano pōmiyndzy 0 a 2. Nojmajso całkowito nōmera dodatnio, niy je ani piyrszōm nōmerōm, ni złożonōm nōmerōm. Bez niykerych uznowano za piyrszo naturalno nōmera, atoli zauobycz uznowane je, aże nul tyż je naturalnōm nōmerōm.
+Édouard Manet (rodz. 23 stycznia 1832 we Paryżu, um. 30 kwietnia 1883 we Paryżu) – francuski malyrz, poważany za jednygo s piyrszych impresjōnistōw. Na jygo dzieła mioły ajnflus malunki Tycjana. Nojbarzi znōmy ze ôbrozōw "Le Déjeuner sur lherbe" (śnodanie na trowie) a "Olympia". Na ôbu przedstowioł baby po nagu, ôbadwa bōły wystawiōne we 1863 roku a doły sztich do srogigo zgorszynio. Internecowo galeryjo - Manet Manet we serwisie abcgallery.com
+Cieszyńske ôbleczyniy je ludowe ôbleczyniy zauobycz noszōne ôd Ślōnzokōw miyszkajōncych we Ślōnsku Cieszyńskim. Bez jaki ôkres czasu chopske cieszyńske ôbleczyniy ôdchodźōło we przepōmniyniy, atoli babsko wersyjo tygo regijōnalnygo ôbleczynio sztyjc bōła upiykniano a rozkwitała. Baby chodzowały po cieszyńsku na beztydziyń aże do XX stolecio. We becyrku Cieszyna, Skoczowa, Bielska a Frysztadu szyto bōła zorta ôbleczynio mianowano „wałaskim”, ze szkrabkōm noszōno ani ôd cerōw inteligyntōw. Babske ôbleczyniy. Babsko zorta stroju skłodała sie ze hymdy, biołyj jakle ze rubymi rynkawōma, klajdu mianowanygo "żywotkym", sztikowanygo gorsecika a wiyrchnigo ciymnygo hymdu ze faborkōm - "galōnkōm". Niikej trefiōła sie tyż zopaska, szpyncer, jake ôzdobne glazyjki a papucie. Chopske ôbleczyniy. Chopy szaćōły sie we dugo aże do kolanōw hymda, "bruclek", eli westa ze metalowymi kneflōma, "kamizol" - jakla, "nogawice" - knisztrymfy a wysoke harboły, mianowane "polokōma". Ôblyczynia ludowe Gōrnego Ślōnska
+Sewastopol (ukr. a rus. "Севастополь", krm. "Акъяр") - miasto ze ekstra sztatusym, rozlegowane na pōłwyspie Krym. Je do sporu miyndzy Ukrajinōm a Rusyjōm, de facto ôkupowane bez Rusyjo. Srogo wojynno morsko hawyna nade Czornym Morzym.
+Franciszek Maksymilian Pieczka (nar. 18 stycznia 1928 we Godowie, um. 23 września 2022 we Warszawie) to bōł ślōnski szauszpiler tyjatralny, filmowy, a tyż dubbingowy. Bōł ôn nojlepij znany za rolã Gustlika we polskim serialu „Czterej pancerni i pies” (1966–1970) a rolã Świyntego Pyjtra we „Quo vadis” (2001). Bōł kawalerym Ôrdera Biołego Adlera nojstarszego i nojwyższego ôdznaczyniŏ państwowego Polskij Republiki. Biografijŏ. Pieczka narodziōł i chowoł sie we Godowie, dziedzince kole Władzisłōwa we Gōrnym Ślōnsku. Synek ôd Waleryje (Waleski) ôd Popkōw a Franciszka (syniora), weterana piyrszyj wojny światowyj (we niymieckij armiji) i ślōnskich powstań (po polskij zajcie). Bōł ôn nojmodszy ze szejściōrga rodzyństwa. Przed drugōm wojnōm światowōm szpiloł na ôrganach we kościele we Godowie a mioł roboty na polu i wypasoł krowy na łōnkach wzduż rzyki Ôlzy a ônyj dopłygi, Lesznicy. Już za bajtla interesowoł sie kinym. Chodziōł na seanse kinowe do ôddalōnego ô pŏrã kilōmetrōw Władzisłōwa, a niyskorzij (po aneksyji czeskigo „Zaôlziŏ” ôd Polŏkōw we 1938 roku) tyż do pobliskij Zawady. Po kōńcu drugij wojny światowyj zaczōn sztudiyrować szauszpilstwo. Bōł absolwyntym PWST we Warszawie (1954). Swōj debiut mioł we Tyjatrze Dolnoślōnskim we Jelynij Gōrze. Niyskorzij przeszoł do kludzōnego bez Krystynã Skuszankã Ludowego Tyjatru we Krakowie. Sam wystympowoł ôd 1955 do 1964 roku. Niyskorzij (1974–2015) bōł szauszpilerym we Powszechnym Tyjatrze we Warszawie. Szpiloł we wiyncyj aniżeli stu filmach, tak polskich, jak i zagranicznych. We spamiyńci ôglōndŏczy zapisoł sie kreacyjami we produkcyjach: „Ziemia obiecana”, „Potop”, „Quo vadis”, „Konopielka” abo „Jańcio Wodnik”. Moc hyrskości a sympatyje dostoł dziynki role Gustlika we serialu „Czterej pancerni i pies”. We 2016 roku spōmōg akcyjõ boju ze smogym we Gōrnym Ślōnsku. Wystōmpiōł we filmowym klipie "Nie truj sąsiada!" nagranym pospōł ze miastym Władzisłōw. 11 listopada 2017 roku ôdznaczōny nojwyższym polskim państwowym ôdznaczyniym, Ôrderym Biołego Adlera 2020: "Falenicka Atlantyda" 2020: "Dialog. Życie zapisane w listach" Franciszek Pieczka we bazie IMDb Franciszek Pieczka we bazie filmpolski.pl Franciszek Pieczka we bazie Filmweb
+Kartŏfelzalat – zielyninowe danie zaôbycz niymieckich kuchnie (we tym cum bajszpil bajerskij a austryjŏckij), kere wystympuje tyż we ślōnskij kuchni. Głōwnym skłŏdnikym kartŏfelzalatu sōm tak jak podug miana kartŏfle, inksze zielyniny kere sie przidŏwŏ do kartŏfelzalatu to sōm cwibla, ôgōrka, zeler a inksze. Ôkrōm zielynin, do kartŏfelzalatu przidŏwŏ sie tyż rŏz za kej majōnyjzã a ślydzie.
+Nupel to je zorta bawidołki lo niymowlokōw, kero mo udować maminy sutek, a wrażōno bajtlowi do gymby sprowio, co uruchōmio mu sie ôdruch cyckanio. Nojczyńści je zuōnaczōno ze gumy. Nadużywaniy nupla je krytykowane ôd ôrtodontōw skiż tygo, co powoduje skrziwiyniy zgryzu.
+Briftryjger to je pracownik pocztowygo amtu, kery dostarczo brify, pakety, telegramy a inksze przesyłki.
+Rutulskŏ gŏdka – nachŏ-dagestańskŏ gŏdka s tajli lezgijskich gŏdek ôficyjnŏ we Dagestōniy użiwanŏ bez Cahurōw. Użiwanŏ je we Dagestōniy we Rusyje a Rejōniy Sheik a Rejōniy Kax we Azerbejdżōniy. We ynglickej gŏdce: Rutulskŏ gŏdka na Ethnologue
+Uobroz wrōga – wspōlny wizerōnek wrōga postřōd danyj grupy spouečnyj, niyřodko pozbawiajōncy go charakteru hōmanitarnygo a typ profilowanio ôpartygo na upředzyniach, kere poune sōm strōńničości a kerujōm na wrōga agresyjo a přymoc. W celu pōguymbiynio tychže awersōw stosuje sie postřōd spouečności propaganda. Niymouo rola we tym grajōm medja, wuadze a inteligyncyjo danygo narodu lebo grupy spouečnyj. Kej bajšpil, po ataku na World Trade Center s 2001 roku agresyjo do Arabōw stoua sie fest silno po wystōmpiyniu Georgea Busha zapowiadajōncygo walka s terroryzmym.
+Djalykt jabłōnkowski je djalyktym ślōnskij godki, używanym we tzw. trōjwsi beskidzkij (Javořinka, Istebna, Koniakōw). Kej ślōnsko godka podle polskij tradycyji je rōzpatrziwano kej djalykt polskij, godo sie ô gwarze jabłōnkowskij. Uodrōżniynio ôd inkszych djalyktōw. Nojbarzi charakterystycznōm cechōm ôd tygo djalyktu je "jabłōnkowaniy", co ôznoczo, aże we plac dwōch rajōw spōłgłoskōw č, dž, š, ž i ć, dź, ś, ź, momy sam nojczyńści jydno raja zmiynkczōnych spōłgłoskōw č, dž, š, ž. Bestoż trza pamiyntać, iże take słowa, kej "žima", "žlje", "može", "suožimý", "pšakrew", "ješče", "chčouo", "grač", "časým", čyto sie tak po prowdzie jak: "žjima", "žjlje", "možje", "suožjimý", "pšjakrew", "ješjčje", "chčjouo", "gračj", "čjasým". Čynsto atoli mōmy tyž we tym djalykcie wele tych miynkych č, dž, š, ž ajnfachowe spōuguoski ć, dź, ś, ź. Pode suowackym ajnflusym pokozauo sie sam tyž miynke l, kere ôznačōne je we tekście bez lj. We djalykcie jabuōnkowskym nosowo samōguosko postřednio miyndzy e i y (ý), kero škryflano je sōm kej ýn/ým, atoli ino we yndōngach mo ausšpracha -ým. We piyršyj ôsobie ličby mnōgij je yndōng -mý. Ř je wyraźne. Akcynt pado na piyršo sylaba. Wele niysylabotwōrčygo u (u) přōdzi čynsto trefiauo sie zymbowe l (l welaryzowone). Niyjaki česki ajnflus pokozuje sie sōm a ôd zajty fōnetyčnyj ("chuapcy", "dyři") i we zapožyčyniach ("holcy", "cesta"). Proteza u- (u-) wystympuje před o ("uociec") i před u ("uōgwařili"). Bajszpil tekstu we djalykcie. No býuech už takym holčiským, miouech szesnoście rokōw. Ôže mi tež chciouo kajsi wyjść puo cichu před ôcōma. Ljygouech we stodolje, no ji s mojimi rowieśniokōma my sie uōgwařili, že pudymý dziśka se zaśpiýwać »Hore dziedzinōm«. Pozbierali my sie už wiečōr, prōgujýmý, alje tam my spiýwali, kany nejmiyni chauup býuo, buo kej šli ci starsi holjcý, tož nos potým přyganiali. Musieli my uciekać do pljacu. Podoboua sie nōm hanōno u Poljaka jydno dźýwka. Přidýmý tam wiečōr – ješče niy spali. Zaziyrōmý puoza ôkna – mać tam sie už rozbiýro, ôciec tam cosi marči, a nejstarši braciksie chyto wiečeře – tež býu přidzōny ze smykōw. (Jistebne).
+Zambijo (Republika Zambije, ang.: "Republic of Zambia"), downij Rodezyjo Pōunocno - państwo we pouedniowyj Africe, bez dostympu do mořa. Ôbšar Zambije ôbejmowo lekko pofoudowany puaskowyž (1000–1400 m n.p.m.), kery stanowi znočno tajla lewobřežnygo dořeča Zambezi. Na pouedniu znojduje sie rozlygua Dolina Luangwy, s jydnyj strōny ôgraničōna bez pasmo gōrske Mučinga. Zambijo mo granica s 8 państwōma. Coukowita dugość granic wynosi 5 664 km s čygo na poščygōlne kraje připado: Angola 1 110 km Dymokratyčno Republika Kōnga 1 930 km Malawi 837 km Mozambik 419 km Namibijo 233 km Tanzanijo 338 km Zimbabwe 797 km Botswana < 1 km
+Mykułynci (ukr. "Микулинці") - ôsiedle miejskij zorty na Ukrajinie, we tarnopolskim ôbwodzie, we terebowljanśkim rejōnie. Na 2017 rok pōmiyszkiwało sam 3676 ludzi.
+Małopolsko – historyczno krajina we Polsce, kero ôbejmuje połedniowo-wschodnio tajla państwa, na wiyrchu a tajlowo we postrzodku dorzyczo Wisły. Stolicōm a znamiynnym miastym regijōnu był Krakōw. Puźniyj ôbszor Mołopolski był potajlowany. Krakōw i zachodnie ôkolice ôtrzymoły miano Zachodniyj Galicji. Inksze srogsze miasta (przez 100 tyś. ludzi) to: Lublin Czynstochowa Radōm Sosnowiec Kelce Bielsko-Bioło Dōmbrowa Tarnōw
+Bala Türkvizyon 2015 - piyrwŏ edycyjŏ kōnkursu piosenek Bala Türkvizyon lŏ bajtlōw kere majōm 8 - 15 rokōw. 13 krejōw a regionōw brŏłŏ udziŏł. Pōnkty sōm kalkulowane 100% ôd jednŏ-perzonowegŏ jury ôd kŏżdej nacyje. Azerbejdżōn piyrw wygrŏł kōnkurs, nale niyskorŏ ôstŏł zdyskwalifikowany skuli artistki kerŏ miŏłŏ ino 5 rokōw co je felerne s prawidłami kōnkursã, bez co Kazachstōn je zwyciynscōm. Lokalizacyjŏ. Nŏjprzōd ôbranŏ Mary we Turkmyniystaniy, niyskorŏ pomiyniyōnŏ na Aszhabat we tym sōmym kreju, nale na kōniyc ôbranŏ Istanbuł jako plac kōnkursowy.
+Koalicyjŏ Ôdnowy Republiki Swoboda i Nadzieja (pol. "Koalicja Odnowy Rzeczypospolitej Wolność i Nadzieja", KORWiN, Wolność) to je polskŏ prawicowŏ, paleolibertariańskŏ i ojroscyptycznŏ politycznŏ partyjŏ, co jōm założyli działŏcze Kōngresu Nowyj Prawice skupiyni naôbkoło Janusza Korwin-Mikkego, a je zaregistrowanŏ we gyrichcie ôd 23 czyrwnia 2015. Terŏźnie ônyj liderym je Janusz Korwin-Mikke. 2015 – 722 999 gosōw (4,76%) 2019 – "czōnki kandydowali we rōmach Kōnfederacyjŏ Swoboda i Samostanowiynie" 2015 – Janusz Korwin-Mikke (przegranŏ) Piyrszŏ tura: 486 084 gosōw (3,26%) 2020 – Krzysztof Bosak* (przegranŏ) Piyrszŏ tura: 1 317 380 gosōw (6,78%) Czōnek RN, spōlny kandydŏt Kōnfederacyje. wolnosc.pl
+Dymokratyczno Republika Kōnga ("République démocratique du Congo") – trzecie pod wzglyndym wielgości państwo Afriki, położōne we jeji strzodkowyj tajli, we dorzyczu rzyki Kōngo, u keryj ujścio mo 37 km dostympu do Ôceanu Atlantyckigo. Nazwa, co ôznaczo "fyszter", pochodzi ôd ludu Bakōngo. W ôkresie kolōnialnym DR Kōnga bōła mianowano Swobodne Państwo Kōngo (do 1908) a Belgijske Kōngo (do 1960), a po uzyskaniu niypodlygości we rokach 1971-1997 Zajir. Do ôdrōżniynio ôd Republiki Kōnga ("Kōngo-Brazzaville"), DR Kōnga bōła znano tyż jak Kōngo-Léopoldville, a terozki, po smianie miana stolice, jak Kōngo-Kinshasa. Nojwiynksze miasta: Kinshasa, Lubumbashi, Mbuji-Mayi, Kisangani, Kananga. Miyszko sam przez 250 etnicznych grup. Nojwiynksze to Kōngo, Luba i Mōngo.
+Zdziary (pol. "Zdziary", do 2013 Ździary, pol. "Ździary") - wieś we Polsce, we podkarpackim wojewōdztwie, we niżańskim krysie, we gminie Jarocin. We lotach 1975-1998 wieś administracyjniy noleżoła do tarnobrzeskigo wojewōdztwa.
+Lesignano – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Serravalle. Serravalle Cà Ragni Cinque Vie Dogana Falciano Ponte Mellini Rovereta Valgiurata
+Gōwny banhow we Brnje (czes. : "Brno hlavní nádraží", miym: "Hauptbahnhof Brünn") je nojstarszy banhow we Czeskij Republice (1838), je wielgi morawski banhow, ma 6 bansztajgōw. Na Brno gōwny 7 banow przichodzi a 470 pasażerskych cugōw pro dziyń kursuje. Banhow Bana Cug Brno
+Muzeum to je instytucyjŏ powołanŏ do grōmadzyniŏ a flyjgi nad ôbiektami, co majōm jakeś znaczynie historyczne abo artystyczne. We srogich muzeach niywielgŏ tajla tych ôbiektōw je udostympnianiŏ publiczności we formie wystŏwek stałych abo czasowych, za to ôstatek je przechowowany we przisztymowanych do tego składach. Miano "muzeum" je zrobiōne ôd łacińskigo "musaeum", kere za to bōło utworzōne ôd greckigo "mouseion" – plac abo chrōm przeznaczōny muzōm, greckim bōstwōm roztōmajtych zort kōnsztu. Muzeum to tyż zorta antycznych ôstrzodkōw naukowych. Terŏźnie na świecie je wiyncyj niż 55,000 muzeōw.
+Luwr (fr.: "Musée du Louvre") to je downy krōlōw pałac we Paryżu, a terozki muzyjōm kōnsztu. Nojstarsze uōnygo tajle bōły stowiane we XII stoleciu ôd Filipa II Augusta. Zajmuje 60 000 m² placu, we 2007 miało 8 300 000 zwiydzajōncych. Ôd drugij połowy XIV stolecio bōła sam krōlewsko rezydyncyjo. Je to jydno ze nojsrogszych a nojstarszych muzyjōw na świecie. Je rozlygowane miyndzy Sekwanōm a Rue de Rivoli a Zygrodōma Tuilerie, we cyntrōm Paryża. Uo jygo fōngowaniu jako muzyjōm idzie godać ôd 1692, wōunczas Ludwik XIV ôdymknōł sam piyrszo galeryjo starożytnyj bildhauerstwa we "Salle des Caryatides". Ôficjalniy jako muzyjōm fōnguje ôd 1791 a bōła to decyzyjo Zgromadzynio Norodowygo we czas Francuskij Rewolucyje. Terozki sōm sam prezyntowane dzieła starożytnygo kōnsztu (uosobliwie rzezaniy a dynkmale) a tyż ôbrozy, s kerych nojbarzi znajōmy je "Mona Lisa" Leonarda da Vinci.
+M&Ms – szekōladowe bōmbōny we kolorowyj polywie. Produkowone bez Mars Incorporated. Miano bōmbōnōw je abrewiacyjōm wyrażyo "Mars & Murries" ôd skuplowanio mianōw jich wynalozcōw – Forresta Edwarda Marsa a Brucea Murriego. ôficjalno zajta M&Ms
+Gōrzany – etnicznŏ podskupina Ślōnzŏkōw, miyszkajōncŏ na Gōrnym Ślōnsku, we Gōrnoślōnskim Rejōnie Industryjalnym, na Ślōnskij Chyży, ôkolice miast: Bytōm, Glywice, Ślōnskŏ Ruda, Siymianowice, Tarnowske Gōry, Piekary. Gōrzany przōdzij stanowiyli bauerskõ etnograficznõ grupã. Mieli pŏrã myńszych skupisk ludności z cechami istymi kulturze bauerōw, a dyć ze szichtami znakōw powstōnych pod wpływym inakszych warōnkōw życiŏ i roboty. Gōrzany to zaôbycz miyszkańcy przestrzyństw blisko grub, kere we dŏwnyj ślōnskij gŏdce ôkryślało sie "gōrami".
+Dołgoprudnyj (rus.: "Долгопру́дный")- miasto we Rusyji, we moskewskim ôbwodzie. Zajmuje 20.7 km² placu a mo 80 457 miyszkańcōw (2008). Prawa miejske ôd 1957. Maszynowo a chymiczno industryjo. Ze Dołgoprudnygo pochodzi skupina pagan-folkmetalowo Arkona. Neczajta Dołgoprudnygo
+Tyj je używane we zwykłyj godce a niynaukowe miano ziylinōw ze grupy kamelijo (łac. "Camellia"). Widzany jako napitek, rychtowany ze frysznych abo suszōnych liśćōw (roz za kedy tyż ze sztyngli) tyju, fefermincki abo kamelkōw, kere zalywo sie gorkōm abo wrzōncōm wodōm.
+Maciej Kamil Kopiec (rodz. 12. lipnia 1990. we Władzisłowiu) – ślōnski a polski politiker, gyszefciorz, deputyrowany na Syjm IX kadyncyje. Żywobycie. Rodźōł sie we Rydōłtowach, co bōły wtynczos tajlōm Wodzisławia. Sztudjyrowoł na Ekōnōmicznym Uniwersytecie we Katowicach, kaj ôtrzimoł diplōm bakalaura ze ekōnōmije (2013.) a magisteriōm ze zarzōndzanio (2015.). Ôd 2010. bōł aktiwny we partyjach ôd Janusza Palikota, we marcu 2012. bōł liderym sztruktur Ruchu Palikota we Rybniku, a ôd 2013 – Twojigo Ruchu, bōł tyż człōnkym forsztandu tyj partyje. Ôd 2014. kludźōł budowlano fyrma, jak tyż biōro niyruchōmości. We 2019. przikuplowoł sie do partyje Jor ôd Roberta Biedronia. Bōł szefym welōnkowego sztabu kandidata na ojroposła Łukasza Kohuta, niyskorzij kerowoł uōnego poselskim biōrym.   We parlamyntarnym welōnku 2019 wysztartowoł ze piyrszego placu na liście Sojuszu Dymokratycznyj Lewice we rybnickim becirku (jak przedstowiciel partyje Jor). Dostoł mandat posła na Syjm IX kadyncyje, po tym jak zdobōł 14 973 sztimy. We Syjmie ôstoł człōnkym Kōmisyje Infrasztruktury, Kōmisyje Norodowych a Etnicznych Myńszości a Kōmisyje Socjalnyj Politiki a Familije. We czyrwniu 2021., kej rozwiōnzoł sie Jor, przeszoł do Nowyj Lewice. Bōł człōnkym «Ślōnskij Sztamy», co ôrganizowała informacyjno kampanijo na tymat ślōnskij norodowości a godki przed Cynzusym we 2021. We kwiytniu 2023. zapowiedzioł, iże słoży projekt zakōnu, napisany cuzamyn ze Rafałym Rzepkōm, kery przizno Ślōnzokōm sztatus etnicznyj myńszości.
+Efekt Coriolisa – efekt kery do sie ôbserwować we tych ukłodach ôdniesiynio, kere sie zwyrtajōm. Ôbiawio sie tym, co cioła we takim ukłodzie niy poruszajōm sie po prostyj, ino zakryncajōm. Zdowo sie, co zakryncajōm skiż dziołanio jakij śōły. Je to śōła pozorno, kero lo ôbserwatora s poza ukłodu niy fōnguje. Lo uōnygo to ukłod zmiynio rozlygowaniy a cioło poruszo sie po prostyj, do zgody ze piyrszōm zasadōm dynamiki. Śōła Coriolisa idzie porachować podug mustra: formula_1 Ze uōnōm śōłōm je zwiōnzany szwōng Coriolisa: formula_2 Ôznaczynio: "m" – masa cioła, "v" – uōnygo gibkość, "ω" – gibkość kōntowo ukłodu, a formula_3 – wektorowy iloczyn. Na Ziymii skirz dziołanio uōnygo efektu woda we badywanie kej ślatuje do gulika zwyrto sie do zgody ze ruchym wskozōwek zygora na połedniowyj pōłkugle, a na ôpy do nij na pōłnocnyj pōłkugle. Na rōwniku ślatuje rajn, bes zwyrtanio. Tak samo zwyrto sie wiater we cyklōnach. Skirz efektu Coriolisa we balistyce biere sie poprowka, coby niy trefić mino.
+Garmisch-Partenkirchen – targowy gmin we Miymcach, we landzie Bajery. Mimo aże niy mo miejskich prow, je siedzibōm krysu Garmisch-Partenkirchen. Mo 205,66 km² wiyrchu a podug danych ze 2012 roku pōmiyszkiwało sam 25 901 ludzi. Je rozlygowane na wyżce 708 m n.p.m., wele Alpōw. Garmisch a Partenkirchen bōły aże do 1935 roku ôsobne, skuplowano je na rozkaz Hitlera skiż Ziimowych Igrzysk Ôlimpijskich we 1936 roku. Ôstrzodek zimowych szportōw a turystyki.
+Tōngua – jydno s wysp archipelagu Haapai, noležōncygo do Krōlestwa Tōnga, na kerej znojduje sie wioska ô tym samym mianie. Pouožyniy: 20°01 S; 174°46 W. Zdjyńcie satelitarne
+Macéj Bańdur () - kaszebski godkoznowca, przekłodocz, dziynnikorz i aktywista, głōwny redachtōr cajtōnga Skra. Rodzōny we Złociyńcu we zachodniopōmorskim wojewōdztwie. Sztudjyrowoł skandynawsko filologijo we Gdańsku a godkoznowstwo we Leidzie. Na kaszebsko godka przełożōł Małego princa ôd Antoinea de Saint-Exupéryego (kasz. "Môłi Princ"). Propaguje używaniy klasycznyj ôrtografije kaszebskij godki, krytykuje tak mianowany "kōmpromis" ze 1996 roku, prōmowany ôd Kaszebsko-Pōmorskigo Zrzeszynio.
+Chuluota - census-designated place we USA, we sztacie Florida, we hrabstwie Seminole. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 2483 ludzi.
+Maołfaonküch (wymołwa: [mɔːwfɔːnkyx], inksze miana: möłfonküh, śüsterpop) – zorta smażōnki, kero wywodzi sie ze regijōnu sztadu Wilamowicy. Je to jedno ze niyroztolicznych typowych wilamowskich dańōw. Ôde klasycznyj smażōnki ôdrōżnio sie tym, co je podowano na fecie prosto ôd skwarkōw a mo we sie mōnka s mlykym. Nojlepi je ja serwiyrować ze chlybym s masłym.
+Zadar (it. "Zara") – miasto we Chorwacyje, rozryglowane we pōłnocnyj tajli Dalmicije, nad Adriatyckim Morzem. Stolica kōmitatu Zadarska županija. Zadar mo morsko hawyna, a wele dziedziny Zemunik Donji lotniczo hawyna ("Zračna luka Zadar/Zemunik"); sztad je tyż srogim ostrzodkym industryjowo-handlowym. We cyntrōm stoji moc zabytkōw ôd rzimskich rokōw, bez Strzednie Storocza do XX stolecia.
+Beata Maria Szydło s chałpy Kusińska (rodz. 15 kwietnia 1963 we Ôświyńcimiu) – polsko politykerka, posłanka ku polskimu Sejmowi, ôd 16 listopada 2015 do 11 grudnia 2017 prymier Polski. Przinoleży do partyje Prawo i Sprawiedliwość.
+Trzeci ślōnski aufsztand to bōł zbrojny kōnflikt, co trwoł ôd 2 mŏja do 5 lipnia 1921 we Gōrnym Ślōnsku pōmiyndzy propolskimi powstańcami a czōnkami niymieckich paramilityr ôrganizacyji ze sparciym ôd regyrōnku Weimarskij Republiki. Trzici ze ślōnskich aufsztandōw. Zadek. Po przegranyj piyrszyj wojnie światowyj Niymce znŏdły sie we chaosie. Cysŏrz Wilhelm II. abdankowoł a krŏj spustoszyły masowe haje (rewolucyjŏ listopadowŏ, aufsztand ôd Spartakusa, wielgopolski aufsztand, Bajerskŏ Sowieckŏ Republika). Do terynōw wŏżnego ekōnōmicznie Gōrnego Ślōnska mioły rożczynia nowo powstōne krŏje: Polska i Czechosłowacyjŏ. Umŏwa wersalskŏ ze czyrwnia 1919 roku przewidowoła nastympujōnce usōndzynie spiyrki: Czechosłowacyjŏ dostanie tajlã krysu Racibōrz (art. 83), a we ôstanyj tajli ôpolskij regyncyje – krōm krysōw: Grodkōw, Niymodlin, Nysa, a niyblank Prudnik – dojdzie do absztimōngu, coby ludzie sami mogli sie wypedzieć, przi kerym krŏju chcōm być – Polska abo Niymce (art. 88). Absztimōng bōł zaplanowany na marzec 1921 roku. Nad ônego wykōnaniym mioła wachować Miyndzysojuszniczŏ Kōmisyjŏ Reskyrujōncŏ i Absztimōngowŏ we Gōrnym Ślōnsku (). Armijŏ niymieckŏ musioła ôpuścić regiōn a bōła zastōmpiōnŏ bez siyły ôd Aliantōw, co bōło we nich 11129 francuskich wojŏkōw, 4676 brytyjskich i 5075 italijańskich. Sztart aufsztandu. Wynik gōrnoślōnskigo absztimōngu bōł niykorzistny dlŏ Polŏkōw. Za nowõ granicã pōmiyndzy Polskōm a Niymcami zapropōnowanŏ bōła tm. linijŏ ôd Korfantego, leko umiyniōnŏ ôd francuskigo jyneroła Le Ronda, co dołaby Polsce cołkõ wschodniõ tajlã Ślōnska aże pod Ôpole. Ôd drugij zajty bōła propozycyjŏ ôd grŏfa Sforzy, italijańskigo ministra spraw auslyndzkich, co uzdŏwała przekŏzać dlŏ Polski bezma cołki regiōn industryje bez Gliwic, Zŏbrzŏ i Krōlewskij Huty. Bez to, iże tyn ôstatni projekt mioł być przesłany do Lōndōnu pod dyskusyjõ Rady Nojwyższyj, polskŏ zajta uzdoła zaczōńć trzici aufsztand we nocy ze 2 na 3 mŏja 1921 roku. Zarŏz przed tym, 1 mŏja, zaczōn sie sztrejk gyneralny. Wszyjskich insurgyntōw bōło kole 60 tysiyncy, ze tego 25 tysiyncy aktywnie wojowało na frōncie. Ciōng trefiyń. Za kōmandyra Naczelnyj Kōmyndy Wojsk Insurgynckich bōł podoberst grŏf Mathias von Brudzewo-Mielzynski ze Chobienic we Wielgopolsce, a ôd 6 czyrwnia podoberst Kazimierz Zenkteller ze Wojnowic tyż we Wielgopolsce. Po prŏwdzie ze czōnkōw NKWI, co ich bōło pŏrunŏstu, ino Jan Józef Ludyga-Laskowski, Alfons Zgrzebniok, Józef Rymer i Klemens Borys bōli ze Ślōnska. Reszta ludzi bōła sebranŏ ze inkszych regiōnōw Polski, nojczyńścij ze Wielgopolski. Aufsztand zaczōn sie nocōm ze 2 na 3 mŏja 1921 roku kej Polŏki wysadzili wŏżne mosty pod Ôpolym, Prudnikym, Biołõ, Kandzierzinym, Siołkowicami i Krapkowicami. We piyrszym tydniu aufsztandu insurgynty zajōnli regiōn ôpisany linijōm ôd Korfantego. Niyskorzij, ôd 11 do 20 mŏja umocniyli sie na frōncie, a 21 mŏja zaczła sie kōntrataka wojsk niymieckich, co wiedzioły sie rady ôdbić Anaberg i Kandzierzin, ale niy poradziyły przerwać frōntu. Nojważniyjszŏ batalijŏ tego aufsztandu trefiyła sie we dniach 21–26 mŏja pod Anabergym, jak przeciwko polskim insurgyntōm stanyła tyż kōmpanijŏ frajwilikōw ze Dolnego Ślōnska, co we ônyj za kōmandyra bōł Hans Heinrich XVII. Hochberg, synek ôd pszczyńskigo princa. 3 czyrwnia niykere ôficyry ze grupy „Wschōd” zbuntowali sie przeciwko Korfantymu i ôgłosiyli kapitana Karola Grzesika za kōmandyra insurgyntōw. Korfanty uciyk do wiernych sobie ôddziałōw, bo boł sie ô swoje życie, a na drugi dziyń ślōnske marynarze heresztowali buntownikōw. Aufsztand sōm we sobie bōł niylegalny, tōż hned po ônego zaczyńciu insurgyntōw zaczły atakować tyż wojska aliancke. We Bytōmiu i Katowicach do insurgyntōw strzylały tanki i tam padło pŏrã ôsōb, a kole Rybnika we boju życie straciyło 19 Italijŏkōw. We kōńcu zawarto bōło porozumiynie, co podle niego alianty przejynli niykere miasta (Bytōm, Katowice, Tarnowske Gōry, Zŏbrze), a insurgynty jy blokowali na czas aufsztandu. Po 7 czyrwnia walki ustoły, jak miyndzy zajtami i przi udziale aliantōw, trwały pertraktacyje. Miyndzy ôbie zajty weszły wojska angelske i francuske, a linijŏ dymarkacyjnŏ szła po liniji dotychczasowego frōntu. Miyndzysojuszniczŏ Kōmisyjŏ nakŏzała wszyskim tyż wycŏfać sie ze terynu absztimōngu. 5 lipnia podpisany bōł rozejm. 12 paździyrnika 1921 roku Kōmisyjŏ uzdała, jak mŏ wyglōndać granica polsko-niymieckŏ we Ślōnsku, a 20 czyrwnia 1922 Polska wziōnła przejmować teryny, co bōły ônyj prziznane. Ôficjalnie regyrowanie bōło przekŏzane Polsce 14 lipnia.
+Pi (alfabyt grecki: π) to je matymatyczno stało, kero pojawio sie czynsto we matymatyce a fizyce. We geōmetryji euklidesowyj idzie ja ôkryślić jako stosōnek ôbwodu koła do jygo szyrzki. We trygōnōmetryji, je to nojmyńszo dodatnio wartość, lo keryj formula_1. Pi je niywymiernōm nōmerōm (niy idzie jeji zapisać jako iloraz dwōch liczbōw naturalnych). Wartość pi s akuratnośćōm do 1000 placōw po przecinku:3,14159 26535 89793 23846 26433 83279 50288 41971 69399 37510 58209 74944 59230 78164 06286 20899 86280 34825 34211 70679 82148 08651 32823 06647 09384 46095 50582 23172 53594 08128 48111 74502 84102 70193 85211 05559 64462 29489 54930 38196 44288 10975 66593 34461 28475 64823 37867 83165 27120 19091 45648 56692 34603 48610 45432 66482 13393 60726 02491 41273 72458 70066 06315 58817 48815 20920 96282 92540 91715 36436 78925 90360 01133 05305 48820 46652 13841 46951 94151 16094 33057 27036 57595 91953 09218 61173 81932 61179 31051 18548 07446 23799 62749 56735 18857 52724 89122 79381 83011 94912 98336 73362 44065 66430 86021 39494 63952 24737 19070 21798 60943 70277 05392 17176 29317 67523 84674 81846 76694 05132 00056 81271 45263 56082 77857 71342 75778 96091 73637 17872 14684 40901 22495 34301 46549 58537 10507 92279 68925 89235 42019 95611 21290 21960 86403 44181 59813 62977 47713 09960 51870 72113 49999 99837 29780 49951 05973 17328 16096 31859 50244 59455 34690 83026 42522 30825 33446 85035 26193 11881 71010 00313 78387 52886 58753 32083 81420 61717 76691 47303 59825 34904 28755 46873 11595 62863 88235 37875 93751 95778 18577 80532 17122 68066 13001 92787 66111 95909 21642 01989 ... Symbol π wkludził we 1706 roku William Jones we kśōnżce "Synopsis Palmariorum Mathesos" (π je piyszōm buchsztabōm greckigo słowa "περίμετρον" ("perimetron") – ôbwōd) a rozpowszychńōł go niyskorzi Leonhard Euler.
+Bielefeld to miasto bezkrysowe we Miymcach, wele Lasu Teutoburskiego, we landzie Pōłnocno Nadrynijo-Westfalijo. W 2013 r. mioło 328.864 mieszkańcōw, a ōng. 256 km² wiyrchu. Je nojsrogsze miasto a ekōnōmiczne a kulturalne centrum rejonu Wschodnij Westfaliji ("Ostwestfalen"). Je znone bez firmy kej Dr. Oetker (pudingi, kołoce, pice, a inksze produkty żywności), Dürrkopp (maszyny do szycia), Schüco (dźwiże a fynstry), a firmy industryji ciuchōw (Seidensticker). Znony je tyż fusbalklub Arminia Bielefeld.
+Grodkōw (pol. "Grodków", niym. "Grottkau") to je miasto we Gōrnym Ślōnsku (podle gyszichty we Dolnym Ślōnsku), we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie we brzyskim krysie, siydziba władz gminu Grodkōw. Kamracke miasta. Grodkōw je skamracōny ze: Beckum (Niymce) Heringsdorf (Niymce) Bogumin (Czechy) La Celle-Saint-Cloud (Francyjŏ) Borszcziw (Ukrajina) Ôficjalnŏ zajta Grodkowa
+Tirana – nojsrogsze miasto a stolica Albaniji a ôkryngu Tirana. Ôstrzodek industryji, nauki a kultury.
+Wyspy Salōmōna (ang. "Solomon Islands") – państwo we Ôceaniji, rozlygowane na wschōd ôd Nowyj Gwinyji, na wyspach archipelagu ô jednakim mianie. Nojsrogsze wyspy: Guadalcanal (6470 km²), Santa Isabel (4660 km²), Malaita (4070 km²), San Cristóbal (3048 km²), Choiseul (2540 km²) a New Georgia (1761 km²). Je sam rōwnikowo klima. Gospodarka ôparto na bauerstwie.
+Rososz – 7 wsi w Polsce: Rososz – wieś we lubelskim wojewōdztwie, we ryckim krysie, we gminie Ryki Rososz – wieś we łódzkim wojewōdztwie, we wielōńskim krysie, we gminie Bioło Rososz – wieś we mazowieckim wojewōdztwie, we grōjeckim krysie, we gminie Chynōw Rososz – wieś we mazowieckim wojewōdztwie, we mińskim krysie, we gminie Cegłōw Rososz – wieś we mazowieckim wojewōdztwie, we ôstrołynckim krysie, we gminie Kadzidło Rososz – wieś we mazowieckim wojewōdztwie, we ôstrowskim krysie, we gminie Wōnsewo Rososz – wieś we mazowieckim wojewōdztwie, we siedleckim krysie, we gminie Kotōń
+2 krysy we Polsce: Bielski krys - krys we podlaskim wojewōdztwie Bielski krys - krys we ślōnskim wojewōdztwie
+Leopold Jōn Szersznik, inksze zorty szrajbōnku nazwiska: "Scherschnik; Šeršnik" (rodz. 3 marca 1747 we Cieszynie, um. 21 stycznia 1814 we Cieszynie) – ślōnski katolicki kśōndz, jezuita a gyszichtler. Sztudjowoł we Olmicu a Pradze, niyskorzi poświynćōł sie robocie naukowyj a badawczyj. We 1810 roku naszkryfloł leksikōn ze mockōm informacyji ô pisorzach a artystach cieszyńskego kśōnżynstwa we miymieckij godce, a ôryginolny titel brzmioł "Nachrichten von Schriftstellern und Künstlern aus dem Teschner Fürstenthum".
+Norwesko godka (nor.: "norsk" ) je godka skandynawsko, kerōm godajōm Norwegi. Je uōna godkōm urzyndowōm Norwygije. Norwesko godka je podano na dōńsko a szwedzko. Szrajbōnkym norweskij godki je łacińske abecadło ze trzyma dodatkowymi buchsztabōma: Æ, Ø a Å. Gramatyka je ôparto na gramatyce godki staronordyjskij, ze tym jyno, iże terozki norwesko godka mo redukowano fleksyjo, bestōż mo uōna charakter godki analitycznyj. We norweskij godce wystympuje przedjimek.
+Estōnijo (est. "Eesti"), Republika Estōnije ("Eesti Vabariik") – państwo we pōłnocnyj Ojropie, nad Bałtyckym Morzym. Powstało po I światowyj wojnie. We rokach 1940-1991 bōła ôkupowano ôd SSSR. Granica mo s Latwijōm ôd połednio a Rusyjōm ôde wschodu, ôd pōłnocy mo granica morsko s Finladyjōm bez Zatoka Fińsko. Noleży do Unije Ojropejskij a NATO.
+Richard Blackwell, rodzōny jako Richard Sylvan Selzer (rodz. 29 siyrpnia 1922 we Brooklyn Heights, um. 19 października 2008 we Los Angeles) – amerikański krytyk mody, dziynnikorz, ôsobowość radyjowo a telewizyjno, downi, za bajtla, tyż szauszpiler. Nojbarzi znōmy ze listy 10 nojgorzi ôblyczōnych babōw, kero ôgłoszoł kożdy rok we styczniu. IMDB
+Absztimōng na Gōrnym Ślōnsku (pol. "Plebiscyt na Górnym Śląsku", miym. "Volksabstimmung in Oberschlesien") – jedyn ze dwōch absztimōngōw tykajōncych etnicznego pograniczŏ polsko-miymieckigo, kere wyznaczōno było we 1919 roku we wersalskij pokojowej umŏwie, kōńczōncyj I wojaczkã światowõ. Absztimōng ôstoł przekludzōny 20 marca 1921 a poprzedzony bōł dwōma powstōniami ludności Gōrnego Ślōnska dopōminajōncyj sie prziłōnczyniŏ regiōnu do Polski (ślōnske powstōnia). Absztimōngowe ôrgany. Absztimōng bōł nadzorowany bez Miyndzysojuszniczõ Reskyrujōncõ a Absztimōngowõ Kōmisyjõ na Gōrnym Ślōnsku ze siydzibōm we Ôpolu. Na czole tyj angelsko-francusko-italijańskij Kōmisyje stoł Francuz jyneroł Henri Le Rond. Zastympnikym Le Ronda bōł Italije jyn. Alberto De Marinis Stendardo di Ricigliano, Wielgõ Brytanijõ reprezyntowoł płk Harold Franz Passawer Percival. Do Kōmisyje byli ŏddelegowani przedstŏwiciele Polski, Miymiec, Czechosłowacyje a Watykanu (apostolski nuncjusz abp Achille Ratti, niyskorzij monsignore Giovanni Battista Ogno-Serra). Polskõ reprezyntowoł gyneralny kōnsul Daniel Kęszycki. Ôkrōm przekludzyniŏ absztimōngu Kōmisyjŏ miała niyskorzij podle jego wynikōw zapropōnować straciōł spornego terytorium. Auftragym Kōmisyje a tŏwarziszōncych jeji alianckich wojsk było dopilnowanie nŏleżnego ciōngu kampanije absztimōngowej a samego welowaniŏ jak tyż utrzimanie porzōndku i pokoju. Kōmandyrym wojsk wachujōncych porzōndku bōł jyn. Jules Gratier. Polskŏ i Miymcy zaczły tworzić ôrgany absztimōngowe we lutym 1920. We Bytōmiu powstoł Polski Absztimōngowy Komisariat (PKPleb.) ze Wojciechem Korfantym na czole. Jego siydziba była we Hotelu Lomnitz. Zastympnikami Korfantego byli: Konstanty Wolny (CHZL), Józef Rymer (NPR) a Józef Biniszkiewicz (PPS). Szefym Wydziału Administracyjnego ôstoł prŏwnik Paweł Kempka. Na czole Miymieckigo Absztimōngowego Komisariatu ("Plebiszitskommissariat fur Deutschland") stanōł burmistrz Rozbarku dr Kurt Urbanek. Siydziba miymieckigo Komisariatu była we Katowicach we hotelu „Cyntralnym” przi ul. Dworcowej 11. Pōnadto na terynie absztimōngowym fungowały krysowe a gmińske absztimōngowe kōmitety. Na czole krysowych kōmitetōw stali krysowi kōmisŏrze, a na czole gmińskich – ślubni dufności. Jedyn ze Polskich Podkomisariatōw Absztimōngowych fungowoł we Katowicach na "Heinzelstraße" (dzisiyjszŏ ulica Plebiscytowa nr 1). Narychtowaniŏ zabezpieczały po zajcie polskij Polskŏ Wojskowŏ Ôrganizacyjŏ, a potym Cyntrala Bildōngu Fizycznego a Kōmynda Ôbrōny Absztimōngu, a po zajcie miymieckij "Kampforganisation Oberschlesien" (Ôrganizacyjŏ Bojowŏ Gōrnego Ślōnska). We zwiōnzku ze nasilajōncym sie miymieckim terrorym w czasie narychtowań do absztimōngu wybuchło II ślōnske powstōnie. Po jego abszlusowi Miyndzysojuszniczŏ Kōmisyjŏ ôbrobiyła prawidła absztimōngowe, kery ôstoł ôgłoszōny we tajlach, we dniu 30 grudnia 1920 jak tyż 23 a 28 lutego 1921 roku (prawidła ôpublikowane były we nr 12, 14 i 15 „Cajtōngu Amtowym Gōrnego Ślōnska”). Po drugim powstōniu utworzōno tyż polsko-miymieckõ policyjõ absztimōngowõ – "Abstimmungspolizei", tm. "Apo". Ciōng absztimōngowej kampanije. Narychtowaniŏ do absztimōngu ôdbywały sie we atmosferze terroru ôbōch zajt. Jŏrym 1919 roku ôstała utworzōnŏ miymieckŏ policyjŏ bezpiyczyństwa – "Sicherheitspolizei", we przimo "Sipo", wszeôbecnie zwanŏ „zycherkōm”. Policyjŏ ta przejōnła niykere wojskowe auftragi, m.in. warowała granice ze Polskõ. "Sipo" zawŏdzało napływ polskich bojōwkarzy na tejże granicy. We tym samym czasie ulekszało napływ miymieckich bojōwkarzy a transport brōni na Gōrny Ślōnsk bez piskã dymokracyjnã ôddzielajōncõ tyn teryn ôd Rzeszy. Po zawarciu wersalskij pokojowej umŏwy aliancka Rada Nojwyższŏ nakŏzała Miymcōm rozwiōnzanie "Sipo" do kwietnia 1920 roku. Decyzyjõ tã jednak zignorowano, za to po przibyciu Miyndzysojuszniczej Kōmisyje a ôpuszczyniu Ślōnska bez ôddziały "Grenzschutzu", "Sicherheitspolizei" stała sie jedynym zôrganizowanym wojskowym drukym zajty miymieckij na terynie absztimōngowym. Zgodnie ze tajnymi dyrektywami płynōncymi ze Berlina jeji funkcjōnariusze dopuszczali sie aktōw gwołtōw przi polskich działŏczach, zawŏdzali jejich legalne fungowanie, pasowali terror a zastrŏszanie. Polŏki ôdpłacali sie im tã samã mōnetōm, mordujōnc ślōnskich a miymieckich działŏczy, na przikłŏd Teofila Kupkę. Bez cołki czas narychtowań do absztimōngu, na jego terynie fungowały miymiecke bojōwki przerzucane ze Prudnika, kery bōł terynym jejich kōncyntracyje. Bōł w nim tajny skłŏd brōni, amunicyje a ajnrichtōngu wojskowego dlŏ paramilitarnych formacyji. We Prudniku fungowała tyż rekrutacyjna baza czōnkōw freikorpsōw, kerych po przeszkoleniu a uzbrojyniu kerowano niylegalnie na teryn absztimōngowy. Polŏki planowo terroryzowali ludność bez niszczynia łōnczności, wysadzanie torōw a mostōw bazowych banowych pisek na terynach miymieckich sōmsiadujōncym dyrekt ze terynem absztimōngowym. Napiyncie wzrŏstało ôd chyty kwietnia 1920 roku. We dniu 25 kwietnia 1920 roku ôdbyły sie protestacyjne mityngi polskij ludności we Bytōmiu, Gliwicach, Katowicach, Krōlewskij Hucie (Chorzowie), Myslowicach, Pszczynie, Radziōnkowie, Ślōnskij Rudzie, Rybniku, Wirku, Władzisławiu, Zaborzu a Zŏbrzu. Dopōminano sie m.in. likwidacyje "Sipo". We pŏrã dni niyskorzij doszło do zetrzyń miymieckich bojōwek ze polskōm ludnościōm uczestniczōncõ we mityngach rocznicowych upamiyntniajōncych przijyńcie Kōnstytucyje 3 mŏja. Wrŏz szkolŏrskŏ młōdź we pŏru krysach podyjmła sztrejk przi dopōminaniu sie rōwnouprawniyniŏ polskij gŏdki we szkołach. We nocach 27/28 mŏja miymiecke bojōwki, przi braku ryakcyje "Sipo", dokōnały zbrojnego ajnbruchu na Hotel „Lomnitz” we Bytōmiu, siydzibã Polskigo Aabsztimōngowego Kōmitetu. Atak ôstoł ôdparty bez grupã prŏcownikōw komisariatu, ale budōnek ulegnōł poprzniyniu. Podane ataki miały plac na siydzibã Polskigo Aabsztimōngowego Komisariatu, a potym gmach konsulatu Polski we Ôpolu. Zdemolowano lokale krysowych Polskich Aabsztimōngowych Kōmitetōw, m.in. na prudnicki krys we Prudniku a kozielski krys we Koźlu, skirz czego jejich siydziby trza było przeniyść ôdpednio do Gogōwka a do Ciska (niyskorzij lokal na prudnicki krys ôstoł przeniesiōny z Gogōwka do Strzyleczek). Miymcy tyż ôrganizowali mityngi antyfrancuske, bp. we Ôpolu, kaj 14 kwietnia Miyndzysojuszniczŏ Kōmisyjŏ ôgłosiyła stan wojynny. We siyrpniu 1920 roku miymiecke władze absztimōngowe zabrusiły działalność antypolskõ, a Polŏki antymiymieckõ. 17 siyrpnia 1920 regyrōnek miymiecki zażōndoł ôd Miyndzysojuszniczej Absztimōngowej Kōmisyje ôgłoszyniŏ neutralności Gōrnego Ślōnska we zwiōnzku ze kulajōncõ sie wojaczkōm polsko-bolszewickõ, kere to żōndanie ôstało społniōne. Wiadōmości ô zbliżaniu sie wojsk bolszewickich pod Warszawã jeszcze barzij ôśmieliły Miymcōw. Bojōwki miymiecke napadły siydzibã krysowego inszpektora Miyndzysojuszniczej Kōmisyje we Katowicach, obersta Blancharda, mieszczōncõ sie przi ul. Warszawskij 7. Francuscy wojŏki użyli brōni, zabijōnc 10 napastnikōw a raniōnc mocka inkszych. Hned po tym Miymcy skatowali a zamordowali polskigo działŏcza, dŏchtora Andrzeja Mielęckiego, kery prōbowoł niyść pōmoc rannym, za to wczaśnij przikludzoł brōń ze Polski na Gōrny Ślōnsk dlŏ powstōńcōw. 18 siyrpnia miymiecke bojōwki napadły a zniszczyły lokal Polskigo Absztimōngowego Kōmitetu we Katowicach, kery mieściōł sie we hotelu „Deutsches Haus” (na ece dzisiyjszych ul. Wojewōdzkij a ul. Plebiscytowej). Jego kludzōncy dŏchtōr Henryk Jarczyk a inksi prŏcowniki ôstali sprani. Ryakcyjōm na te trefiyniŏ bōł abszus we nocach ze 18 na 19 siyrpnia drugigo powstōnia ślōnskigo. Trwało ôno do 25 siyrpnia. We wyniku tego wystōmpiyniŏ Polŏkōm podarziło sie wywalczyć zicher ustympstwa. Zlikwidowano "Sipo", a na jeji plac wkludzōno było polsko-miymiecke ôddziały policyji "Apo" ("Abstimmungpolizei"). Wkludzōno było dwujynzyczność we amtach, a we szkołach – nauczanie w polskij gŏdce. Uzdano było przi kożdym sojuszniczym kerowniku władz administracyjnych we krysie polskigo doradzŏcza, kerym auftragym była ôbrōna gyszeftōw polskij ludności. We takij atmosferze ôbie zajty kludziyły propagandowõ akcyjõ. We Polsce powstŏwały kōmitety, kere zetrzały sie niyść pōmoc landsmanōm zza kordonu. Zbiyrano pijōndze, ôpracowywano a przesyłano propagandowe materyje. Utworzōno Cyntralny Absztimōngowy Kōmitet ze marszałkym syjmu Wojciechem Trąmpczyńskim na czole, kery mioł koordynować narychtowaniŏ. Akcyjõ propagandowõ kludzōno było tyż na terynie Miymiec, kaj przebywali liczni ymigranci ze Gōrnego Ślōnska. Utworzōno tam ekstra absztimōngowe biōra, co trefiyło sie ze szperowaniym Miymcōw. We Wrocławiu powstoło Tŏwarzistwo Flyjgi nad Gōrnoślōnzŏkami, kere zajmowało sie ôdszukiwaniem adres zamiyszkujōncych Dolny Ślōnsk Gōrnoślōnzŏkōw a namŏwianiym jejich do wziynciŏ udziału we absztimōngu. Liczba welujōncych a teryn absztimōngu. We dniu 30 grudnia 1920 roku Miyndzysojuszniczŏ Reskyrujōncŏ a Absztimōngowŏ Kōmisyja na Gōrnym Ślōnsku uzdała, iże uprawniōnymi do welowaniŏ ôstanõ ôsoby, kere dnia 1 stycznia 1921 roku miały skōńczōny 20 rok życiŏ a: narodziyły sie i miyszkajōm we ôbrymbie terynu absztimōngu (kategoryjŏ A), narodziyły sie we ôbrymbie terynu absztimōngu, ale już tam niy zamiyszkujōm (kategoryjŏ B) tm. ymigranciŏ, niy narodziyły sie w ôbrymbie terynu absztimōngu, ale zamiyszkali tam przed dniym 1 stycznia 1904 r. (kategoryjŏ C), przed rokym 1920 ôstały bez władze miymiecke wysiedlone ze terynu absztimōngu (kategoryjŏ D). Do udziału we welowaniu uprawniōnych było 1 220 524 ôsōb. Postrzōd welujōncych 19,3% stanowiyli tm. gōrnoślōnscy ymigranci, to znaczy ôsoby kere na Gōrnym Ślōnsku sie narodziyły, ale z niego wyymigrowały. We 1919 polskŏ zajta zapropōnowała, coby dozwolić do welowaniŏ tyż tych Ślōnzŏkōw, kerzi miyszkali poza Gōrnym Ślōnskym, w nadzieji, iże przizwoli to zyskać głosy Polŏkōw robiōncych we Zagłymbiu Ruhry. Miyndzysojuszniczŏ Kōmisyjŏ zgodziyła sie na tyn postulat, kery we rezultacie ôbrōciōł sie przeciw Polsce, bo rōncz 10 120 ôsōb przybyłych na absztimōng zawelowało za Polskõ, kej wtynczŏs za Miymcami ôpedziało sie 182 288 ôsōb. We dniu 20 marca 1921 roku ôdbōł sie absztimōng. Ôbiōn ôn 1573 gminy gōrnoślōnskij prowincyje we krysach: bytōmskim, katowskim, gliwickim, tarnogōrskim, rybnickim, pszczyńskim, strzeleckim, ôpolskim, lublinieckim, kozielskim, kluczborskim, gubczyckim a czynści prudnickigo krysu. Welowano tyż we niywielgij czynści namysłowskigo krysu, leżōncego historycznie a administracyjnie na Dolnym Ślōnsku (dolnoślōnskŏ prowincyjŏ). We welowaniu udzioł wziōn 1 190 846 uprawniōnych. Frekwyncyjŏ była tōż bezma stoprocyntowŏ (welowało kol. 98% uprawniōnych). Wyniki welowaniŏ. W wyniku podrachowania głosōw we globalny knif za Polskõ ôpedziało sie 40,4%, a za Miymcami 59,5% uprawniōnych do welowaniŏ. Potajlowanie absztimōngowego terynu. Po abszlusie III powstōniŏ, prziznano Polsce decyzyjōm Kōnferyncyje Ambasadorōw we Paryżu ze 20 paździyrnika 1921 roku, zaôbycz z inicjatywy Francyje, kerŏ chciała maksymalnie ôsłabić Miymcy, Katowicy, Krōlewskŏ Huta, Siymianowicy, Świyntochłowicy jak tyż krysy: pszczyński, katowski, srogsze czynści bytōmskigo dziedzińskigo (65%), lublinieckigo (68%), rybnickigo (84%), tarnogōrskigo (74%) a zŏbrskiego (60%) jak tyż skrawki bytōmskigo miastowego (28%), raciborskigo (25%) a gliwickigo. We posiadaniu niymieckim ôstało 2/3 terynu Gōrnego Ślōnska, we tym 345 becyrkōw welowaniŏ ôsprawiajōncych sie za prziłōnczyniym do Polski. Polsce ôstały prziznane za to liczne miasta, kerych ludność ôpedziała sie w srogij wiynkszości za prziłōnczyniym do Miymiec. Ôprōcz iże Polsce prziznano było myńszõ tajla Gōrnego Ślōnska znŏdła sie tam jednak wiynkszość industryjalnych werkōw. Ze 82 grub, 14 stalowni a 37 wielgich piycōw we Polsce znŏdły sie: 63 gruby, 9 stalowni a 22 wielge piyce. Sprawy ekōnōmiczne a wzajymnyj ôchrōny praw myńszości sztalowała genewskŏ kōnwyncyjŏ ô Gōrnym Ślōnsku podpisanŏ 15 mŏja 1922.
+Wiktor Janukowycz (ur. 9 lipca 1950 we Jenakijewe) – ukrajiński polityker, prezydynt Ukrajiny ôd 2010 do 2014, prymier Ukrajiny ôd 2002 do 2005 a 2006 do 2007.
+Drzikwost, świstek ("Phoenicurus ochruros") je gatōnek śpiywajōncygo ptoka ze familije muchołōwkōw (Muscicapidae). Je ździebko myńszy ôd wrōbla a nojbarzi go ôzeznowajōm po uōnygo czyrwiōnawym kwoście a ćmawych fyjdrach. Drzikwosty lyngnōm sie we duckach a kejsik szło je prziwidzieć jynoż we gōrach. Dziepiyro ôd ōngyfer 250 lot tyn gatōnek rozloz sie po niżkach a terozki do sie go tyż trefić kole ludzkich dōmōw a inkszych placōw bycio. Drzikwost jy przede wszyjskim chroboki, kere sōm ôd uōnygo łowiōne ze ziymie lebo rzodzi ze luftu. Śpiyw drzikwostōw je fest charakterystyczny, bo postrzodkowo jygo tajla spōmino szkrobiōncy szum. Tyn gatōnek wrachowuje sie do skupiny ptokōw, kere jako piyrsze zaczynajōm śpiywać ôd ranka.
+25 września - powołaniy bez Adolfa Hitlera formacyji Volkssturm. 23-26 października - bitwa we Zatoce Leyte. 25 października - wysztartowoł piyrszy kamikaze. 24 listopada - zbōmbardowaniy Tokio bez Hamerykańōw. 14 moja - George Lucas, amerikański reżyser, scynarzista i filmowy producynt. Wielganoc: 9 kwietnia Boże Cioło: 8 czyrwca
+Dwōjkowy przedrostek – pasowane we informatyce przedrostki jednotek miary ô idyntycznych mianach i ôznaczyniach jak przedrostki SI, ale ô mnożniku 103 zastōmpiōnym bez 210 (103 = 1000 ≈ 1024 = 210).
+Dżibuti – państwo we wschodnij Africe, rozlygowane nade Adyńskōm Zatokōm a ciyśninōm Bab al-Mandab. Granica mo ze Sōmalijōm (a gynau ze Sōmalilandym), Etiopijōm a Erytryjōm. Downij bōła to francusko kolōnijo mianowano Francuske Sōmali a niyskorzi Francuske Terytoryjōm Afarōw a Issōw. Gospodarko ôparto je o usugi hawyn a transzportowe. 80% ludzi pracuje we bauerstwie. Krej je zoleżny ôd miyndzynarodowyj pōmocy. Bezma 97% ludzi sam wyznowo islam.
+Řevničov - wieś a gmin (obec) we Czeskij Republice, we Strzednioczeskim Kreju, we krysie Rakovník. Mo 29,23 km² wiyrchu a podug danych ze 2019 roku pōmiyszkiwało sam 1328 ludzi.
+Bowalno (pol.: "Wawelno", downi tyż "Wąwelno", miym. "Bowallno", we rokach 1936-1945 "Walldorf") – wieś we Gōrnym Ślōnsku, we ôpolskim krysie, we gminie Kōmprachcicy. We Bowalnie je dynkmal ku pamiyńci miyszkańcōw, kerzy padli we Wielgyj Wojnie (1914-1918). Ôd 2009 roku we wsi ôbowiōnzuje podwōjne polsko-miymiecke mianowaniy.
+Brynica - rzyka we Polsce, a gynau we wojewōdztwie ślōnskym. Mo zdrzōdło we Mysłowie, a wpado do rzyki Czornej Przymszy we Myslowicach. Je dugo 55 km a płynje bez Piekary, Wojkowicy, Czeladź, Siymianowicy, Katowicy, Sosnowiec, a Myslowicy. Piyrwyj Brynica nojpierw bōła granicōm miyndzy Cysarstwym Habsburgōw a Polskōm, a potym miyndzy Miymcami (Prusami) a Rosyjōm (Carstwem Ruskim). Uod roku 1922 ôbie strōny rzyki należōm do Polski, nale dziś Brynica durś je widziano jako granica kulturalno miyndy Ślōnskiem a Zagłymbiym.
+Mali (Mali Republik - "République de Mali") – państwo we zachodnij Africe, bez dostympu do morza, prziległy do Synygala, Maurytanije, Algeryje, Niigra, Gwinyje, Wybrzeżo Elefantowych Gnatōw a Burkina Faso.
+Schönebeck (Elbe) – miasto we Miymcach, we landzie Saksōnijo-Anhalt, we krysie Salzand. Mo 85,77 km² wiyrchu a podug danych ze 2007 roku pōmiyszkowało sam 35 238 ludzi. Do 1 lipnia 2007 bōło stolicōm krysu Schönebeck, kery skuplowano ze nowo tworzōnym krysym Salzland. Neczajta Schönebeck
+Naruhito (jap.. 徳仁, rodz. 23 lutygo 1960 we Tokio) - 126. cysorz Japōnije. Cysorzym ôstoł 1 moja 2019, we latach 1989-2019 bōł "kōtaishi" (nastympcōm trōnu).
+Angela Dorothea Merkel, za frelki Kasner (rodz. 17 lipca 1954 we Hamburgu) - miymiecko polityker, ôd 2000 przewodniczōnco Krześcijańsko-Demokratycznyj Uniji, ôd 22 listopada 2005 do 8 grudnia 2021 kanclyrz Miymcōw.
+Walijskŏ gŏdka (wal.: "Cymraeg", "y Gymraeg") to gŏdka, a po prŏwdzie grupa gŏdek s brytyjskij familije gŏdek celtyckich, rozpowszechniōnŏ we zachodnij tajli Wielgij Brytanije (Walijŏ – wal.: "Cymru") a tyż we Chubucie, kolōniji walijskich ymigrantōw we Argyntynie. Posuguje sie ja przez 500 tys. miyszkańcōw Waliji. W regiōnie tym mŏ ôn status urzyndowyj gŏdki. Dŏ sie wyôdrymbnić sztyry głōwne dialykty: wynedocjōński, powyski, dōmecki a gwyncki. Nojstarsze zabytki literacke pochodzōm s VI w. Blisko spokrewniōne s nim sōm gŏdki: bretōńskŏ a kornijskŏ. Podle spisa ludności s 2001 roku, kole 611 000 ôsōb (11,5% miyszkańcōw Walije) gŏdŏ po walijsku. Walijskŏ gŏdka je żywŏ a wykorzistywanŏ we kożdodziynnym życiu – radyju a telewizyji. Mynga neczajt je tyż po walijsku. Ôrtografijŏ. Walijskŏ gŏdka szrajbowanŏ je wersyjōm alfabyta łacinskigo tradycyjnie zawierajōncōm 29 buchsztabōw, s kerych ôziym je dwuznakōma traktowanymi jak jednŏ buchsztaba: a, b, c, ch, d, dd, e, f, ff, g, ng, h, i, j, l, ll, m, n, o, p, ph, r, rh, s, t, th, u, w, y Buchsztaba "j" je powszychnie włōnczanŏ do alfabyta pōmiyndzy "i" a "l", bo stosuje sie jōm we niykerych wyrazach zapożyczōnych s angelskigo (np. nazwisko Jones). Buchsztaby "k", "w", "x" a "z" używane sōm we niykerych terminach technicznych, jak "kilogram", "volt", "xeroser" eli "zero", atoli mōgōm ôstać zastōmpiōne (co czynsto sie robi) buchsztabōma walijskymi: "cilogram", "seroser" a "sero". Nojczynstszym znŏkym diakrytycznym je cyrkōmfleks, używany do zaznaczyniŏ dugich samogłosek.
+Dogana – małe miasto i fara ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Serravalle. Serravalle Cà Ragni Cinque Vie Falciano Lesignano Ponte Mellini Rovereta Valgiurata
+Niigeryjo, Federalno Republika Niigeryje ("Federal Republic of Nigeria") – państwo we Africe Zachodnij nad Zatokōm Gwinejskōm, nojludnijše na kōntynyńcie afrikańskym. Miano państwa pochodzi s artikla gazyty The Times s 1897 roku. Sōmsiaduje s Byninym, Niigrym, Čadym a Kamerōnym. Guōwne miasta Niigeryje to: Abudža, Lagos, Ibadan, Port Harcourt, Aba, Uōnitsha, Kano, Kadōna.
+Maje – zorta ludōw indjanerskich majōncych wspōlno godka s familije majōw zamiyszkōjōncych połedniowo-wschodni Meksyk, Gwatymala, Belize, a kōnsek zachōdniygo Hōndurasu. Mieli fest rozwiniynto cywilizacyjo, kerej poczōntki znojdujōm sie we pōźnym ôkrysie preklasycznym (uōn. lota 400 p.n.e.–250 n.e). Maje rozwinyli hjyroglificzny szrajbōnek, dwudziestkowy systym nōmeracyji a posiodali charaktyrystyczny i wysoko rozwiniynty baukunszt.
+Palermo Football Club SpA (abrewiacyjŏ "Palermo") – italski klub fusbalowy, założōny 1 listopada 1900 r. kej Anglo-Palermitan Athletic and Foot-Ball Club. Fusbaloki grajōm we Palermo.
+Dobruška (miym. "Gutenfeld") – sztad we pōłnocnyj tajli Czeskij Republiki, we hradeckim kreju, we krysie Rychnov nad Kněžnou.
+Totowa - gmin (borough) we USA, we sztacie New Jersey, we hrabstwie Passaic. Mo 10,528 km² wiyrchu a podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwało sam 10 804 ludzi.
+Fana Pszowa – prostokōnt ô proporcyjach 8:5, kery skłŏdŏ sie z dwōch rōwnych poziōmych pasōw. Wiyrchni pas je złoty, a pas na spodku je modry, bez co je ôna podanŏ do fany Gōrnego Ślōnska. Na postrzodku fany je wapyn Pszowa. Wapyn Pszowa Pszōw
+Tomasz Rożek (rodz. 30 listopada 1976 we Katowicach) – ślōnski naukowy dziynnikorz a fizyker. Sztudjyrowoł fizykǎ a dziynnikarstwo na Ślōnskim Uniwersytecie. Mŏ naukowy stopiyń dochtōra fizyki nad kerym robiōł we instytucie Forschungszentrum we Juelich. Je szypferem Geselszaftu Dziynnikorzy Naukowych Naukowi.pl a pomysłodowcōm, a wspōłszypferem geselszaftu Śląska Kawiarnia Naukowa. Wspōłrobiōł s polskimi cajtungōma, kej: Wiedza i Życie, Świat Nauki, National Geographic, Wprost, Przekrój, Gazeta Wyborcza, Życie, Dziennik Zachodni, Rzeczpospolita. We 2008 roku ŏstoł Popularyzatorym Roku 2008. We 2009 sztudyncke samorzōndy ślōnskich uczelnōw nadgrodziły ǒnygo Laurem Studenckim za działanio ŏ popularyzacyji nauki. We lutym 2011 roku wydŏł ksōnżka "Nauka - po prostu. Wywiady z wybitnymi", kero ŏstoła uznanô za nŏjlepszo ksiōnżka popularnŏ-naukowŏ we sezōnie 2010 - 2011. "Nauka - po prostu" je to zbiōr wywiadōw ze uznŏnymi polskimi naukowcōma, kere reprezyntujōm roztomajte dziedziiny nauki. Nanotechnologijo, cybernetyka a robotyka, fizyka czōnstkōw, badania mōzgu, internec a ônygo rola we kōmunikacyji, klima a modyfikacyje pogody a tyż genetyka czowieka. We radiu eM mo autorski program Labirynty Wiedzy, klaruje tyż nauka we programie Dzień Dobry TVN we soboty.. Je szefym naukowyj tajli tygodnika Gość Niedzielny. Red. Tomasz Rożek „Popularyzatorem nauki 2008” Blog Tomasza Rożka Śląska kawiarnia naukowa Artykuły Tomasza Rożka w Gościu Niedzielnym
+Braciki Marx to bōło rodzyństwo szauszpilerōw tyjatralnych a filmowych. Tworzili je: Leonard Marx znōmy jako Chico (22 marca 1887 – 11 października 1961) Adolph Arthur Marx znōmy jako Harpo (23 listopada 1888 – 28 września 1964) Julius Henry Marx znōmy jako Groucho (2 października 1890 – 19 siyrpnia 1977) Milton Marx znōmy jako Gummo (23 października 1892 – 21 kwietnia 1977) Herbert Marx znōmy jako Zeppo (25 lutygo 1901 – 29 listopada 1979) Jejich rodzicōma byli Sam Marx (pochodźōł ze Alzacyji) a Minnie Schoenberg (ymigrantka s Miymcōw). S anfanga wystympowali we wodewilach. 19 maja 1924 mieli debiut na Broadwayu kaj wystawili szpil "Ill Say She Is". Jejich kolejny szpil, "The Cocoanuts", zauważōła wytwōrnia Paramount Pictures, kero zaszrajbowoła ś nimi umowa na wersyjo filmowo tygo szpila. Niyskorzi stoli sie znani jako szauszpilerzy kōmedyjowi a nakryńcili mynga filmōw lo Paramount Pictures a MGM. Filmografijo. Filmy s Chico, Harpo, Groucho i Zeppo: "Humor Risk" (1921) – zaginył "The Cocoanuts", 1929) "Animal Crackers", 1930) "Monkey Business", 1931) "Horse Feathers", 1932) "Duck Soup", 1933) Filmy s Chico, Harpo a Groucho: "A Night at the Opera", 1935) "A Day at the Races", 1937) "Room Service", 1938) "At the Circus", 1939) "Go West", 1940) "The Big Store", 1941) "A Night in Casablanca", 1946) "Love Happy" (1950) neczajta ô Bracikach Marx (we angelskij godce)
+Trickster to je religioznawstwie archetyp boga-špasownika a figlořa, niykej je to pōubōg abo i śmiertelnik. Bez analōgijo bywo co mianuje sie tak tyž postacie literacke. Trickster je ôd tygo coby ômać ustalōne regle a dbać ô to, coby cykl twořynio a niščynio durś sie powtořou. Cygani, habi, ôšydzo, nale niy je postaćōm moralniy zuom, yno niykej pozytywnōm a niyřodko ambiwalyntnōm. We niykerych mitōlogijach to, co świat matyrialny niy je doskonouy je tumačōne tym, co trickster stwořyu świat wbrew wole abo niyzgodnie s poleceniami guōwygo bōstwa, abo jakimś knifym sprowiu, co dzieuo stwořynio niy je doskonoue. Tricksterōma sōm lo bajšpila: nordycki Loki suowiaski Weles grecki Hermes a Promytejuš řimski Merkury indjanerski Kojot a Kruk afrikōński Anansi We ludowym chřeścijaństwie rola trickstera pouńōm ludowe djobuy. Archetyp trickstera (we polskij godce)
+Jarosław Aleksander Kaczyński (rodz. 18 czyrwca 1949 we Warszawie) - polski polityker. Prezes Rady Ministrōw Polski we lotach 2006-2007. Prezes polskij partyje Recht i Sprawiedliwość ôd 2003. Poseł we Sejmie RP we lotach 1991-1993 a ôd 1997. Senator we lotach 1989-1991. Kandydat na Prezydynta RP we roku 2010. Mioł bracika Lecha Kaczyńskiego, kery bōł gowōm państwa polskego we lotach 2005-2010 a zginōł we katasztrofie polskiego prezidenckego fligra wele Smolyńska. Porozumienie Centrum - 1990-1998 a 1999-2001. Prawo i Sprawiedliwość - ôd 2001.
+Berdjańsk (ukr. "Бердянськ", [berˈdʲɑnʲsʲk]) - miasto we Ukrajinie, we zaporoskim ôbwodzie, sedziba berdjanśkigo rejōnu, ôd marca 2022. roku pod ruskōm ôkupacyjōm. Je rozlygowane nade Azowskim Morzym. Ludność. Etniczny skłod podug cynzusu ze 2001. roku: Ukrajinioki – 65 512 (56,4%) Rusy – 43 480 (38,4%) Bōłgary – 3942 (3,4 %) Biołorusy – 956 (0,8%) Greki – 309 (0,3%) Krymske Tatary – 192 (0,2%) inksze a niyuokreślōne – 7301 (6%)
+Dugōmosty (pol. "Moszczanka", miym. "Langenbrück", cz. "Dlouhé Mosty") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we prudnickim krysie, we gminie Prudnik. We 2011 roku wieś miała 1114 miyszkańcōw.
+Rybnik je miasto we połedniowyj Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie, kole 20 km ôd granice z Czeskōm Republikōm. Je miastym z prawami krysu a tyż siydzibōm władze rybnickigo krysu. Miyszko sam 136 tysiyncy ludzi (2021) a społym z miastami Żory, Jastrzymbie, Wodzisłōw a inkszymi tworzi pōłmilijōnowo aglōmeracyjo (uob. Rybnicki Wōnglowy Ôkryng), co jeji przedugszyniym na połedniu je ôstrawsko, a na pōłnocy katowsko aglōmeracyjo (GOP). Leży na terynie historycznego Gōrnego Ślōnska przi zestōmpiyniu rzyk Rudy i Nacyny. Podug geomorfologicznego potajlowanio je położōny na Rybnickij Placie, co je czynśćōm Ślōnskij Wyżyny. Przi cynzusie we 2011 zadeklarowało 27% miyszkańcōw Rybnika i 41,5% miyszkańcōw rybnickigo krysu ślōnsko norodowość. Historyjo. Miano miasta pochodzi ôd staroślōnskigo słowa "rybnik" (inakszy: stow). Uōnego downo historyjo je skuplowano ze rybiorstwym, w ôkolicy była przōdzij siyła stowōw. Przipōmino to aji rybnicki wapyn: ôbrozek ryby na modrym szildzie. Miasto założyli na przełōmie XIII a XIV stolycio podle magdeburskigo prawa wele downijszyj rybiorskij ôsady. Piyrszo pisano zmianka ô nim pochodzi z roku 1308.   Rybnik bōł ôd swojich zaczōntkōw tajlōm Raciborskigo Ksiynstwa. Do roku 1336 w nim regyrowała ślōnsko lynijo Piastōw, niyskorzij Przemyślidy; jednego czasu było tyż skuplowane z Ôpawskim Ksiynstwym (1336–1377). Ôd roku 1327, kej Leszek Raciborski słożōł cuzamyn ze inkszymi ślōnskimi kśōnżyntami lynny hołd Janowi Luksemburskimu, noleżoł tyn land pod Ziymie Czeskij Korōny. W roku 1352 powstało Rybnicke Sztandowe Państwo, kere nojdużyj przinoleżało familijōm Lobkowicōw (1557–1682) a Wyngerskich (1682–1788). Po piyrszyj ślōnskij wojnie przegranyj ôd Habsburgōw w 1742 Rybnik sie społym ze wiynkszośćōm Ślōnska stoł tajlōm pruskigo sztatu. W 1788 było Rybnicke Sztandowe Państwo przedane przimo pruskimu krōlowi Fridrichowi Wilymowi II. W 1818 sie Rybnik stoł siydzibōm krysu. Podle "Topograficznego ôpisanio Ślōnska" z roku 1865 mioł 3169 miyszkańcōw, z tego 58% godało w dōma po miymiecku, a 42% po polsku (abo ślōnsku). Wielki przełōm w historyji do tego czasu prowincyjōnalnego miasteczka a bauerskigo regijōnu nastoł po wybudowaniu ajzynbanowyj sztreki (1855) a skirz rozwoju industryje we drugij połowie XIX stolycio. W 1890 staro hamernia w Paruszowcu – założōno jeszcze ôd Wyngerskich – była przebudowano na moderno huta "Silesia", co sie niyskorzij stała sławno skuli produkcyje gorkōw, bechrōw i inkszych statkōw. W 1880 Jakob Müller zuōnaczōł w cyntrum Rybnika browarnia, a w 1899 powstała fabryka maszin do grubōw niyskorzij znōmo pod mianym "Ryfama". Wōngle fedrowali na srogo skala ôd roku 1896 w Chwałowicach ("Donnersmarck-Grube", niyskorzij "KWK Chwałowice") a Niydobczycach ("Römer-Grube", niyskorzij "KWK Rymer"), potym tyż ôd roku 1916 w Boguszowicach ("Blücher-Schächte", niyskorzij KWK "Jankowice"). W 1886 ôtwarli ansztalt do psychicznie niymocnych, dlo kerego bōł postawiōny wielki kōmpleks neogotyckich budōnkōw na pōłnoc ôd cyntrum miasta. Za gōrnoślōnskigo absztimōngu po piyrszyj światowyj wojnie 71% miyszkańcōw Rybnika zawelowało za tym, coby ôstać w Miymcach, ale miasto tak by tak przikuplowali w 1922 ku Polsce (w rybnickym krysie za Polskōm było 65% welujōncych). Rybnicki krys bōł miyndzy wojnami jednym z dziewiyńciu krysōw autōnomicznego ślōnskigo wojewōdztwa. Granica sztatōw przebiegała yno pora kilometrōw na pōłnocny zachōd ôd miasta, teroźnio dzielnica Stodoły już była miymiecko. Po drugij światowyj wojnie Rybnik zaś przipod Polsce, teroz choby tajla ślōnsko-dōmbrowskigo/katowskigo wojewōdztwa. Spōczesne granice Rybnika sōm efektym administracyjnych pōmian we 70. latach XX wieku. Miyndzy rokym 1973 a 1977 przikuplowali ku niymu 13 gmin, w tym Chwałowice, Boguszowice a Niydobczyce, co ôd 50. lot były ôdrymbnymi miastami. Prziłōnczynie tych wszyskich miast, zidlōngōw a dziedzin spowodowało wartke zwiynkszynie liczby miyszkańcōw: ze 43 tysiyncy w roku 1970 na 122 tyśōnce w roku 1980. Tyż we 70. latach wybudowali w Rybniku elektrownia, a skirz nij powstało Rybnicke Jezioro na rzyce Rudzie. Ekōnōmiczno transformacyjo po 1989 była prziczynōm upodku siyły przedsiymbiorstw we industryjalnym mieście na czele ze hutōm "Silesia", kero zawarli w 1998. Do dzisio fōngujōm gruby "KWK Jankowice" a "KWK Chwałowice", jak tyż "Ryfama" przedano w 2010 spōłce "Kopex Machinery". Zabudowa we cyntrum miasta: klasycystyczny Stary Rathaus na Rynku z 1822 roku, teroz Miejske Muzeum; a modernistyczny Nowy Rathaus z 1928 roku; publiczne budōnki w neogotyckim stylu: downy lazaryt "Julius" (1869) z kaplicōm św. Juljusza (1894); starostwo (1884) ; głowno poczta (1905); Grundszula nōmero 9 – downo gimnazyjo (1910); kościoły: farny Matki Boskij Bolesnyj (1797–1801); Na Gōrce – piyrszy gotycki farny kośćōł przebudowany po roku 1797 na kierchowowo kaplica, obtoczo go park św. Jana Sarkandra na placu downego kerchofa; wanielicki przebudowany w 1791 ze zōmeckigo magazynu necōw do ryb; Krysowy Gyricht – klasycystyczny budōnek z roku 1789 zbudowany na placu downego rybnickigo zōmku; Bazylika św. Antōna z Padwy – nojwyższy kośćōł Gōrnego Ślōnska ze dwiyma 95-metrowymi wieżami zbudowany w neogotyckim stylu miyndzy rokami 1903 a 1906; Ansztalt do psychicznie niymocnych – neogotycki kōmpleks z roku 1886 na pōłnoc ôd cyntrum miasta; Gruba Ignacy w peryferyjnyj dzielnicy Niywiadōm – ôtwarto w 1792, ôd 1999 bergmański skanzyn ; Kolōnije familokōw z przełōmu XIX a XX stolycio w dzielnicach Paruszowiec, Chwałowice a Boguszowice; Rybnicke Jezioro – sztuczny wodny areał ô powiyrchni 4,5 km², co powstoł we 70. latach XX wieku społym ze elektrowńōm choby zdrzōdło wody do chłodzynio turbin; suży tyż rekreacyjnym cylōm, żeglorski sezōn sam two ôd kwiytnia do paździyrnika; Przirodniczo-landszaftowy kōmpleks Cysterske Kōmpozycyje Wielkich Rud – kōmpleks lasōw ô powiyrchni 493,87 km², co sie roztopiyrzo na pōłnoc i zachōd ôd Rybnika, a na uōnego wyglōnd miała bez stolycia ajnflus działalność cysterskigo klosztora Rudy (kole 10 km na pōłnocny zachōd ôd miasta) ; Transport. Z Rybnika dzisio jeżdżōm cugi we sztyrech rychtōnkach: Katowice, Bogumin, Racibōrz a Pszczyna/Biylsko-Bioło. Na terynie miasta fōnguje ôziym banhofōw a banowych halteszteli. Na głownym banhofie "Rybnik" sie zatrzimujōm aji miyndzynorodowe sznelcugi do Pragi, Wiednia, Warszawy a Budapesztu. W Rybniku je nojwiyncyj rōndōw w cołkij Polsce: do roku 2022 ich zbudowali 44. Na schōd ôd miasta kludzi autobana A1, keryj kōntynuacyjōm je czesko autobana D1. Miejsko kōmunikacyjo tworzi 40 lyniji ZTZ Rybnik. Jeżdzōm sam tyż niykere autobusy MZK Jastrzymbie. Dorsten (Miymcy) Eurasburg (Miymcy) Iwano-Frankōwsk (Ukrajina) Karwino (Czesko Republika) Larisa (Grecyjo) Liévin (Francyjo) Mazamet (Francyjo) Newtownabbey (Wielgo Brytanijo) Saint-Vallier (Francyjo) Wilyński ôkryng (Litwa) Bar (Ukrajina) Ôficjalno zajta miasta
+Gerard Badía – (rodz. 18 października 1989 we Horta de Sant Joan) – szpanielski fusbalok kery gro na pozycyji pōmagera. Ôd 2014 gro lo Piasta Gliwice kaj bydōnc kapitanym manszaftu erbnōł majstra Polski we 2019 a wicemajstra we 2016.
+Gabōn, Republika Gabōńsko (franc. "République Gabonaise") – państwo we strzodkowyj Africe, nad Atlantyckim Oceanym. Granica mo s Rōwnikowōm Gwinyjōm, Kamerōnym (na pōłnocy) a Kōngem (na wschodzie). Stolicōm a nojsrogszym miastym Gabōnu je Libreville. Gospodarka je ôparto na bauerstwie, kero dowo ōng. 60% narodowygo dochodu. 41% miyszkańcōw je myni kej 15 lot stare. Downij Gabōn bōł francuskōm kolōnijōm.
+Wielgi jeseter (łac. "Huso huso") – wandrownŏ fisza, ze familije jeseterowatych, wystympujōncŏ głōwnie we Czŏrnym Morzu, Morzu Marmara, Egejskim Morzu, Kaspijskim Morzu, Azowskim Morzu, Adriatyckim Morzu, Jōńskim Morzu a we tajli Strzōdziymnego Morza wele Turcyje a Syryje ôrŏz rzykach wele mōrz we kerych wystympuje. Je ôn dugi do 8 myjtrōw a ciynżki do 3,2 tōn. Wielgi jeseter to gatōnek krytycznie zagrożōny.
+Buriaty (buri. : Буряад, Buryaad; mōng. : Буриад, Buriad) - Nacyjŏ, s mōngolskich ludōw zamiyszkujōnca hlawniy Buriacyje we Rusyje. Gŏdkōm Buriatōw je Buriackŏ gŏdka. Nŏjczynstszŏ religijŏ tej nacyje to Tybecki Buddyzm.
+Szkocyjo (angelsko a rygiōnalno szkocko germańsko godka: "Scotland", szkocko gaelicko godka: "Alba") je jednōm ze sztyrych skłodowych tajlōw, kere tworzōm Wielgo Brytanijo. Stolicōm je Edynburg , Szkocyjo mo 78 772 km² a 5 404 700 miyszkańcōw. Geografijŏ. Szkocyjŏ je regiōnym wyżynnym i gōrskim, je w nij nojwyższŏ szpica Wielgij Brytanije – Ben Nevis. Jego wysokość to 1344 metry n.p.m. We Szkocyje je równierz druge nojsrogsze jezioro w Wielkij Brytanije – jezioro Loch Ness. Zgłōmb tego jeziora to 226 metrōw. Kultura. Nojbarzij znane symbole Szkocyje to Dudy i Kilt. Dudy to insztrumynt muzyczny, skłŏdajōncy sie z piskołek i miechu z koziel abo ôwczyj skōry jak tyż ustnika. Kilt je elymyntym nŏrodowego byklajdōngu szkockigo, kopertowej kecki wykōnanyj z materyje we szkockõ krŏtã, co farba i muster je charakterystyczny dlŏ klanu do kerego przinŏleży posiedziciel. Kilt je terŏźnie zakłŏdany z przileżytości festu i festōw familijnych.
+Polsko Wikipedyjo (pol. : Wikipedia polskojęzyczna) – Wikipedyjo we polskij godkowyj wersyji. Lajstńōno 26 września 2001 ôd Krzysztofa Jasiutowicza a Pawła Jochyma. Terozki je uōna sztworto za rajōm, podug wielości artiklōw, ze wszyjskich godkowych edycyjōw Wikipedyje. Mioła uōna, na 24 września 2013, przez milijōn artiklōw, przez 362 tyś. zaregistriyrowanych używaczōw a 164 administratorōw. Polsko Wikipedyjo
+Turba - miejscowość we Syryji, we muhafazie As-Suwajda. Na 2004 rok pōmiyszkiwało sam 2236 ludzi.
+Waimea - censusu-designated place we USA, we sztacie Hawaje, we hrabstwie Hawaii. Je rozlygowano na wyspie Hawaiʻi. Na 2020 rok pōmiyszkowoło sam 9904 ludzi.
+Maskat (arab. مسقط) – stolica a nojsrogsze miasto Uōmōnu, rozlygowane we pōłnocnyj tajli kreju, nade Uōmōńskōm Zatokōm Arabskigo Morza.
+Dawid Bowie, po prowdzie David Robert Jones (rodz. 8 stycznia 1947 we Brixton, um. 10 stycznia 2016) – brytyjski piosynkorz, kōmpozytor, autor tekstōw a muzyczny producynt, tyż roz za kedy szauszpiler. Aktywny we muzycznyj branży ôd 1962. Bōł multiinstrumyntalistōm, groł na 13 roztomajtych insztrōmyntach. Bōł jednym ze nojlepii przedajōncych sie artystōw wszech czasōw - przedano przez 140 milijōnōw uōnygo płytōw. 1967 - "David Bowie" 1969 - "Space Oddity" 1970 - "The Man Who Sold the World" 1971 - "Hunky Dory" 1972 - "The Rise And Fall Of Ziggy Stardust And The Spiders From Mars" 1973 - "Aladdin Sane" 1973 - "Pin-Ups" raccolta di cover 1974 - "Diamond Dogs" 1975 - "Young Americans" 1976 - "Station to Station" 1977 - "Low" 1977 - "Heroes" 1979 - "Lodger" 1980 - "Scary Monsters (and Super Creeps)" 1983 - "Lets Dance" 1984 - "Tonight" 1987 - "Never Let Me Down" 1993 - "Black Tie White Noise" 1993 - "The Buddha of Suburbia" 1995 - "1.Outside" 1997 - "Earthling" 1999 - "hours..." 2002 - "Heathen" 2003 - "Reality" 2013 - "The next day" 2016 - "Blackstar" Neczajta Davida Bowiego Profil we Imdb
+Montebelluna - gmin we Italiji, we regijōnie Ojganejsko Wynecyjo, we prowincyji Treviso. Mo 49,01 km² wiyrchu a podug danych ze 2019 roku pōmiyszkiwało sam 31 459 ludzi. Dammarie-les-Lys Oberkochen Tata
+Kōntrolny ôbroz to je ôbroz kery je transmitowany ôd nadawczyj stacyje jakij telewizyje wuōnczas kej niy je ymitowany żodyn program. Suży uōn do kalibracyje kōntrastu, piōnowygo a poźōmygo ôdchylanio, sztalowanio farbōw atp. Na poczōntku bōła to fizyczniy istniejōnco plansza, niyskorzi wlozły do użycio kōntrolne ôbrazy tworzōne elektrōniczniy.
+Krzōnowice (pol. "Krzanowice", miym. "Kranowitz", cz. "Křenovice") – miasto na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie, we raciborskim krysie, siydziba władz gminu Krzōnowice. Podle danych na 30 czyrwnia 2016 miasto było zamiyszkane bez 2200 ôsōb.
+Sudawski djalekt bōł djalektym pruskij godki, kerygo poużywali Sudawy, kerzi miyszkali we Suwalszczyźnie aże po Biebrza a teryny teroźnij Litwy po Niymyn.
+Rzyczka je mały wodny strōmiyń ze gibkim biegym, kery płynie bez teryn ô srogich dyniwelacyjach, czynsto tyż miyndzy skałōma. We kożdyj rzyczce woda sztyjc ślatuje miyndzy roztomajtymi poźōmōma ziymie, mo tyż wartki biyg. Grōntym rzyczkōw sōm nojczyńści kamiynie, a we dolnym biegu piosek a muł.
+Szlagzana to je śmiytana, kero mo nojczyńści wiyncy kej 30% fetu a je nafilowano luftym. Używo sie jeji kej zulaga a dekoracyjo do roztomajtych maszketōw. Je tyż popularno we seksie, wuōnczas ciopro sie ńōm cioło partnyra a potym ja ś nigo zlizuje, co idzie ôbejzdrzeć tyż na myndze filmōw pornograficznych a niy jyno. Szlagzana wynoloz François Vatel we 1671 na dworze Ludwika XIV, nale je fest możebne co bōła znōmo downi.
+Gyszichta (tyż historyjo) – skupina wiedze ô naszyj uszłości. Hōmanistyczno a społeczno tajla nauki kero sie zajmuje dołażyniym do wiydzy ô zdarzyniach mińōnych na podstawie Świadectw bezpostrzednich Zdrzōdeł pisanych Wynikōw podszukowanio nauk pōmagerowych historyje. Wynikym podszukowanio historycznygo je ôpisaniy zdarzyńōw (historiografijo). Przedmiotym podszukowano je zauobycz historyjo czowieka a ludzkij cywilizacyje.
+John Davies Cale (rodz. 9 marca 1942 we Garnant we Waliji) – brytyjski muzykant artrokowy (nojczynści korzistane insztrumynty to: fortypiōn a wiola), śpiywok, kōmpozytōr, autor tekstōw a melodyji a producynt muzyczny. Wroz ze Lou Reedem założyciel skupiny eksperymentalno rokowyj The Velvet Underground. We 1968 ôpuściōł ja a zaczōn udano kariera solowo, kero durś prowadzi. "" (Table of the Elements) 2000 "Sun Blindness Music" (Table of the Elements) 2001 "Inside The Dream Syndicate Vol. II: Dream Interpretation" (Table of the Elements) 2001 "Inside The Dream Syndicate Vol. III: Stainless Gamelan" (Table of the Elements) 2001 "The Velvet Underground and Nico" (Verve) III 1967 "White Light/White Heat" (Verve) I 1968 "VU" (Verve, składanka utworōw pominiyntych) II 1985 "Another View" (Verve, składanka utworōw pominiyntych) IX 1986 "Live MCMXCIII" (Sire) XI 1993 "Peel Slowly and See" (Polydor, box set) IX 1995 "Loaded (Fully Loaded Edition)" (Rhino Records) 1997† "The Very Best of the Velvet Underground" (Polydor, składanka) IV 2003 "Vintage Violence" (Columbia) XII 1970 "The Academy in Peril" (Reprise) IV 1972 "Paris 1919" (Reprise) III 1973 "Fear" (Island) IX 1974 "Slow Dazzle" (Island) III 1975 "Helen of Troy" (Island) XI 1975 "Guts" (składanka) (Island) II 1977 "Animal Justice (EP)" (Illegal IL 003, UK) IX 1977 "Sabotage/Live" (IRS) XII 1979 "Honi Soit" 10 III 1981 "Music for a New Society" (Ze) VIII 1982 "Caribbean Sunset" (Ze) VI 1983 "John Cale Comes Alive" (nagranie kōncertowe) (Ze) IX 1984 "Artificial Intelligence" (Beggars Banquet) IX 1985 "Words for the Dying" (Opal/Warner Bros.) X 1989 "Even Cowgirls Get The Blues" (nagranie kōncertowe) (ROIR) 1991 "Paris Seveille, Suivi dAutres Compositions" (OST) (Crepuscule) November 1991 "Fragments of a Rainy Season" (nagranie kōncertowe) (Hannibal) X 1992 "23 Solo Pieces pour La Naissance de LAmour" (Crepuscule) XI 1993 "NOublie Pas Que Tu Vas Mourir" (Crepuscule) 1994 "Seducing Down the Door" (składanka) (Rhino) 1994 "Antartida" (OST) (Crepuscule) 1995 "Walking on Locusts" (Hannibal) IX 1996 "Eat/Kiss: Music for the Films of Andy Warhol" (Hannibal) VI 1997 "Somewhere in the City" (OST) VIII 1998 "Nico: Dance Music" X 1998 "The Unknown" (OST) (Crepuscule) 1999 "Le Vent De La Nuit" (OST) (Crepuscule) III 1999 "Close Watch: An Introduction to John Cale" (składanka) – 1999 "5 Tracks" (EP) (EMI) V 2003 "HoboSapiens" (EMI) X 2003 "Process" (OST) (Syntax) VII 2005 "blackAcetate" (EMI) X2005 "Jumbo in tha Modern World (CD single)" (EMI) VII 2006 "Circus Live" (nagranie kōncertowe) (EMI) II 2007 "Extra Playful" (2011) "Shifty Adventures in Nookie Wood" (2012) "M:FANS" (2016) "Mercy" (2023) "Church of Anthrax" (z Terry Riley) (Columbia) IV 1971 "June 1, 1974" (z Kevin Ayers, Brian Eno, Nico) (Island) 1974 "Songs for Drella" (z Lou Reed) (WEA) IV 1990 "Wrong Way Up" (z Brian Eno) (All Saints) X 1990 "Last Day on Earth" (OST, ze Bob Neuwirth) (MCA) V 1994 "First Evening" autorstwa Hector Zazou ze Johnem Caleem, we albōmie Hectora Zazou "Sahara Blue" (La Grande Hall-La Villette/ Crammed Discs) 1992 "The Long Voyages" (singel) autorstwa Hector Zazou; ze Suzanne Vega a Johnem Caleem, we albōmie Hectora Zazou pt. "Chansons des mers froides" (Sony Music) 1995 "I Wanna Be Around" (z Jools Hollands Small World Big Band) 2001 "Le Bataclan 72" (z Lou Reed a Nico) 2004 "The Stooges" (artysta: The Stooges) (Elektra) 1969 "The Marble Index" (artysta: Nico) 1969 "Desertshore" (artysta: Nico) 1970 "Jennifer" (artysta: Jennifer Warnes) 1972 "The End" (ze Nico) 1973 "Horses" ( artysta: Patti Smith) (Arista) 1975 "The Modern Lovers" (artysta: The Modern Lovers) (Beserkley) 1976 "UK Squeeze" (artysta UK Squeeze) 1978 – we USA wydane jako "Squeeze" (artysta: Squeeze) "Squirrel and G-Man Twenty Four Hour Party People Plastic Face Carnt Smile (White Out)"(artysta: Happy Mondays) 1987 "Louise Féron" (artysta: Louise Féron) (Virgin) 1991 "The Rapture" (artysta: Siouxsie and the Banshees) (Wonderland) 1994 "The Boxing Mirror" (artysta: Alejandro Escovedo) 2006 Ściyżki dźwiynkowe do filmōw "Basquiat" a "American Psycho" Ôficjolno neczajta Johna Cale
+Biecz (miym. "Beitsch") – miasto a gmina we Polsce, we małopolskim wojewōdztwie, we gorlickim krysie, we kerym miyszko 4 575 ludzi. Biecz je rozlygowany nad rzykōm ô mianie Ropa. We Bieczu przebiygo krajowo cesta nr 28 a wojewōdzko cesta nr 980. Je to jydno ze nojstarszych miast we małopolskim wojewōdztwie. Piyrszo wzmianka ô Bieczu je ze 1012 roku. Miejske prawa dostoł we 1257 roku.
+Fana Polski je prostokōntym potajlowanym na dwa pōźōme gurty: bioły a czyrwiōny. Piyrszy roz te farby uznono za narodowe 3 moja 1792. Wuōnczas przi ôbchodach I rocznice uchwolynio Kōnstytucyje 3 moja jeji uczestniki wystōmpili we biołych ôbleczyniach ze czyrwiōnymi szarfōma abo wstyngōma, co wziyno sie ze wapynu Polski - biołygo adlera na czyrwiōnyj tarczy. Polska Wapyn Polski
+Muzyjōm Hansa Klossa kere nojdōwało sie we Katowicach przi hul. Gliwickij 6 ôstało ôdymkniynte lo zwiedzajōncych 1 marca 2009 ô 10 godzinie, a zawarte pod kōniec 2009 roku, skuli nowelizacyji ustawy ô muzyjach, podōg kerej niy wolno już użiwać miana muzyōm bez kōmercyjne placōwki. Muzyjōm to ôstoło zawarte tyż skirz zarzutōw ô rzekome zapyndy gyrmanizacyjne tego to przedsiymwziyńcia. Uōnygo idyjodowca a tworziciel je Piotr Owcarz. Głōwnym celym placōwki bōło prezyntacyjo kulturowego fynōmyna, kerym je trwało a niyprzymijajōnco popularność serialu, do tygo mioło uōno ambicyjo coby stać sie ôstrzodkym kultury, we kerym ôdbować sie mioły trefy fanōw serialu ze jygo tworzicielōma a ludźōma kultury. Wchōd do muzyjōm nojdōwōł sie we bocznyj huliczce Jana Sobieskigo. Po wlyziyniu bez dźwiyrze zwiedzajōncych witoło wartowniczo budka a szlabōn, kery ôdmykoł sie po kupiyniu ajntryta. Piyrszymi ekspōnatōma bōły rozlygowane wele ściany po prawyj strōnie wycinki ze cajtōngōw ô serialu a tyż kśōnżki a kōmplet kōmiksōw ze seryje "Stawka większa niż życie". Naprzeciwko we kiosku szło kupić gadżety - koszulki, aszynbechery, breloczki a kisty sztracheclōw ze wizerunkōma bohaterōw serialu. Na ścianie prosto ôd wchodu we szaukastli rozlygowane bōły kasety VHS a muzyczne ze muzykōm ze filmu. Dali schodōma na prawo zlazowało sie na dōł do antryja, na prawo nojdujōwały sie haźle - ani uōne bōły stylizowane, mioły solidne metalowe dźwiyrza we stylu dźwiyrzōw we bunkrze a buchsztaby bōły na nich wykōnane gotyckim szrajbōnkym. Nostympne pōmiyszczyniy to "Caffe Ingrid", witoło uōne zwiydzajōncych płynōncōm ze głośnikōw muzykōm ze epoki. Na jeji ścianach rozlygowane bōły plakaty a reklamy ze czasōw II wojny światowyj. Ze epoki bōły tyż: bar, kasa, telefōn a zice. Miana drinkōw nawiōnzywały do titlōw poszczygōlnych ôdcinkōw serialu. Szło sam kupić cigarety "Juno" a cigary Brunnera. Kolejne pōmieszczyniy mo miano "Tolberg". Nojdujōwały sie we nim woskowe figury Klossa a Brunnera a tyż egzymplorze brōnie ze czasōw II wojny światowyj - giwery, noże, bagnety, granaty a chełmy. Kolejne pōmiyszczyniy to "Spotkanie", rozlygowane sam bōły ekspōnaty kere dowały pojyńciy ô ajnflusie serialu na kultura. M.in. zdjyńcie pamiōntkowyj tabuli, kero bōło poświyncōno nadaniu jednyj ze hulicōw we Ôlsztynie miana "Zaułek Stawki Większej niż życie". Na prawo ôd "Trefa" pōmiyszczyniy ô mianie "Liść dębu", a we nim woskowo figura Hansa Klossa na motocyklu ze bocznym wōzkym. Nojdalsze ôd wchodu pōmiyszczyniy mioło miano "Wiem kim jesteś". Sam wyświytloło sie fragmynta serialu, a we szaukastlach szło ôbejzdrzeć ôryginalne filmowe bandy a biksy ś nich, a tyż egzymplorze dyplōmōw dokōmyntujōncych zdobyte ôd tworzicielōw a szauszpilerōw serialu nadgrody, a tyż gadżety ze filmu. We jednyj ze ekōw pōmiyszczynio pod gipsdekōm bōło "wbito we ściana" atrapa lotniczyj bōmby. Muzyjōm stylizowane bōło na wnyntrze schrōna, niyuotynkowane ściany ze surowych herckōw, rube kable natynkowe, dźwiyrze wzorowane bōły na typowe lo armijowych schrōnōw tworzōm specyficzno klima.
+Panthera onca goldmani to zwiyrzã ze typu chordata, ze rzyndu carnivora, ze grōmady cycaczy ze familije felidae, co je ôpisoł Mearns we 1901 roku.
+Gmin Siyniawa - gmin miejsko-wiejski we podkarpackim wojewōdztwie, we przeworskim krysie. Mo 127,31 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwało sam 7022 ludzi. Siedzibōm gminu je miasto Siyniawa, krōm tygo w jei skłod wlazuje 9 wsi: Czerce, Czyrwōno Wola, Dobro, Dybkōw, Leżachōw, Paluchy, Pigany, Rudka a Wylewa. Neczajta gminu Siyniawa
+Jewgienij Płatow (ur. 7 siyrpnia 1967 we Ôdesie) – profesjōnalny tancyrz na lodzie, kery reprezyntowoł Zwiōnzek Radziecki, Wspōlnota Niypodlyguych Państw i Rusyjo. Do tej ôstatnij we parze s Ôksanōm Griszuk zdobōł dwukrotniy złoty medal ôlimpijski: we 1994 we Lillehamer i we 1998 we Nagano, a sztyrokrotniy mistrzostwo świata. Ôbecniy pracuje kej tryner.
+Lista gatōnkōw ze zorty ôwocowych meskōw Rhagoletis ôbejmuje 70 gatōnkōw na rok 2006. "Rhagoletis acuticornis" (Steyskal) "Rhagoletis adusta" Foote "Rhagoletis almatensis" Rohdendorf "Rhagoletis alternata" (Fallén) "Rhagoletis bagheera" Richter & Kandybina "Rhagoletis basiola" (Osten Sacken) "Rhagoletis basiola" Osten Sacken "Rhagoletis batava" Hering "Rhagoletis berberidis" Jermy "Rhagoletis berberis" Curran "Rhagoletis bezziana" (Hendel) "Rhagoletis blanchardi" Aczél "Rhagoletis boycei" Cresson "Rhagoletis caucasica" Kandybina & Richter "Rhagoletis cerasi" (Linnaeus) " Rhagoletis chionanthi" Bush "Rhagoletis chumsanica" (Rohdendorf) "Rhagoletis cingulata" (Loew) "Rhagoletis cingulata" Loew "Rhagoletis completa" Cresson "Rhagoletis conversa" (Brèthes) "Rhagoletis cornivora" Bush "Rhagoletis ebbettsi" Bush "Rhagoletis electromorpha" Berlocher "Rhagoletis emiliae" Richter "Rhagoletis fausta" (Osten Sacken) "Rhagoletis ferruginea" Hendel "Rhagoletis flavicincta" Enderlein "Rhagoletis flavigenualis" Hering "Rhagoletis indifferens" Curran "Rhagoletis jamaicensis" Foote "Rhagoletis juglandis" Cresson "Rhagoletis juniperina" Marcovitch "Rhagoletis kurentsovi" (Rohdendorf) " Rhagoletis lycopersella" Smyth "Rhagoletis macquartii" (Loew) "Rhagoletis magniterebra" (Rohdendorf) "Rhagoletis meigenii" (Loew) "Rhagoletis mendax" Curran "Rhagoletis metallica" (Schiner) "Rhagoletis mongolica" Kandybina "Rhagoletis nicaraguensis" Hernández-Ortiz & Frías "Rhagoletis nigripes" Rohdendorf "Rhagoletis nova" (Schiner) "Rhagoletis ochraspis" (Wiedemann) "Rhagoletis osmanthi" Bush "Rhagoletis penela" Foote "Rhagoletis persimilis" Bush "Rhagoletis pomonella" (Walsh) "Rhagoletis psalida" Hendel "Rhagoletis ramosae" Hernández-Ortiz "Rhagoletis reducta" Hering "Rhagoletis rhytida" Hendel "Rhagoletis ribicola" Doane "Rhagoletis rohdendorfi" Korneyev & Merz "Rhagoletis rumpomaculata" Hardy "Rhagoletis samojlovitshae" (Rohdendorf) "Rhagoletis scutellata" Zia "Rhagoletis solanophaga" Hernández-Ortiz & Frías "Rhagoletis striatella" Wulp "Rhagoletis suavis" (Loew) "Rhagoletis tabellaria" (Fitch) "Rhagoletis tomatis" Foote "Rhagoletis triangularis" Hernández-Ortiz & Frías "Rhagoletis turanica" (Rohdendorf) "Rhagoletis turpiniae" Hernández-Ortiz "Rhagoletis willinki" Aczél "Rhagoletis zephyria" Snow "Rhagoletis zernyi" Hendel "Rhagoletis zoqui" Bush Zdrzōdła. Fruit Fly (Diptera: Tephritidae) Species Database ôd 2006-12-22
+Ruth - census-designated place we USA, we sztacie Newada, we hrabstwie White Pine. Podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwało sam 440 ludzi.
+Ajshokej (hokej na lodzie) – zorta szportu manszaftowygo, we kerym szpilery kiouzdajōm na szlynzuchach, trzimiōm we łapach hokejkryka (hokejfela) a muszōm wciepować krōnżek do budy, na keryj durch stoji tormōn. We manszafcie hokejowym a tyż i na lodzie je 5 normalnych szpilerōw a jedyn tormōn. Kożdy szpil skuodo sie ze trzech tercyjōw - kożdo po 20 minut. Szpilplac do hokeja je roztajlowany na trzi tercyje - ôddzielōne modrymi kreskōma - a ôtoczōny je bandōma s kożdyj strony. Do bojiska zaliczōmy tyż ławka rezerwowych a ławka gańby. Nojlepsze ślōnske kluby ajshokeja to GKS Tychy, Naprzód Janów a JKH GKS Jastrzębie-Zdrój.
+Michael Collins (ga. "Mícheál Eoin Ó Coileáin") (rodz. 16 października 1890 we Clonakilty um. 22 siyrpnia 1922) - Irlandzki polityker a wojskowy. Doł anfang IRA. Bōł powstańcym we 1916, we wielganocnym powstaniu. Niyskorzi trefił do Frongoch we Waliji. Zorganizowoł we 1919 powstanje. Do kupy ze Arthurym Griffithem zaszrajbowoł traktat; powstoła zuożōno ze 26 hrabstwōw Irlandyjo (Swobodne Irlandzke Państwo), kere mioło sztatus brytyjskigo dōminijōm (brytyjski krōl bōł gowōm państwa), los 6 hrabstw pōłnocnych (Pōłnocno Irlandyjo) mioł być rozstrzigniynty niyskorzi. Niy mioł to rad Eamon de Valera, kery bōł gowōm republiki. We kwieciyniu 1922 wybuchnyła dōmowo wojna miyndzy niyuznojōncōm traktatu tajlōm IRA a wojskōma Wolnygo Irlandzkigo Państwa (tajlōm IRA, kero traktat uznoła). We wyniku zasadzki tych piyrszych Collins zginōł.
+Tusty Sztwortek: 15 lutygo Ôstatki: 20 lutygo Popielec: 21 lutygo Niydziela Palmowo: 1 kwietnia Wielgi Sztwortek: 5 kwietnia Wielgi Piōntek: 6 kwietnia Wielgo Sobota: 7 kwietnia Wielkanoc: 8 kwietnia Pyńdziołek Wielkanocny: 9 kwietnia Wniybowstōmpiyniy: 20 moja Zesłaniy Ducha Świyntygo: 27 moja Boże Cioło: 7 czyrwca
+The Most Unwanted Song - śpiywka ze zorty awangardowyj muzyki , napisano we 1997 roku ôd Komar and Melamid a kōmpozytora Davea Soldiera. Je ekstra napisano tak, coby we nij bōły nojbarzi nerwujōnce klangi, take jak dudy, kowbojsko muzyka, ôperowo śpiywaczka kero rapuje a chōr bajtlōw co śpiywo reklamy Walmarta. Na drugij zajcie platy CD je śpiywka "The Most Wanted Song", złōnaczōno na ôpy do śpiywki ze piyrszyj zajty. Gyszichta śpiywki we Wired (en.)
+Anna Louisa Karsch (rodz. 1 grudnia 1722 we Hammer (terozki Przetocznica) niydaleko Sulechowa, um. 12 października 1791 we Berlinie) – miymiecko dichterka. Chowoła sie we Trzcielu, pomiyszkiwała tyż we Świybodzinie a Głogowie. Znōmo we jeji czasach jako "Die Karschin". Je autorkōm trzech tōmōw gydichtōw. Biografijo we Miymieckij Narodowyj Bibljotece (we miymieckij godce)
+Lizbōna (port. "Lisboa") – stolica Portōgalije. Lizbōna ležy we zachodnij tajli Portugaliji, nad ujściym řyki Tag i nad Ôceanym Atlantyckym. Pomiyškiwuje sam kole 500 000 ludzi.
+Biszkek (kirgisko godka a rusko godka: "Бишкек", 1926-1991 Frunze) - nojsrogsze miasto a stolica Kirgistōnu. Ôstrzodek industryji a nauki.
+Auto ciynżarowe – pojazd mechaniczny, silnikowy, przeznaczōny do przekludzanio towarōw, ćōngniynio naczepy, prziczepōw (kery niy je ćōngnikym bałerskim) abo do przekludzanio ludzi (kery niy je autobusym), ô masie dopuszczalnyj cołkowityj wiyncyj kej 3500 kg. Producynty. Nojwiynkszymi producyntōma autōw ciynżarowych sōm: Scania, Volvo, MAN, Renault, Iveco, DAF, Peterbilt (USA)
+Kipczakske gŏdki - jednŏ s 6 tajli tureckich gŏdek
+Jurij Aleksiejewicz Gagarin (rus.: Юрий Алексеевич Гагарин, rodz. 9 marca 1934 we Kułszyniy kole Gżatska, um. 27 marca 1968) – sowiecki kosmōnałta, piyrszy czowiek kery pofurgoł we kosmos. Pochodził s familije robotniczo-bauerskij. Wybroł kariera pilota, we 1957 ukōńczōł szula lotniczo we Orenburgu, rok niyskorzi Akademijo Lotnictwa im. Żukowskigo we Moskwie. We 1960 dostoł sie do grupy 20 pilotōw, kere zaczyni tryningi do furgniyńcio we kosmos. 10 kwietnia 1961 Kōmisyjo Państwowo zdecydowoła, co uōn bydzie piyrszym kosmōnałtōm. Historyczny lot mioł plac 12 kwietnia 1961 i trwoł godzina a 48 minut, za tyn czas Gagarin ôblecioł roz doobkoła Ziymia. Ôstoł bohatyrem narodowym, a niy poradziyu sie s tōm rolōm, zaczōn nadużiwać alkoholu a zolycić s myngōm babōw ôroz. Zginył we niywyjośńōnych ôkolicznościach we katastrofie fligra Mig-15 kole miasta Kirżacz. Jygo miano dano miastu kole kerygo bōł rodzōny – Gżatsk, terozki Gagarin.
+Jesterowate (łac. "Acipenseridae") – familijŏ gnatoszkeletowych fisz ze raje jeseterokształtnych. Fisze ze familije jeseterowatych sōm dugowieczne, niykere żyjōm nawet do 100 lŏt. Srogŏ tajla jeseterowatych gatōnkōw je zagrożōnŏ wymŏrciym, a cum bajszpil syr-daryjski jeseter mŏ sztatus gatōnku krytycznie zagrożōnego, atoli bezma juże wymŏrł. Ze tajli jeseterōw czynsto robi sie jŏdło, a ze jich ikry robi sie czŏrny kawior. Nojsrogszŏ fisza kerŏ pływŏ we słodkich wodach to je wielgi jeseter, kery nŏleży do familije jeseterowatych. Jeseterowate fisze. Bajszpile fisz ze familije jeseterowatych: Wielgi jeseter Ojropejski jeseter Zielōny jeseter Ruski jeseter Syr-daryjski jeseter
+Ukrajińskŏ Ludowŏ Republika (tyż Ukrajińskŏ Nacyjnŏ Republika, ukr.: "Украї́нська Наро́дна Респу́бліка") – gyszichtowŏ republika położōnŏ we Ojropie, na terynach dzisiyjszych: Ukrajiny, Gruzyje, Rusyje, Mołdawije, Rōmōnije, Biołorusi, Słowacyje a Polski. Ôstała ôna uzdanŏ 20 listopada 1917 roku jako autōnōmiczny land Ruskij Republiki, a 25 stycznia 1918 roku ôstała ôgłoszōnŏ za fraj ôd Rusyje. Ôd 29 kwietnia 1918 roku do 18 grudnia 1918 była zastōmpiōnŏ bez prōniymiecke Ukraijńske Państwo, mianowane tyż Ukrajińskim Hetmanatym. We 1920 roku regiyrōnek ULR uciek na ymigracyjõ do Polski, a we 1939–1940 (po angrifie III Rajchu na Polskõ) bōł we Francyji. We latach 1948–1992 dalij fungowoł regiyrōnek tyj republiki na ymigracyji.
+Nachtop (z miym. "Nachttopf") je zbiōrnikym, do kerego ôddowo sie mocz we nocy. Nachtopy sōm czynsto cyramiczne a majōm dekle. Inksze materioły to tworziwa sztuczne, miydź, srebro, porcelano, glas. Ôbecniy nachtopym nazywo sie zacha używano bez bajtle do ôddawanio moczu abo kołō we fazie przyjściowyj pōmiyndzy używaniym pieluszek a toalety.
+Manbidż (arab. منبج‎) — miasto we Syryji, we muhafazie Aleppo. Historyjŏ miasta. W starożytności miasto Manbidż istniało pod greckim mianym "Hierapolis Bambyke" abo aramejskõ "Manbog". Było przistōnkym karawan przi drōdze do Babilonu. Mieściyło sie w nim sanktuarium regiōnalnyj boginia Atargatis, kere ôstało zniszczōne bez Krassusa w czasie rzimskij wyprawy przeciwko Partyje (53 p.n.e.). Potym przebywały sam rzimske wojska majōnce zŏdanie brōnić wschodnij granice cysŏrstwa. W Manbidżu narodziōł sie i umrził Al-Buhturi, arabski poeta z IX stoleciŏ. Tyż syryjski poeta z XX stoleciŏ Omar Abu Risza pochodziōł z Manbidżu. Wojna w Syryje. Manbidż ôstoł zajynty bez ôpozycyjõ w lipniu 2012 roku, a w 2014 przejynty bez terrorystyczne Islamske Państwo (ISIS). W czyrwniu 2016 roku miasto ôstało ôbtoczōne bez party SDF i zdobyte bez niy do 12 siyrpnia tego roku. Miasto było tyż wielokrotnie bōmbardyrowane bez miyndzynŏrodowõ koalicyjõ kerowanõ bez USA. 14 paździyrnika 2019 do Manbidżu wrōciyły sie party syryjskij armije.
+Kosowo je syrbske (syrb. : "Косово је Србија" sq: "Kosova është Serbi") - Slogan kery fōnguje ôd 2004 pō zamieszkach we Kosowie. Popularność zyskoł we 2008. Je użiwany bez Syrbōw a inne słowiańske nacyje. Podug nich samostanowiyniy Kosowa s 2008 je niylegalne.
+Gigula (czes. "Lysá hora", miym. "Lysa – Berg, Kahlberg", pol. "Łysa Góra") – nojwyższo gōra we Beskidzie Ślōnsko-Morawskim, wielgo na 1324 metry n.p.m. Do 1968 bōł to tyż nojwiynkszy wiyrch Beskidu Ślōnskigo. Położōno je 10 kilōmetrōw na połedniowy wschōd ôd miasta Frýdek-Místek, na Czeskim Ślōnsku (tyż nojwyžšy plac Cieszyńskigo Ślōnska). Na wiyrchu stoji telewizyjny przekaźnik, metyjorolōgiczne ôbserwatoryjōm a tyż turystyczne schrōnisko, noleżōnce lo Klubu Czeskich Turystōw ("Klub českých turistō"). Piyrsze wybudowoła miymiecko ôrganizacyjo Beskidenverein we 1895 pod nazwōm "Erzherzog-Albrecht- Schutzhaus". We 1933 powstoło druge - "Steinerne Haus", kere dzioło do dzisiej, a we 1934 trzecie - czesko "Bezručova chata". Downijszy "Erzherzog-Albrecht- Schutzhaus" spłōnōł we 1972, a downe czeske schrōnisko we 1978. Kole przekaźnika je tyż dyżurka ratōwnikōw ("Horská služba"). Na Gigula prowadzōm cesty turystyczne lo ludzi, kerzy wlazujōm piechty a jeżdżoł na kołach. Ze wiyrchu je gryfno panorama cołkij ôkolicy.
+Eperies (do 1954 "Kiskirályság") - wieś a gmin we Madziarach, we kōmitacie Csongrád, we krysie Szentes. Mo 73,89 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 548 ludzi.
+Mōngolske gŏdki - skupina gŏdek s ałtajskich gŏdek fōngujōnca hlawniy we strzodkowej Azyje. Nŏjsrogsze gŏdki s tej familije to Mōngolskŏ gŏdka a Ojrackŏ gŏdka.
+Østre Toten - gmin we Norwygiji, we regijōnie Oppland. Mo 562,57 km² wiyrchu a podug danych ze 2017 roku pōmiyszkiwało sam 14 887 ludzi. Gmin mo siedziba we mieście Lena. Neczajta gminu Østre Toten
+Pszōw (pl.: "Pszów", miym.: "Pschow") – miasto rozlygowane we połedniowo-zachodnij Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie, we wodzisłowskim krysie.
+La Renaissance ("Ôdrodzynie") – państwowy hymn Strzodkowoafrikańskij Republiki. Ôstoł przijynty we 1960 roku. Słowa napisoł Barthélémy Boganda, a muzykã skōmpōnowoł Herbert Pepper.
+Wielge Rudy (pol. "Rudy", miym. "Groß Rauden") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie, we raciborskim krysie, we gminie Raciborskŏ Kuźnia. We 2011 roku wieś miała 2836 miyszkańcōw.
+Pasaia (szp. "Pasajes") - gmin we Szpanije, we autōnōmicznyj spōlnocie Krej Baskōw, we prowincyji Gipuzkoa. Mo 11,34 km² wiyrchu a podug danych ze 2022 roku pōmiyszkowoło sam 15 711 ludzi.
+Cerkew św. św. Apostelōw Pyjtera a Paula – dŏwnŏ cerkew, kerŏ była we Augustowie. Gyszichta. Kedy po przebudowie staryj Cerkwije Kazańskij Ikony Paniynki dalij brachowało placu dlŏ prawosławnych miyszkańcōw Augustowa, zaczynto antragować ô wystawienie nowyj cerkwije. Regiyrōnek sztadu doł dlŏ nowyj cerkwije plac, kery bōł w sadzie na placu Bazarnym w sztad cyntrum. Anfang stawianiŏ bōł 8 lipnia 1881 roku, a cerkew poświyncōno 7 paździyrnika 1884 roku. Cerkew stawiali majstrzy ze Gōrnego Ślōnska. Miała ôna jednã baniã a sztyrosztokowã zwōnicã z piyńciōma zwōnami. Cerkew w 1921 roku ôstała kościołym garnizonowym Regimyntu Ułanōw Krechowieckich. W 1926 roku, w trzi dni cerkew ôstała zbulonŏ.
+Zakarpacki ôbwōd – ôbwōd, jydnostka administracyjnygo tajlōngu Ukrajiny. Wiyrch 12 777 km², ludzi 1 241 887. Je potajlowany na 13 rejōnōw. Stolicōm ôbwodu je Użhorod.
+Watykōn, Watykańske Państwo-Miasto (it. "Città del Vaticano", "Stato della Città del Vaticano", łac. "Status Civitatis Vaticanae") – państwo-miasto we Ojropie, na Apenińskim Pōłwyspie, ynklawa na terytoryjōm Italije, we mieście Rzim. Nojmniyjsze państwo świata podle zajmowanygo placu. Watykōn je siedzibōm nojwyższych władzōw Rzimskokatolickigo Kościoła, kaj rezyduje papiyż. Je skuplowany bez personalno unijo ze Apostolskōm Stolicōm (łac. "Sedes Apostolica, Sancta Sedes"). Uobywatelstwo Watykanu majōm znamyńniy kościelne dygnitarze, kardynały a Szwajcarsko Gwardyjo. Krōm tygo ōng. 3000 ludzi kere niy sōm ôbywatelōma Watykanu prziłazi sam do roboty na poczcie, banhowie, we radyju, cajtōngach, sklepach, medycznych służbach a inkszych. Ôbywatelstwo Watykanu idzie dostać ino czasowo, kardynały dostajōm je na czas bycio we Rzimie. Geszychta Watykanu siyngo po IV stolecie n. e., wuōnczas rzimski cysorz doł we gyszynku biskupōm Rzimu jedyn ze swojich pałacōw. Niyskorzi, za sprawōm dōnacyje Kōnstantyna, powstało Kościelne Państwo. Przetrwało uōne aże po 1870 rok, kej we czas zjydnoczanio Italije armijo italskigo krōla prziłōnczōła je do Krōlestwa Italije. Papiyż tygo niy uznoł a ôgłośōł aże je "wiynźniym Watykanu". Dziepiyro we 1929 roku faszystowki rzōnd Benito Mussolinigo a Apostolsko Stolica zaszrajbowały laterańske traktaty, kere dowoły gwarancyjo istniynio państwa watykańskigo we becyrku pałaca a zygrodōw papiyskich. Cołke terytoryjōm Watykanu je ôd 3 strōnōw ôbtoczōne murōma. Je sam pałacowo-kościelno skupina ze Bazylikōm św. Pyjtra, placym św. Pyjtra, pałacym a krōm tygo stowiynia muzyjōw, galeryji a stowiyńōw administracyje. Je sam tyż Papiysko Akadymijo Naukōw a Watykańske Ôbserwatoryjōm (zoł. 1576).
+Crespano del Grappa - gmin we Italiji, we regijōnie Ojganejsko Wynecyjo, we prowincyji Treviso. Mo 17,81 km²wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 4520 ludzi. Neczajta Crespano del Grappa
+Traszmetal – zorta utworōw muzycznych, ôdmiana hewimetalu ze srogimi ajnflusami punku. Piyrszy uznowany ze traszmetalowy album to "Kill Em All" amerikańskej skupiny Metallica ze 1983, nale fundamynt gatōnku zmajstrowoła już brytyjsko skupina Black Sabbath. Miano "trasz" pochodzi ze ynglickego "thrash" co ôznaczo karcić. Do powszechnie mianowanyj "Wielgej Czwōrki Traszmetalu" zaliczo sie skupiny: Anthrax, Megadeth, Metallica a Slayer.
+Bailleul - gmin we Francyji, we regijōnie Hauts-de-France, we departamyńcie Nord. Mo 43,42 km² wiyrchu a podug danych ze 2019 roku pōmiyszkiwało sam 15 163 ludzi. Werne Hawick Izegem Yaka Wałcz
+Czuwaskŏ gŏdka - ałtajskŏ gŏdka s familije tureckich gŏdek s tajli oghurskich, jedynŏ gŏdka niywymartŏ s oghurskich gŏdek, ôficyjnŏ gŏdka Czuwaszyje we Rusyje. Szrajbōnek czuwaskej gŏdki je cyrylica s sztyrymŏ nowymi buchsztabami.
+Kobyr – kōnsek drzewa ô dwōch kōncach, kożdy kobyr mo roztomajtno dugość a rubość. Moge być używany kej tajla lo kōnstrukcyji, werkcojg, kryka a kupa inkszych zachōw.
+Anna Elżbieta Myszyńska (nar. 30 czyrwnia 1931 we Kōrnicy, um. 7 września 2019 we Nysie) to bōła ślōnskŏ pisŏrka, przekłŏdŏczka, fotografistka, poetka, propagatorka ślōnskij gŏdki a tradycyje. Autorka seryje rozprŏwek "Śląskie rozprawianie", idyjŏdŏwca Kōnkursu Ślōnskij Gŏdki „Śląskie Rozprawianie” we Prudniku. Zwiōnzanŏ ze Prudnikym a Biołōm. Biografijŏ. Narodziyła sie 30 czyrwnia 1931 roku pod mianym Schneider we Kōrnicy blisko Gogōwka, ôwdy we prudnickim krysie. Bōła ôna ze ślōnskij familije. Bazowõ szkołã skōńczyła we niymieckij gŏdce we 1945 roku. Po abszlusie drugij wojny światowyj bez pŏrã lŏt robiyła we gospodarce swojich ôjcōw i na żniwach we gospodarce przi pałacu we Lipach we Prudniku. Niy uczynszczała do szkoły, pōniywŏż niy znała polskij gŏdki, ino ślōnskõ. Dopiyro we 1952 roku poszła do szkoły flyjgerskij we Raciborzu, kerõ skōńczyła jako autodydaktyk ze wyrōżniyniem i dostała robotã we lazarycie we Ôpolu. We 1957 roku skōńczyła Państwowõ Szkołã Hyjbam w Nysie. Zamiyszkała we Biołyj kole Prudnika. Zajōnła sie fotografijōm dziynki swojimu ślubnymu Bogdanowi Myszyńskimu, z kerym ôd 1967 roku kludziyła fotograficzny werk. Po przejściu na pynzyjõ ôstała fotoreporterym cajtōngu „Panorama Bialska”. Wziōnła udzioł we kōnkursie ślōnskij gŏdki „Po naszymu, czyli po śląsku”, ôrganizowanym ôd Polskigo Radyja Katowice. Zaczła pisać do cajtōngu krōtke rozprŏwki po ślōnsku „Jak to piyrwej było”, co w nich spōminała swoje dzieciństwo, modość, kościelne świynta, stare zwyki a ôbrzyndy zwiōnzane ze porami roku i z robotōm w dziedzinach, przi nawiōnzaniu do terŏźnych czasōw. Niy znała żŏdnego ôsobnego szrajbōnka dlŏ ślōnskij gŏdki, skuli czego tekst jako autodydaktyk zapisowała tak, jak sama gŏdała i słyszała we polskij ôrtografiji. We 1994 roku dostała ôd Radyja Ôpole propozycyjõ spōłpracy we kludzōnyj ôd redachtora Andrzeja Russaka dlŏ niymieckij myńszości audycyje „Nasz Heimat”. Spōłpracowała tyż z cajtōngym „Tygodnik Prudnicki”, dlŏ kerego przełożyła na polskõ gŏdkã treść rōmanu "Sommer der toten Träume" ôd Harryego Thürka. Bōła idyjŏdŏwcōm Kōnkursu Ślōnskij Gŏdki „Śląskie Rozprawianie” we Prudniku. We Biołyj założyła skupinã pōmocy dlŏ familiji alkoholikōw, za co dostała tytuł "Zasużōny dlŏ Miasta i Gminy Biołŏ". Nojwiyncyj uciechy sprawiały jeji liczne autōrske trefy z młodziōm we szkołach jak tyż z czytŏczami, kaj mogła im przekŏzać, jak wielgim szacym je dziynnŏ dwugŏdkowość, ofyn trōjdwugŏdkowość we Ślōnsku i jak wŏżne je zachowanie ślōnskich tradycyji a zwykōw. Autorka zgrōmadziyła moc dyplōmōw jak tyż podziyńkowań bydōncych pamiōntkōm z tych trefōw, kere spōminała barzo ciepło i chyntnie wrŏcała do nich spamiyńciōm. We samoregyrowych ôbiorach we 2018 roku bez skutku ubiygała sie ô titel radnyj prudnickigo krysu z Koalicyje Ôbywatelskij (dostała 89 gosōw). Chorowała na rozsiane stwardniynie. Umrziła 7 września 2019 we hospicyjum w Nysie. Pogrzib ôdbōł sie 15 września w Biołyj. We pogrzebie uczestniczyli m.in. burmistrz Biołyj Edward Plicko i wicelandrat prudnickigo krysu Janusz Siano. 3 dni po jeji śmierci, cajtōng „Nowa Trybuna Opolska” na swojij internetowyj zajcie, napisoł: „Bōła ôsobōm niysłychanie ciepłōm a ympatycznōm. Społym z Niōm umrził kōncek dŏwnego Ślōnska, ale zrobiyła wszyjsko, coby niy ulegnōł zapōmniyniu”. Jeji syn, Piotr, umrził rok niyskorzij 14 grudnia (narodziōł sie 25 lipnia 1960). Twōrczość. Myszyńska używała prudnickigo dialektu ślōnskij gŏdki. We czasie 18 lŏt jeji spōłprace z Radyjym Ôpole powstoło bez 700 rozprŏwek we ślōnskij gŏdce. Tajlã z nich autorka ôpublikowała we latach 1999 ("Śląskie rozprawianie"), 2006 () i 2007 () we trzech tōmach ksiōnżki "Śląskie rozprawianie". We 2010 roku, starōnkym Historycznyj Kōmisyje dlŏ Prudnickigo Krysu z Northeim w Niymcach, ôstało ôpublikowane dwugŏdkowe wydanie (we wersyji ślōnsko-niymieckij), piyrszyj tajle "Śląskigo rozprawianiŏ", pod titelym "Oberschlesische Erzählungen". We 2003 a we 2007 roku autorka wydała swoje prozatorske a poetycke szkryfty we dwugŏdkowym (polsko-niymieckim) tōmiku "Nie tylko po śląsku/Nicht nur Schlesisch". Przełożyła na ślōnskõ gŏdkã dramat „Rajmund i Julka” (ôryg. „Romeo and Juliet”) ôd Williama Shakespearea we 2004 roku. We 2010 roku, pospōł z synym Piotrem wydała ksiōnżkã-katalog pt. "Pod Wieżą", zawiyrajōncy wiersze włŏsne a ôd Piotra, a jego ôbrazy upiynkszyły to wydŏwnictwo. Dlŏ swojich suchŏczy, kerym czytanie ksiōnżek we ślōnskij gŏdce sprawiŏ ciynżkość, autorka nagrała album trzech plat z 40 ôbranymi rozprŏwkami po ślōnsku. We roku 2013 wydała tyż dwypłytowy album zawiyrajōncy 26 radyjowych rozprŏwek we niymieckij gŏdce, pod titelym "Oberschlesiche Erzählungen". gratulacyjny list ôd Marszałka Ôpolskigo Wojewōdztwa za ôsiōngniyńcia we upowszechnianiu kultury (2000) dyplōm ôd Ministra Kultury i Nŏrodnyj Erbowizny za zasugi we upowszechnianiu kultury (2008) tytuł "Zasużōnyj dlŏ Miasta i Gminy Biołŏ" (2009) hōnorowŏ ôznaka "Zasużōnŏ dlŏ Ôpolskigo Wojewōdztwa" (2016)
+Woda (tlynek dwuwodoru) – zwiōnzek chymiczny ô wzorze H2O, wystympujōncy we warōnkach standardowych (pokojowych) we staniy ciekłym. W staniy gazowym woda ôkreślo sie mianym pary wodnyj, a we stołym staniy skupiynio - lodym. Słowo „woda” kej nazwa zwiōnzku chymicznygo może sie ôdnosić do kożdygo stanu skupiynio. Woda je fest dobrym rozpuszczalnikiym do substancyji polarnych. Wiynkszōść wystympujōncyj we przirodzie wody je "słōna" (ōngyfer 97,38%), tzn. zawiero mocka rozpuszczōnych soli, głōwniy chlorku sodu. We naturalnyj wodzie rozpuszczōne sōm gazy atmosferyczne , s kerych we nojwiynkszym stynżyniu znojduje sie dwutlynek wōngla.
+Het Wilhelmus – państwowy hymn Niiderlandōw, do ftorych słowa napisoł Philipps van Marnix. Powstoł miyndzy 1569 a 1572 rokym. Ôficjalnie przijynto uōnygo we 1932 roku.
+Czerkeske gŏdka – tajla abchazŏ-adygejskich gŏdkek posiydzōnca 2 gŏdki: adygejskōm a kabardskōm.
+Zabōjstwo Jamesa Bulgera – zaszlachtowaniy Jamesa Bulgera ôd dwōch wuōnczas 10 lot starych synkōw Roberta Thompsona a Jona Venablesa, kerygo dokonali 12 lutygo 1993 we Walton wele Liverpoolu. James Bulger. James Bulger bōł rodzōny 16 marca 1990 we Fazakerley Hospital we Liverpoolu a pōmiyszkiwoł we Kirkby. Bōł uōn jedzinym wōunczas bajtlym Ralpha Stephena Bulgera a Denise Bulger (terozki Fergus). Po prowdzie piyrszo rodźōła sie uōnygo szwestka Kirsty, nale urodźōła sie kojfniynto. Bez cōż mama Jamesa bōła do niygo naduopiykōńczo. James bōł ôkozym zdrowio a wulkōnym radości a szpasu. Ôbycznie śmoł sie a lubiōł rozbowiać ludzi,a kej ino mōg lotać to lotoł a niy szoł. Ze muzyki nojbarzi lubiōł Michaela Jacksona a prōbowoł tańcować kej uōn. Uōnygo ulubiōno śpiywka, "Heal the World", bōła grano na pogrzebie Jamesa a terozki je używano bez fundacyjo prowadzōno ôd Denise Fergus, na co mo uōna zgoda ôd Jacksona. James lubiōł tyż Bruno Marsa. James uwielbioł wszijstko co mioło co spōlnygo ze cugōma. Mioł blōnd kudły a modre ślypia, ze brōnzowōm plamōm we prawym. Mioł już wszyjske mlyczne zymby. Synek znoł już buchsztaby a cifry. Zdarzynia ze 12 lutygo 1993. Przed porwaniym. 12 lutygo 1993 Denise Bulger wźōna synka do Cyntrōm Handlowygo we Bootle, kaj polazła ze śwagerkōm, Nicolōm Bailey. Nicola pedziała niyskorzi, co James mioł zwyk coby citać a lotać sōm, a ôbycznie bestōż Denise trzimoła go we wōzyku, nale skiż tego co zakupy planowoły ino na godzina, uōnygo dnia wōzyka niy wziyny. Ôstatni roz Denise widzioła Jamesa żywygo wele masorza, kaj ôstowiła go pode dźwiyrzōma. Niy wziyna go rajn, bo prawie niy bōło raje. Nale rychtowaniy jei zamōwiynio a płacynie szło dużyj kej myśloła. Kej wylozła, Jamesa pode dźwiyrzōma niy bōło. We tyn sōm dziyń Robert Thompson a Jon Venables citli ze szule na baje. Polyźli do cyntrōm handlowygo we Bootle, kaj krodli m.in. maszkety, figurki trolli, batyryje a modro forba. Uba bajtle bōły już wuōnczas znōme rojbry. Cuzamyn krodli, ciepali kamiyniami we ôkna starych babōw a lotali ludźōm po zygrodach. Drynczyli tyż zwiyrzynta, ciepali kamiyniami do ptokōw a torturowali koty. We uōn dziyń postanowili, co porwiōm a zaszlachtujōm jakigo bajtla. Porwaniy. Piyrw prōbowali porwać inkszego bajtla, nale uōnygo mama przilozła po niygo, nim s niymi ôdlozł. Jamesa zobejrzeli wele masorza ô 15:40. Jon pedzioł do niygo "Come on, boy!" ("Pōdź, synek!"). S anfanga James poloz ś niymi rod. Wylyźli ś nim na ulica a polyźli we strona Leeds Liverpool Canal. Na moście kozali mu coby uklynknōł i wejżoł na swoje ôdbicie we wodzie, bo chcieli go do nij wciepać. Jak pedzioł "niy", chycili go za szłapy, ôbrōcili gowom na dōł a ciepli ô zol. Wuōnczas James zaczōn jeim citać, nale go pora razōw chycili zaś. James niy chcioł jeich suchać, skiż czego go bili a kopali. Po drodze widzioło to mocka ludzi (policjo znodła 38 świodkōw), nale żodyn niy powstrzimoł porywoczy. Myśleli, co synki ôpiekujōm sie modszym bracikem. Zabōjstwo. Na kōniec przikludzili Jamesa na banowo sztreka, coby zobejrzeć, kej cug po niym przejedzie. Nale James niy chcioł lygać na glajzach i durś ś nich stowoł. Robert a Jon skiż tego nakropili mu modryj forby do lewygo ślypia a sztartli ciepac we niego herckami a prać kōnskem ajzowygo prynta. Śćōngli mu galoty a dolno tajla cioła ôstawili sago. James mioł śōłōm śćōngńōny napletek. Nale niy ma udowodńōne, co bōł jaki seksualny motyw we tym szlachtowaniu. Niy idzie tyż pedzieć, coby wrażowali Jamesowi bateryje do rzici (nale wrażowali mu uōne do gymby). Chopcy skokali Jamesowi po łebie a cołkim ciele, na kōniec ciepli mu na łeb na przez 11 kilo ciynżki kōnsek ajzy. Niyżywygo ôstawili na glajzach, coby cug przejechoł uōnygo cioło, co podug nich mioło zamozać slady. James Bugler mioł 42 roztomajte ôbrażynio, we tym 22 na łebie. Policyjo znodła 27 herckōw ze śladōma krwie. Podug patologa, po tym kej przestali go katować niy żył dużyj kej pora minut, a niy idzie pedzieć ôd kerygo ôbrażynio kojfnył. Śledztwo. Kej Denise wylozła ôd masorza a niy znodła Jamesa, sztartła za niym sznupać, niyskorzi pedziała sklepowyj ôchronie, a kej ta go niy znodła pedziała policyji. Cyntrōm zawarto na noc, ôchrona a policyjo sztartła przeglōndać zapisy ze CCTV kamer. Znojdli, co kej Denise sznupała za synkem na parterze a na placu, uōn bōł na piyrszym sztoku, a wylozł inkszym wyjściym wroz ze porywaczōma. Sznupaniy sztartło po cołkim Liverpoolu, po konale, niyużytkach a banowych sztrekach. Po mieście jeździły autoki ze kerych pytano ô Jamesa bez megafōny. We telewizyji puszczali nagranie ze CCTV kamer. Cioło Jamesa znodli 14 lutygo na banowyj sztrece. Jedno baba poznoła na filmie ze CCTV Jona Venablesa, ô kerym wiedzioła co planowoł na tyn dziyń baje, i pedziała ô tym policyji. Venablesa a Thompsona zawarto 18 lutygo 1993 a przesuchiwano. Dziepiyro kej pokozali jeim dowody, prziznoli sie do porwanio, a niyskorzi zaszlachtowanio Jamesa Bulgera. Proces. Proces sztartnōł 24 listopada 1993. Małowiela co by doszło do linczu, policyjo musoła ôsłaniać ôskarżōnych. Dowodōw niy szło ôdeprzić - krew na szczewikach, modro farba na zachach, świodki, nagrania kamerōw a inksze. Gerycht uznoł ôbu synkōw za winnych, nale doł wyrok "uoddanio na przijymność Krōlowyj", co ôznoczo co niy ma akuratnie pedziane kedy wylyzōm ze cuchthauzu. Skiż tego, co je to niy do zgody ze prowym Ojropejskij Uniji, prawniki mordercōw złożōły apelacyjo. Niyskorzi wyrok zmiyńōno na "do połnoletnioście", niskorzi zaś na 15 lot, nale po nostympnyj apelacyji ôba wylyźli 23 czyrwca 2001 a ôbadwa dostali blank nowe, fikcyjne tożsamości, coby niy byli ôfiarōma samosōndu. Matka Jamesa pedziała, co to niy ma do nij do zgody ze sprawiedliwośćōm a bydzie ô nia do skutku wojować, ôstrzegła tyż, że Venables je niybezpieczny a uōnygo uwolniynie bōło felerym. Ô Robercie Thompsonie niy ma żodnych nowin ôdkōnd wyloz. Jon Venables bōł zawiyrany nazod już dwa razy, we tym za pornografijo ze bajtlōma, a dostoł juz sztworto tożsamość skiż tego, co niy poradzi trzimać we sekrecie fto uōn po prowdzie je. Dalsze losy familiji. Mieśōnc po porwaniu a zaszlachtowaniu Jamesa Denise zaszła we ćōnża, 9 mieśōncōw niskorzi urodźōł sie synek, Michael. Kej mioł myni kej rok, Denise a Ralph wziyni rozwōd. Niy poradzili ze sia strzimać. Ralph ôskarżoł ja co puściła rynka Jamesa a kej by uōnyj niy puśćōła żyłby uōn dali. Nale prziznowoł tyż, co we tyn dziyń, 12 lutygo 1993 rano Denise prośōła go, coby wźōn Jamesa do swojigo śwagra. Pedzioł, co ôbycznie zowdy to robiōł, nale prawie we tyn dziyń mieli kupa bajstlowanio a mocka werkcojgu do tego, skiż czego boł sie co moge sie co synkowi stać bez niyuwoga. Niy umioł sie poradzić s tym, co kej by go wuōnczas wźōn, tyż by żył. Sztartnōł skiż tygo słepać whisky, nale pedzioł, co to nic niy dowało, bo niy mōg ani sie ôżryć ani niy mioł ulgi we swojim bōlu. We 2013 roku przeprośōł bōło żōna a pedzioł, co je mu gańba aże jōm ôbwinioł. Niyskorzi Denise poznoła Stuarta Fergusa, ze kerym mo jeszcze dwōch synkōw: Thomasa a Leona; a je uōnygo babōm. Ralph tyż je już nazod żyniaty, ze Natalie (s dōma McDermott) a mo ś ńōm cera. Denise prowadzi dziolalność społeczno a charytatywno pode mianym James Bulger Memorial Trust a tryjtuje to kej żywy monōmynt lo Jamesa. Ralph ôpisoł swoje przeżycio we kśōnżce "My James".
+Scandicci - gmin we Italiji, we regijōnie Toskanijo, we prowincyji Firenze. Mo 59,7 km² wiyrchu a podug danych ze 2022 roku pōmiyszkowoło sam 49 804 ludzi. Frankfurt (Oder) Pantin Sarajewo
+Czasowo strefa – wytyczōny wiyrch powiyrzchni Ziymie ô szerokości 15° dugości geograficznyj, kery rozćōngo sie połednikowo miyndzy biygōnōma, we kerym urzyndowo ôbowiōnzuje jednoki czas (czas strefowy). Je uōn słōnecznym czasym strzednim postrzedniygo połednika tej strefy, kery rōżni sie ô cołkowito liczba godzin ôd uniwersalnygo czasu. Wszyjske pōnkty położōne na tym samym połedniku majōm tyn sōm lokalny czas (miejscowy). Kożdo zmiana dugości geograficznyj powoduje zmiana lokalnygo czasu - we ôkresie, kej ludzie zaczyni przekludzać sie coroz czyńści a gibci, stowało sie to fest niywygodne. Cołko Ziymia potajlowano na 24 strefy czasowe. Uniwersalny czas a czasowe strefy zostoły zapropōnowane we 1878 roku ôd kanadyjskigo wynalazce Sandforda Fleminga, zaś wkludzōno je we 1884 roku. Strefy czasowe we niyzmiyńōnym ksztołcie ôbowiōnzujōm na morzach a ôceanach. Na lōndach jejich ksztołt zostoł zmodyfikowany tak, coby małe a strzrednie państwa znodły sie we ôbrymbie jednyj czasowyj strefy, czyli ôbowiōnzywoł we nich jedyn czas. Wiynksze państwa, take kej Zjednoczōne Sztaty, Kanada, Brazylijo, Rusyjo abo Australijo, znojdujōm sie we kilku czasowych strefach. Nojwiynkszym krajym na świecie, we kerym na cołkim terytoriōm ôbowiōnzuje ta sama czasowo strefa sōm Chiny i to pōmimo, aże rōżnice we suōnecznym czasie miyndzy wschodnimi i zachodnimi prowincyjōma wynoszōm przez 3 godziny.
+Załoźce (ukr. "Залізці", pol. "Załoźce") - ôsiedle miejskij zorty na Ukrajinie, we tarnopolskim ôbwodzie, we zborowskim rejōnie. Na 2003 rok pōmiyszkiwalo sam 2816 ludzi.
+Nyzy (ukr. "Низи") - ôsiedle miejskij zorty na Ukrajinie, we sumskim ôbwodzie, we sumśkim rejōnie. Na 2017 rok pōmiyszkiwało sam 2858 ludzi.
+Gładki jeseter (łac. "Acipenser nudiventris") – wandrownŏ fisza, ze familije jeseterowatych, wystympujōncŏ głōwnie we Azowskim Morzu, Kaspijskim Morzu, Aralskim Morzu, Czŏrnym Morzu, Morzu Marmara, Egejskim Morzu, Jōńskim Morzu a Adriatyckim Morzu, we rzykach wystympuje we Dōnaju, Wołdze, Uralu a inkszych rzykach kere sōm wele mōrz w kerych wystympuje. Je ôn dugi do 2,11 myjtrōw a ciynżki do 80 kilogramōw. Je to gatōnek krytycznie zagrożōny.
+Świdnica (pol. "Świdnica", miym. "Schweidnitz", czes. "Svídnice") – miasto we Polsce, we dolnoślōnskim wojewōdztwie, siedziba świdnickigo krysu. Dŏwnieć stolica ksiynstwa świdnicko-jaworskiego. Po piyrszy rŏz ôpisowanŏ za miasto 3 września 1267. Terŏźnie regiōnalny ôstrzodek industryjalny (elektrotechniczny, maszinowy jak tyż spożywczy) z instytucyjami kultury i ôświaty. Podle danych z 2017 roku była siōdmym co do srogości miastym wojewōdztwa. Podle danych GUS z 31 grudnia 2019 roku liczba miyszkańcōw Świdnicy wynosiyła 56 803 ôsoby
+Muira puama (łać. "Ptychopetalum") to je miano strōmu ze familije Olacaceae, kery wystympuje we dyszczowych lasach dorzyczo Amazōnki. Ôd Indjanerōw tyj warzōny s uōnygo korzynia a kory je powożany za afrodyzjok. Je to dysputyrowane ôd naukowcōw, co richtich mo take właściwości. Strōmy muira puama poradzōm wyrosnyć na 5 myjtrōw wysoko. Jejich miano ôznaczo "strōm potyncyje". Ôpis gatōnku (we angelskij godce)
+Skuplowano nōmera – kożdo naturalno nōmera, kero mo bynojmni jedyn tajlownik (formula_1), nale formula_2 i formula_3. Ôznoczo to, aże tajlownik tyn niy moge być rōwny formula_4, ani rōwny nōmerze kero tajluje. Ryszta nōmerōw to piyrsze nōmery.
+Tajlandyjo (Krōlestwo Tajlandyje) – państwo we pouedniowo-wschodnij Azyji, graničōnce s Laosym i Kambodžōm na wschodzie, s Malezyjōm na pouedniu a s Birmōm (Myanmarym) i Mořym Andamańskym na zachodzie. Tajlandyjo je tyž mianowano Syjamym, gdyž bōuo to jeji ôficjalne miano do 11 maja 1949. Miyndzynarodowe ôkreślyniy "Thai" (ไทย) znočy po tajsku "wolny".
+Wszyjskich Świyntych (łać.: "festum omnium sanctorum") to je chřeścijańsko uročystość ôbchodzōno 1 listopada ku čci wšyjstkich znajōmych a niyznajōmych świyntych, kere přebywajōm juž we chwole buogosuowiōnych. We tym dniu wspōmino sie niy yno umartych, kerych Kościou uznou za świyntych, nale wšyjstkich ludzi, kerych žywot bōu prawy a uchodziu za świynty. Je to tyž świynto tych, kere dōnžōm ku świyntości a zbowiyniu. Uročystość Wšyjstkich Świyntych wywodzi sie guōwniy s čci ôddowanyj mynčynnikōm, kere niy bōuy wspōminane we kanōniy Mšy Świyntyj. We III wieku wkludzōno zostoua tradycyjo překludzanio coukich relikwije świyntych abo jeich tajli we roztomajte place, kej znok, co świynte sōm wuasnośćōm coukigo Kościoua. We 610 roku papiyž Bōnifacy IV erbnyu ôd cysořa downij pōgańsko świōntynijo Pantyjōn, kozou zuožyć tam mynga relikwije świyntych a poświyńciu ja pod wezwaniy Matki Boskij Mynčynnikōw. Uod tygo času wšyjstkim umartym mynčynnikōm ôddowano čeść 1 maja. We 731 papiyž Gřygoř III přeciepou ta uročystość na 1 listopada, a we 837 Gřygoř IV zažōndziu, coby tyn dziyń poświyncano pamiyńci niy yno mynčynnikōw, nale wšyjstkich świyntych. Terozki je to na Ślōnsku dziyń wolny ôd roboty a mynga ludzi přiuazi na kirchofy ôbstroić grōby, zaświycić zniče a pořykać za umartych. Ślōnske tradycyje na Wšyjstkich Świyntych (we ślōnskij godce)
+Karaczaj-bałkarsko godka (kb. "Къарачай-Малкъар тили") – godka Karaczajōw a Bałkarōw wywodzōnco sie ze grupy ałtajskich godek, noleżōnco do skupiny kipczakskich godek tureckych. Je używano ôd 300 000 ludzi na terynie Rusyje.
+Listwianka (rus. "Листвянка") - ôsiedle miejskij zorty we Rusyji, we irkuckim ôbwodzie, we irkuckim rejōnie. Je rozlygowane nade jeździorym Bajkał. Na 2017 rok pōmiyszkiwało sam 1972 ludzi.
+Kemerowski Ôbwōd (ru. Ке́меровская о́бласть) tyż mianŏwany Kuzbass - je regiōnem we Rusyje.
+Landszaft ze dyngōm (ôryginalny titel ze pol. "Krajobraz z tęczą") – pastelowy malōnek namalowany ôd Józefa Janowskigo we 1901 roku. Malōnek tyn przedstawiŏ dyngã nade łōnkōm po dyszczu. Landszaft ze dyngōm znŏjduje sie dzisio we Nacyjowym Muzyjōm we Warszawie.
+Ube to je miasto we Japōniji, na połedniowym kraju wyspy Honsju, we prefekturze Yamaguchi. Podle danych s 2008 miyszko sam 176 370 ludzi. Zołożōne we 1921 roku, s anfanga kej miasto bergmańske, dzisiej je sam muzyjōm bergmaństwo wōngla kamiynnygo. Terozki industryjo chymiczno a stalowo. Miasto mo hawyna lotniczo Yamaguchi Ube. Neczajta miasta (we angelskij godce)
+Stary Świyntōw (pol. "Polski Świętów", miym. "Alt-Wette, Polnisch Wette") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Guchołazy. We 2011 roku wieś miała 436 miyszkańcōw.
+Panthera onca paraguensis to zwiyrzã ze typu chordata, ze rzyndu carnivora, ze grōmady cycaczy ze familije felidae, co je ôpisoł Hollister we 1914 roku. Wystympuje we Połedniowyj Ameryce.
+Francesco Totti (rodz. 27 września 1976 we Rzime) – italski fusbalszpiler, kery szpilo we AS Roma.
+Černova (słow. "Černová", madź. "Csernova") – downi samodzielny gmin, od 1885 roka tajla Ružomberoka na Słowacyji. Ze trzech strōn otaczojōm Černovo gōry Wielgij Fatry, a ôd pōłnocy rzyka Váh. We 1864 rodził sie tukej słowacki polityker a duchowny Andrej Hlinka.
+Woodland - census-designated place we USA, we sztacie Utah, we hrabstwie Summit. Na 2000 rok pōmiyszkowoło sam 335 ludzi.
+Cyntralistycznŏ Republika Meksyku (szp.: "República Centralista de México", ôficjalnie: Republika Meksyku, szp.: "República Mexicana") – ôkres we gyszichcie Meksyku, kej liberalnŏ kōnstytucyjŏ ze 1824 roku, ôstała pōmiyniōnŏ na nowe, cyntralistyczne rechty, mianowane czynsto za "Siedym Rechtōw" (szp.: "Las Siete Leyes"). Tyn ôkres gyszichty Meksyku trwoł ôd 15 grudnia 1835 roku do 22 siyrpnia 1846 roku, kej to ôstała prziwrōcōnŏ kōnstytucyjŏ ze 1824 roku. We czasie trwaniŏ regiyrōw cyntralistycznych we Meksyku, mioły plac roztōmajte aufsztandy jak we Teksasie, Rio Grande a Jukatanie.
+Sōmatra – wyspa na Indyjskim Ôceanie we archipelagu Srogich Sōndajskich Wyspōw, we połedniowyj Azyji. Je szōsto na świecie podug wiyrchu. Cołko przinoleży do Indunezyji. Wiyrch: 473 605 km², na 2005 rok pōmiyszkiwało sam 45 mln. ludzi. Nojsrogszy wiyrch, Kerinci, je na 3805 m n.p.m. wysoki. Klima rōwnikowo wilgotno. Sōm sam aktywne wulkōny.
+555 – wykōnkwiōny anfang nōmera telefōna, kery idzie trefić we amerikōńskich filmach. Po prowdzie we USA bezma niy ma nōmerōw, kere by mioły s przodku "555", krōm poru, ze kerych żodyn niy przinależy do prywatnyj perzōny. Wynōkwiōno uōna nōmera skirz tygo, coby ludzie niy robiyli gupich wicōw bez dzwoniynie na nōmera kero widzieli we filmie. Artikel we NYT (we angelskij godce)
+Sepekov – miasteczko we Czeskij Republice, we połedniowoczeskim kreju, we krysie Písek.
+Amerigo Vespucci (hiszp. "Américo Vespucio", por. "Américo Vespúcio", nar. 9 marca 1454 we Florencyji, um. 22 lutygo 1512 we Sewilli) - italski handlyrz , nawigatōr a rajzownik morski. Podle tego, co sōm gŏdoł, bōł ôbrany ôd krōla Manuela I a z ôd niygo naporynczyniŏ sztyry razy ôdbywoł rajzy morske. Terŏźnie uwŏżŏ sie, co to niyma wierzejne. Je pewne, co we 1499 ôdkrōł ôn Jezioro Maracaibo a skirz tego, co Indianery miyszkali tam we chałpach stŏwianych nad wodōm na kōłach, skojarziło mu sie to ze Wynecyjōm i zamianowoł tyn plac Wynezuelōm, co we hiszpańskij gŏdce ôznŏczo "małŏ Wynecyjŏ". We 1500 ze Vincente Pinzónym badoł ujście Amazōnki a wybrzeże Brazylije. Ôd 1503 publikowoł brify ze swojich rajzōw, kere zyskały wielgõ popularność we Ojropie a skirz tego ôstoł ôn niyprawie zamianowany ôdkrywcōm Ameryki, ôd keryj miano wziōnło sie ôd jigo piyrszygo miana.
+Miejski basyn przi hulicy gyn. Józefa Bema we Raciborzu – ôdymkńōne miejske kōmpielisko, ôddane do używanio we 1925 roku. Szło sie tam kōmpać aże do 1997 roku, kej to nastała wielgo woda.
+Kamiōnek (pol. "Kamionek", miym. "Klein Stein") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we krapkowskim krysie, we gminie Gogolin. We 2011 roku wieś miała 663 miyszkańcōw.
+Abudża – stolica Niigeryji (uod 1991) , rozlygowano we Federalnym Stołecznym Terytoryjōm. Ôstrzodek administracyji a nauki.
+Prekmurie (madziarsko: "Muravidék", prekmursko: "Prekmürsko, Prekmürie") je regijōn na pōłnocnym wschodzie Słowyniji. Granica mo ôd pōłnocnygo wschodu ze Madziarōma, ôd pōłnocnygo zachodu ze Austrijōm, ôd połednio ze Chorwacyjōm a ôd połedniowygo zachodu ze inkszym słowyńskim regijōnym: Styrijōm. Bez wele tyśōnc lot Prekmurie bōło tajlōm Krōlestwa Madziarōw, inakszy aniżeli inksze regijōny Słowynije. Skuli tygo Prekmurie mo wiynksze zwiōnzki ze Madziarōmi (religijne, godkowe a kulturowe) aniżeli reszta słowyńskich gyszichtowych krajinōw. Prekmurie mo wiyrch 1.093 km². Nojwożnijszy ôstrzodek a tyż przi tym jedzine miasto to je Mursko Sobota, we keryj pomiyszkuje 20 000 ludzi. We cołkym Prekmuriu miyszko 82.369 ludzi, ze czygo nojwyncy je Słowyńcōma.
+Skopie (mac. "Скопје", alb. "Shkup", syrb. "Скопље – Skoplje", bułg. "Скопие", gr. "Σκόπια", tur. "Üsküp") – nojsrogsze miasto a stolica Pōłnocnyj Macedōniji. Ôstrzodek industryji a nauki.
+Ružomberok (madź. "Rózsahegy", miym. "Rosenberg", pol. "Rużomberk") – sztad we pōłnocnyj Słowacyji, we Żylińskim kreju. Położony je we gyszichtowyj krajinie Liptōw. Tajlōm Ružomberoka je dziedzina Vlkolínec, we keryj stoji moc drzewiannych chałup. We Ružomberoku działoł polityker a duchowny Andrej Hlinka (rodzony bōł we tajli Černova).
+Pokōj (pol. "Pokój", miym. "Carlsruhe", "Carlsruhe O/S", śl-miym. "Coarlsruhe") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we namysłowskim krysie, we gminie Pokōj. We 2011 roku wieś miała 1452 miyszkańcōw.
+Fōnkcyjo formula_1 zwiy sie suriekcyjōm kej lo kożdego formula_2 egzistuje formula_3 lo kerygo formula_4, kej za formula_5 biere sie mnogości. Jak formula_5 sōm skōńczōne, formula_7 i formula_8, to wszyjskich suriekcyjōw ze mnogości formula_9 na mnogość formula_10 je gynau formula_11, kaj formula_12 je Stirlingowym nōmerym drugygo tipa.
+Jan Wojciech Góra (rodz. 8 lutego 1948 we Prudniku, um. 21 grudnia 2015 we Poznaniu) – polski dominikanin, prezbiter, ôrganizatōr Ôgōlnopolskigo Trefu Młodzi „Lednica 2000” a Dni Prymasowskich we Prudniku poświyncōnych kardynołowi Stefanowi Wyszyńskiemu. Animator ôstrzodka duszpasterstwa akadymickigo „Respublica Dominicana” we Jamnej.
+Ajchel – ôwoc dymba. We botanice ajchle wrachowuje sie do ourzechōw. Ajchle dodowo sie do futru lo gadziny, skirz tygo co majōm uōne srogo ynergetyczno wartość (100 gram mo 510 kilokaloryji). Z ajchli idzie tyż warzić napitek podany na kafyj. Skirz tygo, co we ajchlach je sroga zawartość taniny, kero dowo gorzki smak, dodowo sie do uōnygo napitku culagi, jako skōrzica, imbir a goździki.
+Panthera onca onca to zwiyrzã ze typu chordata, ze rzyndu carnivora, ze grōmady cycaczy ze familije felidae, co je ôpisoł Linnaeus we 1758 roku. Wystympuje we Połedniowyj Ameryce.
+Emmon Bach (rodzōny we 1929 we Japōniji) je hamerikańskim lingiwstōm. Je profesorym na pynzyji na wydziale godkoznawstwa na University of Massachusetts Amherst. Terozki pomiyszkuje we Lōndynie. Interesuje sie składńōm, fōnologijōm, godkōma Brytyjskij Kolōmbije (nojbarzi Haisla), problymami czasōw a aspektōw we symantyce, a morfologijōm we polisyntetycznych godkach. Jigo baba, Wynn Chao tyż je lingwistkōm. Wykłado uōna na SOAS. "An Introduction to Transformational Grammars" (1964) New York: Holt, Rinehart and Winston. "Syntactic Theory" (1974) New York: Holt, Rinehart and Winston. "Informal Lectures on Formal Semantics" (1989) Albany: SUNY Press. Neczajta E. Bacha na zajcie University of Massachusetts
+Ślymtaniy to je emocjōnalny stan, kery je reakcyjōm na sroge przeżycio, nojczyńści negatywne, kej bojōnczka, bolyniy, smutek abo żałość. Trefio sie tyż, co niykere ślimtajōm ze szczyńścio, wzruszynio abo s wrażliwości na gryfność jakigo widoka, muzyki atp. Ôbiawōma ślimtanio sōm lzowiyniy a szlochaniy.
+Bratysława (słow. "Bratislava", miym. "Pressburg", madź. "Pozsony") – stolica a nojwiynksze miasto Słowacyji a tyż bratysławskigo kreju. Bratysława to cyntrōm polityczne, ekōnōmiczne a kulturalne, siedziba prezydenta a parlamyntu ("Národná rada Slovenskej republiky"). Od paru lot je tyż popularno postrzōd turystōw. Położono je we połedniowo-wschodnij tajli Słowacyje, nad Dōnajym – jedyno stolica, kero graniczy ze dwōma inkszymi krejami - ze Austryjōm a Madziarōma.
+Myjtermas to je przirzōnd, kerym idzie zbadać dugość klamotōw. Zauobycz je to zwijano stalowo taśma we plastikowyj ôbudowie. Beztōż rozwijo sie jōm do radyj dugości, coby reszta taśmy ôstała we postrzodku ôbudowy. Taki mas używo sie btp. we bale abo we geodezyji. Kożdy myjtermas mo ôkreślōno dugość we myjtrach, nojczyńści ôd 2 do 10 myjtrōw - s fedrōm, kero zwijo taśma po jeji puszczyniu, nale trefio sie tyż industryjne miary do 100 metrōw, kere czynsto sōm wyposażōne we kwyrlok, beztōż taśma trza chować nazod rynkōm.
+Kōmputrowo godka – formalno godka, kero je używano do komunikacyje czowieka ze maszynōm, nojczyńścij kōmputerym. Kōmputrowe godki używane sōm do tworzynio programōw, kere kontrolujōm zachowaniy maszyny.
+Henrik Lundqvist (rodz. 2 marca 1982 we Åre, we Šwecyje) to je profesjōnalny torman we ajshokeju. Terozki gro lo manšaftu New York Rangers we lidze NHL. Bōu tyž tormanym reprezentacyje Šwecyji we ajshokeju, s kerōm erbnyu zuoty medal na Ziimowych Igřiskach Ôlimpijskich we 2006 roku we Turynie. Statystyka wystympōw we serwisie hockeydb.com
+Sarakib (arab. سراقب) — miasto we Syryji, we muhafazie Idlib. Wojna w Syryje. Sarakib je ważnym wynzłym drōgowym, kaj łōnczo się drōgi M4 (do Latakii) i M5 (do Aleppo), stōnd miasto nabrało prawe znaczyniŏ w wojnie w Syryje. Boju z uzbrojōnymi grupami terrorystōw w Sarakib było w lutym i marcu 2012 roku. 2 listopada 2012 Sarakib ôstoł zdobyty bez party „Liwa Sukur asz-Szam” i „Dżabhat an-Nusra”, kere zniszczyły pōnkt kōntrolny syryjskij armije bydōncy przi wyjeździe z miasta. W styczniu 2017 roku miasto zdobyło formacyjŏ „Ahrar asz-Szam”. W lipniu tego roku, w czasie bojōw pōmiyndzy islamistami, Sarakib znŏd sie pod kōntrolōm HTS, to znaczy wczaśnij „Dżabhat an-Nusra”. Ôdtōnd Sarakib bōł tyż ważnym ôstrzodkym agitacyje Al-Kaidy. 3 lutego 2018 terrorysty zestrzelili nad Sarakibem ruski wojskowy fliger. Wojska Syryje ôdbiyły Sarakib 6 lutego 2020 roku, po czym 27 lutego musiały sie z niego wycŏfać, ale 2 marca zaś ôdzyskały to miasto. Coby zapobiyc dalszym atakōm terrorystōw abo spiyrajōncyj tedy jejich Turcyje, w Sarakibie porozkłŏdoł sie parta ruskij policyje wojskowyj.
+Fest Radyjny Piosynki ABU 2014 - drugŏ edycyjŏ festu radyjnegŏ ôrganizowanegŏ bez ABU. Fest ôdbyłŏ siy 23 moja 2014 we Stein Studios lokowanyj we stolicy Sri Lanki, Kolōmbo. Wydarzyniy niy bŏłŏ kōnkursŏwe. Türkvizyon 2014 Fest Piosynki TV ABU 2014 Ojrowizyjŏ 2014 Festy piosynki ABU Ojrowizyjŏ Türkvizyon
+Julián Hernández, po prowdzie Julián Hernández Rodríguez-Cebral (rodz. 1960) je szpanielski śpiywok. Urodźōł sie we Madrycie, nale cołke lata, kedy bōł bajtlym zwiekowoł we Vigo. Tam tyż zrodźōło sie jigo przōniy rokyndrolowi a wszyjskymu inszkymu co mianuje uōn "popularnōm kulturōm". Je uōn zołożycielym a liderym Siniestro Total, nale je tyż znōmy jako pisorz, dziynnikorz, a ani szauszpiler.
+Miymcy (miym.: "Deutschland" abo "Bundesrepublik Deutschland", BRD) – państwo we strzodkowyj Ojropie, noleży do Ojropejskij Uniji a NATO. Mo dostymp do Bałtyckigo Morza a Pōłnocnygo morza. Mo nojwiynkszo liczba ludzi we cołkij Ojropejskij Uniji - przez 82 miljōny. Niymcy sōm państwem federalnym a skłodajōm sie ze zwiōnzkowych krejōw. Stolica majōm we Berlinie. Po II wojnie światowyj wschodnio tajla Miymcōw prziłōnczōno do Polski a SSSR, a pozostołe terytoriōm potajlowano miyndzy zachodnich alijōntōw (trzi ôkupacyjne strefy) a SSSR (jednoł ôkupacyjno strefa). Stolica, Berlin, tyż podzielōno na sztyry zony. Niyskorzi ze trzuch zachodnich zonōw utworzōno państwo ô mianiy Republika Federalno Miymicōw, a niyskorzi ze zony radzieckij Miymiecko Dymokratyczno Republika, ze stolicōm we wschodnij tajli Berlina. Berlin Zachodni mioł ôdrymbny status. Zjydnoczyniy Miymcōw nastōmpiło we 1990 bez prziłōnczyniy MRD do RFM. Stolica RFM przeciepano potym s Bonn do Berlina. Kreje zwiōnzkowe Miymicōw. Miymcy sie skłodajōm ze 16 zwiōnzkowych krejōw, kere sōm pokazōne na tej karcie:
+Jaszczurki (Lacertilia, downij: Sauria) – grupa gadōw łuskonośnych we keryj je sztyroszłapowo abo besszłapowo gadzina lōndowo, majōm mocne szczynki, ślypia dykniynte powiekōma. Je ich przez 4000 gatōnkōw, kere żyjōm na wszyjskich kōntynyntach krōm Antarktydy.
+Comandante Fontana - miejscowość we Argyntynie, we prowincyji Formosa, we departamyńcie Patiño. Podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwało sam 6615 ludzi. Neczajta Comandante Fontana
+Nawakszut (fr. "Nouakchott") – nojsrogsze miasto a stolica Maurytaniji.
+Bejdżing (chiń. 北京, pinyin: Běijīng) to stolica Chińskij Republiki Ludowyj a miasto wydzielōne, podlygajōnce bezpostrzednio wuadzōm kraju. Ôd pōłnocy, zachodu i pouednio graniczy s prowincyjōm Hebei, a ôd wschodu s miastym wydzielōnym Tiyńcin. Bejdżing je drōgim, po Szanghaju, miastym ChRL pod wzglyndym liczby ludności. Połni tyż fōnkcyjo nojwiynkszygo ôstrzodka politycznygo, ôświatowygo a kulturalnygo kraju. Krziżujōm sie sam ważne liniy kolejowe i drōgi lo autōw. Miano "Bejdżing" ôznaczo dosuowniy "Pōłnocno stolica". Bejdżing je gospodorzym Letnich Igrzysk Ôlimpijskich 2008.
+Spotkania Pod Brzimym — festyny we Pszczyniy ônaczōne ôd mocki lot. Robi sie je na wiosna, a nojczynścij na poczōntku czyrwca. Robi je Ferajn Miłośników Ziymi Pszczyńskij, kerymu zoleżi na rozwoju ślōnskij kultury ludowyj we cołkim pszczyńskim bycirku. A we podpszczyńskich wsiach fest dużo je roztomajtych lajergrup regiōnalnych, kere pod brzimym śpiywajōm downe śpiywki a prezyntujōm ślōnske ôblyczynia. Pszczyna: "36 Spotkania pod Brzymem, I Festiwal Chleba i Kołocza na Rynku, rajd Na Kole Bez Pole" (2012-05-21) pszczyna.naszemiasto.pl XXXV Spotkania Pod Brzymem (2011) pszczyna.info.pl Spotkanie pod Brzymem (2012) obiektywnieslaskie.pl Spotkania Pod Brzymem - zdjęcia (2013) rozrywka.pless.pl Materiały ze słowem kluczowym "Spotkania pod brzymem pszczyna" pszczyna.naszemiasto.pl
+Maryja ze Nazarytu (aram. מרים "Mariam" ; gr. Μαριάμ, Μαρία "Mariám", "María"; arab. مريم Mariam) (rodz. przed 20 p.n.e. we Jerozolimie lebo Seforis, zm. po 30 n.e.podug tradycyji we Efezie) - matka Jezusa Kristusa, baba Zefyla ze Nazarytu. Jedna ze głōwnych perzōnōw lo mocki krześcijańskich wyznańōw. Podug Wanielijōw, bōła dziewicōm jak rodźōła Jezusa, kery bōł poczynty ze Świyntygo Ducha. Je uōnyj poświyncōno mocka modlitwōw.
+Państwo Samōna - piyrsze państwo zachodniosłowiańske ô kerym wiadomo, aże fōngowoło. Piyrszym a ôstatnim krōlem bōł Samōn - frankijczyk s (najpywnej) Sens. Pō umrziniu władcy, państwo mioło szlus skiż wywnyntrznych chajōw. Nale podug niykerych państwo przetrwoło, aże do utworzynio Wielgich Morawōw. Państwo bōło rozlygowane, podug teroźnich kartōw, na terynie państwōw: Czechy Słowacyjo Austrijo Słowynijo Miymcy Madziary Polsko (Kłodzko Ziymia)
+Weksylolōgijo to je zac ze zorty nauk pōmocničych histroryje, kero bado chorōngwie, fany a štandary. Je to dyscyplina modo, kero niy je traktowano kej samodzielno nauka yno kej zac powiōnzany ze heraldykōm.
+Chamonix-Mont-Blanc - gmin we Francyji, we regijōnie Auvergne-Rhône-Alpes, we departamyńcie Haute-Savoie. Mo 116,53 km² wiyrchu a podug danych ze 2019 roku pōmiyszkiwało sam 8640 ludzi. Ôstrzodek zimowych szportōw, rozlygowany wele najsrogszygo wiyrchu Ojropy - Mont Blanc.
+Piotr Paweł Żyła (rodz. 16 stycznia 1987 we Cieszynie) – polski narciarski skoczek, reprezyntant Polski, mistrz świata we drużynie (2017), indywidualnie brōnzowy medalista (2017) a we drużynie (2013, 2015), brōnzowy medalista ôlimpijski we drużynie (2018). Sztartuje we Puharze Świata. Wizytōwka na neczajcie fis-ski.com
+Children of Bodom (abrewiacyjo: CoB) – fińsko skupina muzyczno, kero powstoła we 1993 pod mianym Inearthed, zołożōno bez gitarziste i śpiywoka Alexiego Laiho a szlagcojgera Jaski Raatikainena. Miano ôstoło pōmiynionie we 1997 skiż niywyjaśńōnygo mordu 4 bajtli nad jeziorym Bodom, kole miasta Espoo.
+Barcelōna (kat. "Barcelona" [bərsəˈɫonə], szp. "Barcelona" [barθeˈlona]) – miasto we pōłnocno-wschodni Szpanije, nad Morzym Śrōdziymnym, stolica prowincyje ô tym samym miōnie a spōlnoty autōnōmiczny Katalōnije. Drōge co do wielgoście miasto Szpanije. Cyntralny ôstrzodek industryje kraju (auta, kōmputry, prod. chymikalijōw, przetwōrstwo kustu) a finansowy rygijōna. Srogi zyjhafyn a fligerhafyn. W 1992 r. miasto bōło gospodarzym Letnich Igrziskōw Ôlimpijskych.
+Wołgograd (do 1925 "Carycyn", 1925-1961 "Stalingrad", rus. "Волгоград") - miasto we Rusyji, siedziba wołgogradzkigo ôbwodu. Je rozlygowany nade rzykōm Wołga. Ôstrzodek industryje a nauki. Ôd lipca 1942 do lutygo 1943 bōła sam stalingradzko bitwa, jedna ze ważniyjszych a srogszych bitwōw II światowyj wojny.
+Rudňany – wieś a gmin ("obec") na Słowacyji, we koszyckim kreju, we krysie Spišská Nová Ves. Mo 13,63 km² wiyrchu a podug danych ze 2013 roku pōmiyszkiwało sam 4162 ludzi. Neczajta gminy Rudňany
+Wapyn Nowygo Sōncza przedstowio we modrym wapynowym blocie św. Gryjta we biołym klajdzie a czyrwiōnym mantlu, kero stoi na zielōnym smoku, we prawyj rynce trzimie krziż, a we lewyj palmowo asta. Je to simbol znōmy ôd nadanio sztadrechtu we 1292 roku. Świynto Gryjta je patrōnkōm piyrszygo kościoła we Nowym Sōnczu.
+XVI stolecie · XVII stolecie · XVIII stolecie 1629 �� 1630 « 1631 » 1632 » 1633 Wydruk Niyprawyj Biblije 4 listopada - Maria Henrietta Stuart, ksiynżno angelsko, ksiynżno Ôrańje-Nassau (um. 1660) 31 marca - John Donne, poeta angelskigo baroku, twōrca "šuli metafizycznyj" (ur. 1572)
+French Camp - census-designated place we USA, we sztacie Kalifornijo, we hrabstwie San Joaquin. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 3376 ludzi.
+Kurów - ôsada we Polsce, we lubelskim wojewōdztwie, we puławskim krysie, siedziba gminu Kurów. Kurów je rozlygowany nade rzykōm Kurówka, na pograniczu ze Lubartowskōm Rōwninōm a Nałynczowskim Płaskowyżym. Bez Kurów przebiygo ojropejsko trasa E372 a dwie krejowe cesty (12, 17). Piyrszo wzmianka o Kurowie je ze 1185 roku. Bez lata 1442-1870 Kurów mioł miejske prawa, kere utracił bestōż, co tutejszo ludność pōmagoła we styczniowym powstaniu. We Kurowie bōł rodzōny Wojciech Jaruzelski, downy prezydent Polski. Dystrykty we Kurowie. Cyntrōm. Cyntrōm to je taki dystrykt Kurowa, we kerym je wiynkszość hulic. Kolōnijo Jōzefōw. Kolōnijo Jōzefōw to je prziśōłek we szołtystwie Kurów. przedszkole podstawowo szula liceum lo dorosłych
+Massachusetts – sztat we USA, we Nowym Ynglandzie, na wybrzeżu Atlantyckigo Ôceanu.
+York - miasto we Wielgij Brytaniji, we Ynglandzie, siedziba hrabstwa North Yorkshire. Założōne we 71 roku kej "Eboracum", we 866 zdobyte bez wikingōw a za jeich czasōw stolica kreju kery mianowali Jorvik. Ôd 954 we Ynglandzie. Srogi ôstrzodek nauki.
+Lyńdziny (pol. "Lędziny", miym. "Lendzin") – miasto we powiecie bierōńsko-lyńdzińskym we wojewōdztwie ślōnskym. Sōmsiaduje ôd pōunocy s Katowicōma i Mysuowicōma, ôd wschodu s Imielinym i Cheumym Ślōnskym, ôd pouednio s Bieruniym, natōmiast ôd zachodu s Tychōma. W ôkresie předchřeścijańskym we granicach ôbecnygo miasta bōuo miejsce kultu suowiańskigo na gōře Klimōnt, zwanyj niygdyś Piorōnowōm Gōrkōm (obecniy na tym miejscu katolicki kościou św. Klymynsa). Miejscowość wspōmniano bez Jana Duōgoša, we 1160 roku stanowiua wuasność ryceřa Jaksy s Miechowa, kery překozou ja Bynedyktynōm. W XIV wieku Lyńdziny přelozuy pod panowaniy Čech, ôd 1742 roku we państwie pruskym. Teryn walk s Niymcōma we ôkresie powstań ślōnskych, ščygōlniy zaciyntych podčas II powstanio ślōnskigo we 1920 roku. Ôd 1922 roku we Polsce, we časie ôkupacyji hitlerowskij na teryniy Lyńdzin istniou podobōz ôbozu kōncyntracyjnygo Auschwitz (1944-1945). Po wojniy rozwōj grōbiorstwa i wzrost ličby mieškańcōw, we lotach 1966-1975 status samodzielnygo miasta. W 1975 roku we wyniku reformy administracyjnyj wōunčōne do Tychōw, ôd 1991 pōnowniy samodzielne miasto. Gro sam zouožōny we 1932 roku klōb fusbalowy MKS Lyńdziny, kery grou kedyś we III lidze polskij pod mianym "Grōbioř" (pol.:"Górnik").
+Berberske gŏdki - Skupina gŏdek kere sōm urziwane we regiōniy Maghreb. Berberske gŏdki sōm użiwane bez Berberōw.
+Steuerowy szrajbōnek, (tyż: ślōnske Steuerowe abecadło, Steuerowo ôrtografijo) – przesprowiane łacińske abecadło stworzōne we miyndzywojynnym ôkresie ôd dochtora Feliksa Steuera, dyrechtora jednego ze katowickich licyjōw. Abecadło te skłodo sie ze 30 znokōw: A, B, C, Ć, D, E, F, G, H, I, J, K, L, Ł, M, N, Ń, O, P, R, S, Ś, T, U, Ō, W, Y, Z, Ź, Ż. a ôźmiu dwaznokōw: AU, CH, CZ, DZ, DŹ, DŻ, RZ, SZ. Dwaznok "ou" ôstoł przidany, coby ôddać wymołwa kōntynuanta downygo ajchńōnygo a we zachodnim Ślōnsku (je uōn używany na placu połedniowoślōnskigo "au" a ôgōlnoślōnskigo "o"). Proteza "u-" przed o ôznoczo prelabializacyjno wymołwa krōtkigo [w] przed kożdym nagłosowym "o". Charakterystycznōm cechōm Steuerowygo szrajbōnku je zmiynkczaniy spōłgłoskōw ôd j, btp. "bioły", lebo ôd ôsobnyj buchsztaby, btp. "ciymny". Inkszōm wprowadzōnōm zmianōm we ôrtografiji Steuera je wkludzyniy apostrofu lo abrewiacyjnych formōw czasownika, btp. "wźōnech" (uod wźōn żech). We tym szrajbōnku wydowoł swoje dzieła po ślōnsku, miyndzy inkszymi "Ostatni gwojździaurz" (1935) a "Z naszej ziymiy ślōnskej" (1935).
+Vranová Lhota - wieś a gmin (obec) we Czeskij Republice, we Pardubickim Kreju, we krysie Svitavy. Mo 14,06 km² wiyrchu a podug danych ze 2021 roku pōmiyszkiwało sam 443 ludzi.
+Adwyntkranc to je elymynt krześcijōńskij tradycyje, co symbolizuje upływ sztyrech tydni Adwyntu we kalyndŏrzu liturgicznym Kościoła zachodnigo. Je to tradycyjnie praktyka luterańskŏ, chociŏż przeniosła sie na inksze krześcijōńske zawiyrzyniŏ. Je to zielōny wiyniec ze sztyryma świycami, a czasym tyż z piōntōm, biołōm świycōm na postrzodku. Ôd piyrszyj niydziele Adwyntu zapŏlyniu świyc może tŏwarziszyć czytanie Biblije, nŏbożyństwo i pŏciyrz. We niyskorniyjsze niydziele zapŏlŏ sie ekstra świycã, aże do ôstatnij niydziele Adwyntu zapŏlōm sie wszyjske sztyry. Niykere adwyntkrance zawiyrajōm piōntõ świycã Krystusa, zapŏlanõ we Wilijõ abo w Gody. Zwyk tyn wywodzi sie z ôbtoczyniŏ familijnego, ale rozeszoł sie tyż we publicznym kulcie.
+Wyspa to je trwały fragmynt lōndowyj wiyrchni Ziymie, kery je ôbtoczōny wodōm ze wszyjskich zajt. Wyspy sōm na rzykach, jeziorach, stŏwach, morzach i ôceanach. W przipadku tych dwōch ôstatnich za wyspy uznŏwŏ sie ôbiekty ô miarach myńszych ôd miar kōntynyntu. Wartość granicznŏ je miyndzy wiyrchniōm nojsrogszyj wyspy: Grynlandyje (2,1 mln km²) a wiyrchniōm nojmyńszego kōntynyntu: Australije (7,6 mln km²). Za wyspy niy uznŏwŏ sie ruchōmych ławic piŏszczystych, ani przestrzyństw lōndu zalywanego w czasie przipływōw. Wyspy mogōm być ôsobne abo tworzić skupiska – archipelagi. Tajlōng wysp. Gyneralnie wyspy tajlujōm sie na: Wyspy kōntynyntalne (bp. Trynidad, Barbados, Grynlandyjŏ, Tasmanijŏ, Sōmatra, Borneo, Jawa) Wyspy ôceaniczne (bp. Hawaje, Riukiu, Aleuty) Grynlandyjŏ Nowŏ Gwinyjŏ Borneo Madagaskar Ziymia Baffina Sōmatra
+Prynżynka (pol. "Prężynka", miym. "Klein Pramsen", cz. "Prudinka") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we prudnickim krysie, we gminie Lubrza. We 2011 roku wieś miała 338 miyszkańcōw.
+Lista przedstowio znōmych ludzi, kerych sie powożo za Pōmorzanōw. Alojzy Budzisz (kasz: "Alojzy Bùdzysz") Leon Heyke (kasz: "Léòn Heyke") Szymon Krofey (kasz: "Szimón Krofey") Aleksander Majkowski (kasz: "Aleksander Majkòwsczi") Aleksander Labuda (kasz: "Aleksander Labùda") Jan Trepczyk (kasz: "Jan Trepczik") Bogusuaw X Wielgi Elżbieta Pomorska (kasz: "Elżbiéta Pòmòrskô", čes. "Alžběta (Eliška) Pomořanská") Eryk Pomorski (kasz: "Erik Pòmòrsczi") Karol Kreft Antoni Abraham (kasz: "Antón Ôbram")
+International Standard Book Number, skrōt ISBN to je unikalno, 13-cifrowo nōmera, po keryj idzie zidentyfikować kożdo kśōnżka. Sztandard ISBN bōł wkludzōny nojsampiyrw we Wielgij Brytanije we 1966 pode mianym "Standard Book Numbering" (SBN). We 1970 zostoł uōn przijynty ôd ISO jako sztandard ISO 2108 we 1970 roku. S anfanga kożdo kśōnżka mioła 10-cifrowy kod, ôd 1 styczynia 2007 mo 13 cifrōw. Miyndzynarodowo Biblijoteka ISBN we Berlinie
+Kult cargo (s ang. "Cargo" - uadōnek) to je miano ruchōw religijnych, kere guosiuy nadejście nowygo ôrdnōnga a powšechnygo dobrobytu. Ôstou přifilowany bez ojropejskich antropolōgōw wōunčas kej tubylčo ludność niykerych wyspōw na Pacyfiku začōna uōnačyć pasy startowe lo fligrōw, magazyny a inkše, a robiyli to skiž jejich wiary we to, co gibko niyskoři bioue ludzie ściepnōm im ś niyba abo inkšym knifym přikludzōm wšelke dobra, jake u nich piyrwyj widzieli. Myśleli uōni, co fligry a statki sōm posyuane ś niyba a bioue ludzie sōm ino postřednikōma ôd bogōw. Kult cargo je znajōmy ôd XIX wieku, nojwiynkšy jygo rozkwit bōu we lotach II wojny światowyj.
+Volkolak (rus.: Волколак) to je rusko muzyczno skupina zołożōno we 1997 roku, kero gro muzyka ze zorty folk metal a folk. We jeji tekstach sōm pogańske a nacyjonalistyczne motywy. Człōnki skupiny wespōłrobiōm tyż ze rekōnstrukcyjōnistycznym ruchym. Grigori Kirdżuchin: gitara, rōg, śpiyw Michaił Bylin: mandolina, basowo gitara, śpiyw Larysa Kirdżuchina: flyt, śpiyw Paweł Burgow: bymbny a szlagcojg, śpiyw "Тёмный Блеск Чешуи (Dark Shine Of Scales)" 1999 "Подвиг Седого Короля (Feat Of The Grey King)" 2002 "Белые Амурские Волки (White Amur Wolfs)" (split ze HorSS) 2004 "Вороны Да Вороги (The Raven And The Enemies)" (EP) 2004 "Слава Яриле! (Hail to the God of the Sun)" 2004 "Тёмный Блеск Чешуи (Dark Shine Of Scales)" (reissue) 2005 "сгинуть (Disappear)" 2012 Volkolak we Encyclopaedia Metallum
+Philo vom Walde, po prowdzie Johannes Reinelt (rodz. 5 siyrpnia 1858 we Gołuszowicach (gmina Gubczyce), um. 16 stycznia 1906 we Wrocławiu) – bōł to ślōnski pisorz a dichter, kery tworzōł we literackij ślōnkij godce a uōnyj gōrnoślōnskim djalekcie. Napisoł m.in.: "Mein Schlesierland" (regijōnalny hymn Ślōnska).
+Searchlight - census-designated place we USA, we sztacie Newada. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 539 ludzi.
+Kraków (kra. "Krakowia", miym. "Krakau") – miasto we połedniowyj Polsce, stolica małopolskigo wojewōdztwa, leży nad Wisłōm. Gyszichtowo stolica Zachodnij Galicyji. Je uōno grodzkym krysem. Jydno s nojsrogszych miast we Polsce, poza Warszawōm. Downo stolica Polski a siedziba krōlōw Polski. Kraków je miastym ô bez tyśōncletnij gyszichcie a srogej kulturze a baukōnszcie. Kraków dycki był srogim ôstrzodkem kultury miymieckiyj za wschodńōm gronicōm Rajchu. Terozki do kupy ze GOP tworzy Krakowsko-Katowicki Mytropolitolny Ôbszor, mianowany tyż Krakowsko-Ślōnskim Bipolym a tyż Połedniowym Europolym. Je on nojsrogszym ôbszorym zurbonizowanym we Polsce. Je znaczōncym ôstrzodkym uniwerzyteckym, ze nojstarszym we Polsce Jagellōńskym Uniwerzytetym. Je kluczowym wynzłem kōmōnikacyjnym, drōgowym i kolejowym. W pobliskych Balicach znojduje sie miyndzynarodowo lotniczo hawyna. Plan zabudowy starygo Krakowa – terozki postrzōdmieście we ôbrymbie Plant – wkludzony zostoł do zabytkōw klasy "0", nojwożniyjszej we miyndzynarodowyj skali. Do inkszych zabytkōw trza wkludzać tyż Wawel, Barbakan, downe miasto żydowske Kazimiyrz a mocka inkszych. Szpilajōm sam tyż dwa jydne s nojstarszych we Polsce szportklubōw: Cracovia (ajshokej a fusbal) a Wisła Kraków (fusbal a korbbal). Partnerske miasta. Bliźniacze miasta:  Partnerske miasta: Wspōłpraca miast bes umowy:
+Wybrzeże Elefantowych Gnatōw (fr.: "Côte dIvoire") – państwo we zachodnij Africe, nad Gwinejskōm Zatokōm. Podug kōnstytucyje stolica mo we Jamusukro, nale rzōnd mo siedziba durś we downyj stolicy, Abidżanie. Granice: Liberyjo 716 km Gwinyjo 610 km Mali 532 km Burkina Faso 584 km Ghana 668 km Miano państwa wziyno sie s miana tajli wybrzeżo, downij znōmyj s tygo, co francuske handlyrze wywozili tyndy elefantowe gnaty.
+Blois - gmin we Francyji, we regijōnie Centre-Val de Loire, we departamyńcie Loir-et-Cher. Mo 37,46 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 45 710 ludzi. Huế Lewes Sighișoara Urbino Waldshut-Tiengen Weimar Neczajta Blois
+Hrabstwo Marin (ang. Marin County) - hrabstwo we USA, we sztacie Kalifornijo.
+Pōmeranijŏ (, , , ) to je historycznŏ krajina we Postrzodkowyj Ojropie, na placu Polski i Niymcōw, nad Bałtyckim Morzym. Weschodniõ tajlã Pōmeranije sie mianuje Pomerelijŏ i Kaszuby. Pōmiyszkuje sam etnicznŏ skupina mianowanŏ Kaszuby. Nojsrogszymi miastami regiōnu sōm: Gdańsk i Sztetin we Polsce a Stralsund i Greifswald we Niymcach.
+Lean Back – niyformalnŏ grupa, kerŏ grała acid-jazz, funky, soul, pop a blues, fōndowanŏ we 1985 r. we Rudzie Ślōnskij; wstōmpiōła na muzycznõ binã ze kōncertym bluesowym we Klubie „Pulsar”, kaj grała sztandardy m.in. B.B. Kinga, Luther Allisona i Jeffa Becka. We 2000 r. zespōł zagroł ôstatni autorski kōncert na żywo dlŏ TVP 3 Katowicy; w tym tyż roku bōł rôzwiōnzany. Skłŏd (1985-2000). Janusz Biedrowski – saksofōn, Jacek Dobrzański – gitara, Wojciech Feodorow – trōmbka, Janusz Frychel – basowŏ gitara, Damian Jambor – szlagcojg, Zbigniew Janowski – szlagcojg, Maciej Kałwak – gitara basowŏ, Jarosław Kierkowski – gitara basowŏ, Marian Kowalik – gitara basowŏ, Ireneusz Kucharczyk – gitara basowŏ, śpiyw, Tomasz Kupka – klawiszowe insztrumynta, Jarosław Lelen – saksofōn, Krzysztof Nowakowski – szlagcojg, Zbigniew Szczerbinski – szlagcojg, Dariusz Wantuch – klawiszowe insztrumynta, Michał Zabrzeński – puzōn, Robert Zug – puzōn. Ze skupinōm spōłrobiyli: Patrycja Gola, Andrzej Gaszczyk, Justyna Gwardecka, Marek Raduli, Michał Czachowski „10   1” (MR Records,1999) „Lean Back Kolędy 2000” (MR Records,2000) („Lean Back Godnie Pieśni 2000”) Wideografijŏ a radyjowe nagrania. "Telewizyjne nagrania:" 1991 r. „Jazzowe promocje” – program III TVP („Dżezowe prōmocyje”) 1991 r. „Silesia Jazz Festival” – program III TVP 1995 r. „100% Live” – program III TVP 1995 r. „ Muzyczne penetracje” - program III TVP („Muzyczne pynetracyje”) 1997 r. „Koncert Laureatów Festiwalu „FAMA” – program II TVP („Kōncert Laureatōw Festiwalu „FAMA”) 1998 r. „Tam, gdzie biją źródła” - program II TVP, TV Polonia („Tam, kaj bijōm zdrzōdła”) 2000 r. „100% Live” – program III TVP 2000 r. „Dni Rudy Śląskiej” – TV Elsat („Dni Rudy”) "Radyjowe nagrania:" 1993 r. kōncert na żywo w Radiu „Flash” 1999 r. kōncert na żywo w Radiu „Flash”, kery prōmowoł płytã „10   1” https://web.archive.org/web/20100108142021/http://www.mediana.sewera.pl/koncerty.html http://dzieci.us.edu.pl/node/251 http://www.flamenco.art.pl/index.php?s=main02-01 https://web.archive.org/web/20081009215606/http://www3.uj.edu.pl/kultura/sfp/uczestn2.html https://web.archive.org/web/20100601215356/http://www.malach.org/strona/glogowskie-spotkania-jazzowe http://www.naukowy.pl/encyklopedia/Lean_Back https://web.archive.org/web/20100814035848/http://www.ruda-sl.pl/default.aspx?docId=9289 https://web.archive.org/web/20090816192316/http://www.rsm.com.pl/kultura/jowisz/historia.html http://www.worshipsax.com/html/o_zespole.htm http://daz.com/releases/Lean%20Back/koledy%202000.html http://www.gadki.lublin.pl/encyklopedia/c/index.html http://www.youtube.com/user/leanback19852000#p/a/u/1/nHkBelSlEAw [1] http://www.youtube.com/user/leanback19852000#p/a/u/0/93aYgEkNCng [2] http://www.youtube.com/user/leanback19852000#p/a/u/2/4jlzXt42504 [3]
+Malōnek to je dzieło plastyczne, co pokazuje perzōnã, przedmiot itd., wykōnane nŏczyniami piśmiynniczymi abo szkryfōnkowymi, farbami itp. na papiōrze, cwelichu abo desce.
+Dżez (yng. "jazz") je zorta muzyki, kero powstała we piyrszyj połowie XX stolecio na połedniu Zjydnoczōnych Stanōw we New Orleans jako kuplōng zachodnioafrikanerskij a ojropejsko-hamerikańskij muzyki. Je tyż połōnczyniym ludowyj, artystycznyj a szpasowyj muzyki. Dżez mo synkopowany rytm a tyż interpretacyjno a aranżacyjno swoboda do kupy ze tyndyncyjōm improwizacyje. Je to wynikłe ze tygo, co kejsik dżez tworzili bajtle niywolnikōw.
+San Giorgio Albanese - gmin we Italiji, we regijōnie Kalabryjo, we prowincyji Cosenza. Mo 22,68 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 1432 ludzi. Neczajta San Giorgio Albanese
+Ałajskŏ gŏdka – tureckŏ gŏdka ôficyjnŏ we Ałtajskej Republice.
+Bamberg – miasto na prowach krysu we Miymcach, we landzie Bajery, nade rzykōm Regnitz. Spōminane we 902 roku. Ôstrzodek indystryji. Ôd miana Bamberg pochodzi miano Bambry, kerygo używajōm Poloki na miymieckich ôsadnikōw we Wielgopolsce.
+GKS Piast Gliwice (pol.: "Gliwicki Klub Sportowy Piast Gliwice") – ślōnski klub szportowy ze Gliwic, zołożōny we 1945 roku. Nojbarzi znōmy ze sekcyje fusbalowyj, nale mo a inksze, kej szyrmierka, tynis, brydż szportowy a lekkoatletyka. Fusbalowo sekcyjo bōła czynsto mianowano "wiecznym drugoligowcym", skiż tygo, co Piast niyroz bōł bliski awansu do I ligi, nale nigdy niy udowało mu sie dō nij wlyźć, aże do sezonu 2008/09. Dōmowe szpile grajōm na Miejskim Stadjōnie we Glywicach, na kery wlyzie 9913 ludźōw. We sezōnie 2015/2016 ôstali wicemajstrym, a we 2018/2019 trynōwani bez Waldemara Fornalika majstym Polski.
+FIAT , miano je akrōnimym ôd Fabrica Italiana di Automobili Torino (śl. : Italsko Fabrika Autokōw we Torino), to je italski motoryzacyjny kōncern ze siedzibōm we Torino. Założōny 11 lipnia 1899. Znōmy nojbarzi jako producynt ôsobowych a dostowczych autokōw. Krōm Italije, FIAT mo tyż fabriki we Brazyliji, Polsce (FIAT Auto Poland). Marki Ferrari, Lancia, Maserati, Irisbus a Iveco tyż przinoleżōm do kōncernu FIAT. Kōncern FIAT produkuje tyż fligry we werku "FIAT Aviazione". Neczajta kōncernu FIAT
+Wodzynie Bera to je tradycyjŏ wszeôbecnŏ we krŏjach słowiańskich. Ôdbywŏ sie jeszcze do dzisiej na terynach Gōrnego Ślōnska. Ôbchōdy na Ślōnsku. Wystry korowōd słożōny z przeblyczōnych ludzi chodzi bez wieś ôd dōmu do dōmu z berem. Ber wiōnzany je we grochowiny abo słōmiane powrōsła plecōne we pyrczki, na gowie mŏ wysokõ słōmianõ czŏpkã ze zwōnym. Inkszõ ôdmianōm ôblyczyniŏ bōł zestŏw słożōny z kożucha ôdwrōcōnego wosiem na wiyrch i futrzanyj czŏpki na gowie. Zaôbycz skłŏd asystyncyje to: modŏ pŏra, kōminiŏrz, medyk, leśnik, diŏboł, ksiōndz, aptykŏrz, cyganka, kamela, policyjōn, masŏrz, muzykanci (cyja, bymbyn), druhny i drużbowie, raubiyrz, cajtōngista. Modŏ pŏra mŏ za auftrag zaprosić gospodŏrzy na swoje wesele (graczkã ôstatkowõ), fojermōn wybaduje je gospodarka zabezpieczōne przed ôgniym (wystawiŏ sztrŏfy), policyjōn wachuje porzōndku (kŏrze grziwnōm), raubiyrz kradnie jedzynie (chlyb, syr ze stoła), medyk podszukuje dōmownikōw (pisze recepty), aptykŏrz wydŏwŏ medycyny, cyganka wrōży z kart, kōminiŏrz wybaduje kōmin i piyc (szmaruje czadzami), muzykanci grajōm (siodłŏczka musi tańcować z berem). Na wieczōr ôdbywŏ sie graczka ôstatkowŏ, kaj dŏwnij uczestniki „zabijali” bera a niyskorzij pito jego „krew” (wino).
+Gmin (uod miym. "Gemeinde" - komuna, społeczyństwo) – wspōlnota samorzōndowo ludziōw kerzy zamiyszkujōm jakiś teryn, istniejōnco we administracyjnym tajlōngu m. in. we Polsce i Fracyji. Ôkreślenie "gmin" ôbstowo tyż inkszych wspōlnot lb. "gmin krześcijański", "gmin szulny". władza ustawodawczo a kontrolno: rada gminy władza wykonawczo: wōjt (gmina wiejska) burmistrz (gmina miejska, gmina miejskowiejska) prezydent miasta (gmina miejska, gmina miejska na prawach krysu)
+George Vancouver (rodz. 22 czyrwca 1757 we Kings Lynn, Norfolk, um. 12 maja 1798 we Petershamwele Richmond upon Thames, Surrey) – brytyjski rajzownik a ôdkrywca. Ze pochodzynio bōł uōn Niiderlandczykym (Van Coeverden). Pływoł wele Oregonu, Waszyngtōnu a Brytyjskij Kolōmbije. Jygo mianym zmianowali wyspa Vancouver a sztad Vancouver.
+Syr-daryjski jeseter (łac. "Pseudoscaphirhynchus fedtschenkoi") – wandrownŏ fisza, ze familije jeseterowatych, kerŏ bezma żyje we rzyce Syr-daria a Aralskim Morzu. Gatōnek mŏ sztatus krytycznie zagrożōnego, atoli bezma terŏzki juże wymŏrł, ôstatni rŏz widziany bōł we lŏtach 60. XX. stoleciŏ. Jigo możliwe wymŏrcie je sprawiōne ôdwodniyniym Aralskigo Morza a tamowaniym rzyki Syr-daria. Syr-daryjski jeseter je dugi do 65 cyntymyjtrōw.
+Asyryjskŏ gŏdka (asy. "ܣܘܪܝܬ" abo "ܐܬܘܪܝܐ") – aramejskŏ pōłnocno-weschodniŏ gŏdka, używanŏ bez ōngyfer 50 tysiyncy perzōnōw. Je to gŏdka we ôpresyji do stracyniŏ sie. Asyryjskŏ gŏdka mŏ moc wortōw ze ajnflusu akadyjskij gŏdki.
+Saint Georges – nojwiynksze miasto Grenady, stolica Grenady a parafiji Saint George, na wyspie Grenada. Morsko hawyna nade Karajibskim Morzym.
+Sztetińske sztrasbany – systym kōmōnikacyje sztrasbanowyj we Sztetinie, kery powstoł we 1879 roku. Nec lynije kōńskich sztrasbanōw a ôbycznej szyrzki toru 1435 mm powstoła staraniym niymieckij spōłki "Stettiner Straßen-Eisenbahn Gesellschaft". Piyrszŏ we Sztetinie sztrasbana na sztrōm pojawōła sie we 1897 roku. Nec mŏ cołkŏ dugość ōng. 112,77 km. Sztrasbanowŏ lynijo nōmera 3 we Sztetinie Niybuszewo Ôficjalnŏ zajta
+Coton in the Elms - wieś we Wielgij Brytaniji, we Ynglandzie, we hrabstwie Derbyshire. Na 2011 rok pōmiyszkiwało sam 896 ludzi. Podug Ordnance Survey rozlygowano we tyj wsi farma Church Flatts (52° 43.6 N, 1° 37.2 W) je nojbarzi ôdległym ôd morza placym we cołkij Wielgij Brytaniji
+Lisze Kōnty (pol. "Lisie Kąty", miym. "Fuchswinkel", śl-niym. "Foxwinkel") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Paczkōw. We 2011 roku wieś miała 83 miyszkańcōw.
+John Herrington (rodz. 14 wřeśnia 1958 we Wetumka) – amerikański astrōnauta, kery bōu piyršym Indjanerym we kosmosie. Pochodzi s plymiynio Čikawasōw a na misyjo we kosmos wziun fana swojij nacyje. Chciou wźōńć tyž i tytōń, nale niy mōg skiž přepisōw NASA. Biōgrafijo na neczajcie NASA
+Kaszëbsczé nótë (śl.: "kaszubske nōty") to je kaszubsko śpiywka, kero sie śpiywo a przi tymu pokazuje na planszy. Śpiywka je znōmo we cołkich Kaszubach. Ôpisoł ja kaszubski pisorz a dziyńnikorz Izydor Gulgowski. Tekst śpiywki. To je krótczé, to je dłudżé, to kaszëbskô stolëca.<br> To są basë, to są skrzëpczi, to òznôczô Kaszëbã.<br> Òznôczô Kaszëbã, basë, skrzëpczi, krótczé, dłudżé, to kaszëbskô stolëca. To je ridel, to je tëcz, to są chòjnë, widłë gnojné.<br> Chòjnë, widłë gnojné, ridel, tëcz, òznôczô Kaszëbã, basë, skrzëpczi, krótczé, dłudżé, to kaszëbskô stolëca. To je prosté, to je krzëwé, to je sledné kòło wòzné.<br> Slédné kòło wòzné, prosté, krzëwé, chòjnë, widłë gnojné, ridel, tëcz, òznôczô Kaszëbã... To są hôczi, to są ptôczi, to są prësczé półtrojôczi.<br> Hôk, ptôk, półtrojôk, slédné kòło wòzné, prosté, krzëwé, ... To je klëka, to je wół, to je całé a to pół.<br> ; Klëka, wół, całé, pół, hôk, ptôk, półtrojôk, ... To je môłé, to je wiôldżé, to są jinstruméńta wszelczé.
+Paramore to je amerikańsko muzyczno skupina, kero gro muzyka ze zorty alternatywny rok (podug niykerych zdrzōdeł pop punk). Zołożōno we 2004 roku bez Hayleya Williamsa. Hayley Williams – śpiyw, fortepiōn Taylor York – gitara Jeremy Davis – basowo gitara Hunter Lamb – gitara John Hembree– basowo gitara Jason Bynum – gitara Zac Farro - szlagcojg Josh Freese – szlagcojg Josh Farro – gitara elektryczno Neczajta Paramore
+Ryga, abo tyż liniuszek to je pōmoc szkolŏrskŏ w postaci archy sztajfnego papiōru ô formacie A4 abo A5, terŏźnie rzŏdko używanŏ. Ryga zadrukowanŏ je z jednyj zajty piskami ôddalōnymi ôd siebie ô 1 cm, a z drugij kratkōm ô ôdstympie pōmiyndzy piskami 5 mm. Przirzōndu używŏ sie we przipadku pisaniŏ w heftach posiadajōncych zajty niyzadrukowane liniami abo kratkōm (tm. czystych). Podkłada sie go pod prōżnõ szkartkã, coby można bōło na nij rōwno pisać.
+Beżtaskŏ gŏdka abo Kapuczińskŏ gŏdka – nachŏ-dagestańskŏ gŏdka s tajli ceskich gŏdek ze skupiny azchodniyŏ ceskich gŏdek użiwanŏ bez Beżtasōw. Użiwanŏ je we Dagestōniy we Rusyje a Kachecyje we Gruzyje. We ynglickej gŏdce: Beżtaskŏ gŏdka na Ethnologue
+Australijŏ to je nojmyńszy pod wzglyndym srogości kōntynynt, jego wiyrchnia (społym ze Tasmanijōm i inkszymi wyspami przibrzyżnymi) wynosi 7,7 mln km² (7,5 mln km² bez wysp). Rozciōngłość geograficznŏ: Rozciōngłość południkowŏ: 3150 km Rozciōngłość rōwnoleżnikowŏ: 4100 km Przestrzyństwo: cołke: 7 741 221 km² lōnd: 7 682 300 km² woda: 58 920 km² Geografijŏ. Brzeg: 25 760 km.
+Bismarkhuta, inakszy: Bismark, we latach 1922-1939: Wielke Hajduki, zaś we latach 1941-1945: Bismark-Krōlewsko Huta (miym. "Bismarckhütte", pol.: do 1922: "Bismarckhuta", od 1922 do 1939: "Hajduki Wielkie", od 1939: "Chorzów Batory") to je dzielnica Chorzōwa (downij Krōlewskij Huty) położōno we połedniowyj tajli miasta.
+Grodkowskŏ Gola (pol. "Gola Grodkowska", miym. "Guhlau, Groß-Guhlau") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we brzeskim krysie, we gminie Grodkōw. We 2011 roku wieś miała 289 miyszkańcōw.
+Qele Qele (uorm. - "Քելե Քելե" - ôznoczo: dali dali, wym. [kʲɛlɛ kʲɛlɛ]) to śpiywka ôd Sirusho, kero reprezyntowała Armynijo na Kōnkursie Śpiywki Ojrowizyje 2008. Artystka sama napisała słowa śpiywki, muzyka skōmpōnowoł H.A. Der-Howagimian. Śpiywka je blank po angelsku, kej niy liczyć intra a słōw "qele qele". Jako gatōnek połōnczo we sie cechy popu a ôrmiańskij ludowyj muzyki. Wybrano jōm 13 merca 2008 we krajowych welōngach śpiywki repryzyntujōncyj, po absztimōngu. Do ścisłygo krajowygo finału dostało sie 4 nojpopularnijszych śpiywokōw a śpiywoczek ze cołkij Armynije. Bez SMS-absztimōng a nōmery ekszpertōw ze żyri podjōno decyzyjo, co to "Qele Qele" bydzie forszlagym na Śpiywka lo Ojropy we Belgradzie. Zarozki po tym, Sirusho sztartnōła kōncertowo sztreka po Belgiji. Przijōno ja tam fest ciepło. Bōła tyż we Lōndynie, Paryżu, Pradze a Berlinie. We finale śpiywka dostała 4. plac, zebrał tyż 199 pkt., we pōłfinale miała drugi plac a 139 pkt. Śpiywka ôtrzimała maksymalno nota (12 pkt.) ôd: Francyje, Belgije, Niiderlandōw, Grecyje, Rusyje, Czeskij Republiki, Gruzyje a Polski. Tytuła "Qele Qele" ôznoczo gynau "łazić" lebo "maszyrować", kere je wźōne ze starouormiańskigo słowa, dzisio używanygo we slangu. Kej pisała słowa śpiywki, Sirusho prōgowała uprościć tekst jako ino sie dało, coby bōł uōn wpadajōncy we ucho a idyjalny do tōńca. Bez jaki ôkres czasu "Qele Qele" bōło podle bukmacherōw nojchyntliwiyj ôbsawianōm do roli wygranygo śpiywkōm. Necowe ôdwołania. Qele Qele - neczajta ze śpiywkōm
+Cermes, miym. Tscherms - gmin we Italiji, we regijōnie Trydynt-Gōrno Adyga, we prowincyji Bolzano. Przez 95% ludzi sam godo pō miymiecku. Gmin mo 6,62 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 1531 ludzi. Neczajta Cermes
+Malajskŏ gŏdka - hlawnŏ gŏdka austronezyjskej familiji. Nacyjnŏ gŏdka Indōnezyje, Malezyje a Brunei a je jednōm ze 4 gŏdek ôficyjnych we Singapurze.
+Wschodni Timōr, Dymokratyczno Republika Wschodnigo Timoru (tetōm: "Repúblika Demokrátika Timór Loro Sae", portugalsko: "República Democrática de Timor-Leste") je wyspiarske państwo we Azyji połedniowo-wschodnij. Bōło to piyrsze państwo, kere usamostanowiyło sie we XXI stoleciu. Jedzino lōndowo granica Wschodni Timōr mo ze Indōnezyjōm. Wschodni Timōr, kej godo same miano, je rozlygowane we wschodnij tajli wyspy Timōr. Jygo ôdrymbność wźōna sie ôd tygo, co bez dugi czas bōła to kolōnijo Portugalije, a skiż tygo sam wiynkszość ludzi je katolikōma, a niy muzułmanōma kej we sōmsiednij Indōnezyji. We 1975 Portugalczyki ôpuśćōły Wschodni Timōr, nale anektowała go Indōnezyjo. Bez dugi czas miyszkańcy dopōminali sie ô samostanowiyniy. Dziepiyro we 1999 doszło do absztimōngu, we kerym 78,5% miyszkańcōw welowało za samostanowiyniym.
+Nowy Browiniec (miym. "Deutsch Probnitz, Kranzdorf") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we prudnickim krysie, we gminie Lubrza. We 2011 roku wieś miała 448 miyszkańcōw.
+Hamburg (miym.: "Freie und Hansestadt Hamburg", uać. "Hammonia", dosuowniy: Wolne a Hanzeatyckie Miasto Hamburg; dolnomiym. "Hamborg" [ˈhaˑmbɔːχ]) – miasto we pōunocnych Niymcach na prawach kraju zwiōnzkowygo niydaleko ujścia Uaby do Mořa Pōunocnygo. Wolne miasto a ôroz zwiōnzkowy kraj miymiecki (pow. 755 km², ludność 1,74 mln – drōge po Berlinie). Nojwiynkšo hawyna morsko kraju (75 mln tōn přeuadōnku), wielgi ôśrodek industryje (statki, elektrotechnika, přetwōrstwo ropy, industryjo spožywčo) a finansowy. Hawyna lotničo, wynzeu drōgowy a banowy. W Hamburgu (w pōunocnyj dzielnicy Uhlsdorf) znojduje sie nojwiynkšy kirchof na świecie (pow. 400 hektarōw). Hamburg je siedzibōm 100 kōnsulatōw a zajmuje we tym drōge miejsce na świecie (po Hōngkōngu).
+Alabama (IPA: /ˌæləˈbæmə/)- to je stōn na połedniowym zachodzie USA. Granica mo na pōłnocy ze stanym Tennessee, na wschodzie ze stanym Georgia, na połedniu ze stanym Florida, a na zachodzie ze stanym Mississippi. Stolica - Montgomery Liczba ludzi - 4 661 900 Necowe ôdwołania. Ôficyjalno neczajta stanu Alabama (we angelskij godce)
+Kim Ir Sen (, rodz. 1912 we Mangyŏngdae, um. 8 lipca 1994 we Piongiang) – prziwōdca Pōłnocnyj Koryje we latach 1948-1994. Bōł fatrym ôd Kim Dzong Ila, niyskorniyjszego prziwōdcy.
+Michoł Aniōł, po prŏwdzie Michelangelo Buonarroti, połne miano Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni (nar. 6 marca 1475 we Caprese, um. 8 lutego 1564 w Rzimie) to bōł italijański malyrz, rzeźbiŏrz, poeta i twōrca baukōnsztu z epoki ôdrodzyniŏ. Miyndzy inkszymi, namalowoł freski we Kapli Sykstyńskij, a z ônego rzeźb nojbarzij znane sōm "Pietà" i "Dawid". Zaprojektowoł tyż kopułã we Bazylice Świyntego Pyjtra. Robiōł we Bolōniji, Floryncyji, a nojwiyncyj w Rzimie, kaj mōg używać mecynatu ôd papiyża. Michoł Aniōł we Web Gallery of Art
+Sudan – trzicie nojwiynksze państwo afrykińske, rozlygowane we pōłnocno-wschodnij Africe nad Czyrwiōnym Morzym. Ôd 9 lipca 2011 Połedniowy Sudan uzyskoł niypodległość, uznano ôd władzōw we Chartumie.
+Dakel (miym.: "Dackel") to je rasa, a po prowdzie 9 ras psōw, kere charakteryzujōm sie krōtkymi nōgōma, wydużōnym tułowiym, pyskym, a tyż dość dugim, prostym ôgōnym. Farba nojczyńścij ryżobrōnotno abo czorno podhajcowano. Rozrōżńōmy rasy podug sierści (krōtko, dugo, szorstko) i wielgości (karlik, miniatura i sztandard). Kōmbinacyje tych cech dowajōm cuzamyn 9 ras. Dakle pochodzōm ze Miymec, psy ze bezma idyntycznym wyglōndym znojdziono ale bōło we Egipcie na rysunkach we świōntyni Bescheb. We Miymcach bōły uōne opisane we XIV storoczu. wysokość we kłymbie: 17 do 25 cm. ôbwōd piersiowyj klotki: karlik ôd 30 cm; miniatura do 35 cm; sztandard wiyncyj jak 40 cm i ô wadze 8 kg. przeciyntno dugość žycio - 13-14 lot. Cechy ras daklōw:. Dakel je psym na gōn. Charakter. Dakel to pies fest żywy, ôdwažny, pozorny a inteligyntny. Je fest prziwiōnzany do swojigo włościciela, zachowuje ale wrodzōno niyzoleżność. Ôd szczyniyńcia wymogo kōnsekwyncyje przi chowaniu a dobrego kōntaktu ze ôpiekunym, skuli tego co inakszyj może sie ôzwinōńć niyprzijymny, zły charakter. Linki zewnyntrzne. Mustry rasy: FCI AKC ANKC CKC KC (UK) NZKC
+Podkriváň - wieś a gmin (obec) na Słowacyji, we banskobystrickim kreju, we krysie Detva. Mo 25,89 km² wiyrchu a podug danych ze 2020 roku pōmiyszkiwało sam 575 ludzi.
+Teglio – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Chiesanuova. Chiesanuova Caladino Confine Galavotto Molarini Poggio Casalino Poggio Chiesanuova
+ROW 1964 Rybnik – ślōnski klōb fusbalowy ze Rybnika. Terozki gro we drugij lidze. Powstoł we 1964 roku a swoje szpile gro na stadjōniy przi ulicy Glywickij 72. Klub groł bez 7 lot (1968/1969, 1970/1971 a 1972/1973-1976/1977) we Ekstraklasie (198 szpili, 50 zwyciynstw, 65 rymisy a 83 przegrane szpile) a 9 lot (1967/1968, 1969/1970, 1971/1972, 1977/1978-1982/1983 a 2013/2014) we I lidze. Cołke miano: Klub Szportowy Rybnickigo Ôkryngu Wōnglowygo 1964 Rybnik (uod 2015 roku) Rok założynio: 1964 Farby: ziylōno - czorne Stadjōn: ul. Gliwicko 72, 44-200, Rybnik pojymność - 10304 (wszyjski zicplace) ôświetlyniy - 1200 luksōw Daniel Kajzer Paweł Kapusta Aleksander Łubik Kacper Rosa Dawid Bober II Witold Cichy Piotr Dudzik Dawid Gojny Jan Janik Marián Jarabica (Słowacyjo) Paweł Jaroszewski Bartłomiej Polok Dominik Budzik Damian Gorzawski Szymon Jary Dawid Kalisz Krzysztof Koch Mariusz Muszalik Szymon Popiela Sebastian Siwek Kamil Spratek Robert Tkocz Mariusz Zganiacz Przemysław Brychlik Dawid Drozdowski Marek Gładkowski Damian Koleczko Sebastian Musiolik Tryner: Piotr Piekarczyk RKM Rybnik - klub ziuźlowy Zajta ôficjalno KS Ynergetyk ROW Rybnik Zajta kibicōw KS ROW Rybnik
+Tadzikowy szrajbōnek (włośny zopis: "Tadzikowy szrajboonek") to je forszlag zopisu ślōnskij godki stworzōny na poczōntku lot 90. ôd Tadeusza Jeczalika. Jego cylym bōł zopis bez żodnych djakrytycznych znakōw, coby po ślōnsku szło pisać na kożdyj tastaturze a niy bōło żodnych problymōw ze kodowaniym znakōw. Ôkrōm 23 podstawowych znakōw łacińskigo alfabetu używo wieloznakōw a ekstra zopisu ze aposztrofami. We abecadle bōła zapisowano neczajta republikasilesia.com, na keryj znojdowały sie miyndzy inkszymi ślōnsko-polski dykcjōnorz a ilustrowany ślōnski ślabikorz do bajtli.
+Sulkōw (pol. "Sulków", miym. "Zülkowitz", 1936-1945 "Zinnatal") je szołtysko dziydzina we Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we hlubczyckim krysie, we gminie Baworōw. Wieś rozlygowano je na lewym brzygu rzyki Cyny. Miyndzy rokami 1975 a 1998 wieś administracyjniy przinoleżała do ôpolskigo wojewōdztwa sprzed administracyjnyj reformy. Godka. We wsi fōnguje ôsobliwo zorta ślōnskij godki - sulkowski djalekt. Pisowoł we nim swoje gydichty a inksze teksty Feliks Steuer, lo kerygo Sulkōw bōł placym urodzynio. Do 1905 roku bezma cołke ludztwo Sulkowa godało jynoż po polsku, nale dycki sie ta zorta ôd literackij godki porōżniała, bo sam wszyjske baworowske farorze prawiyli ze kozatelnicōw po morawsku. Fotoblog Sulkowa (polsko godka)
+Jean-Michel André Jarre (rodz. 24 siyrpnia 1948 we Lyonie) - francuski kōmpozytor, performer a autor elektrōnicznyj muzyki a muzyki ze zorty ambient a new age. Na kōncertach używo świoteł, laserōw, fojerwerkōw a sztiftbōmbōw. 1972 "Deserted Palace" 1973 "Les Granges Brûlées" 1976 "Oxygène" 1978 "Équinoxe" 1981 "Magnetic Fields" 1983 "Music for Supermarkets" 1984 "Zoolook" 1986 "Rendez-Vous" 1988 "Revolutions" 1990 "Waiting for Cousteau" 1993 "Chronologie" 1997 "Oxygene 7-13" 2000 "Metamorphoses" 2001 "Interior Music" 2002 "Sessions 2000" 2003 "Geometry of Love" 2007 "Téo & Téa" 2007 " 2015 " 2016 "" 2016 "Oxygene 3" 2018 "Equinoxe Infinity" 2021 "Amazônia" Neczajta Jean-Michela Jarrea
+Belgrad (syrb. "Beograd") - nojsrogsze miasto a stolica Syrbiji, rozlygowano wele ujścio Sawy ku Dōnaju.
+Birma (Myanmar, Mianma, Zwiōnzek Birmański – Zwiōnzek Myanmar) – państwo pouožōne we Azyji Pouedniowo-Wschodnij, nad Zatokōm Byngalskōm a Mořym Andamańskym. Graničy s Bangladešym, Indjami, Chińskōm Republikōm Ludowōm, Laosym a Tajlandyjōm. Wiynkše miasta: Rangōn, Mandalaj, Basejn. Miano. Jōnta wojskowo we 1989 r. přijōnua Myanmar (Zwiōnzek Myanmar) kej nowe miano kraju. Skuli tygo co zmiana ta niy zostoua zaaprobowano bez žodyn ôrgan ustawodawčy Birmy, nowe miano niy je uznowane bez wiynkšość krajōw. Zaakceptowōua je nale ÔNZ.
+Anschluss Austryji do III Reichu zakōńczyniy dziołalności Ślōnskyj Ludowyj Partyji na terynie Cieszyńskego Ślōnska. 9 października - Heinz Fischer, austryjacki politiker 16 grudnia - Zbigniew Religa, polski kardjochirurg a politiker 10 listopada - Mustafa Kemal Atatürk, turecki politiker Wielganoc: 17 kwietnia Boże Cioło: 16 czyrwca
+Uocean Atlantycki, Atlantyk – drōgi pod wzglyndym wielgości ôcean na Ziymii, kery pokrywo ōngyfer 20% jeji powieřchni. Miano wywodzi sie s mitolōgii greckij a ôznačo "Moře Atlasa". Atlantyk mo kštout pōgrubiōnyj a niyco rozćōngńjyntej buchštaby "S"(abo lekko zniykštoucōnyj papōgi, ôbrōcōnyj dziobym na lewo). Znojduje sie pōmiyndzy: Ojropōm, Afrikōm, Amerikōm Pōunocnōm, Amerikōm Pouedniowōm a Antarktydōm. Atlantyk pouōnčōny je s Ôceanym Spokojnym bez Ôcean Arktyčny na pōunocy a Cieśnina Drakea na pouedniu. Atlantyk wroz s přileguymi mořōma zajmuje powieřchnio ōng. 106 450 000 km², a bes nich 82 362 000 km². Přibližōno ôbiyntość tygož ôceanu wynosi 354 700 000 km³ (z mořōma) a 323 600 000 km³. (bez mōř). Střednio guymbokość: 3600 m; nojwiynkšo - Rōw Puerto Rico - 9220 m. Dugość lińji břygowej: 111 855 km (nojbařij urozmaicono we tajli pōunocnyj). Rozćōnguość rōwnoležnikowo we nojwiynkšym přewynžyniu miyndzy wybřežōma Ameriki Pouedniowyj a Afriki wynosi 2 800 km, a 13 500 km rachujōnc ôd zachodnigo kraja Zatoki Meksykańskij do wschodniygo břygu Mořa Čornygo. Charakterystyčnymi lo dna Ôceanu Atlantyckigo sōm wzniysiynio Gřbietu Śrōdatlantyckigo rozćōngajōnce sie bez střodek dna. Guymbia Rōmanche (7 758 m) dzieli Gřbiet Śrōdatlantycki na pōunocnoatlantycki a pouedniowoatlantycki. Na wschōd ôd Gřbietu Śrōdatlantyckigo wystympujōm basyny ôceanične - Hišpański, Gwinyjski, Angolski, Kapski, Afrikańsko-Antarktyčny a Zielōnygo Přilōndka, natōmiast zachodnio tajla Ôceanu Atlantyckigo zawiero basyny - Gujański, Pōúnocnoamerykański, Labradorski, Brazylijski a Argyntyński. Ôgōlno powieřchnia wysp pouožōnych na Ôceaniy Atlantyckym to 8,6 mln km². Wiynkše wyspy a archipelagi: Grynlandja, Wyspy Brytyjske, Islandja, Ziymia Baffina, Nowo Fōndlandja, Wielge a Moue Antyle, Bahamy, Azory, Wyspy Kanaryjske a Wyspy Zielōnygo Přilōndka. Myńše wyspy: Wyspa Bouveta, Georga Pouedniowo, Sandwich Pouedniowy, Tristan da Cunha, Gough, Wyspa Świyntej Helyny.
+Teodorówka – kolōnijo we Polsce, we lubelskim wojewōdztwie, we biłgorajskim krysie, we gminie Biłgoraj.
+Czułymskŏ gŏdka – ałtajskŏ gŏdka s familije tureckich gŏdek s tajli syberyjskich gŏdek użiwanŏ hlawniy we Chakazyje we Rusyje bez Czułymōw.
+Wielgo Brytanijo (ang. "Great Britain") to je wyspa na Ôceanie Atlantyckim. Leży we jygo pōłnocnyj tajli, na zachōd ôd kōntinentalnyj Ojropy, ôd kerej je ôddzielōno Kanałem La Manche a Morzym Pōłnocnym. Cołko przinależy do państwa ô tym samym mianie. Wroz s Irlandyjōm a myngōm myńszych wyspōw skłodo sie na archipelag Wysp Brytyjskich. Pomiyszkuje ja 58 107 500 ludzi, co dowo gynstość zaludniynio 278 ludzi/km². Podug placu to nojsrogszo wyspa Ojropy a dziewiōnto nojsrogszo na świecie (209 333,1 km²).
+Wyry (miym. "Wyrow") - wieś we Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie, we mikołowskim krysie, siedziba gminu Wyry. Transzport a kōmunikacyjo. Bez Wyry wybudowano bōło wojewōdzko cesta nr 928, kero we wsi mianuje sie ul. Pszczyńsko. Ze Wyrōw idzie ńōm dojechać do Gostyni, a tyż Mikołowa, Kobiōra a Tychōw. Gmina Wyry noleży do ZTM, jyżdżōm sam autobusy 69, 157, 294 , kere łōnczōm wieś ze Gostyńōm, Mikołowym, Łaziskami, Tychami, Ôrzyszym a Żorami. Bez Wyry idzie tyż Banowo piska nr 169 Tychy – Ôrzysze-Jaśkowice, na keryj znojduje sie niyaktiwny banowy sztop Wyry.
+Lajpcik (miym.: "Leipzig", gsob. a pol.: "Lipsk") – wytajlowane miasto na pōłnocnym-zachodzie bōndeslandu Saksōnijo a ze 511 tyśōncōma miyszkańcōw je nojbarzi ludnym sztadym piyńciu nowych bōndeslandōw, kej sie niy liczy Berlina. Lajpcik leży na pōłnocnomiymieckij nizinie, bliżno ôd Hali (30 km), Saskij Kamiynice (80 km) a Drezdyn (100 km).
+Lucy Maud Montgomery (nar. 30 listopada 1874 we Clifton, um. 24 kwietnia 1942 we Toronto) to bōła kanadyjskŏ pisŏrka, nojbarzij znanŏ z seryje rōmanōw "Anne of Green Gables" ("Ana z Zielōnego Gibla").
+Dalia Grybauskaitė (rodz. 1 merca 1956 we Wilnie) – litewsko ekōnōmistka, dyplōmata a polityker. Bōła ministrym finansōw Litwy we lotach 2001 - 2004 a niyskorzi kōmisorzym ôd sprow budżetu a finansowygo programowanio we Ojropejskij Kōmisyji. Sztartowała we absztimōngu na prezydynta Litwy we 2009 jako bezpartyjno, a wygrała we piyrszyj turze we keryj zdobōła 69% głosōw. 12 lipca 2009 ôbiyna urzōnd prezydynta Litwy.
+Mezoameryka to je regiōn ôbyjmujōncy terytoria zamiyszkane bez czōnkōw wielgich strzodkowoamerykańskich kultur prekolōmbijskich jak tyż jejich wpływu kulturowego, ekōnōmicznego i politycznego. Rozciōngŏ sie w przibliżyniu ôd postrzodkowego Meksyku po Przesmyk Panamski. Termin „Mezoameryka” ôstoł użyty po rŏz piyrszy bez amerykanistã Paula Kirchhoffa. Jego zdaniym teryn tyn ôbyjmowoł terytorium, kerego granica połedniowŏ ciōngła sie mynij wiyncyj ôd uchodu rzyki Motagua do Atlantyku, bez jezioro Nikaragua aże do Nicoya (zŏtoki) na Pacyfiku, a pōłnocnŏ – siōngała rzyki Pánuco wpadajōncyj do Atlantyku i rzyki Sinaloa wpadajōncyj do Pacyfiku. Brak kōntaktu z inkszymi cywilizacyjami sprawiōł, iże Mezoameryka je terynym barzo litym pod wzglyndym kulturowym, ôprōcz rozdziałōw etnicznych i gŏdkowych.
+Rodney Stephen Steiger (nar. 14 kwietnia 1925 we Westhampton, um. 9 lipnia 2002 we Los Angeles) – amerikōński szauszpiler filmowy a tyjatralny, niymiecko-austryjŏckigo byciŏ. Groł w wiyncyj aniżeli 100 filmach.
+Apyniński Pōłwysep – pōłwysep we połedniowyj Ojropie, ôbkolōny ôd akwynōw Strzōdziymnygo Morzo: Liguryjskigo a Tyrryńskigo ôd zachodu, Jōńskigo ôd połednio a Adriatyckigo ôd wschodu. Jygo wiyrch je 150 000 km². Rozćōngo sie ze pōłnocy na połednie na dugości 1100 km. Apyniński pōłwysep bezma cołki przinoleży do Italije, wyjōntkōma sōm ynklawy tygo państwa: Watykōn a San Marino. Skiż ksztołtu je mianowany "italskim strzewikym".
+Gaźnik – urzōndzynie sztosowane we maszinach ze hajcownym motorym ô iskrowym zapalyniu. Je tajlōm ôdpowiedzialnōm za zasilaniy motora, miksuje uōne paliwo ze luftym, a niyskorzi dowo go do cylindra. Piyrszy gaźnik zbajstlowoł we 1876 Gottlieb Daimler. Dzisioj gaźnik je fest używany we moplikach, skuterach a inkszych niywielgich maszinach. Phil Mather "Skutery chińskie, tajwańskie i koreańskie", Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, rok 2010, ISBN 978-83-206-1763-4.
+Tomasz Kazimierz Tomczykiewicz (rodz. 2 marca 1961 we Pszczynie, um. 28 listopada 2015 we Katowicach) – polski polityker, posoł ku polskimu Sejmowi IV, V, VI, VII a VIII kadyncyji. Przinależoł do partyji Ôbywatelsko Platforma a we lotach 2010-2011 bōł przewodniczōncym parlamyntarnygo klubu uōnyj partyji. Ze wyksztołcynio bōł inżynierym ôd baukōnsztu. Neczajta Tomasza Tomczykiewicza
+Gladiola ("Gladiolus" L.) – zorta zielinōw ze familiji Iridaceae. Przinoleży do nij ōng. 180 gatōnkōw. Rośnie we Ojropie, Azyji a Africe. Je uprowiano na żniynte kwioty.
+Nowy Jork to: Nowy Jork - nŏjwiynksze miasto we USA Nowy Jork - sztat we USA Manhattan (ang. "New York County") – we sztacie Nowy Jork Nowy Jork - kolōnia "New York" - albōm Lou Reeda Śpiywki: "New York" — singel Ja Rule ze 2004 roku. "New York" — śpiywka Tha Dugg Pound ze 1995 roku. New York, New York
+Gilzownica – przirzōnd abo maszina do napołnianiŏ gilz tabakym i wytwŏrzaniŏ we tyn knif cygaryt. Gilzownice mogōm być rynczne jak tyż elektryczne. Gilzy cygaryt sōm prōżnymi bibułkowymi tubkami z przilepiōnym do nich filtrym (dŏwnij bez filtra, ewyntualnie ino z ustnikiem), kere idzie kupić gotowe we sklepach. Ôsobny sprŏwōnek gilz i tabaku i wykōnanie z nich we dōmowych warōnkach cygaryt ôbniżŏ utrŏta kōńcowego produktu.
+Palo Alto – miasto we USA, we sztacie Kalifornijo, we hrabstwie Santa Clara. Je rozlygowane wele połedniowygo wybrzeżo Zatoki San Francisco (Pokojny Ôcean). Majōm sam siedziba m.in. Facebook a Hewlett-Packard.
+Luksymburg (luksymbursko godka: "Lëtzebuerg", miymiecko godka: "Luxemburg", fr. "Luxembourg") – nojsrogsze miasto a stolica Luksymburga. Ôstrzodek industryji.
+Rozbarskie ôblyczynie (gōrzańskie ôblyczynie, rozbarsko-bytōńskie ô.) – jedno z nojznańszych ludowych ôblyczyń Gōrnego Ślōnska. Uznawomy je za ogōlnoślōnskie ludowe ôblyczynie (choby było nacyjonalnym). Babske Ôblyczynie. Rozbarskie Babske Ôblyczynia sōm roztomaite w rōżnych tajlach Gōrnoślōnskiygo Industryjnygo Ôkryngu, a nawet w dwōch inkszych tajlach jednego miasta. Trza spomniyć, że sposoby ôblykanio siy przychodziōły z ludziami, kerzy przychodzili z placu na plac. Ślōzoczki zaczły tyż ôglōndać siy na miejsko moda i z tego mogymy ôdznaczyć 3 sposoby ôblykanio: kiecka, zopaska, kabōtek, wiyrzcheń kiecka, zopaska i jakla kiecka, zopaska, kabōtek i merynka A terozki, co je co: kiecka,mazylonka - kiecka dugo do kostek, na knefliki z prawyj strony. Tam, kaj bōły knefle, tam i bōła geldtasza. Jak kero Ślōnzoczka bōła bogatszo, to siy ta kieca doła splisować, inkszy bōły proste. Zauobyczaj bōły jednyj farby. Ôd dołu dowali "pliśborty" abo "szczotki, coby siy ta kieca nie uwalić. zopaska - fortuch, ôd pasa w dół. I niy bōło tak, coby ta zopaska ino kieca osłaniōła, niy. Ôna bōła paradno. Lakowali na niyj blumy, coby siy synkom przypodobać. Zopaskę dowało siy na "wierzcheń". kabotek - bioła bluzka, kero zakłodali pod "jakla" abo "merynka" bōła ino bióła i prosto, nale tako, kero dowali pod wierzcheń bōła gryfniyjszo, haftowano. wierzcheń - babsko westa na 5 kneflikōw, dokoła haftowano żakardowo tasiemka. Wierzcheń bōł farby kiecki abo czōrny. jakla - kaftan, żakiet, na knefle, na zadku duższo niźli z przodu. Miano je podane na inksze godki np. łac. "iacca" abo niem. "jacke" - szaket. Jakla bōła kraszono haftowanymi blumami abo koronkami. Jak miōła koronka doszyto do spodu, to gōdali że to szpica. Nojbarzij paradno bōła czōrno, jedwabno jakla, w kerej siy szło ino do kościōła nikaj indziyj. Tako jakla to tyż tajla weselnygo ôblyczynio. Pod "kieckōm" baby miōły nojmniyj dwiy "spodnice", czyrwono i bioło. Pod niōm zakłodały biołe "galoty" (choby batki z krauskami). Ślōnzoczka musiōła tyż mieć "kiyłbaśnica". Bōł to płōcienny wuszt na 5 – 10 cm ruby, w kery ciśli co kto miōł piyrze abo wata. Baby to wieszōły dokoła pod kiecka, coby bōło wiynksze "wciyncie i wygiyncie" w pasie, tako frelka bōła szwarniyjszo (durch ino aby siy synkōm przipodōbać). Na Gowa. galanda abo (pl. korona śląska) paradny wiōnek, w kery ciśli blumy, błyskotki i szlajfki. plyjt - cwistōwo chusta. Czōrno, brōnōtno abo ciymnomodro. szpigeltuch abo szaltuch- chusta turecko. Paradny plyjt cwistōwy abo jedwōbny. Czōrno, haftowano na ziylono, czyrwono abo żōłto. Wielgo na 3 m x 1,5 m. purpurka - paradno kwadratōwo chustka (bok kole 80 – 90 cm). Czyrwonyj farby. Lakowano w blumki. Chodziōły (a nikere i chodzōm) w niëj wydany baby. Chopske Ôblyczynie. Na chopske ôblyczynie godajōm tyż ancug. Ôd wiyrchu chop miōł ôblyczony hut, szaket (czōrny abo ciymnomodry), westa (tako jak szaket), biōła koszula, jedwōbka pod szyja abo szlajfka, galot (jelenioki abo bizoki jeźli miōły bizy) no i strzewiki zauobyczaj czōrne. Ô chopskym ôblyczyniu je piosenka: Ôbejrzycie wy dziywuchy jacy chopcy pyszni, Grosza w kapsiy nigdy niy mo, a żynić siy myśli. Przidzie taki na zolyty, pyto siy ô wiano, Chocioż łokiyć mu wyłazi i gołe kolano. A strzewiki tyż mo nowe, niy chcōm mu siy łyskać, Bo na zadku tako dziura, mōgby siy piys wys*ać. Szaket to mo w same łaty, koszula niy dobro, A u lymca takiy strzympy jak trowisia drōbno. Kapudrocek tyż mo nowy, dość mu tam pasujy, Jydno skrzidło po kolana, drugiy przistympujy. Ôblyczynia ludowe Gōrnego Ślōnska http://www.malanowicz.eu/mm/pasje/silesiana/stroje/stroje.htm
+Superziymia – planeta pozasłōnecznŏ, co mŏ srogszõ masã ôd masy Ziymie i nŏleży do zorty planet skalistych. Zależnie ôd definicyje, masa tyj zorty planety może mieć ôd 1 do 10, abo 5 do 10 mas Ziymie. Ôznaczynie „superziymia” niy ôznaczŏ, iże na zicher na powiyrchni planety sōm warōnki zbliżōne do ziymskich. Definicyjŏ tykŏ ino zorty planety (skalistŏ) i masy (srogszyj ôd masy Ziymie). Ôcyniŏ sie, iże prōmiyń superziymie może być do 3 razy srogszy aniżeli prōmiyń Ziymie, jednak nojsrogsze z nich sōm snŏdź planetami ôceanicznymi ô niskij gynstości. Charakterystyka. Planety tyj zorty snŏdź z wiynksza sōm zbudowane z materyje podanyj na tã, co buduje planety skaliste w Układzie Słōnecznym, to znaczy zaôbycz z krzymianōw, co ôkrywajōm żylŏzne jōndro planety. Planety, co powstały dalij ôd gwiŏzdy mogōm mieć tyż srogõ zawartość lodu wodnego, podobnie jak miesiōnczki lodowe, co krōnżōm naôbkoło gazowych gigantōw w Układzie Słōnecznym. Jeźli skuli migracyje planetarnyj znojdōm sie bliżyj gwiŏzdy, kaj na powiyrchni może być ciekłŏ woda, mogōm stŏć sie ciałami podanymi na Ziymiã abo planetami oceanicznymi, blank pokrytymi ôceanym. Niyma to ale jedynŏ możliwość; jeźli dysk protoplanetarny naôbkoło gwiŏzdy niy mŏ moc tlynu, za to siyłã wōnglŏ, to planety, co sie formujōm, bydōm miały inkszy skłŏd ôd ciał Układu Słōnecznego – utworzōm sie planety wōnglowe. Snŏdź bydōm posiadały żylŏzne jōndro, ôbtoczōne warstwōm wōngliku krzymiku. Szkorupa ôd takij planety może skłŏdać sie z grafitu, co na jakijś dłymbokości przechodzi w dyjamynt, a na powiyrchni może wystympować tlynek wōnglŏ, metan i inksze wōnglowodory, zależnie ôd warōnkōw we formie lodu abo ciyczy. Warōnki na wiyrchni barzo zależōm ôd nasłōneczniyniŏ, jednak w ôgōlności ôczekuje sie, iże superziymie bydōm wykazowały barzij gwołtowanõ tektōnikã plat i mocniyjszy wulkanizm aniżeli Ziymia. Inksze podszukowania skazujōm ale, iże szkorupa takij masywnyj planety może być na tela sztajfnŏ, coby tektōnika plat niy mogła sie rozwinōńć. Problymy ôbserwacyjne. Jeźli masa ôdkrytyj planety zawiyrŏ sie miyndzy jednōm a kole piyńciōma masami Ziymie, to hned na zicher je to superziymia. W przipadku ciał masywniejszych niyma to już take ôczywiste. Ciało może być naprŏwdã mało masywnym gigantym, zorty Neptuna abo tm. gorkim neptunym, jeźli krōnży blisko gwiŏzdy. Superziymie sōm barzij zwarte, a planety-giganty majōm rozlygłe atmosfery. Dopiyro znajōmość miŏr (prōmiynia) planety może potwierdzić, iże zaôbserwowanŏ ôstała superziymia. Tã informacyjõ dŏwŏ ôbserwacyjŏ tranzytu, co jednak może zajś ino wtynczŏs, kej płaszczyzna ôrbity planety niyma moc ôdchylōnŏ ôd ôsi ôbserwacyje. Szyrszych informacyji ô atmosferze, klimacie, a możno nawet cechach powiyrchnie nojbliższych planet tyj zorty mogōm dolifrować planowane naziymne teleskopy ô srogij aperturze, jak Ekstrymalnie Wielki Teleskop Ojropejski, projekty, co używajōm interferometryjõ wielkobazowõ jak tyż teleskopy kosmiczne, take jak planowane ôbserwatorium ATLAST. Ôdkryte superziymie. Piyrsze dwie superziymie: PSR 1257 12 B i PSR 1257 12 C, ôstały ôdkryte ôd polskigo astrōnōma Aleksandra Wolszczana za piyrsze poznane planety pozasłoneczne. Te planety sōm ale niytypowe skirz tego, że ôbkrōnżajōm pulsar a niy ajnfachowõ gwiŏzdã cugu bazowego. Ukształtowały sie z materyje, co ôstała po wybuchu supernowyj i mogōm mieć skłŏd blank inkszy ôd składu planet Układu Słōnecznego. Ciała ze masōm, co je kwalifikuje do kategoryje superziymie sōm barzo roztōmajte i mogōm wystympować tak na barzo ôddalōnych ôrbitach, jak tyż blisko gwiŏzdy. Planeta OGLE-2005-BLG-390L b krōnży naôbkoło czerwōnego karła we ôddalyniu 2,6 raza srogszym aniżeli Ziymia ôd Słōńca i pewnikym spōminŏ Plutōna budowōm i warōnkami na powiyrchni. Za to COROT-7 b, piyrszŏ planeta , co do keryj sōm my iści, iże je to skalistŏ superziymia, krōnży na tela blisko gwiŏzdy, iże na powiyrchni je tymperatura kole 2000 K i je snŏdź pokrytŏ lawōm. Planeta mŏ masã piyńć razy srogszõ aniżeli Ziymia i ô 70% srogszõ strzednicã, tōż ino leko srogszõ gynstość aniżeli Ziymia. Z poznanych do dziś planet tyj zorty Gliese 667 Cc wydŏwŏ sie nojbarzij przijaznŏ życiu, je ôna we ekosferze i na jeji powiyrchni panujōm warōnki, co przizwolajōm powstanie życiŏ biologicznego w podobnyj formie jak na Ziymi. Za to spostrzōd nojbliższych planet tyj zorty wyrōżniajōm sie GJ 357 b, GJ 357 c i GJ 357 d (ôddalōne ôd Ziymie ô kole 31 lŏt świetlnych), ô kerych ôdkryciu ôgłosiyli w lipcu 2019 r. badŏcze Instytutu Carla Sagana, co analizujōm ôbserwacyje dokōnane przi użyciu teleskopu TESS. Czerwōny karzeł GJ 357 (Gliese 357; w gwiŏzdozbiorze Hydry) je gwiŏzdōm trzi razy myńszōm ôd Słōńca, a spostrzōd planet, co jōm ôbkrōnżajōm, dwie nojbliższe majōm pewnikym tymperatury kyns wyższe ôd tych, w kerych możliwe byłoby życie znane na Ziymi (bez 250 i bez 120 stopni Celsjusza), ale na trzecij planecie, GJ 357 d, tymperatura może być na poziōmie -53 stopnie, ale możno wyższŏ, jeźli dziynki swojij masie (6 razy srogszyj ôd masy Ziymie) planeta posiadŏ gynstŏ atmosferã, co dziynki nij może tam być cieplyj, a woda może być w sztańdzie ciekłym.
+Tinta – postrzodek farbiōncy we postaci roztworu barwnika we rozpuszczalniku ze ewyntualnym dodatkym substancyji zagynszczajōncych (np. żelujōncych). Używanŏ je we rozmajtych prziborach pisarskich (filŏki, flamastry, markery, pisŏki, piōra, piōra wieczne itp.) i we durku tintowym (durkarki tintowe, plotery). Tinta, jako postrzodek barwnikowy, mo włŏsności mynij abo barzij transparyntne, czym rōżni sie ôd pigmyntowego tuszu, stosowanego we materyjach pisarskich i maszinach durkowaniŏ tyj samyj zorty, ale co mŏ włŏsności kryciŏ. Poprzednikym tinty jako materyje pisarskij je inkaust. tinta sympatyčno
+Rezerwat Przirody Łynżczok – rezerwat przirody pora kilomyjtrōw za Raciborzym. Je sam unikalno na Ślōnsku fauna i flora. Żyje sam i lynguje sie połowa zortōw ptokōw, kere żyjōm we cołkij Polsce. Wszyjskich zortōw zielin a gadzin je cało mocka. Do sie sam trefić borsuka, zygzakowato żmija, rybitwy i perkozy, czornygo bociana, bielika i mocka inkszych. Cołki rezerwat mo wele szterysta hektarów. Sześćdzieśōnt procynt to sōm stawy. Je ich ôsiym i kożdy mo inksze miano. Cołko reszta to lasy i łōnki. Bez Łynżczok przechodzōm dwa szlaki turystyczne i droga po kerej do sie pojeździć na kole. Gyszichta. To wszysko powstoło wele trzinostego stolecio, kej zakōnniki zaczły bajstlować szlojzy i groble we starorzeczu Ôdry. Moc stromōw, kere rosnōm we rezerwacie mo przeszło sto lot, a wiela śnich (przeważnie dymby) majōm uōn. trzista, szterysta lot. Bez Łynżczok jechoł tyż na Wiedyń polski krōl Jōn III Sobieski i posadziył, kej legynda pado, pora dymbōw lo erbnizy. Polowoł tyż na tych terynach cysorz niymiecki Wiluś II. Łynżczok je ôficjolnym rezerwatym ôd 23 stycznia 1957 roku.. Gryfny Ślonsk - "Rezerwat Łynżczok"
+Nelson Rolihlahla Mandela (rodz. 18 lipca 1918 we Mvezo, um. 5 grudziynia 2013 we Johannesburgu) – połedniowoafrikański polityker, prezydynt Republiki Połedniowyj Afriki we rokach 1994-1999. Je laureatym pokojowyj Noblowyj Nadgrody we 1993 roku za pokojowe doprowadzynie do ôbalynio systymu apartheidu.
+Liverpool F.C. – angelski fusbalklub ze siedzibōm we Liverpoolu zołożōny 15 marca 1892. Klub tyn (na 2013 rok) 18 rozy ôstowoł majstrym Ynglandu, a 7 rozy wygroł uōnygo puhar, do tygo 6 rozy wygroł UEFA Champions League (co je nojlepszōm erbnizōm ze angelskich fusbalklubōw). Lokalnym spōrnikiym je manszaft Everton F.C.
+Wirginijo je sztat na pōłnocnym wschodzie Zjednoczōnych Sztatōw nad Atlantyckim Ôceanym. Granica mo na pōłnocy ze stanōma Zachodnio Wirginijo a Maryland, na połedniu ze Pōłnocnōm Karolinōm a Tennessee, a na zachodzie ze Kentucky. Nojsrogsze miasta: Virginia Beach Richmond Alexandria Newport News Stolica - Richmond. Wielość ludzi - 7 769 089 Ôficjalno neczajta Wirginije (we angelskij godce)
+Kurt Cobain (rodz. 20 lutygo 1967 we Aberdeen, um. 5 kwietnia 1994 we Seattle) - amerikański grungeowy muzykant, wokalista, gitarzista a autor tekstōw, znōmy kej człōnek skupiny Nirvana. We 2003 bōł na 12. placu na liście nojlepszych gitarzistōw wszech czasōw podug cajtōngu Rolling Stone. Bōł uzależńōny ôd herojiny. Popołńōł samobōjstwo. Uōnygo ciało ôstoło skremowane, a prochy rozciepane. Biografijo
+Maroko, Krōlestwo Maroka (ar. المملكة المغربية‎) – państwo położōne we pōłnocno-zachodnij Afryce nad Atlantyckim Ôceanym i Strzōdziymnym Morzym. Graniczy z Algeryjōm (na wschodzie), Saharōm Zachodniōm (na połedniu) i hiszpańskimi eksklawami we Afryce: Ceutōm a Mellilōm (na pōłnocy). Nŏleży do państw Maghrebu. Graniczy z (podugowatość spōlnyj granicy): Łōncznŏ podugowatość granic lōndowych: 2 017,9 km Algeryjo: 1 559 km Sahara Zachodnio: 443 km hiszpańske eksklawy we Afryce: Ceuta: 6,3 km Melilla: 9,6 km Podugowatość wybrzeża morskigo: 1835 km Nŏjniższy punkt: Sabcha Tah 55 m p.p.m. Nŏjwyższy punkt: Džabal Tubkal 4165 m n.p.m.
+24 marca - Reprezyntacyjo Polski we fusbalu przegroła na Ślōnskim Stadjōnie 1:2 21 kwietnia - Marcin Witas 24 stycznia - Józef Wiechuła, ślōnski polityker Wielganoc: 18 kwietnia Boże Cioło: 17 czyrwca
+Fana – płat tkaniny ôkreślōnygo ksztołtu i barwy przimocowywany do drzewca. Może zawiyrać godła, zimbole, wizerōnki. Fana je znokym rozpoznawczym, symbolym państwa (fana państwowo) abo ôrganizacyji, czasym tyż miast abo jydnostek podziołu administracyjnygo, ôddziołu wojsk (sztandar), ôrganizacyji: politycznych, społycznych, kościylnych, szportowych, atp.
+Port-au-Prince – nojsrogsze miasto a stolica Hajiti. Je rozlygowane nade Zatokōm Gonâve (Karajibske Morze). Ôstrzodek industryji, kultury a nauki. Założōne we 1749 pode mianym LHôpital. Pora razōw zbulōne ôde trzyńsiynōw ziymie.
+Morawskŏ gŏdka (mor. "moravščina", czes. "moravština") je zachodniosłowiańskŏ gŏdka, używanŏ ôd czyńści miyszkańcōw Morawije, gyszichtowyj krajiny we Strzodkowyj Ojropie. We 2011 roku po morawsku gŏdało przez 100 tysiōncōw perzōnōw.
+Älta – miejscowość (tätort) we Szwecyji, we regijōnie Sztokholm, we gminie Nacka. Mo 3,32 km² wiyrchu a podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwało sam 9989 ludzi.
+Johan Cruijff, po prowdzie Hendrik Johannes Cruijff (rodz. 25 kwietnia 1947 we Amsterdamie, um. 24 marca 2016 we Barcelonie) - niderlandzki fusbalok a tryner. Poważany za jednygo ze nojlepszych fusbalokōw we geszychcie fusbalu. We reprezentacyji Niiderlandōw groł 48 razy a trefiōł 33 tory. We 1974 roku bōł we drużynie Niiderlandōw kero zdobōła titel Wicemajstra Świata.
+Kugla – tajla przestrzyni trziwymiarowyj ôgraniczōno bez sfera. Do sie tyż pedzieć, co kugla je to geōmetryczno figura, kero powstowo przi zwyrtaniu koła nauokoło szyrzki. Ôbiyntość trziwymiarowyj kugli idzie wyrachować podle wzora: formula_1 Zaś powiyrzchnia: formula_2 Kaj: "r" = prōmiyń formula_3 = stoło Pi
+Lama ("llama glama") to je zwiyrz, kery wpiyrw żōł we Americe Połedniowyj, a terozki tyż we Ojropie, Americe Pōłnocnyj a we Australiji. Je 102-119 cm dugi, a ruby ôd 113 do 250 kg. Bajtel je ruby ôd 8 do 18 kg. Mo moda żyć we stadach, bo je to spokojny zwiyż. Lo Indjanerōw lamy to pōmagery we rajzie, przeciepujōm im klamoty, bo sōm to zwiyrzynta juczne. Mogōm na puklu mieć tela wiela mo 25%-30% jejich wogi. Idzie tyż spożywać jejich miynso, a ze futra robić ôbleczynia a inksze zachy.
+Kryckŏ gŏdka – nachŏ-dagestańskŏ gŏdka s tajli lezgijskich gŏdek użiwanŏ bez Krycōw. Użiwanŏ je we Rejōniy Quba we Azerbejdżōniy. We ynglickej gŏdce: Kryckŏ gŏdka na Ethnologue
+John Ronald Reuel Tolkien (nar. 3 stycznia 1892 roku we Bloemfontein, um. 2 września 1973 we Bournemouth) – brytyjski pisŏrz, znŏwca angelskij gŏdki, profesōr anglosaskij gŏdki a angelskij literatury na University of Oxford, widziany za tworziciela ôd wysokij fantastyki. Szrajbnōł ôn rōmany "Hobit, abo tam i nazŏd" a "The Lord of the Rings". Piyrszym ônego buchym wydanym we ślōnskim jynzyku je "Hobit, abo tam i nazŏd", kery ukŏzoł sie we 2023 ôd wydŏwnictwa Silesia Progress a ôstoł przetumaczōny ôd Grzegorza Kulika (głowny inhalt) a Mirosława Syniawy (pieśni, śpiywki a wiersze). Żywobycie. Modość. Narodziōł sie ôn we Bloemfontein, sztadzie we Africe, gynau we Ôraniji. We kwietniu 1895 roku cuzamyn s muter a bracikym przekludziyli sie do wsi Sarehole, kerŏ je kole Birmingham, skuli ciynżkigo sztandu zdrowia bajtli Tolkienōw. We lutym 1896 roku jego fater Arthur Tolkien (kery ôstoł we Ôraniji) umrził na "peritonitis". Pōmiana warōnkōw żywobyciŏ modych Tolkienōw miała bezma pozitiwny ajnflus na jejich sztand zdrowia. Żywobycie we Sarehole było głōwnym zdrzōdłym inspiracyje do Shire we jego prziszłych rōmanach ô Strzōdziymiu. We 1900 roku, dziynki tringeldōm ôd ōnkla J. R. R. Tolkiena, ôstoł ôn przijynty do Szuli Krōla Edwarda, atoli juże we 1902 roku skuli brachu geldu, ôstoł ôn przeszrajbowany do Szuli św. Filipa. Beztōż niskigo poziōma bildowaniŏ, rok niyskorzij, muter wyszrajbowała go z Szuli św. Filipa a zaczła bildować we dōma. Jego muter umrziła 14 listopada 1904 roku na cukerkrank. Kej jego muter poszła do lazarytu a przewiedziała sie iże mŏ cukerkrank, zaczła starać sie coby jeji bajtle ôstały przi katolickij religije, kerõ ôni przijōnli - jeźli jeji bajtle trefiły by do protestanckich ōpōw, to bezma pōmiyniyli by religijõ. Po śmierci nad nim i jego bracikym flyjgowoł farŏrz Francis Morgan, kery to skuli cukerkranka Mabel Tolkien, ôstoł rechtowym beglajterym ôd jeji bajtli. Francis Morgan przekōnoł jejich tante Beatrice Tolkien, coby wziōnła bajtle Mabel do siebie. Tante J. R. R. Tolkiena niy miała niczego prociw nowyj religiji ôd bajtlōw Mabel. Walijskŏ gŏdka, kerŏ ôstała bez niego poznanŏ po feryjach jego a bracika s Francisym Morganym we Waliji, hned po śmierci muter Mabel, była jednym s głōwnych zdrzōdeł insipracyje do mian wiyrchōw a inkszych placōw Strzōdziymiŏ a tyż do elfickij gŏdki ze Strzōdziymiŏ. Po feryjach we Waliji, zaczōn ôn szkolić sie we anglosaskij, walijskij a strzedniostorocznyj walijskij gŏdce. Po sztyrech rokach pōmiyszkaniŏ u tante, Francis Morgan sprawiōł J. R. R. Tolkienowi a jego bracikowi izbã na stancyji we Birmingham, bezto iże byli ôni juże majoryntni. Swojōm prziszłōm ślubnõ poznoł juże kej bōł szesnŏście rokōw stary - była to Edit Mary Bratt. Krōm tego iże Edit była protestantkōm a była dziewiytnŏście rokōw starŏ, to dalij se ôni przali. Kej zwiōnzek miyndzy Edit a Johnym wylŏzł na jawność, to ōnkel a tante ôd Edit a tyż farŏrz Morgan brōnili sie im trefiać. Skuli tego iże farŏrz Morgan bōł szpanielskigo byciŏ, to J. R. R. Tolkien szkolōł sie we szpanielskij gŏdce, coby pokŏzać farŏrzowi Morganowi iże mŏ go we zŏcy. Sztudia. J. R. R. Tolkien zaczōn sztudiyrować we Ôksfordzie na anfangu podzimōw 1911 roku na Exeter College, na klasycznym richtōngu sztudiōw. Na Exeter College dziynki pōmocy filologicznyj ôd prodziekana Josepha Wrighta a zapoznaniu z fińskõ gŏdkōm ôd Williama W. A. Craigie, stworzōł ôn ôn elfickõ gŏdkã we Strzōdziymiu, kerŏ to była stworzonŏ na podstawie gŏdek fińskij a walijskij. Szrajbnōł ôn prifung s nowożytnyj filologije na wielkanocnym symestrze we 1913 roku. Inkszõ perzōnōm na Exeter College kerŏ pōmōgła Tolkienowi we tworzyniu elfickij gŏdki, bōł belfer z Nowyj Zelandyji Kenneth Sisam. Na forlyjzōngach ôd Sisama, Tolkien zapoznoł sie z mitologijōm. Dziynki mitologiji ôdkrōł, iże gŏdka winna mieć swojõ mitologijõ. Juże na sztudiach, na podstawie mitologiji ô Atlantydzie zaczōn ôn szrajbować buch ô titlu "Númenor", atoli we 1916 roku pociepnōł ôn tyn buch, ale na podstawie zmodyfikowanyj gyszichty ô Númenorze szrajbnōł ôn tajlã "Silmarilliona." Krōm tego iże mōg ôn juże szrajbnōńć prifung s klasycznych pisŏrzy, to woloł ôn ôstać na sztudiach. Chcioł ôn juże hajtnōńć sie s Edith Mary Bratt, keryj przoł ôd kej bōł szesnŏście rokōw stary, atoli podug jego samego winien ôn dostać nojprzōd diplōm. Familijŏ Edith Mary Bratt niy miała rŏd J. R. R. Tolkiena, kery bōł katolikym (familijŏ Edith jak tyż ôna sama była protestanckŏ) a niy mioł geldu. Skuli ciynżkich relacyji s familijōm Edith, Tolkien chcioł być w zŏcy familije Edith, bezto przed hajtniyńciym sie chcioł mieć gut robotã jak asystynt na hochszuli abo rechtōr. Kej we 1914 roku zaczła sie piyrszŏ światowŏ wojna, ôstoł na Exeter College coby dostać diplōm ze sztudiōw we cweku hajtniyńciŏ sie z Edith Mary Bratt. We 1915 roku po naszrajbowaniu szlusowego prifungu dostoł diplōm. Piyrszŏ światowŏ wojna. Siōdmego czyrwnia 1915 roku ôstoł lojtantym we 13 Bataliōnie Rezerwy Strzylcōw Lancashire. Kej po feryjach we Birmingham prziwstoł do swojigo regimentu, ôd rŏzu dostoł rangã ôficera bezto iże sztudiyrowoł na Ôksfordzie. Tolkien prziwstoł do armije ted kej jego kamrat G. B. Smith, atoli Tolkien ôstoł przekludzōny do inkszego bataliōna. Sytuacyjŏ na wojnie, kej to wojŏkami były głōwnie ubogie perzōny, a regiyrōnki ino kludziły wojnōm, była inspiracyjōm do tego co robiyły hobity we jego rōmanie "The Lord of the Rings." Ôsmego stycznia 1916 roku J. R. R. Tolkien ôstoł przekludzōny s 13 Bataliōna Rezerwy do 11 Bataliōna Strzylcōw Lancashire. Ôstoł ôn hań ôficerym sygnołowym. Tolkien dostoł we marcu 1916 roku urlaub. We czasie urlauba hajtnōł sie ôn s Edith Mary Bratt 22 marca. Przed swojim dwudziestym trzecim gyburstagym, poprosiōł ôn farŏrza Morgana, coby mōg szrajbować z Edith Mary. Farŏrz Morgan przizwolōł mu na to. Atoli Edith Mary smōwioła sie juże z kimś inkszym, bezto Tolkien trefiył sie z Edith we dōma jeji ōnkla Jessupa a namŏwiōł jōm coby sie hajtła s nim. Namŏwiōł tyż Edith coby sie pōmiyniła religijõ na katolicyzm. Przŏciele Edith niy mieli rŏd manżelstwa s Tolkienym juże niy bez inkszã religijõ a skuli tego iże Tolkien mioł hned polyźć na wojnã. Hajtnyli sie we Warwick. Na frōncie wojny, bezma landszaft niczyjij ziymie bōł inspiracyjōm do Umrzitych Borzałōw we Strzōdziymiu, jak tyż inksze mrokewne rzeczy piyrszyj światowyj wojny do mrokewnych tajli rōmana "The Lord of the Rings." Miyndzy mŏjym a czyrwniym Tolkien a jego bataliōn ôstoł przekludzōny nad rzykã Sommã. Wielge rychtowaniŏ do angrifu na niymiecke sztelōngi, możne były inspiracyjōm do ôpisōw rychtowań do batalije we rōmanie "The Lord of the Rings". Tajla perzōn prawi iże ôrkowie we Strzōdziymiu sōm inspirowani niymieckimi wojŏkami s piyrszyj światowyj wojny, atoli podug samego Tolkiena to niy ma recht, i sōm Tolkien bōł prociw coby mianować Niymcōw "złymi". We czasie batalije nad Sommōm bōł ôn na frōncie jak tyż zadkach. Pod szlus paździyrnika 1916 roku, Tolkien zaniymōg na sztelōngowõ zimnicã, bōł ôn tedy na piyrszyj lyniji frōnta wele Beauval. We listopadzie Tolkien ôstoł przekludzōny na lazarytowy szif we cweku przetranszportowaniŏ go do Anglije. 9 listopada 1916 dostoł sie do Piyrszego Połedniowego Ôgōlnego Lazarytu we Birmingham, kery na czas wojny bōł lazarytym dlŏ wojŏkōw. Bōł ôn hań dugo kurowany. Po kurowaniu, nikej niy ôstoł ôn juże przidzielōny do bojowego bataliōna. Kej bōł ôn we lazarycie, to szrajbnōł ôn swōj rōman, kery mioł być mitologicznym buchym dlŏ elfickij gŏdki. Titel bucha szrajbniyntego we lazarycie to bōł "Silmarillion." Czynsto prawi sie, iże Tolkien szrajbnōł rōman "The Lord of the Rings" we sztelōngach, atoli to niy ma recht. Sōm Tolkien padoł iże we sztelōngach niy szło szrajbować dugich tekstōw. Szrajbowoł ôn "Sillmarilion" pewnikym we rokach 1916-1917, a piyrszõ, stympnõ wersyjõ ôstała bezma skōńczōnŏ we 1918 roku. We styczniu 1917 roku ôstoł ôn ōberlojtantym, bōł ôn tedy dalij we lazarycie. Pŏrã miesiyncy niyskorzij ôstoł przeklōdzony do 3 Bataliōna Rezerwy Strzylcōw Lancashire. Niy chcioł ôn i niy wrōciōł do sużby bojowyj we Ojropie. We listopadzie 1917 roku ôstoł ôn fatrym, tedy to narodziōł sie jego bajte John Francis Reuel Tolkien. Miano Francis ôstoło nadane na zŏcã dlŏ Francisa Xaviera Morgana, zaś Reuel podug tradycyje familije. We listopadzie 1918 roku ôstoł zwolniōny czynnyj sużby, a we nastympnym miesiōncu ôstoł prŏcownikym we Dziale Zatrudniyniŏ Ministerstwa Prŏcy. Robiōł ôn dlŏ regiyrōnku do lata 1919 roku. Ôficjalnie ôstoł ôn zwolniōny z wojskowyj sużby 16 lipnia 1919 roku, atoli zrezygnowoł ôn z ôficerskigo patynta dopiyro 3 listopada 1920 roku, dalij bydōc lojtantym. Prŏca we Leeds. Kej we 1918 roku wrōciōł do swojej ślubnyj a syna, chcioł ôn kōntynuować akadymickõ robotã, głōwnie marzōł coby robić jako belfer anglosaskij abo angelskij literatury. Przijōn ôn we 1918 roku ôfertã roboty za belfera a naukowego beglajtera we Angelskij Szuli. Tolkien dziynki dŏwnymu belferowi z Ôksfordu, W. A. Craigimu ôstoł modszym redachtōrym we szrajbowaniu dykcjōnŏrza "Oxford English Dictionary". Tolkien przijōn propozycyjõ roboty a asystowoł przi robocie nad ponad dwōma milijōnami citatōw s piyńciu milijonōw propozycyje. Kej robiōł ôn przi dykcjōnŏrzu, czynsto robiōł definicyje do wolwortōw ô anglosaskim byciu. Do roboty nad dykcjōnŏrzym nawiōnzowoł jego buch "Farmer Giles of Ham", kery chichroł sie s uczōnych kerzy robili nad dykcjōnŏrzym (tyż z samego Tolkiena). We 1919 roku dostoł ôd Ôksfordzkigo Uniwerzyteta titel magistra humanistycznych nauk. Skuli tego iże niy bōł ôn powiōnzany z żŏdnym kolegium, to titel magistra mioł ôd cołkigo Ôksfordzkigo Uniwerzyteta, mianowanego za "Oxon". We paździyrniku 1920 roku narodziōł sie drugi bajtel Tolkiena - Michael Hilary Reuel. Miano Hilary ôstoło nadane na zŏcã bracikowi J. R. R. Tolkiena. We 1921 roku, kej robota nad dykcjōnŏrzym dobiygała szlusa, to przijōn ôn ôfertã roboty na University of Leeds jako belfera anglistyke. Kej ôstoł ôn belferym na podzimy 1921 roku na Uniwerzytecie Leeds, to tyn uniwerzytet barzij zajmowoł sie problymami literatury niźli gŏdki, atoli Tolkien zwiynkszōł sztatus filologije a gŏdkoznŏwstwa w Leeds. Na Leeds rychtowoł program podiplōmowych dŏchtōrskich sztudiōw, krōm tego iże sōm niy bōł dŏchtōrym. Bōł ôn tedy jednym s nojmodszych belferōw na Uniwerzytecie Leeds. Perzōny kere bildowoł Tolkien we Leeds, czynsto były juże po sztudiach dŏchtōrskich abo podiplōmowych. We 1925 roku razym ze E. V. Gordonym, jego sztudyntym, narychtowoł tekst starego handszrifta we strzednioangelskij gŏdce ô titlu "Sir Gawain and the Green Knight", narychtowanie teksta tego handszrifta miało bezma barzo wŏżnõ rolã we karierach Gordona a tyż Tolkiena. Kej Tolkien robiōł tyż na University of Leeds, to szrajbowoł teksty śpiywek we gŏdkach gockij, islandzkij, strzednioszkockij, anglosaskij a tyż angelskij. Kludziōł ôn lekcyje dlŏ studyntōw kerzy szpecjalizowali sie we anglosaskij gŏdce, a tyż rŏz za kej dlŏ sztudyntōw starofrancuskij gŏdki. Sztudynci mieli rŏd Tolkiena, kery kludziōł swoje forlyjzōngi barzo niyôficjalnie a tyż bōł połny humora. Czynsto na jego forlyjzōngach kludzōne były dyskusyje na jakõś tyjmã. Podug sztudyntōw, kej Tolkien bōł na trefach z nimi, to piōł moc biyra, ôsprawioł wice a kurzōł swojōm fajfkã. We tych rokach, ôsprawioł ôn tyż swojim bajtlōm roztōmajte bŏjdy, kere sōm wymyśloł. We 1924 ôbiōn ôn katedrã angelskij gŏdki. Utworzynie katedry angelskij gŏdki było nadgrodōm dlŏ Tolkiena za prŏcã nad anglistykōm, a tyż bezma prōbōm staniyńciŏ go we Leeds. Tedy to ôstoł ôn nojmodszym profesōrym na uniwerzytecie. We listopadzie 1924 narodziōł sie mu syn Christopher Reuel Tolkien. We 1925 roku dostoł ôn katedrã anglosaskij gŏdki na University of Oxford. Przijōn ôn robotã hań, beztōż iże mioł ôn rŏd anglosaskõ gŏdkã. 1 paździyrnika 1925 roku ôbiōn katedrã anglosaskij gŏdki na University of Oxfrod. Prŏca we Ôksfordzie. Ôstoł ôn ôbrany na czōnka Pembroke College we 1926 roku. Ôbranie Tolkiena na czōnka Pembroke College, było przimusym Pembroke College, skuli tego iże Ôksfordzki Uniwerzytet kŏzoł kolegium coby profesōry były jejich czōnkami. Kej robiōł ôn we Ôksfordzie, to pōmŏgoł ôn modymu belferowi Nevillowi Coghillowi we forlyjzōngach na uniwerzytecie. Tajlã forlyjzōngōw ôd Nevilla Coghilla naszrajbowoł sōm Tolkien, atoli kŏzoł mu przedstawić je jako swoje.
+Diego Armando Maradona (rodz. 30 października 1960 we Lanús, um. 25 listopada 2020 we Tigre) - argyntyński fusbalok a tryner. Poważany za jednygo ze nojlepszych fusbalokōw we geszychcie fusbalu. We reprezentacyji Argyntyny groł 91 razy a trefiōł 34 tory. We 1986 roku bōł we drużynie Argyntyny kero zdobōła titel Majstra Świata. Ôficjalno neczajta Diego Maradony
+Carrantuohill – grupa muzyczno zołożōno we 1987. Grajōm uōni muzyka celtycko. Miano skupiny wyłazi ôd nojwiynkszygo szczytu we Irlandyji. Adam Drewniok - basgitara Zbigniew Seyda - buzuki, cytra, mandolina, gitara akustyczno Marek Sochacki - instrōmynty perkusyjne a klawiszowe Dariusz Sojka - akordeōn, uilleann pipes, flety, tin whistles, bodhrán Maciej Paszek - skrzipce Bogdan Wita - gitara akustyczno Magic of Celtic Rings Waiting for Ireland 1993 Irish Dreams 1994 Rocky Road to Dublin 1995 Speed Celts Merry Christmas 1996 Na Żywca 1997 Dziesięć 1987-1997 2000 Between 2002 Inis 2005 SESSION natural irish & jazz 2007 Touch of Ireland (DVD)
+Szwedzko godka (szw. "svenska") je godka pōłnocnogermańsko, kerōm godo wele 8,5 mln. ludzi, nojwyncyj we Szwecyji a tajli Finlandyji (wybrzeże a Alandzke Wyspy). Je uōna wzajym do spokopiynio ze norweskōm a dōńskōm godkōm. Do ji zapisywanio używo sie łacińskigo abecadła ze trzema ekstra znakōma: "Å", "Ä" a "Ö". Gramatyka je, jakby porōwnać ze staronordyjskōm godkōm, uproszczōno. Zredukowano je fleksyjo, co dowo ji charakter godki analitycznyj.
+Mia penso ("mojo myśl") – gydichta naškryflana bez Ludwika Zamenhofa před 1887. Edmond Privat we swojij kśōnžce "Vivo de Zamenhof" skōmyntowou ta gydichta: "We čosie 6 lot ôdpočiwou uōn spokojniy. Bōu to trudny čos. S nikim niy godou ô swojij robocie. Tak spyńdziu nojgryfniyjšše lata žycio, niy bydōnc ani rad a bolyśniy". Mia penso-tekst gydichty
+Gmin Prudnik (pol. "Gmina Prudnik") – miejsko-wiejski gmin we Gōrnym Ślōnsku, we prudnickim krysie, we ôpolskim wojewōdztwie. Stolicōm gminu je Prudnik. Zajmuje 122,13 km² placu, a pomiyszkuje sam 27 310 ludzi (GUS, 2018). Miejscowości. Prudnik, Chocim, Czyżowicy, Dymbowiec, Gajōwka, Miyszkowicy, Moszczanka, Moszczanka-Kolōnijo, Niymyslowicy, Pierōnkowicy, Prudnicko Łōnka, Rudziczka, Szybowicy, Siemkōw, Trzebieszōw, Ôsiedle, Wierzbiec, Wieszczyna, Włōczno, Włōkna, Ziimne Kōnty Neczajta gminu Prudnik
+Brno (miym. "Brünn", łać. "Bruna") – miasto we Czeskij Republice, stolica połedniowomorawskigo kreju a historyczno stolica Morawy. Druge podug wielości ludzi miasto we Czeskij Republice. Je srogim ôstrzodkym kulturalnym, naukowym a industryje (m. in. werk Zbrojovka a bauerske ćōngniki Zetor). Miejske prawa mo ôd 1243 roka. Dallas, USA Kowno, Litwa Leeds, Yngland Lajpcik, Miymcy Poznaniy, Polsko Rennes, Francyjo Sankt Pölten, Austrijo Stuttgart, Miymcy Utrecht, Niiderlandy Wiedyń, Austrijo Woroneż, Rusyjo Odense, Danijo Płowdiw, Bułgaryjo
+Bradfield - parafijo we Wielgij Brytaniji, we Ynglandzie, we hrabstwie South Yorkshire. Na 2011 rok pōmiyszkiwało sam 17 100 ludzi.
+Szoham - lokalny samorzōnd we Izraelu, we Cyntralnym Dystrykcie. Na 2019 rok pōmiyszkował≥o sam 21 045 ludzi.
+Michaił Sergejewicz Gorbaczow (rus. "Михаил Сергеевич Горбачёв"; rodz. 2 marca 1931 we Stawropolu, um. 30 siyrpnia 2022 we Moskwie) – radziecki a ruski polityk, ôstatni prziwōdca Kōmōnistycznyj Partyji Sowieckigo Sojusza a jedyny prezydynt Sojusza Socjalistycznych Sowieckich Republik. Ôd 1952 bōł partyjnym funkcyjonariuszym we KPSS. Po umrzyniu Kōnstantina Czernienki ôstoł Generalnym Sekrytorzym we Centralnym Kōmitecie KPSS, a ôgłosił nowo polityka ""głastosti" a "pieriestrojki"" (uotwartości a przebudowy). Cechōma tyj reformy bōło złagodzynie cenzury a wiynkszy liberalizm we gospodarce a polityce. Stoł sie fest popularny na Zachodzie. Jygo polityka doła możliwość ku pokojowym przemianom we Strzodkowyj a Wschodnij Ojropie, we tym zjydnoczynio Miymcōw. We 1990 roku dostoł pokojowo nadgroda Nobla.
+Ojrowizyjŏ lŏ Bajtli 2014 - dwōnasty co roczny kōnkurs Ojrowizyje lŏ Bajtli kery miŏł plac we Malciy. Ôstŏł wygrōny bez Italijŏ.
+Surinam – państwo we Połedniowyj Americe rozlygowane nade Atlantyckim Ôceanym. Granica mo s Gujanōm, Brazylijōm a Francuskōm Gujanōm. Do 1975 roka bōła sam niderlandzko kolōnijo: Niiderlandzko Gujana. We Surinamie dobywo sie boksyty a niywielge ilości inkszych surowcōw. Je sam przetwōrczo industryjo, trocha tyż bauerstwa a turystyki.
+Vlad Ţepeş (czytej "Cepesz"), mianowany tyż "Wład Palownik", "Vlad Drăculea", Drakula (rodz. 1431 we Sighişoara, um. 1476) – wołoski hospodar ze dynastyje Besarabōw. Wojowoł ze Turkōma, a znōmy je skirz tygo, co wele drōgi do swojij siedziby we Târgovişte postawiōł pale ze nabitymi na nie Turkōma. Turecki sułtōn, kej to ôbezdrzoł, zarzōńdźōł ôdwyrtka swojij armije. Niyskorzi zaczły powstować powiarki ô jygo srogij ôkrutności, podug kerych warzōł żywcym swoje ôfiary, przibijoł bajtle do piersi matkōm, a inksze. Uōne powiarki wykorzistoł brytyjski pisorz Bram Stroker, kery napisoł rōman "Dracula", we kerym przedstawiōł Ţepeşa jako wampiyrza. Biografijo we serwisie konflikty.pl (we polskij godce)
+Adam Best (rodz. 1983 we Donaghadee, Co Down we Irlandyji Pōłnocnyj) je irlandzkim szauszpilerym. Nŏjbarzij znōmy skuli role Matta Markera we dramacie "Holby City", dŏwanygo ôd BBC. W 2004 roku pokŏzoł sie we ôdcinku "Silent Witness" jako gość a zagroł modygo Davida Kelmana. Swoje szauszpilerstwo ćwiczōł na Krōlewskij Walijskij Akademiji Muzyki a Dramatu bez 3 lata.
+Szuć (pol. "Szuć", miym.: "Schuttschen") – wieś we Polsce położōno we warmińsko-mazurskim wojewōdztwie, we szczyciyńskym krysie, we gminie Jedwabno. Szuć je starōm pruskōm ôsadōm kero bōła lokowano na chełmińskim prawie dziepiyro we 1571 r. Miymiecko nazwa "Szuci" je wziynto gynau ôd staropruskigo suckans (ryby), co nawiōnzuje do podstawowygo zajyńcio (rybołōwstwo) zamieszkołych sam Prusōw. Jeździora nade kerymi leżoła ôsada Prusōw ulygły cołkowitymu zabagniyniu.
+Matthew Lesko (nar. 1943 we Wilkes-Barre) to je amerykōński autōr ksiōnżek, w kerych radzi Amerykōnōm, jak żyć ze regyrōnkowych programōw socjalnych a inkszych, inakszyj: kaj w tym systymie sōm słabe pōnkty, kere idzie użyć do geltaku. Niykej mianowany je „Question Mark Guy” (), skuli tego, co durś pokazuje sie we ancugach z pytajnikami. Ônego ksiōnżki wydŏwŏ fyrma Information USA, keryj je posiedzicielym. "Information U.S." (1986, ISBN 0-14-046745-9) "Getting Yours" (1987, ISBN 0-14-046760-2) "1001 Free Goodies and Cheapies" (1994, ISBN 1-878346-25-3) "Free College Money, Term Papers, and Sex Ed" (1994, ISBN 1-878346-24-5) "Free Health Care, Free Medical Information and Free Prescription Drugs" (1995, ISBN 1-878346-34-2) "Gobs and Gobs of Free Stuff" (1996, ISBN 1-878346-33-4) "Free Legal Help" (1996, ISBN 1-878346-35-0) "Free Stuff for Busy Moms!" (1999, ISBN 1-878346-49-0) "Free College and Training Money For Women" (2000, ISBN 1-878346-52-0) "Free Money and Help for Women Entrepreneurs" (2000, ISBN 1-878346-51-2) "Free Money For Your Retirement" (2000, ISBN 1-878346-60-1) "Free Stuff for Womens Health, Fitness, and Nutrition" (2000, ISBN 1-878346-50-4) "Free Money To Change Your Life" (2001, ISBN 1-878346-40-7) "Free Money To Pay Your Bills" (2003, ISBN 1-878346-65-2) "Free Money To Get A Better Home" (2004, ISBN 1-878346-67-9) "Free Money To Quit Your Job" (2004, ISBN 1-878346- 68-7) "Free Money for Entrepreneurs" (2005, ISBN 1-878346-69-5) "American Benefits for Seniors: Getting the Most Out of Your Retirement" (2006, ISBN 1-878346-87-3)
+Zgorzelec (miym. "Görlitz", cz. "Zhořelec", gōrnołuż. "Zhorielc", dolnołuż. "Zgórielc") - miasto we Polsce, we dolnoślōnskim wojewōdztwie, siedziba zgorzeleckigo krysu a wiejskigo gminu Zgorzelec. Do 1945 roku bōła to prawobrzeżno tajla miasta Görlitz.
+Krōlestwo dracha grzmotu (Dzongkha: འབྲུག་ཙན་དན་, ) – państwowy hymn Bhutanu, ôstoł przijynty we 1953 roku. Słowa napisoł Dasho Gyaldun Thinley, a muzykã skōmpōnowoł Aku Tongmi. Słowa w gŏdce Dzongkha. འ��ྲུག་ཙན་དན་བཀོད་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ནང་།། དཔལ་ལུགས་གཉིས་བསྟན་སྲིད་སྐྱོང་བའི་མགོན་།། འབྲུག་རྒྱལ་པོ་མངའ་བདག་རིན་པོ་ཆེ་།། སྐུ་འགྱུར་མེད་བརྟན་ཅིང་ཆབ་སྲིད་འཕེལ་།། ཆོས་སངས་རྒྱས་བསྟན་པ་དར་ཞིང་རྒྱས་།། འབངས་བདེ་སྐྱིད་ཉི་མ་ཤར་བར་ཤོག་།། Transkrypcyjŏ. Druk tsendhen koipi gyelkhap na Loog ye ki tenpa chongwai gyon Pel mewang ngadhak rinpo chhe Ku jurmey tenching chhap tsid pel Chho sangye ten pa goong dho gyel Bang che kyed nyima shar warr sho.
+Janusz Ryszard Korwin-Mikke (rodz. 27 października 1942 we Warszawie) – polski polityker a publicysta. Je uōn kōnserwatywnym liberałym. Założōł a kupa lot bōł prezesym politycznyj partyje Unia Polityki Realnej, ze keryj bōł posłym na syjm piyrszyj kadyncyje. We 2005 założōł Platforma Janusza-Korwin Mikke, nale niy bōł jeji ferajnistōm. We 2009 ôdloz ze UPR a wstōmpiōł do PJKM, kero pōmiyniyła swoje miano na "Wolność i Praworządność" (ślōnsko godka: "Frajnizna a Prowe Reskiyrowaniy"). Bōł prezesym partyje "Kongres Nowej Prawicy". Sztyry razy kandydowoł na prezydynta Polski, nale ani roz absztimōngu niy wygroł. Piyrszy roz, we 1995 welowało na niego 2,40%, co dało mu 8. plac. We nastympnych welōnkach (2000) dostoł 1,43% a bōł 6. Idyntiko było we welōnku we 2005. We lutym 2010 roznajmiōł, iże bydzie tyż szartowoł we prezydynckim welōnku latojść, a zajyn we nich sztworty plac, welowało na niego 2,48%. We 2014 Kongres Nowej Prawicy dostoł sie do Ojroparlamentu ze erbnizōm 7.15% przi frekwencyji 24%. Je wielgym fanym brydża, we kerym je krajowym majstrym. Mo trzecio baba a szejś bajtli, to je sztyrech synkōw a dwie cery. We 2014 roku ôstoł deputowanym ku Ojropejskimu Parlamyntowi. We 2015 roku ôstoł wyciepony ze funkcyje prezesa Kongresu Nowej Prawicy i ôdszoł ze partyje. Uostoł jednym ze trzech ôjcōw założycieli nowyj partyje nazwanyj "Koalicja Odnowy Rzeczypospolitej Wolność i Nadzieja", we skrōcie KORWiN. Neczajta Janusza Korwin-Mikke Ôficjalny blog Janusza Korwin-Mikke
+Raps (łac.: "Brassica napus" L. var. "napus") – zielina, ze familije kapustowatych. Raps je siŏny na cołkim świecie - robi sie s niego ôlyj. Raps może mieć do ōngyfer 1,5 myjtrōw wysokości. Ziŏrka rapsu majōm ōngyfer 50% fetu.
+Lappeenranta (szw.: "Villmanstrand") – miasto we połedniowo-wschodnij Finlandyji, nad jeziorym Saimaa, 30 km na zachōd ôd granicy ze Rusyjōm. Zajmuje 1347 km² placu a mo 70 tyś. miyszkańcōw. We Lappeenranta fōnguje uniwerzitejta, kery mo przez 5 tyś. szkolorzōw.
+Baotian - chińsko marka skuterōw a motoradōw założōno we 1994 roku. Jich producyntym je firma "Baotian Motorcycle Industrial Co". BT49QT BT50QT Eagle Falcon BT2000TD BT151 T Phil Mather: "Skutery chińskie, tajwańskie i koreańskie. Poradnik obsługi i naprawy". Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2010. ISBN 978-83-206-1763-4.
+Stephen William Hawking (rodz. 8 siyrpnia 1942 we Oxfordzie, um. 14 marca 2018 we Cambridge) - brytyjski astrofizyk a kosmolog. Mioł sclerosis lateralis amyotrophica, skiz kerygo mioł paraliż srogszyj tajle cioła. Bōł profesorym matymatyki a teoretycznyj izyki na University of Cambridge. Zajmowoł sie czornymi dziurami a kwantowōm grawitacyjōm. Bōł członkem Royal Society. Napisoł mocka kśōnżkōw, uōnygo "A Brief History of Time: From the Big Bang to Black Holes" bōła bez 237 tydni na liście bestsellerōw Sunday Timesa. Biografijo (we angelskij godce)
+Apteka to je polsko rockowo skupina, zołożōno we 1983 we Gdynie ôd Jędrzeja Kodymowskigo a Macieja Błasiaka. Skupina je znōmo tyż skiż ôtwartygo prziznowanio, aże srogi ajnflus na jeij twōrczość mioły narkotyki. Jędrzej "Kodym" Kodymowski - gitara, śpiyw Janek Witaszek - basowo gitara Marcin Słomiński - szlagcojg "Synteza / AAA..." - LP "Gdynia" (Tonpress 1988) "Lucky Sniff" - MC "Fala II" (Polton 1988) "Big Noise" - LP, CD (Arston 1990) "Narkotyki" - CD (SPV Poland 1992) "Live 92" - MC (Youmi 1993) "Urojonecałemiasta" - MC (SPV Poland 1993), CD jako "Psychedelic Underground" (Sonic Records 2003) "Menda" - CD (SP Records 1995) "Spirala" - CD (Koch International 1996) "Apteka" - CD (Universal 2007)
+Dōminikana, Republika Dōminikańsko – państwo we Americe Pōunocnyj, druge podug powieřchnie a ličby ludzi na Mořu Karajibskim (po Kubie). Zajmuje ōng. 2/3 placu wyspy Hajiti, kero je podzielōno miyndzy nia a państwo Hajiti. Piyršymi miyškańcami byli sam Tainowie. Lo Ojropejčykōw teryny ôbecnyj Dōminikany ôdkryu Křištof Kolumb we 1492 roku. Niyskoři kraj přeloz pode wuadza Hišpanije. Stolica Dōminikany, Santo Domingo, zouožōno we 1496 roku je nojstaršym stouym ôsiedlym zouožōnym bez Ojropejčykōw we ôbu Amerikach. Zachodnio tajla wyspy Hajiti bōua pode kontrolōm francuskōm a we 1804 ôguosiua niypodleguość kej Hajiti. Bez lata 1821-1843 Dōmińkana bōua bez Hajiti ôkupowano. Niypodleguość ôguošōno po wygraniu powstanio, 27 lutygo 1844. Niyskoři Dōminikana točōua wojna s Hajiti, bōua ôkupowano bez Hišpanijo (1861-1865), a zaś bez USA (1916-1924). Wiynkšość ludności je krojcokōma dwu abo wiyncyj ras. S biouych nojwiyncyj mo hišpańske pochodzyniy. Katolicyzm wyznowo 79% miyškańcōw. Postřōd čornoskōryj ludności idzie trefić tyž animistōw a wyznowcōw Voodoo. Gospodarka downij bōua ôparto na bauerstwie, terozki krōm niygo sroge znočynie mo turystyka.
+Steve Jobs (rodz. 24 lutygo 1955 r. we San Francisco, um. 5 oktobra 2011 r. we Palo Alto) – amerikōn, informatyk, szypfer a bōły CEO firmy Apple Inc. Bōł tyż CEO Pixar Animation Studios, co po tym kej Pixar ôstoł kupiōny bez The Walt Disney Company. Popularizowoł domōwe kōmputry, kej jydyn ze piyrszych ôboczył potyncjoł we GUI, a kōmputrowyj myszy. Za uōnygu kadyncyji Apple wypuśćōł OS X, iPod a iPhone. 5 oktobra 2011 umrził skuli raka trzustki.
+Jangibazar (uzb. "Янгибозор") - ôsiedle miejskij zorty we Uzbekistanie, we taszkynckim ôbwodzie, siedziba jukaryczirczikskigo rejōnu. Na 1989 rok pōmiyszkiwało sam 8360 ludzi.
+Sztyrosuwowy motor – hajcowny motor, we kerym ôbieg roboty ôdbywo sie na sztyrech suwach: ssanio, sprynżanio, roboty, wydechu. Ôbieg tyn trwo dwa ôbroty korbowygo wału. Jigo budowa je barzi skōmplikowano ôd budowy dwusuwowygo motora, a myni ôd niygo pali. Beztuż je najczyńści sztosowany we tokowych motorach
+Piątek – miasto we Polsce, we łōdzkim wojewōdztwie, we łynczyckim krysie, siedziba gminu Piątek. Znōme skirz tego co sam je rozlygowany geometryczny postrzodek Polski. Miejske prawa ôd XIV stolecio do 1870 roku a zaś ôd 2020.
+Mazowiecko Ôstrōw - wiejski gmin we mazowieckim wojewōdztwie , we ôstrowskim krysie. Mo 283,71 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwało sam 12 908 ludzi. Siedziba gminy to Mazowiecko Ôstrōw. Miejscowości. Antōniewo, Biel, Budy-Grudzie, Drugo Nagoszewka, Dudy, Dybki, Fidury, Guty-Bujno, Jasiynica, Jelynie, Jelōnki, Jeziorko, Kacpury, Kalinowo, Kalinowo (leśno ôsada), Kalinowo-Parcele, Kōmorowo, Koziki, Koziki-Majdan, Kuskowizna, Lipniki, Nagoszewo, Niyskōrz, Nowe Lubiejewo , Nowo Grabownica, Nowo Ôsuchowo, Pałapus, Piyńki, Piyrwszo Nagoszewka, Podborze, Popielarnia, Prochowo, Pōlki, Prosiynica, Przyjmy k. Jelōnek, Przijmy k. Porymby, Rogōźnia, Rogōźnia (osada leśna), Sagaje, Skały, Smolechy, Stare Lubiejewo, Staro Grabownica, Staro Ôsuchowo, Stawek, Stok, Sulyncin-Kolōnijo, Sielc, Turka, Ugniewo, Wiśniewo, Zakrzewek, Zalesie. Neczajta gminu Mazowiecko Ôstrōw
+Dnipropetrowski ôbwōd – ôbwōd, jydnostka administracyjnygo tajlōngu Ukrajiny. Wiyrch 31 914 km², ludzi 3 395 227. Je potajlowany na 22 rejōny. Stolicōm ôbwōdu je Dnipro.
+Gatōnek narażōny, gatōnek wysokigo ryzyka (ang. "vulnerable", akrōnim: VU) – jedna z kategoryje we ôpublikowanyj bez Miyndzynŏrodowõ Unijõ Ôchrōny Przirody (IUCN) klasyfikacyje zagrożōnych gatōnkōw, przijmowanŏ wszeôbecnie do pasowaniŏ w roztōmajtym gradusie i roztōmajtego zasiyngu Wykazach i Czyrwōnych Ksiyngach Zagrożōnych Gatōnkōw. Kategoryjŏ ta ôbyjmuje gatōnki, przi kerych stwiyrdzōno ryzyko wymŏrcia we naturalnych warōnkach i kere społniajōm aby jedno ze blank zdefiniowanych kryteriōw ôdnoszōncych sie do zasiyngu, wielości i dynamiki populacyje. Kryteria kwalifikacyje. Taksōn je uznŏwany za narażōny na wymŏrcie, kej idzie udokumentować, iże społniōny je jedyn z podanych niżyj kryteriōw (ôznaczōnych ôd A do E): A. Redukcyjŏ populacyje we jednyj z nastympujōncych form: 1. Stwiyrdzōnŏ, ôszacowanŏ, wyantragowanŏ abo przewidowanŏ redukcyjŏ zasobōw populacyje ô 50% abo wiyncyj we ôstatnich 10 latach abo trzech gyneracyjach (przijmuje sie dugszy z alternatywnych ôkresōw), we przipadku kej prziczyny tyj redukcyje sōm ôdwrŏcŏlne, znane i ustŏły, 2. Stwiyrdzōnŏ, ôszacowanŏ, wyantragowanŏ abo przewidowanŏ redukcyjŏ zasobōw populacyje ô 30% abo wiyncyj we ôstatnich 10 latach abo trzech gyneracyjach (przijmuje sie dugszy z alternatywnych ôkresōw), w sytuacyji, kej zanik populacyje abo jego prziczyny niy ustŏjōm abo niy sōm znane, abo niy sōm ôdwrŏcŏlne, 3. Przewidowanŏ abo prognozowanŏ redukcyjŏ ô 30% abo wiyncyj we dalszych 10 latach abo trzech gyneracyjach (maksymalnie do 100 lŏt) – przijmuje sie dugszy z alternatywnych ôkresōw, 4. Stwiyrdzōnŏ, ôszacowanŏ, przewidowanŏ, prognozowanŏ abo podyjzdrzywanŏ redukcyjŏ populacyje ô 30% abo wiyncyj we ôkresie 10 lŏt abo trzech gyneracyji – przijmuje sie dugszy z alternatywnych ôkresōw (maksymalnie do 100 lŏt we prziszłości). Wrachowowany czas musi zawiyrać ôkresy łōńske i prziszłe, a sama redukcyjŏ abo jeji prziczyny mogōm niy ustŏwać abo ôstŏwajōm niyznōme, abo sōm niyôdwrŏcalne B. Ukrōcynie zasiyngu abo areału wystympowaniŏ: 1. Szacowany zasiyng geograficzny wystympowaniŏ myńszy aniżeli 20 000 km² przi jednoczesnym społnianiu aby dwōch z trzech kryteriōw: a. zasiyng fest rozdrobniony abo gatōnek znany z niy wiyncyj aniżeli 10 stanowisk b. stwiyrdzōno abo przewiduje sie zmyńszanie sie zasiyngu abo wielości stanowisk, pogarszanie sie jakości siedlisk gatōnku abo zmyńszanie zasobōw populacyje abo wielości majoryntnych ôkazōw c. wystympujōm sroge fluktuacyje zasiyngu abo wielości stanowisk, abo zasobōw populacyje, abo wielości majoryntnych ôkazōw abo: 2. Teryn zamiyszkany bez gatōnek myńszy aniżeli 2000 km² przi jednoczesnym społnianiu aby dwōch z trzech kryteriōw: a. zasiyng fest rozdrobniony abo gatōnek znany z niy wiyncyj aniżeli 10 stanowisk b. stwiyrdzōno abo przewiduje sie zmyńszanie zasiyngu i wielości stanowisk, abo zmyńszanie sie wiyrchnie bydź zasiyngu siedlisk gatōnku, pogarszanie sie jakości siedlisk, abo zmyńszanie zasobōw populacyje abo wielości majoryntnych ôkazōw c. wystympujōm sroge fluktuacyje zasiyngu, numera stanowisk, zasobōw populacyje i wielości majoryntnych ôkazōw abo kej zachodzōm warōnki ôpisane we ôbōch powyższych pōnktach (B1 i B2 cuzamyn). C. Populacyjŏ szacowanŏ na mynij aniżeli 10 000 żdrzałych stworzyń jak tyż: 1. Szacuje sie tympo spadku wielości co nojmynij ô 10% we czasie 10 lŏt abo trzech gyneracyji (maksymalnie do 100 lŏt) – przijmuje sie dugszy z alternatywnych ôkresōw, abo: 2. Ôbserwowany, wywnioskowany abo prognozowany postympujōncy spadek wielości żdrzałych stworzyń i we tym samym czasie społniōne jedno z dwōch kryteriōw: a. brak subpopulacyje rachujōncych bez 1000 żdrzałych stworzyń abo wszyjske żdrzałe stworzynia tworzōm jednã subpopulacyjõ b. wystympujōm barzo sroge fluktuacyje numerōw żdrzałych stworzyń D. Ôgōlne zasoby gatōnku niy przekrŏczajōm 1000 żdrzałych stworzyń abo populacyjŏ zajmuje barzo ôgraniczōne terytorium (porzōnd pod 20 km²), abo jego populacyje zajmujōm pŏrã przestrzyństw (porzōnd piyńć abo mynij) narażōnych na skutki działalności czowieka abo zdarzyniŏ losowe w krōtkim czasie, bez co gatōnek może stŏć sie krytycznie zagrożōny abo nawet wymrzić we barzo krōtkim czasie. E. Analizy wykazujōm prŏwdopodobność wymŏrcia gatōnku we naturze wynoszōnce co nojmynij 10% we czasie dalszych 100 lŏt.
+Lewis Capaldi (rodz. 7 października 1996 we Glasgow) - szkocki piosynkorz ze zorty folk rok a pop, tyż autor tekstōw. Stoł sie znōmy we 2019 roku, jak piosynka Someone You Loved bez 7 tydni bōła na 1 placu na UK Singles Chart. 17 moja 2019 ukozoł sie jego piyrszy albōm "Divinely Uninspired to a Hellish Extent". Neczajta Lewisa Capaldi
+Joe Biden, akuratnie Joseph Robinette Biden Jr. (nar. 20 listopada 1942 w Scranton) – amerykōński politiker, synatōr ze stanu Delaware w latach 1973–2009, 47. wiceprezydynt Stanōw Zjednoczōnych w latach 2009–2017, prezydynt z ramiynia dymokratōw ôd 20 stycznia 2021. Biografijŏ. Uczōł sie w stōnie Delaware. Po abszlusie sztudiōw prawniczych robiōł za pierca. Bez cołkõ karierã politycznõ bōł zwiōnzany z Partyjōm Dymokratycznōm. W latach 1970–1972 przinŏleżoł do Dorady Grŏfstwa New Castle. W 1973 ôstoł ôbrany do Synatu Stanōw Zjednoczōnych i dostoł reelekcyjõ w latach 1978, 1984, 1990, 1996, 2002 i 2008. Bōł piōntym nojmodszym synatorym w historyji Stanōw Zjednoczōnych i nojdużyj urzyndujōcym synatorym z Delaware. W tym czasie przewodziōł Senackiej Kōmisyje Relacyji Zagranicznych i Senackiej Kōmisyje ds. Sōndownictwa. Dwukrotnie bezskutecznie kandydował w wotōngach prezydynckich, przi rezygnowaniu w czasie prawotōngōw: w 1988 i w 2008. W 2008 ôstoł ôbrany na wiceprezydynta Stanōw Zjednoczōnych u kraju prezydynta Baracka Obamy i dostoł reelekcyjõ w 2012. Wykōnowoł tyn amt ôd 2009 do 2017. Po abszlusie wiceprezydyntury założōł fundacyjõ Biden Cancer Initiative, kerŏ działalność je zwiōnzanŏ ze zwalczaniym doległości nowotworowych. W 2019 ôgłosiōł swōj udzioł w prawotōngu prezydynckich przed wotōngiem w 2020, z bany w siyrpniu 2020 roku ôficjalnie ôstoł kandydŏtym Partyje Dymokratycznyj na amt prezydynta Stanōw Zjednoczōnych. Społym z Kamalōm Harris ôstoł uhonorowany nadgrodōm Czowiek Roku 2020 tydnika „Time”. Medal Hōnoru Wyspy Ellis (USA) – 1992 Medal Zwyciynstwa Świyntego Jerzego (Gruzyjŏ) Medal Krziża Ziymie Maryjnej (Estōnijŏ) – 5 lutego 2004 Medal Pakistanu (Pakistan) – 10 stycznia 2009 Medal za zaangażowanie (Irak) – 1 grudnia 2011 Prezydyncki Medal Swobody z Wyrōżnieniem (USA) – 12 stycznia 2017 Medal Swobody (Ukrajina) – 23 siyrpnia 2017 Ôficjalnŏ zajta
+Silver Lakes abo Helendale - census-designated place we USA, we sztacie Kalifornijo, we hrabstwie San Bernardino. Na 2020 rok pōmiyszkowało sam 6317 ludzi.
+Honiara - stolica a nojsrogsze miasto Wyspōw Salōmōna, rozlygowano na wyspie Guadalcanal. Morsko hawyna.
+CIA (Central Intelligence Agency) (z ang.: " Cyntralno Wywiadowczo Agencyjo") – regiyrōnkowo agyncyjo wywiadowczyj sużby USA, kero zajmowo sie braniym a analizōm informacyjōw ô zagranicznych regiyrōnkach, korporacyjach a indywidualnych perzōnach a ôpracowowaniym na bazie tych informacyjōw raportōw lo regiyrōnkowych instytucyjōw USA. Agyncyjo ôrganizowała tyż ôperacyje, kerych cwekym bōła interwyncyjo we wewnyntrzne sprawy wybranych państwōw, ôd propagandy po wspiyraniy paramilitarnych ôddziałōw. Jednym ze moce przikłodōw takich interwyncyjōw je udzioł we ôrganizacyji zamachu stanu we Iranie we 1952 (Uoperacyjo Ajax).
+Sochaux je miasto i gmin we Francyji, we regijōnie Franche-Comté a departamyńcie Doubs. Na 2010 rok mioło 4020 miyszkańcōw a zajmuje 2,17 km2 placu. Je sam werk PSA Peugeot Citroën a fusbalklub FC Sochaux-Montbéliard. Neczajta Sochaux
+Ôpole (, , , ) to je stolica Gōrnego Ślōnska, miasto na prawach krysu we połedniowo-zachodnij Polsce, siydziba władz ôpolskigo wojewōdztwa i ôpolskigo krysu, cyntrum i nojsrogsze miasto tm. Ôpolskigo Ślōnska. Dziesiōnte co do wielości populacyje miasto we Gōrnym Ślōnsku a dwudzieste siōdme w Polsce (128 012 miyszkańcōw w czyrwniu 2020 roku). Pod zglyndym wiyrchnie ôdpednio trzicie i piytnŏste (149 km²). Położōne we Postrzodkowyj Ojropie, na Ślōnskij Niżynie, we Wrocławskij Pradolinie i Ôpolskij Rōwni, nad rzykōm Ôdrōm, w delce kol. 40 km ôd polsko-czeskij granicy. Je to jedno ze nojstarszych miast we terŏźnyj Polsce, lokowane na prawie magdeburskim przed 1217 ôd Kazimiyrza I. Ôpolskigo, praynkla ôd Bolka III. Krziwoustego. W czasach strzedniowieku i renesansu Ôpole bōło cyntrum handlu dziynki ônego położyniu na pŏru handlowych sztrekach. Miasto bōło stolicōm ôpolsko-raciborskigo ksiynstwa. Gibkŏ rozbudowa miasta bōła tyż sprawiōnŏ nastōniym rejyncyje Ôpole we 1816. Piyrszŏ bana łōnczōncŏ Ôpole z Brzygym i Wrŏcłōwiym ôstała ôdewrzōnŏ we 1845, a piyrsze produkcyjne werki powstoły we 1859 roku, co fest prziczyniyło sie do znaczyniŏ regiōnalnego miasta. We ôkresie PRL prziszoł nŏrywny rozrost Ôpola. W tym czasie ludność wzrosła bez trzikrotnie. Ôd 28 czyrwnia 1950 miasto je stolicōm ôpolskigo wojewōdztwa i ônego ôstrzodkym ekōnōmicznym, naukowym, kulturalnym i administracyjnym. Ôd 1999 siydziba władz ziymskigo ôpolskigo krysu. Ôpole społym ze ôpolskim krysym i krapkowskim krysym tworzi aglomeracyjõ ôpolskõ, kaj miyszkŏ 315 tysiyncy ôsōb. Erbowizna miasta ôbyjmuje hned wszyjske kultury Postrzodkowyj Ojropy, w tym lata reskyrowaniŏ ôd Polski, Czech, Prus i Miymiec. We ôkolicy Ôpola durch miyszkŏ moc Ślōnzŏkōw i Miymcōw; nale w samym mieście Ślōnzŏki stanowiōm ino 4% populacyje (na 2011 rok). Ôpole je ofyn mianowane „Polskōm Wynecyjōm” skuli malowniczego Starego Miasta a tyż pŏru kanałōw i mostōw, co łōnczōm tajle miasta. Geografijŏ. Ôpole leży we pōłnocno-zachodnij tajli Gōrnego Ślōnska, cyntralnyj tajli ôpolskigo wojywōdztwa a je ôbtoczōne ôpolskim krysym. Miasto mŏ wiyrchniã 149 km². Przed prziłōnczyniym do ônego pobliskich dziedzin we 2017 roku bōło to 97 km². Gminy sōmsiednie dlŏ Ôpola to Chrzōnstowice, Dōmbrowa, Dobrzyń Wielgi, Kōmprachcice, Łubniany, Prōszkōw, Tarnōw Ôpolski i Turawa. Fizycznie i geograficznie wiynkszość miasta przinŏleży do Wrocławskij Pradoliny, ônego zachodni kraniec do Niymodlińskij Rōwnie, a weschodni kraniec do Rōwnie Ôpolskij. Wysokość ziymie we Ôpolu je ôd 147 do 178 m n.p.m. Miasto je położōne na ôbōch krajach rzyki Ôdry. Lasy zajmujōm kole 10,3% wiyrchnie Ôpola. We Ôpolu a ôkolicy gŏdŏ sie we ôpolskim dialekcie ślōnskij gŏdki. Natura. Na Ôdrze we ôkolicach Ôpola je pŏrã wysp, z kerych nojwŏżniyjszymi sōm Pasieka i Bolko. Na przestrzyństwie miasta wystympuje szejś lokalnie chrōniōnych zort grzibōw a 23 lokalnie chrōniōne zorty roślin. Spostrzōd wodnych behaltrōw, na terynie Ôpola do nojsrogszych przinŏleżōm behaltry poeksploatacyjne: "Bolko" i "Kamionka", bydōnce na Nowyj Wsi Krōlewskij, "Kamionka Piast" we ôkolicy hulic Armije Krajowyj i Tadeusza Rejtana, a tyż "Silesia" przi hulicy Luboszyckij. Niywielge wodne behaltry wystympujōm tyż na Wyspie Bolko, na weschōd ôd Groszowic i na terynie Zakrzowa. Na wyspie Pasieka je za to "Stawek Barlickiego". Klimat. Strzedniŏ rocznŏ tymperatura we Ôpolu we ôkresie ôbserwacyje 1980–2010, mierziōnŏ na szteli ôbserwacyje pogody Ôpole, wyniosła strzednio kole 9,1°C, co bōło nojwyższõ strzedniõ w cołkij Polsce w tym ôkresie ôbserwacyje. Strzednie roczne ôpady dlŏ Ôpola wynosiyły kole 600 milimetrōw. Strzedniŏ tymperatura we lipniu (nojcieplyjszym miesiōncu) wynosiyła 17°C a -0,9°C we styczniu (nojzimyńszym miesiōncu). Nojwilgotniyjszym miesiōńcem bōł lipiyń (91 mm), a nojmynij deszczowym luty (28 mm). Strzedniŏ dugość sezōnu wegetacyje wynosiyła 235 dni. Zima termicznŏ (strzedniŏ tymperatura pod 0°C) we Ôpolu zaczynŏ sie strzednio 16 grudnia a kōńczy 8 lutego. Lato termalne (strzedniŏ tymperatura powyżyj 10°C) poczynŏ sie 20 kwietnia a kōńczy 12 paździyrnika. We ôkresie ôbserwacyje 1996–2017 we Ôpolu bōło strzednio kole 71 dni śniega. We ôkresie ôbserwacyje 1961–1980 strzedni zgłōmb śniyżnego dekla wynosiyła 21 cyntymetrōw, a nojsrogszy zmierzōny zgłōmb śniega we historyji miasta to 53 cyntymetry we 1963 roku. Tajlōng. Ôd 2019 roku Ôpole je potajlowane na 13 dzielnic (w nŏwiasach tajlōng na przestrzyństwa podle tajlōngu dzielnic 2017–2019): Historyjŏ. Piyrsze szlaki ludzi na terynie dzisiyjszego miasta sōm z niyskoryj epoki kamynia. W dŏwnych czasach, na żyznych krajach rzyki Ôdry, zmiynnie utożsamiały sie etniczne skupiny Lugii a Silingi (Wandale). Szła sam bernsztajnowŏ sztreka. We 6. stoleciu naszyj ery na te teryny przibyli Słowiany. Na Ôstrōwku (pōłnocny kraniec wyspy Pasieka) powstoł grōd ôbrōnny Ôpolanōw, co byli jednym ze sztyrech słowiańskich plymiōn ślōnskich, ô kerych we 845 roku pisoł Bajerski Geograf. Słowo „ôpole” (pol. „opole”, łac. „vicinia”) ôdnosiyło sie do zorty starosłowiańskij terytorialnyj spōlnoty: przōdzij samoregyrowań skłŏdajōncych sie co nojwyżyj z pŏru zidlōngōw, a niyskorzij jednotek administracyjnych niższych ôd kasztelaniji. We 1172 roku ôd Ksiynstwa Ślōnska ôstoł ôddzielōny ukłŏd ôpolski, co dało zaczōntek dlŏ procesu tajlowaniŏ Ślōnska na małe, samodzielne ksiynstwa. Piyrszym mōnarchōm na Ôpolu bōł Jarosław ôpolski. Za panowaniŏ princa Bolka II we 1327 roku Ôpole stało sie lennym dlŏ krōly czeskich a bullōm dlŏ Karola IV. 7 kwietnia 1348 Ôpole ôstało włōnczōne do Korōny Czeskigo Krōlestwa. Do 1532 roku reskyrowała w nim ôpolskŏ tajla rodu Piastōw. Jeji ôstatni przedstŏwiciel, Jōn II Dobry, wydolōł zaś połōnczyć sroge teryny, kere ôpadły ôd ksiynstwa we 13. i 14. stoleciu, to je Bytōm, Glywice, Koźle, Racibōrz a Toszek (już we 1460 roku wrōciyły Niymodlin a Wielge Strzelce). i zjednoczōł srogõ tajlã ziymie, dlŏ kerych ôd we 15. stoleciu przijōnło sie ôkryślynie „Gōrny Ślōnsk” ("Silesia Superior"). Jōn umrził bez bajtli, a ksiynstwo, zwane terŏźnie ôpolsko-raciborskim, stało sie włŏsnościōm czeskich krōly ze dynastyji Habsburgōw. Ôni jy czynsto dŏwali za lenno, bp. we 1623 roku dlŏ madziarskigo krōla Gábora Bethlena, a we latach 1645–1665 dlŏ szwedzko-polskij dynastyji Wazōw. Zōmek we Ôpolu bōł położōny na placu pierwotnego słowiańskigo grodziska na Ôstrōwku. Na prawym kraju Młynōwki, kerŏ aże do wielgigo potopu we 1600 roku bōło bazowym korytym Ôdry, princ Kazimiyrz I lokowōł miasto na prawie flamandzkim (kol. roku 1211–1217), kerym ôsadniki ze Świyntego Cysŏrstwa Rzimskigo zamiyszkowali teryny w rōmach miymieckij kolōnizacyje weschodnij. We dniu 6 czyrwnia 1327 roku lokacyjŏ miasta ôstała prziwrōcōnŏ na prawie strzednik, a we 1410 roku (spōminka ô 1352 roku) podle prawa magdeburskigo. Ôd 1230 roku istniōł ôpolski archidiakōnat, jedyn z sztyrech we wrocławskij dyjecezyji. Nojniyskorzij we 1239 roku biskup Tōmasz I uzdoł kolegiackõ kapitułã Świyntego Krziża – zbudowany dlŏ nij we 1295 roku gotycki kościōł je terŏźnie ôpolskim tumym. We 1563 roku ôstała wysiedlŏnŏ ludność żydowskŏ, a zaczła wrŏcać sam dopiyro w drugij pōłowie XVIII stoleciŏ. W latach 1615 i 1739 Ôpole zniszczyły wielge ôgnie. Po I ślōnskij wojaczce we 1742 roku prziszło potajlowanie Ślōnska a Ôpole dostało sie w rynce Prus. Utworzōny ôstoł ôpolski krys ("Landkreis Oppeln"), a we czasie reformã administracyjnyj ze 1815 roku, we ôbrymbie pruskij prowincyje Ślōnsk ôstały utworzōne trzi rejōny regyrōnkowe (tm. rejyncyje), w tym rejōn ôpolski ("Regierungsbezirk Oppeln"), co ôbyjmowoł cołkõ weschodniõ tajlã Ślōnska. Umocniyło to pozycyjõ Ôpola na „stolice Gōrnego Ślōnska”, kery ludzie zaczli utożsamiać z terytorium rejencyje. Bōła to tajla kōntrole dŏwkowyj we Prudniku. Po napoczyńciu niszczyniŏ murōw miasta we 1822 roku Ôpole zaczło sie rozwijać na połednie i weschōd. We 1843 roku dostoło połōnczynie banowe ze Wrocławym, dwa lata niyskorzij ze gōrnoślōnskõ aglomeracyjōm wōnglowōm, a hned potym ze Boguminym. Produkcyjŏ cymyntu stała sie nojwŏżniyjszõ branżōm - piyrszŏ cymyntownia "Portland Zementwerke" ôstała założōnŏ we 1857 roku bez Friedricha Wilhelma Grundmanna, a bōła to trzeciŏ tyj zorty fyrma we Ojropie a piōntŏ na świecie. We 1891 roku ôficjalnõ tajlōm miasta stała sie wyspa Pasieka, kaj bōła już dzielnica miyszkalnŏ "Wilhelmsthal". Ôd 1899 roku Ôpole tworziło samodzielny krys miastowy. We tym samym roku prziłōnczōnŏ ôstała do niego wieś Sakrau (Zakrzōw), kaj we 1913 roku ôstał ôddany do użytku moderny port na Ôdrze, co zastōmpiyło port na Młynōwce ze 1886 roku. We 1910 roku Ôpole miało 33 907 miyszkańcōw, z czego 80,0% gŏdało po miymiecku, a 15,8% po polsku abo ślōnsku. Przewŏżali katoliki (76,5%), zawiyrzynie protestancke wyznŏwało 21,8%, 528 Żydy stanowiyli 1,6% ludności. Do wojskowego garnizōnu przinŏleżało 1788 ôsōb, to znaczy 5,3%. Po I światowyj wojaczce Ôpole stało sie stolicōm ôsobnyj prowincyje Gōrny Ślōnsk, kerŏ zaś ôstała we 1938 roku połōnczōnŏ ze Prowincyjōm Dolny Ślōnsk w jednã. Ôstała zaś utworzōnŏ dwa lata niyskorzij, ale już ze siydzibōm w Katowicach. We 1921 we absztimōngu na Gōrnym Ślōnsku 94,7% welmanōw ôpedziało sie za ôstaniym w Miymcach. Srogõ ingeryncyjōm we wyglōnd historycznego cyntrum było zburzenie w latach 1928–1930 zōmku ksiōnżyncego na wyspie Pasieka. Na ônego placu powstoła siydziba administracyje prowincyje (terŏźnie amt wojewody). We 1935 roku ôstała napoczyntŏ budowa kanału melioracyjnego, trzecigo sztucznego koryta Ôdry, kere stopniowo utworziło nowõ wyspã, na keryj znŏdło sie historyczne przedmieście Nadôdrze (miym. "Odervorstadt"). We 1936 roku do Ôpola ôstały prziłōnczōne wsie Pōłwieś (Halbendorf) a Szczepōnowice (Szczepanowitz). We paździyrniku 1944 roku Ôpole bōło ôgłoszōne festōngym i miało stŏć sie jednym ze festōngōw miymieckij ôbrōny wzduż Ôdry. Antlich do bataliji pod Ôpolym niy doszło. Wojska miymiecke, kere niy dostały ôbiecanych jŏdeł, wycŏfały sie na lewy kraj Ôdry przed Armijōm Czyrwōnōm, a kōmandyr ôbrōny Friedrich-Albrecht Graf von Pfeil popołniōł samobōjstwo. Dzielnice na prawym kraju ôstały zajynte we nocy na 24 stycznia 1945 roku, potym frōnt sie zastawiōł, a Armijŏ Czyrwōnŏ przeszła bez rzykã miyndzy 15 a 19 marca. We wyniku bojōw a amerykōńskich bōmbardyrowań we grudniu 1944 roku, ale tyż rabowaniŏ miasta bez sowieckich wojŏkōw we piyrszych tydniach po wojaczce, zniszczyniu uległo 25% budōnkōw. W czasie ôdbudowã zniszczałego historycznego cyntrum w latach 50. zastosowane ôstały ideologiczne prawidła - nowe dōmy naôbkoło rynku naschwŏl bōły stylizowane na barokowõ formã „sprzed panowaniŏ pruskigo”. 24 marca 1945 roku do Ôpola przibyli piyrsi przedstŏwiciele polskij administracyje. Na szkryfōnkach granicznych po II światowyj wojaczce na kōnferyncyjach we Jałcie i Poczdamie Ôpole ôstało prziłōnczōne do Polski. Przikludzyni sam ôstali Polŏki ze Krysōw Weschodnich. Miymce i Ślōnzŏki mogli sam po przejściu tm. weryfikacyje nŏrodnyj i słożyniu przisiyngi wierności polskimu nŏrodowi i państwu. We ôkolicznych wsiach przinŏleżōncych do ôpolskigo wojewōdztwa myńszość miymieckŏ je herskŏ, a moc tych gmin je ôficjalnie dwugŏdkowych. Ôpole, cyntrum regiōnu miynszanego etnicznie, je wŏżnym ôstrzodkym dlŏ działalności kulturalnyj i politycznyj myńszości miymieckij w Polsce, a tyż miymieckogŏdkowych mydiōw ("Schlesisches Wochenblatt", "Schlesien Aktuell"). Konsulat Republiki Federalny Miymiec dzioło w mieście ôd 1992 roku. 0,7% ludności zadeklarowało przinŏleżność do ślōnskij nacyji, a we 2011 roku – 3,7%. Ôd 1950 roku Ôpole je siydzibōm ôpolskigo wojewōdztwa, terŏźnie nojmyńszego polskigo wojewōdztwa. Miasto stopniowo wchłōniało sōmsiednie wsie: we 1955 roku Nowŏ Wieś Krōlewskŏ, we 1961 Kolōnijŏ Gosławickŏ, we 1965 Groszowice, we 1974 Gosławice, we 1975 Bierkowice, Grotowice, Grudzice, Malina, Wōjtowŏ Wieś i Wrōblin. Decyzyjŏ ô prziłōnczyniu dziewiyńciu wsi we 2016 roku przeciw woli miyjscowyj ludności wywołała sroge kōntrowersyje i moc protestōw. Ôwdy ôstały prziłōnczōne wsie: Borki, Czŏrnowōnsy, Chmylowice, Krzanowice, Sławice, Świyrkle, Winōw, Wrzoski, Żerkowice; a tyż tajle gmin Brzezie, Mały Dobrzyń i Karczōw. Jednym z bazowych cwekōw było dostanie dlŏ miasta kōmpleksu elektrykownie Ôpole wybudowanego w latach 1993–1997 pōmiyndzy wsiami Borki, Brzezie, Mały Dobrzyń a Czŏrnowōnsy, jak tyż ôbtŏczajōncyj jōm cōuny. Nojsrogsze miyszkalne ôsiedla powstoły w latach 70. i 80. na pōłnocnym weschodzie (ôsiedle Armije Krajowyj, ôsiedle Chabry, ôsiedle Malinka) i we zachodnij tajli miasta na tm. ôsiedlu Zaôdrze. Ôpole słynie ze Krajowego Festiwalu Polskij Śpiywki ("Krajowy Festiwal Piosenki Polskiej"), co je jednym ze nojpopularniyjszych festiwalōw muzycznych w Polsce, kery ôd 1963 roku ôdbywŏ sie corocznie we Amfityjatrze Tysiōncleciŏ na wyspie Pasieka. Miasto zyskało miano „stolica polskij śpiywki”. W 2007 roku kole amfityjatru powstoło Muzeum Polskij Śpiywki. Uniwerzytet Ôpolski ôstoł założōny w 1994 roku. Dwa lata niyskorzij na bazie Wyższyj Szkoły Inżyniyrskij powstoła Politechnika Ôpolskŏ. Dzielnice miasta na lewym kraju pōniosły sroge straty w czasie wielgigo potopu w lipniu 1997 roku (tm. potop tysiōncleciŏ) (potop pokrōł wodōm 70% miasta). Ludność. Dwudzieste siōdme pod wzglyndym populacyje miasto we Polsce – ôficjalnie 128 208 miyszkańcōw, piytnŏste pod wzglyndym wiyrchnie – 148,99 km². Na kōniec 2019 roku we Ôpolu miyszkało 128 035 ôsōb. We wykazie ze 2011 roku postrzōd ludności miasta ôkrōm Polŏkōw znŏdła sie myńszość miymieckŏ (1,9%), rōmskŏ (0,2%) a ukrajińskŏ (0,1%). Numer ludności ślatuje systymatycznie ôd zaczōntku 21. stoleciŏ, z wyjōntkym 2017 roku, kedy we wyniku prziłōnczyniŏ pobliskich wsi wielość miyszkańcōw dźwigła sie ô blisko 10 tysiyncy ôsōb. Przewiduje sie, iże do 2050 roku populacyjŏ miasta śleci do 90 600 miyszkańcōw. Na kōniec 2019 roku 52,9% ludności miasta stanowiyły baby, a 47,9% chopy. Ôsoby, co miały mynij aniżeli 18 lŏt, to 16,2% populacyje, ôsoby we produkcyjnym wieku 58,5%, a ôsoby we pynzyjowym wieku 25,4%. Strzedniŏ wieku ludności wynosiyła 44,1 lŏt. We 2019 roku skŏźnik narodzyń, tak jak i śmiertelność w mieście wynosiyły kole 10,33 ôsōb na 1000 miyszkańcōw. Nojczyńściyjszymi prziczynami zgōnōw we 2018 roku bōły doległości układu krōnżyniŏ (prziczyna 35,4% zgōnōw), nowotwory (31,4%) jak tyż doległości układu dychowego (6,2%). Wykŏz wielości miyszkańcōw Ôpola we danych latach Zabytki a turystyczne atrakcyje. Do nojwŏżniyjszych zabytkōw i turystycznych atrakcyji we Ôpolu zaliczajōm sie: Stare Miasto – historyczne cyntrum miasta z prostokōntnym necym ulic na prawym kraju Młynōwki; tajla kamynic na Rynku a w bocznych hulicach bōła zniszczało we 1945 roku, a potym jōm barokowo ôdbudowanŏ; Rathaus – siydziba władz miasta z wieżōm, co mŏ 65 metry, a je zbudowanŏ na bazie Palazzo Vecchio we italskim Firenze. Zaprojektowany we 1863 roku; terŏźny wyglōnd ôstatek budōnku przibroł w czasie ôdbudowy po katastrofie budowlanyj we 1934 roku; Tum Podwyższyniŏ Świyntego Krziża – kościōł spōmniany piyrszy rŏz we 1223 roku, a skōńczōny we 1295 roku we niyskororōmańskim sznicie, niyskorzij sporo przebudowywany i regotyzowany aże do terŏźnego kształtu. Ôd 1972 roku je tumym ôpolskij dyjecezyje. Sam je grōb princa Jōna II Dobrego († 1532); w połedniowym ôłtŏrzu bocznym je ôbrŏz Matki Boskij z kōńca 15. stoleciŏ, kery przōdzij bōł w Piekarach. Do nojrzŏdszych zabytkōw nŏleży niyskorogotycki tryptyk ze 1519 roku, co je w kapli princa Jōna II i baptysteriōm ze 13. stoleciŏ; Kościōł Świyntyj Trōjcy – kościōł franciszkanōw, tajla klŏsztōru założōnego we 13 stoleciu, w przeszłości wykōnowoł tyż funkcyjõ kościoła dlŏ zōmku; skuli czynstych przebudowań stanowi architektōniczne połōnczynie elymyntōw gotyckich, barokowych a eklektycznych. resztōwki miastowych murōw - nojdugszy tajlik społym z Basztōm Artyleryjskōm bōł zrekōnstruowany kole tuma we 2008 roku ; Muzeum Ôpolskigo Ślōnska ("Muzeum Śląska Opolskiego") we barokowym budōnku dŏwnego internatu jezuitōw i sōmsiednij kamynicy ze 1818 roku; Wyspa Pasieka Wojewōdzki Amt - siydziba władz wojewōdztwa. Budōnek ô fasadzie dugości 112 m, wybudowany na placu zburzōnego zōmku ksiōnżyncego we 1934 roku; Wieża Piastowskŏ - kolitŏ a majōncŏ 42 m wysokości (bez dachu 35 m) gotyckŏ wieża ze 14. stoleciŏ ôcalōnŏ w czasie rozbiōrki zōmku ksiōnżyncego w latach 1928–1931 w wyniku protestōw ôbywatelskich; terŏźnie połni funkcyjõ widokowyj wieży. Jedyn z nojstarszych ôbiektōw tyj zorty na Ślōnsku i w Polsce; Amfityjater Tysiōncleciŏ - amfityjater, w kerym to ôd 1963 roku ôdbywŏ sie Krajowy Festiwal Polskij Śpiywki; miano nawiōnzuje do „tysiōncleciŏ państwa polskigo”, kere bōło ôbchodzōne w latach 60., kej powstoł; ôd 2007 roku w skłŏd kōmpleksu wchodzi tyż Muzeum Polskij Śpiywki; Plac Ignacego Daszyńskigo - plac z budōnkami miyszkalnymi i użyteczności publicznyj (szkolŏrskimi, gyrichtowymi) wybudowanymi w latach 1900-1920 i neobarokowōm fōntannōm Ceres ze 1907 roku na postrzodku; Kościōł świyntego Pejtera i Paula – mōnōmentalny neorōmański budōnek ze 1925 roku na weschodnim kraju cyntrum przi hul. Karola Miarki; Cyntralny Banhōw – banhōw, co skłŏdŏ sie z ôsobnego wchodu i bazowego budōnku położōnego na wyspie pōmiyndzy bansztajgami u zbiygu torōw z richtōngu weschodnigo i połedniowego; ôba powstoły we 1899 roku we sznicie tm. neorynesansu pōłnocnego ; Wyspa Bolko – bōna powstoła po zasypaniu Kanału Wińskigo w latach 70.; je sam srogi park założōny we 1910 roku jak tyż zoologicznŏ zygroda; Muzeum Wsi Ôpolskij (Muzeum Wsi Opolskiej) – skansyn architektury drzywniannyj w dzielnicy Bierkowice; skłŏdŏ sie z 49 budōnkōw. Ekōnōmijŏ. We Ôpolu we roku 2017 w regeście REGON zaregistrowanych było 21 966 podmiotōw nŏrodnyj ekōnōmije, z czego 13 798 stanowiyły ôsoby fizyczne kludzōnce działalność ekōnōmicznõ. W tymże roku zaregistrowano było 1319 nowych podmiotōw, a 1291 podmiotōw ôstało ôdregistrowanych. Na przestrzyństwach lŏt 2009–2017 nojwiyncyj (1 601) podmiotōw zaregistrowano było we roku 2010, a nojmynij (1 267) we roku 2012. We tym samym ôkresie nojwiyncyj (1 561) podmiotōw wykreślono z regestu REGON we 2009 roku, nojmynij (929) podmiotōw ôdregistrowano było za to we 2010 roku. Podle danych z regestu REGON postrzōd podmiotōw posiadajōncych natura prawnõ w Ôpolu nojwiyncyj (2 608) je stanowiōncych spōłki handlowe z ôgraniczōnõ uwŏżnościōm. Przi Analizowaniu regest pod winklym numerōw zatrudniōnych prŏcownikōw idzie stwiyrdzić, iże nojwiyncyj (21 050) je mikro-fyrm, zatrudniajōncych 0–9 prŏcownikōw. 0,8% (177) podmiotōw za zorta działalności deklarowało bauerstwo, leśnictwo, łowiectwo a rybactwo, za industryjŏ i baukōnszt swoja zorta działalności deklarowało 16,9% (3 716) podmiotōw, a 82,3% (18 073) podmiotōw w regeście zakwalifikowanŏ je za ôstała działalność. Postrzōd ôsōb fizycznych kludzōncych działalność ekōnōmicznõ w Ôpolu nojczyńścij deklarowanymi zortami przewŏżajōncyj działalności sōm Handel hurtowy i detaliczny; sprŏwōnek wozideł autowych, przi włōnczaniu motorcykle (22.7%) jak tyż Działalność profesjōnalnŏ, naukowŏ i technicznŏ (16%). Kultura. Ôpole je jednym ze nojwŏżniyjszych ôstrzodkōw kulturalnych a intelektualnych we Polsce, ô dugij tradycyji. We Ôpolu dzioła pŏrã muzeōw i galeryje. Nojstarszym z nich je Muzeum Ślōnska, kere ôstało założōne już we 1900. Terŏźnie powstŏwŏ sam Muzeum Polskij Śpiywki, kere grōmadzi zbiory zwiōnzane z polskõ muzykōm i Krajowym Festiwalym Polskij Śpiywki we Ôpolu. Festiwal we Ôpolu poprzedzajōm trefiyniŏ przedfestiwalowe take jake "Hip-Hop Opole" abo "Kawiarenki z Gwiazdami". Je tyn fajer fanowa miasta Ôpole i produkt z kery je kojarzōne miasto w Polsce. Ôpole ôstało ôkryślōne bez Jerzego Waldorffa we czasie I KFPP za "Stolica Polskij Śpiywki" co je mottym rozpoznawczym miasta. Max Glauer (nar. 1867 w Wrocławiu, um. 1935 w Ôpolu) – fotografista Miroslav Klose (nar. 1978 w Ôpolu) – fuzbalŏk Ôficjalnŏ zajta Ôpola
+Poloki (pol.: "Polacy") je norōd, kery miyszko zauobycz a terytoryjōm Polskij a kery je jeji znamiynnym populacyjnym skłodnikym, poza krejōma Polskij tworzi polōnijne skupiny. Poloki noleżōm do zachodniosłowiańskij godkowyj grupy. Używajōm we nojwiynkszyj tajli polskij godki zapisowanyj łacińskōm abecedōm. Nojwiyncy Polokōw je katolikōma, nale niy ino je to jejich religijo. Populacyjo Polokōw do kupy we jejich kraju kej i poza krejōma je miyndzy 50 a 60 milijōnōma ludzi.
+Flegera to je fach, kery wykonujōm zauobycz baby, a kery polego na ôdebraniu porodu. Downij flegery przijmowały porōd we chałpach, terozki majōm uōne robota we lazarytach a y ino przijmujōm porōd, a tyż ôpiekujōm sie babōma we ćōnży, kerujōm uōne na badania a zajmujōm sie tyż noworodkōma.
+Rafał Trzaskowski (rodz. 17 stycznia 1972 we Warszawie – polski politiker a politolog, ekszpert we sferze ojropejistiki, ôd 2018 prezydynt polskij stolice. Kandydowoł na prezydynta Polski we welōnku we 2020 roku.
+Springville - census-designated place we USA, we sztacie Kalifornijo, we hrabstwie Tulare. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 934 ludzi.
+Marcel Różanka (nar. 1 lutego 1971 w Piekarach) – ślōnski muzyk, szlagcojgista i tormōn. Biografijŏ. W 2008 założōł kapela Oberschlesien. Podyjmnōł spōłpracã z śpiywokiem Michałem Stawińskim, hned niyskorzij skłŏd kapele dopołniyli basista Wojciech Jasielski, gitarziści Adam Jurczyński i Jacek Krok jak tyż klawiszowiec Mateusz Buhl. W mŏju 2014 zagroł w filmu "Ostatni strzał", kery wygroł zôrganizowanõ w Katowicach drugõ edycyjõ festiwalu 48 Hour Film Project. 8 lutego 2017 roku sztyrech muzykōw kapele, a tyż ekipa technicznŏ i mynedżer podyjmli decyzyjõ ô abszlusie spōłprace z Marcelem Różanką i wrŏz ôdejściu z Oberschlesien. Muzyka grupy Oberschlesien ôpiyrŏ sie na industrialnym klangowi, a inspiracyjōm dlŏ nij była muzyka kapele Rammstein, kery, jak podkryślył w jednym z wywiadōw Marcel Różanka, je jego „muzycznym guru”. Mynij jednak, jak gŏdoł Różanka w inkszym wywiodzie niy ino ta niymieckŏ grupa posużyła za muster dlŏ muzyki jego kapele: Różanka czuje sie Ślōnzŏkym, co przejawioł jeszcze przed założyniym kapele, ô czym gŏdoł w tyn knif: Za tormōn wystympowoł w klubach: Olimpia Piekary Śląskie (1995–2002), Grunwald Ruda Śląska (2002–2003), Ruch Radzionków (2003–2008) i Silesia Miechowice (2008–2012).
+Ekstraklasa – nojwyższo polsko chopsko liga we fusbalu. We lotach 1948-2008 nośōła miano I liga. Ernest Pohl (Górnik Zabrze, Legia Warszawa) – 186 Lucjan Brychczy (Legia Warszawa) – 182 Gerard Cieślik (Ruch Chorzów) – 168 Tomasz Frankowski (Jagiellonia Białystok, Wisła Kraków) – 168 Włodzimierz Lubański (Górnik Zabrze) – 155 Teodor Peterek (Ruch Chorzów) – 154 Kazimierz Kmiecik (Wisła Kraków) – 153 Jan Liberda (Polonia Bytom) – 145 Łukasz Surma (Ruch Chorzów, Wisła Kraków, Legia Warszawa, Lechia Gdańsk – 559 Marcin Malinowski (Odra Wodzisław Śląski, Ruch Chorzów) – 458 Marek Chojnacki (ŁKS Łódź) – 452 Dariusz Gęsior (Ruch Chorzów, Widzew Łódź, Pogoń Szczecin, Amica Wronki, Wisła Płock, Dyskobolia Grodzisk Wielkopolski) - 427 Arkadiusz Głowacki (Lech Poznań, Wis��a Kraków) - 418 14 - Górnik Zabrze, Ruch Chorzów 13 - Wisła Kraków, Legia Warszawa 7 - Lech Poznań 5 - Cracovia
+Talibany () to je fōndamentalistycznŏ skupina islamistycznŏ (sōnnickŏ), co powstoła we wrześniu 1994 roku we Kandaharze we Afganistanie. Na 2021 rok mŏ ôna kole 75000 czōnkōw. Ôd 2016 roku prziwōdcōm talibanōw je Hibatullah Achundzada.
+Hokejkryka to je jydyn s wożnijszych elymyntōw sprzyntu hokejowygo. Hokejkryka zbudowano je ze specjolnygo rodzeju drywna. Istnije tyż jeji ôdmiana, na kerōm godo sie popularniy ruła. Je uōna zbudowano s metalu, nale niy je niczym wypełńōno. Do ruły prziczepio sie ôpatka i może uōna zastōmpić tradycyjno hokejkryka. Nojpopularnijsi producyńci hokejkrykōw to Bauer, Itech, Easton, Smoleń, CCM. Kryki te wykorzistuje sie we hokeju na lodzie.
+Bamako - nojsrogsze miasto a stolica Mali, stanowi ôsobny dystrykt pode mianym Stołeczny Dystrykt. Je rozlygowane nade rzykōm Niiger. Srogo rzeczno hawyna a ôstrzodek handlu.
+Maciej Kozłowski (ur. 8 września 1957 we Kargowyj zm. 11 maja 2010) polski szauszpiler filmowy, telewizyjny a tyjatralny. 1983: "Nie było słońca tej wiosny" jako Piotr Wołosz 1983: "Mgła" jako Kim 1983: "Wedle wyroków twoich" 1985: "Osobisty pamiętnik grzesznika przez niego samego spisany" (reż. Wojciech Jerzy Has) jako Niyznajōmy 1987: "Kingsajz" (reż. Juliusz Machulski) jako Waź 1989: "Po upadku. Sceny z życia nomenklatury" (reż. Andrzej Trzos-Rastawiecki) 1989: "Szklany dom" 1990: "Ucieczka z kina "Wolność"" (reż. Wojciech Marczewski) jako Amerikański szuszpiler 1990: "Mów mi Rockefelller" (reż. Waldemar Szarek) jako Matros 1990: "Superwizja" 1991: "Kroll" (reż. Władysław Pasikowski) jako Kapitan 1992: "Psy" (reż. W. Pasikowski) jako Barański 1992: "Szwadron" (reż. Juliusz Machulski) jako Kozłow 1993: "Pora na czarownice" (reż. Piotr Łazarkiewicz) jako Waldek 1993: "Polski Crash" (reż. Kasper Heidelbach) jako Dąbek 1993: "Pożegnanie z Marią" (reż. Filip Zylber) jako Furman 1993: "Balanga" (reż. Łukasz Wylężałek) jako Porucznik Bąkała 1993: "Lista Schindlera" (reż. Steven Spielberg) jako Wachtyrz SS we Zabłociu 1994: "Miasto prywatne" (reż. Jacek Skalski) jako Ali 1994: "Piękna warszawianka" jako Portiyr 1995: "Drzewa" 1995: "Joenssonligans stoersta kupp" jako Ritzie 1995: "Dzieje Mistrza Twardowskiego" (reż. Krzysztof Gradowski) jako Lucyper - feszt ds. Wschodu 1995: "Nic śmiesznego" (reż. Marek Koterski) jako Maciek 1996: "Poznań 56" (reż. Filip Bajon) jako Ubek 1996: "Wirus" (reż. Jan Kidawa-Błoński) jako Facet Barczysty 1996: "Deszczowy żołnierz" (reż. Wiesław Saniewski) jako Pułkownik 1997: "Kiler" (reż. Juliusz Machulski) jako Prokurator 1998: "Drugi brzeg" (reż. Magdalena Łazarkiewicz) jako Stimming 1998: "Liceum czarnej magii" jako Dyrektor Puto 1999: "Ogniem i mieczem" (reż. Jerzy Hoffman) jako Krzywonos 1999: "Ajlawiu" (reż. Marek Koterski) jako Partner Gosi 1999: "Na koniec świata" (reż. Magdalena Łazarkiewicz) jako Notariusz 1999: "Ostatnia misja" (reż. Wojciech Wójcik) 2000: "To ja, złodziej" (reż. Jacek Bromski) 2000: "Blok.pl" (reż. Marek Bukowski) jako Facet s dangōm - Bałagan 2000: "Przedwiośnie" (reż. Filip Bajon) jako Przewodnik 2001: "Wiedźmin" (reż. Marek Brodzki) jako Gwidon-Falwick 2002: "E=mc²" (reż. Olaf Lubaszenko) jako Alosza 2002: "Jak to się robi z dziewczynami" jako Heniek "Długi" 2003: "Stara baśń - kiedy słońce było bogiem" (reż. Jerzy Hoffman) jako Smerda 2003: "T-Rex" 2005: "Kto nigdy nie żył" jako Jarek 2005: "Oda do radości" (reż. Wiesław Komasa) jako Piotr, fater Marty 2005: "Masz na imię Justine" (reż. Pena de Franco) jako Egzaminator we masarni 2007: "Świadek koronny" jako Roman Kraus "Szybki" 2008: "Idealny facet dla mojej dziewczyny" jako Antoni Chmurski (reż. Tomasz Konecki) 2008: "Kochaj i tańcz" jako Kerowca taksōwki (reż. Bruce Parramore) 2008: "Generał Nil" (reż. Ryszard Bugajski) 1980: "Królowa Bona" jako Dworzanin (reż. Janusz Majewski) 1985: "Przyłbice i kaptury" (reż. Marek Piestrak) jako Benko, chop Zyty 1988-1990: "Pogranicze w ogniu" jako Von Seebohm 1990: "Piggate" jako Alain Lecog 1990: "Świnka" jako Alain Lecog 1995: "Matki, żony i kochanki" (reż. Juliusz Machulski) jako Waldek 1997: "Matki, żony i kochanki", II seria (reż. Juliusz Machulski) jako Waldek 1997: "13 posterunek" (reż. Maciej Ślesicki) jako Dowódca antyterrorystycznyj brygady 1997: "Dom" jako Aleksander "Ekstra Mocny" 1998: "Ekstradycja III" (reż. Wojciech Wójcik) jako Trener, ôficyr BOR-u, podwładny Góry 1999: "Ogniem i mieczem" (reż. Jerzy Hoffman) jako Krzywonos 2000: "13 posterunek 2" (reż. Maciej Ślesicki) jako Dowódca antyterrorystycznyj brygady 2000: "Klasa na obcasach" (reż. Małgorzata Potocka) jako Fater Agi 2000: "Przedwiośnie" (reż. Filip Bajon) jako Przewodnik 2001: "Na dobre i na złe" (reż. Maciej Dejczer) jako Marcin Popielarz, przociel Adama Pawicy (we gościnie) 2001: "Przeprowadzki" jako Kasiorz Marian Holtz, syn wachtyrza Ambrożygo 2001: "Marszałek Piłsudski" jako Gyneroł Gustaw Dreszer-Orlicz 2001: "Wiedźmin" (reż. Marek Brodzki) jako Gwidon-Falwick 2002: "Samo Życie" jako Głowacki, tryner boksu we Klubie Szportowym "Sparta", fater Patrycji 2003-2005: "M jak miłość" (reż. Natalia Koryncka-Gruz, Maciej Dejczer) jako Waldemar Jaroszy 2003: "Stara baśń - kiedy słońce było bogiem" (reż. Jerzy Hoffman; miniserial) jako Smerda 2004: "Czwarta władza" jako Andrzej Żabiec 2004: "Oficer" jako Michał Matejewski 2006-2007: "Pogoda na piątek" jako Krzysztof, przociel Jaśka, partnyra Joli 2007: "Ekipa" jako biznysmen Arkadiusz Stoch 2007: "Odwróceni" jako Roman Kraus "Szybki" 2008: "39 i pół" jako Zdrada 2008: "Trzeci oficer" jako Generał Michał Matejewski 1983 - "Bal manekinów" (reż. Bogdan Michalik) jako Delegat 1984 - "Jezioro Bodeńskie" jako Marynarz (reż. Izabella Cywińska) 1985 - "Matka" jako Alfred hr. de la Trefouille (reż. Marcel Kochańczyk) 1985 - "Trzy siostry" jako Tuzenbach; Rode (reż. Janusz Nyczak) 1986 - "Zorza" jako Dedal (reż. I. Cywińska) 1987 - "Modlitwa chorego przed nocą" jako Ôsioł (reż. Janusz Wiśniewski) 1987 - "Wesele" jako Kasper (reż. J. Nyczak) 1988 - "Cmentarze" jako Plutonowy (reż. I. Cywińska) 1989 - "Olśnienie" jako Kōń (reż. J. Wiśniewski) 1997 - "Noc listopadowa" jako Gyneroł Józef Chłopicki (reż. Jerzy Grzegorzewski) 1998 - "Dialogus de passione" jako Kat (reż. Kazimierz Dejmek) 1999 - "Wybrałem dziś zaduszne święto" jako Czaszka kero sie śmieje (reż. J. Wiśniewski) 1999 - "Kartoteka" jako Gruby (reż. Kazimierz Kutz) 1999 - "Nowe Bloomusalem" jako Piyrszy policjant (reż. J. Grzegorzewski) 1999 - "Miłość - to takie proste" jako Robert (reż. Jacek Gąsiorowski) 2000 - "Wesele" jako Wojtek (reż. J. Grzegorzewski) 2000 - "Noc listopadowa" jako Ôficyr Dąbrowski (reż. J. Grzegorzewski) 2002 - "Nie-Boska komedia" jako Klepńōny (reż. J. Grzegorzewski) 2002 - "Kurka Wodna" jako Izaak Widmower (reż. Jan Englert) 2003 - "Merlin. Inna historia" jako Secundus, czyli Gowen konetabl (reż. Ondrej Spisak) 2004 - "Ryszard II" jako Sir Piers of Exton (reż. Andrzej Seweryn) 2005 - "Częstochowska Victoria" jako Fater Augustyn Kordecki (reż. Jerzy Bielunas) 2006 - "Nora" jako Dochtor Rank (reż. Agnieszka Olsten) 2007 - "Stara kobieta wysiaduje" jako Ślepiec (reż. Stanisław Różewicz) 2007 - "Chłopcy z Placu Broni" (reż. Michał Zadara) 2008 - "Wiele hałasu o nic" jako Don Juan (reż. Maciej Prus) Maciej Kozłowski we bazie Filmweb Maciej Kozłowski we bazie imdb Maciej Kozłowski we bazie Film Polski Maciej Kozłowski we bazie e-teatr.pl
+Meghan, ksiynżno Sussex (ang. Meghan, Duchess of Sussex), rodz. kej Rachel Meghan Markle 4 siyrpnio 1981 we Los Angeles - amerikańsko szauszpilerka a społeczno aktywistka, ôd 19 moja 2018 baba ksiyńcia Henryego. Groła epizody we seryjalach, wiynkszo rola mioła we seryjolu Suits. Dziołala tyż kej feministka, m.in. skiż niyj pōmiynili reklama ze "Baby we cołkij Americe walczōm ze tustymi gorcami" na "Ludzie we cołkij Americe walczōm ze tustymi gorcami". We lotach 2010-2013 bōła babōm ôd filmowygo producynta, Trevora Engelsona. Henryego trefiōła we 2016 roku. Profil we serwisie IMdB
+Dziewiyńć – naturalno nōmera rozlygowano pōmiyndzy 8 a 10, je złożonōm nōmerōm. Inksze nōmery do sie tajlować bez 9 ino, kedy suma cyfer danyj nōmery je podzielno bez 9.
+Robert Lewandowski (rodz. 21 siyrpnia 1988 we Warszawie) – polski fusbalok na pozycyje napadziora we FC Barcelonie a reprezentacyje Polski. We sezōnie 2012/2013 groł we finale UEFA Champions League, kery Borussia Dortmund przegroła ze Bayernym Mōnachijōm 1:2. 7 lat niyskorzi wygroł Champions League a uōn sam trefiōł nojwiyncyj torōw we turnieju.
+Konstal 102Na to sztrasbana, co bōła produkowanŏ w latach 1970–1973 w werkach Konstal we Chorzowie. Konstal 102Na to je jednorychtōnkowŏ sztrasbana z dwōma czōnami i wysokim zŏlym. Do ôstrzodka kludzōm sztyry dźwiyrze. Karoseryjŏ ôpiyrŏ sie na trzech wōzykach, z kerych dwa krajne napyndzajōm po dwa motory sztrōmu stałego. Poza wersyjami bazowymi powstoła ôdmiana 102Nd dlŏ Wrocławia, kerŏ niy miała możebności łōnczyniŏ z drugim wagōnym i szaltrowaniŏ motorōw.
+Carrantuohill, Carrauntoohil, irl. Corrán Tuathail (podug roztomajtych zdrzōdłōw 1038–1041 m n.p.m.) – szczyt we gōrach Macgillycuddys Reeks (hrabstwo Kerry, Irlandyjo), nojwyższy szczyt wyspy. Na szczyt niy prowadzi żodyn ôznakowany szlak. Trasa wejścio we znocznyj tajli je łatwo dostympno. Ale jeji strzodkowo tajla biygniy bez bardzo strōmy żleb, we kerym pułniy strōmiyń. S kuli zmiynnych i czasōma trudnych warōnkōw pōgodowych, mioły miejsce wypadki śmiertelne wśrōd niyrozważnych turystōw. Na wierzchouku znojduje sie 5-metrowy krziż.
+Kandrzin-Koźle (pol. "Kędzierzyn-Koźle", miym. "Kandrzin-Cosel, Heydebreck", czes. "Kandeřín-Kozlí") – miasto we wojewōdztwie ôpolskym, nad Ôdrōm. Powstało we 1975 r. ze skuplowanio sztyrech ôsobnych ôrganizmōw administracyjnych: Kandrzina, Koźlo, Sławiyńcic a Kłodnice. Stworziniy Kandrzina-Koźlo niy bōło atoli formalniy "skuplowaniym sztyrech miast", nale "przikuplowaniym do Kandrzina" we dniu 30 paździyrnika 1975 "trzech miast" (Kłodnice, Koźlo a Sławiyńcic) a "gminy Sławiyńcice". "Gmina Kłodnica" niy weszła do nowego ôrganizmu, włōnczyli ja do gmin Leśnica a Zdzieszowice. Dziepiyro po sztyrech dniach, to je 3 listopada 1975, zmiyńōno bōło miana Kandrzin na Kandrzin-Koźle. W Koźlu znojduje sie jydyn ze nojwiynkszych rzycznych portōw we Polsce. Sōm sam tyż jedne ze nojwiynkszych we Polsce chymicznych zakładōw – Zakłady Azotowe Kędzierzyn S.A., a tyż holding "Blachownia". Je to druge miasto wojewōdztwa ôpolskigo podug liczby populacyje a piyrsze podug zajmowanego terytorium.
+Katalōnijo (kat. "Catalunya" [kətəˈɫuɲə], ôks. "Catalonha", szp. "Cataluña") – autōnōmiczno spōlnota we Szpaniji, rozlygowano we pōłnocno-wschodnij tajli kreju, nad Strzōdziymnym Morzym. Tyż geograficzny regijōn a historyczno krajina na Iberyjskim Pōłwyspie, kerygo głownym miastym je Barcelōna. Prowincyjo zajmuje 32 114 km² wiyrchu a mo 6 995 206 miyszkańcōw (dane ze 2006 roku). Status urzyndowyj godki majōm trzi godki: katalōńsko, szpanielsko a ôksytańsko. 1 października 2017 bōło sam referyndōm, we kerym 92% sztimujōncych doło głos za niypodległośćōm. Parlamynt Katalōniji 27 października ôgłośōł jednostrōnno deklaracyjo niypodległości. Skiż tygo, co władze Szpanije uwożajōm referyndōm a deklaracyjo niypodległości za niylegalne, autōnōmijo zostoła zawiyszōno. Neczajta Generalitat de Catalunya
+Akka (hebr. ‏עכו‎; arab. ‏عكا‎) - miasto we Izraelu, we Pōłnocnym Dystrykcie, nade Strzōdziymnym Morzym. Akka to jedyn ze nojwożniyjszych ôstrzodkōw turystycznych, handlowych a gospodarczych państwa. Piyrsze spōmniyniy ô mieście je ze antycznych wiekōw.
+Ôpolski Rogōw (pol. "Rogów Opolski", miym. "Rogau") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we krapkowskim krysie, we gminie Krapkowice. We 2011 roku wieś miała 691 miyszkańcōw.
+Tajwan - wyspa Formoza u wschodnich wybrzeży Azyje, Tajwan - państwo położōne na tyj wyspie, ôficjalnie Republika Chińsko. Tajwan - ôsada we wojywōdztwie kujawsko-pōmorskim, we krysie tucholskim, we gminie Tuchola Republika Tajwanu - historyczne państwo
+Dead Can Dance to bōła muzyczno skupina ze Australije, aktywno we latach 1981 - 1998. Zołożōno we Melbourne bez Lisy Gerrard a Brendana Perrygo. Grała muzyka ze zorty dark independent. Skupina po ôficjalnym rozwiōnzaniu zrobiōła jeszcze kōncertowo sztreka we 2005 roku, a niyskorzi zaś sie rozpadła. "Dead Can Dance" (1984) "Garden of the Arcane Delights" (1984) "Spleen and Ideal" (1985) "Within the Realm of a Dying Sun" (1987) "The Serpents Egg" (1988) "Aion" (1990) "A Passage in Time" (1991, kōmpilacyjo) "Into the Labyrinth" (1992) "Toward the Within" (1994) "Spiritchaser" (1996) "Dead Can Dance (1981-1998)" (2001, Box Set) "" (2003, kōmpilacyjo) "Anastasis" (2012) "In Concert" (2013) "Dionysus" (2018) neczajta skupiny Dead Can Dance Library
+Calling Time – albōm Basshuntera ze 2013. Calling Time „Saturday” – 3:00 „Dream on the Dancefloor” – 3:12 „Crash & Burn” – 3:08 „Wake Up Beside Me” – 2:41 „Calling Time” – 3:07 „Far Away” – 3:42 „Ive Got You Now” – 3:10 „Youre Not Alone” – 2:57 „Rise My Love” – 2:33 „Pitchy” – 2:15 „I Came Here to Party” – 2:48 „Dirty” – 2:53 „Lawnmover to Music” – 4:21 „Fest i hela huset” – 2:50 „Northern Light” – 2:49 Bonus tracks „Far Away” – 4:55 „Dream on the Dancefloor” – 5:10 „Northern Light” – 3:09 Neczajta Basshuntera
+Therapy to je muzyczno skupina ze Pōłnocnyj Irlandyji, zołożōno we 1989 roku ôd Andy Cairnsa a Fyfe Ewinga. Gro uōna heavy metal s ajnflusem indje roka. Andy Cairns - gitara, śpiyw Michael McKeegan - basowo gitara Neil Cooper - szlagcojg Fyfe Ewing - szlagcojg Martin McCarrick - gitara Graham Hopkins - szlagcojg 1991 "Babyteeth " 1992 "Pleasure Death " 1992 "Nurse " 1994 "Troublegum " 1995 "Infernal Love" 1998 "Semi-Detached " 1999 "Suicide Pact - You First " 2000 "So Much For the Ten Year Plan-A Retrospective 1990-2000 " 2001 "Shameless " 2003 "High Anxiety " 2004 "Never Apologise Never Explain " 2006 "One Cure Fits All " 2009 "Crooked Timber " 2012 "A Brief Crack of Light" Neczajta skupiny
+Tegistik (kaz. "Тегістік") - auł we Kazachstanie, we żambylskim ôbwodzie, we bajzakskim rejōnie, we żanaturmyskim wiejskim ôkryngu. Na 2009 rok pōmiyszkiwało sam 319 ludzi.
+Binder to je ôzdobny elymynt chopskigo (zauobycz a tradycyjniy) ôblyczynio, mo forma gurtu materyje, kery sie wiōnże a zakłodo nauobkoło karku, przi ôbujku. Skuli tego, że ślōnsko godka je fest roztomańto i roztomańcie sie godo, jedni godajom binder, a już kaj indzi godajom szlips.
+Police (pol. "Police", miym. "Pölitz") - miasto we Polsce, we zachodniopōmorskim wojewōdztwie, siedziba polickigo krysu a miejsko-wiejskigo gminu Police. We latach 1939-1945 przikuplowane ku Sztetinowi wlazowały we skłod Wielgigo Miasta Sztetin.
+Waszbret – narzyńdzie wykorzistywane do pranio ôdzieży; kōnstrukcyjo we postaci falistyj blachy (abo inkszyj sfołdowanyj powierzchni - ntp. s glasu abo plastikowyj), ôbycznie zastyrczōnyj we drzewianyj abo metalowyj ramie. Waszbret bōł ôbycznie ōmieszczōny we baliji, perzōna kero proła we ryncach przesuwoła (tarła) namaczano bielizna po powierzchni waszbreta. Waszbret praktyczniy wyloz s użycio po pojawiyniu sie waszmaszyny. Falisto powierzchnio waszbreta pocierano rynkōm abo jakymś przedmiotym wydowo charakterystyczny klang, co je wykorzistywane ôd niykerych muzycznych skupin (nojczyńści tych co grajōm muzyka country) do wzbōgacynio klangu wykōnywanych utworōw.
+Rachel Carson (ur. 27 maja 1907, zm. 14 kwietnia 1964) – amerikański biolōg i autorka ksiōnžek popularnōnaukowych. Nojbardzij znano s ksiōnžki "Silent Spring" ("Milčōnco Wiosna") kero zwrociyua pozōr na problymy ekolōgii i ôchrōny środowiska naturalnygo, doua tyž impuls do powstanio światowygo ruchu ekolōgičnygo. Inštytut Silent Spring Neczajta ô Rachel Carson
+Krziżkowice (pol. "Krzyżkowice", miym. "Kröschendorf", cz. "Křížkovice") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we prudnickim krysie, we gminie Lubrza. We 2011 roku wieś miała 235 miyszkańcōw.
+Ojro (znok: €, kod ISO 4217: EUR) – ojropejsko waluta, kero sie wprowadziła miast inkszych walut narodowych. Kej piyńōndz gotōwkowy wuōnaczōno je 1 stycznia 2002 r. Jednostkōm pochodnōm ôd ojro je cent, kerygo wartość je sto razy majso. We ojro buli 347 mln ludzi we 20 krejach. Sōm to Na sztand 2023: Austryjo Belgijo Chorwacyjŏ Cypr Estōnijo Finlandyjo Francyjo Grecyjo Irlandyjo Italijo Litwa Luksymburg Łotwa Malta Miymcy Niiderlandy Portugalijo Słowacyjo Słowynijo Szpanijo wroz ze terynōma stanowiōnymi bez Francyjo. Niyskorzi ojro je tyż strzodkym płatniczym we Andorze, Mōnako, San Marino, Watykōnie (państwa te porozumioły sie ze Ojropejskōm Unijōm bez umowa) a we Czornyj Gōrze i Kosowie (niy zaszrajbowali umowy ze OU). Papiōrowe ojro
+Tabasarańskŏ gŏdka – nachŏ-dagestańskŏ gŏdka s tajli lezgijskich gŏdek ôficyjnŏ we Dagestōniy użiwanŏ bez Tabasaranōw. Użiwanŏ je we Dagestōniy we Rusyje. We ynglickej gŏdce: Tabasarańskŏ gŏdka na Ethnologue
+Alaksandar Ryhorawicz Łukaszenka (bioł. Алякса́ндр (Алякса́ндар) Рыго́равіч Лукашэ́нка, Alaksandr (Alaksandar) Ryhoravič Łukašenka; rus. Алекса́ндр Григо́рьевич Лукаше́нко, Aleksandr Grigoriewicz Łukaszenko(rodz. 30 siyrpnia 1954 (31 siyrpnia podug ôficyjolnych danych) we Kopysiu) je biołoruski polityker, ôd 1994 roku przezydynt Biołorusi. Neczajta prezydynta Biołorusi
+Ślōnski baukōnszt je miano dane lo roztomajtych ślōnskich kōnsztrukcyjōw, kere bez wszyjske roki powstowały we Ślōnsku a tyż tych zbudowanych ôd ślōnskich baumajstrōw. Słowa idzie poużywać tyż do stawiyńōw, kere zbudowali we terynach jeszcze przed zołożyniym ślōnskich kśōnżynstwōw (1772). Bez gyszichtowo, geograficzno a gyneracyjno rōżnorodność, ślōnski baukōnszt ôbstowoł pode ajnflusym moce kerōnkōw.
+Rockaway - gmin (borough) we USA, we sztacie New Jersey, we hrabstwie Morris. Mo 5,488 km² wiyrchu a podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwalo sam 6438 ludzi.
+Civitavecchia - gmin we Italiji, we regijōnie Lacjōm, we prowincyji Stołeczne Miasto Rzim. Mo 73,74 km² wiyrchu a podug danych ze 2018 roku pōmiyszkiwało sam 52 650 ludzi. Morsko hawyna. Amelia Betlejym Ishinomaki Magas Mobile Nantong Tivat Neczajta Civitavecchii
+Phil Collins (rodz. 30 stycznia 1951 we Lōndynie) - ynglandzki piosynkorz, kōmpozytor, autor tekstōw a insztrumyntalista, muzyczny producynt a szauszpiler. Dostoł Nadgroda Grammy a Ôskara. Znōmy kej wokalista skupiny Genesis, we keryj gro tyż na szlagcojgu. Face Value (1981) Hello, I Must Be Going! (1982) No Jacket Required (1985) 12"ers (1987) … But Seriously (1989) Serious Hits… Live! (1990) Both Sides (1993) Dance into the Light (1996) … Hits (1998) Testify (2002) The Platinum Collection (2004) (2004) Going Back (2010) Neczajta Phila Collinsa
+Ajmer – naczyniy we ksztołcie podane na walec abo ciupniynty stożek na opy. Zrobiōny je ôbycznie ze blachy abo plastiku a mo hynkel. Je używany do cieczōw abo sypkich matyriołōw.
+Mirror to je kopijŏ internetowyj zajty abo inkszych zasobōw (takich jak baza danych abo zbiory udostympniane bez FTP). replikacyjŏ danych
+Dariusz Waleriański (rodz. 1969 we Zobrzu Mikulczycach) – badocz gyszichty Żydów na Gōrnym Ślōnsku, ôbrōńca zobrzańskich dynkmali. Terozki[kedy?] połni funkcyjo pełnōmōcnika ds. powołanio "Międzynarodowego Centrum Dokumentacji Zabytków Poprzemysłowych dla Turystyki". Ukōńczōł gyszichta na Ślōnskim Uniwersytecie, robiōł kej adjunt we "Muzeum Górnictwa Węglowego" we Zobrzu, je założycielem a przewodniczōncym "Koła Towarzystwa Opieki nad Zabytkami w Zabrzu" a tyż człōnkem "Zarządu Oddziału Śląskiego TOnZ" we Bytōniu. Współrobi ze "Żydowskim Instytutem Historycznym" we Warszawie. Ôd lot angażuje sie we walka o retōng lo srogij nōmery zobrzańskich dynkmali industryje, kej ntp. wieża ciśńn a inksze. Doprowadźōł tyż do ôdnowiynio zobrskigo kirkutu, dowo pozōr na inksze żydowske groby we becyrku. Skiż tygo uhonorowało go Państwo Izrael, ôd kerego dostoł dyplōma.
+Senično to je wieś we Słoweniji, we rygiōnie Gorenjska, we gminie Tržič. Podle danych s 2002 roku miała 288 miyszkańcōw. Je sam zabytkowy kośćōł pod wezwaniym św. Bartłōmieja ze XIV stolecio s dobrze zachowanymi freskōma na ścianach a gipsdece.
+Virgin Gorda - wyspa na Atlantyckim Ôceanie, na Karajibskim Morzu, we Małych Antylach. Noleży do brytyjskij kolōniji Brytyjske Dziewicze Wyspy. Mo 21 km² wiyrchu a podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwało sam 3930 ludzi. Najsrogsze miasto: Spanish Town.
+Ludowo Partyjo Sorbōw (terozki Łužyska Alianca) (dolnouōžycko godka: "Łužyska Alianca") – polityčno partyjo Sorbōw we Zwiōnzkowyj Republice Niymieckij. Łužyska Alianca mo kej cyl dziouać we interesie myńšosci sorbskij na uōžyckij ziymii. Historyjo. Ludowo Partyjo uōžyc bōua utwořono 2 listopada 1919. We roku 1924 miyniuo sie na Ludowo Partyjo Sorbōw. Před drōgōm wojnōm światowōm zakozou ja fašystowski řōnd. 26 marca 2005 roku ôdnowiono ja we Chociebužu.   We 2009 dołōńczyła ło Swobodnygo Sojuszu Ojropejskigo. Ôd 26 kwietnia 2010 partyjo mo miano Łužyska Alianca. Ôficjalno neczajta partyje
+Rokym Erbnizy Ofiar Gōrnoślōnskij Tragedyji we 1945 (ustanowiōne bez Sejmik Ślōnskego Wojewōdztwa) 7 stycznia - we redakcyji cajtōngu Charlie Hebdo niy myni kej 2 muzułmōnōw zaczło strzylać ze giwerōw a zaszlachtowali uōni niy myni kej 12 perzōnōw 6 siyrpnia - Andrzej Duda ôstoł prezydyntym Polski 12 marca - Terry Pratchett, brytyjski pisorz Wielganoc: 5 kwietnia Boże Cioło: 4 czyrwca
+Italczyki to je nacyjŏ pōmiyszkujōncŏ z wiynksza we Italiji, a posuguje sie italskõ gŏdkōm. Srogŏ wielość Italczykōw miyszkŏ poza Italijōm, nojwiyncyj we Brazyliji, Argyntynie i we Zjednoczōnych Sztatach. Religijōm wiynkszości Italczykōw je katolicyzm.
+Ślōnske sztrasbany to nojdugszy we Ojropie, a jydyn s dugszych na świecie systym kōmōnikacyje sztrasbanowyj, kery powstoł we 1894 roku. Ôbejmuje trzinoście miast s wschodnigo Ślōnska a zachodnij Mouopolski: Katowicy, Byndzin, Bytōm, Chorzōw, Czeladź, Dōmbrowa Gōrniczo, Gliwice, Myslowicy, Ruda Ślōnsko, Siymianowice Ślōnske, Sosnowiec, Świyntochłowicy, a Zobrze, ôbszar, zamiyszkany bez ōng. 2 miljōny ludzi. Mo cołko dugość ōng. 342 km.
+Kreta (gr. Κρήτη, łać. "Creta", wyn. "Candia") je wyspa rozlygowano na Strzōdziymnym Morzu, nojsrogszo ze wyspōw kere noleżōm do Grecyje. Mo 8336 km² wiyrchu a pomiyszkuje ja przez 630 tyś. ludzi (za rok 2007). Je uōna administracyjnym regijōnym Grecyje, do kupy ze porōma myńszymi wyspōma. Jygo stolicōm a nojsrogszym miastym Krety je Heraklijōn.
+Aleksandr Isajewicz Sołżenicyn (rus. Александр Исаевич Солженицын, rodz. 11 grudnia 1918 we Kisłowodzku, um. 3 siyrpnia 2008 we Moskwie) – ruski pisorz, laureat literackij Nagrody Nobla za 1970 rok. Napisoł m.in. 3-tōmowy "Archipelag Gōłag". We SSSR bōł dysydyntym, bōł pora rozy wiyńźōny a we 1973 wydalōno go s SSSR, wywožōnc go fligrym do Frankfurtu nad Mynym. Do Rusyje powrōcił we 1994. Zemrzył 3 siyrpnia 2008 na hercklekot.
+Sigmund Freud (rodz. 6 maja 1856 we Freibergu we Morawiji, terozki Příbor we Czeskij Republice; um. 23 września 1939 we Lōndynie) – austryjocki nojrolog, psychjatra a filozof. Twōrca psychoanalizy - nowatorskij kōncepcyji ôsobowości ludzkij a metody terapiji zaburzyń psychicznych. Kej piyrszy wkludził do psychologiji pojyńcie niyświadomości. Kluczowymi pojyńćōma jygo teoryji sōm id - niyświadōmo, piyrwotno tajla ôsobowości, superego - zestow zakozōw a nakozōw wkludzanych bez społeczyństwo; a ego - świadōmo tajla ôsobowości, kero ôdpado za kōntakty s ôtoczyniym. Freud doł anfang podejściu psychodynamicznymu we psychologiji. Jygo nojbarzi znoczōncymi szkolorzōma bōli Carl G. Jung, Erich Fromm a Alfred Adler. Gay P. (2003). Freud - życie na miarę epoki. Poznań: Wydawnictwo Zysk i sp. ISBN 83-7298-462-X. Rosińska Z., Freud, Wiedza powszechna, Warszawa 1993
+Widnawa (śl-miym. "Weidenau", miym. "Weidenau", cze. "Vidnava") – sztad we pōłnocnyj tajli Czeskij Republiki, we olmickim kreju, a we krysie Jeseník (historyczny Dolny Ślōnsk), wele granicy ze Polskōm. Ôd 2006 Widnawa mo zaś miejske prawa. Je tyż miejskōm zabytkowōm sztrefōm ("Městská památková zóna").
+Szōmawa (czes. "Šumava, Šumavská hornatina", miym. "Böhmerwald, Hinterer Bayerischer Wald") – gōry we połedniowyj tajli Czeskij Republiki a we Miymcach (Bajery), kōnsek tyż we Austriji. Nojsrgoszym wiyrchym je Großer Arber (1457 myjtry n.p.m.), nale we czeskij a austrijackij tajli gōra Plechý/Plöckenstein (1378 myjtrōw n.p.m.). We Szōmawie sōm dwa narōdowe parki - czeski "Národní park Šumava" a miymiecki "Nationalpark Bayerischer Wald".
+Ksiynstwo prōdnicke — ślōnske ksiynstwo ze stolicōm we Prudniku, kere istniało we latach 1318-1424. 1318-1337 — Mikołoj II 1337-1361 — Bolesław I 1361-1365 — Mikołoj II 1365-1367 — Bolesław II , Wacław, Hajnel I 1367-1368 — Bolesław II 1368-1382 — Hajnel I 1382-1388 — Władysław 1388-1397 — Hajnel VIII 1397-1420 — Katarzyna 1420-1424 — Bernard
+Ślōnsko Ludowo Partyjo (pl. "Śląska Partia Ludowa" cz. "Slezská lidová strana" de. "Schlesische Volkspartei") - polityczno partyjo, kero fōngowała we latach 1908-1938 na terynie Cieszyńskigo Ślōnska. Nojsiylniyjsze ôstrzodki miała we Cieszynie a Skoczowie. Partyjo dowała poparcie do samostanowiynio Ślōnska. Przewodniczōncym partyje bōł Zefyl Koždōń. Spōłpracowała ze Zwiōnzkym Gōrnoślōnzokōw, kery fōngowoł we latach 1919-1924. Przewodniczōncym bōł Ewald Latacz.
+Latvijas Televīzija to je łotewski publiczny nadŏwca telewizyjny, co mŏ siydzibã we mieście Ryga.
+Biella – miasto a gmin we Italiji, we regijōnie Piymōnt, we prowincyji Biella. Mo 46,68 km² wiyrchu a podug danych ze 2013 roku pōmiyszkiwało sam 45 325 ludzi. Kiryu, Japōnijo Arequipa, Peru Tourcoing, Francyjo Weihai, Chińsko Ludowo Republika Cagliari, Italijo Starachowicy, Polsko Neczajta gminu
+Angola (Republika Angole - "República de Angola") – państwo we połedniowo-zachodnij Afryce nad Ôceanym Atlantyckim, czōnek Unije Afrykańskij. Sōmsiaduje ze Dymokratycznōm Republikōm Kōnga, Namibijōm, Kōngym a Zambijōm. Dŏwnij była kolōnijōm portugalskōm. Posiadŏ wielke zasoby surowcōw naturalnych, we tym ropy naftowyj i dyjamyntōw. Miano „Angola” wziōnło sie ze miana krōla NGola, władcy ludu Mbōndu, co żōł we ôkolicach Luandy. Jego krōlestwo było podbite a zniszczōne ôd Portugalije.
+Bogota, szp. "Bogotá", downe miano: "Santa Fe de Bogotá" - nojwiynksze miasto a stolica Kolōmbiji a dystryktu Cundinamarca. Założōno 6 siyrpnia 1538 ôd szpanielskigo kōnkwiskadora Gonzalo Jiméneza de Quesady. Ôstrzodek industryje, nauki a kultury.
+Bandżi () - ekstrymalny szport, w kerym skoko sie na ze srogij wysokości na elastycznyj sznōrze. Je dojś popularnōm rozrywkōm we mocce państw świata. Pochodzyniy. Yntki ze bandżi bōły swiōnzane ze tradycyjami rdzynnyj ludności ôstrowōw Pokojnego ôceanu a niykerych plymiōnōw Połedniowyj Hameryki. We Wanuatu bōł to ôbrzynd przejścio ze synkōw do majoryntnych chopōw.
+Santa Ynez - census-designated place we USA, we sztacie Kalifornijo, we hrabstwie Santa Barbara. Na 2020 rok pōmiyszkiwało sam 4505 ludzi.
+Arcachon - gmin we Francyji, we regijōnie Nowo Akwitanijo, we departamyńcie Gironde. Mo 7,56 km² wiyrchu a podug danych ze 2017 roku pōmiyszkiwało sam 11 784 ludzi. Amherst (Massachusetts) Goslar Aveiro Gardone Riviera Pescara
+Arcziskŏ gŏdka – nachŏ-dagestańskŏ gŏdka s tajli lezgijskich gŏdek użiwanŏ hlawniy bez Arczisōw. Użiwanŏ je we Dagestōniy we Rusyje. We ynglickej gŏdce: Arcziskŏ gŏdka na Ethnologue
+Zieliny ("Archaeplastida" Adl i in. 2005, downe naukowe miana: "Vegetabilia, Plantae, Phytobionta, Plastida, Primoplantae") – eukaryjotyczne a samofutrujōnce ôrganizmy, kere wykorzistujōm słoneczno ynergijo bez farbujōnce substancyje we procesie asymilacyji. Trefiajōm sie tyż postrzōd zielinōw ôrganizmy cudzofutrujōnce - saprofityczne a pasorzitnicze, nale mo to wtōrny charaktyr. Zieliny sōm zbudowane ze kōmōrkōw, kere u wyżyj zorganizowanych zortōw zielinōw tworzōm tkanki a narzōndy, kere dowajōm jeim dychać, futrujōm je, dowajōm wzrastać a sie rozwijać. Zieliny przi udziale chloroplastōw kere majōm we sia chlorofil przeprowadzajōm terminy fotosyntezy, keryj zapasowym produktym je skrobia. Majōm uōne sztajfno, nojczyńści celulozowo kōmōrkowo ściana. Mogōm uōne durś wzrastać ôd twōrczyj tkanki, kero poradzi tajlować kōmōrki. Nojczyńścij zieliny sōm trwale przirośniynte do zola. We procesie ywolucyji doszło do srogij roztōmajtości formōw zielinōw a jejich przistosowanio do rōżnych warōnkōw bytowanio na Ziymii.
+Czesko godka (cz. "čeština") – zachodniosłowiańsko godka, nojbarzi powiōnzano ze słowackōm a polskōm a nostympniy łużyckimi godkōma. Noleży do familije godkōw indoojropejskych. Czesko literatura pojawio sie we XIV stoleciu, atoli piyrsze szrajbōnki idzie ôboczyć już we XII stoleciu. Po czesku godo ōngyfer 12 milijōnōw ludzi, ze czygo 10 mln. we Czeskij Republice. Godka je przez to ôficjalno we Uniji Ojropejskij.
+Guma do żucio – zorta maszketōw przeznaczono do żucio, a niy łykanio. Tradycyjnie produkowono bōła ze chicle, mlyczka ôtrzymywonygo bez naciyńcie pnio sōnczyńca. Terozki skiż ekōnōmiji a jakości wykonywano je ze polimerōw. Teroźnio używo sie poliizobutylynu, kery je niyzwulkanizowanōm formōm syntetycznygo guminu, roz za kedy ze culagōm polioctanu winylu. Niykere gatōnki gumy do żucio majōm tyż zastosowoniy we profilaktice stomatologicznyj (gatunki te majōm obniżōno zawartość cukru), inksze - kej pōmoc we ciepaniu nałogu kurzynio (majōm we sia nikotina abo uōnyj pochodne). Turbo Orbit artikel ô historyji i wspōłczysnych zastosowaniach gumy do żucia
+Liga Majstrōw 2020/2021 (yng. "UEFA Champions League") - 29. edycyjo Ligi Majstrōw, nojważniyjszego fusbalowego turnieju klubowego, kery grany je roz na rok. Titel majstra we tym roku brońōł FC Bayern München. Finoł bōł 29 moja 2021 we Porto, a ôstoł uōn wygrany bez Chelsea London. Skuli Pandymije COVID-19 mocka szpilōw bōło grane we inkszych terminach, a kwalifikacyjno faza ôstała ukrōcono do jednego szpila we kożdym pojedynku dwōch ferajnōw. Grupowo faza. Awansowały sam 32 manszafty, kere rozlosowano na 8 grupōw ôd A do H. Nojsamprzōd kożdo drużyna mioła do zagranio we tych grupach cuzamyn 6 szpilōw a niyskorzi nojlepsze dwie awansowały do puharowyj fazy.   Nojwiyncyj torōw (6) we grupowych szpilach tryfiyli Erling Braut Håland ze Borusyje Dortmund, Neymar ze Paris Saint-Germain, Álvaro Morata ze Juventusu a Marcus Rashford ze Manchesteru United. Puharowo faza. Do puharowyj fazy awansowało 16 manszaftōw ze 6 roztomajtnych krejōw. 14 grudnia 2020 rozlosowano pary 1/8 finołu. Finoł. Majstrym Ligi Majstrōw za sezōn 2020/2021 je Chelsea London. Nojlepsze strzelce torōw. Niy som rachowane tory ze kwalifikacyjnej fazy abo play-off. 10 torōw Erling Braut Håland 8 torōw Kylian Mbappe 6 torōw Olivier Giroud Neymar Alvaro Morata Marcus Rashford Youssef En-Nesyri Karim Benzema Mohammed Salah
+Georgia ( /ˈdʒɔrdʒə/) je sztat na połedniowym zachodzie Zjednoczōnych Sztatōw nad Atlantyckim Ôceanym. Granica mo na pōłnocy ze sztatōma Tennessee a Pōłnocno Karolina, na wschodzie ze Połedniowōm Karolinōm, na połedniu ze Floridōm, a na zachodzie ze Alabamōm. Nojsrogsze miasta: Atlanta Augusta Columbus Savannah Athens Stolica - Atlanta. Wielość ludzi - 9 685 744 Ôficjalno neczajta sztatu Georgia (we angelskij godce)
+Dortmund – miasto na prawach krysu, co leży we zachodnij tajli Niymiec, we kraju zwiōnzkowym Nadrynijŏ Pōłnocnŏ-Westfalijŏ, we Zŏgłymbiu Ruhry. Dortmund to srogi ôstrzodek industrialny. Wydobycie wōnglŏ kamiynnygo, hutnictwo żelaza. Industryjŏ maszinowŏ (masziny bergmańske, hutnicze, czyńści szifowe, elymynta mostōw), metalowy, elektrotechniczny, elektrōniczny, spożywczy (drugi nojsrogszy były ôstrzodek produkcyje piwa we Europie) – 6 piwowarōwōw, w tym Union, Brinkhoff´s, Kronen i DAB).
+Laos ("Lao", Laotańsko Republika Ludowo-Dymokratyčno – "Sathalanalat Paxathipatai Paxaxôn Lao") – państwo we pouedniowo-wschodnij Azyje, na Pōuwyspie Indochińskim, bes dostympu do mořa. Granica mo s Birmōm a Chinōma na pōunocy, Wietnamym na wschodzie, Kambodžōm na pouedniu a Tajlandyjōm na zachodzie. Bez Laos puyniy m. in. řyka Mekōng. Bezma couki kraj je pokryty lasōma. Kilmat sam je mōnsōnowy ze srogimi ôpadōma ôd moja do października. Polityčniy ôbowiōnzuje sam ōstrōj dymokracyje ludowyj a jedynōm legalnōm partyjōm polityčnōm je Laotańsko Partyjo Ludowo-Rewolucyjno.
+Biaroza (bioł. "Бяроза") - miasto we Biołorusi, we brzeskim ôbwodzie, stolica biaroskigo rajonu. Do 1945 pode mianym Kartusko Bereza (). We lotach 1934-1939 fōngowoł sam polski Plac Ôdosobniynio we Kartuskij Berezie, we kerym trzimali politycznych wiyńźńōw.
+Kwieciyń – sztworty mieśōnc we roku podug kalyndorza grygoriańskigo, mo 30 dni. Miano mieśōnca (wedle Brücknera) pochodzi ôd kwitnōncych wtedy kwiotōw (blumōw); nozywany tyż "użykwiatym", "uōdzikwiatym", abo "brzeziyniym", abo tyż "dymbiyniym". Łacińskie miano "Aprilis" (uobezdrzij: kalyndorz rzimski) zostoło zapożyczōne bez wiynkszość godek ojropejskich. powstanie kwietniowe 1876 tezy kwietniowe kōnstytucyjo kwietniowo Ruch 19 Kwietnia
+Rok - miara czasu miyndzy dwōma takimi samymi położyniami Ziymie we jij ruchu po ôrbicie naôbkoło Słōńca. Idzie tyż godać ô rokach inkszych planet. Je to ôdstymp czasu miyndzy dwōma takimi samymi położyniami planety we jeji ruchu po ôrbicie naôbkoło jij gwiŏzdy macierzystyj. Rok kalyndŏrzowy. Rok kalyndŏrzowy to ôkres miyndzy dwōma takimi samymi datami we danym kalyndŏrzu. We kalyndŏrzu gregoriańskim rok mŏ 365 dni, a przestympny 366. Dugości rokōw planet Ukłŏdu Słōnecznygo Merkury - 87,96935 dni (0,240847 roku Ziymie) Wynus - 224,700 96 dni (0,615 197 7 roku Ziymie) Ziymia - 365 d 5 h 48 min Mars - 686,9601 dni (1,8808 roku Ziymie) Jowisz - 4 333,286 7 dni (roku Ziymie) Saturn - 10 759,5 dni (29,46 roku Ziymie) Urōn - 30 708,16 dni (84,07 roku Ziymie) Neptōn - 60 223,352 8 dni (164,88 roku Ziymie)
+Synōnim (skrōt syn.) – w taksōnōmiji nierōwnowŏżne ôkryślynie, co sie ôdnosi do taksōnu, co mŏ tyż inksze miano. Wyrōżniŏ sie synōnimy nōmynklatoryczne (hōmotypowe) i taksōnōmiczne (heterotypowe). Taksōny ôpisane synōnimami piyrszyj zorty sōm ôparte na tyj samyj zorcie nōmynklatorycznyj. Podle miyndzynŏrodowych kodeksōw nōmynklatorycznych ino jedne miano może być ważne, to znaczy zgodliwe z tymi prawidłami. Jeźli dwa miana abo wiyncyj ôpisujōm tyn sōm taksōn, to ôbsztalowuje je miano ważne (piyrsze nŏleżnie ôpisane), a dalsze stŏwajōm sie synōnimami nōmynklatorycznymi. Synōnimy taksōnōmiczne powstŏwajōm, jak w wyniku rozrostu wiedzy niykere taksōny sōm dzielōne, kuplowane abo przenoszōne. Miana ôkryślane za synōnimy taksōnōmiczne ôdnoszōm sie do taksōnōw, co majōm roztōmajte zorty nōmynklatoryczne i stŏwajōm sie synōnimami w wyniku taksōnōmicznego ôsōndu.
+Głogōw (pol.: "Głogów", miym. : "Glogau", śl-miym.: "Glauge") – miasto położōne we połedniowo-zachodnij Polsce, we Dolnym Ślōnsku, we wojewōdztwie dolnoślōnskym, nad rzykōm Ôdrōm. Je siedzibōm głogowskigo krysu, grodzkim krysym a siedzibōm wiejskij gminy Głogōw.
+Walijo (walij. "Cymru", ang. "Wales") to je jydna ze sztyrech skłodowych tajli Wielgij Brytanije, rozlygowano we połedniowo-zachodnij tajli wyspy Wielgo Brytanijo, nad Irlandzkim Morzym. Mo 20 779 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkuje ja 3 113 200 ludzi. Ôd 1267 je we personalnyj uniji ze Ynglandym. Ôd 1967 roku walijsko godka je sam zrōwnano we prowach ze angelskōm. Ôd 1999 mo autōnōmijo. Srogszo tajla ludzi we Waliji to Walijczyki. Stolicōm Walije je Cardiff (walij. "Caerdydd").
+Allianz Arena – fusbalowy sztadjōn rozlygowany we pōłnocnyj tajli Mōnachjum we Miymcach, na kerym ôd sezōnu grajōm dwa manszafty - Bayern i TSV 1860, a roz a kedy tyż reprezentacyjo Miymcōw. Uōnygo miano pochodzi ôd jednygo ze jigo szponsorōw - Allianz. Cołko pojemność stadjōnu to 69 901 (kaj 13 769 to place stojōnce) , wielgość fusbalplacu to 105x68 m, a prajza budowy to 340 mln €. Allianz Arena bōła jednym ze sztadjōnōw na Mistrzostwa Świata we Fusbalu 2006 a grony bōł na nij finoł UEFA Champions League 2012. Finoł Champions League 2012. 19 moja 2012 bōł sam grony finoł Ligi Majstrōw sezōnu 2012, a Bayern Munchen groł na dōmowym fusbalplacu:
+Klimentowica (scs. "Климє́нтовица") je ôkreślyniym užywonym lo starosuowiańskigo šrajbōngu, kery rozwinou sie we cyrylica a kery zostou prawdōpodaniy rozwiniynty bez Klemensa ze Ôrchydy, školořa ôd świyntygo Cyryla. Klimentowica bōua utwořono na bazie alfabytu greckigo, ze pōmiynianiym kštoutu buchštab a wciepywaniym nowych. Bajšpilym užywanio wčesnyj klimentowicy je inskrypcyjo Samuila, bōugarskigo wuadcy. Klimentowica na počōnku bōua přistosowano do škryflanio we starocerkewnosuowiańskij godce a potym tyž we staroruskij godce, nale, kej čas mijou, klimentowica užywano do rōmōńskij godki, a bestož pojawiuy sie we tym šrajbōngu nowe buchštaby. Ôstatečny kres klimentowicy miou plac we 1698, kej Piotr I Wielgi dou nakaz reformy buchštab, prowadzōnc do powstanio graždanki.
+Shōkaku – japōński fligrowiec, kery broł udzioł we myndze bitwōw ze Amerykonami na Pacifiku. Sztwortego czyrwca amerikōński ôkrynt USS Cavalla tryfiōł Shōkaku sztyryma (abo trzyma) torpedami. Japōński fligrowiec gibko zatonoł. Dane: Dugość: 257,5 myjtra; szyrzka: 26 myjtrōw; fligry: 84
+Grażyna Dziedzic (rodz. 28 czyrwca 1954, um. 16 czyrwca 2022) je ślōnski polityker, rechtorka. We rokach 2010-2022 była prezydyntym Rudy Ślōnskij. We rokach 1992-1996 robiōła we Zakładzie Leczynio Ambulatoryjnygo we Rudzie Ślōnskij. W 1996 bōła zastympcōm dyrechtōra Ôśrodka Społecznyj Pōmocy, a niyskorzi ôd 2003 do 2009 bōła uōnygo dyrechktōrym. We 2009 zwolńōno skirz mobbingu. Sztartowała na prezydynta Rudy Ślōnskij we wyborach we 2010. W piyrszyj turze wotōngu ze 21 listopada zajyna drugi plac za Andrzejym Stanōm (PO), a erbła 30.89%. Przeszła do drugij tury, kero wygroła 5 grudnia ze 50,45% głosōw poparcio. Mioła dwōch bajtlōw Grzegorza a Adama. grazynadziedzic.pl
+Ľubochňa - wieś a gmin (obec) na Słowacyji, we żylińskim kreju, we krysie Ružomberok. Mo 113,68 km² wiyrchu a podug danych ze 2022 roku pōmiyszkowoło sam 1062 ludzi.
+Trzyńsiyniy ziymie we 1556 we Shaanxi (chiń. : 华县大地震, pinyin: Huà xiàn dà dìzhèn) to bōuo nojsrogsze trzyńsiyniy ziymie ôdnotowane we gyszichcie, we kerym zginyuo ōng. 830 000 ludzi. Zdorziuo sie rankym 23 stycznio 1556 we chińskij prowincyji Shaanxi, nale jygo skutki dotkuy tyż prowincyjōw Shanxi, Henan, Gansu, Hebei, Shandong, Hubei, Hunan, Jiangsu a Anhui. Zniszczōny zostou plac szyroki na 840 km, a we niykerych krysach poginyuo wiyncy kej 60% ludzi. Nojwiyncy zabitych bōuo we rygiōnach, kaj ludzie pomiyszkiwali zbocza wzgōrz, kere bōuy ze ziymie lessowyj a sie ôd wstrzōnsōw ôbsunyuy, bulōnc chaupy; a tyż te, kaj ludzie pomiyszkiwali we jaskiniach, kere sie zawoliuy. Historyjo trzyńsiyń ziymie we Chinach (we angelskij godce)
+Perpignan (katal. "Perpinyà", ôksyt. "Perpinhan", szp. "Perpiñán") – miasto we połedniowyj Francyji (Langwedocyjo-Roussillon), nad Strzōdziymnym Morzym, głowne miasto departamyntu Pyrénées-Orientales a historycznyj krajiny Roussillon, downe głowne miasto Krōlewstwa Majorki. Mo 68,07 km² wiyrchu a podug danych ze 2004 roku miyszkało sam 116 700 ludzi. Hanowery Lancaster Lake Charles Sarasota Tyr Girona Barcelōna Figueres Maalot-Tarshiha Tavira Mairie de Perpignan Université de Perpignan Union Sportive Arlequins de Perpignan (USAP) Vilaweb Catalunya Nord
+Przyborze (miym. "Piepenberg", "Piepenhagen", Pipihoga) – wieś we Polsce, położōno we zachodniopōmorskim wojewōdztwie, we łobeskim krysie, we gminie Łobez, kero bezpostrzednio mo granica ze sztadym Łobez. Dziydzina je składowōm tajlōm szołtystwa Dalno. Zorta dziydziny to hulicōwka, wszyjske dōmy rozlygowane sōm prosto po jednyj drōdze. Rozlygowaniy. Przyborze leży ōngyfer 7 kilomyjtrōw na pōłnoc ôde Łobza, na Łobeskij Wyżce. Na zachōd ôd Prziborzo płynie rzyka Rega, niydaleko nojduje sie tyż jezioro Karwowo. Przyborze rozlygowane je na wiyrszku ô ciyntych rantach (dyniwelacyjo rōwno sie niykej do 50 myjtrōw). Teryn, na kerym leży dziydzina, je wschodnim brzygym doliny Regi. Jak jynoż sie kōńczōm wszelake prziborske dōmy, zaczyno sie strōmy rant, kery je ôbserwacyjnym pōnktym na becyrkowe stawy a lasy. Dojozd. Wiozdym do wsi je aleja ze ôbuch strōnōw ôbrōśniynto strōmōma. Je uōna ôdnogōm wojewōdzkij cesty nr. 148, kerōm idzie dojechać do peryferyjnych hulicōw Łobza ("ul. Nowe Osiedle"). Ôd tyj hulicy drōga do wsi je rōwnako 5,5 kilomyjtrōw - ze czygo gynau 2 km je to dojozd bez aleja. Do Prziborzo prowadzi tyż polno cesta, kero przebiygo bliżno ôde wsi Dalno. Zarozki na poczōntku dziydziny krziżuje sie ze głōwnōm drōgōm. Je sam tyż inkszo cesta ze ôbuch strōnōw ôbrōśniynto brzozōma, klōnōma a wierzbōma, kero prowadzi do Regi, a tamstōnd drzewianny most skroco drōga nad jezioro Karwowo. Nojbliższy banhow to banowo stacyjo Łobez. Do nojbliższyj lotniczyj hawyny - Sztetin-Golyńōw - je 64,7 kilomyjtrōw. Gyszichta. Dokōmynta za piyrsze spōminajōm ô Prziborzu we XVI stoleciu. Ôd Strzednich Storoczōw aże do XIX stolecio wieś bōła lynnym rycerskim szlacheckij familije Borkōw. We 1945 przelozła we posiadowaniy rodu Rohrschneider. We rokach 1975-1998 miejscowość bōła położōno we sztetińskim wojewōdztwie. Za czasōw Polskij Ludowyj Republiki, nojdowoł sie sam Państwowy Rolny Statek ("PGR"), kery wroz ze upodkym systymu zaczōn miynić sie we rujina a dzisio stojōm eszcze uōnygo ôstatki, ôdgrodzōne a przirychtowane do rozebranio. We ôstatnich rokach do sie ôboczyć sroge ślatywaniy wielości ludzi we wsi, znamiyńniy skuli ymigracyje do bliskigo Łobza. Wiynkszość dōmōw stoji pusto, widzialno tajla wykorzistywano je jedziniy we czasie feryjōw jako dōmki letniskowe. Przyborze połni terozki jedziniy miyszkalno fōnkcyjo, Prziborzany robiōm wiync poza dziydzinōm. Niy mo sam ani szuli a tutejsze bajtle chodzujōm do szuli we Łobzie, kaj klōdzōm sie autobusym. Turystyka. Przyborze niy je dziydzinōm, kero echt je nastowiōno na turystyka. Niy mo sam noclegowyj baze. Je we ni ale pora zachōw, kere skiż swoji gyszichty mōgōm być lo turystōw interesantne. Prziborski smyntorz. Na kraju wsi znojdujōm sie ôstatki wanielickigo smyntorza, kery założyli we XIX st. Zachowały sie żeliwne krziże, nojstorszy ze 1862 r. Nojstorszy grōb pochodzi ale ze 1858 r. Sōm tam ale pogracani niy ino Miymcy, nale tyż Poloki (kerzi lyżōm barzi na poczōnku kerchōwa). Nojuostatnijszy pochōwek ôdbōł sie sam we 1953 roku. Kyrhof tyn znōmy je tyż ze stanowisko ajnfachowygo efoja. Zielina aże po korōny ôploto strōmy pnōnczōma ô rubości ramiynio dorosłygo czowieka. Skuli tygo, co je to zielina dycki ziylōno, nojlepi je widzialno we zimie, kej niy mo inkszych zaroślōw miyndzy strōmōma a krziżōma. Klify nad Regōm. We becyrku Prziborzo wystympujōm tyż klify nad Regōm, dochodzōnce ani do 50 m. Na połedniu ôd zabudowanio miyszkalnygo spoczywo naciepniynty granitowy kamiyń ô szyrzce 9,1 m, przitransportowany sam ze Skandynawije przed kilkōnastōma tyś. rokōw. Akuratne rozlygowaniy kamiynia je na połednie ôd miyszkalnych stowiyńōw, we downym szczyrkowym wyrobisku. Becyrk Prziborzo je wykorzistywany lo nauczanio a uprowianio lotniarstwa. Durch wiejōm sam połedniowe a zachodnie wiatry a Rega mo wysoki trawiast brzyg, co je fest pōmocne lo tyj zorty szportu. We czas zimy używo sie zboczōw a rantōw Prziborzo do narciarskich a saneczkowych zjozdōw. Modro kołowo cesta. Bez Przyborze prowadzi modro kołowo cesta, kero mo prezyntować roztomajte formy rzeczne Regi. Cesta przebiygo bez pōłnoc wsi, kole kerchōwa a złazi na strōmy krej. Na trasie cesty pokozany je kamiyń a wzgōrze lotniorzōw. Cołko cesta mo swōj anfang we becyrku jeziora Karwowo, kōńczy sie bliżno ôde granice Nadleśnictwa Łobez a Resko. Przyborze (uojednouoznoczniyniy)
+Mrowcowate, mrowce (łać. "Formicidae") – familijo ôwadōw ze raji błonōwkōw, podraji "Apocrita". Fest ôbyczne, idzie je trefić pod bezma kożdōm geograficznōm szyrzkōm. Je ich ōng. 12 tyś. gatōnkōw. Mrowce majōm samce, samice a tyż robotnice - samice ô niyrozwiniyntych płeciowych narzōndach. Robotnice idzie ôdrōżnić skirz tygo co niy majōm krzidłōw. Sōm uōne zuorganizowane we społeczności we kerych kożdyn mo przidzielono rola a zadania. Samce majōm ino zapłodnić krōlowo a niyskorzi ginōm. Krōlowo skłodo jajca ze kerych lyngnōm sie mode mrowce. Robotnice stowiajōm gniozdo mianowane mrowiskem, zbiyrajōm futer a brōńōm gniozda ôd wrogōw. Futer mrowcōw je roztomajty, niykere gatōnki sōm zielinożerne, inksze wszyjskożerne. Niykere, ntp. ze zorty atta we Połedniowyj Americe uprowiajōm we swojich mrowiskach grziby na futer. Wszyjske majōm jadowy gruczoł a jeich jod mo we sia mrowcowy kwos.
+Plaskato Ziymia to bōło forsztelowaniy ô Ziymii jako ô płaszczyźnie lebo plaskatym dysku. We niykerych forsztelowaniach uōnyj zorty Ziymia pływoła po Wszechuoceanie, lebo bōła postawiōno na puklu żōłwia abo inkszyj gadziny. We inkszych ze wiyrchu bōła dekniynto bez Niebo, a ôd spodku bez piekło. Forsztelowaniy ô Ziymii jako ô kugli lebo sferze mioło anfang we starożytnyj Grecyji we VI stoleciu p.n.e. Forsztelowaniy ô plaskatyj Ziymii bōło ôbyczne lo wszyjskich kulturōw nim prziszły do jakigo poźōmu we nauce. We Chinach do XVII stolecio forsztelowano sie aże Ziymia je plaskato. Terozki fōnguje czelodka Flat Earth Society ("Towarzistwo Plaskatyj Ziymii"), założōno we 1956 roku, nale już jino jako neczajta. Mit ô plaskatyj Ziymii (we angelskij godce)
+Djalykt gliwicki ślōnskij godki je užywany kole Gliwic a Katowic. To na nim ôpiyro sie po tajli ślōnsko godka literacko, kero je ješče we procesie twořynio. Tyn djalykt je, na rōwni ze ôpolskim, nojbarzi rozpowšechńōnym a nojbarzi kojařōnym ze coukōm godkōm. Cechy charakterystyčne. Sam mōmy nosowe y we postřodku ("rynka", "piynta") suōw. Na kōńcu wystympuje nosowe -a, we kerym zatraciua sie nosowość ("widza", "za chwila" ze downego "widzam", "za chwilam"). Ôde wschodu (wele Pščyny, Tychōw, Chořowa) we djalektach glywickich sypielyli abo syceli (terozki traci sie to coroz barzi). Na gliwicko-uopolskim pograniču godajōm po twardych spōuguoskach šyroke nosowe a ("gajńsi"; bez nosowości na kōńcu – "wieřa"), a po miynkich spōuguoskach – nosowe y ("miyndzy"); tam tyž mōmy sypielyniy, atoli ôbyjmuje uōne ino č ("wřescy", "cyje"), a niykej i ž ("nazarty"). Bajšpile tekstōw. Klynkanice smykajōm ludzi we nocy. Roz moja starka šli do Beušnice, a byuo juž dojś cima. Wleźli do jednych ludzi i siedzieli tam ze dwie godziny. Jak wyšli na dwōr i chcieli iś du dōm, to byuo juž fes cima, nale byuo widno, bo byu śniyg napadany. Nō i idōm du dōm prosto šosyjōm, dziwajōm sie: tu taki chaúupy na wysokich břegach, strōmy wielki. Powiedzieli se: přeca abo to nima Beušnica – i wrōcili sie nazod (Rogōw). To niy žodno bojka, ani tyž zmyślynie – to ščyro prowda. Jake piyńdzieśōnt rokōw tymu miyškou na Rybōwce zuodziyj Florek. Krod, co popaduo. Pōnowi we Zowadzie ukrod krowa i zjod jōm. Pora dni chodziyu guodny, a potym juzaś wybrou sie do Zowady. Přišua jednak kryska na Matyska: Florka chycili pachouki i zakludziyli go do kancelaryje dworskij. Pōn kozou go přišnalować do uawki i wlepić mu ze dwiesta kijōw. Karbowy walyu kaj popaduo, a nojwiyncyj po piyntach (Beuk). Wantouka miaua na kwatyze karlusa, co mu byuo ôziym dwadzieścia lot, a uōnyj byuo pzez piyńdzieśōnt. Jak zabiyua prosia, to dziećōm zrić niy daua, ino tymu karlusowi. A ōun ji świacyu, świacyu, a to prosia jod. A kej ze wšystkiym zjod, to wypolyu. A uōna wziyna zoguōwek pod zopaska i gōniyua go, bo myślaua ze co ze tego bydzie. A kej dzieci wzescauy, ze karlus prosia zjod, a uōnym zur zrić dowaua, to gizdōw scaskaua po pysku (Podlesie). Jak jo bōua mauo – bōuo mi wtedy wieřa ze ôziym lot – toch musiaua gajńsi paś. Niy chciauo mi sie tam barzo uazić za gajńśōma, boch widziaua, iže inše dziochy sie lepi majōm kej jo. Tōžech jym tyž zowiśćōua tyj swobody, bo uōne sie miauy dobře, bo se mōguy zatyla polotać, kej přišuy ze škouy do dōm, a jo zaś musiaua zarosinki gajńsi gnać i to doś daleko za stow, až tam na pańske pola, kaj my ôd downa mieli wynajynty rant do pasynio kole glajzōw ôd fabryki. To bōuo hned pōu godziny ôd haupy. Jak jo zaro niy usuchua i niy pognaua tych gajńsi, to mie zarozki muter na´kali (Hanusek-Borušowice).
+Tagajō (jap. 多賀城市; -shi) – miasto we Japōniji, na wyspie Hōnsiu, we prefekturze Miyagi. Zajmuje 19,65 km² a podle danych ze 2003 roku miało 62386 miyszkańcōw. Założōne we 1971 roku. Internetowŏ strōna miasta
+Nowŏ Wieś (pol. "Wieszczyna", miym. "Neudeck") – przisiōłek wsi Dymbowiec na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we prudnickim krysie, we gminie Prudnik. We 2016 roku przisiōłek mioł 23 miyszkańcōw.
+Sorbski krōl (gsob. : "Serbski kral", miym.: "Wendenkönig") – krōlewsko postacizna, kerōm do sie nolyź we cołkij kupie powiarkōw a bojkōw, kere sie wywodzōm ze terynōw Łużyce.
+UEFA (ang. "Union of European Football Associations", śl. Unijo Ojropejskich Fusbalowych Zwiōnzkōw) – unijo fusbalowych zwiōnzkōw ze Ojropy założōno 15 czyrwca 1954 we Basel, kero kupluje krejowe fusbalowe zwiōnzki. Terozki przinoleżōm do nij 53 krajowe zwiōnzki. UEFA ôrganizuje Mistrzostwa Ojropy we Fusbalu a miyndzynarodowe rozgrywki klubōw kej Liga Majstrōw. Przinoleży do FIFA. Ebbe Schwartz (1954-1962) Gustav Wiederkehr (1962-1972) Artemio Franchi (1972-1983) Jacques Georges (1983-1990) Lennart Johansson (1990-2007) Michel Platini (uod 2007) FIFA Neczajta UEFA
+Faktysa – zmiynkczŏcz pochodzyniŏ roślinnego, używany we produkcyji gōmy. Powstŏwŏ we wyniku reakcyje niynasycōnych kwasōw fetowych ze chlorkym siarki na zimno (faktysa jasnŏ) abo ze siarkōm we tymp. do 160 stopni Celsjusza przi przedmuchowaniu luftu (faktysa brōnŏtnŏ). Stosuje sie jōm m.in. do wyrobu gōmek ściernych.
+Kitańskŏ gŏdka – umartŏ mōngolskŏ gŏdka kerŏ byłŏ ôficyjnŏ we Kitańskim Impyrium a Karakitańskim Chanaciy bez Kitanōw.
+Buri Khalifa (downij: "Buri Dubaj") wieżowiec we Dubaju we ZEA, to je nowiyższe we gyszichcie stowiynie, kere ôddano do użytkowanio 4 stycznia 2010. Mo 169 użytkowych sztokōw (wszyjskich mo 206). Je wysoke na 828 myjtrōw. Uōnygo budowa zaczynto 29 grudnia 1996. Stowiynie kosztowało 1,5 milijorda USD. Neczajta wieżowca Buri Dubai Skyscraper
+Trapez - sztworoek, kery mo przinojmni jedno para rōwnoległych bokōw mianowanych podstawōma. Drugo para je mianowano ramionōma, zaś dalekość miyndzy podstawōma to wyżka. Suma miar wewnyntrznych ekōw we trapezie (jak we kożdym sztworoeku) je 360°, zaś tych przi jednym ramiyniu 180°. Pole trapeza je rōwne formula_1 kaj formula_2 to podstawy trapeza, a formula_3 to jigo wyżka.
+Uopera (it. "dzieło") – scyniczne dzieło muzyczne wokalno-insztrumyntalne, we kerym muzyka wspōłdzioła ze akcyjōm dramatycznōm (libretto). Istotōm tygo gatōnku muzycznygo je synteza sztuk, czyli połōnczyniy słowa, muzyki, plastyki, ruchu, gestu ôraz szpila aktorskigo. Tyż kej i balet, wywodzi sia ze italskich, renesansowych maskarad karnawałowych, kere przyrodziły sia we widowiska dramatyczne. Ôpera skłodo sia ze aktōw, kere podzielone sōm na scyny.
+Soryu – japōński fligrowiec, co ôstoł zatopiōny ôd Amerykōnōw we bataliji ô Midway. Dane: Dugość: 222 metry; szyrokość: 21 metrōw;
+Ojrazyjo – nojwiynkszy kōntynynt na kuli ziymskij. Ojroazyjo mo 54,9 mln km² powiyrzchnie, a miyszko na ni 4,649 mld ludzi (2003). Je uōna roztajlowano ōmołwniy na Ojropa a Azyjo. Termin Ojrazyjo wprowadzōno we XIX wieku do podkreślynio ścisłygo połōnczynio Azyje ze Ojropōm.
+Moplik – jydnośladowy (rzodzi dwuśladowy) pojazd, kery mo dwa (rzodzi sztyry) koła jezdne, wyposażōny we hajcowny siylnik ô pojymności do 50 cm3 (do II światowyj wojny - do 100 cm3). Za piyrsze koło, czynsto ô wzmocńōnyj kōnstrukcyji ze siylnikym.
+Binōminalne mianowaniy (uod łać. "binomen" - dwa miana) to je systym mianowanio wszyjskich zortōw żywych ôrganizmōw dwōma mianami. Ôpracowoł go szwedzki przirodnik Carl von Linné. We tym systymie kożdo zorta żywych ôrganizmōw mo dwa miana łacińske (abo postłacinske), bez tyn przikłod "Aquila chrysaetos" - "Aquila", adler, a "chrysaetos" - skolny. S anfanga dowo sie miano zorty, a niyskorzi miano gatōnku. Skiż używanio łacińskich mianōw, s kerych kożde jednoznaczniy ôkryślo gatōnek, idzie lekuśko go idyntyfikować ôd używaczōw kożdyj godki.
+Bad Waldsee – miasto a spa we Miymcach, we landzie Badynijo-Wirtymbyrgijo, we krysie Ravensburg.
+Ramat Gan (hebr. רמת גן; śl. "Miasto Zygrodōw") – miasto we Izraelu, we Dystrykcie Tel Awiwu. Je rozlygowane na Rōwniniy Szarōn, nade Strzōdziymnym Morzym. Mo 135 100 miyszkańcōw (2009) a 12,214 km² wiyrchu. Założōne ôd syjōnistōw we 1921 jako moszaw pode mianym Ir Ganim, teroźnie miano ôd 1923, miejske prawa ôd 1950. We Ramat Gan fōnguje Uniwersytet Bar-Ilan a nojsrogszo na świecie gełda djomyntōw. Je sam tyż narodowy stadjōn Izraela - Ramat Gan Stadium a sroge ZOO. Neczajta Ramat Gan
+Gōndwana to bōł połedniowy superkōntynynt kery istnioł we paleozojiku a na anfangu mezozojiku, a zaś na kōńcu mezozojiku a na anfangu kynozojiku. Jeji miano piyrszy wkludźōł Eduard Suess a wźōn je ôd miana pōłnocnygo regijōnu we Indyjach.
+Geld (piyniōndz) – tŏwŏr wszeôbecnie używany za poszczodek umiany. Terŏzki używany je zaôbycz fiducjarny geld a kryptogeld. Gyszichta. Podug ekōnōmika Carla Mengera, byciŏ geldu idzie szukać we swobodnyj umianie miyndzy ludźmi. Ludzie coby se ulekszyć handel napoczli sprawiać dobra kere były snadne we umianie, bezto iże snadnij było znojść perzōnã kerõ by se sprawiyła take. Dobrami snadnymi we umianie były nojczyńścij dobra moc wertowne, snadne we transzporcie a stałe i możne do tajlowaniŏ na myńsze jydnostki - we Ojropie nojczyńścij za geld sużyły: gold abo strzybro, atoli we prekolumbiiskim Meksyku używano do tygo kakau a inkszych dobr snadnie dostympnych we Americe. Gold a strzybro szło przetopić na mince abo antabki, co było moc wŏżne dlŏ tajlowaniŏ a rachowaniŏ geldu. Krōm mincōw a antabkōw goldu a strzybra, czynsto były używane banknoty, kere szło wymiynić na goldowe abo strzybrne (podug sztandardu geldu) mince a antabki, atoli po likwidacyji sztandardu goldu na świecie, geld je czynsto mianowany prōznym, bo niy ma ôn żŏdnyj asekuracyji we formie zŏcnych metali.
+Pancrace Bessa (rodz. 1772, um. 1835) – francuski malyrz, grafik a rysownik, nojbarzi znōmy ze ilustracyjōw botanicznych. Bōł szkolorzym niderlandzkigo malyrza a ilustratora Gerarda van Spaendocka. Malowoł nojczyńści ôwoce a kwioty, roz za kedy ptoki a cyckocze. We 1816 wziyna nad nim patrōnat synowo krōla Francyje Karola X Burbōna, Karolina Burbōn-Sycylijsko. Pancrace Bessa ôstoł rechtōrym kunsztu familije krōlewskij a na jeji sztalōnek zuōnaczōł raja procōw, we tym seryjo akwarelōw "Velins du Roi". Nojwożnijszym wespōłpracownikym Besse bōł belgijski malyrz a botanik Pierre-Joseph Redouté, s kerym cuzamyn zuōnaczōł Bessa ilustracyje do poru fōndamyntalnych dziełōw botanicznych, m. in. "Histoire des Arbres Forestiers de LAmerique Septentrionale" wydano we lotach 1810-1813, "LHerbier Général de LAmateur" (1810-1826), "Description des Plantes cultivees a Malmaison a Navarre" a tyż wydano po śmiyrci malyrza "Flore des Jardiniers" (1836). Passionflow.co.uk - biogram (we angelskij godce) Panteek.com - galeryjo (we angelskij godce) Bulletin of the Hunt Institute for Botanical Documentation, vol 13, nr. 2, s. 5 (we angelskij godce)
+Wellington (maor. "Te Whanga-nui-a-Tara") – stolica Nowyj Zylandyji, rozlygowane na Pōłnocnyj Wyspie. Je rozlygowano nade Ciyśninōm Cooka. Ôstrzodek industryji a nauki.
+Dariusz Jerczyński (nar. 26 stycznia 1968 we Katowicach) to je ślōnski historyczny publicysta, autōr ksiōnżek ô historyji Ślōnska a ślōnskij nacyji, publicysta cajtōngōw „Czas Górnośląski”, „Ślōnskŏ Szwalbka”, „Silesia - Śląsk - Schlesien” i „Ślōnsko nacyja”. Je ôn działŏczym władz Ruchu Autōnōmije Ślōnska, czōnkym Kōmitetu Założycielskigo Związku Ludności Narodowości Śląskij, gōwnym sekretŏrzym Śląskigo Ruchu Separatystycznego, działŏczym Ślōnskij Ferajny. Je spōmŏgŏczym idyje samostanowiyniŏ Ślōnska. 2003: "Historia Narodu Śląskiego : prawdziwe dzieje ziem śląskich od średniowiecza do progu trzeciego tysiąclecia", Ślōnsko Nacyjno Ôficyno 2005: "Orędownicy niepodległości Śląska : rys biograficzny wybitnych śląskich książąt oraz działaczy i badaczy opowiadających się za językową, narodową lub państwową odrębnością Śląska", Ślōnsko Nacyjno Ôficyno 2006: "Nacyjowy ruch ślōnski pode presōm polskiego a niymieckigo nacyjonalizmusa wedle geszichte polityki Wiyrchnego Ślōnska we rokach 1848-1947", Ślōnsko Nacyjno Ôficyno 2007: "Krótka retrospekcja historii Śląska", Przymierze Śląskie 2011: "Zefel Kożdōń (1873-1949) : reskirok Ślōnskij Ludowyj Partyje, a kwestyjo ślōnskij nacyje we Cieszińskim a Ôpawskim Ślōnsku bez XIX a XX stolecie", Ślōnsko Nacyjno Ôficyno
+Lōnd to je teryn ziymskij szupy niypokryty wodami mōrz i ôceanōw. Lōndy zajmujōm kole 29% wiyrchni Ziymie, a cuzamyn 149 milijōnōw km². Dlŏ srogszych, zewartych terynōw lōndu ôstało przijynte miano kōntynynt, myńsze przestrzyństwa lōndu to wyspy. Strzednie zniesiynie lōndu nad poziōm morza wynosi 875 metrōw. We ôdniesiyniu do kōntynyntōw zamiynnie używŏ sie miana „stały lōnd”, we ôdrōżniyniu ôd wysp, kerych niy zaliczŏ sie do wiyrchni lōndu. Lōndolōd
+San Giovanni sotto le Penne – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Borgo Maggiore. Borgo Maggiore Cà Melone Cà Rigo Cailungo Valdragone Ventoso
+Blackwood - Census-designated place we USA, we sztacie New Jersey, we hrabstwie Camden. Mo 3,199 km² wiyrchu a podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwało sam 4545 ludzi.
+Sulkowski djalekt – jedyn ze djalektōw ślōnskij godki, kery ôstoł wytajlowany ôd Feliksa Steuera we swojim dziele "Dialekt sułkowski" (1934). Noleży do djalektōw pograniczo ślōnsko-laszskigo, a swoje miōno biere ze rodzimyj wsi Steuera - Sulkowa. We tym djalecie powstoły dzieła take kej "Ostatni gwojździaurz" (Uostatni gwoździorz) a "Z naszej ziymiy ślōnskej" (Ze naszyj ziymie ślōnskij). Sulkowski djalekt charakteryzuje sie: przelyziyniym downygo ajchńōnygo a we dyftōng "au", kery sie wymołwio [ɑw]; zachowaniym twardygo k a g we kuplōngach "ky" a "gy", ntp. "okynka", "pługy"; antycypacyjōm miynkości, ntp. "kujźnia"; przelyziyniym wygłosowyj samogłoski nosowyj we "am", ntp. "cebulam".
+Stare Tarnowice – dzielnica Tarnowskich Gōr ôd ftorego te miasto mo miano. Historyjo. Stare Tarnowice bōły założone ne 1316 roku kej włściciylym bōł Adam de Tarnowice.
+Chakaskŏ gŏdka – tureckŏ gŏdka, ôficyjnŏ gŏdka Chakazyje.
+Kłodnica (pol. "Kłodnica") – rzyka we połedniowyj Polsce, dopływ Ôdry. Mo, podug rōżnych zdrzōdłōw, 75 abo 84 km dugości. Wypływo we lesie na połedniu Katowic, przepływo bez Ślōnsko Ruda, Zobrze a Glywicy, a potym bez Raciborsko Kotlina dopływo do Koźlo, kaj wlatuje do Ôdry. Kłodnica je na cołkij dugości fest zaniyczyszczōno. Ôd Glywicōw aże do ujścio do Ôdry zasiylo Glywicki Kanał, kery biegnie rōwnolygle dō nij.
+.ar je to internetowŏ dōmyna, kerŏ je zrobiōnŏ dlŏ internetowych zajtōw ze Argyntyny.
+Wielgo Czantoryjo (czes. "Velká Čantoryje", pol. "Czantoria Wielka", miym. "Großer Czantory-Berg", 995 metrōw wysoko) – gōra we Ślōnskim Beskidzie, nojwiynkszo we czeskij tajli, a tyż we Paśmie Czantoryje. Bez wiyrch przebiygo granica polsko-czesko. Na wiyrchu stoji czesko widokowo wieża, ôtwarto we 2002 roku. Trocha niżej dzioło turystyczne schrōnisko (niy do sie tukej kimać), kere wybudowała miymiecko ôrganizacyjo Beskidenverein we 1904. Uod strōny Ustrōnio je fest popularno zajlbana - mo uōna kōńcowo stacyjo na Polanie Stokłosica ("Stokłosica"). Lo turystōw sōm piesze cesty (tyż Głōwno Beskidzko Cesta - "Główny Szlak Beskidzki").
+Radlin II - dzielnica miasta Władzisłōw, rozlygowano we pōnocnyj tajli miasta. Downij tajla Radlina, przikupkowanygo do Władzisłowa we lotach 1975-1996. Pō ôdzyskaniu samodzielności bez Radlin pozostoł we granicach Władzisłowa.
+Ślypia (tyż ajnceln (uosobny): "ślyp", rzodko: "uoko") – receptorowy ôrgan, kery zezwolo wysztrzuwać rychtōng a forymność padnōńcio świotła, a tyż wiedzyniy procese formirowanio ôbroza - widzyniy. Ślypia mogōm być proste, złożōne abo mieć forma ślypiowygo fleka.
+Lopskŏ gŏdka - tureckŏ gŏdka s tajli karluckich gŏdek użiwanŏ hlawniy we Lopskim Siyaniy Siynciyaniy we Chinach. Gŏdka je uważanŏ za dialykt ujgurskej gŏdki.
+Gáldar - gmin we Szpaniji, we autōnōmicznyj spōlnocie Kanaryjske Wyspy, we prowincyji Las Palmas, na wyspie Gran Canaria. Mo 61,59 km² wiyrchu a podug danych ze 2020 roku pōmiyszkiwało sam 24 370 ludzi.
+Evángelos Odysséas Papathanassíou (gr. Ευάγγελος Οδυσσέας Παπαθανασίου), ze fachu znany jako Vangelis (gr. Βαγγέλης; nar. 29 marca 1943 we Agriji, um. 17 mŏja 2022 we Paryżu) – grecki kōmpozitōr. Kōmponiyrowoł ôn roztōmajtõ muzikã - ôd roka pō muzikã elektrōnicznõ a filmowõ. Skōmponiyrowoł ôn muzikã do roztōmajtych filmōw jak "Blade Runner" abo .
+Łuhańsk (ukr. Луганськ, [luɦɑnʲsʲk]) je miastym we schodnij Ukrajinie. Je stolicōm łuhańskigo ôbwodu. We Łuhańsku miyszko 456 tys. ludzi (2005). Miasto leży na prawym brzygu Siwerskigo Dońca. Jego miano pochodzi ôd rzyki Łuhanki, kero wpado do Siwerskigo Dońca na wchodzie miasta. Staro tajla miasta Kamienny Brōd istniała jako zidlōng Kozakōw zaporoskych ôd postrzodka stolecio. Łuhańsk założōno we 1795, kej powstała sam piyrszo na połedniu Ruskigo Imperyjōm hōta żeloza. We 1882 dostoł miejske prawa. We rokach 1941-1943 bōł pod ôkupacyjōm miymieckōm. We rokach 1935–1958 a 1970–1991 sztad mioł miano Woroszyłowgrad.
+Schläsingerlied (tyż Mei Schläsingerland, ôryginał z śl-niym., niym.: "Schlesierlied", "Mein Schlesierland" abo "Kehr ich einst zur Heimat wieder") – jedyn z niyôficjalnych hymnōw Ślōnska. Bōł napisany ôd Johannesa Reinelta, a muzykã skōmpōnowoł Paul Mittman. Tyn hymn je czynsto grany ôd niymieckich blasmuzykantōw, jak tyż śpiywany ôd znanego śpiywŏka Heino we sztandardowyj niymieckij gŏdce, kedy nawiydzŏ ôn Ślōnsk. Słowa. niym.:Kehr ich einst zur Heimat wieder, früh am Morgen, wenn die Sonn aufgeht, schau ich dann ins Tal hernieder, wo vor seiner Tür mein Mädel steht. Da seufzt sie still, ja still und flüstert leise:Ref. Mein Schlesierland, mein Heimatland! So von Natur, Natur in alter Weise, wir sehn uns wieder, mein Schlesierland wir sehn uns wieder, mein Heimatland! "(abo "wir sehn uns wieder am Oderstrand")"In dem Schatten einer Eiche, ja da gab ich ihr den Abschiedskuß. »Schatz, ich kann nicht länger bleiben, weil, ja weil ich von dir scheiden muß!" Da seufzt sie still, ja still und flüstert leise:Ref. Mein Schlesierland..."Liebes Mädel, laß das Weinen, liebes Mädel, laß das Weinen sein. Wenn die Rosen wieder blühen, ja, dann kehr ich wieder bei dir ein!" Da seufzt sie still, ja still und flüstert leise:Ref. Mein Schlesierland... https://www.tekstowo.pl/piosenka,heino,kehr_ich_einst_zur_heimat_wieder.html https://www.lieder-archiv.de/mein_schlesierland-notenblatt_400648.html
+Kwadrat – prostokōnt kery mo rōwne boki. Niykere właściwości kwadrata. Jak we prostokōncie, tyż we kwadracie: eki wewnyntrzne sōm proste. Przeciwległe boki sōm rōwnoległe (je to rōwnoległobok). Przekōntne sōm rōwnyj dugości. Przekōntne przecinajōm sie we połowie. Pōnkt przeciyńcio przekōntnych je strzodkym symetryji. Suma ekōw je 360° = (2π) rad. Właściwości kere mo ze prostokōntōw ino kwadrat: Przekōntne kwadratu sōm ôdcinkym dwusiecznych ekōw kwadratu. Przekōntne przecinajōm sie pod ekōm prostōm. Kwadrat je sztworokōntym forymnym. Kwadrat je rōmbym. Kwadrat mo sztyry ôsie symetryji: proste zawierajōnce przekōntne a symetralne bokōw. Ôsie symetryji kwadratu tajlujōm go na 8 przistajōncych prostokōntnych trziekōw. Kożde dwa kwadraty sōm do sie podobne. formula_1 - dugość boku. Plac: Wzory. formula_2 Ôbwōd: formula_3 Dugość przekōntnyj: formula_4 Prōmiyń ôkrynga wpisanygo we kwadrat: formula_5 Prōmiyń ôkrynga opisanego na kwadracie: formula_6 Geōmetryjo niyeuklidesowo. We niyeuklidesowyj geōmetryji , kwadrat je to wieloek ze 4 rōwnymi bokōma a ekōma. Bajszpile:
+GKS Dōmb Katowice – klub fusbalowy s Katowic, terozki niy istnieje. Historyjo. Zouožōny we 1911 kej SC Eiche Domb. Po přiuōnčyniu Dymbu do Polski we 1922 pomiyniono jygo miano na GKS Dōmb. We 1924 skuli přiuōnčynio Dymbu do Katowic přijōn miano GKS Dōmb Katowice. Grou we piyršyj lidze polskij we fusbalu, a we 1936 zajōn we nij šōsty plac. Rok niyskoři klub zostou zawiyšōny skuli udowodńōnyj prōby překupiynio tormana Ślōnska Świyntochuowice a wyciepany ze I ligi. W čos II wojny światowyj bōu rozwiōnzany bez hitlerowske wuadze. Reaktywowany we 1945, we 1968 přestou istniyć skiž fuzyje s GKS Katowice.
+Dupa Słonia (ślōnske tumaczyniy: "Rzić Elefanta") je wopiyńnik. Je uōna na Wyżynie Krakowsko-Czynstochowskij, we Dolinie Byndkowskij. Położōno je na pōłnocny-wschōd ôd wsi Byndkowicy, we gminie Wielgo Wieś, we małopolskim wojewōdztwie. Miano "Dupa Słonia" wkludzili wspinacze we rokach 70. Dupa Słonia je na trasie modryj turystycznyj cesty ôd Łōnczkōw Kobylańskich bez cołko Byndkowsko Dolina, po Ôjcowski Norodowy Park.
+Oklahoma City – miasto we USA, stolica sztatu Ôklahōma. Je rozlygowano we hrabstwach: Oklahoma, kerygo je stolicōm (srogszo tajla miasta), a we tajlach tyż Cleveland, Canadian a Pottawatomie. Ôstrzodek industryji, handlu a bankowych geszeftōw.
+Z naszej ziymiy ślōnskej – dziełko literacke autorstwa Feliksa Steuera (pod pseudōnimym "F. Res.") ôpublikowane we 1935 roku. Je to zbiōr wierszōw traktujōncych m.in. ô zjawiskach przirody. Do napisaniŏ „Z naszej ziymiy ślōnskej” i „Ostatnigo gwojździaurza” Steuer stworzōł swōj włŏsny ślōnski szrajbōnek (tm. Steuerowy szrajbōnek). Tyn alfabet – po małych modyfikacyjach – bōł krōtko na poczōntku XXI stoleciŏ rychtowany i widziany za podstawã do kodyfikacyje ślōnskij gŏdki. Na bytōmskõ gwarã ślōnskij godki (we ślabikorzowym szrajbōnku) dziełko przełożōł Grzegorz Kulik we 2021 roku we rōmach Bibliŏtyki Silling. 1 stycznia 2021 roku podle ôrdōnku ô prawie autorskim autorske prawa majōntkowe do dzieł Steuera wygasły. Z naszyj ziymie ślōnskij we Bibliŏtyce Silling Z naszej ziymiy ślunskej we Bibliŏtyce Polona
+La Rochelle to je miasto we Francyji, nad Biskajskōm Zatokōm, we regijōnie Poitou-Charentes a departamyńcie Charente-Maritime. Mo 80 055 (podug danych ze 2004 roku). Je to morsko hawyna a turystyczny ôstrzodek. Ôd 1985 we kożde lato je muzyczny festiwal "Francofolies". Neczajta La Rochelle
+Marostica - gmin we Italiji, we regijōnie Ojganejsko Wynecyjo, we prowincyji Vicenza. Mo 36,53 km²wiyrchu a podug danych ze 2019 roku pōmiyszkiwało sam 14 105 ludzi. Mignano Monte Lungo Montigny-le-Bretonneux São Bernardo do Campo Tendō
+Haemimont Games - bułgarskŏ firma produkujōnca kōmputyrowe szpile, załozōno we 1997 roku s siedziybōm we Sofije. Firma szpecjalizuje siy we produkcyje szpilōw ô czasach śrydniyowiycznych a antycznych. Firma mŏ kole 50 pracowniykōw co deje jeji piyrszy plac podle najwielgszych producyntōw szpilōw we Bułgaryje. Ôficyjnŏ neczajta Haemimont Games
+Kedywat Egiptu (ara.: "الخديوية المصرية", ôsm.: "خدیویت مصر") – gyszichtowy, autōnōmiczny sztat ôsmański we Africe a pō tajli we Azyji, kery ôstoł uzdany we 1867 roku i bōł reskiyrowany ôd dynastyje Muhammad Ali, zlikwidowany ôstoł ôn we 1914 roku ôd Wielgij Brytanije skuli piyrszyj światowyj wojny, we keryj to Brytanijŏ walczyła prociwko imperyjum dynastyje Ôsmanōw. Ôd 1882 roku tyn ôsmański land bōł ôkupowany ôd brytyjskij armije, atoli podug rechtu Egipt bōł dalij ôsmańskim sztatym a ôstoł brytyjskim protektoratym dopiyro, kej stworzōny na placu kedywatu ôstoł Sułtanat Egiptu. Haupsztadym kedywatu (jak tyż terŏźnego Egiptu) bōł Kair.
+Jōn Rus (nar. ōng. 1690 we Ruskim Caracie, um. 27 mŏja 1730 we Ürgüp) – prawosławny świynty, kery bōł wojynnym jyńcym ze armije Ruskigo Caratu we Ôsmańskim Impyrium. We czasie rusko-ôsmańskij wojny wele azowskigo festōngu ôstoł ôn wziynty do ôsmańskij niywole. Po szlusie rusko-ôsmańskij wojny ôstoł ôn niywolnikiym ôsmańskigo aghi we Ürgüp. Mieli go rŏd krześcijōnie a tyż muzułmanie ze Ürgüp. Jako niywolnik zajmowoł sie ôn zwiyrzyntami, kerych to zdrowŏ wielość zwiynkszyła sie kej to Jōn Rus dotar do dōma jigo posiedziciela. Jigo posiedziciel chcioł coby ôn zamiyszkoł we włŏsnym dōmie, atoli tyn woloł dalij żyć skrōmnie postrzōd zwiyrzōnt. Kej jigo posiedziciel ruszōł na pōńć do Mekki, teschniōł ôn za jŏdłym manti, kere to mioł ôn richtich rŏd. Jōn ô tym wiedzioł, i poprosiōł żōnã posiedziciela coby uwarziła manti. Niyskorzij Jōn wziōn jŏdło a zniknōł. Agha kery mioł Jōna za niywolnika, po szlusie rzykaniŏ, znŏjd uwarzōne we Ürgüpie manti we swojij izbie we Mecce. Kej posiedziciel Jōna wrōciōł do dōma, ôpedzioł ô tym żōnie, kerŏ pedziała iże tedy warziła manti na prośbã ôd Jōna, a tyn je kajś wziōn. Wiynkszość cudōw zwiōnzanych se świyntym Jōnym Rusym trefiyła sie po jigo umrziciu. Posiedziciel Jōna mioł Jōna we zŏcy, skuli tego po jigo umrziciu przizwolōł ôn na krześcijōński pogrzyb dlŏ Jōna a podarowoł lyn na jigo ciało.
+Samuel Adamčík (por. 23 czyrwca 1904, Bohunice; ōm. 10 czyrwca 1984, Bratisława) bōł Slowackim szauszpilerym. Bōł mynżym aktorki Oľgi Adamčíkovyj. Rodzioł sie kej nojstarszy syn we rechtorskij familiji. We roku 1924 napoczōn nauka na rechtora we Bańskij Bystrzicy. Ôd roku 1926 poświyńćōł sie amatorskimu tyjatrowi we Slowackij Macierzi we Kremnicy. W latach 1925-1944 robiōł za rechtora do guchoniymych, w 1944-1946 bōł dyrechtorym szkoły podstawowyj dlo guchoniymyych we Kremnicy. Kej bōł 42 lata stary, przijōn forszlag reżysera Drahoša Želenskigo ôstać profesjōnalnym szauszpilerym. W latach 1946-1951 bōł człōnkym tyjatru Nowyj Biny, a w latach 1951-1974 Slowackigo Norodowego Tyjatru we Bratisławie. We 1955 dostoł titel zasużōnego artystyza "dugoletnio szauszpilersko aktywność i wybitne role we slowackim kinie". Ôd 1975 bōł na pynzyji, pochowano go bōło przi bratysławskim krymatorium. 1948: "Vlčie diery" 1949: "Katka" 1950: "Priehrada" ("Valent") 1951: "Boj sa skončí zajtra" ("Kršiak") 1952: "Lazy sa pohli" ("Chriašteľ") 1952: "Mladé srdcia" ("Fedorčák st.") 1953: "Pole neorané" ("Cyprián Húščava") 1953: "Rodná zem" ("Jaškuliak") 1954: "Drevená dedina" ("Peter Púplava") 1954: "V piatok trinásteho" ("starziczek") 1955: "Žena z Vrchov" ("Adam Šalvia") 1957: "Posledná bosorka" ("Juliin dedko") 1957: "Štyridsaťštyri" ("płk. Blücher") 1957: "Zemianska česť" ("chop") 1958: " Dáždnik svätého Petra" ("antykwariusz Münz") 1959: "Kapitán Dabač" ("starzik Michail") 1959: "Skaly a ľudia" ("hajer Figuš") 1959: "Velká samota" ("Esterka") 1961: "Predjarie" ("Kecskés") 1962–63: "Jánošík I-II" ("uojciec Domanič") 1966: "Majster kat" ("stary syńdzia") 1966: "Tango pre medveďa" ("rechtōr") 1968: "Sladký čas Kalimagdory" ("fojerman") 1968: "Zbehovia a pútnici" ("Perun") 1971: "Zlozor" ("Samko") 1974: "Do zbrane, kuruci!" ("kśōnże") 1975: "Sebechlebskí hudci" ("starziczek") 1975: " Stretnutie" ("Anatolij") 1979: "A pobežím až na kraj sveta" ("starziczek") 1981: "Tajemství hradu v Karpatech" ("kmieć") 1983: "Tisícročná včela" ("Orfanides").
+Bralin – wieś we Polsce pouožōno 7 km na zachōd ôd Kympna, we wojewōdztwie wielgopolskym, we powiecie kympińskym, we gminiy Bralin. Po raz piyrwšy wzmiankowano we roku 1136. Ôśrodek usōgowy, řymieślničy, zakuad metalowy. Ôd počōnkōw swygo istniynio miejscowość noležoua do Ślōnska. W lotach 1540 - ōng. 1875 posiadoua prawa miejske. W 1919 Bralin wroz s tzw. Krajym Rychtalskym zostou ôbsadzōny bez wojsko polske, a nastympniy, na mocy Traktatu Wersalskigo (10 styčnio 1920r.) bez plebiscytu, wōuōnčōny s miymieckej Prowincyji Ślōnskij (powiatu sycowskigo) i wōunčōny (w wyniku prac Miyndzysojušničej Kōmisyji Graničnyj - 19 styčnio 1920 r.) do wojewōdztwa poznańskigo. Ludność Bralina i ôkolic posōguje sie gwarōm sycowskōm noležōncōm do istnijōncych juž dziś yno ščōntkowo gwar dolnoŚlōnskych bydōncych tajlōm dolnoślōnskij godki. Ślōnzoki - miyškańcy downygo "Kraju Rychtalskigo" zachowujōm počucie ôdrymbności we stosōnku do ludności "polskij" downygo powiatu kympińskigo.
+Peter Viereck (nar. 5 września 1916 we Nowym Jorku, um. 13 mŏja 2006) to bōł amerykōński poeta, co dostoł nadgrodã Pulitzera i myśliciel polityczny, a krōm tego profesōr historyje. Z przekōnań politycznych bōł kōnsyrwatystōm. Biogram we Poetry Library (we ynglandzkij gŏdce)
+Anna-Maria Ravnopolska-Dean – bōłgarsko harfistka a kōmpōzytorka. Bulgarian Harp Favorites, Arpa doro, CD 2003 Legende: French Music for Harp, Gega compact disc, 1999 Harpist at the Opera (honoring the Donizetti bicentennial) , Arpa doro CD, 1997 Harps of the Americas (Paraguayan and pedal harps), Arpa doro CD, 1996 Erich Schubert Pop Harp Festival, Gega CD, 1994 A Harpists Invitation to the Dance, Gega CD, 1992 Improvisation for harp solo, June 2003 “The turtles castle” for harp solo, September 2003 Four compositions for harp on Haiku poetry, October 2003 Waltz and Lullaby for piano solo, November 2003 Rap Tango for harp and voice, November 2003 Suite of eight dances: Laendrer, Tango, Fandango, Horo, Dzieła. Kazachok, Arabian dance, Pavane, Kwieciyń 2004 "Fantasy on Traviata”, June 2005 Two haiku pieces on Basho, February 2006 “The mystic trumpeter” on Walt Whitman, February 2006 Five haiku pieces “Solo Honkadorae Renga”, February 2006
+Rychbach, tyż Dzierżōńōw (pol. "Dzierżoniów", miym. "Reichenbach im Eulengebirge") – miasto we Polsce, we dolnoślōnskim wojewōdztwie, siedziba dzierżōńōwskigo krysu a wiejskigo gminu Rychbach. Rychbach dostoł prawa miastowe przed 1241 rokym. W latach 1975–1998 administracyjnie przinŏleżał do wojewōdztwa wałbrziskiego. Terŏźne polske miano miasta ôstała nadanŏ ôd miana ksiyndza Jōna Dzierżonia, ślōnskigo pasiecznika. 31 grudnia 2021 roku Rychbach mioł 32 346 miyszkańcōw.
+Dmitrij Mendelejew (rus.: Дмитрий Иванович Менделеев, rodz. 27 styčnia/8 lutygo 1834 we Tobolsku, um. 20 styčnia/2 lutygo 1907 we Sankt Petersburgu) – ruski chymik, ôdkrywca prawa ôkresowości elymyntōw chymičnych. Wyerklerowou kej piyršy zjowisko kōntrakcyje ôbiyntości. Zestawiōu wšyjske znōme za jygo časōw elymynty chymične we heft, ukuodajōnc je podōg jejich ciynžoru atōmowygo (terozki sie godo: "masa atomowo"). Wuaściwości piyrwiostkōw skojořiu s placym, jaki majōm we ukuodzie ôkresowym, a podug tygo ukuoda, kery sōm ôpracowou, přewidziou istniyniy a wuaściwości niyznōmych wuōnčas elymyntōw: skandu, galu a germanu. Jygo miano dano tablicy ôkresowyj elymyntōw a tyž elymyntowi 101 - Mendelew.
+Gana (Republika Gany - "Republic of Ghana") – państwo we zachodnij Africe nad Atlantyckym Ôceanym. Granica mo ze Togym, Burkinōm Faso a Wybrzeżym Elefantowych Gnatōw. Gana je rozlygowano nad Gwinyjskōm Zatokōm, pora stopńōw na pōłnoc ôd rōwnika. Wystympuje tam rōwnikowo klima. Nojwyższo gōra Gany to je Mount Afadjato (880 m). Na terynie Gany je rozlygowane Jeździoro Wolta - nojwiynksze podug placu stuczne jeździoro na świecie. Głōwno rzyka to je Wolta. Downij Gana bōło mianowano "Złotym Wybrzeżym".
+Mucharz - gmin we Polsce, we małopolskim wojewōdztwie, we wadowickim krysie. Mo 37,32 km² a podug danych ze 2017 roku pōmiyszkiwało sam 4058 ludzi. Miejscowości. Jamnik, Jaszczurowo, Koziniec, Mucharz, Skawce, Świnno Porymba, Zagōrze Neczajta gminu Mucharz
+Dżami al-tauarich (Jami al-tawarikh lebo Światowo gyszichta, per. جامع‌التواریخ) je irańske dzieło literatury a gyszichty, napisane bez Raszida al-Dina na poczōnku XIV stolecio.
+Cisłowice (pol. "Czyżowice", miym. "Zeiselwitz", cz. "Tišovice") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we prudnickim krysie, we gminie Prudnik. We 2019 roku wieś miała 293 miyszkańcōw.
+Niil to je nojdugszo rzyka we Africe, podug niykerych zdrzōdłōw je tyż nojdugszo na Ziymii (podug inkszych dugszo je Amazōnka). Płynie bez Burōndi, Ruanda, Tanzanijo, Uganda, Sudōn a Egipt. Je 6695 kilomyjtrōw dugo a wiyrch jeji dorzyczo mo 2 870 000 km². Zdrzōdła Niilu prōgowali nolyź już za czasōw Nerōna (54-68 n.e.), nale noloz je dziepiyro Henry Morton Stanley we XIX stoleciu. Za zdrzōdłowo rzyka lo Niilu je powożano Kagera. Wele dolnygo biygu Niilu rozwijała sie egipsko ciwilizacyjo. Niil mo deltowe ujście do Strzōdziymnygo Morzo.
+Zōmek w Gogōwku to je zabytkowy zōmek we pōłnocno-zachodnim narożniku nojstarszyj tajle miasta Gogōwek. Do 1945 roku posiedzicielōma zōmku bōła szlacheckŏ familijŏ Oppersdorffōw, a piyrwyj nŏleżoł do princōw ôpolskich. Terŏźnie je ôn włŏsnościōm gminu Gogōwek. Tajluje sie na zōmek dolny a gōrny. Gościōma w zōmku byli, miyndzy inkszymi: Jōn II Kazimiyrz Waza ze ślubnōm a swojim dworym (1655), Jan Andrzej Morsztyn (1656), Ludwig van Beethoven (1806).
+Dziewiyntlice (pol. "Dziewiętlice", miym. "Heinersdorf", cz. "Pruský Jindřichov") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Paczkōw. We 2011 roku wieś miała 538 miyszkańcōw.
+La Couture-Boussey – gmin we Francyji, we regijōnie Gōrno Normandyjo, we departamyńcie Eure. Mo 10,9 km² wiyrchu a podug danych ze 2012 roku pōmiyszkiwało sam 2277 ludzi. Neczajta La Couture-Boussey
+Adinol (gr.: "αδινός" - szczelny, zebrany do kupy) je metamorficzno skała, kero powstowo bez przeksztołcyniy sie ôsadowych skałōw, zauobycz jełu. Skłodo sie znamiyńniy ze albitu a małkokrystalicznygo kwarcu. Fizyczniy je to minerał fest twordy a jasnobury, mo drobne ziorna. Pochodzyniy adinolu je ôd dziołanio gorkich roztworōw ze magmy, kere sōm ôbfite we sodowe sole. Take roztwory przechodzōm we jełowe łupki. We Polsce wystympuje we Sudetach, Świyntokrziskich Gōrach a Karpatach.
+Solna je miasto we Szwecyji, we Regijōniy Sztokholm a miejskij skupinie Sztokholmu. Solna je tyż jednōm ze 290 gminōw Szwecyje, ôdrōżnio sie ôd inkszych szwedzkich gminōw tym, co cołki jeji ôbszor mo miejski sztatus (bezma wszyjske gminy Szwecyje to miejsko-wiejske gminy). Solna zajmuje 19 km² placu a podug danych ze 2004 roku pomiyszkuje ja 59 098 ludzi. Je sam narodowy stadjōn Szwecyje Råsunda, Medyczny Uniwersytet a stacyjo metra. neczajta Solny
+Metalmania to je doroczny hewimetalowy festiwal, kery je ôrganizowany ôd 1986 z pauzōm we lotach 2009-2016, s anfanga ôd Tomasza Dziubińskigo a terozki ôd muzyczno wytwōrnia Metal Mind Productions, keryj właścicielym je Dziubiński. Nojczyńści Metalmania miała plac we katowickim Spodku, wyjōntkym bōły lota 1991-1996, 1999 a 2009, tyn ôstatni skiż tygo co Spodek bōł bajstlowany. neczajta festiwalu
+Citrōna (cetrōna, łac. "Citrus limon") – zielina kerŏ je strōmym, ajnfachowo siŏnym we Ojropie, Africe a Pōłnocnyj Americe, głōwnie wele Strzōdziymnego Morza. Bycie citrōny je chińske, atoli dzisiej citrōna niy je hań siŏnŏ. Citrōna ôkrōm cwekōw spożywczych je używanŏ we inkszych industryjach a tyż za ôzdobã.
+Amerika Pōłnocno – kōntynynt, kery leży na pōłkuli zachodnij, na pōłnoc ôd rōwnika. Ôd wschodu graniczy s Ôceanym Atlantyckym, ôd zachodu s Ôceanym Spokojnym, a ôd pōłnocy s Ôceanym Arktycznym. Powiyrzchnio Ameriki Pōłnocnyj wynosi 24,242 mln km2. Bez Ojropejczykōw, ôbie Ameriki sōm tyż nazywane Nowym Światym. Nojwiynksze pod wzglyndym placu państwa Ameriki Pōłnocnyj to Kanada, Stany Zjydnoczōne, Meksyk a tyż autōnōmiczno tajla Danije - Grynlandyjo. Pozostoło tajla zajmujōm państwa Ameriki Strzodkowyj a leżōnce na wyspach Morza Karaibskigo.
+Ken Sugimori (jap. 杉森建 "Sugimori Ken"; nar. 27 stycznia 1966) to je japōński projektant kōmputrowych szpilōw a ilustratōr, projektant postaci a artystyczny dyrechtōr szpilōw ze seryje "Pokémon".
+Budogoszcz (rus. "Будогощь") - ôsiedle miejskij zorty we Rusyji, we lyningradzkim ôbwodzie, we kiriszskim rejōnie. Na 2019 rok pōmiyszkiwalo sam 3752 ludzi.
+Snorre Sturluson (rodz. 1179, um. 23 września 1241) – islandzki poeta, historyk, polityker a prziwōdca. Je autorym ""Eddy prozaicznyj", geszychty norweskich władcōw "Heimskringla" a możebne co tyż "Sagi ô Edilu"". Bōł niy yno poetōm nale tyż prziwōdcōm a politykerym, dwa razy bōł "lögsögumaðr" - przewōdniczōncym islandzkigo parlamyntu, althinga. S anfanga popiyroł plany norweskigo krōla Haakōna IV podporzōndkowanio Islandyje norweskij władzy, nale potym uwikłoł sie we rebelijo przeciw tymu władcy a sjygo polycynio zaszlachtowany 23 września 1241 we swoji chałpie we Reykholt. Kej historyk, postowił hipoteza, aże nordycke bogi bōły s anfanga umartymi wodzōma kerych niyskorzi zaczynto czcić kej bogōw.
+Engiel kiytam gyziöen höt – godnio pieśń we wilamowskij godce, kero napisoł szpecyjalniy lo sia Rygiōnalno Śkupina Śpiywki a Tōńca "Wilamowice". Godnio pieśń ôstała ôdśpiywano za piyrsze 17 stycznia 2008 roku we Wilamowicach. Tekst. <poem> Engiel kiytam gyziöen höt Ej jüch gybün ym kryp Göt Betlejem, śtod ny haliky, ny bejz Gybün kliny kyndła ej Der haliksty kłej Dy kiyta wułda wysa Zu gingia ufa fisa Cym kyndła, cy dom haliksty błimła Hota gybröcht dy hinła An ajyn abysła </poem> ;
+Nepal (nep. trl. "Nepāl", přijynto we 2007 roku nowa tymčasowo kōnstytucyjo niy wprowadzo do kraju dugij formy miana) – dymokratyčno republika federalno we Azyji Pouedniowyj, we środkowyj tajli Himalajōw, graničōnca na pōunocy s Chinōma a na pouedniu, wschodzie we zachodzie s Indjōma; bez dostympu do mořa. Přez 80% placu pokrywajōm sam gōry ô střednij wysokości ōng. 6000 m n.p.m. Pouedniowo tajla kraju zajmujōm wyžyny a teryny pagōrkowate pokryte džōnglōm, a pōunocny kraj Niiziny Hindustańskij (tzw. Teraj). Na pōunocy rozćōngo sie gōuwny uańcuch Himalajōw (Himalaje Wysoke) s nojwyžšym ščytym świata, Čōmolōngmōm (Moōnt Everest) – 8850 m n.p.m. a siedmiōma inkšymi ôśmiotysiynčnikōma. W środkowyj tajli kraju ležōm Himalaje Moue ô střednij wysokości 2400–4300 m n.p.m. s ličnymi kotlinōma (Dolina Katmandu je wśrōd nich nojwiynkšo).
+Wilkowice (pol. "Wilkowice",miym. "Groß Wilkowitz") - wieś we Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie, we tarnogōrskim krysie we gminie Zbrosławicy. Wieś założōno je w XII stoleciu. We lotach 1975-1998 wieś administracyjniy noleżoła do katowickiego wojewōdztwa. W Wilkowicach archeologi trefiyli pora rokōw tymu na dwa stanowiska i kludzōm wykopaliskowe podszukowania we becyrku.
+Aquadrom — sroge badycyntrum na Halymbie we Rudzie Ślōnskij, piyrsze we Ślōnskij Rudzie. Czynne ôd soboty 8 grudnia 2012. Tajle. Nojdzi sie sam piyrszy we bycirku basyn ze cołkim ruchliwym dnem. a basen lo nurkowanio, kery je 7 myjtrōw głymboki, je jednym ze niywielu takich we Polsce. Aquadrom je potajlowany na trzi tajle szportowy basyn 25 m dugi basyn ze ruchliwym dnem tuba lo nurkowanio (7 myjtrōw głymboki) "Mokry Cypel" Ruchliwo rzyka Basen generujōncy fale "La Godula" - plac spokoju Basen na zadku Roztomajte zjeżdżolniy Sztrefa szpilōw. Niyskorzi nojdzi sie sam mocka saunōw Gyszichta. Piyrwy wszyjsko mioło być ôdymkniynte 1 wrześna 2012, nale firma sie niy wyrobiōła. Jako pokozujōm inksze badycyntra we Polsce, niy ma sam profitu, a ino utraty. Sroge problymy ze ôdymkniynciym bady we Rudzie Ślōnskij robiōła corozki to srogszo utropa niy ino regirowi gminy, nale tyż i miynszkańcōm, kerzy forsztelowali, kej to ôdymknōm a jake to bydzie. Domowo zajta Aquadromu Informacyje ô Aquadromie Spacer po akwaparku - wideo (16 min) na YouTube Aquadrom już owarty 2012-12-08 TVS ZMIANY KU LEPSZEMU? JACEK MOREK PREZESEM AQUADROMU 2014-03-18 SFERA TV
+Illinois (/ɪlɨˈnɔɪ/) to je stōn we połedniowym zachodzie Stanōw Zjydnoczōnych. Granica mo na pōłnocy ze stanym Wisconsin, na wschodzie ze stanym Indiana, na połedniu ze stanym Kentucky, a na zachodzie ze stanōma Missouri a Iowa. Chicago Rockford Naperville Joliet Springfield Peoria Elgin Nojsrogsze miasta. Stolica - Springfield Wielość ludzi - 12 901 563 Ôficyjalno neczajta stanu Illinois (we angelskij godce)
+Wapyn Gōrnygo Ślōnska, kej reszta ślōnskich wapynōw, wywodzi sie ôd rodowych wapynōw Ślōnskich Piastōw. Nojczyńści przijmōje sie co je to złoty adler na modrym placu, we inszych wersyjach blot roztajlowany je wpōł ôstrzym kose, pod kerym znojdujōm sie kilof a młot (bez ty przikłod wapyn Gōrnoślōnskij Prowincyje we Prusach). Fana Gōrnygo Ślōnska
+Bob Marley, waśc. Robert Nesta Marley (ur. 6 lutygo 1945 we Nine Miles, regiōn Saint Ann na Jamajce, zm. 11 maja 1981 we Miami) – jamajski muzyk, kery rozpropagowou muzyčny styl reggae, inspirator do gatōnku Ska, gorliwy zwolynnik lygalizacyji marihuany, ściśle zwiōnzany s ruchym rastafarian, uōgošōny bez swojich zwolynnikōw „piyršōm gwiazdōm Třeciygo Świata” i „Rasta Prorokym”. Kej rastafarianin, Bob Marley bōu wielgim ôbrōńcōm užywanio marihuany kej sakramyntu. Na ôkuadce albōmu Catch a Fire widnije jygo zdjęcie, kuřōncygo dužygo skrynta s marihuany. Zastosowaniy marihuany do rozwoju duchowygo je wzmiankowane we wielu utworach. Zmar we wyniku přeřutōw choroby nowotworowyj do puuc i mōzgu. Inwazyjo nowotworu začyua sie ôd stopy, na palcu kerej wykryto černiaka zuośliwygo. Doradzano mu amputacyjo palca, nale ôdgodou s kuli rastafariańskych překōnań. W 1994 roku Bob Marley zostou wprowadzōny do Rock and Roll Hall of Fame. Kej The Wailers "The Wailing Wailers" (1966) "The Best of the Wailers" (1970) "Soul Rebels" (1970) "Soul Revolution" (1971) "Soul Revolution Part II" (1971) "Catch a Fire" (1973) "African Herbsman" (1973) "Burnin" (1973) Kej Bob Marley & The Wailers "Rasta Revolution" (1974) "Natty Dread" (1974) "Live!" (1975) "Rastaman Vibration" (1976) "Live at the Roxy" (1976) "Exodus" (1977) "Live at the Rainbows" (1977) "Kaya" (1978) "Survival" (1979) "Uprising" (1980) "Confrontation" (1983) Oficjalno zajta internetowo Boba Marleya Bob Marley we Internet Movie Database Teksty piosynek Marleya
+Poggio Casalino – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Chiesanuova. Chiesanuova Caladino Confine Galavotto Molarini Poggio Chiesanuova Teglio
+Bagwalskŏ gŏdka – nachŏ-dagestańskŏ gŏdka s tajli awarskŏ-andyjskich gŏdek ze skupiny andyjskich gŏdek użiwanŏ bez Bagwalalōw. Użiwanŏ je we Dagestōniy we Rusyje. We ynglickej gŏdce: Bagwalalskŏ gŏdka na Ethnologue
+Boris Jelcyn (rus.: "Борис Николаевич Ельцин", rodz. 1 lutygo 1931 we Butce , um. 23 kwietnia 2007 we Moskwie) – prymier (grudziyń 1991 - 15 maja 1992, downi: prymier Sowieckij Federacyje ôd 6 lipca 1992), a niyskorzi piyrszy prezydynt Rusyje. We lotach 1961 - 1990 noleżoł do Kōmōnistycznyj Partyje Sowieckigo Sojuszu, bōł ôd 1977 do 1985 jeji piyrszym sekrytorzym we Swierdłowsku (terozki Jekaterinburg), a ôd 1985 piyrszym sekrytorzym we Moskwie. Wyciepany s tygo stanowiska ôd Michaiła Gorbaczowa we 1987. 29 maja 1990 wybrano go na Przewodniczōncygo Nojwyższyj Rady Ruskij Federacyjnyj Sowieckij Republiki. Niyskorzi wygroł we welōngu na prezydynta RFSR. We dniach 19 - 21 siyrpnia 1991 ôrganizowoł ôpōr przi prōbie puczu przeciw władzy Gorbaczowa. We 1996 wygroł zaś absztimōng na prezydynta wōunczas już niypodległyj Rusyje. Zrzeknōł sie tyj fōnkcyje 31 grudnia 1999. Umrził 23 kwietnia 2007 skiż niywydolność sierca a cyrkulacyjnygo układu.
+Chlyb to je pieczywo, kere je ôtrzimywane bez wypiykaniy ciasta kere je kuplōngym mōnki ôbiylowyj s wodōm, ciasto te poddowo sie nojczyńści gyrowaniu alkoholowymu abo mlykowymu (bakteryjnymu) a we efekcie dostowo sie bochny roztōmajtych ksztołtów a srogości. Sōm tyż ôdmiany chlyba kere niy sōm spulchniane wyrobiane s ciosta kruchygo. Chlyb we starożytności niy bōł podany na teroźni, a barzi na podpłōmyki, maca abo spōd ôd pizzy. Taki chlyb barzi łatwo bōło łamać kej rżnōńć a bestōż we downych czasach chlybum sie łōmano, co mo do terozki ôdniesiyniy we krześcijaństwie a je dali praktykowane we kulturze strzōdziymnōmorskij.
+Starŏ anatolijskŏ tureckŏ gŏdka - umartŏ tureckŏ gŏdka s tajli oghuzkich gŏdek, kerŏ bŏłŏ użiwanŏ we Sułtanŏciy Rōmu. Gŏdka ewoluowałŏ we Ottomańskōm tureckōm gŏdke.
+Stalowa Wola – miasto we Polsce, we podkarpackim wojewōdztwie, siedziba stalowowolskigo krysu. Je rozlygowane wele ujścio Sanu do Wisły. Stalowa Wola powstała na terynie wsi Pławno skiż budowy industryji we Cyntralnygo Industryjowygo Ôkryngu we 1938 roku. Miejske prowa mo ôd 1945. We 1973 roku przikuplowano do Stalowyj Woli Rozwadōw - downij samodzielne miasto.
+Tepich to je zorta tkaniny dekoracyjnyj, kerōm pokrywŏ sie nojczyńścij zŏl we izbie, rzŏdzij ściany. Tepichy sōm znōme ôd 3-2 tysiōncleciŏ p.n.e. a wynojdziōne były we postrzodkowyj Azyji. Tepich je pokŏzany na fanie Turkmynistanu.
+Wajzyn (pszynicŏ, żyto, pszynica, łac. : "Triticum aestivum") – zielina, kerŏ je trŏwōm, ajnfachowo siōnõ na cołkim świecie za ôbiyle. Możne je iże wajzyn siŏny je ôd juże ōngyfer 9 tysiyncy lŏt. Wajzyn może mieć do ōngyfer 1,5 myjtrōw wysokości. Je to ôbiyle moc wŏżne dlŏ ekōnōmije - tworzi sie z jego ziŏrek browarny słōd, myjl a inksze dobra.
+Elektrōniczno muzyka () – to zorta muzyki, kero wykorzistuje elektrōniczne insztrōmynty muzyczne, to je insztrōmynty cyfrowe eli syntezatory. Piyrszy roz termin „muzyka elektrōniczno” pojawiōł sie we 1951 we programowym znaczyniu we deklaracyji grupy muzykantōw skupiōnych przi studio WDR ze Köln jako "Elektronische Musik". Za nojwożniyjszych przedstawicieli elektrōnicznyj muzyki zaliczo sie m.in. Johna Cagea, Karlheinz Stockhausena, grupa Kraftwerk, Giorgio Morodera, Jean-Michel Jarrea, czy tyż Aphex Twina. Do podzorty muzyki elektrōnicznyj noleżōm m.in.: Ambiynt, Breakbeat, Chiptune, Downtempo, Drum and Bass, Dub, Dubstep, Electro, EDM, Hardcore, House, IDM, Musique concrète, Noise, Synth-Pop, Techno, Trance, UK Garage.
+Koperniki (miym. "Köppernig, Köppernigk, Köppernick") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Nysa. We 2011 roku wieś miała 728 miyszkańcōw. Wywodzōm sie stōnd praôjce Nicolausa Copernicusa.
+Allah – Bōg podle muzułmanōw. Arabske słowo Allāh ôznaczŏ „Bōg Jedyny”. Przōdzij słowo Allah było spotrzebowowane bez pogańskich Araberōw do nazywaniŏ jejich boga Miesiōnczka, a bez krześcijōńskich Araberōw do nazywaniŏ krześcijōńskigo Boga. Ôd czasōw Mahōmeta zaczło ôno ôznaczać dlŏ muzułmanōw jyny mōnoteistycznego Boga islamu.
+Łōdzke wojewōdztwo (pol.: "Województwo łódzkie") – jedne ze szesnostu wojewōdztwōw, jednostka terytoryjalnygo samoregiyrōnku a jednostka administracyjnygo tajlōngu Polski. Stolicōm wojewōdztwa je Łōdź. Pōmiyszkuje sam 2 466 322 ludzi (dane ze 2018 roku) na placu 18 218,95 km².
+Skoleks (ze łać. "Scolex" bez gr. "skōlēks" - chrobok, mada, inakszy: madzioch) je ôkryślyniy przodnij tajli ciała (gowki) prawygo tasiymca. Suży uōna do utrzimywanio pasorzita we ciele żywiciela. Skoleks bywo uzbrojōny we roztomajtych zortōw brōzdy, przicycki a haki, spōmogajōnce prziwarcie do ściany strzewia żywiciela. Ôbecność sztyrych przicyckōw na skoleksie to charakterystyczno cecha tasiymca ze gatōnku Cyclophyllidea. Necowe ôdwołania. Fotografijo prezyntujōnco skoleks
+Kondopoga (rus. Кондопога, karel. Kondupohju, fiń. Kontupohja) – miasto we Rusyji, we Kareliji. Je rozlygowane nade pōłnocno-wchodnim brzygem jeździora Onega. Je administracyjnym cyntrōm rejōnu kondopożskigo. Spōminano we 1495 roku, miejske prowa mo ôd 1938. Je sam industryjo drzewianno-papiōrniczo. Je sam produkowane 1/3 ruskigo papiōru na cajtōngi.
+Wielgŏ Brytanijŏ, Zjednoczōne Krōlestwo Wielgij Brytanije a Pōłnocnyj Irlandyje ("The United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland", "Britain", "UK") – unitarne wyspiarske państwo położōne we Zachodnij Ojropie. W skłŏd Wielgij Brytanije włażōm: Yngland, Walijŏ i Szkocyjŏ położōne na wyspie Wielgŏ Brytanijŏ, Pōłnocnŏ Irlandyjŏ leżōncŏ we pōłnocnyj tajli wyspy Irlandyjŏ. Guernsey, Jersey a Wyspa Man, posiadajōm ôdrymbny status depyndyncyje brytyjskij Korōny. Zależnymi teritoryjōma ôd Wielgij Brytanije sōm: Gibraltar, Anguilla, Bermudy, Brytyjske Dziewicze Wyspy, Falklandy, Georgia Połedniowŏ a Sandwich Połedniowy, Kajmany, Mōntserrat, Turks i Caicos, Św. Helyna, Brytyjske Teritoryjum Indyjskigo Ôceanu a Pitcairn. Wielgŏ Brytanijŏ je tyż człōnkym-zŏłożycielym Spōlnoty Nŏrodōw zrzeszajōncyj bōłe kolōnije, dōminija i inksze brytyjske posiadości, włazi tyż we skłŏd G8. Przinŏleży ku Radzie Bezpieczyństwa ÔNZ, we keryj mŏ recht veta. Wielgŏ Brytanijŏ to jedno z głōwnych mocarstwōw ôbecnych czasōw. Jeji zbrojne siyły stacjōnujōm we 80 krejach świata (nŏjsrogsze stałe garnizōny sōm w Niymczech, na Cyprze, na Falklandach, na Gibraltarze a w Kanadzie). Zjednoczōne Krōlestwo mŏ tyż ōngyfer 200 atōmowych głowicōw. Krej tyn bōł tyż zaliczany ku nŏjbarzi ańflusowym we Ojropejskij Unije, podwiela ś nij niy wyloz 1 lutygo 2020.
+Black metal (dosłownie "czŏrny metal") to je ekstremalnŏ podzorta ôd muzyki heavy metal. Cechuje ônōm fest gibke tempo, wrzeszczōncy śpiyw, fest zniykształcōne gitary, szpilane pickingym tremolo, niskŏ jakość produkcyje, niytypowe sztruktury śpiywek a pozōr na atmosferã. Muzyki wykōnujōnce black metal ofyn noszōm charakterystyczny makijaż, co sie ônego mianuje corpse paint – farbiōm sie gymby na czŏrno i bioło. We tekstach ôd blackmetalowych śpiywek dōminujōm motywy satanistyczne a ôkultystyczne. Za kapele, co we latach 80. stworziły tm. „piyrszõ welã” ôd black metalu uznŏwane sōm Venom, Bathory, Mercyful Fate, Hellhammer a Celtic Frost. Przedstŏwiciele „drugij wele”, co sie zaczła we latach 90. we Norwegiji, to sōm Mayhem, Darkthrone, Burzum, Immortal, Emperor, Satyricon a Gorgoroth.
+Türkvizyon 2014 - drugŏ edycyjŏ kōnkursu piosenek Türkvizyon wygrōny bez Kazachstan. 25 krejōw a regionōw brŏłŏ udziŏł. Pōnkty sōm kalkulowane 100% ôd jednŏ-perzonowegŏ jury ôd kŏżdej nacyje. Lokalizacyjŏ. Kazań je stolicōm Republike Tatarstanu we Rusyje. Ze populacyjōm 1,143,535 je 8 najbarzij zaludniyōnym miastym we Rusyje. Placem festu bydziy TatNeft Arena pomieszczajōnce 9300 ludziyōw.
+Anchorage – miasto we USA, nojsrogsze we sztacie Alaska. Wroz ze bezyrkem stanowi "consolidated city-borough" (5035,06 km² wiyrchu, 291 826 ludzi na 2010 rok). Założōne we 1914 roku. Ôstrzodek industryje a nauki. Morsko hawyna, lufthawyna.
+Vaya Con Dios (co idzie tuplikować "Idź s Pōnbōczkem") je belgijsko muzyczno skupina założōno we 1986 roku ôd Dani Klein, Dirka Schoufsa, a Willyego Lambregta (za kerygo niyskorzi prziszoł Jean-Michel Gielen). Znōmy skirz szlagrōw: "Dont Cry for Louie", "Nah neh nah", "Puerto Rico", "Whats A Man without a Woman", "Time Flies", "Heading for a Fall" a tyż "Dont Break My Heart". 1988 "Vaya Con Dios" 1990 "Nah Neh Nah" 1990 "Night Owls" 1992 "Time Flies" 1995 "Roots and Wings" 1996 "The Best of" 1998 "Whats a Woman" 2005 "The Promise" 2006 "The Ultimate Collection" 2009 "Comme on est venu..." Neczajta skupiny
+Heidevolk to holynderskŏ muzycznŏ skupina założōnŏ w 2002 roku, wykōnujōncŏ muzykã s gatunku folk metal. Założycielōma bōło sześciu muzykōw zafascynowanych gyszichtōm Geldryje a germańskōm mitologijōm. Jejich muzyka to połōnczyni charakterystycznych dŏ metalu riffōw s tradycyjnymi, ludowymi instrumyntōma a skrzipcōma. Poczōnwszy ôd 2003, skupina fest aktywnie kōncertuje a uczestniczy we festiwalach, m.in. niymieckym Ragnarok. Do tyj pory zespōł wydŏł trzi albōmy we własnym zakresie, a jedzin we kwietniu 2008 wydała wytwōrnijŏ Napalm Records. Reamon Bomenbreker - gitara Sebas Bloeddorst - gitara Joris Boghtdrincker - wokal Mark Splintervuyscht - wokal Joost den Vellenknotscher - perkusyjŏ Rowan Roodbaert - basowŏ gitara Stefanie Speervrouw - skrzipce Złożyni skupiny. Byli człōnkowie: Paul Braadvraat - basowŏ gitara Jesse Vuurbaerdt - wokal Niels Beenkerver - gitara "Het Gelders Volkslied" (MCD 2004, wydane we własnym zakresie bez zespōł) "De Strijdlust Is Geboren" (2005, wydane we własnym zakresie bez zespōł) "Wodan Heerst" (MCD 2007, wydane we własnym zakresie bez zespōł) "Walhalla Wacht" (2008, Napalm Records) ôficyjalnŏ nec-zajta Heidevolk
+Stary Grodkōw (pol. "Stary Grodków", miym. "Alt Grottkau") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Skoroszyce. We 2011 roku wieś miała 453 miyszkańcōw.
+Wisła - nojdugszo rzyka we Polsce. Je 1047 km dugo a mo 194 424 km² wiyrchu ściykanio. Jeji zdrzōdło je na zachodnim brzygu Baranij Gōry. Wpado uōna przi Zatoce Gdańskij do Morza Bałtyckigo.
+Pynis to je narzōnd kopulacyjny ôd samcōw cyckoczy a niykerych inkszych kryngowcōw (majōm go tyż niykere gady a ptoki). Budowa. Pynis (łać. "membrum virile") – narzōnd hōmologiczny babskigo klitora. U chopōw bez pynis przebiygo ôstatni ôdcinek układu moczowego. Skłodo sie s dwōch rōwnoległych cioł jamistych a ciała gōmbczastego kere formuje żołōńdź pynisa a łopuška, a ôsłanio tyż cewka moczowo. Pynis dojzdrzałego a sprownygo seksualniy chopa mo zdolność ku erekcyje, we keryj krew wypołnio ciaua jamiste a skirz tego pynis rubnie a stowo sie twardy. Dugość pynisa. Istnije mynga mitōw na tymat wpływu dugości pynisa na seksualno satysfakcyjo ôd baby. Seksuologi prawiōm, co niy je to prowda, skirz tego co sztandardowo dugość pynisa we spoczynku to 6–10 cm, a we zwodzie 11–16 cm, a dugość pochwy to sztandardowo ōng. 10 cm. Podszukowania, we kerych wynik podowo sōm badany, sōm poważane za scygańōne, skirz tego co chopy zawyżajōm jejich wyniki. Badania robiōne ôd naukowcōw dowajōm wyniki p��miyndzy 13 a 14,5 cm. Trefiajōm sie atoli ôdchylynia we ôbie strōny, ôd 7 cm (mikropynis) do aże 30 cm, nale tako srogość je fest a fest rzodko.
+Simson – marka moplikōw a motorōw. Założōno we 1856 we Suhl we Miymcach bez bracikōw Simson lo produkcyji roztomajtnych brōni. Firma splajtowoła we 2003 roku, atoli jich mopliki sōm fest popularne do dzisiej, nojbarzi model S51.
+Turowŏ strategijŏ - zorta strategije kej kŏżdy szpiler mŏ czas we postaciy tury na sōnaczyniy wszytkich akcyj bes ingerencyje oponenta. Je to naprzeciyw Strategije realnegŏ czasu kej szpilery wykōnujōm akcyje we tym sōmym czasiy.
+Incydynt we Glywicach () to bōła niymieckŏ ôperacyjŏ dywersyjnŏ zorty "false flag" na niymieckõ radiostacyjõ we Glywicach, dokōnanŏ we sztwŏrtek 31 siyrpnia 1939 ô godzinie 20:00. Mioła sużyć niymieckij propagandzie za bazowy „dowōd polskich prowokacyji” a pretekst do napadniyńciŏ Polski 1 września 1939 roku, czym zaczła sie drugŏ wojna światowŏ. Gyszichta. Ôperacyjõ bōła zôrganizowanŏ na byfel ôd szefa policyje Reinharda Heydricha. Akcyjõ we Glywicach przekludziōł 31 siyrpnia 1939 roku Sturmbannführer Alfred Naujocks, ôficyr niymieckigo Dinstu Bezpiyczyństwa Sicherheitsdienst (SD). Kole godziny 20:00 ônego ludzie, co udŏwali ślōnskich powstańcōw, przeblyczyni we cywilne ôblyczynia (niy mieli ôni polskich mōndurōw, jak felernie podŏwŏ popularnŏ wersyjŏ historyje), przekludziyli atakã na radiostacyjõ Glywice, kole 10 km ôd granice ze Polskōm Republikōm. Radiostacyjŏ ta niy nadŏwała włŏsnego programu, ino przekazowała program ze Wrocławia. Dziynki sztormowymu mikrofōnowi Niymce podarzili nadać kōmunikat, nale ze prziczyn technicznych suchŏcze radyja usłyszeli ino słowa we polskij gŏdce: Dejcie pozōr, sam gŏdajōm Glywice. Radiostacyjŏ je we polskich rynkach… (). Pod budōnkym radiostacyje ôstawiōne bōło ciało przōdzij zastrzylōnego Ślōnzŏka, Franciszka Honioka, za dowōd na polske zaangażowanie. Adolf Hitler ôgłosiōł już niyskorniyjszego dnia rano we Reichstagu: "Dzisiej nocōm Polska piyrszy rŏz strzylała na naszym włŏsnym terytorium swojimi ajnfachowymi wojŏkami. Ôd 5:45 ôdpadŏ sie ôgniym". "Der Fall Gleiwitz", reżysyr: Gerhard Klein (1961) "Operacja Himmler", reżysyr: Zbigniew Chmielewski (1979) "", reżysyr: Jim Goddard (1985)
+Pau – gmin we Francyji, we regijōnie Akwitanijo, we departamyńcie Pyrénées-Atlantiques. Mo 31,51 km² wiyrchu a podug danych ze 2012 roku pōmiyszkiwało sam 78 506 ludzi. Saragossa, Szpanijo Mobile, USA Pistoia, Italijo Kōfu, Japōnijo Setúbal, Portugalijo Swansea, Walijo Göttingen, Miymcy Daloa, Wybrzeże Elefantowych Gnatōw Xian, Chiny Neczajta Pau
+Hontianske Nemce - wieś a gmin (obec) na Słowacyji, we Banskobystrickim kreju, we krysie Krupina. Mo 30,85 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwalo sam 1474 ludzi. Neczajta Hontianskich Nemcōw
+Azerskŏ gŏdka – tureckŏ gŏdka ôficyjnŏ we Azerbejdżōniy.
+Cradle of Filth (ang.: "Kolybka plugastwa") to je brytyjsko grupa muzyczno kero gro muzyka ze zorty black metal ze ajnflusym gothic metalu, jeji muzyka je tyż ôkreślano kej "extreme gothic metal". Skupina założōno we 1991 we Suffolk. Dani Filth – śpiyw (1991-) Paul Allender – gitara (1993-1995, 2000-) Martin Škaroupka – szlagcojg (2006-) Charles Hedger – gitara (2005-) Dave Pybus – gitara basowo (2001-2005, 2005-) Rosie Smith – insztrumenty klawiszowe (2005-) Sarah Jezebel Deva – śpiyw (1995-) James McIlroy – gitara (2004-2005) John Piras – gitara (1996-2003) Paul Ryan – gitara (1991-1995) Robin Graves – gitara, basgitara (1992-2001) Stuart Antsis – gitara (1995-1999) Jared Demeter alter ego Stuarta Antsisa – gitara (1995-1996) Darren White – perkusyjo (1991-1992), śpiyw (1993) Nicholas Barker – szlagcojg (1994-1998) Was Sarginson znony tyż kej Dave Hirschheimer – perkusyjo (1998-1999) Adrian Erlandsson – szlagcojg (1999-2006) Jon Richard – basgitara (1991-1992) Robin Graves – gitara, basgitara (1992-2001) Benjamin Ryan – insztrumenty klawiszowe (1991-1995) Damien Gregori – insztrumenty klawiszowe (1995-1996) Les Smith – insztrumenty klawiszowe (1996-1999) Martin Powell – insztrumenty klawiszowe (2000-2005) 1994 "The Principle of Evil Made Flesh" 1996 "Dusk...and Her Embrace" 1998 "Cruelty and the Beast" 2000 "Midian" 2002 "Bitter Suites to Succubi" 2003 "Damnation and a Day" 2004 "Nymphetamine" 2006 "Thornography" 2008 "Godspeed on the Devils Thunder" 2010 "Darkly, Darkly, Venus Aversa" 2012 "The Manticore and Other Horrors" 2015 "Hammer of the Witches" 2017 "Cryptoriana - The Seductiveness of Decay" 2002 "Live Bait for the Dead" 1996 "Vempire or Dark Faerytales in Phallustein" 1999 "From the Cradle to Enslave" 2006 "Thornographic" 2002 "Lovecraft & Witch Hearts" 2007 "Eleven Burial Masses" 1998 "Twisted Nails of Faith" 2001 "No Time to Cry" 2003 "Babylon A.D." 2003 "Mannequin" 2004 "3-song sampler" 2005 "Devil Woman" 1992 "A Pungent and Sexual Miasma" 1992 "Invoking the Unclean" 1992 "Orgiastic Pleasures Foul" 1992 "The Black Goddess Rises" 1993 "Total Fucking Darkness" ôficjalno neczajta grupy CoF na MySpace
+The White Stripes - amerikańsko rokowo skupina, założōno we 1997 roku we Detroit bez Jacka a Meg White. Jack gro na gitarze, Meg na szlagcojgu. Skupina ôd 2011 roku mo zawieszōno dziołalność. "The White Stripes" (1999) "De Stijl" (2000) "White Blood Cells" (2001) "Elephant" (2003) "Get Behind Me Satan" (2005) "Icky Thump" (2007) "Under Great White Northern Lights" (2010) Neczajta The White Stripes
+Janov (miym. "Johannesthal") – miasto we Czeskij Republice, we krysie Bruntál we morawskoślōnskim kreju. Podug danych ze 3 lipca 2006 miyszkało sam 369 ludzi, ze czygo 172 chopōw a 177 babōw. Strzednio dugość życio je 43,4 rokōw (lo chopōw je to 42,1 a lo babōw 44,7). Wiyrch sztadu je 11,01 km2. Miasto położōne je 410 myjtrōw przez poźōm morzo. Burmistrzym Janova je Šárka Šindelářová. Janov downi należoł do Morawije (morawsko ynklawa na Ślōnsku).
+Harold Pinter (rodz. 10 października 1920 we Lōndynie, um. 24 grudnia 2008) – ynglandzki dramaturg, pisorz, reżyser a scynarzista tyjatralny. We 2005 dostoł literacko nadgroda Nobla, do keryj bōło uzasadniynie: ""Za ôdkrywaniy przepaści pod kożdodziynnym fandzolyniem a wymuszaniy wejścio do zawartych przestrzyni kaj je ucisk". Zaliczany do czołowych twōrcōw tyjatru absurdu. Bōł twōrcōm komedyji zagrożynio, we keryj pokozywoł aże kōmōnikacyjno miyndzy ludźmi je yno pozorno a czowiek po prowdzie je bezradny jednako wobec świata zewnyntrznygo jako i własnygo wnyntrzo. Dwa razy bōł nōminowany do Ôskara, za scynariusze adaptowane do "The French Lieutenants Woman" (1981) a "Betrayal"" (1983). "The Room" (1957) "The Birthday Party" (1957) "The Dumb Waiter" (1957) "A Slight Ache" (1958) "The Hothouse" (1958) "The Caretaker" (1959) Skecze (1959) The Black and White Trouble in the Works Last to Go Request Stop Special Offer Thats Your Trouble Thats All Interview Applicant Dialogue Three "A Night Out" (1959) "Night School" (1960) "The Dwarfs" (1960) "The Collection" (1961) "The Lover" (1962) "Tea Party" (1964) "The Homecoming" (1964) "Landscape" (1967) "Silence" (1968) Skecz: "Night" (1969) "Old Times" (1970) "Monologue" (1972) "No Mans Land" (1974) "Betrayal" (1978) "Family Voices" (1980) "Victoria Station" (1982) "A Kind of Alaska" (1982) Skecz: "Precisely" (1983) "One For the Road" (1984) "Mountain Language" (1988) "The New World Order" (1991) "Party Time" (1991) "Moonlight" (1993) "Ashes to Ashes" (1996) "Celebration" (1999) Skecz: "Press Conference" (2002) "Kullus" (1949) "The Dwarfs" (1952-56) "Latest Reports from the Stock Exchange" (1953) "The Black and White" (1954-55) "The Examination" (1955) "Tea Party" (1963) "The Coast" (1975) "Problem" (1976) "Lola" (1977) "Short Story" (1995) "Girls" (1995) "Sorry About This" (1999) "Gods District" (1997) "Tess" (2000) "Voices in the Tunnel" (2001)
+Krojcok – ôkryślyniy lo czowieka, kery je pōł-hanysym a pōł-gorolym. Ôznoczo to, iże jedyn ze uōnygo ôjcōw niy pochodźōł ze Ślōnska (bez tyn przikłod bōł ze fali imigracyje na Ślōnsk za PRL-u). Krojcoki niyrzodko godajōm fest dobrze po ślōnsku, znamiyńniy kej jygo familijo na tyj ziymii miyszko.
+Kongres Nowej Prawicy (tōmaczyniy: "Kōngres Nowy Prawice". abrewiacyjŏ: Nowa Prawica – Janusza Korwin-Mikke) je polskŏ, prawicowŏ politicznŏ partyjŏ ze naturōm kōnserwatiwno-liberalnōm. Powstała ze skuplowaniŏ partyjōw Wolność i Praworządność a Unia Polityki Realnej. Zarejerowali ja 25 marca 2011 ze mianym "Unia Polityki Realnej – Wolność i Praworządność" ("Ōnijo Realny Politiki - Swoboda a Prawe Reskiyrowaniy"). Prezesym partyje ôstoł Janusz Korwin-Mikke. 12 moja 2011 przemianowali ja na takŏ, jakŏ mŏ terŏzki: "Kongres Nowej Prawicy". Program. Kongres Nowej Prawicy we ekōnōmiji uważŏ austryjacko szula reprezyntowanŏ pojstrzōd inkszymi ŏd Ludwiga von Misesa a Friedricha Augusta von Hayeka a mōnetarism (do bajszpilu Milton Friedman). Sōm ôni ku tymu, aże gospodarka to sōm za fest złożōne procesy coby bar fto poradził je kōntrolować. Skirz tego Nowa Prawica – Janusza Korwin-Mikke chce swobodnygo rynku. Dŏwajōm ôdpora do włażyniŏ państwa we gospodarka. Sōm za zmyńszyniym dŏwek do państwa a wyciepaniym bezma wszyjskych kōncesyjōw. Gŏdajōm, aże Polska niy winna pōmiyniać swoji waluty na Ojro. Armijŏ. Kongres Nowej Prawicy uważajōm festelnŏ fachowŏ armijŏ. Tyż uznŏwo, aże nŏjważnijsze przi broniyniu to pomiyszkańce, kere bydōm chciały brōnić swoji gospodarki abo chałpōw. Skirz tego chcōm wyciepaniŏ zakazu miyniŏ pistŏli a zônaczyć lekcyje obsugiwaniŏ ji do szkolŏrzōw. Symbolika. Wapynym partyje je ptŏk (fyniks), kery wzlatywŏ ku wiyrchowi, co mŏ pokŏzać ŏdrodzyniy Polski. Mŏ ôn trzi farby - czŏrno, czyrwiōnŏ a modrŏ. Prezes: Michał Marusik I viceprezes: Stanisław Żółtek II viceprezes: Jacek Wilk III viceprezes: Jacek Boroń IV vicepezes: Piotr Najzer Skarbnik: Piotr Furmanek Sekretŏrz: Mieczysław Burchert Poparcie. Polski śpiywkŏrz Genek Loska pedziŏł we wywiadzie, aże Kongres Nowej Prawicy je ruchym, kery poradziłby pociōngnyć ruch dlŏ swbodoby Polski do przodku. Ekōnomista Krzysztof Rybiński napisŏł, co ta partyjŏ mŏ nŏjlepszy ze wszyjskich we Polsce program gospodarczy Wolność i Praworządność Janusz Korwin-Mikke Ôficjalnŏ neczajta partyje
+Banke (pol. "Bąków", miym. "Bankau") – wieś we Gōrnym Ślōnsku, we ôpolskim wojewōdztwie, we kluczborkim krysie, we gminie Kluczborek. Bez wieś płynie rzyka Stobrawa. Do zabytkōw wsie noleżōm:: drzewiany koścōł ze ołtarzym ze XVIII stolecio fara ze 1845 neoklasyczny pałac
+Sophia Thomalla (rodz. 6 grudnia 1989 w Berlinie) – miymiecko szauszpilerka. 2008 "Nasz Charly, kleine fische" 2010-2013 "Górski lekarz" 2011 "Ostatni gliniarz" 2013 " Kobra – oddział specjalny" 2015 "Da muss Mann durch" 2020 "Betonowe złoto" 2020 "Nie można inaczej" Profil we IMDB
+Marek Michał Grechuta (rodz. 10 grudnia 1945 we Zamościu, um. 09 października 2006 we Krakowie) – polski piosynkorz, dichter i muzykant. Założōł we 1966 kabaret Anawa. Śpiywoł gydichty. W 1967 we Krakowie poznoł swojo baba Danuta.
+Kochanawa (bioł. "Коханава") - ôsiedle miejskij zorty na Biołorusi, we witebskim ôbwodzie, we tałaczynskim rejōnie. Na 2017 rok pōmiyszkiwało sam 4192 ludzi.
+Klub Sportowy Pogoń Prudnik (abo krōtko Pogoń Prudnik) to je polski korbbalowy manszaft ze Prudnika we Gōrnym Ślōnsku. Je to jedyn ze nojbarzij znamiynitych gōrnoślōnskich manszaftōw ôd korbbala. Sōm Prudnik mianowany je „korbbalowŏ stolica Ôpolszczyzny”. Bōł ôn założōny 26 paździyrnika 1954 ôd Janusza Barana za korbbalowõ sekcyjõ klubu Pogoń Prudnik, co ôwdy ônego posiedzicielym bōła fabryka handtuchōw „Frotex”. Korbbalowŏ Pogoń je ôsobnym klubym ôd 1993 roku. Sezōn 1962/1963 a lata 1966–1969, 1982–1997, 2014–2021 przepyndziōł we I lidze polskij. We 1987 roku zdobōł titel majstra Polski U–14. Ôd sezōnu 2021/2022 wystympuje we II lidze polskij (skupina D). Ônego dōmowe szpile ôdbywajōm sie we szportowyj hali „Obuwnik” przi hul. Łuczniczyj 1 we Prudniku, kaj idzie pōmieścić kole 1600 ôsōb. Ôficjalnŏ zajta ôd Pogoni Prudnik
+Flŏta to je dynty insztrumynt, co wytwŏrzŏ swōj klang ze przepływu luftu bez ôtwōr. Flŏty bōły używane ôd czasōw prehistorycznych. Flŏta ô dugości 18,7 cm, ze trzyma ôtworami, zrobiōnŏ ze kła ôd mamuta, datowanŏ na 30–37 tysiyncy lŏt, bōła znŏdniyntŏ we 2004 roku we grocie kole Ulm we Niymcach.
+Bytōm (tyż Bytōń, pol.: "Bytom", śl-miym. "Aeberbeuthn" abo tyż "Beuthn", niym "Beuthen Oberschlesien", czes. "Bitom", łać. "Bithomia, Bethania") – miasto położōne we połedniowyj Polsce, we wojewōdztwie ślōnskym. Je uōno powiatym grodzkym. Jedno ze nojstarszych miast Gōrnygo Ślōnska, wzmiankowane we 1123, we 1179 ôdłōnczōne ôd Małopolski a prziłōnczōne do Ksiynstwa Raciborskigo, ôd 1254 prawa miejske. W XIX wieku industrializacyjo, powstajōm huty i gruby wōngla kamiynnygo. Po plebiscycie pozostoło we granicach Niymiec, ôd 1945 we Polsce. Bytōm bōł kole połowy XIX stolecio nojwiynkszym miastym prziszłyj aglomeracyje. Jak bōła wytyczano sztreka bany ze Berlina na Gōrny Ślōnsk i dalij do Rusyje, to we Bytōmiu cugu niy chcieli. Sztreka poszła kaj indzij i inksze miasta na nij wyrosły - nojbardzij Katowice. Stare fotografije Bytōmia
+Šanghaj to nojwiynkše miasto we Chińskij Republice Ludowyj, pouožōne we delcie řyki Jangcy. Miasto je nojwiynkšym chińskym ôśrodkym gospodarčym, finansowym a kōmōnikacyjnym, a tyž třećōm co do wielgości (po Rotterdamie a Singapurze) hawynōm morskōm na świecie. Miano miasta skuodo sie ze znokōw "na" a "moře" (niy znočy nale "na mořu" - "na mořu" to po chińsku 海上 hǎi shàng), čynsto interpretuje sie je kej "Nojdalšy zasiyg mořa" abo "(Napřōd) w moře". Skrōcone miano to 滬 (uprošč. 沪, Hù) abo 申 (Shēn). Šanghaj miou tyž lične přidōmki, nadane bez přibyšōw s zachodu, m.in. "Paryž Wschodu", "Krōlowo Ôriyntu" a "Azyjotycko Prostytutka" (chodzi sam ô lota upadku Šanghaju - dwadzieste a třidzieste - kedy šeřōua sie přestympčość a prostytucyjo).
+Wołodymyr Oleksandrowycz Zelenski (ukr. Володимир Олександрович Зеленський; nar. 25 stycznia 1978 we Krywyj Rih) to je ukrajiński satyryker, szauszpiler, scynarzista a producynt filmowy i polityker. Szōsty prezydynt Ukrajiny (ôd 2019). Przinoleży do partyje Sluha narodu. Ônego reskyrowanie przipadło na ôkres pandymije COVID-19 i inwazyje na Ukrajina ôd Rusyje.
+El Gran Carlemany ("Karol Wielgi") – hymn państwowy Andory. Ôstoł przijynty 8 siyrpnia 1914 roku. Słowa napisoł Joan Baptista Benlloch i Vivó, melodyjõ skōmpōnowoł Enric Marfany Bons. Słowa. El gran Carlemany, mon Pare  dels alarbs em deslliurà, I del cel vida em donà de Meritxell, la gran Mare, Princesa nasquí i Pubilla entre dues nacions neutral Sols resto lú nica filla de limperi Carlemany. Creient i lluire onze segles, creient i lliure vull ser. ¡Siguin els furs mos tutors i mos Prínceps defensors! I mos Princeps defensors!
+Pietraszyn (miym. "Klein Peterwitz", cz. "Petřatin") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie, we raciborskim krysie, we gminie Krzōnowice. We 2011 roku wieś miała 364 miyszkańcōw.
+Piotr Krystian Domaradzki (ur. 21 czyrwca 1946 we Strzelcach Ôpolskich, um. 4 listopada 2015 we Chicago) – polski pisorz, esejista a dziynnikorz, s zamiłowanio grafik a malyrz zwiōnzany s Gdańskym. Ôkōńczōł historyjo na Gdańskym Uniwersytecie ô specyjolizacyje historyjo wojskowości we starożytności. Dziołocz a pracownik etatowy Kōmisyji Krajowyj NSZZ "Solidarność", we 1981 roku ôdpowiedzialny za kōmbatantōw a prasa i wydawnictwa "Solidarności". W kōńcu 1983 zmuszōny do ymigracyji. Po 10-miesiyncznym pobycie we Francyji uzyskoł wroz s familijōm polityczny azyl we USA. W lotach 1985-1987 i ôd 1998 sykretorz redakcyji "Dziynnika Zwiōnzkowygo", nojwiynkszygo polskogodkowygo kożdodziynnygo cajtōngu we Chicago. W lotach 1996-2004 spōłzołożyciel, do kupy ze Wojciechym Wierzewskym, a ôrganizator polōnijnygo panelu dyskusyjnygo Kōnwersatoryjōm "Djalog 96" poświyncōnygo ważnym wydarzyńōm kulturalnym a politycznym. Autor wielu publikacyji, m.in. powieści "Wiōrki kokosowe" (ISBN 83-7322-671-0) i tumaczyń (m.in. H. Sarnera "Zdobywcy Monte Cassino, Gyneroł Anders a uōnygo wojoki", ISBN 83-7506-003-8 - ôd 2007 tyż we wersyji Braillea do niywidōmych). Uōnygo gyszichtowe eseje ukazywoły sie we lotach 1999-2008 we "Kalejdoskopie", dodatku do "Dziynnika Zwiōnzkowygo". 20 października 2015 doznoł zatrucio czadym przi tymu kej hajcowała sie jygo hałpa. Umrził skiż tygo 4 listopada 2015. Bōł aktywnym Wikipedziokem, sprowioł we polskij a angelskij godkowyj wersyji, pode dekmianym Belissarius. Mioł baba Janina a dwōch bajtli: Krystiana (ur. 1979, historyk) a Sara (rodz. 1991).
+Gennevilliers – miasto we Francyji, we regijōnie Île-de-France, we departamyncie Hauts-de-Seine. Mo 11,64 km² wiyrchu a podug danych ze 2011 roku miyszkało sam 41 930 ludzi. Merym we kadyncyji 2014-2020 je Patrice Leclerc. Świyntokrziski Ôstrowiec, Polsko Imola, Italijo Wirral, Wielgo Brytanijo Hochelaga-Maisonneuve, Kanada Bergkamen, Miymcy Neczajta Gennevilliers
+Porthleven - miasto w Wielgij Brytaniji, we Ynglandzie, we hrabstwie Cornwall.
+Jaśliska - wiejski gmin we Polsce, we podkarpackim wojewōdztwie, we krośniyńskim krysie. Mo 165,85 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwało sam 2227 ludzi. Siedzibōm gminu je wieś Jaśliska. Miejscowości. Czeremcha, Daljowo, Darōw, Jasiel, Jaśliska, Jaślisko Posada, Jaślisko Rudawka, Lipowiec, Moszczaniec, Niiżno Wola, Surowica, Surowiczne Polany, Szklary, Wyżno Wola. Neczajta gminu Jaśliska
+Piandivello – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Domagnano. Domagnano Cà Giannino Fiorina Spaccio Giannoni Torraccia
+Nová Ves - wieś a gmin (obec) we Czeskij Republice, we połedniowoczeskim kreju, we krysie Český Krumlov. Mo 9,94 km² wiyrchu a podug danych ze 2020 roku pōmiyszkiwało sam 416 ludzi.
+Grodno (bioł. Гро́дна Hrodna, lebo: Го́радня, Гаро́дня; rus. Гродно, Grodno; lit. Gardinas; jid. גראָדנע, Grodne; miym. Grodno, Garten) - miasto na Biołorusi, nade rzykōm Niymyn, stolica grodziyńskigo ôbwodu. Ôstrzodek industryji, kultury a nauki.
+Girls Aloud – brytyjskŏ muzycznŏ skupina grajōncŏ pop. Założōnŏ we 2002 roku, zakōńczyła działalność we 2013 roku. Nicola Roberts Cheryl Cole Kimberley Walsh Nadine Coyle Sarah Harding What Will the Neighbours Say? Live Chemistry Tour The Sound Of Girls Aloud: The Greatest Hits Tour Tangled Up Tour Out of Control Tour Ten - The Hits Tour 2013 2003 – "Sound of the Underground" 2004 – "What Will the Neighbours Say?" 2005 – "Chemistry" 2007 – "Tangled Up" 2008 – "Out of Control" 2006 – "The Sound of Girls Aloud" 2007 – "Mixed Up" 2008 – "Girls A Live" 2012 – "Ten" Dyskografijŏ. Single. 2002: "Sound Of The Underground" 2003: "No Good Advice" "Life Got Clod" "Jump (For My Love)" 2004: "The Show" "Love Machine" "Ill Stand By You" 2005: "Wake Me Up" "Long Hot Summer" "Biology" "See The Day" 2006: "Whole Lotta History" "Something Kinda Ooooh" "I Think Were Alone Now" 2007: "Walk This Way" feat. Sugababes "Sexy! No No No..." "Call the Shots" 2008: "Cant Speak French" 2005 – "Girls on Film" 2005 – "What Will The Neighbours Say: Live From Hammersmith Apollo" 2006 – "" 2006 – "Girls Aloud: Greatest Hits Live From Wembley Arena" 2007 – "Style (Girls Aloud)" 2008 – "Tangled Up: Live From The O2 2008" 2008 – "Ghost Hunting With Girls Aloud" 2008 – "Tangled Up: Live From The O2 2008" Ôficjalnŏ zajta skupiny (en)
+Mistrzostwa Świata we Fusbalu 2022 - 22. fusbalowe mistrzostwa kludzōne ôd FIFA grane we Katarze we listopadzie a grudniu 2022. Majstrym ôstała reprezentacyjo Argyntyny, a krōlym torōw Kylian Mbappe. Titel brōńōł manszaft Francyje, ftory szafnył majstra sztyry lata nazod i przegroł sam dziepiyro we finale po elwrach. Trzeci plac zajōn manszaft Kroacyje. Cuzamyn padły 172 tory. Grupy. Nojsamprzōd grano je grupowo faza, ze keryj dwa piyrsze manszafty we grupach awansujōm do puharowyj fazy. Puharowo faza. Finał. Po 90 minutach bōło 2:2, po dogrywce 3:3. Tory we elwrach po dogrywce trefiōł dlo Argyntyny kolejno Messi, Dybala, Paredes a Montiel. Dlo Francyje trefiōł ino Mbappe a Kolo Muani. Coman a Tchouaméni zmaściyli swoje elwry. Fusbalowy majster świata 2022 Argyntyna Drugi plac: Francyjo Trzeci plac: Kroacyjo 8 torōw: Kylian Mbappe 7 torōw: Lionel Messi 4 tory: Julián Álvarez Olivier Giroud 3 tory: Gonçalo Ramos Richarlison Bukayo Saka Cody Gakpo Álvaro Morata Marcus Rashford Enner Valencia
+St. Simons - census-designated place we USA, we sztacie Georgia, we hrabstwie Glynn. Na 2020 rok pōmiyszkowoło sam 14 982 ludzi.
+Łobez (pol. "Łobez", niym. "Labes") – miasto miasto we Polsce, we zachodniopōmorskim wojewōdztwie, siedziba łobeskigo krysu a gminy miejsko-wiejskij Łobez, rozlygowane nad rzykōm Rygōm na łobeskij wysoczyźnie. W rokach 1975-1998 miasto administracyjniy nolyżało do szczecińskigo wojewōðztwo. Podug danych z 30 czyrwca 2013 miasto miało 10 497 miyszkańcōw. Prawa miejske Łobez mo ôd 1275 r. We mieście znojduje sie banhof, bez kery przełazi lynijo nr 202 (trasa Stargard – Gdańsk Głōwny). Do 1991 r. fōngowała tyż lynijo klajnbanki ze Stargardu, (do 2001 r. kursowała jeszcze do Dobryj).
+Sąjūdis – litewski ruch ze cwekym przebudowy, założōny we czyrwniu 1988 jako niyformalne społeczne towarzistwo. Jygo przewodniczōncym bōł Vytautas Landsbergis. Niyskorzi ôpedzioł sie za niypodległóśćōm Litwy. Sąjūdis wygroł we welōngu do Nojwyższyj Rady Litewskij Socjalistycznyj Sowieckij Republiki a Landsbergis ôstoł przewodniczōncym Norodowyj Rady. We 1993 przeksztołcōny we Tėvynės sąjunga (Zwiōnzek Domowizny).
+Wyspy Marshalla (Republika Wyspōw Marshalla, marszalsko godka: "Aolepān Aorōkin M̧ajeļ", ang. "Republic of the Marshall Islands") – państwo we Ôceaniji, rozlygowane na Pokojnym Ôceanie, na pōłnoc ôd Nauru a Kiribati, na wschōd ôd Mikronezyji a na połednie ôd amerykańskij wyspy Wake. Kolōnijo miymiecko ôd 1885, niyskorzi pode władzōm Japōniji, we 1944 zajynte bez USA, ôd 1986 wolne państwo stowarziszōne ze USA. We lotach 1945- lota 60. XX stolecio prōgowano sōm nuklearno brōń (na atolach Bikini a Enawetak). Gospodarka ôparto na pōmocy finansowyj ze USA, bauerstwie a produkcyji pamiōntek.
+Dimitri Payet – (rodz. 29 marca 1987 we Saint-Pierre) – francuski fusbalok, zauobycz gro na pozycyji strzodkowygo ôfensywnygo pōmagera. We 2005 przeszoł do FC Nantes, kere groło wuōnczas we Ligue 1. Niyskorzi groł we AS Saint-Étienne, Lille OSC a Olympique Marsylia. Ôd 2015 gro we West Ham United. We reprezentacyji zadebiutowoł we 2010 we eliminacyjach do Ojro 2012.
+</math> |CGS-jedn = |Imp-jedn = |nazwisko = Michael Faraday |etymologijŏ = |jednopodstawowo = farad (F) – jednostka pojymności elektrycznyj w układzie SI (jednostka pochodnŏ układu SI) Je to pojymność elektrycznŏ przewodnika elektrycznego, co jego potyncjoł zwiynkszŏ sie ô 1 wolt po dolifrowaniu ladōnku 1 kulomba. W uproszczyniu pojymność jednego farada ôznaczŏ, iże w przewodnik ô potyncjale jednego wolta idzie „wrazić” ladōnek ô wercie jednego kulomba. Je to tyż pojymność kōndynsatora, w kerym naladowanie ôkłŏdek ôpacznymi ladōnkami ô wercie 1 kulomba wytwŏrzŏ napiyńcie 1 wolta. Chociŏż majōm te same miana, pojymność kōndynsatora i pojymność przewodnika to roztōmajte wielkości. formula_1 Jednostka ôstała nazwanŏ na cześć fizyka i chymika angelskigo ze XIX stoleciŏ, Michaela Faradaya. Farad to je moc srogo jednostka. Nojczyńścij sōm używane podwielokrotności farada: mikrofarad: 1 µF = 10−6 F nanofarad: 1 nF = 10−9 F pikofarad: 1 pF = 10−12 F Historyjŏ. Pojyńcie „farad” ôstało nojprzōd wkludzōne ôd Josiaha Latimera Clarka i Charlesa Brighta w roku 1861 za jednostka ladōnku. We 1881 roku, na miyndzynŏrodowym kōngresie elektrykŏrzy w Paryżu, tyn termin bōł już ôficjalnie używany za ôkryślynie pojymności elektrycznyj. kōndynsatōr
+Pyńdziołek – dziyń tydnia pōmiyndzy niydzielōm a wtorkym. Podug normy ISO-8601 je piyrszym dniym tydnia, zaś podug bilblijnyj tradycyji (krześcijańskyj a żydowskyj), kaj za piyrszy dziyń tydnia uznowo sie niydziela, pyńdziołek je drugim.
+Kobiyr (pol. "Kobiór", miym. "Kobier") – wieś we połedniowyj Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie, we pszczyńskim krysie. Tworzi jednowioskowo gmina Kobiyr. Zołożōno we XV stoleciu na polaniy postrzodku pszczyński knieje. We 1870 doprowadzōno sam bana , s Kobiōra idzie sie ńōm dostać do Katowicōw, Bielska-Biołyj a Zebrzydowicōw. Bez Kobiōr wiedzie tyż krajowo cesta nr 1. We 2002 we czas powszechnygo wykoza bōło we Kobiyrze nojwiyncy we cołkij Polsce poświodczyńōw ślōnski norodowości (21.93% - 990 ludzi).
+Niikaraguja ("Nicaragua", Republika Niikaraguje – "República de Nicaragua") – państwo we Strzodkowyj Hameryce, co leży miyndzy ôceanōma: Pokojnym a Atlantyckim (Karajibske Morze). Granica mo na pōłnocy s Hondurasym a na połedniu s Kostarikōm. Na terynie Niikaraguje ležōm dwa wielge jeziora: Niikaraguja a Managua a kole 40 wōlkanōw.
+Fojerwera – prziszykowanŏ formacyjŏ, co sie pŏrŏ prewyncyjōm i bojym ze ôgniym i resztōm zagrożyń (inszymi niż przestympczość) dlŏ zdrowiŏ i życiŏ ludzkigo, statku i natury. Do fojerwerowych zadań nŏleży tyż wychrōnianie efektōw żywiołowych klynsk i katastrof. Do ekstra zadań ôd fojerwery nŏleży retownictwo: biologiczne (neutralizacyjŏ czynnikōw zakaźnych i ôchrōna ludności i zwierzōnt bez czas terrorystycznych atakōw ze użyciym brōni biologicznyj), chymiczne, medyczne (dŏwanie pōmocy przeddŏchtorskij przed przijazdym dinstōw medycznych abo we miyjscach, kaj te dinsty niy poradzōm dotrzeć), poszukowawcze, radiologiczne, techniczne, wodne, wysokościowe.
+Lj lj to je dwuznok, kery pojawio sie we abecadłach wszyjskich połedniowosłowiańskich godkōw. We ślōnskich godkach używany je do ôznoczanio klangu charakterystycznygo lo jabłōnkowskigo a tyż roz za czas cieszyńskigo djalektu. We kożdym przipadku koduje dźwiynk [ʎ].
+Praia – stolica Republiki Zielōnygo Przilōndka. Hawyna nade Atlantyckim Ôceanym, na wyspie Santiago. Faro, Portugalijo Basseterre, Saint Kitts a Nevis Lizbōna, Portugalijo Funchal, Portugalijo
+Urangutōn ("Pongo") – zorta srogich afōw prawych, kere żyjōm ino na Borneo a Sumatrze. Miano "Orangutan" je wziyne ôd malajskij godki - "orang" ôznoczo "czowiek", a "hutan" "las". Majōm blank duge, czyrwiōne abo brune wosy na cołkim ciele. Biotop. Ôrangutany żyjōm we familijnych skupinach we dyszczowych lasach, bezmała cołke życie wysoko na strōmach. Gowōm familije je baba. Poradzōm skokać miyndzy strōmōma bez brachjacyjo, to je kolybiyniy sie na ramiōnach. Jodło. Żywiōm sie roztomajtymi ôwocōma a liśćōma. Kej trefiōm, żrōm tyż chroboki a jajca leśnych ptokōw. Poradzōm używać norzyńdźōw, coby zdobyć jodło. Orangutan Cultures Online Orangutan Foundation International
+Fana Prudnika – jedyn ze zimbolōw miasta Prudnik. Mo ksztołt prostokōnta, kery je podzielōny poźōmo na dwie tajle. Na wiyrchu je czyrwiōno, a na spodku modro. Na spodku je fragmynt wapyna Prudnika.
+Pomysk Wielki (kaszb. "Wiôldżi Pòmësk", miym. "Groß Pomeiske") – wieś we Polsce, we pōmorskim wojewōdztwie, we bytowskim krysie, we gminie Bytōw. We lotach 1975-1998 wieś administracyjniy noleżoła do słupskigo wojewōdztwa.
+Michael Schumacher (ur. 3 stycznia 1969 r. we Hürth) – miymiecki wyścigowy kerowca, majster świata Formōuy 1 we rokach 1994, 1995, 2000, 2001, 2002, 2003 a 2004.
+Pōłnocny Cypr (TRNC; Turkish: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti) - samostanŏwiōny krej uznany ino bez Turcyjŏ. Cypr Pōłnŏcny je uznawōny jakŏ terytoriōm ôkupŏwane we Cyprze bez inksze kreje.
+Timpul – gydichta rōmōńsko Timpul – konserwatywny rōmōński cajtōng Timpul – mołdawsko-rōmōński magazyn
+Kava kava ("Piper methysticum") to je roślina ze familije piepřowatych, kero je uprowiano na wyspach zachodnigo Pacyfiku skuli jeji wuaściwości psychoaktywnych. Mo tyž wielge znočyniy we kultuře, religii a tradycyji ludōw Ôceańje. Spožywany je wywar ze sušu. Dziouaniy psychoaktywne majōm prawdopodobniy kawalaktony.
+Ejnuskŏ gŏdka – tureckŏ gŏdka z tajle karluckich gŏdek używanŏ ôd Ejnusōw zaôbycz we Sinciangu we Chińskij Ludowyj Republice. Gŏdka mŏ zaôbycz ujgurskõ gramatykã z mockōm perzkich słōw.
+Charlie Hebdo – francuski satyryczny cajtōng wydowany roz na tydziyń we kożdo strzoda we Paryżu, krōm tego roz za kedy wylazujōm ekstra nōmery. Znōmy skiż publikowanio karykaturōw Mahōmeta a inkszych (we tym wicōw ô guliksaperze ze Polski). Mo gynau lewicowy profil a krytykuje kożdo religijo, prawica a inksze. Wydowany 1969 -1981 a zaś ôd 1992. Cajtōng mo ōng. 45 tyś. nakłodu. 7 stycznia 2015 we redakcyji cajtōngu niy myni kej 2 muzułmōnōw zaczło strzylać ze giwerōw a zaszlachtowali uōni niy myni kej 12 perzōnōw. Ô profilu Charlie Hebdo we Le Monde BBC news ô zamachu
+Światowŏ Ôrganizacyjŏ Zdrowiŏ, ŚÔZ (ang. "World Health Organization", "WHO") – ôrganizacyjŏ fungujōncŏ we rōmach Ôrganizacyje Zjednoczōnych Nacyjōw (ÔZN) zajmujōncŏ sie ôchrōnōm zdrowiŏ. Siydziba WHO je we Genève we Szwajcaryji. We 1946 roku ÔZN zwołała Miyndzynŏrodowõ Kōnferyncyjõ Zdrowiŏ we Nowym Jorku, kaj 61 państw ratyfikowało kōnstytucyjõ WHO. Bazowym ôbchodem, ôrganizowanym bez WHO co roku we dniu 7 kwietnia, je Światowy Dziyń Zdrowiŏ, rocznica słożyniŏ we 1948 roku 26 ratyfikacyje, co ôznaczało nabranie drukōw bez Kōnstytucyjõ pdl. jeji art. 80.
+Jamna – dzielnica Mikołowa Jamna – wieś we małopolskim wojewōdztwie, we tarnowskim krysie, we gminie Zakliczyn Jamna – potok, dopływ Bobru Jamna – potok, dopływ Kłodnicy Jamna (490 m) – szczyt na Rożnowskim Pogōrzu Jamna (598 m) – szczyt na Przemyskim Pogōrzu Jamna – wymarło zorta ptokōw ze raje wrōblowych Dolno Jamna Gōrno Jamna
+Ćmok, inakszy: cima – we ôbycznym pokopiyniu je to stōn we kerym niy ma świotła. Podug fizyki, ćmok je wuōnczas kej niy ma żodnygo elektrōmagnetycznygo prōmiyniowanio. Blank ćmok je we teoryji mogebny ino we tymperaturze bezwzglyndnygo zera, skiż tygo, co wszyjske cioła ymitujōm ciepło kej prōmiyniowaniy podczyrwiōne.
+Hamilton – stolica Bermudōw a parafiji Pembroke.
+Semnan (perski: سمنان) to miasto we ôstanie semnańskim we pōunocnym Iranie, jigo populacyjo šacowano je na 126 780 miyškańcōw (2005). Je to stolica tygo ostanu. Semnan znajduje sie na wysokości 1 138 myjtrōw nad poźōmym mořa a na pouedniowych zbočach Gōr Elburz. Industryjo Semnana ôpiyro sie guōwniy na handlowaniu zbožōma a baumwolōm. Produkcyjo ôblečyń a tepichōw ôd downa je podstawowym zdřōduym utřimanio rdzynnych sam ludzi, nale ôbecniy kej sie porōwnuje to do ušuocy rozwijo sie tyž a industryjo autowo. Semnan historyčniy je přistankym na ceście miyndzy Tehranym (220 km) a Mashadym (685 km) a je uōnčnikym drōgowym a banowym tych miast. Na zachodzie Semnana najmyřo sie Maleh, kery bōu zawčasu ôsobnym ôsiedlym, nale přiuōnčōno go do Semnana. W lokalnym djalykcie miyškańcōw tyj dzielnicy mianuje sie "Malezh".
+Spartakus (rodz. ?, um. 71 p.n.e.) – niywolnik a gladjatōr rzimski, wierza trackigo pochodzynio. Ôrganizatōr a prziwōdca nojsrogszygo powstanio niywolnikōw we Starożytnym Rzimie. Pod jygo prziwōdztwym wojowało przez 100 tyś. ludzi -niywolnikōw a gladjatorōw. Jygo powstaniy zdławiōł Marek Licynijusz Krassus. Spartakus zginōł we walce a jygo cioła niy znejdźōno. Ôd jygo miana pochodzi miano "spartakiada".
+Umŏwa berlińskŏ to bōła umŏwa podpisanŏ 28 lipnia 1742 roku pōmiyndzy Austryjōm ze reskyrowaniym ôd Maryje Terezyje a Prusami ze reskyrowaniym ôd Fridricha Wielgigo, co cuzamyn ze wrocławskim pokojym skōńczyła piyrszõ wojnã ślōnskõ. Skirz umŏwy pruski krōl Fridrich II. Wielgi dostoł ôd Austryje wiynkszość Ślōnska, ze wyjōntkym ôkolic Ôpawy, Cieszyna i Karniowa. The Columbia Encyclopedia: War of the Austrian Succession Encyclopedia Britannica: The War of the Austrian Succession 1740-1748
+Maria Goeppert-Mayer lub Maria Göppert-Mayer (urodzono 28 czyrwca 1906 roku we Katowicach, umrziła 20 lutygo 1972 we San Diego we Kaliforniji) – fizykerka amerikańsko ślōnskygo pochodzynio. We 1963 roku erbła Nobelprajsa s fizyki za "uoddekniyńcio przi powłokowyj sztrukturze atōmowygo jōndra". Sōm ino dwie baby kere sōm lobernikōma nobelprajsa, uōna, a Maria Skłodowska-Curie. Biografijo. Pochodziła ze zasłōżonyj lo Ślōnska familiji uczōnych. Ôd strōny fatra Maria bōła śōdmōm generacyjōm uniwersyteckich profesorōw. Rodzono bōła 28 czyrwca 1906 we Katowicach we doma na hulicy Młyńskij 5. Mioła krzciny we ywangelickim kościele Zmartwychwstania Pańskigo wele Warszawskij hulicy, tym we kerym jeji ôjce mieli żyniaczka. We 1910 przekludzili sie do Getyngi. W 1924 zdoła matura, nasomprzōd bez trzi roki sztudjyrowała matymatyka, a niyskorzi pōmiyniyła richtung na fizyka. We 1930 zdobōła doktorat ze kwantowyj fizyki. Po wydaniu sie za Josepha Edwarda Mayera przekludziła sie do USA, kaj rodźōła dwoje dziećkōw Marie Ann Wentzel a Petera Conrada. Bez drugo światowo wojna robiōła wele projektu Manhattan. Robota kero prziniosła uōnyj Nobelprajza robiōła we Argonne National Laboratory. Aspoń wykludziła sie ze Ślōnska we trzecim roku życio to czuła sie zwiōnzana ze Ślōnskem. Rychtowała pōmoc lo Gōrnoślōnzokōw we USA, krōm tygo spomōgała geselszaft Gōrnoślōnzakōw we Pensylwanii - World Association of Upper Silesians. W 1967 bōła we Warszawie skuli fajrowanio stolecia urodzin Marii Skłodowskiej-Curie. Jak naukowy sekretorz PAN prof. Henryk Jabłoński doł ji anfrag czy ma uōna jake szpecyjalne życzynio, pedziała zarozki, co chcioła by być we Katowicach. Ku swoji utropie niy mogła uōnygo jasta ôbejrzeć. We 1972 umrziła na hercszlag a ôstoła pogrzebano na kirchowie El Camino Memorial Park we San Diego. Erbizna. Amerikański Gezelszaft Fizyczny je szypferem wyróżnienio ô mianie Marii Göppert-Mayer, dowanygo modym uczōnym dziołchōm we fizyce s anfanga uōnych kariery. We roku 2011 Amerikōński Postamt wydoł brifmarka s uōnyj ôbrozkem. Maria Göppert-Mayer ôstoła uszanowano gryfniy pamiōntkowōm tabulkōm na murze katowickiej chałpy we kerej sie rodźōła. Dziyńki staraniom Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 1 im. Mikołaja Kopernika w Katowicach mianym Marii Göppert-Mayer ôstoła mianowano hulica we cyntrum Katowic, miyndzy ulicōma Grundmanna a Sądowōm. We fajrowaniu nadania miana uōnyj hulicy broł udział ziyńć noblistki Donat Wentzel Maria Göppert-Mayer
+Moskwa je rzyka, kero płynie bez Rusyjo. Je uōna 503 km dugo (s czygo bez 209 km do sie spływać). Jeji znamiynne dopływy to Ruza, Istra, Jauza, Pachra a Sewerka. Rzyka płyniy bez miasto ô takim samym mianie. Moskwa wpado do Ôki, kero wpado do Wołgi. Wołga wpado do Kaspijskigo Morzo.
+Sliek Majestyk (rodz. 12 marca 1977, um. 4 maja 2008) bōł to belgijski muzyk a producynt. Wchodzowoł we skłod a bōł zołożycielym skupiny Sliek de Zeesterre.
+anfang tzw. "zimnyj wojny". 8 stycznia - David Bowie, brytyjski piosynkorz, kōmpozytor. 9 lipca - Mitch Mitchell, angelski szlagcojger. 30 lipca - Arnold Schwarzenegger, austryjocko-amerikański kulturysta, szauszpiler a polityk. 21 września - Stephen King, amerikoński pisorz. Wielganoc: 6 kwietnia Boże Cioło: 5 czyrwca
+Małe Karłowice (pol. "Karłowice Małe", miym. "Klein Carlowitz") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Kamiynnik. We 2011 roku wieś miała 104 miyszkańcōw.
+Wielge Łōnki (pol. "Wielkie Łąki", miym. "Hillersdorf") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Fyrlōnd. We 2011 roku wieś miała 113 miyszkańcōw.
+Maria Helena Kaczyńska (rodz. 21 siyrpnio 1942 abo 1943 we Machowie (terozki Biołoruś), um. 10 kwietnia 2010 wele Smoleńska we katasztrofie polskigo prezydynckigo fligra wele Smoleńska) – żōna Prezydynta Rzeczypospolityj Polskij Lecha Kaczyńskigo, ze fachu ekōnōmistka.
+Steve Mandanda Mpidi (rodz. 28 marca 1985 we Kinszasie we Dymokratycznyj Republice Kōnga) - francuski fusbalok, kery gro na pozycyji tormōna we Olympique Marsylijo a reprezentacyje Francyji. Wygroł z reprezyntacyjōm Mistrzostwa Świata we Fusbalu 2018.
+Catonsville - census-designated place we USA, we sztacie Maryland, we hrabstwie Baltimore. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 41 567 ludzi.
+Miasto (inakszy: sztad) to ôksztołtowano bez gyszichta ôsadniczo jednostka lo keryj charakterystyczno je wielgo intynsywność stowiyńōw, mało wielość rolniczyj ziymie, miyszkańcy, kerzi robiōm poza rolnictwym (we industryji abo we usugach) a znamiynnym miejskim stylym żywobycio. We państwach kryteryja miejskości sōm roztomajte. Nojczyńści sōm to ludziowe kryteryja, abo prawno-administracyjne (miejske prawa). World-Gazetter, lista miastōw świata wyży 10 tyś. miyszkańcōw
+Ekwadōr (Republika Ekwadōra, szp. "Ecuador", "República del Ecuador") – państwo we Połedniowyj Americe położōne nad Pokojnym Ôceanem, jydno ze sztyrych państwōw, kere powstoły po rozpadzie Wielgij Kolōmbije we 1830 r. Sōnsiaduje ôd pōłnocy ze Kolōmbijōm a ôd połednia ze Peru. We skłod Ekwadōra włażom tyż Wyspy Galapagos położōne na Pokojnym Ôceanie. Miano państwa wziyło sie ôd szpanielskigo słowa ôznaczajōncygo rōwnik.
+Johann Dzierżon (pol. szrajbōng Jan Dzierżon, abo Jan Dzierżoń; miym. szrajbōng Johann Dzierzon (rodz. 16 stycznia 1811 we Łowkowicach, um. 26 października 1906 tyż sam) – ślōnski pszczelorz a farorz. Roz a kedy mianowany je "ślōnskim fatrym pszczelarstwa". Skutecznie bajstlowoł przi produkcyji miōdu, bezcuż zyskoł światowo sława. Rodźōł sie na Gōrnym Ślōnsku we bauerskij familiji. Kej mioł 10 lot pojechoł do Bryslała. We 1884 wrućōł do Łowkowic.
+Benedykt XVI, po prowdzie Joseph Alois Ratzinger (rodz. 16 kwietnia 1927 we Marktl, um. 31 grudnia 2022 we Watykōnie) – miymiecki kardynoł, we rokach 1981-2005 prefekt Kōngregacyje Nauki Wiary, 19 kwietnio 2005 na konlawe po śmiyrci papiyża Jana Pawła II wybrany na papiyża. Benedykt XVI abdankowoł 28 lutego 2013 skirz problymōw ze zdrowiym.
+Kapla () to je niywielgi krześcijōński budōnek religijny. Kaple mogōm być swobodnie stojōnce abo połōnczōne ze srogszym ôbiektym architektōnicznym. Kaple sōm budowane przi drōgach, kościołach, lazarytach, smyntŏrzach. Piyrszōm kaplōm bōł mały drzywnianny kościōł we Tours we Francyji, zbudowany we 5. storoczu ôd biskupa Świyntego Brykcjusza. Kościōł tyn bōł mianowany "Capella". We wanielickich spōlnotach, mianym "kapla" ôkryślŏ sie wiynkszość religijnych budōnkōw. Ôd słowa "kapla" wziōnło sie miano "kapelōn" ("capellanus"), "kapela" i "kapelmajster".
+Biecz - miejsko-wiejski gmin we podkarpackim wojewōdztwie, we gorlickim krysie. Mo 99,28 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwało sam 16 937 ludzi. Siedzibōm gminu je miasto Biecz, krōm kerygo we skłod gminy wlazuje tyż 10 wsi: Binarowo, Bugaj, Głymboko, Korczyna, Kympsko Grudno, Libusza, Racławice, Rożnowicy, Strzeszyn, Siitnica. Neczajta gminu Biecz
+Guerrero to je sztat we Meksyku nad Pokojnym Ôceanym. Mo 64 281 km² wiyrchu a pōmiyszkuje go 3 115 202 ludzi (2005). Jygo stolicōm je Chilpancingo de los Bravo. Neczajta sztatu Guerrero
+Ślōnskŏ Partyjŏ Regiōnalnŏ (pol. "Śląska Partia Regionalna", ŚPR) to je ślōnskŏ regiōnalnŏ politycznŏ partyjŏ fungujōncŏ we polskij tajli Gōrnego Ślōnska, to je we wojewōdztwach ślōnskim i ôpolskim. Założōnŏ 21 czyrwnia 2017, a zaregistrowanŏ 12 kwietnia 2018. Skupiŏ czōnkōw ślōnskich ôrganizacyji regiōnalnych: Ruchu Autōnōmije Ślōnska, Zwiōnzku Gōrnoślōnskigo, Ślōnskij Ferajny, Dymokratycznyj Unije Regiōnalistōw Ślōnskich, Zwiōnzku Ślōnzŏkōw, Przimiyrzŏ Ślōnskigo a niyznŏleżnych i lokalnych działŏczy. Mŏ siydzibã we Katowicach, a terŏźnie ônyj liderym je Henryk Mercik. 2018 – 54 092 gosōw (3,10%) 2018 – 4034 gosōw (1,13%) partiaslaska.pl
+Babio Gōra (słow. "Babia hora", pol. "Babia Góra", "Diablak", madź. "Babia gura", miym. "Teufelspitze") – nojwiynkszo gōra Żywieckego Beskidu a słowackigo Ôrawskigo Beskidu a tyż cołkich Zachodnich Beskidōw. Je wysoko na 1725 metry. Babio Gōra je tyż nojwiynkszym wiyrchym ôbok Tatrōw. Geōgraficzniy położōna je na Ôrawie, a bez wiyrch przebiygo granica polsko-słowacko. Na wiyrch prowadzōm polske a słowacke cesty (piyrsze we 1894). Samo gōra je fest popularno wśrōd turystōw - downij kole wiyrchu stoło turystyczne schrōnisko (wybudowane we 1905 bez Beskidenverein), nale dzisiej niy istnije. Pod gōrom bōło polske schrōnisko na Markowych Szczawinach ze 1906 - dzisiej na jego placu je nowy ôbiekt. Z Babiej Gōry je wielgo panorama na polske a słowacke Beskidy a Tatry. Na Babiyj Gōrze sōm tyż dwa dynkmale - słowacki (uo papieżu), a madziarski ze XIX stolecio. Ochrōna przirody. Położono je we polskym Babiōgōrskym Parku Narodowym ("Babiogórski Park Narodowy") a słowackym rezerwatym "Chránená krajinná oblasť Horná Orava".
+Piyramidy we Gizie to je kōmpleks piyramid, co sōm na Plaskatowyżu Giza we Wielgim Kajirze we Egipcie. Nŏleżōm do ônego: Wielgŏ Piyramida, Piyramida ôd Chefrena i Piyramida ôd Mykerinosa, społym ze pobliskimi ôbiektami a Wielgim Sfinksym. Wszyjske ôbiekty bōły zbudowane we ôkresie reskyrowaniŏ ôd sztwŏrtyj dynastyje Antycznego Egiptu, pōmiyndzy rokami 2600 a 2500 p.n.e. Społym ze Memfis, kōmpleks je wpisany na wykŏz World Heritage Sites ôd UNESCO ôd 1979 roku.
+Polsko, Polsko Republika (, IPA: /ˈpɔlska/) – państwo we szczodkowyj Ojropie, nad Bałtyckim Morzym. Je we dorzyczu Wisły a Ôdry. Stolicōm państwa je Warszawa. Noleży do Ojropejskij Unije, Sztrefy Schengen, Ôrganizacyje Zjydnoczōnych Norodōw, NATO a inkszych miyndzynarodowych ôrganizacyjōw. Miano. Miano "Polsko" je używane ôd XI stolecia. Pochodzi ôd miana słowiańskego plymiōna Polanōw kerzy miyszkali we Wielgopolsce. Dawnyj używano łacinskych mianōw "terra Poloniæ" – Polska ziymia lub tyż "Regnum Poloniæ" – Polske Krōlestwo. Gramatikowo miano "Polsko" ("Polska") składo sie ze dwōch tajli: rdzynia pol (uod „pole”), co ôznaczo ôtwarto przestrzyń lub tyż uprowne pole a przymiotniykowego formantu "-ska". Tyn formant je charakterystyczny dla słowiańskych a polskych mianōw przestrzynnych a miejscowych. Końcōwka wystympuje tyż we rodzimych mianach innych słowiańskych państwōw, np. Czesko Republika – "Česko", Słowacyjo – "Slovensko", Chorwacyjo – "Hrvatska". Gyszichta. Piyrsze znoki pojawienio sie czowieka we Polsce ôddykniynto we ôkolicach Wielgich Kōńczycōw na Ślōnsku Cieszyńskim (uokoło 800 tyśōncōw lot tymu) a we ôkolicach Strzygōnia na Dolnym Ślōnsku (bōły tam kamiynne werkcojgi ze uōn. 500 tys. lot tymu). Jako symboliczny anfang państwowości polskej uznowo sie jeji krzest, kery kśōnże polski Miyszko I dostoł we 966 roku. We granicach polskego kreju pode włodaniym Mieszka I były: Wielgopolsko, Mazowsze, tajla Pōmorza ze Gdańskem, Ślōnsk a Małopolsko. Piyrszym władcōm Polski, kery został koronowany, był syn Meszka I – Bolesław Chrobry. Bolesław przikuplowoł ku Polsce Łużyca, Morawa, Słowacyjo a Czerweńske Grōdy. We lotach 1010 a 1017 miymiecki kajzer Hajnel II Świynty napadoł na zachodnio tajla polskeho Ślōnska. We 1038 kśōnże czyski Brzetysław I napodł a prziłōnczōł tajla Ślōnska po lewyj zajcie Ôdry do Czechōw. Niyskorzi po 12 lotach krōl Kazimiyrz I Ôdnowiciel zdobōł zaś cołki Ślōnsk lo Krōlestwa Polskego. Do 1106 roku bōło wiela wojyn Polski ze Czechōma, potym s miymieckim cesarzym Hajnlym V. We 1138 testamynt Bolesława Krziwoustego napoczōn ôztajlowanie dzielnicowe Polski. Ślōnsk a lubusko ziymie dostoł jigo nojstarszi syn Władysław II Wygnaniec, Mazowsze dostoł Bolesław IV Kandrzawy, a zachodnio Wielgopolske dostoł Miyszko III Stary. 4 lipca 1569 we Lublinie Polsko a Litwa utworziły państwo Rzeczpospolita Ôbojga Norodōw. We latach 1648–1657 na Ukrajinie trwało powstania przeciwko Rzeczypospolityj. Uod 1795 Polska bōła pod zaborōma, a jeji terytoryjōm potajlowano miyndzy Rusyjo, Austrijo a Prusy. Ôd 29 listopada 1830 do 23 października 1831 trwoło powstanie listopadowe a ôd 22 stycznia 1863 do października 1864 trwoło powstanie styczńjōwe przeciwko Rusyji. Samostanowiyniy ôdzyskoła ôd Miymcōw a Austro-Wynger po kōńcu I wojny światowyj 11 listopada 1918. 1 września 1939 przez angrif Miymcōw na Polsko ôzpoczyła sie II wojna światowo. 17 września na Polsko ruszył Sojusz Socjalistycznych Sowieckich Republik. Warszawa kapitulacyjowało 28 września. Do 1945 Polsko było pod ôkupacyjōm miymieckōm. Ôd 1 do 3 października 1944 trwało powstanie warszawske. 1945–1989 bōł sam ôkres, kej u władzy bōły kōmōnisty, 1952–1989 mianowoło sie to Polsko Ludowo Republika. Ôd 1989 zaś ustrōj dymokratyczny. Ôd 1 moja 2004 Polsko je człōnkem Ojropejskij Unije. Geografijo. Polsko zajmuje 9. miejsce we Ojropie pod wzglyndym placu (312 696 km²) a 8. pod wzglyndym liczby ludzi (38 386 000). Na świocie Polsko zajmuje 69. miejsce pod wzglyndym placu a 36 pod wzglyndym liczby ludzi. Cołkowito dugość lōndowyj granicy Polski wynosi 3071 km. Dugość wybrzeża polskego wynosi aże 440 km. Nojwiynkszo gōra Polski sōm Rysy (2 499 m n.p.m.) we Tatrach. Polsko granica mo nastympujōncymi państwami: na zachodzie: (467 km) na połedniu: (796 km) (541 km) na wschodzie: (535 km) (418 km) na pōłnocy: (104 km) (ze ôbwodym kaliningradzkym, 210 km) a bez granica morsko (granica jedzinyj ekōnōmicznyj sztrefy) s Danijōm a Szwecyjōm. Podzioł administracyjny. Ôd 1 stycznia 1999 Polsko podzielōno je na: 16 wojewōdztw 380 krysōw, we tym: 66 grodzkich 314 ziymskich 2477 gminōw, we tym: 302 miejskich 638 miejsko-wiejskich 1537 wiejskich
+Skryszōw (pol.: "Skrzyszów") – wieś położōno we połedniowo-zachodnij Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie, we wodzisławskim krysie, we gminiy Godōw. Skryszōw położōny je na połedniu ślōnskigo wojewōdztwa. Leży na Rybnickym płaskowyżu, kery je tajlōm ślōnskij wyżyny. We 2008 miyszkało sam 3429 ludzi. Bez teryn wsi je budōwano autobana A1. Gyszichta Skryszowa. Skryszōw bōł założōny we roku 1286 - 25 lutygo biskup krakowski Poulek s Przemankowa wystawiōł wōjtowi bytōmskimu dokumynta lokacyjne na założyniy podug miymieckigo prowa dziedziny Cressowica (Skryszōw). Wioska założōno na 30 łanach kmiecych. Wystawiōne we 1301 roku bez ksiyncia raciborskigo dokumynta stanowiyły, iże Skryszōw je we ksiynstwie raciborskim, a jigo właściciel to je rycerz Adam ze Skryszōwa. przedszule podstawowo szula im. Karola Miarki gimnazyjo im. Powstańcōw Ślōnskich Szport. We Skryszowie dzioło ôd 1932 klub szportowy LKS "Gwiazda" Skrzyszów, kery mo sekcyjo fusbalowo (terozki gro we klasie ôkryngowej) a ôd 1957, sekcyjo tynisa stołowygo (terozki gro we III lidze). Zajta Zespołu Szulōw we Skryszowie
+Dystans Levenshteina - nōmerowo miara, kero pado jak fest rōżne sōm dwa wyrazy w tyn sposōb, aże je liczōno jako minimalno wielość potrzebnych ôperacyji coby ze jednego wyrazu zbajstlować drugi. Ôperacyjōma sam mogōm być ino: wciepanie litery, wyciepanie litery, lebo pōmiana litery na inkszo. Dystans Levenshteina może być stosowany we kōmputerowych korektorach pisanego tekstu abo do znajdowanio duplikatōw we bazie wyrazōw. Wprowadźōł ja Wladimir Lewenstein we 1965. Bajszpile. codice_1
+Fest Radyjny Piosynki ABU 2015 - trzeciyŏ edycyjŏ Festōw radyjnych piosynki ABU, ôrganizowanych bez ABU. Ajnfachowŏ bŏł to kōnkurs ôdbywajōncy siy co 2 roki,nale tyn format pomiyniyōnŏ. Fest miŏł plac we miyściy Jangōn we Mianmie 29 mŏjã 2015. 17 piosynek ôstŏłŏ dōne do ôrganizatorōw, nale ino 10 piosynek s 9 krejōw ôstŏły ukozōne we feściy. Gospodŏrz Mianma miŏł swōj debiut. Lokacyjŏ. Fest miŏł miyjsce we , Mianma. Kreje kere brŏły udziŏł. 17 krejōw brŏłŏ udziŏł we feściy. Mianma, Malediwy a Palestyna debiutowały we tym roku. Wietnam a Indōnezyjŏ wrōciyły nazŏd do kōnkursã po niyôbycnościy we 2014 roku. Nale Australijŏ a Iran niy wziyły udziŏł we kōnkursiy. Piosynki podōne we tabeli bŏły we finŏle festu. Niy zakwalifikowōne. Kreje kere siy niy zakwalifikowŏły Niyzdŏrzōne wystympy. Skuli roztomajtych powodōw te kreje siy wycofŏły s konkursã. Ôficyjnŏ zajta Festōw ABU<br> ;
+Howard Phillips Lovecraft (rodz. 20 siyrpnia 1890 we Providence, um. 15 marca 1937 we Providence) – amerikański pisoř, autor kśōnžek ze zorty fantasy a rōmanōw grozy, kere cuzamyn twořōm fikcyjno mitolōgijo Cthulhu. Je jednym s prekursorōw zorty science fiction, do kerych wkludzou fikcyjne istoty s tyj mitolōgije. Inkše znōme motywy s jygo twōrčości to postać klepńōnygo Araba, Abdula Al-Hazreda, kery napisou bluźnierčo ksiynga pode titlym "Necronomicon", we keryj je spisano wiedza ô pradawnych bōstwach, jake downij řōndziuy na Ziymie a terozki čekajōm na momynt coby powrōcić. Bez dugi čos uwožano, aže "Necronomicon" richtig istnieje, a som Lovecraft dugo tymu niy zapřečou, nale na kōniec we jydnym s brifōw přiznou aže je to fikcyjo. Nale powstouo nawet pora kśōnžek pode tym titlym, pisanych bez inkšych pisořy abo bez fanōw Lovecrafta. Akcyjo rōmanōw Lovecrafta nojčyńścij dzieje sie we Nowym Ynglandzie, kery je we nich předstowiany kej kraina fest groźno a pouno mročnych tajemnicōw a magije, heimat lo pradawnych kultōw. Motywy s jygo rōmanōw a powiarek sōm čynsto ôbecne we kultuře, powstoua tyž mynga adaptacyjōw radyjowych a filmowych jygo dzieu. "The Case of Charles Dexter Ward" "The Doom That Came to Sarnath" - 1919 "At the Mountains of Madness" - 1931 "The Quest of Unknown Kadath" "The lurker at the threshold" - Howard Phillips Lovecraft & August Derleth "The Call of Cthulhu" - 1926 "The Shadow over Innsmouth" "The Colour of the Space" "The Whisperer in the Darkness" "The Ghost of the Darkness" "The Dunwich Horror" "The Music of Erich Zann" "The Hound" "The Picture in the House" "The Thing on the Doorstep" "In the Vault" "The Temple" "The Lurking Fear" "The Tomb" "The Outsider" "The Shunned House" "Cool Air" "He" "The Dreams in the Witch House" "Pickmans Model" - 1927 "Herbert West - Reanimator" "The Rats in the Walls" "Dagon" "The Transition Of H.P. Lovecraft: The road to madness" "Fungi from Yuggoth" The H.P. Lovecraft Archive
+Krystyna Maria Bochenek, s dōma Neumann (rodz. 30 czyrwca 1953 we Katowicach, um. 10 kwieciynia 2010 we Smoleńsku) – dziynnikarka a polityk, synatōr V, VI a VII kadyncyje polskigo Senatu. Ōkōńczōła filolōgijo polsko na Ōniwersytecie Ślōnskym. Ôd 1976 je dziynnikarkōm Radyja Katowicy. Synatōrym zostawoła s list Ōnije Wolnoście a Platformy Ôbywatelskij. Zginōła we katasztrofie polskigo prezydenckigo fligra we Smoleńsku‎.
+Mangoilustrowany rōman abo light novel (ライトノベル raito noberu) - japōnskŏ stylizowany rōman ze ilustracyjami mangowymi. We Japōnije gŏdŏ siy na to skrutym ranobe (ラノベ) . Popularne mangoilustrowane rōmany sōm ciyupane na anime.
+Canepa – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy San Marino. San Marino (miasto) Cà Berlone Casole Castellaro Montalbo Murata Santa Mustiola
+Karel Gott (rodz. 14 lipca 1939 we Plzeň, um. 1 października 2019 we Pradze)) - czeski piosynkorz, uznowany za nojbarzi znōmygo we geszychcie. 41 rozōw dostoł nadgroda Złotygo abo Czeskigo Słowika. Przez 50 rozō dostoł nadgroda skirz nojlepij przedowanych albumōw (platinowo płyta, złoto płyta atp.) Podug roztomajtych szacowańōw, przedoł 30-100 mln płytōw. Bōł tyż malyrzym. Ôficjalno neczajta Biografijo we Allmusic.com
+2 krysy we Polsce: Grodziski krys (mazowiecke wojewōdztwo) Grodziski krys (wielgopolske wojewōdztwo)
+Grupa - we matymatyce je to para zbajstlowano ze skuplowanio myngi (formula_1) a dwuargumyntowego dziołanio (formula_2) cuzamyn, przi czym prawe muszōm być take regle: Jak formula_3 a formula_4 sōm elemyntōma ôd formula_1, to tyż formula_6 je elemyntym ôd formula_1. Dziołanie jest asocjatywne: formula_8, przi czym formula_3, formula_4, formula_11 noleżōm do formula_1. Je taki elemynt formula_13 we formula_14, aże: formula_15 lo kożdygo elemyntu formula_16 we formula_14. Elemynt formula_13 mianujymy "neutralnym". Lo kożdygo elemyntu formula_16 we formula_14 do sie znojść elemynt formula_21, kery tyż noleżi do formula_1 taki, aże: formula_23. Elemynt formula_21 mianujymy "uodwrotnym" abo "inwersyjōm ôd formula_16". Jeli krōm tygo prawe je: formula_26 lo kożdych elemyntōw formula_27 ôd formula_1 to grupa tako mianowano je "abelowōm". Grupa je szrajbowano zauobycz we postaci formula_29 kaj formula_1 je myngōm, a formula_2 dziołaniym. Roz a kedy używany je szrajbōnek formula_32, kaj formula_13 je neutralnym elemyntym a formula_21 ôdwrotnym. Tajla matymatyki, ftoro bado własności grupōw to teoryjo grupōw. Piyrszym co doł anfang tymu pojyńciu bōł Évariste Galois we 1830. formula_35, kaj formula_36 je myngōm cołkowitych nōmerōw a formula_37 dodowaniym. Neutralny elemynt: formula_38 Lo kożdygo formula_39 ôdwrotnym elemyntym je formula_40. formula_41, kaj formula_42 je myngōm realnych nōmerōw a formula_37 dodowaniym. Neutralny elemynt: formula_38 Lo kożdygo formula_39 ôdwrotnym elemyntym je formula_40. formula_47, kaj formula_48{formula_49}, a formula_2 je takim dziołaniym, aże wert dziołanio formula_6 je resztōm ze tajlowanio bez formula_52 ilorazu formula_3 i formula_4. Na tyn przikłod formula_55. Neutralny elemynt: formula_56 Lo formula_56 ôdwrotnym elemyntym je formula_56 Lo formula_59 ôdwrotnym elemyntym je formula_60 Lo formula_60 ôdwrotnym elemyntym je formula_59 Lo formula_63 ôdwrotnym elemyntym je formula_63 Diederowo grupa lo kwadratu (fachowo szrajbowano formula_65): Ji mynga mo wszyjske mogebne symetryje kwadrata, a dziołanie je kōplowaniym tych symetryjōw tak, aże lo formula_66 (kaj formula_67) formula_11 je symetryjōm zbajstlowanōm bez zrobiyniy nojsamprzōd symetryji formula_3, potym formula_4 na kwadracie. Tako grupa mogymy zapisać kej: formula_47, kaj formula_48{formula_73}. Neutralnym elemynt: formula_74 Inwerysjo ôd kożdygo elemyntu pokozano je we tabōli niżyj:
+Andrés Iniesta – (wym. anˈdɾes iˈnjesta luˈxan, rodz. 11 moja 1984) – szpanelski fusbalok na pozycyje pōmagera. Sztyry rozy wygroł UEFA Champions League (2005/2006, 2008/2009, 2010/2011, 2015/2016), roz Mistrzostwo Świata (2010), a dwa rozy Mistrzostwo Ojropy (2008, 2012). Kariyra napoczōn kej juńōr we manszafcie Albacete Balompié, a ôd 2002 gro cołki czas we FC Barcelōnie.
+Swobodny Sojusz Ojropejski (ang. "European Free Alliance", fr. "Alliance libre européenne", pol. "Wolny Sojusz Europejski" , nosi tyż miano "Ojropa Stu Fan") – ojropejski sojusz partyji politycznych, kere chcōm autōnōmiji abo państw lo swych nacyji. W tym sojuszu je tyż Ruch Autōnōmije Ślōnska. Zajta Swobodnygo Sojuszu Ojropejskigo
+Tatarskŏ gŏdka - ałtajskŏ gŏdka s familije tureckich gŏdek s tajli kipczakskich gŏdek użiwanŏ bez Tatarōw, ôficyjnŏ gŏdka Tatarstanu.
+Seyðisfiörður – miasto we wschodnij Islandyji, na kōńcu fiorda ô tym samym mianie. Ze trzech strōn ôtoczōne bez wzniysiynio nauobkoło fiorda, we becyrku je kupa wodospodōw. Je sam jydno ze wożnijszych hawynōw morskich na wschodnim wybrzeżu Islandyje - hawyna rybacko a przistań prōmowo, s keryj idzie przekludzić sie s autym ku Daniji (Hanstholm) abo na Faerske Wyspy (Thorshavn). Zołożōne jako ôsada ôd Norwygōw we 1848.
+Langnau im Emmental - gmin we Szwajcaryji, we kantōnie Berno, we krysie Emmental. Mo 48,5 km² wiyrchu a podug danych ze 21015 roku pōmiyszkiwało sam 9154 ludxōw. Neczajta Langnau im Emmental
+Godka griko to je ôjczysto godka lo Italogrekōw, kerzi pōmiyszkujōm połedniowo Italijo (Kalabryjo a Apulijo). Terozki mo ōng. 20 tyś. używaczōw. Pochodzi uōna bezpostrzednio ôd doryckigo djalektu klasycznyj greckij godki. Mimo, iże bez stolecia ajnflus na uōna godka miała łacina a niyskorzi italsko godka, je uōna do terozki zrozumiało lo ludzi kerzi wiedzōm grecko godka. Ôd greckij godki ôdrōżnio sie tyż tym, aże je pisano we łacińskim abecadle. Portal ôd używaczōw godki griko
+Dżahilijja (ar. جاهلية) – we islamie miano ôkresu przed przijyńciym bez Arabōw nauczanio Mahōmeta a wiary we Allaha. Miano te przekłodo sie dosłowniy jako "czas niyświadōmości" abo "czas ciymnoty".
+XIX stolecie • XX stolecie • XXI stolecie 1993 « 1994 « 1995 « 1996 « 1997 « 1998 » 1999 » 2000 » 2001 » 2002 » 2003 22 kwietnia - powstoł Ojroregiōn Ślōnsk Cieszyński 5 czyrwca - we Polsce pōmiyniono administracyjny tajlōng ze 49 na 16 wojewōdztwōw. Tusty sztwortek: 19 lutygo Ôstatki: 24 lutygo Popielec: 25 lutygo Niydziela Palmowa: 5 kwietnia Wielgi Szwortek: 9 kwietnia Wielgi Piōntek: 10 kwietnia Wielga Sobota: 11 kwietnia Wielganoc: 12 kwietnia Pyńdziołek Wielganocny: 13 kwietnia Boże Cioło: 11 czyrwca
+SK Sigma Olomouc to je klub ze Czeskij Republiki, kery gro we Olmicu, we 1. lidze. Powstoł we 1919 roku, a jego miano tedy bōło "FK Hejčín Olomouc". Swoje szpile gro na Stadjōnie Andrōv, na kery wlyzie 12 072 ludzi. Ôficjalno zajta SK Sigma Olomouc.
+Ponferrada - miasto a we Szpaniji, we autōnōmicznyj spōlnocie León. Ôstrzodek industryje.
+Ferenc Puskás, po prowdzie Ferenc Purczfeld (rodz. 1 kwieciynia 1927, um. 17 listopada 2006 we Budapeszcie) – madziarski fusbalok a tryner, we reprezyntacyji Madziarōw we fusbalu chopōw groł jako pomager. Bōł lewoszłapy. Nojwiynksze sukcersy mioł we 50. rokach kej kapitōn "złotyj jedynostki". Po powstaniu na Madziarach we 1956 roku wyjechoł do Szpaniji. 1943-1949 Kispest (177 szpili , 187 torōw 1949-1955 Honvéd Budapeszt (164 szpile, 165 torōw) 1957 Espanyol Barcelōna (gość) 1958-1966 Real Madrid (182 szpile, 157 torōw) Klubowo kariera. Cuzamyn: 523 szpile, 509 torōw 1945-1956 Reprezyntacyjo Madziarōw we fusbalu chopōw (85 szpili, 84 tory) 1961-1962 Reprezyntacyjo Szpaniji we fusbalu chopōw (4 szpile, 0 torōw)
+Astana (Kaz. "Астана"), do 2022 Nur-Sułtan - stolica Kazachstanu ulokowano we akmolskim ôbwodzie nad rzykōm Iszim. Miasto bōło zołożōne we 1830. roku pod mianym Akmoły.
+Henryk Michał Jaroszewicz (nar. 1974 we Glywicach) to je ślōnski gŏdkoznawca, socjolingwista i szpecyjalista ôd gŏdek połedniowosłowiańskich. Dŏchtōr habilitowany nauk humanistycznych, adiunkt Instytutu Filologije Słowiańskij Wydziału Filologicznego Uniwerzytetu Wrocławskigo. Biografijŏ. Narodziōł sie we 1974 roku we Glywicach. We 1995 roku skōńczōł Technikōm Banowe we Glywicach, a we 1999 roku Uniwerzytet Ôpolski we Ôpolu. Na ôpolskij uczelni ôbrōniōł robotã dŏchtōrskõ "Nowe tendencje normatywne w standardowych językach chorwackim i serbskim" (2003) (). Bōł asystyntym, a potym adiunktym w Katedrze Slawistyki fungujōncyj w rōmach Instytutu Filologije Polskij na Wydziale Filologicznym Uniwerzytetu Ôpolskigo. Ôd 2001 do 2004 roku wykōnowoł funkcyjõ lektora i wykłŏdowcy polskij gŏdki na Uniwerzytecie we Zagrzebiu. Ôd 2005 roku je zwiōnzany ze Uniwerzytetym Wrocławskim, kaj we 2017 roku dostoł stopiyń dŏchtora habilitowanego dziynki mōnografije "Derywacja frazeologiczna w języku polskim i serbskim" (). Terŏźnie je zatrudniōny na stanowisku adiunkta we Instytucie Filologije Słowiańskij na Wydziale Filologicznym Uniwerzytetu Wrocławskigo. Je socjolingwistōm, syrbokroatystōm, polōnistōm, autorym sztyrech mōnografije jak ty�� przeszło trzidziystu artykułōw naukowych i rozdziałōw mōnografije. Ôd 2019 roku publikuje felietōny popularnonaukowe na ślōnskim portalu internetowym Wachtyrz.eu. Podszukuje terŏźnõ historyjõ gŏdek połedniowosłowiańskich i zachodniosłowiańskich, zajmuje sie politykōm gŏdkowōm i ekologijōm gŏdkowōm, dŏwŏ pozōr na pogranicza gramatyki i frazeologije. Publicznie deklaruje przinŏleżność do ślōnskij nacyje. Miyszkŏ we Lignicy, je żyniaty a mŏ trōjkã bajtli. Je czōnkym Stŏwarziszyniŏ Ôsōb Nŏrodowości Ślōnskij. "Nowe tendencje normatywne w standardowych językach chorwackim i serbskim" (Ôpole 2004). "Jugosłowiańskie spory o status języka serbsko-chorwackiego w latach 1901-1991" (Wrocław 2006). "Прилози историји српскохрватског језика" (Београд 2012). "Derywacja frazeologiczna w języku polskim i serbskim" (Wrocław 2016). "Literacko-jynzykowŏ erbowizna Gōrnego Ślōnska – in spe", (w:) „Kiedy umrze ślōnsko gŏdka”, red. M. Musiał, M. Rosa, Katowice, 2019, s. 85-91, "Rozwój języka Górnoślązaków w XXI wieku. Szkic socjolingwistyczny", „Zeszyty Łużyckie”, LIII, 2019, s. 25-42, "Krytyka prób emancypacji śląszczyzny. Płaszczyzna prawno-ustrojowa, społeczno-polityczna i personalna", „Slavica Wratislaviensia”, CLXIX, 2019, s. 137-166, "Czy można mówić o istnieniu śląskiego języka literackiego? Współczesny uzus gramatyczno-ortograficzny literackiej odmiany etnolektu śląskiego", (w:) „Area slavica 3. Jazyk na hranici – hranice v jazyku”, red. I. Bogoczova, Ôstrawa, 2020, s. 175-184. Publikacyje ôd Henryka Jaroszewicza we Google Books
+Daikaiju (szrajbowane "DaiKaiju") - muzyczno skupina kero gro insztrumyntalno muzyka ze zorty surf rok ze ajnflusym metalu. Założōno we zima 1999 we Huntsville. Secret-man (gitara) Blast-man (szlagcojg) Ace-man (gitara) Battle-man (basowo gitara) "Monster Surf", EP, luty 2001 "Little Darlin", 2001 "The Phasing Spider Menace", EP, luty 2002 "Overture", kwieciyń 2003 "Daikaiju", 2005 "Phase 2", 2010 "Double Fist Attack", singel, 2013 "Spiral Serpent Strike", 2014 Neczajta skupiny
+Maruszewo - prziśōłek we Polsce, we wielgopolskim wojewōdztwie, we leszczyńskim krysie, we gminie Rydzyna.
+Tusty sztwortek to je świynto ôbłażōne we krześcijańskim kalyndorzu. Dozwolōno je wuōnczas przepadzitość, bestōż we uōn dziyń kupa ludzi żere kreple abo chrustki. Tusty sztwortek je ruchōmym świyntym, uōnygo data znoleży ôd daty Wielgijnocy.
+Wino (traube, winorośl, winorad łac. "Vitis vinifera") – zielina, kerŏ je pnōnczym, kere je siŏne na wszyjskich kōntynyntach świata ôkrōm Antarktydy. Zielina ta ôstała udōmowiōnŏ bezma we Myńszyj Azyji a na Kaukazie. Wino je postrzōd ludzi znane ôd ōngyfer 6000 do 7000 lŏt. Ze ôwocōw wina (winogradōw) robi sie mocka spożywczych artikli, cum bajszpil wino (napŏwek) a winogradowy zŏft.
+Wapyn Gōrnych Świyrklanōw przedstowio robotnika we kłobuku a czornym ôbleczyniu, kery dzierzy we rynku łopata, a za nim stoji wiejski dōm. Taki wapyn ôstoł sie pojawiōny we 1835 roku, na sztamplu ze dokōmyntu, kery je przechowowany we archiwōm rybnickigo starostwa.
+Koblōw (czesko godka: "Koblov", miymiecko godka: "Koblau") je bōło wieś wele Landka we Czeskij Republice. Terozki je tajlōm dziylnice Ślōnsko Ôstrawa. Miōno wywodzi sie ôd placu kaj wyposały sie krowy a kery bōł rozlygowany miast Koblowa. Piyrsze pisemne spōmniyniy ô Koblowie je ze 1377 zy miymieckich dokōmyntōw, kere pisali erby fyszta Mikuláša II, kere tajlowały miyndzy sia Ôpawske Kśōnżynstwo. Koblōw erbnōły tedy (do kupy ze landeckim miastym) fyszty Václav a Přemek. Duge podszukōnki pokozały, co ludzie żōli sam już zawczasu. Podszukowocze nolyźli sam miecz ze łużyckij kultury a godajōm, co je uōn na 2 000 rokōw stary. Miecz tyn nolyźli we nanosach Ôdry. We 1742 po przegranyj wojnie ô Ślōnsk, ta dziydzina erbnyli Prusy. Niyskorzi (we 1846) Koblōw kupioł sie Salomon Mayer Rothschild. Aże do poczōnku XIX stolecio Koblowiany robiyli ino we roli. Ôdmiana przilozła tedy, kej ôdkryli, co sam je wōngel. Napoczyno sie to we 1803 a aże do dzisio ciyrzpi Koblōw ôd ślatowanio ziymiōw bez festylne fedrowaniy. Ôde 1920 Koblōw naloz ôstoł tajlōm Czechosłowacyje. Przed drugōm światowōm wojnōm wiynkszość ludzi miała sie za czesko norodowość, atoli we majowych wyborach ze 1938 roku dwie trzecie absztimowało za Sudetomiymieckōm Partyjōm. Take festylne poparciy lo Miymcōw bōło bez intensywno germanizacyjo wsi, kero wynikła ze włōnczynio Koblowa do Prusōw. Po Umołwie ze München ze 10 października 1938 Koblōw ôstoł sie tajlōm Trzeciego Rajchu, co bōło pozytywne lo wiynkszości miyszkańcōw. Dziydzina bōła ôswobodzōno ôd Czyrwiōnyj Armije 30 kwietnia 1945. Kole ślatowanio ziymiōw mo na dziydzina tyż negatywny ajnflus fedrōnek szczyrku, kery trwo ôd 1957 roku. Koblōw przikuplowano do Ôstrawy 6 kwietnia 1976.
+Dolnŏ Dōmbrōwka (pol. "Dąbrówka Dolna", miym. "Königlich Dombrowka") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we namysłowskim krysie, we gminie Pokōj. We 2011 roku wieś miała 226 miyszkańcōw.
+Chińskŏ gŏdka – grupa gŏdkŏwa ze Sino-tybetańskij familje gŏdkŏwyj. Stōndardŏwŏ gŏdka chińskich gŏdek je Stōndardŏwŏ mandaryńskŏ gŏdka. Używo chińskego szrajbōnka
+Logogram (gr. "logos" „słowo”   gr. "gramma" „plynskyrz, znak”) – znak abo symbol reprezyntujōncy słowo bydź wyrażynie. Używane były we antycznych systymach pisaniŏ (bp. hieroglify). Logo
+Hymn miyndzynŏrodowyj gŏdki spōmocnyj ido bōł napisany ôd Sten Liljedahla na melodyjõ La Espero – hymnu esperanto, co go skōmpōnowoł Belg Félicien Menu de Ménil. Słowa hymnu. <poem>Yen ni venas mikra Idistaro kun ideo bel e praktikal, por montrar ad obstinem homaro maxim bona verko mondlingual, Lernez Ido simpla e sparema nam stranjera lingui desfacil esas nur obstakli disipema, qui impedas agi plu fertil. Helpez do per honoroz kombato, frati sur la tero sospirant, al felica e vinkoza fato, quan meritas linguo unigant ! Vivez Ido, nia grand idolo, kom la vera linguo futural ! Brilez stelo, nia kar simbolo, klare tra la mondo unesal !</poem>
+Perkusyjne insztrumynty – insztrumynty muzyczne, kerych klang wytwarzo sie bez uderzynie we insztrumynt abo jigo tajla, a niyskorzi ji drganie. Insztrumynty perkusyjne mogōm być: idjofōnōma - zdrzudłym klangu je cołki insztrumynt lb. crash membranofōnōma - zdrzudłym klangu je napiynto membrana lb. werbel
+Amfityjater – ôdkryto aryna ô ksztołcie elipsy abo koła, ôtoczōno - ôbycznie wznoszōncymi sie schodkowo - zicōma do widzōw a przeznaczōno do publicznych pokazōw, downij m.in. walk gladjatorōw, walk s dzikymi zwiyrzyntōma, nałmachiji, a terozki muzyki, tyjatrōw a inkszych.
+Browar Bomonti we Kōnstantynopolu – bōł to piyrszy browar we Ôsmańskim Impyrium kery produkowoł biyr modernymi metodami. Piyrszy moderny browar we Ôsmańskim Impyrium ôstoł założōny bez szwajcarskich bracikōw Bomonti we dzielnicy Kōnstantynopola Feriköy we roku 1890, atoli we 1902 roku przekludzili ôni swōj browar do inkszyj dzielnicy dystryktu Şişli, kerŏ to je do dzisiej mianowana jako Bomonti, skuli dŏwnego browaru. Chociŏż bracikowie Bomonti niy byli piyrszymi kerzi przedŏwali biyr we ôsmańskim Kōnstantynopolu, to byli ôni piyrszymi, kerzi we tym sztadzie założyli modernõ fabrikã a kōnkurowali ze markami biyru importowanymi do Ôsmańskigo Impyrium ze Zachodnij Ojropy. Wele browaru były tyż biyrowe zygrody, w kerych to kōnzumynty piyli biyr ôd bracikōw Bomonti. Piyrszy moderny browar we muzułmańskim Ôsmańskim Impyrium doł anfang nowyj kulturze szpasu we ôsmańskich sztadach. We 1912 roku browar bracikōw Bomonti połōnczył sie ze lōndōńskim browarnym sztamgyszeftym Nectar Brewery Company Limited, kery założōł swōj browar tyż we Kōnstantynopolu dziewiytnŏście lŏt po bracikach Bomonti we 1909 roku. Miano ôd nowego, browarnego sztamgyszeftu we Kōnstantynopolu to było Bomonti-Nectar Combined Beer Factories Company.
+Bergambacht - downy gmin we Niiderlandach, we prowincyji Połedniowo Holandyjo. Mioł 38,18 km² wiyrchu a podug danych ze 2014 roku pōmiyszkiwało sam 10 016 ludzi. 1 stycznia 2015 przikuplowano do gminu Krimpenerwaard.
+Kora Jackowska, po prowdzie: Olga Aleksandra Sipowicz (s chałpy Ostrowska, po piyrszym chopie Jackowska, rodz. 8 czyrwca 1951 we Krakowie, um. 28 lipca 2018 we Bliżowie) – polsko śpiywoczka rokowo, we lotach 1976–2008 solistka we skupinie Maanam.
+Zolycki – forma rzykanio za umartych, kero polygo na wyčytywaniu jejich mian. Wystympuje ōuna we Kościele řimskokatolickim. Tradycyjo ta wywodzi sie ôd ôdčytywanio s dyptykōw mian žyjōncych biskupōw, darčyńcōw Kościoua, a tyž umartych świyntych, co robiōno podčas liturgije rychtowanio darōw. We zouožyniu miou to być ziymski ôdpowiednik "liber vitae" - "ksiyngi žycio", prowadzōnyj bez Pōnbōčka we niebie. Niyskoři niy wymiyniano juž wšyjstkich mian, yno pora, kere bōuy wskazane ôdprowiajōncymu mša, co mianowano "mementa" (wspōmniynio). Terozki ôdčytywaniy dugich list mian stosuje sie nale na anfangu mšy, kej intyncyje mšalne, abo při inkšych ôbřyndach. We intyncyje umartych, kerych miana škryflo sie na kartkach zolyckowych, ôdprawiano je Mša Świynto we Zaduški, abo we koždy piyršy pyńdziouek mieśōnca (mša ročno). Podug wiary katolickij, mša we intyncyje umartygo je lo niygo nojcynniyjšym darym. Artikel ô zolyckach (we polskij godce)
+Faborka Möbiusa to je dwuwymiarowo zwarto topologiczno roztōmajtość kero fōnguje we trziwymiarowyj przestrzyni. Jeji charakterystycznōm cechōm je to, iże mo ino jydna strōna - idzie przelyźć na jeji drugo strōna bez przełażynio bez rant. Idzie ja zrobiyć bez sklejyniy gurta kōńcōma "na ôpy". Sklejyniy ranta faborki Möbiusa, kerygo niy idzie zuōnaczyć we trziwymiarowyj przestrzyni, dowo flaszka Kleina. Faborka ôpisali miymiycki matymatiker August Ferdinand Möbius a Johann Benedict Listing we 1858 roku.
+Gynstość zaludniynio – miara, mierzōnco strzodnio wielość ludzi miyszkajōncych na jednym kwadratkilomyjtrze (w przipadku inkszych gynstości mogōm to być inksze jyndostki lb. m2). Gynstość zaludniynio mierzi sie wedle wzōru: formula_1, kaj: G = Gynstość zaludniynio L = liczba ludzi P = plac rozlygowanio we km2 Mōnako Singapur Watykōn Malta Bahrajn Bangladesz Republika Chińsko Koryjo Połedniowo Niiderlandy
+Niedbałki - kolōnijo we Polsce, we lubelskim wojewōdztwie, we kraśnickim krysie, we gminie Annopol.
+Łopatyn (ukr. "Лопатин") - ôsiedle miejskij zorty na Ukrajinie, we lymberskim ôbwodzie, we radechiwskim rejōnie. Na 2017 rok pōmiyszkiwało sam 3551 ludzi.
+Indiana (/ɪndiˈænə/ to je stōn we strzodkowym wschodzie Stanōw Zjydnoczōnych. Granica mo ôd pōłnocy ze stanym Michigan ôd wschodu ze stanym Ohio, ôd połednio ze stanym Kentucky, a ôd zachodu ze stanym Illinois. Evansville Fort Wayne Indianapolis South Bend Nojsrogsze miasta. Stolica - Indianapolis Wielość ludzi - 6 376 792 Ôficjalno neczajta stanu Indiana (we angelskij godce)
+Otto Stern (rodz. 17 lutego 1888r. we Żorach, um. 17 siyrpnia 1969r. we Berkeley) bōł miymieckim Ślōnzokym - fizykym. Ôtrzimoł uōn Noblowa Nadgroda ze fizyki we 1943 roku, skiż tygo, iże mioł srogi ajnzac lo rozwoju metody wiōnzki molekularnyj a za ôdkrycie magnetycznygo protōna. Notica ô Otto Sternie we ynglickij godce
+Welōnek prezidyncki we Polsce we 2020 to bōł welōnek na sztela prezidynta Polskij Republiki, co ôdbōł sie 28 czyrwnia (piyrszŏ tura) i 12 lipnia (drugŏ tura) 2020 roku. Piyrwyj zaplanowany bōł na 10 mŏja, nale ôstoł przełożōny skirz pandymije COVID-19. We piyrszyj turze reskyrujōncy tedy prezidynt Andrzej Duda dostoł 43,5% głosōw, drugi plac zajōn Rafał Trzaskowski ze wynikym 30,4%. We drugij turze Andrzej Duda dostoł 51% głosōw, bez co wygroł ôn welōnek.
+Józef Latosiński – (ur. 29 października 1861 we Čchowie - zm. 21 grudnio 1928) wielarokowy kerownik šule we Wilamowicach. Pō přibyciu do Wilamowic we 1884 abo 1885 roku, kej mody rechtōr školny zafascynowou sie tutejšōm kulturōm. We 1908 naškryflou proca pt. "Monografia Miasteczka Wilamowic" (Mōnōgrafijo Miastečka Wilamowic). Wydano jōm we 1909 roku, a we 1990 zrobiōno reprint.
+Duszanbe (tadżycko godka: "Душанбе") - nojsrogsze miasto a stolica Tadżykistōnu. Ôstrzodek industryji a nauki.
+Wyżka trzieka - nojmajsy ôdcinek we trzieku, kery idzie ôd danyj eki do przeciwnygo boku, mianowanygo podstawōm. Wyżka je zowdy prostopadło do podstawy. Kożdy trziek mo trzi wyżki, przecinajōm sie uōne we jedym punkcie mianowanym "uortocyntrōm".
+Lisowice – gōrnoślōnsko wieś we Polsce, we wojewōdztwie ślōnskym, we krysie lubliniyckim, we gminie Pawōnkōw. We rokach 1975-1998 wieś administracyjowo přinoležaua do wojewōdztwa čynstochowskigo, a we rokach 1922-1939 do autōnōmičnygo wojewōdztwa ślōnskigo we granicach Polski. W rokach 2006-2007 třech naukowcōw: dr Tamasz Sulej, prof. Jerzy Dzik s Instytutu Palyjobiolōgije PAN a doktorant Grzegorz Niedźwiedzki wykopali kole dziedziny kōnski škeleta piyršygo rojberdinozaura na terynie Polski.
+Ślōnsko Ruda inakszy Wielgo Ruda (pol.: "Ruda Śląska", miym.: "Ruda") – miasto położōne we połedniowo-zachodnij Polsce, we wojewōdztwie ślōnskym, we cyntrōm Gōrnoślōnskigo Ôkryngu Przymysłowygo (GUoP). Graniczy s Zobrzym, Bytōniym, Świyntochłowicōma, Chorzowym, Katowicōma, Mikołowym i Gieroutowicōma. Powstoło we 1959 roku ze skupiynio miast Ruda i Bytōński Szwarcwald. Dzielnice miasta. W Ślōnskij Rudzie je jydynoście dzielnic:
+Śląsk Wrocław ("Ślōnsk Wrocław") – polski fusbalklub z siydzibōm w Wrocławiu, grajōncy w Ekstraklasie. Dwa razy majster Polski (1977, 2012), trzi razy wicemajster Polski (1978, 1982, 2011), dwa razy zdobywca Bechra Polski (1976, 1987), dwa razy zdobywca Superbechra Polski (1987, 2012) jak tyż zdobywca Bechra Ekstraklasy (2009). ôd 18 marca 1946 – Pionier Wrocław ôd kwietnia 1949 – Legia Wrocław ôd 1951 – Okręgowy Wojskowy Klub Sportowy Wrocław ôd 1955 – Centralny Wojskowy Klub Sportowy Wrocław ôd 1957 – Wojskowy Klub Sportowy Śląsk Wrocław ôd 12 grudnia 1997 – Wrocławski Klub Sportowy Śląsk Wrocław Sportowa Spółka Akcyjna po 2005 – Wrocławski Klub Sportowy Śląsk Wrocław Spółka Akcyjna Sezōny. M – majsterstwo, WM – wicemajsterstwo, BP – Becher Polski, BL – Becher Ligi, SBP – Superbecher Polski, Z – Zniżka, S – Sztajgniyńcie. Ôficjalnŏ zajta klubu
+Panthera onca to zwiyrzã ze typu chordata, ze rzyndu carnivora, ze grōmady cycaczy ze familije felidae, co je ôpisoł Linnaeus we 1758 roku. Wystympuje we Pōłnocnyj, Postrzodkowyj i Połedniowyj Ameryce.
+Cascais - gmin we Portugaliji, we dystrykcie Lizbōna. Mo 97,4 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwało sam 210 889 ludzi. Biarritz Vitória Santana Atami Wuxi Sal Guarujá Xai-Xai Salvador Ungheni Campinas Sausalito Bolama Neczajta Cascais
+Led Zeppelin to bōła brytyjsko kapela, co szpiloła muzyka ze zorty rock. Bōła założōno we 1968 roku we Lōndōnie. Robert Plant – śpiyw, harmōnika Jimmy Page – gitary, theremin, spōmogajōncy śpiyw, produkcyjo John Paul Jones – bass, klawiyr, spōmogajōncy śpiyw John Bonham – szlagcojg, spōmogajōncy śpiyw "Led Zeppelin" (1969) "Led Zeppelin II" (1969) "Led Zeppelin III" (1970) Albōm bez titela (1971) (de facto "Led Zeppelin IV") "Houses of the Holy" (1973) "Physical Graffiti" (1975) "Presence" (1976) "In Through the Out Door" (1979) "Coda" (1982) Internetowo zajta ôd Led Zeppelin
+Meksyk (hišp. Ciudad de México, nah. Tenochtitlán, ang. Mexico City) – stolica Meksyku, pouožōna na wyžyniy ležōncyj we środkowyj tajli kraju. Zajmuje 1479 km² placu. Populacyjo miasta wynosi 8 720 916 ludzi, natōmiast ôbšar metropolitarny zamieškuje 19 231 829 ôsōb (2005 r.). Šacuje sie, aže couke mygalopolis ličy ōng. 22-25 mln mieškańcōw a je uznawano za třecio, po Tokio a Seulu aglōmeracyjo miejsko świata. Rygiōn miasta ôdznačo sie tyž jydnym s nojwiynkšych a nojšybšych přirostōw ličby ludności. Meksyk zostou zouožōny we XIV w. bez Aztekōw (Tenochtitlán). W krōtkym ôkresie stou sie ôśrodkym Imperiōm Aztekōw. Wspōučesny Meksyk je cyntrōm polityčnym, kulturalnym a gospodarčym Federacyji Meksykańskij. Mimo, aže kedyś bōu znōny kej "Miasto pauacōw" a miejsce s nojbardzij "přejřistym luftym", gwoutowno urbanizacyjo a rozwōj přymysuowy doprowadziuy do přeludniynio a zaniyčyščynio środowiska. Dali možna sam znejść bajšpile wspōúčesnygo a kolōnialnyjnygo baukunštu a lične parki a muzea. Historyčne cyntrōm miasta a ležōnce we jygo pobližu puywajōnce uōgrody Xochimilco zostouy wpisane na lista Światowygo Dziedzictwa Kultury UNESCO we 1987. Do tej listy we 2004 roku dodano dōm a pracownia architekta Luisa Barragána, a we 2007 roku tyž kampus ōniwersytecki při Universidad Nacional Autónoma de México ("Narodowym Autōnōmičnym Uniwersytecie Meksyku").
+Biblia Ślązoka (steuerowy szrajbōnek: "Biblijo Ślōnzoka") – biblijne ôpowiodania (bezma ino ze Nowego Testamentu) we ślōnskij godce, kere ukozały sie we 2000. Jeji autorym je Marek Szołtysek. Wedle autora cwekym bōło m.in. pokozaniy podobnych biblijnych dziejōw do gyszichty Ślōnska. Inkszy cwek to zachowaniy inkszości kulturelnyj Ślōnska a stworzyniy srogszyj lityratury we Ślōnskij godce.
+Miycław (Masław, Mojsław) (rodz. ? - um. 1047) – możnowładca mazowiecki, cześnik Miyszka II. We ôkresie połōnczōnygo s pogańskōm reakcyjōm ludowygo powstanio po umarciu Miyszka II ôbiōł władza na Mazowszu ôgłaszajōnc sie ksiyńciym, a Mazowsze niyzależnym krejym. Skuli zamiyszek Kazimiyrz Ôdnowiciel zmuszōny bōł uchodzić s kraju a szukać schrōniynio we Madziarach. Kej powrōćō, Miycław przeciwstawił sie zbrojniy nowymu ksiyńciu, sprzimiyrzajōnc sie s Pōmorzanōma a Jaćwingōma. Zginōł we 1047 we walce ze zjydnoczōnymi wojskōma Kazimiyrza Ôdnowiciela a ksiyńcia kijowskigo Jarosuawa Mōndrygo. Podug hipotezy Stanisława Rosponda, Masław je skrōcōnōm formōm niyzachowanygo we piyrwotnym brzmiyniu miana "Jimasław", kery wtōrniy utrzimoł sie kej Jimisław
+Düsseldorf – miasto na prowach krysu we Miymcach, stolica landu Nadrynijo Pōłnocno-Westfalijo. Je rozlygowane nade Rynym, we aglomeracyji Rhein-Ruhr, kero podug roztomajtych rachowań mo 10-12 mln. miyszkańcōw. Srogi ôstrzodek industryji a siedziba mocki kōncernōw. Spōminany 1135, miejske prowa mo ôd 1288. Amman, Jordanijo Belgrad, Syrbijo Chemnitz, Saksōnijo Chicago, USA Chongqing, Chiny Hajfa, Izrael Lillehammer, Norwygijo Moskwa, Rusyjo Palma de Mallorca, Szpanijo Reading, Yngland Toulouse, Francyjo Warszawa, Polsko
+Ajax Amsterdam (uoficjalno abrewiacyjo AFC Ajax) – to je niderlandzki fusbalklub ze Amsterdamu kery dzierży erbizna po klubie "Union Amsterdam" (1883-1896). Ôd rokōw 60. XX st. mo nojwiyncy titlōw we Niiderlandach. Ajax sztyry razy wygroł UEFA Champions League, 33 razy bōł majstrym Niiderlandōw, a 18 razy wygroł puhar uōnygo kreju. Ôd 1996 roku Ajax dōmowe szpile gro na Amsterdam ArenA. Farby. Piyrwy fusbalorze Ajaxu byli ôblyczyni na czorno-czyrwiōno. Terozki sōm to biołe hymdky ze czyrwiōnym pasym, a druge ôblyczyni je modre. Producentym strojōw Ajaxu je fyrma Adidas ôd 2000 roku, a szponsorym ôd października 2008 fyrma AEGON Gyszichta. We 1883 roku założōno fusbalklub ô mianie Union Amsterdam, niyskorzi zmiyńōno miano manszaftu na Footh-Ball Club Ajax. We klubie tym grali yno karlusy sztela. Klub tyn przetrwoł yno do 1896, bo regiyrōnek Amsterdama zlikwidowoł szpilplac. Atoli 18 marca 1900 Floris Stempel założōł ôd nowa klub, kery mianowoł sie Amsterdamse Voetbal Bond Ajax (AVB Ajax) i uōn ôstoł piyrszym prezesym tego manszaftu. 29 września 1900 roku rozegrali piyrszy szpil. W 1906 roku Ajax Amsterdam wygroł piyrwsze trofeum - turniej ô Złoty Krziż (Gouden Kruis). We 1908 doszło do fuzji ze manszaftym ô mianie Holland i postanowiōno zmiynić miano na Amsterdamsche Football Club Ajax. We 1911 roku postowiōno szatnie, a Stadjōn mōgł pōmieścić już 10000 ludzi. We tym samym roku awansowali do nojwyższej ligi, nale dwa lata niyskorzi ś nij ślecieli. 1 lipca 1915 roku trynerym zostoł Anglik John "Jack" Reynolds. Nojpiyrw awansowoł do nojwyższej ligi i wygroł Puhar Niiderlandōw, a potym zdobōł 5 majstrów Niiderlandōw. We: 1919, 1920, 1931, 1937 i 1939. Po wojnie we 1947 Ajax, kerego trynerem bōł Reynolds, zaś zdobōł majstra. We 1957/1958 Ajax rozegroł piyrwsze szpile we Puharze Ojropy, kaj ôdpadli we ćwyrćfinale. We piyrszej halbie lot 60. pracowoło sztyrych trynerōw: Vic Buckingham, Keith Spurgeon, Joseph Gruber a Jack Rowley. We roku 1962 wygroli Puhar Intertoto grajōnc we finale s Feyernoordym Rotterdamym, a 28. moja 1969 Ajax groł szpil we Finale Puharu Majstrōw na Estadio Santiago Bernabéu ze AC Milanym, nale przegroli 1:4. We 1972 roku wygrali Puhar Europy ze Interym Medjolan, a rok niyskorzi powtōrzyli sukces a wygrali we finale ze Juventusym. We latach 80. szczegōlnym ôśōngniynciym bōło wygranie Finału Puharu Zdobywców Puharōw 13 moja 1987. Trynerym bōł Leo Beenhakker. W 1991 roku trynerym zostoł Louis van Gaal. W 1992 zdobōł Puhar UEFA, a we 1995 i 1996 wygroł ze Ajaxem Liga Majstrów. We sezōnie 1996/1997 Ajax przekludźōł sie na Amsterdam ArenA, a ze manszaftu ôdeszło wiela kluczowych fusbalokōw, takich kej: Finidi George, Nwankwo Kanu, Edgar Davids i Michael Reiziger. Po tym sezōnie ôdszedł van Gaal. We XXI w. Ajax bestowoł ôdnosić sukcesy, a trynerzy czynsto sie zmiyniali. Dōminować zaczōn PSV Eindhoven. Nale we sezōnie 2005/2006 zdobyli Puhar Niiderlandów, a we 2011 i 2012 roku Ajax zostoł majstrym Niiderlandōw ze trynerym Frankiem de Boer, kery je trynerym do dzisioj. Je uōn downym fusbalokem Ajaxu i FC Barcelōny. Kibice. We czasach II wojny światowej fusbalplac Ajaxu bōł blisko dzielnicy żydowskij. Skuli tego terozki kibice wywieszajōm fany ze Gwiozdami Dawida i mianōjom swoich fusbalokōw: "Joden! Joden!" (śl. "Żydzi! Żydzi!"). Rywalym Ajaksu ôd wielu lat je Feyenoord Rotterdam. Szpile Ajaxu ze Feyenoordem Rotterdam sōm nojciekawszymi szpilami we Eredivisie mianowane "Klassieker". Ôstatnimi laty ważnymi szpilami dla Ajaxu sōm tyż szpile ze PSV Eindhoven, kere niyroz decydujōm ô majstru Niiderlandōw. Chronologijo trynerōw. "Chronologiczny spis trynerōw Ajaxu ôd 1910 roku Nojwiyncyj torōw we lidze we farbach Ajaksu. "Stan na 27 sierpnia 2010" Nojwiyncyj szpilōw we lidze we farbach Ajaksu. "Stan na 27 sierpnia 2010"
+Beludžystan (ang. "Balochistan" abo "Baluchistan") to je prowincyjo we pouedniowo-wschodnim Pakistanie, keryj ôstřodkym administracyjnym je Kweta. Zajmuje 347 190 km² placu a pomiyškuje sam 10 247 362 ludzi (šacunek na 2008), we wiynkšości Beludžōw. Dowo to gynstość zaludniynio 20,64 os./km² Prowincyjo utwořōno 1 lipca 1970 a je uōna potajlowano na 26 dystryktōw. Godki uřyndowe: beludži, paštōńsko, brahui a persko. Je to kraj we wiynkšyj tajli gōřysty (Gōry Mekran), sōm tukej pustynije a pōupustynije. We dolinach řykōw ôkresowych a oazach uprowio sie pšenica, ryž, baumwola a palma daktylowo. Hodowla ôwcōw, kameli, kozōw a kōni. Wele wybřežo rybouōstwo. Ze surowcōw naturalnych dobywo sie wōngel kamiynny, siarka, ruda žyloza a chrōm, a we rygiōnie Sui goz ziymny. Ôficyjolno neczajta
+Udegeje - Nacyjŏ s tōnguskich ludōw zamiyszkujōnca hlawniy Chaborowski Kraj a Przimorski Kraj we Rusyje. Jejich gŏdka to Udegejskŏ gŏdka.
+Asunción - nojsrogsze miasto a stolica Paragwaju, rozlygowano nade rzykōm Paragwaj wele granicy zw Argyntynōm. Ôstrzodek industryji a nauki, rzeczno hawyna.
+Mielec - miasto we POlsce, we podkarpackim wojewōdztwie, siedziba mieleckigo krysu a wiejskigo gminu Mielec. Ôstrzodek industryji, znōmy ze produkcyji fligrōw. Fōnguje sam szportklub Stal Mielec, downy majster Polski chopōw we fusbalu.
+Fiorina – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Domagnano. Domagnano Cà Giannino Piandivello Spaccio Giannoni Torraccia
+Kopidōł je fach, kery polygo na chowaniu umrzikōw na smyntorzach. Kopidołōm dowajōm robota pogrzybowe zakłody a parafije. Niy trza do uōnygo fachu ôkludzynio ani szule.
+Green Valley - census-designated place we USA, we sztacie Arizōna, we hrabstwie Pima. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 21 391 ludzi.
+Biärme - mało miejscowość (småort) we Szwecyji, we regijōnie Jämtland, we gminie Östersunds. Mo 0,22 km² wiyrchu a podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwalo sam 66 ludzi.
+Saint-Dié-des-Vosges - gmin we Francyji, we regijōnie Grand Est, we departamyńcie Vosges. Mo 46,15 km² wiyrchu a podug danych ze 2014 roku pōmiyszkiwało sam 20 315 ludzi. Arlon Cattolica Crikvenica Friedrichshafen Lowell Meckhe Lorraine Zakopane Neczajta Saint-Dié-des-Vosges
+Tōnga – państwo we Ôceaniji, we połedniowyj tajli Pokojnego Ôceanu. Lo Ojropejczykōw ôddekńōne we 1616 roku ôd Holyndrōw. We 1900 krōlewstwo Tōnga przijyno brytyjski protektorat. Ôd 1970 niypodległe, we 1999 przistōmpiōło do ÔNZ.
+Szahada (arab. شهادة, šahāda) – u muzułmōnōw wyznaniy wiary, kere je jednym ze piyńciu powinności kożdygo muzułmōna. Je to kuplōng piyńciu słōw we arabskij godce: لا إله إلا الله ومحمد رسول الله (czyt. lā ilāha illa-llāh wa muḥammad rasūlu-llāh), co ôznaczo "Niy ma Boga krōm Allaha, a Mahōmet je uōnygo prorokem". Coby przijōńć islam, trza to pedzieć przi świodkach trzi razy. Niym sie wypowie szahada, trza piyrw zrobiyć ghusl (rytualno ablucyjo). Szahada je to jedyn ze piyńciu ôbowiōnzkōw kożdygo muzułmōna. Szahada je na roztomajtych fanach, ntp. Saudyjskij Arabiji. muttaqun.com
+Kupiyntyn-Kolōnijo (pol. "Kupientyn-Kolonia") - kolōnijo we Polsce, we mazowieckim wojewōdztwie, we sokołowskim krysie, we gminie Sabnie. We lotach 1975-1998 wieś administracyjniy noleżoła do siedleckigo wojewōdztwa.
+Frele - muzyczne trio ze gatōnku pop, kere ôd 2017 prowadzōm trzi ślōnske śpiywoczki Marcelina Bednarska, Magdalena Janoszka i Marta Skiba. Grupa je nojbarzi znōmo ze coverōw szpasowo przetuplikowanych na ślōnsko godka. Jich nojpopularniyjszym wideo na Youtube je "Dejta Cicho", kere mo ponad 5 miljōnōw ôbejzdrzyń i je coverym ôd piosynki "Despacito" ôd Luisa Fonsego.
+Stafford Springs - census-designated place we USA, we sztacie Connecticut, we hrabstwie Tolland. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 4988 ludzi.
+Szoryjskŏ gŏdka - ałtaickŏ gŏdka użiwanŏ we Kemerowskim Oblasciy bez Szorōw.
+Buchgyszeft to je handlowy gyszeft zajmujōncy sie detalicznym, a czasym tyż hurtowym przedŏwaniym ksiōnżek a inkszych wydŏwnictw i artykułōw pokrewnych (na bajszpil cajtszrifty, karty, abo ôkludzŏcze). Je to tyż jednotka ôperatywno-wykōnawczŏ, co wchodzōnci w skłŏd fyrmy, kerŏ je stałym pōnktym detalicznego przedŏwaniŏ ksiōnżek i inkszych wydŏwnictw, dyspōnujōncŏ lokalym wyposażōnym we ôdpednie masziny sużōnce do ekspozycyji i przedaju. Bibliŏtyka Wydŏwca
+Kaszubsko godka (kasz. "kaszëbsczi jãzëk" ) – godka ze zachodniosłowiańskij grupy, keryj na sztand 2011 używo we Polsce w doma 108 tyś. ludzi, zauobycz Kaszubōw. Kaszubsko godka to je jedna ze pōmorskich godkōw – ô jeji ôdrymbności godało sie już we XIX storoczu. Za nojstarsze kaszubske durki widzi sie "Duchowne piesnie Dra Marcina Luthera i inszich naboznich męzow" ôd Szymona Krofeya ze roku 1586. Uoficjalno pisano forma kaszubskij godki je ewolucyjōm abecadła, co go zapropōnowoł we 1879 Florian Ceynowa, we wydanyj we Poznaniu kśōnżce "Zarés do Grammatiki Kašébsko-Słovjnskiè Mòvé". Podszukowocz kaszubskij godki Friedrich Lorentz wykozoł we tyj mołwie 47 głoskōw, kere dzisio zapisuje sie 34 literami. Użycie. Zasiyng kaszubskij godki ôd downa sie zmyńszo. Postrzōd tajle godkoznawcōw we Polsce durch je popularny majnōng, iże kaszubsko godka to je jyno djalekt polskij godki. We roku 2003 kaszubsko godka dostała trziliterowy miyndzynorodowy kod CSB podug normy ISO 639-2. Terozki we Polsce istnije poradzieśōnt szkołōw, we kerych bajtle uczōm sie kaszubskij godki jak cudzyj a dwie, w kerych proces uczynio je kludzōny po kaszubsku. Ôd 2005 roku je możebność zdowanio w nij matury. Po kaszubsku durkowane sōm cajtōngi a kśōnżki, eymitowane sōm radyjowe a telewizyjne programy. Podug Zakōnu ô norodowych i etnicznych myńszościach a regiōnalnyj godce ze 2005 roku idzie kaszubskij godki używać przed ôrganami gminu jak pōmocnicznyj godki – piyrszo skorzistała z tyj ôpcyje gmina Parchowo. Kaszubski alfabet. Ôficjalny kaszubski alfabet, ustalōny we 1996, mo take litery: Aa Ąą Ãã Bb Cc Dd Ee Éé Ëë Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Łł Mm Nn Ńń Oo Òò Óó Ôô Pp Rr Ss Tt Uu Ùù Ww Yy Zz Żż Djalekta. Wyrōżnio sie sztyry djalektalne skupiny, w kerych je cuzamyn wele 50 gwarōw: Pōłnocny (pucki krys a pōłnocno tajla wejherowskigo) Strzodkowy (kartuski a połedniowo tajla wejherowskigo) Połedniowo-schodni (teryny na połednie ôd Kościerziny) Połedniowo-zachodni (uokolice Borziszkōw, Brzeźna Szlacheckigo chojnickim krysie a pora wsi we bytowskim). Tajlowe utrzimaniy formy TarT ze prasłowiańskigo TărT,: ntp. kasz: gard, parmiń, szl: grōd, prōmiyń. Zmiynkczōno spōłgłoska bez ar, ntp. kasz: cwiardi, czwiôrtk, szl: twardy, sztwortek Niyma "ruchōmego" e, ntp. kasz: pòrénk, kùńc, szl: poranek, kōniec Stwardniyniy "ś, ź, ć, dź", ntp. kaš: swiat, zëma, zymia, rodzëc pl: świat, zima, ziymia, rodzić Tajlowe utrzimaniy formy TłoT na placu ślōnskigo TleT, np.: młoc, płoc, szl: mleć, pleć Zachowaniy ruchōmego akcyntu we pōłnocnym djalekcie Inicjalny akcynt we połedniowych djalektach Bajszpil (Uojczynasz). <poem>Òjcze nasz, jaczi jes w niebie, niech sã swiãcy Twòje miono, niech przińdze Twòje królestwò, niech mdze Twòja wòlô jakno w niebie tak téż na zemi. Chleba najégò pòwszednégò dôj nóm dzysô i òdpùscë nóm naje winë, jak i më òdpùszcziwómë naszim winowajcóm. A nie dopùscë na nas pòkùszeniô, ale nas zbawi òde złégò. Amen</poem> Aleksander Labuda : "Słownik polsko-kaszubski/Słowôrz kaszëbskò-pòlsczi" Gdańsk 1981 Fryderyk Lorentz : "Gramatyka pomorska" t. 1-3 Wrocuaw 1958-1962 Bernard Sychta : "Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej." t. 1-6 Wrocuaw – Waršawa – Krakōw 1967 – 1976 Gustaw Pobłocki: "Słownik kaszubski z dodatkiem idjotyzmów chełmińskich i kociewskich", Cheumno 1887 Hanna Popowska-Taborska, Wiesław Boryś: "Słownik etymologiczny kaszubszczyzny" t.1-4 Waršawa 1994 – 2002 (Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy ) ISBN 83-901394-9-9, ISBN 83-86619-81-3, ISBN 83-86619-28-7, ISBN 83-86619-74-0 Stefan Ramułt: "Słownik języka pomorskiego czyli kaszubskiego", Krakōw 1893 Jerzy Treder : "Język kaszubski. Poradnik encyklopedyczny. " Gdańsk 2002 ISBN 83-7326-037-4 Jan Trepczyk : "Słownik polsko-kaszubski" t. 1-2 Gdańsk 1994 ISBN 83-85011-73-0 1536 Kronika T. Kantzowa o wendyjskich ludach zwanych Wendami a między nimi Kaszuby. "Chronik von Pommern in Hohdeutscher, hrsg. v. G. Gaebel, Stettin 1897." 1586 "Duchowne piesnie D. Marcina Luthera y ynßich naboznich męzow. Zniemieckiego w Slawięsky ięzik wilozone Przes Szymana Krofea... w Gdainsku: przes Jacuba Rhode", Tetzner 1896: ze przekładu bytowskigo pastora S. Krofeja, Słowińca ze Dōmbio 1643 "Mały Catechism D. Marciná Lutherá Niemiecko-Wándalski ábo Slowięski to jestá z Niemieckiego języká w Słowięski wystáwiony na jáwnosc wydan..., w Gdaińsku przes Jerzego Rhetá", Gdańsk 1643. Pastor smoudziński M. Mostnika "(Michał Pontanus)", rodym ze Słupska. "Perykopy smołdzinskie", ôpracowane a wydane ôd Friedhelma Hinze, Berlin "(schodni)" 1967 "Śpiewnik starokaszubski", ôpracowany a wydany ôd Friedhelma Hinze, Berlin "(schodni)" 1967 "Przysięgi słowińskie z Wierzchocina" Kaszubsko Wikipedyjo Projekt swobodniy dostympnygo dykcjōnorza kaszubskigo Kaszubske Werksztaty Literacke Òdroda ònlajn – kaszubski cajtōng internecowy serwis Nasze Kaszuby serwis Kaszubia.com Kaszubsko katygoryjo Ôdymkniyntygo Kataloga ODP Muzyjōm Szrajbowanio a Muzyki Kaszubsko-Pōmorskij we Wejherowie Kaszubi.pl – ôficjalno zajta ZK-P Cassubia Slavica Projekt Rastko Kaszuby Radio Kaszëbë – piyrsze radyjo pō kaszubsku Kaszubski Linux
+Baia (downe łacińske miano "Baiae") je miasto we Italiji, we regijōnie Kampanijo, prowincyji Napoli, nad Napolitańskōm Zatokōm. Je znōme skirz swojij gyszichty - umrził tam rzimski cysorz Hadryjōn, sōm tyż tukej wille ôd Nerōna a Cezara. Srogszo tajla starożytnygo miasta je terozki pod wodōm, skirz wulkanicznyj aktywności.
+Daleki Weschōd to je miano pasowane na ôkryślynie terynu weschodnij Azyje, co sie ciōngnie wzduż wybrzyżōw Pacyfiku. Nojczyńścij do tego regiōnu zaliczŏ sie Japōnijõ, Połedniowõ Koryjõ, Pōłnocnõ Koryjõ, Republikã Chińskõ (Tajwan) a tyż weschodnie teryny Chińskij Ludowyj Republiki. Włōnczŏ sie tyż Mōngolijõ, krŏje Połedniowo-Weschodnij Azyje, weschodnie teryny Rusyje a rzŏdko Tybet. Daleki Weschōd je najludniejszym regiōnym świata: na przestrzyństwie 5 mln km² zamiyszkuje blisko 2,1 mld ôsōb (2012).
+Bielawa (pol. "Bielawa", miym. "Langenbielau") – miasto we Polsce, we dolnoślōnskim wojewōdztwie, we dzierżōniowskim krysie. Bielawa je pod Gōrami Ojlimi na Dolnym Ślōnsku. Rozciōngŏ sie na dugości 9 kilōmetrōw wzduż faborka Bielawica. Podle danych z 31 grudnia 2021 roku Bielawa mŏ 29232 miyszkańcōw.
+Júlia Lemmertz Dias Corrêa (rodz. 18 marca 1963 we Porto Alegre) – brazylijsko szauszpilerka. 1981 - "Os Adolescentes" ... Bia 1982 - "Ninho da Serpente" ... Mariana 1983 - "Moinhos de Vento" ... Milena 1983 - "Sabor de Mel" ... Beatriz 1983 - "Eu Prometo" ... Adriana Cantomaia 1983 - "Caso Especial, Otelo de Oliveira" ... Desdêmona 1984 - "Amor com Amor se Paga" ... Ângela 1985 - "Tenda dos Milagres" ... Luísa 1985 - "Ti Ti Ti" ... Júlia Lemmertz ... Cecília (jovem) 1986 - "Mania de Querer" ... Carolina 1987 - "Carmem" ... Micaela 1989 - "Kananga do Japão" ... Sílvia 1990 - "Mãe de Santo" 1991 - "Ilha das Bruxas" 1991 - "Na Rede de Intrigas" ... Teresa 1991 - "Amazônia" ... Maria Luísa 1993 - "Guerra sem Fim" ... Flávia 1995 - "Você Decide, A Dama de Ferro" 1996 - "Você Decide, Amor à Vida" 1996 - "Quem É Você?" ... Débora 1997 - "Joana e Marcelo, Amor à Primeira Vista" ... Joana 1997 - "Zazá" ... Fabiana 1998 - "Você Decide, Trabalho Escravo" 1999 - "Joana e Marcelo, Amor que Fica" ... Joana 1999 - "Andando nas Nuvens" ... Lúcia Helena 2001 - "Porto dos Milagres" ... Genésia Pereira 2001 - "Os Normais, Um Pouco de Cultura É Normal" ... Helena 2002 - "Joana e Marcelo, Amor (Quase) Perfeito" ... Joana 2002 - "Esperança" ... Geovanna Tornatore 2002 - "O Beijo do Vampiro" ... Marta 2002 - "Os Normais, Um Programinha Normal" ... Sílvia 2003 - "Os Normais, A Vingança da CDF" ... Aninha 2003 - "Celebridade" ... Noêmia 2004 - "O Pequeno Alquimista" ... Morgana 2004 - "A Diarista, O Namorado de uma Patroa Minha" ... Surya 2005 - "Alma Gêmea" ... Cleide 2006 - "JK ... Dona Júlia 2006 - "Minha Nada Mole Vida, Tem Sentido Isso!" ... Ivana 2006 - "Minha Nada Mole Vida, A Chave Mestra" ... Ivana 2007 - "Minha Nada Mole Vida, Imprevistos Acontecem" ... Wanda Maxuel 2007 - "Desejo Proibido" ... Dona Belinda 2007 - "Amazônia, de Galvez a Chico Mendes" ... Risoleta 2008 - "Casos e Acasos, A Vaga, a Entrevista e o Cachorro-Quente" ... Carla 2008 - "Nada Fofa" ... Ema 2009 - "Tudo Novo de Novo" ... Clara 2010 - "Araguaia" ... Maria Amélia Martinez 2011 - "Fina Estampa" ... Esther Wolkoff 2013 - "Guerra dos Sexos" ... Blanche Profil we IMDB
+Światło to je widzialnŏ tajla prōmiyniowaniŏ elektrōmagnetycznego, to znaczy prōmiyniowanie ôdbiyrane bez siatkōwkã ludzkigo ôka. Akuratne ôbsztalowanie zakresu dugości elektrōmagnetycznych welōw je niymożliwe do ôbsztalowaniŏ, bo zdrok kożdego czowieka cechuje sie inkszõ mierziōntnościōm, stōnd za graniczne wartości przijmuje sie maksymalnie 380-780 nm, choć czynsto podŏwŏ sie myńsze zakresy (ôsobliwie ôd zajty nojdugszych welōw). Nauka zajmujōncŏ sie podszukowaniym światła to ôptyka. Terŏźnŏ ôptyka widzi światło za elektrōmagnetycznõ welã a tyż za szprica tajleczek nazywanych fotōnami.
+Hugo Rafael Chávez Frías (rodz. 28 lipca 1954 we Sabanecie, um. 5 marca 2013 we Caracas) – wynezuelski wojskowy i polityker socjalistyczny. Znōmy skiż tygo co wkludźōł niyudany zamach stanu we 1992. We lotach 1999 – 2013 bōł prezydyntym Wynezueli. Bōł gowōm ruchu rewolucyjnego, kery znōmy kej „"rewolucyjo boliwariańsko"”.
+Sorengo – gmin we Szwajcaryji, we kantōnie Ticino, we ôkryngu Lugano, we krysie Vezia. Mo 0,88 km² wiyrchu a podug danych ze 2013 roku pōmiyszkiwało sam 1868 ludzi. Neczajta Sorengo
+Pelé, po prowdzie: Edson Arantes do Nascimento (rodz. 23 października 1940 we Três Corações, um. 29 grudnia 2022 we São Paulo) – brazylijski fusbalok, zauobycz gro kej napadzior. Chowanek klubu Santos FC, kaj we lotach 1956-1974 zagroł 638 szpilōw we piyrszym manszafcie a trefiōł 619 torōw. Trzi razy mioł titel majstra świata (1958, 1962 a 1970). Lo reprezentacyji Brazylijo zagroł 92 szpile a trefiōł 77 torōw. Po zakonczyniu kariery bōł szportowym dziołaczym, a we latach 1995-1998 ministrem szportu Brazyliji.
+Rota Ślōnzŏkōw (tyż Ślōnskŏ rota) – polskŏ propagandowŏ patriotycznŏ pieśń powstołŏ kole 1920 roku we czasie absztimōngu na Gōrnym Ślōnsku. Jeji podstawã stanowiōm słowa Marii Konopnickij. Zmiyniōne jednak ôstały tak, by ôkryślały zwiōnzek ze Ślōnskem, stōnd tyż tytuł. Pieśń śpiywanŏ na melodyjõ stworzōnõ bez Feliksa Nowowiejskigo. Tekst. Wersyjŏ z 1920 roku z propagandowych propolskich ulotek autorstwa Józefa Relidzyńskigo:
+Jowiš to je piōnto podug ôdlyguości ôd suōńca planeta we Ukuodzie Suonečnym, je uōna nojwiynkšo ze wšyjskich. Mo mynga ksiynžycōw (do siyrpnia 2008 znajōmych je jejich 63) a tyž systym ringōw. Tak samo kej Saturn, Urōn a Neptōn je to planeta gazowo. Jowiš je jydnōm s piyńciu planet, kere idzie ôbezdřeć gouymi ślypiōma, a štwortym podug jasności ôbiektym na ziymskim niybie. Masa Jowiša to je 1,8987×1027 kg, a je to 317,8 x wiyncy kej masa Ziymie a 2,5 x wiyncy kej wšyjskich inkšych planet do kupy. Uobiygo suōńce nauokouo bez 11,8565 roku, ôbrōt nauokouo wuasnyj ôsi trwo 9 godzin, 55 minut a 30 sekund. Ôdlyguość ôd suōńca ôd 740 do 816 mln km. Šyřka 142984 km (rōwnikowo) a 133709 km (biegōnowo). Pod wzglyndym chymičnym skuodo sie guōwniy s wodoru a helu.
+Grudziyń – dwanosty, ôstani mieśōnc we roku podug kalyndorza grygoriańskigo, mo 31 dni. Miano mieśōnca (podug Brücknera) pochodzi ôd "grudōw". Mianowany tyż "prosień" abo "prośniec". Łacińskie miano "December" (dzieśōnty mieśōnc) zostoło zapożyczōne bez wiynkszość godek ojropejskich.
+Neustadt in Sachsen to je miasto we Miymcach, we landzie Saksōnijo, we krysie Sächsische Schweiz-Osterzgebirge. 1 siyrpnia 2007 przikuplowano dō niygo dziydziny ze downyj gminy Hohwald, bezcōż wiyrch miasta zwiynkszōł sie do 83,05 km² a wielość ludzi do 14 343. neczajta Neustadt in Sachsen
+Vincent Priessnitz (abo "Vincenz Prießnitz", rodz. 4 października 1799 we Gräfenbergu (terozki przedmieście Jesynika), um. 28 listopada 1851) – jedyn ze tworzicielōw hydroterapije. Urodźōł sie we bauerskij familiji. Jak bōł 16 rokōw stary, wpod pod zafolowany drabiniok a połōmoł sie ziobra. Mioł ajnfal, co pōmōc mu mōgōm roztomajte zabiygi ze użyciym zimnyj wody. We 1820 zdołoł sam sie wykuryrować ze niymoce. Niyskorzi zaczōn propagować swoja metoda kuryrowanio, kero polygała na polywaniu zimnōm wodōm, zimnych ôkładach, atp. Do tygo zalecoł szpacyry po gōrach. Niimo co na poczōntku brali go za czechmana, we 1838 dostoł pozwolyniy na ôdymkniyńciy uzdrowiska we Gräfenbergu. Niyskorzi tyż we inkszych sanatoryjach wkludzano jygo metoda. Priessnitz je poważany za wynalozca brauzy. We polskij godce je uōna mianowano ôd jygo drugigo miana "prysznic". Feljetōn Ecika ô Priessnitzu (we polskij godce)
+Alexandra Bounxouei - bułgarskŏ-laoskŏ piosynkŏrka rodzōna ôd fatra s Laosu a muti s Bułgaryje, ônaczyciylka muzyki L-pop. Alexandra sztudiowała we muzycznej akademije we Bułgaryje a niyskoro po skōnczyniyu drugegŏ filmu we kerym wystympowŏła, wyfurgała do Japōniyje by sztudiowŏć mediowy dizajn we Uniwersiteciy Keio s keregŏ we 2010 roku dostŏła majstra. Tyrŏzki sztudiuje dali na doktora. Nŏjpopularniyjszym jeji przebojem je My Radio. 2002 "Dream" 2007 "Leumsa" 2003 "Tresure the World"
+Ojropejski jeseter (łac. "Acipenser sturio") – wandrownŏ fisza, ze familije jeseterowatych, wystympujōncŏ głōwnie we Pōłnocnym Morzu, Strzōdziymnym Morzu, Czŏrnym Morzu a wybrzyżach Grynlandyje, Norwygije, Finlandyje, Portugalije, Szpanije, Francyje, Maroko, Libije a tyż Tōnezyje. Niywielgŏ tajla ojropejskigo jesetera wystympuje tyż we Bałtyku a pōłnocnym wybrzyżu Kolskigo pōłwyspu. Je ôn dugi do 6 myjtrōw a ciynżki do 400 kilogramōw. Handel tã fiszã je zabrōniōny skuli sztandu gatōnku krytycznie zagrożōnego.
+Janów Podlaski - downij miasto (miejske prowa 1465-1946), terozki wieś we Polsce, we lubelskim wojewōdztwie, we bialskim krysie, siedziba gminu Janów Podlaski. We lotach 1975-1998 wieś administracyjniy noleżoła do bialskopodlaskigo wojewōdztwa.
+Baukōnszt – kōnszt ôrganizowaniŏ przestrzyństw, ôbyjmujōncõ dōmyny techniki, a we tym samym czasie m.in. kōnsztu i filozofije, kerŏ zajmuje sie transformacyjōm przestrzyństw, jakõ zamiyszkujymy, na miarã naszych ôsiōngniyńć, aspiracyje i nadzieje. Dzieło baukōnsztu. Ôbiekt, dzieło baukōnsztu, winiyn ôdpadać zamierzōnyj funkcyje, technicznyj celowości, ekōnōmicznym a estetycznym wymŏganiōm, a przede wszyjskim, dōnżyniōm i ôczekowaniōm używŏczy jego przestrzyństw. Ryalizacyjŏ ôbiektōw baukōnsztu wymŏgŏ używaniŏ z ôsiōngniyńć inkszych dyscyplin, m.in. kōnsztu, filozofije, inżynieryje, techniki, baukōnsztu, statyki, socjologije, psychologije, urbanistyki, ekōnōmicznych nauk. We czasie stoleci zmiyniały sie tak zakres musōw i zdatnyj wiedze baumajstera, jak i samo chytanie baukōnsztu. Potoczne miarkowanie zwiōnzane je z byciym słowa baukōnszt: "architectura" (łac.), zapożyczonego bez Rzimianōw z greckigo "architekton" - baumajster. Podle Witruwiusza ("Ô baukōnszcie ksiōng dziesiyńć") baukōnszt polygŏ na zachowaniu trzech prawideł: trwałości ("Firmitas"), użyteczności ("Utilitas") i piykna ("Venustas"). Podle Le Corbusiera ("Vers une architecture"). "(...) Sześcian, stożek, kula, walca eli ôstrosłup to wielge formy bazowe, kere wyzdradzajōm sie we świetle; jejich ôbrŏz je dlŏ nŏs jasny i snadny do zrozumiyniŏ, klarowny. Bez to sōm to piykne, nojpiykniyjsze kształty". Podle Egona Eiermanna ("Grosse Architekten"): "Baukōnszt niy mŏ nic spōlnego ze kōnsztym, stanowi snŏżny proces miarkowaniŏ. Baukōnszt powstŏwŏ dzisioj podle uwarunkowań ekōnōmicznych, kōnstrukcyjnych i funkcjonalnych". We "Ilustrowanej encyklopedii dla wszystkich" termin baukōnszt je eklerowanŏ za kōnszt projektowaniŏ i formowaniŏ budōnkōw. Niykerzi ze terŏźnych neomodernistōw (jak bp. Vacchini, Snozzi, Galfetti) definiujōm baukōnszt, za "rzecz bezużytecznõ, kerŏ ukazuje sie dopiyro tedy, kej potrefiymy przekroczyć granice banalnyj użyteczności". Baukōnszt jako dyscyplina. Baukōnszt jako szyroko miarkowanŏ dyscyplina zajmuje sie: zagospodarowaniym przestrzynnym krŏju; planowaniym miast, ôsiedli, wsi; znoszyniym budōnkōw. Do baukōnsztu zaliczŏ sie glid dyscyplin: ruralistyka przestrzynne planowanie urbanistyka baukōnszt ôstrzodkōw baukōnszt landszaftu Ślōnski baukōnszt
+Hugo Lloris (rodz. 26 grudnia 1986 we Nicei) - francuski fusbalok, kery gro na pozycyji tormōna we Tottenhamie Hotspur a reprezentacyje Francyji. Wygroł z reprezyntacyjōm Mistrzostwa Świata we Fusbalu 2018.
+Rakōw (bioł. "Ракаў") - agromiasteczko na Biołorusi, we mińskim ôbwodzie, we wołożyńskim rejōnie. Na 2006 rok pōmiyszkiwało sam 2100 ludzi.
+Józef Gara (rodz. 1929, um. 10 lipca 2013) je grubiorz na pynzyji, kery godo we wilamowskij godce, do keryj narychtowoł abecadło. Je to autor gydichtōw we tyj rzeczy. We 2003 wydoł "Zbiór wierszy i słownik języka wilamowskiego" ("Zbiōr gydichtōw a dykcjōnorz wilamowskij godki"). We 2004 napisoł śpiywki we wymysiöeryś, a stare poprowiōł abo przedużōł. Pomiyndzy 2004 a 2006 bōł rechtorym ôd wilamowskij godki we Podstawowyj Szuli we Wilamowicach.
+Bugosuawiono bydź, ziymio Zimbabwe (Shona: "Simudzai Mureza wedu WeZimbabwe", Ndebele: "Kalibusiswe Ilizwe leZimbabwe") – państwowy hymn Zimbabwe, do ftorego słowa napisoł Solomon Mutswairo, a melodyjõ skōmpōnowoł Fred Changundega. Ôstoł przijynty we 1994 roku, po kōnkursie majōncym na cylu pōmianã piyrwyjszego hymnu "Ishe Komborera Africa". Słowa. Shona. "Simudzai mureza wedu weZimbabwe" "Yakazvarwa nomoto wechimurenga;" "Neropa zhinji ramagamba" "Tiidzivirire kumhandu dzose;" "Ngaikomborerwe nyika yeZimbabwe." "Tarisai Zimbabwe nyika yakashongedzwa" "Namakomo, nehova, zvinoyevedza" "Mvura ngainaye, minda ipe mbesa" "Vashandi vatuswe, ruzhinji rugutswe;" "Ngaikomborerwe nyika yeZimbabwe." "Mwari ropafadzai nyika yeZimbabwe" "Nyika yamadzitateguru edu tose;" "Kubva Zambezi kusvika Limpopo," "Navatungamiri vave nenduramo;" "Ngaikomborerwe nyika yeZimbabwe". Ndebele. "Phakamisan iflegi yethu yeZimbabwe" "Eyazalwa yimpi yenkululeko;" "Legaz elinengi lamaqhawe ethu" "Silivikele ezithan izonke;" "Kalibusisiwe ilizwe leZimbabwe." "Khangelan iZimbabwe yon ihlotshiwe" "Ngezintaba lang miful ebukekayo," ">Izulu kaline, izilimo zande;" "Iz sebenzi zenam, abantu basuthe;" "Kalibusisiwe ilizwe leZimbabwe." "Nkosi busis ilizwe lethu leZimbabwe" "Ilizwe labokhokho bethu thina sonke;" "Kusuk eZambezi kusiy eLimpopo" "Abakhokheli babe lobuqotho;" " Kalibusisiwe ilizwe leZimbabwe. " Angelsko. "O lift high the banner, the flag of Zimbabwe" "The symbol of freedom proclaiming victory;" "We praise our heros sacrifice," "And vow to keep our land from foes;" "And may the Almighty protect and bless our land." "O lovely Zimbabwe, so wondrously adorned" "With mountains, and rivers cascading, flowing free;" "May rain abound, and fertile fields;" "May we be fed, our labour blessed;" "And may the Almighty protect and bless our land." "O God, we beseech Thee to bless our native land;" "The land of our fathers bestowed upon us all;" "From Zambezi to Limpopo" "May leaders be exemplary;" "And may the Almighty protect and bless our land. "
+Spišský Štvrtok - wieś a gmin (obec) na Słowacyji, we prešovskim kreju, we krysie Levoča. Mo 14,24 km² wiyrchu a podug danych ze 2019 roku pōmiyszkiwało sam 2524 ludzi.
+Zemfira, Ziemfira Tałgatowna Ramazanowa () , rodz. 26 siyrpnia 1976 we Ufie - rusko piosynkorka. "Земфира" (1999) "Прости Меня Моя Любовь" (2000) "14 Недель Тишины" (2002) "Вендетта" (2005) "Спасибо" (2007) "Z-Sides" (2009) "12" (2012) "Снег" (1999) "До свидания" (2000) "Трафик" (2001) "10 мальчиков" (2008) "Без шансов" (2011) https://web.archive.org/web/20080315233557/http://zemfira.ru/
+12-godzinny zygor – knif na szrajbowanie czasu, we kerym doba je tajlowano na dwie tajle: do połednia (łać. ante meridiem, skrōt AM) a po połedniu (łać. " post meridiem", skrōt PM). Mimo aże miana sōm ze łacińskij godki, tako systyma je używano ôbycznie we anglosaskich krejach.
+Siyłeje - historycznŏ nacyjŏ s tōnguskich ludōw kerŏ zamiyszkiwŏłŏ pōłnocne tereny Mandżuryje a Wywnyntrznyj Mōngolije.
+Polinezyjŏ (ze stgr. πολύς "polys" „liczny”   νῆσος "nesos" „wyspa”) to je weschodniŏ tajla Ôceanije, położōnŏ we postrzodkowyj tajli Pokojnego Ôceanu, po ôbōch zajtach rōwnika i po ôbōch zajtach piski pōmiany daty. Wyspy Polinezyje sōm byciŏ wulkanicznego abo korŏlowego. Klimat wysp je gorki i włażnawy; sōm porośniynte bujnõ roślinnościōm miyndzyzwrotnikowōm.
+Grochōwka – zupa warzōnŏ ze łupanego grochu, na wyndzōnce ze dodatkym czosnku i majyrōnku. Ta zupa je podŏwanŏ czynsto na fajrach masowych i je to jedne ze czynstszych dań serwowanych we wojsku (grochōwka wojskowŏ). Do wojskowyj grochōwki je niyrŏz dodŏwanŏ szyszka.
+Cinque Vie – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Serravalle. Serravalle Cà Ragni Dogana Falciano Lesignano Ponte Mellini Rovereta Valgiurata
+Fana Mōnako skłŏdŏ sie ze dwōch poźmych pasōw, czerwōnego nad biołym. Farby fany pochodzōm od farb wapyna dynastyje Grimaldich. Fana je podanŏ na fany Indōnezyje, ale rōżniōm sie proporcyjami. Proporcyje fany Mōnako to 4:5, a Indōnezyje 2:3. Wapyn Mōnako Mōnako Hymn Mōnako
+Dolne Przilesie (pol. "Przylesie Dolne", miym. "Seiffersdorf, Niederseiffersdorf") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we brzeskim krysie, we gminie Grodkōw. We 2011 roku wieś miała 347 miyszkańcōw.
+Forestdale - census-designated place we USA, we sztacie Massachusetts, we hrabstwie Barnstable. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 4099 ludzi.
+Delhi (hindi: दिल्ली [d̪ɪlliː], trb.: Dilli, trl.: Dillī; pyndż. : ਦਿੱਲੀ; urdu: دہلی; ang. "Delhi") – miasto we Indyjach, druge podug wielości ludzi we tym kreju a downo stolica Indyji. Ôstrzodek industryji, kultury a nauki. Delhi zajmuje srogszo tajla ze Narodowygo Stołecznygo Terytoryjōm Delhi, we kerym je tyż rozlygowano teroźnio stolica Indyji – Nowe Delhi.
+Kapsztad (afr. "Kaapstad", xhosa "iKapa", ang. "Cape Town") – miasto we RPA, stolica Prowincyji Przilōndkowyj Zachodnij a jedna ze stolicōw RPA (legislacyjno). Je rozlygowane wele Tiszowyj Zatoki. Założōny 1652. Ôstrzodek handlu a industryje, morsko hawyna.
+Strašice - wieś a gmin (obec) we Czeskij Republice, we pilznyńskim kreju, we krysie Rokycany. Mo 34,84 km² wiyrchu a podug danych ze 2021 roku pōmiyszkiwało sam 2599 ludzi.
+Kajtackŏ gŏdka – nachŏ-dagestańskŏ gŏdka s tajli dargińskich gŏdek, abo dialekt dargińskej gŏdki użiwanŏ bez Kajtakōw. Użiwanŏ je we Dagestōniy we Rusyje.
+Docker - swobodne ôprōgramowaniy używane do izolacyje programōw we sztrukturach mianowanych "kōntynerōma" a administrowaniy nimi. Izolacyjo je zapewńōno bez wirtualizacyjo na szteli ôperacyjnyj systymy, co ôznaczo, że skłodo sie na nia ôprōgramowaniy, bibljōtyki a konfiguracyjne pliki. Beztuż co wszyjske te sztruktury używajōm tego samego kernela ôperacyjnyj systymy, jich wirtualizacyjo je lekszo (biere mani zasobōw) jak połno wirtualizacyjo. Docker mo poczōntki swobodnego fōngowanio we marcu 2013. Fōnguje na Linuksie, Windowsie, MacOSie a inkszych systymach.
+Nickelback – kanadyjsko muzyczno skupina założōno ôd Chada Kroegera, Mikea Kroegera, Ryana Peake a Brandona Kroegera we 1995 roku we mieście Hanna we prōwincyji Alberta. Zorta muzyczno skupiny je ôkreślano jako post grunge, alternatywny rock abo alternatywny metal. Jeich nojbarzi znōmym szlagrym je śpiywka "How You Remind Me", singel ze jeich trzecigo albōma Silver Side Up, wydanygo we 2001 roku. Chad Kroeger – rytmiczno gitara, śpiyw Ryan Peake – gitara, śpiyw Mike Kroeger – basowo gitara Daniel Adair – szlagcojg, śpiyw Gabe Sinclair – szlagcojg Brandon Kroeger – szlagcojg Mitch Guindon – szlagcojg Ryan Vikedal – szlagcojg "Curb" (1996, wydany niyzależnie) "The State" (1998/2000, Roadrunner Records) "Silver Side Up" (2001, Roadrunner) "The Long Road" (2003, Roadrunner) "All the Right Reasons" (2005, Roadrunner) "Dark Horse" (2008, Roadrunner) "Here and Now" (2011) "No Fixed Address" (2014) "Feed the Machine" (2017) "Get Rollin " (2022) "Live at Home" (2002) "Live from Sturgis 2006" (2008) Ôficjalno neczajta
+Stephen Edwin King (ur. 21 wřeśnia 1947 we Portland) – amerikoński pisoř, autor guōwniy literatury grozy. Piyrwyj wydowou kśōnžki pod pseudōnimym Richard Bachman a jydyn roz kej John Swithen. Je autorym horrorōw, kere přešuy do klasyki gatōnku, kej lo bajšpila: "Lśniyniy", "Miastečko Salem", "Carrie". Niy uōgraničo sie ale do jydnygo gatōnku, čygo přikuodym sōm: "Štyry pory roku", "Zielōno mila", "Ślypia Smoka", "Bastiōn" a 7-tōmowy cykl powieści fantasy "Mročno Wieža". W 2003 zostou ôdznačōny prestižowōm nagrodōm DCAL (Medal za wybitny wkuod we literatura amerikańsko) bez National Book Foundation. Ôficyjolno neczajta
+Norbert Bonczyk, Bontzek, roz a kedy tyż Bończyk (rodz. 6 czyrwca 1837 we Bytōmiu, um. 18 lutygo 1893 we Bytōmiu) – polski katolicki kśōndz, dichter a tuplikorz. Pochodźōł ze mocka pogermanizowanyj hawiyrskij familiji. Zwiōnzany ze bytōmskōm parafijōm naszkryfloł mocka wiyrszy we polskij a miymieckij godce a tōmaczynia miymieckij liryki m. in.: Goethego, Schillera a Klopstocka. Krōm tygo naszkryfloł tyż dwa dichtōngi ô gōrnoślōnskij tyjmie: "Stary Kościół Miechowski" (1879) "Góra Chełmska czyli św. Anna z klasztorem oo. franciszkanów. Wspomnienia z r. 1875" (1886) We swojich dziełach ukozywoł ôdbrymność gōrnoślōnskigo społyczyństwa wiejskigo podle gyszichty, kultury, a tajlowo godki. Kamratowoł sie ze społycznymi dziołaczōma na Ślōnsku Józefym Szafrankym a Karolym Miarkōm.
+Cachurskŏ gŏdka – nachŏ-dagestańskŏ gŏdka s tajli lezgijskich gŏdek ôficyjnŏ we Dagestōniy użiwanŏ bez Cahurōw. Użiwanŏ je we Dagestōniy we Rusyje a Rejōniy Zakatal a Rejōniy Kakh we Azerbejdżōniy. We ynglickej gŏdce: Cachurskŏ gŏdka na Ethnologue
+Pynsylwanijo je stōn na pōłnocnym wschodzie Skuplowanych Stanōw. Granica mo na pōłnocy ze stanym Nowy Jork, na wschodzie ze New Jersey, na połedniu ze Maryland a Zachodńōm Wirginijōm, a na zachodzie ze Ohio. Nojsrogsze miasta: Philadelphia Pittsburgh Allentown Erie Stolica - Harrisburg. Wielość ludzi - 12.448.279 Ôficjalno neczajta Pynsylwanije (we angelskij godce)
+Wapyn Miymcōw – jedyn ze zimbolōw państwowych Miymcōw. Używany bōł już we Strzednich Storoczach bez rzimskich cysorzy. Przedstawio czornygo adlera ze czyrwiōnym dziobym, a nogōma, krzidła trzimo wysoko we gōra, zaś gowa mo ôbrōcōno we jigo prawo zajta.
+Bayonne bask. "Baiona") - gmin we Francyji, we regijōnie Nowo Akwitanijo, we departamyńcie Pyrénées-Atlantiques. Mo 21,68 km² wiyrchu a podug danych ze 2014 roku pōmiyszkiwało sam 48 178 ludzi. Pamplona, Szpanijo Daytona Beach, USA Bayonne, USA Kutaisi, Gruzyjo Neczajta Bayonne
+Sojusz Lewice Dymokratycznyj (pol. "Sojusz Lewicy Demokratycznej", SLD) to je polskŏ cyntrolewicowŏ politycznŏ partyjŏ, co jōm założyli działŏcze wiynkszości ôrganizacyji wchodzōncych w skłŏd koalicyje SLD, a je zaregistrowanŏ we gyrichcie ôd 17 mŏja 1999. Połōnczyła sie ze Jŏrym pod mianym Nowŏ Lewica. 1991 – 1 344 820 gosōw (11,99%) 1993 – 2 815 169 gosōw (20,41%) 1997 – 3 551 224 gosōw (27,13%) 2001 – 5 342 519 gosōw (41,04%) 2005 – 1 335 257 gosōw (11,31%) 2007 – 2 122 981 gosōw (13,15%) 2011 – 1 184 303 gosōw (8,24%) 2015 – 1 147 102 gosōw (7,55%) 2019 – 2 319 946 gosōw (12,56%) 1995 – Aleksander Kwaśniewski (wygranŏ) Piyrszŏ tura: 35,11% Drugŏ tura: 51,72% 2000 – Aleksander Kwaśniewski* (wygranŏ) Piyrszŏ tura: 53,90% 2005 – Marek Borowski** (przegranŏ) Piyrszŏ tura: 10,33% 2010 – Grzegorz Napieralski (przegranŏ) Piyrszŏ tura: 13,68% 2015 – Magdalena Ogórek (przegranŏ) Piyrszŏ tura: 2,38% 2020 – Robert Biedroń*** (przegranŏ) Piyrszŏ tura: 2,22% Niyznŏleżny kandydŏt ze sparciym ôd SLD. Kandydŏt SDPL ze sparciym ôd SLD. Lider Jŏra, kandydŏt wystawiōny pospōł ôd SLD, Jŏr i Razym.
+Baszkan (gag. "Başkan", dosł. "gowa", rōm. "Guvernator") – miano nojwyższego stanowiska we gagauskij autōnōmiji, zatwiyrdzōne we Zakōnie ô Eksztra Statusie Gagauzyje ze 1994. roku. Baszkan je ze autōmatu człōnkym reskyrōnku Moldowy. Do lipnia 2023. baszkankōm je İrina Vlah, baszkankōm-elektkōm je Evghenia Guțul. Historyjo. Stanowisko baszkana bōło utworzōno 14. artiklym zakōnu ô eksztra sztatusie Gagauzyje nr 344-XIII ze 23. grudnia 1994. Podug tych zopisōw baszkanowi sōm podporzōndkowane wszyjske ôrgana państwowyj władze we Gagauzyji. Baszkana ôbiyro sie na powszechnym, rōwnym, direktnym, tajnym a swobodnym welōnku na sztyroletnio kadyncyjo. Tyn sōm czowiek niy może być baszkanym wiyncyj jak dwa razy za rajōm. Musi być ôbywatelym Moldowy, być wiyncyj jak 35 lot starym a znać gagausko godka. Baszkan Gagauzyje je zatwiyrdzany na stanowisku człōnka reskyrōnku Moldowy dekretym prezydynta państwa. Baszkan może wydować rosporzōndzynia, co sōm płatne na cołkim terynie Gagauzyje. Baszkan mo tyż prawo podpisować abo wetować zakōny, co jich przijmuje Norodowe Sebraniy Gagauzyje ("Halk Topluşu"), formować reskyrōnek, prziznować ustanowiōne we autōnōmiji nadrody.
+Slovio – sztucznŏ, słowiańskŏ gŏdka stworzōnŏ ôd Marka Hučko we cweku stworzyniŏ gŏdki dlŏ wszyjskich Słowian. Gŏdka używŏ ino buchsztabōw s łacińskigo szrajbōnka beze akcyntōw.
+Lentechi (gruź. ლენტეხი) - ôsiedle miejskij zorty we Gruzyje, we regijōnie Racza-Leczchumis da Kwemo Swanetis mchare. Na 2014 rok pōmiyszkiwało sam 947 ludzi.
+Kaszuby (csb. "Kaszëbë", "Kaszëbskô", ) – regijōn nad krejym Bałtyckigo Morzo, tajla Pōmorzo kaj pomiyszkujōm Kaszuby. Granice Kaszubōw. Wyznoczyniy granicōw tygo regijōnu je fest utropno zacha, skuli tygo, co downi Kaszuby nigdy niy bōły regijōnym ôkryślōnym administracyjniy (na ôdwyrtka btp. do Zachodnigo eli Wschodnigo Pōmorzo) . Turbacyje dodowo fakt, co granice ziymie mianowanyj "Kaszuby" przesuwały sie bez stolecia na wschōd. Kej we 1238 roku miano "Cassubia" pojawiyło sie za piyrsze we papiōrach, ôbejmowały uōne tajla Zachodnigo Pōmorzo. We tych czasach Słowiany ze Wschodnigo Pōmorzo na zicher sie niy mianowały Kaszubōma. Wespōlnym mianym Nadbałtyckich Słowianōw miyndzy Wisłōm a Ôdrōm bōli Pōmorzany.
+Agata Danuta Mróz-Olszewska (ur. 7 kwietnia 1982 we Dōmbrowie Tarnowskiej , zm. 4 čyrwca 2008 we Wrocuawiu) – polsko siatkorka, reprezyntantka Polski. Groua we špilach kej střodkowo, mioua 191 cm wzrostu. Wystympowoua we reprezyntacyji Polski. Dwukrotniy, we 2003 a 2005 zdobōua zuoty medal Mistřostw Ojropy. W 2007 skuli zuygo stanu zdrowia (mielodysplazyjo špiku) postanowiua přerwać kariera. 10 čyrwca 2007 hajtnyua sie s Jackem Olszewskim. 12 styčnia 2008 ôgosiua, iže spodziywo sie bajtla. 4 kwietnia 2008 urodziua cera Liljana. 22 moja 2008 přešua zabiyg přeščepu špiku kostnygo we Klinice Transplantolōgii Špiku we Wrocuawiu. Umřyua westolecio 26 lot we godzinach porannych 4 čyrwca 2008. Sylwetka Agaty Mróz
+Kardinal ( – bazowy, zasadniczy, fest z czymś zwiōnzany), a formalnie Kardinal Świyntego Kościoła Rzimskigo () to je zarŏz po papiyżu nojwyższŏ zŏcność kościelnŏ we Kościele katolickim. Wszyjske kardinale tworzōm cuzamyn Kolegium Kardinalōw. Kardinale sōm mianowani ôd papiyża. Ôbiyrŏ ôn ônych spostrzōd chopōw, kerzi majōm świyncyniŏ prezbiteratu. Podle tradycyje idzie wymiynić trzi stopiynie kardinalōw (sōm to ino tytuły hōnorowe i niy majōm znaczyniŏ we hierarchiji): kardinale biskupy kardinale prezbitery kardinale dyjakōny
+Biskupio Kōpa (czes. "Biskupská kupa", pol. "Biskupia Kopa", miym. "Bischofskoppe") – nojsrogszo gōra polskij tajli Ôpawskich Gōr ("Zlatohorská vrchovina", we Czeskij Republice je to tajla Jeśōnikōw), srogo na 889 metry. Biskupio Kōpa ja tyż nojsrogszōm gōrom ôpolskego wojewōdztwa. Na wiyrchu stoji widokowo wieża "Kaiser-Franz-Joseph-Warte" ze 1898 roku (po czeskij strōnie). Pod wiyrchym (uod polskij strōny) działo turystyczne schrōnisko "Pod Kopą Biskupią", do 1945 "Oberschlesierhütte" ("Chaupa Gōrnoślōnzokōw").
+Paweł Targiel (rodz. 4 czyrwnia 1945 we Mikołowie, um. 11 czyrwnia 2009) – ślōnski dichter a społeczny dziołocz, bliski kamrat ôd dichtera Rafała Wojaczka. We 1988 założōł cajtōng "Miarka", kery ukazowoł sie we drugim ôbiygu a we kerym propagowoł idyjo ôbywatelskigo społeczyństwa. We 1996 zołożōł poetycki cajtōng "Arkadia", kery ukazuje sie do terozki. Niyskorzi prziszoł na idyjo coby we chaupie kaj miyszkoł downi Wojaczek zołożyć Mikołowski Insztytut - instytucyjo kultury a tyż wydawnictwo. Insztytut tyn fōnguje ôd 1999 roku a Paweł Targiel bōł jygo dyrechtorym ôd anfaga aże do swojij śmiyrci. Sōm wydoł dwa tōmiki gydichtōw: "Ostatnie wiersze" (2005) a "Halsem" (2007). Zowdy mioł sie za Ślōnzoka a propagowoł idyjo autōnōmije lo Gōrnygo Ślōnska.
+Mołdawijo, Moldowa (rōm. "Moldova"), Republika Mołdowije, Republika Moldowy (rōm. "Republica Moldova") – państwo we wschodnij Ojropie, kere powstało po upodku Sowieckigo Sojuszu we kerygo skłod wlazowało ôd 1924 do 1991 (krōm lot 1941-1944). Je uōne kōntynuacyjōm Mołdowskigo Hospodarstwa (atoli tajla downygo Mołdowskigo Hospodarstwa wlazuje terozki we skłod Rōmōnije). We skłod Mołdawije wlazuje tyż autōnōmiczno republika Gagauzyje, keryj 80% miyszkańcōw to Gagauzy. Uosobno tajla, kero niy uznowo władzōw we Chişinău, to Naddniystrze ze stolicōm we Tiraspolu, kere je "de facto" niypodległe, nale niy je uznowane ôd miyndzynorodowyj społeczności. Mołdawijo je nizinnym krejym ô umiarkowanyj klimie, rozlygowanym we dorzyczu Dniestru a Prutu. Je to jedyn ze nojbiedniszych krejōw we Ojropie, srogo uznoleżńōnym na import paliwōw a surowcōw. 90% społeczyństwa żyje pōniżyj minimōm egzystyncyje. Dali srogszo tajla ziymie noleży do kołchozōw a sowchozōw, prywatnych posiedzicielōw mo ino 9% uprownygo wiyrchu. Wożno rola we gospodarce mo cichtowaniy wina a produkcyjo napitki ze ni, tyż sadownictwo. Spożywczo, chymiczno a inkszo industryjo.
+W Japanerskym madżōngu, yaku (jap.: 役) je warunek z kerygo rychtuje sie punkty. Znajōmość "yaku" je ważnŏ do strategije, atoli wiydza ta niy je ôbowiōnzkowŏ. Szpiler musi mieć jedno "yaku" w rynce coby legalnie wygrać rundã. Kŏżde "yaku" mŏ szpecyjalny wert "han". Regle "Yaku" mogōm być tak zônaczōne aby zrobić jeszcze lepszõ rynkã. Gra zawiyrŏ tyż "dora", kerŏ dodŏwŏ rynce wartość "han", atoli niy je to zaliczane jako "yaku". Sztart. "Yaku" je podane na rynce Pokera. Ônaczōm sie kej spyłniajōm wielość a warunek. Atoli niy tak jak we pokerze, rynka moge ôstać skōmbinowanŏ w jeszcze lepszy wert. Sōm trzi zorty yaku: Ino zawarte yaku ("menzen-nomi", 門前のみ) "Żryj a malyj" ("kuisagari", 喰い下がり), kaj wert "han" maleje kej rynka je ôzwartŏ Yaku kaj "han" je take samo we ôzwartyj a zawartyj rynce. Wziynciy wyrfla ôd inkszygo szpilera robi rynkã ôzwartõ. Kej wygrana zawartyj rynki je wyrfel ôd inkszygo szpilera, meldōnek zawiyrajōncy tyn wyrfel je ôzwarty a rynka je zawartŏ. Eźli rynka je zawartŏ, sytuacyjŏ mŏ miano ""menzenchin" (門前清)" abo ""menzen" (門前)" po japanersku. Yntlich, kej prziłazi ku punktowaniu, cŏłki wert "han" we rynce trzeja porachować . Kej "han" je rōwny abo mynijszy niźli 4, "fu" tyż sie rachuje. Kōmbinacyjŏ "han" a "fu" korespōnduje z tabulōm punktacyje. Lista Yaku. Tukej je lista "yaku", jeji miana we ślōnskij a japanerskij godce, jeji wert "han", a wszyjske szpecyjalne warunki ku nim. Yaku bazujōnce na szczyńściu. Te rynki sōm we wercie jedzin "han". Yakumany. Sōm to szpycjalne rynce kere ciynszkŏ dŏstać a sōm warte szpycjalnŏm wartŏść pōnktŏw zwanŏ yakuman (役満, or "yaku-mangan" 役満貫). Han niy wliczŏ siye już do niych. Yakumany mŏgōm być łonaczōne we multi yakumany. Eźli rynka mŏ 13 han je to kazoue yakuman (数え役満) a je liczŏny jakŏ "yakuman". "Kokoshi Musou", "Suu Ankou" a "Dai Sangen" sōm postrzegane jakŏ najłatwiyjsze do zdŏbyciya ze "yakumanŏw" wiync sōm mianŏwane jakŏ "trzi wielge familije "yakumanŏw"" (Japanese: 役満御三家). Yakuman sztartŏwy. Yakumany kej wygrywŏsz we piyrszyj turze. Yaku Niyôficjalny. Yaku we dōmŏwych reglach.
+Dagestōn (ru. Республика Дагестан) - je autōnōmicznōm republikōm we Rusyje. Republika znŏjduje siy we regiōniy Pōłnocnegŏ Kaukazu. Stolicōm Dagestanu je Machaczkala. </br></br> Dagestōńskŏ populacyjŏ posiydzŏ 2,910,249 perzonōw (2010) a republika mŏ fest roztomajte nacyje, dōminujōncymi sōm: Awary, Darginy, Kumyki a Lezginy. Regiōn mŏ 14 ôficyjnych gŏdek, nale Ruski je nŏjczynściyj użiwōny mimŏ iże Ruskōw je ino kole 3%. Geografijŏ. Dagestōn s 50,300 km2 placym je usitułowōny we Pōłnocnŏ Kaukaskich Wiyrchach. Znŏjduje siy na połedniyu Rusyje. Republika mŏ dostymp do Kaspijskego Morzã. Nŏwyższy pōnkt to Wiyrch Bazardüzü (4,466 m).   </br> ; Regiōn graniczy ze Azerbejdżōnem a Gruzyjōm, a wewnōntrz ruskej federacyje s Kałmycyjōm, Czeczeniyjōm a Stawropolskim Krajem. Rzeki. Dagestōn mŏ wiyncyj niźli 1800 rzekōw, hlawne to: Rzeka Sulak Rzeka Samur Rzeka Terek Rzeka Rubas Rzeka Avar Naturalne Surowce. Republika mŏ srogie surowce: Miydziy ( kole 1mln tōny) Ropy (kole 10mln tōny) Naturalnych gazōw (kole 44 miliardōw m3) Regiōn mŏ tyż 530km plaż, 1200 hektarōw terapeutycznej ciyapy a 300 źrōdył uzdrowiskowyj wody.
+14 miejscowości we Polsce: Miyndzylesie - miasto we dolnoślōnskim wojewōdztwie, we kłodzkim krysie, we gminie Miyndzylesie Miyndzylesie - wieś we dolnoślōnskim wojewōdztwie, we karkōnoskim krysie, we gminie Staro Kamiynica Miyndzylesie - kolōnijo we lubelskim wojewōdztwie, we bialskim krysie, we gminie Kōnstantynōw Miyndzylesie - wieś we lubuskim wojewōdztwie, we świybodzińskim krysie, we gminie Skōmpe Miyndzylesie - prziśōłek wsi Gościeszowicy we lubuskim wojewōdztwie, we żagańskim krysie, we gminie Niygosławicy Miyndzylesie - wieś we pōmorskim wojewōdztwie, we kwidzyńskim krysie, we gminie Gardeja Miyndzylesie - wieś we świyntokrziskim wojewōdztwie, we włoszczowskim krysie, we gminie Secymin Miyndzylesie - wieś we śwyntokrziskim wojewōdztwie, we włoszczowskim krysie, we gminie Włoszczowo Miyndzylesie - wieś we warmińsko-mazurskim wojewōdztwie, we ôlsztyńskim krysie, we gminie Dobre Miasto Miyndzylesie - wieś we warmińsko-mazurskim wojewōdztwie, we ôstrōdzkim krysie, we gminie Ôstrōda Miyndzylesie - wieś we wielgopolskim wojewōdztwie, we ôbornickim krysie, we gminie Rogoźno Miyndzylesie - wieś we wielgopolskim wojewōdztwie, we tureckim krysie, we gminie Władysławōw Miyndzylesie - wieś we wielgopolskim wojewōdztwie, we wōngrowieckim krysie, we gminie Damasławek Miyndzylesie - ôsada we zachodniopōmorskim wojewōdztwie, we szczecineckim krysie, we gminie Borne Sulinowo
+Uoperacyjno systyma (z ang. "operating system", "OS") – program, kery zarzōndza kompōtrem. Terozki we kompōtrach PC je mogebne insztalować roztomajte systymy, ze kerych nojpopularniyjsze to Microsoft Windows, OS X a roztomajte zorty Linuksa. Inkszo kategoryjo to systymy mobilne, lo bajszpilu Android, iOS a Symbian.
+Zapustka - prziśōłek wsi Piyrszy Strzeżōw we Polsce, we małopolskim wojewōdztwie, we miechowskim krysie, we gminie Miechōw. Je ôsobnym szołtystwym.
+Charter Township of West Bloomfield - gmin we USA, we sztacie Michigan, we hrabstwie Oakland. Mo 80,9 km² wiyrchu a podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwało sam 64 690 ludzi.
+Birán - miejscowość na Kubie, we Prowincyji Holguín, we gminie Cueto. Byli sam rodzōne braciki Castro: Fidel, Raúl a Ramón.
+Świyntochlowice (pol.: Świętochłowice, miym. : Schwientochlowitz) – miasto, kere je położōne we połedniowyj Polsce, we wojewōdztwie ślōnskym, we cyntrōm Gōrnoślōnskigo Ôkryngu Industryjnygo (GOP). Miasto przinoleży do Zwiōnzku Miast Polskich (ZMP). We latach 1975-1998 sztad administracyjniy bōł we wojewōdztwie katowskim.
+Chorezmiańskŏ gŏdka - umartŏ tureckŏ gŏdka s tajli karluckich gŏdek użiwanŏ we Złotej Hordziy.
+Rage Against the Machine - amerikańsko muzyczno skupina, założōno we 1991 we Los Angeles. Gro muzyka ze zorty rapcore, funky rock a alternatywny metal. Znōmo skiż widowiskowych kōncertōw, rapowygo ajnflusu, ekszperymyntōw Toma Morello ze klangym gitary a wokalu Zacka de la Rocha. Skupina fōngowoła we lotach 1991-18 października 2000, a zaś ôd 2007 do terozki. Zack de la Rocha – wokal Tom Morello – elektryczno gitara Brad Wilk – szlagcojg Tim Commerford – basowo gitara Rage Against the Machine (1992) Evil Empire (1996) Live & Rare (1998), kōncertowy The Battle of Los Angeles (1999) Renegades (2000) Live at the Grand Olympic Auditorium (2003), kōncertowy
+Kaper (karp, łac. "Cyprinus carpio") – słodkowodnŏ fisza, ze familije kaperowatych ("Cyprinidae"), ajnfachowo wystympujōncŏ we Ojropie a Azyji. Kaper je chowany bez ludzi juże ôd możne V stoleciŏ p.n.e. (piyrszy chowali go Chińczyki), chowali go tyż Rzimianie juże we IV stoleciu p.n.e. Je ôn dugi do 1,1 myjtra a ciynżki do 30 kilogramōw. Jŏdło s kapera je ôbecne we roztōmajtych kuchniach Ojropy.
+4 moja - Palestyńczyki erbnōły autōnōmijo we Sztrefie Gazy a we Jerychu 13 października - Władzisłōw: powstoła lokalno rozgłośnia radjowo - Radio 90 FM. 8 lipca - Kim Ir Sen, prziwōdca Pōłnocnyj Koryji we rokach 1948-1994 Tusty sztwortek: 10 lutygo Niydziela Palmowa: 27 marca Wielganoc: 3 kwietnia Pyńdziołek Wielganocny: 4 kwietnia Boże Cioło: 2 czyrwca
+Finlandyjo, Republika Finlandyje (fiń. "Suomi, Suomen Tasavalta"; szw. "Finland, Republiken Finland") – państwo we pōłnocnyj Ojropie, ferajnista Ojropejskij Unije. Granica mo ôd zachodu ze Szwecyjōm a ze Bałtyckym Morzym, ôd pōłnocy ze Norwygijōm a ôd wschodu ze Rusyjōm. Wiynkszość wiyrchu Finlandyje to sōm niziny ze młodōm polodowcowōm rzezōm. Naturalne zachodnie a połedniowe granice Finlandyje wyznaczajōm Botnicko a Fińsko Zatoka, miyndzy kerymi rozćōngo sie poprzecinane ćōngōma wzniysiyń morynowych Fińske Pojezierze ze 60 tyś. jezior. Jeziora zajmujōm 18,8 tys km², fest liczne sōm barzouy a torfowiska. We postrzodkowyj tajli kraju uksztołtowaniy terynu mo cechy połedniowych pojezierzō a wyżynōw, kere sōm rozlygowane na pōłnocy. Na pōłnoc ôd Podbiygōnowygo Koła je Fińsko Lapōnijo, kero je przedgōrzym Skandynawskich Gōrōw. Lynijo szkerowygo wybrzeżo je silniy rozwiniynto, mockōm małych wysepek.
+Courbevoie – gmin we Francyji, we regijōnie Île-de-France, we departamyńcie Hauts-de-Seine. Mo 4,17 km² wiyrchu a podug danych ze 2012 roku pōmiyszkiwało sam 86 854 ludzi. Forest, Belgijo Enfield Town, Wielgo Brytanijo Freudenstadt, Miymcy Beit Mery, Liban Neczajta Courbevoie
+Letnie Igřiska Ôlimpijske 2008 ôdbywauy sie we stolicy Chin, Bejdžingu. Bōuy to piyrše ôd 20 lot Igřiska we Azyje (uostatnie: Letnie Igřiska Ôlimpijske 1988 we Seulu). Do prōgramu dodano nowe konkurencyje: bieg na 3000 metrōw s přeškodōma babōw a puywaniy na ôtwartym akwynie na dystans 10 000 metrōw babōw i chopōw. We tynisie tišowym niy sōm rozgrywane deble, yno turniyj družynowy. We Igřiskach brouo udziou ōng. 10,5 tyś. športowcōw s 205 krajowych federacyji športowych, kere rywalizowauy we 32 dyscyplinach, majōncych cuzamyn 302 kōnkurencyje. Piyrwšy roz na Ôlimpiodzie wystympowali športowcy s Tuvalu a Wysp Marshalla, a tyž piyrwšy roz Syrbijo a Čornogōra wystympowali ôsobno. Igřiska trwouy 19 dni, ôd 6 do 24 siyrpnia. ! Lp. ! align="left" | Państwo ! zuoto ! střybuo ! brōnz ! do kupy
+Atōm to je nojmniyjszy skłodnik materyje, kerygo niy idzie potajlować metodōma chymicznymi. Atōm je zbudowany ze jōndra a ôbtaczajōncych go elektrōnōw. Jōndro je zbudowane ze nuklyjōnōw: protōnōw na nyjutrōnōw. We kożdym ôbojyntnym atōmie protōnōw a elektrōnōw je tela samo; kej jejich liczba je roztomajto, taki atōm mianuje sie jōnym. Zorta elymyntu chymicznygo ôkryślo sie podug liczby protonōw we jōndrze. Atōmy ô jednakij liczbie protonōw, nale rōżnyj nyjutrōnōw, mianuje sie izotopōma elymyntu chymicznygo. Wielgość atōmōw to ōng. 10−10 myjtra, nale niy mo to gynau ôkreślōne skiż jejich kwantowości. Jejich masa zależniy ôd masy atomowyj je ôd 10−27 do 10−25 kilograma.
+Iżewsk (rus.: Ижевск, udmu. : Ижкар) - stŏlicã Udmurcyje we Rusyje.
+Nowŏ Lewica (pol. "Nowa Lewica") to je polskŏ cyntrolewicowŏ politycznŏ partyjŏ, co powstoła we 2021 po połōnczyniu Jŏra a Sojuszu Lewice Dymokratycznyj. Terŏźnie ônyj liderym je Włodzimierz Czarzasty. lewica.org.pl
+Gogōwecko gwara (gś: Klee-Gloger Mundoart miym: Oberglogauer Mundart) – gwara gōrnoślōnskigo djalektu miymieckij godki, kerōm posugiwała sie ludność Gogōwka. Phonetische Analyse der Konsonanten in der deutschen Sprache der Gegend von Oberglogau (Głogówek)
+Sowicke - dzielnica Tarnowskich Gōr.
+Rovaniemen Palloseura, inakszy RoPS Rovaniemi, RoPS to je fińsko fusbalowy klub założōny we 1950 roku. Gro uōn we Veikkausliidze - I fińskij lidze. Ôd 1986 roku durch gro we nojwyższyj ligowyj klasie. We 2015 zdobōł 2 plac we I lidze, 2 razy mioł 3 plac we I lidze (1988 a 1989) a zdobōł Puhar Finlandyje we 1986. Neczajta klubu
+Le Tholonet – gmin we Francyji, we regijōnie Provence-Alpes-Côte dAzur, we departamyńcie Bouches-du-Rhône. Mo 10,82 km² wiyrchu a podug danych ze 2012 roku pōmiyszkiwało sam 2289 ludzi. Neczajta Le Tholonet
+Barnauł (rus.: Барнаул) - stolica Ałtajskigo Kreju we Rusyji. Ôstrzodek industryje a nauki.
+Victoria - nojsrogsze miasto a stolica Seszelōw. Je rozlygowane na wyspie Mahé.
+Moskwa (rus.: Москва IPA: [mɐskva]) – stolica Rusyje i nojwiynkše miasto tygo kraju. Nojwažnijšy ôśrodek gospodarčy i kulturalny Rusyji. Siedziba nojwyžšych wadz państwowych, we tym prezydynta Rusyji. Jedyn s nojciekawšych ôśrodkōw turystyčnych Ojropy, jydnočeśniy symbol imperiōm radzieckigo. Ležy nad řykōm ô takym samym mianie: Moskwa.
+Kōrnik (pol. "Kórnik", miym. "Burgstadt")- miasto we Poslce, we wielgopolskim wojewōdztwie, we poznańskim krysie, siedziba miejsko-wiejskigo gminu Kōrnik. Teroźni Kōrnik skłodo sie ze trzech historycznych tajli: Kōrnik, Bnin a Prowynt.
+Dynōmit – matyrioł wynaleziuny bez Alfreda Nobla we 1867 roku. Poczōntkowo składoł sie we 75% ze nitrogliceryny i we 25 % ze ziymii okrzymkowyj. Terozki dynōmity zawierałōm około 10% nitrogliceryny. Je użiwany głōwnie do rozwalanio skoł a budynkōw, nale mo tyż zastosowanie we militaryji.
+Sanskryckŏ gŏdka - je nŏjważniyjszōm gŏdkōm liturgicznōm Hinduizmu a filozoficznŏ gŏdka Hinduizmu, Buddyzmu a Dżiniyzmu, urziwana bez uczōnych ze Indyjskegŏ regiōnu kultury.
+Safōna, "Safo", "Sapfo" (gr. Σαπφώ, uac. "Sappho") – nojsuawniyjšo pōytka starožytny Grecyje s přeuōma VII a VI wieka p.n.Kry. , znoċno předstowicielka pōyzyje liryčny (liryka eolsko). Pochodziōua s Mitelany na wyspie Lesbos. Bōua cerōm Skamadrymanosa i Kleuis. Miarkuje sie, iže pochodziōua s arystokratyčny familije. Wydaua sie za zabranygo handlyřa. W časie breweryjōw na wyspie musiaua s niyj uchodzować. Schrōńōua sie na Sycylyji, niyskoři wroco nazod na Lesbos. Wedle powiarki ôbmiyuowaua sie niyščyńśliwiy we Faōniy i hopnōua ze skouy na wyspie Leukada. Tw��rčość (zawarto bez njōm we 9 ksiyngach) zachowaua sie we fragmyntach: "Hymny do bogōw" "Piyśnie wyselne" "Piyśnie miyuosne" "Piyśnie do kamratek" Safōna wkludziyua wuosno miara wieršowo (strofa saficko). Bōua inspiracyjōm lo Katullusa, kery jedyn jeji wierš přetuplikowou na uacina, a na wiela zbiyrou szprymy. Do twōrčościy Safōny nawiōnzywauo wiela pōytōw starožytnich i teroźnich: Ôwidjuš - "List Safo do Faōna" we "Heroidy" Maria Pawlikowska-Jasnorzewska - "Rōuzy do Safōny" we "Krystalizacyje"
+Konstantinos Maleas (gr.: Κωνσταντίνος Μαλέας; rodz. 1879 we Kōnstantynopolu, um. 1928 we Atynach) – grecki malyrz, jedyn s nojwożnijszych ze nurtu postimpresjōnizmu we Grecyji, wroz ze Konstantinosym Parthenisym. Malyrze, s kerych broł inspiracyjo to Paul Cézanne, Paul Gauguin a Vincent van Gogh, ajnflus na jego styl miały take kerōnki kej symbolizm, impresjōnizm a fowizm. Jego ôbrozy majōm jasne a delikatne farby. Jego proce idzie ôbejzdrzeć we Norodowyj Galeryji we Atynach, we siedzibie greckigo regiyrōnku a tyż kajś ińdzi.
+Jacques Piccard (rodz. 28 lipca 1922 we Brukseli, um. 1 listopada 2008) – šwajcarski badoč a ôdkrywca, kery we 1960 badou dno Rowa Mariańskigo. Bōu synym Augusta Piccarda, kōnstruktora batyskafu, a fatrym Bernarda Piccarda. We batyskafie "Trieste II" krōm jygo zlazowou na dno Rowa Mariańskigo tyž siyržant US Navy Don Walsh.
+Nogaje - Nacyjŏ s tureckich ludōw zamiyszkujōnca hlawniy Rusyjŏ kaj nŏjwiyncyje je we Dagestaniy. Jejich gŏdka to Nogajskŏ gŏdka. Nŏjczynstszŏ religijŏ tej nacyje to Sunnicki Islam. Sōm spokrywniyniy s mongolskimi a tureckimi plemiōnami kere kejs sônaczyły Nogajskōm Horde.
+Czesław Gęborski (rodz. 5 czerwca 1924 we Dōmbrowie, ōm 14 czerwca 2006) – polski zbrodniorz, kapitan MBP we "Ludowyj Polsce", kōmyndant ôbozu we Łambinowicach. Żywot. Niym zaczyna sie II światowo wojna, miyszkoł we Dōmbrowie. Tajla miymieckij ôkupacyje spyńdźōł we ôbozie we Kochlowicach, ze kerygo citnył we kwejtniu 1943. Bōł ferajnistōm Ludowyj Armije, za co go haresztowali we 1944, nale LA ôdbiōła transzport ze niym do Auszwic. Niyskorzi trefiōł do kōmōnistycznyj partyzantki. Kej wojna miała szlus, wstōmpiōł do Ôbywatelskij Milicyje, kaj gibko stoł sie sierżantym. Do marca 1945 robiōł we Świyntochlowicach, a niyskorzi we Niymodlinie. We lipniu 1945 stoł sie komyndantym kōncyntracyjnego ôbozu we Łambinowicach. Tam bōł festylniy ôkrutny a bestialsko taktowoł wiyńźńōw. Ubijoł po dwa bajtle za roz - roztrzaskiwoł je łbym ô łeb. Majerantnym kozoł stoć po szyje we wodzie, a kej keryś sie ôbaloł, to go niy retowoł. We październiku 1945 podhajcoł barak, a kej go ftoś prōbowoł gasić, to go zastrzyloł, pomarło tedy 48 ludzi. Skirz tego straćōł fōnkcyjo a postawiyli go do gerychtu, nale sprawa umorzili we 1947, a Gęborski dostoł stopiyń kapitana. Po 1956 zajś zaczōn sie proces ô Łambinowicy, a Gęborski trefiōł do haresztu, nale go uniywińnili. We kōńcu 90. lot XX stolecio aże do 2005 trwoł jigo proces ô śmyjrć 48 ôsōb, nale ja odroczyli skirz "złego stanu zdrowio ôbskarżōnego".
+Moj to je piōnty mieśōnc podug używanygo na Ślōnsku kalyndorza juljańskigo. Miano mieśōnca pochodzi ôd łacińskigo miana "Maius" (zobocz: kalyndorz rzimski) a zostoło przijynte bez wiynkszość godek ojropejskich.
+Dodo Abaszydze (gruź. დავით (დოდო) ივანეს ძე აბაშიძე; po prowdzie Dawid Iwanowicz Abaszydze; rodz. 1 maja 1924 we Tbilisi we ZSRR, teroźnio Gruzyjo, um. 26 stycznia 1990) – gruziński szauszpiler a reżyser. Filmografijo. Role: 1954 - "Konik polny" jako Bichino 1955 - "Osiołek Magdany" 1963 - "Biała karawana" jako Kierowca 1965 - "Chewsurska ballada" jako Aluda 1966 - "Cierpkie wino" jako Rezo 1967 - "Wkrótce nadejdzie wiosna" 1972 - "Gdy zakwitną migdały" jako Niko 1973 - "Melodie przedmieścia" jako Szef policji 1984 - "Legenda twierdzy suramijskiej" 1988 - "Aszik Kerib (Ashug-Karibi)" Reżyseryjo: 1984 - "Legenda twierdzy suramijskiej" 1988 - "Aszik Kerib" Dodo Abaszydze we bazie imdb Dodo Abaszydze we bazie Filmweb
+Regijōnalne wilamowske skupiny (wil.: "wymysiöerysia zespułn") je termin, kerym sie ôkryślo wszyjske te skupiny muzyczne, kere tańcujōm ludowe wilamowske tōńce, śpiywajōm we wilamowskij godce a sōm po wilamowsku ôbleczōne. We Wilamowicach sōm dwie skupiny, kere do sie ôkryślić przimiotnikym "wilamowski" – Regijōnalno Skupina Śpiywki a Tańca "Wilamowice" a Regijōnalno Skupina Śpiywki a Tańca "Cepelia Fil Wilamowice".
+Rancho Santa Fe - census-designated place we USA, we sztacie Kalifornijo, we hrabstwie San Diego. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 3117 ludzi.
+Antoine Griezmann – (rodz. 21 marca 1991 we Mâcon) – francuski fusbalok grajōncy na pozycyji napadziora. Chowanek ferajny Real Sociedad, kaj zadebiutowoł we 2009, ôd 2014 gro we Atlético Madryt. Tryfiōł nojwiyncyj torōw na Mistrzostwach Ojropy we fusbalu 2016.
+Korbol ("Cucurbita" L.) je zorta jydnorocznych zielinōw ze familije korbolowatych, kero mo ze 20 gatōnkōw. Nojczyńści je uprowiany ôbyczny korbol ("Cucurbita pepo" L.). Mo fest sroge ôwoce (poradzōm dolyźć aże do dwiesta kilo, rekord je 765 kilo), zjodliwe, idzie je tryjtować kej warziwa. Zjodliwe sōm tyż pestki. We Halloween ze korboli robi sie roztomajte strachy.
+Nowe Delhi (hindi: नई दिल्ली, ang. "New Delhi") – stolica Indyji, rozlygowano we Narodowym Stołecznym Terytoryjōm Delhi. IUostrzodek nauki a siedziba władzōw.
+Burmistrz - nŏjsrogszŏ funkcyjŏ miastowŏ. Burmistrz tradycyjniy doglōndŏ miastowe medyjã take jak: policyjŏ, pożarnŏ straż eli edukacyjŏ. Ôdpowiydziyalność je inksza podle roztomajtych lokalnych prawych struktōr. Niykere miasta majōm burmistrza za reprezyntacyjnōm gōwe, kej miastowŏ radã mŏ prawōm moc.
+Jubyjo ("Jubaea chilensis") to gatōnek strōmu ô krympym pniu, podanygo na palma, ô fyjdrzastych liściach a zjodliwych ôwocach. Gatōnek pochodzi ze Czile, kaj we ôdpednim klimacie przirosto ani do 20 cm na rok. We umiarkowanym klimacie cucht jubyje je możebny, zielina przirosto atoli srogo wolni (ōng. 10 cm na rok). Artikel ô jubyji ("ang.") Fotografijo jubyje
+Panthera onca hernandesii to zwiyrzã ze typu chordata, ze rzyndu carnivora, ze grōmady cycaczy ze familije felidae, co je ôpisoł J. E. Gray we 1857 roku. Historyjŏ taksōnōmije. Je to jedyn ze zapropōnowanych podgatōnkōw panthera onca: taksōnōmicznŏ nazwa "Panthera onca goldmani" byłŏ zaproponowanŏ, iże zamiyszkuje ôd Jukatanu we Meksyku na pōłnocy, do Belize i Hōndurasu na połedniu. "Panthera onca hernandesii" byłŏ zapropōnowanŏ za włŏściwŏ Meksykowi i USA. "Panthera onca veraecruscis" była zapropōnowanŏ za włŏściwõ rejōnōm ôd Tabasco we Meksyku do Teksasu we USA. "Panthera onca arizonensis" miała zamiyszkować rejōn ôd Sōnory we Meksyku do połedniowo-wschodnich USA przed 1939. "Panthera onca centralis" was proposed for Central America. W 1939 Reginald Innes Pocock niy znŏd żŏdnych dowodōw na morfologicznõ rozmajtość miyndzy "P. o. hernandesii", "P. o. centralis" i "P. o. arizonensis", i uznoł je za jedyn podgatōnek. Niydŏwne testy niy poradziyły wykŏzać dowodōw na rozmajte podgatōnki tego jaguara.
+.ru je necowo dōmyna, kero je zrobiōno lo neczajtōw ze Rusyji. Piyrszo zajta ze kōńcym .ru zrobiyli we 1994.
+1. stolecie p.n.e. • 1. stolecie • 2. stolecie 2 p.n.e. « 1 p.n.e. « 1 » 2 » 3 rozpoczyńcie naszyj ery Lucjusz Junniusz Gallio Annaeanus Pallas Pyjter Apostōł Zhao Feiyan Sapadbizes Amanishakheto Arshak II Iberyjski
+LRT Televizija (dŏwnij LTV) to je litewskŏ telewizyjnŏ stacyjŏ, co mŏ siydzibã we mieście Vilnius.
+Weird Al Yankovic, po prowdzie Alfred Matthew Yankovic (rodz. 23 października 1959 we Lynwood) – amerikański śpiywok, muzyk, parodysta a telewizyjny producynt. Znōmy ze tworzynio parodyji śpiywek znōmych muzycznych skupinōw a śpiywokōw. Krōm śpiywanio gro tyż na cyje. Dyskografijo. Lista albōmōw Ala Yankovicia wroz ze datōm wydanio a placym na liście Billboardu. ""Weird Al" Yankovic", 1983; #139 "Weird Al" Yankovic in 3-D", 1984; #17 "Dare to Be Stupid", 1985; #50 "Polka Party!", 1986; #177 "Even Worse", 1988; #27 "UHF – Original Motion Picture Soundtrack and Other Stuff", 1989; #146 "Off the Deep End", 1992; #17 "Alapalooza", 1993; #46 "Bad Hair Day", 1996; #14 "Running with Scissors", 1999; #16 "Poodle Hat", 2003; #17 "Straight Outta Lynwood", 2006; #10 "Alpocalypse", 2011; #9 "Mandatory Fun", 2014 #1 Neczajta Ala Yankovicia
+Bekmünde to je gmina we Miymcach, we landzie Schleswig-Holstein, we krysie Steinburg. Zajmuje 2.9 km² placu a podle danych s 2006 roku pōmiyszkuje ja 151 ludzi.
+Evergreen je ausdruk, kery ôznaczo "zowdy szlager". Miano je wziynte ze angelskij godki we keryj ôznaczo "zowdy zielōny". Niykere evergreeny sōm durś szlagerōma bez pora pokolyńōw a majōm roztomajte wersyje ôd poru muzycznych skupinōw abo śpiywokōw.
+Casio – japōńsko kōmpanijo elektrōniki, jeji głōwno siedziba je we Tokio.
+Dmytro Jurijowycz Zahuł (, rodz. 28 siyrpnia 1890 we Milijewie we Bukowinie, um. we lato 1944 na Kołymie) bōł ukrajiński dichter-simbolist, znowca literatury, kritik, publicist a przekłodocz poezyje. Przekłody wiyrszōw Zahuła na ślōnsko godka
+Bolesław Abart (rodz. 13 siyrpnia 1935 r. we Chorzowie) – polski filmowy, telewizyjny a tyjatralny szauszpiler. 1962: "Ocean" jako Tadeusz (reż. Bronisław Dąbrowski) 1963: "Fantazy" jako Jan (reż. Halina Gryglaszewska) 1963: "Krakowiacy i Górale" jako Paweł; Drużba II (reż. B. Dąbrowski) 1963: "Śluby panieńskie" jako Albin (reż. Roman Niewiarowicz) 1965: "Balladyna" jako Kirkor (reż. Maria Straszewska) 1965: "Powrót syna marnotrawnego" jako Jan Bisser Corlitzer; Ślepiec (reż. Jakub Rotbaum) 1966, 1969: "Jak wam się podoba" jako Karol (reż. Krystyna Skuszanka) 1966: "Wieś Stiepanczykowo" jako Chłop (reż. Jerzy Krasowski) 1967: "Sprawa Dantona" jako I Komisarz; Courtois (reż. J. Krasowski) 1967: "Wachlarz lady Windermere" jako James Hopper (reż. Artur Młodnicki) 1968, 1969: "Zemsta" jako Szlachcic Rejenta (reż. J. Krasowski) 1969: "Protesilas i Laodamia" jako Hermes (reż. Henryk Tomaszewski) 1970: "Wesele" jako Hetman (reż. Jerzy Goliński) 1973: "Czarownice z Salem" jako Danforth (reż. Zygmunt Hübner) 1973: "Ryszard III" jako Kardynał; Markiz Dorset (reż. Stanisław Brejdygant) 1974: "Popiół i diament" jako Redaktor Pawlicki (reż. Jan Maciejowski) 1974: "Amerykański ideał" jako Fater (reż. Ludwik René) 1975: "Białe małżeństwo" jako Fater (reż. Kazimierz Braun) 1977: "Odejście głodomora" jako Pan (reż. Helmut Kajzar) 1977: "Operetka" jako Strzelec Stanisław (reż. K. Braun) 1978: "Dziady" jako Dochtor (reż. K. Braun) 1978: "Szewcy" jako Prokurator Robert Scurvy (reż. Jacek Weksler) 1979: "Bal manekinów" jako Anarchista, Delegat I (reż. J. Weksler) 1981: "Kronika wypadków miłosnych" jako Policjant (reż. K. Braun) 1983: "Ksiądz Marek" jako Branecki (reż. Andrzej Makowiecki) 1983: "Dżuma" jako Naczelnik (reż. zespołowa) 1984: "Pułapka" jako Ojciec Felice; Tragarz; Oprawca (reż. K. Braun) 1986: "Sztukmistrz z Lublina" jako Mendełe Kaczka; Chasyd (reż. Jan Szurmiej) 1987: "Zezowate szczęście" jako Naczelnik więzienia (reż. Maciej Domański) 1987: "Kotka na rozgrzanym, blaszanym dachu" jako Dohtor Baugh (reż. Janusz Kijowski) 1989: " Bigos hultajski czyli Szkoła trzpiotów" jako Brandys (reż. H. Gryglaszewska) 1990: "Noc Walpurgii" jako Boria (reż. Radosław Piwowarski) 1991: "Ślub" jako Dostojnik; Kanclerz (reż. A. Makowiecki) 1991: "Wariat i zakonnica" jako Dr Burdygiel (reż. Krzysztof Jasiński) 1991: "Opera za trzy grosze" jako Walter (reż. Jan Błeszyński) 1992: "Sen" jako Chop Marii Moskalew (reż. Krzysztof Rościszewski) 1993, 1994: "Requiem dla zakonnicy" jako Sędzia (reż. Jurij M. Krasowski) 1994: "Poskromienie złośnicy" jako Vincencio (reż. Julia Wernio) 1994: "Czarownice z Salem" jako Putnam (reż. Jacek Bunsch) 1994: "Piaf" jako Inspektor; Georges (reż. J. Szurmiej) 1995: "Lot nad kukułczym gniazdem" jako Scanlon (reż. Jan Buchwald) 1995: "Czyż nie dobija się koni?" jako Rollo Peters (reż. Tomasz Dutkiewicz) 1996: "Wiśniowy sad" jako Borys Simeonow-Piszczyk (reż. Andro Enukidze) 1996: "Komedia sytuacyjna" jako Maurycy (reż. Sylwester Chęciński) 1996: "Cud na Greenpoincie" jako Czemp (reż. Zbigniew Lesień) 1997: "Rewizor" jako Ziemlanika (reż. Siergiej Desnitskij) 1997: "Ferdydurke" jako Dyrektor Piórkowski (reż. J. Bunsch) 1998: "Kordian" jako Starzec (reż. Jarosław Ostaszkiewicz) 1998: "Świadkowie albo nasza mała stabilizacja" jako Trzeci (reż. Jan Różewicz) 1998: "Paragraf 22" jako Podpułkownik Korn (reż. Krzysztof Galos) 1999: "Zmierzch" jako Iwan Piatirubel (reż. Krystyna Meissner) 2000: "Pod drzwiami" jako Pułkownik (reż. Paweł Szkotak) 2000: "Rzeźnia" jako Paganini-Rzeźnik (reż. Grzegorz Wiśniewski) 2002: "Sonata Belzebuba" jako Teobald Rio Bamba (reż. P. Szkotak) 2003: "Zwycięstwo" jako Edgbaston, Hampshire, Mobberley (reż. Helena Kaut-Howson) 2004: "Niskie Łąki" jako Komendant obozu dla internowanych (reż. Waldemar Krzystek) 2007: "Trójkąt" jako Głos (reż. Szymon Turkiewicz) 2008: "Kupiec wenecki" jako Shylock (reż. Gabriel Gietzky) 1966: "Czterej pancerni i pies" (serial) jako Kierowca radziecki 1969: "Znaki na drodze" jako Kierowca Sosin 1971: "Zaraza" jako Nowy kierownik izolatorium 1973: "Śledztwo" jako Faquart 1974: "Potop" jako Sosnowski 1976: "Klara i Angelika" jako Chop Angeliki 1982: "Matka Królów" jako Hegeman 1986: "Na kłopoty... Bednarski" (serial) jako Dyrektor salonu ze futrami 1998-99: "Życie jak poker" (serial) jako Jasnowidz Krzysztof Pogorzelski 2001: "Wiedźmin" jako Starszy elf 2004: " Fala zbrodni" (serial; dwie role) jako Ojciec "Alex" i Prezes banku 2006: "Francuski numer" jako Kolekcjoner samochodów 2007: "Świat według Kiepskich" jako Pleniak Bolesław Abart we bazie imdb
+Gualdicciolo – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Acquaviva. Acquaviva La Serra
+Godfrey Awaire Thoma (ur. 1957) – nauruański polityker a szportowy działacz, przewōdniczōncy nauruańskigo parlamyntu (2003, 2010). Ôd 2011 je ministrym ôd transzportu.
+Marek Szołtysek (rodz. 1963 we Gierałtowicach) – gōrnoślōnski pisorz, dziynnikorz, histōryk, autōr kśōnżek ô kulturze a ślōnskim jodle, bōł redaktorym we Rybnickim Cajtōngu. "Rybnik, nasze gniazdo" (1997) "Papież na Górnym Śląsku" (1998) "Śląsk, takie miejsce na ziemi" (1998) "80 lat PCK..." (1999) "Żywot Ślązoka poczciwego" (1999) "Dzieje rybnickiego zamku i sądu" (1999) "Dzielnice Rybnika" (2000) "Bujaków, 700 lat..." (2000) "Biblia Ślązoka" (2000) "Śląskie podróże" (2000) "Elementarz śląski" (2001) "Ślązoki nie gęski" (2002) "Kuchnia śląska" "Dzieje Śląska, Polski i Europy" "Ślązoczki piykne są!" "Bojki śląskie " "Ślonsk je piykny" "Graczki" "Rozmówki Śląskie" " Ewangelie Śląskie" "Historyjo Ślonska po ślonsku" (2013) ISBN 83-89956-33-0 Wydawnictwo Śląskie ABC "Historyjo Ślonska po ślonsku" Marka Szołtyska Marek Szołtysek "Tukej my som za pyrszego" Marek Szołtysek - Felietony onet.pl Marek Szołtysek.wmv YouTube WorldCat Identities:Szołtysek, Marek
+Ślōnske Zōmbkowice (pol.: "Ząbkowice Śląskie", miym. "Frankenstein") – miasto we Polsce, we dolnoślōnske wojewōdztwie, siedziba zōmbkowickigo krysu a miejsko-wiejskigo gminu Ślōnske Zōmbkowice. We lotach 1975-1998 miasto administracyjniy noleżoło do wałbrziskigo wojewōdztwa.
+Dystrykt Isfara lebo Nohiya-i Isfara (tadżycko godka, persko godka: Ноҳияи Исфара,ناحیۀ اسفره) to dystrykt we wilajecie sogdyjskim, we Tadżykistanie. Jego stolicōm je Isfara.
+Triangel – perkusyjny insztrumynt ze zorty idjofōnōw ô niyuokreślōnym klangu, niy je elemyntym szlagcojgu. Zbajstlowany je s metalowygo prynta powyginanego na kształt trōjkōnta. Gro sie na nim szpecjolnymi metalowymi pałkōma s gumowym uchwytem. Mo dźwiynczny, metaliczny klang, kery wartko niy wybrzmiewo.
+Los Villares - gmin we Szpaniji, we autōnōmicznyj spōlnocie Andaluzyjo, we prowincyji Jaén. Mo 88,63 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 5999 ludzi. Neczajta Los Villares
+Joan Fuster i Ortells (rodz. 23 listopada 1922 we Sueca, Autōnōmiczno Spōlnota Walynciji, um. 21 czyrwca 1992 we Sueca) – walyncyjski pisorz we katalōńskij godce. "Antología del surrealismo español". Alacant, Verbo, 1952. "La poesia catalana fins a la Renaixença". Mèxic, Edicions Catalanes de Mèxic, 1954. "Pàgines escollides de sant Vicent Ferrer". Barcelona, Barcino, 1955. "El descrèdit de la realitat". Ciutat de Mallorca, Moll, 1955. "Antologia de la poesia valenciana". Barcelona, Selecta, 1956. "La poesia catalana". Ciutat de Mallorca, Moll, 1956. 2 vol. "Les originalitats". Barcelona, Barcino, 1956. "El món literari de sor Isabel de Villena". València, Lo Rat Penat, 1957. "Figures de temps". Barcelona, Selecta, 1957. "Indagacions possibles". Palma de Mallorca, Moll, 1958. "Recull de contes valencians". Barcelona, Albertí, 1958. "Ausiàs March. Antologia poètica". Barcelona, Selecta, 1959. "Un món per a infants". València, 1959. "Judicis finals". Ciutat de Mallorca, Moll, 1960. "Joan Serrallonga. Vida i mite del famós bandoler". Barcelona, Aedos, 1961. "Valencia". Madrid, Dirección General de Turismo, 1961. "Nosaltres, els valencians". Barcelona, Edicions 62, 1962. "El País Valenciano". Barcelona, Destino, 1962. "Poetes, moriscos i capellans". València, LEstel, 1962. "Qüestió de noms". Barcelona, Aportació Catalana, 1962. "El bandolerisme català II. La llegenda". Barcelona, Aymà, 1963. "Raimon". Barcelona, Alcides, 1964. "Diccionari per a ociosos". Barcelona, A. C., 1964. "Alicante y la Costa Blanca". Barcelona, Planeta, 1965. "Causar-se desperar". Barcelona, A. C., 1965. "Combustible per a falles". València, Garbí, 1967. "Lhome, mesura de totes les coses". Barcelona, Edicions 62, 1967. "Consells, proverbis i insolències". Barcelona, A. C., 1968. "Examen de consciència". Barcelona, Edicions 62, 1968. "Heretgies, revoltes i sermons". Barcelona, Selecta, 1968. "Obres completes I. Llengua, literatura, història". Barcelona, Edicions 62, 1968. "Abans que el sol no creme". Barcelona, La Galera, 1969. "Obres completes II. Diari 1952-1960". Barcelona, Edicions 62, 1969. "Hi ha més catalans encara", fascicle de Dolça Catalunya. Barcelona, Mateu, 1969. "LAlbufera de València". Barcelona, Les Edicions de la Rosa Vera, 1970. "Obres completes III. Viatge pel País Valencià". Barcelona, Edicions 62, 1971. "Babels i babilònies". Ciutat de Mallorca, Moll, 1972. "Literatura catalana contemporània". Barcelona, Curial, 1972. "Rebeldes y heterodoxos". Esplugues de Llobregat, Ariel, 1972. "Contra Unamuno y los demás". Barcelona, Península, 1975. "Obres completes IV. Assaigs". Barcelona, Edicions 62, 1975. "La Decadència al País Valencià". Barcelona, Curial, 1976. "Un país sense política". Barcelona, La Magrana, 1976. "El blau en la senyera". València, Tres i Quatre, 1977. "Contra el noucentisme". Barcelona, Crítica, 1977. "Obres completes V. Literatura i llegenda". Barcelona, Edicions 62. "Destinat (sobretot) a valencians". València, Tres i Quatre, 1979. "Notes dun desficiós". València, Almudín, 1980. "Ara o mai". València, Tres i Quatre, 1981. "Indagacions i propostes". Barcelona, Edicions 62 i la Caixa, 1981. "País Valencià, per què?". València, Tres i Quatre, 1982. "Veure el País Valencià". Barcelona, Destino, 1983. "Cultura nacional i cultures regionals dins els Països Catalans". Barcelona, Departament de Cultura de la Generalitat de Catalunya, 1983. "Sagitari". València, Diputació de València, 1984. "Pamflets polítics". Barcelona, Empúries, 1985. "Punts de meditació (Dubtes de la "Transición"). " València, Tres i Quatre, 1985. "Llibres i problemes del Renaixement". Barcelona, Publicacions de lAbadia de Montserrat, 1989. "Textos dexili". València, Generalitat Valenciana, 1991. "Obres completes VI. Assaigs 2." Barcelona, Edicions 62, 1991. "Sobre Narcís". València, Torre, 1948. "3 poemes". Alacant, Verbo, 1949. "Ales o mans". València, Editorial Torre, 1949. "Va morir tan bella". València, 1951. "Terra en la boca". Barcelona, Barcino, 1953. "Escrit per al silenci". València, Institució Alfons el Magnànim, 1954. "Set llibres de versos". València, Tres i Quatre, 1987.
+Śmiyrć (łac. "mors", "exitus letalis") – sztand mianujōncy sie ustaniym ôdznakōw żywobycio, sprowiōny niyuodwrocalnym zchybotaniym fōnkcjōnalnyj rōwnowogi a złōmaniym ôrganizacyje wewnyntrznygo ustroja.
+San Marino to: San Marino - państwo we połedniowyj Ojropie; San Marino - miasto, stolice tego państwa; San Marino - rzyka.
+Jay Sebring (po prowdzie Thomas John Kummer; rodz. 10 października 1933, um. 9 siyrpnia 1969) – amerikański stylista a balbiyrz, kery miyszkoł we Hollywood. Sebring mioł dwa balbiyrske zalōny: jedyn we San Francisco, drugi we Los Angeles. Bōł przocielym kupy znōmych szauszpilerōw. Umrził skiż tygo, co zamordowali go ludzie ze zekty, keryj prziwōdcōm bōł Charles Manson we rezydencyji, kero wynajmowoł Roman Polański do kupy ze swojōm babōm, szauszpilerkōm Sharon Tate. Postrzōd pomordowanych byli tam tyż Sharon Tate, Abigail Folger a Wojciech Frykowski. Mordercy siedzōm we cuchthauzach we Kaliforniji a bydōm tam siedzieć podug tygo, co pedzioł gerycht do kōńca swojigo żywobycio. Jaya Sebringa pochowali na smyntorzu we sztadzie Southfield we stanie Michigan 13 siyrpnia 1969.
+Mick Jagger, po prowdzie: Sir Michael Philip Jagger (rodz. 1943 we Dartford) – to je wokalista skupiny Rolling Sotnes kero wykonuje piosynki ze zortu rok. "Shes the Boss" (1985) "Primitive Cool" (1987) "Wandering Spirit" (1993) "Goddess in the Doorway" (2001) "The Very Best of Mick Jagger" (2008)
+Jonás Manuel Gutiérrez (rodz. 5 lipca 1983, r. we Sáenz Peña) – argyntyński fusbalok, kery gro we Norwich City F. C.
+Zwiōnzek Dŏwnych Powstōńcōw na rzecz Gōrnoślōnskigo Samostanowiynia – ôrganizacyjŏ fungujōncŏ na terynie Gōrnego Ślōnska we latach 1921–1922 we Miymczech, skłŏdała sie ze dŏwnych ślōnskich powstōńcōw, dōnżyła przōdzij do samostanowiynia Gōrnego Ślōnska, potym do autōnōmije Gōrnego Ślōnska za państwa zwiōnzkowego Rzeszy, antlich do autōnōmije Gōrnoślōnskij Prowincyje. Działalność. Zwiōnzek Dŏwnych Powstōńcōw na rzecz Gōrnoślōnskigo Samostanowiynia (miym. "Bund der ehemäligen Insurgenten für oberschlesische Selbständigkeit") ôstoł założōny 5 siyrpnia 1921 roku bez Franciszka Merika – byłego frontowego kōmandyra ze Ôpolŏ, kery we czasie III powstōnia bōł jednym ze tych kōmandyrōw, kerzi dopōminali sie ôd Wojciecha Korfantego proklamacyji „suwerennego ślōnskigo państwa”. Ôrganizacyjŏ spotrzebowała fakt, iże Polske Wojsko a Reichswehra niy zajōnły jeszcze potajlowanego absztimōngowego terytorium. Kolportowała ulotki nawołujōnce do przewrotu a uzdaniŏ niyzawisłości Gōrnego Ślōnska. Inicjatywã tã storpedowali stronnicy Korfantego. Skupina ta poszła szlakami tyż stworzōnego bez powstōńcōw Polskigo Zwiōnzku Gōrnoślōnskich Autonomistōw – Alojzego Pronobisa. 17 marca 1922 roku Jan Kustos utworzōł Ślōnske Strōnnictwo Dymokratyczno-Postympowe, za kerego pōmocōm chcioł sie dostać we glidy Naczelnyj Rady Ludowyj Gōrnego Ślōnska. Zgodnie ze relacyjōm „Rzeczpospolitej” ô tytule "Przygotowania do zamachu na Górnym Śląsku" (śl. "Narychtowaniŏ do zamachu na Gōrnym Ślōnsku"), ŏpartej na relacyji Wyglendy, kej Janowi Kustosowi niy podarziło sie legalnie dostać do NRL, uzdoł ôpanować jã drukym. Stanowisko Józefa Rymera miało być przeznaczōne mir Ludwikowi Hupce, ślōnskimu dyktatorowi wojskowymu. Lider Zwiōnzku Dŏwnych Powstōńcōw na rzecz Gōrnoślōnskigo Samostanowiynia – Franciszek Merik mioł zapewnić przidajne zbrojne ŏddziały. Po ôpanowaniu gmachu Naczelnyj Rady Ludowyj Gōrnego Ślōnska, zamachowcy mieli wszyjskich niy-Gōrnoślōnzŏkōw ŏdstawić do granicy a postawić władze Polskij Republiki przed dokōnanym faktym. Idyjŏ ta zyskała sporõ hyrskość postrzōd powstōńcōw, niyradych ze corŏz srogszych wpływōw na Gōrnym Ślōnsku, ôsiōnganych bez gyszefciŏrzy, byamtrōw a wojskowych, bydōncych ze Polski. Inicjatywa Franciszka Merika ôstała jednak skutecznie storpedowana bez ôbōz Korfantego, ze kerego nakŏzaniŏ zgrōmadzynie Zwiōnzek Dŏwnych Powstōńcōw na rzecz Gōrnoślōnskigo Samostanowiynia ôstało roztrzaśniynte bez wierny Polsce ŏddział powstōńcōw ze Pszczyny pod kōmyndōm Stanisława Krzyżowskiego. Fungowaniŏ Jana Kustosa a Franciszka Merika miała koordynować, stworzōnŏ beze szyrokõ rzeszã byłych powstōńcōw (m.in. Polski Zwiōnzek Gōrnoślōnskich Autonomistōw – Alojzego Pronobisa i katowski ŏddział Zwiōnzek Dŏwnych Powstōńcōw – Walentego Fojkisa) a działŏczy polskigo ôboza, Liga Ôbrōny Gōrnego Ślōnska ("Liga zum Schutz Oberschlesiens"). Jeji lidery powołali do życiŏ włŏsnõ 40-ôsobowõ Chopskõ Radã, kerŏ prōbowała przeforsowa�� nadanie cołkimu absztimōngowemu terytorium na Gōrnym Ślōnsku barzo szyrokij autōnōmije politycznyj, ekōnōmicznyj a kulturowyj. Niy determinowała ôna przi tym, eli mŏ sie sam urzeczywistnić we rōmach zwiōnzku, ze kerymś ze dwōm rywalizujōncych państw, eli tyż we formie „imyntnyj autōnōmije” (samostanowiyniy) pod protektoratem aliantōw. Wojciech Korfanty zarŏz zlikwidowoł rozłam we polskim ôbozie, ôdecinajōnc Chopskõ Radã ôd funduszy. Dōnżyniŏ Franciszka Merika do przewrotu sōm niywōntpliwym faktym, za to Jan Kustos a mir Ludwik Hupka protestowali przeciwko relacyjōm Wyglendy. Józef Rymer chwŏlōł Wyglendę za udaremnienie przewrotu, jednak niy wiadōmo wiela prŏwdy było we jego doniesieniach. Zwiōnzek Dŏwnych Powstōńcōw na rzecz Gōrnoślōnskigo Samostanowiynia skerowoł do kludzōncego izbetnyj kōnferyncyje de Facty protestacyjne pismo przeciwko „polskij działalności terrorystycznyj na Gōrnym Ślōnsku”. Za to jego lider Franciszek Merik niy doł za wygranõ, przi zmiynianiu ôpcyjõ ze samostanowiynia na autōnōmijõ, ôpedzioł sie za pōmianōm rozsōndzyniŏ ze Genève, publicznie przi poświadczaniu, „iże cołke byłe terytorium absztimōngowe musi dostać połnõ autōnōmijõ we federacyjnym państwowym zwiōnzku ze Miymcami”. 22 czyrwnia 1922 roku Polske Wojsko a Reichswehra ôbiōnły potajlowane terytorium absztimōngowe. Ślōnske wojywōdztwo we rōmach Polskij Republiki , zgodnie ze szkryftami Ôrganicznego Statutu, przijyntego we czasie absztimōngowej kampanijõ 20 lipnia 1920 roku dostało szyrokõ autōnōmijõ ekōnōmicznõ a fiskalnõ (Ślōnski Szac) jak tyż ôgraniczōnõ (wojywoda ze nōminacyje prezydynta Polski) politycznõ autōnōmijõ ze włŏsnym parlamyntym (Ślōnskim Syjmym). Przedmiot autōnōmije Gōrnoślōnskij Prowincyje we rōmach Miymieckij Rzeszy (Weimarskiej Republiki) miało usōndzić absztimōng zôrganizowane we dniu 22 września 1922 roku. 18 września na sjeździe we Prudniku lidery Katholische Volkspartei pod przewodnictwem Carla Ulitzki, ôsprawiajōncy sie dotynczŏs za przekształcyniym Gōrnoślōnskij Prowincyje we autōnōmiczne zwiōnzkowe państwo Miymieckij Rzeszy, stwiyrdziyli iże skirz podzielynia absztimōngowego terytorium jak tyż ugody ze władzami Prus, ôkrojona „Gōrnoślōnska Prowincyjŏ winna ôstać we pruskim państwowym zwiōnzku”. 6 września 1922 roku poglōndy Carla Ulitzki potajlowoł tyż kludzōncy Zwiōnzku Dŏwnych Powstōńcōw na rzecz Gōrnoślōnskigo Samostanowiynia – Franciszek Merik we wykazie do pruskigo ministra wnyntrznych spraw Carla Severinga napisoł: Hned Franciszek Merik wydoł ôdezwōm do swojich landsmanōw: Taki lity frōnt sprawiōł, iże w czasie absztimōngu 91% Gōrnoślōnzŏkōw ôpedziało sie przeciwko zastawiyniu Gōrnoślōnskij Prowincyje ze Prus a przekształcyniu jeji w ôsobny krŏj zwiōnzkowy Rzeszy. Ruch Autōnōmije Ślōnska Edward Długajczyk, "Wywiad polski na Górnym Śląsku 1919-1922", Katowicy 2001. Tomasz Falęcki, "Powstańcy śląscy 1921-1939", Warszawa 1990. Guido Hitze, "Carl Ulitzka (1873-1953) oder Oberschlesien zwischen den Weltkriegen", Düsseldorf 2002. Dariusz Jerczyński, "Historia Narodu Śląskiego", wyd. II (uzupełnione i poprawione), Zŏbrze 2006, . Dariusz Jerczyński, "Śląski ruch narodowy", Zŏbrze 2006 .
+We Ukrajinie je 459 miast. Niizyj znojduje sie jich wykoz podug liczby miyszkańcōw.
+Mount Niblock to je gōra we Kanadzie, we prowincyje Alberta, we parku nacyjowym Banff National Park, kole Lake Louise. Je wysoko na 2976 myjtrōw nade poźōm mořa. Piyršym jei znōmym zdobywcōm bōu Walter Wilcox, kery wloz na nia we 1899 roku. Mount Niblock přinoležy do pasma gōrskigo Bow Range.
+Val en Vignes - gmin we Francyji, we regijōnie Nowo Akwitanijo, we departamyńcie Deux-Sèvres. Mo 78,3 km² wiyrchu a podug danych ze 2018 roku pōmiyszkiwało sam 2054 ludzi. Gmin utworzōno 1 stycznia 2017 bez skuplowanie gminōw Bouillé-Saint-Paul, Cersay a Massais.
+El Prat de Llobregat - gmin we Szpaniji, we autōnōmicznym regijōnie Katalōnijo, we kōmarce Baix Llobregat. Mo 31,40 km² wiyrchu a podug danych ze 2019 roku pōmiyszkiwało sam 64 599 ludzi.
+Stanisław «Fojerman» Neblik (rodz. 1965 we Radzijowie) - ślōnski poeta, pisorz, spōłautōr internecowego dykcjōnorza ślōnskij godki. Rodźōł sie Radzijowie (dzisio dzielnica Rybnika). Za fachym fojerman, do pynzyje robiōł we Kōmyńdzie Fojerwery we Rybniku. Zaczōn pisać we 2006. r., z poczōntku publikowoł we internecu na Laubie Ślonskij, potym na swojij autorskij zajcie. We 2016. wydoł zbiōr poezyje «Do rymu po naszymu abo ślōnski miszmasz», a we 2021. zbiōr wiyrszōw do bajtli «Bojki Fojermana». Swoja twōrczość publikuje tyż na portalu Wachtyrz.eu a na swojij zajcie na Facebooku. Ôd 2017. kludzi cuzamyn ze Wojciechym Orlińskim internecowy dykcjōnorz ("Ślōnski Dykcjōnorz"). Przinoleży do ferajnu DURŚ. Stanisław Neblik, «Do rymu po naszymu abo ślōnski miszmasz». Kotórz Mały: Silesia Progress, 2016. ISBN 9788394264369 Stanisław Neblik, «Jak skrzŏt Kōnda z ptŏkym Cudŏkym bera ôbudziyli». We: «Czytej bajtlōm kożdy dziyń: antologia bajek z konkursu na bajkę po śląsku», zbiorczo robota. Katowice: Regionalny Instytut Kultury w Katowicach, 2019. ISBN 9788395283383 Stanisław Neblik, «Bojki Fojermana». Kotórz Mały: Silesia Progress, 2021. ISBN 9788365558374 Neczajta ôd Neblika, na keryj znojdujōm sie jego wiyrsze
+U2 to je muzyczno skupina rokowo ze Irlandyji, zołożōno we 1976 roku we Dublinie. Grajōm we nij: Bono, frontmōn a gitarzista, The Edge - gitara, klawiyry a drugi głos, Adam Clayton na basowyj gitarze a Larry Mullen na szlagcojgu. "Boy" (1980) "October" (1981) "War" (1983) "The Unforgettable Fire" (1984) "The Joshua Tree" (1987) "Rattle and Hum" (1988) "Achtung Baby" (1991) "Zooropa" (1993) "Pop" (1997) "All That You Cant Leave Behind" (2000) "How to Dismantle an Atomic Bomb" (2004) "No Line on the Horizon" (2009) "Songs of Innocence" (2014) "Songs of Experience" (2017) "Songs of Surrender" (2023) Neczajta U2
+Finouy XIII Mistřostw Ojropy we Fusbalu we 2008 roku ôdbyuy sie we Austriji a we Šwajcaryji. Mistřostwa rozpočyuy sie 7 čyrwca i trwouy do 29 čyrwca 2008 roku. Zwyciynzca EURO 2008, Hišpanijo, bydzie reprezyntować Ojropa podčas Puharu Kōnfederacyji 2009 we RPA. 7 čyrwca 2008 godź. 18:00 CET - Czesko Republika - Szwajcaryjo 1:0 (0:0) 7 čyrwca 2008 godź. 20:45 CET - Portōgalijo - Turcyjo 2:0 (0:0) 11 čyrwca 2008 godź. 18:00 CET - Czesko Republika - Portōgalijo 1:3 (1:1) 11 čyrwca 2008 godź. 20:45 CET - Turcyjo - Szwajcaryjo 2:1 (0:1) 15 čyrwca 2008 godź. 18:00 CET - Szwajcaryjo - Portōgalijo 2:0 (0:0) 15 čyrwca 2008 godź. 20:45 CET - Czesko Republika - Turcyjo 2:3 (1:0) 8 čyrwca 2008, 18:00 CET Austrijo - Chorwacyjo 0:1 (0:1) 8 čyrwca 2008, 20:45 CET Miymcy - Polsko 2:0 (1:0) 12 čyrwca 2008, 18:00 CET Chorwacyjo - Miymcy 2:1 (1:0) 12 čyrwca 2008, 20:45 CET Polsko - Austrijo 1:1 (1:0) 16 čyrwca 2008, 18:00 CET Austrijo - Miymcy 0:1 (0:0) 16 čyrwca 2008, 20:45 CET Chorwacyjo - Polsko 1:0 (0:0) 9 čyrwca 2008 18:00 CET Rōmōnijo - Francyjo 0:0 9 čyrwca 2008 20:45 CET Niiderlandy - Italijo 3:0 (2:0) 13 čyrwca 2008 18:00 CET Italijo - Rōmōnijo 1:1 (0:0) 13 čyrwca 2008 20:45 CET Francyjo - Niiderlandy 1:4 (0:1) 13 čyrwca 2008 18:00 CET Niiderlandy - Rōmōnijo 2:0 (0:0) 13 čyrwca 2008 20:45 CET Italijo - Francyjo 2:0 (1:0) 10 čyrwca 2008 18:00 CET Szpanijo - Rusyjo 4:1 (2:0) 10 čyrwca 2008 20:45 CET Grecyjo - Szwecyjo 0:2 (0:0) 14 čyrwca 2008 18:00 CET Szwecyjo - Szpanijo 1:2 (1:1) 14 čyrwca 2008 20:45 CET Grecyjo - Rusyjo 0:1 (0:1) 18 čyrwca 2008 18:00 CET Grecyjo - Szpanijo 1:2 (1:0) 18 čyrwca 2008 20:45 CET Rusyjo - Szwecyjo 2:0 (1:0) 4 tory David Villa 3 tory Lukas Podolski Roman Pawlučenko Hakan Yakin Semih Şentürk 2 tory Ivan Klasnić Michael Ballack Bastian Schweinsteiger Miroslav Klose Ruud van Nistelrooy Robin van Persie Wesley Sneijder Andrej Aršawin Dani Güiza Fernando Torres Zlatan Ibrahimović Arda Turan Nihat Kahveci 1 tor Ivica Vastić Luka Modrić Ivica Olić Darijo Srna Jan Koller Jaroslav Plašil Libor Sionko Václav Svěrkoš Thierry Henry Philipp Lahm Angelos Charisteas Daniele De Rossi Christian Panucci Andrea Pirlo Giovanni van Bronckhorst Klaas-Jan Huntelaar Dirk Kuyt Arien Robben Roger Guerreiro Deco Raul Meireles Nuno Gomes Pepe Hélder Postiga Ricardo Quaresma Cristiano Ronaldo Adrian Mutu Dmitrij Torbinskij Konstantin Zyrianow Rubén de la Red Cesc Fàbregas Xavi David Silva Petter Hansson Uğur Boral
+Angloameryka abo tyż Anglosaskŏ Ameryka to je ôkryślynie na tajlã Ameryki położōnõ na pōłnoc ôd Meksyku, używane we ôpozycyji do terminu Łacińskŏ Ameryka. Angloameryka ôbyjmuje Kanadã i Zjednoczōne Sztaty, czyli krŏje ô przewŏżajōncyj kulturze anglosaskij – dōminujōncy angelskŏ gŏdka, zawiyrzyniŏ protestancke. Angloameryka zajmuje przestrzyństwo 19,3 mln km², z ludnościōm siōngajōncõ 330 mln miyszkańcōw (2006). Społeczność Angloameryki we 76,1% zamiyszkuje ôstrzodki miastowe (1997). Łacińskŏ Ameryka
+Morales del Rey - gmin we Szpaniji, we autōnōmicznyj spōlnocie Kastylijo a León, we prowinycji Zamora. Mo 20,14 km² wiyrchu a podug danych ze 2020 roku pōmiyszkiwało sam 569 ludzi.
+Wachtyrz to ślōnskŏ społecznŏ i kulturalnŏ strōna internetowŏ, co jeji posiedzicielym je Silesia Progress ze Kotorza Małego we Gōrnym Ślōnsku. Portal bōł ôtwarty we 2018 roku. Nojczyńścij pŏrŏ sie cołkim regiōnym Gōrnego Ślōnska, tak jego polskij, jak tyż czeskij tajle. Czas ôd czasu zajmuje sie tyż tymatami, co sie tykajōm Dolnego Ślōnska. "Wachtyrz" je znōmy z byciŏ ôbiektym zainteresowań naukowcōw, co badajōm myńszości we postrzodkowyj Ojropie, i jejich jynzyki. Strōna je dostympnŏ za darmo i je financowanŏ ôd reklamodŏwcōw i bez crowdfunding. Wiyncyj jak połowa artykułōw na portalu je ôpublikowanych po ślōnsku. Historyjŏ. "Wachtyrz" buł ôtwarty ôd Pejtra Długosza, posiedziciela Silesia Progress, Grzegorza Kulika, pisŏrza i tumacza, i Rafa��a Szymy, blogra i pisŏrza. Artykuł, co ôgłosiōł ôtwarcie strōny bōł ôpublikowany 30 stycznia 2018 roku, a kolegium redakcyjne napisało ô sztarcie "Niy bydymy ścigać sie na nowiny ze srogimi agyncyjami, bo niy chcymy zastympować inkszych zdrzōdeł informacyji. Naszym cylym je zaistnieć za nowe nŏczynie ślōnskigo byciŏ w necu naszych używŏczy". Portal stoł sie partnerym medialnym wielu społecznych i kulturalnych wydarzyń, kōnferyncyji naukowych i ksiōnżek zwiōnzanych ze ślōnskōm kulturōm, jak bez przikłŏd ślōnskigo przekładu "Małego Princa", powieści "Sprawa Salzmanna. Trup, którego nie było" ôd Moniki Kassner, i tōmiku ślōnskij poezyje "Cebulowŏ ksiynga umartych" ôd Mirosława Syniawy. Podle niykerych naukowcōw portal stoł sie placym moc ciekawych dyskusyji ô prziszłości ślōnskigo jynzyka. Niykerzi używali materyji ôpublikowanych na portalu we swojich badaniach ô ślōnskim separatyźmie. Inksi naukowcy ôbrali strōnã na platformã publikowaniŏ swojich podszukowań na ślōnske tymaty. Autory. Portal przizwŏlŏ społeczności na publikowanie artykułōw. Po zaregistrowaniu idzie pisać włŏsne artykuły. Bez piyrszy rok fungowaniŏ, ôkrōm trzech czōnkōw redakcyje, 56 inkszych autorōw ôpublikowało swoje artykuły. Gŏdka. Bez piyrszy rok fungowaniŏ bez połowa artykułōw była ôpublikowanŏ po ślōnsku, 47% po polsku, a 2% było ôpublikowane abo po niymiecku, czesku, abo angelsku. Artykuły napisane po ślōnsku weszły we skłŏd Korpusu Ślōnskij Mŏwy ôpublikowanego we 2018 roku. Financowanie. Portal je dostympny za darmo i je financowany ôd reklamodŏwcōw. Ôkrōm tego czytŏcze sōm zachyncani do financowego spiyraniŏ strōny.
+Ajnfachowy efoj (ze miym: "Efeu" ("Hedera helix") – zorta zielinōw ze familije aralijowatych. Zarachowuje sie do nigo 15 gatōnkōw, kere wystympujōm we Ojropie, pōłnocnyj Azyji, Kanaryjskich Wyspach, Azorach, Maderze, Kaukazie a tyż we zachodnij, strzodkowyj a wschodnij Azyji. Ôwoce efoju sōm kulate a czorne abo żōłte pestkowce, podane na borōwki. Majōm uōne 3-5 ziornōw.
+Cziragskŏ gŏdka – nachŏ-dagestańskŏ gŏdka s tajli dargińskich gŏdek, abo dialekt dargińskej gŏdki użiwanŏ bez Cziragsōw. Użiwanŏ je we Agulskim rejōniy we Dagestōniy we Rusyje.
+Gŏdka Dzongkha - ôficyjnŏ gŏdka Bhutanu. Dzongkha ôznaczŏ Gŏdka (kha) urziwanŏ we Dzongach - fortecowych klasztorach baumajstrowanych bez lamã Szabdrung-ã Ngawang-ã Namgyal-ã we 17-stym wiyku.
+Nanajskŏ gŏdka – ałtajskŏ gŏdka s familije Tōnguskich gŏdek użiwanŏ bez Nanajōw we Hejlōnciyaniy we Chinach a Chaborowskim Kraju we Rusyje.
+1. HFK Olomouc to je klub ze Czeskij Republiki, kery gro we Olmicu, we 2. lidze. Powstoł we 1932 roku, a jego miano tedy bōło "FK Holice 1932". Swoje szpile gro na FK Holice stadion, na kery wlyzie 3 030 ludzi. Ôficjalno zajta 1. HFK Olomouc.
+Castellazzo Bormida - gmin we Italiji, we regijōnie Piymōnt, we prowincyji Alessandria. Mo 45,19 km² wiyrchu a podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwało sam 4696 ludzi. Neczajta gminu Castellazzo Bormida
+Ślabikorz to je kśōnżka przeznaczōno do nauki szrajbōnku a czytanio we jakij godce, piyrszo s kerōm mo do czyniynio bajtel we szuli. Ślabikorz lo ślōnskij godki je rychtowany bez ferajn Pro Loquela Silesiana.
+1 lipca – 182. (we lotach przystympnych 183.) dziyń roku a piyrszy dziyń lipca we używanym na ślōnsku kalyndorzu grygōriańskim. Po nim je jeszcze 183 dni do kōńca roku. Światowy Dziyń Baukōnsztu 1097 - piyrszo Wyprawa Krziżowo, Bitwa pode Doryleum - wygrano krziżowcōw 1921 - Michalina Wisłocka, polsko dochtōrka, ginekolog a seksuolog 1934 - Sydney Pollack, amerikański reżysyr, szauszpiler a producynt filmowy 1955 - Augusto De Luca, italski fotograf 2004 - Marlon Brando, amerikański szauszpiler 2009 - Karl Malden, amerikański szauszpiler syrbskigo pochodzynio, zdobywca Ôskara
+Jakuckŏ gŏdka, gŏdka sacha (jak. "саха тыла") – gŏdka Jakutōw, ludu zamiyszkujōncygo wschodniŏ Syberyjŏ. Godo ńōm ōng. 300 tys. ludzi. Zaliczany do gŏdek tureckych, nale dugi ajnflus gŏdek tōngusko-mandżurskych a mōngolskych pokozoł sie we fōnetyce, słownictwie a gramatyce. Je gŏdkōm aglutynacyjnōm, nale mo tyż elymynty przejynte s gŏdek analitycznych.
+Jastřymbie–Zdrōj (pl. "Jastrzębie-Zdrój", miym. "Bad Königsdorff-Jastrzemb") – miasto na prawach powiatu pouožōne we pouedniowyj tajli wojewōdztwa ślōnskigo. Nojwiynkše, po Rybniku miasto RUoW-u a Subrygiōnu Zachodnigo. Je to jydno s nojmuodšych miast Polski (prawa miejske ôd 1963 r.). Pomieškuje sam 94 072 ludzi (2007), na 85,44 km² placu. Miejscowość rozwijoua sie ôd pouowy XIX wieku kej uzdrowisko. W lotach 50. XX wieku ôdkryto sam značne zasoby wōngla kamiynnygo co překštouciuo miasto we značōncy ôśrodek přymysuowy. S Jastřymbio pochodzōm m.in. Jerzy Cnota, Krystian Lupa a Rudolf Ranoszek.
+Madryt (szp. "Madrid") – stolica a nojwiynksze miasto Szpanije. Zajmuje 607 km² placu, zamieszkuje sam blisko 3,5 mln perzōnōw. Madryt leżi we strzodkowyj tajli Szpanije, nad rzykōm Manzanares. Położōny je we wspōlnocie Madryt. – Paryż, Francyjo - Bordo, Francyjo - Lizbōna, Portōgalijo – Moskwa, Rusyjo - Warszawa, Polsko - Belgrad, Syrbijo - Bruksela, Belgijo - Nowy Jork, Stany Zjydnoczōne - Meksyk, Meksyk - Hawana, Kuba - Santo Domingo, Dōminikana - Kuito, Ekwadōr - Buenos Aires, Argyntyna - Rabat, Maroko - Pekin, Chińsko Republika Ludowo
+Land, tyż Bundesland – tajlowo suwerynne kreje wprowadzōne we Miymcach a Austryji. Miymcy kuplōjōm sie ze 16 landōw, zaś Austryjo ze 9. Niy sōm to jednostki ferwaltōngowygo tajlōngu we tych państwach, atoli jich plac moge sia pokrywać ze jednostkōm ferwaltōngu federalnygo.
+Fojercojg – przeciepowalno zacha, kero je używano do zapolanio ôgnia, nojczyńści cygarety abo fajfki. Skłodo sie ze korpusa ze paliwym a mechanizmu kery zapolo płomiyń. Ôd sztraheclōw ôdrōżnio sie tyż tym, co idzie go używać pora razōw. Za piyrszy fojercojg je powożano lampa Döbereinera, zrobiōno we 1823 roku. Za paliwo do fojercojgōw używo sie benzina abo skroplōny gaz.
+God sobaki (Rusko godka: Год собаки) – ruski film ze 1994 roku reżysyrowany bez szpillajtera Siemiona Aranowicza. Inna Churikova Igor Sklyar as Sergej Aleksandr Feklistov Era Ziganshina Mikhail Dorofeyev Sergei Bobrov Gennadi Menshikov Valentina Kovel Robert Vaap Diana Shishlyayeva Irina Polyanskaya Dmitri Kruglov Tatyana Zakharova Marina Yuldasheva Viktor Sukhorukov Necowe ôdwołanio. * http://www.imdb.com/title/tt0107023/
+Bobrówka - wieś we Polsce, we podlaskim wojewōdztwie, we mōnieckim krysie, we gminie Jaświły. Rodzōny sam bōł arcybiskup Sławoj Leszek Głódź. We 2021 roku zostołwywelowany na szołtysa Pioskōw - tajle wsi Bobrówka
+Popkultura Popowo muzyka
+Chudōw (pol. "Chudów", miym. "Chudow") – sołecko wieś położōno we Ślōnsku, we gliwckim krysie, we gminie Gerałtowice. We wsi sōm ruiny zamku ze XVI stolecia.
+Karakalpakskŏ gŏdka - tureckŏ gŏdka s tajli kipczakskich gŏdkek ôficyjnô we Karakalpakstaniy we Uzbekistōniy; nacyjnŏ gŏdka Karakalpakōw a użiwanŏ tyż bez Nogajōw a Baszkirōw.
+Epa to je zorta taszy zrobiōno ze sztucznygo tworziwa (folije). Nadowo sie do wielorazowygo używanio. Zauobycz sōm na nij nadurkowane roztomajte reklamy.
+Szauszpiler to je ôsoba ôdegrŏwajōncŏ za pōmocōm ôsobliwego zachowaniŏ, cielesnych a głosowych technik rolã we serialu, we tyjatrze i we filmie. Ôd ajnfachowego czowieka ôdrōżniŏ go ze zajty samego szauszpilera świadōmość szpilu, ze zajty ôglōndŏczy – ôsobliwy knif traktowaniŏ ôsoby za szauszpilera. We relacyji do ôglōndŏcza je na knif dwoisty, jako ôdtwŏrzanŏ ôsoba, w kerõ sie tymczasowo wciela, i wrŏz jako żywy czowiek, posiadajōncy włŏsnõ istnõ tożsamość i biografijõ. Historyjŏ. We antycznych czasach, we 534 p.n.e., grecki poeta, twōrca tragedyje i szauszpiler Tespis wkludziōł we swojim kōnszcie, kole chōru, piyrszego szauszpilera. Wystawiynie jego ôdbyło sie we czasie Wielgich Dionizjōw (snŏdź 23 paździyrnika) a tym samym stoł sie ôn piyrszym, kery wypedzioł tekst niy we trzecij ôsobie, ale za postać z przedstawiyniŏ. Zrewolucjonizowało to knif prezyntowaniŏ ôzprŏwki: przōdzij używano chōrōw, narratora, niy ôdegrŏwano było jednak role postaci. Pōmiyndzy szauszpilerym a chōrym abo szauszpilrym a koryfeuszem była możebność kludzyniŏ dialogu, mogła sie tōż ukŏzać dramatycznŏ ôstuda. Drugigo szauszpilera wkludziōł Ajschylos, a trzecigo – Sofokles. Szauszpilerowy kōnszt. Ôd szauszpilerowōw ôczekuje sie porzōnd cołkigo zestŏwu kōnsztu, m.in. dobryj ymisyje głosu, dykcyje, wyrazistości ruchu i mimiki, talyntu analizowaniŏ i miarkowaniŏ dramatycznego tekstu, talyntu wywołowaniŏ i ôdegrŏwaniŏ uczuć. Terŏźnie niy przykłada sie ekstra wŏgi do fizycznych cech, przestały ôbowiōnzować kanōny piyknŏ (podlygajōnce zresztōm przemijajōncyj modzie). Porzōnd dobri szauszpilery sōm wyszkoleni we śpiywie, tańcu, improwizacyje, ôbserwacyje i naśladowaniu, walce scynicznyj a ôdegrŏwaniu klasycznych tekstōw, posugowaniu sie dialektym. Mocka szauszpilerōw biere udzioł we dugotrwałych kursach i uczynszczŏ do szkōł przizwŏlajōncych rozwinōńć takie kōnszty. Szkoły te majōm czynsto barzo roztōmajte filozofie i artystyczne metodologie. Pionierzy modernego szauszpilerowego kōnsztu to m.in. Lee Strasberg, Uta Hagen, Stella Adler a Sanford Meisner. Szauszpiler a płeć. We przeszłości anōng szauszpilera ôgraniczało sie jyno do chopōw. We antyce i strzedniowieku uwŏżano, iże wystympowanie na binie upadla kobiytã. Dopiyro we XVII stoleciŏ zaprzeczyli tymu Wynecyjanie i kobiyty zaczły wszeôbecnie brać udzioł we przedstawiyniach. We czasach Shakespearea role kobiyt ôdegrŏwali chopy i synki, chociŏż sōm wykazy na tajne wystympowanie kobiyt przeblyczōnych za chopōw. Szauszpilerki czasym wystympujōm we rolach modych synkōw, pōniywŏż pod zicher zglyndami synek barzij je podany do majoryntnyj kobiyty aniżeli majoryntnego chopa. We angelskich tyjatrach rola „Piotrusia Pana” je tradycyjnie ôdtwŏrzanŏ bez kobiytã. Majoryntny we roli dziycia wystympuje czyńścij we przedstawiyniu aniżeli we filmie. Wyjōntkym je dubbing we animowanych filmach, kaj głosy synkōw sōm porzōnd zarezerwowane dlŏ kobiyt. We Wynecyji dugõ tradycyjõ mŏ ôdegrŏwanie płci ôpacznyj dlŏ kōmicznego efektu. Wiynkszość kōmedyje Shakespearea zawiyrŏ elymynt przebiyrania sie. We filmowych rolach wymŏgajōncych szpilu we roli kobiyty wystōmpiyli m.in. Dustin Hoffman ("Tootsie") i Robin Williams ("Mrs. Doubtfire").
+Brzyzie – (pol.: "Brzezie", miym. : "Birken an der Rodhau", hist. Brzezie Narodowe – "Oberbirkendorf", Brzezie Szlacheckie – "Unterbirkendorf") – wieś we Polsce, we Zachodnij Galicji, administracyjniy przinależy do małopolskigo wojewōdztwa a krakowskigo krysu a gminy Zabiyrzōw.
+Wielgi Kajir (arab. القاهرة الكبرى, "Al-Kahira al-Kubra") to je nojsrogszŏ metropolijŏ we Egipcie i Afryce, a tyż 6. nojsrogszŏ na świecie. Krōm Kajiru, ôbyjmuje tyż miasta Giza, Madinat as-Sadis min Uktubar, Madinat asz-Szajch Zajid, Szubra al-Chajma a Al-Ubur. Wielość pōmiyszkiwŏczōw je szacowanŏ na 20,901,000 a wiyrchnia je 1709 km².
+Kirgistan, Republika Kirgisko (kirg. "Кыргызстан", "Кыргыз Республикасы" trl. a trb. "Kyrgyzstan", "Kyrgyz Respublikasy"; rus. "Кыргызстан", "Кыргызская Республика" trl. "Kyrgyzstan", "Kyrgyzskaja Respublika", trb. "Kyrgyzstan", "Kyrgyzskaja Riespublika") – państwo we střodkowyj Azyji, granica mo s Chinōma, Kazachstanym, Tadžykistanym a Ōzbekistanym. Niy mo dostympu do mořa, a 93% jygo powieřchnie zajmujōm gōry, s kerych nojwyžšy je Ščyt Zwyciynstwa we paśmie Tien-šan, wysoki na 7439 m n.p.m. Je sam tyž druge na świecie pod wzglyndym placu jezioro gōrske, Issyk-Kul (6236 km², guymbokość do 669 m). Klimat sam je kōntynyntalny suchy, idzie trefić place kaj je wiečno zmarzlina. We gospodarce dōminuje bauerstwo, uprawiano je ziymia we dolinach. Do tygo wydobywo sie zuoto, żywe strzybło a urōn, guōwniy na eksport.
+Nowe Miasto nad Pilicą - miasto na we Polsce, we mazowieckim wojewōdztwie, we grōjeckim krysie, siedziba miejsko-wiejskigo gminu Nowe Miasto nad Pilicą. We lotach 1975-1998 miasto administracyjniy noleżało do radōmskigo wojewōdztwa.
+Syberyjske gŏdki - jednŏ s 6 tajli tureckich gŏdek
+Krōlestwo Prus – państwo powstane bez dźwigniyńcie Ksiynstwa Pruskigo do gradusa krōlestwa w 1701 r. Powstane państwo ôbiōnło tyż ôstane dōmyny dynastyje Hohenzollernōw. W 1806 r., po rozwiōnzaniu Świyntego Rzimskigo Cysŏrstwa jego władcy straciyli uprawniyniŏ princa elektora Rajchu. We latach 1815–1866 państwo czōnkowske Zwiōnzku Miymieckego, w latach 1866–1871 Zwiōnzku Pōłnocnomiymieckego, w latach 1871–1918 Cysŏrstwa Niymieckigo. Krōl Prus bōł we tym samym czasie cysŏrzym miymieckim, a Prusy w Cysŏrstwie miały pozycyjõ hegymōnicznõ. Terytorium Krōlestwa Prus ôbyjmowało dwie trzicie cołkigo przestrzyństwa Miymieckigo Cysŏrstwa.
+Cerkew św. Michała Archanioła – dŏwnŏ cerkew, kerŏ była we Warszawie. Gyszichta. Cerkew była postawiōno dlŏ Litewskigo Regimyntu Lejbgwardyje we warszawskich Ujazdowskich Alejach przi wchodzie do parku wele kasarni. Zaczynto jã stawiać w 1892 roku, a poświyncili 21 grudnia 1894 roku. Budowã kludziōł inżinier J. Lüders. Cerkew była z cegłōwki we staroruskim stilu. Miała piyńć wież a zwōnnicã. Banie pokryto ôcyngowanym blechem i ôbsztrajchowali zielōnōm farbōm. Freski stworzōł malyrz Belewicz, były ône kopijami ikōn ze soboru Matki Boskij Włodzimierskij we Kijowie. Sklepiynie banie bōło pozłocōne a wyłożōne mozaikōm. Tajla ôłtŏrzowŏ miała zŏl ze drzewa, reszta zŏlu była ze terakoty. Były sam trzi ôłtŏrze: św. Michała Archanioła (głōwny), św. Mikołaja Cudotwōrcy (prawy, poświyncōny w 1897 roku) a św. Konstantyna i Heleny (lewy, poświyncōny w 1899 roku). Cerkew była uwŏżano za perfekt wkōmpōnowanõ we landszaft. Po 1918 roku przekŏzali cerkew wanielickij farze, atoli regiyrōnek uznoł jã za simbol caratu a cerkew bōła zbulano w 1924 roku.
+Istebno (pol. "Istebna") – dziedzina we Ślōnsku, we ślōnskim województwie, we cieszyńskim krysie, siedziba gminu. Leży we Ślōnskim Beskidzie kole granic ze Czeskōm Republikōm a Słowacyjōm. Istebno znōmo je kej ôstrzodek turystyki a zimowych szportōw. Bez wieś płynie rzyka Ôlza.
+Crociale – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Fiorentino. Fiorentino Capanne Pianacci
+Listopad to je jedynŏsty miesiōnc w roku. Podle gregoriańskigo kalyndŏrza mŏ 30 dni. Listopad je miesiōńcem podzimnym na pōłnocnyj pōłkuli, a jŏrnym na połedniowyj. Jego miano, podanie jak ôstanych miesiyncy (z wyjōntkym marca i mŏja), je ôd charakterystycznych cech, zwiōnzanych z tŏwarziszōncymi tymu miesiōncowi zjawiskami przirodniczymi abo z taktym wykōnowanych w tym czasie robot na roli. Miano miesiōnca (podle Brücknera) je ôd ôpadajōncych podzimym listkōw. Łacińske miano "November" ôstało wziynte bez wiynkszość ojropejskich gŏdek. 7.XI.1741 – hołd ślōnskich stanōw przed Fryderykym II; 12.XI.1757 – zdobycie Świdnicy bez Austryjŏkōw; 24.XI.1757 – kapitulacyjŏ Wrocławia przed austryjŏckimi wojskami; 10.XI.1796 – piyrszy wytop surōwki przi użyciu koksu we Krōlewskij Ôdlewni Żelazła w Gliwicach; 2.XI.1806 – piyrsze wojska Napoleōna wchodzōm na Ślōnsk; 30.XI.1806 – napoczyńcie ôblynżyniŏ Gogowa bez francuske wojska; 10.XI.1807 – Prusy przekazujōm Ksiynstwu Warszawskimu tm. Nowy Ślōnsk; 2.XI.1810 – industryjalny ôrdōnek snoszōncy ukrōcyniŏ w zakresie handlu i posug; 18.XI.1817 – na Uniwerzytecie Wrocławskim powstŏwŏ zrzeszynie polskich sztudyntōw „Polonia”; 12.XI.1848 – w Bytōmiu powstŏwŏ Tŏwarzistwo Robiōncych dlŏ Ôświaty Ludu Gōrnoślōnskigo; 29.XI.1910 – we Wrocławiu powstŏwŏ Wyższŏ Szkoła Technicznŏ; 8.XI.1914 – we Wrocławiu powstŏwŏ jedyny w Prusach Kōmitet Ôrganizacyje Pōmocy Legiōnōm; 9.XI. 1918 – w Bytōmiu ôrganizuje sie piyrszŏ na Gōrnym Ślōnsku Dorada Robotniczo-Wojskowŏ; 15.XI.1918 – prezydynt ôpolskij rejyncyje von Miquel trefiŏ sie z duchowiyństwym gōrnoślōnskim coby kludzić dyskusyjõ nt. „polskij sprawy”; 22.XI.1918 – gliwickŏ Kōnferyncyjŏ Rad Gōrnoślōnskich; 24.XI.1918 – we Ôpolu powstŏwŏ Spōlnota Roboczŏ dlŏ Gōrnego Ślōnska, niyskorniyjszy Ferajn Gōrnoślōnzŏkōw Wiernym Zajtōm Familijnym (VHO); 27.XI.1918 – we Raciborzu tworzi sie separatystyczny Kōmitet Gōrnoślōnski; 28.XI .1918 – 117 dywizyjŏ infanteryje pod jynerołym Hoeferym przibywŏ na Gōrny Ślōnsk; 8.XI.1919 – wydanie ôrdōnku ô ôrganizacyji Prowincyjŏ Gōrny Ślōnsk; 6.XI.1920 – ukazuje sie piyrszy numer cajtōngu autōnōmistōw „Wolne Słowo – Das Freie Wort” Teofila Kupki; 21.XI.1920 – kardynoł Bertram zakazuje działalności politycznyj bez podległych jymu ksiynży; 27.XI.1920 – przijyńcie artykułu 167 Kōnstytucyje Republiki Weimarskij przizwŏlajōncego na dostanie bez Gōrny Ślōnsk statusu samodzielnego miymieckigo krŏju z włŏsnym grōmadōm krajowõ i ôbywatelstwym; 8.XI.1921 – w Katowicach ôstŏwŏ założōny Gōrnoślōnski Ferajn Chopski Polskigo Ślōnska do Ôchrōny Praw Myńszości (niyskorniyjszy Niymiecki Ferajn Chopski dlŏ Polskigo Ślōnska DVB); 23.XI.1921 – napoczyńcie polsko-miymieckich ôsprŏwek we sprawie umŏwy dlŏ Gōrnego Ślōnska; 7.XI.1922 – Pius XI powołuje Administracyjõ Apostolskõ Ślōnska Polskigo ôbyjmujōncõ teryny prziznane Polsce; XI.1945 – we wrocławskim „Pafawagu” powstŏwŏ piyrszy wagōn towŏrowy; 13.XI. 1945 – powstŏwŏ Ministerstwo Ziym Ôdzyskanych; 20.XI.1945 – Sojuszniczŏ Rada Kōntrole zarzōndziyła wysiedlynie cołkij miymieckij ludności Ślōnska; 20.XI.1945 – likwidacyjŏ Ôboza Roboty we Świyntochlowicach; 20.XI.1958 – bōrtã mōntażowõ Fabryki Aut Dostawczych w Nysie ôpuszczŏ piyrszŏ „nysa”; 14.XI.1990 – Polska i Miymcy podpisujōm ugŏdã potwierdzajōncõ granice na Ôdrze i Nysie Łużyckij; 28.XI.2005 – bana z Prudnika do Gogolina ôstŏwŏ zawrzitŏ 21.XI. 2006 – abszus metanu we KWK „Halemba”. Zginyło 23 grubiŏrzy. 11.XI.1918 – abszlus piyrszyj światowyj wojaczki; 28.XI.1095 – w Irlandyji powstoła partyjŏ Sinn Féin. 15.XI.1519 – Johann Crato von Krafftheim (um. 19.X.1585) medyk, humanista; 21.XI.1768 – Friedrich Schleiermacher (um. 12.I.1834) protestancki teolog, filozof i pedagog; 8.XI.1781 – Karol Godula (um. 6.VII.1848) gyszefciŏrz; 22.XI.1801 – Samuel Fränkel (um. 28.VI. 1881) gyszefciŏrz; 15.XI.1862 – Gerhart Hauptmann (um. 6.VI.1946) dramaturg i pisŏrz, laureat Nadgrody Nobla; 30.XI.1864 – Andrzej Mielęcki (um. 17.VIII. 1920) polski działŏcz ôbywatelski i polityczny na Ślōnsku, medyk; 15.XI.1867 – Emil Krebs (um. 31.III.1930) poliglota, prŏwnik, diplōmat; 9.XI.1885 – Theodor Kaluza (um. 19.I.1954) matymatyk, fizyk, spōłtwōrca teoryje Kaluzy-Kleina; 24.XI.1879 – Jan Reginek (um. 1941) dŏchtōr geologije, spōłzałożyciel Kōmitetu Gōrnoślōnskigo dopōminajōncego sie prziznaniŏ Gōrnymu Ślōnskowi samodzielności politycznyj i neutralności, zginōł w Auschwitz; 10.XI.1887 – Arnold Zweig (um. 26.XI.1968) pisŏrz, pacyfista; 18.XI.1892– Józef Gawlina (um. 21.IX.1964) biskup polowy II Korpusu Polskigo w Italiji; 4.XI.1925 – Aleksandra Śląska (um. 18.IX.1989) aktorka tyjatralnŏ i filmowŏ; 3.XI.1942 – Gerard Bernacki (um. 21.XII.2018), wikariusz gyneralny katowskij dyjecezyje, dŏchtōr teologije. 17.XI.1624 – Jakub Böhme (nar. 1575) mistyk i filozof; 16.XI.1831 – Carl von Clausewitz (nar. 1.VII.1780) teoretyk wojaczki, jyneroł i pisŏrz; 12.XI.1833 – Johann Gottlob Worbs (nar. 7.V.1760) duchowy, historyk; 26.XI.1857 – Joseph von Eichendorff (nar. 10.III.1788) poeta; 22.XI.1862 – Carl Ferdinand Langhans (nar. 14.I.1782) architekt; 14.XI.1872 – Maria Merkert (nar. 21.IX. 1817) elżbietanka; 17.XI.1889 – Juliusz Ligoń (nar. 23.II.1823) działŏcz ôbywatelski, publicysta i poeta; 13.XI.1891 – Paweł Stalmach (nar. 13.VIII.1824) awisŏrz, publicysta; 11.XI.1917 – Jan Kudlich (nar. 23.X.1823) prŏwnik, filozof, deputyrowany, twōrca Ferajnu Austryjŏckich Ślōnzŏkōw; 20.XI.1920 – Teofil Kupka (nar. 22.VIII.1885) założyciel Gōrnoślōnskigo Kōmitetu Absztimōngowego; 5.XI.1943 – Bernard Lichtenberg (nar. w 1875) ksiōndz katolicki; 29.XI.1954 – Arkadiusz Bożek (nar. 12.I.1889) działŏcz polski na Ôpolskim Ślōnsku, wicewojewoda ślōnsko-dōmbrowski; 26.XI.1968 – Arnold Zweig (nar. 10.XI.1887) pisŏrz, pacyfista; 4.XI.1972 – Franz Wosnitza (nar. 3.X.1902) ksiōndz, wikariusz gyneralny katowskij dyjecezyje we ôkresie ôkupacyje hitlerowskij, zmuszōny do wyjŏzdu ze Ślōnska, patrōn wysiedlyńcōw; 20.XI.1985 – Jerzy Ziętek (nar. 10.VI. 1901) wicewojewoda ślōnsko-dōmbrowski, wojewoda katowski, jyneroł Wykŏz dni w roku Zdarzyło się w listopadzie – śląskie kalendarium, wachtyrz.eu [dostymp 2021-04-24]
+Ufa (rus.: Уфа, basz.: Өфө, Öfö) - stŏlicã Baszkortostōnu we Rusyje.
+Fuzekle, inakszy zoki to je elymynt ôbleczynio noszōny jednako bez chopōw a baby na szłapach. Jejich ksztołt je dostosowany do kształtu szłapy, a wykōnane sōm nojczyńści ze bawołny, rzodzi idzie trefić fuzekle wołnianne. Fuzekle chrōńōm szłapy ôde zimna, ôtarćōw a blazōw. Zastōmpiōły downi używane fuslapy.
+Ôrganizacyjŏ Zjydnoczōnych Nacyjōw, ÔZN (, UN, , , , arab. الأمم المتحدة, "al-Umam al-Muttahida", chiń. 联合国, "Liánhéguó") – uniwerzalnŏ (z wyjōntkym nŏrodōw niereprezentowanych) ôrganizacyjŏ miyndzynŏrodowŏ, z siydzibōm w Nowym Jorku, powstoła 24 paździyrnika 1945 roku w wyniku wchodu w życie podpisanyj 26 czyrwnia 1945 w San Francisco Szkarty Zjednoczōnych Nacyje. ÔZN je nastympstwym Ligi Nacyje. ÔZN stawia za cwek zapewniynie izby i bezpiyczyństwa miyndzynŏrodowego, rozrost spōłprace miyndzy nacyjami jak tyż poprzynie przestrzeganiŏ praw czowieka. Tajwan Czechosłowacyjŏ Połedniowy Jymyn Socjalistycznŏ Federacyjnŏ Republika Jugosławije Niymieckŏ Dymokratycznŏ Republika Zanzibar Watykōn Palestyna
+Rafał Urban (nar. 24 lipnia 1893 na Winiarach, um. 12 stycznia 1972 we Warszawie) to bōł ślōnski pisŏrz, autōr dramatu "Termin Nyski, czyli sterylizacja naiwnego baranka nieludzka komedia autochtoniczna z epoki Trzeciego Rajchu w 5 aktach biurokratycznych … napisał chłop bezimienny, syn ziemi odzyskanej". Biografijŏ. Urban narodziōł sie 24 lipnia 1893 roku na Winiarach wele Gogōwka. Napoczōn sie uczyć we lokalnyj szkole ludowyj. Niyskorzij poszoł do gimnazjum we Nysie, nale bōł tamstōnd relegowany za posiadanie polskich ksiōnżek a kōmunistycznych broszur, co bōły tedy zakŏzane. Poznoł ksiōndza Aleksandra Skowrońskigo i dziynki ônemu zaczōn chodzić do gimnazjum we Prudniku. Zdoł tam maturã we 1914. Wojowoł we piyrszyj wojnie światowyj we pruskij armiji, trafiōł do ynglandzkigo wiynziyniŏ. Po wypuszczyniu, bez trzi lata robiōł za ôgrodnika we Ynglandzie. Niyskorzij wrōciōł do Gōrnego Ślōnska. W czasie absztimōngu spiyroł prziłōnczynie regiōnu do Polski. Skirz prześladowaniŏ ôd niymieckich bojōwek, zaś wyruszōł za granicã. Przebywoł we Czechosłowacyji, Austryji, Szwajcaryji, Italiji, Francyji, Ynglandzie a Kanadzie. Sztudiyrowoł na pŏru uniwerzytetach, bp. na Sorbōnie a Oxfordzie. Wrōciōł na Winiary. We 1933 roku ôżyniōł sie ze Mariōm a zamiyszkali we Gogōwku. Mieli piyńć bajtlōw – synka Karola a sztyry cery. Pod kōniec drugij wojny światowyj, familijŏ bōła ewakuowanŏ wele Bodeńskigo Jeziora. Do Gogōwka wrōciōł we 1946 roku. We 1948 roku Urban wzioł udziŏł we kōnkursie ôd Towarzystwa Przyjaciół Nysy na literacki abo naukowy wytwōr swiōnzany ze ziymiōm nyskōm. We dwōch niyskorniyjszych kōnkursach dostoł wyrōżniynie a dwukrotnie bōło ônemu prziznōne po 30 tysiyncy zł za przisłane wytwory. Piyrszym bōł ônego krōtki autobiograficzny rōman "Szkoła", a drugi bōł kōmediodramat "Termin nyski". Tyn drugi wywołoł fest kōntrowersyje postrzōd czōnkōw jury, bo ônego treść ôdbiegała ôd oficyjalnyj polskij propagandy ô „powrocie Ziym Ôdzyskanych do Hajmatu”. Urban zaczōn karierã pisarskõ. Pisoł we roztōmajtych cajtōngach, bp. „Odra”, „Poglądy”, „Panorama”, „Miesięcznik literacki”, „Przemiany”, „Głosy znad Odry”, „Życie literackie”, „Opole”, „Polityka”, „Trybuna Opolska”, jak tyż we kalyndŏrzach, almanachach a zbiorowych wydŏwnictwach. Ôd 1955 należoł do Ferajnu Polskich Pisŏrzōw (Związek Literatów Polskich) a ôstoł piyrszym liderym ônego ôpolskigo ôddziału. 12 stycznia 1972 roku Rafał Urban umrził po ôperacyje na ônkologicznym ôddziale we lazarycie we Warszawie. 17 stycznia ôstoł pochowany przi smyntŏrnyj kaple we Gogōwku. Twōrczość. Twōrczość ôd Rafała Urbana je fest roztōmajtŏ. Pisoł ôn bojki, gawyndy, rozprŏwki, spōmniynia, dramaty, wiersze, publicystyczne artikle na roztōmajte tymaty, a tyż naukowe artikle ô sadownictwie a bauerstwie. Pisma bez dugi czas niy bōły sebrane we ksiōnżkowym wydaniu a funkcjōniyrowały we rozsypce na łamach zaôbycz lokalnych cajtōngōw. We 1982 roku, dziynki prŏcownikōm Ślōnskigo Instytutu we Ôpolu, ukŏzały sie "Pisma" ôd Urbana. Ksiōnżka zawiyrŏ gawyndy, pŏrã lirycznych a dramatycznych wytworōw, a tyż debiutancki "Termin nyski". Ôsiym lŏt niyskorzij wyszoł drugi tōm "Pism", kaj krōm piyknyj literatury bōły tyż artikle ôd Urbana na tymat bauerstwa. Cyntralnym tymatym twōrczości ôd Urbana je Ślōnsk we ujynciu realistycznym i historycznym, a tyż baśniowym a mitycznym. Bohaterami ôd Urbana sōm zaôbycz Ślōnzŏki. Ślōnskość je ôbecno we ôbyczaju, folklorze a gŏdce. Ślōnsk je tyż uniwerzalnym modelym a pōnktym wyjściŏ lŏ rozwŏżań ôgōlnych, ti. etyczne kwestyje, kōnszt, refleksyje na tymat cywilizacyje itp. Upamiyntniynie. Edward Stachura, kamrat ôd Urbana, napisoł śpiywkã „Piosenka dla Rafała Urbana”. Niyskorzij bōła ôna śpiywanŏ ôd skupiny Stare Dobre Małżeństwo a Marka Gałązkã. We Katowicach, Gogōwku, Ôpolu a we dziedzinie Brożyc wele Krapkowicōw sōm hulice miana Rafała Urbana. Do 2014 roku we Gogōwku przed Bramōm Zōmkowōm stoł dynkmal Rafała Urbana. We 2017 roku stanōł przed Miastowo-Gminnym Ôstrzodkym Kultury.
+Piyńć – naturalno nōmera rozlygowano pōmiyndzy 4 a 6, je piyrszōm nōmerōm. Inksze nōmery do sie tajlować bez 5 ino, kedy ôstatńōm cyferōm danyj nōmery je 0, abo 5.
+Libourne - gmin we Francyji, we regijōnie Nowo Akwitanijo, we departamyńcie Gironde. Mo 20,63 km² wiyrchu a podug danych ze 2014 roku pōmiyszkiwało sam 24 595 ludzi. Schwandorf, Miymcy Keynsham, Wielgo Brytanijo Logroño, Szpanijo Puer, Chiny Neczajta Libourne
+Ślōnske wojaczki – trzi wojaczki miyndzy Austryjōm Habsburgōw (i jeji zmiyniajōncymi sie sojusznikami) a Prusami Hohenzollernōw ô panowanie nad Ślōnskem, we wyniku kerych wiynkszość Ślōnska (a tyż Kłodzko) znŏdły sie we granicach Prus, a społym z niymi ôd 1871 roku we zjednoczōnym bez Hohenzollernōw Miymieckim Cysŏrstwie. Prziczyny. Fryderyk II Wielgi uzdoł sie napaść Ślōnsk, spotrzebujōnc m.in. wzrŏstajōncõ wrogość pōmiyndzy prześladujōncymi protestantōw Habsburgami, a z wiynksza luterańskõ ludnościōm zebranyj prowincyje. Już wczaśnij uciskanŏ ludność cysŏrskij czynści Ślōnska (we ksiynstwach brzesko–lignickim a ôleśnickim ôbowiōnzowała swoboda wierzyniŏ a kultu) swrŏcała sie ô protekcyjõ do przechodzōncych bez jego terytorium szwedzkich wojsk (1706), kere uwŏżano za gwarantōw warōnkōw podpisanego po trzidziestorocznyj wojaczce westfalskiego pokoju. Fryderyk swe fungowaniŏ spiyroł dynastycznymi roszczyniami, wynikajōncymi z podpisanego we 1537 roku układu ô przeżycie pōmiyndzy Joachimem II Hektorem a Fryderykiem II z dynastyje ślōnskich Piastōw – lignicko–brzeskim princym (ukłŏd niy ôstoł zryalizowany ani we 1548 roku po śmiyrci Fryderyka II, ani we 1675 roku po przedŏwniyniu dynastyje Piastōw; ksiynstwo przejyli Habsburgowie). We tym samym czasie jednak Prusy zwiōnzane były – potwierdzōnõ bez fatra Fryderyka II Wielgigo we 1713 roku – pragmatycznõ sankcyjōm, zôbowiōzujōncõ jy do zachowaniŏ jedności wszyjskich ziym Habsburgōw jak tyż spiyraniŏ za nastympczyni a dziedziczki korōny Marii Teresy, cery umartego cysŏrza Karola VI. 1740 14 grudnia – antyaustryjŏcki bunt we Wrocławiu 16 grudnia – wkroczynie Fryderyka na Ślōnsk 28 grudnia – ôblynżynie Głogowa 1741 3 stycznia – paradny wiazd Fryderyka do Wrocławia 10 stycznia – potyczka pod Ôtmuchowym 9 marca – zdobycie Głogowa bez pruske wojska 10 kwietnia – batalijŏ pod Małujowicami koło Brzegu, krōm zaucieczki Fryderyka Prusacy zwyciynżyli 10 siyrpnia – wkroczynie pruskich wojsk do Wrocławia 1742 mŏj – boje na terynie Czech, klynski wojsk cysŏrskich 11 czyrwnia – podpisanie pokoju we Wrocławiu 1744 wkroczynie Fryderyka do Czech 16 września – zajyńcie Pragi 1745 4 czyrwnia – batalijŏ pod Dobromiyrzem 30 września – batalijŏ pod Soor 15 grudnia – batalijŏ pod Kesselsdorf 25 grudnia – podpisanie pokoju we Dresden 1756 wyprzedzajōncy szlag Fryderyka na Saksōnijõ ôblynżynie i kapitulacyjŏ Pirny wkroczynie do Czech batalijŏ pod Lobositz 1757 czyrwiyń – batalijŏ pod Kolínem, zwyciynstwo cysŏrskich wojsk 7 września – batalijŏ pod Moys, zwyciynstwo Austryjŏkōw 5 listopada – batalijŏ pod Rossbach 22 listopada – batalijŏ pod Wrocławiem 24 listopada – zdobycie miasta bez Austryjŏkōw 5 grudnia – batalijŏ pod Lutyniōm: zwyciynstwo Fryderyka nad dwukrotnie srogszym ôpacznikym (33 tys. przeciw 82 tys.), 10 tys. zabitych, 13 tys. zebranych 21 grudnia – poddanie sie austryjŏckigo garnizonu we Wrocławiu: 17 tys. zebranych, w tym 17 jyneroł��w 1759 12 siyrpnia – batalijŏ pod Kunowicami, zwyciynstwo Austryje, Prusacy straciyli 19 tys. ludzi i 172 harmaty 1760 zdobycie bez Austryjŏkōw festōngu we Kłodzku 23 czyrwnia – batalijŏ pod Kamiynnõ Gōrōm lato – ôblynżynie Wrocławia bez jyn. von Laudona 15 siyrpnia – batalijŏ pod Lignickim Pōntnowem; zwyciynstwo Prusakōw nad trzikrotnie srogszymi Austryjŏkami paździyrnik – zajyńcie Berlina bez antypruskõ koalicyjõ 1761 30 lipnia – batalijŏ pod Trzebinōm podle Prudnika 1762 styczyń – śmierć caryce Elżbiety Romanowej ; władze przejmuje wielbiciel Fryderyka Piotr III, kery nakŏzoł swojim wojskōm przejście na zajtã Prus lipiyń – ôbalynie i zamordowanie Piotra III; trōn ôbyjmuje jego ślubnŏ Katarzyna II, kerŏ wycŏfuje sie z wojaczki 21 lipnia – batalijŏ pod Burkatowem; Fryderyk pokōnuje znacznie srogszõ austryjŏckõ armijõ 1763 rozpad antypruskij koalicyje 15 lutego – pokōj we Hubertusburgu: potwierdzynie "status quo ante", a wrŏz utrwalenie podziału Ślōnska, jaki prziszoł we wyniku I ślōnskij wojaczki z lŏt 1740–1742
+We fizyce czōnstek bozōny (ang. "boson" ôd miana fizyka Satyendra Bose), sōm czōnstkōma kere majōm spin cołkowity. Wiynkszość bozōnōw to złożōne czōnstki, nale 12 ś nich (mianowane bozōny cechowanio) sōm elymyntarnymi czōnstkōma, niyzłożōnymi s myńszych czōnstek (fōndamyntalne czōnstki). Właściwości bozōnōw. Kożdo czōnstka je bozōnym abo fermiōnym, zależniy ôd posiadanygo spinu - twierdzyniy statystyki spinowyj narzuco wynikajōnco ś niygo statystyka kwantowo, kero ôdrōżnio fermiōny ôd bozōnōw. Do zgody ze Sztandardowym Modelym fermiōny sōm czōnstkōma elymyntarnymi "materyji", bozōny zaś przekludzajōm ôddzioływanio. W zwiōnzku ze cołkowitym spinym, niyoddziołjōnce bozōny podlygajōm statystyce Bosego–Einsteina. Jednōm s jeji kōnsekwyncyji je istniyniy kōndynsatu Bosego–Einsteina, „piōntygo” stanu skupiynio materyji, we kerym dowolno nōmera bozōnōw może być we tyn sōmym kwantowym stanie. Kōndynsat Bosego-Einsteina niy mo kej dotōnd żodnygo praktycznygo zastosowanio. Pozwalo natōmiast na ôbserwowaniy efektōw kwantowych we skali makroskopowyj l. b. bez swobodny spadek kōndynsatu we ziymskym grawitacyjnym polu idzie eksperymyntalniy pokozać zasada niyoznaczōności Heisenberga. Uoddzioływanio wirtualnych bozōnōw s rzeczywistymi fermiōnōma mianujymy podstawowymi oddziouywańōma. Zachowaniy pyndu we tych ôddzioływaniach ôbiawio sie matymatyczniy we wszyjstkych znōmych śōłach. Bozōny kere uczestniczōm we tych ôddzioływaniach mianujymy bozōnōma cechowanio. Sōm to: dwa bozōny W i jydyn Z (oddzioływaniy słabe) ôziym gluōnōw (oddzioływaniy festylne) fotōn (oddzioływaniy elektrōmagnetyczne) hipotetyczny grawitōn kery pośredniczy we grawitacyje. Czōnstki złożōne ze kilku inkszych czōnstek (tak kej protōny abo neutrōny) mogōm być jednako fermiōnōma a bozōnōma, zależniy ôd jeich cołkowitygo spinu. Skiż tygo wiela jōnder atōmowych je bozōnōma. Mimo aze czōnstki kere tworzōm jōndra, t.j. protōn, neutrōn, a tyż krōnżōnce wobkoło jōndra elektrōny, sōm fermiōnōma, możliwe je by jydyn piyrwiostek (lo bajszpila hel) mioł izotopy bydōnce fermiōnōma (l.b. 3He) a inksze bydōmce bozōnōma (l.b. 4He). (3He) je złożōny s jydnygo neutrōnu a dwōch protōnōw [PNP]. Podaniy deuter (2H), złożōny s jydnygo protōnu i jydnygo neutrōnu [NP] je bozōnym, podczas kedy tryt (3H), kery je złozōny ze dwōch neutrōnōw a jednygo protōnu [NPN] je fermiōnym. Rōżnica miyndzy statystykōma bozōnōw a fermiōnōw istnieje ino przi srogich gynstościach – kedy ich fōnkcyje zachodzōm na sia. We niskich gynstościach , ôbiedwie statystyki redukujōm sie do statystyki Maxwella-Boltzmanna, jednako bozōny a fermiōny zachowujōm sie kej czōnsteczki klasyczne. kożdo czōnstka ô spinie cołkowitym jōndra deuteru atōmy helu-4 atōmy sodu-23 fotōny, kere przekludzajōm elektrōmagnetyczne oddzioływanio bozōny W a Z, przekludzajōnce słabe ôddzioływanio gluōny fōnōny bozōny Higgsa anyōn
+Ślynżany – ślōnske słowiańske plymiã (zachodni Słowiany) z lechickij grupy zamiyszkujōnce teryny postrzodkowyj czynści Dolnego Ślōnska, naôbkoło gōry Ślynży (jejich bazowe sanktuarium) jak tyż nad rzykōm Ślynzōm aże po ôkolice Wrocławia. Ôd jejich miana wywodzi sie miano cołkigo regiōnu, Ślōnsk. Zaczōntki. Po 500 roku zamiyszkali z inkszymi słowiańskimi plymiōnami, takimi jak Golynszyce, Ôpolany, Dziŏdoszany, Trzebowiany i Bobrzany na przestrzyństwie postrzodkowego Ślōnska, po wycŏfaniu sie germańskich plymiōn, takich jak Silingowy i inksi Wandalowy, a tyż Lugiowy na zŏchōd we czasie wandru ludōw. Pisymne spōminki. Piyrsze pisymne spōminki ô nich sōm z drugij chyty IX stoleciŏ w drugij czynści Bajerskigo Geografa pod mianym "Sleenzane" jako plymiã z 15 (XV) zidlōngami. W ôpisie granic praskij dyjecezyje bez cysŏrza Henryka IV dlŏ praskij dyjecezyje z 1086 roku plymiã wystympuje jako "Zlasane". Polityczne przinŏleżności. Ôd 880 roku (abo wczaśnij) Ślynżany byli pod zwierzchnictwem Wielgomorawskigo Impyrium, a ôd 906 roku przinŏleżeli do Czech. We latach 1000–1034 przeszli pod panowanie krōla Polski Bolesława Chrobrego. Społym z pokojem zielōnoświōntkowym we Kłodzku we 1137 roku była wyznaczōnŏ stałŏ granica miyndzy Ślōnskem, Czechami i Morawamōm. Teryn. Ślynżany zamiyszkowali teryny terŏźnych miast: Wrocław Wrocławske Kōnty Oława Wiōnzów Strzelin Niymcza Ziymbice Historyjŏ Ślōnska
+Lymberg (tyż: Lwōw, , "Lwiw", IPA: [ˈʎʋiu̯]|Uk-Львів (2).ogg, , ) – miasto we Ukrajinie, administracyjne cyntrōm ôd lymberskigo ôbwodu, kulturalny i naukowy ôstrzodek państwa, wielge cyntrōm industryjalne i transzportowy knotel. Uwożo sie go za stolica Halicyje i cyntrōm ôd Zachodnij Ukrajiny. Za nōmerōm ludności je to śōdme miasto we Ukrajinie, podug danych z 1 stycznia 2017 roku we Lymbergu pōmiyszkuje 727 968 ludzi, a społym z cołkōm Lymberskōm aglōmeracyjōm – wiyncyj jak milijōn. Lymberg bōł założōny ôd krōla Danyła Halickigo we połowie XIII stolecio. Wele 1272 roku uōne zostało stolicōm Krōlestwa Rusi (Halicko-Wołyńskigo Kśōnżynstwa). We 1356 polski krōl Kazimierz III relokowoł miasto, przeńōs mnowe cyntrōm trocha na połednie. W epoka Strzednich Storoczōw to bōł jedyn ze ważniyjszych handlowych ôstrzodkōw weschodnij Ojropy. Za habsburskigo panowanio miasto bōło ôstrzodkym ukrajińskigo i polskigo norodowo-wyzwolyńczego ruchu. Po upadku Austro-Madziarōw, bōł stolicōm ôd Zachodnioukrajińskij Ludowyj Republiki. Do drugij wojny światowyj noleżoł do Polski, na mocy Paktu Ribbentrop-Mołotow znod sie we składzie SSSR. Ôd 1991 roku leży we niypodległyj Ukrajinie. Historyczne cyntrōm Lymberga wpisali we Wykoz Światowyj Erbizny UNESCO. Lymberg je miastym ze nojwiynkszōm pojstrzōd wszyjskich ukrajińskich miast nōmerōm zabytkōw. We 2009 miastu nadali titel Kulturalnyj Stolice Ukrajiny. Miano. Miano Lwow (staroukr. "Львовъ") nadoł miastu uōnego zołożyciel, krōl Danyło Halicki w era swojigo syna, kśōnżyńcio Lwa Danyłowicza i bez cołko swoja historyja miasto go niy miyniało – uōne zawdy ôdnosiyło sie do Lwa. Ôd ukrajińskigo miana poszły inksze: polske "Lwów", ruske "Львов" ("Lwow") ôrmiańske "Լվով" ("Lwow"), angelske "Lviv", krymskotatarske "İlbav" abo biołoruske "Львоў" ("Lwou"). We 13.–14. storoczu szło trefić we tekstach tyż forma "Илвовъ" ("Iłwow"), swiōnzano ze ukrajińskim zjawiskym wstownego "i-" przed źwiynkami "l", "r", kej pō nich znōńdowała sie redukowano samogoska, tako forma jeszcze we XIX storoczu notowoł we zachodnioukrajińskich djalektach Jewhen Żelechiwski. Niykere mołwy przełożyły na swoja ausdruk "Miasto ôd Lwa" i samstōnd wziyno sie grecke "Λεοντόπολις" – "Leontopolis" (dzisio ale używo sie formy podanyj na ukrajińsko: "Λβιβ" – "Lwiw") abo łacińske "Leopolis". Uod tyj ôstatnij poszły szpanielske "Leópolis" abo italske "Leopoli". Tako samo etymologijo mo i miymiecko forma "Lemberg". Jarosław Rudnyćkyj we artiklu "Zur slavisch-deutschen Ortsnamenkunde. Ukrainisches Lviv — deutsches Lemberg" eklarowoł, że pierwotnym miymieckim wariantym, trefianym we XIV stoleciu, bōł "Leonburg". Kej polski krōl Władysław Jagiełło lokowoł miasto na magdeburskim prawie, we dokumyntach stało "Lemburg". Po roztōmajtych fōnetycznych a historycznych procesach miano ôd miasta yntlich sztopło na "Lemberg". Po drugij światowyj wojnie Niymce ale używajōm transliteracyje ze ukrajińskij wersyje a piszōm "Lwiw". Ta miymiecko forma bōła zdrzōdłym dlo inkszych miōn: staroangelskigo "Lembeourg", jidiszowego "לעמבערג" ("Lemberg"). Ôd miymieckigo wziyna sie tyż ślōnsko forma "Lymberg" (tyż "Lymberk"). Piyrszy toz trefio sie we Cieszyńskij Gwiozdce z 1858 roku. Dzisio we ślōnskij godce idzie tyż atoli znōńś adaptowano ze polskij godki forma "Lwōw". Istniyje moc ausdrukōw, kerych używo sie kej synōnimów dlo miana ôd miasta. Nojczyńścij godo sie «Miasto ôd Lwa» ("Місто Лева" – "Misto Lewa"). Roz za czas trefio sie tyż take porōwnania, epitety a miana: «miasto ôd lwōw, co śpiōm» ("місто сплячих левів" - "misto splaczych lewiw"), «Krōlewske Miasto» ("Королівське місто" - "Koroliwśke misto"), «Perła korōny Ojropy» ("Перлина корони Європи" - "Perlyna korony Jewropy"), «Miasto-muzyjōm» ("Місто-музей" - "Misto-muzej"), «stolica Halicyje» ("столиця Галичини" - "stolycja Hałyczyny"), «mały Paryż» ("маленький Париж" - "maleńkyj Paryż"), «mały Wiedziyń» ("маленький Відень" - "maleńkyj Wideń"), «ukrajiński Piymōnt» ("український Пємонт" - "ukrajinśkyj Pjemont"), «Bandersztadt» ("Бандерштадт"), «kulturalno stolica Ukrajiny» ("культурна столиця Украї��и" - "kulturna stolycja Ukrajiny") a inksze. Simbole. Ôficyjalnymi simbolami ôd miasta sōm: wapyn, wielgi wapyn, fana ôd miejskij rady a logo. Sztatut ôd Lymberga mianuj simbolami tyż miana a bildy ôd zabytkōw. Za podstawa dlo wspōczesnego wapynu wziynli wapyn ze miejskij pieczyńci ze XIV stolecio – kamiynno brama ze trzyma wieżami, a we ajnfarcie kroczy złoty lew. Srogi wapyn to tarcza z wapynym ôd miasta zjyńczōnym strzybnōm korōnōm. Tarcza dzierżōm lew a staroruski wojok. Fana ôd Lwowa mo forma modrego kwadrata, na pojstrzodku kerego widać je wapyn, a wokōł mo ôbramowaniy, kere sie skłodo ze żōłtych (złotych) trōjkōntōw. Logo ôd miasta to wizerunki ôd piyńciu lymberskich wieżōw: dzwōnnice ôd ôrmiańskij katedry, wieże Korniakta, rothauzu, wieże ôd łacińskij katedry i klosztor Bernardynōw a sztichwort «Lwōw ôdymkniynty dlo świata» («Львів відкритий для світу» – "Lwiw widkrytyj dla switu") pod niymi. De facto dewizōm ôd miasta je dzisio sztichwort «Lwōw ôdymkniynto dlo świata», podwiela je szrajbniynte na miejskim logo. Ne wapynie w rokach 1936-1939 Poloki jako dewiza używali łacińskigo ausdruku «Semper fidelis» (Zawdy wiyrny), nale po drugij światowyj wojnie uōn wiyncyj niyma w uzusie. Ôd XVII stolecio za patrōna ôd Lymberga uwożo sie świyntego Jana z Dukle. Dzisio wachtyrzym miasta je świynty Jorg. W dziyń, w kery sie go spōmino, to je piyrszo niydziela maja, fajruje sie dziyń miasta. Inksze ważne dlo miyszkańcōw świynta to Dziyń fany (3 kwietnia – w pamiyńć 3 kwietnia 1990, kej to na 16 miysiyncy przed ôgłoszyniym niypodległości Ukrajiny na lymberskim rothauzie dźwigli modro-żōłto fana) i Dziyń Listopadowego Czynu (1 listopada, w pamiyńć Listopadowego Czynu we 1918, kej w noc na 1 listopada we Lymbergu proklamowano Zachodnioukrajińsko Ludowo Republika. 27 lipiynia to dziyń żałoby po ôfiarach skynlowskij tragedyje (katastrofy fligra we 2002 roku). Lymberg dostoł Ôrder Virturi Militari, nojwyższe polske ôdznaczyniy, i Ôrder Lenina, nojwyższe ôdznaczyniy Sowieckigo Sojuszu. Ludność. Podug sztandu na 1. czyrwnia 2016. roku we Lymbergu mieszkało 756,9 tauz. ludzi. Wczos cynzusu ze 2001, to je ôstatnigo, kery bōł kludzōny we Ukrajinie, we mieście miyszkało 758 tauz. Cynzus ze 1989., kludzōny jeszcze we SSSR, pokozoł rezultat 815 tauz. miyszkańcōw. Podug danych ôbwodowyj administracyje 51,8% ludności to sōm baby, a 48,2% - chopy. Podug podszukowanio Insztitutu Rozwoju Miasta, kludzōnego we 2011. roku, 56% lymberżanōw przinoleży do Ukrajińskij Greko-Katolickij Cerkwie, 23% do Ukrajińskij Prawosławnyj Cerkwie (Kyjowskigo Patriarchatu, 4% do Ukrajińskij Autokefalnyj Prawosławnyj Cerkwie, a 2% do Ukrajińskij Prawosławnyj Cerkwie Moskewskigo Patriarchatu. 6% to sōm człōnki inkszych krześcijańskich kōnfesyjōw. We 2000. roku we priwatnych kōntaktach ukrajińskij godki używało 79% miyszkańcōw, a ruskij - 20%. Etniczny skłod. Podug cynzusu ze 2001. nojwiynkszo norodowo grupa we Lymbergu to sōm Ukrajinioki, kerych je 88,1%. Nojwiynkszōm norodowōm myńszośćōm sōm Rusy (8,9%). Mynij je Polokōw (0,9%), Biołorusōw (0,4%), Żydōw (0,3%) a Ôrmianōw (0,1%). Inksze norodowości to cuzamyn bōło 1,3%. Tak sytuacyjo wyglōndo ôd drugij połowy XX storoczo. Z poczōntku Lymberg bōł zołożōny jak miasto ze rutyńskōm (staroruskōm) ludnośćōm, nale ôd połowy XIII storoczo, po przeniesiyniu sam stolice Halicko-Wołyńskigo Ksiynstwa, we mieście zaczły zjowiać sie inksze norodowe grupy, przede wszyjskim ôrmiańsko a miymiecko. Po przikuplowanio do Polskigo Krōlestwa wiynkszość miyszkańcōw stanowiōły Poloki a Miymce. Sformowały sie wtnyczos tyż ôrmiańsko a żydowski dzielnice, co miały czyńściowy samoreskyrōng. Przi austriackij władzy tako etniczno kōmpozycyjo sie uchowała. We miyndzywojynnym ôkresie, kej Lymberg noleżoł do Polskij Republiki. We 1931 63,5% miyszkańcōw zadeklarowało, iże jejich rodnio godka to je polsko, 24,1% – żydowsko (jidisz), 11,3% – ukrajińsko, a 0,8% – miymiecko. Podug Grzegorza Hryciuka we siyrpniu 1939 we Lymbergu miyszkało 50,9% Polokōw, 31,4% Żydōw, 16% Ukrajiniokōw, 0,8% Miymcōw a 0,9% inkszych norodowości. We 40. rokach skuli Holocaustu a deportacyje polskij ludności we mieście fest smyńszōła sie liczba Żydōw a Polokōw, przijechało ale moc Rusōw, kerych przisyłała sowiecko władza po aneksyji Lymberga. Swiynkszōła sie tyż skuli industrializacyje a urbanizacyjnych procesōw wielość Ukrajiniokōw, kere przikludzały sie ze ôkolicznych wsi. We piyrszym wszechuobecnym wykozie po II światowyj wojnie we Lymbergu miyszkało 60,2% Ukrajiniokōw, 27,1% Rusōw, 6,3% Żydōw, 3,9% Polokōw a 1,3% Biołorusōw. We mieście fōnguje moc ferajnōw roztōmajtych djasporōw. Rusko myńszość je zuorganizowane jak Ruske Towarzistwo mi. Puszkina. Polsko myńszość ôrganizuje sie we Towarzistwie Polskij Kultury Lymberskij Ziymie, wydowany je tyż dwutydnik "Kurier Galicyjski". We polskij godce kludzōno je nauka we szkołach nr 10 a 24. Inksze myńszości sōm mynij zuorganizowane, Żydy a Ôrmiany kuplujōm sie wele religijnych ferajnōw: Żydy przi synagodze, a Ôrmiany przi Ôrmiańskim Kościele. Zaregistrowane sōm tyż: Ferajn Krymskich Tatarōw Miasta Lymberga, Towarzistwo «Czesko Biesiada», Miymiecki Dōm, Rōmy Ukrajiny «Terpine», Gruzińske Towarzistwo «Aragwi», a tyż lokalne ôddziały ferajnōw ôd Madziarōw, Biołorusōw a Litwinōw. Miyndzonorodowo spōłproca. Lymberg mo 19 partnerskich miast: Banja Luka (Bośnia a Hercegowina) Budapeszt (Madziary) Chengdu (Chiny) Freiburg im Breisgau (Miymcy) Krakōw (Polska) Kutaisi (Gruzyjo) Lublin (Polska) Łōdź (Polska) Novi Sad (Syrbijo) Corning (USA) Płowdiw (Bōłgaryjo) Przemyśl (Polska) Riszon le-Cijjon (Izrael) Rochdale (Wielgo Brytanijo) Rzeszōw (Polska) Vilnius (Litwa) Warszawa (Polska) Winnipeg (Kanada) Wrocław (Polska). We Lymbergu miyszczōm sie gyneralne kōnsulaty ôd Czeskij Republiki, Polski a Rusyje, a tyż hōnorowe kōnsulaty ôd Austryje, Belgije, Biołorusi, Bōłgaryje, Izraela, Kazachstanu, Kanady, Niiderlandōw, Połedniowyj Koryje, Latwije, Litwy, Mołdawije, Miymcōw, Francyje a Madziarōw. Szport. Szport we Lymbergu mo downo historyjo: we mieście ôdbyły sie piyrsze na terynie spōłczesnyj Ukrajiny szpile we fusbalu (1894), hokeju (1905) a waserbalu (1914). 4 września 1931 we Lymbergu ôdbōł sie piyrszy kōngres FITA – Miyndzynorodowyj Federacyje Łucznictwa. We siyrpniu a wrześniu tego roku miasto przijyno piyrsze majsterszaft świata we łucznictwie. Hokejowy tormōn Mykoła Skrypij bōł jednym z piyrszych na świecie, co zaczōn wykorzistować maska do ôchrōny gymby – jeszcze we 1933. Skōnsztruowoł ja ze wojskowego chełmu, do kerego dorobiōł drōciany nec.   Lymberski fusbalklub Pogoń sztyry razy przed drugōm światowōm wojnōm wygrowoł fusbalowy majsterszaft Polski, niyroz swoje szpile groł sam polski mańszaft w kerego składzie wystympowali fusbalorze ze lymberskich klubōw. We 1946 ôtwarto bōło Lymberski Instytut Fizycznyj Kultury, do dzisio wożno instytucyjo, co zajmuje sie rychtowaniym szportowcōw ze Lymberskigo ôbwodu. Swiōnzki ze Ślōnskym. Ôd 1772. (piyrsze tajlowaniy Republiki Ôbōch Nacyjōw) do 1918. Lymberg przinoleżoł do Austryjockigo Cysorstwa, a potym Austro-Madziarōw, do kerych przinoleżało tyż połednie Ślōnska (Uopawski a Cieszyński). We miyndzywojynnyj ôkres miasto bōło pod kōntrolōm II Polskij Republiki, cuzamyn ze schodńōm tajlōm Gōrnego Ślōnska (autōnōmiczne ślōnske wojewōdztwo). Kej po II światowyj wojnie wiynkszość Polokōw bōła wysiedlōno ze zachodnioukrajińskich ziymiōw, srogo czyńść miyszkańcōw Lymberga trefiōło do Ślōnska, ôsobliwie do Bytōmia, Glywicōw a Ôpolo, z kerych moc robiōło sam kariera, a niyrzodko integrowało sie ze lokalnōm ludnośćōm. Barbara Bittnerówna (1924–2018) – tancyrka, primabalerina Ślōnskij Ôpery we Bytōmiu Włodzimierz Burzyński (1900–1970) – profesōr Lymberskij Politechniki, a potym Ślōnskij Politechniki. Jeszcze przōdzij walczōł po polskij strōnie we aufsztandach we 1921 Adam Didur (1874–1946) – śpiywok, piyrszy dyrechtōr Ślōnskij Ôpery Theodor Haase (1834-1909) – politiker, wanielicki pastōr, działocz Miymieckij Progresywnyj Partyje na Austryjackim Ślōnsku Lesław Finze (1918–1998) – solista Ślōnskij Ôpery Franciszek Groër (1887–1965) – narodzōny we Bielsku, za Staryj Polski administracyjny dyrechtōr Lymberskij Ôpery, pedjatra, potym prorechtōr medycznych akadymijōw we Bytōmiu a Zobrzu Adolf Joszt (1889–1957) – chymik, profesōr Ślōnskij Politechniki Wojciech Kilar (1932–2013) – pianista, kōmpozitōr, 65 lot miyszkoł we Katowicach Stanisław Skrowaczewski (1923–2017) – dyrygynt, we latach 1949–1954 dyrechtōr Ślōnskij Filharmōnije we Katowicach
+Madziarsko godka ("magyar nyelv") – je godka we podskupinie ugryjskich godkōw, kero przinoleży do podfamilije ugrofińskij (ze familije uralskij). Godkōm tōm godo ōngyfer 13,6 mln ludzi - ze czygo nojwiyncy (wele 9,5 mln) we Madziarach), nale tyż we połedniowyj Słowacyji, postrzodkowyj Rōmōniji (Siedmiogrōd), pōłnocnyj Syrbiji (Wojwodina), zachodnij Ukrajinie (Zokarpacie), wschodnij Słowyniji (Prekmurie) a wschodnij Austriji (Burgynland). Madziarski je to aglutynacyjno godka.
+Krōlestwo Galicyje a Lodōmeryje (niy. "Königreich Galizien und Lodomerien", pol. "Królestwo Galicji i Lodomerii", ukr. "Королівство Галичини і Володимирії") – gyszichtowe krōlestwo we Ojropie, kere było położōne na terynach dzisiyjszyj Polski a Ukrajiny. Krōlestwo Galicyje a Lodōmeryje istniało ôd 1772 roku, kej to Austryjŏcke Cysŏrstwo wziōnło połedniowõ tajlã Rzeczpospolityj Ôbōch Nacyjōw we czasie jeji piyrszego tajlowaniŏ, a swōj szlus miało we 1918 roku, kej to upadły Austro-Madziary a landy Galicyje ôstały zajynte bez Łymkowsko-Rutyńskõ Ludowõ Republikã, II Rzeczpospolitã a Zachodnioukrajińskõ Ludowõ Republikã. Haupsztadym ôd Krōlestwa Galicyje a Lodōmeryje bōł Lymberg.
+Auferstanden aus Ruinen ("Powstŏwajōncy z rujin") – hymn Miymieckij Dymokratycznyj Republiki. Ôstoł przijynty we 1949 roku. Słowa napisoł Johannes R. Becher, a muzykã skōmpōnowoł Hanns Eisler Starting. Słowa. "Auferstanden aus Ruinen und der Zukunft zugewandt," "Lass uns dir zum Guten dienen, Deutschland, einig Vaterland." "Alte Not gilt es zu zwingen und wir zwingen sie vereint," "denn es muss uns doch gelingen," "dass die Sonne schön wie nie" "|: Über Deutschland scheint. :|" "Glück und Frieden sei beschieden" "Deutschland, unserm Vaterland." "Alle Welt sehnt sich nach Frieden," "reicht den Völkern eure Hand." "Wenn wir brüderlich uns einen," "schlagen wird des Volkes Feind!" "Lasst das Licht des Friedens scheinen," "dass nie eine Mutter mehr" "|: Ihren Sohn beweint. :|" "Lasst uns pflügen, lasst uns bauen," "Lernt und schafft wie nie zuvor und der eignen Kraft vertrauend, steigt ein frei Geschlecht empor." "Deutsche Jugend, bestes Streben unsres Volks in dir vereint," "wirst du Deutschland neues Leben," "Und die Sonne schön wie nie" "|: Über Deutschland scheint. :|"
+A а — piyrszo litera wszyjskich cyrylicznych alfabetōw. We staro-cerkewno-słowiańskij godce miała miano "азъ", co ôznoczo "jo". Pochodzi ôd starogreckij alfy (α), a ta ôd fynickigo alefa. We wszyjskich godkach ôznoczo źwiynk tōżsamy abo fest bliski ślōnskimu "a".
+PlayStation (PS, znanŏ tyż za PS1 a PSX) (jap. "プレイステーション, pureisutēshon") – 32-bitowa kōnsola do szpilōw wideo, wyprodukowanŏ we Japōniji bez fyrmã Sony Computer Entertainment, zaprojektowanŏ bez Kena Kutaragiego. Procesōr: 32-bitowy procesōr RISC R3000A MIPS taktowany zygarym 33,8688 MHz Cache 4 kB Porachowaniŏwa wydajność CPU: 30 Mips Przepustowość szryngi: 132 MB/s Spamiyńć RAM: 2 MB Spamiyńć Video RAM: 1 MB klangowy RAM: 512 kB Maksymalnŏ rozdzielczość: 640x480 Paleta farb: 16,7 milijōna Wielość gynerowanych wielokōntōw na sekundã: 180 000 ôteksturowanych ôbiektōw / 360 000 niyôteksturowanych Treger danych: CD plata Klang: 24-kanałowy procesōr ADPCM Napynd CD-ROM dwojistyj wartkości szkarty spamiyńci ô pojymnościach 128, 256, 512 kB a tyż 1, 2, 4, 8 MB (two in one) Ôficjalnŏ zajta kōnsole PlayStation
+Joszkar-Oła (mar. a rus.: "Йошка́р-Ола") – miasto we Rusyji, głowne miasto republiki Mari El. Podug danych ze 2004 roku miyszkało sam 255 461 ludzi. Założōne we 1584 roku, miejske prawa mo ôd 1781. Do 1919 roku uōnygo miano bōło Cariowokokszajsk ("Царёвококшайск"), we rokach 1919-1927 Krasnokokszajsk ("Краснококшайск"). Joszkar-Oła je we maryjskij godce "Czyrwiōne Miasto". Neczajta Joszkar-Oły
+Edgewater - census-designated place we USA, we sztacie Maryland, we hrabstwie Anne Arundel. Na 2020 rok pōmiyszkiwało sam 9446 ludzi.
+Walt Disney, po prowdzie: Walter Elias Disney (rodz. 5 grudnia 1901 we Chicago, um. 15 grudnia 1966 we Los Angeles) – amerikański producynt filmōw, głōwniy animowanych, reżysyr, scenarzista, filantrop. Jedyn s nojwiynkszych twōrcōw industryje rozrywkowyj we historii, lygynda animacyji a filmu. Twōrca Disneylandu a wartej milijordy dolarōw korporacyji The Walt Disney Company. Na kōniyc 1966 zdjagnozowano u niygo gibko postympujōncygo raka lewygo płōca, spowodowanygo czynstym kurzyniym tytōniu. Umor skuli asystoliji. Zostoł pochowany, po krymacyji, na kirchofie we Glendale, we Kaliforniji, mimo aże lygynda miejsko pado, co jygo cioło zostoło zamrożōne, a fōnkcyje życiowe majōm zostać prziwrōcōne (po 100 lotach, czyli we roku 2066). Walter wroz ze swojim bracikym - Roy Oliver Disneyem zołożōł Walt Disney Productions, korporacyjo znano dziś kej The Walt Disney Company, kero ôśōngo terozki roczny ôbrōt we wysokości ōng. 32 milijordōw dolarōw.
+Kowalski to je polsko muzyczno skupina założōno we 2001 roku. Rok niyskorzi wydała plata "Marian" bez Pomaton EMI. We skłod skupiny wlazujōm Grzegorz Kowalski, Artur Kowalski, Irek Kowalski, Tomek Kowalski a Zdzisiek Kowalski. Skupina sztartowała we Krajowym Kōnkursie Ojrowizyje we 2004 roku, kaj zajyna 13. plac. Nojbarzi znōmo ze szlagrōw: "Monte Cassino", "Marian", "Karolina" a "Irlandia Zielona" a tyż ze singla "Piosenka o Jędrku Lepieju", kery bōł wciepowany do krzinkōw ôd posłōw do polskigo Sejmu. Podug samyj skupiny, gro uōna "muzyka lo zwykłych ludźōw, lo Kowalskigo". Idzie pedzieć, co je to muzyka ze zorty folk.
+Soczi (rus. "Сочи", gruź. "სოჭი") - miasto we Rusyji, we Krasnodarskim Kreju. Je rozlygowane miyndzy Czornym Morzym a gōrōma Kaukaz, niydaleko ôd granicy ze Gruzyjōm (Abchazyjōm). We 2014 roku bōły sam Ziimowe Ôlimpijske Igrziska.
+Jan Henryk Machulski (rodz. 3 lipca 1928 we Łodzi, um. 20 listopada 2008 we Warszawie) – polski szauszpiler filmowy, telewizyjny a tyjatralny a reżyser. Fater Juliusza Machulskigo, tyż reżysera. "Ostatni dzień lata" (1958, reż. Tadeusz Konwicki) "Wyspa Złoczyńców" (1965, reż. Stanisław Jędryka) "Sublokator" (1966, reż. J. Majewski) "Rękopis znaleziony w Saragossie" (1964, reż. Wojciech Has) "Album polski" (1970, reż. Jan Rybkowski) "Pogoń za Adamem" (1970, reż. J. Zarzycki) "Polskie drogi" - serial telewizyjny (1976, reż. Janusz Morgenstern) "Daleko od szosy" - serial telewizyjny (1976, reż. Zbigniew Chmielewski) "Vabank" - (1981, reż. Juliusz Machulski) "Vabank II czyli riposta" - (1984, reż. Juliusz Machulski) "Kingsajz" (1987, reż. Juliusz Machulski) "Zabij mnie glino" (1987, reż. Jacek Bromski) "Szwadron" (1992, reż. Juliusz Machulski) "Kiler" (1997, reż. Juliusz Machulski) "Kiler-ów 2-óch" (1999, reż. Juliusz Machulski) "Psy" (1992, reż. Władysław Pasikowski) "" (1994, reż. Władysław Pasikowski) "D.I.L." (2002, reż. K. Niewolski) "1409 - Afera na zamku Bartenstein" (2001, reż. Rafał Buks) "Superprodukcja" (2003, reż. Juliusz Machulski) "Vinci" (2004, reż. Juliusz Machulski) "Emila" (2005, reż. Piotr Matwiejczyk) "Nie ma takiego numeru" (2005, reż. Bartosz Brzeskot) "Co słonko widziało" (2006, reż. Michał Rosa ) "Ostatnia akcja" (2009, reż. Michał Rogalski) Profil we IMDB
+Ryptura (uać. "hernia") – patolōgične uwypuklyniy zawartości dukli cioua (nojcyńści dukli lajbowyj) bez ôtwōr we powuokach, na placu zwonym "miejscym ô ôbnižōnyj ôporności" (uać. "locus minoris resistententiae"). Ryptura, pōmimo ôbiygowyj ôpińje, niy powstowo ôroz pod ajnflusym dužygo wysiuku. Wysiuek može přičynić sie do ujawniynio ryptury, kero istnioua zawčasu. Wspōučeśniy za nojwažnijšo přičyna powstawanio ryptur mo sie wrodzōne zabuřynio syntezy a dygradacyje wuōkyn kolagynowych. Wroz s wiekym zachodzi dygradacyjo tych wuōkyn, stōnd tyž čynstše wystympowaniy ryptur we wieku staršym.
+HŁewacha - ôsiedle miejskij zorty na Ukrajinie, we kijowskim ôbwodzie, we wasylkowskim rejōnie. Mo 9,61 km² wiyrchu podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwało sam 8928 ludzi.
+Łukasz Simlat (ur. 11 grudnia 1977 we Sosnowcu) — polski szauszpiler filmowy, telewizyjny a tyjatralny. Od 2007 roku je szauszpilerem Tyjatru Powszychnego we Warszawie. Wystypmuje we serialu telewizyjnym "BrzydUla". 2002: "Sfora" jako Bakłan 2002-2004: "Ludzie wśród ludzi" 2003: "Warszawa" jako Jacek 2003: "Zerwany" jako "Długonogi" 2003-2005: "Defekt" jako Krzysztof Grzesiak "Krab" 2004: "Moje miejsce " 2004: "Długi weekend" jako Młody wspólnik starzyka 2004: "Vinci" jako Kudra 2005: "Kochankowie z Marony" jako Arek 2005: "PitBull" jako Młody kardiolog 2005: "Wiedźmy" jako Jarecki 2005: "Kryminalni" jako Andrzej Bakowski "Chichot" ("gościnnie") 2005: "Klinika samotnych serc" jako Jacek 2005: "Auschwitz. Naziści i "ostateczne rozwiązanie"" jako Wachtyrz SS we Ôświyńcimiu ("gościnnie") 2006: "Wszyscy jesteśmy Chrystusami" jako Fater małego ja 2006: "Statyści" jako Szymon 2006: "Królowie śródmieścia" jako Marcin 2006: "Apetyt na miłość" jako Jasiek Krajewski 2006: "Mrok" jako Jacek 2007: "Hania" jako Wojtek 2007: "Prawo miasta" jako Tadeusz Pazio 2007: "Pokój szybkich randek" jako Artur Wrzesiński, chop Natalii 2008: "Nie kłam kochanie" jako Igor, szef Ani, właściciel firmy ogrodniczej 2008: " Mała wielka miłość" jako taksówkarz Zbyszek 2008-2009: "BrzydUla" jako Adam Turek, księgowy 2008: "Niania" jako Koleś ze Cygarem 2008: "Czas honoru" jako gestapowiec Ferschke 2008: "Na dobre i na złe" jako Irek Bochenek, bracikRyśka 2008: "Niezawodny system" jako sekutnik 2009: "Generał. Zamach na Gibraltarze" jako Zygmunt Biały 1999: "Dziady zbliżenia" jako Ksiónc Piotr (reż. Maciej Prus) 2000: "Dwaj panowie z Werony" jako Proteusz (reż. Piotr Cieplak) 2000: "Mewa" jako Borys Trigorin (reż. Agnieszka Glińska) 2000: "Rosyjski dramat" (reż. Igor Gorzkowski) 2000: "Strona zakwitających dziewcząt" jako Robert, markiz de Saint-Loup (reż. I. Gorzkowski) 2000: "Gdzie niemowlę?" jako Jack Worthing (reż. Romuald Szejd) 2001: "Dożywocie" jako Służący we ôberży; Żyd; Muzykant (reż. Jan Englert) 2003: "Pułkownik Ptak" jako Haczo (reż. Piotr Nowak) 2003: "Dobry wieczór kawalerski" jako Młody (reż. Jerzy Bończak) 2004: "Zima" jako Żołnierz (reż. Łukasz Garlicki) 2006: "Bomba" jako Darek (reż. Maciej Kowalewski) 2006: "Trzy siostry" jako Solony (reż. Natasha Parry, Krystyna Janda) 2007: "Metoda" jako Enric Font (reż. Piotr Łazarkiewicz) 2007: "Wyścig spermy" jako Rajmund Hitler (reż. M. Kowalewski) 2008: "Loretta" jako Dave (reż. Robert Gliński) 2008: "Febe, wróć" jako Frazer (reż. Adam Guziński) 2009: "Lot nad kukułczym gniazdem" jako Dochtor Spivey (reż. Jan Buchwald) 2008: "Dowód" jako Hal (reż. Andrzej Seweryn) Łukasz Simlat we bazie Filmweb Łukasz Simlat we bazie imdb Łukasz Simlat we bazie Film Polski Łukasz Simlat we bazie e-teatr.pl
+Carrick-on-Shannon (Irlandzko godka: "Cora Droma Rúisc") je sztad we pōłnocno-zachodnij Irlnadyji. Leży we hrabstwie Leitrim a je uōnygo stolicōm. Sztad mo 3 505 ludzi (podug danych ze 2006). Leży uōne we gōrnym biygu rzyki Shannon, pōmiyndzy jeziorōma Lough Drumharlow na pōłnocnym-zachodzie, a Lough Corry na połedniu. Położōne je 75 przez poźōm morza. Lo Carrick-on-Shannon nojbliższym sztadym je Drumshanbo, kere mo ôddalyniy na 12 km.
+Slayer (ang. "zabōjca") – amerykański zespōu thrashmetalowy zouožōny we Los Angeles we 1981 bez gitařisty Kerryygo Kinga (do kerygo douōnčyli: gitařista Jeffa Hannymana, perkusista Dave Lombardo a basista i wokalista Tom Araya). Uznowany za jydyn s nojwažnijšych i nojbardzij wpuywowych zespouōw we historyji muzyki metalowyj. Ôbok Metalliki, Anthrax i Megadeth zaličany do "Wielgij Čwōrki" thrash metalu. Kerry King – gitara Jeff Hanneman – gitara Tom Araya – gitara basowo, wokal Dave Lombardo – perkusyjo (1982-1986, 1987-1992, 2001-) Paul Bostaph (w lotach 1992-2002) – perkusyjy John Dette (w lotach 1996-1997) – perkusyjo; zastympowou kontuzjowanygo Paula Bostapha Tony Scaglione (w 1986) – perkusyjo; zastōmpiu Davea Lombardo we časie trasy "Reign in Blood Tour"; wčeśnij grou we Whiplash, do kerego pošou nazod "Show No Mercy" (1983) "Hell Awaits" (1985) "Reign in Blood" (1986) "South of Heaven" ( 1988) "Seasons in the Abyss" (1990) "Divine Intervention" (1994) "Diabolus in Musica" (1998) "God Hates Us All" (2001) "Christ Illusion" (2006) "Haunting the Chapel" (1984) "Eternal Pyre" (2006) "Soundtrack To The Apocalypse" (2003) "Live Undead" (1985) "Decade Of Aggression (1991) "Live Intrusion" (1995, VHS) "War At The Warfield" (2003, DVD) "Still Reigning" (2004, DVD) "" (2007, DVD) "Undisputed Attitude" (1996)
+Խ, խ (che) – trzinŏstŏ buchsztaba alfabytu ôrmiańskigo. Je spotrzebowowanŏ do ôznaczaniŏ klangu [x]. Ôstała stworzōnŏ bez Mesropa Masztoca, podanie jak ôstane buchsztaby alfabytu ôrmiańskigo.
+Bron - gmin we Francyji, we regijōnie Auvergne-Rhône-Alpes, we departamyńcie Rhône. Mo 10,3 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 40 694 ludzi. Kamrackim miastym je Weingarten we Miymcach. Neczajta Bron
+Glory of the Roman Empire abo Imperivm Civitas - je sōnaczōnym bez Haemimont Games we 2006 roku Szpilem stawiyaniyŏ miastã ôsadzōnym we czasach Rzimskegŏ Imperium. Szpil cechuje siy opcyjōmi szpilōniyu we Łaciyńskej godce. We grudniyu 2006 roku szpil ôstŏł wydōny we Szpaniyje a Italije ze mianem Imperivm Civitas skuli popularnościy dŏwnych szpili Haemimontã: Imperium I, II, III kere ôsiyōngnyły wiyncyj niżeli 1mln. kopii we tych krejach. Szpil je cołki we 3D. We szpilu. We Glory of the Roman Empire mōmy zaawansowany priorytet na ekonomijŏ, trza achtować na wielość ôtrokōw na ôbywateli na wielość prŏc a wielość jŏdłã. Ôtroki. Ôtroki sōm baumajsterami a nosiyciylami surowcōw. Kej je jejich małowiela mogōm ôniy siy buntować. Możnŏ zamōwić jejich wiyncyj we rathauziy za 20 złotã abo ze inwazyje na barbażyńskŏ wioskã. Aby dosłŏć ôtrokō do inkszegŏ magazinu trza kole niygŏ stawiyć szwŏrak ôtrokōw. Ôbywatele. Ôbywatele to sōm hlawne robotniyki we miyściy, mogōm ôniy zajmowŏć miyjsca prŏcy. Im wiynkszyj kasty ôniy sōm tym sōm barzi robotniy. Ôbywatele muszōm miyć przynŏjmniyj chlyb, wurzt a kaplicã. Surowce a produkty. Kamiyń, marmur a minerały mŏżnŏ zdŏbyć bez stawiyniy gruby kole złoży, drewnŏ bez chata drwŏlã kole Strōmōw a inksze bez stawiyōniy ôdpowiydniych farm. Niy kŏżde miastŏ mŏ dostymp do kŏżdygŏ surowca, niykere miasta muszōm zdŏbywŏć je za hilfem obchodu. Produkty ôtrzymuje siy we stawiyniyach producyntōw takich jak chata masŏrza kery przerŏbiy miynsŏ na wurzty. Mody szpilã. Kampaniyjŏ. Je 28 misyj we kampaniyje szpilã: Florentia (5), Pompeii (1), Syracusae (4), Toletum (3), Kartagena (3), Massilia (2), Mediolanum (2), Lugdunum (2), Londinium (3), and Colonia Claudia (3). We szpanijskej a italijskej wersyje sōm 2 kampaniyje: pokojowa a batelyjnã. Mod Wyzwaniyŏ. Mod wyzwaniyŏ deje losowe wyzwaniyŏ na losowych mapach ze sztrofōm co czŏs. Mŏżnŏ wziyōńć jedyn bonus co szpil atoli ôbniyżŏ to punkty. Wielgie punktacyje mogōm być publikŏwane online. Swobodny szpil. Tukej ôbiyrŏsz mapã a mogesz robić co chcysz bes inkszych celōw. Windows 98/ME/2000/XP Procesor - 1.5GHz 256MB RAM 64MB 3D video karta ze sprzyntym T&L 1GB frajōwygŏ miyjsca na twŏrdym dysku DirectX 9.0c DirectX kompatybilny ze kartōm dźwiynkowōm 12X ôdtwarzŏcz CD-ROM
+Kościelne Państwo (łac. "Patrimonium Sancti Petri") – gyszichtowe państwo we postrzodkowyj Italiji istniejōnce we latach 756–1870. Gowōm państwa bōł papiyż sprawujōncy władzã mōnarszōm. Zaczōntki. Ôstało założōne we latach piyńćdziesiōntych VIII stoleciŏ bez krōla Frankōw Pepina Krōtkigo. Nadał ôn recht do włŏdaniŏ państwym papiyżowi Stefanowi II. Państwo utworzōno było na terytoriach zdobytych w czasie wojen z Longobardami. Powiynkszanie państwa. Państwo Kościelne powiynkszōno było ô Ksiynstwo Benewentu. Bezpostrzedniŏ władza papiyżōw ôgraniczała sie do terynōw nojbliższych Rzimu, inksze ziymie znŏdły sie w posiadaniu potynżnych lennikōw papiestwa, wiynkszość miast (m.in. Viterbo, Perugia, Bolonijo) w XIII w. utworziła komuny miastowe. Ôd XI w., społym ze wzrōstym potyngi papiestwa, zwiynkszała sie pozycyjŏ Kościelnego Państwa (ôsobliwie za panowaniŏ Grzegorza VII, Innocentego III jak tyż Innocentego IV). We 1213 r. cysŏrz Miymiecki Fryderyk II zôbowiōnzoł sie do ôchrōny papiyża i jego ziymiōw (tm. Złotŏ Bulla) , tym samym prawnie bez Uznŏwanie Państwo Kościelne, za to cysŏrz Rudolf I Habsburg we 1274 r. ôficjalnie potwiyrdziōł niyzależność Państwa Kościelnego ôd cysŏrstwa; ôkres niywole awiniońskij sprawiōł upŏdek administracyje papieskij w Rzimie. Reformy. W XV–XVI w. zarzōndzanie Państwym Kościelnym cołkowicie było zreformowano – wychrōniōno było wielkich lennikōw, bez Przekształcanie Państwo Kościelne w absolutnõ mōnarchijõ z zachowaniym regiōnalnyj struktury administracyjnyj i sōndownictwõ; regiōny, reskyrowane bez legatów papieskich, pōnosiyły sroge ôciōnżyniŏ financowe na rzecz Rzimu i kuriji. We II łowie XV st. i na poczōntku XVI w. Państwo Kościelne stało sie jednym z głownych ôstrzodkōw kultury i kōnsztu ôdrodzyniŏ. Kōniec Kościelnego Państwa. Zajyńcie bez Italijo we 1870 r. zakōńczyło istnienia państwa. Papiyże byli we tymczasowym zawieszyniu, kere skōńczyło sie społym z larytańskemi traktatami we 1929 r. kej utworzyno Państwo Watykōn.
+Usama ibn Ladin (arabsko godka أسامة بن لادن, rodz. 10 marca 1957 we Dżuddzie - um. 2 maja 2011 we Abbottabadzie), znōmy tyż jako Osama bin Laden – to bōł saudyjski milijōner a prziwōdca Al-Kaidy, ôrganizacyje kero je powożano za terrorystyczno. Broł udzioł we walkach we Afganistanie we lotach 80. XX stolecio. We lotach 90. wspiyroł islamski rzōnd we Sudōnie. Skiż wspiyranio ôrganizacyje, kere rzōnd USA uznowoł za terrorystyczne, citnōł nazod do Afganistanu a wspiyroł tam rzōnd Talibōw. Uznoł wuōnczas USA za swojygo nojwiynkszygo wroga. Je ôskorżany ô ôrganizowaniy terrorystycznych zamachōw, we tym na ambasady USA we Najirobi a Dar es Salaam, a tyż ô kerownicze sprawstwo zamachu na World Trade Center a Pentagōn, nale niy mo na to mocnych dowodōw. Za jygo gowa rzōnd USA dowoł 50 mln dolarōw. Zginōł 1 moja 2011 zabity ôd wojokōw United States Navy SEALs.
+Barbora (inakszy: Barbōrka) je tradycyjne bergmańske świynto, kere grubiorze ôbchodzōm 4 grudnia, we dniu św. Barbary, jejich patrōnki. Podle tradycyje, ôbchody majōm anfang we kościele, we kerym je ôdprawiano świynto msza. Niyskorzi maszyruje ôrkestra bergmańsko, kero gro kej idzie hulicōma bergmańskich ôsiedlōw. Sōm tyż we tyn dziyń akadymije, trefy a biyrowo muzyka. Biyrowe karczmy to nowo tradycyjo, ze lot 80. XX stolecio.
+Cà Berlone – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy San Marino. San Marino (miasto) Canepa Casole Castellaro Montalbo Murata Santa Mustiola
+Symferopol (ukr. "Сімферо́поль", rus. "Симферо́поль", krm. "Симферополь") - miasto, stolica Autōnōmicznyj Republiki Krymu.
+Zobrze (pol. "Zabrze", miym. "Zaaber" - do 1915, "Hindenburg O.S" - 1915-1945) – miasto na Gōrnym Ślōnsku, we kerym pomiyszkiwuje kole 190 000 ludzi, noleży do GZM. Zobrze prawa miejskie dostały we 1922 roku, miasto je gōrnoślōnskim ôstzodkym fedrowanio wōnglo.
+DragonForce to je brytyjsko kapela, co szpilo muzyka ze zorty power metal. Bōła założōno we 1999 roku we Lōndōnie. Piyrwyj, do 2001 roku, mioła miano DragonHeart. Teroźne czōnki Marc Hudson – śpiyw Herman Li – gitary, spōmogajōncy śpiyw Sam Totman – gitary, spōmogajōncy śpiyw Gee Anzalone – szlagcojg, spōmogajōncy śpiyw "Valley of the Damned" (2003) "Sonic Firestorm" (2004) "Inhuman Rampage" (2005) "Ultra Beatdown" (2008) "The Power Within" (2012) "Maximum Overload" (2014) "Reaching into Infinity" (2017) "Extreme Power Metal" (2019) Internetowo zajta ôd DragonForce
+Miyndzynorodowy Alfabyt Fōnetyczny, "MAF" (ang. "International Phonetic Alphabet", IPA, fr. "Alphabet phonétique international", API), alfabyt fōnetyczny, systyma fōnetycznyj transkrypcyje przijynto bez Miyndzynorodowe Towarzistwo Fōnetyczne kej zglajchszaltowany knif przedstowianio głosek wszyjskych godek. Skłodajōm sie na nia symbole alfabytyczne a symbole niyalfabytyczne a ōngyfer 30 znokōw djakrytycznych.
+dr. Feliks Steuer (rodz. 5 listopada 1889 we Sulkowie wele Baworowa, um. 30 moja 1950 we Katowicach) – dyrechtōr Państwowyj Gimnazyje Klasycznyj (przed 1925) a Miejskij Gimnazyje Matymatyczno-Przirodniczyj (1925–1939 a 1945–1948) we Katowicach, podszukowocz ślōnskij godki, tworziciel ôrtografije Steuera, kero je lo tyj godki używano. Bildowoł sie we gimnazyji we Głubczycach, kaj go uczōł go miyndzy inkszymi ślōnski dichter Johannes Reinelt, znōmy pode przemiankym "Philo vom Walde", powożany jako klasyk gwarowyj literatury ślōnskij. Niyskorzi sztudyrowoł we Innsbrucku a na Uniwersytecie Wrocławskim na kerōnku słowiańsko filologijo. Bez I wojna światowo sużōł na frōńcie, kaj ôstoł rańōny a mu ôdjynto noga. Skuli holcbajna a tygo, co szkuldukoł, szkolorze mu wymyślili przemianek "Hefajst". Wespōłpracowoł ze Polskōm Akademijōm Kōnsztu we Krakowie. Krōm roboty jako pedagog, Steuer zajmowoł sie podszukowaniym gwarōw ze becyrku, we kerym miyszkoł a ze kerygo pochodźōł. Jego tworzyniy powstało we sulkowskim djalekcie. Swoje dzieła zapisowoł włosnōm ôrtografijōm, kero sie porōżniała ôde alfabetu polskigo m.in. maniyrōm zapisowanio spōłgłosek miynkich a ôbecnośćōm charakterystycznyj buchsztaby ō. ślōnski alfabet Feliksa Steuera we ździebko zmodyfikowanyj wersyji je dzisio alfabetym prōmowanym m.in. ôd towarzistwa Pro Loquela Silesiana jako ôficjalny szrajbōnek lo skodyfikowanyj ślōnskij rzecze. We roku 1935 we durku pojawiōły sie jego dwa dzieła, wydane pode przemiankym "F.Res" – "Ostatni gwojździaurz" (Uostatni gwoździorz) a tyż "Z naszej ziymiy ślōnskej" (Z naszyj ziymie ślōnskij). Piyrsze je rozpōminaniym jego fatra, druge atoli to grōmada gydichtōw kere sōm miyndzy inkszymi ô przirodowych zjawiskach. Feliks Steuer umrzōł we roku 1950 we Katowicach, gynau tak kej sobie zachcioł ôstoł pogrzybany na kyrchofie we Baworowie, tuż za kapliczkōm ôd św. Zefyla. 1929 – "O zachowaniu narzecza górnośląsko-polskiego" 1932 – "Branickie podreci" 1934 – "Dialekt sułkowski" 1935 – "Ostatni gwojździaurz" (Uostatni gwoździorz) 1935 – "Z naszej ziymiy ślōnskej" (Ze naszyj ziymie ślōnskij) 1937 – "Narzecze baborowskie" Ômołwa prawideł alfabetu Feliksa Steuera
+Gruba "Wujek" (miym. "Oheim", polske miano: "Kopalnia Węgla Kamiennego „Wujek”") – gruba Kamiōnnygo wōngla we Katowicach, rozlygowano we downyj robotniczyj ôsadzie Katowicko Hołda. Gruba noleżi do Katowickigo Wōnglowygo Holdingu.
+Manga (jap.: "漫画", hiragana: "まんが", katakana: "マンガ") – japōńske słowo kere ôznaczo "kōmiks" (niyskorzi mianōwane "コミック", "komikku"). Na Zachodzie, pojyńcie to je miarkowane kej zorta kōmiksu wywodzōnco sie ze Japōnije lebo rychtowano bez Japōńczyki.
+Tones and I (po prowdzie Toni Watson, rodz. 13 moja 1993) - australijsko piosynkarka a autorka śpiywek ze zorty indie pop a EDM. Kariyra sztartła we 2017 roku. Piyrszy singel, "Johnny Run Away", wydała 1 marca 2019. Nastympny, "Dance Monkey", wydany 10 moja 2019 ôstoł szlagrym a wloz na piyrszy plac listōw szlagrōw we 35 krejach. Piyrszy albōm, "The Kids Are Coming", ôstoł wydany 30 siyrpnia 2019. Ôficjalno neczajta
+Kōnurbacyjo katowicko – fest zurbanizowany rejōn, we kery włażōm teryny wschodnigo Gōrnygo Ślōnska a zachodnij Małopolski – Dōmbrowske Zogłymbie a mały kōnsek Zogłymbio Krakowskigo. Je to typowy przikłod kōnurbacyje. Miasta Kōnurbacyje Katowickij to Gliwice, Zobrze, Katowice, Bytōm, Świyntochłowice, Siymianowice, Sosnowiec, Dōmbrowa Gōrniczo, Jaworzno, Czeladź, Mysłowice, Byndzin, Tychy, Ruda Ślōnsko, Piekary, Chorzōw, Mikołōw a Tarnowske Gōry.
+Soja (łac.: "Glycine max") – zielynina ô byciu chińskim a japanerskim. Krōm Chin a Japōniji, soja je tyż siōnŏ we inkszych tajlach świata. Soja może mieć do ōngyfer myjtra wysokości. Ziŏrka soi sōm czynsto używane do produkcyje sojowego mlyka abo inkszego jŏdła, atoli soja je tyż siōnŏ na ôsucie.
+Rōwnikowo Gwinyjo, Republika Rōwnikowyj Gwinyji – państwo we Africe rozlygowane nade Atlantyckim Ôceanym, granica mo ze Kamerōnym a Gabōnym. Do Rōwnikowyj Gwinyji przinoleży tyż wyspa Pagalu, rozlygowano na połedniowyj pōłkugle (kōntynyntalno tajla kreju a wyspy: Bioko a Mbini a pora miyńszych sōm rozlygowane na pōłnocnyj). Downij, kej szpanielsko kolōnijo, znōmo pode mianym Szpanielsko Gwinyjo. We 1996 roku ôddykńōno sam złoża naftowyj ropy, skiż czego godpodarka sam dostoła srogigo szwōngu.
+Wikipedyjŏ to je miyndzynŏrodowŏ a wielogŏdkowŏ internetowŏ yncyklopedyjŏ, co fōnguje podle prawidła ôdewrzōnyj treści. Fōnguje na softwarze MediaWiki ôd Wikimedia Foundation (haw. "wiki" – „wartki”), wywodzōnce sie ôd kōncepcyje WikiWikiWeb, dozwolajōnce edycyjõ kożdymu używŏczowi wchodzōncymu na zajtã a aktywnõ aktualizacyjõ ônyj treści. Ausdruk "Wikipedyjŏ" to je neologizm, zrobiōny skuplowaniym ausdrukōw "wiki" i "yncyklopedyjŏ". Szlagwortym ôd Wikipedyje je „Swobodnŏ yncyklopedyjŏ, co jōm kożdy może edytować”. Wikipedyjŏ powstoła 15 stycznia 2001 roku i zarŏz zrobiyła sie popularnŏ. Przōdzi bōła za projekt spōmocny dlŏ pisanyj ôd fachmanōw i niyegzystujōncyj terŏźnie Nupedyje. Ôd 2003 roku ônyj posiedzicielym je ôrganizacyjŏ non-profit Wikimedia Foundation. Ôd sztartu Wikipedyje zdobyła ôna fest popularność, a Wikimedia Foundation sztartła roztōmajte spokrewniōne projekty. Wikipedyjŏ to je jedna ze nojczyńścij nawiydzanych neczajt, a moc inkszych neczajt sztartło ônyj mirrory abo forki. Wersyje gŏdkowe. Wikipedyjŏ mŏ mockã wersyji gŏdkowych ôd 2004 roku. Ôziymnŏście ze nich mŏ już bez milijōn artikli. Wersyje gŏdkowe ze nojsrogszōm wielościōm artikli to (na 29 paździyrnika 2021): Ynglandzkŏ: 6,401 milijōna Cebuano: 6,038 milijōna Szwedzkŏ: 2,909 milijōna Niymieckŏ: 2,627 milijōna Francuskŏ: 2,370 milijōna Niderlandzkŏ: 2,069 milijōna Ruskŏ: 1,765 milijōna Szpanielskŏ: 1,726 milijōna Italijańskŏ: 1,723 milijōna Polskŏ: 1,494 milijōna Egipskŏ arabskŏ: 1,353 milijōna Japōńskŏ: 1,297 milijōna Wietnamskŏ: 1,269 milijōna Waray-Waray: 1,265 milijōna Chińskŏ: 1,238 milijōna Arabskŏ: 1,141 milijōna Ukrajińskŏ: 1,120 milijōna Portugalskŏ: 1,076 milijōna ...      94. Ślōnskŏ: 54 tysiōnce Spokrewniōne projekty. Wikipedyjŏ mŏ nastympujōnce spokrewniōne projekty: Wikcjōnorz (Wiktionary) – wielogŏdkowy dykcjōnorz () Wikinowiny (Wikinews) – zerwis ze nowinami Wikizdrzōdła (Wikisource) – swobodnŏ bibliŏtyka (ślōnskŏ gŏdka) Wikiksiōnżki (Wikibooks) – darmowe podrynczniki Wikicytaty (Wikiquote) – kolekcyjŏ cytatōw () Wikiwerzytet (Wikiversity) – spōlnota swobodnyj wiedze Wikispecies – katalog zort () Wikimedia Commons – repozytorium mydiōw () Meta-Wiki – koordynacyjŏ projektōw Wikirajzy (Wikivoyage) – ôkludzŏcz turystyczny Wikidata (repozytorium danych)
+Śląska Kawiarnia Naukowa – gezelszaft koordinowany ôd fizyka Tomasza Rożka. Jedyn ze projektōw stoworzyszynio to kożdomiysiynczne trefy kere sużōm popularyzacyji nauki. Trefy te sōm we klubie Oko Miasta na Katowickim Rondzie Sztuki dotychczas we kożdy piyrszy sztwortek mieśōnca ze wyjōntkem lipca a siyrpnia. Ôd 2012 roku spinkniyńcia te bydōm we kożdy drugi sztwortek mieśōnca. Trefy ŚKN sōm we swobodnyj atmosferze przi lo bajpszila kōnsku zisty a bonkawie. Na spinkniyńciach ŚKN Tomasz Rożek godo s ajlandōngowymi gośćmi na jaki tymat. We kożdy mieśōnc godo sie na inkszy tymat. Zaproszani goście to czynsto znōme polske a ślōnske uczōne. Na trefie idzie suchać muzyki na żiwo. Na sōmkōniec ludzie mogōm dowoć anfragi. Na ŚKN dowki dowo Sztadamt Katowicōw. Uōnyj partnerōma sōm National Geographic Society a Ślōnski Uniwersytet. Cołki tref je tuplikowany na migowo godka. Piyrwyj spinkniyńcia ŚKN bōły nadowane na TVP Katowice a TVP Kultura. Krōm spinknieńć ŚKN gezelszaft tyn rychtuje tyż interaktywny szaufyncter edukacyjny Dolina Wōngla, a tyż pōmogo we dostawaniu dowek na roztomajte ambitne projekty, lo bajszpila dowki na naukowe miarkowania. Neczajta ŚKN
+Jamusukro (fr. "Yamoussoukro") - stolica (uod 1983) Wybrzeżo Elefantowych Gnatōw. Je sam nojsrogszy kośćōł we Africe: Bazylika Matki Boskij Krōlowyj Pokoju.
+Meridian - census-designated place we USA, we sztacie Kalifornijo, we hrabstwie Sutter. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 358 ludzi.
+Prudnicki dialekt to je jedyn ze dialektōw ślōnskij gŏdki. Je ôn używany na połedniowym zŏchodzie Gōrnego Ślōnska, we ôkolicy miasta Prudnik. Gŏdajōncych po prudnicku mianuje sie Golŏkami. Charakterystyczne cechy. We prudnickim dialekcie niy mŏ sypielyniŏ. Dŏwne duge a gŏdŏ sie w nim ou, oeu abo eu ("zoulyty", "czekoeu", "w treuwie") Na kōńcu traci sie spōłgłoska nosowŏ, kerŏ sie miyni we nosowõ farbã ôd samogłoski ("drugim", "mōm", "kōniōm" czyto sie "drugi", "mō", "kōniō" ze samogłoskōm nosowōm na kōńcu). Nosowe a je sam po miynkich i twardych spōłgłoskach a na kōńcu ("prandko", "ksiandza", "zrobiam"). Tymaty sōm wyrōwnane w rzeczownikach ("jelyniy", kej "baby") i we przimiotnikach ("stari", kej "tōni"). Przed spōłgłoskami miynkimi we postrzodku pokazuje sie j ("kojściōł") – je to fynōmyn mianowany "antycypacyjōm miynkości". Prudnicki dialekt je blisko spokrewniōny z niymodlińskim dialektym. Bajszpile tekstōw. Szkryft ślōnskim alfabetym fōnetycznym:
+Paryž (fr.: "Paris") – stolica a nojwiynkšo aglōmeracyjo Francyje, pouožōno we cyntrōm Basynu Paryskigo, nad Sekwanōm ("La Seine"). Miasto stanowi cyntrōm polityčne, ekōnōmične a kulturalne kraju, jydno s 10 nojwiynkšych we Ojropie. Znojdujōm sie sam lične zabytki a atrakcje turystyčne, co powoduje, aže Paryž je co roku ôdwiydzany bez wiela miljōnōw turystōw. W granicach administracyjnych Paryža zamieškuje přez 2 mln ôsōb (podug spisu ludności s 2005 bōuo to 2 153 600) , nale we coukym zespole miejskym juž přez 12 mln (w 2007 paryskōm přestřyń aglōmeracyji zamieškiwouo 12 067 000 ôsōb). Paryž stanowi tym samym drōgo co do wielgości pod wzglyndym ličby ludności aglōmeracyjo we Uńji Ojropejskij, po Lōndyniy. Paryž, kery je ôsobnym departamyntym ô nōmeře 75, je jydnočeśniy stolicōm rygiōnu administracyjnygo Île-de-France. Miasto mo ukuod kōncyntryčny s rozchodzōncymi sie gwiaździście bulwarōma. Jygo ôś stanowi wciynto dolina Sekwany, kera dzieli Paryž na dwie tajle: prawobřežno (pōunocno) "Rive Droite" a lewobřežno (pouedniowo) "Rive Gauche".
+Saudyjskŏ Arabijŏ (ar. "السعودية – As-Suudijja"), Krōlestwo Saudyjskij Arabije ("المملكة العربيّة السّعو��يّة – Al-Mamlaka al-Arabijja as-Suudijja") – państwo położōne we zachodnij Azyje, na Arabskim Bōnie. Jego stolicōm je Rijad. Saudyjskŏ Arabijŏ je jednym z państw kere założyły Lig Arabskich Państw. Pōnadto Saudyjskŏ Arabijŏ przinŏleży do Miyndzynŏrodowyj Agyncyje Atōmowyj Ynergije, Miyndzynŏrodowyj Ôrganizacyje Roboty, Miyndzynŏrodowyj Banki Ôdbudowy i Rozrostu, Miyndzynŏrodowego Walutowego Funduszu, Ôrganizacyji Arabskich Krŏjōw Eksportujōncych Petrolejowõ Ropã, Ôrganizacyji Zjednoczōnych Nacyjōw, Rady Spōłprace Perskij Zŏtoki i Światowyj Ôrganizacyje Handlu. Geografijŏ. Saudyjskŏ Arabijŏ graniczy z dalij pokŏzanymi państwami: na połedniu: Jymyn (1458 km) Ōman (676 km) na weschodzie: Zjednoczōne Arabske Ymiraty (586 km) Katar (40 km) Kuwejt (222 km) na pōłnocach: Irak (814 km) Jordanijŏ (742 km) Samirad, the Saudi Arabian Market Information Resource
+Ai Shinozaki (nar. 26 lutego 1992) — japōńskŏ śpiywaczka i aktorka. Znanŏ tyż z jeji fotografiji w bōntych czasopismach. Ai Shinozaki w bazie IMDb. Neczajta Ai Shinozaki . Instagram Ai Shinozaki.
+Mōnako (fr. "Monaco"), Ksiynstwo Mōnako ("Principauté de Monaco") – niywielge miasto-państwo położōne we Połedniowyj Ojropie nad Strzodziymnym Morzym we ôbrymbie Francuskij Riwiery. Je to nojmyńsze po Watykanie niyznŏleżne państwo świata. Geografijŏ. Mōnako je nojmyńszym po Watykanie państwym świata. Mōnako to państwo-miasto w połedniowyj Ojropie, nad Strzodziymnym Morzym, na Lazurowym Wybrzyżu. Leży 18 km na weschōd ôd francuskigo miasta Nice. Wŏżniyjsze dzielnice: Monte Carlo, La Condamine; imyntnŏ lōndowŏ granica: 4,4 km (z Francyjōm); dugość wybrzyżŏ: 4,1 km; nojwyższy pōnkt: 163 m n.p.m. (zbocze bergu), nojwyższy cympel Mont Agel 140 m n.p.m.; nojniższy pōnkt – wybrzyże Strzodziymnego Morza: *0 m n.p.m.; dugość bany: 2 km; dugość utwardzonych drōg: 50 km. Klimat. Mōnako, jak i cołke Lazurowe Wybrzyże leży we cōunie podzwrotnikowygo klimatu ô ôpaternyj sztrzōdziymnyj ôdmianie. Zimy we ksiynstwie sōm włażnawe i ôpaterne, za to lata suche i ciepłe. Strzedniŏ tymperatura zimōm wynosi 8°C, za to latym ôd 23°C do 26°C. Strzedniŏ suma ôpadōw wynosi ôd 600 do maksymalnie 800 mm, ôpady wystympujōm zaôbycz podzimym i zimōm. Latym dyszcz bezma niy padŏ, a klimat formowany je we bazowyj miarze bez masy zwrotnikowygo luftu. Prziroda. Mōnako stanowi przikłŏd państwa, kerego cołke terytorium pokrywa miastowŏ infrastruktura. To ôznaczŏ, iże naturalnyj roślinności praktycznie niy ma, sōm jyno niywielge skrawki we formie twardolistnyj roślinności, kerŏ stanowiyła naturalnõ roślinnõ formacyjõ tego regiōnu. Wszeôbecnie wystympujōm sam sadzōne bez czowieka roztōmajte zorty palm. Na skŏlitym klifie we zachodnij czynści ksiynstwa je botanicznŏ zygroda "Jardin exotique de Monaco". Do lōndowych zwiyrzōw dziwoko żyjōncych we Mōnako przinŏleżōm ojropejski sŏrnek, ercu liszka i ajnfachowŏ łaska. Czasy antyczne – fynickŏ, greckŏ kolōnijŏ i rzimske terytorium; ôd X stoleciŏ – pod panowaniym Genui; XII stolecie – Mōnako przechodnio pod włŏdaniym hrabiōw Prowansyji; 1297 – drot z Genui, François Grimaldi, we przeblyczyniu mnicha ôszydzŏ wachtyrzy zōmku, kerzi puściyli go do strzodka; po zabiciu ôbsady Grimaldi ôdbiyrŏ Mōnako panujōncyj we nim genueńskij familiji; kōniec XV stoleciŏ – niyzawisłość Mōnako uznajōm krōl Francyje i papiyż; 1524–1641 – Mōnako je szpanielskim protektoratem; 1793 – we czasie francuskij rewolucyje Grimaldi ôstŏwajōm wychrōniyni z trōnu, a ksiynstwo prziłōnczōne do Francyje; 1814 – Mōnako ôdzyskuje państwowy byt, ale do 1860 ôstŏwŏ protektoratem krōlestwa Sardynije; 1861 – umŏwa z Francyjōm prziwrŏcŏ ksiynstwu połne samostanowiyniy; 1865 – cylnŏ unijŏ z Francyjōm; 1911 – przijyńcie piyrszyj kōnstytucyje, wkludzajōncyj potajlowanie władzy miyndzy princym a Nŏrodnōm Radōm; 1918 – ukłŏd ô stacjonowaniu wojsk francuskich i zatwiyrdzaniu beze Francyjõ ugŏd miyndzynŏrodowych zawiyranych bez Mōnako; 1943 – napoczła sie italijańskŏ ôkupacyjŏ Mōnako; 1949 – umiyrŏ princ Ludwik II ; trōn przejmuje jego ynkel, princ Rainier III; 1959 – mōnarcha zawieszŏ Nŏrodnõ Radã skirz spiyrki naôbkoło budżetu; 1962 – prziwrōcynie parlamyntu i wkludzynie nowyj, barzij liberalnyj kōnstytucyje; 1963 – zawarcie kōnwyncyje financowyj z Francyjōm we sprawie colōw i dŏwek; 1982 – hercogina Grace ginie we wypadku autowym we Monte Carlo; 1993 – Mōnako prziwstŏwŏ do ÔZN; 2002 – przijyńcie pōmian we kōnstytucyji, majōncych utrzimać ciōngłość sukcesyji nawet we razie bezpotomnyj śmiyrci nŏstympcy trōnu, princa Alberta; 2004 – na bazowym stadiōnie fuzbalowym wybuchŏ bōmba, ale niy było ôfiar. Do dzisioj niy wyklarowano prziczyn eksplozyje; 2005 – Rainier III umiyrŏ, na trōn stympuje jego nojstarszy syn jako Albert II. Turystyka. Mōnako je chutnie nawiydzane bez turystōw zwiydzajōncych Lazurowe Wybrzyże. Postrzōd bazowych atrakcyji tego miasta-państwa nojwŏżniyjsze sōm: Ksiōnżyncy Pałac, stare miasto, tum świyntego Mikołaja, Place du Casino społym z kasynym, ôpera we Monte Carlo, tropikalne zygrody, japōńske zygrody i sztrand Lavrotto. Religijŏ. Struktura religijnŏ krŏju we 2010 roku podle "Pew Research Center": katolicyzm – 82,3% brak religije – 11,7% protestantyzm – 3,5% judaizm – 1,7% islam – 0,4% prawosławie – 0,2% Ôficjalnŏ regyrōnkowŏ zajta Princes Palace of Monaco
+Biołorusko godka (беларуская мова) to je schodniosłowiańsko godka. Godajōm po nij Biołorusy. Djalykty. Wyrōżnio sie 2 djalekta: pōłnocno-schodnie połedniowo-zachodnie
+Zinedine Zidane - (arab. زين الدين زيدان, rodz. 23 czyrwca 1972 r. we Marsylii) - francuski fusbalszpiler, kery je pōmocnikym. Jego pseudonimym je "Zizou". Szpilŏ ôn we reprezentacyji Francyje. Wygroł z reprezyntacyjōm Mistrzostwa Świata we Fusbalu 1998 a Mistrzostwa Ojropy we Fusbalu 2000. Nŏjlepszy fusbalok we Ojropie w 1998 (Ballon dOr) a nŏjlepszy na Mistrzostwach Świata 2006. Szpiloł ze klubami AS Cannes, Girondins Bordeaux, Juventus Turyn a Real Madryt, z kerym w 2002 roku wygroł Ligã Majstrōw. Trzi razy ôbrany Fusbalokym Roku FIFA. We 2004 roku Pelé wybroł go do stu najlepszych fusbalokōw na świecie. Skończył swojã karierã po Mistrzostwach Świata we Fusbalu we 2006 roku.
+Cukerowa Bałka (rus. "Цукерова Балка") - chutor we Rusyji, we Krasnodarskim Kreju, we kuszczjowskim rejōnie. Na 2010 rok pōmiyszkiwalo sam 567 ludzi.
+Abchazo-adygejske gŏdki – familijŏ gŏdek tajlujōncŏ sie na Abchazo-abaske gŏdki a Czerkeske gŏdki. Gŏdki sōm używane we Kaukazie.
+Pomysk Mały (kaszb. "Môłi Pòmësk", miym. "Klein Pomeiske") – wieś we Polsce, we pōmorskim wojewōdztwie, we bytowskim krysie, we gminie Bytōw. We lotach 1975-1998 wieś administracyjniy noleżoła do słupskigo wojewōdztwa.
+Mogadiszu (sōm. "Muqdisho", arab. امقديشو) - stolica Sōmaliji. Ôstrzodek industryje.
+Windhuk (afr. "Windhoek", ang. "Windhoek") – stolica we Namibiji. Założōne 1890. Ôstrzodek industryji.
+Adil Rami (rodz. 27 grudnia 1985 we Bastii) - francuski fusbalok, kery gro na pozycyji ôbrōńce we Olympique Marsylijo. We latach 2010-2018 groł w reprezentacyje Francyji we fusbalu. Wygroł z reprezyntacyjōm Mistrzostwa Świata we Fusbalu 2018.
+XIX stulecie • XX stulecie • XXI stulecie 1940 « 1941 « 1942 « 1943 « 1944 « 1945 » 1946 » 1947 » 1948 » 1949 » 1950 » luty-grudziyń - fōngowaniy ôbozu Zgoda. 8 moja - kōniec wojny we Ojropie, Miymcy podpisoły akt kapitulacyji 6 siyrpnia - hamerikański angrif atomowy na Hiroszima. 9 siyrpnia - hamerikański angrif atomowy na Nagasaki. 2 wrzesiyń - ôficjolny kōniec wojny we świecie 30 kwietnia - Adolf Hitler, polityk miymiecki, kanclyrz Miymiec ôd 1933, führer i kanclerz Rzeszy (rodz. 1889) Tusty Czwortek: 8 lutygo Ôstatki: 13 lutygo Popielec: 14 lutygo Niydziela Palmowo: 25 marca Wielganoc: 1 kwietnia Boże Cioło: 31 moja
+Liatorp - miejscowość we Szwecyji, we prowincyji Småland, we ôkryngu Kronoberg, we gminie Älmhult. Na 2015 rok pōmiyszkiwało sam 531 ludzi.
+Zimbabwe, Republika Zimbabwe ("Republic of Zimbabwe"), dŏwnij Rodezyjo - państwo położōne we połedniowyj Africe. Jego stolicōm je Harare. Ōng. 98% ludności stanowiōm Nyjgry. Bioue stanowiōm ōng. 2% ludności.
+Kaszubsko literatura je literatura zdziołano we kaszubskij godce, atoli niy jynoż ôd Kaszubōw. 1843 "Wiléjá Noveho Roku" a "Szczōdráki" 1850 "Mały zbiór wyrazów kaszubskich, mających większe podobieństwo z językiem rosyjskim aniżeli polskim", Gdańsk 1861 "Sbornik osnovnych slow kasubskago narecija"; we: Materialy dlja sravnitelnagoi obiasnitelnago slovaria i gramatiki; Petersburg 1868 "Skôrb Kaszébskosłovjanskié mové", Świecie 1879 "Zarés do grammatiki kasebsko-slovjnskié mòvé" , Poznaniy
+Ułan Bator (mōn. "Улаанбаатар") - nojsrogsze miasto a stolica Mōngolije. Mo status wydzielōnygo miasta. Ôstrzodek industryje, nauki a kultury.
+Karl Malden (rodz. 22 marca 1912 we Chicago, um. 1 lipca 2009 we Los Angeles) – amerikański szauszpiler syrbskigo pochodzynio. Zdobywca Ôskara za najlepszo drugoplanowo rola we filmie "A Streetcar Named Desire" we 1951 roku. "They Knew What They Wanted" (1940) "Winged Victory" (1944) "13 Rue Madeleine" (1947) "Boomerang" (1947) "Kiss of Death" (1947) "The Gunfighter" (1950) "Where the Sidewalk Ends" (1950) "Halls of Montezuma" (1951) "A Streetcar Named Desire" (1951) "The Sellout" (1952) "Diplomatic Courier" (1952) "Operation Secret" (1952) "Ruby Gentry" (1952) "I Confess" (1953) "Take the High Ground!" (1953) "Phantom of the Rue Morgue" (1954) " On the Waterfront" (1954) "Baby Doll" (1956) "Fear Strikes Out" (1957) "Bombers B-52" (1957) "Time Limit" (1957) (reżyser) "The Hanging Tree" (1959) (wspōłreżyser) "Pollyanna" (1960) "The Great Impostor" (1961) "One-Eyed Jacks" (1961) "Parrish" (1961) "All Fall Down" (1962) "Birdman of Alcatraz" (1962) "How the West Was Won" (1962) "Gypsy" (1962) "Come Fly with Me" (1963) "Dead Ringer" (1964) "Cheyenne Autumn" (1964) "The Cincinnati Kid" (1965) "Nevada Smith" (1966) "Murderers Row" (1966) " Hotel" (1967) "The Adventures of Bullwhip Griffin" (1967) "Billion Dollar Brain" (1967) "Blue" (1968) "Hot Millions" (1968) "Patton" (1970) "The Cat o Nine Tails" (1971) "Wild Rovers" (1971) "Summertime Killer" (1972) "Beyond the Poseidon Adventure" (1979) "Meteor" (1979) "Miracle on Ice" (1981) "Twilight Time" (1982) "The Sting II" (1983) "Fatal Vision" (1984) "Dario Argentos World of Horror" (1985) "Alice in Wonderland" (1985) "Billy Galvin" (1986) "Nuts" (1987) "" (2003) Profil we imdb
+Ubyckŏ gŏdka – umartŏ abchazŏ-adygejskŏ gŏdka, kerŏ bŏłŏ użiwanŏ bez Ubysōw.
+Jadon Sancho – (rodz. 25 marca 2000 we Lōndynie) – angelski fusbalok trynidadzkego pochodzynio. Zauobycz gro na pozycyje ôfensywnego pōmagera, roz a kedy gro tyż kej krzidłowy. Je chowankym manszaftu Watford F.C. skōnd we 2015 poszoł do Manchesteru City a niyskorzi we 2017 do Borusyji Dortmund kaj we sezōnie 2021/21 wygroł Deutscher Pokal. Trefiōł wuōnczas 2 tory we finale ze RB Leipzig.
+Renate Axt (rodz. 9 siyrpnia 1934 we Darmstadt) – miymiecko pisorka a dziyńnikorz. We 1981 dostała Mōnachijsko Literacko Nadgroda. Je autorkōm tōmikōw gydichtōw a rōmanōw. "Die Schneekönigin", Berlin 1971 (pode mianym Renate Eitel-Axt, wroz s Frieder Lorenz) "365 Tage", Darmstadt 1971 (pode mianym Renate Eitel-Axt) "Wir suchen Manitou", Stuttgart 1974 (pode mianym Renate Eitel-Axt, wroz s Frieder Lorenz) "Jeder in seiner Nacht", Frankfurt am Main 1980 "Da kam der große Bär", München [u.a.] 1981 "Ohne Angst", Stuttgart 1981 "Töle sagt: "Ich schaff das schon"", Würzburg 1981 "Gute Besserung, Pia", München [u.a.] 1983 "Max und Moritz", Hamburg 1983 "Jede Sekunde leben", Kehl [u.a.] 1984 "Und wenn du weinst, hört man es nicht", Kehl 1984 "Für Nicky ist alle Tage Kirmes", Würzburg 1985 "Florian, du träumst zuviel", Würzburg 1986 "Lichtpunkte", München 1986 "Felix und die Kreuzritterbande", Kehl [u.a .] 1988 "Otterndorf", Otterndorf 1989 (wroz s Bernd Schlüsselburg) "Kommen und gehen", Homburg-Schwarzenacker/Saar 1990 (wroz s Christine Eckert) "Die Reise mit dem Wunderauto", München 1990 "Schutzlos sie alle", Obernburg 1991 (wroz s Irmtraud Klug-Berninger) "Der Träume Wirklichkeit", Bochum 1992 "Der kleine Muck", Darmstadt 1993 "Der tapfere Schneider", Darmstadt 1993 "Liebe kleine Katze", München 1994 "Nur im Flug aufwärts", Darmstadt 1999 Neczajta Renate Axt
+Wojewōdztwo (polsko godka: "województwo") – bazowo jednostka ferwaltōngowygo tajlōngu Polski. Terozki je jejich we Polsce 16, a przed ôstatńōm reformōm ze 1998 bōło 49.
+Kozielskŏ Ruda (pol. "Ruda Kozielska", miym. "Klein Rauden") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie, we raciborskim krysie, we gminie Raciborskŏ Kuźnia. We 2011 roku wieś miała 654 miyszkańcōw.
+Ślōnski alfabet fōnetyczny ("ślōnski alfabyt fōnetyčny") to je jedyn ze szrajbōnkōw dlŏ ślōnskij gŏdki, kery powstoł we 2006 roku podle czeskigo abecadła. Bōł ôn prōbōm usystymatyzowaniŏ ślōnskigo szkryftu i stworzyniŏ „interpisma”, kery by mioł wszyjske logiczne i nŏleżne elymynta z kożdego piyrwyjszego. Zŏlytōm jego je ujednolicōny szkryft miynkich spōłgłosek. Jednak wiynkszość Ślōnzŏkōw niy chce używać tego szrajbōnku, pōniywŏż niy chcōm czeskich „háčkōw” nad literami. Abecadło. Ślōnske abecadło we wersyji fōnetycznyj ôparte je na łacińskim abecadle. Abecadło skłŏdŏ sie ze 32 buchsztabōw: We alfabecie fōnetycznym je jedna ekstra litera wzglyndym polskigo abecadła: "ō". Zastympuje ôna polske "ó" (kere mŏ taki sōm klang [u]), ale mŏ tyż funkcyjõ inkszyj głoski - [o] - pōmiyndzy polskimi [u] a [ɔ] (kere brzmi jak miymiecke "o" w słowach: "wohen", "Kohl"). Używanŏ je nojczyńścij przed literami "m", "n", "ń", kaj we polskij gŏdce wystympuje "ą". Bajszpil: "mąka → mōnka", "robią → robiōm".
+Sznupa to je ôrgan, bez kery wprowadzo sie do płōc luft. Luft je we sznupie nawilżany a ôcieplany, na kōdłach we sznupie zostajōm tyż miyńsze zaniyczyszczynio, niy dowajōm jejim wlyźć do płōc. We gōrnyj tajli sznupy sōm umiyszczōne receptory wōnianio, kere ryagujōm na roztomajte substancyje chymiczne.
+Metallica amerikańsko lajergrupa kero gro heavy metal, zołożōno we 1981 roku bez Jamesa Hetfielda a Larsa Ulricha. Jedna ze nojbarzi wpływowych skupin metalowych lot 80. Po piyrszym albumie s 1983 "Kill Em All" skupina uznowano je za twōrce gatōnku muzycznego - thrash metalu. Metallica sprzedoła na cołkej ziymii ponad 100 mln. albumōw, kej ponad 57 we samych Zjednōczonych Sztatach. James Hetfield - gitara, śpiew Lars Ulrich - szlagcojg Kirk Hammett - gitara, śpiew Robert Trujillo - basgitara, śpiew 1983: "Kill Em All" 1984: "Ride the Lightning" 1986: "Master of Puppets" 1988: "...And Justice for All" 1991: "Metallica" 1996: "Load" 1997: "Reload" 2003: "St. Anger" 2008: "Death Magnetic" 2011: "Lulu" (wroz ze Lou Reedem) 2016: "Hardwired... to Self-Destruct" 2023: "72 Seasons"
+Ôô – dwudziystŏ drugŏ buchsztaba we ślabikŏrzowym abecadle ôd ślōnskij gŏdki, używanŏ tyż we inkszych abecadłach świata (cum bajszpil we abecadle ôd francuskij gŏdki). We ślabikŏrzowym abecadle "ô" je pandialektalnõ buchsztabōm, nale jej ôdczytywanie je tyż znŏleżne ôd preferencyje perzōny, może ôna być klangym [o] labializowanyj jak tyż niylabializowanyj. Buchsztaba "ô" je ino na anfangach wortōw, nale może tyż być we strzodku wortōw takich jak cum bajszpil "staroôbrzyndowce", kaj to wort mŏ zdrzōdła we dwōch inkszych ("stary" a "ôbrzynd"), z kerych jedyn mŏ na anfangu "ô". We Steuerowym abecadle a ślōnskim abecadle fōnetycznym ta buchsztaba je szrajbowanŏ jako "uo" abo "uō".
+Fana Kuna Yala ôstoła przijynto we 1925 we czas Rewolucyje Kuna. Kuny za swoj simbol przijyni hakenkrojc, kery bōł we jejich kulturze znōmy ôd starożytności, a dali go na strzodek fany. We 1930 kej Panama uznoła autōnōmijo Kuna Yala, przijyniy ja za ôficjolno fana tygo rygiōnu. Terozki używano fana mo wiyrchni a spodni gurt wysoki na 1/6 wysokości fany a majōm te gurty apluzinowo farba, czorny hakenkrojc je postrzodku fany na gurcie żōłtym, wysokim na 4/6 wysokości fany. Downij bōły we użyciu fany ô inkszych proporcyjach a farbach, l.b. s czyrwōnymi gurtōma na wiyrchu a spodku, ô proporcyjach fany 4:5 a gurtōw 1:3:1. We 1942 coby ôdrōżnić fana Kuna Yala ôd fany III Rajchu wkludzōno czyrwōny ring na hakenkrojcu, nale tyn wzōr gibko wyloz ze użytku. Artikel ô fanie Kuna Yala we serwisie Flags of the World (we angelskij godce)
+Kaliber 44 – ślōnsko muzyczno skupina kero gro muzyka rap. Zespōł powstoł we 1994 roku we Katowicach s inicyjotywy raperōw za bajtla, braci Michoła Martyna znōmygo kej "Ś.P. Brat Jaka" a Marcina Martyna kery wystympuje pode pseudōnimym "Lord MM Dab". S anfanga zespōł wspōłpracowoł s katowickymi raperōma Jajōnaszym a Gano. Niyskorzi do Kalibra dołōnczōł Pyjter "Mag Magik I" Uszcz. Do 2000 roku zespōł wydoł trzi wysoko ôcyńōne bez krytykōw albōmy: "Księga Tajemnicza. Prolog" (1996) zrealizowany s gościnnym udziołym Dj Sebastiana "Feel-X" Filiksa, kery we 1998 roku zostoł jeji stołym człōnkym ; "W 63 minuty dookoła świata" (1998) a "3:44" (2000) zrealizowany bes udziołu Pyjtra "Magika" Uszcza, kery we 1998 roku ôdloz ze skupiny. Człōnkowie skupiny wykōnywano muzyka ôkreślali kej "hardcore psycho rap" abo "magijo a miecz" we nawiōnzaniu do utworu pochodzōncygo s jeji debiutanckigo albōmu "Księga Tajemnicza. Prolog". Ś.P. Brat Joka (1994-2002, 2004, 2005, 2013-) Abra dAb (1994-2002, 2004, 2005, 2013-) Mag Magik I (umarty) (1994-1998) DJ Feel-X (1998-2002, 2004, 2005, 2013-2014) "Usłysz Nasze Demo" (1994, wydaniy własne) "Księga Tajemnicza. Prolog" (1996, SP Records) "W 63 minuty dookoła świata" (2 marca, 1998, SP Records) "" (5 września, 2000, SP Records) Ułamek tarcia (13 lutygo, 2016, Mystic Production) "Magia i Miecz" (1996, SP Records) "Film" (1998, SP Records) "Konfrontacje/Rutyny" (2000, SP Records) Nieodwracalne zmiany (2016, Mystic Production) (Why Is It) Fresh (2016, Mystic Production) Rōżni wykonawcy - "S.P." - śpiywka "Do Boju Zakon Marii" (1996) Rōżni wykonawcy - "Hip-Hopla" - śpiywka "A Może Tak, A Może Nie" (1997) Wzgórze Ya-Pa 3 - "Centrum" - śpiywka "Język Polski" (1997) DJ 600V - "Produkcja - Hip Hop" - śpiywka "Ja Się Wcale Nie Chwalę" (1 lipca, 1998) Thinkadelic - "Lek" - śpiywka "Ja Jadę" (9 listopada, 1998) IGS - "Ekspedycje" - śpiywka "Szał Baj Najt" (15 grudnia, 2000) Do śpiywki pt. "  i -" s albōma "Księga Tajemnicza. Prolog" (1996) Do śpiywki pt. "Magia i Miecz" s albōma "Księga Tajemnicza. Prolog" (1996) Do śpiywki pt. "Film" s albōma "W 63 minuty dookoła świata" (1998) Do śpiywki pt. "Normalnie O Tej Porze" s albōma "3:44" (2000) Do śpiywki pt. "Konfrontacje" s albōma "3:44" (2000) Do śpiywki pt. "Rap to nie zabawa już" we gościniy (2005) Do śpiywki pt. "Nieodwracalne zmiany" we Ułamek tarcia (2016) Do śpiywki pt. „Fresh” we Ułamek tarcia (2016) Do śpiywki pt. "Razowy" we Ułamek tarcia (2016) Do śpiywki pt. "Rok podniesionych w górę rąk" (2017)
+Godka knaan (hebr. : "כנען", mianowano tyż "Leshon Knaan" abo "godka judyjosłowiańsko") – wymarło zachodniosłowiańsko godka. Godali ńōm żydy, kerzi miyszkali we Czeskij Republice. Wymarła uōna pode kōniec strzedniowieczo. Jeji kod ISO 639-3 to "czk".
+Antoniów (pol. "Antoniów") - kolōnijo we Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie, we czynstochowskim krysie, we gminie Kruszyna.
+Janosch wydoł "Cholonek oder Der liebe Gott aus Lehm" - historyjo ô Gōrnym Ślōnsku a losach Ślōnzokōw ôd 30. do 50. lot XX stolecio 15 kwietnia - we fusbalowym szpilu na Ślōnskim Stadjōniy ô Puhar Zdobywcōw Puharōw Górnik Zabrze zremisowoł ze AS Roma 2:2; ô awansie Górnika zadecydowoł trzeci szpil Wielganoc: 29 marca Boże Cioło: 28 moja
+Basseterre – stolica Saint Kitts a Nevis a parafiji Saint George Basseterre, rozlygowano na wyspie Saint Kitts. Morsko hawyna nade Karajibskim Morzym. Ôstrzodek industryji.
+Mykoła Skrypij (, przemianek: "Luśko Tyhrys", ) – ukrajiński szportowiec, hokejowy tormōn. Je znany skirz tego, że erfindowoł ôchrōnno maska dlo hokejistōw – wykorzistoł do tego austriacki wojskowy hełm, do kerego przikuplowoł drōciany nec. Przemodelowoł tyż hokejowo kryka dlo tormana. Wystympowoł za manszaft Sportowego Towarzistwa «Ukraina» z Lymberga. Кирило Кирилюк, Останні із могікан львівської гаківки. sokol.kiev.ua. Dostymp: 16.02.2021
+Dziyń Ślōnskij Fany to je ślōnski fajer ôbchodzōny 15 lipnia, w rocznicã nadaniŏ autōnōmije dlŏ ślōnskigo wojewōdztwa (1920–1939). Je ôn ôbchodzōny ôd 2011 roku. Statut Ôrganiczny Ślōnskigo Wojewōdztwa. Statut Ôrganiczny Ślōnskigo Wojewōdztwa sformułowoł ôrdōnek kōnstytucyjny polskigo Syjmu Ôrdōnkodŏwczego ze 15 lipnia 1920 roku. Bōł to piyrszy w Polsce kōnstytucyjny ôrdōnek – przijynty jeszcze przed kōnstytucyjōm dlŏ cołkij Polski. Autōnōmijŏ ôstała nadanŏ dlŏ Gōrnego Ślōnska we ôbliczności zbliżajōncego sie absztimōngu, ôd kerego zależała przinŏleżność regiōnu. Statut nadŏwoł tamtyjszymu ślōnskimu wojewōdztwu szyrokõ autōnōmijõ na moc dōmyn. Dziynki niymu (miyndzy inkszymi) powołany bōł Ślōnski Syjm, a uznŏwoł ôn włŏsny budżet, kery zasiyloł Ślōnski Szac. Tekst statutu zawiyroł 45 artykułōw. Roboty nad niymi dōnżyły do zachowaniŏ rōwnowŏgi miyndzy samoregyrowaniym regiōnu, a wiyrchnictwym władzy państwowyj. Autōnōmiczne ślōnske wojewōdztwo po prŏwdzie przestało fungować we wrześniu 1939 roku bez ôkupacyjõ i prziłōnczynie do III Rajchu, a 6 mŏja 1945 roku polskŏ kōmunistycznŏ "Krajowa Rada Narodowa" formalnie sniosła autōnōmijõ. Terŏźnie do przedwojynnego mustra autōnōmije ôdwołujōm sie ślōnske strzodowiska, kere chcōm m.in. zwiynkszyniŏ zakrysu samoregyrowaniŏ regiōnu i srogszõ rolã regiōnalnyj edukacyje. Fajrowanie. Fajrowanie Dnia Ślōnskij Fany zapropōnowała Ślōnskŏ Ferajna, kerŏ sprosiła do tego deputyrowanygo do polskigo Syjmu Marek Plura, kery bōł medialnōm gymbōm projyktu. Jak napisoł we 2011 roku – podle ônego kōncepcyji, świynto to mŏ być „dniym uciechy z lokalnego patriotyzmu, dniym nadzieje na rozrost tyj ziymie a tyż dniym fajrowaniŏ spōlnoty Ślōnzŏkōw”. Propōnowoł ôn ludziōm powieszynie w tyn dziyń fan we żōłto-modrych farbach Gōrnego Ślōnska a prziczepiynie akcesoryje w tych farbach do ônych ôblyczyń. Ôd tego czasu, do ôbchodzyniŏ Dnia Ślōnskij Fany zachyncali tyż m.in.: Tomasz Słupik, Ślōnskŏ Ferajna, Ruch Autōnōmije Ślōnska, samoregyrōnek Chorzowa, Wachtyrz.eu, Ruch Chorzów. Fajrowany bōł m.in. we Chorzowie, Siymianowicach, Katowicach, Pszczynie, Ślōnskij Rudzie, Bytōmiu, Kobiyrze, Mikołowie, Gōrnych Łaziskach, Gostyniji, Rybniku, Wodzisłowiu, Piekarach. We 2018 i 2019 roku samoregyrōnek Ôrzesza ôdkŏzoł przijyńciŏ fan ôd Ruchu Autōnōmije Ślōnska. Niyskorzij burmistrz miasta wyklarowoł decyzyjõ negatywnōm ôpiniōm kōmisyje kultury, ôświaty, turystyki, rekreacyje i szportu. Fajrowaniŏ ôdkŏzoł tyż Racibōrz. We 2021 roku w Dziyń Ślōnskij Fany w Katowicach ôdbyło sie nadanie banhowowi miana piyrszego marszałka Syjmu Ślōnskigo Konstantego Wolnego. Marsz Autōnōmije
+Li Bo, Li Bai, Li Taipo (škryfla tradycyjno: 李白, škryfla uproščōno: 李白, rodz. 701, um. 762) – chiński poeta, twōrca "zuotygo wieku" chińskij poezyji. Jygo twōrčość nawiōnzōje do taojizmu bez propagowaniy jydności s naturōm, šnupaniy za niyśmiertylnośćōm a wyzwolyniy s wiynzōw spouečnych. Ôstouo po nim ōng. 1000 utworōw, we wiynkšości we formach "lūshi" (gedychta rygulowano) a "jueju" (štyrowierše).
+Jintara Poonlarp (rodz. 6 marca 1969, Roi Et, Tajlandyjŏ) a włŏściywiy "Sao Sieng Phin" - tajskŏ piosynkŏrka a tancerka. "Took lauk auk rong rian" (ถูกหลอกออกโรงเรียน) "Wan puean kian jot mai" (วานเพื่อนเขียนจดหมาย) Sao Isan Plad Thin Am Nat Rak Jao Bao Hai "Rai oi khoi rak" (ไร่อ้อยคอยรัก) "Songsan huajai" (สงสารหัวใจ) "Uaipon hai puean" (อวยพรให้เพื่อน) Rak Plor Sano Yaeam Phoo Nee Cham Namta Sao Warin Rak Salai Dok Fai Ban Tang Mo Jintara Tao Ngoy (เต่างอย) Phak Dee Thee Jeb (ภักดีที่เจ็บ) Nam Ta Yoai Pok (น้ำตาย้อยโป๊ก) Puen Thee Tap Son (พื้นที่ทับซ้อน)
+TurboPunch Ltd. to je brytyjskŏ kōmpanijŏ zołożōnŏ we lutym 2012 roku ôd TomSka. Nojbarzij znanŏ je ze produkcyje m.in. serialu internecowego "Eddsworld".
+Nowo Gwinyjo (ang. "New Guinea", indōnez. "Irian") to je wyspa we zachodnij tajli Ôceanu Spokojnygo, we Mylanezyje, drugo podug placu na Ziymie (po Grynlandyje). Zajmuje 786 000 km² placu a pōmiyškuje ja ōng. 9 mln. ludzi. Pode wzglyndym polityčnym je roztajlowano miyndzy Indōnezyjo (zachodnio tajla) a Papua-Nowo Gwinyjo (wschodnio tajla). Ôd Australije je ôddzielōno na pouedniu bez Ciyśnina Torresa. Uod zachodu sōmsiaduje s Archipelagym Malajskim, ôd wschodu - s Archipelagym Bismarcka a Wyspōma Salōmōna. Na pouedniu wyspy je nizina s bažouōma, teryn wznosi sie ku cyntrum wyspy, kaj je pora pasmōw gōrskich, s nojwyžšymi ščytōma wysokimi na 5000 m n.p.m. Guōwne řyki: Fly, Sepik a Mamberamo. Ze surowcōw wystympuje sam ropa naftowo a zuoto. Wiynkšość ludności to Papuasy. Lo Ojropejčykōw wyspa ôdkryu Portōgalčyk Jorge de Meneses we 1526 roku. We XIX wieku wyspa potajlowano miyndzy Niiderlandy, Niymcy a Wielgo Brytanijo. Ôd 1905 tajla brytyjsko přelozua pod administarcyjo Australije. Tajla miymiecko zostoua po I wojnie światowyj překazano Australije kej terytoriōm mandatowe, a ôd 1945 - terytoriōm powierniče. We 1949 Australijo skuplowoua oubie tajle we Terytorium Papui a Nowyj Gwinyje, kere istniouo do 1975 roku, we kerym ôguošōno niypodleguość Papui-Nowyj Gwinyje. Uo tajla zachodnio wadziuy sie Niiderlandy s Indōnezyjōm bez lata 1949-1963, na kōniec we 1963 roku přiuōnčōno ja ku Indōnezyje kej Irian Zachodni. Gospodarka je sam ôparto guōwniy na prymitywnym bauerstwie, niywielge wydobycie zuota, miydzi, střybua a inkšych. Wyspa je fest licho surbanizowano a niywiela je sam drogōw.
+Koziŏ Gōra (pol. "Klasztorne Wzgórze", miym. "Ziegen Berg") to je berg ô wysokości 316 m n.p.m. na Gōrnym Ślōnsku, we polskij tajli Ôpawskich Gōr na kraju masywu Dugoty we Weschodnich Sudetach, kole 4 km na połedniowy zŏchōd ôd cyntrum miasta Prudnik.
+Hranice dokořán – Rozmówki polsko‐czeskie (ze czes. a pol.: "Ôdymkniōne granice – Polsko-czeske gŏdki") je polsko-czeski telewizyjny program. Je ôn nadŏwany we Polsce we TVP Wrocław, TVP Opole, TVP Kraków a TV Polonia, a tyż we ČT24 we Czeskij Republice. Gŏdajōm we nim ô sprŏwach tych dwōch państw. Program je prowadzōny ôd dwōch parōw: Natalie Grosiak a Petra Šiški abo Gabrieli Lefendy a Pawła Gołębskiego. Ôficjalnŏ zajta we polski gŏdce Zajta we czeskij gŏdce
+Martha Grimes (rodz. 2 maja 1931 we Pittsburghu) to je amerikańsko autorka kryminalnych rōmanōw. Pisorski debiut miała we 1981. Kśōnżki. S Richardym Jury "The Man With a Load of Mischief" (1981) "The Old Fox Deceivd" (1982) "The Anodyne Necklace" (1983) "The Dirty Duck" (1984) "The Jerusalem Inn" (1984) "Help the Poor Struggler" (1985) "Deer Leap" (1985) "I Am the Only Running Footman" (1986) "The Five Bells and Bladebone" (1987) "The Old Silent" (1989) "The Old Contemptibles" (1991) "The Horse You Came In On" (1993) "Rainbows End" (1995) "The Case Has Altered" (1997) "The Stargazey" (1998) "The Lamorna Wink" (1999) "The Blue Last" (2001) "The Grave Maurice" (2002) "The Winds of Change" (2004) "The Old Wine Shades" (2006) "Dust" (2007) S Andi Olivierym "Biting the Moon" (1999) "Dakota" (2008) S Emmōm Graham "Hotel Paradise" (1996) "Cold Flat Junction" "Belle Ruin" Inksze "The End of the Pier" (1993) Ôficjalno neczajta pisorki
+Świnoujście (miym. "Swinemünde", 194. "Świnioujście") – miasto, krys grodzki we Polsce, we wojewōdztwie zachodniopōmorskim. Ležy u ujścio Świny do Mořa Boutyckigo, na wyspach Uznam, Wolin, Karsibōr a 44 miyńšych wyspach. Je miastym graničnym nade granicōm s Niymcōma. Industryjo stočniowo a obsuga ruchu turystyčnygo. Miyndzy wyspōma Wolin a Uznam puywo darmowy prom. Promy kursujōm tyž do Šwecyje (Ystad a Trelleborg), Danije (Kopynhaga a Rønne na wyspie Bornholm), we sezoniy tyž stotki biouyj floty do Niymiec. Fōnguje sam klub športowy Flota Świnoujście, kerygo fusbalowy feerajn we sezonie 2008/09 gro we I lidze polskij we fusbalu.
+Używo sie dwōch przodnich zort klasyfikacyji godkōw - klasyfikacyjo gynetyczno a strukturelno. Czasym używo sie tyż roztōmajtych klasyfikacyjōw funkcyjonalnych. Klasyfikacyjo gynetyczno. Klasyfikacyjo gynetyczno, je to ukodaniy godkōw podug ich pokrewiyństwa. Tajlōng tyn, ôbyjmuje wiync ino godki naturalne, roz a kedy godki sztuczne, choby esperanto, volapük, czy quenya. Tajlōng na godki naturalne a sztuczne je skiż tygo tajlōngym nadrzyndnym nad tajlōngym gynetycznym. Problymatyczne sōm godki kryolske, kere to sōm miszungym roztōmajtych godkōw, zwykle ojropejskich ze godkōma ludzi miyszkajōncych we kolōniach a godkōma afrykōńskich plymiōn, ze kerych pochodzōły czornoskōre niywolniki. Do dzisiej doło sie powywodzić godki ôd wspōlnych pragodkōw , we kerych sie godało ôkoło 9-10 tyśōncōw lot nazad. Terozki naukowce sztarujōm sie przekroczyć tyn rant ich mogebnośćōw, atoli dowo to raczyj wōntpliwe wyniki. Nojwiynkszym wspōłczysnym problymym we tyj klasyfikacyje je stwiyrdzynie, co je ôsobnōm godkōm a co je ino djalyktym, abo gwarōm. Na uznaniy jakigoś djalyktu za sōmodziylno godka majōm niyroz ajnflus raczyj wpływy polityczne, niźli czysto godkoznawcze. Lo bajszpila ślōnski je uważany za djalykt (abo raczyj skupina djalyktōw) polskigo, krōm tygo aże wiela barzi podobne djalykty syrbskochorwackij godki sōm uznowane za godki nacyjne (poszczygōlne tajle djalyktolne chorwackego barzi sie ôd sia rōżniōm, niźli sztandardowy chorwacki ôd sztandardowygo syrbskego). makrofyla fyla subfyla makrogałyńź gałyńź podgałyńź familijo podfamilijo makrozorta zorta podzorta godka skupina djalyktōw (klaster djalyktalny) djalykt gwara Klasyfikacyjo strukturolno. Czyli inakszyj typoligijo godkōw. Je to tajlōng, kery tajluje godki podug ich roztōmajtych cechōw. Nojczyńścij stosowane to: godki bogate we fōnymy (>50) godki strzydnio bogate we fōnymy godki bidne we fōnymy (<20) godki spōłgoskowe (>70% spōłgoskōw) godki sōmogoskowe (>30% sōmogoskōw) godki prozodyjne ze niystałym akcyntym ôporte na iloczosie ôporte na intōnacyje godki niyprozodyjne Kryteryjōm morfologiczne. Godki izolujōnce. We tych godkoch wiynkszość morfymōw moży bōć sōmodziylnymi sowōma. Stosunki gramatyczne sōm wyrażane bez roztōmajte przimiana, przisōwka a formy czasōwnikōw posiłkowych. Godki syntetyczne. Tukej pojawio sie już zdecydowany tajlōng miyndzy morfymym a sowym. Zauobycz na sowo składo sie morfym gramatyczny a jedyn abo kilka morfymōw gramatycznych a sowotwōrczych. Np. zdaniy: "Robotniki lezōm." robot- morfym leksykolny, ôznaczo robota. -nik morfym sowotwōrczy, ôznaczo wykonowca czynności. -y morfym gramatyczny, ôznaczo liczba mnogo. Sōłgoska <k> we poprzydnim morfymie wymuszo alternacyjo y>i. lez- morfym leksykolny, ôznaczo iście kajś. -ōm morfym gramatyczny, ôznaczo 3.uos. liczby mnogij. Godki syntetyczne dzielymy na fleksyjne - morfymy gramatyczne spyłniajōm zwykle wiyncyj niż jydno funkcyjo a spyłniajōm jōm ino przi ôkryślonyj grupie sōw, a mogōm wymuszać zmiany fōnetyczne we innych morfymoch. aglutynacyjne - morfymy gramatyczne spyłniajōm zwykle ino jydno funkcyjo a sowo bazowe niy mo wiynkszygo znaczynio przi ich wybieraniu. alternacyjne - funkcyjo morfymōw leksykolnych pyłńōm rdzynie spōłgoskowe a rola morfymōw gramatycznych pyłńōm przirostki a alternacyje sōmogoskōw we rdzyniu. Godki polisyntetyczne. We tych godkoch rozmywo sie zaś rōżnica miyndzy sowym a zdaniym. Morfymy łōnczōm roztōmajte funkcyje a niy mo ścisłyj kategoryje czyńści godki. Kryteryjōm syntaktynczne - wykłodniki syntaktyczne. Godki pozycyjne. Decyduje szyk sōw we zdaniu. Np. englicke Percy loves Annabeth vs. Annabeth loves Percy. Szyk czasym decyduje tyż we ślōnskim: Muter kocho Ana vs. Ana kocho muter. Te godki sōm zwykle izolujōnce. Godki przipadkowe. Decyduje forma sōw ôkryślajōncych. Np. ślōnske Maks ubił lwa vs. Lew ubił Marka. Te godki sōm zwykle syntetyczne. Godki inkorporujōnce (kōncyntryczne). Decyduje forma sōw okryślajōncych. Np. we godce odżibwe Nen-tawēmā u-kī-ness-ā-n wāwāškēššu-wan - Mō bracikuōn-ubić-jōm sarna - Mōj bracikubił sarna. Take kōnstrukcyje sōm tyż we ślōnskim: Berg zasłanio familoki vs. Familoki zasłaniajōm berg. Te godki sōm zwykle polisyntetyczne. Kryteryjōm syntaktyczne - szyk sōw we zdaniu. We wiynkszości godek istniejōm zdania, kere mogymy podzielić na pōdmiot (S ôd łać. "subiectum") ôrzeczyniy (V ôd łać. "verbum") a dopyłniyniy (O ôd łać. "obiectum"), choć rzadko zdanie mo je wszyjske, np. podmiot moży bōć wyrażōny formōm czasownika. Klasyfikacyjo ta tajluje godki, podug szyku (to je kolyjności) tych trzych przodnich elymyntōw zdania. We godkoch izolujōncych a czyńści polisyntetycznych szyk tyn je twordo przestrzegany, atoli we godkoch syntetycznych a wiynkszości godkōw polisyntetycznych możno go dość swobodniy miynić. Istniejōm wiync nostympujōnce szyki zdania: SVO SOV VSO VOS OSV OVS Strukturolne rozrōżniyniy argumyntōw predykałōw. We godkoch, kere majōm przipadki stosunki miyndzy agynsym (A) – wykōnawcōm czynności przi czasowniku niyprzechodnim pacyjynsym i (P) – odbiōrcōm czynności a doznajōncym (D) – wykōnowcōm czynności przi czasowniku niyprzechodnim. Godki nōminatywne. Doznajōncy a agyns wyrażane Mianownikiym, pacjyns Biyrnikiym. Godki ergatywne. Agyns wyrażany Ergatywym, doznajōncy a pacjyns Absolutywym. Godki transytywne. Doznajōncy wyrażany jydnym przipadkiym, agyns a pacjyns drugim. Godki dyrektywne. Wszyjske trzi sōm wyrażane jydnym przipadkym - Dyrektywym. Godki trōjdziylne. Kożdy elymynt je wyrażany innym przipadkim. Godki aktywne. Majōm dwie klasy rzyczownikōw - aktywne a pasywne a dwa przipadki morfosyntaktyczne - Ergatyw a Biyrnik. W zalyżności ôd rzyczownika używo sie ôdpowiydniygo przipadka. Klasyfikacyje funkcyjonolne. Czosym używo sie tyż pozalingwistycznych klasyfikacyjōw funcyjonolnych, kej tajlōng na godki martwe, żywe, wegetujōnce a umarte; wehikulorne, nacyjne a etniczne; piśmiynne a niypiśmiynne; zworte a rozproszōne atp. Alfred F. Majewicz, "Języki świata i ich klasyfikowanie", Warszawa 1989. Anna Kozłowska, Klasyfikacja języków
+Austin – miasto we Zjednoczōnych Sztatach, stolica sztatu Teksas. Je rozlygowane nade rzykōm Colorado (atoli inkszōm kej ta co płyniy bez Wielgi Kańjōn). Założōne we 1835 roku. Ôstrzodek industryji, nauki, kultury a szportu (zawody Grand Prix we Formule 1).
+Wiślańsko Magurka (pl. "Magurka Wiślańska") – gōra we Ślunskim Beskidzie, we Paśmie Baranij Gōry, na 1140 metrōw wysoko (sztworto we Ślōnskim Beskidzie). Leci sam Głōwno Beskidzko Cesta ("Główny Szlak Beskidzki"), a inksze piesze cesty lo turystōw.
+Kanau Mozambicki to je ciyśnina pōmiyndzy wschodnim wybřežym Afriki a Madagaskarym. Je ōuna šyroko na 422 – 925 km, dugo na 1670 km a guymboko na toře wodnym ôd 117 do 3000 m. Přepuywo bez nia ciepuy Štrōm Mozambicki. Nojsrogše hawyny: Beira we Mozambiku a Mahajanga na Madagaskaře.
+Sandōmiyrz (pol. "Sandomierz") – miasto a siedziba ziymskigo krysu we Polsce, we świyntokrziskim wojewōdztwie. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 24 621 ludzi.
+Chalajskŏ gŏdka – jedynŏ tureckŏ gŏdka z tajle arguskich gŏdek. Używanŏ je ôna ôd Chalajōw zaôbycz we Iranie.
+Welōnek prezidyncki we Zjednoczōnych Sztatach we 2020 to bōł welōnek na sztela prezidynta Zjednoczōnych Sztatōw, co ôdbōł sie 3 listopada 2020 roku. Joe Biden dostoł 51,31% głosōw, bez co wygroł ôn welōnek. Reskyrujōncy tedy prezidynt Donald Trump dostoł 46,86% głosōw. We welōnku sztartowało cuzamyn 36 kandydŏtōw.
+1. FC Katowice, 1. FC Kattowitz (niym: Erster Fussball-Club Kattowitz 1905 e.V.) – jedyn ze piyrszych klubōw fusbalowych Gōrnego Ślōnska. Założōny 5 lutego 1905 roku we Katowicach. Historyjŏ. Założōny we 1905 pod nazwōm FC Preussen 05 Kattowitz. Po prziłōnczyniu Katowic do Polski we 1922 umiyniōł miano na 1. FC Kattowitz / 1. FC Katowice. 1. FC Katowice bōł durch festelnie siekerowany ôd polskigo regyrōnku, a to skuli tego, co dŏwano ku niymu pozōr jako na blank niymieckõ skupinã. We roku 1927 roku bōł po blisku krajowygo majstra - wtynczŏs zadecydowoł Szpil ze krakowskōm Wisłōm. Pod mianym 1. FC Katowice fōngowoł do 1945 roku. We skupinie grali m.in. Richard Herrmann a Ernest Wilimowski. We 2007 roku klub napoczōn nazŏd fōngować skirz tego, co bōł reaktywowany ôd RAŚ. We sezonie 2009/10 groł we A-klasie (7 lidze polskij we fusbalu), a skupina kobiyt we I lidze żynskij. 1. FC Katowice swoje szpile grŏ na szpilplacu kōmpleksu sportowygo Szopienice, a skupina żyńskŏ swoje na szpilplacu MOSiR "Rapid" przi ulicy Grażyńskigo 51 we Katowicach. 1 wicemajster Polski ze 1927 roku 5 majstrōw Gōrnygo Ślōnska - 1907, 1908, 1909, 1913, 1922 Ôficjalnŏ zajta 1. FC Katowice Ôficjalnŏ zajta żyńskij skupiny 1. FC Katowice Niyôficjalnŏ zajta 1.FCK Forum RAŚ Das Deutsche Fußball-Archiv SC Diana Kattowitz SC Germania Kattowitz VfB Kattowitz Reichsbahn SG Kattowitz SC Victoria Kattowitz SC Eiche Domb
+Łanczyn - ôsiedle miejskij zorty na Ukrajinie, we iwanofrankiwskim ôbwodzie, we nadwirniańśkim rejōnie. Na 2017 rok pōmiyszkiwało sam 7936 ludzi.
+Szosowe koło to je take koło kere je do jeżdżynio po ceście a kere je uōnaczōne tak, coby miało nojmyńszy kej sie do aerodynamiczny ôpōr. Je używane ôd szosowygo kolarastwa, nale tyż do jeżdżynio rekreacyjnygo. Je uōno czynsto leksze ôde inkszych kołōw a mo szpecyjalno linsztanga, kero sie zwie gyńcie abo baranek. Na to gyńcie dowo sie szpecyjalno ôwijka, coby niy dzierzeć metalu. Piyrwej rōły bōły uōnaczōne ze ôcyla, a terozki ze alōmińōm abo wōnglowych włōkyn. Uobryncze majōm nojczyńści 650 abo 700 milimyjterōw strzednice.
+Karol I Stuart (ur. 19 listopada 1600 we Dunfermline Palace, Fife; zm. 30 stycznia 1649 we Banqueting House, Lōndōn) – krōl Ynglandu a Szkocyje we lotach 1625-1649, syn Jakuba I Stuarta, krōla Ynglandu a Szkocyje (kej Jakub VI) a Anny, cery krōla Dańje Fryderyka II. Karol je jydynym brytyjskym krōlym, kery ôstoł ôbalōny a ściynty.
+Harry Potter to je miano seryje kśōnżek kerych autorkōm je J. K. Rowling. Sōm ōune fest popularne postřōd bajtli a modych, majōm tyż czytoczōw postrzōd dorosłych. Seryjo "Harry Potter" ôpisuje przigody modygo czarodzieja bez sześć lot, bez kere bōł ōun szkolorzym we Szule Magije a Czornoksiynstwa we Hogwarcie. Autorka pado, co idyja seryje wlozła jeij do gowy kej mioła rajza cugym. Piyrszo kśōnżka, "Harry Potter a Filozoficzny Kamiyń", bōła wydano we 1997 roku, nale jeij akcyjo mo plac we roku 1991. Nostympne tajle majōm anfang przed anfangym roku we szule a kōńczōm sie na anfangu wakcyji letnich. Choć ôpisujōm roztomajte przigody, niy sōm ōune ôdrymbymi cołośćōma, ino tajlōma seryje ô wspōlnyj fabule. Zwiyńczyniy cołkigo cyklu mo być jygo ôstatni, śōdmy tōm. Harry Potter a Kamiyń Filozoficzny Harry Potter a Kōmnata Tajemnicōw Harry Potter a wiyńziyń Azkabanu Harry Potter a Czara Fojyry Harry Potter a Zakōn Fyniksa Harry Potter a Kśōnże Pōłkrwi Harry Potter a Insygnia Śmiyrci Filmy a inksze. Krōm kśōnżek, s kuli "Poteromanije" a srogigo zainteresowanio fanōw (we 2007 podug stanu na lipiec sprzedano 325 mln. egz. rōmanōw ô Potterze), powstoły tyż adaptacyje filmowe, szpile kōmputrowe a inksze. Do terozki sfilmowano piyńć tajli cyklu, prymiera kinowo szōstyj tajle je planowano na 2009, a śōdmyj we dwōch tajlach na 2010 a 2011.
+Ruski wojynny szifie, wydupiej ( ) – ausdruk ukrajińskich wojokōw, kery usłyszoł ruski szif, co atakyrowoł Zmijiny Ôstrōw, na forszlag poddać sie. Gibko ausdruk stoł sie internecowym mymym, co dźwigo ukrajińske morale, pojawiōł sie tyż we ślōnskij godce. Kōntekst. 24 lutego 2022, w rōmkach ruskij inwazyje na Ukrajina, ruski wojynny szif przypłynōn do brzygōw Zmijinego Ôstrowa i nadesłoł dwa razy anōnimowy kōmunikat: «Godo ruski wojynny szif. Poddejcie sie a słōżcie brōń, coby uniknōńć przelywu krwie a bezpotrzebnych ôfiar. Inakszyj bydymy wos bōmbardyrować». Za ôdpowiydź ruske wojoki usłyszeli: «Ruski wojynny szifie, wydupiej». Na wieczōr prezydynt Ukrajiny Wołodymyr Zelenski powiadōmiōł, iże ôbrōńce granice, co sztacjōnowały na wyspie, byli ubite. Niyskorzi ale ôkozało sie, iże wojokōw bōło wziynto do niywole.
+Wielość ludzi (populacyjo) – wielość perzōnōw, kere pomiyszkujōm we danyj fili jaki teryn (np. państwo, wojewōdztwo lebo wieś). Do sie podować wielość ludzi we przerachowaniu na kwadratowy kilomyjter.
+Santiago de los Caballeros de Mérida – miasto we Wynezueli, głowne miasto sztatu Mérida a gminu Libertador, jedne s głownych miast wynezuelskich Andōw. Założōne ôd Juana Rodrígueza Suáreza we 1558 roku, jygo miano pochodzi ôd uōnygo placu narodzynio - miasta Mérida we Szpanije. Wlazowało we skłod Wicekrōlestwa Nowyj Granady, a niyskorzi Wynezuele. Mioło sroge znoczynie we walce ô niypodlygłóść Wynezuele. Mo sam siedziba Universidad de Los Andes (Uniwersytet Andyjski, ULA). Je znōme skirz drugij na świecie podug dugości luftowyj banki. Je rozlygowane we niżce rzyki Chama, na wysokości ōng. 1600 m n.p.m.
+Zakopane – miasto we Polsce, we małopolskim wojewōdztwie, siedziba tatrzańskigo krysu. Zakopane je rozlygowane wele Tatrōw. Je kajniykej mianowane "zimowo stolica Tatrōw". Je to srogi ôstrzodek turystyki a zimowych szportōw (narciarske skoki a inksze). Miejske prawa mo ôd 1933.
+Predaia - gmin we Italiji, we regijōnie Trydynt-Gōrno Adyga, we prowincyji Trento. Mo 80,05 km² wiyrchu a podug danych ze 2019 roku pōmiyszkiwało sam 6674 ludzi. Gmin utworzōno 1 stycznia 2015 bez skuplowanie gminōw Coredo , Smarano, Taio, Tres a Vervò.
+Dalian (chiń. 大連 - miasto we Chińskij Ludowyj Republice, we prowincyji Liaoning. Srogo morsko hawyna. Ôstrzodek industryje a nauki. Założōna na kōniec XIX stolecio ôd Rusyjōnōw pode mianym "Дальний" ("Dalnyj").
+Ptŏki ("Aves") to je grōmada stałocieplnych zwiyrzōw ze podtypu kryngowcōw. Je nojbarzij roztōmajtõ spostrzōd grōmad kryngowcōw lōndowych – je powyżyj 10 tys. zort ptŏkōw, kere zamiyszkujōm ekosystymy na cołkim świecie. Majōm srogość ôd 5 cm (Mellisuga helenae) do 2,7 m (struś czerwōnoskōry). Charakterystyka. Charakterystyczne dlŏ modernych ptŏkōw (Neornithes) sōm: skōra wytwŏrzajōncŏ fyjdra przodnie kōńczyny przekształcōne we krzidła, kelca ôkryte rogowym dziubym u terŏźnych przedstŏwicieli pozbytym zymbōw, leki, festelny szkelet i sztyrodziołowe sierce. Ptŏki zaôbycz potrefiōm lŏtać, nale niykere zorty sōm wtōrnie niylotne. Ôkrōm tego ôdznaczajōm sie wysokōm aktywnościōm metabolicznōm. Rozmnażajōm sie bez skłŏdanie i wysiŏdywanie jajec ôbtoczōnych twardōm szupōm. Niykere ptŏki, a nojbarzij kruki i papagaje, nŏleżōm do nojbarzij inteligyntnych zort zwiyrzōw, potrefiōncych tworzić i używać przirzyndōw spōmocnych, a przekazujōm tã wiedzã dalszym gyneracyjōm. Mocka zort ptŏkōw robi se dalekodystansowe wandry (migracyje), inksze przemieszczajōm sie mynij regularnie na krōtsze dystanse. Sōm zwiyrzami społecznymi – gŏdajōm ze sobōm ze pōmocōm wizualnych sygnałōw abo zawołań kōntaktowych, jak i śpiywym, a bierōm udzioł we spōlnych lyngach, gōnach, przepyndzaniu drŏpieżnikōw, zgrupowaniach migracyjnych. Wiynkszość zort ptŏkōw żyje mōnogamicznie, nojczyńścij na czas jednego sezōnu, czasami na ôkres pŏru lŏt, rzŏdzij tworzōm tã samã pŏrã bez cołke życie. Inksze zorty tworzōm lyngowe systymy poligyniczne – z pŏrōma samurami przipadajōncymi na jednego samca. Rzŏdko trefiŏ sie zorty poliandryczne z mockōm samcōw a jednã samurōm. Jajca sōm porzōnd skłŏdane do gniŏzd i wysiŏdywane bez ôjcōw. Charakterystycznōm cechōm dlŏ wiynkszości ptŏkōw je dugi ôkres flyjgi nad wyklutymi pisklŏkami.
+Adolf Joszt (rodz. 17. czyrwnia 1889. we Lymbergu, um. 16. marca 1957. we Glywicach) – polski profesōr chymicznyj technologije, prekursōr biotechnologije a ôchrōny strzodowiska. We latach 1936–1938 bōł rektorym Lymberskij Politechniki, po II światowyj wojnie wysiedlōny do Krakowa, potym przekludźōł sie do Glywic, kaj bōł dekanym Wydziału Chymije Ślōnskij Politechniki.
+Lozorno - wieś a gmin (obec) na Słowacyji, we Bratislavskim Kreju, we krysie Malacky. Mo 44,79 km² wiyrchu a podug danych ze 2021 roku pōmiyszkowoło sam 3137 ludzi.
+Slatinské Lazy – wieś a gmin (obec) na Słowacyji, we bańskobystrzickim kreju, we krysie Detva. Mo 7,21 km² wiyrchu a podug danych ze 2013 roku pōmiyszkiwało sam 490 ludzi.
+Bergmōniok (inakszy: bibersztola) je mōndurym ôblykanym ôd perzōnōw, kere majōm bergmański stopiyń. Je symbolym nolyżynio do hawiyrzōw, wyrazym tradycyje a uznanio lo ciynżkij grubiorskij proce.
+Radziōnkōw (rŏz za kedy tyż Cidry, pol. : "Radzionków", niym.: "Radzionkau") to je miasto we Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie, we tarnogōrskim krysie. We piyrwyjszym tajlōngu administracyjnym nŏleżoło do katowickigo wojewōdztwa a bez lata 1975-1998 bōło dzielnicōm Bytōnia. Gyszichta. Nojstarsze wzmianki ô Radziōnkowie sōm we pisanych zdrzōdłach s 14. stoleciŏ (1326-1357). Wele 1430 roku Radziōnkōw bōł spalōny a ôgrabiōny ôd Husytōw. Zaś zniszczōne w czasie trzidiestoletnij wojny. Ôd 19. stoleciŏ rozwōj bergmaństwa, s anfanga galmanu, niyskorzij wōngla; a tyż hutnictwa (huta cynku "Łazarz"). Po absztimōngu Radziōnkōw ôstoł tajlōm autōnōmicznygo wojewōdztwa ślōnskigo, we czasie drugij wojny światowyj włōnczōny do Trziciego Rajchu. Ôd 1945 roku we Polsce, zmuszōnŏ do wyjazdu do Niymiec ludzi, kerych kōmunistyczny regyrōnek uzdōł za Niymcōw, mynga miyjscowych chopōw wywiyziōnŏ do przimusowyj roboty na grubach Dōnbasu. Ôd 1951 Radziōnkōw miōł prziwileje miasta. Szport. Znōmy je klub szportowy Ruch Radzionków, kery downij wystympowōł we polskij ekstraklasie. Kamracke miasta. Radziōnkōw je skamracōny ze: Dobre Miasto (Polska) Boguszów-Gorce (Polska)
+Dwutlynek wōngla (CO2) – niyorganiczny zwiōnzek chymiczny. We tymperaturze pokojowyj je to bezbarwny, bezwōnny a niypalny gaz, dobrze rozpuszczalny we wodzie a ciynższy ôd powiytrza (kole 1,5 razy). Dwutlynek wōngla je produktym spolanio a ôddychanio. Je wykorzistywany bez rośliny we procesie fotosyntezy. Tworzi sie przi utlynianiu a fermyntacyji substancyji ôrganicznych. Wystympuje na grubach, cukrowniach, gorzelniach, wytwōrniach win, silosach zbożowych, browarach a studziynkach kanalizacyjnych. W mouych stynżyniach niy je trujōncy, nale we wiynkszych dwutlynek wōngla je szkodliwy do zdrowia a nawet zabijo. Jygo dziouaniy powoduje powstowaniy hiperkapni, a co za tym idzie kwasicy ôddechowyj i we nostympstwie ôbrzynku mōzgu.
+Smoleńsk (rus.: "Смоленск") – miasto we Rusyji, stolica smoleńskigo ôbwodu, rozlygowane nade rzykōm Dniepr. Bez Smolyńsk idzie banowo sztreka Warszawa - Moskwa. Piyrsze spōmniynie we szkryflanych zdrzōdłach je ze 863 roka, bōł to wuōnczas ôstrzodek plymienio Krywiczōw. Ôd 882 bōł tajlōm Kijowskij Rusyje. Ôd XII stolecio stolica Smoleńskigo Kśōnżyństwa.
+Siymianowice (, ) – ślōnske miasto, kere je rozlygowane we połedniowyj Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie, we cyntrōm Gōrnoślōnskigo Industrialnygo Ôkryngu (GOP). Miasto przinoleży do Zwiōnzku Polskich Miastōw (ZMP). We rokach 1975-1998 miasto administracyjniy bōło we katowickim wojewōdztwie. Ferwaltōngowy tajlōng. Miasto tajluje sie na 5 dziylnicōw: Cyntrōm Bytkōw Michołkowice Bańgōw Przełojka
+Glata (abo tyż polodōwka, czŏrny lōd) to je ôsad we formie śliskij, rōwnyj, przejzdrzistyj szichty lodu, pokrywajōncyj zŏl. Powstŏwŏ ôna kej dyszcz, ślōmpa (abo mgła) ôpadŏ na zŏl, co mŏ tymperaturã niższõ ôd nula. Ślatujōnce kapki rozpływajōm sie i zamarzajōm. Do glaty nojczyńścij dochodzi, kej po mroźnyj i suchyj pogodzie przichodzi ôcieplynie, kere przinosi tyż ôpady. – symbol przewidziany dlŏ glaty.
+Severna Park - census-designated place we USA, we sztacie Maryland, we hrabstwie Anne Arundel. Mo 50 km² wiyrchu a podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwało sam 39 634 ludzi.
+Pisorz – perzōna, kera szkryflo roztomajte dzieła lityracke (dramaty, gydichty a proza). Pisorz je we krejach na kerych Ślōnsk je rozlygowany (Polsko, Miymcy, Czesko Republika, Słowacyjo) ôficjalnym fachym. Piszōm prozōm m. in. rōmany, gyszichty, biōgrafije; gydichty a dramaty lo zagranio bez szauszpilerōw lb. we tyjatrze, we radyju a telewizyji ô roztomajtej tyjmie.
+Smyntorz (abo kyrchof, kerchōw) to je miejsce wydzielōne do gracanio umartych. Miano te pochodzi ôd łacińskigo słowa "coemeterium", ô gynau tym znoczyniu, kere je zlatynizowanōm formōm greckigo "koimeterion" = "plac (wiecznygo) spoczynku" (we inkszych wersyjach "Kirchof" ôd ôkreślynio miymieckigo). Na ksztołt a ōmiejscowiyniy smyntorza mioła zawdy ajnflus tradycyjo religijno, wzglyndy sanitarne, położyniy geograficzne, skłod lokalnyj społeczności. Smyntorz bywo traktowany kej miejsce uświyncōne a miejsce kultu, bywo tyż placym ôpuszczōnym a takim, kere budzi przestrach. Tradycyjniy ôbowiōnzek gracanio umartych spoczywo na barkach jejich familijōw, a kej umarty familije niy mo, to na władzach lokalnych. Smyntorz żydowski mianuje sie kirkut, zaś muzōłmański mizar.
+Bykowina (miym: "Friedrichsdorf") – do 1951 bōła to samodzielno gmina, terozki zaś je to dzielnica Ślōnskij Rudy (inakszy Wielgo Ruda). Rozlygowano je na pōłnoc ôd Kochlowic a na połednie ôd Świyntochlowic. Tajluje sie na Staro Bykowina a Nowo Bykowina. Podug danych ze 2006 roku, miyszko sam 18 267 ludzi.
+Iron Maiden – angelskŏ muzycznŏ skupina grajōncŏ heavy metal. Była założōnŏ 25 grudnia 1975 roku we Leyton bez basistã i bazowego kōmpozytora Stevea Harrisa. Uwŏżanŏ je za jednã z nojlepszych i nojpopularniyjszych kapelōw we zorcie jak tyż jedyn z nojlepszych, a wrŏz nojbarzij wpływowych kōncertowych kapelōw we historyji rocka. "Iron Maiden" (1980) "Killers" (1981) "The Number of the Beast" (1982) "Piece of Mind" (1983) "Powerslave" (1984) "Somewhere in Time" (1986) "Seventh Son of a Seventh Son" (1988) "No Prayer for the Dying" (1990) "Fear of the Dark" (1992) "The X Factor" (1995) "Virtual XI" (1998) "Brave New World" (2000) "Dance of Death" (2003) "A Matter of Life and Death" (2006) "The Final Frontier" (2010) "The Book of Souls" (2015) "Senjutsu" (2021)
+Sardynijo (it.: "Sardegna") – to je skalisto wyspa, drugo podug placu na Strzōdziymnym Morzu. Do kupy s pobliskimi wyspōma tworzy administracyjny rygiōn Italije. Je sam ōng. 7000 nuragōw - mygalitycznych wieżōw s II tyśōnclecio p.n.e. Prezydyntym rygiōnu je Renato Soru. We użyciu je, krōm italskij godki, tyż sardyńsko godka. neczajta rygiōnu Sardynijo
+Rōmański kōnszt je to zorta kōnsztu, kerŏ porodziyła sie we Francyji we XI stoleciu a była we Ojropie do trzinŏstygo stoleciŏ. Głownymi a znōmymi postrzodkami rōmańskigo kōnsztu, ôkrōm Francyje, bōły tyż Italijŏ, Yngland a Szpanijŏ. Zaôbycz tworzyniy we rōmańskim duchu wypływało ze religije a wiōnzało sie ze bynydiktyńskimi a cysterskimi zakōnami. Wônczas bōły budowane geometryczne a sroge kościoły a klŏsztory. Ôkrōm tygo je dlŏ rōmańszczyzny charakterystyczne używaniy krziżowych a kolybkowych sklepōw, kulatych łukōw, rubych murōw a małych ôknōw. Stawiyniōm przidŏwano rzezane dekoracyje do zgody ze baukōnsztowymi formami. Słowo rōmański kōnszt niy ôznŏczŏ ale jyn baukōnsztu, nale tyż religijne malyrstwo na ścianach, miniaturowe a tabulowe malyrstwo, tkaniy, snycerstwo, rzezaniy we słōniowyj kości, ôdlywaniy we brōnzie a złotnictwo. Francyjŏ: kościoły we Tours, Poitiers, Toulouse, Moissac, Velezay, malōnki we Saint-Savin-sur-Gartempe, Tavant a Vic; Italijŏ: katedrala we Pisa, kościōł S.Miniato we Firenze, malōnki na ścianie we San Angelo in Formis; Szpanijŏ: dŏmy we Santiago de Compostela a Salamance, ścianowe malōnki we Tahull a León; Polskŏ: fragmynta katedralōw we Gnieźnie, Płocku, Poznaniu a Krakowie, kolegijaty we Kruszwicy a Tumie, portale we Czerwińsku, we kościele św. Maryje Magdalyny we Wrocławiu a we kościele św. Trōjcy we Strzelnie (tam tyż znajōme kolōmny), Gnieźnieńske Dźwiyrze ze brōnzy.
+Jedynoście – naturalno nōmera rozlygowano pōmiyndzy 10 a 12, je piyrszōm nōmerōm.
+Ranchos de Taos - census-designated place we USA, we sztacie Nowy Meksyk, we hrabstwie Taos. Na 2000 rok pōmiyszkiwało sam 2390 ludzi.
+Autobana to je cesta przeznaczōno ino do ruchu autōw a inkszych pojazdōw, kere poradzōm jechać przez 25 km/h, ze wykluczyniym bauerskich ćōngnikōw. Mo wszyjske skrziżowania bezkolizyjne a dwa abo wiyncy pasy ruchu we kożdo strōna. Na autobanie je zakozany ruch piechty a na kołach, zawrocaniy a zatrzimywaniy sie na awaryjnym pasie. Holowaniy je dozwolōne ino do nojbliższygo zjazdu ze autobany. Autobany nojczyńści sōm prowadzōne bez niypomiyszkane teryny, a grodzōne ôd dziwokij gadziny.
+ADAC (niym.: "Allgemeiner Deutscher Automobil-Club") to je niymiecki automobilklub, założōny we 1903 roku, terŏzki mo kole 14 mln. człōnkōw. Testuje a ôcyniŏ nowe modele autōw, fōnguje za ubezpieczyciel, ôrganizuje zawody a rajdy. Wydaje tyż karty a atlasy dlŏ kerowcōw. Zajta internetowŏ ADAC (we niymieckij gŏdce)
+Briuchowyczi (ukr. "Брюховичі") - ôsiedle miejskij zorty na Ukrajinie, we lymberskim ôbwodzie, we szewczenkywśkim rejōnie. Na 2018 rok pōmiyszkiwało sam 6315 ludzi.
+Ligōtka, abo tyż Ligōta Gōrnŏ (, ) to je wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we strzeleckim krysie, we gminie Wielge Strzelce. We 2011 roku wieś miała 100 miyszkańcōw.
+Żory (miym. Sohrau) – miasto, kere je położōne we połedniowyj tajli Polski, we Ślōnskym wojewōdztwie, wele Rybnika. W latach 1975-1998 miasto administracyjniy bōło we katowskim wojewōdztwie.
+.gr je necowo dōmyna, kero je przidzielōno dlo zajtōw ze Grecyje. Piyrszo zajta we dōmyne .gr utworzōno bōło we 1989 roku.
+Franciszek Ścigała (rodz. 1882, um. 1940) bōł farorzym ze Bogucicōw, kery wźōn sie za pisowaniy tekstōw do "Gawyndōw Stacha Kropiciela", kere ukazywały sie we "Gościu niydzielnym" we rokach 1924-1952. Umrził uōn we lagrze we Mauthausen.
+Politycznŏ partyjŏ to je ôrganizacyjŏ ô ôkryślōnym programie, kery chce ryalizować bez zdobycie, sprawowanie i utrzimanie władzy abo wpływanie na niōm.
+Agnieszka Ewa Dziemianowicz-Bąk (rodz. 20 stycznia 1984 we Wrocławiu) – polsko politykerka a społeczno działaczka. We latach 2015-2019 przinoleżała do partyje Razem. Skirz wpływu na ôrganizacyjo "czornego protestu" dlo ôdpory do zauostrzynio aborcyjnygo prawa zaliczōno ôd amerykańskigo dwumiysiyncznika Foreign Policy do FP Top 100 Global Thinkers.
+Amman (arab. عمان) - nojsrogsze miasto a stolica Jordaniji a muhafazy Amman.
+Jawa to je wyspa we połedniowo-wschodnij Azyji, we archipelagu Wielgich Sōndajskich Wyspōw. Należy do Indōnezyji. Mo 126 700 km² wiyrchu a pōmiyszkuje ja przez 130 milijōnōw ludzi. Wiynkszo tajla ludzi używo jawajskij godki, nale wiy tyż indōnezyjsko godka. Geologiczniy, srogszo tajla Jawy mo wulkaniczne pochodzyniy. Klima a wulkōniczno gleba sprzijo sam dobrym zbiorōm we bauerstwie. Nojwyższy wulkōn na wyspie to Semeru (3676 m n.p.m.).
+Moldawa (, ) je nojdugszo rzyka we Czeskij Republice. Mo uōna swoje zdrzōdła na Szōmawie a potym płynie bez Český Krumlov, České Budějovice a Praga. Swōj kōniec mo we Mělníku, kaj wpado do Elby. Moldawa je 430 km dugo a wiyrch jeji zlywnie je 28,090 km². Nojwiynksze dopływy Moldawy sōm: ze lewyj strōmy Berounka a Otava, zaś ze prawyj Lužnice a Sázava. Miano we czeskij godce ("Vltava") biere sie ôde starogermańskich słōw *wilt ahwa, kere ôznoczajōm "dziwoko woda". We siyrpniu 2002 bōła wielgo woda ôd Moldawy, we keryj umrziło pora ludzi.
+Al-Salam Al-Amiri ("Hymn Pokoju") – państwowy hymn Kataru. Napisoł go szejk Mubarak bin Saïf al-Thani, jego melodyjo skomponowoł Abdul Aziz Nasser Obaidan. Hymn przijynto 7 grudnia 1966 roku. Słowa. "Qasaman, qasaman, qasaman biman rafa as-seme"  "Qasaman biman nashraz.- z.iye" "Qat.arun satbaqa x.auratan" "Tasmu birux.i l-aufie" "Siru ala nuhaj il-u" "wala z.ia il anbiya" "Qat.arun biqalbi sirat" "azul amiaad ul-iba" "Qat.arun ir-rajil al-awain" "X.aumatnu yaum al-inda" "Wax.amaymun yaum as-salam" "Jawarix.a yaum al-fidaa" "Qat.arun ir-rajil al-awain" "X.aumatnu yaum al-inda" "Wax.amaymun yaum as-salam" "Jawarix.a yaum al-fidaa" "Qasaman, qasaman, qasaman biman rafa as -seme" "Qasaman biman nashraz- z.iye" "Qat.arun satbaqa x.aratan" "Tasmu biruxi l-aufie"
+Olbernhau – miasto we Niymcach, we Saksōnije, we krysie Erzgebirgskreis. Ležy 35 km na pouedniowy wschōd ôd Chemnitz, na wysokości 440 m n.p.m. Zajmuje 70,41 km² placu, a podug danych s 2006 roku pomiyškuje je 10716 ludzi. We XVIII wieku fōngwoua sam fabryka we keryj uōnačōno střylby lo saksōńskij armije. Bōua uōna pora rozōw niščōno bez wybuchy prochu. Prawa miejske ôd 1902. We 2002 zniščōne bez powōdź. Neczajta miasta
+Aril Lund (rodz. 4 marca 1940 we Tiølling) je norweski polityker, ferajnista Kōnserwatywnyj Partyje. Urodźōł sie we Tiølling. Bōł we Radzie Gminy we rokach 1967 - 1987. Ôd 1971 do 1975 bōł zastympcōm burmistrza, a we 1979-1983 burmistrzym Tiolling. Ôd 1987 do 1991 bōł burmistrzym Narvik. We 1993 ôbrali go do norweskigo parlamyntu, zaś we 1997 niy udała mu sie reelekcyjo. Biografijo na zajcie Storinget
+Włodowice (pol. "Włodowice") - miasto we Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie, we zawierciańskim krysie, siedziba miejsko-wiejskigo gminu Włodowicy. Ôd XIV stolecio do 1870 mioły miejske prawa, dostoły je nazod we 2023.
+Karlovy Vary (miym. "Karlsbad") – miasto a spa we Czeskij Republice, siedziba karlowarskigo kreju a karlowarskigo krysu.
+Czeczeńskŏ gŏdka – nachŏ-dagestańskŏ gŏdka s tajli nachskich gŏdek użiwanŏ hlawniy bez Czeczenōw. Użiwanŏ je we Czeczeniyje, Dagestōniy, Inguszecyje, Stawropolskim Kraju we Rusyje. Gŏdka je ôficyjnŏ we Czeczeniyje a Dagestōniy. We ynglickej gŏdce: Czeczeńskŏ gŏdka na Ethnologue
+Malkorb – wihajster zakuodany na sznupa zwiyrzyńcio (nojczyńści psa) coby niymożebne bōuo harńjyńcie czowieka abo inkszygo zwiyrza. Nojczyńści spawiōny we patrōnie metalowych abo skōrkowych gitrōw, s przerwōma miyndzy pryntōma abo paskōma coby zwiyrzy mōguo dychać. W niykerych zortach malkorbōw ôtwarcie bez zwiyrza sznupy ōniymożliwio gōrt ze skōry abo mocnygo sztofu, krymplujōncy sznupa takym knifym co ale dowo możebnoś dychanio a fuczynio. Zakuodaniy malkorba moge być nakozane zakōnym, lo bajszpila we Polsce ôbowiōnzuje uōne we publiczny kōmōnikacyji.
+Geografijo (gr. "Γεωγραφία", "γῆ" "geos" – "ziymia" i "γράφω grapho" – "pisza") – nauka ô zrōżnicowaniu powiyrzchni Ziymii, a działalności i ajnflusie ludzi na ja i na środowisko przirōdnicze. Za autōra miana "geografijo" uznowo sie greckigo matymatyka, astrōnoma a filozofa - Eratostenesa s Cyreny. Zorty geografii. Geografijo je naukōm, kero mo dwa kerunki badań (tzw. dualism): Geografijo fizyczno - zajmuje sie bezma ino środowiskiym przirōdniczym Geografijo społeczno-ekōnōmiczno - zajmuje sie wszelkōm działalnośćōm ludzi i strukturōm życia społycznygo a gōspōdarczygo
+Tōnezyjo ("Tunis", Republika Tōnezyjsko - "Al-Dżumhurija at-Tunisija") – państwo arabske leżōnce we pōłnocnyj Africe nad Morzym Śrōdziymnym. Graniczy s Algeryjōm a Libijōm. W lotach 1881-1956 pod protektoratym Francyje. Ôd 12 listopada 1956 roku we ÔNZ, a ôd 1 października 1958 r. człōnek Ligi Państw Arabskych. Stolicōm kraju je Tōnis, a inksze wiynksze miasta to: Safakis (Sfax), Ariana, Bizerta (Banzart), Kabis (Gabés), Susa (Sousse). Ferwaltōngowy tajlōng. Tōnezyjo tajluje sie na 24 wilajety (gubernatorstwa): Al-Kaf Al-Kasrajn Al-Mahdija Ariana Badża Bin Arus Bizerta Kabis Kafsa Dżunduba Kairuan Kibili Manuba Madanin Monastir Nabul Safakis Sidi Bu Zajd Siljana Susa Tatawin Tauzar Tōnis Zaghwan
+Uobwōd kaliningradzki (rus.: "Калининградская область") to je tajla Rusyje, kero mo sztatus ôbwodu. Je uōna ynklawōm ôdtajlowanōm ôd reszty kraju bez terytoryjōm Litwy a Biołorusi. Granica mo ze Litwōm a Polskōm. Zajmuje 15 096 km² placu a zamiyszkuje we ni 945 000 ludzi. Stolicōm je Kaliningrad.
+Hakenkrojc, (we szrajbōnku dewanagari स्वस्तिक co idzie transliterować jako "svastika") to je we ksztołcie krziża kery mo "połomane" ramiōna ô ece 90°. Sanskrycke miano ôznaczo "przinoszōncy szczyńście". Hakenkrojc pochodzi wierza ze Indyji, kaj bōł używany jako talizmōn, nale je znōmy we roztumajtych kulturach na cołkim świecie ôd starożytności. Ramiōna hakenkrojca mogōm być złomane na prawo abo lewo strōna. Hekenkrojc ze ramionōma złomanymi prawo je symbolym ruchu słōńca na niebie (tak kej go idzie zoberzeć ze pōłnocnyj pōłkule), a je simbolym mocy słōńca a fojyry. Hakenkrojc ze ramionōma złomanymi we lewo to je znok ćmoka a magije, a je uōn ymblyjmōm bōgini Kali. Simbol hakenkrojca przijōł we państwowyj symbolice III Rajch, kaj hakenkrojc bōł na fanie a we godle (trzimany we szpōnach ôd adlera wiyniec ze liśćōw dōmbu ze hakenkrojcym). Skiż tygo używaniy hakenkrojca we wzorze podanym na nazistowski je zakozane ôd prawa niykerych państwōw, we tym Miymcōw. Terozki hakenkrojc je używany ôd niykerych rodzimowiercōw jako simbol Swaroga a Perōna, je uōn tyż na fanie Kuna Yala a we rodowym wapynie polskigo rodu Boreyko. Thomas Wilson, "The Swastica" (1894): I tajla 242 zajty a II tajla 171 zajtōw (uoba tōmy we formacie PDF a we angelskij godce)
+Lays – marka czipsōw kartoflanych produkowanych bez Frito-Lay (terozki tajla PepsiCo). Historia. Produkcyjo czipsōw tyj marki sztartnōł we 1932 roku Herman W. Lay, kery we 1938 roku po przejynciu Barrett Food Company utworzōł H.W. Lay & Company. We czasie II wojny światowyj spożycie czipsōw znocznie wzrosło (we dużyj miyrze skiż racionowanio cukru i szekulady) a firma Hermana Laya stoła sie znaczōncym producyntym na rynku. Po wojniy Lay zautōmatyzowoł produkcyjo, a tyż sztartnōł wspōłpraca ze Charlesym Elmerym Doolinym, właścicielym The Frito Company, kerōm Lay przejōn we 1961 roku, dwa lata po śmierci Doolina, tworzōnc we ten sposōb firma Frito-Lay. Sztyry lata niyskorzij firma skuplowoła sie ze Pepsi Cola Company, tworzōnc PepsiCo. Marka Lays gibko stoła sie jydnom ze nojbarzi rozpoznowanych marek czipsōw, podaniy na Frito-Lay, kery na kōniec lat 60. stoł sie wiodōncym światowym producyntym maszketōw i pozostoje nim do dziś. We niykerych krejach marka Lays wystympuje pōd inkszym mianym, ntp. we Wielgij Brytaniji kej Walkers, a we Brazyliji – Elma Chips.
+Bauerstwo – jydna ze tajli gospodarki, keryj głōwnym zadaniym je dostarczaniy jodła. Bauerstwo uzyskuje produkty ze zielinōw a gadziny bez uprawianiy roli, zielinōw a chowaniy a hodowla zwierzōnt. Piyrszo uprawa roli rozpoczła sie uōngyfer 8000 r. p. n. e. na Bliskym Wschodzie.
+Uostrawa (czes.: "Ostrava", pol.: "Ostrawa", miym.: "Ostrau") to je miasto we Czeskij Republice, we Morawsko-Ślōnskim Kraju, kerygo je stolicōm. Je rozlygowane na granicy Cieszyńskigo Ślōnska (wschōd) , Upawskigo Ślōnska (zachōd) a Morawy (połednie), wele ujści do Ôdry trzech rzyk: Ôpawy, Ôstrawicy a Lucyny. Miasto leżi przi pōłnocnym wejściu Morawskij Bramu. We Ôstrawie je tyż fusbalklub - Baník Ostrava, kery gro we 1. Gambrinus Lidze. Ślōnsk Česki Gōrny Ślōnsk
+Strategijŏ realnego czasu – zorta strategije kerŏ pokŏzała sie piyrszy rŏz we szpilu Dune II. Zorta cechuje sie brachym tur a tym iże wszyjsko sie fōnguje we tym samym czasie.
+Taganrog (rus. "Таганрог") – miasto we Rusyji, we rostowskim ôbwodzie, hawyna nade Azowskim Morzym. Założōne we 1698 ôd Pyjtra I Wielgigo, miejske prowa ôd 1775. Bōł sam rodzōny ruski pisorz a dichter Anton Czechow.
+Czechowice-Dziydzice (pol. "Czechowice-Dziedzice", miym. "Czechowitz-Dzieditz, Czechowitz-Dziedzitz") – miasto we połedniowyj Polsce, na Gōrnym Ślōnsku, we ślōnskim wojywōdztwie, we bielskim krysie, siydziba władz gminu Czechowice-Dziydzice. Położōne we Postrzodkowyj Ojropie, we bielskij aglomeracyji. Miasto powstoło we 1951 (de facto we 1941) pod mianym "Czechowice" (do 1958) z połōnczyniŏ wsi Czechowice i wsi Dziydzice. Geografijŏ. Miasto leży we połedniowo-weschodnij tajli Gōrnego Ślōnska, na Cieszyńskim Ślōnsku. Ludność. Piramida wieku miyszkańcōw. Piramida wieku miyszkańcōw Czechowic-Dziydzic we 2019 roku:
+Dhaka (beng. "ধাক" [Dhākā], ang. "Dacca") – stolica a nojsrogsze miasto we Bangladeszu. Je rozlygowano we delcie Gangesa a Brahmaputry. Industryjo włōkyńniczo, spożywczo a metalurgiczno. Srogi ôstrzodek handlu produktōma bauerskimi - tyjym, baumwolōm, riżym a jutōm. Becyrk Dhaki je tyż znōmy s rynczniy a tradycyjniy uōnaczōnych zachōw s juty. Miasto znōme już kole 1000 roku, we 1765 przelozło pode władza Wielgij Brytanije, we lotach 1947 - 1971 bōło stolicōm Wschodnigo Pakistanu, niyskorzi niypodlygłygo Bangladeszu.
+Kazachsko godka, atoli je zapisowano cyrylicōm, mo sie we szrajbōnku tyż, jeli chodzi ô łaciński alfabet. Pōniży sōm ôddowania tyj godki bez łacinka, kej i tzw. kaznowica, eli rusyjski alfabet przistosowany lo kazachskigo. Bajszpil tekstu. Kej bajszpil wźōno hymn Kazachstanu: Dokōmynt ô transliteracyje kazachskigo ALA-LC sztandardy transliteracyje Informacyje ô QazAqparat kz.kub.kz Казахский язык в Интернете. Kaznowica "Transliterate kazakh text" - automatyczne norzyńdziy
+Wiyrch (pol. "Wierzch", miym. "Deutsch Müllmen") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we prudnickim krysie, we gminie Gogōwek. We 2011 roku wieś miała 425 miyszkańcōw.
+Gynstoś (prawo masa) – masa miarki ôbiyntoście. Miarka gynstoście we Zistymie SI to kilo na kubičny myjter formula_1 Gynstoś jydnorodny substancyje idzie wyrachować podug mustra: formula_2 Kaj: "m" - masa materyje "V" - ôbiyntoś materyje Gynstoś materyje. Gynstoś materyje we (kg/m³) we 20°C Gynstoś ciyčōw. Gynstoś ciyčōw we (kg/m³) we 22 °C acetōn – 790 alkohol etylowy – 790 alkohol metylowy – 790 benzen – 880 bynzyna – 700 eter etylowy – 716 krew ludzko – 1050 kwos azotowy – 1410 kwos ôctowy – 1050 kwos siarkowy – 1840 kwos solny – 1190 mlyko – 1030 nafta – 810 oliwa – 920 yjla rycynowo – 950 żywe strzybło – 13546 toluyn – 870 woda – 998 Gynstość gazōw. Gynstość gazōw we (kg/m³) we 20 °C acetylyn – 1,16 amoniak – 0,76 argōn – 1,780 azot – 1,25 butan – 2,703 chlor – 3,21 chlorowodōr – 1,64 deuter – 0,188 Dwutlynek azotu – 2,05 Dwutlynek siarki – 2,83 Dwutlynek wōngla – 1,96 etan – 1,32 fluor – 1,69 hel – 0,178 metan – 0,71 luft – 1,29 propan – 2,019 siarkowodōr – 1,529 tlyn – 1,43 tlynek wōngla – 1,25 wodōr – 0,08989
+Castro Verde - gmin we Portugaliji, we dystrykcie Beja, we regijōnie Alentejo. Mo 569,44 km² wiyrchu a podug danych ze 2011 roku pōmiyszkiwało sam 7276 ludzi. We skłod gminu krōm uōnygo siedziby, Castro Verde, wlazujōm tyż Casével, Entradas, Santa Bárbara de Padrões a São Marcos da Ataboeira.
+Umbrtka – czesko muzyczno skupina wykōnujōnco blekmetal, zołożōno we 1999 roku. Zašpinit slunce (2000) Dělnický a bezdomovecký šedý metal (2001) Kladivo pracuje na 110% (2001) Kovostroj plzeňských pánō práce (2001) Hymny šedé síly (2002) Ozvěny špíny (2002, Kōmpilacyjo) Betonová opona (2002) Nad propastí dne (2003) Melša - Frank Zappa meets Darkthrone (2003, kōmpilacyjo) The Hand of Nothighness (2003, dymo ze 1999 roku) Paměti špinavé lávky (2004) Lití podzimního asfaltu (2005) Páně & Uhelná pánev (2008, 2xCD Metal Swamp) Úplná demontáž lidstva (2009) Kovovy háj (2010) IVO (2010) Jaro nevidět (EP, "digital download", 2011) Spočinutí (2011) Morbivod (Ondřej Klášterka) – basowo gitara, śpiyw, gitara, perkusyjo Strastinen - basgitara, śpiyw, gitara Karl - basgitara, śpiyw Well - basgitara, śpiyw, fortepian
+Freddie Mercury, po prowdzie Farrokh Bulsara (rodz. 5 września 1946 we Stone Town na Zanzibarze, um. 24 listopada 1991 we Lōndōnie) – rokowy śpiywok a autōr tekstōw, głowno postać brytyjskij skupiny Queen. Powożany za jydnygo ze nojbarzi popularnych śpiywokōw popularnyj muzyki we gyszichcie, autor m. in. szlagrōw "Bohemian Rhapsody", "We Are the Champions", "Somebody to Love", "Killer Queen" abo "Crazy Little Thing Called Love". Umrził skirz AIDS. Freddie Mercury we imdb
+Helena Vondráčková (rodz. 24 czyrwca 1947, Praga) je popularno česko aktorka, śpiywoczka a telewizyjno prezynterka. Swoja kariera napōczōna we 1964. Uōnyj lajerzroty to sōm pop, rock, blues a rock. Groła we 5 filmach a jednym serialu. Przedała ōng. 150 miljōnōw płytōw. Zaśpiywała 725 śpiywkōw. Ôficjalno neczajta Heleny Vondráčkovyj
+Skansyn to je muzeum na swobodnym lufcie. Ônego auftrag to prezyntowanie chopskij kultury danego regiōnu abo tyż ekspozycyjŏ zabytkowych ôbiektōw (archeologicznych, budowlanych, etnograficznych).
+Dymōn (gr.: "δαίμων", "daimon" - dosłowniy: "tyn, kery co roztajlowuje" abo "tyn, kery coś przitajlowuje", tyż: "nadprzirodzōno potynga", "dola"; łać. "daemon") – stworzynia wystympujōnce we mocy ludowych wierzyńōw, mitologijach a religijach, kere zajmujōm pozycyjo postrzednio miyndzy bogōma a ludźōma, miyndzy sferōm ziymskōm - ludzkōm, matyrialnōm - a sferōm boskōm, czysto duchowōm; istoty ô cechach na pōł ludzkich, na pōł boskich; nojczyńści sōm to niyprzijazne czowiekowi duchy, zwiōnzane za piyrsze ze pojynciym niyczystości sakralnyj.
+13 marca - powstoła kōnstytucyjo we Syryji 23 marca - Jerzy Dudek, fusbalok, na pozycyji tormana, gro we polskij reprezentacyji 2 wrzyśnia - John Ronald Reuel Tolkien, angelski pisorz a filolog 11 wrzyśnia - Salvador Allende, chilijski polityker Wielganoc: 22 kwietnia Boże Cioło: 21 czyrwca
+Aleksander Ludwik Doba (rodz. 9 września 1946 we Swarzyndzu, um. 22 lutygo 2021 na Kilimandżaro) - polski rajzynder, kajakorz. Przepłynōn kajakym Bałtycke Morze a jeździoro Bajkał.
+John Major (rodz. 29 marca 1943 we Carshalton (Wielgi Lōndyn)) - brytyjski politiker, lider Conservative Party, prymier Wielgij Brytaniji we latach 1990-1997. Biografijo na neczajcie Downing Street
+Papiōr to je cieńki a plaskaty matyrioł kery je wytwarzany bez sprasowaniy włōken ze zielinōw, bezładniy pometlanych. Nojczyńści używo sie włōknōw ze celulozy - pulpy drzewiannyj abo baumwole. Do włōknōw dodowo sie wypołniacze a substancyje klejōnce a barwiōnce. Papiōr je formowany na arkusze abo faborki. Stosuje sie go nojczyńścij kej piśmiynny matyrioł abo na ôpakowania, tytki a inksze. Papiōr we formie podanyj na teroźnio używany bōł we Chinach we II stoleciu n.e.
+Menands - wieś we USA, we sztace Nowy Jork, we hrabstwie Albany. Je rozlygowano we granicach miasta Colonie. Mo 9 km² wiyrchu a podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwało sam 3990 ludzi.
+Hans Christian Andersen (rodz. 2 kwietnia 1805 we Odense, um. 4 siyrpnia 1875 we Rolighed kole Kopynhagi) – duński pisoř a poeta, nojbaři znōny kej autor berōw a bojań. We 1819 wyjechou do Kopenhagi, kaj miou zamiar ôstać aktorym. Dostou sie do šule baletowyj, niyskoři prōbowou tyž dostanio jakij role we tyjatře, nale ôdciepniynto jygo kandydatura. Wōunčas začōn škryflać štuki tyjatralne. Ōune tyž mu nojčyńścij ôdciepywano, skiž felernyj ôrtōgrafije, gramatyki i inkšych felerōw godkowych. Piyršo jygo štuka, kero wystawiōno we 1829, to "Kiærlighed paa Nicolaj Taarn" ("Pšojyniy na Wiežy Mikouaja"). We 1822 erbnyu stypendjum ôd krōla, bez cōž mōg kōntynuować nauka. Pisaniy lo bajtli s anfanga traktowou kej ubočne zdřuduo dochodu. Nale som godou, co niy sōm to ino powiarki a bery lo bajtli, a "lo bajtli je pudyuko, a dozdřaue ludzie majōm poradzić ôbejzdřeć co je we jygo wnyntřu". Niy připuščou, aže gynau skuli berōw ôstaniy suawny. Piyršy jeich zbiōr wydou we 1835, a dwa nostympne we 1836 a 1837. Jygo powiarki a bery bōuy tuplikowane a tumačōne na wiyncy kej 80 godek. "Den grimme Ælling" (Řodno mouo kačka) "Tommelise" (Calinečka) "Den lille Pige med Svovlstikkerne" (Dziouška ze štrajcheclami) "Den standhaftige Tinsoldat" (Dzielny wojok s ouowiu) "Sneedronningen. Et Eventyr i syv Historier" (Krōlowo Śnyga) "Keiserens nye Klæder" (Nowe ôblyčynia Cysořa) Artikel ô Andersenie (we polskij godce)
+Pétanque (IPA [pe.tɑ̃ːk]) (szpil we bule/boule, szpil we kugle, petanka) – zorta gry we kugle, szport ze Francyji kaj je fest popularno gro zespołowo lo szpasu abo lo rywalizacyje. Pochodzyniy petanque je rzimskie. Downij groli we nia soldaty we Starożytnym Rzimie i tam kaj bōło Rzimske Imperyjōm. Terozki szpilajōm we nia bajtle i starziki, baby i chopy, nale chopy dōminujōm. Petanque je popularno na połedniu: we Połedniowyj Fracyji i Połedniowyj Ojropie we becyrku Strzrōdziymnygo Morza - we Italyji, Mōnako a Szpaniji. Szpilajōm we nia tyż we Miymcach, Belgije, Szwajcaryji a Szwecyji a na inkszych kōntynyntach - we Azyje (Tajlandyjo) i we Africe (Madagaskar, Tōnezyjo, Algeryjo, Synegal). Regle. Wystympujōm roztomajte zorty i regle gry we kugle: kugle ze Lyonu, kugle ze Prowansyji, bocce (ze Italiji). Gro sie wszyjske uōne na zawartych a rōwnych terynach bez trowy. Sōm tyż kugle - bowls - we Wielgij Brytańji kaj wszyjsko uōnaczōm na trowie, szpilplac tyż. Szpilplac, bale i cyl Szpilplac do petanque niy moge mieć mynij kej 4 myjtry szyrzki a 15 myjtrōw dugości. Używo sie żeloznych balōw (kugli) ze luftym we postrzodku. Gro spolygo na ciepaniu balami rynkōm do cylu, kerym je mało (30 mm), drzewianno bal mianowano wieprzkem - (pol.) "świnka", (fr.) "cochonet." Idzie tyż ściepować kugle przeciwnika (albo przeciwnygo manszaftu) co by nasze bōły bliżyj wieprzka. Szpil Nojprzōd szpilery (manszafty) losujōm kery zaczyno, Uōn szpiler (manszaft), kery zaczyno, rysuje ôkrōng, kerygo szyrzka mo 35 - 50 centymyjtrōw, ciepie uōn wieprzka (6 a 10 myjtrōw) a piyrszy bal, Niyskorzi ciepie drugi (uoba używajōm tyn sōm ôkrōng i ciepiom ze niygo), Kerygo bal je bliżyj wieprzka tyn niy musi ciepać, Jak tyn co uōnygo bal bōł dalij, ciepnie lepij ôde drugigo, ciepie tyn drugi (wprzōd moge używoć myjtermas coby zbadać na zicher). Pōnkty Pōnkty ze taki tajli moge erbnōńć ino jedyn. Kożdo nostympno tajla zaczyno uōn szpiler (manszaft), kery przōd erbnōł pōnkty. Nostympno tajla gro sie we drugo strona (roz we jedno, roz we drugo) Szpil mo tela tajli wiela trza, aże jedyn szpiler niy bydzie mioł ôkryślōnyj wielości punktōw. Zwyciynzcōm je tyn szpiler (manszaft), kery we cołkim szpilu zdobydzie 13 pōnktōw (albo 15 ). Uodrōżnio sie trzi roztomajte szpile: single (fr.) "tête-à-tête" - jedyn na drugiego, kożdy mo 3 bale; dublety - dwa manszafty ze dwoma szpilerami, kaj kożdy szpiler mo trzi bale; triplety - dwa manszafty ze trzima szpilerami, kaj kożdy szpiler mo dwa bale. Petanque na Ślōnsku. Sum roztomajte ślōnskie ôrganizacyje petanque: Sekcja Petanque przy Miejskim Ośrodku Sportu i Rekreacji w Piekarach Śląskich Sekcja Petanque przy Stowarzyszeniu Domu Miasta Saint-Etienne w Katowicach - je sekcjo we stowarziszeniu, szpilo we Polskij Federacyji Petanque. Uōnyj anfang bōł we 2009. We 2009 zdobōła titel majstra trzecij ligi. We 2011 zdobōła titel wicemajstra drugij ligi i wlozła do piyrszyj ligi PFP. Terozki (2016) je we trzecij lidze. Śląski Klub Petanque "Carbon" Katowice je klubym, wiinkszo nale szpilo we polskij drugij lidze Polskij Federacyji Petanque - Uōnygo anfang bōł we 2012. Klub Sportowo-Rekreacyjny "Amicus-Giszowiec" kery mo plac przi grubie "Murcki-Staszic". We "Amicusie" grajōm tyż we szkata. Klub Sportowy Petanque "Stal" Chorzōw - je ferajnym zwykłem, bez to niy je we Federacyji a niy szpilo we lidze. Uōnygo anfang bōł we 2011. Swoj plac mo kaj Chorzowskie Stowarzyszenie Pomocy "Serce". Stowarziszenie szpilerów we Siemianowicy, kere majo swoj szpilplac na Bytkowie ŚKP "Carbon" Katowice Sekcja Petanque w Katowicach Polsko Federacyjo Petanque Boulistenaute.com
+FreeDOS – swobodno ôperacyjno systyma richtig kōmpatybilno s MS-DOSym na kōmpōtry kōmpatybilne s IBM-PC. FreeDOS noleży do familije systym DOS. Uōnyj kernel udostympnio gōwnie dostymp na twordy dysk (HDD) a ku systymy plikōw. Systyma ta niyuobsahuje GUI (nale użycie GUI je możebne, bez OpenGEM).
+Proximus S.A. – ślōnsko informatyczno firma, ze zorty integratorōw IT, szpecjalizuje sie we kōmpleksowych rozjōnzaniach lo informatycznych firmōw: produkcyjnych, ynergetycznych, gazownictwa, firm ôd waserlajtōngōw a hajcowanio. Firma dzioło we Polsce, a strzodkowo-wschodnij Ojropie. Głōwnym ôbszorem dziołania firmy sōm kōnsultingowe usugi, budowa a modernizacyjo srogich informatycznych systymōw, zarzōndzanie zakupem ynergiji, zarzōndzanie strzodowiskem IT, wdrożanie rozwiōnzańōw ôpartych ô nowe technologije, systymy GIS a paszportyzacyjo, rozwiōnzania do zabezpiyczania danych, audyty, serwisowe cyntrōm, serwis systemowyj infrasztruktury a sprzyntowy werkcojg kery wspiyro zarzōndzaniy firmōma. Podug raportu TOP 200 za 2009 rok, ôpublikowanygo we czyrwcu 2010 roku Proximus S.A. bōł 11 postrzōd firmōw kere mioły nojsrogsze przichody s obsługi sektora utilities 12 postrzōd informatycznych firmōw ô nojsrogszym wzroście przichodōw we rokach 2008-2009 Za wdrożynia kere sie zakōńczōły sukcesym we latach 2008-2009 , firma Oracle prziznoła firmie Proximus titel partnera roku 2010 Oracle we kategoryji Integrator Systemōw. Proximus ôstoł tyż wyrużńōny za nojlepsze wyniki przedowanio systymu Impuls we 2008 roku. Proximus S.A. robi s takimi firmōma kej BPSC, Cisco, Citrix Systems, Consorg, Transition Technologies, HP, Globema, IBM, Microsoft, Oracle, SAP, Sun Microsystems, Sybase, Symantec, Xerox. Oficjalna neczajta firmy Proximus S.A.
+Ojrackŏ gŏdka – mōngolskŏ gŏdka ôficyjnŏ we Siynciyaniy a Kałmycyje (jakŏ Kałmyckŏ gŏdka). Gŏdka je użiwanŏ bez Ojratōw a Kałmykōw.
+Neufchâteau - gmin we Francyji, we regijōnie Grand Est, we departamyńcie Vosges. Mo 23,81 km² wiyrchu a podug danych ze 2014 roku pōmiyszkiwało sam 6577 ludzi. Herringen Miranda do Corvo Śmigel Neczajta Neufchâteau
+Puteaux – gmin we Francyji, we regijōnie Île-de-France, we departamyńcie Hauts-de-Seine. Mo 3,19 km² wiyrchu a podug danych ze 2012 roku pōmiyszkiwało sam 44 514 ludzi. Braga, Portugalijo Esch-sur-Alzette, Luksymburg Gan Javne, Izrael Kati, Mali Mödling, Austrijo Offenbach am Main, Miymcy Velletri, Italijo Neczajta Puteaux
+Piätteryd - miejscowość we Szwecyji, we prowincyji Småland, we ôkryngu Kronoberg, we gminie Älmhult. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 108 ludzi.
+Gōrnŏ Dōmbrōwka (pol. "Dąbrówka Górna", miym. "Dombrowka") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we krapkowskim krysie, we gminie Krapkowice. We 2011 roku wieś miała 870 miyszka��cōw.
+Kazachsko godka (kaz. "Қазақ тілі") to urzyndowo godka Republiki Kazachstanu, atoli używano tyż we Rusyje, Uzbekistanie, Chinach, Mōngolije a ôd kazachskij djaspory na cołkym świecie. Wielość godajōncych we ni je rechnowano na 12 milijōnōw.
+Patrick Swayze (rodz. 18 siyrpnia 1952 we Houston, um. 14 września 2009 we Los Angeles) – amerikański szauszpiler, taniecznik, śpiywok a choreograf. Nojbarzi znōmy ze filmu Dirty Dancing, we kerym groł insztruktora tańcowanio. Biogram we bazie nndb
+Aa – piyrszo buchsztaba polskigo abecadła, ślōnskigo a wszyjskich inkszych wywodzōncych sie ze łacińskigo abecadła.
+Pseudōnim (ze gr. ψευδώνυμος "pseudonymos", dosł. pod fałesznym mianym) to je indywidualne miano danyj ôsoby, inksze aniżeli jeji ôficjalne miano i nazwisko. Pseudōnim je pasowany porzōnd przi ôsobliwych przileżytościach we roztōmajtych cylach: dlŏ skryciŏ swojich ôficjalnych personaliōw, ku cylu snadniyjszego spamiyntaniŏ danyj ôsoby, dlŏ podsztrychowaniŏ jakichś znakōw ôsobowych eli wyglōndu danyj ôsoby. Pseudōnim może ôstać nadany danyj ôsobie bez grupã, postrzōd keryj je ôn używany, abo bez samego siebie. Szkryft pseudōnimōw. Do ôznaczaniŏ pseudōnimōw we piśmie może sużyć cudzysłōw, jednak, co prawe, niy przinŏleży go ôwdy łōnczyć ze przimōm tego wyrazu, tedy szkryft "Stefan Rowecki pseud. „Grot”" je felerny. Drugdy pseudōnim stŏwŏ sie na tela wszeôbecnie znany, iże zrasta sie z mianym, i tedy możliwy je tyż szkryft z sworōm: "Stefan Grot-Rowecki". Ôstane nŏleżne formy to "Stefan Rowecki „Grot”" i "Stefan Rowecki, pseud. Grot".
+Strzednie Storocza (tyż Strzednie Stolecia, Strzednie Wieki) je ôkres gyszichty Wschodnij Cywilizacyje ôkryślōny miyndzy V a XV stoleciym. Jejich anfang sie rozlygowuje zauobycz we roku 476 do kupy ze Upodkym Rzimiskigo Imperyjōm a jejich szlus sie datuje na 1492, kej to Krzisztof Kolōmb ôddeknył Amerika. Tyż sie niykej miast tygo biere 1453, skuli tygo, co we tym roku do kupy bōły trzi wożne wydarzynia - Upodek Bizantyjskigo Imperyjōm, wynokwiyniy durku (Gutenbergowa Biblijo) a kōniec stoletnij wojny.
+Państwa świata podle populacyje – wykŏz przedstawia państwa świata uszeregowane podle liczby jejich ludności. wykŏz państw świata podle wiyrchnie
+Catalogue of Life (ze "katalog żywobycio") to je dostympno we internecu baza danych wszyjskich znanych gatōnkōw zwiyrzōnt, flancōw, grzibōw a mikrouorganizmōw. Bōła stworzōno we 2001 roku we partnyrstwie miyndzy Species 2000 a Integrated Taxonomic Information System. Katalog je używany ôd naukowcōw, rechtorōw a decydyntōw. Z poczōntku zakłodano, iże program skōńczy sie we 2011 roku, je uōn ale durch folowany. Nojnowszo edycyjo bōła ôpublikowano we 2019 a mo 1 837 565 gatōnkōw, ôpisanych we 172 taksōnōmicznych bazach danych, co sōm kludzōne ôd wyszpecjalizowanych insztitucyjōw na cołkim świecie.
+Myrta – zorta zielinōw ze familije myrtowatych. Mo uōna podug roztomajtych klasyfikacyjōw jedyn abo dwa gatōnki. We tajlōngu ze dwōma gatōnkōma wyrōżnio sie ajnfachowo myrta ("Myrtus communis") a saharyjsko myrta ("M. nivellei"). Myrta niy je zjodliwo. Je używano jako prziuozdobno zielina, na strōmy bonsai, a do strojynio grōmnicōw a bajtlowych ôbleczyńōw, kere idōm ku piyrszyj kōmōnije.
+Flipsyde je amerikańsko muzyczno skupina, kero gro muzyka ze zorty hip-hop, rok a hardcore rap. Założōno we 2005 roku we Oakland we Kaliforniji. Chantelle Paige Steve Knight Dave Lopez Jinho "Piper" Fereira DJ D-Sharp 2005 "We The People" 2009 "State Of Survival" 2005 "Someday" 2005 "Spun" 2006 "Happy Birthday" (feat. Piper) 2006 "Trumpets (Never Be The Same Again)" 2006 "Angel" 2008 "Champion" 2008 "Toss It Up" (feat. Akon) 2009 "When It Was Good" 2009 "A Change" Neczajta skupiny
+Duet – kōmpozycyjo przeznaczōno lo dwōch śpiywakōw abo utwōr muzyczny na dwa głosy wokalne, bydōncy samodzielnym dziełem abo tajlōm jednyj ze wielgich form muzycznych: ôpery, ôperetki, kantaty, ôratorium. Duety wokalne czynsto majōm charakter pedagogiczny, wōnczas wystynpujōm pod łacińskōm mianōm "bicinium". Potocznie, felernie używo sie ôkreślynio "duet" (np. duet fortepianowy, duet gitarowy) lo dwuuosobowyj instrumentalnyj skupiny, we kerej żodyn ze insztrumyntōw niy połni funkcyji akompaniujōncyj. Tako skupina mo miano "duo". Tyż trziuosobowe skłody majōm inaksze ôkreślynia (tercet – śpiywajōncy, trio – instrumentalne). Ôd kwartetu wzwyż niy ma rozrōżniynio, ôkreślynie dotyczy jednako sztyrech śpiywokōw kej sztyrech insztrumyntalistōw.
+Wielge Przidrōże (pol. "Przydroże Wielkie", miym. "Groß Schnellendorf") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Fyrlōnd. We 2011 roku wieś miała 149 miyszkańcōw.
+Ho Chi Minh ("Thành phố Hồ Chí Minh", downi Sajgon, "Sài Gòn") – miasto we Wietnamie, stolica prowincyji Đông Nam Bộ a morsko hawyna nad Chińskim Morzym (Pokojny Ôcean). Głōwny ôstrzodek industryje, nauki a kultury na Wietnamu. Miasto założōno we 1698.
+Fiallavatn (IPA: [ˈfiadlavatn]) je druge pod wzglyndym wielgości jezioro Faerskich Wyspōw (po Sørvágsvatn). Jygo wiyrch je 1.02 km². Miano tygo jeziora sie wziyno ôd faerskij godki a ôznoczo "Jezioro we Gōrach". Je uōno rozlygowane we pōłnocnyj tajli wyspy Vágar, na terynie dwōch gminōw: Miðvágs a Sørvágs. Teryn nauobkoło Fiallavatn to je jedyn ze poru rezerwatōw Faerskich Wyspōw. Do jeziora niy do sie dojechać żodnōm drogōm. Je yno do nigo leśno cesta.
+.af je to internetowŏ dōmyna, kerŏ je zrobiōno dlō internetowych zajtōw ze Afganistanu.
+Piracko fana (we angelskij godce "Jolly Roger") to je fana używano ôd piratōw, kero przedstawio zauobycz na czornym tle bioło trupio czaszka a dwa skrziżowane gnaty. Bōła używano ôd kōńca XV stolecio, nojpiyrw bōły uōne czyrwiōne (jak krew), niyskorzi czorne. Trefiało sie aże na fanie bōły inksze symbole - kościotrupy, djobły, miecze, klepsydra a t.p. Cwek używanio uōnych simbolōw bōł taki, coby wystraszyć przeciwnika a ôdybrać uōnymu chyńci do stowianio ôporu.
+Racibōrz (, , śl-miym. "Rattebor", "Rottwer") – to je miasto we Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie, siydziba władz raciborskigo krysu, stolica Ojroregiōnu Silesia. Położōne we Postrzodkowyj Ojropie, na Ślōnskij Nizinie, nad rzykōm Ôdrōm. Podle danych na 31 grudnia 2019 miasto miało 54 739 pōmiyszkiwŏczōw, co przi wiyrchni 75,01 km² dŏwŏ tyngość zaludniyniŏ 729 ôs./km². Geografijŏ. Miasto leży we połedniowyj tajli Gōrnego Ślōnska, we połedniowo-weschodnij tajli Ślōnskij Niziny. Racibōrz je rozlygowany przi pograniczu prudnickigo, glywickigo a laszskigo dialektu ślōnskij gŏdki. Bez administracyjne granice miasta przepływŏ rzyka Ôdra a strugi Kamyniŏk, Plinc, Lyngōń i Nyndza. Historyjŏ. Podŏwŏ sie, iże zidlōng "Budorgis" ze karty ôd Claudiusa Ptolemaeusa może być Raciborzym. "Budorgis" ôstała ôdwzorowana na antycznyj karcie ôd Claudiusa Ptolemaeusa ze lŏt 142–147 naszyj ery. Ô tym, iże plac tyn mōg być Raciborzym, informuje kōmpyndium „Hazlitt” (1850) abo „Lexicon Universale” (1698) jak tyż wynikŏ to ze rozlygowaniŏ postrzōd inkszych zidyntyfikowanych placōw Ślōnska. Trza jednak krytycznie zauważyć, iże pisŏrze tamtych lŏt chutnie dorabiali miastōm a nacyjōm antyczne rodowody. Grōd raciborski istnioł co nojmynij już ôd 11. stoleciŏ. Prziwileje miasta Racibōrz dostoł we 1217 na flamandzkim prawie. 17 czyrwnia 1299 raciborski princ Przemysław nadoł Raciborzowi prziwileje miasta podle magdeburskiego prawa, podle kerych miasto przejōnło ôd princa mocka ônego uprawniyń. We 18. stoleciu Racibōrz podlygoł inspekcyje dŏwkowyj we Prudniku. Po wrŏcłōwskim pokoju (1742), miasto społym ze cołkim Ślōnskym znŏdło sie we granicach Prus. We 1846 miasto dostało piyrsze połōnczynie banowe ze Kandzierzinym, a we 1847 ze Berlinym a Wiedziyniym. W czasie drugij wojny światowyj w mieście funkcjōniyrowały ôbozy przimusowyj roboty a robocze ôddzioły wojynnych zebranych. We 1945 roku, po zajyńciu Prudnika ôd wojsk sowieckich, prziwiyziōne sam bōły przimusowe polske wysiedlyńce ze terynōw anektowanych ôd SSSR. Gorŏle broły czynny udzioł we rewitalizacyji tego placu. 21 czyrwnia 2001 Racibōrz ôstoł piyrszym miastym w Polsce i Ojropie, co dostało certyfikat ISO 14001, co wkludziyło we gminie Systym Zarzōndzaniŏ Środowiskowego. Ludność. Liczba ludności Raciborza na przestrzyństwach lŏt: Jan Wyglenda (nar. 1894 w Brzyźnicy kole Raciborza, um. 1973 w Rybniku) – działŏcz absztimōngowy, uczestnik ślōnskich aufsztandōw Marek Plura (nar. 1970 w Raciborzu) – politiker Ôficjalnŏ zajta ôd Raciborza
+Turniyr kandydatōw – szachowy turniyr, co go ôrganizowała Miyndzynorodowo Szachowo Federacyjo (FIDE). Miała uōna na cylu wyłōnić pretyndynta do titla majstra świata we szachach 2023. Turniyr zaczōn sie 16. czyrwnia, trwoł do 5. lipnia 2022. we Madridzie. Wygroł go ruski szachista, co gro pod fanōm FIDE Jan Niepomniaszczi. Uczestniki. We turniyrze pretyndyntōw brało udzioł 8 szachistōw:
+Internecowy serial – zorta serialu, kery je dystrybuowanego za pōmocōm internecu. Produkcyje take sōm dostympne m.in. na YouTubie a Newgrounds, we ôpaczności do serialōw internecowych telewizyji. Czas trwaniŏ tajliku je roztōmajty dlŏ kożdyj produkcyje, podanie je z numerym tajlikōw. We ôdrōżniyniu ôd telewizyjnego serialu, czas ymisyje tajliku internecowego serialu niy dycki je stały. Seriale take tworzōne sōm tak przez amatorōw, jak a przez profesjonalistów. Przikładym takij produkcyje je amerikański internecowy miniserial "", wyprodukowany we ôpiyradle ô kōmiksy wydŏwnictwa Marvel Comics. Seriale anime rozpowszechniane we tyn knif nazywane sōm ONA.
+Ponte Vedra Beach - miejscowość ("unincorporated community") we USA, we sztacie Florida, we hrabstwie St. Johns. Na 2016 rok pōmiyszkiwało sam 29 495 ludzi. Ôstrzodek turystyki, szpasu a szportu.
+Biylsko-Biołŏ (po polsku i ôficjalnie Bielsko-Biała, po niymiecku "Bielitz-Biala" a w lokalnym dyjalekcie "Beltz-Beil", po czesku "Bílsko-Bělá") je miasto z prawami krysu we połedniowyj Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie, na Ślōnskim Pogōrzu, pod wiyrchami Małego a Ślōnskigo Beskidu, nad rzykōm Biołōm (Biołkōm) a jeji dopływami. Je siydzibōm władze biylskigo krysu, Ojroregijōnu Beskidy, rzimskokatolickigo biylsko-żywieckigo biskupstwa a wanielicko-augsburskigo cieszyńskigo biskupstwa, jak tyż głownym miastym biylskij aglōmeracyje a Biylskigo Przemysłowego Ôkryngu. Biylsko-Biołŏ formalnie powstało 1 stycznia 1951 skuplowaniym Biylska, co leży na Cieszyńskim Ślōnsku, a piyrszŏ pisanŏ zmianka ô nim pochodzi z roku 1312, z małopolskōm Biołōm, co była założōnŏ we XVI stolyciu a dostała sztatus miasta w roku 1723. W XX stolyciu była przikuplowanŏ aji raja przōdzij ôdrymbnych dziedzin: Aleksandrowice, Hałcnōw, Kamiynica, Kōmorowice, Lipnik z Lyszczynami, Mikuszowice z Ôlszōwkōm, Stare Biylsko, Stracōnka, Wŏpiynica. Ôd 1975 do 1998 Biylsko-Biołŏ było stolicōm biylskigo wojewōdztwa, kaj nŏleżoł part Cieszyńskigo Ślōnska a part zachodnij Małopolski. Biylsko-Biołŏ je administracyjnym, ekōnōmicznym, akadymickim i kulturalnym cyntrum dlŏ terynu ślōnsko-małopolskigo pograniczŏ, co je czasym potocznie mianujōm "Podbeskidzie". Je to ważny ôstrzodek industryje (przede wszyskim automobilowyj – miyndzy inkszymi fabryka Fiat Chrysler Automobiles – a dŏwnij tyż tekstylnyj), jak tyż drogowŏ a banowŏ krziżōwka. Je znaczōncym turystycznym cylym skuli wielu zabytkōw architektury (co mŏ ilustrować popularny slogan "Mały Wiedziyń") a przimyj bliskości gōr (wnōntrz granic miasta je położōnych szesnŏście gōrskich wiyrchōw). Podug danych GUS ze 31 grudnia 2021 we mieście miyszkało 168 319 ludzi (22. plac we Polsce a siōdmy na cołkim Ślōnsku). Mŏ powiyrchniã 124,51 km² a formalnie je potajlowane na trzidziści pōmocniczych jednostek gminy zmianowanych "ôsiedla".
+Modro kapusta – ôkryślyniy bazujōncygo na čerwōnyj kapusty gowiastyj jodua ślōnskigo a wielgopolskigo. Tako kapusta gotuje sie wroz ze jabkōma, cwiblym, rodzynkōma, nelkōm a kōnskym masua lebo tustego. Na Gōrnym Ślōnsku kapusta ta je we wielkij zocy - podowo sie jōm uwařōno, připrawiōno i uōmaščōno tustym ze špyrkami we niydziela na ôbiod. Wroz ś ńōm podowo sie čorne klōski i rolada.
+Siedym – naturalno nōmera rozlygowano pōmiyndzy 6 a 8, je piyrszōm nōmerōm.
+Bliski Weschōd (arab. الشرق الأوسط, hebr. המזרח התיכון, per. Xâvar-e Miyâne) to je regiōn geograficzny leżōncy na styku Azyje, Ojropy i Afryki. Geografijŏ. Ôbyjmuje ôn zaôbycz państwa położōne we połedniowo-zachodnij Azyji. Nojczyńścij do krŏjōw Bliskigo Weschodu zaliczŏ sie: Saudyjskõ Arabijõ, Bahrajn, Cypr, Egipt, Irak, Iran, Izrael z Palestynōm, Jymyn, Jordanijõ, Katar, Kuwejt, Liban, Ōman, Syryjõ, Turcyjõ i Zjednoczōne Ymiraty Arabske. W sumie zajmujōm ône wiyrchniã kol. 9,7 mln km² z wielościōm ludności wynoszōncõ 450 mln miyszkańcōw (2012). Historyjŏ. Bliski Weschōd je regiōnym , kaj snŏdź napoczły sie procesy przejściŏ ze paleolitu do neolitu. Regiōn tyn (Żyzny Pōłmiesiōnczek) je tyż kolybkōm wielgich cywilizacyji antycznych (Mezopotamijŏ, antyczny Egipt) jak tyż trzech wielgich religiji abrahamowych: judaizmu, krześcijōństwa i islamu. Bez blisko trzidzieści stoleci było to cyntrum antycznego świata. Po I wojaczce światowyj na Bliskim Weschodzie ściyrały sie gyszefty Francyje i Wielgij Brytanije, po II wojaczce zaczły stopniowo tracić swoje wpływy na rzecz Zjednoczōnych Sztatōw. Ekōnōmijŏ. Bliski Weschōd je barzo wŏżnym regiōnym ekōnōmicznym, kaj kōncyntruje sie srogŏ tajla światowego wydobyciŏ petroleju. Pōnadto krojcujōm sie sam wŏżne miyndzynŏrodowe linie kōmunikacyje flugowyj i morskij (Kanał Sueski). Emiddle East – Portal ô krŏjach Bliskigo Weschodu
+Sencelles, szp. "Sancellas") – gmin we Szpaniji, we prowincyji Baleary, we autōnōmicznyj spōlnocie Balearōw, na wyspie Mallorca. Mo 52,86 km² wiyrchu a podug danych ze 2013 roku pōmiyszkiwało sam 3234 ludzi.
+Utopek, Utoplec lebo Wasermōn – morcha wodno podug berybojek, godek, ôsprowek, powiarek, zawieřyńōw a wicōw, kero ukozuje sie we Gōrnym Ślōnsku, idyntiko s polskym Wodnikym. Ôsprowki ô Utopku sōm ôbstōnōm tajlōm ślōnskij kultury. Lyjbysraumym Utopka miały by być barzoły, barziny, rybniki, rzyki, plosa, a stawy. Podug wszyjskich ôsprowek, Utopek kwatyruje se we stawie, roz za czas weksluje pomiyszkaniy na inksze, coby go kery niy ukatrupiōł. Kożdy Utopek je zgobnikym, bywo jarny, kej niy strzimie. Kożdo powiarka mo inkszo wersyjo, co do pochodzynio Utopka. Jedno pado, choby Pōnbōczka niykere janioły suchać niy chciały, Uōni sie pogorszyli a pościepowali je ś niyba. Te janioły, kere poślatowały na ziymia, ôstały jancykrystōma, te kere do lasa - niyherskyma morchōma, a te kere do zyja a rzyki - Utopkōma. Legendy ziemi wodzisławskiej i Śląska Cieszyńskiego Utopek z Wielopola (Rybnik)
+Etiopijo (Federalno Dymokratyczno Republika Etiopije, amh.: ኢትዮጵያ, ye-Ītyōṗṗyā Fēdēralāwī Dīmōkrāsīyāwī Rīpeblīk) downij Abisynijo – państwo rozlygowane we wschodnij Africe. Ôd połednio mo granica ze Kynijōm, na zachodzie s Sudanym, na wschodzie s Dżibuti i Sōmalijōm, a na pōunocnym wschodzie s Erytryjōm.
+Minecraft – kōmputrowy survivalowy szpil ô ôdewrzōnym świecie stworzōny bez Markusa Perssona a rozwijany bez Mojang Studios. Szpil. Szpilery majōm niyôgraniczōne możebności we eksplorowaniu a modyfikowaniu świata szpilu. "Minecraft" przizwŏlŏ szpilerom na budowanie a niszczenie ôbiektōw położōnych we losowo gynerowanym świecie szpilu. Szpiler może atakyrować natrefiōne istoty, zbiyrać abo wytwŏrzać przedmioty. Je szpilym bez ôkryślōnych cwekōw, jednak barzo wŏżne je przetrwanie. Wydanie. Piyrszŏ publicznŏ testowa wersyjŏ szpilu ôstała wydanŏ 17 mŏja 2009 roku. Szpil ôstoł wydany 18 listopada 2011 roku na ôsobiste kōmputry. Potym wydano wersyje na kōnsole a platformy mobilne. Jeszcze przed ôficjalnõ wydaniym szpil zdobōł hyrskość a mocka nadgrod. Co roku ôdbywŏ sie konwent fanōw szpilu – Minecon. Sukces szpilu sprawiōł, iże zaczynto przedŏwać zwiōnzane z nim przedmioty bp. ksiōnżki, bawidła, tymatyczne klocki Lego. We latach 2015–2016 sztudio Telltale Games wydało spin-off zatytułowany "" , skłŏdajōncy sie ze pŏru tajlikōw.
+Sztetin (pol.: "Szczecin", miym. : "Stettin") – miasto we Polsce, rozlygowane we zachodniopōmorskym wojewōdztwie, nad Ôdrōm, je uōno grodzkym krysym. Terozki pōmiyszkuje sam 409 068 ludzi. Je uōno ôstrzodkym gospodarczym rygiōnu, mo morsko hawyna, stocznia a inkszo industryjo. Sztad ôstoł założōny we IX stoleciu, we X stoleciu bōł sam ôstrzodek kultu słowiańskigo, ze chramōma Trygława.
+A Marcia de Muneghu ("Marsz Mōnako") – państwowy hymn Mōnako. Ôstoł przijynty we 1848 roku. Słowa napisoł Louis Notari, a muzykã skōmpōnowoł Charles Albrecht.
+Krymsko abo Krymskotatarsko godka ("Qırım tili" abo "Qırımtatar tili") to je godka używano we Ukrajiniy bez Krymcōw (Tatarōw Krymskych). Je to godka s tureckij familije godkowyj. Â â, atoli je buchsztabōm krymskotatarskōm, mo plac poza alfabytym. Cyrylica lo krymskotatarskigo. Sōm tyż a znoki:гъ, къ, нъ ve дж.
+Ułan-Ude (rus.: Улан-Удэ, buri. : Улаан Үдэ) - stolica Buriacyje we Rusyji.
+Sharp (jap. シャープ株式会社 Shāpu Kabushiki-gaisha) – japōńsko kōmpanijo elektrōniki zołożōno we 1912, jeji głōwno siedziba je we Tokio. Na sztand 31 marca 2009 jich kapitoł zakładowy to 2,847 miljorda ¥.
+Ďačov – wieś a gmin ("obec") na Słowacyji, we preszowskim kreju, we krysie Sabinov. Mo 10,68 km² wiyrchu a podug danych ze 2013 roku pōmiyszkiwało sam 751 ludzi. Neczajta Ďačov
+Albańskŏ gŏdka – indoojropejskŏ gŏdka ôficjalnŏ we Albaniji , Kosowie a Pōłnocnyj Macedōniji. Ōngyfer 5 milijōnōw perzōnōw używŏ kożdodziynnie albańskij gŏdki.
+Lisa Gerrard (rodz. 12 kwieciynia 1961 we Melbourne) – australijsko śpiywoczka, kōmpozytorka a szauszpilerka. We 1981 ôstoła człōnkem skupiny Dead Can Dance. We 90. rokach zaczła solowo kariera. Terozki znōmo jako kōmpozytorka filmowyj muzyki. Wroz ze Hansym Zimmerym bōła nōminowano do nadgrody Ôskara za muzyka do filma Gladiator. Uōnyj chopym je Polok, Jacek Tuszewski, ze kerym mo cera Lashna. "The Mirror Pool" (1995) "Duality" (1998) (s Pieterem Bourke) "Whale Rider" (2003, soundtrack do filma ô jednakim mianiy) "Immortal Memory" (2004) (s Patrickym Cassidy) "A Thousand Roads" (2005) (s Jeffym Rona) "Ashes and Snow" (2005) (s m. in. Patrickym Cassidy, Michaelym Brookem, Nusrat Fateh Ali Khanym) "The Silver Tree" (2006) "The Best of Lisa Gerrard" (2006) "Farscape" (2008) (s Klausym Schulze) "The Black Opal" (2009) (s Michaelym Edwardsym, Patrickym Cassidy, Pieterym Bourke a Jamesym Orrym) "Departum" (2010) (s Marcello De Francisci) Neczajta Lisy Gerrard Profil we imdb
+Myślowy eksperymynt (ôd niymieckigo "Gedankenexperiment", użytygo piyrszy rŏz ôd Hansa Christiana Ørsteda) we nŏjszyrszym znaczyniu je użyciym hipotetycznygo scynariusza ku uproszczyniu spokopiyniŏ niykerych rzeczy abo zjŏwisk. Eksperymynty take przekludzŏ sie we roztōmajtych dziedzinach, ôd filozofije do fizyki, nŏjwiyncyj we przipŏdku, kej na pytaniy niy idzie znŏjś ôdpowiydzi spōmŏganyj naukowymi faktami abo przekludzyniy prōbowaniŏ je możebne teoretycznie ale niy praktycznie; btp. we twiyrdzyniu ô niyskōńczōnyj liczbie afōw teoretycznie idzie przekludzić eksperymynt z afami, praktycznie ale je to niymożebne (potrzebnŏ je niyskōńczōnŏ liczba afōw i maszin do pisaniŏ abo niyskōńczyniy moc czasu). Znōme myślowe prōbowania. Fizyka. Myślowe eksperymynty we fizyce to m.in.: Kot ôd Schrödingera (kwantowŏ mechanika) Paradoks cwilingōw (ôsobliwŏ teoryjŏ relŏtywności) Filozofijŏ. We filozofiji porzōnd stosuje sie myślowe eksperymynty: Chińskŏ izba (filozofijŏ filipa, sztucznŏ inteligyncyjŏ, kognitywistyka) Dylymat wagōnika (tyż dylymat zwrotnicy) (etyka) Dylymat heresztanta Mōzg we nŏczyniu (epistemologijŏ, filozofijŏ filipa) Paradoksy Zenona z Elei Szif ôd Tezeusza Teleportacjyjŏ (metafizyka) Paradoks kota i sznity z masłym
+Bioło Ymigracyjo to je termin polityczny, kerym sie mianuje Ruskōw, kerzi ôpuścili Rusyjo we czas rewolucyjōw we 1917 a trocha niyskorzi (1917-1922) kere sōm we ôpozycyji do kōmōnistōw. Je uōn nojczyńści używany we Francyji, Wielgij Brytaniji a Skuplowanych Stanach. We SSSR te same miano mioło negatywne kōnotacyje. Ôd kōńca lot 80. ô tyj ymigracyji zaczyno godać "piyrszo wela ymigracyje" (rus.: Эмигрант первой волны). Miano "Bioło Ymigracyjo" wziyno sie ôd tygo, co nojczyńści te ymigranty należoły abo bōły zwiōnzane s Biołōm Armijōm. Myńszo tajla noleżoła do Miynszewikōw abo do Eserowcōw, kere tyż bōły we ôpozycyji do Bolszewikōw. Na anfangu some ô sie godali "русская эмиграция" (rusko ymigracyjo) abo русская военная эмиграция (rusko wojynno ymigracyjo) a niy przyjmowali ôkrysiynio "bioło ymigracyjo". Jejich wielość podug roztōmajtych szacunkōw bōła ôd 900 tyś. do 2 miljōnōw.
+Mladá Boleslav (miym. "Jungbunzlau") – miasto we Czeskij Republice, we strzodkowoczeskim kreju, na lewym brzygu Izery. Na 2005 rok mioło 42 972 miyszkańcōw. Mo sam siedziba kōncern Škoda Auto a manszaft Škoda WRC. Dieburg Kings Lynn Pezinok Vantaa Neczajta miasta
+Ohradzany - wieś a gmin (obec) na Słowacyji, we preszowskim kreju, we krysie Humenné. Mo 11,99 km² wiyrchu a podug danych ze 2022 roku pōmiyszkowoło sam 608 ludzi.
+Blaison-Saint-Sulpice - gmin we Francyji, we regijōnie Pays de la Loire, we departamyńcie Maine-et-Loire. Mo 24,35 km² wiyrchu a podug danych ze 2018 roku pōmiyszkiwało sam 1271 ludzi. Utworzōny we 2016 roku bez skuplowanie gminōw Blaison-Gohier a Saint-Sulpice.
+Reit im Winkl – gmin we Miymcach, we landzie Bajery, we krysie Traunstein. Mo 70,99 km² wiyrchu a podug danych ze 2013 roku pōmiyszkiwało sam 2365 ludzi. Neczajta Reit im Winkl
+Warszawa (pol.: "Warszawa") – nojwiynksze miasto Polski, głowne miasto uōnyj a mazowieckigo wojewōdztwa, rozlygowane we postrzodkowo-wschodnij Polsce, nad Wisłōm. Warszawa je znamiynnym ojropejskym naukowym, kulturalnym, politycznym a gospodarczym postrzodkym. Majōm we ni plac siedziby parlamyntu (Sejmu a Synatu), Prezydynta RP, Rady Ministrōw a inkszyj cyntralnyj władze, a tyż dyplōmatyczne placōwki - ambasady. Wielgi wynzeł cestowy a banowy a nojwiynkszy we Polsce lotniczo hawyna Warszawa-Uokyńcie. Warszawa terozki tajluje sie administracyjnie na 18 dzielnic, jeji tajla na prawym brzygu Wisły mianuje sie Praga. Piyrszo spōminka ô Waršawie mōmy we zdrzuduach ze 1289 roku. We 1413 ôstowo stolicōm Ksiynstwa Mazowieckigo. 1596-1609 przyniyśōno sam s Krakowa stolica Polski. We ôkresie okupacyji hitlerowskij bōło sam powstaniy warszawske a powstaniy we getcie warszawskym.
+Ceskŏ gŏdka abo Didojskŏ gŏdka – nachŏ-dagestańskŏ gŏdka s tajli ceskich gŏdek ze skupiny ceskŏ-hinuchskich gŏdek użiwanŏ bez Cezōw. Użiwanŏ je we Dagestōniy we Rusyje a we Kachecyje we Gruzyje. We ynglickej gŏdce: Ceskŏ gŏdka na Ethnologue
+Д д — piōnto buchsztaba podstawowyj cyrylicy.
+Mérida - miasto we Meksyku Mérida - miasto we Szpanije Mérida - miasto we Wynezueli Mérida - sztat we Wynezueli Fran Mérida - fusbalok Cordilliera de Mérida - gōry we Połedniowyj Americe Ôbejzdrzij tyż: Merida - producynt kołōw
+Kirk Douglas, po prowdzie: Issur Danielovitch Demsky (rodz. 9 grudnia 1916 we Amsterdamie we sztacie Nowy Jork, um. 5 lutygo 2020 we Beverly Hills) - amerikański szauszpiler. Trzi razy nōminowany do Ôskara za role we filmach Champion, The Bad and the Beautiful a Lust for Life. Laureat Ôskara za cołko twōrczość. Biografijo we IMDB
+Seattle – nojwiynkše miasto we sztacie Waszyngtōn a we pōunocno-zachodnich Stanach Zjydnočōnych, ležōnce pōmiyndzy Zatokōm Pōget a jeziorym Wašyngtōna s ujściym na Pacyfik, 174 km na pouednie ôd granicy USA – Kanada we hrabstwie King, kerej je nojwažnijšōm tajlōm administracyjnōm. Je tyž wažnym portym towarowym we handlu s Azyjōm. Zespōu miejski Seattle-Everett mo 3,3 mln mieškańcōw. Znone kej downijšo siedziba firmy Boeing (terozki je ōuna we Chicago, a tyž skuli powstanio sam we lotach 80. XX wieku gatōnku muzyčnygo ô mianie grunge, kery je niykedy mianowany "Seattle sound" ("klang ze Seattle"). Miasto zouožōno 23 maja 1853, prawa miejske mo ôd 1869.
+Henryk Jerzy Chmielewski, pseud. Papcio Chmiel (rodz. 7 czyrwca 1923 we Warszawie, um. 22 stycznia 2021 we Warszawie) - polski grafik, rysownik a publicysta, warszawski powstaniec. Nojbarzi znōmy ze seryje kōmiks��w "Tytus, Romek i ATomek".
+GKS Tychy (GKS - "Gōrniczy Klub Szportowy") – ślōnski klub ajshokejowy we Tychach. Szpilo we Polskij Lidze Ajshokejowyj, kero wygroli jedyn roz we 2005 roku, 6 rozōw mieli druge (1988, 2006, 2007, 2008, 2009, 2011), 5 rozōw trzecie (1981, 1983, 2002, 2004, 2010) a 5 rozōw (nojwiyncyj we Polsce) wygroli Puhar Polski (2001, 2006, 2007, 2008, 2009). Założony we 1971 roku. Ôficjalno zajta ajshokejowego GKS Tychy
+Sillano Giuncugnano - gmin we Italiji, we regijōnie Toskanijo, we prowincyji Lecce. Mo 81,3 km² wiyrchu a podug danych ze 2020 roku pōmiyszkiwało sam 1011 ludzi. Gmin powstoł we 2015 roku bez skuplowanie gminōw Sillano a Giuncugnano.
+Elvis Aaron Presley (rodz. 8 stycznia 1935 we East Tupelo, um. 16 siyrpnia 1977 we Memphis) – amerikański śpiywok a szauszpiler, powożany za jednygo ze tych, co dali anfang rokyndrolowi, jydno ze nojwożnijszych postaćōw we masowyj kulturze XX stolecio. Podug jednygo ze prezydyntōw USA, Jimmygo Cartera "cajchowoł byrkajōncego ducha amerikańskij nacyje". Do terozka fōnguje miejsko powiarka, podug keryj nowina ô śmiyrci Presleya bōła udowano a żyje uōn dali, nale chrōni swoja prywata a trzimie sie ze daleka ôde medjōw a fanōw. Mo uōn cera - Lisa Marie Presley. Neczajta Elvisa Presleya
+God Defend New Zealand (szl. "Boże brōń Nowyj Zelandyje") – hymn państwowy Nowyj Zelandyje na rōwni z hymnym krōlewskim "God Save the King". Hymn ôstoł przijynty w 1940 roku. Autorym wersyje angelskij je Thomas Bracken, a maoryskej Thomas H. Smith, Melodyjõ skōmpōnowoł John Joseph Woods. Słowa. Angelske. God of Nations at Thy feet, In the bonds of love we meet, Hear our voices, we entreat, God defend our free land. Guard Pacifics triple star From the shafts of strife and war, Make her praises heard afar, God defend New Zealand. Maoryske. E Ihowā Atua, O ngā iwi mātou rā Āta whakarangona; Me aroha noa Kia hua ko te pai; Kia tau tō atawhai ; Manaakitia mai Aotearoa
+Kde domov mōj ("Kaj je mōj dōm") – hymn państwowy Czeskij Republiki. Pieśń pochodzi z kōnsztu Josefa Kajetána Tyla "Fidlovačka", wystawiōnyj piyrszy rŏz we Pradze 21 grudnia 1834. Muzykã do pieśni skōmpōnowoł František Škroup, piyrszym wykōnawcōm bōł Karel Strakatý. Ôficyjalnym hymnym je ino piyrszŏ zwrotka. Słowa. I zwrotka "Kde domov mōj," "kde domov mōj?" "Voda hučí po lučinách," "bory šumí po skalinách. " "V sadě stkví se jara květ –" "zemský ráj to na pohled!" "A to jest ta krásná země –" "země česká – domov mōj." "Země česká – domov mōj!" II zwrotka "Kde domov mōj," "kde domov mōj?" "Znáte v kraji bohumilém" "tiché duše v těle čilém," "jasnou mysl, vznik a zdar" "a tu sílu, vzdoru zmar?" "To je Čechō slavné plémě," "mezi Čechy – domov mōj," "mezi Čechy – domov mōj! "
+Nicolaus Copernicus Torinenis (ur. 19 lutygo 1473 we Torōniu, zm. 24 moja 1543 we Frōmborku) – polski astrōnōm, matymatyk, prawnik, ekōnōmista, stratyg, dochtōr, poeta, astrolōg, tumocz, kanclerz kapitōły warmińskij ôd 1511, wariński kanōnik, wrocławski scholastyk, duchowny katolicki. Nojwożnijszym ôd niego dziełym je De revolutionibus orbium coelestium – "Uo ôbrotach niybieskych sferōw". Robiōł nad nim we latach 1515–1530, nale ukozoło sie dziepiyro we 1543 roku we Nürnbergu, napisane we łacińskij godce. Ôpisowoł sam heljocyntryczno wizyjo wszechświata we maniyra zatela szczegōłowy, coby mōgła stać sie naukowo użyteczno. Ôgoszōno ôd niego teoryjo heljocyntryzmu bōła nojwożnijszōm naukowōm rewolucyjōom we dziejach ludzkości ôd czasōw starożytnych, mianowanōm roz za kedy kopernikańskym przewrotym (uod polskigo spolszczynio nazwiska na "Kopernik").
+Hnizdycziw (ukr. "Гніздичів") - ôsedle miejskij zorty na Ukrajinie, we lymberskim ôbwodzie, we żydacziwskim rejōnie. Na 2017 rok pōmiyszkiwało sam 4123 ludzi.
+Silvio Berlusconi (rodz. 29 września 1936 we Milanie, um. 12 czyrwca 2023 we Milanie) - italski polityker a geszefciorz. Założyciel partyjōw Forza Italia a Popolo della Libertà. Prymier Italiji we latach 1994–1995, 2001–2006 a 2008–2011. Bōł prezesym a właścicielem fusbalklubu A.C. Milan. Bōł notowany we piyrszej setce nojbogatszych ludzi świata. Znōmy tyż ze ôbyczajowych skandalōw. Forbes ô Berlusconim Biografijo we Britannice
+Brasília - stolica Brazyliji (uod 1960), stanowi ôsobno administracyjniy jednostka: Dystrykt Federalny. Ôstrzodek nauki a kultury.
+Nul, zero (szrajbowane kej 0) – nōmera, kero je neutralnym elemyntym dodowanio. Nojmajso nōmera niyujemno a nojsrogszo niydodatnio, niy je ani piyrszōm nōmerōm, ni złożonōm nōmerōm. Zauobycz je uznowano za naturalno nōmera, atoli je to kwestyjōm umowy.
+Abu Zabi (arab. أبو ظبي, Abū Ẓaby) – stolica Zjednoczōnych Arabskich Ymiratach a ymiratu Abu Zabi. Je rozlygowano na wyspie Abu Zabi. Ôstrzodek gospodarki, finansōw a kultury, morsko hawyna.
+Stanisław Korfanty – (rodz. 12 listopada 1958 we Piekorach Ślōnskich) – ôd 2002 to je Prezydynt Miasta Piekory Ślōnske. Mo kobiyta a trzi bajtle. Stanisław Korfanty – zajta
+Vesoul – gmin we Francyji, we regijōnie Franche-Comté, we departamyńcie Haute-Saône. Mo 9,07 km² wiyrchu a podug danych ze 2012 roku pōmiyszkiwało sam 15 637 ludzi. Gerlingen, Miymcy Man, Wybrzeże Elefantowych Gnatōw Neczajta Vesoul
+koło (pojazd) szosowe koło koło (geōmetryjo) - geōmetryczno figura
+Juventus Football Club SpA (abrewiacyjŏ "Juventus" abo "Juve") – italski klub fusbalowy, kery grŏ ôd 1 listopada 1897 r. jako FC Juventus, a złōnaczōny bōł ôd szkolŏrzy z liceum Massimo dAzeglio. Fusbaloki grajōm we Turynie.
+Gorno-Ałajsk (rus.: Горно-Алтайск, ałta. : Туулу Алтай, Tuulu Altay) - stŏlicã Ałtajskej Republiki we Rusyje.
+__NOEDITSECTION__ Niiżyj je pokozany wykoz miast Pōmorzo podug jejich ôbecnyj administacyjnyj przinoleżności. Uwzglyndńōno bōło ino te miasta, we kerych rozwijała sie pōmorsko a kaszubsko kultura. Nakło nad Notećōm Nowe Świecie Tuchola Piła Złotōw Wsie pōmorske Miasta w Polsce
+Jürgen Klopp (rodz. 16 czyrwca 1967 we Stuttgarcie) - miymiecki tryner a fusbalok. Podug FIFA nojlepszy fusbalowy tryner we 2019 a 2020 roku. We 2001 roku po 11 latach i 325 szpilach we 1. FSV Mainz 05 ôstoł trynerym tego manszaftu. Ôd 2008 trynowoł Borussia Dortmund, wygroł sam dwa razy majstra Miymcōw a roz dostoł sie do finału Liga Majstrōw kaj ôdpod ze Bayernym Mōnachjum. Niyskorzi we 2015 wźōn Liverpool F.C. i wygroł sam majstra Ynglandu a Liga Majstrōw po finale ze Tottenhamem Hotspur.
+Fana Miymcōw skłŏdŏ sie ze trzech poźōmych pasōw: czornego, czerwōnego a żōłtego. Gyszichta. Czŏrno-czerwōno-złote farby wywodzōm sie ôd farb wapyna I Rajchu, użyto jejich po piyrszy rŏz we 1817 r. na zōmku Wartburg w czasie festynu studynckigo. Fana ôstała ôficjalnie przijyntŏ we 1848 r. Przijmowano że farby symbolizujōm: Czŏrny - niywola, czerwōny - krwŏwe bitwy, złoty - światło swobody. Gdy powstoło Niymiecke Cysŏrstwo przijynto fane czŏrno-bioło-czerwōnõ. Po upŏdku cysŏrstwa we 1918 r. a utworzyniu Weimarskej Republiki wkludzōnŏ bōła czŏrno-czerwōno-złoto fana. We 1933, po dojściu nazistōw do władzy, przijynto fanã z biołym kołym na czerwōnym zadku ze wrażōnōm w nim czŏrnōm swastykōm. Po II światowyj wojnie Miymcy ôstały podzielōne na Miymieckõ Dymokratycznõ Republikã a Federalnõ Republikã Miymcōw, bez co ukŏzały sie liczne propozycyje nowyj fany miyndzy inkszymi fany z krziżym skandynawskim w farbach Weimarskej Republiki. Fany MDR a FRM były take same, bez co we 1959 r. do fany MDR wkludzōno wapyn tego państwa. Po zjednoczyniu Miymicōw we 1990 prziwrōcōno fane czŏrno-czerwōno-złotõ. Hymn Miymcōw Wapyn Miymcōw Miymcy
+Plac rozlygowanio (mianowane czynsto ajnfakszyj kej "rozlygowanie") – miara, kero wyrażōno niyujemnōm liczbōm pado ô wielgości figury we dwuwymiarze. Szkryflano je we jednostkach kwadratowych kej lb. m2, abo km2.
+Adam Henryk Małysz (ur. 3 grudnia 1977 we Wiśle) – polski narciarski skoczek. Medalista ôlimpijski, sztyrokrotny indywidualny mistrz świata, sztyrokrotny zdobywca Puharu Świata, triōmfator Turniju Sztyrych Skoczni, trzikrotny zwyciynzca Turniju Nordyckigo, zdobywca Puharu KOP (tzw. Moła Krysztołowo Kula), dziewiyntnostakrotny mistrz Polski, ôd 2001 r. rekordzista Polski we dugości narciarskigo koku. Sztyrokrotniy wybierany nojlepszym szportowcym Polski. Kawalyr Ôficerskigo Krziża a Kōmandorskigo Kriża Ôrderu Ôdrodzynio Polski. Ôd 2022 prezes Polskigo Narciarskigo Zwiōnzku. Wizytōwka na neczajcie PKOl Serwis internecowy poświyncony Adamowi Małyszowi Wyniki Adama Małysza na zajcie FIS
+Józef Wiechuła (rodz. 12 grudnia 1882 we Małyj Dōmbrōwce, um. 17 listopada 1948 w Katowicach) – polityker, działocz zwiōnzkowy, działocz gōrnoślōnski Polskij Partyje Socjalistycznyj, na czas plebiscytu czōnek Naczelnyj Rady Ludowyj lo Gōrnego Ślōnska, ôd 1922 roku posoł Sejmu Ślōnskigo ze ramiynia PPS, we roku 1925 wroz ze posłem Klemensem Borysem zapisoł sie do Zwiōnzku Ôbrōny Gōrnoślōnzokōw – Jana Kustosa. Dariusz Jerczyński, "Orędownicy niepodległości Śląska", Zobrze 2005 ISBN 83-919589-4-9
+Zorian Dołęga-Chodakowski (prowdziwe miano Adam Czarnocki, ur. 4 kwietnia 1784 we Podhalnej kole Niyświeža, zm. we 1825 r.). Etnōgraf, archeolōg i historyk; prekursor badań nad Suowiańščyznōm. Badou pozostouości materialne a duchowe Suowiańščyzny předchřeścijańskij. Zachwycōny swymi ôdkryćōma etnōgrafičnymi postanowiu chodzić po krajach suowiańskych. Ôd tamtyj pory začōn wojować s klasykōma a klerym ô wartość kultury Suowian. W swojich pōglōndach bōu, kej na časy, we kerych žōu, wielgim radykauem. W liście do ksiyńcia Adama Čartoryskigo škryflo: "Dwa stany zagubiuy starožytnōm narodowość tygo kraju. (...) Prowda historyčno bez wšyjstke wieki nošygo bytu pokazuje, aže duchowiyństwo podlygue ôbcyj gowie, cudzōm mowōm i naukōm řōndzōnc sie zbyt přymožniy, wstřōnsnyuo niyraz trōnym nojlepšych krōlōw našych i widzialniy usposobiouo nas na prowincyjo papieskōm. Šlachta ôpanowano zupeuniy ôd duchowiyństwa, wyřekušy sie bez ôsiym wiekōw swyj mowy, ćōngle přijmowoua ôbce zwyčaje, gardziua narodowośćōm, bo niy chcioua mieć nic wspōlnygo s pospōlstwym i lekko dajōnc sie kouysać wšelkym zamařyńōm, nic juž stouygo i ôdwiečnygo dziś nōm niy ukazuje". " Czarnocki nazywou siebie wyndrownikym dzikym. Dziynki jygo badańōm udouo sie ôbudzić zainteresowaniy ludyčnośćōm w štuce i kultuře. To dziynki Zorianowi powstouy tak znōmiynne pōmysuy jak "Dziady" Mickewiča, abo "Krōl-Duch" Suowackigo. Dziynki Zorianowi tyž w ôstatnim niymal mōmyńcie udouo sie zwrōcić uwaga na střympki suowiańskej mitolōgii i pozbierać je před zaguadōm katolickych misjōnaři i šlachty. Historycy uwažajōm, aže niy istniouby nawet ciyń mitolōgii polskej bez Zoriano. Uostatnio ô Zorianiy piše ôbšerniy Maria Janion w "Niysamowitej Suowiańščyźniy" niykej přiwracajōnc pamiyńć ô nim kej ô šalōnym historyku-etnōgrafie, kery niypōmierniy zasuužōu sie do polskej Suowiańskości. "O Sławiańszczyźnie przed chrześcijaństwem" (1818) "Śpiewy sławiańskie pod strzechą wiejską zebrane"- Wydane po umarciu. Kōnsek we 1833 roku, couy tekst we 1973 roku. Wydaniy s 1973 roku bōuo krytykowane bez prof. Česuawa Hernasa za zuo forma wydanio (zastřežynio tyž do tekstu narušōnygo bez redakcyjo). Stare -sta (1821). Dzieua. Wšyjstke hańšrifty Zoriano zawierajōnce podanio i mity starosuowiańske wćōnž sōm niywydane. Artikel ô Zorianie z odnośnikym do jego eseju "O Słowiańszczyźnie"
+Udegejskŏ gŏdka – ałtajskŏ gŏdka s familije Tōnguskich gŏdek użiwanŏ bez 100 Udegejōw we Chabarowskim Kraju.
+Fobos (tyż: Phobos, gr. Φόβος – "bojōnczka") to wiynkszy a bliższy s dwōch ksiynžycōw Marsa. Je uōn we coukim Ōkuodzie Słōnecznym położony nojbliżyj planety, nauokoło kerej sie zwyrto. Fobos je planetojida przechwycōno bez Marsa. Uodkrycie. Ôdkrywcōm Fobosa je amerikański gwioździorz Asaph Hall. Piyrszy roz ôstou uōn zaobserwowany 18 sierpnia 1877 we ôbserwatorium wojynnyj marynarki USA kole godziny 9:14 UTC. Kapka dni wcześnij (12 siyrpnio) Asaph Hall ôdkrył tyż drugi ksiynžyc Marsa, Deimosa. Ksiynžyc ten ôstoł knipśniynty bez sōndy: Mariner 9 (1971 r.), Viking 1 (1977 r.), Phobos 2 (1988 r.), Mars Global Surveyor (1998 a 2003 r.) Mars Express (uod 2004 r.). Charakterystyka ôrbity. Prōmiyń ôrbity Fobosa je miyńszy ôd prōmiynia ôrbity synchronicznyj, co ôznaczo, aże zwyrto sie uōn gibcij kej Mars zwyrto sie nauobkoło ôsi. Beztōż wschodzi na zachodnij strōnie marsjańskigo niyba, gibko przemieszczo sie po niybie a po ōngyfer 4 godzinach a 15 minutach zachodzi na wschodnij strōnie niyba. Ôbecność Fobosa na niybie trwo 11 godzin a 6 minut. Fobos je fest blisko powiyrzchnie planety (2,76 promienia Marsa). Beztōż niy je uōn widoczny s powiyrzchnie planety s ôbszarōw ô wspōłrzyndnej rubości planetograficznej wyższyj kej 70,4°. Bez bliskość Marsa Fobos ulegnie za jaki czas rozwalyniu. Siiły pływowe powodujōm, aże prōmiyń ôrbity durś sie zmniyjszo. Za 50 000 000 rokōw Fobos bydzie tak blisko Marsa, aże zleci abo zostanie rozerwany a złonaczōm sie s niygo ringi. http://www.polskieradio.pl/nauka/tags/artykul71308.html (we polskij godce)
+Chipsy to popularno zorta maszketōw, zrobiōno ze kartoflōw ciynko pokrōnych na sznity a wciepanych na głymboki fet. Mogōm miyć roztomajte smaki, ntp. paprika, kyjza ze cwiblōm, zana atp. Gyszichta. Bōł rok 1880. W jakijś restauracyji kelner podoł jednymu kuntmanowi bratkartofle. Nale klijynt pedzioł, co sznnity sōm za rube. Kej kuchorz ô tym usłyszoł, wnerwiōł sie piyrōńsko. Toć wźōn a pokrōł kartofle na tak ciynke kōncki, coby szło bez nie widzieć. Beztōż czipsy wynojdli bez cufal. Wertość ôdżywczo. W 100 gram czipsōw idzie snojść: Energijo: ōng. 580 kcal Biołko: 6 gram Fet: 40 gram Cuker: ōng. 50 gram.
+Kosowo (sq. Republika e Kosovës; sr. Република Косово / Republika Kosovo) - pōństwo uznawōne bez 106 pōństwuw.
+Marki (pol.: Marki, rus. : Марки) – miasto rozlygowane we strzodkowo-wschodnij Polsce nad rzykōm Dołgōm, we mazowieckim wojewōdztwie, wele Warszawy, we wołomińskim krysie. Marki leżōm wele drogi S8/E67 Warszawa-Biołystok. Piyrszo wzmianka ô Markach mōmy we zdrzōdłach ze 1601 roku. Prawa miejske erbnyuy we 1967. Miasto powstoło bez skuplowaniy wsi: Marki, Pustelnik, Makōwka, Struga a Czorno Struga, kere terozki sōm jygo dzielnicōma. Miasto rozwinyło sie na przełōmie XIX i XX stolecia kej ôstrzodek industryje - we 1884 powstoł sam werk "Briggs, Posselt i spółka" we kerym ôd 1883 używano elekrycznych byrnōw. 10 kwietnia 1911 we lazarycie Czyrwōny Dwōr we Pustelniku umrzył Mikalojus Konstantinas Čiurlionis, litewski kōmpozytor, malyrz a grafik. Terozki Marki pōmiyszkuje 29 032 miyszkańcōw. We mieście je 6 podstawowych szuli, 2 gimnazyja, 1 liceum a 3 kościoły. Bana w Markach. Downij (1896—1974) fōngowoła sam linijo Warszawa (Targowa) – Radzymin (wōnskoglajzowo). Marki mioły sztyry banhofy: Marki Pustelnik I Pustelnik II Struga Terozki linijo je zawarto lo cugōw.
+Siyrotki (łać. "Viola ×wittrockiana" Gams) to je gatōnek dwurocznyj zieliny ze familije "Violaceae". Je to krojcok trzech dziwokich gatōnkōw: trzifarbowyj siyrotki, żōłtyj siyrotki a alpejskij siyrotki. Je do 25 cm wysoki. Je ôbycznie uprowiany na ôzdoba, niykej roz za kedy przełazi do dziwokigo żywobycio (efemerofit).
+Skittles – sōm to bōmbōny ôwocowe, we ksztołcie podane na plaskate bale, nale szyrsze we płoszczyźnie poźōmyj, kej by kukać wele krōtszyj ôsi blaju, ôd geoidy. Pokryte cukrowōm ôtoczkōm we poru farbach, ze nadrukowanōm, biołōm buchsztabom "S". Wyglōndym sōm podane na bōmbōny M&Ms, kere, jednako kej Skittles sōm produkowane ôd Mars Incorporated.
+Fellatio to je metoda seksu ôralnego, co polygŏ na sztorcowaniu mynskich nŏrzōndōw płciowych (pynisa a moszny) przi pōmocy ust, wargōw a jynzyka. Miano pochodzi ôd łacińskigo "Fellare" – cyckać.
+Bala Türkvizyon - kōnkurs piosynek lŏ bajtli majōncych ôd 8 - 15 rokōw. Piyrwy kōnkurs bŏł we Istanbule we Turcyje. We kōnkursiy mogōm brać kreje a regiōny a turecke nacyje. Ojrowizyjo Festy piosynki ABU Ojrowizyjo lo bajtli Kōnkurs piosynek Interwizyjŏ Türkvizyon
+Umaru Musa YarAdua (rodz. 16 siyrpnia 1951 we Katsinie, um. 5 maja 2010) – nigeryjski polityker. Noleżoł do Ludowyj Demokratycznyj Partyji. Bōł gubernatōrym sztatu Katsina we lotach 1999-2007 a ôd 29 moja 2007 prezydyntym Niigeryji. Skirz niymocy, ôd 9 lutygo 2010 zastympowoł uōnygo wiceprezydynt, Goodluck Jonathan. Biografijo
+.ac je to internetowŏ dōmyna, kerŏ je zrobiōnŏ dlŏ internetowych zajtōw ze Wyspy Wniebowlyziyniŏ.
+Kassel – miasto a grodzki krys we Miymcach, we Hesyje. Na 2010 rok mioło 194 423 miyszkańcōw. Ôstrzodek industryje. Neczajta Kassel
+Tropico 3 - szpil stawiyaniyŏ miastã produkcyje bułgarskej firmy Haemimont Games, wydŏwanej bez Kalypso Media. Szpiler wciylŏ siy we El Presidente, diktatora rzōndzōncegŏ Tropico. Szpilu towarzyszy muzika latynoska. Kampaniyjŏ ze 15 misyjami Biznesowa fizmantyczność: turystyka, petrolej, bergmaństwŏ, rolniyctwŏ Editor czŏsowyj osiy Funkcyjŏ awatara: łażeniy po cołkij wyspie a zmiyniyōniy chodu prŏcy Polityczne przemowy, edikty a inksze postrzodki wpływōw Roztomajte funkcyje editowaniyŏ a modyfikowaniyŏ Generator misyj lŏ swobodngŏ szpilã Funkcyje online: byzuch na wyspy inkszych szpilerōw a globalnŏ punktacyjŏ Muzyka Ameryki Łaciyńskiyj Zorty szpilã. We Tropico 3 sōm 2 zorty szpila: piyrszŏ to kampaniyjŏ sōnaczōna ze 15 scynariuszy, druga to swobodny szpil kej niy mŏsz żŏdnych zadōń. Awatar. We szpilu mogesz sônaczyć swojōm postać abo ôbrać jednōm ze listy we kerej sōm: Fidel Castro, Che Guevara, Hernandez Martinez, "Papa Doc" Duvalier, Juan Perón, Augusto Pinochet, Antonio Salazar, Anastasio Somoza Senior, Manuel Noriega, Rafael Trujillo a Eva "Evita" Perón a inksze fikcyjne postaciy. Dodatek Absolute Power. Absolute Power eli Absolutnŏ Władza je ôficyjnym dodatkiym do Tropico 3 dejōncym: 6 nowych stawiyń Nowŏ kampaniyjŏ ze 10 misyjami 10 nowych edyktōw 6 meznikōw Nowŏ frakcyjŏ - lojaliściy Protesty frakcyj Nowe intro a video na wygranŏ a przegranŏ 4 nowe kostiumy lŏ awatarōw Ulepszyniyŏ pałacu Ôbraniy dominujōncyj frakcyje Nŏwe radyjne wydarzyniyŏ Żwirowe cesty Ôficyjnŏ neczajta Tropico 3
+An śrejt weter (śl.: "A krok dali") je staro wilamowsko śpiywka, kero je aże do dzisio ôd regijōnalnych wilamowskich skupinōw śpiywano. Je przekozowano zauobycz we tradycyji ôralnyj. Tekst śpiywki. <poem> An śrejt weter An śrejt weter, an śrejt weter Yt błajwer śtejn An śrejt weter, an śrejt weter Yt kynwer gejn Yt moch a rod, zu post yns grod Yt moch a rod, zu post yns grod </poem> Fragmynt śpiywki we wykōnaniu Wilamowianek (we magazynie ZOOM)
+Tyka je zorta granio we fusbal na jednyj połowie szpilplacu. We tyka gro sie we pora (nojmyni 3) persōny, ze czygo jedyn stoji we bramce, a inksze furgajōm po bojisku. Tyn jedyn tormōn to je tyn, co uōn przegroł we losowaniu (nojczyńści gro sie tak, iże trza świtnyć balōm do bramki, a tyn fto świtnył nojniży abo niy trefiōł we bramka stoji). Nojlepi je trefić we spojyniy, potym je lata, supek a wyżki na bramce). Nojwożnijszo reguła we graniu je tako, iże ino roz idzie tyknōnć bala, ôd czygo je miano szpilu - "tyka". Reguła ta niy je prawo, kej fto sie balōm podbijo we lufcie, abo wylezie za lynijo połowy - tedy moge uōn tykać bala wiela razy chce. Celym gry je strzylyniy tormanowi dano wielość torōw (znoleżniy na ugodaniy moge to być ôd 5 do ani 11). Czynsto tyż smołwio sie co do tygo, iże kej ftoś slyzie ze bramki kej mu jeszcze niy lutnyli jakij ilości (ntp. 2 torōw) to uōne mu sie kasujōm. Slyź ze bramki do sie, kej fto inkszy jaki feler zrobiōł. Take felery to sōm kej fto 2 razy tyknie bala, abo po jigo tykniyńciu bala wyleci na rōg abo aus. Roz za czas gro sie tyż tak, iże kej fto tyknie bala rynkōm to tyź idzie na bramka. Jak fto straci ta ustalōno wielość torōw to dostowo kara. Znoleżniy na smołwiyniy na poczōntku moge uōn ôdpaść, a już bestōż niy gro, ino ôbziyro kej inksze sie szpilajōm, abo dostać kopy balōm we rzić. Nojczyńści gro sie tak, iże we piyrszyj rōndzie kożdy świto roz, nale we drugij już 2 razy, a tak dali. krata fusbal
+Tulle – gmin we Francyji, we regijōnie Limousin, we departamyńcie Corrèze. Mo 24,44 km² wiyrchu a podug danych ze 2012 roku pōmiyszkiwało sam 14 336 ludzi. Schorndorf, Miymcy Errenteria, Szpanijo Bury, Yngland Lousada, Portugalijo Smoleńsk, Rusyjo Dueville, Italijo Neczajta Tulle
+Szesnoście – naturalno nōmera rozlygowano pōmiyndzy 15 a 17, je złożonōm nōmerōm. We roztajlowaniu na piyrsze nōmery je to: 2 · 2 · 2 · 2 (24).
+Eduard Szewardnadze (gruź. "ედუარდ შევარდნაძე", rus. "Эдуа́рд Шевардна́дзе"; rodz. 25 stycznia 1928 we Gurii, um. 7 lipca 2014 we Tbilisi) – gruziński polityker, za czasōw SSSR minister zagranicznych sprawōw we rzōndzie Michaiła Gorbaczowa (1985–1990), we rokach 1995–2003 prezydynt Gruzyji. Oddoł władza skiż niyudanyj prōby cyganiynia przi welunku.
+Mgła – naturalny, widzialny aerozol skłŏdajōncy sie z drobnych kapek wody abo krysztołōw lodu zawieszōnych we lufcie we bliżu wiyrchnie Ziymie, kere powoduje we prziziymnyj szichcie luftu zmyńszynie widzialności pod 1000 m. Kej widzialność wynosi ôd 1000 do 2000 m gŏdŏ sie potocznie, iże je mglisto. Kej widzialność wynosi bez 2000 m, zjawisko nazywŏ sie zamgleniym.
+Jon Drummond (ur. we 1969) je australijskim kōmpozytorym. Jygo utwory prezyntowano na mocy australijskych a miyndzynarodowych festiwalōw.
+Sony – japōńsko kōmpanijo elektrōniki, jeji głōwno siedziba je we Tokio.
+Sir Charles "Charlie" Spencer Chaplin, KBE (nar. 16 kwietnia 1889 we Lōndynie, um. 25 grudnia 1977 we Vevey we Szwajcaryji) – brytyjski aktōr i ryżyser czasōw niymygo kina, niyskorzij tyż źwiynkowych filmōw; producynt, scynarzista i kōmpozytōr filmowyj muzyki. Biografijŏ. Narodziōł sie we Walworth w Lōndynie, w Angliji. Jigo fatrym bōł Charles Chaplin, a matkōm Hannah Harriette Hill (w sztwierci rōmskigo pochodzyniŏ). Ôba byli aktōrami. Dali mu na miano Charles Spencer. Ôjce wziōnli szajdōng hned po narodzyniu Charlesa, kery ôd tego czasu bōł fołdrowany ôd matki. Żyli we barzo ciynżkich warōnkach, przekludzali sie do corŏz myńszych izbōw. W 1896 roku matka niy poradziyła znŏjść roboty i trefiyli do przitułku. Niyskorzij społym ze bratym Sydneyym skirz ciynżkij sztofowyj sytuacyje prziginiyńci byli do wziyńciŏ roboty w werkszteli autowyj w Lambeth. Po pŏru tydniach ôba przeniysiyni byli do Szkoły Siyrot i Biydnych Dziyci we Hanwell. Charles i jigo brat kwatyrowali bez jedyn ôkres ze ślubnōm ôd fatra i jejich synkym, jednakōż byli tam źle traktowani (porzōnd drugŏ matka niy puszczała ich na noc do dōm) i wrōciyli do przitułku. Kedy Sydney z niygo wyszoł, wziōń robotã trōmbkŏrza na ausflugowym szifie. Po nawrocie zajōn sie Charlesym, co ôd dugszygo czŏsu radziōł sie sōm. Fater umrził skirz alkoholizmu, jak Charles bōł 12 rokōw mody, a matka przeszła nerwowe załōmanie i hned ôstała wrażōnŏ do lazarytu psychiatrycznygo w Cane Hill kole Croydon. Umarła w 1928 roku. Chaplin piyrszy rŏz wystōmpiōł na binie w musicalu, kej bōł piyńć rokōw mody. Tego wieczora wystympowała jigo matka, a ôn czekoł na niã na zadku. Kedy niymocnyj matce głos sie straciōł i musiała do przerwać wystymp, dyrechtōr tyjatru wycis na binã Chaplina. Tedy synek napoczōn naśladować matkã, kerŏ wynauczyła go śpiywać i grać. Za bajtla Chaplin porzōnd tydniami ôstŏwoł w becie skirz uwŏżnyj doległości, a nocōm jigo muterka siŏdała przi nim i ôdegrywała to, co działo sie za ôknym. W roku 1900, kej bōł jedynŏście rokōw mody, z dopōmocōm ôd brata dostoł rolã komicznygo kota w pantōmimie "Kopciuszek", we Hipodrōmie w Lōndynie. W 1903 roku ukŏzoł sie we grze "Jim, A Romance of Cockayne". Hned niyskorzij dostoł swojã piyrszõ stałõ robotã - groł synka, co przedowoł cajtōngi w grze ô Sherlocku Holmesie. Rolã tã ôdegrywoł do roku 1906. Potym wystōmpiōł w programie "Court Circus", a w dalszym roku bōł zaangażyrowany do programu "Fun Factory". Podle regestōw imigracyjnych, przijechoł do Ameryki z trupōm "Karno" 2 paździyrnika 1912 roku. Tam ôstoł dozdrzōny ôd filmowygo producynta Macka Sennetta, kery ajnsztelowoł go do swojigo sztudia Keystone Film Company. Chociŏż przōdzi Chaplinowi było ciynżko przifasować sie do knifu szpilaniŏ sztudia Keystone, hned stoł sie tam widziany. Mack Sennett znōmy bōł ze swojij spōntaniczności, a filmy produkowane we jigo sztudiu porzōnd niy miały scynariuszy. Sam ukŏzała sie szansa dlŏ Chaplina, kery mioł sroge talynta improwizacyje. Jak głosi powiarka, w jednym z filmōw Macka Sennetta chybiało gagów. Utrŏpiōny producynt kŏzoł Chaplinowi ucharakteryzować sie i zagrać bez narychtowaniŏ. Tyn wlecioł do garderoby, ôblyk nŏjgorsze ôblyczynie, jake tam znŏd i stworzōł postać Trampa, z kerōm permamynt je nŏjbarzij łōnczōny. Ta filmowŏ postać to ôsoba z manierami dżyntelmyna, ôblyczōnŏ we za mały szaket, za sroge galoty i strzewiki, z sztajfniŏkym na gowie a bambusowōm krykōm i fōnskym. We swojij autobiografiji Chaplin pisoł ô nim "Dżyntelmyn, poeta, fabulŏk, samojednik, co sztyjc wyczekuje rōmantyczności i przigody. Chciołby wkludzić w pana (Macka Senneta) tuszynie, co je forszerym, muzykym, fyrstym, szpilerym w polo. A dyć niy pōmietŏ zebieraniym kipōw eli ôbkradaniym bajtli z bōmbōnōw. " W roku 1919 Charlie Chaplin sztartnōł sztudio United Artists społym ze Mary Pickford, Douglasym Fairbanksym i Davidym Warkym Griffithym. Chociŏż filmy ze źwiynkym stały sie postŏwōm kinymatografije hned po jigo wkludzyniu w roku 1927, Chaplin niy przeprził sie dō niygo aż do rokōw trzidziestych. Miyniōł, co źwiynkowy film skasyruje kinymatografijõ i kedy wszyjscy tworzili filmy ze źwiynkym, ôn zrychtowoł niyme "Światła Wielgigo Miasta", kere były ôgrōmnym sukcesym. Chaplin stworzōł choreografijõ i muzykã do filmu "Światła Rampy" z roku 1952, bōł śpiywŏkym w tytułowyj śpiywce do filmu "The Circus" z roku 1928. Jednōm z pŏru śpiywek napisanych ôd niygo je "Smile", kerõ śpiywali miyndzy inkszymi "Nat King Cole" i "Michael Jackson", co mioł talynt Chaplina we srogij zŏcy. Skuli na lewicowych przekōnań znŏd sie na tm. czŏrnym wykŏzie Hollywood. Bōł hōnorowany mockōm nadgrōd, ôsobliwie pod kōniec swojij kariery. W 1975 roku dostoł Ôrder Brytyjskigo Impyriōm, a wrŏz z nim brytyjski szlachecki tytuł. Umrził 25 grudnia 1977 roku we Vevey we Szwajcaryji i bōł pogrzybany na tamtyjszym smyntŏrzu. 1 marca 1978 dwōjka autowych mechaników, Polŏk Roman Wardas i Bułgar Ganczo Ganew porwali ciało ód Chaplina i fołdrowali za jigo powrōt kwoty 600 tys. frankōw szwajcarskich. 17 mŏja 1978 roku ciało ôd Chaplina było znŏdniynte skryte w polu kukurzicy kole Noville. Pogrzybano było je zaś, tym razym niy w ziymi, ale w betōngowym bloku ô rubości 1,8 metrōw. "Cruel, cruel love", 1914 "Tillies Punctured Romance", 1914 "The Tramp", 1915 "The Vagabond", 1916 "The Kid", 1920; prymiera 1921 "The Gold Rush", 1925 "The Circus", 1928 "City Lights", 1931 "Modern Times", 1936 "Charlie Chaplin Cavalcade", 1938 "The Great Dictator", 1940 "Monsieur Verdoux", 1947 "Limelight", 1952 "A King in New York", 1957 1954: Światowŏ Nadgroda Pokoju 1972: Hōnorowy Oscar: za cołkõ prŏcã jako ryżyser i aktōr Prywatne Życie. Żyniōł sie sztyry razy: Mildred Harris (23 paździyrnika 1918 – 19 listopada 1920, szajdōng), syn Norman (nar. 1919, um. 3 dni po narodzyniu) Lita Grey (26 listopada 1924 – siyrpnia 1927, szajdōng) , 2 synōw: Charles Jr. i Sydney (um. 3 marca 2009 w Kaliforniji) Paulette Goddard (1936 – 1942, szajdōng) Oona ONeill, cera ôd dramaturga Eugene ONeilla (16 czyrwnia 1943 do śmiyrci), 8 dziecek: aktōrka Geraldine, Michael, Josephine, Jane, Eugene, Victoria (nar. 1951), Christopher i Annette-Emilie. Bibliografijŏ. Georges Sadoul: "Charlie Chaplin : jego filmy i jego czasy". Filmowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1955.
+Sir Isaac Newton (ur. 4 styčnia 1643, zm. 31 marca 1727, wedle kalyndořa grygoriańskigo; abo ur. 25 grudnia 1642, zm. 20 marca 1726 wedle užywanygo wōunčas kalyndořa julijōńskigo) – angelski fizyk, matymatyk, astrōnōm, filozof, historyk, badač Biblije a alchymik. W swojym suynnym dziele "Philosophiae Naturalis Principia Mathematica " (1687 r.) předstowiu prawo powšychnygo ćōnžynio, a tyž prawa ruchu ležōnce u podstaw mechaniki klasyčnyj. Niyzaležniy ôd Gottfriyda Leibniza přičyniu sie do rozwoju rachōnku rōžničkowygo i coukowygo. Kej piyršy wykazou, aže te same prawa řōndzōm ruchym ciou na Ziymie kej i ruchym ciou niybieskych. Jygo dociekanio doprowadziuy do rewolucyji naukowyj a přijyńcio teorii heljocyntryzmu. Podou matymatyčne uzasadniyniy do praw Keplera i rozšeřōu je udowadniajōnc, aže ôrbity (we wiynkšości kōmet) sōm niy yno eliptyčne, nale mōgōm być tyž hiperbolične i parabolične. Guosiu, aže świotuo mo natura korpuskularno, čyli aže skuodo sie s čōnstek. Bōu piyršym, kery zdou se sprawa, aže widmo barw ôbserwowane podčas padanio biouygo świotua na pryzmat je cechōm padajōncygo świotua, a niy pryzmatu, kej guosiu 400 lot nazod Roger Bacon. "Method of Fluxions" (1671) "De Motu Corporum" (1684) "Philosophiae Naturalis Principia Mathematica" (1687) "Opticks" (1704) "Arithmetica Universalis" (1707) "An Historical Account of Two Notable Corruptions of Scripture"(1754) Dzieua Newtona. Opublikowane pośmiyrtnie we 1728: "Short Chronicle", "The System of the World", "Optical Lectures", "Universal Arithmetic", "The Chronology of Ancient Kingdoms, Amended" a "De mundi systemate".
+Marilyn Manson to amerykōńskŏ kapela rockowŏ założōnŏ we 1989 roku bez Briana Warnera i Scotta Puteskyego w Fort Lauderdale, w sztacie Florida. Znany z kōntrowersyjnego, wyglōndu i tekstōw i propagowania nōnkōnformizmu. Kożdy dotynczasowy album kapeli, mioł mieć roztōmajte i indywidualny klang bez co ciynżko jednoznacznie go sklasyfikować, za to kapela i jego lider starali sie wymyślić unikatowy i wyrafinowany ôbrŏz dlŏ kożdyj ery. Historyjŏ. Muzycznŏ skupina ôstała utworzōnŏ we 1989 pod mianym "Marilyn Manson & the Spooky Kids". Wyjōntkowe wystōmpiyniŏ sprawiyły utworzynie sie lokalnego kultu, kery niyskorzij rozrōs sie na skalã światowõ. Program kapeli zaôbycz zmiyniŏ sie pōmiyndzy wydaniami albumōw. Reputacyjŏ Marilyna Mansona rosła społym z kapelōm, kery uwŏżanŏ je za jednã z nojbarzij znanych i kōntrowersyjnych, postrzōd terŏźnych kapelōw; co w srogij miarze zawdziynczŏ dyrekt Brianowi Warnerowi i jego czynstym utarczkōm z religijōm i politikerami. Pseudōnim kożdego czōnka grupy ôstoł utworzōny z połōnczyniŏ piyrszego miana znanyj kobiyty uwŏżanyj za symbol seksu i nazwiska znanego seryjnego mordyrza , bez robiynie tego chcieli ôni przedstawić dziwackõ dychotōmijõ społeczyństwa (ôsobliwie amerykōńskigo). We ôstatnich latach, nowi czōnki kapeli ôdeszli ôd tego prawidła i ôstali przi włŏsnych mianach. Grupa nosi dziwuczne byklajdōngi i makijaż, jak tyż świadōmie przedstawia szokujōnce zachowanie tak na kōncertach jak i poza niymi. Teksty Marilyn Manson czynsto trefiajōm sie z krytykōm jejich antyreligijnych ôbmiyłowań i postŏwy do seksu, gwołtōw i narkotykōw. Muzyka i wystōmpiyniŏ kapeli czynsto nazywane sōm ôbraźliwymi i niyprzizwojitymi. Pŏrã razy kapela trefiyła sie nawet z protestami i petycyjami pod swojōm adresōm, coby ustŏli wystympōw. W kwietniu 1999 doszło do strzylaniny w szkole we Columbine, w keryj dwōch nastolatkōw zastrzylyło pŏrãnŏście przipadkowych ôsōb, po czym popołniyli samobōjstwo. Podle relacyji psychologōw gyrichtowych , do zbrodni zmotywowała jejich twōrczość Marilyn Manson, co sprawiyło ôstre ataki na kapelã. Jakiś czas po tragedyji ôkŏzało sie, iże nastolatki baj niy suchali muzyki Marilyn Manson, niy zmiyniyło to jednak relacyji publiki do kapeli. Te kōntrowersyje prziczyniyły sie do wzrōstu hyrskości grupy. Mocka zagorzałych fanōw uczyniyło z Marilyn Manson czołowõ kapelã: trzi platy dostały status platynowyj, a trzi inksze złotyj. Sztyry platy debiutowały w nojlepszym dziesiōntku, w tym dwie za numer jedyn. W czyrwniu 2003, Jon Wiederhorn z MTV.com ôkryślōł Marilyna Mansona za „jedynego dzisioj, prawego artysty”. VH1 sklasyfikowało Marilyn Manson jako 78. nojlepszõ kapelã rockowõ na swojim wykazie "100 Nojlepszych Artystōw Hard Rocka". Film. Kapela stworziła soundtracki do pŏru filmōw. Napisane i wykōnane bez nich wytwory wybrzmiały w produkcyjach, takich jak "Lost Highway" (1997), "Matrix" (1999), "From Hell" (2001) , "Not Another Teen Movie" (2001) i "" (2001). Jejich cover śpiywki „Sweet Dreams” (ôryg. Eurythmics) wystympuje tyż we filmie "House On Haunted Hill" (1999) a tyż we "Gamerze". We 2005 jedyn z wytworōw Marilyn Manson, „Irresponsible Hate Anthem”, znŏd sie na soundtracku filmu "Saw II". Zrobiyli tyż cover śpiywki „This is Halloween” (ôryg. Danny Elfman) za przidŏwek do soundtracku z filmu "The Nightmare Before Christmas" w reżyseryji Henryego Selicka. Aksa czasu "Portrait of an American Family" (1994) "Antichrist Superstar" (1996) "Mechanical Animals" (1998) "Holy Wood (In the Shadow of the Valley of Death)" (2000) "The Golden Age of Grotesque (2003) "Eat Me, Drink Me" (2007) "The High End of Low" (2009) "Born Villain" (2012) "The Pale Emperor" (2015) "Heaven Upside Down" (2017) "We Are Chaos" (2020) "" (2004) "The Last Tour on Earth" (1999) "Smells Like Children" (1995) "Remix & Repent" (1997) „Get Your Gunn” (1994) „Lunchbox” (1995) „ Sweet Dreams (Are Made of This)” (1995) „The Beautiful People” (1996) „Long Hard Road Out of Hell” (1997) „Tourniquet” (1997) „The Dope Show” (1998) „I Dont Like the Drugs (But the Drugs Like Me)” (1999) „Rock Is Dead” (1999) „Disposable Teens” (2000) „The Fight Song” (2001) „The Nobodies” (2001) „Tainted Love” (2001) „Mobscene” (2003) „This Is the New Shit” (2003) „Personal Jesus” (2004) „The Nobodies 2005” (2005) „Heart-Shaped Glasses (When the Heart Guides the Hand)” (2007) „Putting Holes in Happiness” (2007) „Were from America” (2009) „Arma-goddamn-motherfuckin-geddon” (2009) „No Reflection” (2012) „Slo-Mo-Tion” (2012) „Third Day of a Seven Day Binge” (2014) „Deep Six” (2014) „Cupid Carries a Gun” (2015) „We Know Where You Fucking Live” (2017) „Kill4Me” (2017) „Cry Little Sister” (2018) „Gods Gonna Cut You Down” (2019) „The End” (2019) „We Are Chaos” (2020) „Dont Chase the Dead” (2020) Ôficjalnŏ zajta
+Saint Kitts a Nevis, Federacyjo Saint Kitts a Nevis (ang. "Saint Kitts and Nevis, Federation of Saint Kitts and Nevis") – państwo we Strzodkowyj Americe, na Karajibskim Morzu na wyspach Saint Kitts a Nevis. Wyspa Nevis mo autōnōmijo a swoje władze. Krej je potajlowany na 14 parafijōw - 9 na Saint Kitts a 5 na Nevis. We lotach 1873-1983 brytyjsko kolōnijo, piyrw kej tajla Brytyjskich Podwietrznych Wyspōw, niyskorzi kej tajla Federacyji Zachodnich Indyji, a we lotach 1962-1983 kej Saint-Christopher-Nevis-Anguilla. We 1983 dostoło niypodległość, nale bez Anguilli, kero pozostała brytyjskōm kolōnijōm. Gospodarka sam je ôparto na turystyce a bauerstwie.
+Niccolò Zucchi (rodz. 6 grudnia 1586, um. 21 maja 1670) italski jezuita, gwioździorz a fizyk. Jako gwioździorz piyrszy prziuoboczōł piestrzynie Jowisza (17 maja 1630) a fleki na wiyrchu Marsa (1640). We swojim dziele "Optica philosophia experimentalis et ratione a fundamentis constituta" ôpisoł prōba zuōnaczynio zdrzadlanygo teleskopa, kero podjōn we 1616, tyż kej piyrszy na świecie. Publikowoł tyż kśōnżki ô mechanice a maszinach. Biōgrafijo na neczajcie Projektu Galileo
+Czagatajskŏ gŏdka - umartŏ tureckŏ gŏdka s tajli karluckich gŏdek użiwanŏ bŏłŏ we Chorasaniy.
+Zarah Sultana (rodz. 31 października 1993) - brytyjsko politykerka, poseł ku House of Common ze Labour Party.
+Tyjater – zorta kōnsztu, kaj szauszpiler abo cołka kupa szauszpilerōw na scynie na żywo grajōm lo ludzi kery przyleźli na spektakel. Tyjatrym mianuje sie tyż sam spektakel abo samo chałpa kaj sie je gro. dramat ôpera ôperetka balet pantōmima tyjater plastyczny
+Szkocko gaelicko godka ("Gàidhlig") – jedno ze godek celtyckich, we keryj godo bezma 58 000 (2001) ludzi, lo kerych je to godka ôjczysto, ôsobliwie na Pōłnocnych Wyspach, Wyżynie a myńszych wspōlnotach we Glasgow a Inverness. Poza Szkocyjōm je używano we małych grupach we Kanadzie, USA a tyż i Australiji. Szkocko gaelicko godka je bliżno spokrywńōno ze godkōm irlandzkōm, atoli separacyjo ôd XVI wieku je trocha porōżńōła. Alfabet. Alfabet zawiyro ino 18 buchsztabōw, nale bez kōmbinacyjo a lenicyjo/aspiracyjo (pōmiynianiy słōw na anfangu bez buchsztaba h) robi sie 76 roztōmajtych dźwiynkōw. Aa, Bb, Cc, Dd, Ee, Ff, Gg, (h*) Ii, Ll, Mm, Nn, Oo, Pp, Rr, Ss, Tt, Uu nigdy na poczōnku suowa Aspiracyjo (bajszpil). m -> czyto sie m mh -> czyto sie kej niyzgłoskotwōrcze u Radyjo gaelicke (naciś na Èist beò/Èist a-rithist) Dykcjōnorz online
+Wapyn Rzimu przedstawio buchsztaby S.P.Q.R. (Senatus Populusque Romanus - łac. senat a rzymsko nacyjo) oraz grecki krziż na czyrwiōnym tle.
+Rionero in Vulture - gmin we Italiji, we regijōnie Basilicata, we prowincyji Potenza. Mo 53,52 km² wiyrchu a podug danych ze 2018 roku pōmiyszkiwało sam 13 186 ludzi. Neczjta Rionero in Vulture
+Forsbacka - miejscowość (tätort) we Szwecyji, we regijōnie Gävleborg, we gminie Gävle. Mo 1,72 km² wiyrchu a podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwało sam 1702 ludzi.
+Jolin Tsai (rodz. 15 wrzesiynia 1980 we Nowe Tajpej, Tajwan) – tajwańsko piosynkorka popowo. "1019" (1999) "Dont Stop" (2000) "Show Your Love" (2000) "Lucky Number" (2001) "Magic" (2003) "Castle" (2004) "J-Game" (2005) "Dancing Diva" (2006) "Agent J" (2007) "Butterfly" (2009) "Myself" (2010) "Muse" (2012) "Play" (2014)
+Antryj (ze łać. "Intrata" bez fr. "Entrée" a miym. "Entree") – piyrsze pomiyszczyniy we miyszkaniu, do kerego sie włazi ze dwora abo ze siynie, a ze kerego prowadzōm dźwiyrze do inkszych izbōw.
+Waikato Stadium – stadjōn we mieście Hamilton we Nowyj Zelandyji. Zbudowali go we 2001 roku a wlezie na nigo 25 800 ludzi. Sōm sam szpile fusbalu a ragbi. Terozki właścicielym stadjōnu je rada miasta Hamilton.
+Napadzior – pozycyjo szpilera we fusbalu, kery kej je grony szpil gro nojbliżyj toru spōrnika. Jigo zadaniym je wbicie bez jigo manszaft sam bala, skiż tygo zdobycie punkta. Pozycyjo nojbarzi wysōniyntygo na przodek fusbaloka mianōje sie "szpicōm". Tormōn Ôbrōńca Pōmager
+Karl Heinrich Marx (rodz. 5 moja 1818 we Trier, um. 14 marca 1883 we Lōndynie) – miymiecki filozofer, ekōnōmista a rewolucyjny dziołocz. Twōrca Piyrszyj Miyndzynarodōwki. Je uwożany za twōrce naukowygo socjalizmu. Uōnygo nojbarzi znōme dzieło (mimo aże uōnygo niy dokończōł) je Das Kapital.
+Melbourne – druge podug wielości ludzi miasto we Australiji, stolica sztatu Wiktoryjo. Założōne 1835, miejske prawa ôd 1847. We rokach 1901 - 1927 bōło stolicōm Australiji. Sroge cyntrōm handlu a industryje, morsko hawyna, pora ōniwersytetōw. Mo sam siedziba 9 (ze 16.) klubōw Australian Football League - ligi australijskigo futbolu, ôdbywo sie jeden ze sztyrech turniejōw Wielgigo Szlyma - Australian Open, Grand Prix Australii 1 Formuły a wyścigi kōńōw Melbourne Cup. We 1956 roku bōły sam Letnie Ôlimpijske Igrziska.
+Dire Straits to bōł brytyjski zespōł rokowy,kery fōngowoł we lotach 1977-1995. Liderym a zołożycielym tyj grupy bōł Mark Knopfler - gitarzista, wokalista a aōtor tekstōw, kery som napisoł bezma wszyjske piosynki grupy. Krōm jigo, we składzie bōł tyż jigo bracik David (gitara), John Illsey (gitara basowo) a Pick Withers (szlagcojg). Zespōł debiutowoł we 1978 singlym "Sultans of Swing", kery niyuoczykiwaniy stoł sie fest popularny, mimo aże włōnczas panowoła moda na muzyka punkowo. Tygo samygo roku wydano piyršo puyta skupiny, pod titlym "Dire Straits". Pō wydaniu rok niyskoři drugij puyty, "Communiqué", ze skupiny ôdloz David Knopfler a na jygo plac prziloz Roy Bittan (klawiszowiec). We 1984 ukozoł sie albōm "Alchemy", kery je zapisym kōncertu grupy we Lōndyniy a je powszechniy uznowany za jydyn s nojlepszych albōmōw kōncertowych we historyji roka. Zespōł zawieśōł dziołalność we 1995 roku. 1978 "Dire Straits" 1979 "Communiqué" 1980 "Making Movies" 1982 "Love Over Gold" 1985 "Brothers in Arms" 1991 "On Every Street" 1983 "Twisting By The Pool" 1993 "Encores" 1984 "Alchemy" 1993 "On the Night" 1995 "Live at the BBC" 1988 "Money for Nothing", nojwiynkše přeboje 1998 ", nojwiynkše přeboje 2005 "
+Kōmitet Welowaniŏ Niymieckij Myńszości (pol. "Komitet Wyborczy Mniejszość Niemiecka", MN, niym. "Wahlkomitee der Deutschen Minderheit") to je kōmitet welowaniŏ dlŏ przedstŏwicieli niymieckij myńszości we Polsce we Ôpolskim Ślōnsku. Tworzi jy Społeczno-Kulturalne Tŏwarzistwo Niymcōw we Ôpolskim Ślōnsku ("Sozial-Kulturelle Gesellschaft der Deutschen im Oppelner Schlesien") ze siydzibōm we Gogolinie. Pōniywŏż je to kōmitet nŏrodnyj myńszości, je ôn zwolniōny ze piyńcioprocyntowego proga welowaniŏ. Niymieckŏ Myńszość przajŏ integracyje Polski ze Ojropejskōm Unijōm a rozrostym regiōnu Gōrnego Ślōnska. We 2017 działŏcze Niymieckij Myńszości uzdali powołanie partyje ô mianie Regiōnalnŏ. Myńszość ze Wiynkszościōm ("Regionalna. Mniejszość z Większością", RMW). zaregistrowanõ we gyrichcie 6 lutego 2018. Georg Brylka (1991–1992) Erhard Bastek (1991–1993) Willibald Fabian (1991–1993) Bruno Kosak (1991–1993) Antoni Kost (1991–1993) Edward Flak (1992–1993) Joachim Czernek (1993–1997) Roman Kurzbauer (1993–1997, czōnek UP) Helmut Paździor (1991–2005) Henryk Kroll (1991–2007) Ryszard Galla (ôd 2005, czōnek RMW ôd 2018) Gerhard Bartodziej (1991–1997) 1991 – 132 059 gosōw (1,18%) 1993 – 60 770 gosōw (0,44%) 1997 – 51 027 gosōw (0,39%) 2001 – 47 230 gosōw (0,36%) 2005 – 34 469 gosōw (0,29%) 2007 – 32 462 gosōw (0,20%) 2011 – 28 014 gosōw (0,19%) 2015 – 27 530 gosōw (0,18%) 2019 – 32 094 gosōw (0,17%) mniejszoscniemiecka.eu
+Miasto-retownik () to je ukrajińsko hōnorowo ôdznaka, nadowano miastōm spoza Ukrajiny, kere pokozały humanizm, dobro a solidarność ze ukrajińskim norodym we jego walce ô ideały swobody, pokoju a dymokracyje wczos ruskij inwazyje na Ukrajina. Ôdznaka bōła stworzōno dekretym prezydynta Ukrajiny Wołodymyra Zelenskigoo. Podug sztandu na moj 2023 ôdznaczōno bōło 7 miast, w tym 4 we Polsce a jedne we Czeskij Republice, żodnego we Ślōnsku. Historyjo. Ôdznaka bōła stworzōno 22. moja 2022. roku. 4. kwiytnia 2023. roku dekretym prezidynta bōło ôpisano wyglōnd ôdznaki a plaketki, a tyż procedura jeji prziznowanio. Piyrszym ôdznaczōnym miastym bōł Rzeszōw, nadgrodzōny tym samym dekretym, kero stworzoł ôdznaka. Tego samego dnia prezidynt Wołodymyr Zełenski na posiedzyniu Nojwyższyj Rady Ukrajiny ("Werchownyj Rady"), we ôbecności polskigo prezidynta Andrzeja Dudy, pedzioł: "We mianie cołkigo ukrajińskigo norodu chca wyrazić wielgo wdziynczność miastu Rzeszōw – piyrszymu miastu-retowniku. Fest dziynkuja". Uodznaczōne miasta. Miasta kandidaty. Miejske rajce Krymynczuka słożōły forszlag, coby nadgrodzić miasta Bydgoszcz (we Polsce) a Alytus (we Litwie). Antrag ô titel dlo Latwijskij Valmiery a Bydgoszczy słożōły rajce ze Czerkasōw. Hōnorowo ôdznaka mo forma kartusza ze murowanōm korōnōm na tle liścio akantusa. We kartuszu znojduje sie wapyn miasta, kerymu prziznowo sie ôdznaka. Ôdznaka wykōnano je ze stopōw miedzi. Wizerōnek kartusza a korōny pokryty je galwanicznym złotym, a liściy akantusa – niklym. Na rewersie ôdznaki na kartuszu je szrajbniynto: «"miano miasta" MJASTO-RETOWŃIK». Wizerōnki kartusza, korōny a liścio akantusa sōm plaskatosznicowane. Wymiary ôdznaki: wysokość – 50 mm, szyrzka – 47,5 mm.
+Kōngo (Republika Kōnga, fr. " Congo, République du Congo") – państwo we Africe Strzodkowyj, nad Atlantyckim Ôceanem. Granica mo ze Gabōnym, Kamerōnym, Strzodkowoafrikańskōm Republikōm, Angolōm (Kabinda) a Dymokratycznōm Republikōm Kōnga. Kolōnijo Portugaliji a niyskorzi Francyji, ôd 1960 niypodległe. Krej bauersko-industryjowy, ze srogimi zasobōma anturalnych surowcōw (we tym djamynty a naftowo ropa).
+Bielawa – miasto we Polsce, we dolnoślōnskim wojewōdztwie, we dzierżōniowskim krysie Bielawa – wieś we dolnoślōnskim wojewōdztwie, we wrocłowskim krysie, we gminie Dugołynka Bielawa – wieś we mazowieckim wojewōdztwie, we piaseczyńskim krysie, we gminie Kōnstancin-Jeziorno Bielawa – wieś we wielgopolskim wojewōdztwie, we złotowskim krysie, we gminie Złotōw
+Nowy Ślōnsk (miymiecko godka: "Neuschlesien") bōła to moło prowincyjo ôd Krōlestwa Pruskigo miyndzy 1795 a 1807, utworzōno po trzecim rozbiōrze polskim. Bōła położōno na pōłnocny-zachōd ôd Krakowa a połedniowy-wschōd ôd Czynstochowy. Nowy Ślōnsk mioł być na sōmym anfangu zarzōndzany ôd Wrocławia, nale potym sie przistanyło, co bydzie ze Wschodnich Prusōw. Po klynsce pruskij we IV koalicyji antyfrancuskij we 1806 roku, rozwiōnzano prowincyjo a terytoryjo roztajlowano na Ksiynstwo Warszawske we pokoju we Tylży we 1807 roku.
+Závod - wieś a gmin (obec) we Słowacyji, we bratysławskim kreju, we krysie Malacky. Mo 27,37 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwało sam 2807 ludzi. Neczajta obca Závod
+Jerzy Henryk Dudek (rodz. 23 marca 1973 we Rybniku) – fusbalok ze Knurowa kery gro na pozycyji tormana. Chytoł we reprezyntacyji Polski, lo keryj zagroł 60 szpilōw. Wygroł Champions League, kej groł we manszafcie FC Liverpool. We lotach 2007–2011 groł we Realu Madrid, kaj nale zagroł dwa ligowe szpile. Mo baba, dwie cery a synka. Concordia Knurów Sokół Tychy Feyenoord Rotterdam FC Liverpool Real Madryt Manszafty. Reprezyntacyje Reprezyntacyjo Polski we fusbalu chopōw Ôficjalno neczajta Jerzygo Dudka
+Rusińsko godka (kar-ruś. "русинськый язык", pan-ruś. "руски язик") – weschodniosłowiańsko godka, używano we Polsce, Ukrajinie, Syrbiji a Słowacyji. Rusińsko godka noleży do familije słowiańskich godkōw. W Ukrajinie dōminuje poglōnd, co rusiński je djalyktym ukrajińskigo.
+Joseph Smith Junior (rodz. 23 grudnia 1805 we Sharon (Vermont), um. 27 czyrwnia 1844) – zołożyciel a prziwōdca Ruchu Świyntych we Ôstatnich Dniach (Mormōnōw), kery je czczōny ôd wyznowcōw jako prorok a mynczeńnik. Bōł tyż politykerym a sztartowoł we welōngu na prezydynta USA we 1844, s programym abolicyje. Podug doktryny Mormōnōw, kej bōł 14 lot stary mioł przi rzykaniu religijno wizyjo, we keryj ôboczył Boga Ôjca a Jezusa, kerzi pedzieli mu, coby niy przistympowoł do żodnygo kościoła, a niyskorzi mu pedzōm co mo robić dali. Trzi lata niyskorzi ôbiawiōł mu sie prorok Morōni, kery pedzioł mu, co na gōrze Cōmorach znejdzie złote platy s tekstym we reformowanyj egipskij godce. Joseph Smith przetumaczōł a wytuplikowoł tekst kery bōł na nich a spisoł we Ksiyndze Mormōna, kero je terozki powożano za świynto ksiynga ôd Mormōnōw. Założōł tyż jejich Kośćōł 6 kwietnia 1830. Ôd 1830 do swojigo umarcio we 1844 mioł pora babōw, bezcōż mioł ajnflus na poligamijo we założōnym ôd niygo Kościele. Podug roztomajtych zdrzōdłōw, bōł ze 29 do 33 babōma żyniaty, s kerych pora bōło myni kej 18 lot stare, nale niy ze wszyjskimi mioł intymne relacyje. Joseph Smith ôstoł zaszlachtowany 27 czyrwnia 1844 we Carthage (Illinois). Niyskorzi powstoł pochwalny hymn na jygo cześć "Praise to the Man" (Chwolmy Proroka). Joseph Smith podug Mormōnōw (we angelskij godce) Ôficjalno biografijo (we angelskij godce)
+Allone Abba (hebr. אַלּוֹנֵי אַבָּא) - moszaw we Izraelu, we Pōłnocnym Dystrykcie, we Samorzōndzie Regijōnu Emek Jizreel. Na 2021 rok pōmiyszkowoło sam 1000 ludi.
+XX stolecie • XXI stolecie • XXII stolecie 2000 « 2001 « 2002 « 2003 « 2004 « 2005 » 2006 » 2007 » 2008 » 2009 » 2010 13 stycznia – na połedniu Gōrnygo Ślōska bōł wstrzōns sejsmiczny ô sile 3,5 stopnia, skuli wypadku we grubie KWK „Rydułtowy-Anna”. 15 lutygo – 210 ludzi umrziło we grubie Sunjiawan przi mieście Fuxin we Chinach. 22 lutygo – We Iranie umrziło 612 osōb, skuli trzynsienia ziemii. 22 listopada – Angela Merkel ôstoła piyrszōm we gyszichcie babōm, kera bōła kanclyrzym Miymiec. 20 marca – narciarski skoczek Biørn Einar Romøren ustanowioł rekord świata na skoczni Letalnica (239 m.). 25 moja – FC Liverpool ze ślōnskim tormōnym Jerzim Dudkem pokonoł A.C. Milan we finale Ligi Majstrōw. 5 lutygo - Michalina Wisłocka polsko dochtōrka, ginekolog a seksuolog (ur.1921) 2 kwietnia – Jōn Paul II (Karol Wojtyła), polski duchowny katolicki, krakowski arcybiskup, kardynoł, ôd 16 października 1978 papiyż (ur.1920) 17 października – zaćmienie Mieśōnczka. Tusty Czwortek: 3 lutygo Ôstatki: 8 lutygo Popielec: 9 lutygo Niydziela Palmowo: 20 marca Wielgi Czwortek: 24 marca Wielgi Piōntek: 25 marca Wielgo Sobota: 26 marca Wielganoc: 27 marca Pyńdziołek Wielganocny: 28 marca Wniybowstōmpiyniy: 5 moja Zesłaniy Ducha Świyntygo: 15 moja Boże Cioło: 26 moja Chanuka: 26 grudnia
+Palestyńczyki (po arabsku: ‏الشعب الفلسطيني‎) – nacyjŏ wywodzōncŏ sie z Palestyny, miyszkajōncŏ z wiynksza w Sztrefie Gazy i na Zachodnim Brzygu, co tworzōm Państwo Palestynã. Gŏdajōm po arabsku. Idzie jejich uznać za tajla srogszyj nacyje Araberōw. Skirz dugotrwałego kōnfliktu miyndzy Palestynōm i Izraelym tajla Palestyńczyków je wychodźcami poza swojã ôjczyznōm. W Sztrefie Gazy miyszkŏ kole 2 milijōny ôsōb. Terytoria ôkupowane zamiyszkuje bez 2,5 mln Palestyńczyków, z czego wiynkszość to wychodźcy z terynu zajyntego bez Izrael. Poza terynami Autōnōmije miyszkŏ jejich jeszcze 2–3 milijōny, z wiynksza w Jordanije i Syryje.
+Sznuparka Google - necowo sznuparka zbajstlowano bez hamerikōńsko firma Google Inc.. Ji cwekym je skatalogowaniy wszyjskich mogebnych danych a pokozywaniy jich bez hilfa interneca. Wele danych ze lipca 2008 Google mo zaindeksowane wiyncyj kej biljōn zajt WWW. Mocka sznupanych informacyji je zebrano we uproszczōnych formatach na serwerach Google, skiż tego po wyciepaniu ze zdrzōdła sōm uōne dali dostympne. Miano sznuparki połazi ôd matymatycznygo terminu "googol, "co ôznoczo formula_1.   Miano te mioło ukozać cwek przedsiymbiorstwa do obiyńco indeksacyjōm kej nojwiynkszyj liczby zajt ze światowych danych ze Interneca.
+Parabola GNU/Linux – zorta linuksowo ôparto ô Arch Linux, je mogebne ôdpalić uōnom na kōmputrach ze architekturōma i686, x86 64 a tyż, we ôdrōżniyniu od Arch Linuksa na mips64, używo uōna ino swobodnygo ôprogramowania. Kej we Archu Parabola GNU/Linux to dystrybucyjo, kero mo być łatwo we konfiguracyji a we użytkowaniu. Łatwość ta niy je ôśōngano bez srogo wielość graficznych konfiguratorōw, a bez dobrze rozmiyszczōne a konstruowane pliki konfiguracyjne, skrypty a programy. Parabola GNU/Linux to jedno ze dystrybucyji wymiynionych ôd Free Software Foundation kej fest do porzōndku swobodne dystrybucyje . Społeczno umowa projektu Parabola GNU/Linux. Ô cwekach projektu Parabola godo dolszo umowa społeczno: "Społeczno umowa projektu Parabola GNU/Linux je wyrozem zaangażowanio we tworzynie dystrybucyji ôprogramowanio cuzamen ze społecznośćōm swobodnygo ôprogramowanio a uōnyj używoczami we szczygōlności. Beztuż, naszo społeczno umowa durś bydzie lazła za filozofijōm swobodnyj wiedzy. Wszyjske sprowyjynia do tyj społecznyj umowy muszōm być zgodne ze duchym Ruchu Swobodnygo Ôprogramowanio. Parabola GNU/Linux je swobodnym ôprogramowaniym. Bydzie zgodno ze Wytycznymi lo swobodnygo systymu ôperacyjnygo, wiync niy bydzie zawieroła, sugerowała, ani zalecała użycio własnościowygo ôprogramowanio abo własnościowyj dokumentacyji a niy bydzie we żodyn knif podporowoła uōnych instalacyji abo fungowanio. Noleżōm do uōnych: własnościowe ôprogramowaniy, firmware dostympny ino we wersyji binornyj, bloby binorne. Parabola GNU/Linux a inksze dystrybucyje. Cwekym projektu Parabola je podporowanie ruchu swobodnygo ôprogramowanio tak, kejby konkurencyjo skupioła sie ino we wysiłkach przeciwko ôprogramowaniu niyswobodnymu. Projekt Parabola bydzie robiōł staranio, by wspiyroć inksze projekty swobodnygo ôprogramowania nojlepiyj kej poradzi a kożdo informacyjo we naszym projekcie bydzie dostympno lo kożdygo, kery bydzie tygo chcioł. Dotyczy to tyż naszych repozytoryjōw a paketōw ôprogramowanio. Parabola GNU/Linux a uōnyj społeczność. Naszo społeczność je demokratyczno we tym znoczyniu, aże społeczność biere tajla we kożdyj sprawie, we keryj potrzebno je decyzyjo. Zachyncōmy społeczność do wspōłroboty przi rozwoju projektu. Parabola GNU/Linux a Arch Linux. Dystrybucyjo Parabola GNU/Linux je swobodnōm wersyjōm dystrybucyji Arch Linux. Dowōmy repozytoryjo a ôbrozy instalacyjne ze siymniyntym niyswobodnym ôprogramowaniym. Szanujemy filozofijo KISS (ang. Keep It Simple, Stupid) ôbowiōnzujōncōm we dystrybucyji Arch Linux a uōnyj proces rozwoju. We tym znoczyniu dystrybucyjo Parabola utrzimuje zgodność ze titla pochodzynio po to, coby ułatwić migracyjo egzistujōncych instalacyj ArchLinux do zawiyrajōncych ino swobodne ôprogramowaniy. " Rōżnice we sztosunku do Arch Linux. Parabola użiwo ino blank swobodnygo ôprogramowanio ze ôficjalnych repozytoryjōw Archa lo architektur i686 a x86_64. Krōm tygo lo niy blank swobodnych paketów, tam kaj to możebne użiwo własnych zamiennikōw, lo bajszpila kernel Linux-libre miast standardowygo kernela Linux. We procesie filtrowanio ôstoło siymniyntych ōngyfer 400 paketōw ze repozytoryjōw Archa kere niy poradzōm wymagańōm FSF dotyczōncych swobodnygo ôprogramowanio. Uod anfanga roku 2011 hakery Paraboli dali anfang wywijaniu wersyji tyj dystrybucyji lo kōmputrōw, kere użiwajōm rozwijanygo we Chinach procesora Loongson. Insztalacyjo. Sōm dwa knify nainsztalowanio Paraboli: systym tyn możebne je nainsztalować ze ôbrozōw ISO abo eli systym Arch Linux je już nainsztalowōny, je mogebne przemigrować do Paraboli bez pōmiana repozytoryjōw Archa na repozytoryjo Paraboli, ôroz insztalujōnc paket your-freedom, kery konfliktuje ze kożdym znōmym niyswobodnym paketem, kery niy mo swojygo ôdpowiednika we repozytoryjach Paraboli. Uoficjalno neczajta Parabola GNU/Linux appears on archwiki Parabola GNU/Linux appears on news section on SOLAR website (Software Libre Argentina)
+Brunei (mal. "Brunei", "Brunei Darussalam"), ôficjolniy: Państwo Brunei Darussalam (mal. "Negara Brunei Darussalam") – państwo we połedniowo-wschodnij Azyji, na pōłnocnym brzygu wyspy Borneo, nad Połedniowochińskim Morzym. Granica mo ino ze Malezyjōm. Pōmiyszkujōm sam głōwniy Malaje a Chińczyki. Nojwiyncyj ludzi wyznowo islam.
+Šamorín (madź. Somoria) – miasto na Słowacyji, we trnawskim kreju, we krysie Dunajská Streda. Ôstrzodek spożywczyj industryji. Srogi ôstrzodek madziarskij myńszości - podug spisu ze 2001 roku, Madziary to 66% myszkańcōw.
+Salency - gmin we Francyji, we regijōnie Hauts-de-France, we departamyńcie oise. Mo 7,79 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 885 ludzi. We lotach 456-1987 roz we roku na Fest Rouzōw ze dziołszkōw ôd 14 do 20 lot starych wybiyrali sam jedna, kero mioła nojlepszo cnota i prawość charaktyru podug katolickich wzorōw, a tyz musioła pochodzić ze familije ô dobryj ôpińje.
+Bolszoj Łog (rus. "Большой Лог") - chutor we Rusyji, we rostowskim ôbwodzie, we aksajskim rejōnie. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 4336 ludzi.
+Villamuriel de Cerrato - gmin we Szpaniji, we autōnōmicznyj spōlnocie Kastylijo a León, we prowincyji Palencia. Mo 40,02 km² wiyrchu a podug danych ze 2019 roku pōmiyszkiwało sam 6469 ludzi.
+Departamynt Fojerwery Miasta Nowy Jork, FDNY – (ang. Fire Departament New York City) prziszykowano formacyjo, porajōnco sie prewyncyjōm a bojym ze ôgniym a resztōm zagrożyńōw we mieście Nowy Jork. Powołano we roku 1898, ôbecnym szefym je Nicholas Scoppetta. Ôficyjolno neczajta FDNY McKinsey and Co. Report on 9/11 Response
+Lake Hughes - census-designated place we USA, we sztacie Kalifornijo, we hrabstwie Los Angeles. Na 2010 rok pōmiyszkiwalo sam 649 ludzi.
+Dobrzica - jeździoro we Polsce, we zachodniopōmorskim wojewōdztwie 3 wodne ceki we Polsce: Dobrzica – rzyka, dopływ Piławy we zachodniopōmorskim wojewōdztwie Dobrzica – potok, dopływ Radōmki Dobrzica – potok, dopływ Raćōnżnicy 4 miejscowości we Polsce: Dobrzica - miasto we wielgopolskim wojewōdztwie, we pleszewskim krysie, we gminie Dobrzica Dobrzica - wieś we wielgopolskim wojewōdztwie, we pilskim krysie, we gminie Szydłowo Dobrzica - wieś we zachodniopōmorskim wojewōdztwie, we koszalińskim krysie, we gminie Byndzino Dobrzica - wieś we zachodniopōmorskim wojewōdzwie, we wałeckim krysie, we gminie Wałcz
+Golym (hebr. גולם) to je podug żydowskij tradycyje istota ulepiono s gliny na ksztołt czowieka, nale pozbawiono duszy, skiż tego co niy bōła stworzōno ôd Boga yno ôd czowieka. Piyrsze ôpisy tworzynio golymōw ôd ludzi sōm we Talmudzie. Nojbarzi znōmo je historyjo ô golymie, kerygo mioł stworzić rabin Jehuda Löw ben Bezalel ze Pragi. Golym tyn mioł ôchraniać prasko djaspora żydowsko ôd atakōw, kere we XVI stoleciu bōły na nich czyńōne skiż posōndzanio jejich ô bezbożne praktyki a zajmowaniy sie ôkultyzmym. Podug legyndy, golym zbuntowoł sie a zaczōn zabijać tyż tych kerym mioł słōżyć, bez cōż rabin Jehuda wyćōngnōł mu s gymby pergamin s naszkryflanymi na nim buchsztabōma kere dowoły mu żywobycie a wymazoł piyrszo, skiż tygo golym stoł sie nazod yno posōngym. Powiarka podowo, co strzaskany golym je skryty na gōrze synagogi we Pradze.
+Saint Lucia – państwo we Strzodkowyj Americe, rozlygowane na wyspie ô jednakim mianie we Małych Antylach (Nawietrzne Wyspy). Wyspa ô wulkōnicznym pochodzyniu, s anfanga pōmiyszkiwano bez Karaibōw. Lo Ojropejczykōw ôddekniynto bez Kolōmba, najprawdopodobnij we 1502 roku. Niyskorzi brytyjsko kolōnijo aże do 1979. Gospodarka ôparto o turystyka.
+Jagody (pol. "Miłosna") – leśny zidlōng we Polsce we Gōrnym Ślōnsku, położōny we ôpolskim wojewōdztwie, we strzeleckim krysie, we gminie Imielnica.
+Włodzimierz Wojciech Smolarek (rodz. 16 lipca 1957 we Łōdzkim Aleksandrowie, um. 7 marca 2012 we Łōdzkim Aleksandrowie) – polski fusbalok, reprezyntant Polski. Groł kej napadzior a pomager. Zaczynoł we manszafcie Włókniarz Aleksandrów Łódzki, niyskorzi przelozł do Widzewa, potym groł we Legiji Warszawa, Eintrachcie Frankfurt, Feyenordzie Rotterdam a FC Utrecht. Lo repryzyntacyji zagroł we 60 szpilach a trefiōł 13 torōw. Uōnygo synek, Euzebiusz Smolarek, tyż zostoł fusbalokem a groł lo reprezyntacyji Polski. 90minut.pl (we polskij godce)
+Bobrowniki (pol.: "Bobrowniki Śląskie", miym.: "Bobrownik") – dzielnica Tarnowskich Gōr. Miyndzy rokym 1945 a 1954 bōła siedzibōm gminy Bobrowniki.
+Barbara Liskov (rodz. 7 listopada 1939) je amerikańsko informatikerka a profesorka na MIT. We 2008 roku dostoła Turingowo Nadgroda za uōnyj robota we dziedzinie metodologiji softwareu, kero wiodła ku rozwojowi ôbiektowygo programowanio. Je autorkōm godek kōmputrowych CLU a Argus. Mioła tyż srogi ajnzac we dziedzinie rozproszōnych rachowań. Barbara Liskov je piyrszōm babōm, kero we USA zyskoła doktorski titel we informatyce, na Stanfordowym Uniwersytecie we roku 1968.
+Garden Grove – miasto we USA, we sztacie Kalifornijo, we hrabstwie Orange. Założōne we 1874 roku. Je sam sroge (druge we cołkim USA) skupisko Wietnamczykōw. Miasto je tyż znōme skiż Kryształowyj Katedry, stowiōnyj we 1980 roku.
+Niiger (Republika Niigru, fr.: "République du Niger") – państwo położōne we Africe Zachodnij na Sahaře. Graniczy ôd połednio ze Niigeryjōm a Byninym, ôd pōłnocy ze Algeryjōm a Libijōm, ôd zachodu ze Burkina Faso a Mali, a ôd schodu ze Czadym. Miano pochodzi ôd rzyki Niiger, co sam przepływo. Stolicōm Niigru je Niamey. Nojwyższczy szczyt mo wysokość 1875 m n.p.m. Klimat suchy. Roślinność pustynno, na połedniu wystympujōm sawanny.
+Tybetka – miano elymyntu ôblyczu wykōnanego z ciynkigo sztofu z czesankowyj wołny ôwiec abo tybetańskich cig (tm. tybetu), drukowanyj we kwiatowo-roślinne motywy, zaôbycz roztōmajte układy blum. Kiecki Zastosowanie. Tybet, wkludzōny na przełōmie XIX i XX stoleciŏ, przijōn sie we ludowym byklajdōngu gōrŏlskim jako ajnfachowŏ materyjŏ na kiecki. Nagowne a naramiynne chusty we gōrŏlskim byklajdōngu: nojczyńścij ô biołym, czyrwōnym, zielōnym, żōłtym i czŏrnym zadku, drukowane we blumy abo geometryczne, ôriyntalne mustry, ô fasōngach 75 × 75 cm; we wersyji paradniyjszyj ôzdŏbiane krajym necym i fryndzlami we ślōnskim byklajdōngu: sztyryrogate, ô miarach kol. 160 × 170 cm, z czŏrnym abo krymowym zadkym, we sroge bukety czyrwōnych rōuz i listkōw we bordiurze, bydź na cołkij wiyrchni, wykōńczōne fryndzlami, skłŏdane po przykōntnyj a zaciepowane na ramiōna, noszōne we lecie we niykerych rejōnach Ślōnska
+Armōnika to je dynty insztrumynt, co ze ônego klang sie wydobywŏ w czasie ruchu luftu we szczyrbinach, przi kerych sōm metalowe blaszki mianowane strojikami, co wprawiōne we dyrgania wydajōm klangi podle ônych dugości. Rozkłŏd klangōw na diatōnicznyj armōnicestrōj ôd Richtera, we tōnacyji C Ôznaczynia ôktaw na diagramie:
+Ewenki - Nacyjŏ s tōnguskich ludōw zamiyszkujōnca hlawniy Jakucyjŏ we Rusyje a Wywnyntrznŏ Mōngolijŏ we Chinach. Jejich gŏdka to Ewenkiskŏ gŏdka.
+Kista to je zorta pojymnika na flaszki. Teroźnie kisty sōm robiōne ze plastiku a kożdy spodni a wiyrchni rant mo formowany tak, coby szło wrazować jydna na drugo a uōne sie przi tymu trzimały nawet po ôdchylyniu sztapla ôd blaju.
+Kościoł rzimskokatolicki (katolicki, zachodni, rzimski, łaciński) – właściwe miano winno brzmieć Kośćōł katolicki ôbrzōndku łacińskigo; nojwiynkszo liczebniy tajla Kościoła katolickigo, kero ôpiero liturgije na ôbrzōndku łacińskym (czyli wg Mszołō Rzimskigo) i liturgijach bliskych a pochodnych. Głowōm Kościoła je papiyż (biskup Rzimu) kej gowa Kościoła Powszychnygo. Wspōłcześnie miano Kościoł rzimskokatolicki niy ôdnosi sie do cołkego Kościoła katolickigo (choć potoczniy je stosowano i we takym znoczyniu), piyrwotniy nazywano tak coły Kościoł katolicki, zaś przedrostek rzimsko- ôdnosiu sie niy do ôbrzōndku, nale do jydności s biskupym Rzimu. Podug sōmygo Kościoua rzimskokatolickigo, jego zołożycielym je Jezus Chrystus, a powstoł uōn we I wieku n.e. Inkszōm czynsto spotykanōm we zdrzōduach datōm powstanio Kościoła rzimskokatolicki je rok 1054 – data rozłamu na Kościoł Zachodni i Kościoł Wschodni.
+Deep Purple – brytyjsko skupina hard rockowo ze miszōngym heavy metala a prog rocka. Powstoła we 1968 roku we Hertfordshire. Kole Led Zeppelin a Black Sabbath je uważano za nojbarzij wpływowo skupina lo rocku a metalu. Tryfiili tyż do Guinessowyj ksiyngi rekordōw skiż srogigo larma jejich lajery. Gyszichta. Piyrwy skupina tworzili: Rod Evans (śpiyw), Jon Lord (uorgany Hammonda), Ritchie Blackomre (gitara), Nick Simper (basowo gitara) a Ian Paice (szlagcojg). Bez rok nagrali trzi albōmy, niyskorzi Blackmore chcioł, co by zauostrzyli zorta muzyki a zwolńōł Evansa i Simpera. Na jich plac przilyźli: Ian Gillan (śpiyw) i Roger Glover (basowa gitara). Uostali znōmi grajōnc ze ôrkestrōm i nagrali albōm "Deep Purple In Rock" (zawiyroł uōn "Child In Time", śl. tum. "Bajtel we czasie"), kery stoł sie sukcesym. Bez trzi lata nagrali niyskorzi "Fireball", "Machine Head" a "Who Do We Think We Are". Chnet stali sie fest znōmi. Niyskorzi przilozło do haje pōmiyndzy Blackmoreym a Gillanym. Skuli tego Gillan wylecioł, a zarozki tyż Glover. Do Deep Purple prziszoł David Coverdale i Glenn Hughes. Ôba spiywali, a krōm tego Hughes tyż groł na basowyj gitarze. Wydali "Burn" i "Stormbringer", a dalij Blackomore niy mioł lustu a ôdloz. Na gitara wźōnli Tommyego Bolina. Tako grali bez rok, potym sie rozwiōnzali.   We 1984 roku zasik sie tryfiyli we klasycznym skłodzie: Gillan, Blackmore, Lord, Glover a Paice. Wydali "Perfect Strangers" a "The House of Blue Light" i skiż haji Gillan zaś wylecioł. Nowym spiywokym ôstoł Joe Lynn Turner, ze kerym Blackmore groł we skupinie Rainbow bez 1980-84 rok. Dwa roki niyskorzi wrōćōł Gillan, ino Blackmore zaś ôdloz. Na gitara prziszoł Steve Morse. Jeszcze ino Jon Lord we 2002 poszoł na pynzyjo i na jigo plac prziszoł Don Airey. Na sztand 4 kwietnia 2014 szpilajōm we takim skłodzie: Ian Gillan - śpiyw Steve Morse - gitara Don Airey - ôrgany Roger Glover - basowa gitara Ian Paice - szlagcojg "Shades of Deep Purple"(1968) "The Book of Taliesyn" (1968) "Deep Purple" (1969) "DeepPurple In Rock " (1970) "Fireball" (1971) "Machine Head" (1972) "Who Do We Think We Are" (1973) "Burn" (1974) "Stormbringer" (1974) "Come Taste The Band" (1975) "Perfect Strangers" (1985) "The House Of The Blue Light" (1987) "Slaves And Masters" ( 1991) "The Battle Rages On..." (1993) "Purpendicular" (1996) "Abandon" (1998) "Bananas" (2003) "Rapture of the Deep" (2005) "Now What?!" (2013) "Infinite" (2017) "Whoosh!" (2020) "Turning to Crime" (2021)
+Šerák (miym. "Hochschar") – gōra we Jeśōnikach, we Czeskij Republice, wysoko na 1351 myjtrōw. Je tyż tajlōm rezerwatu przirody "Šerák-Keprník". Je fest popularno postrzōd turystōw - wele wiyrchu je turystyczne schrōnisko "Chata Jiřího", wybudowane we 1888 bez miymiecko ôrganizacyjo Mährisch-Schlesischer Sudetengebirgsverein (MSSGV). Bez cołki rok działo tyż zajlbana ze dziedziny Ramzová.
+8 września - Elizabeth II, krōlowo Wielgij Brytanije 23 września - Franciszek Pieczka, ślōnski szauszpiler Pandymijo COVID-19 Mistrzostwa Świata we Fusbalu 2022 Inwazyjo na Ukrajina ôd Rusyje Wielganoc: 17 kwietnia Boże Ciało: 16 czyrwca
+Alger – miasto, stolica Algeryji a wilajetu Alger. Je rozlygowany nade Strzōdziymnym Morzym, we zatoce. Głōwny ôstrzodek kulturalny a naukowy kreju. Srogo morsko hawyna. Fōnguje sam metro - jedne ze ino dwōch we Africe (druge je we Kajirze).
+Undertale – kōmputrowy szpil fabularny stworzōny a wydany bez niyznŏleżnego twōrcy kōmputrowych szpilōw Tobyego Foxa. Szpil ôstoł wydany 15 września 2015 roku we angelskij wersyji gŏdkowyj na platformach Microsoft Windows, macOS a Linux. 15 siyrpnia 2017 roku szpil ukŏzoł sie na kōnsolach PlayStation 4 a PlayStation Vita, za to 18 września 2018 roku szpil ôstoł wydany na Nintendo Switch. 16 marca 2021 roku szpil ukŏzoł sie na Xbox One. Ôficyjalno zajta szpilu Undertale Wiki
+Prōmiyń Ziymie (R🜨) – pozaukładowŏ jednostka dugości, używanŏ w astrōnōmiji do ôkryślaniŏ miar planet pozasłōnecznych, nojczyńścij superziymi. Ôdpadŏ ôna postrzedniymu prōmiyniowi rōwnikowymu Ziymie: formula_1 Tyn prōmiyń je inkszy ôd prōmiynia biegunowego skuli splaszczyniŏ planety. Ôkrōm tego niyma ôn jednaki we wszyjskich rychtōnkach, bo Ziymia to niyma idealnŏ Elipsojida ôbyrtnŏ. Prōmiyń biegunowy je 6357 km dugi, za to prōmiyń postrzedni planety to 6371 km. Prōmiynie srogszych planet pozasłōnecznych, nojbarzij gazowych gigantōw, wyrażŏ sie radszyj we formie wielokrotności prōmiynia (rōwnikowego) Jowisza: 1 RJ = 11,21 R🜨 masa Ziymie
+Widłowy wōzyk to je mechaniczny pojazd ô silnikowym napyndzie kery je przistosowany do przewożynio matyriołōw ô srogij masie (do poru tōn, zależniy ôd typu), kery je używany do bliskigo przekludzanio a we magazynowych robotach. Nojczyńści towor kery mo być przekludzany je umiyszczany na drzewiannych palytach. S przodku, przed zicym kerowcy mo maszt na kerym zamocowane sōm widły. Widły idzie ôpuszczać, dźwigać a zmiyniać jeich rozstaw, a cołki maszt idzie ekować ôd sia i na sia - steruje sie tym wajchōma, krōm rozstawu widłōw kery trza zmiynić rynczniy. Widłowe wōzyki sōm napyndzane bez sztrōm, benzina, gaz a inksze. Piyrsze widłowe wōzyki wyprodukowano we 20. lotach XX stolecio.
+Stany Zjydnočōne Meksyku (hišp. Estados Unidos Mexicanos; nahuatl Mēxihco) – państwo we Americe Pōunocnyj, graničōnce ôd pōunocy s USA a na pouedniu s Gwatymalōm i Belize. Ôd zachodu jygo terytoriōm uōgraničōne je wodōma Pacyfiku, a ôd wschodu Zatoki Meksykańskij i Mořa Karaibskigo. Třeci co do wielgości kraj Ameryki Uacińskij i nojwiynkšy kraj Ameryki Střodkowyj.
+Jan Wyglenda, przemianek "Traugutt" rodz. 24 listopada 1894 we Brzyźnicy, um. 1973 we Rybniku – dziołocz absztimōngowy a uczestnik powstań ślōnskich. Rodzōny we wsi Brzyźnica kole Raciborza we Ślōnsku. Walczōł we armiji miymieckij we czas I wojny światowyj a wrōćōł ś ni jako podporucznik. We styczniu 1919 roku utworzōł ôddzioł polski we rodzinnych Brzeźnikach. We czyrwcu 1919 roku ôstoł zastympcōm głōwnygo kōmyndanta a kerownikym Wydziołu Wywiadu Polskij Ôrganizacyje Wojskowyj Gōrnygo Ślōnska. We I powstaniu ślōnskym dowodźōł we bitwie pod Godowym a na ôdcinku Ôlza-Uoświyńcim, we II powstaniu ślōnskim Jan Wyglenda dowodźōł polskōm samouobrōnōm we krysie rybnickym. We III powstaniu ślōnskym bōł zastympcōm dowōdcy a szefym sztabu Grupy „Pōłnoc”. Po roztajlowaniu Gōrnygo Ślōnska ôstoł zmuszōny do ôpuszczynio rodzinnygo ôbszoru prziznanygo Miymcōm a zamiyszkoł we polskim wojewōdztwie ślōnskim. We 1927 r. ôstoł naczelnikym gminy Nowo Wieś - Wirek, a nostympniy starostōm krysu we Lublińcu, Rybniku. Człōnek Zwiōnzku Powstańcōw Ślōnskich. We lotach II wojny światowyj walczōł we kampanije 1939 r. a we Polskich Siyłach Zbrojnych na Zachodzie. Kej wrōćōł nazod do Polski, bōł we ôkresie stalinowskym wiyńźōny (1950-1956) na podstawie niyprawych ôskarżyń. Po uwolniyniu mioł robota we bergmaństwie. Umrził we Rybniku, kaj go pochowano.
+Czerniowiecki ôbwōd – ôbwōd, jydnostka administracyjnygo tajlōngu Ukrajiny. Wiyrch 8097 km², ludzi 904 900. Je potajlowany na trzi rejōny. Stolicōm ôbwodu sōm Czerniowce.
+Najświętsza Maryja Panna "Królowa Polski" (śl. "Nojświyntszo Maryja Frela, Krōlowo Polski") – titel Maryje ze Nazarytu, używany ôd polskich katolikōw. Geszichta maryjnygo kultu we Polsce je zwiōnzano ze ôkresym Kōntrreformacyje. 3 maja we katolickim Kościele we Polsce je ôbłażōne liturgiczne świynto Nojświyntszyj Maryje Freli Krōlowyj Polski. Matka Bożo Królowo Polski je głōwnōm patronkōm archidjecezyjōw czynstochowskij a przemyskij, bōła tyż patrōnkōm lwowskij archidjecezyje.
+Puszkin (rus. "Пушкин") – miasto we Rusyji, wlazuje we skłod wydzielōnygo miasta Pejtersburg. Do 1918 mianowane "Carske Sieło" (rus. "Царское Село"), we latach 1918-1937 "Dietskoje Sieło" (rus. "Детское Село"). Terozki "Carske Sieło" godo sie na pałac a inksze stowiynia a tyż park wele niygo.
+Albert Bierstadt (rodz. 7 stycznia 1830 we Solingen, um. 18 lutygo 1902 we Nowym Jorku) - hamerikōński malyrz neoromantyczny miymieckego pochodzynio. Znōmy ze malōnkōw krejuobrozu hamerikōńskego zachodu.
+Stephen Cole Kleene (rodz. 5 styčnia 1909 we Hartford, um. 25 styčnia 1994 we Madison) to bōu amerikański matymatyk a jydyn s piōniyrōw teoryje informatyki. Titel profesora dostou we 1948. Kej hobby miou alpinizm a wspiyrou tyž dziouanio ôbrōńcōw přirody.
+Leźnica (pol. "Leśnica", miym. "Leschnitz", 1936-1945 "Bergstadt") – sztad we Gōrnym Ślōnsku, we ôpolskim wojewōdztwie a we strzeleckim krysie. Siedziba gminu Leźnica. Położono je wele Anabergu (wiyrchu a dziedziny). Ôd 2008 roku ôbowiōnzuje sam podwōjne polsko-miymiecke mianowaniy.
+Châlons-en-Champagne – miasto a gmin we Francyji, stolica regijōnu Szampanijo-Ardyny a departamyntu Marne. Mo 26,05 km² wiyrchu a podug danych ze 2012 roku pōmiyszkiwało sam 45 225 ludzi. Neczajta Châlons-en-Champagne
+Rok (ang. "rock music" - berga) – gatōnek muzyczny, ôgólne miano srogij grupy muzycznych stylōw. Rok powoli ewoluowoł ze "rock and rollu" we lotach 60. XX we . Muzyka rokowo je ôparto na roztomajtych elektrycznych gitarach (bezma zowdy tyż gitarze basowej), szlagcojgu i śpiywoku.
+Ruski rubel (rus.: "рубль") to je waluta używano we Rusyji a tajlowo we Abchazyji a Połedniowyj Ôsetyji. Podug ISO 4217 mo kod RUB, downi miała kod RUR aże do denōminacyje we 1998. Ruski rubel tajluje sie na 100 kopiejkōw (rus.: "копе́йка"). Downi rublōw używało sie we SSSR a jeszcze downi we Ruskim Imperyjōm. Rubel je we użyciu ôd 500 lot, ôd 1710 tajluje sie na kopiejki. Niy mo ôficjalnygo symbolu, kej amerikański dolar, fōnt szterling abo ojro. Propōnowane sōm dwa: przekreślōne Р (cyrylica, ôdpado łacińskimu R) abo . We ôbiygu sōm banknoty 5, 10, 50, 100, 500, 1000 a 5000 rublōw a klepoki 1, 5, 10 a 50 kopiejkōw a 1, 2, 5 a 10 rublōw. Krōm ruskigo, je tyż biołoruski rubel a waluta niyuznowanygo Naddniestrzo, naddniestrzański rubel.
+28 lipca - 100-lecie I światowyj wojny 13 stycznia - Cristiano Ronaldo erbnōł Złoto Bala FIFA za rok 2013 28 kwietnia - Jōn Paul II ôgoszōny świyntym Tusty Czwortek: 27 lutygo Ôstatki: 4 marca Popielec: 5 marca Niydziela Palmowo: 13 kwietnia Wielgi Czwortek: 17 kwietnia Wielgi Piōntek: 18 kwietnia Wielgo Sobota: 19 kwietnia Wielganoc: 20 kwietnia Pyńdziołek Wielganocny: 21 kwietnia Pesach: 15 kwietnia – 22 kwietnia Wniybowstōmpiyniy: 29 moja Zesłaniy Ducha Świyntygo: 8 czyrwca Boże Cioło: 19 czyrwca Adwent: 30 listopada
+Bayer 04 Leverkusen - miymiecki fusbalklub ze Leverkusen, zołożōny we 1904. Piyńciokrotny wicemajster Miymcōw, roz bōł finalistōm UEFA Champions League. Farby klubu sōm czyrwiōno-czorno-biołe.
+Willem Cornelisz Duyster (nar 1599, um. 1635) to bōł flamandzki malyrz z Amsterdamu. Nojwiyncyj malowoł scyny rodzajowe a portrety, ofyn we ôbrazach przedstawioł wojŏkōw. Ônego kariera skōńczyła sie skirz epidemije dżōmy we 1635 roku, na kerõ umrził.
+Capanne – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Fiorentino. Fiorentino Crociale Pianacci
+Arcybiskup (gr. "αρχή, arché" – piyrsze prawo, gr. "επίσκοπος, epískopos" - wachtyrz, biskup) – tytuł hōnorowy nadŏwany biskupōm wŏżniyjszych diecezyj i archidiecezyj, a tyż jako wyrōżniynie samyj ôsoby biskupa ("ad personam").
+Będominek (kaszb. "Bãdomink", miym. "Klein Bendomin") - wieś we Polsce, we pōmorskim wojewōdztwie, we kościerskim krysie, we gminie Kościerzina. Wlazuje we sklod szołtystwa Zielynin. We lotach 1975-1998 wieś administracyjniy noleżoła do gdańskigo wojewōdztwa.
+Frydek-Mistek () je miasto, kere leży na granicy Ślōnska a Morawije, we Czeskij Republice, we kraju Morawsko-Ślōnskim, po ôbuch brzegach rzyki [[Uostrawica|Uostrawicye]. Miasto powstało [[1. stycznia|1. stycznia]] [[1943]] ze skupiynio dwōch miast: ślōnskigo [[Frydek|Frydka]] a morawskigo [[Mistek|Mistka]]. Rzyka Ôstrawica dowo granica pōmiyndzy Morawijōm a Ślōnskym, a tyż pōmiyndzy Frydkym a Mistkym. Miasto mo powiyrzchnia 51,61 km2, a miyszko we nim 60 482 ludzi. Partnyrske miasta. Frydek-Mistek mo dwa partnyrske miasta, ôbadwa znojdujōm sie we [[Polska|polskij]] tajli Ślōnska. [[Bielsko-Bioło]] [[Myslowice]] Ôficjalno zajta miasta Necowe ôdwołania. [[Kategoryjo:Frýdek-Místek]]
+Wrzesiyń to je dziewiōnty podug użuwanygo na Ślōnsku kalyndorza gregoriańskigo mieśōnc we roku. Podug Brücknera, jygo miano pochodzi ôd kwitnōncych włōnczas wrzosōw. We wiynkszości ojropejskich godek miano tygo miyśōnca pochodzi ôd łacińskigo "September", co ôznaczo "śōdmy miyśōnc" (bōł uōn śōdmy we kalyndorzu rzimskim).
+Annoying Orange (śl. "Gorszōncŏ Apluzina") to je amerykōński internecowy serial, co go idzie ôbejzdrzeć we zerwisie YouTube. Ônego reżysyrym a scynarzystōm je Dane Boedigheimer. Serial mioł prymierã 9 paździyrnika 2009 roku, pod kōniec miesiōnca prziciōngnōł 380 milijōnōw ôglōndŏczy. Gōwnym bohatyrym serialu je antropōmorficznŏ apluzina, kerŏ gorszy ôwoce, zielyniny i roztōmajte inksze przedmioty, przi ôsprawianiu wice i kalambury. Ôficjalnŏ neczajta
+Theodor Erdmann Kalide (rodz. 8 lutygo 1801 we Krōlewskij Hucie (terozki tajla Chorzowa), um. 23 siyrpnia 1863 we Glywicach) – miymiecki Ślōnzok, kery robioł we fachu bildhauera. Bōł to jedyn za nojbarzi znōmych bildhauerōw ew XIX stoleciu. Rzezōł uōn we brōńzie a żelazie. Synek ze łabyńdziym () Lew, co umiyro () Lew, co czuwo() Bachantka na panterze ()
+San Salvador - stolica Salwadoru a prowincyji San Salvador. Ôstrzodek industryji a nauki.
+Coritiba Foot Ball Club to je klub ze Brazyliji, kery gro we Curitiba. Uōnygo stadjōn je Major Antônio Couto Pereira we sztadzie Curitiba, na kery wlyzie 37 182 ludzi. Roz, we 1985, mioł Majstra Brazyliji. We sezōnie 2021/22 gro we Campeonato Brasileiro Série B. Ôficjalno neczajta Coritiba F.C.
+Avezzano - miasto a gmin we Italiji, we regijōnie Abruzyjo, we prowincyji LAquila. Mo 104,09 km² wiyrchu a podug danych ze 2019 roku pōmiyszkiwało sam 42 344 ludzi. Belén Santa María Ayacucho Câmpulung Moldovenesc Neczajta Avezzano
+Glazyjki (tyż: handszuy, handszuiczki) to je zorta ôbleczynio, kero nakłodo sie na rynce. Nojczyńści sōm uōne noszōne kej ôzdoba abo ôchrōna. Glazyjki sōm uōnaczōne ze roztomajtych materiołōw (ze skōry, niydbowiu, bawołny, lnu, lateksu, abo jeszcze inkszych). Piyrsze glazyjki nosili już we Starożytnym Rzimie, Persyji a Starożytnyj Grecyji.
+Lady GaGa, po prŏwdzie Stefani Joanne Angelina Germanotta (nar. 28 marca 1986 we Nowym Jorku) to amerykōńskŏ śpiywaczka, kōmpozytōrka, pianistka, autorka tekstōw, szauszpilerka i producyntka muzycznŏ byciŏ italijańskigo. Biografijŏ. Jako dziycio Stefani Germanotta uczynszczała do Szkoły Zakōnu Serca Jezusowego we Nowym Jorku. 4 lata brała lekcyje szpilu na klawiyrze, a w wieku 13 lŏt napisała swojã piyrszõ balladã, kerõ zaprezyntowała rok niyskorzij. W wieku 17 lŏt zaczła uczyć sie w Tisch School of the Arts we Nowym Jorku, kaj sztudiyrowała muzykã. Po skōńczyniu szkoły, podyjmła sie roboty we Interscope Records, kaj pisała teksty śpiywek, bp. dlŏ The Pussycat Dolls i dwie śpiywki na album Britney Spears. We interview dlŏ HX Magazine, prziznała sie, iże je biseksualistkōm. We interview dlŏ Rona Slomowicza, Lady GaGa ôpedziała skōnd wziōn sie jeji pseudōnimu. Zainspirowała jōm śpiywka z 1984 roku „Radio Ga Ga" skupiny Queen. Jeji debiutancki album "The Fame" ôstoł wydany na światowõ skalã 19 siyrpnia 2008 roku. "The Fame" (2008) "The Fame Monster" (2009) "Born This Way" (2011) "Artpop" (2013) "Cheek to Cheek" (2014) "Joanne" (2016) "Chromatica" (2020) The Cherrytree Sessions (2009) Hitmixes (2009) A Very Gaga Holiday (2011) Just Dance (2008) Poker Face (2008) Eh, Eh (Nothing Else I Can Say) (2009) LoveGame (2009) Paparazzi (2009) Bad Romance (2009) Telephone ft. Beyoncé (2010) Alejandro (2010) Dance in the Dark (2010) Born This Way (2011) Judas (2011) The Edge of Glory (2011) You and I (2011) The Lady Is a Tramp ft. Tony Bennett (2011) Marry The Night (2011) Applause (2013) Do What U Want ft. R. Kelly (2013) G.U.Y. (2014) Anything Goes ft. Tony Bennett (2014) I Cant Give You Anything but Love ft. Tony Bennett (2014) Til It Happens to You (2015) Perfect Illusion (2016) Million Reasons (2016) The Cure (2017) Joanne (2017) Shallow ft. Bradley Cooper (2018) Always Remember Us This Way (2018) Ill Never Love Again ft. Bradley Cooper (2019) Stupid Love (2020) Rain On Me ft. Ariana Grande (2020) Ôficjalnŏ zajta
+Syrbijŏ (syrb. "Срби��а, Srbija"), Republika Syrbije ("Република Србија, Republika Srbija") – państwo we Połedniowyj Ojropie, na Bałkańskim Bōnie, bez dostympu do morza, powstōne 5 czyrwnia 2006 po rozpadzie federacyje Serbije i Czŏrnyj Gōry. Syrbijŏ była wczaśnij zwiōnzkowōm republikōm Federacyjnej Republiki Jugosławije (1992–2003) a tyż Serbije a Czŏrnogōry (2003–2006). Stolicōm je Belgrad. Gyjografijŏ. Syrbijŏ graniczy z dalij pokŏzanymi państwami: na połedniu: Pōłnocnŏ Macedōnijŏ (273 km) Albanijŏ (115 km) Kosowo (niy ôstało bez niōm uznane) na weschodzie: Rumunijŏ (476 km) Bułgaryjŏ (318 km) na pōłnocach: Madziary (151 km) na zŏchodzie: Bośnia a Hercegowina (302 km) Chorwacyjŏ (241 km) Czŏrnŏ Gōra (203 km) Ôficjalnŏ zajta syrbskigo regyrōnku
+Burbage – wieś a civil parish we Ynglandzie, we hrabstwie Leicestershire. Podug danych ze 2001 roku pōmiyszkiwało sam 14 324 ludzi.
+Vuvuzela to je zorta trōmby używanyj ôd kibicōw fusbalu we Africe. Je ś nij fest sroge larmo (122-131 dB). Vuvuzele sōm ôbycznie używane na Mistrzostwach Świata we Fusbalu we RPA.
+Aegukka (kor. 애국가, "Pieśń patriotycznŏ") – hymn państwowy Pōłnocnyj Koryje, przijynty we 1947 roku. Słowa napisoł Pak Se-yong, a muzykã skōmpōnowoł Kim Won-gyun. Słowa. Słowa Koryjańske. 아침은 빛나라 이 강산 은금에 자원도 가득한 삼천리 아름다운 내 조국 반만년 오랜 력사에 찬란한 문화로 자라난 슬기론 인민의 이 영광 몸과 맘 다 바쳐 이 조선 길이 받드세 백두산 기상을 다 안고 근로의 정신은 깃들어 진리로 뭉쳐진 억센 뜻 온 세계 앞서 나가리 솟는 힘 노도도 내밀어 인민의 뜻으로 선 나라 한없이 부강하는 이 조선 길이 빛내세 Ślōnski przekłŏd. Ô raniu jaśnieje bogajstwo tego kraju, połnego złotych i strzybrnych skarbōw, ziymie rodnyj rozlygłyj na trzi tysiōnce ri, ô historyje dugij na piyńć tysiyncy lŏt! Wychowani we szumnyj kulturze, uszlachetnieni mōndrościōm ludu, bez poświyncanie ciała i usōndki, tã Koreę dycki spiyrejmy! Bez zachowowanie atmosferã gōry Pektu, majōnc w sie ducha pracowitości, złōnczōnõ z prŏwdōm siylnõ wolã niyśmy cołkimu światowi! Z corŏz srogszõ siyłōm pokōnujōncy wele, z woli ludu uzdany krŏj, nieskończenie dostatnią tã Koreę dycki chwŏlmy!
+Azyjo (gr.: Ἀσία, "Asia") – tajla świata, kero wroz ze Ojropōm tworzi Ojroazyjo, nojwiynkszy kōntynynt na Ziymii. Sōmsiaduje s Ojropōm ôd zachodu, s Afrikōm ôd połedniowygo zachodu Ôceanym Indyjskym a Australijōm ôd połedniowygo wschodu, a Pacyfikym ôd wschodu. Akuratny przebiyg zachodnij granicy geograficznyj przedstawiōny je we artiklu granica Ojropa-Azyjo. Ôbszor Azyje to 44,5 mln km² placu lōndōw, ti. ~29,88% placu wszyjskich lōndōw. Miano kōntynyntu wywodzi sie ôd staroasyryjskigo słowa "acu", kere ôznaczo "wejście, miejsce jasne, kraj wschodzōncygo słōńca". Poczōnkowo miano to ôdnosiło sie jedziniy do Azyje Myńszyj. Ōngyfer 450 r. przed narodzyniym Chrystusa ôdrōżńōno Azyjo Akuratno ôd Azyje Mnijszyj. Azyjo bōła mianym nimfy Nerejidy, żōny Japeta; tak tyż mianowano zorta żyta. Nale je tyż rzecz ô tym, iże te miano pochodzi ôd greckigo suowa "azjos" ôznaczajōncygo "szlōm rzyczny". Azyjo zamiyszkuje 2/3 cołkij ludności Ziymie.
+YouTube - hamerikański internecowy wideoportal założōny we lutym 2005 roku. Ôd 2006 mo zic we San Bruno we Kaliforniji i je zależny ôd Google LLC. Youtube pozwalo na darmowe wciepywanie, ôbziyranie a komyntowanie filmōw. We roku 2019 portal tyn doł zarobek 15 miljardōw dolarōw, srogo tajla z tego generujōm wrażōne sam reklamy.
+Uobiyntość – miara przestrzynie, kerōm zajmuje dane ciało we przestrzyni trziwymiarowyj. Jednostka ôbiyntości we Układzie SI to kubiczny myjter (m3). Bezto, iże kubiczny myjter je jednostkōm za srogōm coby używać jeji kożdy dziyń, nojczyńści jako jednostki ôbiyntości używo sie litra (l) (1 l = 1 dm3 = 0,001 m3). Przeliczaniy ôbiyntości. Bajszpile wespōłczyńnikōw do przeliczanio niykerych jednostek ôbiyntości: 1 ynglicki galōn = 4,564 l = 0,004564 m3 1 amerikański galōn = 3,785 l = 0,003785 m3 1 łeżka = 15 ml = 15 cm3 = 15 * 10−6 m3 1 łeżyczka = 5 ml = 1/3 łyżki = 5 * 10−6 m3 1 baryłka naftowyj ropy (1 bbl) = 158,987 l = 0,158987 m3
+Ziymia , kero mianuje sie Ślōnsk (tyż "Ślōnsko") je rozlygowano we połedniowyj Polsce a we pōłnocno-wschodnij tajli Czeskij Republiki. Roztomajte prziczyny a warōnki, kej bez tyn przikłod geograficzne rozlygowaniy lebo naturalne bogajstwa, sztyjc ćōngły sam wojny a najazdy. Kultura tygo regijōnu ôstała uksztołcōno ôd polskich, miymieckich a czeskich ajnflusōw. Piyrsi ludzie a przinależność do Ksiynstwa Wielgomorawskego. Piyrsze znoki pojawienio sie czowieka na Ślōnsku ôddykniynto we ôkolicach Strzygōnia na Dolnym Ślōnsku. Bōły tam kamiynne werkcojgi ze uōn. 500 tys. lot tymu. Pod kōniec IX, abo X stolecio, wedle wiynkszōści naukowcōw, Ślōnskem rzōndziło Wielgomorawske państwo, nale niy je to cołkiym zicher, beztuż je to kōntrowersyjōm. Ôbecno wiedza archeologicznona zicher godo ino ô kulturze wielgomorawskej na Ślōnsku. Piastowski Ślōnsk. Wierza miyndzy 985 a 990 rokym, skiż tygo na zicher kej kōńczōło sie X stolecie, Ślōnsk noloz sie pode włodaniym Mieszka I, we granicach polskigo kreju. Miyszkały tedy we Ślōnsku roztomajte plymiōna - we Sowich Gōrach żywobyli Ôpolany, Morawioki, Golynszycy, Dziedoszany. Cołki teryn bōł spōjny dziynka Ôdrze, kero stanowiōła zdrzyń lo ôsodzanio grodōw a ślōnskich miastōw. We lotach 1010 a 1017 miymiecki kajzer Hajnel II Świynty napadoł na zachodnio tajla Ślōnska, bezto plymie Dziedosznōw upadło. We 1038 kśōnże czyski Brzetysław I napodł a prziłōnczōł tajla Ślōnska po lewyj zajcie Ôdry do Czechōw. Niyskorzi po 12 lotach Kazimiyrz I Ôdnowiciel zdobōł zaś cołki Ślōnsk lo Krōlestwa Polskego. Do 1106 roku bōło wiela wojyn Polski ze Czechōma, potym s miymieckim cesarzym Hajnlym V, Ślōnsk bōł tajlowany, aż we 1137 po pokoju kłodzkim ustalono, iże ziymia opawsko, karniowsko a kłodzko bydzie należoła do Czechōw a reszta Ślōnska do Polski. Ślōnske Kśōnżynstwa 1138-1327/1335. We 1138 bez testamynt Bolesława Krziwoustego, kery napoczōn ôztajlowanie dzielnicowe Polski, Ślōnsk dostoł jigo nojstarszi syn Władysław II Wygnaniec. Jigo władza zakōńczōła sie we 1146 roku, kaj przegroł bitwa s jigo bracikōma a ucieknōł do Rzimu i poprośōł ô hilfa szwagra Kōnrada III. Po wygronych bitwach bez Kōnrada III a śmiyrci Wygnańca Ślōnsk trefiōł do jigo nojstarszego syna Bolesława I. We 1172 juniorzy (braciki Bolesława I): Mieszko a Kōnrad wroz ze jigo synem Jarosławym wywołali wojna domowo, po kerej Ksiynstwo Ślōnske ôstoło roztajlowane na sztyry tajle. We 1178 kśōnże krakowski Kazimiyrz doł ksiynciu ôpolskemu terytoria małopolske: kasztalania bytomsko, ôświyncimsko a Chrzanów. Ôde tygo czasu przyjmuje sie noleżnōść tych ziymii do Ślōnska. We 1201 Mieszko doł anfang ksiynstwu ôpolskemu a po śmiyrci Bolesława I jigo władza dostoł Hajnel I Brodaty, założyciel mianowanyj powszechnie "Dynastyji Hajnlōw Ślōnskich". Cwekym tyj dynastyji bōło zdobycie władzy we cołkej Polsce. Jich rzōndy to czas srogi napływ ôsadnictwa miymieckego, wzrost gospodarczy, wzrosła wielość ludzi, powstoło wiela miast a wiosek na prawie miymieckim (nojczynści magdeburskim). Kōniec rozwoju Ślōnska doły napady Mongołōw, śmiyrć wielu ludzi, wroz ze Hajnlym II kery umrził we bitwie pod Legnicōm. 25 listopada 1202 kśōnżynta Hajnel Brodaty a Miyszko Plōntonogi podszkryflali umowa kero zatwierdźōł papiyż Innocynty III, skiż kerej Ślōnsk ôstoł potajlowany na Dolny mianowany ksiynstwem ślōnskim ("ducatus Slezie"), a Gōrny mianowany ksiynstwem ôpolskim ("ducatus Opol"). We XIII stoleciu nastympowoło fest gibke tajlowanie kśōnżynstw Dolnygo Ślōnska (uod 1249 r.) a Gōrnygo Ślōnska (uod 1281 r.) na majse, a pod kōniec XIII st. bōło kilkanoście ôsobnych ksiynstw piastowskich. Ślōnsk we czeskim państwie. Kej pomarli krōle Polski a Czech Wancel II (1305 r.) a Wancel III (1306 r.) ô ślōnske kśōnżynstwa spōrkowali sie Luksymburski Jōn (krōl Czech) a polski krōl Władysław I Łoketek we 20-tych lotach XIV stolecio. We czasie wojny Łoketka ze Brandenburgiōm Luksymburski Jōn zebroł armia a we roku 1327 wyruszōł na Ślōnsk. Niim wloz na teryny kśōnżynstw we Ôpawie hołd uōnymu złożyło pora ksiyńćōw, a niyskorzi kolyjne. Zatrzimany bez Łoketka ôstoł dopiyro przed Krakowym. Podczas ôbrad we Trenczynie (24 siyrpnia 1335) a niyskorzi we Wyszehradzie na Madziarach (12 listopada 1335), we kerych udzioł broł m.in. madziarski krōl, Wielgi Kazimiyrz a Luksymburski Jōn uzgodńōno, aże zowdy uznowane bydzie zwiyrzchnictwo Luksymburskigo Jōna we kśōnżynstwach kerych władcy uōnymu ôddoli hołd. Luksymburski Jōn tyż przestoł używać titel krōla Polski (kery podug niygo mu sie noleżoł) a ôd kśōnżynstw ślōnskich dostoł ôbietnica wypłacenio 20 000 kop praskich groszy. Układy te trefiōły sie ze ôdporōm po polskij a czeskij zajcie, nale ôbie zajty doły do zrozumienio, aże dowo to mogebność dyplomatōm dziołać we ô wiela ważnijszych sprawach. Regle te uznowane za "status quo" (śl. tum. "Sztand rzeczy") potwierdzōne tyż układym ze 1339, pomiyńōła niyskorzi we lotach 1345-1348 wojna czesko-polsko. Fest ajnflus na nia mioło połedniowo tajla Ôdry. Krōl Polski Wielgi Kazimiyrz sznupajōnc za pretekstym, kery doł by mu mogebność zdobycio ślōnskich terynōw ôdnołd go przi spōrze biskupa Bryslału Nankera a jigo miejskōm radōm. Pod pretekstym ôbrōny wolności biskupstwa Bryslału, kere należoło do archidjecezyji Gnieźniejskij polsko zajta doła poparcie biskupstwu a sztarowoła sie, coby zbajstlować zło opinia czeskimu krōlowi. Wygrano Nankera mioły by zły ajnflus na Bryslał, kery bōł przodnim miastym w��adzy czeskij na Ślōnsku. Niy bōło beztuż cufalu, aże drugi angrif wojny czesko-polskij bōł na wrocłowske kśōnżynstwo, nale niy rachujōnc wschodnij tajli kśōnżynstwa polske wojska niy ôdniosły wielkego sukcesu. Na terynach Gōrnygo Ślōnska czeski krōl Luksymburski Jōn niy mioł poparcia we srogich miastach kej Bryslał, beztuż fest potrzebna uōnymu bōła hilfa ôd zajty kamratōw - ksiyńcia ôpawskego a raciborskego Niikolałsa II ze rodu Przemyślidōw, kery zaś rychtowoł na hilfa Luksymburskigo Jōna przi zdobyciu raciborskego dziedzictwa po swojim szwagrze. We styczniu 1337 Luksymburski Jōn doł wolne lenno Nikolałsowi II co wywołoło spōry ze ôpolskimi Piastami. Niyskorzi krōl sprzedoł za prajza 2000 grzywiyn Niymodlińskimu Bolesławowi Prudnik, zaś bytomskimu Władysławowi Koźle i Glywicy, a skiż tygo wzmoćnōł swojo armijo a kśōnżynstwo Niikolałsa II ôblozło sie bez angrifōw. Rodowo dōmyna kśōnżōnt ze rodu Przemyślidōw — Ôpawske kśōnżynstwo, należoła tydy do Morawōw, beztuż po zdobyciu racibōrskij ziymii zaczyli dziołać we polityka na Ślōnsku. We 1345 roku polske wojska ze hilfōm madziarskich a litewskich zaangrifowoły we dōmyna Niikolałsa II, ôpawske kśōnżynstwo, a zdobōły Rybnik a Pszczyna. Kśōnżynta ôpawski a racibōrski za cyntrōm ôbrony wziyli Żory, kaj niy bōło kamiōnnych murōw ino drywniane wały, nale krōl Luksymburski Jōn szafnōł napadziorōw pokonać a zaloz ze wojskiym aż po Krakōw, skōnd poszoł nazod, skiż powiynkszajōncygo sie wojska madziarskego. Wojna czesko-polsko ze lot 1345-1348 jeszcze barzij roztajlowoła teryny ajnflusōw na Ślōnsku pōmiyndzy Czechy a Polsko. Ôd kedy we 1337 kśōnżynstwo racibōrske a ôpawske sie skuplowoły i powstoło kśōnżynstwo ôpawsko-racibōrske, kerych ksiynciem bōł Niikolałs II mioło sroge polityczne znaczyniy. Niyskorzi we 1339 roku, skuli spōru ze Luksymburskim Jōnym a jigo nojstarszym synem Karolym musioł ôddać połedniowe teryny a doć mocka piyniyndzy czeskimu krōlowi. We tym samym roku mianowoł ôpolskij szlachcie przywilej, kery dowoł prawo do ôdwołanio sie ôde krōlewskigo gerichtu. 26 siyrpnia 1346 krōlem Czechōw ôstoł Luksymburski Karol IV, a ślōnske kśōnżynstwa dalij ôddowoły sam lenno. 7 kwietnia 1348 Luksymburski Karol prziuōnaczōł Ślōnsk do Korony Czeskigo Krōlestwa, krōm tygo aże świdnicko-jaworske kśōnżynstwo bōło tedy cołkym samostanowiōne. Ustawa ta protwierdźōł we 1355 kej rzimski cesorz. Polski krōl (Wielgi Kazimiyrz) zaś wloz na teryny wrocłowskigo kśōnżynstwa. Spōr tyn zakōńczōno namysłowskim pokojem. Ôd poczōntku XIV stolecio ślōnske miasta tworziły pokojowe zwiōnzki, kerych cwekym bōła wspōlno ôbrona a chytaniy ôszydzorzōw. We 1383 roku wzajemno hilfa napoczyły szrajbować miasta gōrnoślōnske wroz ze małopolskimi, kerymi włodoł Władysław II Ôpolczyk. We matyriołach zdrzōdłowych, kere sōm do dzisioj do sie nojść godka m. in. uo namiarach stworzynio cyntralego ferwaltōngu do chytanio roztomajtych ôszydzorzōw. Krōm tygo napoczyła sie tworzyć ôgōlnokrejowo ślōnsko świadomość. Przelyźōno ôd downij używanygo titla "Polonia", kerym Czechy mianowali teryny ślōnskich kśōnżynstw, do miana "Silesia", kere bōło tyż gryfne lo luksymburskij a piastowskij dynastyji skuli jich tajlōngu ajnflusōw a zrzeczynio sie bez Luksymburskigo Jōna we 1335 roku titla polskigo krōla. Title "kśōnże ślōnski a pon miasta" piyrsi używali dolnoślōnske Piasty, niyskorzi ôd 80. lot XIV stolecio dowoło sie to ôbrzirać tyż u kśōnżōntw gōrnoślōnskich. Zaś na poczōntku XV stolecio title te fōngowoły już wszandy na Ślōnsku. Wroz ze coroz wiynkszōm świadomośćōm ślōnskōm ôderwanōm ôd granic polskego państwa zaczyły sie pojawioć piyrsze podpory pōmiyndzy ślōnskimi kśōnżynstwōma, nojfestelniyj na dworach biskupōw wrocławskich..
+Afszarskŏ gŏdka - tureckŏ gŏdka użiwanŏ bez Afszarōw uznawōna za dialykt azerskej gŏdki.
+2 krysy we Polsce: Krośniyński krys - krys we lubuskim wojewōdztwie Krośniyński krys - krys we podkarpackim wojewōdztwie
+Orokeńskŏ gŏdka – ałtajskŏ gŏdka s familije Tōnguskich gŏdek użiwanŏ bez Orokenōw we Wywnyntrznyj Mōngolije a Hejlōnciyaniy we Chinach.
+Murata – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy San Marino. Cà Berlone Canepa Casole Castellaro Montalbo Santa Mustiola
+Kej skutek wespōłistniynio dwōch godkōw: angelskij a Fiji Hindi, do tyj drugij wlazło moc słōw ze "godki kolōnistōw", kere zastōmpiōły ôryginalne słowa pochodzynio Hindustańskigo. Pōniży znajduje sie lista bajszpilōw takich słōw.
+Lech Aleksander Kaczyński (rodz. 18 czyrwca 1949 we Warszawie - um. 10 kwieciynia 2010 we Smolyńsku – polski polityker, prezidynt Polski ôd 23 grudnia 2005, prezidynt Warszawy we lotach 2002 - 2005, posoł na Sejm I a IV kadyncyje, synator I kadyncyje. Zakłodoł Recht i Sprawiedliwość. Ze wyksztołcynio bōł prawnikym. Zginōł we katasztrofie polskiego prezidenckego fligra wele Smolyńska. Neczajta prezydynta
+Malmö – miasto a morsko hawyna we połedniowej Szwecyji, nade cieśninōm Öresund. Je administracyjnym ôstrzodkem regijōnu Skanijo. Downij srogi ôstrzodek industryji, terozki mo funkcyje we edukacyji, transzporcie, kulturze a usugach.
+Fana Glywicōw skłodo sie ze dwōch poźōmych pasōw: modrygo a czyrwiōnygo. We postrzodku je tyż wapyn Glywicōw.
+Ałczewsk (ukr. "Алчевськ") - miasto we Ukrajinie, we łuhańskim ôbwodzie. Ôd 2014. roku ôkupowane ôd ruskij armije. Miano. Piyrszym mianym miejscowości bōła "Juriōwka" (Юрївка). We 1903. miano bōło pōmiyniano na "Alczewske" (Алчевське), coby ôddać zoca jego zołożycielowi, ukrajińskimu społecznymu działaczowi Oleksijowi Alczewskimu. We 1926. roku nadano bōło miano "Woroszyłowske" (Ворошиловське) – w era sowieckigo politikera Klimienta Woroszyłowa (tego samego, w era kerego Łuhańsk bōł mianowany "Woroszyłowhradym"). We 1932, kej Ałczewsk ôstoł miastym , miano bōło zmodyfikowano do "Woroszyłowsk" (Ворошиловськ). We 1959. wrōcōno bōło do miana "Ałczewsk", nale już we 1961. władze zaś je pōmiyniali – na tyn roz na "Komunarsk" (Комунарськ). Po ôgłoszyniu niyzoleżności Ukrajiny na miastowym referyndōm, co ôdbōł sie 1. grudnia 1991., miyszkańce miasta zdecydowali wrōcić do miana "Ałczewsk". Banhof ale, co stoji we mieście, ôstoł przi starym mianie. Ludność. Podug danych ze Cynzusu ze 2001. roku we Ałczewsku miyszkało 119 tauz. ludzi. Etniczny skład wyglōndoł wtynczos tak: Ukrajinioki – 51,6% Rusy – 44,7% Biołorusy – 1,6% inksze norodowości – 2,6% Skuli ruskij ôkupacyje ôd 2014. roku srogo tajla miyszkańcōw wyjechała z miasta.
+TVT – niyjawno lokalno telewizyjno stacyjo we ślōnskim wojewōdztwie, kero mo informacyjno-rozrywkowy profil, kerowany ku miyszkańcōm rybnickigo ôkryngu. Kanał je dostympny we kablowych necach a wele Rybnika a Żor bez antyna. Ôficjalno neczajta TVT
+Kudowa-Zdrōj (śl-miym. "Cudoba", miym. "Bad Kudowa", čes. "Lázně Kudova" abo "Lázně Chudoba", pol. Kudowa-Zdrój) – je to miasto a gmina we wojewōdztwie dolnoślōnskim.
+Boalsburg - Census-designated place we USA, we sztacie Pynsylwanijo, we hrabstwie Centre. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 3722 ludzi.
+Port Louis – stolica Mauritiusu a dystryktu Port Louis. Ôstrzodek industryje a turystyki, morsko hawyna.
+Al-Kamiszli (arab. القامشلي, kurd. : "Qamişlo", syr.: ܩܡܫܠܝ, ܩܡܫܠܐ abo  Beth-Zalin, tur.: Kamışlı) - miasto we Syryji, we muhafazie Al-Hasaka. W mieście je miyndzynŏrodowe lotnisko, rafineryjŏ petroleje (zbudowanŏ w 1980), sztela banowŏ jak tyż siydziba armyńsko-katolickij Eparchii Kamichlié. Miasto zamiyszkane z wiynksza bez Kurdōw, w myńszym stopniu bez syryjskich Araberōw. 21 stycznia 2014 Al-Kamiszli ôstało roznajmiōne stolicōm autōnōmicznyj Rożawy. Ôprōcz tego, cyntrum miasta ôstało pod kōntrolōm wojŏkōw i policyjōnōw lojalnych wobec regyrōnku Syryje, a w niykerych rejōnach Rożawy ôstała tajla instytucyje państwowych, co powodowało czasami boju miyndzy Kurdami a syryjskõ milicyjōm. 30 grudnia 2015 w potrōjnym zamachu terrorystycznym w Al-Kamiszli zginyło 16 ôsōb. 27 lipnia 2016 dalsze zamachy zabiyły 57 ôsōb, a urażowały dalszych 171 ôsōb – do tego ataku prziznało sie Islamske Państwo (ISIS).
+Zachodni Brzyg (arab.: الضفة الغربية ad-Diffa al-Gharbija), downi "Zachodni Brzyg Jordanu", "Cisjordanijo", we zdrzōdłach izraelskich mianowany "Judyjo a Samaryjo" (יהודה ושומרון) - je tajla Palestyny, kero je ôkupowano ôd Izraela a je tajlōm historycznych krajin Jydyjo a Samaryjo, na zachōd ôd rzyki Jordan. Zajmuje 5800 km² placu, a pōmiyszkuje sam 2,3 mln Palestyńczykōw a 475 tyś. Żydōw miyszkajōncych we 141 kolōnijach kere pobudowoły władze Izraela, mimo iże mioły to zakazane ôd ÔNZ. Nojsrogsze miasta: Jerycho, Betlejym, Dżenin, Nablus, Ramallah a Hebrōn. We lotach 1920-1948 bōła to tajla brytyjskigo mandatu Palestyny. Po roztajlowaniu jeji na tajla arabsko a żydowsko noloz sie we tajli arabskij. We 1967 zajynty ôd Izraela we wojnie sześciodniowyj a ôdtōnd ôd nigo kōntrolowany. We 1988, kej ôgłoszōno powstaniy państwa palestyńskigo, Jordanijo zrzyknyła sie prow do tygo ôbszaru. We 1994 Palestyńczyki erbnōły autōnōmijo we Sztrefie Gaze a we Jerychu. We 1995 autōnōmijo poszyrzōno ô kōnsek placu. Na Zachodnim Brzygu durch sōm haje a niypokoje miyndzy bojōwkōma palestyńskimi a armijōm Izraela.
+Mikołōw (pol. "Mikołów", miym. "Nikolai / Nicolei", śl-miym. "Nickel", czes. "Mikulov") – miasto i gmina położōne we połedniowyj Polsce, we ślōnskym wojewōdztwie, we połedniowyj tajli Gōrnoślōnskigo Ôkryngu Przymysuovygo (GUoP). Je siedzibōm mikołowskigo krysa. Graniczy bezpostrzednio ze stolicōm wojewōdztwa – Katowicōma a Rudōm, Gōrnymi Łaziskōma, Ôrzeszym, Tychōma, Wyrōma, Ôrnōntowicōma, Gieroutowicōma. W lotach 1975–1998 miasto administracyjniy noleżoło do katowickigo wojewōdztwa.
+Anōnimowe Alkoholiki – (AA, s ang. Alcoholics Anonymous) – dobrowolne, samopōmocowe grupy ôsōb uzależńōnych ôd alkoholu, tworzōne s cwekym leczynio alkoholizmu. Podstawōm filozofiji AA je Dwanoście Krokōw AA. Na dziyń 1 stycznia 2006 General Service Office of Alcoholics Anonymous ("Głōwne Biuro Służbōw AA") ôszacowoło, aże we ōng. 106 202 grupach A.A. we co nojmnij 150 państwach, spotyko sie ōng. 1 867 212 człunkōw. ôficjalno neczajta AA (ang.)
+Fana Połedniowyj Koryje je biołym prostokōntym, na kerym znojduje sie czerwōno-modry symbol taijitu, a wkole niygo sztyry trygramy. Je to symbolika wziynto s filozofije chińskij. Historyjo. Fano ustanowiōno we 1882. Przijynto ja ôficjalniy 25 stycznia 1950, a ôstatni roz pōmiyniano jōm 21 lutygo 1984.
+Biŏłowieża (pol. "Białowieża", miym. "Pillwösche, Weißach") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Kamiynnik. We 2011 roku wieś miała 97 miyszkańcōw.
+Kalifornijo (angelsko godka: "California") to je stōn na pouedniowym zachodzie USA, nad Ôceanym Spokojnym. Je to nojludniyjšy a nojbogatšy stan we USA, a třeci podug zajmowanyj powiyřchnie. Granica mo na pōunocy ze stanym Oregon, na wschodzie ze stanōma Newada a Arizōna, a na pouedniu ze Meksykym, ze stanym Baja California. Na terynie stanu ležōm ōuožōne pouednikowo pasma gōrske, jygo pouedniowo-wschodnio tajla to pustynne wyžyny a kotliny. Je sam tyž nojnižšy we coukich Stanach Zjydnočōnych punkt: Dolina Śmierci, do 86 m p.p.m. S anfanga pomiyškiwano bez Indjanerōw, bez Ojropejčykōw ôdkryto we 1542 roku (Juan Rodrigueza Cabrillo). We 1769 powstaje piyršo misyjo (San Diego). We 1841 mo anfang ôsadnictwo amerikańske. We 1846 Kalifornijo ôguošo niypodleguość kej Republika Kalifornije. We 1848 překozano USA bez Meksyk. Industryjo zaawansowanych technolōgii (m. in. Dolina Křymowo), we tym i kosmičnych, wydobycie ropy naftowyj, ôstřodek produkcyji filmōw (Hollywood). Rozwiniynte sadownictwo a coroz wiynkše znočynie turystyki. Nojsrogsze miasta: Los Angeles San Diego San Jose San Francisco Sacramento Oakland Ôficyjalno neczajta stanu Missouri (we angelskij godce) Ôficyjolna neczajta Stanu Kalifornijo (ang.)
+Gmina Wallgau to je wiejsko gmina we Miymcach, we Bajerach, we krysie Garmisch-Partenkirchen, niydaleko ôd granicy ze Austrijōm. Mo 33,96 km² wiyrchu a podug danych ze 208 roku miyszkało sam 1 394 ludzi. Neczajta gminy Wallgau
+Gareth Frank Bale – (rodz. 16 lipca 1989 we Cardiff) – walijski fusbalok, grajōncy na pozycyji krzidłowego. Je chowankym klubu Southampton F.C.. Dwa razy erbnōł Liga Majstrōw we lotach 2014 a 2016 ze ferajnōm Real Madryt.
+Slawistyczne fōnetyczne abecadło – systym fōnetycznyj transkrypcyje przipasowany do pisanio we słowiańskich godkach, tyż we ślōnskij godce. Na ôdwyrtka do Miyndzynorodowygo Fōnetycznygo Abecadła (IPA), biere pod uwoga zapisowaniy zwarto-szczelinowych spōłgłoskōw jako włosne znoki. Ôpis slawistycznygo fōnetycznygo abecadła we polskij godce
+Fowey - miasto w Wielgij Brytaniji, we Ynglandzie, we hrabstwie Cornwall.
+Turkmynistan (turkm.: "Türkmenistan") – państwo we střodkowyj Azyji, miyndzy Mořym Kaspijskym a Amu-Dariōm, na pōunoc ôd gōr Kopet-Dag. Ōngyfer 80% jygo placu zajmuje pustynia Kara-Kum, kero je bezmaua bezludno. Teryny zaludńōne sōm na předgōřu Kopet-Dag a wele řykōw. Ōng. pouowa miyškańcōw zajmuje sie bauerstwym, nojčyńści na štučniy melijorowanych terynach, kere zajmujōm 17500 km² placu. Towarōma eksportowymi Turkmynistanu sōm baumwola a tepichy ze ôwčyj wouny.
+Patricio Chapa Elizalde (rodz. 6 października 1975 we Monterrey), znōmy tyż kej Pato Machete - meksykański raper. Sztudyjne albōmy wydane za życio "Contrabanda" (2008) "33" (2012) "Rifa!" (2016) Ôficjalno neczajta
+Rietheim-Weilheim – gmin we Miymcach, we landzie Badynijo-Wirtymbergijo, we krysie Tuttlingen. Mo 11,98 km² wiyrchu a podug danych ze 2012 roku pōmiyszkiwało sam 2624 ludzi. Gmin powstoł we 1975 bez skuplowanie gminōw Rietheim a Weilheim.
+Nicolaus Henelius ("Nicolaus Henel von Hennenfeld", "Nicolaus Henelius Prudnicki"; rodz. 11 stycznia 1582 we Prudniku, um. 23 lipca 1656 we Wrocławiu) – ślōnski biograf, krōnikorz a historyk. Tworzyniy. Henelius tworził po łacinie. "Silesiographia" (1613) "Breslographia" (1613) "Silesia Togata" "Annales Silesiae" (1730) "Chronico Ducatus Monsterbergensis et Territorii Francosteinensis" (we "Silesiacarum rerum Scriptores") (1730)
+Sócrates, po prowdzie "Sócrates Brasileiro Sampaio de Souza Vieira de Oliveira" (rodz. 19 lutygo 1954 we Ribeirão Preto, um. 4 grudnia 2011 we São Paulo) – brazylijski fusbalok, jedyn ze nojlepszych we gyszichcie fusbalu - je na liście FIFA 100. Groł kej pomager. Kariera zaczynoł we 1974 we Botafogo Ribeirão Preto, niyskorzi przelozł do Corinthians São Paulo. Groł we italskim ACF Fiorentina a we brazylijskich Flamengo Rio de Janeiro a Santos Futebol Clube. We repryzentacyji Brazyliji we fusbalu we rokach 1979-1986 zagroł 63 szpile a trefiōł 25 torōw. Mioł wyższe wykształcynie a titel dochtora medycznych naukōw.
+Kostuchna to je dzielnica Katowic, co je rozlygowanŏ we ônyj połedniowyj tajli. Ôd pōłnocy mŏ granicã ze Piotrowicami, ôd połedniŏ ze Chułowym (dzielnica Tychōw), ôd weschodu ze Murckami a ôd zŏchodu ze Podlesiym. Zajmuje 8,6 km² placu a we 2002 roku pōmiyszkiwoło sam 7600 ludzi. Je sam jedyn ze udziołowcōw gruby "Murcki" (regiōn Boże Dary) a werki papiōrnicze "OTOR-Silesia". Je tyż klub szportowy MK Górnik Katowice. Kostuchna założōnŏ bōła we 17. stoleciu, we latach 1967-1975 mioła prawa miastowe kej ôsobne miasto. Ôd 1975 roku je we granicach Katowic.
+Połabsko godka ("venskă rec, vensťĕ") – wymarło zachodniosłowiańsko lechicko godka. Godali ńōm Połaby, słowiańsko nacyjo, kero pōmiyszkowała Miymcy.
+Miymiecko Dymokratyczno Republika (Dydyery) to bōło państwo we strzodkowyj Ojropie, utworzōne 7 października 1949 na terynie sowieckij ôkupacyjnyj sztrefy we Miymcach a sowieckij tajli Berlina (Wschodni Berlin). Miało 108 333 km² wiyrchu a miyszkało we nim ōng. 17 mln. ludzi. Stolicōm MDR bōła wschodnio tajla Berlina. We MDR panowoł socjalistyczny ustrōj ze "przewodńōm siyłōm" kero stanowiōła Sozialistische Einheitspartei Deutschlands (SED, śl.: "Socjalistyczno Miymiecko Partyjo Jedności"), a planowo gospodarka. MDR upodła we 1989 roku, 9 listopada zbulōno Berliński Mur, a 3 października 1990 jeji terytoryjōm przikuplowano do Federalnyj Republiki Miymcōw.
+Lōd to je mineroł z hōrmy tlynkōw ô chymicznym mustrze H2O. Je tyn stan stały ôd wody. Je ôn przejzdrzisty. Jego twardość w skali ôd Mohsa wynosi 1,5. Mŏ szklisty glanc. Lōd je dwōjłōmnym krysztołym, jednak jego spōłczynniki załōmaniŏ rōżniōm sie małowiela: wynoszōm "n"o = 1,309 i "n"e = 1,313 dlŏ weli ô dugości kole 590 nm. Niyma to blank znane, czymu lōd je maźglaty, choć wiadōmo, iże tajleczki lodu bydōnce na jego wiyrchnij sōm słabij zwiōnzane z ôstatkym tajleczek, snŏdź skuli wpływaniŏ na niy tajleczek luftu.
+Technologijŏ – knif narychtowaniŏ i kludzyniŏ procesu wytworzyniŏ abo przetwŏrzaniŏ jakigoś dobra abo informacyje. Technologijŏ może ôznaczać kōnkretny proces (bp. technologijŏ klejenia, technologijŏ malowaniŏ). Idzie rozwŏżać produkty pod wzglyndym technologiczności, to znaczy ôptymalizacyje gysztelu dlŏ danego procesu, tak by dany projekt niy sprawioł ciynżkości wykōnaniŏ danym knifym.
+Mōngolski najŏzd na Ślōnsk – atak Mōngołōw na Ślōnsk pod kōmyndōm Bajdara we 1241 roku. Geneza. Mōngołowie pochodziyli ze postrzodkowyj Azyje, kaj we 1206 roku stworzili kōnfederacyjo plymiynno i ôd tego czasu wartko podbiyli ôgrōmne teryny ôd Pacyfiku na wschodzie, aż do wschodnij Ojropy na zachodzie. Inwazyjo na Ślōnsk to była tajla dywersyje, żeby swiōnzać ojropejske siyły na czas, jak Tatarzi prōbowali podbić Madziary. Ciōng. Pod kōniec marca 1241 roku po zniszczyniu połedniowyj Polski na Ślōnsk ze wschodu weszli Mōngołowie. 20 marca biyli sie pod Raciborzym ze wojskym ôd ôpolskigo princa Mieszka Rubego, a na poczōntku kwietnia pod Ôpolym ze wojokami ôd Władysława ôpolskigo. W tym czasie ślōnski princ Hynryk Pobożny nakozoł zebrać sie wojskōm ze rozmajtych strōn kole Legnice. Mōngołowie nojprzōd chcieli weznōńć Wrocław, ale jak sie dowiedzieli, że w jejich strōna idzie armijo czesko, to postanowiyli wartko rozbić wojska ôd Hynryka. Batalijŏ pod Legnicōm. Ślōnzocy i Mōngołowie sie trefiyli we Legnickim Polu 9 kwietnia. Srogość ôbōch armiji sie roztōmajcie rachuje, ale nojpewnij miały po kole 8000 wojokōw. We ślōnskij armiji były ôddziały ze Dolnego i Gōrnego Ślōnska, Morawy, Wielkopolski. Byli tyż Bajerocy ze Złotoryje i trocha auslyndzkich nojymnikōw. We bataliji Mōngołowie użyli dymnyj zasłōny, co dziynki nij zmylyły ojropejske wojsko. Jak tajla mōngolskigo wojska zaczła udować, że sie cofie, to rycerstwo poszło za nim i ôddzielyło sie ôd infanteryje. Tatarzi wtynczos weszli miyndzy ôbie tajle, i pokōnali ich jedna po drugij. Princa Hynryka chyciyli Tatarzi, jak prōbowoł uciec ze trzyma rycerzami. Utli mu gowa i paradziyli z niōm na włōczni pod murami Legnice. Jasiński Tomasz, "Przerwany Hejnał", Kraków 1988. Stanisław Szczur, "Średniowiecze", Kraków 2007. Stefan Krakowski, "Polska w walce z najazdami tatarskimi w XIII wieku", wyd. MON 1956, str. 119–170.
+Kantōńskŏ gŏdka – gŏdka pŏchodzōnco ze pŏbliżo Kantōn (kole Gaunzhhou) we pŏłedniyŏwych Chinach.
+Mistrzostwa Ojropy we Fusbalu 2016 - XV Mistrzostwa Ojropy we Fusbalu, prowadzōne bez UEFA we Francyji. Piyrszy roz we gyszichcie tyj imprezy udzioł broło 24 manszaftōw, a niy jak piyrwyj 16, beztuż rozegranych bōła 51 szpilōw. Titel majstra brōńōła Szpanijo. Majstrym ôstała Portugalijo. Kandydaty na gospodorza. Zgłoszōno 3 kandydatury na gospodorzy. Po welowaniu UEFA wybrano Francyjo. Francyjo. Stadjōny: Stade de France we Paryżu (80 000) Parc des Princes we Paryżu (47 000) Parc Lescure we Bordeaux (30 000) Stade de la Beaujoire we Nantes (38 000) Stade Vélodrome we Marsyliji (60 000) Stade Geoffroy-Guichard we Saint-Étienne (37 000) Stade Félix-Bollaert we Lens (42 000) Stade Gerland we Lyonie (42 000) Stade de la Mosson we Montpellier (32 000) Stadium Municipal we Tuluzie(37 000) MMA Stadium we Le Mans(30 000) Stade Gaston Gérard we Dijon (30 000) Grenoble Park Stade we Grenoble (39 000) Italijo. Stadjōny: San Siro we Medjolanie (85 000) Stadio San Paolo we Nyjapolu (55 000) Stadio Olimpico we Rzimie (57 000) Nowy stadion we Florencyji (40 000) Juventus Arena we Turynie (50 000) Stadio Delle Aquile we Rzimie (50 000) Stadio Friuli we Udine (34 000) Nowy stadion we Genua (30 000) Nowy stadion we Pizie (35 000) Vincenza Futura we Vicenzie (40 000) Turcyjo. Stadjōny: Atatürk Olimpiyat Stadyumu we Stambule (81 000) Şükrü Saracoğlu Stadyumu we Stambule (52 000) Kadir Has Stadyumu we Kayseri (32 000) Türk Telekom Arena we Stambule (50 000) Antalya Stadyumu we Antalyi (40 000) BJK İnönü Stadı we Stambule (32 000) Hüseyin Avni Aker Stadyumu we Trabzonie (30 000) Aslantepe ArenA we Stambule (50 000) Grupowo faza. Do puharowyj sztrefy przelozły po 2 nojlepsze manszafty ze kożdyj grupy i 4 nojlepsze manszafty ze wszyjskich trzecich placōw. Puharowo sztrefa. Napoczōła sie 25 czerwca 2016. Sam przelozły po 2 nojlepsze manszafty ze kożdyj grupy i 4 nojlepsze manszafty ze wszyjskich trzecich placōw. Finoł. MAJSTER OJROPY 2016 PORTUGALIJO PJYRSZY TITEL Antoine Griezmann Olivier Giroud Dimitri Payet Álvaro Morata Nani Cristiano Ronaldo Gareth Bale Romelu Lukaku Radja Nainggolan Ivan Perišić Robbie Brady Birkir Biarnason Kolbeinn Sigþórsson Mario Gómez Jakub Błaszczykowski Bogdan Stancu Hal Robson-Kanu Balázs Dzsudzsák Graziano Pellè UEFA.com ô Mistrzostwach Ojropy we Fusbalu 2016
+Jimmie Kenneth Johnson (ur. 17 września 1975 r. we El Cajon) – amerikański wyścigowy kerowca, majster świata NASCAR we rokach 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2013 a 2016.
+Agen - gmin we Francyji, we regijōnie Nowo Akwitanijo, we departamyńcie Lot-et-Garonne. Mo 11,49 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwało sam 33 669 ludzi. Tuapse Dinslaken Llanelli Toledo Corpus Christi Neczajta Agen
+Antibes - gmin we Francyji, we regijōnie Provence-Alpes-Côte dAzur, we departamyńcie Alpes-Maritimes. Mo 26,48 km² a podug danych ze 2013 roku pōmiyszkiwało sam 75 456 ludzi. Aalborg, Danijo Kinsale, Irlandyjo Newport Beach, USA Schwäbisch Gmünd, Miymcy Ejlat, Izrael Desenzano del Garda, Italijo Olimpia , Grecyjo Bodrum, Turcyjo Neczajta Antibes
+Dekanat Gliwice-Uabyndy – jydyn s 18 dekanatōw katolickych wuažōncych we skuod djecezyji gliwickij, we kerygo skuod wuazi 8 parafije. Gliwice: Parafijo św. Gerarda Gliwice-Březinka: Parafijo św. Jadwigi Gliwice-Uabyndy: Parafijo św. Any Gliwice-Uabyndy: Parafijo św. Jeřygo Gliwice-Uabyndy: Parafijo Matki Boskij Rōžańcowyj we Řečycach Gliwice-Uabyndy: Parafijo Wniybowziyńcio Nojświyntšej Maryje Panny Kozuōw: Parafijo św. Mikouaja Sośnicowice: Parafijo św. Jakuba
+Egipt (arab. مصر "Misr"; miano ôficjalne Arabsko Republika Egiptu, arab. جمهوريّة مصر العربيّة "Dżumhurijjat Misr Al-Arabijja"; djalykt egipski: "Masr"; łać. "Aegyptus", gr. Αίγυπτος "Aígyptos") – państwo położōne tajlowo we pōłnocno-wschodnij Africe i tajlowo we Azyji (pōłwysep Synaj), nad Morzym Strzōdziymnym i nad Morzym Czerwōnym, pōmiyndzy Libijōm a Izraelym a Strefōm Gazy. Ôd połednio mo granica ze Sudanym. Teryny we doliniy i delcie Niilu bōły kolebkōm cywilizacyji starożytnygo Egiptu.
+Oléron, połne miano we francuskij godce Île dOléron - francusko wyspa na Atlantyckim Ôcanie. Je na 34 km dugo a 12 szyroko, mo 174 km² wiyrchu a podug danych ze 2012 roku pōmiyszkiwało sam 21 790 ludzi. Ferwaltōngowo noleży do regijōnu Nowo Akwitanijo, departamynt Charente-Maritime a je potajlowano na 8 gminōw: La Brée-les-Bains, Le Château-dOléron, Dolus-dOléron, Le Grand-Village-Plage, Saint-Denis-dOléron, Saint-Georges-dOléron, Saint-Pierre-dOléron, Saint-Trojan-les-Bains.
+Djalykt niymodliński ślōnskij godki to wyrōžńōny ôd inkšych wariant ślōnskij godki, piyrwotniy stosowany we ôkolicach miasta Niymodlin, dzisiej ôstou sie ino we dwōch rygiōnach; piyršy stanowiōm Piechocice, Staro Jamka, Kuźnica Ligocko, Sowin, a centrōma drōgigo sōm Narok a Niywodniki. Djalykt niymodliński je podany na prōdnicki. Kedy ślōnski je rozpatrywony kej djalykt polskij godki godo sie, co je to "gwara środkowośląska" (gwara střodkowoślōnsko). Cechy charakterystyčne. Cechōma charakterystyčnymi fōnolōgije djalyktu niymodlińskigo sōm: dyftōngično wymowa dawnygo dugygo "a" we postaci dyftōngu "ou" (np. "trouwa" - trawa), mōnoftōngično wymowa kōntynuantōw dawnygo krōtkigo a dugygo "o" (wyjōntkym je labializacyjo naguosowygo "o-"). Rōžniy předstawio sie wymowa samoguosek nosowych. Miyškańcy Sowina a Kuźni Ligockej wymawiajōm nosōwka přednio šyroko a po spōuguoskach twardych, a po miynkich, co je nawiōnzaniym do gwar guogōwieckych a kozielskych. S kolei miyškańcy Naroku, Niywodnik a ôkolic nosōwka přednio po spōuguoskach twardych wymawiajōm šyroko kej nosowe "a", a po spōuguoskach miynkych wymawiajōm wōnsko kej nosowe "y", co je tyž typowe lo djalyktu ôpolskigo. Djalykt niymodliński počōnkowo charakteryzowou sie tyž mazuřyniym; ôbecniy řodko wystympujōncym we tym djalykcie.
+Antonín Dvořák, cołke miano: Antonín Leopold Dvořák (nar. 8 września 1841, um. 1 mŏja 1904) - czeski kōmpozytōr a dyrygynt ôkresu rōmantyzmu. Narodziōł sie we Nelahozeves kole Pragi, we Pradze studiowoł a miyszkoł bezmała cołke żywobycie krōm lot 1892-1895, we kerych bōł dyrechtōrym kōnserwatoriōm we Nowym Jorku. Społym ze Bedřichym Smetanōm przinŏleżoł do twōrcōw czeskij muzyki nŏrodowyj. Kōmponowoł symfōnije, kwartety smyczkowe, ôpery, piyśni, msze a tyż kōncerty, z kerych nŏjbarzij wywołany je Kōncert wiolōnczelowy h-moll o. 104.
+Kōnfucyjus (łać.: "Confucius", chiń. : "孔子", "孔夫子", pinyin: "Kǒng zǐ", "Kǒng Fūzǐ", podle tradycyje rodz. 28 siyrpnia 551 p.Kr., um. 479 p.Kr.) bōł chińskim myślicielym a społecznym filozofym, kerygo nauczaniy a filozofijo miały fest srogi ajnflus na chińsko, koreańsko, japōńsko a wietnamsko kultura, myśl a życie. Uōnygo filozofijo dowała druk na ludzko a państwowo moralność, prawość relacyjōw ludzi, sprawiedliwość a szczyrość. Te werty nadwyrosły przez inksze filozofije we Chinach, take kej legalizmus eli taojizmus we czas dynastyje Han (206 p.Kr. – 220). Myśl Kōnfucyjusa rozwijały sie we systym filozofije znōmy jako kōnfucjanizmus (儒家). Bōł uōn wprowadzōny do Ojropy ôd italskigo jezujity Matteo Ricci, kery bōł piyrszy, co uōn przetumaczōł miano filozofa jako "Confucius".
+Strōmy to je grupa zielinōw, do keryj zaliczo sie nojsrogsze zieliny lōndowe. Niy je taksōnym, yno grupuje zieliny ô podanyj na sia morfologiji a funkcyjach. Tajla botaniki, kero zajmuje sie strōmōma je mianowano dendrologijo. Niykere nojstarsze a nojsrogsze strōmy sōm chrōńōne bez prawo jako przirodnicze denkmale. Morfologijo. Strōmy majōm zrōżnicowano budowa nadziymnyj tajli. Ze zola wyrasto jeim piyń, kery ôd pewnyj wysokości ôbtoczōny je bez korōna kero skłodo sie s rozdzielajōncych sie gałynźōw pokrytych liśćōma. Piyń a starsze, rube gałynzie sōm zdrzewiałe, mode drzewiejōm na kōniec wegetacyjnygo ôkresu. Ze pnia mogōm wyrastać kōnary abo cołki może uōn iść pionowo we gōra - tako budowa je mianowano "strzała" abo "kłoda". Strōmy mogōm rōść pojedyńczo abo we grupach (parki, losy). Uogōlny ksztołt nadziemnyj tajli strōmu mianuje sie pokrojym strōmu a wyrōżnio jygo zorty: stożkowaty, kolumnowy, ôkrōngławy abo paryzolowaty. Zastosowaniy. Strōmy połńōm ważno rola we przirodzie jako producynty tlynu . Pozyskujy sie ś nich drzewo s niykerych gatōnkōw inksze substancyje - kauczuk, żywica a inksze. Niykere strōmy majōm zjodliwe ôwoce, kora (zinamōnowiec), naśōna a ani kwioty (goździkowiec). Jeich skupiska ôsłabiajōm wiatry a powstrzimujōm erozyjo.
+Szatan (hebr. שטן satan - „przeciwnik”) – we judajiźmie, krześcijaństwie a islamie je to persōnifikacyjŏ zła a jego tworziciel. We Ksiyndze Liczb aniōł stanōł na drōdze Balaama jako jego „przeciwnik”; we dziełach gnostyckich niykej mianowany Azazel.
+Elizabeth II, po prowdzie: Elizabeth Alexandra Mary (rodz. 21 kwietnia 1926 we Lōndynie, um. 8 września 2022 we Balmoral) – krōlowo Wielgij Brytanije ze dynastyje Windsorōw ôd 6 lutygo 1952 (korōnowano 2 czyrwca 1953) do jeji śmierci 8 września 2022, cera Georgea VI Windsora a Elizabeth Bowes-Lyon. Krōm Wielgij Brytaniji, za gowa państwa uznowało jōm tyż 15 inkszych krejōw: Antigua a Barbuda, Australijo, Bahamy, Barbados, Belize, Grenada, Kanada, Jamajka, Nowo Zylandyjo, Papua-Nowo Gwinyjo, Saint Kitts a Nevis, Saint Lucia, Saint Vincent a Grynadyny, Tuvalu a Wyspy Salōmōna. Ôd 9 września 2015 bōła nojdużyj we geszichcie panujōncym władcōm Wielgij Brytaniji, a ôd 13 października 2016 nojdużyj panujōncym władcōm na cołkim świecie.
+Dir En Grey (ofyn sztylizowane na DIR EN GREY) to je japōńsko kapela, co szpilo muzyka ze zorty heavy metal. Bōła założōno we lutym 1997 roku we Osaka. Kaoru (薫) – kludzōnco gitara, spōmogajōncy śpiyw Kyo (京) – śpiyw Die – rytmiczno gitara, spōmogajōncy śpiyw Shinya – szlagcojg Toshiya – bass, spōmogajōncy śpiyw "Gauze" (1999) "Macabre" (2000) "Kisou" (2002) "Vulgar" (2003) "Withering to Death" (2005) "The Marrow of a Bone" (2007) "Uroboros" (2008) "Dum Spiro Spero" (2011) "Arche" (2014) "The Insulated World" (2018) Internetowo zajta ôd Dir En Grey
+Christian Wulff (rodz. 19 czyrwca 1959 we Osnabrück) – miymiecki polityker a prawnik, dziołocz CDU. We latach 2003–2010 bōł prymierym Dolnyj Saksōniji, ôd 30 czyrwca 2010 do 17 lutego 2012 bōł prezydyntym Miymcōw.
+Newgrounds to je internecowy portal zbiyrajōncy tworzōne bez używŏczy szpilu a filmy w technologiji Adobe Flash, jak tyż muzykã a literaturã, założōny 12 lipnia 1995 roku przez Toma Fulpa. Bazowŏ siydziba portalu je we Glenside we Pynsylwanijo. W rankingu popularny portalōw (Alexa) plac ta je na placu 420. Mŏ ôna kole 1,3 milijōna zaregistrowanych używŏczy. Używŏcze portalu mogōm robić dwie bazowe czynności: zamieszczać tam włŏsne filmy abo szpilu ô leda jakij tymatyce, ôcyniać niywłŏsne roboty a pisać krōtke recynzyje.
+Gōrniczy Kazimiyrz - dzielnica Sosnowca we Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie. We latach 1967-1975 ôsobne miasto.
+Recht i Sprawiedliwość (pol. "Prawo i Sprawiedliwość", PiS) to je polskŏ nŏrodno-kōnserwatywnŏ politycznŏ partyjŏ, co jōm założyli braty Lech a Jarosław Kaczyński, a je zaregistrowanŏ we gyrichcie ôd 13 czyrwnia 2001. Terŏźnie ônyj liderym je Jarosław Kaczyński. 2001 – 1 236 787 gosōw (9,50%) 2005 – 3 185 714 gosōw (26,99%) 2007 – 5 183 477 gosōw (32,11%) 2011 – 4 295 016 gosōw (29,89%) 2015 – 5 711 687 gosōw (37,58%) 2019 – 8 051 935 gosōw (43,59%) 2005 – Lech Kaczyński (wygranŏ) Piyrszŏ tura: 4 947 927 gosōw (33,10%) Drugŏ tura: 8 257 468 gosōw (54,04%) 2010 – Jarosław Kaczyński (przegranŏ) Piyrszŏ tura: 6 128 255 gosōw (36,46%) Drugŏ tura: 7 919 134 gosōw (46,99%) 2015 – Andrzej Duda (wygranŏ) Piyrszŏ tura: 5 179 092 gosōw (34,76%) Drugŏ tura: 8 719 281 gosōw (51,55%) 2020 – Andrzej Duda* (wygranŏ) Piyrszŏ tura: 8 450 513 gosōw (43,50%) Drugŏ tura: 10 440 648 gosōw (51,03%) Niyznŏleżny kandydŏt ze sparciym ôd PiS. pis.org.pl
+Max Glauer (rodz. 11 siyrpnia 1867, Wrocłow - um. siyrpnia 1935, Ôpole) – miymiecki a ślōnski fotograf, artysta. Jego familijo bōła protestancko (niykere zdrzōdła podajōm, że żydowsko) a miyszkała we Wrocłowiu, nale Max ôd 1894 pracowoł we Ôpolu przi Krakauerstrasse. Po Ślōnsku rajzowoł na kole abo autem. Fotografowoł Ôpolan, inkszych Ślōnzokōw, politykerōw (Paula von Hindenburga, Adolfa Hitlera) a monarchōw (Wilhelma II). Wyborcza.pl
+Primark (we Irlandyji Penney) - irlandzke przedsiymbiorstwo, kere mo nec sklepōw ze ôblyczyniami. Na 2015 rok mioło przez 270 sklepōw, nojwiyncyj we Wielgij Brytaniji a Irlandyji. Siedziba mo we Dublinie. Neczajta Primarka
+Arizōna (ang.: "Arizona", IPA: /ærɪˈzoʊnə/ ) to je stōn na połedniowym zachodzie USA. Granica mo na pōłnocy ze stanym Utah, na wschodzie ze stanym Nowy Meksyk a na połedniu ze Meksykym, ze stanōma Baja California a Sonora, a a na zachodzie ze stanym Kalifornijo. Stolica - Phoenix Wielość ludzi - 6 500 180 Necowe ôdwołania. Ôficyjalno neczajta stanu Arizona (we angelskij godce)
+Ferdynand Magellan, , (nar. jŏrym 1480 we Ponte da Barca, um. 27 kwietnia 1521 na Mactan) to bōł portugalski żeglŏrz, co bōł we szpanielskim dinście, ôdkrywca i morski wandrus. Wymyślōł miano dlŏ Pokojnego Ôceanu (Pacyfiku). 20 września 1519 roku wyruszōł z Portugalije drōgōm zachodniōm, to je bez Atlantycki Ôcean, do Molukōw we Archipelagu Malajskim. Wander, kery wypłynyła pod ônego kōmyndōm bōł piyrszym, kery ôpłynōł Ziymiã. 27 kwietnia 1521 roku zabiyli go miyszkańcy wyspy Mactan we Archipelagu Filipińskim.
+Donald Franciszek Tusk (rodz. 22 kwietnia 1957 we Gdańsku) – polski polityker, prymier Polski ôd 16 listopada 2007 do 22 września 2014, posoł na Sejm I, IV, V a VI kadyncyje, synatōr IV kadyncyje. Je ryskiyrokym Platforma Ôbywatelskŏ a we lotach 2003-2014 ji przewodniczōncym. Ôd 2014 roku przewodniczōncy Ojropejskij Rady. Ze wyksztołcynio historyk. Mo syna (Michał, rodz. 1982) a cera (Katarzyna, rodz. 1987). Neczajta prymiera
+Bycirk (we formula_1) normalny wele ôsi "OX" – podzorta "D" płaskego placu ze wyrōżńōnym kartezjońskim ukłodem koordynatōw kery je ôgraniczoōy dwōma wykresōma funkcyji ćōngłych a prostymi rōwnolygłymi do ôsi "OY". Zorta formula_2 je bycirkem normalnym wele ôsi "OX" eli formula_3 kaj formula_4 sōm ćōngłymi funkcyjōma, formula_5 a formula_6 ôgraniczajōm bycirk po prawyj a lewyj zajcie, a krziwe formula_7 a formula_8 ôdpednio ôd wiyrchu a dołu. Plac bycirku normalnygo. Plac formula_9 bycirku normalnygo formula_2 rachuje sie podug mustra: formula_11 Beztuż co: formula_12 je ćōngło we przedziole formula_13, skiż tygo zaspokojo założynio twierdzynio Weierstraßa, beztużformula_14 załazi formula_15 lo uōnygoś formula_16. Eli formula_17 to trza szibnōńć bycirk formula_18 ô wektor formula_19. Ôtrzymony bycirk formula_20 skiż tygo, co szibniyńcie ô wektor (translacyjo) je izomeryjōm. Ôznoczmy formula_21 a formula_22. Plac tygo bycirku normalnygo je rōwne rōżnicy dwōch trapyzōw krzywoliniowych: formula_23 Skuli tygo, aże formula_24 a formula_25 rōżńōm sie ôd formula_24 a formula_25 ino ô stało. QED. Bycirk normalny we placu trōjwymiarowym. Zorta formula_28 je bycirkem normalnym wele płaszczyzny "xy" eli je bycirk normalny formula_29 a ćōngłe a ôgraniczone funkcyje formula_30, take, aże: formula_31 Analogicznie definiuje sie bycirk normalny wele inkszych płaszczyzn.
+Shinzō Abe (nar. 21 września 1954 we Tokio, um. 8 lipnia 2022 we Nara) to bōł japōński politiker, co sużōł za prymiera Japōnije ôd 26 września 2006 do 26 września 2007 a zaś ôd 26 grudnia 2012 do 16 września 2020, co robi ze ônego nojdużyj reskyrujōncego prymiera we gyszychcie Japōnije. Bōł liderym Liberalno-Dymokratycznyj Partyje ôd 2006 do 2007 i zaś ôd 2012 do 2020. 8 lipnia 2022 roku ôstoł postrzelōny we czasie gŏdaniŏ na mityngu z welmanami we Nara a umrził we lazarycie skirz strŏcyniŏ krwie.
+Pływaniy – metoda poruszaniŏ sie we wodzie używanŏ ôd ludzi i zwiyrzōnt. Je to popularnŏ aktywność rekreacyjnŏ, nojbarzij we krajach, kaj je ciepły klimat a sōm naturalne zbiorniki wodne. Pływanie je tyż dyscyplinōm szportowōm.
+La Bayamesa ("Pieśń Bayamo") to hymn państwowy Kuby. Ôstoł przijynty w 1902 roku. Muzykã skōmpōnowoł Manuel Muñoz Cedeño, a słowa napisoł Pedro Figueredo. Al combate, corred, bayameses, Que la Patria ôs contempla orgullosa ; No temáis una muerte gloriosa, Que morir por la Patria es vivir. En cadenas vivir, es vivir En afrenta y oprobio sumido; Del clarín escuchad el sonido; ¡A las armas, valientes, corred!
+Problyma kōnia to je matymatyczno problyma, we keryj trza znōńś knif na ôblyziynie wszyjskich polōw na szachownicy kōniym podug reglōw szpilanio we szachmaty, nale tak, coby na kożdym polu stanōn uōn yno roz. Jeźli przi tymu ôkōńczōł trasa na polu, ze kerygo szachuje pole, ôd kerego zaczōn, godo sie, co jego trasa je "zawarto", inakszy je uōna "uodymkniynto". Rozwiōnzaniy lo problymy piyrszy znod H. C. Warnsdorff we 1823 roku.
+Kipczakskŏ gŏdka – wymartŏ ałtajskŏ gŏdka s familije tureckich gŏdek s tajli kipczakskich gŏdek kero bŏła użiwanŏ bez Kumanōw a Kipczakōw we Złotej Hordziy. Spokrewniyōna fest s kumańskōm gŏdkōm.
+Rołza (łać. "Rosa") je zorta krzy ze familiji rołzowatych. Je znōme 150-200 gatōnkōw kere idzie trefić na pōłnocnyj pōłkugle. Je to kolcato krza, niykere gatōnki sōm pnōnce, inksze sztajfne do wiyrchu. Rołzy bōły uprowne ôd starożytnoście.
+Trzi karty (tyż trzi kōbki abo trzi zdrzadouka) – rodzaj ôszydzanio, kere mo pozory gry hazardowyj. Ôdbywo sie na bazarach, roz za kedy tyż we miejscach niyprzeznaczōnych do handlu, n.p. we miejscowościach wypoczynkowych. Nojczyńści ôszydzorz s kilkōma wspōlnikōma finguje gra, we kerej je "uogrywany" bez wspōlnikōw do mōmyntu, kej na gra zdecydujōm sie przipadkowe ôsoby. Poczōnkowo i uōne wygrywajōm, dopōki niy zacznōm stawiać wiynkszych kwot. Uoszydzanio polygo na tym, aże prowadzōncy gra ukrywo zwyciynsko karta abo kulka - we duōni abo rynkowie, a po ôbstawiyniu bez grajōncygo dowolnygo kubka abo karty podrzuco jōm nazod na miejsce, kerygo grajōncy niy ôbstawiu.
+Quitman - Unincorporated area we USA, we sztacie Missouri, we hrabstwie Nodaway. Na 2010 rok pōmiyszkiwalo sam 45 ludzi.
+Gruzińskŏ gŏdka - ôficjalnŏ gŏdka we Gruzyji. Nŏleży do kartwelskij familije gŏdek. Gruzińskŏ gŏdka je godkōm aglutynacyjnōm. Alfabet. Gruzińskŏ gŏdka używŏ szpecyjalny gruziński alfabet.
+Szpind to je zorta szranku, kery idzie trefić we przeblykarniach po roztōmajtych robotach. Nojczyńści sōm ze blachy a zawiyro sie je na kłōdka abo klucz. Ôstowio sie we nich wychodowe ôbleczynia abo arbajtancugi, znoleży to na tym, eli sie idzie do roboty eli do dōm.
+Rzeszōw (pol. "Rzeszów", łać. "Resovia", ukr. "Ряшів", hebr. "Reisha", jidisz רײַשע, miym. "Reichshof") – miasto na prawach powiatu we Polsce, stolica wojewōdztwa podkarpackigo a djecezyje rzeszowskij. Rzeszōw je powiatym grodzkim, a tyż je siedzibōm ziymskigo powiatu rzeszowskigo. Miasto je głōwnym administracyjnym, industrialnym, handlowo-usugowym, akadymickym a kulturalnym ôstrzodkym we połedniowo-schodnij Polsce. Mo miyndzynarodowy port lotniczy a Podkarpacki Park Naukowo-Technologiczny ukerōnkowany na industryjo wysokotechnolōgiczno. W mieście znojdujōm sie wielge państwowe wyższe uczelnie ti. Uniwersytet Rzeszowski (z 11 abtajlōngōma) a Politechnika Rzeszowsko, a kilka prywatnych m.in.: Wyższo Szkoła Informatyki a Zarzōndzanio, jedna ze nojwiynkszych niypublicznych uczelńōw we kraju. We stolicy Podkarpacio fōngujōm trzi kōnsularne amty: (miymiecki, słowacki a ukrajiński). Rzeszōw przinoleży do Uńje Metropoliji Polskich a Stowarziszynio Eurocities, kere zrzeszo sroge ojropejske miasta.
+Wspōłrzyndne geōgraficzne to dugość a szyrokość geōgraficzno mierzōne we stopniach, minutach a sekōndach. Anfangym ukłodu wspōłrzyndnych geograficznych je przeciyncie sie połednika zerowygo (Greenwich) s rōwnikym, znojdujōnce sie na połedniowy zachōd ôd wybrzeży Afriki. Jedyn stopiyń ( ° ) to 60 minut (  ), a jydna minuta to 60 sekund ( " ).
+Krupniok – wuszt s krupōw, krwie a drōpki: wōntroby, płucōw, wieprzkowych skōrkōw a fetu. Podstawowe culagi to cwibla, korzyniy a majoranek. Wusztym podanym na krupnioka je żymlok, we kerym krupy pomiyniano żymłōm.
+Wardar (mac. "Вардар", gr. "Αξιός" – "Aksiós") – nojdugszo rzyka we Macedōniji, płynie tyż bez Grecyjo (Macedōnijo grecko). Wardar je dugi na 388 km (301 - Macedōnijo, 87 - Grecyjo), mo 23 747 km² wiyrchu ściykanio. Zdrzōdła Wardaru sōm we gōrach Szar Płanina (683 m n.p.m.), wpado do Egejskigo Morza. Nojwiynksze miasta nad rzykōm to Skopie a Salōniki.
+Tajpej – stolica Tajwanu. Srogi ôstrzodek industryji, finansōw, nauki a kultury.
+Fontenay-le-Comte - gmin we Francyji, we regijōnie Krej Loary, we departamyńcie Vendée. Mo 34,16 km² wiyrchu a podug danych ze 2018 roku pōmiyszkiwało sam 13 302 ludzi. Za kamracki sztat mo Krotoszyn.
+Daimús (szp. "Daimuz") – gmin we Szpaniji, we autōnōmiczbyj spōlnocie Walyncyjo, we prowincyji Walyncyjo. Mo 3,15 km² wiyrchu a podug danych ze 2013 roku pōmiyszkiwało sam 2830 ludzi. Neczajta Daimús
+Dolnosorbske gymnazyjo to łużycko szula we Chociebużu ze ôsobnym profilym. We szuli uczy sie 620 szkolorzōw a szkolorek podle normalnygo planu ze gimnazyjo we Brandynburgiji. Linki zewnyntrzne. Dolnoserbski gymnazium (uoficjalno neczajta)
+Julia Elieen Gillard (rodz. 29 wrzesiynia 1961 we Barry, Walijo, Wielgo Brytanijo) – australijsko politykerka, prawnik, ôd 24 lipca 2010 je prymierym Australije.
+Tanger (arab. طنجة) – miasto we Maroku, we Tangerskij Zatoce nade Gibraltarskōm Ciyśninōm. S anfanga ôsada założōno ôd Barberōw, ôd VII s. p.n.e. kolōnijo fenicko, niyskorzi pode władzōm Rzimu. Podbite ôd Wandalōw, niyskorzi przelozło pode władza Bizancyjōm, we VII stoleciu Wizygotōw, ôd 707 pode władzōm Arabōw. We 1471 zdobyty bez Portugalijo, we 1661 przekozany Wielgij Brytaniji. Ôd 1684 zaś pode władzōm Arabōw, aże do XX stolecia. Uod 1912 do 1956 we miyndzynarodowyj strefie (podanyj na wolne miasto), krōm lot 1940-1945, we kerych bōł ôkupowany bez Szpanijo. Ôd 1956 we niypodległym Maroku.
+Somerset - census-designated place we USA, we sztacie New Jersey, we hrabstwie Somerset. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 22 083 ludzi.
+Orocze - Nacyjŏ s tōnguskich ludōw zamiyszkujōnca hlawniy Chaborowski Kraj we Rusyje. Jejich gŏdka to Oroczoskŏ gŏdka.
+Marlene Dietrich, po prowdzie "Marie Magdalene Dietrich" (rodz. 27 grudnia 1901 we Berlinie, um. 6 moja 1992 we Paryżu) – miymiecko szauszpilerka i śpiywoczka. We 1930 wyjechoła do USA a niyskorzi erbnyła amerikōńske ôbywatelstwo. Jeji wiyrch kariery filmowyj to lota 1930-35, kej robiōła ze austrijockim reżysyrym Josephem von Sternbergiem. Charakteryzowoła sie dugimi nogōma, ji zachrypniyntōm sztimōm, a ôblykaniym.
+Montecito - census-designated place we USA, we sztacie Kalifornijo, we hrabstwie Santa Barbara. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 8965 ludzi.
+Mark Freuder Knopfler (rodz. 12 siyrpnia 1949 we Glasgow) – brytyjski gitarzista, wokalista a kōmpuzytor, lider rokowyj skupiny Dire Straits. Je na 44. placu na liście gitarzistōw wszech czasōw podug cajtōngu Rolling Stone.
+Gōrnoślōnski Zwiōnzek Metropolitalny – miano zwiōnzku miastōw gōrnoślōnskij aglōmeracyje. Miano Gōrnoślōnski sam je niyakuratne, skiż tygo iże ino 11 sztadōw, za 14 kere sōm we zwiōnzku leżōm we Gōrnym Ślōnsku. Krōm tygo 2 sōm we Dōmbrowskim Zogłymbiu a jedno we Krakowskim Zogłymbiu. Ôbadwa te regijōny sōm tajlōma Małopolski, przi czym Gōrny Ślōnsk je tajlōm Ślōnska. Do GMZ noleżōm: Bytōm, Chorzōw, Glywicy, Katowicy, Myslowicy, Piekory, Ślōnsko Ruda, Siymianowicy, Świyntochlowicy, Tychy, Zobrze Dōmbrowa Gōrničo, Sosnowiec Jaworzno Lista miast (alfabetyczniy):
+Kopydłōwek (pol. "Kopydłówek") - tajla wsi Kopydłowo we Polsce, we wielgopolskim wojewōdztwie, we kōnińskim krysie, we gminie Wilczyn. Na 2016 rok mioł 297 miyszkańcōw. Ôd 2016 roku je to samodzielne szołtystwo. Szołtysym je Arkadiusz Pawlaczyk (sztand na 2021 rok).
+Kumyki - Nacyjŏ s tureckich ludōw zamiyszkujōnca hlawniy Dagestan we Rusyje. Jejich gŏdka to Kumyckŏ gŏdka. Nŏjczynstszŏ religijŏ tej nacyje to Sunnicki Islam s miszōngiem ludowych zwyczajōw.
+Anna Maria Jopek (rodz. 14 grudnia 1970 we Warszawle) – polsko piosynkorka, kero śpiywo muzyka ze zorty pop, folk a dżez. "Ale jestem" (1997) "Szeptem" (1998) "Jasnosłyszenie" (1999) "Dzisiaj z Betleyem" (1999) "Bosa" (2000) "Barefoot" (2002) "Nienasycenie" (2002) "Upojenie" (s Patym Methany) (2002) "Farat" (live) (2003) "Secret" (2005) "Niebo" (2005) "ID" (2007) "BMW Jazz Club Volume 1: Jo & Co" (live) (2008)
+Amberg – miasto we Miymcach, we landzie Bajery. Je miastym na prowach krysu. Bad Bergzabern, Nadrynijo-Palatynat Kłodzko Bystrzica, Polsko Desenzano del Garda, Italijo Freiberg, Saksōnijo Geretsried, Bajery Kranj, Słowynijo Périgueux, Francyjo Schnaittenbach, Bajery Siilinjärvi, Finlandyjo Trikala, Grecyjo Ústí nad Orlicí, Czesko Republika
+Kopyś (bioł. "Копысь") -uosiedle miejskij zorty na Biołorusi, we witebskim ôbwodzie, we ôrszańskim rejōnie, nade rzykōm Dniepr. Podug danych na 2010 rok, pōmiyszkiwało sam 900 ludzi. Bōł sam rodzōny Alaksandar Łukaszenka.
+Ajscapfyn (abo tyż snopel, śnik) to je lōd we formie nacieku, co wisi z rantu dachu, asty abo inkszego podanego placu abo ôbiektu. Powstŏwŏ nojczyńścij ôwdy tymperatura luftu wynosi trochã mynij niż 0°C, a prōmiyniowanie Klary powoduje ôgrzywanie sie śniega abo lodu leżōncego na dachu abo na astach strōma i w rezultacie – jego topniyńcie. Woda ze topnōncego śniyga abo lodu spływŏ poleku pod wpływym grawitacyje i – po dopłyniyńciu do rantu dachu abo asty – ślatuje kapkami na ziym. Pōniywŏż tymperatura luftu je ujymnŏ, spływajōnce kapki niyblank zamarzajōm, co powoduje narŏstanie ajscapfyna w dōł.
+Furgajōncy tepich, abo tyż Magiczny tepich to je wystympōjōncy we berach tepich, kery mo magiczno moc przekludzanio ôsōb we lufcie (furgajōnc), natychmiast abo fest gibko do miejsca przeznaczynio. We literaturze. Furgajōnce tepichy pojawioły sie we literaturze oud czasōw biblijnych aże do dzisiej. We Ojropie stoły sie znōme s Berań 1000 a jednyj nocy. W niych taki tepich należoł do princa Persyje Housaina, skuli tego co miou ōun siedziba we Tangu tepich mioł miano "Magiczny tepich s Tangu". Furgajōncy tepich Salōmōna bou zrobiōny ze zielōnygo jedwobiu yndlowanygo złotym, na 60 mil dugigo a tak samo szyrokigo. Podle bojki, kej Salōmōn zicnył sie na tepich a wiater go porwoł, poruszoł sie furgajōnc we lufcie tak gibko, aże śnodaniy jod we Damaszku a ôbiod we ziymii Medōw. Wiater poddowoł sie jygo wole, a kej Salōmōn chcioł podkryślić swa moc a podbudować sława, kozoł tepichowi sie zatrzyńść, a ôd tygo trzyńsiynio umrzyło 40 tyś. ludzi. Tepich Salōmōna bōł chrōńōny ôd dyszczu baldachimym s ptokōw. Je ōun tyż wspōmniany we Ksiyndze Cudōw szejka Muhammada ibn Yahya al-Tadifi al-Hanbaligo. We ruskich beraniach ludowych, Baba Jaga podarowoła Iwanowi Gupielokowi furgajōncy tepich, a tyż inksze magiczne przedmioty. Dary te pōmogły Iwanowi przelyźć "bez trzidziści dziewiyńć krajōw". Ruski malyrz Wiktor Wasniecow wykonoł ilustracyje do jydnygo s wydań tych berōw. W ôpowiadaniu Marka Twaina "Captain Stormfields Visit to Heaven" furgajōnce tepichy bōły środkem transportu we niebie. Tajno historyjo furgajōncygo tepicha (ang.)
+Fernando Rubén Gago (rodz. 10 kwiytnia 1986 we Ciudadela) je argyntyński fusbalista, kery gro ze nōmerōm 8 jako pōmager we Realu Madrid. Przeloz do tygo klubu ze Club Atlético Boca Juniors, a Real zabecyjlowoł tedy za nigo 20 mln ojro. Jygo przidōmek je "El Pintita". Jygo piyrszy szpil we Realu bōł 7 stycznia 2007, kej grali ze Deportivo La Coruña. We argyntyńskij reprezyntacyji jygo debiut bōł przeciwko Francyje na Stade de France we Paryżu. Do kupy we norodowym manszafcie zagroł 19 razōw. We 2008 tryner Sergio Batista wźōn go do reprezyntacyji U-23 na Ôlimpijske Igrziska we Pekinie. Jygo skupina zajyna tedy piyrszy plac.
+Merritt Island - census-designated place we USA, we sztacie Florida, we hrabstwie Brevard. Mo 122,2 km² wiyrchu a podyg danych ze 2010 roku pōmiyszkiwało sam 34 743 ludzi.
+Reni – miasto we Ukrajinie, we Besarabiji, we ôdeskim ôbwodzie. Założōne we 1548, prawa miejske mŏ ôd 1821 roku. Kole 50% jego miyszkańcōw je nŏrodowości mołdowskij. Miyszkŏ w nim kole 20 tys. ludzi.
+Emmanuel Macron (rodz. 21 grudnia 1977 we Amiens) - francuski polityker, prezydynt Francyji ôd 14 moja 2017.
+Dětmarovice (, ) je ślōnsko wieś a gmina we Czeskij Republice. Dětmarovice majōm 3934 miyszkańcōw. Czeski Ślōnsk Ôficjalno neczajta miasta Dětmarovice
+plac fizyko-matymatyczny - we fizyce a matymatyce ukłod przestrzynny jakejś wielgości plac rozlygowanio - pojyncie matymatyczne plac bergmōński
+Gavi, po prowdzie Pablo Martín Páez Gavira (rodz. 5 siyrpnia 2004 we Los Palacios y Villafranca) – szpanielski fusbalok, ftory gro zauobycz na pozycyji pōmagera. Chowanek seniorskigo manszaftu FC Barcelona kaj gro ôd 2015. Prandzyj, jeszcze za juniora groł dlo ferajny Real Betis. We reprezyntacyji zadebiutowoł 6 października 2021.
+Miasteczko Krajeńskie - miasto we Polsce, we wielgopolskim wojewōdztwie, we pilskim krysie, siedziba gminu Miasteczko Krajeńskie. Ôd XIV stolecio do 1870 mioło miejske prawa, dostało je nazod we 2023. Na kerchowie we Krajyńskim Miasteczku je pochowany Michał Drzymała, poważany bez Polokōw za nacyjowygo bohatyra.
+Abel Tasman (rodz. 1603 we Lutiegast, Niiderlandy, um. 10 października 1659 we Batawije, Niiderlandzke Indje Wschodnie (terozki: Džakarta we Indōnezyje)) – niderladzki žygloř, ôdkrywca a kupiec. Bōu ōun piyršym Ojropejčykem, kery douynyu ku Tasmanije a Nowyj Zylandyje we rajzie kero ôrganizowoua Niiderlandzko Kōmpanijo Wschodnioindyjsko we lotach 1642-1643. Tasmanije dou miano "Anthoonij van Diemenslandt" za mianym sponsora rajzy, gubernatora Niiderlandzkich Indji Wschodnich. Niyskoři Ynglandery skrōcili je ku "Ziymia van Diemena", a za jaki čos zmiynili na Tasmanijo. Při drugij rajzie we roku 1644 Tasman narysowou karty pōunocnygo wybřežo Australije.
+Torri in Sabina - gmin we Italiji, we regijōnie Lacjōm, we prowincyji Rieti. Mo 26,31 km² a podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwało sam 1310 ludzi. Neczajta Torri in Sabina
+Chiński szrajbōnek (chiń. "hànzì", jap. "kanji", kor.: "hancha", wietn. : "hán tự") – sylabowy logograficzny szrajbōnek stworzōny nojwcześnij 8 tys. lot nazod, a nojpōźnij 4,5 tys. lot nazod we Chinach, zaadaptowany do szrajbowanio inkszych godek Azyje Wschodnij, teroźnie przede wszyjskym japōńskij (kanji), a we myńszym stopniu tyż koreańskij (hancha).
+Zicherka (tyż: "haszpa") – zorta zapinki zrobiōnyj s drutu, keryj jydyn kōniec zahaczo sie za zagyńcie znojdujōnce sie na drōgim kōńcu. Służy do gibkigo uōnczynio dwōch tajli tkaniny abo, we przipadku zicherki wyndkarskij, sztucznyj przinynty s żiłkōm.
+Berg to je naturalnŏ i wypukłŏ forma rzeźby terynu ô umŏwnyj wysokości wzglyndnyj ôd 100 do 300 m, dyć może być mynij abo wiyncyj, znŏleżnie ôd srogości form sōmsiednich, bp. bergi stanowiōnce przedgōrza wysokich gōr inakszyj mogłyby być nazywane gōrami. Berg mŏ kolity cympel. Je formōm terynu myńszõ ôd gōry, a srogszõ ôd pagōra. Kympa Pagōr Gōra
+Kolōnowska (pol. "Kolonowskie", niym. "Colonnowska") to je miasto we Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie we strzeleckim krysie, siydziba władz gminu Kolōnowska. Za rok nastōniŏ Kolōnowskich przijmuje sie 1780, kej grŏf Filip Colonna zleciōł wybudowanie na kraju rzyki Bziniczki jednego ze piyrszych werkōw we Gōrnym Ślōnsku. Ôd 2008 roku miasto ôficjalnie mŏ dwa miana – polske a niymiecke. Kamracke miasta. Kolōnowska je skamracōne ze: Beilrode (Niymce) Bělotín (Czechy) Chmeľnica (Słowacyjŏ) Gehrden (Niymce) Wolfsgraben (Austryjŏ) Ôficjalnŏ zajta Kolōnowskich
+Hiryu – japōński fligrowiec, co ôstoł zatopiōny ôd Amerykōnōw we bataliji ô Midway. Dane: Dugość: 222 metry; szyrokość: 22,3 metra;
+TriStar Pictures Inc. (dŏwnij Tri-Star) to je amerykōńske filmowe sztudio, kere zajmuje sie produkcyjōm a dystrybucyjōm filmōw. Mo siydzibã pod adresōm 10202 West Washington Boulevard we Culver City we sztacie Kalifornijŏ.
+Valdragone – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Borgo Maggiore. Borgo Maggiore Cà Melone Cà Rigo Cailungo San Giovanni sotto le Penne Ventoso
+Jarosław Skrobacz (rodz. 11 siyrpnia 1967 we Władzisłōwiu) – ślōnski tryner fusbalowy. Trynersko kariera zaczōn ze juniorami ôd Odry Wodzisław. Bez tyn czas we klubie robiyli też m. in. Waldemar Fornalik, Franciszek Smuda a Marcin Brosz. Ôd 2010 trynowoł przodni manszaft Odry. Kolejne ferajny we jakich bōł to Naprzód Rydułtowy, Pniówek Pawłowice Śląskie, GKS 1962 Jastrzębie a Miedź Legnica. 24 czyrwca 2021 ôstoł trynerym Ruchu Chorzów, ze ftorym we latach 2021-2023 awansowoł dwie ligi do Ekstraklasy.
+Hacienda Heights - census-designated place we USA, we sztacie Kalifornijo, we hrabstwie Los Angeles. Na 2010 rok pōmiyszkowoło sam 54 038 ludzi.
+Alfabytyczno lista mianowych abrewiacyje biologōw a mikologōw szkryflanych we mianach naukowych zielin. Nojczynści sōm to autorzy, kerzy ôpisali dano zielina a mianowali ja. = A = = B = = C = = D = = E = = F = = G = = H = = I = = J = = K = = L = = M = = N = = O = = P = = Q = = R = = S = = T = = U = = V = = W = = X = = Y = = Z = = Necowe ôdwołania = The International Plant Names Index (IPNI) (yng.) botaniczne autory (yng.) mikologi (yng.)
+Down Low – miymecko skupina hip-hopowo założōno we 1995 roku we Kaiserslautern (Nadrynijo-Palatynat). Człōnkōma skupiny sōm dwa czornoskōre Amerykanery: raper Joe Thompson a wokalista Mike Dalien. Skupina znōma je ze takich utworōw kej: "Vision of Life", "Murder", "Poition", "Lovething" a tyż "Johnny B". Skupina wydała ôsiym albumōw. 1996 "Visions" 1997 "It Aint Over" 1998 "Third Dimension" 1998 "Moonlight" 1999 "Best Of" 2001 "The 4th Level" 2005 "Greatest Hits" 2006 "Return Of The Trendsetter" Euro-rap.com
+Kandy Rakkaen (rodz. 29 lutygo 1980, Maha Sarakham, Tajlandyjŏ ) a włŏściywiy Theptida Isan - tajskŏ piosynkŏrka a tancyrka, cera słŏwnej we tajlandyje śpiywŏczki Banye Rakkaen. We 2013 rŏku wziyłŏ udziŏł we Fesciy Piosynki TV ABU 2013 jakŏ ryprezyntantka tajlandyje śpiywajōnc piosynkã Aeb Seab a tańczōnc cołki utwŏr tanyczny ô mianiy "The Dancing Arts of Thai Boxing ". Je tyż prŏwadzōncŏm radyja we Bangkoku na 95FM. P̄hl ngān phelng k̄hxng bānyĕn(ผลงานเพลงของ บานเย็น) Phelng s̄āw xīs̄ān rx rạk(เพลง สาวอีสานรอรัก) Phelng xīs̄ān b̂ān ḥeā(เพลง อีสานบ้านเฮา) U GOT ME Khn h̄engā thī̀ k̄hêācı ṭhex(อยากเป็นคนรัก ไม่อยากเป็นชู้)
+Sir David Attenborough (rodz. 8 mŏja 1926 we Lōndynie) – brytyjski popularyzatōr wiedzy ô przirodzie, pisŏrz, narratōr a rajzownik. Skōńczōł zoologijõ na Uniwersytecie Cambridge. W rōmach roboty dlŏ stacyje BBC stworzōł cykl filmōw ô roślinach a zwiyrzyntach, co w nich pokozoł moc niyznōmych wcześnij faktōw ze jejich życiŏ. We 1985 dostoł ôd krōlowyj angelskij tytuł szlachecki - Sir. Jego modszy brat, Richard Attenborough, robi za aktora i reżysera. 1979: Życie na Ziymi (Life on Earth) 1984: Żyjōncŏ planeta (The Living Planet) 1990: Na cestach życiŏ (The Trials ôf Life) 1993 : Life in the Freezer 1995: Prywatne życie roślin (The Private Life ôf Plants) 1998: Życie ptokōw (The Life ôf Birds) 2000: Modro planeta (The Blue Planet) 2002: Nojwiynksze cuda przirody (Great Natural Wōnders ôf the World) 2002-2003: Życie cycaczy (The Life ôf Mammals) 2005: Life in the Undergrowth 2006: Planeta Ziymia (Planet Earth) biōgrafijo we BBC IMDB
+Sztrasbana (mianowano tyż banka abo sztrasynbana) – glajzowy pojazd przirychtowany do miejskigo transzportu, kery poruszo sie po ceście abo na szpecyjolnym ôsobnym placu do glajzōw. Teroźnie sztrasbany sōm zauobycz napyndzōne silnikōma na sztrōm zasilanymi s trakcyjnygo neca, atoli spotyko sie tyż hybrydowe kōnsztrukcyje, kere majōm spalinowy silnik abo akōmulotory kere dozwalajōm na jazda bez zewnyntrznygo zdrzōdła zasilanio. Downi używano tyż sztrasbanōw kere ćōngły kōnie, abo napyndzōnych parowym silnikym abo spalinowym, kej tyż systymōw ze stacyjōnarnym napyndym (San Francisco), cugōw akōmulotorowych abo napyndzōnych silnikōma pneumatycznymi. Gyszychta. Piyrszo sztrasbana pojawōła sie we Nowym Jorku we 1832 roku. Bōła uōna wzorowano na powszychnych już we tych czasach kōnnych banach używanych we industryje. Ôd lot 60. XIX stolecio banki rozpowszychńjōły sie we Ojropie, kej we uōnym czasie we Francyje pojowiōły sie piyrsze sztrasbany na para. Piyrszo ekszperymyntalno sztrasbana na sztrōm skōnstruowoł Werner Siemens a ruszōł ja we Groß-Lichterfelde (terozki tajla Berlina) we 1881. Do wybuchu I wojny światowyj bezma wszyjske nece sztrasbanōw we Prusach zelektryfikowano. Piyrszo we Ślōnsku sztrasbana na sztrōm pojawōła sie we Wrocławiu we 1893 roku (wōunczas we Prusach) – bōła to tyż piyrszo sztrasbana na sztrōm na terynach ôbecnyj Polski. We miastach Gōrnygo Ślōnska sztrasbany na sztrōm powstoły 5 lot niyskorzi. Nojbarzi rozlygły nec sztrasbanōw mo we Polsce kōnurbacyjo miast ślōnsko-dōmbrowskych. Pierwotno nec linije sztrasbanōw gōrnoślōnskych na para a ōnikalnyj szyrzki toru 785 mm powstoła staraniym spōłki Ôberschleisische Dampfstrassenbahnen we 1894 r. Kuplowała uōna Piekary s Bytōmiym a Bytōm, bez Krōlewsko Huta (Chorzōw), Świyntochłwicy-Lipiny, Ruda a Zobrze ze Gliwicōma. We 1896 do neca włōnczōno teryn teroźnich miast Katowicy a Siymianowicy. We 1898 r. linije ôstoły zelektryfikowane. W Bytōmiu a Katowicach s anfangem XX stolecio zbudowano krōm tygo normalnotorowe sztrasbanowe linije. W miyndzywojynnym ôkresie rozpoczynto unifikacyjo a kuplowanie necōw (tory wōnske przekuwano na ôbyczne). Ôstatńōm linijōm sztrasbany 785 mm bōła przebudowano we 1952 r. trasa liniji 12 Chorzōw-Siymianowicy. Linije bankōw przedużōno tyż za downo granica miymiecko-polsko, na teryn Dōmbrowskigo Zogłymbio.
+Czamalalskŏ gŏdka – nachŏ-dagestańskŏ gŏdka s tajli awarskŏ-andyjskich gŏdek ze skupiny andyjskich gŏdek użiwanŏ bez Czamalalōw. Użiwanŏ je we Dagestōniy a Czeczeniyje we Rusyje. We ynglickej gŏdce: Czamalalskŏ gŏdka na Ethnologue
+Oslo – nojwiynksze miasto a stolica Norwygije. Położōne je we połedniowo-wschodnij tajli państwa, nad Oslofiordym. Oslo je nojważnijszym ôstrzodkym politycznym a gospodarczym Norwygije a tyż i ważnym kulturalnym a naukowym (nojważnijszym ôstrzodkym kulturalnym a naukowym Norwygije je miasto Bergen). W Oslo je Krōlewski Pałac, mo swōj plac parlamynt Norwegije (Storting) a inksze władze cyntralne a placōwki dyplōmatyczne - ambasady. Kole Oslo je nojwiynkszo we państwie hawyna Oslo-Gardermoen.
+Tarnów – miasto we połedniowyj Polsce, we małopolskim wojewōdztwie, we kerym je grodzkim krysym a siedzibōm krysu ziymskigo. Je rozlygowany nad dopływym Dōnajca Biołōm. We latach 1975-1998 Tarnów bōł stolicōm tarnowskigo wojewōdztwa. Terozki je kōmunikacyjnym wynzłym, ôstrzodkym turystyki a industryje (Azotowy Werk we dzielnicy Mościcy).
+Paul Ehrlich (rodz. 14 merca 1854 we Strzelinie; um. 20 siyrpnia 1915 we Bad Homburg) – miymiecki ślōnzok, kery bōł biologym a bakteryjologym. Wynoloz uōn salwarsōn - medikamynta na kiyła, kero dowali, podwiela wynoleźli antybiotyki. Paul Ehrlich dostoł Noblowa Nadgroda we 1908, za proca nad immōnologijōm. Jygo gymba bōła na banknocie dwiestu miymieckich markōw.
+Kobayashi Ritsu (小林立) je japōńskōm pisorkōm a ilustratorkōm mang. Ritz miōła geburt we Tokio, a miyszkŏ tyrŏzki we Kichijoji. Je jednōm z tajymniyczych pŏstaciy. Ukōńczyła studyja we 2005 roku. Bez dwa rŏki ilustrŏwała ryklamy lŏ rŏżnych firm. Produkcyje. Doujiny Seal Online: Stereo Girls Kapi (カピ) Mangi Fatalizer (manga) Saki (manga)   Gry Eroge Aisa no namida (アイサの涙) Roketto nonatsu (ロケットの夏) Rōmany Winged Knights (ino ôbrŏzki) Akai Barashirīzu (紅いバラシリーズ) (ino ôbrŏzki) Inksze Saki: Ôficyjna Fanŏwska Ksiōnżka Saki: Achiga-hen Ôficyjna Fanŏwska Ksiōnżka Saki: Love-jong .
+Ingrid Naglowa, tyż Ingrida Nagelowa (miym. "Ingrid Nagel", rodz. 26 stycznia 1939) to je dolnołużycko pisorka, rechtorka, radjowo redachtorka a śpiywoczka, skłodoczka antologijōw dolnoserbskij literatury. Bōła człōnkińōm łużyckij skupiny Judahej. Ingrid Naglowa je cerōm ôd ludowego twōrcy Wylema Wěrika, jeji siostrōm je Roža Šenkariowa. 1970 - "Pišomy serbski" (dalsze wydania: 1974, 1977, 1988) 1974 - "Zio jo Milenka?", Bautzen, 44 s., il. Eberhard Binder 1974 - "Hdzie je Milenka?", Bautzen, 44 s., il. Eberhard Binder (gōrnołużycko godka) 1975 - "Wo ist Milenka?", Bautzen, 44 s., il. Eberhard Binder (miymiecko godka; dalsze wydania: 1976, 1978, 1982, 1986) 1976 - "Griby pytaś. Antologija dolnoserbskeje literatury", zest. Ingrid Naglowa a Fryco Libo, Bautzen 1978 - "Gdzie jest Milenka?", Bautzen, 44 s., il. Eberhard Binder (polsko godka) 1978 - "Jajko Njok", Bautzen, 10 s., il. Peter Israel 1978 - "Ničodak", Ingrid Naglowa, Gerat Libš a Peter Israel, Bautzen, 10 s. 1980 - "Lubosć pytaś. Antologija dolnoserbskeje literatury", zest. Ingrid Naglowa, 117 s. 1980 - "Psiedsłowo", "Na kuligu", ôsprowka, we: "Lubosć pytaś. Antologija dolnoserbskeje literatury" , Bautzen 1985 - "Dejm hyšci bomki sajziaś. Antologija dolnoserbskeje literatury", zest. Ingrid Naglowa, Bautzen
+Kijōw (ukr. Київ – "Kyjiw") to je stolica a tyż nojsrogsze miasto Ukrajiny, siydziba kijowskigo ôbwodu. Jedno ze nojsrogszych i nojstarszych miast we Ojropie. Sztad leży nad rzykōm Dniypr, we pōłnocnyj tajli krŏju. Zajmuje wiyrchniã 827 km² a we 2021 pōmiyszkiwoło sam 2,96 milijōna ludzi, za to we aglomeracyji – 3,65 milijōna. Kijōw je kulturalne i ekōnōmiczne cyntrum krŏju, wyndzeł kōmunikacyjny a cyntrum elektrotechnicznyj industryje. Skuli swojij gyszichty je ofyn mianowany „matkōm ruskich miast”. Miano. Miano miasta je utworzōne ôd miana "Kij" (Princ Kij – legyndarny princ Polanōw a założyciel Kijowa). We inkszych gŏdkach miano miasta je pisane: ynglandzkŏ: "Kyiv", francuskŏ i rumyńskŏ: "Kiev", polskŏ: "Kijów", jidisz: קיאב ["kijav"], niymieckŏ: "Kiew", łacina: "Kiovia". Gyszichta. Miasto istnioło już we 5. stoleciu, kej bōł to słowiański zidlōng na wielgij sztrece handlowyj miyndzy Skandynawijōm a Kōnstantynopolym. Miastym reskyrowali Chazary, a we pōłowie 9. stoleciŏ przejōnli jy Waregi (Wikingi). Ze reskyrowaniym ôd Waregōw sztad ôstoł zrobiōny stolicōm Kijowskij Rusi, co bōła ôna piyrszym krŏjym Weschodnich Słowianōw. Zniszczōne w czasie mōngolskigo najŏzdu we 1240 roku, miasto straciyło wiynkszość swojich wpływōw na nadchodzōnce stolecia. Bōła to stolica prowincyje ô małym znaczyniu na ôbrzeżach terytoriōw kōntrolowanych ôd potynżnych sōmsiadōw, nojprzōd Litwã, niyskorzij Polskã, a na kōńcu Rusyjõ. Sztad nazŏd prosperowoł w czasie industryjalnyj rewolucyje we Ruskim Impyrium pod kōniec 19. stoleciŏ. We 1918 roku, po ôgłoszyniu ôd Ukrajińskij Republiki Ludowyj samostanowiynia ôd Sowieckij Rusyje, ônyj stolicōm ôstoł Kijōw. Ôd 1921 roku Kijōw bōł miastym Sowieckij Ukrajiny proklamowanyj ôd Czyrwōnyj Armije, a ôd 1934 roku bōł ônyj stolicōm. Miasto bōło fest zniszczōne w czasie drugij wojny światowyj, nale gibko sie ôdbudowoło we latach powojynnych, ôstoło trzicim we srogości miastym SSSR. Po padniyńciu SSSR a ôgłoszyniu samostanowiyniŏ Ukrajiny we 1991 roku, Kijōw ôstoł stolicōm Ukrajiny i doświadczōł stałego napływu etnicznych ukrajińskich migrantōw ze inkszych regiōnōw krŏju. Dymografijŏ. Kijōw je nojsrogszym miastym we Ukrajinie a siōdmym pod wzglyndym wielości pōmiyszkiwŏczōw we Ojropie. 1 stycznia 2021 roku sztad mioł 2 962 180 pōmiyszkiwŏczōw, co przi wiyrchni 839 km² dŏwŏ tyngość zaludniyniŏ 3,299 ôs./km². Kamracke miasta. Kamracke miasta Kijowa: Ôficjalnŏ zajta Kijowa
+Uopawa (, , ) – miasto we kraju morawsko-ślōnskim, po czeskij strōnie Ślōnska, wele granice ze Polskōm nad rzykōm Ôpawōm (Uopōm). Becyrk miasta mianuje sie Ôpawskim Ślōnskim. Historyjo. Ôpawa bōła zołożōna jak grōd ślōnskigo plymiynia Gołynszycōw We chrōnikach wzmiankowano ôd 1224, we latach 1269-1456 stolica samodzielnygo ślōnskigo kśōnstwa Przymyślidōw (ze pauzōm 1308-1318). We roku 1253 doszło bōło we Ôpawie do interwyncyje a nojazdu Danyła Halickigo kery zaangażowoł sie we haja ô austryjocko sukcesyjo po strōnie Bele IV. Ôd kōńca XIII wieku zasiedlano ôd miymieckich kolōnistōw (jak i wiynkszość Ślōnska) ze Turyngije, Frankōnije a Westfalije (ntp. Herburty). We 1428 roku spustoszōno skuli [[husyty|husyckigoo] nojazdu [[Prokop Wielgi|Prokopa Wielgigo]]. We [[XVI wiek]]u bōł sam ôstrzodek Reformacyje. We dniach [[23 października]]-[[24 grudnia]] [[1820]] ôdbōł sie we Ôpawie [[kōngres ôpawski|drōgi kōngres]] [[Świynte Przimierze|Świyntygo Přrzmierzo]], we czaasie kerygo bōło ugodano zwolczaniy kōnstytucyjnych dōnżyń we Ojropie. Pod kōniec [[XIX wiek]]u jydyn ze ôstrzodkōw modoczeskigo ruchu.   [[22 kwietnia|22]]-[[24 kwietnia]] [[1945]] Uopawa bōła zajynto ôd 38. sowieckij Armije pod dowōdztwym gyn. [[Kiriłł Moskaljenko|Kiriłła Moskaljenka]] a [[1. Czechosłowacko Samodzielno Pancerno Brygada|1. Czechosłowackij Samodzielnyj Pancernyj Brygady] ] pod dowōdztwym ppuk [[Włądimir Janko|Władimira Janka]] – srogo czyńść miasta bōła uszkodzōno abo ganc sniszczōno. [[Kategoryjo:Uopawa]]
+Pavlíkov - miasteczko (městys) we Czeskij Republice, we Strzodkowoczeskim Kreju, we krysie Rakovník. Mo 39,46 km² wiyrchu a podug danych ze 2021 roku pōmiyszkiwało sam 1051 ludzi.
+23 lipca - prziwrōcono Abchasko Kōnstytucyjo, jako ôdwyt za dowaniy Abchazyje gruzińskij kōnstytucyje ze 1921 roku. 18 grudnia - Kim Young Sam kej piyrszy ôd 32 lot cywilny kandydot wygroł prezydyncki absztimung na prezydynta Połedniowyj Koryji Tusty sztwortek: 27 lutygo Niydziela Palmowa: 12 kwejtnia Wielganoc: 19 kwietnia Pyńdziołek Wielganocny: 20 kwietnia Boże Cioło: 18 czyrwca
+Światowŏ Luterskŏ Federacyjŏ - utworzōnŏ w Lund we 1947 roku ôrganizacyjŏ, kerŏ zbiyrŏ luterskie Kościoły. Terŏźnie przinŏleży do niej 148 roztōmajtych Kościołōw luterskich z cołkigo świata, kere reprezyntujōm kole 75,5 milionōw wanielikōw augsburskich.
+FEET to bōła ślōnskŏ skupina folkowŏ, zołożōnŏ ôd Piotra Fesztera pochodzōncego z Radziōnkowa i Jana Etgensa pochodzōncego z Chorzowa. Nazwa skupiny je akrōnimym powstōnym we wyniku słożyniŏ dwōch piyrszych liter nazwisk założycieli. FEET wykōnuje muzykã typowõ do gōrnoślōnskij kultury, teksty wytworōw śpiywane sōm we ślōnskij gŏdce. Kapela intynsywnie kōncertowoła, zaôbycz na gōrnoślōnskich imprezach kulturalnych, m.in. na imprezach ôrganizowanych bez Radio Piekary, a tyż we Miymcach. Mŏ we dorobku trzi platy. Nojbarzij znanym przebojym skupiny FEET je śpiywka „Wodzionka”, kerŏ doczkała sie pōnad 2 milijōnōw wyświytlyń w zerwisie YouTube (stan na czyrwiyń 2021). Grupa ôstała rozwiōnzanŏ we lipniu 2008, powōd niyma znany, snŏdź bōła nim ôstuda pōmiyndzy czōnkami. "Po naszymu, ale trocha inaczy" "Pykomy se dali..." "Dla każdego coś śląskiego" Artikel ô kapeli we „Głosie Radzionkowskim” Dyskografijŏ na zajcie producynta
+Godka urzyndowo – godka, kero erbła unikatowy status prawny na terynie państwa abo jygo tajle. Nojczyńścij je to godka kero je używano we strukturach legislacyjnych l.b. we parlamyńcie. We wiynkszości państw godka lebo godki urzyndowe sōm ôkreślōne we kōnstytucyje abo inkszych urzyndowych papiōrach. Niykere państwa niy majōm wcale ôkreślōnyj godki urzyndowyj, l.b. Szwecyjo, Wielgo Brytanijo a USA. Inksze majōm pora godek urzyndowych we cołkim państwie, abo niykere majōm status urzyndowy ino we jygo tajle. Ślōnsko godka nikaj niy mo statusu godki urzyndowyj.
+Ōlczasy — Nacyjŏ s tureckich ludōw zamiyszkujōnca hlawniy Chaborowski Kraj we Rusyje. Jejich gŏdka to Ōlczaskŏ gŏdka.
+Ślōnske wojewōdztwo () to je jedne spostrzōd szesnŏstu wojewōdztw we Polsce, co powstoło we czasie administracyjnyj reformy we 1998 roku. Leży ôno na połedniu krŏju, przi granicach ze Czechami i Słowacyjōm, we weschodnij tajli Gōrnego Ślōnska a zachodnij tajli Małopolski, a je nojtyngij zaludniōnym wojewōdztwym Polski. Ônego stolicōm je miasto Katowice. Przeciw mianu ino 48% wiyrchnie wojewōdztwa je na samym Ślōnsku, a ôstatek to teryny historycznie przinŏleżōnce do Małopolski. Miano nawiōnzuje do tradycyje polskigo miyndzywojynnego (fest myńszego) ślōnskigo wojewōdztwa – tedy bōła to cołkŏ polskŏ tajla historycznego Ślōnska. Gyszichta. Ślōnske wojewōdztwo we ônego terŏźnyj formie powstoło we czasie reformy administracyjnego tajlōngu Polski we 1998 roku, co wkludzōne tedy bōło szesnŏście „srogich” wojewōdztw zamiast 49 „małych”, kere egzystowoły ôd 1975 roku. Zrobiōne bōło ze wiynkszości terynōw dŏwnych wojewōdztw katowskigo i czynstochowskigo a zachodnij tajli biylskigo. Przōdzij we kōncepcyji reformy mioło być ino dwanŏście wojewōdztw. Krōm tego, co je terŏźnie, do nowego ślōnskigo wojewōdztwa mioł przinŏleżeć Ôpolski Ślōnsk, na muster ślōnskigo wojewōdztwa, kere istnioło po II wojnie światowyj ôd 1945 do 1950. Antlich, wela protestōw ôd miyszkańcōw Ôpolskigo Ślōnska a lobbowaniŏ ôd społecznych ôrganizacyji, we tym politycznyj reprezyntacyje ôpolskij niymieckij myńszości, dokludziyły do uchowaniŏ ôsobnego ôpolskigo wojewōdztwa ze wiynkszościōm Gōrnego Ślōnska we nowym tajlōngu. Terŏźnie, niykere ślōnske regiōnalne ôrganizacyje, durś wołajōm do zrobiyniŏ jednego a spōlnego gōrnoślōnskigo wojewōdztwa we historycznych granicach Gōrnego Ślōnska. Ôd 1922 do 1939 ("de iure" 1945) egzystowoło autōnōmiczne ślōnske wojewōdztwo utworzōne ze tajli Pruskigo i Cieszyńskigo Ślōnska, co po I wojnie światowyj a niyskorniyjszych terytorialnych swadźbach bōła prziznanŏ Drugij Polskij Republice. Dzisioj to terytoriōm stanowi kole ⅓ nowego ślōnskigo wojewōdztwa. Geografijŏ. Ślōnske wojewōdztwo mŏ wiyrchniã 12 333,09 km². Ze populacyjōm kole 4,5 mln je drugim pod wzglyndym wielości ludzi wojewōdztwym Polski po mazowieckim (kere je trzi razy srogsze i ôbyjmuje stolicã krŏju – Warszawã). Je to nojtyngij zaludniōne wojewōdztwo a jedyne, kere mŏ wiyncyj grodzkich (19) aniżeli ziymskich krysōw (17). Ônego wiyrchnia stanowi 3,9% wiyrchnie Polski. Na ônego terynie funkcjōniyruje jedyny we Polsce ferajn metropolitalny – Gōrnoślōnsko-Altrajchowŏ Metropolijŏ. Geograficznie ślōnske wojewōdztwo przinŏleży do Ślōnskij Chyże, Krakowsko-Czynstochowskij Jury, Ôświyncimskij Kotliny jak tyż Beskidōw (Ślōnski Beskid). Pōnadto we tych terynach geograficznych idzie wymiynić myńsze, jak cum bajszpil Tarnogōrski Pukel, Rybnicki Plaskowyż abo Raciborskŏ Kotlina.
+Stawropol (rus.: "Ставрополь") – stolica Stawropolskigo Kreju we Rusyje.
+Kim Dzong-il (rodz. 14 lutygo 1941 we Wiatskoje (Rusyjo), um. 17 grudziynia 2011) – prziwōdca Pōłnocnyj Koryji we rokach 1994-2011. Bōł synym Kim Ir Sena, downijszygo prziwōdcy. Ôd 1998 do umarcio kerowoł Partyjōm Roboty Koryji.
+Ślōnske ksiynstwa – bez dwadziścia tajlōngōw Ślōnska, kere powstoły miyndzy XII a XIV stoleciym we wyniku rozpadu Ksiynstwa Ślōnska, bydōncego ôwdy tajlōm Polskigo Krōlestwa. We 1335 roku ksiynstwa ôstały przejynte bez Krōlestwo Czech na drukach umŏwy we Trenczynie. Ôd tego czasu aże do 1742 roku Ślōnsk bōł jednōm z ziym czeskij korōny i przinŏleżoł do Świyntego Rzimskigo Cysŏrstwa. Wiynkszość Ślōnska ôstała zaanektowana bez Krōlestwo Prus na drukach berlińskij umŏwy we 1742 roku. Jyno ksiynstwo cieszyńske, ôpawske i nyske ôstało pod panowaniym czeskij korōny i jako take znane było jako ksiynstwo Gōrnego i Dolnego Ślōnska do 1918 roku. Rozpad Ślōnska (1138–1335). We (prōznyj) nadzieji na niy dokludzynie do spiyrki ô spadek, piastowski princ Bolesław III Krzywousty swojōm ôstatniōm wolōm i testamyntym potajlowoł Polskõ na erbowe prowincyje roztajlowane miyndzy jego sztyrech syny: mazowiecke, kujawske, wielkopolske i ślōnske. Ôkrōm tego Prowincyjŏ Senioratu (małopolskŏ) z siydzibōm we Krakowie była zarezerwowanŏ dlŏ nojstarszych, kerzi zgodnie z prawidłym agnatycznego starszeństwa mieli być Wielgim Princym cołkij Polski. Czyn tyn niyumyślnie zapoczōntkował proces znany jako Fragmyntacyjŏ Polski. Syn Bolesława, Władysław II dostoł Ksiynstwo Ślōnska i jako nojstarszy dostoł tyż tytuł Wielgigo Princa postrzōd Prowincyje Senioratu. Krōm to, po prōbie przejyńciŏ władzy nad cołkõ Polskõ, ôstoł wygnany beze swojich modszych przirodnich bratōw we 1146 roku. Drugim nojstarszym synym Bolesława bōł Bolesław IV, mazowiecki princ, ôstoł ôn wielgim polskim princym. Kedy we 1163 roku trzi bajtle Władysława, spiyrani bez cysŏrza Fryderyka I, wrōciyli do Polski, Bolesław IV musioł prziwrōcić jejich erbowiznã. Po dziesiyńciu latach spōlnego panowaniŏ bajtle Władysława antlich potajlowali Ślōnsk we 1173 roku: Nojstarszy Bolesław I dostoł strzōn naôbkoło wrocławskich, lignickich i ôpolskich rezydyncyji. We 1180 roku nadoł ôpolske ksiynstwo swojimu synowi Jarosławowi, kery reskyrowoł aże do śmierci we marcu 1201 roku. Po śmierci Bolesława we grudniu 1201 roku jego ziymie erbnōł jego jedyny ôstały syn Henryk I. Mieszko I ôstoł raciborskim princym, a Bytōm i Ôświyncim dostoł we 1177 roku. Konrad, nojmodszy, tyż we 1177 roku, dopōminoł sie swojich praw i dostoł gogowske ksiynstwo ôd swojigo brata Bolesława, kery po śmierci Konrada kole 1180/1190 roku zaś jy erbnōł. Po śmierci jego brata Bolesława I, Mieszko I tyż zdobōł i ôdebroł ôpolske ksiynstwo ôd synowca Henryka I. Reskyrowoł ksiynstwym raciborskim i ôpolskim, kere powstoły jako Gōrny Ślōnsk, aże do swojij śmierci we 1211 roku. Henryk I Brodaty ôstoł suwerenem dolnoślōnskigo ksiynstwa, nabōł we 1206 roku wielkopolske ziymie Kalisza, kere nadoł im jego brataniec Władysław Ôdonic, a tyż Lubuskõ Ziymiã we 1210 roku. Wielgi Princ Polski ôd 1232 roku podbił dalsze wielkopolske ziymie naôbkoło Santoka we 1234 roku. Henryk I wydolōł zjednoczyć cołki Ślōnsk pod swojim panowaniym. Jego nŏstympcōm ôstoł jego syn Henryk II we 1238 roku, a Gōrny Ślōnsk erbnōł syn Kazimierza – Mieszko II we 1239 roku, społym z modszym bratym Władysławem Ôpolskim dostoł już we 1234 roku wielkopolski Kalisz. Henryk II zginōł we bataliji pod Lignicõ we 1241 roku. Jego nojstarszy syn i erb, princ Bolesław II, podarowoł tymczasowo Ziymiã Lubuskõ swojimu modszymu bratowi Mieszkowi († 1242). Pogodziōł sie ze swojim wielkopolskim bratańcym princym Przemysłem I i antlich we 1247 wrōciōł do Santoku i ôstoł jedynym gospodzinym Dolnego Ślōnska do 1248 roku. Mieszko II z Gōrnego Ślōnska we 1244 roku swrōciōł Kalisz wielkopolskimu princowi Przemysłowi I. Umrził we 1246 roku, a jego statek erbnōł jego brat Władysław Ôpolski. Ksiynstwa Czeskij Korōny (1335–1918). We 1327 roku Jōn I, czeski krōl, zaczōn przijmować lenno ślōnskich princōw we rōmach swojich roszczyń do polskij korōny. Na wyszehradzkim kōngresie we 1335 roku ôbsztalowano, iże Jōn zrezygnuje z roszczyń i we pōmianach dostanie zwiyrzchnictwo ślōnskich ksiynstw i jednorazowy płat. Ôstało to sfinalizowane we umŏwie we Trenczynie we dniu 24 siyrpnia 1335 roku, chociŏż niykere ksiynstwa reskyrowane bez Piastōw ôstŏwały poza czeskim zwierzchnictwem bez dalsze dziesiyncioroczŏ. We 1337 Luksymburski Jōn przekŏzoł ślōnskim Piastom miasto Prudnik i ôkolice. Pod czeskōm korōnōm ksiynstwa ôstŏwały pod władzōm dynastyje Piastōw, zwanych Ślōnskimi Piastami, aże do wymarcia jejich rodōw we 1675 roku. Po wymarciu ksiōnżyncego rodu ksiynstwo przeszło do Korōny. Czeskŏ Korōna przeszła do rodu Habsburgōw we 1526 roku. We 1742 roku wiynkszość Ślōnska ôstała zaanektowana bez Prusy po I ślōnskij wojaczce. Ôstało to potwierdzōne po drugij ślōnskij wojaczce we 1745 roku i trzecij ślōnskij wojaczce we 1763 roku. Po rozpadzie Świyntego Rzimskigo Cysŏrstwa, Czeski Ślōnsk ôstoł tajlōm Austryjŏckigo Cysŏrstwa i Austro-Madziar aże do jego rozpadu we 1918 roku. Ślōnske ksiynstwa. Ôpolske ksiynstwo. Ôpolske ksiynstwo, ze stolicōm we Ôpolu, istniało we latach 1172–1202 i 1281/1282–1521. Przōdzij ksiynstwo powstoło we 1172 roku jako dzielnica dlŏ nojstarszego syna Bolesława I – Jarosława. Na krōtko ôpolske ksiynstwo przestało być we latach 1201–1202, kedy ôstało prziłōnczōne do wrocławskigo ksiynstwa. We 1202 roku, we wyniku wojaczki pōmiyndzy Henrykiem I a Mieszkiem I znŏdło sie pod panowaniym tego drugigo. We tyn knif powstoło ôpolsko-raciborske ksiynstwo, kere swojim zasiyngym ôbyjmowało ôkrōm Ôpolŏ i Raciborza tyż Bytōm, Kożle, Lubliniec, Cieszyn i Ôświyncim. Ôprōcz połōnczyniŏ z raciborskim ksiynstwym Ôpole zachowało natura stolice władztwa. Ôpolsko-raciborske ksiynstwo. Ôpolsko-raciborske ksiynstwo, ze stolicami we Ôpolu i Raciborzu, istniało we latach 1521–1742. Powstoło we wyniku działalności ôpolskigo princa Jōna II Dobrego, kery po bezpotomnej śmierci raciborskigo Walentyna we 1521 roku zjednoczōł pod swojim berłem ôba ksiynstwa. Po bezpotomnej śmierci Jōna Dobrego jego ksiynstwo weszło, jako niyrozdzielne erbowe ksiynstwo, we skłŏd czeskij krōlewskij dōmyny. We owym ôkresie, z racyje zasiŏdaniŏ Habsburgōw na czeskim trōnie, stanowiyło tajla Mōnarchije Habsburgōw i było bez nich czynsto nadŏwane we fant, m.in. w rynce miymieckich Hohenzollernōw i polskich Wazōw. Swojim przestrzyństwym ôbyjmowało: Ôpole, Niymodlin, Gogōwek, Prudnik, Biołõ, Wielge Strzelce, Koźle, Glywice, Toszek, Lubliniec Rōżanŏ Gōra, Racibōrz, Rybnik i Żory. Bytōmske ksiynstwo. Bytōmske ksiynstwo, ze stolicōm we Bytōmiu, istniało we latach 1284–1498/1521. W 1312 Bytōm przipŏd we schedzie Siemowitowi. We 1316 roku we niyznōmych bliżyj ôkolicznościach princ kozielski – Władysław pozbōł Siemowita władzy nad Bytōmiym. Kol. 1352 roku umrził Władysław, a Bytōm przipŏd we spadku jego synowi Bolesławowi, kery był ōwczas princym kozielskim. Bolesław włŏdoł Bytōmiym, do swojij śmierci, ti. do 1354/1355. Bytōmsko-kozielskie ksiynstwo, po śmierci Bolesława, na drukach ugŏdy zawartej jeszcze za życiŏ fatra Władysława, przipadło we schedzie nojbliższym przŏcielōm princa, ti. ôleśnickimu princowi Konradowi I jak tyż cieszyńskimu princowi Przemysławowi I. Prudnicke ksiynstwo. Prudnicke ksiynstwo, ze stolicōm we Prudniku, istniało we latach 1318–1424. Ksiynstwo ôstało wydzielōne z Krōlestwa Czech bez Mikołaja II ôpawskigo z dynastyje Przemyślidōw we 1318 roku. Mikołaj panowoł nad ksiynstwym do 1337, kedy to bezpotomnie umrził jego dziywior raciborski princ Leszek. Krōl Czech Luksymburski Jōn uzdoł sie tedy przekŏzać wyrojmować lenno dyrekt princowi ôpawskimu. Piast Bernard niymodliński społym z bratym Bolkiem IV przejōnli Prudnik i Gogōwek jako wdowiõ ôprawã po śmierci gdowy po Władysławie Ôpolczyku. Hned władze na tym terynie przejōn syn Bolka IV, Bolko V. Przōdzi sprawowoł ôn rzōndy społym ze swojim fatrym. Piyrszy zachowany dokumynt, w kerym Bolko V je spōmniany za pōn Prudnika je z 6 mŏja 1425 roku. Raciborske ksiynstwo. Raciborske ksiynstwo, ze stolicōm we Raciborzu, istniało we latach 1172–1202, 1290–1337, 1437–1521. Pierwotny teryn raciborskigo ksiynstwa powstoł we 1172 roku we wyniku wydzielyniŏ dzielnicy modszymu synowi Władysława II - Mieszkowi I. Powstōne ôwdy ksiynstwo było niywielge, ôbyjmowało ôkrōm stołecznego Raciborza, Koźle i Cieszyn. We 1177 roku (abo 1179) do ksiynstwa prziwstōne ôstały przinŏleżōnce dotynczŏs do Małopolski dwie kasztelanie: bytōmskŏ i ôświyncimskŏ. We 1202 roku do ksiynstwa prziłōnczōne ôstało ôpolske ksiynstwo, w wyniku czego powstoło ôpolsko-raciborske ksiynstwo, a stolica dzielnicy ôstała przeniesiōnŏ do Ôpolŏ. Gogōwecko-prudnicke ksiynstwo. Gogōwecko-prudnicke ksiynstwo, ze stolicōm we Gogōwku, istniało we latach 1420–1460. Bolko V ôstoł samodzielnym gospodzinym Prudnika i Gogōwka dopiyro we 1426. We Prudniku jednak permamynt wystympowoł familijny niydział, bez kery Bolko V potrzebowoł sztamy stryka Bernarda na wydŏwanie niykerych aktōw prawnych. We 1445 Bolko V kupiōł ôd husytōw Guchołazy. Włŏdoł niōm do 1450. Gogōwecko-prudnicke ksiynstwo ôstało zaś prziłōnczōne do ôpolskigo ksiynstwa z inicjatywy princa Mikołaja I po śmierci Bolka V we 1460 roku. Niymodlińske ksiynstwo. Niymodlińske ksiynstwo, ze stolicōm we Niymodlinie, istniało we latach 1313–1382/1460 i 1476–1497. Bez cołki ôkres istniyniŏ było we włŏdaniu princōw z dynastyje Piastōw. Powstoło we 1313 z wydzielyniŏ ze ôpolskigo ksiynstwa na jego zachodnich krańcach, we 1382 przekształcōne we niymodlińsko-strzelecke ksiynstwo, istniało do 1460, kej ôstało zaś włōnczōne do ôpolskigo ksiynstwa. Zaś wydzielōne z ôpolskigo ksiynstwa na lata 1476–1497. Cieszyńske ksiynstwo. Cieszyńske ksiynstwo, ze stolicōm we Cieszynie, istniało we latach 1290–1918. We latach 1290–1653 było pod panowaniym Piastōw. We 1653 roku przeszło pod panowanie Habsburgōw. Ôd 1722 roku cieszyńske prince byli z dynastyje lotaryńskich princōw, we latach 1767–1822 z dynastyje Wettynōw, a ôd 1822 do 1918 roku z dynastyje lotaryńskich Habsburgōw. kozielske kozielsko-bytomske raciborsko-karniowske raciborsko-ôpawske ôświyncimske zatorske rybnicko–żorsko–pszczyńske strzelecke niymodlińsko-strzelecke bielske pszczyńske ôpawske karniowske wrocławske nyske gogowske ôleśnicke żagańske wołowske lignicke lwōwecke brzeske świdnicko-jaworske świdnicke jaworske ziymbicke
+Wezuwiańsko tōmatka (it.: "pomodorino vesuviano") to je zorta tōmaty cichtowano jedziniy nauobkoło Wezuwiusza. Mo kulato, nale ździebko dugszo forma, podano na byrna a fest dobrze widoczno gipflowo tajla (tak mianowano "szopa"). Tōmaty ze Wezuwiusza do sie na dugszy czas kōnserwować skuli jejich rubyj skōry. Sōm tradycyjniy uprowiane we kiczołkach, możebniy tyż na balkōnach (sōm tedy ôd Italokōw mianowane "piennolo"). Je rozpoznowany jako rolniczy tradycyjny produkt Italije ze rygiōnu Kampanijo. Fotografijo tōmatki Artikel ô "pomodorino vesuviano" Ôpisaniy na zajcie Ministerstwa Rolnictwa
+Strzodkowoafrikańske Cysŏrstwo (fr. "Empire centrafricain") – miano Strzodkowoafrikańskij Republiki we ôkresie mōnarchije, we latach 1976–1979. Tamtyjszy prezydynt – Jean-Bédel Bokassa 4 grudnia 1976 roku roznajmiōł sie Cysŏrzym. Korōnowoł sie 7 grudnia 1977 roku, jego korōnacyjŏ kosztowała 20 milijōnōw dolarōw, co było 1/3 budżetu państwa, przikludzōno było wystawne mōndury, lilowe piōra, biołe glazyjki i czerwōne tepichy. Walce i marsze grała kapela z Paryża. We wrześniu 1979 roku miała plac ôperacyjŏ "Barrakuda", majōncŏ na cylu ôbalynie Bokassy. Kej francuscy komandosi bierōncy udzioł w ôperacyje wtargnęli do luksusowyj podmiejskiej wile, znŏdli w nij muzeum, poświyncōne samymu Bokassie. W jednym z kredensów były dyjamynta i złote zygarki, a w jednyj z lodōwek – pŏrãdziesiōnt poćwiartowanych ciał.
+Turystyczne schrōnisko – ôbiekt lo ôbsłōgi turystōw, kerzi mōgōm tukej przekimać abo jodać. We niykerych schrōniskach dziołajōm informacyjne pōnkty a dyżurki ratōwnikōw GOPR (Gōrske Ôchotnicze Pogotowie Retōngowe). Nojwiyncy turystycznych schrōnisk we Polsce je we gōrach, kaj we wiynkszości noleżōm do PTTK (Polske Towarzistwo Turystyczno-Krajoznawcze). Do schrōniskōw zarachowuje sie tyż bacōwki, kere sōm myńsze. Inkszy zorty turystycznych ôbiektōw to schrōny a celtowe bazy (uotwarte ino bez lato).
+Streetly - miejscowość we Wielgi Brytaniji, we Ynglandzie, we hrabstwie West Midlands. Na 2011 rok pōmiyszkiwało sam 13 934 ludzi.
+Gōrnoślōnsko gwara ("Oberschlässche Mundoart" śl-miym. : Aeberschläsche Mundoart, miym: Oberschlesische Mundart) – gwara gōrnoślōnskigo djalektu miymieckij godki, kerōm posugiwała sie ludność Gōrnygo Ślōnska. Na ksztołtowaniy sie jeji słownictwa miała ajnflus godka ślōnsko miymiecko (szczególnie dialekt Gebirgsschlesisch miał wielki ajnflus na rozwój gōrnoślōnskij godki), godka ślōnsko a czesko - przechodzyniy słōw we maniyra miszōngu sprawio, co niyroz sie niy do na zicher pedzieć, ôde keryj do keryj ś nich jake słowo przelazło. Dolnoślōnsko godka Ślōnsko godka Eigentlich sprach man in Gleiwitz Hochdeutsch! Oder etwa nicht? Oberschlesische Mundart Wörter aus Oberschlesien Schlesische Sprache So lacht man in Oberschlesien: Witze von Antek und Franzek Reinhold Vettel "Schlesien-Deutsche und polnische Kulturtraditionen in einer europäischen Grenzregion" DuMont Verlag, Köln 1999, ISBN 3-7701-4418-X, S. 34
+Busseto - gmin we Italiji, we regijōnie Emilijo-Rōmanijo, we prowincyji Parma. Mo 76,59 km² wiyrchu a podug danych ze 2014 roku pōmiyszkiwało sam 7099 ludzi. Carry-le-Rouet, Francyjo Salzburg, Austrijo Hornachuelos, Szpanijo Neczajta Busseto
+Cajtszrift to je wydŏwnictwo ciōngłe, periodyczne, publikowane pod niyzmiyniōnym tytułym, posiadajōnce ciōngłõ numeracyjõ, zawiyrajōnce ôbsztalowanõ szatã graficznōm, a tyż rzŏdko zmiyniajōncy sie format i ôbiyntość, zawiyrajōnce materyje ôd pŏru autorōw i ôkryślōnõ tymatykã, nale mogōnce rōżnić sie wersyjami gŏdkowymi. Zorty cajtszriftōw. Skuli frekwyncyje wydań wyrōżniŏ sie nojczyńścij, nastympujōnce zorty cajtszriftōw: dziynnik (313 numerōw na rok, pōmijŏ niydziele) tydnik (52 numery na rok) dwutydnik (26 numerōw na rok) miesiyncznik (12 numerōw na rok) dwumiesiyncznik (6 numerōw na rok) kwartalnik (4 numery na rok) pōłrocznik (2 numery na rok) rocznik (jedyn numer na rok) Presa
+Cipa (, /t͡sʼipʰa/) to je wieś we Gruzyji, we regiōnie Imereti, we municipalitecie Charagauli. Położōno 770 myjtrōw nad poźōmym morza. Miyszko sam (podug sztandu na 2014. rok) 432 ludzi, z czego 99,5% gruzińskij norodowości. Transzport. Bez Cipa kludzōm glajzy gruzińskij ajzynbany na lyniji Samtredia–Chaszuri. We wsi znojdujōm sie dwie stacyje: Cipa a Gwirabi (ze – tōnel). Ze banhofu Cipa idzie dojechać bezpostrzednim cugym m.in. do Tbilisi, Poti, Zugdidi, Kutaisi a Ozurgeti. Arczil Charadze (1895-1986) – gruziński matymatik, profesōr Uniwersytetu we Tbilisi Awtandil Czitadze (1949) – gruziński ekōnōmista, politiker, lider Socjal-Krześcijańskij Ligi Gruzyje Edukacyjo. We Cipie znojduje sie podstawowo szkoła, w keryj robi 24 rechtorōw a uczy sie 59 szkolorzōw.
+Gyburstag to je zwyk świyntalnego ôbchodzyniŏ rocznice dnia, w kerym ftoś sie narodziōł. Zaôbycz wiōnże sie ze skłŏdaniym winszōw i dŏwaniym gyszynkōw ôbchodzōncymu. Tradycyjnym elymyntym ôbchodzyniŏ gyburstagu we ojropejskij kulturze je torta, co je zdobiōnŏ świyczkami w wielości ôdpadajōncyj wieku ôbchodzōncego. Ôbchodzōncy mŏ auftrag zdmuchnōnć świyczki, nojlepij wszyjske za jednym razym. Inkszym zwykym je śpiywanie ôbchodzōncymu jakijś śpiywki. Gyburstagi niykerych historycznych perzōnōw bywujōm ôbchodzōne we formie festōw. Gyburstag na Ślōnsku. Tradycyjnie na Ślōnsku ôsoba niy musi zaprŏszać ludzi na swōj gyburstag. Kożdŏ bliskŏ ôsoba winna znać datã jego gyburstagu i chcieć go nawiydzić, by jymu powinszować i dać gyszynk. Na swōj byzuch ôsoba sie niy zŏpowiadŏ. Im wiyncyj gości przijdzie do ôbchodzōncego, tym srogszŏ satysfakcyjŏ, bo świadczy to ô reszpekcie i sympatyji dlŏ takij ôsoby. Niyôdłōncznym elymyntym gyburstagowego fajru je suto zŏstawiōny stōł. Ôbchodzi sie tyż kolite rocznice gyburstagu, bp. Abrahama, to znaczy 50. gyburstag.
+Vágar (dōń. "Vågø", IPA: /vɔːar/) tyż inakszy mianowano "Vágoy" - ôceaniczno wyspa, wulkanicznygo pochodzynio, kero prznoleży do archipelagu Faerskich Wyspōw, kery je na Norweskim Morzu. Mo 177,16 km², skuli czygo je trzecio, jeli chodzi ô srogość, we archipelagu. Pomiyszkuje we ni 2 987 ludzi, a na jedyn km² przipado strzednio 16,9 ludzi. Geografijo. We wyspie sōm dwa nojwiynksze jeziora cołkigo archipelagu: nojwiynksze Sørvágsvatn, kere mo 3,56 km² a tyż druge pod wzglyndym wielgości Fiallavatn (1,02 km²). Do wodnygo systymu wyspy wrachowuje sie tyż moc wodnych ciekōw, kere majōm zdrzōdła we gōrach, abo wypływajōncych ze Fiallavatn, nauobkoło kerygo je nojbarzi podmokły teryn cołkigo archipelagu. Ze jeziora Sørvágsvatn ślatuje do ôceanu srogi ślatowōd Bøsdalafossur. Nojwyższy pōnkt wyspy je wiyrch gōry Árnafiall, kery mo 722 m. Zarozki potym je Eysturtindur, kere je niższe ino ô 7 m. Krōm tygo je sam 37 inkszych wyspōw. Ksztołt wyspy je podano na gowa psa, kaj fiord je ôdewrzitym pyskym, a jezioro Fiallavatn ślypiym. Transport. We Vágar je jedzine lotnisko Faerskich Wyspōw - Vágar Airport, kere wybudowali sam we czas Drugij Światowyj Wojny alijanty, kerzi wuōnczas we wyspie stacyjōnowali. Dzisiej przilatuje abo ôdlatuje ś nigo kole 170 000 ludzi na rok. Ze Vágar Airport do sie lecieć do Danije, Grynlandyje, Islandyje, Norwygije, Szkocyje, Szwecyje a Ynglandu. We połedniowyj tajli wyspy, kaj sōm głōwne ludzke zidlōngi, namiyrzajōm sie cesty, kerych cołko dugość je 24,4 km. Ze wyspy kursujōm prōmy ze Sørvágur dō Mykines, małyj wysepki, na keryj miyszko ino poranoście ludzi. Lo tych ludzi je to jedziyne połōnczyniy ze resztōm świata.
+Jakob Gadolin (rodz. 24 października 1719 we Strängnäs, um. 26 września 1802 we Turku) – fiński biskup luterański, kery połńōł fōnkcyjo we lotach 1788 - 1802. Profesor filozofije a matymatyki.
+Trzyńsiyniy ziymie – to gwołtowne rozładowaniy naszpanōwań kere powstowajōm we skorupie ziymskej we czasie ruchōw fragmyntōw litosfyry. Ze miyjsca uwolńjynio tych naprynżyń (hipocyntrōm – uōgnisko trzińsiynio ziymie) rozłażōm sie fale sejsmiczne. Pōnkt na powiyrzchni Ziymie położōny nad uōgniskym (epicyntrōm) to miyjsce, kej fale dociyrajōm nojwcześnij a kej straty sōm nojwiynksze. Śōła wstrzōnsōw maleje we miara ôddalanio sie ôd epicyntrōm. Badańjym trzińsiyń ziymie zajmuje sie sejsmolōgijo.
+Nowŏ Wieś Prudnickŏ (pol. "Nowa Wieś Prudnicka", miym. "Neudorf") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we prudnickim krysie, we gminie Biołŏ. We 2011 roku wieś miała 209 miyszkańcōw.
+Kocianowice (pol. "Chocianowice", miym. "Kotschanowitz, Kiefernrode)" - hulicōwka we Gōrnym Ślōnsku, we ôpolskim wojewōdztwie, we kluczborkim krysie, we gminie Lasowice Małe, siedziba wiejskigo gminu. We wsi som dwa kośćōły, nowy i stary . Ôd 1949 roku we Kocianowicach je fusbalowy szportklub LZS Chocianowice.
+Prowdziwy Kośćōł Jezusa – niyzależny protestancki Kośćōł, kery zostoł zouożōny we 1917 roku we Chinach, we Pekinie. Terozki mo uōn ōng. 2 a pōł miljōna wyznowcōw we sztyrdziestu piyńciu państwach na sześciu kōntynyntach. Przinoležy uōn do raje kościołōw zielōnoświōntkowych, ze kerych wyodrymbńōł sie na anfangu XX stolecio. Jygo cwekym je głoszyniy Wanieliji wšyjstkim nacyjōm, nim Jezus, wedle jejich wierzyń, przidzie na Ziymia zaś (Powtōrne Przijście Jezusa). Głōwne doktryny a prowdy jejich wiary to: Duch Świynty: „Uotrzimaniy Ducha Świyntego przejawio sie w godaniu godkami a je gwarancyjōm lo nos na ôdziydziczynie Krōlestwa Niybios”. Krzest: „Krzest we wodzie to je sakramynt kery ôdradzo, udzielo sie jygo na ôdpuszczynie grzychōw. Krzest idzie przeprowadzić yno we naturalnyj żywyj wodzie, l.b. we rzyce, jeziorze abo zdrzōdle. Perzōna, kero ôstała okrzczōno we wodzie a we Duchu Świyntym przijmuje khrzest we mianiy Pana Jezusa Krystusa. Perzōna krzczona winna być cołko zanurzōno we wodzie, ze gowōm a twarzōm skerowanōm na dōł” Umywaniy nogōw: „Sakrament umywanio nogōw umożliwio kożdymu wstōmpiynie we społeczność s Panym Jezusym. Mo uōn za cweka coby durś wzywać nos coby my pszoli siebie wzajym, byli pokorne, poradzili wybaczać, służyli inkszym a spōlnocie a starali sie ôśōngnōńć świyntość. Kożdy, fto ôtrzimoł wodny krzest, musi ôbmyć szłapy we imiyniu Jezusa Krystusa. Ôbmywaniy nogōw siebie nawzajym idzie uōnaczyć we kożdym mōmyńcie.”. Świynto Komōnijo: „Świynto Komōnijo je to sakramynt na cześć śmiyrci Pana Jezusa Krystusa. Umożliwio nom uōna uczestnictwo we ciele a krwie Pana naszego a wstympowanie we społeczność ś Niym, bez cōż mogymy erbnōńć wieczne żywobycie a być wskrzeszyni we ôstatecznym dniu. Sakramynt ten winiyn być ôbchodzōny tak czynsto, jak to je yno możebne. Do jygo ôbrzōndku idzie brać yno jedyn praśny chlyb a soku ze winogrōn”. Dziyń Sabatu: „Dziyń Sabatu, to je śōdmy dziyn tydnia (sobota), je to świynty dziyń, kery ustanowiył Bōg a doł mu ekstra błogosławiyństwo. Mo uōn być zachowywany za bożōm łaskōm jako uczczyniy pamiyńci stworzynio świata a zbawiynio, a tyż jako nadzieja wiecznygo dychanio we prziszłym żywobyciu”. Jezus Krystus: „Jezus Krystus, Słowo, kere ôstoło sie ciołym, umrził na krziżu, coby ôdkupić grzesznikōw, zmortwychwsto na trzeci dziyń a wstōmpił do nieba. Je jedynym Zbawicielem ludzkości, Stworzycielem nieba a Ziymie a jedynym Prowdziwym Bogem”. Biblijo: „Świynte Pismo, kere skłodo sie ze Starygo a Nowygo Testamyntu, je natchńōnōm ôd Boga jedynōm spisanōm prowdōm a standardym krześcijańskigo żywobycio”. Zbawiyniy: „Zbawiyniy je udzielane ôd Bożyj łaski bez wiara. Wierzōncy, coby iść ku świyntości, uwielbiynio Boga a pszajyniu bliźnim, muszōm polegać na Duchu Świyntym”. Kośćōł: „Prowdziwy Kościou Jezusa, założony ôd Pana naszygo Jezusa Krystusa bez pośrednictwo Ducha Świyntygo we czasie «późnygo dyszczu», je prziwrōcōnym Prowdziwym Kościołym apostolskich czasōw”. Przijście Jezusa nazod a Ôstateczny Gerycht: „Przijście Pańskie zaś bydzie mioło plac we ôstatnich dniach, jak zlezie uōn s nieba, coby mieć gerycht nade światym. Wuōnczas prawi dostanōm wieczne żywobycie, a bezbożniki bydōm na zowdy potympiōne”. USA Ôficjalno zajta Miyndzynarodowy Synod Prowdziwygo Kościoła Jezusa Gyneralny Synod Zjydnoczōnych Sztatōw Kościou we Wielgij Brytaniji Kościou we Zachodnij Malezyji Kościou we Hōngkōngu Spis zajtów Prowdziwygo Kościoua Jezusa we Internecu
+Lōndōn (yngl. "London") to je stolica a tyż nojsrogsze miasto Ynglandu i Wielgij Brytanije. Lōndōn je rozlygowany we połedniowo-weschodnij tajli krŏju. Pōmiyszkuje sam kole 8,91 milijōnōw ludzi. Lōndōn je fest wŏżnym cyntrum industryje, wytwŏrzŏ ôn 20% PKB Wielgij Brytanije. Tajlōng. Administracyjnie regiōn Wielgi Lōndyn ("Greater London") je potajlowany na 32 gminy ("London boroughs") a autōnōmiczne City. Alger, Algeryjŏ Bagdad, Irak Berlin, Niymce Bogota, Kolumbijŏ Johannesburg, RPA Kajir, Egipt Nowy Jork, Zjednoczōne Sztaty Paryż, Francyjŏ Podgorica, Czŏrnŏ Gōra Sofijŏ, Bulgaryjŏ Zagrzeb, Kroacyjŏ Ôficjalnŏ zajta Lōndōnu
+Maroon 5 - amerikańsko muzyczno skupina, kero gro muzyka ze zorty rok a pop. Założōno we 90, latach XX stolecio kej "Karas Flowers", miano Maroon 5 ôd 2001. Dwa razy dostoł Nadgroda Grammy Adam Levine - śpiyw, gitara Jesse Carmichael - klawiyry, gitara, chōrki Michael Madden - basowo gitara James Valentine - gitara Matt Flynn - szlagcojg PJ Morton - klawiyry, chōrki Sam Farrar - roztomajte Songs About Jane (2002) It Wont Be Soon Before Long (2007) Hands All Over (2010) Overexposed (2012) V (2014) Red Pill Blues (2017) Ôficjalno neczajta
+Megadeth – amerikańsko skupina muzyczno zołożōno we kwietniu 1983 we Los Angeles bez Davea Mustainea (śpiywok) a Davea Ellefsona (gitarzista). Megadeth sprzedoło ponad 38 mln albumōw na cołkim świecie. Ôbok Metalliki, Anthrax i Slayer skupina zaliczano je do Wielgij Czwōrki Thrash Metalu. "Killing Is My Business... and Business Is Good!" (1985) "Peace Sells... But Whos Buying?" (1986) "So Far, So Good... So What!" (1988) "Rust in Peace" (1990) "Countdown to Extinction" (1992) "Youthanasia" (1994) "Cryptic Writings" (1997) "Risk" (1999) "The World Needs a Hero" (2001) "The System Has Failed" (2004) "United Abominations" (2007) "Endgame" (2009) "Thirteen" (2011) "Super Collider" (2013) "Dystopia" (2016) "The Sick, the Dying... and the Dead!" (2022) Muzykanty. Ôbecny skłod. "Na stan: 3 siyrpnia 2013" Dave Mustaine – śpiyw, gitara (uod 1983) Chris Broderick – gitara (uod 2008) David Ellefson – basgitara (1983-2002, ôd 2010) Shawn Drover – szlagcojg (uod 2004)
+.am je to internetowŏ dōmyna, kerŏ je zrobiōnŏ dlŏ internetowych zajtōw ze Armynije.
+Tubera (łać.: "tuberculosis", TB – tubercule bacillus) to je powszechno niymoc, kero poradzi doprowadzić do śmiyrci. Zauobycz atakiyruje puca, nale może tyż atakiyrować inksze narzōndy a jejich układy. Wywołowano ôd prōntka tubery "Mycobacterium tuberculosis". Zauobycz tubera niy szkodzi zdrowym majerantnym persōnōm, nale atakiyruje te ze niymocōm ôdpornościowygo układu, ntp. AIDS. Tuberculosis 2007 – monografio ô tuberze (we angelskij godce)
+Tomasz Kamusella (rodz. 1967 we Kandrzinie, Polsko) – ślōnski wisynszaftler. Uōnaczy interdiscypiinarowe badanio ô godkowyj polityce, nacjonalizmusie a etnicznych relacyjach na Gōrnym Ślōnsku a we Strzodkowyj Ojropie. Ôd 2011 robi na University of St Andrews we Szkocyje, Wielgo Brytanijo. "The Politics of Language and Nationalism in Modern Central Europe. " Palgrave Macmillan, Basingstoke, ISBN 978-0-230-29473-8. "The Szlonzoks and Their Language: Between Germany, Poland and Szlonzokian Nationalism / Szlonzocy (Ślązacy) i ich język pomiędzy Niemcami, Polską a szlonzskim (śląskim) nacjonalizmem". NOS, Zobrze, Polsko 2009, ISBN 978-83-60540-93-0. "The Politics of Language and Nationalism in Modern Central Europe. " Palgrave Macmillan, Basingstoke, UK 2009, ISBN 978-0-230-55070-4. "Silesia and Central European Nationalisms: The Emergence of National and Ethnic Groups in Prussian Silesia and Austrian Silesia, 1848–1918." (Central European Studies). Purdue University Press, West Lafayette, IN 2007, ISBN 978-1-55753-371-5. "Polsko-angielsko-niemiecki glosariusz regionalny / The Polish-English-German Regional Glossary". NOS, Zobrze, Polsko 2006, ISBN 83-60540-53-5. "Polsko-angielsko-niemiecki glosariusz regionalny Województwa Opolskiego / The Polish-English-German Glossary of the Regional Terminology of the Opole Voivodeship". Oficyna Piastowska, Ôpole, Polsko 2004, ISBN 83-89357-18-6. "The Szlonzoks and Their Language: Between Germany, Poland and Szlonzokian Nationalism". European University Institute, Florence 2003. (Working Papers Series of the Department of History and Civilization (HEC 2003/1).) "The Dynamics of the Policies of Ethnic Cleansing in Silesia During the Nineteenth and Twentieth Centuries." (research work). Research Support Scheme, Praga 2002. "Limits / Styknie" (anglicko-ślōnsko zbiyrka ercejlungōw, przetuplikowano z anglickego ôryginała na ślōnski ôd Marcina Melona). 2019. (Ser: Ślōnski druk. Modernŏ literatura pō naszymu). Kotōrz Mały: Silesia Progress. ISBN 9788365558282, 324pp. "Warszawa wie lepiej Ślązaków nie ma. O dyskryminacji i języku śląskim." NOS, Zobrze, Polsko 2014, ISBN 978-83-60540-21-3. "Ślōnsko godka." NOS, Zabrze, Poland 2014, ISBN 978-83-60540-22-0. "Maski i twarze nacjonalizmu. " NOS, Zobrze, Polsko 2008, ISBN 978-83-60540-84-8. "O Schlonzsku i nacjonalizmie." NOS, Zobrze, Polsko 2008, ISBN 978-83-60540-60-2. "Uwag kilka o dyskryminacji Ślązaków i Niemców górnośląskich w postkomunistycznej Polsce" NOS, Zobrze, Polsko 2007, ISBN 978-83-60540-68-8. "Schlonzsko: Horní Slezsko, Oberschlesien, Górny Śląsk. Esej o regionie i jego mieszkańcach. " 2. wydaniy. NOS, Zobrze, Polsko 2006, ISBN 83-60540-51-9. "W bżuhu vieloryba." Wydawnictwo A Marszałek, Torōń, Polsko 2006, ISBN 83-7441-383-2. "Schlonzska mowa. Język, Górny Śląsk i nacjonalizm. " Tajla II, NOS, Zobrze, Polsko 2006, ISBN 83-919589-2-2. "Schlonzska mowa. Język, Górny Śląsk i nacjonalizm. " Tajla I, NOS, Zobrze, Polsko 2005, ISBN 83-919589-2-2. "Schlonzsko: Horní Slezsko, Oberschlesien, Górny Śląsk. Esej o regionie i jego mieszkańcach. " Elbląska Oficyna Wydawnicza, Elblōng 2001, ISBN 83-913452-2-X.
+LOL <(^^,)> – albōm Basshuntera ze 2006. LOL <(^^,)> „Vi sitter i Ventrilo och spelar DotA” – 3:22 „Boten Anna” – 3:29 „Strand Tylösand” – 3:17 „Sverige” – 2:58 „Hallå där” – 2:38 „Mellan oss två” – 3:58 „Var är jag” – 4:01 „Utan stiärnorna” – 3:51 „Festfolk” – 4:01 „Vifta med händerna” – 3:11 „Professional Party People” – 3:09 „Im Your Basscreator” – 5:25 Bonus tracks „Boten Anna” (Instrumental) – 3:20 „Vi sitter i Ventrilo och spelar DotA” (Extended Version) – 7:45 Neczajta Basshuntera
+Teksasko gwara – używano ôd teksaskich Ślōnzokōw tajla djalektu ôpolskigo, kero sie ôd niego ôdłōnczōła po jejich ymigracyji do becyrku wsi Panna Maria ôd 1852 roku. Zawiyro we sie słowa na zachy, lo kerych niy bōło ôkryślynio we ślōnskij godce. Teksasko gwara mo myńszy ajnflus miymieckij godki niźli inksze skuli tygo, co jeji użytkowniki wyjechoły, podwiela sie zaczōn Kulturkampf. Charakteryzuje sie sypielyniym, kere sie coroz to barzi traci. Kuplōngi "ym", "yn" sōm tam ryjalizowane jako "am", "an", ntp. "cansto" (czynsto). Ze teksaskij gwary pochodzi miano lo wsi Cestohowa we Teksasie - miyszkańcy niy czytały tygo bez "cz", jynoż bez "c". Miejscowo godka je fest ôpatrowano, nale znajōmo je jedziniy we godanyj formie. Prziczynōm niyzasymilowanio sie teksaskij gwary ze ynglickōm godkōm je ôdciyńcie sie społeczności teksaskich Ślōnzokōw. Audycyjo we teksaskij gwarze Inksze suchowisko
+Nocera Inferiore - gmin we Italiji, we regijōnie Kampanijo, we prowincyji Salerno. Mo 20,95 km² wiyrchu a podug danych ze 2017 roku pōmiyszkiwało sam 45 795 ludzi. Neczajta Nocera Inferiore
+Trnovec nad Váhom (madź. "Tornóc") - wieś a gmin na Słowacyji, we nitrianskim kreju, we krysie Šaľa. Mo 32,54 km² wiyrchu a podug danych ze 2020 roku pōmiyszkiwało sam 2692 ludzi.
+Kerōnkowo numera – tajla nōmeracyji telefōnowyj, kero dzioło na jakimś terynie a wybierano je przyd właściwym numerym abōnynta. Umożliwio gibke lokalizowaniy a kerowaniy połōnczyń.
+Nad Tatrou sa blýska ("Nad Tatrōma sie świyci") – państwowy hymn Słowacyje. Słowa napisoł we 1844 r. Janko Matúška. Muzyka pochodzi z pieśni chopskij "Kopala studienku".
+Kluczborek (pol. "Kluczbork", miym. "Kreuzburg") – miasto we Gōrnym Ślōnsku, we ôpolskim wojewōdztwie, we kluczborskim krysie, siedziba miejsko-wiejskij gminy. Bez miasto płynie rzyka Stobrawa. Kluczborek je we odleguości ōng. 40 km ôd Ôpola, 96 km ôd Wrocłowia, 205 km ôd Poznania a 120 km od Katowicōw. Szport. Już we 1910 powstoł klub FC National Kreuzburg. Ôd 2003 roku istnieje szportklub MKS Kluczbork, kery gro we fusbalu we II lidze. We mieście je tyż "Kluczborski Klub Karate", kerego chowankem je m.in. Krzysztof Neugebauer.
+Katowice (pol. "Katowice", miym. "Kattowitz") – miasto we Gōrnym Ślōnsku, we kerym miyszko 282 000 ludzi. Piyrsze spōmniyniy ô Katowicach je ze XVI stolecio. Katowice miejske prawa dostały we 1865 roku. Katowice sōm nojwożniyjszym gōrnoślōnskym cyntrōm fedrowanio wōngla a głownym miastym Gōrnoślōnskygo Metropolitalnygo Zwiōnzku. Sōm tyż wożnym biznesowo-handlowo-usugowym cyntrōm.
+Ruski jeseter (łac. "Acipenser gueldenstaedtii") – wandrownŏ fisza, ze familije jeseterowatych, wystympujōncŏ głōwnie we Czŏrnym Morzu, Morzu Marmara, Egejskim Morzu, Kaspijskim Morzu, Azowskim Morzu a tyż rzykach wiynkszości weschodnij Ojropy a zachodnij Azyje. Je to gatōnek krytycznie zagrożōny. Je ôn dugi do 2,36 myjtra a ciynżki do 115 kilogramōw.
+Bōg Ôjciec (tyż Pōnbōczek, ) – jedna ze ôsōb Świyntyj Trōjcy, kero je czczōno ôd wiynkszości krześcijańskich wyznań. Je tōżsamy ze JHWH ze Starego Testamyntu. Je ôjcym wcielōnego słowa (gr. "logos") – Jezusa Kristusa. Ôd niego (uod Ôjca a Syna abo ôd Ôjca bez Syna – dyskusyjo na tyn tymat je zdrzōdłym teologicznych kōnfliktōw) pochodzi trzecio perzōna Trōjcy - Świynty Duch. Z poczōntku bōł uznowany za siylnego, nale sprawiedliwego syńdzie. Podug interpretacyje we trynitarnych wyznaniach trzi boske ôsoby to je jedna sybstancyjo, nale trzi ôddzielne ôsoby hipostazy.
+Aleppo (arab. حلب "Halab", tur. "Haleb") — nojsrogsze miasto we Syryi, stolica muhafazy Aleppo. Ôstrzodek industryje jak tyż jedno z cyntrōw handlowych Bliskigo Wschodu. Jedno z nojstarszych bez pauzy zamiyszkanych miast Bliskigo Wschodu. Terŏźnie zamiyszkane z wiynksza bez Araberōw, a tyż Ormian i Żydōw. Wynzoł kōmunikacyjnŏ – krziżōwka sztrek banowych i drōgowych, miyndzynŏrodowy port lotniczy. Ôstrzodek nauki i kultury – fungujōm uniwerzytet jak tyż muzułmańskŏ szkoła teologicznŏ. Tradycyjŏ muzułmańskŏ i żydowskŏ podŏwajōm, iże w czasie wandru z Ur do Kanaanu na bergowi w Aleppo ôdpoczywoł biblijny patriarcha Abraham. W latach 2012–2016 w Aleppo miały plac boju wojny miyndzy Syryjskõ Arabskõ Armijōm (armijōm prezydynta Assada) a bojownikami i terrorystami z roztōmajtych zbrojnych formacyje. W grudniu 2016 roku wojska prezydynta ôdzyskały kōntrolã nad wiynkszościōm dzielnic Aleppo i wydały poświadczynie, iże w połni panujōm nad miastym. W przedmieściach boje trwały tyż w niyskorniyjszych latach. Dopiyro na zaczōntku 2020 roku syryjskŏ armijŏ pōnkła frōnt na bezpiecznõ dalekość ôd ôsiedli Aleppo.
+Dolnoślōnski krys gōrnołōżycki, (miym. : "Niederschlesischer Oberlausitzkreis" gsb.: Delnjoszlesko-hornjołużiski wokries) – tajla krajiny historycznyj Dolny Ślōnsk położōno we połedniowo-wschodnij tajli Miymiec. Downy krys, zlikwidowany 31 lipca 2008 bez skuplowanie ze krysym Görlitz Görlitz
+Nowotwōr (łac. "neoplasma") to je skupina doległości, w kerych komōrki ôrganizmu tajlujōm sie niykōntrolowanie, a nowe komōrki nowotworowe niy rōżniōm sie w ajnfachowe komōrki tkanki. Utrŏta kōntrole nad tajlowaniym je zwiōnzanŏ z mutacyjami gynōw, co kodujōm biōłtka uczestniczōnce w cyklu kōmōrkowym. Mutacyje te powodujōm, iże komōrka niynŏleżnie abo kōmpletnie niy ryaguje na sygnały ze ôrganizmu. Nastōnie nowotworu złośliwego wymŏgŏ pŏru mutacyji, stōnd dugi (ale nojczyńścij bez ôbiŏwowy) ôkres rozrostu doległości. U ôsōb ze familijnym spodobaniym do nowotworōw tajla tych mutacyji je erbowanŏ. Dōmynami medycyny, co zajmujōm sie poznŏwaniym i lyczyniym nowotworōw sōm ônkologijŏ, chirurgijŏ ônkologicznŏ, patōmorfologijŏ (zaôbycz histopatologijŏ a cytopatologijŏ). Na świecie we 2008 roku na nowotwory zachorowało 12,7 mln ôsōb, a 7,5 mln umrziło w jejich wyniku. Statystyki pokazujōm, iże nowotwory stanowiōm srogõ niyprzileżytość zdrowotnõ i dlŏ społeczyństwa.
+Gambijo – państwo we zachodnij Africe, ôd trzech strōn ôkrōnżone bez Synegal, ôd sztwortyj, zachodnij, mo dostymp do Atlantyckigo Ôceanu. Miano mo ôd rzyki Gambijo, wele ujścio keryj je rozlygowane. Je sam zwrotnikowo klima ze srogimi ôpadōma we dyszczowyj porze. Ôd XVII stolecio prōbowali krej kolōnizować Portugalijo, Szpanijo, Niiderlandy a Kurlandyjo, niyskorzi tyż Francyjo a Wielgo Brytanijo. Ta ôstatnio do zgody ze traktatym ze Francyjōm ze 1783 dostoła bezma cołki krej, niywielgi kōnsek mianowany Albreda dostoła tyż we 1857 roku. Bōł sam srogi ôstrzodek handlu niywolnikōma. Samostanowiyniy Gambijo dostoła we 1965 roku. Nojsrogszy udzioł we gospodarce mo sam bauerstwo, nojwiyncyj Gambijo eksportuje ziymnych ôrzechōw.
+Nowy Dwōr Prudnicki (pol. "Nowy Dwór Prudnicki", miym. "Neuhof") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we krapkowskim krysie, we gminie Krapkowice. We 2011 roku wieś miała 135 miyszkańcōw.
+Syosset – census-designated place we USA, we sztacie Nowy Jork, we hrabstwie Nassau, na wyspie Long Island. Mo 12,9 km² wiyrchu a podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwało sam 18 829 ludzi.
+Ojropejski Zwiōnzek Madżōnga - miyndzynacyjny zwiōnzek, kery ônaczy turniyje madżōnga we Ojropie. Czōnki. EMA mŏ 21 czōnkowych krejōw: Austryjŏ Belgijŏ Biołoruś Czechy Daniyjŏ Finlandyjŏ Francyjŏ Italijŏ Madziary Miymcy Niderlandy Norwygijo Polskŏ Portugalijŏ Rusyjŏ Słowacyjŏ Szpaniyjŏ Szwajcaryjŏ Szwecyjŏ Ukrajina Wielgŏ Brytaniyjŏ Ôdewrzōne Ojropejske Mistrzostwa Madżōnga Ojropejske Mistrzostwa Japōnskigo Madżōnga
+Klara, abo Słōńce (łac. "Sol", gr. "Ἥλιος, Hḗlios", symbol: ) to je cyntralnŏ gwiŏzda Słōnecznego Układu, naôbkoło keryj krōnży Ziymia, inksze planety tego układu, planety karłowate i małe ciała Słōnecznego Układu. Klara skłŏdŏ sie z gorkij plazmy utrzimowanyj bez grawitacyjõ i formowanyj bez pole magnetyczne. Astrōnōmiczny symbol Klary to rōndo z pōnktym we postrzodku: ☉ (Unicode: 2609). Charakterystyka. Klara je bezma idyjalnie ôbłōniatŏ, mŏ strzednicã kole 1 392 684 km, kole 109 razy srogszõ aniżeli Ziymia, a jeji masa (1,989 ×1030 kg, kole 333 tysiyncy razy srogszŏ aniżeli masa Ziymie (M⊕)) stanowi kole 99,86% imyntnyj masy Słōnecznego Układu. Skłŏdŏ sie z gorkij plazmy utrzimowanyj bez grawitacyjõ i formowanyj bez pole magnetyczne. Klara uformowała sie kole 4,567 mld lŏt tymu skuli kolapsu grawitacyjnego przestrzyństwa we srogim ôbłoku molekularnym. Wiynkszość materyje zgrōmadziyła sie we cyntrum, a ôstatek utworzōł orbitujōncy naôbkoło niego, plaskaty dysk, z kerego ukształtowała sie ôstała tajla Słōnecznego Układu. Cyntralnŏ tajla stŏwała sie gynstŏ i gorkŏ, aże w jeji ôstrzodku ôstała zainicjowanŏ synteza termojōndrowŏ. Wyuczyni sōndzōm, iże hned wszyjske gwiŏzdy powstŏwajōm skuli tego procesu. Klara je zorty widmowego G2 V, to znaczy przinŏleży do tm. żōłtych karłōw lajtōngu bazowego; widzianŏ z Ziymie mŏ biołõ farbã. Skłŏd. Kole trzi sztwŏrte masy Klary stanowi wodōr, ôstatek zaôbycz hel. Ôstane 1,69% (co ôdpadŏ kole 5600 M⊕) tworzōm ciynżyjsze elymynta, w tym m.in. tlyn, wōngel, neōn i żelazło. Podle masy: wodōr: 73,46% hel: 24,85% tlyn: 0,77% wōngel: 0,29% żelazło: 0,16% neōn: 0,12% azot: 0,09% krzymik: 0,07% magnez: 0,05% siarka: 0,04%
+Republika Teksasu (ang.: "Republic of Texas", szp.: "República de Tejas") – gyszichtowŏ republika we pōłnocnyj Americe, na terynach dzisiyjszych Zjednoczōnych Sztatōw. Republika ta była tajlōm aufsztandōw we ôpozycji do Cyntralistycznyj Republiki Meksyku (krōm Teksasu były to Rio Grande a Jukatan). Piyrszy regiyrōnek (jeszcze jako regiyrōnek ferwaltōngowy Meksyku) ôstoł ôgłoszōny 7 listopada 1835 roku, a piyrszŏ niyzawisłość Teksasu ôd Meksyku 20 grudnia 1835 roku - atoli ôgłoszynie kere stworziło richtich republikã, ôstało ukwalōne 2 marca 1836 roku we Washington-on-the-Brazos. We 1836 roku piyńć sztadōw było prowizornymi haupsztadami: Velasco, Washington-on-the-Brazos, Harrisburg, Galveston, Columbia. We 1837 roku haupsztadym ôstało Houston, a we 1839 Austin. 29 grudnia 1845 roku Teksas ôstał ôficjalnie sztatym Zjednoczōnych Sztatōw, a 19 lutego 1846 ôstały przekŏzane regiyry nad Teksasym.
+Anuradhapura – miasto we Sri Lance, stolica Pōłnocno-Strzodkowyj prowincyji. Je to ważne cyntrōm lo buddystōw, skiż tego co wierzōm uōne aże pode strōmym Bodhi kere sam rośnie Budda dostoł ôświecynio. Downo stolica buddyjskigo państwa, skiż zachowanych do terozki pałacōw a świōntyńjōw wpisano na lista światowyj erbizny UNESCO.
+FIFA - internacyjōnalno fusbalowo ôrganizacyjo ze zicym we Zürichu, założōno 21 moja 1904. FIFA prowadzi szpile fusbalowe (ntp. mistrzostwa świata chopōw a kobiyt), futsalowe a plażowygo fusbalu. Tworzi tyż regle do fusbalu. Na sztand 13 moja 2016 kōpluje 211 narodowych federacyjōw.
+Liberyjo (Republika Liberyje, ang.: "Republic of Liberia") – państwo we zachodnij Africe, nad Atlantyckim Ôceanym. Granica mo ze Gwinyjōm, Wybrzeżym Elefantowych Gnatōw a Sierra Leone. Pōł wiyrchu Liberyje zajmuje rōwnikowy las. Liberyjo powstała podug umowy miyndzy Amerikanōma a autochtonōma, podug keryj ôsadzano sam wyzwolōnych niywolnikōw, a uōne miały żyć do zgody ze 18 plymiōnōma tubylcōw. Ôd 1847 je niypodległo a bōła to piyrszo republika we Africe. Uod poczōntku mo siylne zwiōnzki ze USA, we polityce a gospodarce. Liberyjo je znōmo jako krej tōnij bandery.
+Figowo ôpōncyjo ("Opuntia ficus-indica") je sukulynt ze familije kaktusowatych, pochodzōncy ze Meksyku, nale znaturalizowany we cołkim basynie strzōdziymnygo morzo a we sztrefach ô umiarkowanym klimacie we Americe, Africe, Azyji a Ôceaniji.
+Kelwin – jednostka tymperatury we układzie SI rōwnŏ 1/273,16 tymperatury termodynamicznyj pōnktu potrōjnego wody, ôznaczanŏ K. Definicyjŏ ôdnosi sie do wody ô takim składzie izotopowym: 0,00015576 mola H na jedyn mol H, 0,0003799 mola O na jedyn mol O i 0,0020052 mola O na jedyn mol O. Decyzyjōm 26. Gyneralnyj Kōnferyncyje Miŏr ôd 20 mŏja 2019 r. definicyjŏ kelwina je takŏ: "Kelwin, ôznaczynie K, je to jednostka tymperatury termodynamicznyj w SI. Je ôna zdefiniowanŏ bez przijyńcie nasztalowanyj werty cyfrowyj stałyj Boltzmanna k, co wynosi 1,380 649×10-23, wyrażōnŏ we jednostce J K-1, co je rōwnŏ kg m2 s-2 K-1, kaj kilogram, meter i sekunda sōm zdefiniowane ze pōmocōm h, c i ∆νCs""." Skala Kelwina (skala absolutnŏ) to je skala termōmetrycznŏ absolutnŏ, tzn. zero w tyj skali ôznaczŏ nojniższõ teoretycznie możliwõ tymperaturã, jakõ może mieć ciało. Je to tymperatura, w keryj (podle fizyki klasycznyj) ustały wszelke dyrgania tajleczek. Tyj tymperatury niy idzie jednak ôsiōngnōńć – porachowanŏ była podle funkcyje, co uzależniŏ tymperaturã ôd ynergije kinetycznyj w gazach idealnych. Tã funkcyjõ ôpracowoł William Thomson, lord Kelvin, co na jego cześć nazwane były skala i jednostka tymperatury. Inkszōm skalōm ô tyj włŏsności je skala Rankinea, ôpartŏ na skali Fahrenheita. Tymperatura 0 K je rōwnŏ tymperaturze −273,15 °C. Bez to, że skala Kelwina je ôpartŏ na skali Celsjusza i rōżnica tymperatury je w ôbōch przipadkach ta sama, tymperaturã w kelwinach dostŏwōmy bez przidanie do liczby wyrażōnyj w stopniach Celsjusza stałyj 273,15: formula_1 Przeciwnie do skale Celsjusza, w skali Kelwina niy używŏ sie pojyńciŏ „stopiyń”, ti. tymperatura 100 stopni Celsjusza to inakszyj tymperatura 373,15 kelwinōw. Niynŏleżne terŏźnie ôkryślynie „stopiyń Kelvina” ôstało zastōmpiōne mianym „kelwin” na mocy 3. rezolucyje XIII Gyneralnyj Kōnferyncyje Miŏr i Wŏg.
+Orbit – marka niycukrowych gum do żucio firmy Wrigley Company. Dostympno je we roztomajtych smakach a ôpokowoniach. Guma Orbit powstoła we Zjednoczōnych Sztatach we 1944. W czas II światowyj wojny, skiż racjonowanio skłodnikōw skłod gumy bōł uproszczony. Miano Orbit powstoło ôd słowa "sorbitol" (skuplowaniy alkoholu ze cukrym). Na kōniec 2007 roku, American Dental Association wydało ôświadczynie, aże żucie niykerych gum Orbit, bez niy myni kej 20 minut po jedzyniu, poprowio zdrowie jamy ustnyj.
+Lublana (słowyń. "Ljubljana") - nojsrogsze miasto a stolica Słowyniji.
+Gwyneth Kate Paltrow (ur. 27 września 1972 we Los Angeles) to je amerykōńskŏ szauszpilerka, reżysyrka i scenarzistka filmowŏ. Nadgrodzōnŏ Ôskarym a Złotym Globym we 1998 roku za rolã w filmie "Shakespeare in Love". IMDB NNDB
+Vermont - sztat we pōłnocno-wschodnij tajli USA, we Nowym Ynglandzie, wele granicy ze Kanadōm.
+Gelgaudiškis (pol. "Giełgudyszki", rus. "Гѣльгудышки", miym. "Gelgudischken") – miasto na Litwie, we ôkryngu Marijampolės, we szakowskim rejōnie. Mo 3,37 km² wiyrchu a podug danych ze 2011 roku miyszkało sam 1761 ludzi.
+Bandżul , downij Bathurst - stolica Gambije. Miasto je rozlygowane na wyspie St. Marys Island. Morsko hawyna a lufthawyna.
+Ślōnski Podzim Gitarowy (pol. "Śląska Jesień Gitarowa") – festiwal muzyki gitarowyj, mojōncy plac co dwa lota we Tychach. Piyršo edycyjo ôdbōuo sie we 1986. Idyjo festiwalu dou Józef Powroźniak, rektor Akadymii Muzyčnyj we Katowicach. W prōgramie festiwalu znojdujōm sie recitale światowyj klasy gitařistōw, kōncerty gitarowe s towařišyniym ôrkestry, kōnkurs gitarowy im. Jana Edmunda Jurkowskigo a towařišōnce wydařyniu wystawy a předowoniy spřyntu i wydawnictw. 1986 - Nicola Hall 1988 - Georgi Wasiliew 1990 - Aleksij Zimakow 1992 - niy přiznano 1994 - Marcin Siatkowski 1996 - Marcin Dylla 1998 - Jan Skryhan 2000 - niy přiznono 2002 - Jerymy Jouve 2004 - Andras Csaki 2006 - Gabriel Bianco Ô Ślōnskim Podzimie Gitarowym we serwisie culture.pl Prōgrōm XI edycyji festiwalu
+Erandio - gmin we Szpaniji, we autōnōmicznyj spōlnocie Krej Baskōw, we prowincyji Vizcaya. Mo 17,56 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 24 234 ludzi. Neczajta Erandio
+Yves Rocher (rodz. 7 kwietnia 1930 we La Gacilly, um. 26 grudnia 2009 we Paryżu) – francuski industryjny zarzōndca a polityker. Założōł kōncern Yves Rocher, kery produkuje kosmetyki a ôbleczynia, mo uōn przez 30 milijōnōw klijyntōw na świecie.
+Japōnijo (jap. 日本 – "Nihon" abo "Nippon"; 日本国 – "Nihon-koku" abo "Nippon-koku" ) – państwo wyspiarske rozlygowane we Wschodnij Azyji na Pokojnym Ôceanie. Morze Japōńske ôddzielo kraj ôd kōntynyntu azyjotyckigo. Archipelag Japōński rozćōngo sie ôd Wysp Nansei na połedniu do Hokkaido na pōłnocy i skłodo sie s ōngyfer 4 000 wysp. Nojwiynksze s nich to: Honsiu, Hokkaido, Kiusiu i Sikoku. Japōńczyki sōm dziś społeczyństwym jydnolitym pod wzglyndym narodowościowym, godkowym, kej tyż wyznaniowym i kulturowym. Miyszkańcy ôwygo kraju ôd zaranio dzijōw muszōm zmagać sie s siłami przirody: trzyńsiyńōma ziymie, wybuchōma wōlkonōw, niszczycielskymi falōma tsōnami i katastrofalnymi sztōrmōma. Natōmiast rzeźba terynu i skrōmne złoża surowcōw mineralnych niyzbyt sprzijajōm powstaniu silnygo państwa. Gōrzisty charakter Japōńje sprawił, iże wōnske niziny nadbrzeżne stoły sie głōwnym miejscym ôsadnictwa ludności; sam tyż rozwinyła sie gospodarka, sam powstoły miasta; rozkwitła cywilizacyjo. Choby na przekōr tym niysprzijajōncym warōnkōm wspōłczesny "Kraj Kwitnōncyj Wiśni" je nojbardzij rozwińjyntym państwym Azyje i jydnym s nojlepij rozwińjyntych na ziymskym globie.
+Melanezyjŏ to je zachodniŏ tajla Ôceanije. Wyspy Melanezyje sōm zaôbycz wulkaniczne, rzŏdzij korŏlowe, przi czym Nowŏ Gwinyjŏ to kōntynyntalnŏ wyspa. Jejich łōncznŏ wiyrchnia wynosi 925 tys. km², a zamiyszkuje je blisko 6,7 mln ôsōb.
+Hostomel (ukr. "Гостомель") - ôsiedle miejskij zorty na Ukrajinie, we kijowskim ôbwodzie, we buczańskim rejōnie. Na 2020 rok pōmiyszkiwało sam 16 945 ludzi.
+19 grudnia - anfang I indochińskej wojny 5 lutygo - Charlotte Rampling, angelsko szauszpilerka i modelka. 14 czyrwca - Donald Trump, amerikański geszefciorz a politiker. 5 września - Freddie Mercury, rokowy śpiywok a autōr tekstōw. 18 grudnia - Steven Spielberg, amerikański filmowy reżyser. 6 lipca - Gerhart Hauptmann, ślōnski dramaturg, pisorz Wielganoc: 21 kwietnia Boże Cioło: 20 czyrwca
+Ewenkiskŏ gŏdka – ałtajskŏ gŏdka s familije Tōnguskich gŏdek użiwanŏ bez kole 17000 Ewenkōw we Krasnojarskim Kraju we Rusyje; Wywnyntrznyj Mōngolije, Siynciyaniy a Hejlōnciyaniy we Chinach a Selengiskim Ajmagu we Mōngolije.
+Budapeszt (madź.: "Budapest", cyg.: "Peszta") – miasto we Madziarach położōne we pōłnocnyj tajli kraju, nad Dōnajym. Stolica Republiki Madziarskij. Do XIX wieku trzi ôsobne miasta: Buda a Óbuda na prawym brzygu Dunaju a Peszt – na lewym. Budapeszt je jydnōm s nojważnijszych metrōpoliji Strzodkowyj Ojropy. Wielgi ôstrzodek kulturalny (Biblijoteka Narodowo, liczne muzyja, galeryje, tyjatry, 2 ôpery) a naukowy (Akademijo Nauk, ōniwersytet (uod 1635), politechnika (uod 1782), Akademijo Kunsztōw Gryfnych, wiela inkszych uczelni a instytutōw badawczych). Wożny ôstrzodek turystyczny (gorōnce zdrzōdła mineralne). Na Wyspie Mołgorzaty znojduje sie wielgi kōmpleks balnyjologiczny.
+Padniewko to je wieś położōno we kujawsko-pōmorskym wojewōdztwie, we mogilyńskym krysie, we gminie Mogilno. Znōmo ôd strzedniowieczo. Terozki po leku stowo sie przedmieściem Mogilna.
+Las Palmas - miejscowość we Argyntynie, we prowincyji Córdoba. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 43 ludzi.
+Paczkōw (pol. "Paczków", miym. "Patschkau", śl-miym. "Potschke") – miasto na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, siydziba władz gminu Paczkōw. Miasto historycznie przinŏleżało do Dolnego Ślōnska. Podle danych na 30 czyrwnia 2016 miasto było zamiyszkane bez 7631 ôsōb.
+Jiří Dienstbier (rodz. 27.moja 1969 we Waszyngtōnie, Zjednoczōne Sztaty) – czeski polityker. Noleży do Czeskij Socjaldymokratycznyj Partyje. Czeski synator ôd 27 marca 2011, kandydat na prezydynta. Ze wyksztołcynio prawnik. Ukōńczōł technikum we 1988 a sztudjyrowoł na Ōniwersytecie Karola we Pradze. Bōł ôd 10 czyrwca 1990-1992 posłym na Sejm Czechosłowacyje I kadyncyje a niyskorzi synatorym I kadyncyje. Je vice-prezesym Czeskij Socjaldymokratycznyj Partyje. Uod lutygo 2012 kej kandydat partyji CSSD na prezydynta Czeskij Republiki. Mo syna (Jiři, rodz. 1993). Zno sztyry ôbce godki: angelsko, francusko, rusko a miymiecko. Marek Benda, M. Klima, P. Dobrovsky, Monika Pajerová. , Šimon Pánek. : "Studenti psali revoluci". Praha, Univerzum 1990. ISBN 80-85207-02-8. (we czeskij godce) Timothy Garton Ash: "Wiosna obywateli: Rewolucja 1989: widziana w Warszawie, Budapeszcie, Berlinie i Pradze" (wyd. pol. Polonia, 1990) – we polskij godce "Słownik dysydentów. Czołowe postacie ruchów opozycyjnych w krajach komunistycznych w latach 1956–1989. Tom I", wyd. Ośrodek Karta, Warszawa 2007 (we polskij godce) Łukasz Kamiński, Petr Blažek, Grzegorz Majewski: "Ponad granicami. Historia Solidarności Polsko-Czechosłowackiej", wyd. ATUT. Wrocław 2009 (we polskij godce)
+Kōmprachcice (pol. "Komprachcice", łać. "Villa Gumperti", miym. "Comprachtschütz, Gumpertsdorf") – wieś a gmin we Polsce, we Gōrnym Ślōnsku, we ôpolskim krysie. Ôd 2009 roku ôbowiōnzuje podwōjne polsko-miymiecke mianowaniy ("Komprachcice - Comprachtschütz"). Założōno kole 1300. Do 1945 bōła wy Miymcach. Dzisiej miyszkajōm we ni Ślōnzoki, Miymcy a Poloki. We Kōmprachcicach je kośćōł ze 1936 pod wyzwaniym świyntygo Frańcika. Downijszo drzewianno świōntynia przekludzono do Ôchōdz, kaj stoji do dzisiej. Na kyrchofie stare grōby ze XIX a poczōnku XX stolecio, a przi ceście na Ôpole stare, ślōnske chaupy a kapliczki. Ôd 2009 roku ôbowiōnzuje podwōjne polsko-miymiecke mianowaniy. <br>
+Dublin (Irlandzko godka: "Baile Átha Cliath") – stolica a nojwiynksze miasto Irlandyji rozlygowane we prowincyji Leinster, we wschodnij tajli wyspy . Pōmieszkuje sam 553 tyś. perzōnōw (podug spisu ludności ze 2016).
+Wasilij Wasilijewič Niikiforow Külümnüür, jak. "Василий Васильевич Никифоров-Күлүмнүүр", rus. "Василий Васильевич Никифоров-Кюлюмнюр", (ur. 18 maja 1866, zm. 1928) – jakucki etnograf, publicysta, pisoř, dramaturg a zouožyciel Tyjatru Narodowygo. Bojownik ô prawa Jakutōw, gnymbiōny bez režim sowiecki, zrehabilitowōny dziepiyro we 1992.
+Sydney Pollack (ur. 1 lipca 1934 we Lafayette, Indiana; zm. 26 maja 2008 we Los Angeles, Kalifornia) – amerikański režyser, aktor a producynt filmowy. W jygo bōgatym dorobku bōu miyndzy inkšymi film "Požygnaniy s Afrikōm", kery zdobōu siedym Ôscarōw. profil we IMDB NNDB
+Kėdainiai (pol. "Kiejdany") je miasto we strzodkowyj Litwie, we ôkryngu Kaunas, po ôbuch strōnach rzyki Nevėžis, 51 kilomyjtrōw na pōłnoc ôd Kaunas. Pōmiyszkuje we nim bezma 31 tyś. ludzi. Kėdainiai je głownym miastym gminu Kėdainiai a szołtystwa ô takym samym mianie. Na terynie miasta do rzyki Nevėžis wpado tyż Dotnuvėlė a Smilga (uod zachodu) a Obelis (uod wschodu). Stare miasto we Kėdainiai je wpisane we register kulturalnyj erbizny jako miejski dynkmal. Stojōm tam sztyry kościoły (katolicki kośćōł Świyntygo Zefyla a kośćōł Świyntygo Jerzygo a tyż protestancke a Kośćōł Pańskigo Przemiyniynio). Lō miasta wożno je industryjo (znamiyńniy chymiczno a przerobiynio jodła). Sōm sam tyż dwie poczty.
+Tydnik – cajtszrift ukazujōncy sia roz we tydniu. Czyńść tydnikōw ukazuje sia we ôstatnie dni przyd weekendym a zawiyra prōgram telewizyjny. Wiynkszość ôpisuje wydarzynia społyczne, polityczne, gospōdarcze, ekōnōmiczne i kulturalne ze kreju i zagranicy. Njykere tydniki majōm wyraźne profile świotopoglōndowe, nojczynściej ôdnoszōnce sia do świotopoglōndu politycznygo, np. lewicowe, liberalne czy konserwatywne. Istniejōm tydniki regijonalne i miejske, zajmujōnce sia życiem społycznym i kulturalnym mniyjszych społyczności.
+Arne Næss (rodz. 27 stycznia 1912, um. 12 stycznia 2009) bōł norweski ekologiczny dziołocz a wybitny filozof. Je znōmy jako tworziciel głymbokij ekologije, kero kupluje staraniy ô bioroztōmajtość a ôchrōna przirody ze filozofijōm ôpartōm na myśli Mahatmy Gandhigo, Spinozy a tajlowo buddyjskij filozofiji. Sōm szykowoł a broł udzioł we radykalnych akcyjach, bajszpilym je kej przikuł sie do szuli coby zaprotestować przeciw planōm budowy wodnyj elektrownie, kero miała powstać przi ślatowodzie Mardola. artikel we dziennik.pl (we polskij godce)
+Aleksandryjo (grc.: Ἀλεξάνδρεια; łac.: "Alexandria"; arab.: الإسكندرية "Al-Iskandrija") – druge podug wielości ludzi miasto we Egipcie, rozlygowane nad brzegym Strzōdziymnygo Morza, nojrogszo hawyna morsko we Egipcie. Podug tradycyji, zołożōno we 332 p.n.e. ôd Macedōńskigo Aleksandra. Podug Alaina Verona miasto istnioło ôd 2686 p.n.e., a Macedōński Aleksander yno je rozbudowoł a doł mu swoje miano. Za Ptolymyjuszōw Aleksandryjo bōła stolicōm Egiptu, niyskorzi za Rzimskigo Cysorstwa stolicōm prowincyje. We 641 zdobyto ôd muzułmanōw, kere shajcowoły Aleksandryjsko Biblijoteka, poważano za jedyn ze Siydmiu Cudōw Świata. Niyskorzi utraciła znoczynie skiż coroz srogszyj roli Kajiru. Terozki je srogim ôstrzodkem naukowym, kulturalnym a industryjowym.
+Stōndardŏwŏ mandaryńskŏ gŏdka – stōndaryzŏwanŏ gŏdka chińskŏ, ôficyjnŏ gŏdka we Chińskij Ludowyj Republice a Tajwaniy ôrŏz jedno ze sztyrech gŏdek urzyndŏwych we Singapurze.
+Gentofte - gmin we Daniji, we Stołecznym Regijōnie. Mo 25,59 km² wiyrchu a podug danych ze 2021 roku pōmiyszkiwało sam 74 550 ludzi. Siedzibōm gminu je Charlottenlund. Bōł sam rodzōny szlagcojgmōn Metalliki, Lars Ulrich.
+Czynstochowy (pol. "Częstochowa", czes. "Čenstochová", hebr. "צנסטוחובה", miym. "Tschenstochau", rus. "Ченстохова") – miasto we połedniowyj Polsce, grodzki krys a siedziba ziymskigo krysu we ślōnskim wojewōdztwie . Gyszichtowo przinoleży ku Małopolsce. Leży nad Wartōm, na pōłnocnym kreju Krakowsko-Czynstochowskij wyżyny. Je sam kośćōł a klasztōr na Jasnyj Gōrze, we kerym je, powożany za cudowny, Ôbroz Matki Boskij Czynstochowskij, skiż tego je to głōwny ôstrzodek maryjnygo kultu we Polsce.
+Julian Draxler – (rodz. 20 wrzyśnia 1993 we Gladbeck) – miymiecki fusbalok grajōncy na pozycyji pōmagera. Ôd 2001 do 2015 groł lo FC Schalke 04, niyskorzi przeszoł do VfL Wolfsburg kaj groł we rokach 2015–2017, a niyskorzi lo Paris Saint-Germain. We 2014 erbnōł ze reprezentacyjōm Miymcōw majstra świata.
+Hans Majestet Kongens Garde – norwysko krōlewsko garda we Oslo. Wojoki ze gardy wachujōm kole Krōlewskigo Pałacu , chałpy kronprinca a we festōngu Akershus; sōm tyż głōwnōm wojskowōm jydnostkōm we stolicy Norwygije. Garda powołano we roku 1856, nojprzōd we Sztokholmie, a ôd roku 1888 we Christianiji (dzisiej Oslo).
+San Giovanni Bianco - gmin we Italiji, we regijōnie Lōmbardyjo, we prowincyji Bergamo. Mo 31,03 km² wiyrchu a podug danych ze 2017 roku pōmiyszkiwało sam 4828 ludzi. Neczajta San Giovanni Bianco
+Pietrowice (, , ) to je ślōnsko wieś a gmina we Czeskij Republice. Pietrowice majōm 4460 miyszkańcōw. Czeski Ślōnsk Ôficjalno neczajta miasta Petrovice u Karviné
+Geometryjo (gr. γεωμετρία; "geo"–ziymia, "metria"–miara) je nojstarszōm tajlōm matymatyki, kero powstoła we starożytności coby mierzić plac. Geometryjo zajmuje sie geometryjnymi figurōma, a jejich cechōma. W starożytności bōło używane nojczyńści na bauplacach. Podstowy geometryje zuōnaczōł Euklides we swojich "Elymyntach".
+Uocean Spokojny, Pacyfik, Ôcean Wielgi to ôcean znojdujōncy sie pōmiyndzy Azyjōm, Amerikōm Pōunocnōm i Amerikōm Pouedniowōm, Antarktydōm a Australijōm. Ôcean tyn je nojwiynkšym, nojguymbšym i nojstaršym na świecie zbiornikym wodnym. S powieřchnjōm rōwnōm 179,7 mln km² zajmuje jydno třecio coukej Ziymie. Pouednikowo rozćōngo sie pōmiyndzy Mořym Beringa, a Antarktyčnym Mořym Rossa na ōngyfer 15500 km. Nojwiynkšo rozpiyntość rōwnoležnikowo Pacyfik ôsiōngo miyndzy Indōnezyjōm, a wybřežym Kolōmbijōm i je to 19,800 km. Miano (hišp. "pacífico" - spokojny) zostou nadany bez žyglořa portōgalskigo we sōužbie hišpańskij Ferdynanda Magellana. Bez wiynkšość jygo wyprawy ôcean tyn faktyčniy pozostawou spokojny. Jednokže pacyfične wyspy nynkane sōm bez lične šturmy i tajfōny, a ôtačajōnce lōndy našpikowane sōm wulkonōma. Čynsto spotykane sōm třyńsiynio ziymie, a te podwodne powodujōm wielge fale zwane tsōnami.
+Lutkolba to je narzyńdzie kere służy do lutowanio. Skłodo sie s kolby, kero połni rola hynkla, a grota, czyli tajli kero mo bezpostrzedni styk ze spojiwym. Podug rodzaju zasilanio idzie potajlować lutkolby na lutkolby na sztrōm, na gaz (nojczyńścij propan-butan) a zasilane zewnyntrznym zdrzōdłym ciepła (na tyj samyj zasadzie co żylozko s duszōm). Te ôstatnie sōm już bezma niyużywane a poważane za archajiczne. Nojczyńścij idzie terozki trefić lutkolby transformtorowe, nale coroz czyńścij we niykerych robotach (l. b. przi lutowaniu blachōw abo rynnōw) trefio sie gazowe.
+Skuter, roler – leki jednoślad motorowy ô szportowyj budowie. Zauobycz sōm to mopliki, nale niykedy sōm tak tyż mianowane motocykle (jak majōm ôbiyntość motora wiynkszo kej 50 cm³). Nojczyńści posiadajōm dwusuwowe motory, rzadziyj sztyrosuwowe. Terozki jich nojczynstszym regiōnym pochodzynio sōm kreje take kej: Chiny, Tajwan, zaś ze ojropejskich Italijo Phil Mather "Skutery chińskie, tajwańskie i koreańskie" , Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, rok 2010, ISBN 978-83-206-1763-4.
+Czorno Wisełka (pol. "Czarna Wisełka") – zdrzōdłowy potok we Ślōnskim Beskidzie, kery wroz ze Biołom Wisełkōm daje anfang rzyce Wisła. Czorno Wisełka zaczyno biyg na połedniowo-zachodnim stoku Baraniej Gōry we sztadzie Wisła. Je dugo na 9 kilomyjtrōw; nojwiynksze dopływy (wykapy) to Wolny a Koźli Wiyrch.
+Szkat – szpil karciany, szczygōlniy rozpowszychńōny we Niymcach a na Ślōnsku i Kaszubach. W Polsce czynsto nazywany "ślōnskym brydżym". We szpilu biorōm udzioł trzi ôsoby, przi czym we kożdej rozgrywce 2 ôsoby grajōm przeciwko jydnyj, kero wygroła licytacyjo poprzedzajōncōm dano rozgrywka. We szkacie szportowym partia, czyli pojydynczo sesyjo, na kerej zbierajōm sie gracze we szkata, skłodo sie s 24 rozgrywek. We szkacie ôtwartym niy ma tygo typu limitu a istnijōm ôdrymbne zasady liczynio pōnktōw, a wystympuje tzw. "kōntrowaniy".
+Niydobczice (pol. "Niedobczyce", miym. "Niedobschütz") - dzielnica Rybnika rozlygowano we połedniowo-zachodnij tajli miasta. We lotach 1955-1975 bōły ôsobnym miastym.
+Łoziwśkyj (ukr. "Лозівський") - ôsiedle miejskij zorty na Ukrajinie, we łuhańskim ôbwodzie, we słowianoserbśkim rejōnie. Na 2011 rok pōmiyszkiwało sam 5146 ludzi.
+Leicester City F.C. - angelski fusbalklub ze Leicester, zołożōny we 1884 kej Leicester Fosse. Dōmowe szpile gro na King Power Stadium. Majster Ynglandu we sezōnie 2015/2016 a trzikrotny majster Puharu Angelskij Ligi. 1894–1908: Football League Second Division 1908/09: Football League First Division 1909–25: Football League Second Division 1925–35: Football League First Division 1935–37: Football League Second Division 1937–39: Football League First Division 1946–54: Football League Second Division 1954/55: Football League First Division 1955–57: Football League Second Division 1957–69: Football League First Division 1969–71: Football League Second Division 1971–78: Football League First Division 1978–80: Football League Second Division 1980/81: Football League First Division 1981–83: Football League Second Division 1983–87: Football League First Division 1987–92: Football League Second Division 1992–94: Football League First Division 1994/95: FA Premier League 1995/96: Football League First Division 1996–2002: FA Premier League 2002/03: Football League First Division 2003/04: FA Premier League 2004-08: Football League Championship 2008-09: Football League One 2009-14: Football League Championship ôd 2014: Premier League
+Morze Strzōdziymne – morze miyndzykōmtynyntalne położōne pōmiyndzy trzyma kōntynyntōma: Ojropōm, Afrikōm a Azyjōm. Zajmuje ōng. 2,5 mln km² placu. Zasolyniy 38-39 ‰. Ze Ôceanem Atlantyckim mo kuplōng bez Ciyśnina Gibraltarsko. Na wschodzie bez Ciyśnina Dardanele mo kuplōng s Morzym Marmara a dali ze Morzym Czornym. Bez Kanoł Sueski mo kuplōng s Morzym Czyrwōnym a dali ze Ôceanym Indyjskim. Srogsze wyspy to Balyary, Korsyka, Sardynijo, Sycylijo, Malta, Kreta, Rodos a Cypr. Na wybrzeżach Morza Strzōdziymnygo kwitnyły roztomajte rozwiniynte cywilizacyje tyśōnce lat nazod. Pozostoły po nich bogate pamiōntki archeolōgiczne a niy ino.
+Czelodź (pol. "Czeladź"; wymowa: /tʂɛlaʨ/)- miasto rozlygowane na połedniu Polski, we wojewōdztwie ślōnskym, we cyntrōm Gōrnoślōnskigo Ôkryngu Przemysłowygo (GUoP). Je nojstarszym miastym krysa byńdzińskigo a cołkigo Dōmbrowskigo Zagłymbio, powstoło we XIII st. Graniczy ze Byńdzinym, Katowicōma, Siymianowicōma a Sosnowcym.
+Tyjabyndazol, TBZ (C10H7N3S) – to je sztuczniy ôtrzimowany chymiczny zwiōnzek, kery mo dziołaniy grzibobōjcze. Inksze miana handlowe tyj substancyje to Mintezol, Tresaderm a Arbotect. Je stosowany do chrōniynio ôwocōw ôd grzibōw a inkszych pasorzitōw. Stosuje sie go ino wiyrchowo, nojczyńści bez popsikaniy abo zatōnkaniy ôwocōw we jygo wodnym roztworze. Używo sie go do bananōw, apluzinōw a inkszych. Na liście E mo nōmera E233. Zezwōlno dobowo miarka lo czowieka mo 0,1 mg na kożde kilo masy cioła. Przi jeji niyprzekroczaniu niy mo żodnygo szkodliwygo ajnflusa na ôrganizmus, ulygo hydrolizie we wōntrobie a je wydolany ôd nerkōw. Niy je zakozany ôd żodnyj religiji, może tyż być spożywany ôd wegetarianōw a weganōw. Ôpis zwiōnzku we serwisie food-info.net (we polskij godce)
+San Juan – stolica Portoryko a nojsrogsze uōnygo miasto. Morsko hawyna a ôstrzodek industryji, nauki, kultury a turystyki.
+Kipkemboi Kimeli (rodz. 30 listopada 1966, um. 6 lutygo 2010) – kynijski lekoatleta, dugodystansowy biegacz, kery zdobōł brōnzowo mydajla we biygu na 10 kilomyjtrōw na Ôlimpiadzie we 1988 we Seulu. Profil we serwisie IAAF
+Mekka (arab. مكة), połne miano Makka al-Mukarrama – miasto we Saudyjskij Arabiji. Świynte miasto islamu skiż tego, co je sam Al-Kaba - świōntynijo ze czornym kamiyniem, mianowanym Hadżar, do kerygo kożdy muzułmōn mo przinojmnij roz we życiu polyźć. Do miasta mogōm wlyźć ino muzułmōny.
+Chamalières - gmin we Francyji, we regijōnie Auvergne-Rhône-Alpes, we departamyńcie Puy-de-Dôme. Mo 3,77 km² wiyrchu a podug danych ze 2017 roku pōmiyszkiwało sam 17 173 ludzi. Brodnica Steffisburg Necowe ôdwołania. 8 Neczajta Chamalières
+Śląski Klub Petanque "Carbon" Katowice – ślōnski ferajn petanque, kery szpilo we polskij trzecij lidze Polskij Federacyji Petanque. Klub zołożōny we 2012 we Katowicach. Uōnygo anfang we lidze PFP tyż bōł we 2012. We 2011 bez 5 szpilerōw ze sekcyji petanque przi Stowarzyszyniu Domu Miasta Saint-Etienne we Katowicach prziłōnczyło sie 10 inkszych kere miyszkajōm we Katowicach a zołożōło piyrszy samostanowiony ślōnski klub petanque. Klub bōł zaregistrowany we 2012. Skuli Klubu Sportowygo Petanque "Stal" Chorzōw (2011) bez inkszych ŚKP "Carbon" zwony jest wtōrym. We styczniu 2012 "Carbon" mioł 15 szpilerōw - 4 baby a 11 chopōw - ze Katowicōw, Siymianowicōw, Chorzowa a Świyntochłowicōw. We marcu mioł 24 szpilerów - 6 babōw a 18 chopōw (2 kery majom wiyncyj ode 55 lot) – we tem 3 bajtle. 24 czyrwca 2012 klub erbnōł titel majstra trzecij ligi PFP (grupa A) i przeszoł do drugij ligi.
+Krej – państwo Krej - jednōstka administracyjnygo tajlōngu
+Beebe – miasto we USA, we sztacie Arkansas, we hrabstwie White. Zajmuje 11,2 km² placu a podug danych ze 2000 roku mioło 4930 miyszkańcōw. Na kōniec 2010 a anfang 2011 roku śleciało sam s niyba przez 5 tyśōncōw ptokōw. Neczajta miasta
+Omar Jeffery Pineiro (ur. 15 mŏja 1997 w Chicago) znany pod pseudōnimym za Smokepurpp - amerykōński raper i producynt muzyczny, kery narodziōł sie w Chicago, a terŏźnie miyszkŏ w Miami. Smokepurpp ôdniōs sukces dziynki platformie SoundCloud w 2015. Wypuściōł tedy śpiywkã "Ski Mask". W krōtkim czasie wystōmpiōł jeszcze w śpiywce "Its nothin" za sprŏwiŏrz szczyry i stworzōł śpiywkã "Audi". Pineiro wydoł swōj debiutancki kōmercyjny mixtape Deadstar 28 września 2017 r. a mixtape ôsiōngnōł 42 plac na wykazie album Billboard 200.
+Karaimskŏ gŏdka - tureckŏ gŏdka s tajli kipczakskich gŏdkek s miszōngiem ze hebrajskej gŏdki. Gŏdka je użiwanŏ bez Karaimōw.
+Kamela (Camelus) – zorta wielgich parzistokopytnych cyckoczōw ze familije kamelowatych. Przinoležōm do nojwiynkszych kopytnych cyckoczōw. Skuli swojij fizjologije sōm przistosowane do życio we warōnkach suchego a gorkigo klimatu, sōm czynsto wykorzistowane za użytkowe zwiyrzynta. Gatōnki. We tyj zorcie idzie wykozać dwa gatōnki: kamela dwupuklato ("Camelus bactrianus" syn. "Camelus ferus" – wystympuje tak we stanie dzikim (kamela dwupuklato dziko "C. ferus"), jak tyż we chowie (kamela dwupuklato dōmowo, baktrian "C. bactrianus") kamela jednopuklato (drōmader*) ("Camelus dromedarius") – wystympuje yno jak gadzina hodowlano Miano drōmader (dromader) to je efekt felernego zopisu we yncyklopedyjach, do porzōndku miano winno mieć klang "dromedar" ze łacińskij godki.
+Sanktuarium Matki Sprawiedliwości i Miłości Społecznej we Piekarach Śląskich (śl.:Sanktuaryjōm Matki Sprowiedliwości a Přojanio Spouyčnygo we Piekorach Ślōnskich) – sanktuaryjōm maryjne we Piekorach Ślōnskich na Ślōnsku. Je mianowane "Duchowōm Stolicom Ślōnska". We Bazylice Piekorskij je "Uobroz Matki Boskij Piekorskij", kery je uznany za cudowny. Do Sanktuariōm we Piekorach co roku přibywo mynga pielgřimōw a pōntnikōw, ftořy přiuažōm řykać před cudowny ôbraz. We maju ôdbywo sie pielgřimka chopōw a karlusōw do Matki Boskij Piekorskij, a we siyrpniu ôdbywo sie tref babōw a frelek. Je to na Kalwaryji Piekorskij, kero tyž wlazuje we skuod Sanktuariōm. Wuōnčas do Piekor zježdžo fest dužo (uod 70 do 100 tyś.) pielgřimōw. Coročniy zježdžo sie sam kupa biskupōw, arcybiskupōw a kardynouōw. Neczajta Sanktuarium
+Escatawpa – census-designated place we USA, we sztacie Mississippi, we hrabstwie Jackson.
+Podlesiŏki – etnicznŏ podskupina Ślōnz��kōw, miyszkajōncŏ na Gōrnym Ślōnsku, za Ôdrōm, we tajli prudnickigo krysu, we ôkolicy Prudnika, na terynach bliżyj lasōw. Feliks Pluta klasyfikowoł Podlesiŏkōw jako lokalnõ grupã Golŏkōw, ale bez inkszych dialektologōw sōm uznani za ôsobnõ podskupinã Ôpolanōw. Posugujōm sie prudnickim dialektym, kery cechuje brak mazurzynia, dyftōngizacyjŏ samogłosek, wymŏwianie "ã" we wszyjskich pozycyjach i pomiynszanie we fleksyje tymatōw twardych i miynkich, to znaczy tyż i po twardych jako kōńcōwka, bp.: stari „stary”, żywi „żywy” Zasiyng. Podlesiŏki miyszkajōm we ôkolicy Prudnika, Biołyj i Gogōwka, na tak zwanym Ôpolskim Ślōnsku. Zgodnie z modernym administracyjno-terytorialnym tajlōngiem Polski, regiōn tyn leży z wiynksza we ôpolskim wojywōdztwie, bez jego skrajnie pōłnocnych, skrajnie zachodnich i skrajnie połedniowych regiōnōw. Do drugij światowyj wojaczki we przeplocie z Podlesiŏkami miyszkali zaôbycz ino Miymce. Po deportacyji Miymcōw z Gōrnego Ślōnska na jejich plac ôstali przeniesiyni Polŏki z inkszych regiōnōw Polski. Tedyć terŏźnie na Ôpolskim Ślōnsku reprezyntowanŏ je miynszanŏ populacyjŏ ślōnsko-polsko-miymieckŏ.
+Paragwaj, Republika Paragwaju – państwo we Americe Pouedniowyj, niy mo ōune dostympu do mořa. Granica mo s Boliwijōm, Brazylijōm a Argyntynōm. Řyka Paragwaj tajlōje kraj na dwie tajle: wschodnio, wyžynno - Paraguay Oriental, mianowano Paraneña a zachodnio, rōwninno - Paraguay Occidental, mianowano Chaco. 91% miyškańcōw je Metysōma, 3% to Indjanery. 96% wyznowo katolicyzm. Je to mouo rozwiniynty kraj ô gospodarce ôpartyj na bauerstwie, zaobycz chowaniu krowōw, zwiynkšo sie znočyniy ôbrobianio, l. b. baumwole, třciny cukrowy, soje. Na pōunocy ôbrobio sie ôstrokřok paragwajski, s kerego idzie zuōnačyć nacyjowy napōj Paragwaju - Yerba Mate. Fest dobře wykořystany je ynergetyčno potynga řykōw a skiž tego Paragwaj je eksporterym štrōmu.
+Trabant to auto sprawiane we lotach 1957 - 1991 we werku VEB Sachsenring Automobilwerke we Zwickau, naōnczas NDR. Bōł uōn nastympcōm auta P-70. Ôdrōżniou sie tym, co mioł cołko elektryka ćōngniynto na dwōch kablach, skiż tygo co jygo nadwozie bōło prziprawione s papendekla, a niy ajzowyj blachy (niy bōło masy). Aże do 1990 mioł dwōsuwowy motor, pojymności s anfanga 500, potym 594,5 cm³. We lotach 1990-1991 sprowiali Trabanty ze motorym sztyrosuwowym s Volkswagyna Polo. Cuzamyn sprawiōno 3 051 485 sztuk wszyjskich sortōw tyj marki.
+Ecser (słow. "Ečer") to wieś we komitacie Pest na Madziarach, kole Budapeszta, we kerej miyszkŏ 3272 ludzi (2001). Je ôna położōnŏ na połedniowy weschōd ôd tego miasta, blisko lotniska Budapest Liszt Ferenc. Podle leżōm wioski Mglód, Vecsés, Gyömrő a Üllő. We ôkolicach Ecseru przebiygŏ autobana M0, a sōm Ecser je usytuowany przi sztrece banowyj 120a (Budapest-Újszász-Szolnok). We Ecser miyszkŏ myńszość słowackŏ. Piyrsze spōminki ô wsi sōm ze 1315 roku, ale wieś była już ôd 896.
+Torraccia – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Domagnano. Domagnano Cà Giannino Fiorina Piandivello Spaccio Giannoni
+Bajōnet to je nōż, dolch, miecz abo brōń na kształt szpicy, zaprojektowanŏ coby jōm przidać na lŏfa ôd gwera, co przizwŏlŏ na użycie ônego choby włōczniã. Miano je wziynte ôd francuskigo miasta Bayonne, kaj we 17. stoleciu produkowane bōły bajōnety. Piyrsze bajōnety to bōł ajnfach nōż wbity na kōniec ôd lŏfu ôd muszkietu, co ônego francuske myśliwce używali kej chytali zwiyrze w czasie gōnōw.
+Ion Iliescu (nar. 3 merca 1930, Olteniţa) je rumuński polityker. Jedynŏście lot bōł prezydyntym Rumunije, bez trzi kadyncyje, we latach 1990-1992, 1992-1996 i 2000-2004.
+Ôsobłoga (cz. "Osoblaha", miym. "Hotzenplotz") – gmińskŏ wieś na Gōrnym Ślōnsku, we Czeskij Republice, we morawsko-ślōnskim krŏju, we krysie Bruntal, 6 km ôd Prudnika. We 2020 roku wieś miała 1125 miyszkańcōw. Ku Ôsobłodze nŏleży tyż Studnica, kerŏ leży na kraju czeskigo terytorium przi ujściu rzyki Prudnik. Historyjŏ. Ôsobłoga była w dŏwnych wiekach miastym. We 1834 roku na kole 3,500 miyszkańcōw było 16,5% Żydōw. Była jednã z morawskich ynklaw na Ślōnsku.
+Prōmiyń (ôznaczany literōm "r" ôd łac. "radius") – ôdcinek, co łōnczy postrzodek koła, ôkryngu, kule abo sfery z leda jakim pōnktym położōnym na jeji kraju, a tyż dugość tego ôdcinka. Dugość prōmiynia je w tym pripadku dycki rōwnŏ połowie dugości strzednice, co wyrażŏ formuła formula_1 Jednak w inżynieryji, abo w teoryji grafōw, prōmiyń je ôdcinek, co łōnczy postrzodek jakij ino figury abo bryły (bp. walce, wielokōnta, grafu) z leda jakim pōnktym, kery może być położōny tyż poza niōm. W takim prawie przipadku prōmiyń niy musi być ô pōłowã krōtszy ôd strzednice, a może być nawet ôd nij dugszy. Niykej słowym „prōmiyń” ôkryślŏ sie pōłprostõ, co je anglicyzmym (angelske "ray" ôznaczŏ prōmiy�� słōneczny i półprostõ), ewyntualnie pōłprostõ skerowanõ (z wyznaczōnym ôbrotym). apotyma ciyńciwa strzednica
+Pietrasanta – gmin we Italiji, we regijōnie Toskanijo, we prowincyji Lukka. Mo 41 km² wiyrchu a podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwało sam 24 931 ludzi. Écaussinnes, Belgijo Grenzach-Wyhlen, Miymcy Montgomery, USA Utsunomiya, Japōnijo Villeparisis, Francyjo Zduńsko Wola, Polsko Neczajta Pietrasanta
+Hymn Norodu Ślōnskiygo – wiersz ôd ślōnskigo poety Karola Gwoździa szkryfniynty we 2006 roku, ôpublikowany w tōmiku poezyji "Myśli ukryte". Jes jednym z nojbarzij znanych ślōnskich wierszy. Charakterystyka. Hymn szkryfniynty jes w formacie sylabotōnicznego wiersza, ôźmiozgłoskowcym, podzielōny na trzi kwartynowe strofy, z parzistymi wersami.   Naskwol zabiygiym autora bōło szkryfniyńcie wiersza, kery skłodo sie moc ze słōw, kere idzie znōńś tak we ślōnskij, jak i polskij godce, tak coby tekst spokopiōła jak nojwiynkszo liczba ludzi, niy ino ślōnskojynzycznych, ale tyż i polskojynzycznych. Symbolicznie sōm użyte słowa, kere majōm podkreślić srogi wpływ germanizmōw i bohymizmōw na djalekty ślōnskie, take jak "ōma" (miym. die Oma → ōma, starka) abo "kraj" (cz. Kraj → land, kraj, krajina, regiōn), kery mo niy ino być synōnimym hajmatu, nale tyż pamiyńćōm ô «Czeskim Ślōnsku». Tekst wiersza jes żywy postrzōd ludzi. Piyrsze rzōndki Hymnu sōm czynsto spōminane ôd Ślōnzokōw we internecu, coby podkreślić swoje przōniy do Gōrnego Ślōnska, sōm tyż na fanach kibicowskich na szpilach fusbalu, używane do produktōw kōmercyjnych, jak szale abo bluzy, zaś podug «Ślōnskigo Cajtunga» tyn wiersz z powodzyniym mōg by być hymnym Ślōnska. Tekst. Wiersz we ôryginalnym zopisie: Hymn Norodu Ślōnskiygo Niy ma drugij takij ziymi By my byli szczynśliwszymi Poza jednym naszym krajym Poza Ślōnskiym, naszym rajym Nasz adlerze gōrnoślōnski Niy doznōmy żodnyj klynski Z Bożōm mocōm przetrwo ślōnskość Przetrwo wolność, prawość, jedność To my norōd złoto-modry Radzi nad dolinōm Ôdry Wierność Tobie dochowōmy Tak chowali nasze ōmy Bibljografijo. Karol Gwóźdź: "Myśli ukryte". Siymianowice Ślōnskie: Wydawnictwo Hologram, 2010. ISBN 978-83-930871-0-5
+Branson to miasto we stanie Missouri, we Stanach Zjydnočōnych. Je uōno zmajnowane po Ruebenie Bransonie, pocztmajstrze przedajōncym na lokalnym sklepie we 1880. Wielość ludzi ôśōngała na 2000 rok ōngyfer 6 050.
+Giskana to przynośny zbiornik na woda, wykōnany nojczyńści s blachy abo ze sztucznygo tworzywa, przeznaczōny do podlewanio zielinōw. Ksztołt giskany je podany na walec ô podstawie elyptyczny, s pōłkolistym hynklym s wierchu. S boku, przi podstawie przimocowano je kōńcōwka, biygnōnca na sztyjc na wiyrch a słōżōnco do podlewanio. Jeji ksztołt je podany na mocno wydużōny ściynty stożek, zakōńczōny cedzitym. Mo uōno za zadaniy rozdzielić mocny strōmiyń wody, tak coby fest nie gichło a niy wypłōkiwoł uōn gleby i niy tworzōł zagłymbiyń we zolu. Głōwny zbiornik giskany a tyż wydużōno kōńcōwka tworzōm ukłod połōnczōnych naczyń. Podlewaniy ôdbywa sie bez przechylaniy giskany we strōna kōńcōwki, co powoduje podniysiyniy we nij poźōmu wody a powstaniy ciśniynio, dziynki kerymu woda wypływo bez cedzitko. Gōrno powierzchnio giskany je zwykle tajlowo zawarto ôd strōny yndōngu, tak coby zapobiegnōnć wylewaniu sie wody przi przechylaniu. We myńszych giskanach s sztucznych tworzyw czynsto zawarto je cołko gōrno powierzchnio, we kerej pozostawiōny zostowo jedziniy moły ôkrōngły ôtwōr do filowanio. Ôbiyntość giskanōw waho sie we granicach ôd kilku do kilkudziesiyńciu litrōw.
+Ferenc Karithy (rodz. 2 czyrwca 1921 we Budapeszcie, um. 29 lutygo 1992 we Budapeszcie) – pisorz a reportażysta madziarski, syn inkszygo pisorza Frigyesa Karinthjygo, s bildōngu lingwista. Po ukōńczyniu sztudyrowano pracowoł we budapesztyńskych tyjatrach kej dramaturg. Piyrszy jygo rōman to bōła "Noc Don Juana", za kerōm erbnōł niymało zoc. Druge ze rzyndu, surryjalistyczne dzieło - "Wywołowaniy duchōw" poświyńćōł ôjcu a prozajikowi Dezsö Kosztolánymu. We niyskoryj twōrczości skłanioł sie ku idyji ryjalizmu. We tyj kōnwyncyji utrzimany je m.in. grōmada ôsprowek "Piykne żywobycie", rōmany "Cyntaur" a"Mulorze". Ferenc Karinthy bōł mockrotnym laureatym nadgrody literackij im. Attili Józsefa, m.in. za rōman "Budapesztyński podzim" (1953). Za Reportaże literacke ôtrzimoł nadgroda im. Kossutha.
+George Eliot, po prowdzie: Mary Ann Evans (rodz. 22 listopada 1819 we South Farm Arbury wele Nuneaton we Warwickshire, um. 22 grudnia 1880 we Lōndynie) - ynglandzko pisorka a dichterka. Napisoła 7 rōmanōw, mocka gydichtōw a inksze. Podug Oxford English Dictionary je nojczyńści cytowanōm babōm. 1859: "Adam Bede" 1860: "The Mill on the Floss" 1861: "Silas Marner" 1863: "Romola" 1866: "Felix Holt, the Radical" 1871-1872: "Middlemarch" 1876: "Daniel Deronda" 1868: "The Spanish Gypsy" 1874: "A Minor Prohpet" 1879: "A College Breakfast Party" 1879: "The death of Moses" 1858: "Scenes Of a Clerical Life" 1874: "The Legend of Jubal"
+Hillary Clinton (rodz. 26 października 1947 we Chicago) - amerikańsko politykerka, kandydatka Demokratyczno Partyjo we prezydenckim welōnku we USA we 2016 roku. Kej baba Billa Clintona bōła Piyrszōm Damōm USA. Biografijo na neczajcie Kōngresu USA]
+Republika Zielōnygo Przilōndka (port. "República de Cabo Verde") – państwo we Africe, rozlygowane na wyspach Atlantyckigo Ôceanu 620 km na zachōd ôd zachodnigo brzygu kōntynyntu. Ôddekńōne we 1456 roku ôd Portugalczykōw, s anfanga niyzamiyszkane, niyskorzi kolōnijo Portugaliji. Ôd 1975 niypodległe. Gospodarka ôparto na bauerstwie a rybołōstwie.
+Napoleōn Bōnaparte, fr.: "Napoléon Bonaparte", it.: "Napoleone Buonaparte", Napoleōn I, rodz. 15 siyrpnia 1769 we Ajaccio na Korsyce, um. 5 maja 1821 we Longwood na Wyspie Świyntyj Helyny) – piyrszy kōnsul Francuskij Republiki 1799-1804, cysorz Francuzōw we lotach 1804-1814 a 1815, prezydynt (1802-1805) a krōl Italiji we lotach 1805-1814. Wkludźōł we 1804 do prawnygo systymu cywilny kodeks, kery przewidywoł miyndzy inszymi cywilne śluby a rozwody. We tym samym roku koronowoł sie na cysorza Francuzōw, a 26 maja 1805 na krōla Italiji. Prowadźōł wojny we cołkij Ojropie, prziłōnczōł do Francyji Belgijo, Niiderlandy, miymiecke prowincyje nad Pōłnocnym Morzym, a srogo tajla Italije, wroz ze Rzimym. Niyskorzi losy wojnōw sie zwyrtły a 31 marca 1814 Paryż znod sie pdoe ôkupacyjōm. Bestōż 6 kwietnia Napoleōn abdykowoł. Niyskorzi zesłano go na wyspa Elba. Citnōł ś nij 26 lutygo 1815, wrōćōł nazod do Francyje, a bez 100 dńōw wojowoł na nowo, aże do bitwy pod Waterloo, po keryj go internowano zaś a zesłano dali, aże na Wyspa Świyntyj Helyny. Żōł sam jeszcze bez 6 lot, po śmiyrci jygo cioło przekludzōno do Paryża.
+Vaitupu - nojsrogszy atol we Tuvalu. Mo 5,6 km² wiyrchu a podug danych ze 2012 roku pōmiyszkiwało sam 1555 ludzi.
+Lola Pagnani (rodz. 3 kwiytnia 1972) je italskōm szauszpilerkōm a baletnicōm. Jeji prawe miōno je Anna Lola Pagnani Stavros. Ukōńczōła sztudjyrowaniy we Paryżu, niyskorzi zajyna sie tańcowaniym we Mōntrealu. We Nowym Jorku sztudjyrowała szauszpilerstwo, podwiela niy wrōćōła do Italije nazod. Ôd 1989 pozostowo aktywno we swojij branży. "Trafitti da un raggio di sole" (1995) – Fabiola "Polvere di Napoli "(1996) – Rosita "Ninfa plebea "(1996) – Lucia "Ferdinando e Carolina "(1999) – Sara Goudar "La bomba" (1999) – Daisy "Il pranzo della domenica "(2002) "Gente di Roma "(2003) "Women Seeking Justice "(2007) "Pazza famiglia "(1995) "Commissario Raimondi "(1998) – Esmeralda "Anni 50 (1998) " La squadra "(2000) "Un posto al sole "(2001) - Roberta Cantone "Francesca e Nunziata "(2001) "Carabinieri 5 "(2005) " Un ciclone in famiglia 2 "(2005) " Donne sbagliate "(2006) "Capri "(2006) – Maria Rosaria
+Sosnowiec (pol. "Sosnowiec") – miasto pouožōne na pouedniu Polski, we wojewōdztwie ślōnskym, we cyntrōm Gōrnoślōnskigo Ôkryngu Přymysuowygo (GUoP). Nojludnijše miasto Zaguymbio Dōmbrowskigo). Historyčniy tajla Mouopolski.
+OneRepublic to je amerikańsko pop rokowo muzyczno skupina założōno we 2006 roku we Colorado Springs we sztacie Kolorado, ôd Ryana Teddera. Niyskorzi muzyki ze OneRepublic przekludzili sie do Los Angeles. Skupina wypromowała sie we Internecu, we serwisie MySpace. Ryan Tedder – śpiyw, gitara, pianino Zach Filkins – gitara Eddie Fisher – szlagcojg Brent Kutzle – basowo gitara Drew Brown – gitara 2007: "Dreaming Out Loud" 2009: "Waking Up" Neczajta skupiny OneRepublic na MySpace
+Szywołd (pol. "Bojków", do 1946 "Szywałd"; miym. "Schönwald", szywołdzko gwara: "Schewaude" abo "Šẹwaldẹ") to je bōło wieś we połedniowyj Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie, we glywickim krysie, we kerym miyszko 3500 ludzi. Ôd 1975 Szywołd je tajlōm Glywicōw. Szywołd powstoł we XIII stoleciu, kej bōła miymiecko kolōnizacyjo, a fara je zapisano ôd 1447. Je znōmy ze Szywołdzkich Trachtōw i gwary. Do 1945 noleżoł dō Miymcōw, potym do Polski.
+Rōmōńsko godka – godka ze zorty godek rōmańskich familije godek indoojropejskich. Je to ôjczysto godka lo ōng. 22 mln. ludzi we Rōmōniji, kaj je godkōm urzyndowōm, Bułgaryji, Syrbiji, Madziarach, Izraelu, Kanadzie, Australiji a inkszych. Je tyż jydnōm ze ôficjalnych godek Ojropejskij Unije. We Mołdawiji urzyndowōm godkōm je mołdawsko godka. Moc godkoznawcōw uważo, aże je to abrewiacyjo rōmōńskij godki. Rōmōńsko godka pochodzi ôd łaciny, nale moc słownictwa, ōng. 15%, pochodzi ze słowiańskich godek, a we XIX stoleciu to bōło 50%. Alfabyt rōmōńskij godki mo 28 buchsztabōw: A, a (a) Ă, ă (ă) Â, â (â din a) B, b (be) C, c (ce) D, d (de) E, e (e) F, f (fe / ef) G, g (ghe / ge) H, h (ha / haş) I, i (i) Î, î (î din i) J, j (je) K, k (ka de la kilogram) L, l (le / el) M, m (me / em) N, n (ne / en) O, o (o) P, p (pe) R, r, (re / er) S, s (se / es) Ș ș (șe) T, t (te) Ț, ț (țe) U, u (u) V, v (ve) X, x (ics) Z , ze (ze / zet)
+Lake Placid - wieś we USA, we sztacie Nowy Jork, we hrabstwie Essex. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 2521 ludzi. Ôstrzodek zimowych szportōw. Dwa razy bōły sam Ziimowe Ôlimpijske Igrziska: we 1932 i 1980 roku.
+Olha Trembacz (tyż we anglijskij transkrypcyji "Olga Trembach", ) – ukrajińsko szauszpilerka, modelka, tancyrka. Rodziyła sie we 1994. roku we Wołoczyśku, chmiylnicki ôbwōd, Ukrajina. Wybildowała sie na szauszpilerka we Kyjowskim Norodowym Uniwersytecie Tyjatru, Kina a Telewizyje mi. Iwana Karpenka-Karego. Sztudjyrowała tyż francusko filologijo. Poradzi grać na gitarze, zno klasyczne i moderne tańce. Ôkrōm ukrajińskij zno rusko, polsko, ynglicko a francusko godka. Ôkno życio (), 2016 – sztudyntka; Piyrsze przōniy () , 2019 – Wala; Storocze winnych (), 2020 – rusko recepcjōnistka; Erynije (), 2021 – Elzunia Hanasowna.
+Kabul (pers., paszt. کابل) - nojsrogsze miasto a stolica Afganistanu.
+Morawa abo Morawy, (czes. "Morava") – historyczno krajina położōno na wschodzie Czeskij Republiki ô placu 22 022,1 km², kero zamiyszkuje ōng. 3 miljōny ludzi. Stolica regijōnu je Brno, historyczna stolica je Olmic. Na połedniu Morawa sōmsiaduje ze Austryjōm, na połedniowym wschodzie ze Słowacyjōm, na pōłnocy ze Ślōnskym, zajś zachodzie ze Czechōma. Nojwyższo gōra Morawa je Pradziad.
+Euklides (ant-grec. : Εὐκλείδης) – antyczny grecki matymatyker, kery żōł na prełōmie IV a III s.p.n.e. Narodziōł sie możne w ōngyfer 365 roku p.n.e., a umrził możne w ōngyfer 270 roku p.n.e. Wydoł ōn trzinastotōmowy buch ô titlu "Στοιχεῖα" (po ślōnsku "Elymynta"), kery je ô geōmetryje. "Elymynta". We swojim buchu "Στοιχεῖα" na anfangu doł aksjōmatyczny ôpis wszyjskich fragōw, i tym samym usystymatyzowoł dostympnōm dŏwnij wiedzã. We swojij prŏcy ôpiyroł sie na nauce inkszych antycznych badŏczy - Pitagorasa, Talesa, Eudoksosa a Archytysa.
+Fana Gōrnygo Ślōnska je dwufarbowōm fanōm złoto-modrōm. Fana tyj krajiny skłodo sie ze dwōch poźōmych gurtōw. Farby fany ôdwołujōm sie do gōrnoślōnskigo wapyna, bez co zgodliwie do heraldycznych reglōw złoto farba ôrła je na wiyrchu, a modro - na spodku. Tako samo fana bōła używano lo ôpolskigo wojewōdztwa aże do 2006 roku. Tyż we nowyj fanie ôd niego, podaniy na fana ślōnskigo wojewōdztwa, je złoto a modro farba. Eszcze inkszymi fanōma, kere majōm we sie te farby, sōm fany Ôpolo a Katowicōw. Farby krajiny do kupy ze wapynym bōły miyndzy 1920 a 1935 we użyciu lo pruskij prowincyje Gōrny Ślōnsk, kero istniała ôd 1919 do 1938 a ôd 1941 do 1945. Roz za kedy we postrzodku fany dowo sie gōrnoślōnski wapyn.
+Newada je sztat na połedniowym zachodzie Zjednoczōnych Sztatōw. Granica mo na pōłnocy ze sztatōma Ôregōn a Idaho, na wschodzie ze Utah, na połedniu ze Arizōnōm a na zachodzie ze Kalifornijōm. Nojsrogsze miasta: Las Vegas Henderson Reno North Las Vegas Stolica - Carson City. Wielość ludzi - 2,600,167 Ôficjalno neczajta Newada (we angelskij godce)
+Kražiai - miasteczko na Litwie, we ôkryngu Šiauliai, we rejōnie Kelmė. Na 2021 rok pōmiyszkowoło sam 553 ludzi.
+Kazimir Siewierinowicz Malewicz (ros. "Казимир Северинович Малевич"; rodz. 23 lutego 1879 we Kyjowie, um. 15 maja 1935 we Lyningradzie) – ruski malyrz a znowca sztuki. Rodźōł sie we Kyjowie, jego fater Siewieryn bōł Polokym a robiōł we fabrice cukru. Kazimir bōł piyrszy ze sztyrnostu rodzyństwa. Jego familijo czansto sie przekludzała, za bajtla miyszkoł na roztōmajtych ukrajińskich dziedzinach ze piyknym landszaftym, kery mioł ajnflus na jigo ôbrozy. Sztudjyrowoł rysōnki we Kyjowie we rokach 1895-1896. Uod 1896 pōmiyszkowoł we Kursku, kaj chajtnōn siee we 1899. We rokach 1905-1910 sztudjyrowoł sztrajchowaniy u Iwana Rerberga we Moskwie. We tym czasie przekludźōł sie do Moskwy a chajtnōn drugi roz. Ôd 1910 malowoł ze moskewskōm awangardōm, ntp. ze skupinami "Bubnowyj Walet", "Gołubaja rosa", "Oslinnyj chwost". Za piyrwa przi ajnflusie Paula Cézannea, ruskich postimpresjōnistōw, fowismu, ekspresjōnismu a kubismu. We 1915 we Pietrogrodzie zaczōn suprematysm, nojbarzij radykalno forma abstrakcjōnismu. Uznowoł prosto lynijo a kwadrat za symbole wygranyj czowieka nade chaosym, a skirz tego to uōnych poużywoł na ôbrozach. Po oktobrowyj rewolucyji rzōńdźōł Państwowym Insztytutym Artystyczny Kultury we Pietrogrodzie. Niyskorzi miyszkoł we Warszawie a Berlinie. Tedy ôpublikowoł traktat "Bezprzedmiotowy świat", skirz czego stoł sie autoritetym ojropejskij awangardy. Niyskorzi rozwijoł suprematism a szukoł zastosowanio swoij teoryje we urbanistyce. Przi krańcu żywobycio skōńczōł ze absztrakcjōnismym a wrōćōł do sztrajchowanio pejzażōw, ôbrozōw ze figurami. We podzim 1930 haresztowało go NKWD za bycie miymieckym szpiegym. Umrzōł 15 moja 1935 we Lyningradzie. Malyrz mioł srogi ajnflus na kōnstruktywistów a polsko awangarda. Do jego nojbarzij znōmych ôbrozōw wrachowuje sie "Czorny kwadrat na biołym tle", pokozany piyrw roz we 1915 roku we Pietrogradzie. Ajnfal na tyn ôbroz powstoł we 1913, wczas roboty przi scynografiji do ôpery. "Shishanov V.A."Vitebsk museum of the modern art history of creation and collection. 1918-1941. - Minsk: Medisont, 2007. - 144 p."" Biografijo po rusku DA Collection
+Dolní Lutyně (, ) je ślōnsko wieś a gmina we Czeskij Republice. Dolní Lutyně mo 4715 miyszkańcōw. Czeski Ślōnsk Ôficjalno neczajta miasta Dolní Lutyně
+Horst Bieniek (rodz. 7 moja 1930 we Glywicach, um. 7 grudnia 1990 we München) – ślōnski pisorz, publicysta, przekłodocz i reżyser. Tworził we miymieckij godce. Biografijo. Za bajtla miyszkoł we robotniczyj tajli Glywic. We 1945 sie przekludźōł do Miymiec, do sowieckij ôkupacyjnyj zōny. Szkolōł sie u Bertolda Brechta we Wschodnim Berlinie. We 1951 heresztowało go NKWD a ôskarziyło ô robota proci kulturalnyj polityce Dydyerōw. Na 25 rokōw trefiōł do sowieckigo łagru we Workucie, atoli bōł ôswobodzōny we 1955. Wrōćōł sie do Efu a niyskorzi robiōł za radyjowygo reżysera, lektora i tyjatralnego reżysera. Glywicy nawiydźōł we 1987, sztyrdziyści dwa roki po wykludzyniu, kej rychtowoł swoja biografijo. Godoł ô sobie "miymieckogodkowy Ślōnzok" a padoł, że to Miymce sōm winne strocyniu Ślōnska skirz tego, co niy dowali ôdpora Hitlerowi i norodowym socjalistōm We swojich piyrszych kśōnżkach pisoł gyszichty ze łagru. Niyskorzi ônego twōrczość bōła skuplowano ze Glywicami a Gōrnym Ślōnskym. Nojwiyncy we wercie je glywicko tetralogijo: "Piyrszo polka", "Wrześniowe światło", "Czas bez zwōnōw" i "Ziymia a ôgyń". Akcyjo tych rōmanōw sie dzieje we Glywicach za drugij światowyj wojny a idzie w nich nolyź autobiograficzne elymynta. Bienek wydoł tyż album fotografiji przedwojnowego Ślōnska "Schlesischer Bilderbogen". Umrził na AIDS 7 grudnia 1990. Pomianowano je po nim ulica we Glywicach, a na fatrowym dōmu we tajli Zatorze wisi pamiōntkowo tabula. "Cela (Die Zelle, 1968)" "Piyrszo polka (Die erste Polka, 1975)" "Wrzyśniowe światło (Septemberlicht, 1977)" "Czas bez zwōnōw (Zeit ohne Glocken, 1979)" "Ziymia a ôgyń (Erde und Feuer, 1982)" "Glywicke bajtelstwo (Gleiwitzer Kindheit, 1976)" "Uopis jednyj prowincyje (Beschreibung einer Provinz, 1983)" "Königswald abo ôstatnio gyszichta (Königswald oder Die Letzte Geschichte, 1984)" "Cesta w bajtelstwo (Reise in die Kindheit, 1988)" "Brzozy i wielge piece. Bajtelstwo na Gōrnym Ślōnsku. (Birken und Hochöfen. Eine Kindheit in Oberschlesien, 1990). " Neczajta poświyncōno Horstowi Bienkowi
+Ôdmuchōw (pol. "Otmuchów", niym. "Ottmachau") to je miasto we Gōrnym Ślōnsku (podle gyszichty we Dolnym Ślōnsku), we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie we nyskim krysie, siydziba władz gminu Ôdmuchōw. Kamracke miasta. Ôdmuchōw je skamracōny ze: Bernkastel-Kues (Niymce) Jawōrnik (Czechy) Łopatyn (Ukrajina) Varsány (Madziary) Varsány (Francyjŏ) Milo (Italijŏ) Lezha (Albanijŏ) Ôficjalnŏ zajta Ôdmuchowa
+Wau - miasto Papui-Nowyj Gwinyji, we prowincyji Morobe.
+Hawyna lotniczo Ca Mau (ang. Ca Mau Airport) – miyndzynarodowo hawyna we Wietnamie, mo 0,2 milijōna pasażyrōw na rok. Ca Mau Airport
+Siemkōw (pol. "Siemków", miym. "Böhmischdorf") – tajla wsi Moszczanka we Polsce, na Gōrnym Ślōnsku, we ôpolskim wojewōdztwie, we prudnickim krysie, we gminie Prudnik.
+Cixi, Cu Si, Xiaoqin Xian, Jehonala (chiń. 慈禧太后; rodz. 29 listopada 1835, um. 15 listopada 1908) – chińsko cysarzowo ze dynastyje Qing we rokach 1861-1908. S anfanga bōła nałożnicōm cysorza Xianfenga; kej uōn umrził, ôbiyła władza a sprawowała ja we lotach 1861-1873, 1874-1889 a 1898-1908 kej regyntka we mianie swojego synka, małoletniygo Tongzhi, a niyskorzi synka ôd uōnygo bracika Guangxu (1874-1889). Miała kōnserwatywne a izolacjōnistyczne poglōndy, kere sprowiōły, co we Chinach pogłymbiōło sie zacofaniy. Prōby reformōw, kere podjōn cysorz Guangxu (Sto Dni Reformōw), skōńczōły na ôdsuniyńciu uōnygo ôd władze. Cysorz trefiōł do dōmowygo heresztu, kaj bōł trzimany aże do śmiyrci we 1908 roku. Reformatorōw wyciepano abo zaszlachtowano. Dziyń po śmiyrci Guangxu umrziła Cixi. We ôstatnich rokach swojej władze, Cixi podjyna ôgraniczōne prōby wkludzynio reformōw, dozwolōła na ôdymkniyńcie szulōw a modyrnizacyjo armije. Po jeji umrzyniu, władza cysorz Pu Yi, gynau jako sobie tygo winszowała.
+Skrzyczne – nojwiynkszo gōra we Ślōnskim Beskidzie, je 1257 metrōw n.p.m wysoko. Położōno je kole miasta Szczyrk. Na Skrzyczne prowadzōm turystyczne cesty ze Szczyrku (lo ludzi, kerzi wlazujōm piechty a jeżdżōm na kołach) a tyż i zajlbana, kero je fest popularno. Na wiyrchu wybudowano we 1933 turystyczne schrōnisko (dzisiej noleży do PTTK), a we 1992 metalowo wieża (Radyjowo-Telewizyjowy Nadowczy Ôstrzodek, RTON Skrzyczne).
+Karwowo je jezioro we zachodniopōmorskim wojewōdztwie, we łobeskim krysie, we gminie Łobez. Karwowo nojduje sie we ôddalyniu ōng. 500 myjtrōw ôd rzyki Regi a niycołkigo kilomyjtra ôd miyszkalnych stawiyńōw, kere wlazujōm we skłod dziydziny Karwowo. Wiyrch jeziora je rōwnaki kole 33,3 ha, dugość - 1,1 km a maksymalno głymbokość siyngo 4,2 m (strzednio rōwno sie 3,5 myjtra). Karta jeziora Karwowo we serwisie maps.google.com Galeryjo fotografijōw jeziora a wsi Karwowo
+No pasarán (śl: "Niy przelyzōm") - ôkreślenie, kere wyrychtowała Dolores Ibárruri Gómez (dziołała we Kōmunistycznyj Partyji Szpaniji), w czos dōmowyj wojny we Szpaniji. Richtig połne hasło to bōło "¡No pasarán! Es preferible morir de pie que vivir de rodillas!" (Niy przelyzōm! Lepiij umrzić, kej żić na klynczkach!) Pō zakończeniu dōmowyj wojny, generoł Francisco Franco pedzioł "Hemos pasado" (Przeleźli my).
+Postrzodkowŏ Ojropa to je regiōn Ojropy, co ôbyjmuje postrzodkowõ tajlã kōntynyntu. Zaôbycz do krŏjōw Postrzodkowyj Ojropy zaliczane sōm: Austryjŏ Czechy Liechtenstein Madziary Miymcy Polska Słowacyjŏ Słowynijŏ Szwajcaryjŏ
+Kałuszyn - miejsko-wiejski gmin we Polsce, we mazowieckim wojewōdztwie, we mińskim krysie. Mo 94,52 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwało sam 5922 ludzi. Siedzibōm gminu je miasto Kałuszyn. Miejscowości. Abramy, Chrościcy, Duży Garczyn, Falbogi, Gołybiōwka, Kałusko Wōlka, Kałuszyn, Kazimiyrzōww, Kluki, Leonōów, Mały Garczyn, Marianka, Marysin, Milew, Mroczki, Nowe Groszki, Patok, Piotrowina, Przitocke Budy, Przitoka, Ryczołek, Stare Groszki, Szimbory, Szimōny, Siinołynka, Ôlszewicy, Wity, Wōnsy, Ziimnowoda, Żebrōwka. Neczajta gminu Kałuszyn
+Aguri Igarashi (五十嵐あぐり, rodz. 12-sty kwiyciyń 1975) je japōńskōm ilustratŏrkōm mang, debiutujōnca piyrw pŏd mianym autorskim Souga Akio (曾我晃生). Kinkagyokujou!? O hanamori(miysiynczny Shounen Luty 1996 - Styczyń 1997, 2 tōmy) Bamboo Blade (Ino Ilustracyje, 2004-2010, 14 tōmŏw) ( Ino ilustracyje, Wrzysiyń 2011 - Kwiyciyń 2013, 6 tōmŏw) (Ino ilustracyje, 2013 - terŏzki) Sanadajuuyuushi (Ziymŏ 2009) Antologijŏ Star Driver Epizŏd piōnty antologije Star Driver (wersyjŏ Tokyo MX TV) Pisu no Oshigoto (Ino ilustracyje 25-ty kwiyciyń 2011)
+Sebuwacz to je narzyńdzie kere dopomogo we zakłodaniu abo ściepywaniu strzewikōw a zapobiygo jachraniu brzygōw strzewika. Zauobycz je zrobiōny ze kōnska stali, idzie tyż trefić zorta we keryj je tyż dugi kij, coby szło ściepać strzewiki bez schylanio. Cołkem downo sebuwacze bōły robiōne ze rogōw ôd gadziny, a je tego ślad terozki we angelskij godce, we keryj mianuje sie je "shoehorns" - "rogi do strzewikōw".
+Jōn II. Dobry, abo tyż Hanusz (nar. kole 1460, um. 27 marca 1532 we Raciborzu) to bōł ôstatni ôpolski princ ze dynastyje Piastōw Ôpolskich. Reskyrowoł ôn ôpolskim ksiynstwym ôd 1476 do 1532. Zjednoczōł wiynkszość terynōw wchodzōncych we historyczny Gōrny Ślōnsk. Prziłōnczōł do ônego ksiynstwa rejōny Glywicōw, Toszka, Bytōmia i Kojźla, a we 1521 roku przejōn reskyrowanie we raciborskim ksiynstwie. Mianowoł sie ôn princym Ôpola, Gogōwka, Raciborza, Niymodlina, Strzylcōw, Prudnika, Biołyj, Krapkowicōw, Ôleszna, Lublyńca, Glywicōw, Toszka, Bytōmia, Kojźla, Rybnika i Żŏrōw. Jōn Dobry niy mioł potōmstwa. Po ônego śmierci, skirz układu sukcesyjnego, reskyrowanie we ksiynstwie przejōn Jorg Hohenzollern-Ansbach. Data narodzyniŏ. Niy ma zachowanych zdrzōdeł, kaj bōłby ôdnotowany akuratny czas narodzyniŏ Jōna Dobrego. Historyki Władysław Dziewulski i Julia Radziszewska uznali, iże princ narodziōł sie pōmiyndzy 1456 a 1460 rokym. Poglōnd tyn przijōnli tyż Zygmunt Boras i Rafael Sendek. Za to Kazimierz Jasiński wyznaczōł tyn ôkres na lata 1450–1460. Piyrszŏ spōminka ô politycznyj działalności kludzōnyj ôd Jōna je ze 1476 roku we "annałach" ôd Jana Długosza, kej tyż wystawiōł ôn swōj piyrszy dokumynt, co podle Artura Łojka skazuje, iże narodziōł sie pōmiyndzy 1455 a 1460 rokym, snŏdź bliżyj 1460. Barzij akuratne ôkryślynie czasu narodzyniŏ Jōna Dobrego Łojek uznoł za niymożebne. Miano. Podle ôpinije wiynkszości niymieckich, polskich i czeskich historykōw, princ mianowoł sie Jōn ("Johann", "Jan"). We wyjōntkach, princ ôkryślany je pod mianym Hanusz ("Janusz", "Hanuš"). We zachowanych we ôrginałach dokumyntach wydanych w 1476 i 1487 miano ôd princa ôstało zapisane w formie "Johannes". Dokumynt wystawiōny we 1513 roku we czeskij gŏdce a dyplōma ze 1526 używajōm formy "Hanus". Takij wersyje używajōm tyż dokumynta ze 1505 i 1531. Dwa dokumynta tykajōnce Glywicōw ze 1499 i 1503 wystawiōne ôd princa używajōm miana "Hanuss". Idyntycznie zapisowane bōło ônego miano we aktach ôdnoszōncych sie do dziejōw Prudnika, Ôleszna, Lublyńca a inkszych miast ôpolskigo ksiynstwa. Łojek spisuje, iże archiwalnych aktōw, co używajōm form "Hanus" abo "Hanusz" je znacznie wiyncyj. Na sztymplu ôd princa zachowoł sie łaciński szkryft "JOHANNIS. DEI. G. DUCIS OPOLIEN". Dzieciństwo. Jōn bōł synym ôd princa Nikolausa I., co reskyrowoł we ôpolskim ksiynstwie ôd 1437, a ônego ślubnyj Magdaleny, cery ôd Ludwiga brzyskigo. Niy zachowały sie spōminki ô Jōnie ze ônego czasōw za bajtla. Chowoł sie ôn we ciynżkim czasie lŏ ônego fatra, co musioł ôkryślać swoje stanowisko wobec spiyrek znaczōncych ojropejskich mōnarchōw ô czeski trōn. Reskyrowanie ôd Jōna Dobrego. Zaczōntki reskyrowaniŏ. Fater ôd Jōna, princ Nikolaus I. umrził 3 lipnia 1476 roku. Za życiŏ rychtowoł ôn swojigo syna Ludwiga do przejyńciŏ reskyrowaniŏ we ôpolskim ksiynstwie a dozwolōł ônemu spōłreskyrowanie. Ludwig umrził przed 4 września 1476 i niyma snamne, eli zdōnżōł ôbiōńć reskyrowanie we ksiynstwie. Tego dnia reskyrowanie we ôpolskim ksiynstwie bōło już we rynkach ôd Jōna. Tedy we wrześniu a w paździyrniku wystawiōł ôn piyrsze dokumynta, co świadczōm, iże wczaśnym podzimym 1476 princ Jōn ôsiōngnōł lata sprawne. Ônego matka hercogina Magdalena brzyskŏ niy bōła regyntkōm we ôpolskim ksiynstwie. Spōłreskyrowanie ze Nikolausym II.. Nojniyskorzij we styczniu 1477 Jōn dozwolōł spōłreskyrowanie ônemu modszymu bratowi Nikolausa II. , co potwierdzŏ dokumynt wystawiōny 27 stycznia 1477 ôd Kōnrada Biołego. 2 marca 1477 braty potwierdziyły przedej dziedziny Izbicko. Spōłreskyrowanie ôd Jōna a Nikolausa we ôpolskim ksiynstwie trwało do zetniyńciŏ Nikolausa na rynku we Nysie 27 czyrwnia 1497. Piyrsze roki reskyrowaniŏ ôd bratōw niy bōły snadne. Erbli ôni terytoria, kerymi ônych fater włŏdoł na roztōmajtych podstawach prawnych. We skłŏd fatrowskij erbowizny krōm ziymie ôd princōw ôpolskich we granicach zbliżōnych ze czasōw ôd Bolka I., wlŏzły tyż Brzyg ze rejōnym, kery prince ôpolske posiadały z tytułu zastawu. W czasie reskyrowaniŏ ôd ônych fatra, inksze gospodziny zgłŏszały swoje roszczynia do tajli erbowych ziymiōw ôd princōw ôpolskich. Coby strzimać ewyntualne pretynsyje inkszych gospodzinōw do ônych ziymiōw, prince uzdały ônych uprzedzić. 27 stycznia 1477 roku roku princ ôleśnicki Kōnrad X. Bioły wystawiōł dokumynt lŏ bratōw, kaj ôdciepnōł swoje prawa do Prudnika a rejōnu, a skirz tego Prudnik zaś ôstoł włŏsnościōm ôd princōw ôpolskich. 6 lutego 1478 we Ujezdzie Jōn IV. Ôświyncimski rychtowoł dyplōma, kaj poświadczōł, iże princ Nikolaus I. spłaciōł dług ôd princōw brzeskich we wysokości 1600 florenōw. 17 września 1480 roku Jōn i Nikolaus dostali potwierdzynie praw do familijnych majōntkōw po Bolku V., kere Nikolaus I. dostoł ôd krōla we 1460 roku. 17 lipnia 1478 roku krōl Madziarōw Matthias Corvinus wystawiōł we Budzie dokumynt, co potwierdziōł lŏ Jōn a Nikolausa posiadanie Brzygu ze rejōnym na prawidle zastawu podle ugody ze lignickim princym Fridrichym I. We 1480 Fridrich zaś wystōmpiōł ze roszczyniami do Brzygu. Doszło do ôstudy pōmiyndzy Fridrichym a Jōnym i Nikolausym. 21 grudnia 1480 braty zgodziyły sie coby Fridrich wykupiōł Brzyg ze rejōnym za sumã 8500 grziwiyn i 1100 guldynōw, a tyż na ôstawiynie pod ônych reskyrowaniym Kluczborka i Byczyny ze prziległościami z tytułu zastawu. Prawne uregulowanie ôd Jōna i Nikolausa możebnych roszczyń do ônych ziymiōw ôd inkszych ślōnskich princōw zmocniyło ônych pozycyjõ politycznõ a we prziszłości uleksziło niyskorniyjsze powiynkszanie przestrzyństwa ônych ksiynstwa ô dalsze gōrnoślōnske nabytki. Po umarciu Matthiasa Corvinusa braty przejōnły Glywice we 1492 roku. 21 lutego 1497 roku kupiyły toszecke ksiynstwo. Nikolaus II. we czyrwniu 1479 napŏd ze dolchym na princa Kazimiyrza Cieszyńskigo a biskupa Rotha za co wykōnanŏ bōła na nim kŏra śmierci bez zetniyńcie mieczym. Dalsze ekspansyje. 22 siyrpnia 1498 roku Jōn Dobry kupiōł Bytōm ze rejōnym a zōmek Świerklaniyc. Wilhelm ze Švihova 5 kwietnia 1509 roku przedoł lŏ Jōna miasto Kojźly ze zōmkym i cołke kojziylske ksiynstwo. Dostoł pod zastaw ziymbicke ksiynstwo 18 stycznia 1512. 9 lipnia 1521 zakupiōł miasto i zōmek Bogumin ze rejōnym i 8 dziedzin razym ze wszyjskimi przinŏleżnościami. 13 listopada 1521 erbnōł raciborske ksiynstwo. We 1531 roku Jōn doł Wielgi Prziwilej Ziymski, co sie go mianuje Prziwilejym Hanuszowym. Prziwilej tyn m. in. dowoł chopōm recht do posiadanio ziymie. Je ôn ofyn mianowany ślōnskōm kōnstytucyjōm. Śmierć. Princ Jōn Dobry umrził 27 marca 1532 we Raciborzu. We nowożytnych ślōnskich krōnikach trefiajōm sie inksze daty ônego śmierci, ô pŏrã dni piyrwyjsze abo ô pŏrã dni niyskorniyjsze. Nicolaus Henelius podoł datã 26 marca, Jakob Schickfuß 25 marca, a Mathias Scholtiss i Georg Thebesius 28 marca. Data 27 marca 1532 ôstała wrażōnŏ na nagrobnyj placie ôd princa a mŏ tyż potwierdzynie we "Nekrologu czŏrnowōnskim". Mōnarcha ôstoł pochowany we tumie Podwyższyniŏ Świyntego Krziża we Ôpolu we sztamie ze ônego wolōm, co jōm zapisoł we przirychtowanym ôd siebie prywatnym testamyncie ze 12 marca 1532. Dōmniymane manżelstwo. Historyki wszeôbecnie przijōnli, iże Jōn Dobry umrził bez ślubnyj i bez potōmstwa. Podle Dziewulskigo, Jōn mioł ôszkliwość do babōw, a pōnadto ciyrpioł na impotyncyjõ. We krōnice ôd Mathiasa Scholtissa ze 16. stoleciŏ je zamieszczōnŏ informacyjŏ, iże princ Jōn mioł ślubnõ, nale przekŏz tyn niy mŏ potwierdzyniŏ we żŏdnym inkszym tamtyjszym zdrzōdle dyplōmatycznym abo narracyjnym. Boras wyraziōł przipuszczynie, iże Jōn mōg być żyniaty ze niyznōmõ z miana cerōm ôd Ferdynanda I. Habsburga. Podle Łojka, eli przijmnōńć informacyjõ podanõ ôd Scholtissa, ewyntualne manżelstwo bōłoby krōtkotrwałe, a ślubnŏ ôd Jōna bōłaby ze niydynastycznych kryngōw. Nale skirz braku inkszych godnych zdrzōdeł, Jōn Dobry snŏdź nikej sie niy ôżyniōł.
+Cestohowa – zidlōng Ślōnzŏkōw we USA, we połedniowyj tajli sztatu Teksas, na połedniowy weschōd ôd San Antonio, założōny we 1873 bez ymigrantōw ze Gōrnego Ślōnska ze ôddalōnego ô 4 km placu Panna Maria. Historyjŏ. Miano placu to fōnetyczny szkryft klangu miana polskigo miasta Czynstochowy we teksaskiej ôdmianie ślōnskij gŏdki. We bliżu Cestohowy bōł szpanijski fort Presidio Fuerte de Santa Cruz del Cibolo, zbudowany we 1734. We latach 1877–1878 wybudowano kościōł. We latach 1883-1918 Cestohowa miała włŏsnõ pocztã. Publicznŏ szkoła powstoła z przekształcyniŏ farnyj szkōłki we roku 1937 a ze pauzami fungowała do niyskorych lŏt siedymdziesiōntych XX stoleciŏ. Ymigranciŏ ze Ślōnska do Ameryki czynsto we rubryce „krŏj byciŏ” podŏwali „Poland”, krōm iże Polski niy było na kartach skirz rozbiorōw, a Ślōnsk znŏd sie we granicach Polski dopiyro we XX stoleciŏ. Panna Maria Pawelekville
+Dōniecki ôbwōd – ôbwōd, jydnostka administracyjnygo tajlōngu Ukrajiny. Wiyrch 26 517 km², ludzi 4 449 636. Je potajlowany na 18 rejōnōw. Stolicōm ôbwōdu je Dōnieck.
+Kōrnica (pol. "Kórnica", miym. "Körnitz") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we krapkowskim krysie, we gminie Krapkowice. We 2011 roku wieś miała 679 miyszkańcōw. Wiynkszość miyszkańcōw to Ślōnzŏki. We Kōrnicy narodziyła sie ślōnskŏ pisŏrka Anna Myszyńska.
+Basshunter, po prowdzie Jonas Erik Altberg (rodz. 22 grudnia 1984 we Halmstad) – szwedzki piosynkorz, producynt muzyczny a DJ. Zaczōn tworzynie muzyki na kōmputrze kej bōł 15 lot stary. Skiż srogij popularności jygo nagrań demo we Internecu, zainteresowoła sie nim wytwōrnio Warner Music. Bez niykerych za piyrszo jygo albōm je "The Bassmachine" ze 2004. Nojbarzi znōmy ze śpiywki „Boten Anna”, kero ôpowiado ô bocie ze kanołu IRC. Drugo ze barzi znōmych jygo śpiywek to „Vi sitter i Ventrilo och spelar DotA” , tyż ô tymatyce wirtualnygo świata, tym razym ô kōmputrowym szpilu " " - "Defense of the Ancients" (uod "Defense of the Ancients" je skrōt "DotA"). "The Bassmachine" (2004) "LOL <(^^,)>" (2006) "Now Youre Gone - The Album" (2008) "Bass Generation" (2009) "Calling Time" (2013) "The Old Shit" (2006) "The Early Bedroom Sessions" (2012) „The Big Show” (2004) „Welcome to Rainbow” (2006) „Boten Anna” (2006) „Vi sitter i Ventrilo och spelar DotA” (2006) „Jingle Bells” (2006) „Vifta med händerna” (2006) „Now Youre Gone” (2007) „Please Dont Go” (2008) „All I Ever Wanted” (2008) „Angel in the Night” (2008) „Russia Privjet (Hardlanger Remix) ” (2008) „I Miss You” (2008) „Walk on Water” (2009) „Al final” (2009) „Every Morning” (2009) „I Promised Myself” (2009) „Saturday” (2010) „Fest i hela huset” (2011) „Northern Light” (2012) „Dream on the Dancefloor” (2012) „Crash & Burn” (2013) „Calling Time” (2013) „Elinor” (2013) „Masterpiece” (2018) „Home” (2019) „Angels Aint Listening” (2020) „Life Speaks to Me” (2021) „End the Lies” (2022) „Ingen kan slå (Boten Anna)” (2023) Verka Serduchka – „Dancing Lasha Tumbai” (2007) Alex C. feat. Y–ass – „Du hast den schönsten Arsch der Welt” (2007) Loituma – „Ievas Polka (Ievan Polkka)” (2007) Dr. Bombay – „Calcutta 2008” (2007) Alina – „When You Leave (Numa Numa)” (2008) Basshunter – „Crash & Burn” (2013) Arash feat. T-Pain – „Sex Love Rock n Roll (SLR)” (2014) Neczajta Basshuntera
+Maria Antonina Rodowicz (rodz. 8 grudnia 1945 we Grinbergu) – polsko śpiywoczka kero śpiywo muzyka pop. 1970 "Żyj mój świecie" 1972 "Wyznanie" 1972 "Maryla Rodowiczova" 1973 "Maryla Rodowicz" 1974 "Rok" 1976 "Sing-Sing" 1978 "Wsiąść do pociągu" 1979 "Cyrk nocą" 1982 "Święty spokój" 1983 "Maryla Rodowicz" 1984 "Był sobie król" 1986 "Gejsza nocy" 1987 "Polska Madonna" 1991 "Full" 1992 "Absolutnie nic" 1994 "Marysia Biesiadna" 1995 "Złota Maryla" 1996 "Antologia 1" 1996 "Antologia 2" 1996 "Antologia 3" 1997 "Łatwopalni. Tribute to Agnieszka Osiecka" 1998 "Przed zakrętem" 1999 "Karnawał 2000" 2000 "Niebieska Maryla" 2001 "12 najpiękniejszych kolęd" 2002 "Życie ładna rzecz" 2003 "Sowia Wola" 2003 "Maryla i przyjaciele" 2003 "Nejvetši hity" 2004 "Wola - 2 - Hopsasa" 2005 "Kochać" 2005 "Maryla Voila! Hopsasa" 2006 "Wola 4u" 2007 "Wola na 5" 2008 "Jest cudnie" 2009 "PRO-FANACJA (Swa-Wola 6)" Ôficyjolno neczajta
+Slepiańske ôbleczyniy – jedno ze sztyrech ludowych sorbskich ôbleczyńōw, kero je kożdy dziyń noszōne we dziydzinie Schleife (gōrnosorbski: "Slepio"). Geograficzny zasiyng. Tajla ziymie, we keryj slepiańske ôbleczyniy je noszōne to je nojmyńszo strefa wystympowanio sorbskich ludowych ôbleczyńōw (jynoż dali już niyużywane ôchoske ôbleczyniy miało trzi dziydziny myni kej slepiańske). Ôbleczyniy je noszōne we siydmiu wioskach Slepiańskigo Rygiōna: Groß Düben, Halbendorf, Mulkwicy, Mühlrose, Rowno, Trebendorf a gynau Schleife. Pōłnocniy ôde Slepiańskigo Rygiōna, we kerym sie ôbleczyniy nosi, leży graniczny rygiōn "uobleczynio ze Spremberga a Senftenberga", ôde wschodu granica mo ze zōnōm noszynio mużakowskigo a ôde połednia ôchoskigo ôbleczynio. Wszyjske trzi ôbleczynia majōm sztatus "Truhentracht". Na zachōd ôd nich leży zasiyng wystympowanio hoyerswedzkigo ôbleczynio.
+Szachmaty, szachy (uod pers. "شاه" (szach) – krōl) – sztrategiczny logiczny bretszpil na 64-polowyj planszy, na keryj stoji 16 biołych a 16 czornych figur. Pochodzi ze staroindyjskigo szpilu czaturanga, kero dała tyż poczōntek takim sztrategicznym szpilōm jak chińske Xiangqi, koryjańske Janggi abo japōńske siogi. Szachmaty trefiōły do Ojropy we 9. storoczu skuli ekspansyje Ōmajjadōw we Szpaniji. Figury dostały siyła a rola, jake znōmy do dzisioj, przi kōńcu 15. storoczo, a standaryzacyjo prawidoł ôdbōła sie we 19. storoczu. Dzisio we ôficjalnych turniyrach stosuje sie prawidła Miyndzynorodowyj Szachmatowyj Federacyje, kere ôpisujōm niy yno ruchy figurōw, nale tyż prawa ôd syńdźōw, prawidła zachowanio szpilerōw a kōntrola czasu.
+Synegal (Republika Synegalu, fr. "République du Sénégal") – państwo we zachodnij Africe nad Atlantyckim Ôceanym. Granica mo s Maurytanijōm, Mali, Gwinyjōm, Gwinyjōm Bissau a Gambijōm. Wiynkszo tajla Synegalczykōw używo godki wolof. Ōngyfer 90% wyznowo islam.
+Dekanat Gliwice-Uostropa – jydyn s 18 dekanatōw katolickych wchodzōncych we skuod djecezyje gliwickij, we kerygo skuod wchodzi 8 parafije. Barguōwka: Parafijo Trōjcy Świyntej Gliwice-Bojkōw: Parafijo Narodzynio Nojświyntšej Maryje Panny Gliwice-Uostropa: Parafijo Ducha Świyntygo Gliwice-Wōjtowo Wieś: Parafijo św. Antōnika Pilchowice: Parafijo Ściyńcio św. Jōna Chřciciela Stanica: Parafijo Ściyńcio św. Jōna Chřciciela Smolnica: Parafijo św. Bartōmieja w Gliwicach Žernica: Parafijo św. Michoua Archanioua
+Aglomeracyjo (łać. "agglomeratio") – skupina wielu miast, kere sōm rozlygowane wele siebie, a powstoły skuli coroz wiynkszyj koncentracyji zabudowy a zagospodarowanio. Zorty aglomeracyji podug roli cyntrum: monocentryczno - mo jedne sroge, przodnie miasto policentryczno, abo konurbacyjo - mo mocka srogich, rōwnych sia miast
+Lezgińskŏ gŏdka – nachŏ-dagestańskŏ gŏdka s tajli lezgijskich gŏdek ôficyjnŏ we Dagestōniy użiwanŏ bez Lezginōw. Użiwanŏ je we Dagestōniy we Rusyje a Qusarze a Zachmaziy we Azerbejdżōniy. We ynglickej gŏdce: Lezgijskŏ gŏdka na Ethnologue
+Tokio (jap. 東京, Tōkyō) – stolica Japōnije położōno nad Pokojnym Ôceanym (Tokijsko Zatoka) na Honsiu - nojwiynkszyj ze Japōńskich Wyspōw. Głōwny ôstrzodek nojwiynkszego miejskigo zespołu świata, kery wroz ze Jokohamōm i inkszymi miastami nad zatokōm tworzi fragmynt japōńskigo megapolis, co skupio ōng. 35 mln pōmiyszkańcōw.
+Pas to je dugi, ciasny kōncek skōry, sztofu abo inkszyj materyje. Zaôbycz suży do przitrzimowaniŏ galŏt, hymdy itp. blisko ciała, ale drugdy połni jyno funkcyjõ ôzdobnõ. Zaôbycz je ôn zapniynty na halter.
+Partizansk (rus.: "Партиза́нск") je miasto we Rusyji, we Nadmorskim Kreju. Mo sztatus miejskigo rejōna (choby grodzki krys). Wiyrch: 1288,6 km², 40 473 miyszkańcōw (na 2010 rok). Miejske prawa ôd 1932. Neczajta Partizanska
+Qin Shi Huang (chiń.: 秦始皇, rodz. 260 p.Kr., um. 210 p.Kr.) – znōmy chiński cesorz ze dynastyje Qin, piyrszy władca Chińskigo Cysarstwa. Bōł cysorzym we lotach 247 p.Kr. - 221 p.Kr.
+ślōnski djalekt polskij godki - ôkryślyniy na ślōnsko słowiańsko godka podle tajlōngu polskich godkoznowcōw; ślōnski djalekt miymieckij godki - niyusztandaryzowano tajla miymieckij godki, używano we Ślōnsku.
+Mōngorskŏ gŏdka – mōngolskŏ gŏdka s tajli połedniyowej użiwanŏ bez Mōngorŏkōw we Gansu a Ciynhai we Chinach.
+Imielin (pol. "Imielin", miym. "Immenau") – miasto we powiecie bierōńsko-lyńdzińskym we wojewōdztwie ślōnskym. Sōmsiaduje ôd pōunocy s Myslowicōma, ôd wschodu s Jawořnym, ôd pouednio s Cheumym Ślōnskym, a ôd zachodu s Lyndzinōma. Pomiyškuje sam kole 8 000 ludzi.
+Grodkowski Ôsiek (pol. "Osiek Grodkowski", miym. "Osseg") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we brzeskim krysie, we gminie Grodkōw. We 2011 roku wieś miała 383 miyszkańcōw.
+Władimir Władimirowić Nabokow (rus.: "Влади́мир Влади́мирович Набо́ков", yng.: "Vladimir Vladimirovich Nabokov"; rodz. 22 aprila 1889 we Pejtersburgu, um. 2 lipiynia 1977 we Montreux, Szwajcaryjo) bōł wielogodkowy ruski dichter. Naszrajbowoł piyrsze dziewiyńć rōmanōw po rusku, a niyskorzij stoł sie pojstrzōdnorodowym majstrym angelskij prozy. Krōm tego bōły interesantne do nigo yntomologijo a szachmaty. "Lolita" ôd Nabokowa (pisano we 1955) je jedna ze nojbarzi znōmych kśōnżek na świecie, je tam mocka słownych grōw. Do kupy napisoł 18 rōmanōw a nowelōw, trzi dramaty a mocka gydichtōw. Przetōmaczoł tyż pora kśōnżek.
+Boňkov to je wieś a gmina we Czeskij Republice. Na dziyń 17 maja 2007 liczōła 54 miyszkańcōw. https://web.archive.org/web/20071227161204/http://www.bonkov.cz/
+Pink, szrajbowane tyż P!nk, po prowdzie: Alecia Beth Moore (rodz. 8 września 1979 we Doylestown we Pynsylwaniji) - amerikańsko piosynkarka ze zorty pop-rok (donij tyż Rhythm and blues). Mo przedanych przez 110 milijōnōw platōw na cołkim świecie. Pora razōw groła tyż kej szauszpilerka. Cant Take Me Home (2000) M!ssundaztood (2001) Try This (2003) Im Not Dead (2006) Funhouse (2008) Greatest Hits... So Far!!! (2010) The Truth About Love (2012) Beautiful Trauma (2017) Hurts 2B Human (2019) Trustfall (2023) Neczajta P! nk
+Cygaryta – tabakowy produkt skłŏdajōncy sie z rułki z ciynkij bibułki (gilzy) ô strzednicy do 1 cm i dugości do 12 cm (porzōnd 85 mm), we postrzodku keryj je miszōng tabaku majōncŏ spreparowane listki roztōmajtych ôdmian tabaku. We czasie pŏlynie cygaryty zawarta we cygaretowym smōndzie nikotyna dostŏwŏ sie do krwie i wpływŏ swoje fungowanie na ôrganizm pŏlŏcza. Ôkrōm nikotyny tabakowy smōnd zawiyrŏ tysiōnce inkszych szkłōdliwych, rakotwōrczych chymicznych substancyji. Podanõ rolã społniŏ fajfka (zamiast we papiōrze, kery spŏlŏ sie społym z tabakym, spreparowane listki wrażōne sōm we niypŏlnym, nojczyńścij drzywniannym cybuchu) jak tyż cygara – sam zamiast papiōru je wysuszōny, ale niyrozdrobniony, listek tabaku. Małe cygara, zbliżōne wyglōndym do cygaryty, to cygaretka. Kōnsumpcyjŏ. Kole 5,5 bilijōna cygaryt je produkowanych kożdego roku bez tabakowõ industryjã, pŏlōnych bez kole 1 milijardu ludzi. Na wszyjskich kōntynyntach przewŏgã pŏlŏczy stanowiōm chopy.
+Aleksandr Bogdanow (ros. Александр Александрович Богданов), urodzony kej Aljaksandar Malinouski (bio. Аляксандар Маліноўскі) 22 siyrpnia (starygo ôrdnōnga) 1873 we Grodniy (wuōnčas Imperiōm Rosyjske, terozki Biouoruś); zmar 7 kwietnio 1928 we Moskwie - dochtōr, filozof, ekōnōmista, pisoř science fiction a rewolucjonista pochodzynio biouoruskigo kerygo zainteresowania rozćōngouy sie ôd teorii systymōw po ôdwracaniy procesu stařynio čowieka bez transfuzyje krwi. Jygo teorie skrytykowou Wuodzimieř Lynin we dziele "Materializm a ympiriokrytycyzm".
+Maine (/ˈmeɪn/) to je stōn na pōłnocnym wschodzie USA. Granica mo na połedniowym zachodzie ze stanym New Hampshire, na pōłnocnym wschodzie ze kanadyjskōm prowincyjōm Quebec, zajś na wschodzie ze prowincyjōm Nowy Brōnszwik. Ôd wschodu leży przi Oceaniy Atlantyckim. Nojdugszo rzyka we Maine to je Penobscot, we hrabstwie Hancock. Do kupy hrabstwōw we staniy je 16. Portland Lewiston Bangor South Portland Auburn Nojsrogsze miasta. Stolica - Augusta Wielość ludzi - 1 274 923 Ôficjalno neczajta stanu Maine (we angelskij godce)
+Zelwa - ôsiedle miejskij zorty na Biołorusi, we grodziyńskim ôbwodzie, stolica zelwiyńskigo rejōnu. Na 2017 rok pōmiyszkiwało sam 6795 ludzi.
+Laszsko godka (polsko godka: "gwary laskie", czesko godka: "lašská nářečí") je rzecz, kero używano je we połedniowyj tajli Gōrnygo Ślōnska po ôbuch strōnach teroźnij czesko-polskij granice. Laszske djalekta sōm djalektōma ślōnskij godki ze ajnflusym morawskij. Literacko laszsko godka zrychtowoł przed drugōm światowōm wojnōm Óndra Łysohorsky. Wele niego we roku 1936 we Ôstrawie we kōłku mianowanym "Laszsko perspektywa" sebrali sie inksze laszske literaty: Josef Šinovsky, Jan Stónawsky, Jura Hanys. Chocóż po drugyj wojnie światowyj czeske kōmōnisty zakozali durkowanio laszskych tesktōw, Łysohorsky bōł dwa razy głoszōny do Noblowyj Literackij Nadgrody ôd szwajcarskigo pisma "Poésie vivante: Tribune Internationale de Poésie". Przikłod literackigo tekstu. "Baborowscy rzymejśnicy chodziyli pyrwaj ze swojim tauwarym po jermakach. Z dumu wychodzili na weczur abo wczas rano. Nejwieci ich szło paura narauz. W jedyn pautek rano zajś se wybiyrali na cestu. S poczautku byli yny trze. I szli ku Sulkowu. Jak przyszli na most, siedzieł tam chłopek jak małe dziecio w czerwynim ancugu a nie chcieł ich przepujścić. W ruce dyrżeł hułu. Cii trze rzymejśnicy wystraszyli se a wrauciyli nazaud. Po cejście potkali druhich. Tim prawiyli, iże wasyrmun siedzi na mojście a straszi. Cii se tejż źlekli a chcieli iść inszum cestum. W tim przyszli trzeci. Cii rzekli: "My nie pujdzime kadyińdzi. Naus tu jest tela ludzi, to se wasyrmuna nie źleknime". Teraz szli wszycy rzymejśnicy wrauz ku mostu. Wasyrmun tam jeszcze siedzieł. A kej ku nimu przyszli, dobrze opakowani, skoczył un ze mosta do wody i wszyckich oszpluchtoł. "
+Byrna to je zorta lampy na sztrōm, we keryj świotło dowo kōnsek przewodu rozhajcowany bez sztrōm do wysokij tymperatury. Coby siy tyn przewōd niy utlynił, umiyszczo sie go we kugli s glasu, we keryj ni ma luftu yno prōżnia abo miszōng gazōw ôbojyntnych. S anfanga przewōd ōunaczōno s grafitu, niyskorzi s wolframu. Piyrsze prōby zōunaczynio byrny bōły we 1854 roku, a piyrszo byrna kero nodowoła sie do użytku powstoła we 1878 roku (uopatyntowou ja Joseph Wilson Swan).
+Natalja Andriejewna OShea, s dōma Nikołajewa (rus.: "Наталья Андреевна ОШей") – rodzōno 3 września 1976 rusko pieśniorka. Mo ôbywatelstwo ruske a irlandzke. Gro we grupie "Mielnica" (Мельница).
+Wyszkōw (pol. "Wyszków Śląski", miym. "Wischke, Wischkau") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Nysa. We 2011 roku wieś miała 586 miyszkańcōw.
+Bielany (pol. "Bielany") - wiejski gmin we Polsce, we mazowieckim wojewōdztwie, we sokołowskim krysie. Mo 109,6 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwało sam 3696 ludzi. Siedzibōm gminu je wieś Bielany-Żyłaki. Miejscowości. Bielany-Jarosławy, Bielany-Wōnsy, Bielany-Żyłaki, Brodacze, Dmochy-Rogale, Dmochy-Ryntki, Dolne Wojewōdki, Duże Błōnie, Duże Paczuski, Duże Wiechetki, Gōrne Wojewōdki, Korabie, Kowiesy, Kożuchōw, Kożuchōwek, Ksiynżopole-Budki, Ksiynżopole-Komory, Kudelczyn, Małe Błōnie, Małe Wiechcetki, Patrykozy, Patrykozy-Kolōnijo, Rozbity Kamiyń, Ruciany, Ruda-Kolōnijo, Siikory, Trebiyń, Urbanki, Wańtuchy, Wyszomiyrz. Neczajta gminy Bielany
+Ślōnsko godka (ślōnski djalekt miymieckij godki; śl. "Schläsche Sproache" abo tyż "Schläsisch" lub "Schlässch", miym. : "Schlesisch" abo "Schlesische Sprache") – godka, kerōm posōgiwała sie rdzynno ludność Dolnygo Ślōnska a reliktowo tajla ludności Gōrnygo Ślōnska. Na ksztołtowaniy sie słownictwa godki miała ajnflus miymiecko godka a tajlowo zapożyczynio s godki polskij a czeskij (a raczyj morawskigo, fungujōncygo kejsik jako ôdrymbno godka). Godka mo kod ISO "sli". "Oberschläsch / Aeberschläsch", miym: "Oberschlesisch" (Gōrny Ślōnsk- ynklawy) "Gleetzisch", miym: "Glatzer Dialekt" / "Glätzisch" / "Gletzisch" (Ziymia Kłodzko a ôkolice) "Mundart des Brieg-Grottkauer Landes" (uokolice Brzygu a Grodkowa) "Nordböhmisch" (Liberec a ôkolice) "Brasselsche Mundoart", miym: "Breslauer Mundart" / "Breslauisch" (Wrocław a ôkolice) "Kräuter Mundart / Kräutermundart" (Wrocław a ôkolice) Djalykta a gwary ślōnsko miymieckej godki. W tym djalykcie przedźwiynkiwała trocha godka ôsadnikōw ze Frankoni i Turyngii. "Neiderländisch" (miyndzy Zielōnōm Gōrōm a Ôleśnicōm) "Gebergsschläsch", miym: "Gebirgsschlesisch" (uokolice Sudetōw) We rzeczownikach a czasownikach tygo djalektu sōm przemiyńōne "en" na "a", lb: Kirschen - Kerscha, essen - assa, a sylaba zdrobniojōnco "lein" we reszcie ślōnska "el" zmiynio sie sam na "la", kej lb.: Bäumchen (Bäumlein) – Beemla, Töpfchen – Tippla "Äberlausitzer Mundoart", miym: "Oberlausitzer Mundart" (Görlitz, Dolnoślōnski powiat gōrnołōżycki a ôkolice) Zachowoła sie ślōnsko szpracha do dzisiej. Tam je tyż sorbsko godka. Zdrzōdła: Gerhart Hauptmann Andreas Gryphius Max Heinzel Wilhelm Menzel Philo vom Walde Ślōnsko godka Test-Wikipedia uff Schläsch Ô dolnoślōnskij a ślōnskij godce Farby ślōnskich godek Stary djalykt Ślōnski Mutter schläsing, deene Usingern - zdebko uwag ô Mundarcie a ślōnskości Dolnoślōnsko godka Ueber deutsche Dialectforschung: Die Laut-und Wortbildung und die Formen der Schlesischen Mundart Klaus Ullmann: "Schlesien - Lexikon", Bechtermünz Verlag, Augsburg 1996, ISBN 3-86047-184-8
+(257) Silesia – planetoida z bazowego pasa asteroid ôbkrōnżajōncŏ Klarã we czasie 5 lŏt i 184 dni we strzednij delce 3,12 au. Ôdkrōł jã Ślōnzŏk Johann Palisa 5 kwietnia 1886 roku we Ôbserwatorium Uniwerzyteckim we Wiedziyniu. Miano planetoidy je ôd Ślōnska, regiōnu, we kerym narodziōł sie jeji ôdkrywca. (257) Silesia we bazie Jet Propulsion Laboratory (257) Silesia we bazie Minor Planet Center Diagram orbity (257) Silesia we bazie Jet Propulsion Laboratory
+Gorzoła to je wysokoprocyntowy napŏwek alkoholowy dostany ôd zmiynszaniŏ we ôdpednich proporcyjach szpyrolu rektyfikowanego z wodōm. Może być snŏżny, bez przidŏwkōw abo smakowy. Zawartość alkoholu etylowego w gorzole wynosi powyżyj 37,5% ôbiyntości, zaôbycz 40%. Sztofami do produkcyje gorzo��ōw sōm produkty byciŏ bauerskigo, tradycyjnie ôbiyle abo kartŏfle. Gorzoła stanowi srogi elymynt kultury, ôsobliwie w krŏjach tm. "pasa gorzoły", w tym Polski i Rusyji – państwach, kere rywalizujōm ô miano jeji hajmatu. Napŏwek alkoholowy podany do gorzoły produkowany ze szpyrolu destylowanego, ale bez rektyfikacyji, nazywŏ sie bimber.
+DŚ - dolnoślōnske KP - kujawsko-pōmorske LB - lubylske LS - lubuske ŁD - uōdzke MP - małopolske MZ - mazowiecke OP - ôpolske PK - podkarpackie PL - podlaske PM - pōmorske ŚL - ślōnske ŚK - świyntokřiske WM - warmińsko-mazurskie WP - wielgopolske ZP - zachodniopōmorske
+Skoczki to je raja chrobokōw ze podgrōmady krzidlatych chrobokōw. Je uōnych ōng. 1500 gatōnkōw. Majōm uōne fest duge nogi, kere jejim dowajōm możebność dugigo skokanio. Słepiōm uōne krew ôd stałocieplnych cyckaczōw.
+Flipper to je urzōndzynie ze zorty autōmatōw do szpili, we kerym chodzi ô to co by niy dozwolić metalowyj kugle citnōńć ze stoła bez ôtwōr na jygo spodku. Kugla idzie ôdbijać uapkōma a punkty dostowo sie kej kugla trefi we roztomajte elemynty, jako grzibki, tarczki, przelezie bez rampa a t. p. Do tradycyjnych flipperōw wciepowouo sie klepoki abo żetōny, coby sie pograć. Terozki barzi poularne sōm kōmputrowe symulatory flipperōw. Flippery niykej mianuje sie tyż pinballōma.
+Agata Sycylijskŏ (ur. kol. 235, zm. 5 lutygo 251) — dziewica i męczelnica, świyntŏ krześcijōńskŏ. Patrōnka Sycylii, Katanii, San Marino, Palermo, niymocnych na raka piersi, ciyrpistōw. Żywot. Pochodziyła ze szlacheckij familije z Katanii na Sycylyi. Po przijyńciu krztu postanowiyła żyć w dziewictwie. Wyrōżniała sie wielkõ krŏsōm, tak iże ô jeji zglyndy zabiygoł byamter Kwincyjan. Świyntŏ ôdciepła jego propozycyjõ, czym wywołała u rzimskigo byamtra i chyńć pōmsty. Kej za cysŏrza Decjusza prziszły prześladowaniŏ krześcijanōw, Agata ôstała uwiynziōnŏ. Kwincyjan, bez chcynie jã zniesławić, oddał jã pod flyjgã pewnyj rozpustnej kobiycie mianym Afrodyssa. Kedy jednak jego zamiary niy zadziałały, skŏzoł Agatę na tortury, co w czasie nij ôdetniynto było jeji piersi. W tym czasie miasto tykło trzyńsiynie ziymie, co w czasie nij zginyło moc poganōw. Bez widzynie w tym kŏrã Bożõ, Kwincyjan rozkŏzoł ustŏć tortur. A dyć Agata umartŏ ôd zadanych jeji ran. Inkszŏ wersyjŏ jeji śmierci podŏwŏ, iże umartŏ ciepniyntŏ na gorke wōngle. Miało to przijś 5 lutego 251 roku.
+Kościōł Wanielicko-Augsburski we Polsce - jedyny Kościōł luterski we Polsce. Je czōnkiym Światowyj Luterskij Federacyje, Kōnferencyje Kościołōw Ojropejskich a Polskij Rady Ekumynicznyj. Terŏźnym pryncypōłym Kościōła je biskup Jerzy Samiec, kery kludzi go ôd 2010 roku. We 2020 roku Kościōł miŏł 60 900 czōnkōw we 133 zborach, z tego wiynkszōść mieszkŏ na Ślōnsku, z wiynksza na Ślōnsku Cieszyńskim a we pōłudniowyj czyńści Ziymi Pszczyńskij. Administracyjŏ Kościōła. Kościōł Wanielicko-Augsburski je podzielōny na dyjecezyje a zbōry. Dyjecezyje kere sōm kludzōne przez biskupōw dyjecezjalnych, majōm na cylu kōntrolowanie fungowaniŏ zborōw. Wyrōżniŏ sie szejś dyjecezyje.
+Indōnezyjo – wyspiarske państwo we Połedniowo-Wschodnij Azyje, kerygo stolicōm je Dżakarta s 8,4 mln miyszkańcōw. Je rozlygowano na 18 108 wyspach. Ōngyfer 6 tyś. ś nich je pōmieszkiwanych. Przinoleżōm uōne do Malajskigo Archipelagu. Wyspy Indōnezyje sōm rozćōngniynte sie na dugość przez 5 tyś. km wzduż rōwnika a na dugości 1750 km s połednio na pōłnoc. Jeich brzygi ôpływajōm Pokojny a Indyjski Ôcean. Na wyspach sōm liczne wulkony. Indōnezyjo je czynsto nynkano bez trzyńsiynio ziymie a tsōnami. Nojwyższym wiyrchym je Puncok Jaya - na 4884 m wysoki. Indōnezyjo graniczy s Papuōm-Nowōm Gwinyjōm na Nowyj Gwinei, Malezyjōm na Borneo i Wschodnim Timōrym na Timōrze.
+Domoradzkŏ Kuźnia (pol. "Domaradzka Kuźnia", miym. "Dammfelder Hammer") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we namysłowskim krysie, we gminie Pokōj. We 2011 roku wieś miała 222 miyszkańcōw.
+Bratruła to je maszina, co suży do piyczyniŏ abo podpiykaniŏ jŏdeł. Terŏźnie produkowane sōm tyż małe bratruły, kere sōm ôgraniczōne we funkcyjach, nale sztimujōm do małych kuchniōw w formie bratruł do zabudowy abo przenośnych (mikrowela).
+Santiago, połne miano Santiago de Chile – stolica Czile, rozlygowano we strzodkowyj tajli kreju, na Andyjskim Przedgōrzu. Założōne 1541. Nojsrogszy ôstrzodek nauki, kultury a industryji we kreju.
+Snihurōwka ( – miasto we Ukrajinie, we mykołajowskim ôbwodzie, nad rzykōm Inhulec. Ôd lutego do listopada 2022. roku znojdowała sie pod ruskōm ôkupacyjōm. Oleksandr Chłań – mynedżer, gyneralny direchtor Fabriki im. W.O. Malyszewa, Serhij Chłań – politiker, deputowany Werchownyj Rady, Juruj Dmytrulin – fusbaler, Hanna Hołubowa – malyrka, Wiaczesław Kozłow – poeta, Stanisław Kurak – malyrz, Wołodymyr Łusta – politiczny a społeczno dziołocz, Serhij Płatonow – wojok, uczestnik rusko-ukrajińskij wojny.
+Ksylofōn – perkusyjny insztrumynt ze zorty idjofōnōw. Do Ojropy przibōł we Strzednich Storoczach ze Azyji, nale nojbarzi popularny stoł sie we XIX stuleciu bez kōmpozycyje Charlesa Camille Saint-Saënsa, kery uōnygo wprowadźōł na zowdy do orkestry symfōnicznyj. Ôd poczōntku XX st. je używany we szulach a przedszulach lo wychowanio muzycznego bajtli. Ta metoda wymyślōł Carl Orff. Budowa. Składo sie ze dwuch tajli drywnionych sztabek ô roztomajtej dugości rozlygowanych rōwnolegle do siebie, kere sie uderzo szpecjolnymi pałkōma. Kożdy klocek ôdpowiado za jedyn dźwiynk. Nojczynści coby klang robiōł wiynksze larmo pod sztabkōma mocuje sie metalowe rurki.
+Wielkanoc, tyż Wielko Niydziela, we prawosławiu Pascha – nojstarsze a nojważniyjsze krześcijańske świynto dlo spōmniynio powstanio Jezusa Krystusa ze umartych, co podug Nowygo Testamyntu kej Boży Syn przezwyciynżōł śmierć. W krześcijaństwie kożdo niydziela je spniyniym zmartwychwstanio Krystusa, atoli Wielkanoc je nojuroczyścij fajrowano.
+Maryjanowy Rōw to je nojgłymbszy znejōmy (10 911 ± 40 m p.p.m.) ôceaniczny rōw na Ziymi, położōny we zachodnij tajli Pokojnego Ôceanu, na połedniowy weschōd ôd Maryjańskich Wysp. Mŏ kształt pōłmiesiōnczka, mierzi kole 2,550 km dugości i 69 km szyrokości. Maksymalny znany zgłōmb wynosi 10 984 m (± 25 m) na połedniowym krańcu małyj doliny, mianowanyj Ploso ôd Challengera.
+Confine – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Chiesanuova. Chiesanuova Caladino Galavotto Molarini Poggio Casalino Poggio Chiesanuova Teglio
+Fana Skopia na czyrwōnyj grōndfarbie przedstawio wapyn miasta - brika kamiōnowo na rzyce Wardar, Kale festōng a gōry (Skopska Crna Gora) na zadku, zawarty we lewym wiyrchniym winklu.
+XX stulecie • XXI stulecie • XXII stulecie 1999 « 2000 « 2001 « 2002 « 2003 « 2004 » 2005 » 2006 » 2007 » 2008 » 2009 Ojropejskim Rokem Wychowanio bez Szport (UO) 25 stycznia - NASA: łazik Opportunity wylōndowoł na Marsie 1 moja - dziesiynć krejōw (w tym Polsko, Czychy a Słowacyjo) wstōmpiōły do Ojropskiej Uniji 14 siyrpnia - papiyż Jōn Paul II napoczōn ôstatnio razja apostolsko do Lourdes we Francyji 25 moja - FC Liverpool wygrywo Liga Majstrōw we fusbalu we finale ze AC Milanym po elwrach, we kerych lo Liverpoolu brońōł ślōnzok Jerzy Dudek Kengesbaj Rachmanow - karakołpacki pisorz a dramaturg Marlon Brando - amerikański szauszpiler Tusty Czwortek: 19 lutygo Ôstatki: 24 lutygo Popielec: 25 lutygo Niydziela Palmowo: 4 kwietnia Wielganoc: 11 kwietnia Pyńdziołek Wielganocny: 12 kwietnia Boże Cioło: 10 czyrwca
+.ai je to internetowŏ dōmyna, kerŏ je zrobiōnŏ dlŏ internetowych zajtōw ze Anguille.
+Giuseppe Fortunino Francesco Verdi (nar. 10 paździyrnika 1813 we Le Roncole kole Busetto, um. 27 stycznia 1901 we Milano) to bōł italski kōmpozytōr. Sztudiyrowoł we Milano. Je uwŏżany za jednego z nojwybitniyjszych kōmpozytorōw ôper. Ônego wytwory stały sie popularne skirz tego, co bōło w nich kupa zapożyczyń z melodyji ludowych. "Oberto, Conte di San Bonifacio" "Un giorno di regno" "Nabucco" "I Lombardi alla prima crociata" "Ernani" "I due Foscari" "Giovanna dArco" "Alzira" "Attila" "Macbeth" "I masnadieri" "Jerusalem" "Il corsaro" "La battaglia di Legnano" "Luisa Miller" "Stiffelio" "Rigoletto" "Il trovatore" "La traviata" "Les vêpres siciliennes" "Simon Boccanegra" "Aroldo" "Un ballo in maschera" "La forza del destino" "Don Carlos" "Aida" "Otello" "Falstaff" Zajta ô Verdim we italskij gŏdce
+Paramount Pictures – amerikańske filmowe sztudio, kere zajmuje sie produkcyjōm a dystrybucyjōm filmōw. Mo siydzibã pod adresōm 5555 Melrose Avenue we Hollywood we sztacie Kalifornijo. Je ôno drugiym nojstarszym fungujōncym sztudiym we USA (zarŏzki po Universal Pictures) a piōntym nojstarszym na świecie. Terŏzki je własnościōm korporacyje medialnyj ViacomCBS. Sztudio ôstało założōne 8 mŏja 1912 roku bez Adolpha Zukora. Bez dwa piyrsze lata istniyniŏ nosiyło miano "Famous Players Film Company". Piyrszymi partnyrami Zukora byli Daniel Frohman a Charles Frohman. We 1914 roku prziwstoł do niego Jesse L. Lasky, posiedziciel niywielgigo sztudia "Lasky Feature Play Company" (szpōnzorowanego we tajle bez Samuela Goldwyna), dlŏ kerygo robiōł wōnczas jeszcze mało znōmy tyjatralny reżysyr Cecil B. DeMille (kery stŏć sie mioł potym renomowanym filmowym reżysyrym). Terŏzki sztudio je tyż jednym ze nojsrogszych producyntōw a dystrybutōrōw telewizyjnych programōw a serialōw dlŏ telewizyjōw a kablowych necōw. Udostympniŏ bez 55 000 godzin swojigo programu na rok telewizyjnym necōm we 125 krŏjach, we 30 gŏdkowych wersyjach. We lutym 2006 roku ôgłosiło sprŏwōnek fyrmy DreamWorks. We 2013 roku sztudio ôgłosiyło ôficjalne informacyjõ, iże nawrōcŏ do produkowaniŏ serialōw. We tym samym czasie reaktywowano działalność Paramount Television (terŏzki Paramount Television Studios). We 2014 roku było piyrszym srogim sztudiym we Hollywood, kere sztartło dystrybuować wszyjske swoje filmy głównie we cifrowyj formie. Ôficyjalno neczajta
+Apple Inc. (downij "Apple Computer") – amerikańsko firma kera tworzi kōmpōtry, ôprogramowaniy a elektronika lo dziynnego używania. Założōno ôd Stevea Woźniaka, Stevea Jobsa a Ronalda Waynea. Produkty Apple to kōmpōtry Macintosh, systymy OS X a iOS, mobilniok iPhone, ôdtwarzocz iPod a tablet iPad. Ôficjalno zajta Apple Inc.
+Paweł Gołębski (rodz. 1978 we Lubinie) je polski dziynnikŏrz a śpiywkŏrz. Sztudiyrowoł anglistykã a dziynnikarstwo we Wrocławskim Ōniwersitecie, nale jich niy pokōńczoł, bo zaczōn karierã we lokalnych mediach. Za piyrwa robioł we TVP Wrocław, kaj prowadzioł program "Mówmy Swoje" (""Gŏdejmy Swoji"). Niyskorzi wespōłprowadzioł inksze telewizyjne programy, pojstrzōd inkszymi wrocławskõ edycjã WOŚP. Mioł swōj ranny program we Radyju RAM. Robi tyż we Radio Wrocław. Kiejś bōł menadżerym Kuby Wojewódzkigo - prowadzioł jego neczajtã. Skirz tego niyskorzi zaczōn robić neczajty inkszym polskim celebrytōm. Ôd 2008 prowadzi program "Skarby Nieodkryte" we TVP Polonia, a ôd 2010 je jednym ze gospodŏrzōw "Hranice dokořán – Rozmówki polsko‐czeskie". Ôficjalnŏ neczajta Pawła Gołębskiego
+Gabrio Casati (rodz. 2 siyrpnia 1798 we Milano, um. 16 listopada 1873) – italski politiker, gowa tymczasowygo rzōndu we czas bōntu we Milano we 1848 roku, ôd 27 czyrwnia do 15 siyrpnia 1848 prymier Krōlestwa Sardynije. Połńōł tyż fōnkcyjo marszałka Synatu Italije (8 października 1865 - 13 lutygo 1867 a 21 marca 1867 - 2 października 1870).
+Wapyn (miym. "Wappen") – zimbol, grafika prziznowana lo wyrōżnienio piyrwy familiji rycerskich, niyskorzi adli, roztomajtych ferajnōw, miast, jednōstek ferwaltōngowego tajlungu a państwa. We Ojropie bōły piyrszy roz we Strzednich Storoczach ino lo familiji rycerskich. Nauka, kero bado gyszichta wapynōw to heraldyka. Wapyny na ślōnsku. Wapyny na Ślōnsku bōły używane już na poczōntku XIII st., a przilozły ze zachōdu. Na teroźnim Wapynie Ślōnska je zimbol czornygo orła na złotym tle. Wapyn ze orłym użył piyrszy roz we 1222 kśōnże ôpolski Kazimiyrz I.
+Sir Robert William Robson (rodz. 18 lutygo 1933 we Sacriton, um. 31 lipiynia 2009 we County Durham) to bōł ynglicki fusbalok a tryner. Jako fusbalok groł na pozycyji strzodkowego napadziora. Rozegroł 583 szpile we Premier League, lo Fulham F.C. a West Bromwich Albion F.C., we kerych trefiōł 133 tory. We reprezentacyji Ynglandu we fusbalu groł 20 szpili a trefiōł 4 tory. Kariera jako tryner napoczōn we Fulham F.C., niyskorzi trynowoł tyż Ipswich Town F.C., niderlandzki PSV Eindhoven, portugalske Sporting CP a FC Porto, a tyż FC Barcelona a Newcastle United F.C.. Bōł trynerem reprezentacyji Ynglandu we fusbalu we lotach 1982-1990. Dwa razy wloz ze ynglickim manszaftym do finołōw Mistrzostw świata we fusbalu, we 1986 a 1990 roku. Ôba razy Ynglyndry przegrywali szpile ze manszaftōma kere potym zdobywoły majstra - we 1986 ze Argyntynōm a we 1990 s Miymcōma.
+Silesiana (mianōwano tyż "Ślōnskym Szrajbōngym") – sznit szrajbōnga co powstoł na ôbsztalōnek władze wojewōdztwa ślōnskigo, kero je włościcielym wszyjskich autorowych prawōw tygo fōnta. Silesiana bydzie używano we ôficjalnych pismach a urzyndowych dokōmyntach. Czćōnka pokozano ôstała 17 paździyrnika 2006 roku. Powstoła dziynka badańōm nad sznitōma szrajbōngōw ze mińōnych stolećōw, wiedźōnych na grōńcie zbiorōw ze Biblijotyki Ślōnskij a Kśōnżnice Cieszyńskij. Ślōnski fachmōn po kaligrafiji Henryk Sakwerda a typōgraf Artur Frankowski, kerzi arbajciyli przi projekcie, postanowiyli, iże szrajbōng winiyn być pochōły a wyrostać ze tradycyjnyj kaligrafije. Sznit Silesiany nawiōnzuje do działalnoście literniczy Hieronima Wietora, XVI–wiecznygo ślōnskigo wydawce a typōgrafa a do ślōnski kurrynty, ôdryncznygo szrajbōnga wywiedźōnygo ze gotyka. Ôd 18 kwietnia 2007 roku letter ta je dostympno lo kożdygo, co mo we tymu interesa na zajcie Ślōnskigo Marszalamta. Informacyje ô "Silesianiy", jeji bajszpil, fonty do pobranio na zajtach urzyndu marszołkowskigo
+Hydropulper je maszina wykorzistywano na przikłod we produkcyji papiōra toaletowygo , kero suży do rozdrobnianio a rozwōknianio we wielgij ilości wody masy celulozowyj, makulotury, hadrōw itp.
+Julian Tuwim (rodz. 13 września 1894 we Łodzi, um. 27 grudnia 1953 we Zakopanem) - polski poeta, pisorz, autor tekstōw a tłumacz żydowskigo pochodzynio. Spōłzałożyciel literackigo kabaretu "Pod Picadorem" a gydichtowyj grupy Skamander.
+Paprika Korps – ślōnsko muzyczno banda reggae. Piyrszy jeji kōncyrt ôdbōł sie we Ôpolu we zimie 1996 r. Je nynie fest nojczyńści proszonōm na zagraniczne turnea ze polskich skupin reggae. Pyjter Maślanka (klawisze, śpiyw, melodyka a inksze) Marcin Matlak (gitara reggae, śpiyw) Łukasz Rusinek (gitara solowo) Tomasz Krawczyk (basgitara) Aleksander Żeliźniak (szlagcojg) Jakub Łukaszewski (miksersztul a efykty) 1997 - niykej niy wydane dymo 1999 - "Kolejny Krok" (zremasterowano wersyjo wydano na CD we 2005) 2001 - "Przede Wszystkim Muzyki" 2004 - "Telewizor" 2006 - "Koncert w Tampere" (kōncyrt) 2007 - "Magnetofon" 2010 - "Metalchem" Uoficjalno zajta skupiny Paprika Korps na zajtach Karrot Kommando
+Absztimōng (wotōng ludowy) – to je forma wotōngu bezpostrzednigo, nojbliższo idyje dymokracyje bezpostrzednij. We absztimōngu ôbywatele cołkigo państwa (abo ino jigo tajle) wydajōm nōmer ô problymie poddowanymu wotōngowi.
+Marek Marian Belka (rodz. 9 stycznia 1952 we Łodzi) – polski ekōnōmista a polityker. Dwa razy bōł wiceprymierym, od 2 moja 2004 do 31 października 2005 prymierym Polski, bōł tyż ministrym finansōw. 10 czyrwca 2010 zostoł prezesym Narodowygu Banku Polski.
+Trepalle - "frazione" (tajla gminu, trocha podane na szołtystwo) we Italiji, we regijōnie Lōmbardyjo, we prowincyji Sondrio, we gminie Livigno. Pōmiyszkuje sam ōng. 720 ludzi. Je to nojwyżyj rozlygowano miejscowość we Italiji (2069 m. n.p.m.).
+Assam (hindi असम, trb.: "Asam", trl.: "Asam"; ang. "Assam") to je stan we pōunocno-wschodnich Indjach, kerygo stolicōm je Dispur. Granica mo ze stanōma: Arunachal Pradesh, Nagaland, Manipur, Mizoram, Tripura a Meghalaya, a tyž s Bangladešym a Bhutanym. Ležy u podnōža Himalajōw. Dobywo sie sam ropa naftowo a goz ziymny, krōm tygo stan je znōmy s produkcyje tyju pode mianym "Assam".
+Jadwiga Bilczewska-Stanecka (rodz. 22 lutygo 1921, um. 23 lutygo 1976) dugoletnio kerownička šuli podstawowyj we Wilamowicach (1961-1971), zouožycielka a kerownička Rygiōnolnyj Skupiny Pieśni i Tańca "Wilamowice" (1948-1976). Autorka wielu śpiywek, gydicht i melodyji. Choreōgraf skupiny. Zrekōnstruowoua mynski strōj wilamowski. Pochowano we rodzinnym grobowcu na smyntořu we Wilamowicach. Žyciorys. Jadwiga Bilczewska urodziua sie 22.02. 1921r. we Wilamowicach, tukej ukōńčōua škoua podstawowo, zaś liceōm uōgōlnokštoucōnce we Kyntach. Matura zdoua we 1939 r., wojna přerwoua jei dalše studja. Niymcy areštowali masowo študyntōw, uōna tyž bōua na liście podejřanych, nale udouo sie jei před areštowaniym wyjechać do Wiednio, kaj bōua we kilku dōmach na suužbie. W roku 1942 wuadze wiydyńske wydouy rozkaz wysiedlynio Polokōw s Wiydnio i wtynčas wrōciua do dom. Nojpiyrw pracowoua kej sekretarka we gminiy we Wilamowicach, nastympniy bōua ekspedjyntkōm we sklepie we Bielsku, a potym sekretarkōm we zyjgywerku we Kozach, sam wspōupracowoua s partyzantōma, přenosiua rozkazy i gazyty. W roku 1945 podjyua robota we škole podstawowyj we Wilamowicach. W roku 1948 hajtnyua sie ze Miečysuowym Staneckim. W 1946 r. zouožōua zespōu lo bajtlōw, kery brou udziou we wšyjstkych uročystościach, wystawiou lične předstawiynio i wiečornice. W 1951 ôbiyua kerownictwo škouy podstawowyj we Wilamowicach. W 1955 zespōu skuadou sie juž ze staršej muodziežy i miou we swojym programie pora tańcōw rygōnalnych. W 1957 wuadze grōmadzke zlikwidowouy świetlica i zespōu, kery dopiero po 2 lotach wznowiu robota pod protektoratym TKKF, a nastympniy pod šyldym cepeliji we Čechowicach. Zespōu nawiōnzou kōntakty s zespouōma pieśni i tańca "Ślōnsk" i "Mazowše". Pora rozōw nagrywou swoje programy we Polskym Radyju a we Telewizyji. Rozmiuowano we robocie s muodziežōm i zespouem twořōua samodzielne programy ôkoličnościowych wystympōw. W ôstatnich dniach swygo žycia ôdmodziua zespōu, pracowoua do kōńca, tydziyń před umarciem prowadziua prōba s zespouem učōnc go nowych piosynek, kere sama twořyua. 23.02.1976r. we 55 ročnica swojich urodzin zakōńčōua swoje bardzo pracowite žycie. Bōua bez 20 lot radna powiatową. Juž we chorobie ôtřimoua Křiž Kawalerski Ôrderu Ôdrodzynio Polski.
+Dżul na kilogram-kelwin – jednostka miary ciepła istego w układzie jednostek miŏr SI. Wyrażynie ze pōmocōm jednostek bazowych SI: formula_1
+Retikulocyt – mody, niydojřouy erytrocyt bez jōndra znojdujōncy sie we krwi ôbwodowyj. Sōm wiynkše ôd erytrocytōw a majōm wiynkšo ôporność ôsmotyčno. Charakterystyčne lo nich sōm pozostouości šorstkego neca yndoplazmatyčnygo. Dojřywajōm we erytrocyty bez 2-4 dni. Jejich ilość we krwi ôbwodowyj stanowi ô aktywności erytropoetyčnyj špiku kostnygo. Ličba retikulocytōw (ang. "reticulocyte count" - RC) ôznačo sie we prōmilach abo procyntach coukowityj ličby erytrocytōw. U dorosuych wynosi 5-15‰ eli 0,5-1,5%. Wartość bezwzglyndno to 20 000 - 100 000/μl.
+Cerbaiola – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Montegiardino. Montegiardino
+Baranio Gōra (pol. "Barania Góra") – nojwiynkszo gōra we polskij tajli Gōrnygo Ślōnska, je 1220 metry n.p.m wysoko. Położōno je we Ślōnskim Beskidzie, na terynie miasta Wisła. Na wiyrch prowadzōm turystyczne cesty ze schrōniska na Przysłopie pod Barańōm Gōrōm. Na wiyrchu stoji tyż widokowo wieża s keryj je panorama cołkij ôkolice.
+Powidz-Uosiedle (pol. "Powidz-Osiedle") - tajla wsi Powidz we Polsce, we wielgopolskim wojewōdztwie, we słupeckim krysie, we gminie Lōndek.
+Bashkim Fino (rodz. 12 listopada 1962 we Tiranie) – albański polityker. Bōł prezydyntym miasta Giirokartsa, a niyskorzi, ôd 9 marca do 29 czyrwnia 1997 prymierym Albanije.
+Edmund Niziurski (rodz. 10 lipca 1925 we Kelcach, um. 9 października 2013 we Warszawie) – polski pisorz, a tyż socyjolog a prawnik. Nojbarzi znōmy jako autor rōmanōw lo bajtlōw a modych, nale pisoł tyż lo majerantnych. "Gorące dni" (1951) "Śmierć Lawrencea" (1956), zbiōr ôsprkowkōw: "Śmierć Lawrencea" "Mój sylwester wopowski" "Papieros" "Ksiuta w kuchni" "Ksiuta w akcji" "Ksiuta w porcie" "Robocza hipoteza" "Smak nienawiści" "Tajemnica majora Czepigi" "Przystań Eskulapa" (1958), rōman kryminalny "Pięć manekinów" (1959), rōman kryminalny "Salon wytrzeźwień" (1964) "Wyraj" (1964) "Eminencje i bałłabancje" (1975) "A potem niech biją dzwony" (1976), rōman "Księga urwisów" (1954), rōman "Dzwonnik od świętego Floriana" (1955), zbiōr ôsprkowkōw: "Skarb Tuhaj Beja" "Zeszyt Weroniki" "Sekwestratorzy" "Sierpniowa przygoda" "Strajk, Adach i ja" "Złodziej" "Dzwonnik od świętego Floriana" "Lizus" (1956), zbiōr ôsprowkōw: "Lizus" (1953) "Grubas" (1954) "Szkielet" (1955) "Sprawa Klarneta" (1953) "Boisko" (1955) "Lalu Koncewicz, broda i miłość" (1959), ôsprowka we "Na przełaj" "Niewiarygodne przygody Marka Piegusa" (1959), rōman "Wielka heca" (1962), ôsprowka; pierwodurk pt.: "Wielka heca na koloniach w Lulkach" "Awantura w Niekłaju" (1962), rōman "Fałszywy trop" (1962), ôsprowka "Sposób na Alcybiadesa" (1964), rōman; lektura lo piōntyj klasy "Nikodem, czyli tajemnica gabinetu" (1964), zbiōr ôsprowkōw: "Biała noga i chłopak z Targówka" "Trzynasty występek" "Spisek słabych" "Alarm na poddaszu" "Siódme żebro" "Nikodem, czyli tajemnica gabinetu" "Diabli zjazd" "Równy chłopak i Rezus" "Jutro klasówka" (1966), zbiōr ôsprowkōw: "Jutro klasówka" "Afera w "Złotym plastrze"" "Wyspa "Strachowica"" " Siódme wtajemniczenie" (1969), rōman; pierwotny titel: "Twierdza Persil" "Klub włóczykijów, czyli Trzynaście przygód stryja Dionizego i jego ekipy" (1970), rōman "Jutro klasówka" (1970), zbiór ôsprowkōw - wydaniy 2 poszyrzōne: "Jutro klasówka" "Afera w "Złotym plastrze"" "Wyspa Strachowica" "Wielka heca" "Fałszywy trop" "Trzech pancernych i pół" (1970), ôsprowka "Naprzód, Wspaniali!" (1971), rōman; kōntynuacyjo to "Awantury kosmiczne" "Opowiadania" (1973), zbiōr ôpowiadań (we 1976 wznowiōne jako "Trzynasty występek"): "Sprawa Klarneta" "Grubas" "Szkielet" "Lalu Koncewicz, broda i miłość" "Równy chłopak i Rezus" "Biała noga i chłopak z Targówka" "Trzynasty występek" "Alarm na poddaszu" "Diabli Zjazd" "Nikodem, czyli tajemnica gabinetu" "Spisek słabych" "Siódme żebro" "Awantury kosmiczne" (1978), rōman; wyd. zmien. pt.: "Klejnoty śmierci, czyli tajemnica Awaramisów"; kōntynuacyjo "Naprzód, Wspaniali!", kōntynuacyjo we "Adelo, zrozum mnie!" "Osobliwe przypadki Cymeona Maksymalnego" ( 1975), rōman; ôd wydanio sztwortygo "Niesamowite przypadki Cymeona Maksymalnego" "Adelo, zrozum mnie!" (1977), rōman; dalszy ćōng "Awantur kosmicznych" "Awantura w VII A" (ok.1981), rōman, ukozoł sie we ôdcinkach we cajtōngu "Płomyk" "Szkolny lud, Okulla i ja" (1982), rōman; pierwotny titel: "Księga druhów"; dalszy ćōng to "Żaba, pozbieraj się!" "Ta zdradziecka Julita Wynos" (1978), ôpowiadaniy "Nieziemskie przypadki Bubla i Spółki" (1987), rōman; wznowiōny jako "Tajemniczy nieznajomy z zoo" " Trzy godziny prawdy" (1986), ôpowiadaniy "Gwiazda Barnarda" (1987), rōman, pierwotny titel: "Strzała Barnarda"; tyt. wyd. 2 zmien.: "Tajemnica Dzikiego Uroczyska" "Żaba, pozbieraj się! czyli siedem obłędnych dni Tomka Ż" (1992), rōman - dalszy ćōng "Szkolny lud, Okulla i ja", wznowiane pod skrōconym titlem "Żaba, pozbieraj się!" "Przygody Bąbla i Syfona" (1993), rōman "Bąbel i Syfon na tropie" (1994), rōman "Pięć melonów na rękę" (1996), rōman , s anfanga publikowano we "Płomyku" 6-12/1991, publikacyjo przerwano skiż likwidacyji czasopisma "Nowe Przygody Marka Piegusa (również niewiarygodne)" (1997), rōman "Sekret panny Kimberley" (1998), zbiōr ôpowiadań "Duch zamku i prawo Archimedesa" "Alarm na poddaszu" - tekst istotniy przeredagowany we porōwnaniu s poprzednimi wydańōma "Nikodem, czyli tajemnica gabinetu" - tyż przeredagowane "Pożegnanie z Grynderem" "Kto Sesse, a kto Pfeffe???" "Sekret panny Kimberley" "Największa przygoda Bąbla i Syfona" (1999), rōman "Lalu Koncewicz, broda i miłość - i inne opowiadania" (2001) "Lalu Koncewicz, broda i miłość" "Wielka heca" "Czy będziesz moim tatą?" - piyrsze wydaniy "Fałszywy trop" "Ta zdradziecka Julita Wynos" "Spisek słabych" "Trzynasty występek" "Równy chłopak i Rezus" "W zapadłej wsi" (1953), zbiōr reportażōw "Wakacje z intruzami" (1965) – kōnszt lo modych
+Olik – mechaniczny antykōncypcyjny strzodek, zakłodo sie uōnygo na ciulika we wzwodzie przede płeciowym stosōnkem. Ôchranio uōn ôd niykerych wynerycznych niymocōw a AIDS. Downij oliki bōły robiōne ze jelitōw ôd gadziny, terozki sōm ze lateksu a roz za kedy silikōnu. Terozki je to najuobyczniyjszy antykōncypcyjny strzodek, skirz tygo, co niy trza na niygo recepty a je niydrogi. Sōm tyż robiōne oliki lo babōw.
+Wyspy Świyntego Tōmasza i Ksiōnżyncŏ (port. "São Tomé e Príncipe"), Dymokratycznŏ Republika Wysp Świyntego Tōmasza i Ksiōnżyncyj (port. "República Democrática de São Tomé e Príncipe") to je państwo we Zŏtoce Gwinyjskij, na pōłnoc ôd rōwnika, skłŏdajōnce sie z piyńciu wysp, z kerych trzi sōm zamiyszkane. Geografijŏ. Wyspy Świyntego Tōmasza i Ksiōnżyncŏ sōm na Atlantyckim Ôceanie we Zŏtoce Gwinyjskij, na pōłnocny weschōd ôd pōnktu, w kerym rōwnik przecinŏ sie ze zerowym połednikym. W jego skłŏd wchodzōm dwie bazowe wyspy, ôd kerych wziōnła sie miano krŏju, a kere leżōm ôd siebie w delce kole 150 km. Sōm to Wyspa Świyntego Tōmasza – 859 km² i Wyspa Ksiōnżyncŏ – 142 km². Pōnadto do tyj niywielgij republiki przinŏleżōm tyż małe wyspy Pedras Tinhosas i Ilhéu das Rolas (leżōncŏ na rōwniku). Sōm to wyspy wulkaniczne, doś wysoke ô gōrzistyj wiyrchni. Klimat sam je tropikalny. Amtowõ gŏdkōm je portugalskŏ gŏdka, miyszkańcy używajōm tyż inkszych lokalnych gŏdek. Walutōm krŏju je dobra, kerŏ tajluje sie na 100 cyntymōw. Państwo tajluje sie na dwie prowincyje ôbyjmujōnce kożdŏ jednã z bazowych wysp. Stolicōm je położōne na Wyspie Świyntego Tōmasza miasto São Tomé. Historyjŏ. Przed przibyciym sam Portugalczykōw wyspy były bezludne. Ôstały ôdkryte we 1471 roku (João de Santarém i Pero de Escobar) a kole 1483 roku przibywali sam piyrsi portugalscy ôsadnicy. Ôd 1522 roku portugalskŏ kolōnijŏ. Do pōłowy XVI stoleciŏ wyspy stały sie srogim ôstrzodkym plantacyji trzciny cukrowyj. Do roboty na nich przikludzani byli niywolniki ze zachodnij Afryki. Ôd 1951 roku zamorskŏ prowincyjŏ Portugalije. We latach 60. powstoł ruch niepodległości. We 1973 roku regiōn dostoł autōnōmijõ a dwa lata niyskorzij niyzawisłość. Polityczny reżim. We 1990 roku Wyspy Świyntego Tōmasza i Ksiōnżyncŏ stały sie republikōm dymokratycznōm, na czole keryj stoji prezydynt, ôbiyrany na 5-latowõ kadyncyjõ. Parlamynt jednoizbowy ("Assembleia Nacional"), 55 ôsobowy, ô uprawniyniach ôrdōnkodŏwczych i kōntrolnych. Władzã wykōnawczõ sprawuje prezydynt z regyrōnkym, na czole kerego stoji prymier. Ekōnōmijŏ. Bazowy sektōr ekōnōmije stanowi bauerstwo ôparte przede wszyjskim na plantacyjnyj uprawie kakauwca. Inksze uprawne rośliny to m.in. kawowiec, palma makrōnowŏ i ôlyjowa, banany, wanilijŏ, cymt a tyż maniok. Bazowõ rolã ôdegrŏwŏ industryjŏ spożywczŏ i drzewnŏ; w krŏju fungujōm tyż fyrmy produkujōnce mydło. Dymografijŏ. Wyspy zamiyszkuje 201 tys. ôsōb. Czynstym zjawiskym sōm migracyje zarobkowe ludności. Wiynkszość ludności zamiyszkuje Wyspã Świyntego Tōmasza. Krześcijōńskŏ ludność, postrzōd keryj przewŏżajōm katoliki, stanowi wiynkszość. Ludność czŏrnŏ byciŏ afrykańskigo prziwiyziōnŏ na wyspy bez Portugalczykōw stanowi 95%, Kreole stanowiōm 4%, a ludność byciŏ ojropejskigo (zaôbycz portugalskigo) – 1%. Religijnŏ struktura. Religijnŏ struktura krŏju: katolicyzm – 55,7% brak religiji – 21,2% zielōnoświōntkowcy (Boże Zbory – 3,4%, Kościōł Mana – 2,3%, Uniwerzalny Kościōł Krōlestwa Bożego – 2%) adwentyści dnia siōdmego – 4,1% Kościōł Nowoapostōlski – 2,9% Świŏdki Jehowe – 1,2% inksze religije – 6,2%. niyzadeklarowani – 1%. Ôficjalny portal regyrōnku
+Niikozyjo (gr. Λευκωσία, "Lefkosía", tur. "Lefkoşa") - stolica Cypru a Pōłnocnygo Cypru, nojsrogsze miasto wyspy Cypr. Je rozlygowane we strzodkowyj tajli wyspy.
+Dolny Ślōnsk (śl-miym. "Niederschläsing", łac. "Silesia Inferior", pol. "Dolny Śląsk", miym. "Niederschlesien", czes. "Dolní Slezsko") – historycznŏ krajina położōnŏ we Strzodkowyj Ojropie, na placu Polski, Czeskij Republiki a Miymiec. Jeji wiyrchnia zajmuje kole 20,000 km², a jeji populacyjŏ je szacowanŏ na kole 3,000,000. Zachodniŏ tajla Ślōnska. Historycznõ stolicōm Dolnego Ślōnska je Wrocław. Regiōn tyn posiadŏ mocka zabytkōw i ôbiektōw kulturowyj erbowizny. Z czasem zmiyniały sie granice i nŏrodnŏ przinŏleżność Dolnego Ślōnska, tak tedy, kej bōł ôn erbowõ szlacheckõ włŏsnościōm, jak i po nastōniu modernych nŏrodnych państw, co prziczyniyło sie do bogajstwa zōmkōw. Piyrszymi znanymi państwami, kere utrzimały panowanie nad Ślōnskem, były snŏdź Wielge Morawy pod kōniec IX stoleciŏ i Czechy na zaczōntku X stoleciŏ. We X stoleciu Dolny Ślōnsk ôstoł prziłōnczōny do wczaśnego polskigo państwa, a po jego roztrzaśniyńciu we XII stoleciu stoł sie piastowskim ksiynstwym. We XIV stoleciu weszoł we skłŏd Czeskij Korōny pod panowanie Świyntego Rzimskigo Cysŏrstwa, kere we 1526 roku przeszło pod panowanie austryjŏckij habsburskij mōnarchije. We wyniku ślōnskich wojaczek regiōn tyn ôstoł prziłōnczōny do Prus we 1742. We 1945 roku, po II światowyj wojaczce, wiynkszość Dolnego Ślōnska przeszła pod polskõ jurysdykcyjõ zgodnie z poczdamskõ ugŏdōm miyndzy zwyciynskimi aliantami i stała sie tajlōm Polski, keryj kōmunistyczny regyrōnek wypyndził wiynkszość ludności Dolnego Ślōnska. Niywielgi łużycki pas na zŏchōd ôd piski Ôdry i Nysy, przinŏleżōncy do Dolnego Ślōnska ôd 1815 roku, ôstoł we Miymczech. Symbole a farby. Symbolika Ślōnska wywodzi sie ze familijnych wapynōw ślōnskich Piastōw. Po rŏz piyrszy ôbraz ôrła użōł na swojim sztymplu princ Kazimiyrz I ôpolski we 1222 roku. Je to tyż nojstarszy ôbrŏz ôrła jako ksiōnżyncego ymblymu na polskich ziymiach. Na ziymiach Dolnego Ślōnska używano wapyna dolnoślōnskich Piastōw, kery mioł czŏrnego ôrła we złotym polu ze strzybrnõ piskōm na krzidłach, ekstra ze strzybrnym krziżym postrzodku (ôsobliwie ôd czasōw kontrreformacyje). Wapyny piastowskich princōw przijōnły do swojich wapynōw a fanōw place a administracyjne jednotki położōne na Ślōnsku. Farby ziym powiōnzane sōm ze kolorystykōm jejich ôsłōn wapynowych. We pruskich czasach litŏ prowincyjŏ Ślōnsk używoła fany ze biołym, poziōmym pasym u gōry a żōłtym u spodka. We tradycyji przijōnło sie, iże wapyn a farby dolnoślōnske używane sōm we tym samym czasie za symbole Ślōnska we cołkości. Geografijŏ. Ślōnsko-wielgopolskŏ granica bōła ôznoczanŏ ôd lynije wodnygo tajlōngu Ôdry a Warty, a połedniowym krajym bōły gōrske wiyrchy. Podle kōncepcyje ruchu ludności rzykoma, do Ślōnska wrachowowała siy kłodzko ziēmia we dorzyczu Ôdry. Nojstarszo granica Ślōnska a Łużyce biygła podle Łużyckij Nyse. Nojwyższōm szpicōm Dolnego Ślōnska je Śniyżka ô wysokości 1603 m n.p.m. bydōncŏ w Karkonoszach. Miasta. Miasta na Dolnym Ślōnsku, kerych populacyjŏ przekrŏczŏ 20,000 (na rok 1995). Historyjŏ. We IV stoleciu p.n.e. ôd połedniŏ, bez Kłodzko, Celtowie weszli na Dolny Ślōnsk i zamiyszkali naôbkoło gōry Ślynży we bliżu terŏźnego Wrocławia, Oławy i Strzelina. Piyrszymi znanymi państwami na Ślōnsku były Wielge Morawy i Czechy. We X stoleciu gospodzin Polski Mieszko I z dynastyje Piastōw prziłōnczōł Ślōnsk do polskigo państwa. We czasie fragmyntacyje Polski Ślōnsk i ôstatek krŏju ôstały potajlowane miyndzy mocka niyznŏleżnych ksiynstw reskyrowanych bez roztōmajtych ślōnskich princōw. We tym czasie miymiecke wpływy kulturowe i etniczne wzrosły we wyniku imigracyje z miymieckij tajli Świyntego Rzimskigo Cysŏrstwa. We 1241 roku, po najechaniu Małopolski, Mongołowie najechali Ojropã i Ślōnsk, co wywołało wszeôbecnõ panikã i masowe zaucieczki. Złupili srogõ tajlã regiōnu i pokōnali połōnczōne polske i miymiecke wojska pod kōmyndōm Henryka II Bogomyślnego we bataliji pod Lignicõ , kerŏ miała plac pod Lignickim Polym we bliżu dolnoślōnskigo miasta Lignica. Po śmierci jejich khana (prziwōdcy) Ordy Mongołowie uzdali niy naciskać dalij we głōmb Ojropy, ale wrōciyli na weschōd, coby wziōńć udzioł we ôbiorach nowego Wielgigo Khana. W 1742 roku wiynkszość Dolnego Ślōnska ôstała zajyntŏ bez krōla Prus Fryderyka Wielgigo we wojaczce ô austryjŏckõ sukcesyjõ, a we 1815 roku powstoła Pruskŏ Prowincyjŏ Ślōnsk; we kōnsekwyncyji Ślōnsk stoł sie tajlōm Miymieckigo Cysŏrstwa, powstōnego we 1871 roku. Kōnferyncyjŏ we Poczdamie we 1945 roku ôkryślyła piskã Ôdry i Nysy za granicã miyndzy Miymcami a Polskõ, we ôczekowaniu na ôstatecznõ kōnferyncyjõ z Miymcami, kerŏ antlich nikej sie niy ôdbyła. Administracyjny tajlōng Dolnego Ślōnska we Polsce zmiynioł sie pŏrã razy ôd 1945 roku. Ôd 1999 roku je potajlowany miyndzy wojywōdztwa lubuske, dolnoślōnske i ôpolske. Kultura. Literatura. Jedna z nojstarszych ksiōng szkryflōnych na Ślōnsku to je ksiynga hynrykowskŏ. Je to stuzajtnŏ ksiynga spisanŏ po łacinie chrōnika ôpactwa cystersōw we Hynrykowie we Dolnym Ślōnsku. Tajla piyrszŏ tyj ksiyngi ôpisuje lota ôd fōndacyje klasztoru we 1227 bez Hajnla Brodatygo do 1259, tajla drugŏ prowadzi historyjõ ôpactwa do 1310. Ksiynga zawiyrŏ we zapiskach z 1270 zdanie, ô kerym siy gŏdŏ, że je nojstarsze zaszkryflane we gŏdce polskij, czeskij a ślōnskij (te godki bōły tedy blank na sie podane): ,Day, ut ia pobrusa, a ti poziwai" co je po ślōnsku:,Dej, jo pobrusza, a ty pocziwej, a po polsku: ,Daj, ja pomielę, a ty odpoczywaj. Folklor. Ôblyczynia ludowe Dolnego Ślōnska: ôblyczynie jelyniogōrske ôblyczynie kaczawsko-nadŏbrzańske ôblyczynie karkonoske ôblyczynie kłodzke ôblyczynie wołbrzyske ôblyczynie wrocławske ôblyczynie głogowske (ôsobno zorta) ôblyczynie z terynōw Nysy Religijŏ. Nojwŏżniyjszym ôstrzodkym religijnego kultu na Dolnym Ślōnsku je Sanktuarium świyntyj Jadwigi we Trzebnicy, we keryj spoczywajōm relikwie świyntyj Jadwigi, patrōnki Ślōnska. Baukōnszt. Piyrszy murowany budōnek na Dolnym Ślōnsku, to snŏdź chrōm zbudowany we placu tuma we Wrocławiu. Wczaśnij jednak powstŏwały na Ślōnsku ôbrōnne grody z spotrzebowaniym kamiynnych elymyntōw. Sroge pōmiany w landszafcie baukōnsztu ukŏzały sie we XII stoleciu na Dolnym Ślōnsku, społym z murowanym baukōnsztym epoki rōmanizmu. Piyrsze stawiynia z cegłōwek datowane sōm na czasy Bolesława Wysokigo. We tym czasie na ślōnskich ziymiach ukŏzało sie mocka zōmkōw a rezydyncyje społym ze mustrami bydōncymi z Francyje, Miymiec, eli Italije. Ôd czasōw renesansu Ślōnsk cechowoł zebrany religijny baukōnszt, zachowany do dzisiej zaôbycz we kształcie i stylistyce drzywniannych kościołōw. "Silesia – historical region, Europe", "Encyclopædia Britannica" [dostymp 28 lutego 2021] "Szląsk", "Słownik geograficzny Królestwa Polskiego" t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 929, dir.icm.edu.pl [dostymp 28 lutego 2021] Śląska Biblioteka Cyfrowa ("Ślōnskŏ Digitalnŏ Bibliŏtyka"), sbc.org.pl [dostymp 28 lutego 2021] Stare brifkarty ze ślōnskich miast, vogel-soya.de [dostymp 28 lutego 2021]
+Sokołów Podlaski - miasto we Polsce, we mazowieckim wojewōdztwie, siedziba sokołowskigo krysu a wiejskigo gminu Sokołów Podlaski. Je rozlygowany nade rzykōm Cetyńōm. We lotach 1975-1998 miasto administracyjniy noleżoło do siedleckigo wojewōdztwa.
+Mohesy - historycznŏ nacyjŏ s tōnguskich ludōw kerŏ zamiyszkiwŏłŏ tereny Mandżuryje.
+Ventoso – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Borgo Maggiore. Borgo Maggiore Cà Melone Cà Rigo Cailungo San Giovanni sotto le Penne Valdragone
+Marilyn Monroe, po prowdzie Norma Jeane Mortensen, rodzōno kej Norma Jeane Baker (rodz. 1 čyrwca 1926 we Los Angeles, um. 4 siyrpnia 1962 we Los Angeles) – amerikańsko aktorka filmowo, legynda kina, seksbomba lot 50. a 60. XX wieku. S anfanga bōua modelkōm a prezyntowoua badykostiumy, a we 1946 přiuwožyu ja Howard Hughes, šef RKO Radio Pictures, kery namōwiu ja na aktorstwo. Piyršy kōntrakt podpisoua s wytwōrńōm 20th Century Fox. We lotach 1947-1948 zagroua lo nich we poru filmach, s kerych žody niy ôśōngnou sukcesa, bez cōž niy předužōno ś ńōm kōntraktu. We 1949 pozowou do zdjyńć po nagu, a ukozouy sie ōune we I nōmeře Playboya. We 1952 piyršy roz zagroua kej "platynowo blōndynka", a piyršy sukces ôdniosua we 1953 rolōm we "Gentlemen Prefer Blondes" ("Chopy wolōm blōndynki"). Bōua pora razy hajtniynto, we tym s Arthurym Millerym, lo kerygo zmiyniua wyznaniy na judajizm. Oud pouowy lot 50. začua sprowiać mynga problymōw skiž nadužywanio alkoholu, barbituranōw, popadanio we depresyje a bulimio. Na kōniec, znejdźōno ja mortwo we jeij chaupie ze suchawkōm ôd telefona we rynce. Připuščo sie, aže ôd umřyua ôd předawkowanio střodkōw nasynnych, nale sprawa jeij śmiyrci niy je do dzisiej do kōńca wyjaśńōno. 1947: "Dangerous Years" 1948: "Ladies of the Chorus" 1949: "Love Happy" 1950: "A Ticket to Tomahawk", "The Asphalt Jungle" 1950: "All about Eve" 1951: "Home Town Story" 1952: "Dont Bother to Knock", "Monkey Business" 1953: "Niagara", "Gentleman Prefer Blondes" 1953: "How to Marry a Millionaire" 1954: "Theres No Business Like Show Business" 1954: "River of No Return" 1955: "The Seven Year Itch" 1956: "Bus Stop" 1957: "The Prince and the Showgirl" 1959: "Some Like It Hot" 1960: "Lets Make Love " 1961: "The Misfits" ôficyjolno neczajta IMDB
+Podlaske wojewōdztwo (pol.: "Województwo podlaskie") – jedne ze szesnostu wojewōdztwōw, jednostka terytoryjalnygo samoregiyrōnku a jednostka administracyjnygo tajlōngu Polski. Stolicōm wojewōdztwa je Biołystok. Pōmiyszkuje sam 1 187 587 ludzi (dane ze 30 czyrwca 2016) na placu 20 187,02 km².
+Łōnka (pol. "Łąka Prudnicka", miym. "Gräflich Wiese" , cz. "Lúka") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we prudnickim krysie, we gminie Prudnik. We 2019 roku wieś miała 1292 miyszkańcōw.
+Villafranca del Bierzo - gmin we Szpanije, we autōnōmicznyj spōlnocie Kastylijo a León, we prowincyji León. Mo 177,37 km² wiyrchu a podug danych ze 2020 roku pōmiyszkiwało sam 2855 ludzi.
+Drach to je rōman ôd ślōnskigo pisŏrza Szczepana Twardocha. Bōł ôn ôpublikowany we grudniu 2014 roku nakładym polskigo wydŏwnictwa Wydawnictwo Literackie. Autōr dostoł za niōm Nadgrodã ôd Kościelskich, a sōm rōman dostoł sie do finału Nadgrody Literackij „Nike” na 2015 rok. Rōman je pisany we polskij gŏdce. 10 paździyrnika 2018 roku, tyż nakładym Wydawnictwa Literackigo, ôpublikowany bōł przekłŏd na ślōnskõ gŏdkã ôd Grzegorza Kulika, z tytułym „Drach. Edycyjŏ ślōnskŏ”. Kōmpozycyjŏ. Ksiōnżka skłŏdŏ sie ze sztyrech tajli, kere sōm nōmerowane a niy majōm tytułōw. zajty 9–88 zajty 89–212 zajty 213–289 zajty 291–355 Kożdŏ tajla skłŏdŏ sie ze ôd trzech do dziewiyńciu rozdziałōw. Trefiyniŏ ôpisane w ksiōnżce niy sōm pokazowane chrōnologicznie. Narracyjŏ skŏkŏ pōmiyndzy latami, wielokrotnie w czasie jednego rozdziału, a nawet zajty. Fabuła. Akcyjŏ rōmanu rozgrŏwŏ sie ôd 1906 do 2014 roku na Gōrnym Ślōnsku, zaôbycz na terynach pōmiyndzy Glywicami a Rybnikym. Pokazuje ôna losy ślōnskij familije Magnorōw i Gemanderōw, przi czym nawiōnzuje do trefiyń historycznych. Ôficjalny ślōnski ôpis rōmanu: Nadgroda ôd Kościelskich (2015) finał Nadgrody Literackij „Nike” (2015) Nadgroda ôd Brücke Berlin Literatur und Übersetzerpreis (2016) Ôdbiōr. „Drach” je ofyn mianowany „Gōrnoślōnskŏ epopeja”. Drach
+Najiwizm, najiwny kōnszt to je ôkryślynie na malōnki tworzōne ôd niyprofesjōnalnych kōnsztlerōw, a tyż dzieła tak stylizowane. Ludzie zaczli sie interesować najiwnym kōnsztym we Francyji we 19. stoleciu. Tm. „najiwne malōnki” ofyn sōm podane na szkryfōnki ôd dziycia, cechujōm sie deformacyjōm przestrzyństw i perspektywy (abo ônyj niy majōm), skrajnie subiektywnym pōnktym widzyniŏ, ajnfachowymi technikami jak tyż barzo czynsto hrōmskim pozōrym na detale. Ofyn ôdwołujōm sie do świata magicznego i symbolicznego, atoli tyż do życiŏ dziynnego. Nojlepij znanym ślōnskim najiwistycznym kōnsztlerym bōł Erwin Sówka.
+Głagolica (uod scs. ⰃⰎⰀⰃⰑⰎⰟ, "glagolъ" po ślōnsku znaczy "słowo" abo "buchztaba") - szrajbōnek, kery bōł używany do zapisowanio słowiańskich godkōw. Bōł stworzōny ôd apostoła Cyryla, skuli tygo tyn szrajbōnek we staro-cerkewno-słowiańskij godce nazywo sie "Cyrylowica" (scs. Кѷрїлловица). Pamiynt. Dzisiej żodno słowiańsko godka niy używo tego alfabetu, nale we niykerych państwach je przypomnienia głagolicy. Tekst głagolicōm we katedralnym kośćōłu we Zagrzebiu. Pomnik buchztaby Az (Ⰰ) na wyspie Krk. Na Ślōnsku. W 1380 ślōnski kniaź stworzōł chorwacko-głagoliczny klasztōr w Ôleśnicy.
+Jan Falandys (nar. 18 czyrwnia 1956 we Sokołowie Małopolskim) to je polski zapaśnik, reprezyntant Polski, ôlimpijczyk. Reprezyntowoł Stal Rzeszōw. Sztartowoł we sznicie swobodnym we wagowyj kategoryji 48 kg. 20-krotny majster Polski (10-krotny indywidualny i 10-krotny drużynowy majster Polski), zdobōł tyż dwukrotnie brōnny medal Majsterstw świata (San Diego – 1979 r., Kijōw – 1983 r.) a tyż strzybrny (Bukareszt – 1979 r.) i brōnny (Budapeszt – 1983 r.) medal Majsterstw Ojropy. Reprezyntowoł Polskã na Igrzyskach Ôlimpijskich w Moskwie we 1980, kaj zajōn sztwŏrte plac. Na Turniyju Дружба-84, we Sofiji zdobōł brōnny medal. Sylwetka we zerwisie wrotapodkarpacia
+Paulo Manuel Carvalho de Sousa (rodz. 30 siyrpnia 1970 we Viseu) - portugalski tryner fusbalowy. Kej fusbalok groł ôd 1989 do 2002, zauobycz na pozycyji defynsywnego pōmagera. Dwa razy wygroł Liga Majstrōw (we farbach Borussyji Dortmund a Juventusu). Kej tryner wygroł majstra Izraela (we farbach Maccabi Tel-Awiw) a Szwajcaryje (FC Basel). Ôd 21 stycznia do 29 grudnia 2021 trynowoł polski manszaft.
+Ultaskŏ gŏdka – ałtajskŏ gŏdka s familije Tōnguskich gŏdek użiwanŏ bez Ultasōw we Sachalińskim Kraju we Rusyje.
+Lansana Conté (rodz. 1934 we Dubréce, um. 22 grudnia 2008 we Konakry) – prezydynt Gwinyje ôd 2 kwietnia 1984 do śmiyrci, muzułmōn, pochodźōł ze ludu Sossou.
+Siewiyrz – (pol. "Siewierz") – miasto położōne we Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie, we byńdzińskim krysie, siedziba miejsko-wiejskigo gminu Siewiyrz.
+Taszyntuch , kajnikej tyż sznuptechla to je mały kōnsek płōtna lebo miynkkigo papiōra, kery suży do ôbcieranio ze smarkōw sznupy. Przilozły do popularności skirz używanio tabaki a ze anfanga bōły ino płōciynne a yndlowane. Taszyntuchy s papiōru wkludzōno we 1924 roku we Zjednoczōnych Sztatach.
+Lünen – miasto we Miymcach, we landzie Pōłnocno Nadrynijo-Westfalijo. Je uōno położōne na pōłnoc ôd Dortmundu, po rzyce Lippe. Je to nojwiynksze miasto krysu Unna, a jydno ze sztadōw ziylōnygo ôbszaru Münster. Podug danych ze 2007 miyszko sam 89 131 ludzi. We Lünen je niydowno budowano moszeja, kero je nojwynkszo we landzie. Szport. Zołożōny we 1945 fusbalklub SV Lünen gro terozki we Westfalijskij Landeslidze. Klub tyn nojwynksze sukcesy mioł we 60. a 70. rokach. SV Lünen swoje szpile gro na Kampfbahn Schwansbell. Krōm tygo je waserbalowy klub SV Brambauer 50 eV, kery gro ôd 2007 roku we miymieckij Bundeslidze. Zwolle Salford Kamień Pomorski Panevėžys Demmin
+Prowincyjŏ Gōrny Ślōnsk (miym. "Provinz Oberschlesien") – miymieckŏ prowincyjŏ utworzōnŏ we paździyrniku 1919 roku na terynach Gōrnego Ślōnska, kere były ôwdy pod włŏdaniym Miymiec. Była we latach 1919–1938 a 1941–1945. Administracyjny tajlōng. Prowincyjŏ Gōrny Ślōnsk była potajlowanŏ we nastympujōncy knif: Miejske krysy ("Stadtkreise"): Bytōm ("Beuthen" "O.S.") – katowskŏ rejyncyjŏ Glywicy ("Gleiwitz") – katowskŏ rejyncyjŏ Katowicy ("Kattowitz") – miasto prowincjonalne prowincji Górny Śląsk i miasto rejencyjne rejencji Katowice Krōlewskŏ Huta ("Königshütte O.S.") – katowskŏ rejyncyjŏ Nysa ("Neisse") – ôpolskŏ rejyncyjŏ Ôpole ("Oppeln") – rejyncyjne miasto ôpolskij rejyncyje Racibōrz ("Ratibor") – ôpolskŏ rejyncyjŏ Sosnowiec ("Sosnowitz") – katowskŏ rejyncyjŏ Zŏbrze ("Hindenburg O.S.") – katowskŏ rejyncyjŏ Ziymske krysy ("Landkreise"): byńdziński ("Bendsburg") – katowskŏ rejyncyjŏ bielski ("Bielitz") – katowskŏ rejyncyjŏ blachowniański ("Blachstädt") – ôpolskŏ rejyncyjŏ chrzanowski ("Krenau") – katowskŏ rejyncyjŏ cieszyński ("Teschen") – katowskŏ rejyncyjŏ bytōmsko-tarnogōrski ("Beuthen- Tarnowitz") – katowskŏ rejyncyjŏ gubczycki ("Leobschütz") – ôpolskŏ rejyncyjŏ grodkowski ("Grottkau") – ôpolskŏ rejyncyjŏ katowski ("Kattowitz") – katowskŏ rejyncyjŏ kluczborski ("Kreuzburg") – ôpolskŏ rejyncyjŏ koziylski ("Cosel") – ôpolskŏ rejyncyjŏ lubliniecki ("Loben") – ôpolskŏ rejyncyjŏ niymodliński ("Falkenberg O.S.") – ôpolskŏ rejyncyjŏ nyski ("Neisse") – ôpolskŏ rejyncyjŏ ôleski ("Rosenberg O.S.") – ôpolskŏ rejyncyjŏ ôlkuski ("Ilkenau") – katowskŏ rejyncyjŏ ôpolski ("Oppeln") – ôpolskŏ rejyncyjŏ prudnicki ("Neustadt O.S.") – ôpolskŏ rejyncyjŏ pszczyński ("Pleß") – katowskŏ rejyncyjŏ raciborski ("Ratibor") – ôpolskŏ rejyncyjŏ rybnicki ("Rybnik") – katowskŏ rejyncyjŏ wielgo strzelecki ("Gross Strehlitz") – ôpolskŏ rejyncyjŏ toszecko-gliwicki ("Tost-Gleiwitz") – katowskŏ rejyncyjŏ zŏwierciański ("Warthenau") – ôpolskŏ rejyncyjŏ żywiecki ("Saybusch") – katowskŏ rejyncyjŏ
+Malawi, Republika Malawi (ang. "Republic of Malawi"; čičewa "Malaŵi", "Dziko la Malaŵi") downij "Ńjasa" – państwo we wschodnij Africe, bez dostympu do mořa. Graničy s Tanzanijōm, Mozambikym a Zambijōm. S pōunocy na pouednie kraju rozćōngo sie Wielgi Rōw Zachodni, we ôbrymbie kerygo znojduje sie třecie co do wielgości jezioro afrikańske - Ńjasa, powstoue we wyniku ruchōw tektōničnych na placu Wielgich Rowōw Afrykańskych. S pouedniowych krańcōw jeziora wypúywo řyka Shire, kero je dopuywym Zambezi. Na wschōd a zachōd ôd jeziora Niasa we krajobrazie dōminujōm wysoke puaskowyže. Pouožōna na pōunocy kraju wysočyzno Nyika siyngo 2600 m n.p.m. Na pouednie ôd jeziora Ńjasa rozćōngo sie wyžyna Shire wyžyna) , kero přechodzi we masyw gōrski Mlandži, ôśōngajōncy wysokość 4000 m n.p.m. Klimat Malawi na přewažajōncym ôbšaře podzwrotnikowy.
+Piyrszymi znōmymi miyszkańcōma dzisiejszyj Łużyce bōły celtycke ludy. Nostympniy kole roku przed Kristusym ô przibōł sam germański lud Symnōnōw. Pomiyszkiwali uōni te teryny podwiela jejich placu niy zajōn słowiański lud. Jejich erbōma sōm dzisiejsze Sorby. We rokach 623-658 Łużyca bōła we państwie Samōna, eli piyrszym znajōmym kraju zachodnich Słowianōw. Ôd VII do VIII stolecio miyszkały we Łużycy roztomajte plymiōna, kerymi rzōńdźōły sorbske pany. Jedyn ś nich - Miliduch, prowadźōł we 806 roku wojna ze Frankōma. We IX stoleciu Łużyca przinoleżała do Wielgomorawskigo państwa. Stōn tyn trwoł do roku 907. We 963 ôstały słowiańske ludy zdobyte ôd Gero, markgrofa Wschodnij Marchije. We roku 1002 Bolesław Chrobry przikuplowoł Łużyca ku Polsce, co ôstało zatwiyrdzōne we pokoju we Budziszynie (1018). Pōźni nazod nolazła sie we posiadowaniu miymieckim (pokōj we Budziszynie ze 1031 roku, jako tajla Miśniyńskij Marchijeu ôd czeskich Luksymburgōw pod fysztym Karlym IV. We rokach 1635 - 1815 bōły tajlōm Saksōnije, a potym tyż tajlowo Prusōw (pōłnocno tajla po rozborze Saksōnije we 1815). Uod XII stolecio je we Łużycy siylne miymiecke ôsadnictwo - przede wszyjskim we gōrach, miastach a niyzidlowanych ôbszarach - to wszysjsko je prziczynōm ku tymu, co Słowiany stały sie sam ôd XIII stolecio myńszośćōm we tym regijōnie.
+Claypool - census-designated place we USA, we sztacie Arizōna, we hrabstwie Gila. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 4097 ludzi.
+Kōnszt – dōmyna ludzkij działalności majōncŏ miyndzy inkszymi na cweku dolifrowanie estetycznych wrażyń. Powstoła społym z rozrostym ludzkij cywilizacyje. Idzie trufać, iże na zaczōntku miała przede wszyjskim funkcyjõ zwiōnzanõ z magicznymi ôbrzyndami, kerõ zachowała u pierwotnych ludōw. Znaczynie kōnsztu. We mocka ojropejskich gŏdkach, słowo kōnszt je ôd łacińskigo "ars" (italske i szpanielske "arte", francuske i angelske "art"), ôznaczajōncego grajfka, biygłość. We antyce kōnszt chytano za wszelõ twōrczość. Do kōnsztōw zaliczano tyż nauki (astrōnōmijõ, geōmetryjõ) i rzymiosło. Strzedniowiek potajlowoł kōnszt na 7 wyzwolōnych kōnsztōw ("artes liberales") jak tyż mechaniczne kōnszty (tyż 7), mynij wŏżōne, kere we ôpaczności do wyzwolōnych wymŏgały prŏcy fizycznyj. Do kōnsztōw wyzwolōnych zaliczōno gramatykã, dialektykã, retorykã, geōmetryjõ, arytmetykã, astrōnōmijõ i muzykã. Malyrki i rze��by niy zaliczano we cołkości do kōnsztōw, były traktowane za rzymiosło. Uznanie cyny kōnsztōw we dzisiyjszym znaczyniu zaczło sie społym z renesansem. Dyskusyje dokludziyły do uznaniŏ malyrki i rzeźby za wyzwolōne kōnszty. Niyskorzij wydzielōno jy - po przidaniu do nich baukōnsztu - za rysunkowe kōnszty. We XVII i XVIII stoleciŏ trwały spory na tymat mian tykajōncych kōnsztu. Dopiyro pod kōniec XVIII stoleciŏ francuski filozof Charles Batteux wkludziōł termin piykne kōnszty ("beau-arts"), do kerych zaliczŏ sie malyrka, rzeźbã, baukōnszt, muzykã, gŏdkã, poezyjõ, taniec i tyjater. We terŏźnych społeczyństwach, we srogij czynści zawłaszczonŏ bez show business, kōnszt stoł sie niyblank dalszõ astōm industryje. film kabaret kōmiks literatura muzyka taniec tyjater ryklama performance balet ôpera ôpera seryjŏ (jyny śpiywanŏ) ôpera buffa ôpera semiseria ôpera-ballada (inakszyj śpiywoszpil) ôpera kōmicznŏ (z elymyntami śpiywanymi i gŏdanymi) ôpera-balet ôperetka (dzieło ôperowe ô tymatyce szpasowej) tyjater strzedniowieku commedia dellarte bulwarowy tyjater plastyczny tyjater monumentalny tyjater podziymny tyjater tyjater absurdu polityczny tyjater baukōnszt fotografijŏ grafika happening malyrka szkryfōnek rzeźba konceptualny kōnszt kōnszt wideo kōnszt ziymie kōnszt Internetu mail art instalacyjŏ
+Koukastla je przirzōnd do trzimanio wōngla, kerym sie hajcuje we kachlokach.
+Dańczyki to je nacyjŏ pōmiyszkujōncŏ z wiynksza we Daniji, a posuguje sie dańskõ gŏdkōm. Srogŏ wielość Dańczykōw miyszkŏ poza Danijōm, nojwiyncyj we Zjednoczōnych Sztatach i Kanadzie. Wiynkszość Dańczykōw to luterany i ateisty.
+Fazan "Phasianus colchicus" (fazan szlachetny, fazan łowny, fazan kolchijski) – strzedni, nojczyńści ôsiadły (choć samce mōgōm koczować) ptok ze familije kurowatych, zamiyszkujōncy delta Wołgi, Kaukaz a Zakauazie a pas ôd Iranu po Mandżuryjo a pōłnocno tajla Pōłwyspu Indochińskigo. Wprowadzōny we cołkij Ojropie (na połedniu już we starożytności), Ameryce Pōłnocnyj, Japōniji, na Hawajach a we Nowyj Zelandyji.
+Jozef Stalin , po prŏwdzie Ioseb Besarionis dze Dżughaszwili (nar. 18 grudnia (stary styl: 6 grudnia) 1878 w Gori, um. 5 marca 1953 we Moskwie) to bōł sowiecki rewolucjōnista bolszewicki, dyktatōr, politiker i zbrodniŏrz kōmunistyczny. Je ôn ôdpowiydzialny za śmierć milijōnōw ludzi. Biografijŏ. Bōł z Gruzyje. Bōł jednym ze ôrganizatorōw zbrojnego przewrotu bolszewickigo, kery przeszoł do historyje jako „paździyrnikowŏ rewolucyjŏ”. Do 1922 roku bōł czōnkym Rady Kōmisŏrōw Ludowych, wykōnowoł w nij m.in. funkcyjõ kōmisŏra do spraw nŏrodnościowych (1917–1923). W latach 1919–1953 bōł czōnkym Biōra Politycznego KC RKP(b), niyskorzij WKP(b) i KPSS (do ônego śmierci). Formalnie wykōnowoł ôbiyralne, kadyncyjne funkcyje sekretŏrza gyneralnego KPSS i ônyj poprzedniczek a tyż prymiera SSSR, a faktycznie bōł dożywotnim dyktatorym posiadajōncym niyôgraniczōnõ władzã. Epoka ônego panowaniŏ we SSSR je ôkryślanŏ mianym "stalinizm". W czasie panowaniŏ Stalina we SSSR panowoł masowy, państwowy terror, kery pochłōnōł życie 20 milijōnōw ludzi, z czego 11 milijōnōw umarto skirz głodu, jak tyż ciynżkõ do ôbsztalowaniŏ wielość ôfiar sowieckich deportacyji i niywolniczyj roboty we ôbozach kōncyntracyjnych. Prziczyniōł sie do abszusu II wojny światowyj kej broł udzioł we ataku na Polskã we 1939 roku. Na kōniec II wojny światowyj Sojusz Socjalistycznych Sowieckich Republik i Zjednoczōne Sztaty stały sie supermocarstwami. Niyskorniyjsze pogorszynie relacyji miyndzy spiyranym bez SSSR blokym weschodnim a spiyranym bez USA blokym zachodnim sprawiyło dugotrwały ôkres napiynć – zimnŏ wojna, kerŏ trwałŏ do 1989 roku.
+Theresa May, s chaupy Brasier (rodz. 1 października 1956 we Eastbourne) - brytyjsko polityker, lider Kōnserwatywnyj Partyji. Ôd 13 czyrwca 2016 prymier Wielkij Brytaniji. Biografiji na neczajcie Kōnserwatywnyj Partyji
+Islamabad (urdu اسلام آباد) - stolica Pakistanu ôd 1966 roku. Miasto założōno we 60 latach XX stolecia. Ôstrzodek nauki.
+Alfons Zgrzebniok, przemianek "Rakoczy" rodz. 16 siyrpnia 1891 we Dziergowicach, um. 31 stycznia 1937 we Marcinkowicach k. Nowego Sōncza) – polski absztimōngowy działocz, dowōdca ślōnskich powstańōw. Ôd stycznia 1919 bōł wożnym działoczem POWGŚ. Ôd siyrpnia 1919 zostoł komyndantym tyj ôrganizacyji. Bōł jednym ze dowōdcōw we I i II Ślōnskim powstaniu. We III powstaniu bōł szefym ôddziału personalnygo "Naczelnej Komendy Wojsk Powstańczych". We 1923 roku założōł Zwiōnzek Ślōnskich Powstańcōw. Oud 1931 wicewojewoda białostocki. Umrził we 1937 roku. Pochowano uōnygo we Rybniku. Zgrzebniok Alfons [we:] Internetowa encyklopedia PWN (we polskij godce) Alfons Zgrzebniok [we:] Strzelecki Portal Informacyjny (we polskij godce)
+Togo, Republika Togijsko – państwo we zachodnij Africe, nad Zatokōm Gwinyjskōm. Granica mo s Ghanōm, Byninym a Burkinōm Faso. We wiynkšości kraj gōřysty a wyžynny, yno na pouedniu je nizina aluwialno. Do 1918 bōua to kolōnijo miymiecko we keryj skuod wlazowoua tyž tajla ôbecnyj Ghany. Niyskoři potajlowano je na tajla francusko a brytyjsko a ta drugo přiuōnčōno ku Ghaniy. Tajla francusko ôguosiua niypodlyguość kej Republika Togijsko we 1960 roku. Gospodarka ôparto we wiynkšości na bauerstwie a rybouōwstwie, industryja yno spožywčo, wuōkyńničo a cymyntowo, niywielge wydobycie surowcōw (fosforyty, marmury, sōl). Podug religije, wiynkšość miyškańcōw (51%) je animistōma.
+Sadiq Aman Khan (urdu: Urdu: کاذب ام rodz. 8 października 1970 we Lōndynie) - brytyjski polityker pakistōńskigo pochodzynio, we 2016 roku wybrany na burmistrza Lōndynu kej piyrszy we geszichcie muzułmōn. Noleży do Labour Party, bōł posłym ku Iźbie Gminōw. Ze wyksztołcynio je prownikem, zajmowoł sie prowami czowieka a dyskryminacyjōm. Biografijo na neczajcie brytyjskigo paralmyntu (we angelskij godce) Artikel ô Sadiq Khanie na neczajcie BBC
+Štiavnik - wieś a gmin (obec) na Słowacyji, we Žilinskim Kreju, we krysie Bytča. Mo 55,69 km² wiyrchu a podug danych ze 2018 roku pōmiyszkiwało sam 4043 ludzi.
+Lillehammer – miasto we Norwygiji, we regijōnie Oppland, nad jeździorem Miøsa. Mo 477 km² wiyrchu a podug danych ze 2005 roku miyszkało sam 25 075 ludzi. We Lillehammer bōły Ziimowe Ôlimpijske Igrziska we 1994 roku. Neczajta Lillehammer
+Bołgarskŏ gŏdka - umartŏ ałtajskŏ gŏdka s familije tureckich gŏdek s tajli oghurskich, kero użiwanŏ bŏłŏ bez Bołgarōw
+Simcoe - miejscowość we Kanadzie, we prowincyji Ontario, siedziba hrabstwa Norfolk. Na 2016 rok pōmiyszkiwało sam 13 922 ludzi.
+Samobōjczy tor we fusbalu a niykerych inkszych szportach je to take zagranie, po kerym przeciwny manszaft dostowo tora abo pōnkty. Ntp. je to strzał do swojygo tora, luftniyńcie sie przi wybijaniu bala, po kerym wleci uōn do swojygo tora, ôdbicie sie bez cufal bala ôd szpilera, po kerym bal wlatuje do tora, niyudane podanie po kerym tormōn niy chyci bali atp.
+Ôkresowy ukłŏd elymyntōw - zestawiynie wszyjskich elymyntōw chymicznych w formie tabuli, podug rosnōncej atōmowyj numery (numery protōnōw w jōndrze atōmu) wykōnane ôd Dymitra Mendelejewa.
+Ernest Otton Wilimowski, właść. Ernst Otto Pradella, przemianek Ezi (ur. 23 czyrwiynia 1916 we Kattowitz (terozki Katowice), um. 30 siyrpnia 1997 we Karlsruhe) – gōrnoślōnski fusbalok, kery groł lo Polski a Miymiec pochodzōncy s myńszości miymieckij Katowic (sōm ô sie godou, iże je Gōrnoślōnzokym). Groł na lewym uōnczniku. Fest dobrze sie zigowoł a primowsko strzyloł tory. Bōł chowańcym 1. FC Kattowitz, nale niyskorzi przeszoł do Ruchu Chorzōw. Po drōgij światowyj wojnie groł we miymiyckij lidze. Ernst Willimowski Ernestowi Wilimowskimu ckniło sie za Ślōskem
+Republika (uać. "Res publica", dosuowniy "řeč pospolito") – zgodniy s wspōučesnōm definicyjōm ustrōj polityčny, we kerym wuadza je sprawowano bez ôrgan wōuōńōny we wyniku wyborōw na ôkreślōny čas. W republice wystympujōm roztomajte systymy řōndōw, zaležniy ôd ôrganu sprawujōncygo wuadza, kerym može być: prezydynt wybierany na ôkreślōny čas, s uōgraničōnōm (albo s niyōgraničōnōm) možliwośćōn pōnownygo wyboru; prezydynt može być ôdpowiydzialny před inkšym ôrganym państwa, albo před Historiōm; řōnd ôdpowiydzialny před parlamyntym abo před prezydyntym; S uznaniym (albo niyuznaniym) danygo państwa za republika istnijōm powažne problymy ze wzglyndu na lične historyčne definicyje. Systymy totalitarne ôkreślajōm čynsto państwo kej "republika", a nawet "republika dymokratyčno", mimo aže wuadza je tam sprawowano bez dyktatora, oligarchja abo mōnopartia. Niykere państwa sōm ôkreślane kej republika bananowa.
+Prōszkōw (pol. "Prószków", downi "Pruszków", miym. "Proskau", śl-miym. "Pruske") – miasto a gmina miejsko-wiejska (uod 2006 roku ôbowiōnzuje podwōjno polsko a miymiecko urzyndowo godka), we ôpolskim wojewōdztwie a we ôpolskim krysie. Ôd 14. stolecia do 1769 Prōszkōw noleżoł do szlacheckij familije Proskowski. Miejske prawa Prōszkōw mioł we latach 1560-1915 i zaś ôd 2004. Ôd 2010 roku ôbowiōnzuje podwōjne polsko-miymiecke mianowaniy.
+Dwupuklato kamela, inakszy baktryjōn (łać.: "Camelus ferus") to je srogi parzistokopytny cyckocz, kery je dziwokim zwiyrzym, co uōn żyje we strzodkowyj Azyji (Mōngolijo a Chiny), atoli tyż jako chowny gadzina ("Camelus bactrianus"). Mo trocha rubszo budowa kej jednopuklato kamela (drōmedar), nale je myńszy atoli barzi kudłaty. Srogszo tajla dwupuklatych kamelōw żyje we niywoli (przez 1,4 milijōna sztuk), nojsrogszo grupa dziwokij gadziny tygo gatōnku pomiyszkuje Pustynia Gobi (ōng. 1000). Dwupuklate kamele sōm zielinożerne a przistosowane do życio na pioskowym terynie. Jejich futro chrōni je ôd zimna po ćmoku a ôd gorkości po jasnoku. We kłymbie majōm uōne do 2 myjtrōw a jejich woga poradzi dolyźć do 725 kg. Poradzōm strzimać bez wody bez pora dńōw, a niyskorzi wyduldać jeji aże 120 litrōw naroz.
+Jordanijo (الأرد "Al-Urdunn", poune miano: Jordańske Krōlestwo Hašymidzke, المملكة الأردنية الهاشمية "Al-Mamlaka al-Urdunnijja al-Haszimijja") – państwo arabske na Bliskim Wschodzie, mōnarchijo kōnstytucyjno. Granica mo s Izraelym, Zachodniym Břegym Jordanu, Syryjōm, Irakym a Arabiōm Saudyjskōm. Mo fest niywielgi dostymp do Mořa Čyrwonygo - yno 27 km. Wiynkšość Jordanije zajmujōm puaskowyže (700 - 1000 m n.p.m.), nojwyžšy ščyt Dżabal Ramm, 1754 m n.p.m. Nojnižšym pōnktym je depresyjo nade břegym Mořa Martwygo (408 m p.p.m.). Yno na pōunocnym zachodzie kraju sōm warunki do bauerstwa, rešta placu zajmujōm pōupustynije Moab a Idumea a pustynijo Harra na wschodzie. Je sam stouy niydobōr wody, krōm ôkolic nade Jordanym a štučniy nawodnionymi rygiōnami kole tyj řyki. Eksploatacyjo fosforytōw, ropy naftowyj a inkšych. Industryjo petrochymično, hutnictwo, wuōkyńničo a spožywčo.
+Jymyn ("Al-Jaman", Republika Jymyńsko, الجمهوريّة اليمنية "Al-Dżumhurijja al-Jamanijja") – państwo we Azyje pouožōne na Pōuwyspie Arabskym nad Mořym Arabskym, Zatokōm Adyńskōm a Mořym Čyrwōnym, pōmiyndzy Uōmanym a Arabiōm Saudyjskōm. Stolica: Sana. Nojwiynkše miasta: Sana, Adyn, Taizz, Al-Hudajda, Al-Mukalla.
+Oakland to je miasto we USA, we stanie Kalifornijo. Je uōne stolicōm hrabstwa Alameda. Ôd pōłnoce mo granica s miastym Berkeley. Je sam jydna ze trzech głōwnych hawynōw zachodniygo wybrzeżo USA. Zołożōne we 1852 roku. Billie Joe Armstrong, wokalista a gitarzista skupiny Green Day, bōł sam rodzōny. Miano miasta ôznoczo "Dymbowo krajina" a skiż tygo na jego fanie pokozano ziylōny dōmb.
+Zupa to je płynne abo pōłpłynne jŏdło majōnce zaôbycz postŏć buliōnu powstŏwajōncego w czasie warzynia roztōmajtych skłŏdnikōw. We tradycyji zupa je porzōnd piyrszym daniym ôbiadu. W czasie warzynia zielynin, ôwocōw, miyns i kostyr uwŏlniŏ sie srogŏ wielość jejich skłŏdnikōw. Bez takigo narychtowaniŏ niykere z nich niy ôstałyby wchłoniynte bez ukłŏd kustowy czowieka i bez to zupy sōm daniym zebranym we zdatne skłŏdniki. Narychtowanie zup zaôbycz wymŏgŏ użyciŏ żaroôbstōnego nŏczyniŏ. Porzōnd je to gŏrnek abo kociełek wrażōny nad ôgniym abo elektrycznym grzejnikym. Niykere zupy niy wymŏgajōm warzyniŏ, bp. hiszpańske "gazpacho". Przidŏwki do zup. We znŏleżności ôd zorty zupy podŏwŏ sie do nij (abo niy) roztōmajte przidŏwki, na przikłŏd: ryż, kasza produkty z mōnki jajca produkty miynsne
+Strokōw (pol. "Góreczno") je dziydzina we Polsce rozlygowano we ôpolskim wojewōdztwie, we prōmnickim krysie we gminie Głogōwek. Miyndzy rokym 1975 a 1998 sztad administracyjniy przinoleżoł do downygo ôpolskigo wojewōdztwa.
+Chamnigaskŏ gŏdka – mōngolskŏ gŏdka s tajli strzodkowych gŏdek użiwanŏ bez Ordosōw. Może być uważōna za dialykt mōngolskej gŏdki.
+Hałcnowsko godka – wymarło godka ze zorty godek germańskich, kerym posōgiwoło sie we Polsce przed 1945 r. na co dziyń ōng. 200 ôsōb miyszkajōncych we Hołcnowie (dziś Bielsko-Bioło). Godka przipōminoła we brzmiyniu inkszo polsko godke - relikt – godka wilamowsko, zawieroła atoli znoczniy wiyncyj słownictwa wspōlnygo ze miymieckōm godkōm. Ô hałcnowskij godce (we polskij a angelskij godce)
+Bressanone, miym. Brixen - gmin we Italiji, we regijōnie Trydynt-Gōrno Adyga, we prowincyji Bolzano. Mo 84,7 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwało sam 21 569 ludzi. Przez 73% ś nich godo we miymieckij godce. Neczajta Bressanone
+Bierawka (pol. "Bierawka, Bierawa", downi tyż "Birowa", miym. "Birawka, Bierau") – rzyka we Gōrnym Ślōnsku, lewy dopływ Ôdry. Je 55,5 km dugo, a mo 394 km² wiyrchu ściykanio. Zdzōdło mo we mieście Ôrzesze, we zidlōngu Bujakōw, płynie bez lasy miyndzy Koźlym, Glywicōma, Rybnikym a Raciborzym. Wpado do Ôdry kole wsi Bierawa.
+Magnitogorsk (rus.: "Магнитогорск") – miasto we Rusyji, we czelabińskim ôbwodzie, na Uralu. Je rozlygowane we tajli we Ojropie a we tajli we Azyji, niydaleko ôde granice ze Kazachstanym. Ôstrzodek industryje.
+Ultasy - Nacyjŏ s tōnguskich ludōw zamiyszkujōnca hlawniy Sachaliński Ôbwōd we Rusyje. Jejich gŏdka to Ultaskŏ gŏdka.
+Vika Jigulina (rodz. kej Victoria Corneva 18 lutygo 1986 we Cahul, wuōnczas SSSR) - rōmōński muzyczny producynt, piosynkarka a DJ mołdawskigo pochodzynio. We 2000 roku przekludziła sie ze Mołdawiji do Timișoary skirz sztudjyrowanio. Niyskorzi sztartła muzyczno kariera, wypromowano ôd radyjōw we Bukareszcie. We 2010 dostoła rōmōńske ôbywatelstwo. Groła ze takimi artystōma jak ATB, Tomcraft, Steve Angello a Sebastian Ingrosso. Nojbarzi znōmo ze szlagra Stereo Love nagronygo wroz ze Edwardym Maya. Profil we catmusic.ro (archiwōm) Ôficjalno neczajta
+Brynno (pol. "Brenna") – dziedzina we Ślōnsku, we ślōnskim województwie, we cieszyńskim krysie, siedziba gminu. Leży we Ślōnskim Beskidzie na wyżce 420 metrōw n.p.m.. Bez wieś płynie rzyka Brynnica. Brynno znōmo je jak ôstrzodek turystyki (cesty lo turystōw) a zimowych szportōw.
+Janosch, po prowdzie Horst Eckert, rodz. 11 marca 1931 we Zobrzu - ślōnski pisorz, kery tworzi we miymieckij godce. Rodzōny we robotniczyj familiji. Jak bōł 13 lot stary, zaczōn robota jako ślōsorz. Niyskorzi we 1945 ôstoł do kupy ze familijōm wysiedlōny do Miymcōw. We Oldenburgu mioł robota we tekstylnyj industryji a bōł szkolorzym we wieczorowyj szuli. We 1946 Weryfikacyjno Kōmisyjo prziznała familiji Eckretōw polske ôbywatelstwo. Prōgowoł swojich siył jako pisorz ôd 1960 roku ("Die Geschichte von Valek dem Pferd"). Sława Janoschowi prziniosła dziepiyro seryjo kśōnżkōw lo bajtli. Piyrszo ś nich, "Oh, wie schön ist Panama" ("Och, jako gryfno je Panama"), bōła wydano we 1976, we tym cyklu ukozało sie przez 120 kśōnżkōw, kere przetumaczōno na przez 30 godkōw. Janosch niy ino je napisoł, nale i zilustrowoł (mo grajfka do grafikōw). Downi, we 1970 roku, wydoł "Cholonek oder Der liebe Gott aus Lehm" - historyjo ô Gōrnym Ślōnsku a losach Ślōnzokōw ôd 30. do 50. lot XX stolecio. We 2004 jeji adaptacyjo na scyna tyjatru zrobiōł Tyjater Korez ze Katowicōw. Mimo, co tworzi we miymieckij godce, Janosch poważo sia za Ślōnzoka, co dycki podkryślo. We wywiadzie lo katowickigo wydanio Gazety Wyborczyj pedzioł: "Czuja sie Ślōnzokym. To je mojo nacyjo, to je mojo religijo". Jeli rozchodzi sie ô religijo, Janosch mo antyklerykalne przekōnania. We sztuce "Zurück nach Uskow" krytykuje rzimskokatolicki Kośćōł a papiyża Jōna Paula II. Terozki pōmiyszkuje na Tynerifie. Hercki ze chaupy przi Piekarskij hulicy we Zobrzu, kaj bōł rodzōny, dobowoł dziyńnikorz Gazety Wyborczyj zarozki po jeji zbulyniu, a terozki jako Hercki Janoscha sōm nadgrodōm ôd tygo cajtōngu lo Ślōnzokōw, kere rozsławiajōm regijōn. "Die Geschichte von Valek dem Pferd", München 1960, Georg-Lentz-Verlag "Der Josa mit der Zauberfidel", München 1960, Georg-Lentz-Verlag "Onkel Poppoff kann auf Bäume fliegen", München 1964, Parabel-Verlag "Das Auto hier heißt Ferdinand", München 1964, Parabel-Verlag, ISBN 3-407-79316-2 "Der Mäuse-Sheriff", Recklinghausen 1969, Georg-Bitter-Verlag "Cholonek oder Der liebe Gott aus Lehm", Recklinghausen 1970, Georg-Bitter-Verlag, ISBN 3-7903-0125-6 "Lari Fari Mogelzahn", Weinheim 1971, Beltz- Verlag, ISBN 3-407-80207-2 "Sacharin im Salat", München 1975, Bertelsmann-Verlag, ISBN 3-570-00047-8 "Traumstunde für Siebenschläfer", Weinheim 1977, Beltz-Verlag, ISBN 3-407-80526-8 "Die Maus hat rote Strümpfe an" , Weinheim 1978, Beltz-Verlag, ISBN 3-407-80538-1 "Oh, wie schön ist Panama", Weinheim 1978, Beltz-Verlag, ISBN 3-407-80533-0 "Sandstrand", Weinheim 1979, Beltz-Verlag, ISBN 3-407-80758-9, Gifkendorf 2001, Merlin Verlag, ISBN 3-87536-218-7 "Komm, wir finden einen Schatz", Weinheim 1979, Beltz-Verlag, ISBN 3-407-80555-1 "Post für den Tiger", Weinheim 1980, Beltz-Verlag, ISBN 3-407-78031-1 "Das Leben der Thiere", Weinheim 1981, Beltz-Verlag, ISBN 3-407-80585-3 "Rasputin der Vaterbär", Weinheim 1983, Beltz-Verlag, ISBN 3-407-80270-6 "Ich mach dich gesund, sagte der Bär", Zürich 1985, Diogenes-Verlag, ISBN 3-407-79335-9 "Das Lumpengesindel", Zürich 1987, Diogenes-Verlag, ISBN 3-257-00689-6 "Die Kunst der bäuerlichen Liebe 1. Teil", Gifkendorf 1990, Merlin Verlag, ISBN 3-926112-26-3 "Du bist ein Indianer, Hannes", Recklinghausen 1990, Bitter Verlag, ISBN 3-7903-0388-7 "Polski Blues" , München 1991, Goldmann Verlag, ISBN 3-442-30417-2 "Zurück nach Uskow" , Gifkendorf 1992, Merlin Verlag, ISBN 3-926112-34-4 "Schäbels Frau" , München 1992, Goldmann Verlag, ISBN 3-442-30442-3 "Mutter sag, wer macht die Kinder?", München 1992, Mosaik-Verlag, ISBN 3-576-10038-5 "Von dem Glück, Hrdlak gekannt zu haben" , München 1994, Goldmann Verlag, ISBN 3-442-30443-1 "Von dem Glück , als Herr Janosch überlebt zu haben", Gifkendorf 1994, Merlin Verlag, ISBN 3-926112-25-5 "Wörterbuch der Lebenskunst", München 1995, Goldmann Verlag, ISBN 3-442-30626-4 "Gastmahl auf Gomera" , München 1997, Goldmann Verlag, ISBN 3-442-30662-0 "Restaurant & Mutterglück oder Das Kind", Gifkendorf 1998, Merlin Verlag, ISBN 3-926112-79-4 "Ich liebe eine Tigerente", München 1999, Mosaik-Verlag, ISBN 3-576-11318-5 "Janoschs großer, kleiner Tigeratlas", München 2002, Bassermann, ISBN 3-8094-1239-2 "Janoschs Tausend-Bilder-Lexikon", München 2002, Bassermann, ISBN 3-8094-1240-6 "Wie der Tiger zählen lernt", München 2002, Bassermann, ISBN 3-8094-1238-4 "Wie der Tiger lesen lernt", München 2002, Bassermann, ISBN 3-8094-1237-6 "Bei Liebeskummer Apfelmus", München 2002, Bassermann, ISBN 3-8094-1371-2 "Morgen kommt der Weihnachtsbär", München 2002, Bassermann, ISBN 3-8094-1369-0 "Wenn Schnuddel in die Schule geht und andere Geschichten", München 2006, cbi, ISBN 3-570-21622-5 "Gibt es hitzefrei in Afrika? So leben die Kinder dieser Welt", München 08/2006, Heyne Verlag, ISBN 3-453-12089-2
+Meudon - gmin we Francyji, we regijōnie Île-de-France, we departamyńcie Hauts-de-Seine. Mo 9,9 km² wiyrchu a podug danych ze 2013 roku pōmiyszkiwało sam 45 043 ludzi. Celle, Miymcy Woluwe-Saint-Lambert, Belgijo Ciechanōw, Polsko Rushmoor, Wielgo Brytanijo Mazkeret Batia, Izrael Brezno, Słowacyjo Farnborough, Yngland Neczajta Meudon
+Nauru (nauruańsko: Naoero) – państwo we Ôceaniji, na Pokojnym Ôceanie, na wyspie ô jednakim mianie. Je rozlygowane 41 kilomyjtrōw na połednie ôd rōwnika. Ôd 1888 do 1914 bōła to miymiecko kolōnijo, niyskorzi zajynte ôd Australije. Po I wojnie światowyj mandatowe terytoryjōm Ligi Norodōw. We czas II wojny światowyj ôkupowane ôd Japōnije, niyskorzi powiernicze terytoryjōm ÔNZ. Ôd 1968 niypodległe. Downi bōły sam najsrogsze złoża fosforytōw.
+Bryson Lashun Potts (rodz. 1 listopada 2002 w Memphis) znōmy pod pseudōnimym NLE Choppa - amerykōński raper i autōr tekstōw. Zasłynōł singlym "Shotta Flow" kery ukŏzoł sie w styczniu 2019 roku. Utwōr zajōn 36 plac we rankingu Bilboard Hot 100. Niyskorzij NLE Choppa wydoł remix śpiywki z artystōm ô pseudōnimie Blueface. Wydoł tyż take śpiywki jak "Camelot", "Bojōw Em Down" z raperym Roddy Ricch abo "Ruff Rydas". "Top Shotta" (2020)
+Andora (kat. "Andorra la Vella", szp. "Andorra la Vieja", fr. "Andorre-la-Vieille")– stolica a nojsrogsze miasto Andory.
+Kamil Jacek Glik (nar. 3 lutego 1988 w Jastrzymbiu) to je ślōnski fuzbalŏk, kery wystympuje na pozycyji strzodkowego ôbrōńcy we italskim klubie Benevento Calcio a we reprezyntacyji Polski. Uczestnik majsterstw Ojropy 2016 i 2020, jak tyż Majsterstw Świata 2018.
+Tenhou (jap. 天鳳) – darmowŏ japōńskŏ szpil kōmputyrŏwy na reglach japōńskigo mahjonga, wyprodukowanŏ bez firmã C-EGG w 2006 roku na systymã Windows. Szpil je ino we japōńskiyj gŏdce. Gra fōnguje na Adobe Flash ôd firmy Adobe. Sōm dwa systymy rankingu, do normalnygo szpila a rankingowygo. Używacz może utworzyć swōj prywatny syrwer abo używać publicznygŏ. Szpil dostympny dlŏ 3 abo 4 szpilerōw. Zorty szpilã. Szpile tenhou dziylōm siy na: szpil punktowany, rankingowy a kamratowy, we kŏżdym możnŏ ôbrać eli siy szpilã na ino na wschōdniy wiatyr eli na wschōdniy a połedniyowy. Inksze tajle to szpil na 4 s abo bes aka-dor na gipke abo normalny czŏs, a na 3 szpilerōw na gipki abo normalny czŏs. Japōński mahjong Yaku we japōńskiym mahjongu Prawidła pōnktŏwaniyŏ we japōńskim mahjongu
+San Fabián de Alico - miejscowość we Czile, we regijōnie Biobío, we prowincyji Ñuble, we gminie San Fabián. Mo 1,25 km² wiyrchu a podug danych ze 2002 roku pōmiyszkiwało sam 1452 ludzi.
+Rembrandt Harmenszoon van Rijn (rodz. 15 lipca 1606 we Lejdzie, um. 4 października 1669) – niderlandzki artysta. Je uōn podle wielu powożany za jednygo ze nojwiynkszych malerōw niderlandzkich Złotygo Stolecio - absznitu, we kerym kultura, nauka a gospodarka Niiderlandōw ôsiungnōła nojwiynkszo wartość; a tyż za jednygo ze nojsrogszych malerōw ojropejskich. Realistyczniy przedstowioł natura, a degradowoł czowieka bez pokazywaniy jigo gorszych zajt. Stoł sie znōmy po namalowaniu ôbrozu "Lekcyjo anatōmije dochtora Tulpa" (1632 we Hadze) a tyż kej utalyntowany portrecista. Mianowany bōł "malerym duszy" - na ôpy kej Rubens, "maler cioła". Pozostoło po niym uōn. 700 ôbrozōw ôlejnych, 300 grafik a ōng. 1000-2000 rysunkōw.
+Ōzbekistōn (ōzb. "O‘zbekiston", Republika Ōzbekistanu – "O‘zbekiston Respublikasi") – państwo pałożōne we Strzodkowyj Azyji, czlōnek Spōlnoty Niypodległych Państw. Ležy miyndzy dwiyma wielgimi rzykōma – Amu-dariōm a Syr-dariōm. Dōminuje rōwninny landszaft. Wele 20% placu zajmujōm gōry a przedgōrza. Na schodzie i pōłnocnym schodzie kraju leżōm gōry Tiyn-Szan i Auaj, co śōngajōm 4634 m n.p.m. Miyndzy nimi leży urodzajno, nawodniano Kotlina Fergańsko, keryj tajla noležy do Ōzbekistanu. Strzodkowo tajla kraju zajmuje Niizina Turańsko ze srogōm pustyńōm Kyzuł-kōm, na keryj ôsadniczymi terynami sōm mało liczne ôazy a doliny rzykōw: Sur-darie, Zarafszanu, Kaszka-darie a Amu-darie. Zachodni skraj zajmuje rōwny pustynny plaskatowyż Ôstiurt. Do Ōzbekistanu noleży połedniowo tajla downego Aralskigo jeziora.
+Krzysztof Respondek (rodz. 17 lipca 1969 r. we Tarnowskich Gōrach) – polski a ślōnski szauszpiler a śpiywok. Ôd 1999 r. ôkozuje sie we kabarecie Rak, a ôd 2007 we seryjalu "Barwy szczęścia" ("Farby szczyńścio"). 1993: "Magneto" jako Mody Magneto 1997: "Sława i chwała" jako Wiewiórski, syn lokaja Stanisława 1999-2007: "Święta wojna" jako Ewald 2005: "Barbórka" jako Krystian 2006: "Kryminalni" jako podkomisorz Łukasz Strzelecki 2007: "Odwróceni" jako Marian Huba, komisorz ze CBŚ 2007-2009: "Barwy szczęścia" jako Michał Jeleń 2008: "I kto tu rządzi?" jako Krystian, 2008: "Agentki" jako Klemens Grójecki 2009: "Na dobre i na złe" jako Sławek, fater Werōniki, 1993: "Duże z pianką" jako Pan 3 (reż. Józef Skwark) 1993: "Ślady" Świadek (reż. J. Szajna) 1993: "Księżniczka Turandot" jako Tartaglia (reż. Dariusz Miłkowski) 1993: "Skrzypek na dachu" jako Żebrok Naum (reż. Marcel Kochańczyk) 1994: "Ania z Zielonego Wzgórza" jako Gilbert Blythe (reż. Maciej Korwin) 1994: "Evita" jako Che Guevara (reż. M. Kochańczyk) 1996: "Ocean niespokojny" jako Federico (reż. D. Miłkowski) 1996: "Gershwin" (reż. Zofia Rudnicka) 1997: "Pomsta" jako Wacław (reż. Henryk Konwiński) 1997: "Fame" jako Joe (reż. W. Kępczyński) 1999: "Na szkle malowane" jako Janosik (reż. J. Skwark) Krzysztof Respondek we bazie Filmweb Krzysztof Respondek we bazie imdb Krzysztof Respondek we bazie Film Polski Krzysztof Respondek we bazie e-teatr.pl
+Evanescence to je amerikańsko muzyczno skupina, kero gro muzyka ze zorty alternatywny rok (podug niykerych zdrzōdeł alternatywny metal). Zołożōno we 1995 roku ôd Amy Lee a Bena Moodygo. Amy Lee – śpiyw, fortepiōn (1995 - 2007) Terry Balsamo – gitara (2003 - 2007) Tim McCord – basowo gitara (2006 - 2007) Ben Moody – gitara (1995 – październik 2003) Will Boyd – basowo gitara (styczyń 2003 – lipiec 2006) David Hodges – keyboard, chōrki (1999-2002) John LeCompt – gitara (2002 – 4 moja 2007) Rocky Gray - szlagcojg (2002 - 2007) Will Hunt – szlagcojg (17 moja – 9 września 2007) Troy McLawhorn – gitara elektryczno (17 moja – 9 września 2007) Neczajta Evanescence
+Chandrayaan-1 (sanskryt चंद्रयान-1, doslow. "mieśōnczkowy stotek-1") to je piyrszo indyjsko sōnda kosmiczno a sztuczny satelita Mieśōnczka. Skłodo sie uōna s ôrbitera a niywielgigo lōndownika, kery střaśne sie s miyśōnczkowym zolym. Cołkowity koszt misyje je szacowany na 80 - 100 mln. USD. Sōnda ôstoła wystrzylōna s kosmodrōma Sriharikota 22 października 2008. Neczajta misyje
+right]</math> | srogosc = | srogoscozn = | SI-jedn = | CGS-jedn = | imp-jedn = | nazwisko = | etymologijŏ = | jednpodstawowŏ = Niutōnōmeter, N·m – jednostka mōmyntu siyły we układzie SI. Miano "niutōnōmeter" to miano uproszczōne i zwykowe. W mechanice nŏleżne miano jednostki to "niutōn razy meter". formula_1
+Media Control Charts – ôficyjalno lista szlagerōw ôbowiōnzujōnco na tereniy Miymiec. Lista piyrszy roz ôstoła ôpublikowano bez magazin "Der Automatenmarkt" we 1953. Terozki (2009) zestawienia sōm publikowane bez firma Media Control GfK International. Lista je tyż emitowano za pośrednictwem telewizyji i interneca (lb. stacyjo VIVA założono we 1993 a witryny internecowe MusicLoad i MIX 1, publikujōnce wyniki cotydniowo ze strzodkōw Media Control GfK International). 100 nojlepszich singli 100 nojlepszich albōmōw 50 nojlepszich albōmōw dance 20 nojlepszich albōmōw poważnyj muzyki 30 nojlepszich albōmōw jazzowych Nojlepsze Kompilacyje 20 nojlepszich wydań DVD Musik-Charts – Media Control Media Control GfK International
+The Walt Disney Company, abo poprostu Disney – amerikańsko miyndzynŏrodowŏ korporacyjo postrzodkōw masowego przekazu a szpasu. Je to nojsrogszy na świecie konglomerat podug przichodōw, przi wyprzedzaniu NBCUniversal a WarnerMedia, kere sōm włŏsnościōm takich telekomunikacyjnych gigantōw jak, ôdpednio, Comcast a AT&T. Korporacyjŏ ôstała założōnŏ 16 października 1923 roku przez Walta a Roya O. Disneya za "Disney Brothers Cartoon Studio", fungowała tyż pod mianami "The Walt Disney Studio" a "Walt Disney Productions" przed ôficjalnõ pōmianōm miana na "The Walt Disney Company" we 1986 roku.
+Elbląg (miym. "Elbing", prus. "Elbings") - miasto na prowach krysu we Polsce, we warmińsko-mazurskim wojewōdztwie, siedziba elblōnskigo krysu a wiejskigo gminu Elbląg. Ôstrzodek industryji. Nojniżyj rozlygowane miasto we Polsce, we tajli niżyj kej poźōm morza.
+Erytropoetyna (skrōt: EPO) – hormōn wytworzany bez lyńdźwiny kej ôdpowiedź na niydotlyniyniy ôrganizmu. Mo dodatni ajnflus na erytropoeza we szpiku kostnym.
+Pitagoras (gr. Πυθαγόρας, Pythagoras, (rodz. ōng. 582 na Samos, um. ōng. 493 p.n.e. we Metaponcie (pouedniowo Italijo)) to bōu grecki matymatyk, filozof a mistyk, nojbaři znajōmy s twyjrdzynio Pitagorasa. We 529 p.n.e. zouožōu uōn we Crotone šula pitagoryjčykōw, kero kole zajmowanio sie matymatykōm a filozofijōm bōua tyž ôrganizacyjōm religijnōm a mistyčnōm. We 509 p.n.e. we Metaponcie zouožōu grupa ô programie zbližōnym do sekt ôrfickich. Guosiu uōn, co podstawōm wšelkigo bytu sōm ličby.
+Niikobary to je archipelag na Indyjskim Ôceanie, tajla terytoryjōm zwiōnzkowygo Andamany a Niikobary. Leży 1300 km na połedniowy wschōd ôde subkōntynyntu indyjskigo ôde kerygo ôddzielo go Byngalsko Zatoka. Skłodo sie ze 22 wyspōw roztōmajtyj wielgości, s kerych nojwiynkszo je mianowano Niikobar Wielgi. Niikobary zajmōjōm do kupy 1841 km² placu a podug danych s 2001 pomiyszkuje sam 42026 ludzi, s kerych ōng. 65% to autochtōny.
+Kabardskŏ gŏdka – abchazŏ-adygejskŏ gŏdka s tajli Czerkeskich gŏdek użiwanŏ bez kole 491 800 Adygejōw. Ôficyjnŏ gŏdka Kabardinŏ-Bałkaryje a Karaczaj-Czerkezyje.
+Gŏdka Urdu - sztandardowy zapis Hindustańskej gŏdki. Urdu je historyczniy powiōnzanŏ ze muzłumanami regiōnu Hindustan.
+Lynijo sztrasbanowo nr 3 – lynijo sztrasbanowo we Szczecinie uōnczōnco dzielnice Niymierzin bez Niybuszewo, Śrōdmieście do Pōmorzan. Ôbecniy je to nojdużej kursujōnco na niymal niyzmiyńōnyj sztrece lynijo sztrasbanowo we Szczecinie.
+Mokšańsko godka (mokš. "мокшень кяль", "mokshanj kälj") – ōgrofińsko godka s grupy godek woužańskych užywany ôd jydnyj s dwōch grup etničnych skuodajōncych sie na norōd mordwiński - Mokšanōw. Užywany je na wschodnim kraju ojropejskij tajli Rusyje, ščygōlniy we zachodnich rygiōnach Mordowije, kaj je uřyndowōm godkōm a we ôbwodzie pynzyńskym, a tyž Tatarstanie, Baškiryji, a ôbwodach: ôrynburskym, riazańskym, samarskym, saratowskym a tambowskym. Mokšanie žyjōm tyž we niywielgich grupach na dalekym wschodzie Rusyje, a poza granicōma tygo kraju – we USA. Godka mokšańsko je užywano ôd ōng. 400 tys. ludzi, eli ōng. 40% Mordwinōw posōgujōncych sie ôjčystōm godkōm. Dykcjōnoř mokšański online
+Kiliskŏ gŏdka – ałtajskŏ gŏdka s familije Tōnguskich gŏdek. Nazōd bŏłŏ uznawōna za dialykt Nanajskej gŏdki
+Połedniowŏ Afryka to je regiōn Afryki, co ôbyjmuje połedniowõ tajlã kōntynyntu. Zaôbycz do krŏjōw Połedniowyj Afryki zaliczane sōm: Angola Botswana Eswatini Kōmory Lesotho Madagaskar Majotta Malawi Mauritius Mozambik Namibijŏ Republika Połedniowyj Afryki Reunion Seszele Wyspy Rozproszōne Zambijŏ Zimbabwe
+Mynga - we matymatyce podstawowe pojyńcie tyjoryji myngōw, idealizacyjo intuicyjnie rozumianyj kupy ôddziylnych ôbiektōw (elemyntōw, komponyntōw). Przi ôpisie myngi zauobycz idzie ô to, kere ôbiekty do nij przinoleżōm. Kożdy ôbiekt może abo noleżeć do danyj myngi, abo niy (niy je mogebne coby należoł do danyj myngi ntp. pora razōw). Je ino jedno mynga, do keryj niy noleżi żodyn ôbiekt, mianowano jest "pustōm myngōm".
+Estremadursko godka (est. "estremeñu", "luenga estremeña") to godka s grupy godek rōmańskich, we kerej sie godo we pōunocno-wschodnij tajli prowincyje Estremadura a pouedniu prowincyje Salamanca, niy byndōnca uznowono kej ôficjalno tam, kaj sie we nij godo, nale klasyfikowōno kej ôdrymbno godka bez ôrganizacyje miyndzynarodowe. Ličba užytkownikōw wynosi ōngyfer 200 000. Roz na kedy je tyž mianowano "castú".
+Ślōnsk Česki, downij tyż Morawski Ślōnsk, do 1918 Austrijacki Ślōnsk, miyndzy 1918 a 1945 tyż Sudecki Ślōnsk – je to geszichtowo krajina położōna na wschodzie Czeskij Republiki ô wiyrchu 4 452 km2 zamiyszkana bez ōngyfer 1 miljōn ludzi. Historyczno stolica to Ôpawa. Krōm teroźnygo ôbwodu Jeseník (kery je tajlōm Olmickigo Kreju), terytoriōm noleży do Ślōnskomorawskigo Kreju. Na połedniu Czeski Ślōnsk sōmsiaduje ze Morawijōm; na połedniowym wschodzie ze Słowacyjōm; na wschodzie, pōłnocy a połedniowym zachodzie ze polskōm tajlōm Ślōnska (gynau s wojewōdztwōma dolnoślōnskim, ślōnskim a ôpolskim).
+Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Mikołaja Kopernika we Katowicach – zespōł szul, do kerygo noleży Gimnazyjōm nr 24 s francuskōm godkōm nauczanio we Katowicach a I Liceōm Ôgōlnokształcōnce we Katowicach. We gimnazyjōm sōm ino klasy dwugodkowe, a we liceōm zauobycz sōm sztyry klasy, dwie dwugodkowe, jedna matymatyczno-przirodniczo, a jedna dziynnikarsko. Szula ta mioła swōj anfang we 1922, atoli lo budynku we kerym szula je terozki, kery znojduje sie na hulicy Sienkewicza 74 szula przekludziła sie we 1966 roku. Dwugodkowość. Szule te znōme sōm głōwnie ze dwugodkowości polsko-francuskij. Coby dostoć sie do gimnazyjōm trza zdać test godkowych predyspozycyji. We kożdyj klasie gimnazyjum a liceum je sześć lekcyj godki franuskij. We gimnazyjōm szkolorze uczōm sie godki francuskij kej ôbcyj godki, nale ôd drugij klasy gimnazyjum dwugodkowe sōm lekcyje matymatyki, a ôd trzecij dwugodkowe sōm tyż lekcyje geografiji a gyszichty. Uod piyrszyj klasy liceōm szkolorze uczōm sie godki francuskij kej ôjczystyj, ôroz wkludzo sie tyż biologijo nauczono dwugodkowo. We liceōm szkolorze mogōm se wybrać dowolne rozszerzynia. Nosōmkōniec liceōm szkolorze zdajōm matura we polskij a tyż we francuskij godce. Klasa matymatyczno-przirodnicza. We klasie tyj je mogebne wybrać matymatyka, fizyka, chymijo, abo biologijo, fizyka, chymijo kej rozszerzynia. Ze anfanga we 1924 ta szula mioła miano Miejskie Gimnazjum Matematyczno-Przyrodnicze, nale we 1948 strociła swōj matymatyczno-przirodniczy charakter aże do 1993 kedy ôstoło nazod ôdemkniynto matymatyczno-przirodnicza klasa. Szkolorze matymatyczno-przirodniczych klas mogōm brać udzioł we roztōmajtych wydarzyniach a projektach takich jak:  internacjonalny projekt Xperimania, sużōncy popularyzacyji petrochymiji postrzōd modych unijny projekt "Partnerzy w nauce", kery rychtowany je cuzamen s Ślōnskim Uniwersytetym, a ma za cweka zaciekawić szkolorzy ścisłymi naukōma konkurs Masterteam, kery uczy nauki ścisłe cuzamen s godkōm angelskōm szkolorze tyj szuli rychtujōm, tyż we kożdy rok "Dni nauki" cuzamen s Ślōnskim Uniwersytetym podczas tmi. Świynta Pi Klasa dziynnikarsko. We Liceōm szkolorze mogōm tyż wybrać dziynnikarska klasa. Szkolorze tyj klasy we kożdy rok rychtujōm Tydziyń Kultury Ślōnska, na kerym sōm roztōmajte wydarzynia zwiōnzōne ze Ślōnskem a uōnygo gyszichtōm, kulturōm atp.. Zajimawostki. ZSO im. Kopernika co roku rychtuje charytatywny kōncert na kerym sōm zamlowōne dudki co roku s inkszym cwekem, lo bajszpila na Hospicjum Cordis we Myslowicach abo na 11 rokōw starygo synka ze wadōm sierca. Lo szkolorzōw liceōm je mogebne broć udzioł we unijnym projekcie Comenius we kerym mogōm sie zapoznać ze recyklingem, ôdnowiolnymi energijōma a tyż ze sprowiedliwym handlym. We rokach 1925 do 1939 a tyż ôd 1 marca 1946 do 31 wrzyśnia 1946 dyrektorem tyj szuli (wuōnczas Miejske Gimnazyjōm Matymatyczno-Przirodnicze) bōł Feliks Steuer, szypfer ôficjalnygo na tyj Wikipedyji szrajbōnku. Dziyńki tyj szuli mianym Marii Goeppert-Mayer mianowana ôstoła hulica we Katowicach. Jerzy Gorzelik Krystyna Bochenek Marek Wójcik Dariusz Basiński Józef Skrzek Jacek Kalabiński Sławomir Idziak Julian Gembalski Wojciech Zabłocki Michał Smolorz Ewa Nelip Ôficjalno neczajta ZSO nr 1 we Katowicach
+Madonna Louise Veronica Ciccone Ritchie (rodz. 16 siyrpnia 1958 we Bay City, Michigan) – amerikańsko piosynkorka popowo. "Madonna" (1983) "Like a Virgin" (1984) "True Blue" (1986) "Like a Prayer" (1989) "Erotica" (1992) "Bedtime Stories" (1994) "Ray of Light" (1998) "Music" (2000) "American Life" (2003) "Confessions on a Dance Floor" (2005) "Hard Candy" (2008) "MDNA" (2012) "Rebel Heart" (2015) "Madame X" (2019) 1985 Madonna Live: The Virgin Tour 1987 Whos That Girl: Live in Japan 1988 Ciao Italia: Live from Italy 1990 Blond Ambition: Japan Tour 90 1990 Blond Ambition World Tour Live 1994 The Girlie Show: Live Down Under 2001 Drowned World Tour 2001 2007 The Confessions Tour 2010 Sticky & Sweet Tour 2013 MDNA World Tour
+Kōnsola szpilōw wideo – kōmputer ô wyspecjalizowanej architekturze przeznaczōny zaôbycz do sztartowaniŏ szpilōw. Ôpis. W ôpaczności do ôsobistych kōmputrōw kōnsole majōm ôgraniczōny interfejs używŏcza a dostymp do administracyjnych ustawiyń. Zaôbycz niy je tyż możliwe umodernianie podzespołōw. W niykerych kōnsolach możliwe je zainstalowanie w połni funkcjonalnego ôperacyjnego systymu. Kōmputer porzōnd je wrażōny w niysrogim budōnku wyposażōnyj w zdatne złōncza (dlŏ gamepadōw, telewizōra, zasiylaniŏ a inkszych). Dlŏ kōnsolōw dostympne sōm roztōmajte masziny do sterowaniŏ szpilym, na przikłŏd: gamepad (bazowe maszina do sterowaniŏ postaciōm we szpilu) arcade stick (zaôbycz do bijatyk, przewijanych strzylanin jak tyż szpilōw na autōmatach) gitara abo inksze insztrumynta (do szpilōw muzycznych z seryje "Guitar Hero", "Rock Band" itp.) świytlna pistōula (do szpilōw FPS, w kerych niy keruje sie chōdzkōm bohatyra) lynkera i depty (do wyścigowych szpilōw) mata (do tanecznych szpilōw) kerujōnce pokryntło – używane we klasycznych szpilach zorty "Pong" mikrofōn ("SingStar", "Rock Band", "Guitar Hero") Wii Remote, PlayStation Move, Kinect, EyeToy – kōntrolery ruchu
+Janina Dziarnowska (rodz. 1903, um. 1992) – polsko pisorka, reportażystka, publicystka, znowczyni literatury radzieckij. Autorka rōmanōw: "Miasto nowych ludzi" (1953), "Powieść o Annie" (1951), "Gdy inni dziećmi są" (1960), "Słowo o Brunonie Jasieńskim" (1978).
+Port Jefferson - wieś we USA, we sztacie Nowy Jork, we hrabstwie Sufffolk. Je rozlygowano na pōłnocnym brzygu Long Island. Mo 7,9 km² wiyrchu a podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwoło sam 7750 ludzi.
+Akcyza abo akcyzowo dowka je dowka pobiyrano ôd towarōw, kerych spożycie je powożane za szkodliwe abo kerych zasoby sōm ôgraniczōne. Jeji podstawowym cwekym je ôgraniczyniy kōnsōmpcyje tych towarōw, nale je to tyż istotne zdrzōdło dochodu lo budżetu państwa. Akcyza je pobiyrano m. in. ôd cygaretōw, alkoholu, sztrōmu, benziny a inkszych paliwōw.
+Ivanka pri Dunaji (madź. "Pozsonyivánka", miym. "Iwanka an der Donau") - wieś a gmin (obec) na Słowacyji, we bratysławskim kreju, we krysie Senec. Mo 14,26 km² wiyrchu a podug danych ze 2017 roku pōmiyszkiwało sam 6706 ludzi. Neczajta gminu Ivanka pri Dunaji
+Primrose Sands to je małe miasto we Tasmaniji (Australijo) nad rzykōm Carlton, 28 km na wschōd ôd Hobart. Podug Wszechuobecnygo Wykozu ze 2006, miyszko sam 894 ludzi. Primrose Sands na karcie Widok ôd morzo
+Armynijŏ (ôrm. "Հայաստան – Hajastạn") Republika Armynije ("Հայաստանի Հանրապետություն – Hajastani Hanrapetutjun") – państwo na pograniczu Ojropy i Azyje, na Połedniowym Kaukazie. Stolicōm Armynije je Erywań. Etymologijŏ miana. Miano Armynije używanŏ we hned wszyjskich gŏdkach je ôd perskigo miana "Armanestân" a "Arman" znŏdniyntych we staroperskich inskrypcyjach. Miano te je ôd miana jednyj z graniczōncych z Persyjōm prowincyje państwa Urartu, leżōncyj na terynie historycznych armyńskich ziym, kerŏ ôstała tak nazwanŏ bez fakt, iże srogŏ tajla jeji populacyje we owym czasie (kol. chyty I tys. p.n.e.) stanowiyli Aramejczycy. Zgodliwie ze strzedniowiecznõ ojropejskõ etymologijōm słowo "Armen" może ôdnosić sie do antycznyj pōłlegyndarnyj postaci Arama, widzianego ze swojich ôpowŏżnych czynōw. Irańczycy używajōm miana „Armeni”. Geografijŏ. Armynijŏ zajmuje pōłnocno-weschodniõ tajlã Armyńskij Chyży. Kole 90% krŏju leży na wysokości bez 1000 m n.p.m., nojsrogszym zniesiyniym je przedŏwniōny wulkōn Aragac (4090 m n.p.m.). Je to teryn sejsmicznie aktywny, ôstatnie herske szoki miały plac we 1988 i 1993 roku. We tektōnicznym przikopie na wysokości 1900 m n.p.m. je nojsrogsze na Kaukazie jezioro Sewan (wiyrchnia 1240 km sztyryrogatych, a zgłōmb do 83 m). We połedniowo-zachodnij czynści krŏju rozciōngŏ sie strzodgōrskŏ kotlina Araracka, ôsiōngajōncŏ wysokość 850–1000 m n.p.m. Nojdugszŏ rzyka Armynije Araks we swojim postrzodkowym pływem wyznaczŏ granicã z Turcyjōm i Iranym. Krŏj bez dostympu do morza. Armynijŏ graniczy z dalij pokŏzanymi państwami: na połedniu: Iran (44 km) na weschodzie: Azerbejdżōn (996 km) na pōłnocach: Gruzyjŏ (219 km) na zŏchodzie: Turcyjŏ (311 km) Klimat. Na rōwniach i przedbergach Armynije panuje podzwrotnikowy suchy klimat ô znakach kōntynyntalnych, z krōtkimi, mroźnymi zimami i gorkimi latami. Strzedniŏ tymperatura stycznia wynosi –3 °C, a lipnia ôd 24 °C do 26 °C. Rocznŏ suma ôpadōw chwiyrŏ sie ôd 200 do 500 mm. Na wyżyj położōnych przestrzyństwach panuje klimat umiarkowany, a na wysokości bez 2000 m n.p.m. – ôziōmbniynty gōrski. Strzedniŏ rocznŏ suma ôpadōw przekrŏczŏ sam 800 mm. Historyjŏ. We 301 (na 12 lŏt przed tym kej Konstantyn I Wielgi sniōs prześladowaniŏ krześcijanōw we Rzimie) Armynijŏ jako piyrsze państwo na świecie uzdała krześcijōństwo za państwowõ religijõ. We 405 stworzōny ôstoł armyński alfabet, co prziczyniyło sie do bujnego rozrostu kultury. We 428 zachodniŏ tajla Armynije znŏdła sie pod panowaniym Bizancjum, a weschodniŏ Persyje. Perske prześladowaniŏ dokludziyły do abszusu we 451 powstōnia we ôbrōnie zawiyrzyniŏ, kere choć zakōńczyło sie klynskōm, stłumione bez Persōw, zmusiyło jejich do nadaniŏ Armynije szyrokij autōnōmije. Skirz wojaczki armyńscy hierarchowie niy mogli uczestniczyć we 451 we Chalcedońskim Soborze, zwołanym by zajmnōńć sie herezyjōm mōnofizytyzmu. We skutek przekłamań i rozdziałōw gŏdkowych a tyż politycznych machinacyji Bizancjum Ôrmiany ôdciepli we 554 na synodzie we Dywin uzdaniŏ soboru, tym samym ôdeszli ôd Wszeôbecnego Kościoła. We VII stoleciu Armynijŏ ôstała podbita bez Araberōw aże do 884. We 1054 Armynijŏ ôstała podbita bez Turkōw. Na wybrzyżach morza Egejskigo powstoło ôwdy we 1080 stworzōne bez wychodźcōw krōlestwo Cylicyje, kere ôdegrało wŏżnõ rolã we Krziżowych wandrach zatym upadło we 1375. Aże do XIX stoleciŏ praktycznie cołkŏ Armynijŏ znŏdła sie pod panowaniym muzułmanōw, jednak Ôrmiany wydolyli zachować swojã religijnõ i nŏrodnõ tożsamość, za to armyńscy wychodźcy wnieśli prawy ajnzac do kultury ojropejskij. We 1813 i 1828 Ottomańske Impyrium i Persyja ôstały wyparte z ziym weschodnij Armynije bez Ruske Impyrium, co znacznie poprawiyło sytuacyjõ Ôrmian. Na zaczōntku XX stoleciŏ, Turcyjŏ przekludziyła na ziymiach zachodnij Armynije ludobōjstwo znane dzisioj pod mianym Rzeź Ôrmian. Po paździyrnikowej rewolucyji we Rusyji na Armynijõ z zŏchodu i weschodu napadli Turcy a po jejich przegranyj we I światowyj wojaczce, bolszewicy wcielili Armynijõ do SSSR, za to armyńskŏ elita padła ôfiarōm stalinowskich czystek. Po II wojaczce światowyj prziszoł wzrōst ekōnōmiczny. We lipniu 1990 Armynijŏ ôgłosiyła swoje samostanowiyniy, potwierdzōne potym we absztimōngu 21 września 1991. Hned potym zmuszōnŏ była stoczyć wojaczkã z Azerbejdżanym we ôbrōnie Armyńskij ludności Gōrskigo Karabachu, zakōńczōnõ użytecznym dlŏ nij zawieszyniym ôgnia we 1994, choć sytuacyjŏ prawnŏ regiōnu dalij ôstŏwŏ niyuregulowana. Polityka. Ôbowiōnzujōncŏ kōnstytucyjŏ ôstała przijyntŏ we ôgōlnokrajowym absztimōngu 5 lipnia 1995. Jeji nowelizacyjŏ ôstała zatwierdzōnŏ we inkszym absztimōngu, przekludzōnym 6 grudnia 2015. Poprŏwki tykały m.in. pōmiany trybu ôbioru prezydynta i dugości jego kadyncyje, kōmpetyncyje regyrōnku i kōmpozycyje Nŏrodnyj Grōmady. Gowōm państwa je prezydynt, ôbiyrany bez parlamynt na 7-latowõ kadyncyjõ, bez możebności reelekcyje. Władza ôrdōnkodŏwczŏ przinŏleży do jednoizbowej Nŏrodnyj Grōmady ô 5-latowyj kadyncyje - 105 deputowanych je ôbiyranych we wszeôbecnych ôbiorach. Władzã wykōnawczõ sprawuje regyrōnek na czole z prymierym, powołowanym bez prezydynta. Przed nowelizacyjōm, prezydynt bōł ôbiyrany we wszeôbecnych ôbiorach na 5-latowõ kadyncyjõ z możebnościōm jednyj reelekcyje. Nŏrodnŏ Grōmada rachowała 131 deputowanych, ôbiyranych na ôkres 4 lŏt. Piyrsze parlamyntarne ôbiory przekludzōne podle nowych receptōw, ôdbyły sie 2 kwietnia 2017 i zakōńczyły zwyciynstwym reskyrujōncyj Republikańskij Partyje Armynije, kerŏ dostała 49,17% głosōw. Administracyjny tajlōng. Krŏj potajlowany je na 10 prowincyje: Aragacotn Ararat Armawir Gegharkunik Kotajk Lorri Szirak Sjunik Tawusz Wajoc Dzor Erywań (stolica)
+Niebylec – wieś we Polsce, we podkarpackim wojewōdztwie, we strziżowskim krysie, siedziba gminu Niebylec. Je rozlygowany wele krajowyj cesty nr 9 ze Rzeszowa do Piastowygo Miejsca. Ôd XV stolecio do 1919 roku Niybelec mioł miejske prowa. We 1918 bōły sam rabōnki żydowskich sklepōw.
+Ôgyń to je suma (uchwytnych zmysłowo) zjawisk tŏwarziszōncych fizykochymicznymu procesowi spŏlaniŏ, a przede wszyjskim: ymisyjŏ prōmiyniowaniŏ widzialnego – światło ymisyjŏ prōmiyniowaniŏ elektrōmagnetycznego leda jakij frekwyncyje – ciepło ymisyjŏ akustycznŏ – klangi Ôgyń to niy plazma, mŏ za niskõ tymperaturã, by niōm być (niyznŏleżnie ôd spŏlanyj materyje). Choć z fizyczno-chymicznego pōnktu widzyniŏ niy stanowi litego zjawiska, ale koincydyncyjõ roztōmajtych zjawisk, w kulturze utrwaliło sie ôdbiyranie ôgnia za pojedynczy, spōjny byt. W kulturze, literaturze, a tyż we tradycyjnyj filozofiji i religiji je nazywany żywiołym, jednym z sztyrech, kole wody, luftu i ziymie, elymyntōw skłŏdowych świata. Mŏ rozlygłe znaczynie kulturowe i cywilizacyjne.
+Czechy to je zachodniosłowiańskŏ nacyjŏ pōmiyszkujōncŏ z wiynksza we Czeskij Republice, a posuguje sie czeskõ gŏdkōm. Przinŏleżność do czeskij nacyji deklaruje kol. 12 mln ôsōb. 34,5% Czechōw stanowiōm ateisty i agnostyki, a 10,3% katoliki, niyzdeklarowani 44,7%.
+Nowo Kaledōnijo (fr. "Nouvelle-Calédonie") - francuske zamorske terytoryjōm ze sztatusym spōlnoty "sui generis", rozlygowane na Pokojnym Ôceanie, we Ôceaniji, we Melanezyji. Skłodo sie ze głōwnyj wyspy Nowo Kaledōnijo a miyńszych (m. in. Wyspy Lojalności, Île des Pins, Wyspy Chesterfield). Do 2018 rok mo sam być absztimōng ô sztatus terytoryjōm - niypodległość (keryj by chcieli Kanaki, rdzynno ludność) abo dalij podległość Francyji. Lo Ojropejczykōw ôddekńōno we 1774 ôd Jamesa Cooka. Uod 1853 kolōnijo Francyji. Gospodarka ôparto na bergmōństwie rudōw niklu a turystyce.
+Hrabstwo Ventura (ang. "Ventura County") – hrabstwo we USA, we sztacie Kalifornijo. Utworzōne we 1873 roku. Mo 5719,21 km² wiyrchu a podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwało sam 823 318 ludzi. Stolicōm hrabstwa je Ventura. Miejscowości. Camarillo, Fillmore, Moorpark, Ojai, Oxnard, Port Hueneme, Santa Paula, Simi Valley, Thousand Oaks, Ventura, CDP. Bell Canyon, Casa Conejo, Channel Islands Beach, El Rio, Lake Sherwood, Meiners Oaks, Mira Monte, Oak Park, Oak View, Piru, Santa Rosa Valley, Santa Susana, Saticoy. Neczajta hrabstwa Ventura
+Chrustki to sōm chrupke ciostka ô słodkim smaku, we ksztołcie podanym na szlajfka. Zauobycz sōm jedzōne we Tusty Sztwortek a we bakusy. Chrustki pyrszczy sie na yjlu, tak kej kreple. Na ôstatku suje sie je pudercukrym.
+XX stolecie • XXI stolecie • XXII stolecie 2006 « 2007 « 2008 « 2009 « 2010 « 2011 » 2012 » 2013 » 2014 » 2015» 2016 Miyndzynarodowym rokem chymii Miyndzynarodowym rokem lasōw 15 lutygo – 23 października - wojna dōmowo we Libije 1 moja - beatyfikacyjo Jōna Paula II 2 moja - mōrdyrstwo Usamy Ibn Ladina 2 moja - Usama ibn Ladin, to bōł saudyjski milijōner a prziwōdca Al-Kaidy Tusty Czwortek: 3 marca Wielgi Czwortek: 21 kwietnia Wielgi Piōntek: 22 kwietnia Wielgo Sobota: 23 kwietnia Wielganoc: 24 kwietnia Pyńdziołek Wielganocny: 25 kwietnia Boże Cioło: 23 czyrwca
+Sediswakancyjo – we Rzimskokatolickim Kościele słowo ôkreślajōnce, iże plac papiyża niy je ôbsadzōny.
+Liberec (miym. "Reichenberg") – miasto we Czeskij Republice, we historycznyj krajinie Czechy. Gōwne miasto libereckigo kreju a libereckigo krysu. Wożny gospodarczy a szportowy (gōra Ještěd) postrzodek we pōłnocnyj tajli Czeskij Republiki. Miejske prawa Liberec mo ôd 1577. Do II światowyj wojny bezma wszyske miyszkańce bōły Miymcōma, kerzi po wojnie ôstali wyciepani do ôkupacyjnych sztrefōw alijantōw. Bez miasto płynie rzyka Łużycko Nysa ("Lužická Nisa"). Amersfoort, Niiderlandy Amiens, Francyjo Augsburg, Miymcy Nahariya, Izrael St. Gallen, Szwajcaryjo Zittau, Miymcy
+2 miejscowości we Polsce: Kołodźōnż - wieś we mazowieckim wojewōdztwie, we siedleckim krysie, we gminie Wodynie Kołodźōnż - wieś we mazowieckim wojewōdztwie, we wyngrowskim krysie, we gminie Sadowne Badnij tyż: Kołodźōnż-Rybie
+Ślōnsko Wikipedyjo – yncyklopedyjo internecowo ze familije Wikipedyje, kero je tworzōno we ślōnskij godce. Historyjo. Piyrszy wniosek ô uruchōmiyniy ôsobnygo projektu lo ślōnskij godki złożōno na Wikimedia-Meta we marcu 2006 roku. Ôstoł włōnczas ôdciepniynty, głōwniy skiż braku kodu ISO 639-3 lo godki. Po ôtrzimaniu ôd ślōnskij godki kodu ISO szl nazod dano forszlag zrobiynio Ślōnskij Wikipedyje. Tōm razōm głosōw na ôdpora ani tyż przeszkōd formalnych niy bōło. Ślōnsko godka uzyskoła status "eligible", tzn. ôstoła uznano za ôdpednio do stworzynio we ni ôdrymbnygo projektu. Jako nastympstwo takigo postanowiynio, napoczyno robota nad tumaczyniym interfejsu MediaWiki na ślōnsko godka, a 31 marca 2008 utworzōno testowo wersyjo Wikipedyje we Inkubatorze. Tumaczyniy interfejsa MediaWiki ukōńczōno 26 kwietnia 2008. Kolejnym warōnkym akceptacyje projektu godkowygo, bōło utworzyniy projektu we Inkubatorze a utrzimaniy jego aktywności. To zadaniy ôstoło na ôstatku powożōne za wykōnane 3 maja 2008. Niyskorzi Kōmitet Godkowy Fōndacyje Wikimedyjo zwrōćōł sie do godkoznowcy (bōł nim dr. Tomasz Kamusella) coby tyn ôrachowoł, eli zawartość ślōnskij Wikipedyje je poprawno pod wzglyndym godkowym i merytorycznym, a tyż eli je zgodno ze prawidłym nyjutralnygo pōnkta wezdrzynio. Po uzyskaniu pozytywnyj nōmery godkoznowcy, projekt ôstoł zaakceptowany 23 maja 2008. Na kōniec, domyna szl.wikipedia.org uruchomiōno 26 moja 2008. Podug stanu na 14 lipca 2009, miała uōna 1430 artiklōw, 2356 używaczōw a 3 administratorōw. 30 grudnia 2011 powstoł 2000. artikel, kerym bōł Stanisław Pietkiewicz. Na stan 19 stycznia 2014 wikipedyjo ta mioła 2423 artiklōw, 9922 wszyjskich zajt, 8905 używoczōw, ze tygo 4 adminōw. Ślōnsko Wikipedyjo je spōmniano we uzasadniyniu do projekta ustawy ô regijonalnych godkach, kero we polskim Sejmie złożōł posoł Marek Plura. Statystyka. Podle sztandu na ślōnsko Wikipedyjo mo artikly, używoczōw i administratorōw. Numer artiklōw w ślōnskij Wikipedyji w dalszych latach:
+Czelabińsk (rus. "Челябинск") – miasto we Rusyji, stolica czelabińskigo ôbwodu. Założōny 1736, miejske prowa mo ôd 1787. Je rozlygowany we połedniowym Uralu. Srogi ôstrzodek industryji. We czas II wojny światowyj bōł to jedyn ze nojsrogszych ôstrzodkōw kaj produkowano tanki, bestōż bōł mianowany "Tankogrodym". 15 lutygo 2013 przefurgoł nade Czelabińskem meteor o średnicy 17 myjtrōw a wodze 10 tyś. tōnōw. Skiż tygo ōng. 1,5 tyś. ludzi ôstoło rańōnych a mocka szybōw sie strzaskało.
+Emir Kusturica (syrb. : "Емир Немања Кустурица", rodz. 24 listopada 1954 we Sarajewie) – syrbski režyser filmowy a scenařysta. Dwōkrotniy zdobywou Zuotyj Palmy na festiwalu filmowym we Cannes. Režyseria studjowou na ōniwersytecie we Pradze. Piyršym filmym kery přińōs mu sukces bōu "Fater we rajzie sōužbowyj", nagrodzōny Zuotōm Palmōm. Ôd nastympnygo filma, "Čos Cyganōw", začōn wspōupraca s Goranym Bregoviciym, kery komponowou muzyka do jygo filmōw. W USA stou sie znony po nastympnym, a piyršym we angelskij godce, filmym "Arizona Dream". Nojbaři znony a ôroz tyž kōntrowersyjny bōu film s 1995, "Underground", kery trwo 3 godziny a ôpowiado ô historyji Jugosuawie ôd II wojniy światowyj po wojna dōmowo we Bośnie a Hercegowinie.
+Turijśk (ukr. "Турійськ") - ôsiedle miejskij zorty na Ukrajinie, we wołyńskim ôbwodzie, siedziba turijśkigo rejōnu. Na 2017 rok pōmiyszkiwało sam 5689 ludzi.
+Rwanda, Republika Rwandy – niywielge państwo we střodkowo-wschodnij Africe, pouožōne miyndzy Dymokratycznōm Republikōm Kōnga (downij Zajirym) na zachodzie a Tanzanijōm na wschodzie. Krōm tygo granica mo s Ōgandōm na pōunocy a Burōndi na pouedniu. Je pouožōna na fest pofoudowanym terynie, skiž tygo mo přidōmek "Kraj tyśōnca wzgōř" (fr. "Pays des Mille Collines" /ˈpei də mil kolin/; Igihugu cyImisozi Igihumbi we godce kiniarwanda). Jydna s nojsrogšych gynstości zaludniynio we Africe, uzaležniyniy ôd bauerstwa, felerniy uprowiano ziymia a suchy klimat sprowiajōm, co Rwanda durś mo niydostatek jodua a je sam biyda. Kraj je nojbaři znajōmy s ludobōjstwa we 1994 roku, we kerym zginyuo niy myni kej 800 000 ludzi.
+Utting am Ammersee – gmin we Miymcach, we landzie Bajery , we krysie Landsberg am Lech. Mo 19,01 km² wiyrchu a podug danych ze 2012 roku pōmiyszkiwało sam 4368 ludzi.
+Czyrwiōnka-Leszczyny (pol.: "Czerwionka-Leszczyny") – miasto na Gōrnym Ślōnsku, we krysie rybnickim. Pouōnčōne s dwōch ôdrymbnych miast: Čyrwiōnki a Leščyn kej tyž s dwōch wsi: Czōchowa a Dymbiyńska kere terozki sōm dzielnicōma. Miasto mo ôbecniy 26 467 miyškańcōw. Kole dzielnicy Dymbiyńsko ležy zniesiyniy Ramža kere je wysoke na 325 m n.p.m. We mieście je 6 šul podstawowych, 6 gimnazyjōw, 6 předškolōw a 6 kościouōw we tym jedyn protestancki. Bez Dymbiyńsko přeuazi autobana A1.
+Martin Helwig (łac. "Martino Heilwig"; nar. 5 listopada 1516 w Nysie, um. 26 stycznia 1574 we Wrocławiu) to bōł ślōnski kartograf i pedagog, kery stworzōł drugõ kartã Ślōnska (a piyrszōm bez felerōw) w historyji. Biografijŏ. Narodziōł sie we familiji nyskigo miyszczana Petra Helwiga. Sztudiyrowoł we Krakowie i Wittenbergu, nojprzōd u Valentina Friedlanda, potym u Martina Lutra i Filipa Melanchtōna, kerych uczyniŏ kōntynuowoł. Dostoł tytuł magistra na Uniwerzytecie we Wittenbergu. We 1549 roku przibōł do Wrocławia. Robiōł za pedagoda w pŏru placach, antlich ôd 1552 roku aże do śmierci we szkole św. Maryje Magdaleny we Wrocławiu. Uczōł matymatyki, geografiji i gŏdek klasycznych, a za życiŏ bōł uwŏżany za dobrego filologa i poetã. Ôd 1560 do 1574 bōł rechtorym tyj szkoły. Je pamiyntany dziynki stworzyniu swojij karty Ślōnska. Robota nad niōm trwałŏ 3 lata, a skōńczōł jōm we 1561 roku. Martin Helwig we Miymieckij Bibliŏtyce Nŏrodnyj
+Kahului - census-designated place we USA, we sztacie Hawaje, we hrabstwie Maui. Je to najsrogszo miejscowość na wyspie Maui, na 2020 rok pōmiyszkiwało sam 28 219 ludzi.
+Warmińsko-mazurske wojewōdztwo (pol.: "Województwo warmińsko-mazurskie") – jedne ze szesnostu wojewōdztwōw, jednostka terytoryjalnygo samoregiyrōnku a jednostka administracyjnygo tajlōngu Polski. Stolicōm wojewōdztwa je Ôlsztyn.
+Hawana (szp. "San Cristóbal de La Habana" lebo ino "La Habana") – nojsrogsze miasto a stolica Kuby a prowincyji Hawana. Je rozlygowane nade Meksykańskōm Zatokōm. Morsko hawyna, ôstrzodek industryji a nauki. Założōno ōng. 1515.
+Gaula - parafijo we Portugaliji, we regijōnie Madera, na wyspie Madera, we gminie Santa Cruz. Mo 7,07 km² wiyrchu a podug danych ze 2011 roku pōmiyszkiwało sam 4028 ludzi.
+Baszkortostōn (ru. Респу́блика Башкортоста́н, ba. Башҡортостан Республикаһы) - je autōnōmicznōm republikōm we Rusyje.
+Kopynhaga (duń. København, uać. Hafnia) – stolica a nojsrogše miasto Danije, pouožōne we srogšyj tajli na Zelandyje a tajlowo tyž na Amager. Ôd 1 lipca 2000 je skuplowano ze šwedzkim Malmö bez most nad Sundym. Zouožōno ōng. 1000 roku kej ôsada rybacko bez Swena Widuobrodygo abo podug inkšych zdřudeu bez Kanuta Srogigo. Prawa miejske mo ôd 1254, ôd 1443 je stolicōm Danije (podug inkšych zdřudeu - ôd 1416, we ōunym roku překludzōno sam siedziba krōlōw).
+Saturn to je šōsto podug ôdlyguości ôd suōńca planeta we Ōkuodzie Suonečnym. Tak kej Jowiš, Urōn a Neptōn je to planeta gazowo, drugo podug masy a wielgości po Jowišu, a ô nojmniyjšyj gynstości s planet coukigo Ōkuodu Suonečnygo. Saturn znōmy je ôd Starožytności. Charakterystyčnōm jygo cechōm sōm ringi kere skuodajōm sie guōwniy s lodu a trocha ze skou. Terozki znōmy 60 ksiynžycōw Saturna (3 niypotwiyrdzōne). Miano planety je ôd řimskiego boga Saturna. Saturn je jydnōm s piyńciu planet, kere idzie ôbezdřeć gouymi ślypiōma. We coukim Ukuodzie Suonečnym ino Saturn mo gynstość miyńšōm ôd wody. Wynosi uōna střednio 0,69 g/cm³. Ino jōndro je gynstše.
+Uodrzańske Krosno (pol. "Krosno Odrzańskie", miym. "Crossen an der Oder") – miasto we Polsce, we lubuskim wojewōdztwie, siedziba krośniyńskigo krysu a miejsko-wiejskigo gminu Ôdrzańske Krosno. Je rozlygowane nade rzykōm Ôdra.
+Kansas – sztat we USA, we strzodkowyj tajli kreju. Miano pochodzi ôd szczepu Indjanerōw, kery sam pōmiyszkiwoł.
+Aidanosagitta alvarinoae je zwiyrzã, co je ôpisoł Pathansali, 1974. "Aidanosagitta alvarinoae" nŏleży do zorty "Aidanosagitta" i familije Sagittidae. Żŏdne podgatōnki niy sōm wymianowane we Catalogue of Life.
+Bułgarskŏ gŏdka - połedniyowŏ-słowiańskŏ gŏdka ôficyjnŏ we Bułgaryje, użiwanŏ bez mniyjszość we Madziyarach, Rōmuniyje, Słowacyje, Syrbije a Ukrainiy.
+Dariusz Dyrda (rodz. 18 stycznia 1964 we Tychach, um. 22 lipiynia 2021 we Biylsko-Biołej) – ślōnski dziynnikorz, politiker, pisorz. Wydowca "Ślōnskigo Cajtunga", autōr handbucha do ślōnskij godki "Rýchtig gryfno godka".
+Zorta linuksowo (tyż "dystrybucyjo linuksowo") – uniksowo ôperacyjno systyma zbajstlowano na kernelu Linux. W jednyj zorcie je kernel, powłoka, skrypty, mocka programōw. Niykere zorty sōm lo zaawansowanych używoczy Linuxa, kej Debian a Arch Linux, inksze lo mniej, kej Ubuntu a Linux Mint a jeszcze inksze sōm lo szpecyjolnych użyć. Teroźnie zorty linuksowe dowajōm mogebność śćōnganio, insztalowanio, deinsztalowanio programōw, kere wystympujōm kej pakety (l.b. DEB, RPM, abo spakowane jako TAR). DistroWatch.com - zajta ô zortach systymōw ze familiji Linux a BSD (ang.).
+Myslowice (pol. "Mysłowice", niym. "Myslowitz") – miasto położōne we połedniowo-zachodnij Polsce, we wojewōdztwie ślōnskim, we cyntrōm Gōrnoślōnskigo Industryjnygo Ôkryngu. Patrōnym miasta je św. Jōn Krzciciel. Perzōna świyntygo ōmieszczōno je tyż we miejskim wapynie, nale niykerym sie zdowo, co je to Mysław, znōmy s berōw zołożyciel miasta.
+Irlandzko godka – jedna (kole angelskij) ze urzyndowych godek na terytoriōm Irlandyji. Godka ma 1,77 mln. używaczy. Noleży uōna do celtyckij familiji godek.
+Tasmański djoboł (łać. "Sarcophilus harrisii") je gatōnek taszkowca ze familiji "Dasyuridae", jedziny ze zorty "Sarcophilus". Postrzednij srogości ze podanym na wusztlik szwancym, we kerym trzimie zapasy tłuszczu, a srogōm łepōm, bezcōż mo nojsrogszo śōła bajśniyńco we stosōnku do wogi ze wszyjskich teroźnich cyckoczy. Szłapy s przodku mo dugsze kej ze zadku, co niy je ôbyczne lo taszkowcōw. Czornyj farby ze biołym kraglym a rōżowōm sznupōm. Je ôd 57 do 65 cm dugi a woga mo 6-9, niykej trefio sie aże 11 kg. Wōnio fest niymiōło kej mo bojōnczka (we tym je podany na skunksa), robi sroge larmo a żere choby przepadzity - ôd uōnych zachowańōw przidano uōnymu miano "djoboł", a "tasmański" skirz tygo co żywobyje na Tasmaniji. Terozki je to zagrożōny gatōnek, m. in. skirz raka pyska mianowanygo DFTD.
+Dziyrzōnżno (pol. "Dzierzążno") - tajla wsi Staro Wiśniewka we Polsce, we wielgopolskim wojewōdztwie, we złotowskim krysie, we gminie Zakrzewo.
+"Radio Veronika" (bg. Радио Вероника) - bułgarskiye radiŏ załŏżōne bez Communicorp, firmã kierŏ pŏsiadŏ Radio 1 , BG Radio, Radio NRJ, Radio Nova, Retro Radio, Radio City, City TV. Radiŏ puszczŏ muzykã pop-folk ze coukiyegŏ świŏta. Sofijŏ 96.7 Mhz Plowdiw 93.4 Mhz Warna 97. 3 Mhz Burgas 99.9 Mhz Blagoewgrad 96.9 Mhz Ruse 99.0 Mhz Stara Zagora 97.4 Mhz Weliko Tarnowo 96.7 Mhz Ôficjalnŏ Zajta
+Liza May Minelli (rodz. 12 marca 1946 we Los Angeles) - amerikańsko szauszpilerka, piosynkarka a estradowo artystka. Je cerōm reżysyra Vincenta Minelliego a szauszpilerki Judy Garland. Nojbarzi znōma skiż musicalu Kabaret ze 1972 roku, za kero dostoła Ôskara. Liza Minelli we bazie imdb Ôficjalnop neczajta Lizy Minelli
+Sztauwajery (pol. "Dolina Trzech Stawów", miym. "Stauweiher") to je srogi park we Katowicach, rozlygowany we dzielnicy Ôsiedle Paderewskigo-Muchowiec. Na jygo ôbszarze znojdujōm sie trzi sroge stawy. We 1998 powstało sam Centrum Handlowe Trzy Stawy. Je planowano budowa ôsiedla, kere mo ôbejmować ōng. 3% terynu Sztauwajerōw, co je fest krytykowane ôd miyszkańcōw Ôś. Paderewskigo. Panorama
+Lanziano - gmin we Italiji, we regijōnie Abruzyjo, we prowincyji Chieti. Mo 66,94 km² wiyrchu a podug danych ze 2019 roku pōmiyszkiwało sam 34 778 ludzi. Berazategui Perho Qala Vaughan Visegrád Neczajta Lanciano
+Makau abo Makao (/məˈkaʊ/; tradycyjny chiński: 澳門; uproszczōny chiński: 澳门; pinyin: Àomén) – jedyn ze 2 szpecjalnyh regiōnōw Chińskej Republiki Ludowej (drugi Hong kong). Makau je jednym ze nŏjbogatszich regiōnōw na świŏciy. Nŏjczynstszōm urziwanōm gŏdkōm je Kantōńskŏ gŏdka. Makau je pod systymym "jedyn krej, dwa systymy" Rzōnd cyntrŏlny Chińskej Republiki Ludowej ôdpowiadŏ za ôbrone terytoryjum a miyndzynacyjne stosunki, kej Makau mŏ swōj systym prawa, oddziŏły policajne, walutã, systym gospodarczy administracyjny.
+Casablanca (arab. الدار البيضاء = "") – nojsrogsze miasto we Maroko. Je rozlygowane we zachodnij tajli kreju, nad Atlantyckim Ôceanem. Nojsrogszo morsko hawyna a tyż naukowy a kulturalny ôstrzodek Maroka.
+Kłobuk (tyż: hut) je elymynt ôbleczynio kery zakłodo sie na gowa. Ôd mycki ôdrōżnio sie tym, co mo rōndo a gōwka. Kłobuk idzie zrobiyć ze roztōmajtych matyriołōw - filcu, skōry, sōm tyż słōmkowe kłobuki. Lo babōw czynsto majōm roztomajte zulagi - sztuczne blumy, apaszki a inksze.
+Pulsoksymeter – elektrōnicznŏ maszina, co suży do bezinwazyjnego mierzyniŏ saturacyje krwie. Funguje podle prawidła mierzyniŏ pochłōnianiŏ ôd czerwōnych krwinek we noczyniach wosowatych radiacyje ô dwōch roztōmajtych welowych dugościach – czerwōnego a podczerwōnego.
+Cà Ragni – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Serravalle. Serravalle Cinque Vie Dogana Falciano Lesignano Ponte Mellini Rovereta Valgiurata
+Wielge Morawy – drōgie (piyrsze bōło Państwo Samōna) strzedniowiyczne słowiańske państwo. Bōło rozlygowane na teroźnich terynach Madziarōw, Słowacyje i Czychōw, a jigo stolicōm bōł Velehrad. Gyszichta. Bezmała we 805 roku cesorz Karol Wielgi podbiōł wandrowne plymiōna Awarōw we Ojropie Strzodkowyj. Wuōnczas polityczno sytuacyjo sie sam uspokojōła, co doło hilfa słowiańskemu ksiyńciowi Mojmirowi do utworzynio kole 820 roku swojigo państwa, kere sie mianowało Wielge Morawy. Te Wielge Morawy tyż, za rzōndōw ksiyńćp Świyntopełka, zawojowoły kole 875 roku Ślōnska i Małopolski. Bezmała tedy Morawioki zburzōły niykere ślōnske grodziska, kej lo bajszpila we Lubomi kole Racibōrza. Wielge Morawy niy szafły by ôbstoć, atoli by niy przijynto krześcijaństwa. Nojprzōd we 822 roku wstympniy przyjyli je we ceremōniji rzimskij ôd Wschodnich Frankōw, niyskorzi zaś, coby sie ôd frankońskigo kamracynio wyswobodzić, to wziynli zaś we 863 roku krzest we greckij ceremōniji ôd Wschodnigo Cesarstwa. We tych latach mioł tyż być ôkrzczōny noleżōncy do Morawiokow wuōnczas Ślōnsk. Juzaś blank niyskorzij skiż frankońsko-miymieckich biskupōw poleku zaczli przeuōnaczać sie na ceremōnijo rzimsko. Te sroge Wielge Morawy, krōm tygo aże sie ćōngnyły ôd Wrocławio do Budapesztu a ôd Pragi do Krakowa, to niyskorzi ôstoły blank zburzōne we 907 roku skuli angrifōw madziarskich wojokōw. Skuli tych wojyn Ślōnsk przeloz spod morawskij pod czesko władza. "Morawioki na Ślonsku" Marek Szołtysek
+Manowar to je amerykōńsko kapela, co szpilo muzyka ze zorty heavy metal. Bōła założōno we 1980 roku we Auburn (sztat Nowy Jork). We 1984 roku, kapela ôstoła wpisano do Ksiyngi rekordōw ôd Guinnessa za nojgośniyjszy wystymp, a niyskorzij przekroczyli tyn rekord jeszcze dwa rozy. Teroźne czōnki Joey DeMaio – bass, klawiyr , gitary Eric Adams – śpiyw Anders Johansson – szlagcojg E.V. Martel – gitary Piyrwyjsze czōnki Carl Canedy – szlagcojg Ross the Boss Friedman – gitary, klawiyr Donnie Hamzik – szlagcojg Scott Columbus – szlagcojg David Shankle – gitary Kenny Earl – szlagcojg Karl Logan – gitary, klawiyr "Manowar" (1981) "Battle Hymns" (1982) "Into Glory Ride" (1983) "Hail to England" (1984) "Sign of the Hammer" (1984) "Fighting the World" (1987) "Kings of Metal" (1988 ) "The Triumph of Steel" (1992) "Louder Than Hell" (1996) "Warriors of the World" (2002) "Gods of War" (2007) "Battle Hymns MMXI" (2010) "The Lord of Steel" (2012) "Kings of Metal MMXIV" (2014) "Into Glory Ride Imperial Edition MMXIX" (2019) "Hail To England Imperial Edition MMXIX" (2019) Internetowo zajta ôd Manowar
+Manila – stolica Filipinōw a regijōnu Metro Manila, rozlygowano na wyspie Luzon, wele Manilskij Zatoki Połedniowochińskigo Morzo. Ôstrzodek industryji.
+Republika Niymieckij Austryje (niy. "Republik Deutschösterreich"), Niymieckŏ Austryjŏ (niy. "Deutsch-Österreich") – krōtkotrwałŏ republika na terynach dzisiyjszyj Austryje, Czeskij Republiki, Polski, Madziarōw, Słowacyje, Słowynije a Italije, kerŏ powstała po upŏdku Austro-Madziarōw. Podug roszczyń, krōm terynōw dzisiyjszyj Austryje, położōna była ôna tyż na terynach połedniowego Gōrnego Ślōnska, Sudeckigo landu, pōłnocno-zachodnij Bohymije, pōłnocnego Tirola a Niymieckich Zachodnich Madziarōw (dzisiej Słowacyjŏ a Madziary), mianowanych tyż jako Burgynland a tyż Karyntyje (dzisiej pōłnocne tajle Słowynije a Italije). Republika Niymieckij Austryje ôstała utworzōnŏ 12 listopada 1918 roku, a zlikwidowanŏ 21 paździyrnika 1919 roku. Gyszichta. 12 listopada 1918 roku ôstała ôgłoszōnŏ kōnstytucyjŏ Republiki Niymieckij Austryje, podug keryj była to dymokratycznŏ republika we unije z Niymcami. Regiyrōnek bōł we rynkach socjaldymokratōw, atoli siyły kōmunistyczne prōbowały go przejōńć - we dniu ôgłoszyniŏ republiki, przekludzili ôni angrif na parlamynt. Unijŏ z Niymcami była moc wŏżnŏ dlŏ sytuacyje ekōnōmicznyj Austryje we ôczach socjaldymokratōw, zaś pannacjōnalisty spiyrali to bez spōlnõ kulturã, gŏdkã a nacyjowość ze Niymcami. Weimarskŏ Republika tyż spiyrała unijõ, a artikel 61 weimarskij kōnstytucje wszrajbowywoł Republikã Niymieckij Austryje we ferwaltōng Niymiec, atoli traktat we Saint-Germain-en-Laye nakŏzoł Austryje pōmianã miana s Republiki Niymieckij Austryje na Republikã Austryje a tyż zakŏzoł unije Niymiec z Austryjōm. Krōm zakŏzu, 1 paździyrnika 1920 roku (juże we Austryjŏckij Republice) ôstoł uzdany absztimōng ô unije z Niymcami, kery ôstoł przekludzōny ino we prowincyjach Salzburg a Tirol we kwiytniu a mŏju 1921 roku. Wyniki absztimōnga we tych prowincyjach były we wiynkszości za unijōm. Po utworzyniu republiki, do Niymieckich Zachodnich Madziarōw, rechty rościyły se we tym samym czasie Austryjŏ a Madziarskŏ Republika Rad. 10 września 1919 roku podug traktatu we Saint-Germain-en-Laye Niymiecke Zachdonie Madziary ôstały przidzielōne Austryje, bezto iże yntynta chciała ôsłabić Madziarskõ Republikã Rad, a tyż bezto iże teryny te były hławnie pōmiyszkiwane bez Niymcōw. 13 paździyrnika 1921 roku, juże po szlusie Republiki Niymieckij Austryje, madziarski regiyrōnek zôbowiōnzoł sie do wycŏfaniŏ armije z tego landu.
+Grzegorz Kulik (nar. 19 siyrpnia 1983 we Bytōmiu) to je ślōnski działŏcz, podszukowŏcz i popularyzatōr ślōnskij gŏdki, przekłŏdŏcz, bloger i youtuber, laureat Nadgrody miana ks. Augustina Weltzla „Gōrnoślōnski Tacyt” za 2018 rok za ônego przekłŏdy ksiōnżek a ôgōlnõ działalność. Biografijŏ. Je ôn ze ślōnskij familije; ônego praôjce we 18. stoleciu pōmiyszkali we Rokitnicy. Narodziōł sie we Bytōmiu. Ôd 1998 do 2002 uczōł sie we Liceum Ôgōlniebildujōncym miana Powstańcōw Ślōnskich we Radziōnkowie, kaj tyż pōmiyszkoł we dzielnicy Rojca. Niyskorzij, ôd 2002 do 2004 chodziōł do Sztudium Bedynōngu Ruchu Turystycznego we Zespole Szkōł Gastrōnōmiczno-Hotelarskich we Bytōmiu. We 2005 roku sużōł we wojsku, we 1 Warszawskij Brygadzie Pancernyj miana Tadeusza Kościuszki. Ôd 2006 roku sztudiyrowoł polityczny marketing i dziynnikarstwo we Wyższyj Szkole Ekōnōmije i Administracyje we Bytōmiu, nale przerwoł sztudia po piyńciu symestrach. Robiōł na roztōmajtych stanowiskach, m.in. robiōł za szpecyjalistã do spraw turystyki we latach 2008–2011, we 2006 robiōł za obra w Irlandyji, we 2007 roku bōł tam tyż mynedżerym hotelowyj restauracyje, a tyż robiōł za recepcjōnistã i obra we hotelu we Bajerach. We 2012 roku bōł kandydŏtym na rajcã we Bytōmiu ôd Ruchu Autōnōmije Ślōnska we przedterminowym welowaniu. Działalność i publikacyje. Je (społym ze Rafałym Szymōm a Pejterym Długoszym) jednym ze założycielōw i redachtorōw ślōnskigo zerwisu Wachtyrz.eu (2018). Je założycielym projektu Silling, co na ônego neczajcie idzie znojść katalog ôprogramowaniŏ po ślōnsku, Korpus Ślōnskij Mŏwy a translatōr polsko-ślōnski i ślōnsko-polski. Korpusu Ślōnskij Mŏwy ôd Kulika sie używŏ do analizy statystycznyj, testowaniŏ hipotez statystycznych, sprawdzaniŏ wystōmpiyń abo weryfikowaniŏ prawideł gŏdki na ônyj danym polu. Ôd 2016 roku we portalu YouTube kludzi kanał wideobloga "Chwila z gŏdkōm", kaj ekleruje prawidła gŏdaniŏ po ślōnsku i ślabikŏrzowyj ôrtografije. Mioł bloga pod adresōm poslunsku.eu. Ôd 2016 mŏ swojã neczajtã – grzegorzkulik.pl. Napisoł ślōnskõ lokalizacyjõ do szpilu Euro Truck Simulator 2, ślōnske podnapisy do filmōw "" (2013) i "Pulp Fiction" (2020), ślōnske lokalizacyje dlŏ WordPressa (2016) i przeglōndarki Firefox (2021). Stworzōł szkrypt ślōnskij wersyje Facebooka, nale ônego cołki przekłŏd niyma ôd Kulika, wyszukiwŏcza Google, a tyż zerwisu YouTube. Zrobiōł ślōnskõ tastaturã dlŏ systymōw Microsoft Windows, Mac OS i Linux. We 2016 roku napisoł ślōnski korektōr tekstu. We ônego publicznych wystōmpiyniach gŏdŏ ino po ślōnsku. Przekłŏdy ksiōnżek. Przekłŏdy ksiōnżek na ślōnskõ gŏdkã ôd Kulika: "Godniŏ pieśń" ("A Christmas Carol") ôd Charlesa Dickensa, Silesia Progress, 2017 "Drach ôd Szczepana Twardocha, Wydawnictwo Literackie, 2018" "Mały Princ" ("Le Petit Prince") ôd Antoinea de Saint-Exuperyego, Media Rodzina, 2018 "Przigody ôd Alicyje we Kraju Dziwōw" ("Alices Adventures in Wonderland") ôd Lewisa Carrolla, Silesia Progress, 2020 "Hobit, abo tam i nazŏd" ("The Hobbit or There and Back Again") ôd J.R.R. Tolkiena, Silesia Progress, 2023 Silling We rōmach projektu Silling robiōne sōm tyż przekłŏdy literatury na ślōnskõ gŏdkã. Autorym wszyjskich przekładōw je Grzegorz Kulik. Do dzisiej przełożōnych bōło 8 literackich tekstōw. Sōm to: Przekłady "Czerwōnŏ Kapuca" (Braciŏ Grimm) "Dej pokōj" (Franz Kafka, "Gibs auf", 1922) "Jōnek muzykant" (Henryk Sienkiewicz, "Janko muzykant", 1879) "Ôni sōm z miynsa" (Terry Bisson, "Theyre Made Out of Meat", 1991) Transkrypcyjo "Ôstatni gwoździŏrz" (Feliks Steuer, "Ostatni gwojździaurz", 1935) "Tyn Kampf z tym Drachym" (Dr. Haase, "Der Kampf mit dem Drachen", 1889) "Tyn Ritter Toggenburg" (Dr. Haase, "Ritter Toggenburg", 1889) "Z naszyj ziymie ślōnskij" (Feliks Steuer, "Z naszej ziymiy ślōnskej", 1935) Życie prywatne. Pōmiyszkŏ we Bytōmiu. Publicznie deklaruje przinŏleżność do ślōnskij nacyje. 2018: Nadgroda miana ks. Augustina Weltzla „Gōrnoślōnski Tacyt” za ôgōlnõ działalności, a ôsobliwie za przekłŏdy "Dracha" ôd Szczepana Twardocha i "Małego Princa" ôd Antoinea de Saint-Exupéryego (laudacyjõ wygosiyła Małgorzata Myśliwiec). Ôficjalnŏ zajta ôd Grzegorza Kulika, grzegorzkulik.pl Projekt Silling, silling.org Artikle ôd Grzegorza Kulika we zerwisie Wachtyrz.eu
+Dolar amerikański (uoficjalne miano: "United States Dollar", znok: $, kod ISO 4217: USD) – ôficjalno waluta USA, Portoryko, Mikronezyje, Marianów Pōunocnych, Palau, Wysp Marshalla, Ekwadōra (uode 2000), Salwadōra (uode 2001), Wschodnigo Timora. Jedyn dolar amerikański sie tajluje na sto cyntōw amerikańskich. Czynsto sie ja szkryflo bez zimbol $. Papiōrowe amerikańske dolary
+Lou Reed, właść. Lewis Allen Reed (rodz. 2 marca 1942 we Nowym Jorku we bycirku Brooklyn, um. 27 paździyrnika 2013 we Amagansett) – amerikański wokalista a gitarzista rokowy, autor tykstōw, a kōmpozytor. Mioł żydowske pochodzynie. We 1957 wydoł piyrszy singel, kerym niyskorzi niy zdobōł popularności. Wroz ze Johnem Calem założōł skupina The Velvet Underground. We 1970 ôpuśćōł grupa a dalij prowadźōł kariyra solowo. We 2011 przi wspōłpracy ze Metallicōm nogroł plata "Lulu". 1972: "Lou Reed" 1972: "Transformer" 1973: "Berlin" 1974: "Sally Cant Dance" 1975: "Metal Machine Music" 1976: "Coney Island Baby" 1976: "Rock and Roll Heart" 1978: "Street Hassle" 1979: "The Bells" 1980: "Growing Up in Public" 1982: "The Blue Mask" 1983: "Legendary Hearts" 1984: "New Sensations" 1986: "Mistrial" 1989: "New York" 1990: "Songs for Drella" 1992: "Magic and Loss" 1996: "Set the Twilight Reeling" 2000: "Ecstasy" 2003: "The Raven" 2007: "Hudson River Wind Meditations" 2008: "The Creation of the Universe" 2011: "Lulu (cuzamyn ze Metallica)"
+Justin Timberlake (rodz. 31 stycznia 1981 we memphis) - amerikański piosynkorz, muzyczny producynt a szauszpiler. Downij b��ł człōnkem popowyj skupiny *NSYNC. Na świecie b*NSYNCło przedanych uōnygo ōng. 88 mln płyt (28 solowych a 60 ze *NSYNC). 6 razōw dostoł Nadgroda Grammy a sztyry razy Nadgroda Emmy. "Justified" (2002) "FutureSex/LoveSounds" (2006) "The 20/20 Experience" (2013) "The 20/20 Experience – 2 of 2" (2013) "Man of the Woods" (2018) Profil we IMdB Ôficjalno neczajta
+Cambrai - gmin we Francyji, we regijōnie Hauts-de-France, we departamyńcie Nord. Mo 18,12 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 33 004 ludzi. Houma Châteauguay Kamp-Lintfort Esztergom Gravesend Cieszyn Neczajta Cambrai
+Samostanowiyniy to je niyzależność państwa ôd formalnygo ajnflusu inkszych jydnostek politycznych. Samostanowiyniy do sie tyż zmianować kej suwerenność potyncjalno.
+Dolores Mary Eileen ORiordan (rodz. 6 września 1971 we Limerick, um. 15 stycznia 2018 we Lōndynie) - irlandzko śpiywoczka, autorka tekstōw, zwiōnzano ze skupinōm The Cranberries. Grola tyż na gitarze a klawiōrach. Biografijo we Allmusic.com
+Słowacko godka (słow. "slovenský jazyk", "slovenčina") przinoleży do zachodniosłowiańskij godkowyj czelodki. Godkōm tōm godo przez 6 mln ludzi - przede wszyjskim na Słowacyji a we przinoleżnyj do Syrbije Wojwodinie, kaj je urzyndowōm godkōm. Używajōm uōnyj tyż Słowoki pōmiyszkałe we Polsce, Rōmōniji, we Madziarach, we USA a Kanadzie. We Polsce słowacko godka moge być zdowano przi maturze jako jedno zy nowobytnych godkōw. Słowacko godka je fest blisko spowinowacōno ze czeskōm. Djalekty słowacke sōm miyndzy sobōm fest rostoliczne, wnōntrz wyrōżnio sie 3 jejich grupy: wschodniosłowacki (nojbliższy polskij godce), strzodkowosłowacki (majōncy moc znakōw wzajymnych ze godkōma połedniowosuowiańskymi, ôsobliwie słowyńskōm), zachodniosłowacki (po blisku czeskij godce).
+Postrzodkowŏ Ameryka to je cyntralny regiōn geograficzny Ameryki. Je definiowany za połedniowõ tajlã Pōłnocnyj Ameryki, w kerym skłŏd wchodzōm dwie czynści: kōntynyntalnŏ (Cyntralnŏ Ameryka), rozciōngajōncŏ sie miyndzy przesmykym Tehuantepec a Przesmykym Panamskim, i wyspiarskŏ (Karaiby). Teryn mŏ kole 850 000 km² wiyrchnie i mŏ bez 90 mln miyszkańcōw. Antigua i Barbuda Bahamy Barbados Belize Dōminika Dōminikana Grynada Gwatymala Haiti Hōnduras Jamajka Kostaryka Kuba Nikaragua Panama Portoryko Saint Kitts i Nevis Saint Lucia Saint Vincent i Grynadyny Salwadōr Meksyk Państwa Postrzodkowyj Ameryki. We Postrzodkowyj Ameryce je pŏrãnŏście terytoriōw znŏleżnych.
+Jaraguá do Sul je miasto we Brazyliji, we stanie Santa Catarina. Mo 182 km² wiyrchu a pomiyszkuje je 131 786 ludzi. Zołożōno je we 1876 roku pode mianym Jaraguá, nale skiż tygo co we Brazylije bōło tyż inksze miasto ô tym mianie, przidano "do sul" (połedniowe). Neczajta miasta (we portugalskij godce)
+Gwatymala ("República de Guatemala" - Republika Gwatemale) – państwo we Strzodkowyj Americe, położōne nad Ôceanym Atlantyckym a Ôceanym Spokojnym. Granica mo ze Salwadorym (203 km), Hōndurasym (256 km), Meksykym (962 km), Belize (266 km) – cuzamyn dugość jeji granic wynosi 1687 km a 400 km morskigo wybrzyżo. Nojwyższy pōnkt: Tajumulco - 4220 m Nojniższy pōnkt: Uocean Spokojny - 0 m Nojwiynksze jezioro: Jezioro Izabal - 589,6 km² Ôbszor Gwatymale idzie potajlować na sztyry: nizina Petén, położōno na pōłnocy, wybrzyże Karajibskigo Morza, gōrske lyńcuchy we strzodkowyj tajli a wybrzyże Pacyfiku. Roz za czas Gwatymala tajluje sie na sztyry krajiny, wtynczos nizina Petén je jedno ze karajibskim wybrzyżym. We prekolōmbijskich czasach teryn bōł zamiyszkowany ôd Indjanerōw zwiōnzanych ze kulturōm Majōw. W 1523 teryny dzisiyjszyj Gwatymale bōły podbite ôd szpanielskich kōnkwistadorōw, co zołożyli tam kolōnijo, kero wchodziyła do Nowyj Szpanije. W 1821 Gwatymala dostała niypodległość, hned potym kraj bōł ôkupowany ôd Meksyku. W 1839 proklamowano bōło niypodlygło republika. W 1954 we drodze zamachu stanu wojskowo hunta sztopła reformy ôd lewicowygo prezydynta Jacobo Arbenza. Prawicowy reskyrōnek wojskowych a społeczne niypokoje twały aže do 1985, kej to prziwrōcōno bōło dymokracyjo. Niy sztopło to ale walk ze lewicowōm partyzantkōm (URNG).
+Gōrny Ślōnsk (, , , , gś-miym. "Oberschläsing", ) to je historycznŏ krajina we Postrzodkowyj Ojropie, na placu Polski i Czeskij Republiki. Je to połedniowo-weschodniŏ tajla Ślōnska. Gōrny Ślōnsk je barzo roztōmajty kulturowo, a tyż baukōnsztym. Ônego miyszkańcy nazywani sōm Ślōnzŏkami, a posugujōm sie ślōnskōm gŏdkōm. Gōrny Ślōnsk je we dorzyczu gōrnyj i strzodkowyj Ôdry a poczōnkowygo biygu Wisły. Termin "Silesia Superior" ukazuje sie po rŏz piyrszy we zdrzōdłach pisanych pod kōniec 15. stoleciŏ. Bōł to teryn na weschōd ôd Przesieki Ślōnskij, kerŏ stanowiyła naturalnõ granicã miyndzy ôpolskim a wrocławskim ksiynstwym. Terŏźnie ôkryślynie granic Gōrnego Ślōnska ôpiyrŏ sie przede wszyjskim na kształcie regyrōnkowego rejōnu ôpolskigo we pruskij Prowincyji Ślōnsk, a niyskorzij Prowincyji Gōrny Ślōnsk. Gōrny Ślōnsk ôbyjmuje tyż Cieszyn a inksze teryny dŏwnego Austryjŏckigo Ślōnska, jednak skuli inakszyj tożsamości miyszkańcōw i inkszyj historyje niy sōm ôni dycki do ônego rachowani. Wiynkszość regiōnu, co mŏ łōncznõ wiyrchniã 20,373 km² a kole 5 milijōnōw miyszkańcōw, je tajlōm Polski (we wojewōdztwach ślōnskim i ôpolskim) ôd abszlusu II światowyj wojaczki, za to myńszŏ tajla połedniowo-zachodniŏ je we Czeskij Republice (we morawsko-ślōnskim krŏju). Historycznŏ stolica regiōnu to je Ôpole. Inkszymi historycznie wŏżnymi miastami bōły: Racibōrz, Prudnik, Bytōm, Ôpawa a Cieszyn. Terŏźnie nojsrogszym miastym sōm Katowice a nojbarzij zaludniōnym przestrzyństwym je kōnurbacyjŏ katowskŏ społym ze Rybnickim Rejōnym Wōnglowym. Na Gōrnym Ślōnsku je tyż tajla Ôstrawy jak tyż srogŏ tajla aglomeracyje ôstrawskij. Srogŏ tajla regiōnu cechuje sie wydobyciym kamiynnego wōnglŏ i zwiōnzanōm z tym industrializacyjōm i urbanizacyjōm we 19. i 20. stoleciu, nale ôbyjmuje tyż z wiynksza bauerski Ôpolski Ślōnsk jak tyż Beskidy i Sudety. Etniczność i gŏdka Gōrnego Ślōnska sōm barzo słożōne, skuli ôbecności sam stu tysiyncy przedstŏwicieli myńszości miymieckij w Polsce jak tyż myńszości polskij w Czechach, dopōminajōncyj sie autōnōmije dlŏ polskij tajli regiōnu, ślōnskij nacyje, ôziymset tysiyncy Gōrnoślōnzŏkōw a starōnku ô kodyfikacyjõ sztandardowyj ślōnskij gŏdki, keryj sztatus za dialekt polskij gŏdki abo samodzielnõ gŏdkã zachodniosłowiańskõ je kwestiōnowany. We 20. stoleciu Gōrny Ślōnsk bōł przedmiotym pŏru terytorialnych spiyrek pōmiyndzy Polskã a Czechami. Symbole a farby. Symbolika Gōrnego Ślōnska wywodzi sie ze familijnych wapynōw ślōnskich Piastōw. Ziymie te przijmowały zaôbycz wapyn gōrnoślōnskich Piastōw, kery mioł złotego ôrła we błynkitnym polu. Wapyn tyn ulygoł stylistycznym modyfikacyjōm. Niykere jednotki administracyjne używały ino tajli ôrła. Wapyny piastowskich princōw przijōnły do swojich wapynōw i fanōw place a administracyjne jednotki położōne na Gōrnym Ślōnsku. Geografijŏ. Granice. Ślōnsk tradycyjnie tajluje sie na „Dolny” i „Gōrny” podle ônych wzglyndnego położyniŏ w relacyji do rzyki Ôdry: Gōrny Ślōnsk to połedniowo-weschodniŏ tajla regiōnu na gōrnym biygu rzyki. Dolny to pōłnocno-zachodniŏ, a leży dalij ôd zdrzōdła (chociŏż je ôn na postrzodku, a niy niżyj). Termin "Silesia Superior" (Gōrny Ślōnsk) zaczōn ukazować sie we historycznych zdrzōdłach pod kōniec 15. stoleciŏ, ôwdy analogijōm zrobiōny bōł termin "Silesia Inferior" (Dolny Ślōnsk). Roztajlowowała ônych Przesieka Ślōnskŏ, co bōła pasym lasōw biygnōncym wzduż Kłodzkij Nysy i Stobrawy, a stanowiyła naturalnõ granicã miyndzy terytoriami plymiōn Ôpolanōw a Ślynżanōw, niyskorzij miyndzy ksiynstwami ôpolskim a wrocławskim. Dolny Ślōnsk bōł z wiynksza miymiecki i protestancki, a Gōrny Ślōnsk bōł miynszany etnicznie i z wiynksza katolicki. Po II światowyj wojaczce Dolny Ślōnsk przeszoł pōmianã ludności i hned imyntnõ polōnizacyjõ, za to Gōrny Ślōnsk zachowoł swojã wielokulturowõ naturã. Terŏźny ciōng granice Dolnego a Gōrnego Ślōnska je spōrny. We gōrnoślōnskich kryngach regiōnalistōw Gōrny Ślōnsk je nojczyńścij ôkryślany za teryn dŏwnyj pruskij Prowincyje Gōrny Ślōnsk, społym z cołkim dŏwnym Austryjŏckim Ślōnskym. Granica zachodniŏ na tajliku miyndzy granicōm polsko-czeskōm we ôkolicach czeskigo gminu Bílá Voda a polskij wsi Młodoszowice je idyntycznŏ ze zachodniōm granicōm ôpolskigo wojewōdztwa (z wyjōntkym szejściu wsi we ôkolicach Grodkowa), potym we przibliżyniu wzduż autobany A4 a ôd wsi Michałōw biygnie Kłodzkōm Nysōm i Stobrawōm aże do wsi Zawiyść, skōnd naśladuje granicã krysōw namysłowskigo a kluczborskigo. Jednak nyske ksiynstwo i teryn na pōłnoc ôd Kluczborka (tajla brzeskigo ksiynstwa) przōdzij przinŏleżały do ​​Dolnego Ślōnska i majōm z nim moc spōlnego kulturowo i społecznie (bp. umiana ludności po 1945 roku) Jeźli to pōminymy, zachodniŏ granica Gōrnego Ślōnska cŏfnie sie w bliż terŏźnyj granice miyndzy morawsko-ślōnskim a olmickim krŏjym, potym na zŏchōd ôd Prudnika, rzykã Ścinawa Niymodlińskŏ miyndzy Dytmarowicami a Fyrlōndym (tajla wzduż granicy prudnickigo krysu) a połōnczy sie ze Kłodzkōm Nysōm koło Kopic. Na pōłnocach leci wzduż Strobawy (z pōminiyńciym cołkigo Kluczborka) do wsi Brzezinka, a potym do terŏźnyj granicy krysōw kluczborskigo a ôleskigo. Pōłnocnõ granicã Gōrnego Ślōnska, za kerõ leży Wielgopolska, tworzi rzyka Prosna. We ślōnskim wojewōdztwie granica lōndowŏ je fest zakorzeniōnŏ we świadōmości ludności. Idzie weschodniōm granicōm lublinieckigo krysu, potym tworzi jōm rzyka Brynica (z jednym ôdchylyniym koło Siymianowic) do uchodu Przemszy do Wisły. Ôd tego placu weschodni rzbiet Ślōnskigo Beskidu stŏwŏ sie granicōm Ślōnska i je tożsamy ​​ze administracyjnōm granicōm gmin Brenna, Wisła i Jistebná. Przeciw mianu ino 48% ślōnskigo wojewōdztwa faktycznie leży na Ślōnsku. Termin „Gōrny Ślōnsk” je ôdciepowany bez niykerych miyszkańcōw Cieszyna, kerzi podkryślajōm swojã ôdmiynność i prōmujōm segregacyjõ Cieszyńskigo Ślōnska, a tym samym cołkigo Austryjŏckigo Ślōnska, za trzeci bazowy podregiōn. Na terynie Czech wszeôbecne je używanie ôkryślyniŏ „Ślōnsk” ("Slezsko") dlŏ ônego cołkij czeskij tajli, a ôkryślyniŏ „Gōrny Ślōnsk” ("Horní Slezsko") ino dlŏ terynu w Polsce. W Polsce termin „Ślōnsk” ("Śląsk") skuli problymatyki nŏrodności, gŏdki i autōnōmije, co niy tykŏ regiōnōw dolnoślōnskich, używany je ino dlŏ Gōrnego Ślōnska. Warōnki naturalne. Wiynkszość Gōrnego Ślōnska leży w dorzeczu Ôdry, keryj bazowymi dopłygami sōm ôd lewyj: Ôpawa, Cyna, Ôsobłoga ze Prudnikym i Kłodzkŏ Nysa ze Ścinawōm Niymodlińskōm; a ôd prawyj: Ôstrawica, Olza, Kłodnica, Małapana i Stobrawa. Jyno połedniowo-zachodni kraniec leży w dorzeczu Wisły, kaj wpadajōm Biołŏ, Przemsza i Brynica. Jeziora naturalne sam niy wystympujōm. Nojsrogszym wodnym behaltrym je Jezioro Goczałkowicke (32 km²) na Wiśle, potym Jezioro Turawa (24 km²) na Małapanyj i trzi bajery na Kłodzkij Nysie: Nysa (20,7 km²), Jezioro Ôdmuchōw (20,6 km²) i Paczkōw (6,9 km²). Nojsrogszy w czeskij tajli je Behalter Slezská Harta (10,7 km²) na Morawicach. Nojsrogsze systymy stŏwōw sōm na Cieszyńskim Ślōnsku a tyż we Poodří na połednie ôd Ôstrawy. Ukształtowanie terynu. Pōłnocno-zachodniŏ tajla terytorium leży na Ślōnskij Nizinie, nŏleżōncyj do subprowincyji Strzodkowopolskij Niziny. Bergi wystympujōm zaôbycz na weschodzie, a zaliczane sōm do Ślōnskij Chyży i Woźnicko-Wieluńskij Chyży. Nojwyższym pōnktym ślōnskich bergōw je Anaberg (408 m n.p.m.). Na połednie ôd nich rozciōngŏ sie pas Pōłnocnych Podkarpatōw jak tyż Zachodniobeskidzke Pogōrze. Naturalnŏ połedniowŏ granica Gōrnego Ślōnska ôbyjmuje Niski Jesiōnik, Wysoki Jesiōnik i Rychleby, cuzamyn to Sudety, a tyż Ślōnsko-Morawski Beskid i Ślōnski Beskid, kere sōm tajlōm Karpatōw. Ôddzielŏ je Morawskŏ Brama. Nojwyższōm szpicōm je Pradziŏd (1491 m n.p.m.), potym Vysoká hole (1465 m n.p.m.) i Petrovy kameny (1447 m n.p.m.). Wŏżnymi turystycznymi szpicami sōm Kepernik (1423 m n.p.m.), Gigula (1324 m n.p.m.), Baraniŏ Gōra (1220 m n.p.m.) i Wielgŏ Czantoryjŏ (995 m n.p.m.). Geograficzne spōłrzyndne krajnych pōnktōw: pōłnocny: 51°1028.2″N 18°0959.8″E połedniowy: 49°2715.3″N 18°2756. 8″E zachodni: 50°2430. 3″N 16°5136.2″E weschodni: 50°0813.5″N 19°1518.3″E Nojsrogsze miasta. Terŏz nojsrogszym miastym na Gōrnym Ślōnsku sōm Katowice. We 2020 roku miały 291,774 stałych miyszkańcōw i stanowiōm strzōn dwōmilijōnowyj aglomeracyje na ôbōch zajtach granicy ślōnsko-małopolskij. Podle nojciaśniyjszyj definicyje kōnurbacyjŏ skłŏdŏ sie ze 19 miast, a z ônych ôkrōm Katowic 13 je na Ślōnsku. Sōm to Glywice (178,186), Zŏbrze (171,691), Bytōm (164,447) , Ślōnskŏ Ruda (137,030), Tychy (127,307), Chorzōw (107,443), Myslowice (74,601), Siymianowice (66,587), Tarnowske Gōry (61,756), Piekary (54,860), Świyntochłowice (49,363), Mikołōw (41,078) i Knurōw (38,004). We szyrszym ujyńciu do aglomeracyje przinŏleżōm tyż Gōrne Łaziska (22,187), Ôrzesze (21,221) i Pyskowice (18,450). Ôstrawa miała 298,335 roku na dziyń 1 stycznia 2019 roku. Wiynkszość aglomeracyje ôstrawskij je na Gōrnym Ślōnsku, w tym miasta Hawiyrzōw (71,698), Frydek-Mistek (54,805), Karwinŏ (51,373), Ôrłowŏ (29,122) i Bogumin (20,960). Miyndzy aglomeracyjōm katowskōm a ôstrawskōm je Rybnicki Rejōn Wōnglowy, co ônego strzōn stanowiōm miasta Rybnik (137,782), Jastrzymbie (88,425), Żŏry (62,670), Wodzisłōw (47,685), Czyrwiōnka-Leszczyny (28,074), Rydułtowy (21,525) i Pszōw (13,814). Te trzi aglomeracyje sōm cuzamyn nazywane Gōrnoślōnskōm Metropolijōm. Biylsko-Biołŏ (170,303) i Ôpole (128,012), historyczne metropolije Gōrnego Ślōnska, tyż majōm powyżyj 100,000 miyszkańcōw. Miasta ze ôd 20 do 100 tysiyncy miyszkańcōw poza trzyma bazowymi aglomeracyjami: Kandrzin-Koźle (60,383) Cieszyn (34,297 we polskij tajli a 23,488 we czeskij tajli) Ôpawa (56,638) Racibōrz (54,529) Nysa (43,580) Czechowice-Dziydzice (35,910) Trziniec (34,707) Pszczyna (25,791) Lublyniec (23,658) Prudnik (20,887) Historyjŏ. Piyrszymi znanymi państwami na Ślōnsku bōły Wielge Morawy i Czechy. We 10. stoleciu gospodzin Polski Mieszko I z dynastyje Piastōw prziłōnczōł Ślōnsk do polskigo państwa. W czasie fragmyntacyje Polski Ślōnsk i ôstatek krŏju ôstały potajlowane miyndzy moc niyznŏleżnych ksiynstw reskyrowanych bez roztōmajtych ślōnskich princōw. W tym czasie miymiecke wpływy kulturowe i etniczne wzrosły we wyniku imigracyje z miymieckij tajli Świyntego Rzimskigo Cysŏrstwa. We 1178 roku tajle krakowskigo ksiynstwa naôbkoło Bytōmia, Ôświyncimia, Chrzanowa i Siewiyrza ôstały przekŏzane ślōnskim Piastōm, chociŏż ônych ludność bōła zaôbycz byciŏ wiślanego, a niy ślōnskigo. We 1241 roku, po najechaniu Małopolski, Mōngoły najechali Ojropã i Ślōnsk, co wywołało panikã i masowe zaucieczki. Po śmierci ônych khana (prziwōdcy) Ordy Mongoły uzdali niy naciskać dalij we głōmb Ojropy, nale wrōciyli na weschōd, coby wziōńć udzioł we ôbiorach nowego Wielgigo Khana. W latach 1289-1292 czeski krōl Wacław II ôstoł zwierzchnikym niykerych gōrnoślōnskich ksiynstw. Polske mōnarchy zrzekli sie erbowych praw do Ślōnska dopiyro we 1335 roku. We 1337 Luksymburski Jōn przekŏzoł ślōnskim Piastom miasto Prudnik i ôkolice. Gōrny Ślōnsk (jako tajla ślōnskich ksiynstw) stoł sie tajlōm Czeskij Korōny we rōmach Świyntego Rzimskigo Cysŏrstwa i przeszoł z tōm korōnōm do habsburskij mōnarchije Austryje we 1526 roku. We 15. stoleciu w granicach Ślōnska dokōnano pŏru zmian. Tajla ziym przekŏzanych ślōnskim Piastom we 1178 roku kupiyli polske krōle we drugij pōłowie 15. stoleciŏ. We 1742 roku wiynkszość Gōrnego Ślōnska ôstała zajyntŏ bez krōla Prus Fryderyka Wielgigo we wojaczce ô austryjŏckõ sukcesyjõ, a we 1815 roku powstoła Pruskŏ Prowincyjŏ Ślōnsk; we kōnsekwyncyji Gōrny Ślōnsk stoł sie tajlōm Miymieckigo Cysŏrstwa, powstōnego we 1871 roku. Po I światowyj wojaczce ô Gōrny Ślōnsk walczyły Miymce i nowo niypodlygłŏ Polska. Liga Nŏrodōw zôrganizowała we 1921 absztimōng w tyj sprawie, we wyniku kerego 60% głosōw ôddano na Miymce a 40% na Polskã. Po trzecim ślōnskim powstōniu (1921) nojbarzij wysuniyntŏ na weschōd tajla Gōrnego Ślōnska (cuzamyn z Katowicami) ôstała prziznanŏ Polsce, i stała sie ślōnskim wojewōdztwym. We ôbrymbie Miymiec utworzōnŏ bōła Prowincyjŏ Gōrny Ślōnsk. Wtynczŏs Austryjŏcki Ślōnsk, niywielgŏ tajla Gōrnego Ślōnska zachowanŏ bez Austryjõ po ślōnskich wojaczkach, ôstała z wiynksza prziznanŏ nowyj Czechosłowacyje (Czeski Ślōnsk i Zaolzie), chociŏż wiynkszość Cieszyna i teryn na weschōd ôd niego trefiyła do Polski. Kōnferyncyjŏ we Poczdamie we 1945 roku ôkryślyła piskã Ôdry i Kłodzkij Nysy za granicã miyndzy Miymcami a Polskã, we ôczekowaniu na ôstatecznõ kōnferyncyjõ z Miymcami, co sie antlich nikej sie niy ôdbyła. Administracyjny tajlōng Gōrnego Ślōnska we Polsce zmiynioł sie pŏrã razy ôd 1945 roku. Ôd 1999 roku je potajlowany miyndzy wojewōdztwa ôpolske i ślōnske. Czeski Ślōnsk je terŏźnie tajlōm Republiki Czeskij, tworzi morawsko-ślōnski krŏj. Folklor. Literatura. Martin ze Ôpawy bōł strzedniowiecznym krōnikarzym, a ônego "Chronicon Pontificum et Imperatorum" stało sie nojbarzij wpływowym zdrzōdłym strzedniowiecznyj powiarki ô papiyżycy Janie. Na przełōmie 13. a 14. stoleciŏ fest popularne bōły łacińske kŏzaniŏ "Sermones de tempore et de sanctis" ôd Peregrina ze Ôpola. We 1573 roku pisŏrz Ôlbrycht Strumiyński z Mysłowic wydoł dzieło „"O sprawie, sypaniu, wymierzaniu i rybieniu stawów, także o przekopach, o ważeniu i prowadzeniu wody"”, co je uznŏwane za piyrszõ polskõ ksiōnżkã z dōmyny inżynieryje. Za nojwŏżniyjszego przedstŏwiciela ślōnskij rynesansowyj historiografije uznŏwany je Nicolaus Henelius ze Prudnika, autōr dzieł "Silesiographia", "Breslographia" a "Silesia Togata". We 1612 roku Walenty Roździeński z dzisiyjszych Katowic napisoł po staropolsku poymat "Officina ferraria", co ôpisowoł stan grub i werkōw na Ślōnsku we 17. stoleciu. Dzieło to je jednym z piyrszym we Ojropie podryncznikōw metalurgicznych (a piyrszym po polsku). Czeske wanielicke śpiywki religijne wydoł we 1636 roku cieszyński teolog i kŏzatel Jiří Třanovský pod tytułym "Cithara sanctorum". Literatura pisanŏ na Ślōnsku w dialekcie miymieckim abo gōrnoślōnsko-miymieckim miała rozrost na zaczōntku 19. i 20. stoleciŏ. Nojwŏżniyjszym gōrnoślōnskim przedstŏwicielym epoki rōmantyzmu bōł Joseph von Eichendorff, autōr rozprŏwki "Z życiŏ nicpōnia" (ôrginalny miymiecki tytuł: "Aus dem Leben eines Taugenichts") ze 1826 roku. Pisoł ôn we miymieckij gŏdce. Do historyje czeskij literatury wlazły "Pieśni ślōnske" ("Slezské písně") ôd Petra Bezruča (1909), przedstŏwiciela tm. Gyneracyje Burzicieli ze Ôpawy. Pisŏrze 19. stoleciŏ Józef Lompa ze Ôleszna, Karol Miarka z Pielgrzimowic abo Konstanty Damrot i Juliusz Ligoń ze Lublyńca pisali po polsku. Ze Trzińca bōł Jan Kubisz, autōr śpiywki "Płyniesz Olzo po dolinie", co je hymnym Cieszyńskigo Ślōnska. Do gōrnoślōnskich pisŏrzy 20. stoleciŏ, kerzi tworzili we miymieckij gŏdce, nŏleżōm: Horst Bienek, August Scholtis, Max Herrmann-Neisse, Ota Filip, Harry Thürk. Po czesku pisali: Oldřich Šuleř, Zdeněk Jirotka, Vladislav Vančura, po polsku m.in. Gustaw Morcinek i Wilhelm Szewczyk. Ôd 1989 roku (abszlus ôkresu kōmunistycznego w Polsce) corŏz barzij popularne stŏwało sie pisanie we ślōnskij gŏdce. Do jednych z piyrszych autorōw, co pisali ino abo z wiynksza po ślōnsku zaliczajōm sie na bajszpil: Marek Szołtysek, Anna Myszyńska. Do nojwŏżniyjszych ślōnskich pisŏrzy modyj gyneracyje nŏleży Szczepan Twardoch, autōr tm. „Gōrnoślōnskij epopeje” "Drach" (2014) a rōmanu "Morfina" (2012), a tyż bp. Mirosław Syniawa, Karol Gwóźdź. Wŏżnōm persōnōm je tyż Grzegorz Kulik, twōrca ślōnskich przekładōw literatury światowyj ("Godniŏ pieśń", "Mały Princ", "Przigody ôd Alicyje we Kraju Dziwōw"). Ôblyczynia. Ślōnske ôblyczynia babske rōżniōm sie znŏleżnie ôd regiōnu, a nawet ôd miast i wsi, z kerych sōm. Knify ôblykaniŏ wzajymnie przenikały sie społym z przemieszczaniym ludności we 19. i 20. stoleciu. Miyszkanki Ślōnska zaczły tyż przipasowować swoje ôblyczynia do miastowyj mody, co tyż zmiyniyło ônych wyglōnd. Gyneralnie Ślōnzŏczka mogła ôblyc sie na trzi knify: kiecka, zopaska, kabotek i wierzchyń kiecka, zopaska i jakla kiecka, zopaska, kabotek i merynka Byklajdōng mynski skłŏdŏ sie ze szaketu, westy, biołyj hymdy, jedwobki abo szlajfki, galot abo bizokōw a tyż strzewikōw. Na gowie Ślōnzŏk nosiōł hut. Ôblyczynie chopa terŏźnie nazywŏ sie ancugym. Ôblyczynia ludowe Gōrnego Ślōnska: ôblyczynie cieszyńske ôblyczynie pszczyńske ôblyczynie raciborske ôblyczynie rozbarske (gōrzańske) ôblyczynie Jackōw jabłōnkowskich ôblyczynie Gōrali ślōnskich ôblyczynie Lachōw ślōnskich Kuchnia. Gōrnoślōnskŏ kuchnia nŏleży do strzodkowoojropejskich kuchniōw. Ônej jŏdła cechujōm sie wysokōm kalorycznościōm. Jy sie sam jŏdła ôbiylie jak bp. kasze i piyczywa jak tyż jŏdła mōnczne jak bp. kluski, pierogi, zupy, gynste zōuzy. Miynszały sie sam kuchnie polskŏ, czeskŏ (bp. ôblŏty) a miymieckŏ. Jedzōne sōm sam jŏdła ajnfachowo gōrnoślōnske, jak i jŏdła wystympujōnce tyż we Małopolsce i Wielgopolsce (bp. ajsbajn, makōwki). We drugij pōłowie 20. stoleciŏ na Gōrnym Ślōnsku hyrskość dostały jŏdła z polskij kuchnie krysowyj (bp. placki kartŏflanne, pierogi z syrym, bŏrszcz czyrwōny, bigos). Miynsne jŏdła sōm zaôbycz ajnrychtowane z wieprzowiny, drobiu. Popularne bōło miynso mycŏkōw, z kerych bōły robiōne karminadle. Ofyn trefianym zjawiskym je przipisowanie Ślōnzŏkōm za jŏdło regiōnalne rolady społym ze gōmiklyjzami a modrōm kapustōm. Popularnymi ślōnskimi zupami sōm: wodziōnka, ślōnski żurek, moczka. Tradycyje. Jedyn dziedziński zwyk karnawałowy na Gōrnym Ślōnsku zimōm je mianowany Wodzyniym Bera. Zimã symbolizuje ôsoba przeblyczōnŏ za bera. Zastawiŏ jōm ôsoba przeblyczōnõ za policyjōna. Ber idzie za inkszymi przeblyczōnymi ludźmi i je wydalany z dziedzinki, a wczaśnij przechodzi sie po dōmach. Gŏdŏ sie tyż, iże ber reprezyntuje zło, kere ôstało wykludzōne z tego placu. Tradycyjnie ônego ôblyczynie je szyte ze słōmy. Babski Comber tyż je ôbchodzōny w tym czasie. Je to bakusowy festiwal zarezerwowany dlŏ bab, nale wstymp majōm tyż chopy przeblyczyni za baby. Zwyk babskigo combru popularny je nojbarzij we ślōnskich strzodowiskach grubiŏrzy. Na Wielkanoc sōm roztōmajte zwyki. Zwykym na Pyńdziałek Wielkanocny wszeôbecnym na Ślōnsku bōło tm. „Wielkanocne Chostanie” ("Schmackostern"). Kej na Dolnym Ślōnsku dziouszki bōły bite karwaczym ôzdobiōnym szlajfkami, na Gōrnym Ślōnsku bōły zaôbycz ôblywane wodōm. Inkszym wielkanocnym zwykym je wielkanocnŏ kawalkada (jazda konnŏ), kerŏ w niykerych placach ôdbywŏ sie do dzisioj. Corŏz wiyncyj placōw i społeczności na Ślōnsku fajruje Oktoberfest, na muster Bajerōw. Do nojwŏżniyjszych familijnych festōw Gōrnoślōnzŏkōw nŏleżōm: krzest, piyrszŏ kōmunijŏ i gyburstag, w tym nojwŏżniyjszy je piyrszy i piyńćdziesiōnty gyburstag, mianowany Abrahamym. Ślōnzŏki niy ôbchodzōm imienin. Już ôd 4 grudnia Ślōnzŏki ôbchodzōm świynto Barbory. Barbora patrōnuje wszyjskim, co mogōm przi robocie narŏz stracić życie: hajerōm, kopaczōm tunelōw, płatnyrzōm, rusznikŏrzōm i wszyjskim, co robiōm ze materyjami wybuchowymi, nale na Ślōnsku Barborã tradycyjnie celebrujōm grubiŏrze. Mydia. Piyrszōm prywatnōm telewizyjōm na Gōrnym Ślōnsku bōła PTV Rondo, kerŏ nadŏwała swoje programy ze Katowic na anfangu lŏt 90. Niyskorzij bōła przejyntŏ ôd TV Wisła, z keryj powstoł ôgōlnopolski TVN. Terŏźnie na terynie Gōrnego Ślōnska polskŏ publicznŏ telewizyjŏ Telewizja Polska S.A. nadŏwŏ kanały regiōnalne TVP3 Opole i TVP3 Katowice. Krōm tego je prywatnŏ telewizyjŏ TVS, skerowanŏ do ôglōndŏczy we ślōnskim wojewōdztwie. Inkszym kanałym je TVT. Regiōnalne radiostacyje to Polskie Radio Opole i Polskie Radio Katowice państwowyj rozgłośni radyjowyj. Prywatnym radyjym je Radio Piekary. Radio Mittendrin to je miymiecko-polske internetowe radyjŏ dlŏ myńszości miymieckij. Inkszymi radyjami na Gōrnym Ślōnsku sōm m.in. Slonsky Radio, Radio Silesia, Radio Fest. Ruch Autōnōmije Ślōnska wydŏwŏ ślōnski cajtōng Ślōnskŏ Szwalbka. Ôd 1945 roku wydŏwany je cajtōng Dziennik Zachodni. Je tyż sporo ślōnskich zerwisōw informacyjnych, na bajszpil: Wachtyrz.eu, Silesion.pl. Tańce. Roztōmajtość ślōnskich melodyji cechuje kōntrast tajli tańcowanyj poleku a gibko. Je to wyrōżniajōncŏ cecha ślōnskich tańcōw, kerŏ wytwŏrzŏ srogõ skalã napiynć dynamicznych. Tajla swobodnŏ wykōnowanŏ we umiarkowanym tympie mŏ czynsto charakter chodzōnego. Za to drugŏ tajla wykōnowanŏ w gibkim tympie, biegiym abo szusami, przi klaskaniu a przitupywaniu, zmiyniŏ sie w żywy, szpaśny taniec. Nojbarzij charakterystycznym a nojzŏcniyjszym ślōnskim tańcym je trojak, kery we powojynnym ôkresie rozszyrzōł sie na cołkõ Polskã. Trojak je tańcym trōjkowym, a cechuje go dwutajlowŏ (piyrszŏ mŏ metrōm 3/4, drugŏ 2/4) a dobōr tancyrzy skłŏdŏ sie ino z jednego karlusa i dwōch dziouszek. Popularne postrzōd Ślōnzŏkōw bōły tyż tańce chodzōne, tyroliny, walczyki – tańcowane do popularnych melodyji. Inkszõ grupã tańcōw stanowiōm tańce zabawowe, spostrzōd kerych idzie wymiynić: druciŏrz, kokotek, gōnsior, zwodzōny, diobōłek, mietlŏrz, ôwczarek, zajōnczek, gołōmbek, rachtōr-siedmiokroczek, bogosławiōny, kijŏk, myszka, ceglŏrz, grozik a inksze. Na Gōrnym Ślōnsku wystympowały tyż tańce ôbrzyndowe, na bajszpil zwiastujōnce nadejście jŏra. Nojbarzij popularne bōły tańcowane z gaikym abo z kukłami (marzanna, marzaniok), kiere bōły wciepowane do wody na symbol ôdejściŏ zimy. Nojwŏżniyjszym reprezyntantym i popularyzatorym ślōnskich tańcōw je Zespōł Pieśni i Tańca „Śląsk”. Religijŏ. Na Gōrnym Ślōnsku bazowymi ôstrzodkami religijnego kultu katolikōw sōm bazylika Nojświyntszyj Marii Panny i świyntego Bartłomieja w Piekarach jak tyż Sanktuarium świyntyj Anny na Anabergu. Wŏżnym placym we tyj tajli Ślōnska je tyż bazylika Narodzyniŏ Nojświyntszyj Maryi Panny we Pszowie. Piyrsze protestancke tryndy dotrzały do regiōnu po wystōmpiyniu Martina Lutra we 1517 roku. Liczbã wiernych kościoła Ewangelicko-Augsburskigo na samym Cieszyńskim Ślōnsku szacuje sie na bez 40 tys. Na Czeskim Ślōnsku dzioła Ślōnski Kościōł Ewangelicki Augsburskigo Zawiyrzyniŏ, do kerego we 2009 roku przinŏleżało kol. 15,6 tys. wiernych. Ludność. Istniynie ôsobnyj ślōnskij nacyje je spōrne. W Polsce ôficjalnie niy uznŏwŏ sie ślōnskij nacyje, tak samo w Czechach. Podle polskigo Nŏrodnego Wykazu ze 2002 roku przinŏleżność do ślōnskij nŏrodności zadeklarowało 173,148 ôsōb, za to we wykazie na terynie Czech we 2001 roku ślōnskõ nŏrodność zadeklarowało 10,878 ôsōb. Wykŏz ze roku 2011 pokŏzoł, iże do ślōnskij nŏrodności prziznŏwŏ sie 809 tys. ludzi. Z tego 362 tys. czuje sie ino Ślōnzŏkami, za to ôstatek Ślōnzŏkami i Polŏkami abo Ślōnzŏkami i Miymcami. We 2012 roku we Katowicach zespōł wyuczōnych pod kerownictwym prof. Adama Bartoszka ze Instytutu Socjologije Ślōnskigo Uniwerzytetu przekludziōł podszukowanie ôbywatelske, w kerym miyndzy inkszymi spytano powtōrnie ô przinŏleżność nŏrodnõ. We ôdpowiedzi na to pytanie 49,1% spytanych ôsōb skŏzała ślōnskõ nŏrodność (28,7% spytanych ôsōb skŏzała wrŏz ślōnskõ i polskõ nŏrodność, za to 20% ślōnskõ za jedynõ). Przi analizowaniu sytuacyji socjologicznych panujōncyj na zaczōntku 20. stoleciŏ podkryślŏ sie, iże Ślōnzŏki ze Ôpolskigo Ślōnska niy posiadali rozwiniyntyj nŏrodnyj świadōmości a przekōnaniŏ ô uczestnictwie we nŏrodnyj spōlnocie. Elymyntym jednoczōncym tã zbiorowość bōła wiynź regiōnalnŏ. Poza niylicznōm grupōm prawie manifestujōncōm swojã polskość , autochtōniczne Ślōnzŏki ze Ôpolskigo Ślōnska piastowali swoje polske elymynta kulturowe niy za wyrŏz łōnczności ze polskōm nacyjōm, atoli za elymynt miyjscowego folkloru a kultury, dziynki keryj mogli ôdrōżnić sie ôd Miymcōw. Mŏwa. Jednym z elymyntōw kulturowyj tożsamości Ślōnzŏkōw sōm używane bez nich dialekty, kere ôd stoleci pōmŏgały poznŏwać swojich a cudzych. Zmŏcniajōm ône spōjność grupy, a ônych wyzbycie sie rōwnoznaczne je z pociepniyńciym spōlnoty. A dyć trza swrōcić uwagõ, iże autochtōni z ludnościōm napływowōm używajōm literackij gŏdki, a dialektami posugujōm sie we familiji i ôbrymbie włŏsnyj zbiorowości. Podle klasyfikacyje Alfreda Zaręby na terynie Gōrnego Ślōnska wystympujōm dialekty/gwary: cieszyński, glywicki, jabłōnkowski, kluczborski, niymodliński, prudnicki, ôpolski. Spōrny je sztatus ślōnskij mŏwy. We gŏdkoznawczych publikacyjach ślōnszczyzna je uznŏwanŏ za dialekt polskij gŏdki. We polskim Nŏrodnym Wykazie we 2002 roku używanie ślōnskigo we dōmowych kōntaktach zadeklarowało 56,6 tys. ôsōb. We wykazie ze 2011 roku było już 529 tys. takich deklaracyji. Czeskōm gŏdkōm i laszkimi dialektami ludność ôsprŏwiŏ przede wszyjskim na Czeskim Ślōnsku, polskōm i ślōnskōm gŏdkōm zaôbycz we polskij tajli Gōrnego Ślōnska, a tyż miymieckōm gŏdkōm. Baukōnszt. Piyrszy murowany budōnek na Gōrnym Ślōnsku to kościōł świyntego Mikołaja we Cieszynie ze pōłowy 11. stolecia. Wczaśnij jednak powstŏwały na Ślōnsku ôbrōnne grody z spotrzebowaniym kamiynnych elymyntōw. Ôd czasōw renesansu Gōrny Ślōnsk cechowoł zebrany religijny baukōnszt, zachowany do dzisiej zaôbycz we kształcie i stylistyce drzywniannych kościołōw. Nojstarszymi zachowanymi do naszych czasōw ze drzywniannych kościołōw na Gōrnym Ślōnsku sōm strzedniowieczne kościoły Wszyjskich Świyntych we Łaziskach i Siyrotach, za to nojstarszõ ôbrōnnõ wieżōm na Gōrnym Ślōnsku je Wieża Woka we Prudniku. "Upper Silesia – historical region, Europe", "Encyclopædia Britannica" [dostymp 28 lutego 2021] "Szląsk", "Słownik geograficzny Królestwa Polskiego" t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 929, dir.icm.edu.pl [dostymp 28 lutego 2021] Śląska Biblioteka Cyfrowa ("Ślōnskŏ Digitalnŏ Bibliŏtyka"), sbc.org.pl [dostymp 28 lutego 2021] Stare brifkarty ze ślōnskich miast, vogel-soya.de [dostymp 28 lutego 2021]
+Sōmalijo, Republika Sōmalijsko – państwo we pōunocno-wschodnij tajli Afryki. Je uōno pouožōne na Pōuwyspie Sōmalijskym. Přilygo do Ôceanu Indyjskigo a Zatoki Adyńskij. Ôd pōunocnygo zachodu mo granica s Džibuti, ôd zachodu s Etiopijōm, a ôd pouedniowygo zachodu s Kynijōm. Pōunocno tajla kraju we 1991 roku uōguosiua niyzaležność kej Sōmaliland.
+Szyjity (po arabsku „sziat Ali” – strōnnictwo Alego) – jedno z trzech głownych zawiyrzyń religijnych w ôbrymbie terŏźnego islamu, drugie po sunniźmie pod wzglyndym liczby wyznŏwcōw. W Polsce czynsto używŏ sie ôkryślyniŏ „szyizm” na bydōncy jego głownym bystrzinōm imamizm. Niywielkŏ myńszość szyitów zamiyszkuje tyż Polskã. Sōm ôni za to wiynkszościōm w Iranie.
+Tupac Shakur (rodz. 16 czyrwca 1971 we Nowym Jorku, um. 13 wrzesnia 1996 we Las Vegas), znōmy tyz kej 2Pac a Makaveli - amerikański raper, dichter, szauszpiler a społeczny aktywista. Rodzōny kej Lesane Parish Crooks, przijōn miano Tupac Amaru po wodzu Inkōw. Sztudyjne albōmy wydane za życio "2Pacalypse Now" (1991) "Strictly 4 My N.I.G.G.A.Z." (1993) "Me Against the World" (1995) "All Eyez on Me" (1996) Sztudyjne albōmy wydane pośmiertnie "" (1996) (kej Makaveli) "R U Still Down? (Remember Me)" (1997) "Until the End of Time" (2001) "Better Dayz" (2002) "Loyal to the Game" (2004) "Pacs Life" (2006) Ôficjalno neczajta
+Karakalpakstan (karak. : Qaraqalpaqstan Respublikasiʻ (Қарақалпақстан Республикасы); uzbe. : Qoraqalpogʻiston Respublikasi (Қорақалпоғистон Республикаси)) - je autōnōmicznōm republikōm we Uzbekistōniy. Stolicōm Karakalpakstanu je Nukus
+Ukłod wspōłrzyndnych, ukłod koordynatōw - dwuwymiarowo systema, kero służi do ôpisanio punktu abo ôbiektu we geometrycznym raumie bez hilfa dwōch ôsi, nojczyńści mianowanych X a Y.
+Tollaincourt - gmin we Francyji, we departamyncie Vosges. Mo 14,13 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwało sam 128 ludzi. 1 stycznia 2017 ku Tollaincourt przikuplowano sōmsiedni gmin Rocourt.
+Sōmer (sōm. 𒌦 𒊕 𒈪 𒂵 "Ki-en-gir", hebr. שִׁנְעָר "Szinear") to bōła antycznŏ krajina rozlygowanŏ we połedniowyj tajli Mezopotamije (terŏz połedniowy Irak) w latach (kole) 4500–1900. p.n.e. Zamiyszkowali jōm Sōmery, kerzi stworzili wysoko rozwiniyntõ cywilizacyjõ uznŏwanõ za kolybkã kultur Bliskigo Weschodu i Ojropy. Wybudowali na terynie Mezopotamije moc miast, z kerych nojsrogsze to: Eridu, Ur, Lagasz, Umma, Uruk, Kisz, Sippar. Sōmery kludziyli ôsiadły tryb życiŏ. Trudziyli sie zaôbycz cuchtym, bauerstwym i rzymiosłym. Jednak niy utworzili scentralizowanego państwa, a jyno systym miast-państw. Kożde z nich posiadało swojigo krōla, a wrŏz nojwyższego kapelōna, w kerych rynkach spoczywała władza religijnŏ, administracyjnŏ, jak tyż militarnŏ.
+Fermín IV Caballero Elizondo (rodz. grudziyń 1974 we Monterrey) - meksykański raper. Sztudyjne albōmy "Boomerang" (2002) "Odio/Amor" (2017) Ôficjalno neczajta
+Microsoft to je jydno s nojsrogszych na świecie firm we branży kōmputyrowyj. Nojbarzi znajōmo kej producynt systymōw operacyjnych MS-DOS a Microsoft Windows, a tyż paketa prōgramōw biurowych Microsoft Office. Spōłka zołożōno we 1975 ôd Billa Gatesa a Paula Allena. Siedziba mo we Redmond we staniy Waszyngtōn. Po wycofaniu sie Billa Gatesa s prezesowanio, jeji prezesem zostoł Steve Ballmer. Podug danych za 2007 rok, Microsoft dowo robota lo 89 809 ludzi a ôśōngo 14.065 mld $ zysku przi obrotach 51.122 mld $. Neczajta Microsoftu
+Corleone - gmin we Italiji, we regijōnie Sycylijo, we prowincyji Palermo. Mo 229,46 km² wiyrchu a podug danych ze 2014 roku pōmiyszkiwało sam 11 244 ludzi. Je znōme kej siedziba szefōw mafiji. Neczajta Corleone
+Facebook – internecowy społecznościowy portal, we kerym zaregisztrowane użytkowniki mogōm tworzić nece, tajlować sie na zorty, posyłać ôbrozki i wiadōmości a używać roztomajte aplikacyje, kere sōm własnośćōm Facebook, Inc. ze siedzibōm we Menlo Park we Kaliforniji. We październiku 2012 portal tyn mioł już powyżyj 1 miljarda zaregisztrowanych użytkownikōw. Strzedniostolecio lo użytkowanikōw Facebooka to 22 lota. Przodnio zajta Wtyczka lo Facebooka po ślōnsku (we Ślabikorzowym szrajbōnku)
+Udmurcyjŏ (rus. Удмуртская Республика, udmu. Удмурт Элькун) - je autōnōmicznōm republikōm we Rusyje. Stolicōm regiōnu je Iżewsk. Wywtnōntrz Rusyje: Kirowski Ôbwōd, Permski Kraj, Baszkortostōn, Tatarstōn. Wodnŏ: Wotkiński zbiorniyk Geografijŏ. Rzyki. Hlawne rzyki to: Czepca Iż Kama Kilmez Siywa Naturalne surowce. Hlawne surowce Udmurcyje to: Pytrolyjum - 300 milionōw tōn Kamiynny Wōngiel - 2 miliardy tōn Piach - 64,5 milionōw m3 Żwir - 388,9 milionōw m3 Glina - 170,4 miliōnōw m3 Strzedniyŏ tympyraturŏ we styczniyu: -13°С Strzedniyŏ tympyraturŏ we czyrwcu:  19°С Strzedniye roczne ôpady: 550 mm Słōneczne dniy: 103 Naturalny rejōn: Tajga Ferwaltōngowy tajlōng. Republika tajluje siy na 25 rejōny, a posiydzŏ 6 miastōw a 2059 wsiy. Demografijŏ. Udmurcyjŏ posiydzŏ 1 521 420 perzōnōw bez co mŏ 30. plac we Rusyje. Etniyczne skupiny. We Udmurcyje dōminujōm Ruski a Udmurty. Religijŏ. Hlawne religije Udmurcyje to:  Prŏwŏsłãwie - 33,1% Wierzōncy nale niy praktykujōncy - 29% Atejizm - 19% Inksze Krześciyjany - 5% Islam - 4% Rodnowiara a Udmurcki Wos - 2% Starowiara - 1% Protestantyzm - 1% Inksze abo niy zadeklarowane - 3,9% We ruskej gŏdce: Spis perzōnōw 2010 we Rusyje We ynglickej gŏdce: Inwestuj we Udmurcyje na Invest in Regions
+Niiderlandy (niderl. "Nederland") to ojropejsko tajla Krōlestwa Niiderlandōw (niderl. "Koninkrijk der Nederlanden"), tworzōnego tyż ôd Aruby, Bonaire, Curaçao, Saby, Sint Eustatius a Sint Maarten (kere downij do kupy mianowały sie Niiderlandzke Antyle). Niiderlandy sōm mōnarchijōm kōnstytucyjnōm rozlygowanōm we zachodnij tajli Ojropy nad Pōłnocnym Morzym, kere ôblywo je ôd pōłnocy i zachodu. Graniczy ôd połednia s Belgijōm, a ôd schodu s Niymcōma. Aktualne granice bōły wykryślōne we 1839. Niiderlandy sōm krajym gynsto zaludńōnym. Przez połowa ich terytoriōm leży niżyj poźōmu morza. Państwo je znōme ze swojich wiatrokōw, kyjzy, chodokōw, tulipanōw, kōł a wysokigo poźōmu tolerancyje – liberalnych praw, co stosujōm sie narkotykōw , prostytucyje, segnowanio, eutanazyje a zwiōnzkōw miyndzy ludźmi tyj samyj płeci. W Niiderlandach swoja siedziba mo Miyndzynorodowy Trybōnał Karny do downij Jugosławije, Miyndzynorodowy Trybōnał Sprawiydliwości a Miyndzynorodowy Trybōnał Karny.
+Flemington – miejscowość (borough) we USA, we sztacie New Jersey, siedziba hrabstwa Hunterdon. Mo 2,79 km² wiyrchu a podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwało sam 4 581 ludzi.
+Taylor Alison Swift (rodz. 13 grudnia 1989 we Reading) – amerikańsko piosynkarka country a pop a autorka tekstōw. Podug cajtōngu Forbes nojlepij zarabiajōnco celebrytka – 170 mln dolarōw na rok. "Taylor Swift" (2006) "Fearless" (2008) "Speak Now" (2010) "Red" (2012) "1989" (2014) Reputation (2017) Lover (2019) Folkore (2020) Evermore (2020)
+Antigua a Barbuda (ang. "Antigua and Barbuda") - państwo we Strzodkowyj Americe, rozlygowane na Karajibskim Morzu, na wyspach Antigua a Barbuda, a tyż niypōmiyszkiwanyj Redonda. Gospodarka ôparto o turystyka, finansowe usugi a bauerstwo.
+Szekulada (nah.: "xocolotl" - goszko woda) – wyrōb cukerniczy uōnaczōny s miazgi kakaowyj, fetu kakaowygo (masło kakaowe) abo fetu cukerniczygo, czygoś do słodzynio a inkszych dodatkōw. Wytwarzano je uōna nojczyńści we postaci tabulek. We niykerych krajach, gōwniy we Meksyku, powszychnijszo je szekulada we postaci napoju na wodzie, mleku abo inkszym płyniy. Rzodzi trefio sie szekulada sproszkowano abo we granulkach. Przodni tajlōng: Goszko – składo sie ze masła kakaowygo, proszku kakaowygo a cukru, roz a kedy ze niywielgōm domiyszkōm wanilije. Zawiero przynojmnij 70% produktōw ze kakaowyj miazgi a powinno być przigotowywano we tymperaturze 31,1–32,7 °C. Zawiyro 2–5 rozōw wiyncyj teobrominy niż mlyczno. Mlyczno – we jeji skłod wchodzi tyż mlyko abo proszyk mlyczny i wanilijo, a zowartość kakao niy przekraczo 50%. Tymperatura uōnaczynio mo 28,9–30,5 °C. Zwykle szekulada ta zawiero niy mniyj niż 25% suchyj kakaowej masy we sumie, 14% suchyj mlycznyj masy, 2,5% suchyj ôdfetowanyj masy kakaowej, 3,5 % fetu mlycznygo a 25% fetu razem. Bioło – niy zawartości kakaowygo proszku. We nojlypszich szekuladach tyj zorty je ino do 33% kakaowygo masła. Tymperatura wytwarzanio 27,9–30,5 °C. Niykerzy uwożajōm, iże tyn wyrōb niy je szekuladom ze wzglyndu na niskōm zawortość kakaowygo masła. Deserowo Szekulady byndōnce mieszoninōm roztomajtych składnikōw ze inkszych zort szekulad: Bakalijowo Ôrzychowo szekulady ze ôwocōma, likerkōma a inkszymi dodotkōma Zorty szekulady. Szekulada „couverture” je wyrobym ôtrzymonym ze wyrobōw kakaowych a cukrów, zawiero niy mnij niż 35% suchyj masy kakaowyj, we tym: 1) niy mnij niż 31% fetu kakaowygo; 2) niy mnij niż 2,5% niyfetowyj suchyj masy kakaowyj. We produktoch szekuladopodobnych zawortość kakao niy przykraczo 7% cołkej masy. Wiynkszość producyntōw lo uzyskanio gładkij, jydnorodnyj struktury dodowo do szekulady lecytyna sojowo (E322), abo PGPR (polirycynoyoleinion poliglicerolu – E476), co pozwalo zmniyjszyć zawartość drogiygo masła kakaowygo a ôbniyżyć lepkość masy.
+Biesiekeř (miym. "Biziker") – wieś we Polsce pouožōno we wojewōdztwie zachodniopōmorskim, we krysie košalińskim, siedziba gminy Biesiekeř. Wieś je znajōmo skuli majōncygo sam siedziba Instytutu Cuchtu Kartofla. We jeji cyntrōm znojduje sie dynkmal, na kerym kartōflano bulwa wroz ze stelažym mo wysokość 9 metrōw.
+Szteker to uōncznik sztrōmowy mechanizmowy zdolny do zuōnczanio, przewodzynio i wuōnczanio sztrōmu we normalnych warōnkach pracy ôbwodu a sztrōmu przećōnżyniowygo abo sztrōmu zwarciowygo. Sztekry niyskōnapiyńciowe wykōnywane sōm kej suche, zaś sztekry wysokonapiyńciowe posiadajōm roztomajte rozwiōnzanio kōmōr gaszōncych (uolejowe, prōżniowe). W sztekrach stosuje sie rōżnygo typu napyndy: rynczne, elektromagnetyczne abo silnikowe.
+Grecyjŏ (gr. Ελλάδα "Elláda" / Ελλάς "Ellás"), Greckŏ Republika (Ελληνική Δημοκρατία "Ellinikí Dimokratía") – państwo położōne we połedniowo-weschodnij czynści Ojropy, na połedniowym krańcowi Bałkańskij Bōny. Mŏ dostymp do sztyrech mōrz: Egejskigo i Kreteńskigo ôd weschodu, Jōńskigo ôd zŏchodu jak tyż Strzōdziymnego ôd połedniŏ. Grecyjŏ mŏ dziesiōntõ pod wzglyndym dugości piskã brzegowōm na świecie, ô dugości 14880 km. Poza tajlōm kōntynyntalnōm we skłŏd Grecyje wchodzi kole 2500 wysp, we tym 165 zamiyszkanych. Nojwŏżniyjsze to Kreta, Dodekanez, Cyklady i Jōńske Wyspy. Nojwyższym szpicōm je wysoki na 2918 m n.p.m. Mitikas we masywie Ôlimpu. Gyjografijŏ. Terytorium Grecyje idzie potajlować na: kōntynyntalnõ Grecyjõ (społym z ôddzielōnym ôd nij Korynckim Kanałym bōnōm Peloponez), kerŏ wchodzi we skłŏd Bałkańskij Bōny wyspy rozrzucone na morzach Egejskim i Jōńskim. Bezma 1/5 wiyrchnie Grecyje przipadŏ na kole 2500 wysp, z czego 165 je zamiyszkanych. Nojsrogsze z nich to: Kreta (kol. 8260 km²), Eubea (kol. 3621 km²), Lesbos (kol. 1630 km²), Rodos (kol. 1400 km²), Chios (kol. 840 km²), Kefalinia (kol. 780 km²), Korfu (592 km²), Samos (kol. 476 km²), Lemnos (476 km²), Naksos (kol. 430 km²), Zakintos (406 km²), Thasos (kol. 390 km²). Wiynkszość z wysp Grecyje wchodzi w skłŏd archipelagōw, z kerych bazowe to: Jōńske Wyspy Egejske Wyspy, we tym: Cyklady Sporady Dodekanez Blisko 81% wiyrchnie Grecyje zajmujōm gōrske pasma (strzedniŏ wysokość 1200–1800 m n.p.m.), kere majōm południkowy ciōng. Nizinne teryny sōm niywielge i wystympujōm we bliżu wybrzyżōw (Niz. Salonickŏ, Trackŏ, Tesalskŏ jak tyż Argolidzkŏ). Chalcydyckŏ Bōna tworzi 3 wtōrne bōny: Kassandra, Sithonia i Athos. Grecyjŏ graniczy z dalij pokŏzanymi państwami: na weschodzie: Turcyjŏ (206 km) na pōłnocach: Albanijŏ (450 km) Bułgaryjŏ (450 km) Pōłnocnŏ Macedōnijŏ (450 km) Historyjŏ. Grecyjŏ mŏ dugŏ historyjõ i zebrane kulturowe erbowizna. Uwŏżanŏ je za nŏstympcã antycznyj Grecyje. Jako takŏ, stanowi kolybkã cołkij zachodnij cywilizacyje, plac narodzin dymokracyje, filozofije, ôlimpijskich igrzysk, mocka bazowych prawiyń naukowych, zachodnij literatury, historiografije, politologije a tyż tyjatru, tak kōmedyje jak i dramatu. Świŏdectwym tyj spuścizny je 18 Ôbiektōw Kulturowyj Erbowizny UNESCO. Nowożytne grecke państwo ôstało utworzōne we wyniku zwyciynskigo powstōnia przeciwko Ôsmańskimu Impyrium. Ôd 2002 roku Grecyjŏ zrezygnowała z włŏsnyj waluty i przijōnła ojro. We 2013 trefiyła do grupy państw rozwijajōncych sie (piyrszy we historyji cufal degradacyje krŏju do tyj grupy). Religijŏ. Struktura religijnŏ krŏju we 2017 roku podle "Pew Research Center" prawosławie – 90% katolicyzm – <1% inksi krześcijany – 3% islam – 2% inksze religije – <1% brak religije – 4%
+Boże Ciało, barzij akuratnie Świynto Nojśwyntszygo Ciała a Krwie Pańskij – we katolickim kościele nakozane świynto ku czci Eucharystyje (Bożego Ciała i Krwie). Je to ruchōme świynto, wypado zowdy 60 dni po Wielkanocy, beztōż nojwcześnij może paś 21 moja, nojpōźnij 24 czyrwca.
+Reprezentacyjo ślōnsko we fusbalu – niyformalny manszaft fusbalowy, we kerym szpilujōm fusbaloki s wojewōdztwa ślōnskigo, niy noleżi do FIFA ni UEFA. Niy biere udziołō we ôficjalnych turniejach. Na ôstatku szpilali ze Polokōma (1:1, Stadjōn Ruchu we Chorzowie, 9 grudnia 2006).
+Papiyż, we Rzimskokatolickim Kościele mianowany tyż "Uojciec Świynty" to je biskup a patrijarcha Rzimu, gowa Rzimskokatolickigo Kościoła, Katolickich wschodnich Kościołōw, Apostolskij Stolicy a państwa Watykōn. Ôd 1870 Kośćōł uważo a przijōn za dogmat, aże papiyż je niyuomylny we interpretacyje wiary a moralności. Godność papiyża je dożywotnio, chyba co sōm sie jeji zrzeknie. Do terozki ino dwōch papiyżōw, Celestyn V a Benedykt XVI, skorzistoło s takij możliwości. Papiyż je wybiyrany ôd kardynołōw na kōnklawe. Ôkres pōmiyndzy umrziniym abo abdykacyjōm papiyża a wyborym nowygo mianuje sie sediswakancyjōm. Podug katolickigo Kościoła, władza papiyża biere sie ze apostolskij sukcesyje, a piyrszym papiyżym bōł św. Pyjter. Protestanty godajōm, co niy mo dowodōw na to, coby św. Pyjter bōł we Rzimie, ani na to co ôde samygo anfanga krześcijaństwa Rzim bōł ôstrzodkym kerymu podlegoły inksze biskupstwa. Terozki papiyżem je Franciszek, a je uōn 266. (podug ôficjolnyj wersyje katolickigo Kościoła) za rajōm.
+Ferajn Gōrnoślōnzokōw ("Związek Górnoślązaków–Bund der Oberschlesier") bōł ruchym, ftory walczōł ô niypodległość Gōrnego Ślōnska w XX storoczu. Bōł założōny w styczniu 1919 ôd Ewalda Latacza.
+Zōuza (ôd fr. "sauce") to je gynsty płyn, tworzōny na bazie roztōmajtych skłŏdnikōw, nadŏwajōncych mu inaksze smaki (ôstry, ôpaterny, skisły, słodki), pasowany za przidŏwek do: miyns, fisz, makarōnōw, wyndlin, szałŏtkōw, zistōw itd. We kōnsystyncyji luźniyjszy ôd krymy. Zōuzy tajlujōm sie na: gorke, zimne i majōnezowe. Je tyż inkszy tajlōng, wywodzōncy sie ze francuskij kuchnie, klasyfikujōncy zōuzy za pochodne jednego z piyńciu bazowych zōuz. Zōuzy gorke rychtowane sōm, podanie jak zupy, na bazie buliōnu. Do zagynszczŏniŏ tych zōuz pasuje sie: zawiesiny z mōnki ôbiylij abo mōnki kartŏflannyj i wody, mōnki ôbiylij abo kartŏflannyj i śmietōny, zasmażkã abo żōłtka jajec.
+Nawłoć pōźno lebo nawłoć ôlbrzimio (łać. "Solidago gigantea") to je wieloroczno zielina ze familije astrowatych. Pochodzi ze wschodnij tajli Pōłnocnyj Ameriki. Przikludzono do Ojropy we XVIII stoleciu jako ôzdobno zielina, rozlazła sie ze botanicznyj zygrody we Lōndynie. Terozki je to pospolity we Ojropie inwazyjny gatōnek. Poradzi wyrosnōńć na 2,5 myjtra wysoko. Mo żōłte blumy zebrane we wiyrchnij tajli zieliny podane na wiecha. Bywo pożytkowano jako pożytek lo pszczołōw. Uopis we ekoportalu (we polskij godce)
+Malediwy (maled. : ދިވެހިރާއްޖެ, Diwehi Radździe; ôfic. Republika Malediwōw, maled. : ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމުހޫރިއްޔާ, Diwehi Radździege Dziumhurijja) – państwo we Azyji rozlygowane na archipelagu przez 1190 wyspōw a atolōw na Indyjskim Ôceanie, ōng. 500 km ôd połedniowyco wybrzeżo Indyji. Je to muzułmański krej, we kerym islam je urzyndowōm religijōm. Je sam rōwnikowo klima ze srogimi ôpadōma. Cołki krej je myni kej ōng. 2 m n.p.m., bezcōż je zagrożōny cołkowitym zaloniym bez ôcean. Gospodarka sam je ôparto na turystyce a łowiyniu ryb.
+Nea Salamis Famagusta FC – cypryjski fusbalklub zołożōny we 1948, kerygo zic terozki nojdzi sie we Larnace (piyrwyj we Salamis).
+San Giovanni Rotondo - gmin we Italiji, we regijōnie Apulijo, we prowincyji Foggia. Mo 261,88 km² wiyrchu a podug danych ze 2018 roku pōmiyszkiwało sam 27 223 ludzi. Kamrackim sztatym je Wadowicy we Polsce. Neczajta San Giovanni Rotondo
+Las Palmas de Gran Canaria, niyouficjolnie: Las Palmas - miasto we Szpaniji, we autōnōmicznyj spōlnocie Kanaryjske Wyspy, na wyspie Gran Canaria we prowincyji Las Palmas. Jedna ze dwōch stolicōw Kanaryjskich Wyspōw (drugo je Santa Cruz de Tenerife).
+Nunavut (ang. wym. [ˈnuːnəˌvʊt]; inuktitut ᓄᓇᕗᑦ, wym. [ˈnunavut]) – terytoryjōm Kanady. Miano Nunavut ôznaczo we godce inuktitut "Nosz Krej". Nunavut utworzōno we 1999 roku ze tajli Pōłnocno-Zachodnich Terytoryjōw. Bezma 85% ludzi sam to Inuity. Klima sam je arktyczno a subarktyczno. Nunavut je rozlygowane na wiynkszyj tajli Arktycznygo Archipelagu a stoły lōnd wzdłuż Zatoki Hudsona a Arktycznygo Ôceanu. Gospodarka sam je ôparto na łowiectwie, rybołōwstie a rzymiośle. Neczajta Nunavut
+Marcin Melon (rodz. 1979 we Bytōmiu) je ślōnski pisorz, rechtōr, społeczny dziołocz a przekłodocz, nojbarzij wywołany jak autōr seryje kśōnżkōw ô Kōmisorzu Hanusiku. Je zołożycielym a prezesym ferajnu «Silesia Schola», kery prōmuje a ôpracowuje plany regiōnalnego bildōngu, bōł inicjatorym kōnkursu Silesia Incognita. We latach 2007-2010 bōł szef-redachtorym cajtōngu Ślōnsko Szwalbka. Marcin Melon, «Kōmisorz Hanusik». Kotōrz Mały: Silesia Progress, 2014. ISBN 9788393619030. Marcin Melon, «Kōmisorz Hanusik. We tajnyj sużbie ślōnskij nacyje». Kotōrz Mały: Silesia Progress, 2015. ISBN 9788393619078. Marcin Melon, «Kōmisorz Hanusik i Sznupok». Kotōrz Mały: Silesia Progress, 2016. ISBN 9788394264376. Marcin Melon, «Kōmisorz Hanusik. Umrzik we szranku». Kotōrz Mały: Silesia Progress, 2017. ISBN 9788365558091. Marcin Melon, Jacek Zygmunt, «Utopcowe story. Rajza po historii Bierunia». Bieruń: Bieruński Ośrodek Kultury, 2019. ISBN 9788394783129. Marcin Melon, Jacek Zygmunt, «Co by pedzioł Szekspir». Kotōrz Mały: Silesia Progress, 2019. ISBN 9788365558206. Tomasz Kamusella, «Limits. Styknie». Przeł. Marcin Melon. Kotōrz Mały: Silesia Progress, 2019. ISBN 9788365558282. Tove Jansson, «We muminkowyj dolinie». Przeł. Marcin Melon. Katowice: Gryfnie, 2020. ISBN 9788394365448. Marianne Wheelaghan, «Niebieska walizka. Pożeganie z Breslau» ("pol."). Przeł. Marcin Melon. Kotōrz Mały: Silesia Progress, 2021. ISBN 9788365558435. Politiczno aktiwność. Bōł działaczym Ruchu Autōnōmije Ślōnska. We 2006 a 2010 bōł kandidatym ôd tego ferajnu ku syjmikowi ślōnskigo wojewōdztwa, żodyn roz ale niy zdobōł mandatu.
+Šiprage (bośń. "Šiprage", serb. "Шиораге", tur. "Şiprage") – ôsada we Bośni a Hercegowinie, we Syrbskij Republice. http://opstinakotorvaros.com/ http://www.maplandia.com/bosnia-and-herzegovina/republika-srpska/siprage/ Maplandia http://www.satellitecitymaps.com/europe-map/bosnia-and-herzegovina-map/federation-of-bosnia-and-herzegovina-map/%C5%A1iprage-map/ http://www.distancesfrom.com/distance-from-Siprage-to-Banja-Luka-Bosna-i-Hercegovina/DistanceHistory/5243320.aspx http://www.maplandia.com/bosnia-and-herzegovina/republika-srpska/siprage/ Maplandia http://www.satellitecitymaps.com/europe-map/bosnia-and-herzegovina-map/federation-of-bosnia-and-herzegovina-map/%C5%A1iprage-map/ http://www.distancesfrom.com/distance-from-Siprage-to-Banja-Luka-Bosna-i-Hercegovina/DistanceHistory/5243320.aspx http://www.udaljenosti.com/bosna/- Distances in B&H
+Stanisław Zając (nar. 1 moja 1949 we Świyncanach wele Wilna - um. 10 kwietnia 2010 we Smolyńsku) – polski polityker, ôd 2008 synatōr VII kadyncyje polskigo Senatu. Zginōł we katastrofie polskigo prezydenckigo fligra we Smoleńsku. Ôficjalno neczajta Stanisława Zająca.
+Siynciyan - autōnōmiczny regiōn Chińskij Ludowyj Republiki a nŏjsrŏgszym jeji regiōnym.
+Paul Labile Pogba (rodz. 15 marca 1993 we Lagny-sur-Marne) - francuski fusbalok, kery gro na pozycyji pōmagera we Manchesterze United a reprezentacyje Francyji. Wygroł z reprezyntacyjōm Mistrzostwa Świata we Fusbalu 2018.
+Arkōna (niym.: "Kap Arkona") – skolisty przilōndek na pōłnocnym kraju Rugije (Meklymburgijŏ-Przedpōmorze). We wczesnym strzedniowieczu bōł we tym miyjscu cyntralny grōd ôbrōnny zachodniosłowiańskich Ranōw, co leżoł na niydostympnym, wōnskim cyplu pōłwyspu Wittow. Bōł ôtoczōny ze trzech strōn urwiskym wysokim 45 metrōw, co ôpadało ku morzu. Ôd strōny lōndu nojprzōd wałym ziymnym i fosōm, potym kole 1000 roku bōł rozbudowany i postawiōny bōł mur drzewiano-ziymny, hned 10 metrōw wysoki i bez 250 metrōw dugi we liniji prostyj. Ôkrōm tego ôd strōny Bałtyku stoły umocniynia 4,5 metra szyroke. Arkōna była znano za ôstrzodek kultu pogańskigo boga Świyntowita (połabske: "Svontevit", czytej "swantewit"). Podle Saxo Grammaticusa, świōntyni Świyntowita (kōńciny) strzygła stałŏ załoga, co miała 300 wojōw, podlygłych pod arcykapłana. We świōntyni stoł posōng i szac ôd Świyntowita, co bōł naprŏwdã szacym państwa Rugian. Po splōndrowaniu (1067/1068) a potym zniszczyniu (1125) Radogoszczy, Arkōna stała sie nojważniyjszym miyjscym kultu religijnego Słowian nadbałtyckich. We 1136 roku, krōl Danije Eryk II Pamiyntny, zmusiōł do kapitulacyje ôbrōńcōw zajyńciym nadbrzeżnych zdrzōdeł wody, ale Ranowie hned ôdzyskali samodzielność, a miyszkańcy zbudowali wnōntrz grodu zbiornik na woda, coby zabezpieczyć sie przed podobnymi wypadkami. Arkōna zdobōł i zniszczōł we 1168 krōl duński Waldymar I. To zdarzynie poprzedziyło przimusowõ krystianizacyjõ miyszkańcōw tygo regiōnu. Ranowie Rugiowie Świyntowit Rugijŏ
+Anime (jap. アニメ) je japōńskim syrialym aniymowanym. Anime czynstŏ je prŏdukŏwanŏ na baziye mangi, mangoilustrowanegŏ rōmana abo wizualnego rōmanã. Termiyn anime we japōńskiyj gŏdce je naszkryflōny we Katakaniy abo pŏchŏdziy ze ynglickiyj gŏdki ôd "animation" co je sztrifŏwane ニメーション. Piyrwszy anime kōmersyjne ostałŏ we 1917 roku.
+Francesco Cossiga (rodz. 26 lipca 1928 we Sassari, um. 17 siyrpnia 2010 we Rzimie) – italski polityker ze Krześcijańskij Demokracyji. Bōł prymierym Italiji we lotach 1979-1980 a prezydyntym we lotach 1985-1992.
+Uunartoq Qeqertoq (s inujickij godki, ślōnsko godka: "Wyspa Ôcieplynio") – ôdkryto we wřeśniu 2005 bez Dennisa Schmitta wyspa, kero ôstaua ôdsuoniynto bez cofajōncy sie lodowiec. Zdjyńcia satelitarne potwierdzajōm, aže do 2005 wyspa bōua dekniynto bez lōd. Wyspa Ôcieplynio je pouožōno ōng. 550 km na pōunoc ôd koua podbiygōnowygo pōunocnygo. Jei ôdusoniyńcie naukowcy připisujōm efektowi cieplarnianymu. Wyspa mo tři guymboko wciynte zatoki, a skiž tego jei kštout je podany na cyrylicko buchštaba Щ.
+John Lennon (rodz. 9 października 1940 we Liverpoolu, um. 8 grudnia 1980 we Nowym Jorku) - brytyjski muzyk, kōmpozytor, piosynkorz a autor tekstōw, groł we skupinie The Beatles. Dostoł order The Most Excellent Order of the British Empire a je na liście 100 nojważniyjszych Brytyjczykōw wszech czasōw. Je tyż we Rock and Roll Hall of Fame. Zostoł zastrzelōny bez swojigo fana. Ôficjalno neczajta
+Kōfu – miasto we Japōniji, na wyspie Honsiu, głowne miasto prefektury Yamanashi (regijōn Chūbu). Mo 212,41 km² wiyrchu a podug danych ze lutygo 2008 miyszkało sam 199 271 ludzi. Miasto bōło założōne we 1519 roku, miejske prawa mo ôd 1889. Chungiu Chengdu Des Moines Lodi Pau Yamatokoriyama Neczajta miasta
+Jerzy Oskar Stuhr (rodz. 18 kwietnia 1947 we Krakowie) - polski tyjatralny a filmowy szauszpiler. Znōmy m.in. ze role Maksa we filmie "Seksmisja". IMDB filmweb.pl
+Bałkańskŏgagauskŏ gŏdka - tureckŏ gŏdka s tajli oghuzkich gŏdek użiwanŏ we Grecyje, Macedōniyje a Turcyje.
+.ua to je necowo dōmyna, kero je zrobiōno dlo neczajtōw ze Ukrajiny. Piyrszo zajta ze kōńcym .ua zrobiyli we 1992. roku. Administratorym dōmynōw je fyrma «Hostmajster» (Хостмайстер). Prywatne ôsoby mogōm zaregistrować dōmyna drugigo poźōmu yno dlo handlowych markōw. Ôd 2013. roku fōnguje tyż dōmyna .укр, na keryj idzie registrować adresa zajty we cyrylicy. Statystyka. Podug sztandu na 1. paździyrnika 2020. roku bōło zaregistrowanych 544 200 mianōw we zōnie .ua (cuzamyn ze dōmynami drugigo poźōmu), to je ô 1,56% wiyncyj, aniżeli na analogiczny dziyń 2019. roku. Dōmyny drugigo a trzecigo poźōmu. Regiōnalne dōmyny drugigo poźōmu:
+Śrem (miym. "Schrimm") – miasto we Wielgopolsce, rozlygowane po ôbu brzygach rzyki Warty. Je uōne stolicōm krysu ôjednakim mianie a tyż siedzibōm gminu. Miejske prawa dostoł Śrem tyż kej Poznaniy, we 1253 roku.
+Byzuch – ślōnski film, kery reżiserowoł Eugeniusz Kluczniok. Mioł prymiera 28 wrześnio 2008. Je to kōmedyjo. Ôzprawio uōn ô przijeździe Ślōnzoka (cuzamyn ze miymieckim kamratym) ze terynōw Miymcōw do swojij familije a wsi ze keryj je do Gōrnego Ślōnska na titelowy byzuch.
+Grzegorzowice (pol. "Grzegorzowice", miym. "Gregorsowitz", "Gregorsdorf")- je to wieś we Gōrnym Ślōnsku, we ślōnskim wojewōdztwie, we raciborskim krysie, we gminie Rudnik. Piyrszo spōmniyniy ô Grzegorzowicach je ze XIV stolecio. Grzegorzowice sōm rozlygowane we wojewōdztwie ślōnskim, we krysie raciborskim, we gminie Rudnik. Ta miyjscowość leżi nad Ôdrōm. Znajduje se sam szula, salka ze DFK - Deutscher Freundschafts Kreis, sklep i aptyka ze ôstrzodkym zdrowio. Historyjŏ. Wiejś powstoła po I światowyj wojaczce, po złonczyniu sztyrech mynkszich wśōw: Grzegorzowicy Sławikowsky, Ganjowicy, Kolōnia Gacki, Sławoki.
+Roubaix (niderl. "Robaais") – miasto a gmin we pōłnocnyj Francyji, we regijōnie Nord-Pas-de-Calais-Pikardyjo, we departamyńcie Nord. Mo 13,23 km² wiyrchu a podug danych ze 2013 roku pōmiyszkiwało sam 95 866 ludzi. Muzyjōm – La Piscine
+Bruce Lee, po prowdzie czyt. "Li Siaolann" , za bajtla "Li Dżenfan" ang. szrajbōnek Lee Siao-lung, Lee Jun-fan (chiń. , szrajbōnek pinyin) 李小龍 Lǐ Xiăolóng , 李振藩 Lǐ Zhènfān; rodz. 7 listopada 1940 we San Francisco, um. 20 lipca 1973 we Hōngkōngu) – amerikański szauszpiler chińskigo pochodzynio, mistrz sztukōw walki. Jedna ze nojbarzi znōmych postaci we kinie akcji a popularnyj kulturze. Zginōł we niywyjaśńōnych ôkolicznościach a na tyjma jygo śmiyrci powstoły miejske powiarki, autopsyjo - uczulynie ze pile na kopfszmerc beztoż ôbrzynk mōzgu. Uōnygo syn, Brandon Lee, tak samo bōł szauszpilerym we filmach ô sztukach walki. Mistrz mioł tyż cera Shannon Lee kero tyż gro we filmach a żōna Linda Lee s chałpy Emery (terozki je Linda Lee Cadwell, hajtła sie s Bruce Cadwellym we 1991). Bruce Lee trynowoł szauszpilyrów ze Hollywood np. Jamesa Coburna, Stevea McQueena. Opracowoł nowo sztuka walki "Dżit Kun Do". Bruce Lee we imdb Bruce Lee we nndb
+Türkvizyon 2016 - szwŏrtŏ edycyjŏ kōnkursu Türkvizyon po wygranyj bez Dżidesz Idirisowõ s Kyrgystōnu we 2015 roku. Kōnkurs śpiywek bydzie mioł plac we Baku we Azerbejdżōnie. Ze wszyjskimi ruskimi regiōnami, co prziłażōm nazŏd do kōnkursã, przituplowano było 18 nacyjōw, co bydōm sztartować. Lokalizacyjŏ. Ufa we Baszkortostōnie miała być ôbranŏ za kulturowõ stolicã tureckigo świata co doło by miastu możebność ôrganizowaniŏ kōnkursu. Skuli tego, iże wszyjske ruske regiōny musiały ôdlyźć z Türksoy, ôbrano było Szeki we Azerbejdżōnie za stolicã , nale we Szeki niy ma placu na tak srogi kōnkurs, skuli tego przekludzōno było kōnkurs do Baku we Azerbejdżanie. Niyskorzij we kwiytniu potwiyrdzōno było, iże Turcyjŏ bydzie ôrganizowało kōnkurs.   Kosowo może niy uczestniczyć we kōnkursie skuli braku uznaniŏ bez Azerbejdżōn tego kreju. Azerbejdżōn miyni, co Kosowo je ino regiōnym Syrbije.. Tyn sōm problym bōł we 2014 kej Pōłnocny Cypr niy mioł zwōl ukazowaniŏ sie we Kazaniu skuli tega samygo. Stawropolski Kraj repryzyntuje Nogajskŏ Nacyjŏ Dagestōn repryzyntuje Kumyckŏ Nacyjŏ
+Akaroa - miejscowość na Nowyj Zylandyji, na Połedniowyj Wyspie, we regijōnie Canterbury. Podug danych ze 2013 roku, pōmiyszkiwało sam 624 ludzi.
+Zygŏr to je przirzōnd do ciōngłyj miary czasu. Zygary idzie potajlować na – używajōnce do skŏzań tarczã i skŏzōwki a bp. symbole faz miesiōnczka, jak tyż digitalne – używajōnce do skŏzań wyświytlŏcze ciekłokrystaliczne abo diodowe. W zygarach powszechnego użytku skŏzania ôbyjmujōm nojczyńścij godziny, minuty i sekōndy. We niykerych zygarach i zygarkach używany je tyż systym kalyndŏrzowy do skazowaniŏ dni tydnia, daty, faz miesiōnczka itp. W zygarach specjalistycznych używane sōm barzo akuratne mechanizmy skazowaniŏ i registracyje czasu ze akuratnościōm do ułōmkōw sekōndy.
+Celebes, znōmo tyż kej Sulawesi - wyspa na Pokojnym Ôceanie, we Wielgich Sundajskich Wyspach. Cołko przinoleży ku Indōnezyji. Je 11. podug placu wyspōm na świecie (180 880,7 km²), a podug danych ze 2020 roku pōmiyszkuje ja 19 896 951 ludzi.
+Harry S. Morgan, po prowdzie: Michael Schey (rodz. 29 siyrpnia 1945 we Essen, um. 30 kwietnia 2011 we Düsseldorfie) to je miymiecki producynt, režyser a aktor filmōw pornografičnych, a tyž dziyńnikoř. Na anfangu studjowou fotografijo we Essen. Piyršy film pornografičny zuōnačyu we 1986. Zwiōnzany a kojařōny ze wytwōrńōm "Videorama". Zrealizowou wiyncyj kej 400 filmōw ze zorty hardcore, we tym seryje "Happy Video Privat", "Teeny Exzesse" a "Maximum Perversum". 1997: "Nagroda Venus – Nojlepšy Režyser Seryje" 1997: Bruksela – "Nojlepšo Seryjo" -> "Happy Video Privat: Locker vom Hocker" a "Happy Video Privat: Zuckerbrot und Peitsche" 1997: Austryjo – "Nojlepšy Režyser Niymiecki" 1998: Barcelōna – "Nojlepšy Režyser Niymiecki" 2001: "Nagroda Venus – Nojlepšy Režyser Niymiecki" 2003: "Ekstra Nagroda Venus" IMDB Biōgrafijo (we miymieckij godce)
+Sztyry gminy we Polsce: Gmin Dobra - miejsko-wiejski gmin we zachodniopōmorskim wojewōdztwie, we łobeskim krysie Gmin Dobra - miejsko-wiejski gmin we wielgopolskim wojewōdztwie, we tureckim krysie Gmin Dobra - wiejski gmin we małopolskim wojewōdztwie, we limanowskim krysie Gmin Dobra - wiejski gmin we zachodniopōmorskim wojewōdztwie, we polickim krysie
+Albanijŏ ("Shqipëria", Republika Albanije – "Republika e Shqipërise") – państwo we połedniowo-wschodnij Ojropie, na Bałkanach, nad Morzym Adriatyckim. Granicã mŏ ze Grecyjōm, Macedōnijōm, Syrbijōm a Czŏrnogōrōm. 3/4 wiyrchnie Albanije zajmujōm gōry, ze kerych nŏjwyższy je Korab (2764 m n.p.m.). We latach 1946 - 1992 we Albaniji bōł ustrōj kōmōnistyczny, ôd 1992 dymokracyjŏ. Poza granicami Albanije żyje wiyncyj kej 2 milijōny Albańczykōw, nŏjwiyncyj we Kosowie, Macedōniji, Italiji a Grecyji. Geografijŏ. Albanijŏ je we 75% gōrzistym krŏjym. Niywielgi procynt krŏju zajmujōm niziny położōne nad Adriatyckim Morzym jak tyż duklōw srogszych rzyk takich jak: Drin (285 km), Wiosa (272 km) i Seman z Devoll (281 km). Ôstała tajla krŏju to chyże jak tyż gōry we paśmie Dynarskich Gōr tajlujōnce sie na: Gōry Pōłnocnoalbańske, Gōry Skanderbega, Mal Valamarës. Na granicach sōm 3 sroge jeziora: Szkoderske (368 km²), Ochrydzke (347 km²) jak tyż Prespa (288 km²). Nojdalij wysuniynty na zŏchōd przilōndek to Kepi i Giuhëzës. Albanijŏ graniczy z dalij pokŏzanymi państwami: na połedniu: Grecyjŏ (282 km) na weschodzie: Czŏrnŏ Gōra (172 km) Kosowo (115 km) na pōłnocach: Pōłnocnŏ Macedōnijŏ (151 km)
+Sawion (hebr.: סַבְיוֹן‬, arab.: سفيون‎)- lokalny samorzōnd we Izraelu, we Cyntralnym Dystrykcie. Na 2017 rok pōmiyszkiwało sam 3878 ludzi.
+Stresa - gmin we Italiji, we regijōnie Piymōnt, we prowincyji Cusio Ossola. Mo 35,36 km² wiyrchu a podug danych ze 2019 roku pōmiyszkiwało sam 4848 ludzi. Ôstrzodek turystyki nade Lago Maggiore.
+Blumkola ("Brassica oleracea L. var.botrytis L.") je zorta kapusty kero mo sroge kwiatostōny. Sōm uōne zjodliwe. Blumkola je znōmo ino ze uprowy ôd czowieka, niy idzie uōnyj trefić na naturalnych stanowiskach. Przinależy do familije kapustowatych.
+Filipiny, "Republika Filipinōw" (s ang.: "Philippines", "Republic of the Philippines", s tag.: "Pilipinas", "Republika ng Pilipinas") – państwo we połedniowo-wschodnij Azyji, położōne na archipelagu na Ôceaniy Spokojnym.
+Rysy (, , , ) to je nojwyższy wiyrch we Tatrach Polskich a nojwyższy wiyrch Polski. Rysy sōm położōne na granicy Słowacyje a Polski. Topografijŏ. Masyw ôd Rysōw mŏ trzi wiyrchy. Nojwyższy z nich, "strzodkowy" (2 503 m n.p.m.), je po zajcie słowackij, tak samo nojniższy wiyrch połedniowo-weschodni (2 473 m n.p.m.). Na granicy polsko-słowackij je strzedni wiyrch (2 499 m n.p.m.) – je ôn nojwyższym pōnktym Polski.
+Szwecyjŏ (szwedz. ), ôficjalnie Krōlestwo Szwecyje (szwedz. ) – nordycke państwo na Skandynawskim Pōłwyspie we Pōłnocnyj Ojropie. Mŏ granicã z Norwygijōm na zachodzie a Finlandyjōm na wschodzie, je tyż skuplowanŏ z Danijōm bez most Øresund. Szwecyjŏ mŏ 450 295 km² a skirz tego je to trzeci nojsrogszy podle wiyrchnie sztat Ojropejskij Unije. Miyszkŏ sam kole 9,4 milijōna ludzi. Je to państwo z małōm tyngościōm zaludniyniŏ – 21 per./km² – a cołkŏ populacyjŏ je skōncyntrowanŏ w połedniowyj tajli. Wiyncyj jak 85% populacyje żyje we miejskich zōnach. Stolicōm Szwecyje je Sztokholm, kery je aji nojsrogszym szwedzkim miastym. Jako samostanowiōny a jednolity krej Szwecyjŏ powstała we strzedniowieczu. We XVII stoleciu istniało Szwedzke Imperium a patrziło ôno do nojważniyjszych państw Ojropy. Mocka podbitych terynōw straciyła we XVIII a XIX stolyciu, miyndzy inkszymi Finlandyjõ lŏ Rusyje we 1809. Ôstatniŏ wojna, we keryj bojowała Szwecyjŏ bōła we 1814, kej wmusiyła Norwygiji persōnalnõ unijõ (do 1905). Ôd wtedy je to neutralne państwo. Z Ojropejskōm Unijōm sie skuplowała we 1995, je tyż czōnkym OECD. Dzisiŏ Szwecyjŏ je kōnstytucyjnŏ mōnarchijŏ z parlamyntarnōm dymokracyjōm i fest rozwiniyntōm gospodarkōm. Mŏ trzeci plac w "Democracy Index" rychtowanym ôd cajtōngu The Economist a dziywiōnty w Indeksie HDI. We 2010 roku miała nojgibcijszy ekōnōmiczny wezrost a nojsrogszy poziōm innowacyjności w Ojropie. Światowe Ekōnōmiczne Forum uznało jã za nojbarzij kōnkuryncyjny ojropejski sztat.
+Jezioro Břeźniok (polsko godka: "jezioro Brzeźniak") – pouožōne na terynie gminy Wyngořino jezioro suodkowodne, wuažōnce we skuod jezior Pojezieřa Drawskiego. Mo uōno powiyřchnia 98,6 ha. Do sie sam spotkać take gatōnki ryb, jak: ščuka, ôkōń, wyngoř, karaś, lešč, puoć, lin.
+Zachodniopōmorske wojewōdztwo to je pōłnocno-zachodnio tajla Polski. Skłodo sie ze 21 krysōw. Uōnygo stolicōm je Sztetin.
+A Ram Sam Sam - marokańskŏ śpiywka a szpil lŏ bajtli kerŏ ôstałŏ popularnŏ we interneciy. Słowa. A ram sam sam, a ram sam sam Guli guli guli guli guli ram sam sam A ram sam sam, a ram sam sam Guli guli guli guli guli ram sam sam A rafiq, a rafiq Guli guli guli guli guli ram sam sam A rafiq, a rafiq Guli guli guli guli guli ram sam sam </br> Szpil je grany bez bajtlowŏ skupinã. Piosynka je śpiywanŏ bez lidera grupy a inkszi majōm ônaczyć co słowa znaczōm:</br> A ram sam sam - ściyś ryncã, prawŏ a lewŏ, a niyskorŏ lewŏ a prawŏ Guli guli - ciyōngniyj ryncã do siyã, jakoby coś żeś miŏł lepkiegŏ A rafiq - ôbracŏj palce wskŏzujōnce po ôbu zajtach gowy, kōńczōnc wskazujōnc we wiyrch
+Uo ô – dwuznok, kery wystympuje we poru zapisach ślōnskij godki, miyndzy inkszymi we Steuerōw szrajbōnku, Hermannowym szrajbōnku a czesko-polskim abecadle. Bōł tyż używany ôd pisorzōw, kerzi stosowali polske abecadło lo ślōnskij godki, bez tyn przikłod ôd Emanuela Imieli. Bez tyn dwuznok ôddowo sie klang [wɔ], eli welaryzowane o. Przijyno sie, co jeli we djalekcie ślōnskigo niy mo tygo klangu, pisze sie normalne o, je tyż ale możebność pisanio "uo", kery bydzie tedy uniwersalnym dwuznokym we zapisie ślōnszczyzny, nale bez swojij charakterystycznyj fōnetycznyj wartości.
+Pixar Animation Studios (krōcyj Pixar) – amerikańsko wytwōrnia kōmputrowych animowanych filmōw powstoła we 1979 roku kej "Graphics Group". Ôd 1986 roku niyznŏleżnŏ filmowŏ wytwōrnia. We 2006 roku weszła we skłŏd korporacyje The Walt Disney Company. Tak siydziba spōłki, jak a jeji sztudia sōm we Emeryville we stanie Kalifornijo. Historyjŏ. Sztudio powstoło we 1979 roku kej "Graphics Group" (tajla filmowyj wytwōrnie LucasFilm Limited, Inc.). Steve Jobs pŏrã miesiyncy po ôpuszczyniu Apple we 1986 roku kupiōł tyn dzioł kōmputrowyj animacyje Lucasfilmu, z kerego utworzōł samodzielne filmowe sztudio – "Pixar Animation Studios". Ôd 1990 roku Pixar spōłpracuje z wytwōrniōm Walt Disney Pictures. Jejich piyrszõ spōlnõ produkcyjōm bōł "Toy Story", kery bōł piyrszym we historyji kinymatografije filmym tworzōnym w cołkości jyny kōmputrowōm technikōm. Ugŏda zawartŏ miyndzy sztudiami miała zakōńczyć sie we 2004 roku na filmu "The Incredibles", atoli The Walt Disney Company we 2006 roku wykupiōł paket kōntrolny akcyje Pixara za 7,4 milijardu dolarōw a wytwōrnia ta stała sie tajlōm Disneya.
+Żymła (z ) – zorta pieczywa, nojczyńści we formie plaskatyj ôbłōnki, kero mo masa kole 30-100 gramōw. Roz za kedy mo na wiyrchu mak abo sezam, abo je filowano.
+Szyńdzielnia (pol. "Szyndzielnia", downi "Szędzielnia", miym. "Kamitzerplatte") – gōra Ślōnskigo Beskidu, 1028 metry wysoko. Położōno je pōmiyndzy dolinōma Ôlszōwki, Wapiyniki a Biołki, we granicach miasta Bielska-Biołyj, we granicach Landszaftowego Parku Ślōnskigo Beskidu. Pod wiyrchym, na wysokości 1001 m n.p.m, stoji turystyczne schrōnisko, kere wybudowała miymiecko ôrganizacyjo Beskidenverein we 1897 roku. Je to piyrsze schrōnisko we polskij tajli Ślōnskigo Beskidu, kere dzioło do dzisiej. Kole schrōniska je mało zygroda botaniczno. Na Szyńdzielnia prowadzi moc cestōw turystycznych - ze Bielska-Biołyj, Klimczoka, Bystryj (a gynau ze Koziyj Gōry) a Ôlszōwki Gōrnyj. Fest popularno je tyż zajlbana (dzioło ôd 1953).
+Tadeusz Mazowiecki (rodz. 18 kwietnia 1927 we Płocku, um. 28 października 2013 we Warszawie) – polski polityker a publicysta. Ôstatni prymier Polskij Rzeczypospolityj Ludowyj a piyrszy III Rzeczypospolityj, spōłtworziciel a przewodniczōncy Uniji Wolności. Bōł posłym na Sejm PRL III, IV a V kadyncyji a na Sejm RP I, II a III kadyncyji. Ôdznaczōny Ôrderym Biołygo Adlera.
+Bōmbōn – maszket, kery robi sie ze stynżōnygo roztworu cukru we wodzie, do kerygo dowo sie roztomajte arōmy a barwniki. Uōn roztwōr je warzōny aże bydzie gynsty choby syrop, abo aże sie zacznie karmelizacyjo. Zorta bōmbōna zależy ôd skłodnikōw a czasu warzynio. Majōm roztomajte smaki - miyntowy, mandlowy, kwaskowaty, słodki, kofyjowy, ôwocowy a t.p. Niykej idzie trefić tyż bōmbōny bez cukru, we uōnygo plac dowo sie inksze słodke substancyje. Bōmbōny mogōm przispiyszać pruchnica zymbōw, a dźwigajōm glikemiczny indeks, bez cōż niy powinny być jedzōne ôd perzōnōw kere majōm cukrzica.
+Świodki Jehowy – wyznaniowy zwiōnzek rachowany do restoracjōnizmu. Głoszōm uōne, co jedzinym Bogym je Jehowa a że niyskoro przińdzie Boże Krōlestwo na Ziymii, a terozki sōm "uostatnie czasy". Założyni we 1870 roku ôd Charlesa Russella. Rōżnice we doktrynie ze katolicyzmym. Świodki Jehowy ôdciepujōm nauka ô Trōjcy, wierzōm, co ino Jehowa je Bogym, Duch Świynty je uōnego "czynnōm mocōm" a Jezus bōł piyrw duchowōm istotōm, a niyskorzi nojwiynkszym ze ludzi. Ôdciepujōm apostolsko tradycyjo a wszyjstke nauki, kere niy pochodzōm ze Biblije. Niy ôbchodzōm żodnych świōnt krōm "Pamiōntki" śmiyrci Jezusa (roz do roku 14. Nisan podug żydowskigo kalyndorza). Niy ôbchodzōm tyż Godōw, skiż tygo, co niy ma we Bibliji nikaj pisane, co Jezus fajrowoł gyburstag. Ôdciepujōm niykere ksiyngi ze katolickigo kanōnu Biblije kej apokryfy. Wierzōm, aże po umarciu niy ma nic, aże do Ôstatycznygo Gerychtu po kerym prawe ludzie zmartwychwstanōm. Wierzōm, aże uōne prawe ludzie bydōm żywobyły na ôdnowiōnyj Ziymii na zowdy, a przińdzie na nij Boże Krōlestwo, kere je jedzinōm prawōm władzōm. Podug nich, do zgody ze Biblijōm, niy trza brać udziału we polityce skiż tego, co rzōndy ludzi i tak upadnōm. Uznowajōm tyż, co wroz ze Krystusym 144 tauzyny wybranych bydōm tworzyć rzōnd we Niebie. Uznowajōm, aże Jahwe lebo Jehowa je to prawe a jedzine Boże Miano. Majōm nakozane łazić ôd chałpy do chałpy a ôsprawiać ô Krōlestwie. Neczajta Świodkōw Jehowy (we polskij godce) Neczajta Świodkōw Jehowy (we ślōnskij godce) Neczajta Świodkōw Jehowy (we ślōnskij godce; jynzyk Cieszyńskigo Ślōnska)
+Łobeski krys (pol.: "Powiat łobeski") – krys we zachodniopōmorskim wojewōdztwie, we Polsce. Je to nojmodszy krys wojewōdztwa, ôstoł utworzōny we 2002 roku ze poru gminōw, kere właziły we skłod krysōw: golyniowskigo, gryfickigo a stargardzkigo. Siedzibōm krysu je miasto Łobez. Krys rozlygowany je na Łobeskij Wyżce a na Ińskim a Drawskim Pojezierzu. We skłod krysu włażōm: miejsko-wiejske gminy: Dobro, Łobez, Resko, Wyngorzino wiejske gminy: Małe Radowo miasta: Dobro, Łobez, Resko, Wyngorzino
+Evghenia Guțul – (rus. "Евгения Гуцул", "Jewgenija Gucuł", rodz. 5. września 1986 we Etulii, Moldawsko SSR) – gagausko-mołdawsko politikerka, baszkanka-elektka Gagauzyje a człōnkini Reskyrōnku Moldawy ôd moja 2023. roku. Biografijo. Rodzōno (piyrsze nazwisko – Buiuclî) we 1986. roku we wiosce Etulia we rejōnie Vulcăneşti, kaj miyszko do dzisio. Bildowała sie na prawniczka.   We 2023. roku ôgłośōła ô sztarcie we welōnku na baszkana Gagauzyje ôd partyje Șor. Welōnkowo kampanijo zaczła na dwa tydnie do welōnku, a ôpiyrała sie uōna na sparciu ôd ruskich politikerōw. Poruch ruskich śpiywokōw – Filipp Kirkorow, Niikołaj Baskow a Stas Michajłow wypuśćōło teledysk, w kerym śpiywajōm gagauski hymn po rusku a zachyncajōm do welowanio Gucuł. We piyrszyj turze welōnku dostała 26,47% a zajyna piyrszy plac. We drugij turze dostała 52,34%, co ôznoczo, iże bōła ôbrano na baszkanka. Poglōndy. Ôd razu po wygranyj we welōnku ôgłośōła, iże chce, coby Gagauzyjo bōła bliżyj do Ruskij Federacyje, a tyż smianowała swoja partyjo «proruskōm».
+King Von, po prowdzie Dayvon Daquan Bennett (rodz. 9 siyrpnia 1994 we Chicago, um. 6 listopada 2020 we Atlancie) – amerykōński raper a autōr tekstōw. Podpisoł kōntrakt z wytwōrniōm rapera Lil Durka, Only the Family i EMPIRE. "Grandson, Vol. 1 (2019)" "Levon James (2020)" "Welcome to OBlock (2020)"
+Soundgarden to je amerikańsko muzyczno skupina kojarzōno ze nurtym grunge. Założōno we 1984 roku ôd wokalisty Chrisa Cornella a basisty Hiro Yamamoto. 1988: "Ultramega OK" 1989: "Louder Than Love" 1991: "Badmotorfinger" 1994: "Superunknown" 1996: "Down on the Upside" Chris Cornell - wokal, gitara, na anfangu istniynio skupiny groł na szlagcojgu (1984-1997) Kim Thayil - gitara (1984-1997) Matt Cameron - szlagcojg (1986-1997) Ben Shepherd - basowo gitara (1990-1997) Hiro Yamamoto - basowo gitara (1984-1989) Jason Everman - basowo gitara (1989-1990) Scott Sundquist - szlagcojg (1985-1986) Mike Starzyk - szlagcojg
+Chmiylnicki ôbwōd – ôbwōd, jydnostka administracyjnygo tajlōngu Ukrajiny. Wiyrch 20 629 km², ludzi 1 426 649. Je potajlowany na 20 rejōnōw. Stolicōm ôbwōdu je Chmiylnicki.
+Apluzina (tyż: apfelzina) – citrus ô słodko-kwaśnym smaku a pōmarańczowyj skōrce. Prziloz do Ojropy ze Chinōw a wschodnij Azyji. Mo we sia kupa witaminōw, atoli nojwiyncy witaminy C.
+George Walker Bush (rodz. 6 lipca 1946 we New Haven) - amerikański polityker, 43. prezydynt Zjednoczōnych Sztatōw we lotach 2001-2009. Je synym Georgea H.W. Busha, kery bōł 41. prezydyntym USA.
+Ojrowizyjŏ lŏ Bajtli 2019 (en. Junior Eurovision Song Contest 2019, fr. Concours Eurovision de la chanson junior 2019, pl. Konkurs Piosenki Eurowizji dla Dzieci 2019). Albanijŏ - Armynijŏ - Australijŏ - Biołoruś - Wrzesiyń 2019 Francyjŏ - Gruzyjŏ - Giorgi Rostiashvili Irlandyjŏ - Italijŏ - Kazachstōn - Macedōnijŏ - Mila Moskov Malta - 20 Siyrpiyń 2019 Niderlandy - 28 Wrzesiyń 2019 Polsko - 29 Wrzesiyń 2019 Portugalijŏ - Rusyjŏ - Wrzesiyń 2019 Syrbijŏ - Szpaniyjŏ - Melani García Ukrajina - Siyrpiyń 2019 Walijŏ - 24 Wrzesiyń 2019
+Tajskŏ gŏdka abo barzij kōnkrytniy sjamskŏ gŏdka abo cyntralnŏ tajskŏ gŏdka - nacyjnŏ a ôficyjnŏ gŏdka we Tajlandyje, rdzynnŏ gŏdka Tajŏw a Chinŏ Tajŏw.
+Santa Maria di Sala - gmin we Italiji , we regijōnie Ojganejsko Wynecyjo, we prowincyji Wynecyjo. Mo 28,05 km² a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 17 602 ludzi. Neczajta Santa Maria di Sala
+Pretoria – miasto we Republice Połedniowyj Afriki, administracyjniy stolica RPA. 7 marca 2005 Miejsko Rada pōmiyniła miano miasta na "Tshwane", nale coby to wlozło do użycio musiołby to tyż uznoć rzōnd RPA, kery tego do dzisioj niy zrobiōł.
+Waserlajtōng to je insztalacyjo kero skłodo sie ze systymu rułōw, kokotkōw a zaworōw. Suży jako ônorzyńdziowaniy, kere garantuje we stowiyniu ciopło lebo zimno woda, nadajōnco sie do wypicio ôd ludzi. Mo społniać moc normōw jakościowych. Do sie jigo potajlować na wewnyntrzny a zewnyntrzny. We starych familokach waserlajtōng bōł mōntowany na ausgusie.
+James Harrison Coburn III (nar. 31 siyrpnia 1928 we Laurel, um. 18 listopada 2002 we Beverly Hills) – amerikōński szauszpiler filmowy a tyjatralny, znany z m.in. westernōw: Giù la testa eli The Magnificent Seven. Sztudiyrowoł szauszpilerstwo na University of California.
+Gulery to turnszuy, we kerych gro sie we fusbal. Zole gulerōw sōm antykiouzdowe, wyposażōne we frupy. Zole niy mogōm być metalowe ani za fest ôstre, skiż tygo, coby niy urzōńdzić ała inkszymu fusbalorzowi przi kiouzdaniu.
+Trojok je ślōnski ludowy taniec, kery tańcuje sie we trziperzōnōnwych skupinach, kere skłodajōm sie ze jednygo tańcyrza a dwōch tańcyrkōw. Trojok tajlujymy na dwa - wolny we metrōm 3/4 a gibki we metrōm 2/4. Nagraniy trojoka ze 1986 tańcowanygo ôd Skupiny "Śląsk"
+Sydney – nojsrogše miasto we Australiji, stolica stanu Nowo Pouedniowo Walijo. Zouožōne we 1788 roku. Terozki je wožnym cyntrōm finansowym, handlowym, kulturalnym a turystyčnym. Sydney ležy miyndzy Ôceanym Spokojnym a gōrōma Blue Mountains. Je sam hawyna Port Jackson, kero zajmuje 55 km² placu. Symbolym miasta je Ôpera we Sydney. Je uōne tyž znōme ze Letnich Igřisk Ôlimpijskich, kere ôdbōuy sie sam we 2000 roku.
+Berlin – stolica a nojwiynksze miasto Miymiec, na prawach kraju zwiōnzkowygo (landu). Zajmuje 890 km² placu, zamieszkuje sam blisko 3,5 mln ôsōb. We czasie ôde 13 siyrpnia 1961 do 9 listopada 1989 miasto bōło potajlowane na dwie zorty (Berlin Zachodni a Wschodni) bez Berliński mur. Berlin leży we pōłnocno-wschodnij tajli Miymiec. Położōny je nad rzykōma Szprewōm a Hawelōm a jejich dopływōma. Rzyka Szprewa we dzielnicy Spandau wpado do Haweli, prowygo dopływu Łaby. Berlin znojduje sie miyndzy płaskowyžōma Barnim a Teltow. Leży ōng. 70 kilōmetrōw ôd granicy s Polskōm.
+Bill Gates (rodz. 28 października 1955 we Seattle) je Amerikōnym, downij bōł prezesym firmy Microsoft. Je uōn jydnym ze najbogatszych ludzi na świecie, wroz ze Carlosym Slim Helú a Warrenym Buffettym, podug cajtōngu Forbes.
+Jaime Manuel Penedo Cano (rodz. 26 wrzesiynia 1981 we Panamie) - panamski fusbalok, kery gro na pozycyji tormōna we Dinamie Bukareszt a reprezentacyje Panamy.
+Hanys – ôkryślyniy czowieka, kery ôd pokolyńōw miyszko we Ślōnsku a mo sie za Ślōnzoka. Czynsto Hanys to je tyż Ślōnzok, kery miyszko poza granicōma Ślōnska. Pojyńcie "Hanys" ôbmyślyli Poloki a wziyno sie ôd miymieckigo miana "Hans", co miało ôznaczać, iże Ślōnzoki sōm Miymcōma. Miało być uōne ôbraźliwe, nale przijino sie skirz podkryślynio ôdrymbności "Hanysōw".
+Benetice to je wieś a gmina we Czeskij Republice. Na dziyń 1 styczynia 2011 liczōła 30 miyszkańcōw. http://www.benetice.eu
+Otterberg – miasto we Miymcach, we landzie Nadrynijo-Palatynat, we krysie Kaiserslautern. Mo 32,09 km² wiyrchu a podug danych na 2012 rok miyszkało sam 5230 ludzi. Na 2014 rok burmistrzym je sam Martin Müller. Neczajta Otterbergu
+Miyško III Stary (ur. miyndzy 1122 a 1125, zm. 13 abo 14 marca 1202 we Kaliszu) – kśōnże wielgopolski s dynastyje Piastōw. Syn ksiyńcia Polski Bolesuawa III Křiwoustygo a Salomeje s Bergu.
+Julius Roger (rodz. 23 lutygo 1819 we Niederstotzingen wele Ulm, um. 7 stycznia 1865 we Rudach) – miymiecki dochtōr, przirodnik a pisorz. We 1847 przibōł na Gōrny Ślōnsk, we Rudzie robiōł kej dochtōr u raciborskego ksiyńcia Wiktora I. Kōntakt ze miejscowymi ludźōma sprawiōł, aże nauczōł sie uōn wartko ślōnskij godki i zaczōn szpajchrować ludowe ślōnske pieśni. Skiż tygo spisoł uōn 546 pieśni, wiynkszość ze melodyjōma ("Pieśni ludu polskiego w Górnym Szląsku") we ślōnskim folklorze, kery ukozoł sie we 1863 roku. Przi tworzyniu zbiorōw hilfa dowoł mu tyż Józef Lompa. Srogo zorta tych pieśni ôstoła przetuplikowano na miymiecko godka.
+Guernsey ("Baliwat Guernsey", fr. "Guernesey") – terytoryjōm rozlygowane wele francuskigo wybrzeżo Kanołu La Manche, na wyspie Guernsey a inkszych Normandzkich Wyspach, krōm wyspy Jersey. Je depyndyncyjōm brytyjskij korony, niy je tajlōm Wielgij Brytaniji i niy noleży do Ojropejskij Uniji. Gospodarka je oparto na turystyce a bankowości, je sam tyż industryjo.
+Polski Zwiōnzek Fusbalowy (z pl "Polski Związek Piłki Nożnej", "PZPN") – ôgólnokrajowy zwiōnzek, kery ôdpowiado za Reprezyntacyjo Polski we fusbalu chopōw i je jej prawnym właścicielym. Zostoł zołożuny 20 grudnia 1919. Ôstatnie wybory na prezysa ôdbyły się 26 października 2012, kaj wybrano Zbigniewa Bońka.
+Eliomys to je zorta niywielgich gryzōni s familije popielicowatych. "Eliomys melanurus" "Eliomys munbyanus" "Eliomys quercinus" - żołyndnica
+San Antonio – miasto we USA, we sztacie Teksas, stolica hrabstwa Bexar, myńsze tajle miasta sōm tyż rozlygowane we hrabstwach Medina a Comal. Ustrzodek turystyki a cyntrōm kōnferyncyjōw. Zbrojyniowo industryjo.
+Elista (rus.: Элиста, kałm. : Элст, Elst) - stŏlicã Kałmycyje we Rusyje.
+Bonanskŏ gŏdka – mōngolskŏ gŏdka s tajli połedniyowej użiwanŏ bez Bonanōw we Gansu a Ciynhai we Chinach.
+Jacques Chirac (rodz. 29 listopada 1932 we Paryżu, um. 26 września 2019) - francuski polityker, we latach 1995-2007 prezydynt Francyji a spōłprinc Andory, we latach 1974-1976 a 1984-1986 prymier Francyje, we latach 1977-1995 mer Paryża.
+Makōwki to je maszket, kery podug tradycyje rychtuje sie na Wilijo, sōm uōne popularne we Ślōnsku. We Wielgopolsce mianowane "makiełki". Rychtuje sie je ze maku, chałki, mlyka, miodu abo cukru a dociepuje bakalijōw: rodzynkōw, mandlōw, ôrzechōw a inkszych.
+Fulford - wieś a civil parish we Wielgij Brytaniji, we Ynglandzie, we hrabstwie North Yorkshire. Podug danych ze 2011 roku, pōmiyszkiwało sam 2785 ludzi.
+Kingston – nojsrogsze miasto a stolica Jamajki. Morsko hawyna nade Karajibskim Morzym. Ôstrzodek industryji.
+Cojedes to je jedyn ze 23 sztatōw Wynezueli. Zajmuje 14 800 km² a podug danych ze 2005 roku pomiyszkowało go 291 234 perzōnōw. Ôstoł utworzōny we 1864 roku. Jygo stolicōm je miasto San Carlos.
+Wrocławsko gwara ("Brasselsche Mundoart") je gwarōm ślōnskigo djalektu miymieckij godki. Po wrocławsku godało sie we Wrocławiu. Wrocławsko gwara bōła typowo "miejskōm" tajlōm germańskij godki ślōnskij. We mieście nojdowały sie ôdtajlowane regijōny-ynklawy, kaj sie ino gwarziło. Przikłod tekstu. Necowe ôdwołania. Die Sprache von Breslauern
+Snap! to je miymiycko muzyczno skupina, kero gro muzyka ze zorty dance/house. Zołożōno we 1989 roku. We jeji skłod wlazujōm Turbo B., Jackie Harris a Penny Ford. Do terozki skupina wydoła 9 płytōw. Jeji nojbari znōmymi przebojōma sōm "Rhythm is a dancer" a "Ive got a power". World Power (1990) The Madmans Return (1992) Welcome To Tomorrow (1995) Attack! (1996) Attack! – The Remixes (1996) One Day On Earth (2000, unreleased) The Greatest Hits (2001) The Power – Best Of Snap! (2002) The Cult Of Snap! (2003, US release: The Power Of Snap!) discogs.com
+Basgitara () – zorta gitary, bezma zowdy sztrōmowo, nojczynścij 4-strōnowo, podobnie kej kontrabas gro ô ôktawa niżyj. Basgitara nojczynścij przinoleżi do rytmicznyj sekcyje we lajergrupach, roz a kedy (wspōłcześnie corozki to czynścij) używo sie ja kej solowy insztrumynt.
+Hrabstwo Currituck (ang. "Currituck County") – hrabstwo we USA, we sztacie Pōłnocno Karolina. Mo 1362 km² wiyrchu (we tym strzōdlōndowych wodōw 684 km²) a podug danych na 2010 rok miyszkało sam 23 547 ludzi. Siedzibōm władzōw hrabstwa je Currituck. Je to nojbarzi na pōłnocny wschōd rozlygowane hrabstwo sztatu. Neczajta hrabstwa Currituck
+Bystro (pol. "Bystra") - wieś we Polsce, we slōnskim wojewōdztwie, we bielski krysie, we gminie Wilkowicy. Utworzōno we 1956 roku bez skuplowanie wśōw "Ślōnsko Bystro" a "Krakowsko Bystro", rozdzielōnych potokem Biołka.
+Jan Miodek (rodz. 7 czyrwca 1946 we Tarnowskich Gōrach) – polski godkoznowca, profesor ōniwersyteta we Wrocławiu. We 1995 dostoł ôd polskigo prezydynta Lecha Wałęsy titel profesora. Dochtōr honoris causa, Ôpolskigo Ōniwersytetu (uod 2006) a Wilyńskigo Ōniwersytetu (uod 2005). "Kultura języka w teorii i praktyce", Wydaw. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocłow 1983 "Odpowiednie dać rzeczy słowo. Szkice o współczesnej polszczyźnie", Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1993, ISBN 83-06-02278-5 " Przez lata ze słowem polskim", Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocłow-Warszawa-Krakōw 1991, ISBN 83-04-03628-2 "Śląska ojczyzna polszczyzna", Wojewódzka Biblioteka Publiczna, Katowicy 1991, ISBN 83-900122-3-5 "Nie taki język straszny. O polszczyźnie do uczniów", Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, Gdańsk 1996, ISBN 83-85694-32-3 "Miodek drąży skałę" , Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, Wrocłow 1993, ISBN 83-7091-006-8 "Rozmyślajcie nad mową!", Prószyński i S-ka, Warszawa 2002, ISBN 83-7337-195-8 "ABC polszczyzny" , Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocłow 2004, ISBN 83-7384-160-1 "Słowo jest w człowieku" , Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocłow 2007, ISBN 978-83-7384-696-8 "Słownik polsko@polski z Miodkiem. Rozmowy profesora Jana Miodka o języku polskim z telewidzami z kraju i ze świata", Wydawnictwo MARINA, Wrocłow 2010, ISBN 978-83-61872-08-5
+Ángela Espinosa Ruiz (błr. "Анхэля Эсьпіноса Руіс", rodz. 6 lutego 1993, Malaga) – szpanielsko poetka, co tworzi we biołoruskij godce. Przekłodoczka literatury. Uczōno slawistka ze naukowym stopniym dochtorki. Biografijo. We 2011. skōńczōła szkoła ze humanistycznym profilym (ze łacińskōm a starogreckōm godkōm) a muzyczno szkoła. Sztudjyrowała słowiańsko filologijo we Uniwersytecie we Grenadzie (bakalaur, 2015.) a biołorusko filologijo we Warszawskim Uniwersytecie (magistratura, 2017.). We 2019. na Uniwersytecie Complutense we Madrydzie ôbrōńōła dochtorsko dysertacyjo «Symbolizm ludowego pochodzynio we prozie ôd Jana Barščeŭskigo a Gustava Adolfa Bécquera».
+Łotwa (łot. "Latvija", Republika Łotewsko – "Latvijas Republika") – państwo we Pōłnocnyj Ojropie powstołe we 1918 roku. Ôd strōny lōndowyj granica mo s Litwōm (453 km), Biołoruśōm (141 km), Rusyjōm (217 km) a Estōnijōm (339 km). Łōnczno dugość lōndowych granic wynosi 1150 km, krōm tygo Łotwa mo 531 km wybrzeżo Bałtyckigo Morza. Łotwa je człōnkym Ojropejskij Uniji ôd 1 maja 2004 a NATO ôd 29 marca 2004, krōm tygo noleży do ÔNZ, ÔBWE, Rady Ojropy, Rady Bołtyckij a Rady Państw Bołtyckigo Morza. 1 stycznia 2014 wlozła do sztrefy ojro.
+Red Hot Chili Peppers to je kalifornijsko skupina muzyczno, kero gro rock s elymentōma funku. Kej RHCP fōnguje ôd 1984, nale ôd 1978 istnioł pod mianym "Los Faces". Jygo piyrszym kōmercyjnym sukcesym bōł albōm "Blood Sugar Sex Magic" wydany we 1991, kery erbnył status platynowyj płyty. Anthony Kiedis – śpiyw (1983–) Flea – basgitara, trōmbka (1983–) Josh Klinghoffer – gitara (2010-) Chad Smith – szlagcojg (1989–) John Frusciante – gitara (1989-1992; 1998-2009) Hillel Slovak - gitara (1983; 1985-1988) Jack Sherman - gitara (1983-1985) Duane Blackbird McKnight - gitara (1988-1989) Arik Marshall - gitara (1992-1993) Jesse Tobias - gitara (1993) Dave Navarro - gitara (1993-1998) Jack Irons - szlagcojg (1983; 1985-1988) Cliff Martinez - szlagcojg (1983-1985) D.H. Peligro - szlagcojg (1988-1989) "The Red Hot Chili Peppers" (1984) "Freaky Styley" (1985) "The Uplift Mofo Party Plan" (1987) "The Abbey Road EP" (1988) "Mothers Milk" (1989) "Blood Sugar Sex Magik" (1991) "What Hits!?" (nojwiynksze przeboje, 1992) "Out in L.A." (niypublikowane kōnski, wersyje live, dema a remiksy, 1994) "One Hot Minute" (1995) "Californication" (1999) "By the Way" (2002) "Greatest Hits" (nojwiynksze przeboje, 2003) "Live in Hyde Park " (2004) "Stadium Arcadium" (2006) "Im with You" (2011) "The Getaway" (2016) "Unlimited Love" (2022) "Return of the Dream Canteen" (2022) Neczajta RHCP RHCP na MySpace
+Kościōł świyntego Michała Archanioła we Prudniku – kościōł we Prudniku zbudowany we latach 1730-1738 we barokowym sznicie, podle projektu Johanna Innozenza Töppera. Mustrym dlŏ chrōma bōł kościōł świyntego Mikołaja na Malyj Stranie we Pradze. Położōny w połedniowyj czynści Starego Miasta, na połednie ôd rynku. Chrōm wpisuje sie we szachownicowy ukłŏd miasta założōnego we XIII stoleciŏ na miymieckim prawie. Historyjŏ. Piyrszy znany ôbrŏz kościoła je ze XVIII stoleciŏ , a pisymnŏ spōminka ze 1321 roku. Dŏwnieć kole bōł farny smyntŏrz przeniesiōny we XVI stoleciŏskirz braku placu. Snŏdź we 1420 chrōm ôstoł spŏlōny we ôgniu. We 1612 zaczynto przebudowe kościoła na renesansowy sznit. Trwały ône do 1627 roku kedy miasto padło ôfiarōm ôgnia. Spŏlyły sie: wieża, ôrgany, zwōny a dach. Ôdbudowano go we 1638. We 1722 kościōł posiadoł już szejś bocznych ôłtŏrzōw ; Zbawiciela, św. Sebastiana, św. Krziża, św. Henryka, św. Jozefa. 28 lutego 1779 miasto ôstało napadniynte bez austryjŏcke wojskaai kościōł ôstoł zaś poprzniōny. Dopiyro we 1860 roku we rōmach przekludzōnego rymōntu ôbiekt zyskoł nowy dach ze blachy. We 1898 we powiynkszōnych wczaśnij ôtworach ôkiennych prezbiterium wrażōno na piykne witraże ze binami ze starego Testamyntu. Kościōł we 1917 straciōł zwōny na potrzeby wojynne atoli, zyskoł gryfniyjsze we 1929. Rok 1945 niy bōł szczynsny dlŏ kościoła pōniywŏż, kedy na pōłnocny przedsiōnek śleciała bōmba flugowŏ. We 1946 farã przejōnli dominikanie, kerzi założyli sam swōj klŏsztōr, i kerzi przebywali we Prudniku aże do 1999 roku, kedy to przekŏzali wiernych pod flyjgã dyjecezyjŏlnych ksiynży.
+La Couture (Pas-de-Calais) - francuski gmin we regijōnie Pas-de-Calais La Couture (Krej Loary) - francuski gmin we regijōnie Krej Loary, we departamyńcie Vendée La Couture-Boussey - francuski gmin we regijōnie Gōrno Normandyjo
+Manhattan – nojmniyjszo, nale nojgyńścij zaludńōno dzielnica Nowygo Jorku, rozlygowano na wyspie Manhattan a poru miyńszych wyspach, a tyż ôbyjmuje Marble Hill, jedzino tajla rozlygowano na stołym lōńdzie. Mo 87,5 km² wiyrchu a podug danych ze 2013 roku miyszko sam 1 626 159 ludzi. Je to tyż hrabstwo Manhattan. Je to sroge cyntrōm finansowe a najdrogszo tajla Nowygo Jorku. 11 wrześnio 2001 bōł sam terrorystyczny angrif, we kerym zbulōno ôbiedwie wieże World Trade Center. Neczajta Manhattanu
+Oghurske gŏdki - jednŏ s 6 tajli tureckich gŏdek we kerych ino Czuwaskŏ gŏdka je gŏdkōm niy wymartōm . Inksze wymarte gŏdki s tej tajli to: Bołgarskŏ, Kazarskŏ a Tureckŏawarskŏ.
+2 place we Polsce: Kopydłōwek - wieś we łōdzkim wojewōdztwie, we wielōńskim krysie, we gminie Bioło Kopydłōwek - tajla wsi Kopydłowo we wielgopolskim wojewōdztwie, we kōnińskim krysie, we gminie Wilczyn
+Skyforger to łotewsko muzyczno grupa, kero gro muzyka ze zorty folk metal. Je uōna znōmo skiż pōgańskij tyjmatyki tekstōw swojich śpiywek. Grupa powstoła we 1995 roku we Rydze. Pēteris Kvetkovskis - śpiywaniy, gitara, ludowe insztrōmynty Rihards Skudrītis - gitara, głosy Edgars Grabovskis - basowo gitara, echo, ludowe insztrōmynty, bitewne ôdgłosy Kaspars Bārbals – ludowe instrōmynty, głosy Edgars Krūmiņš- perkusyjo, perkusyjne insztrōmynty 1997 "Semigalls` Warchant (demo)" 1988 "Kauja pie Saules (LP)" 2000 "Latviešu strēlnieki (LP)" 2003 "Pērkonkalve (LP)" 2003 "Zobena Dziesma (LP)" 2005 "Semigalls Warchant (kōmpilacyjo)" Skyforger na myspace.com
+Addis Abeba (amh. አዲስ አበባ) - nojrogsze miasto a stolica Etiopije. Miano miasta ôznaczo "Nowo Bluma"/"Nowy Kwiot".
+Raasdorf to je gmina we Austryje, we landzie Dolno Austryjo, we krysie Gänserndorf. Zajmuje 13.21 km² placu, podle danych ze 2008 roku mo 664 miyszkańcōw. Neczajta Raasdorf
+Köln – miasto na prowach krysu we Miymcach, we landzie Pōłnocno Nadrynijo-Westfalijo. Sztworte podug wielości ludzi we Miymcach a nojwiynksze we landzie. Je rozlygowane nade rzykōm Ryn. Ôstrzodek religijny (siedziba arcybiskupstwa), naukowy, kultury a industryji. Założōne ôd Rzimianōw na placu kaj downij bōł jeich ôbōz, we kerym rodźōła sie Agrypina Modszo. We 50 roku mianowano ôsada "Colonia Claudia Ara Agrippinensium".
+Sandżak - regiōn stajlowany na Syrbijŏ a Czŏrnŏ Gōra. Mianŏ ôstałŏ ze dawnyj prowincyje Ottomańskegŏ Impyrium, Nowŏ Pazarski Sandżak. Nŏjsrogsze miasta to: Nowy Pazar a Pliewlia.
+Potajlowanie Rzeczpospolityj Ôbōch Nacyjōw – gyszichtowe wydarzynie we Ojropie, skuli kerego upadła Rzeczpospolitŏ Ôbōch Nacyjōw. Powodym ôd kerego dolŏzło do tajlowaniŏ Rzeczpospolityj Ôbōch Nacyjôw, była ciynżkŏ wnōntrznŏ sytuacyjŏ we tym sztacie, we kerym to dolŏzło do sztandu bliskigo anarchije. Były trzi tajlowaniŏ Rzeczpospolityj Ôbōch Nacyjōw: We 1772, kej to Prusy zajōnły pōłnocno-zachodnie landy Rzeczpospolityj (mianowane niyskorzij za Zachodnie Prusy) , Austryjŏ zajōnła teryny Galicyje a Rusyjŏ weschodnie teryny, kere dzisiej położōne sōm m.in. we Biołorusi a Łotwie We 1792, kej to Prusy zajōnły zachodnie teryny Rzeczpospolityj (wele sztadōw Poznań a Kalisz) a Rusyjŏ weschodnie teryny Rzeczpospolityj, kere sōm dzisiej we Biołorusi a Ukrajinie We 1795, kej to Prusy zajōnły pōłnocnõ a zachodniõ tajlã Rzeczpospolityj (we tym Warszawã, Austryjŏ zachodniõ Galicyjõ a Rusyjŏ wszyjske bałtycke teryny Rzeczpospolityj a weschodnie
+Moravský Žižkov - gmin we Czeskij Republice, we połedniowomorawskim kreju, we krysie Břeclav. Mo 13,53 km² wiyrchu a podug danych ze 2017 roku pōmiyszkuje sam 1441 ludzi. Neczajta gminu Moravský Žižkov
+Gmin Ślymiyń (pol. "Gmina Ślemień") – wiejsko gmina we ślōnskim wojewōdztwie, we żywieckim krysie, rozlygowano miyndzy Żywcym a Suchōm Beskidzkōm, tajluje sie na szołtystwa: Kocōń, Las a Ślymiyń. Położōno je pōmiyndzy Makowskim Beskidym a Małym Beskidym, kole Ślymiynia je blank srogi wiyrch Małygo: Mlado Hora na keryj boku je jaskinia mianowano Grotōm Kōmōnickigo. Gmina Ślymiyń mo 45,87 km² wiyrchu a miyszko sam 3453 ludzi (dane ze 2004 roku).
+Ruteńsko godka (ukr. "староукраїнська мова", bioł. "старабеларуская мова") – umarło godka szrajbowano, jedna s trzuch amtowych godek we Rzeczpospolitej Ôbojga Norodōw do 1699 roku. Ôde XIX wieka rozwinōła sie we godki ukrajińsko a biołorusko.
+Jaume Pont Ibáñez (nar. 1947 we Lleidzie) to je katalōński poeta, esejista i krytyk literacki, kery bezma wszyjske swoje dzieła napisoł we katalōńskij gŏdce. Absolwynt filozofije i literatury, profesōr modernyj i terŏźnyj literatury szpanielskij na uniwerzytetach we Poitiers, Napoli, Mar del Plata i Illinois. Je założycielym składu „Quaderns de Ponent” i czōnkym Ferajnu Pisŏrzy Katalōńskij Gŏdki (AELC), Miyndzynŏrodowego Ferajnu Latynosōw i katalōńskigo PEN. Spōłpracowoł z wydŏwnictwami Avui, Destino, Ínsula, Cuadernos Hispanoamericanos, Serra dOr, Lletra de Canvi, Cuadernos del Norte, La Vanguardia, Ampit i Cairell. Dostoł ôn moc nadgrōd poetyckich. Wydoł 10 tōmōw poezyje. "Límit(s)" (1976) "Els vels de leclipsi" (1980) "Jardí bàrbar" (1981) "Divan" (1982) "Raó datzar" (1990) "Vol de cendres" (1996) "Llibre de la frontera: de Musa Ibn-Al-Tubbi" (2000) "Enlloc" (2007) "Càntic dombres (Renga)" (2017) "Mirall de negra nit" (2020) "La nova poesia catalana: estudi i antologia" (1980) "El corrent G.V.: lobra poètica de Guillem Viladot" (1986) "El Postismo: un movimiento estético-literario de vanguardia. Estudio y textos" (1987)
+Zagość (miym. "Krug b. Stargard") - kolōnijo we Polsce, we zachodniopōmorskim wojewōdztwie, we stargardzkim krysie, we gminie Kobylanka.
+Praga () to je stolica a nojsrogsze miasto Czeskij Republiki. Nazwa ôstoła wyprowadzōnŏ ôd czeskigo słowa "práh" kere ôznaczŏ prōg dōma (zwiōnzane je to ze lygyndōm ô Libuszy) nale tyż prōg na rzyce. Miasto położōne je po ôbu zajtach rzyki Wełtawy. Ôbszar: 496 km²; 1 205 000 miyszkańcōw. Głōwny ôstrzodek ekōnōmiczny krŏju a tyż industryje maszynowyj, elektrotechnicznyj, wōkynniczyj a inkszych. Uczelnie: m.in. Uniwerzytet Karola (data założyniŏ 1348, nojstarszy uniwerzytet we Strzodkowyj Ojropie).
+Bílá Lhota – wieś a gmin (obec) we Czeskij Republice, we olmickim kreju, we olmickim krysie. Mo 18,2 km² wiyrchu a podug danych ze 2014 roku pōmiyszkiwało sam 1124 ludzi.
+Awakening Records - arabskŏ wytfōrniyjŏ platowŏ nowyj Islamskiyj muzyki. Wytfŏrniyjŏ pŏwstałŏ we 2000 roku. Sami Yusuf Hamza Robertson Nazeel Azami Ashar Khan Hamza Namira Hussein Zahawy Irfan Makki Maher Zain Mesut Kurtis Muhammad Al-Haddad Muhammad Najmi Raef Saad Chemmari Zajta Awakening Awakening Records Awakening Świyŏt Awakening Rŏzrywkŏ Produkcyje Awakening Publikacyje Awakening
+Janawiczy (bioł. "Янавічы") - agromiasteczko na Biołorusi, we mińskim ôbwodzie, we kleckim rejōnie. Na 2010 rok pōmiyszkiwalo sam 833 ludzi.
+Atlantycki jeseter (łac. "Acipenser oxyrinchus") – wandrownŏ fisza, ze familije jeseterowatych, wystympujōncŏ głōwnie na zachodnim wybrzyżu Zjednoczōnych Sztatōw, Kanady a Meksyku. Je ôn ôbecny tyż we myńszyj wielości na tajli wybrzeża pōłnocnyj Kuby, pōłnocnyj Dōminikany, Wynzuele, pōłnocnyj Kolōmbije, a Francuskij Gujany. Dŏwnij żōł tyż we Bałtyckim Morzu. Je ôn dugi do 4,3 myjtrōw a ciynżki do 365 kilogramōw.
+Algirdas Brazauskas (rodz. 22 września 1932 we Rokiškis, um. 26 czyrwca 2010 we Wilnie) – litewski polityker, za SSSR bōł kōmōnistycznym dziołaczym, we lotach 1993–1998 bōł prezydyntym Litwy a we lotach 2001–2006 uōnyj prymierym.
+Grand Theft Auto (GTA) – seryjŏ kōmputrowych szpilōw wydanŏ bez fyrmã Rockstar Games. Jedna z nojbarzij kontrowersyjnych seryji kōmputrowych szpilōw. Ôdniosła srogi kōmercyjny sukces – przedano cuzamyn wiyncyj aniżeli 270 milijōnōw egzymplŏrzōw szpilōw. Liberty City – sztat wzorowany na Nowym Jorku. We uniwersum 3D tajluje sie na wyspy: Portland, Staunton Island a Shoreside Vale; za to we uniwersum HD na: Broker, Dukes, Bohan, Algonquin a Alderney. Wystympuje we "Grand Theft Auto", "Grand Theft Auto III", "Grand Theft Auto Advance", "Grand Theft Auto: San Andreas", "Grand Theft Auto: Liberty City Stories" a "Grand Theft Auto IV". Vice City – miasto wzorowane na Miami. Tajluje sie na wyspy: Vice City Beach, Vice City Mainland a tyż pŏrã myńszych wysp. Wystympuje we "Grand Theft Auto", "Grand Theft Auto: Vice City" a "Grand Theft Auto: Vice City Stories". San Andreas – sztat wzorowany na Kalifornije a Newadzie. We uniwersum 3D tajluje sie na miasta: Los Santos (Los Angeles), San Fierro (San Francisco) a Las Venturas (Las Vegas) a tyż pozamiastowe teryny; za to we uniwersum HD je ino jedno miasto – Los Santos a pozamiastowe teryny. Wystympuje we "Grand Theft Auto", "Grand Theft Auto: San Andreas" a "Grand Theft Auto V". Anywhere City – wystympuje we "Grand Theft Auto 2". Lōndyn – wystympuje we "Grand Theft Auto: London 1969" a "Grand Theft Auto: London 1961". Manchester – wystympuje we "Grand Theft Auto: London 1961". Claude Speed – "Grand Theft Auto III" Tommy Vercetti – "Grand Theft Auto: Vice City" Carl "CJ" Johnson – "Grand Theft Auto: San Andreas" Mike – "Grand Theft Auto Advance" Toni Cipriani – "Grand Theft Auto: Liberty City Stories" Victor Vance – "Grand Theft Auto: Vice City Stories" Niko Bellic – "Grand Theft Auto IV" Johnny Klebitz – "Grand Theft Auto IV: The Lost and Damned" Luis Fernando Lopez – "Grand Theft Auto: The Ballad of Gay Tony" Huang Lee – "Grand Theft Auto: Chinatown Wars" Michael De Santa – "Grand Theft Auto V" Trevor Philips – "Grand Theft Auto V" Franklin Clinton – "Grand Theft Auto V"
+Elba - gmin (township) weUSA, we sztacie Michigan, we hrabstwie Gratiot. Mo 91 km² wiyrchu a podug danych ze 2000 roku pōmiyszkiwało sam 1394 ludzi.
+Tōnguske gŏdki - familijŏ gŏdek ze skupiny ałtajskich gŏdek. Użiwane ône sōm na Syberyje a we Mandżuryje bez Tōngusōw
+Bytōmiŏki – etnicznŏ podskupina Ślōnzŏkōw, miyszkajōncŏ na Gōrnym Ślōnsku, we ôkolicy Bytōmia. Posugujōm sie glywickim dialektem.
+Řídký - wieś a gmin (obec) we Czeskij Republice, we pardubickim kreju, we krysie Svitavy. Mo 1,41 km² wiyrchu a podug danych ze 2021 roku pōmiyszkiwało sam 63 ludzi.
+Kryka – kobyr, kery używany je lo podpory przi łażyniu. Zauobycz je to prosty kōnsek drzewa zakōńczōny kolistym uchwytym. Take kryki używajōm dzisiej nojczyńści starki i starziki a niypełnosprawne perzōny.
+Henryk Abbe (rodz. 15 września 1920 we Bydgoszczy, um. 10 października 2003 we Poznaniu) – polski szauszpiler tyjatralny, filmowy a telewizyjny. Fater Doroty Abbe, polskij szauszpilerki. W tyjatrze zadebiutowoł 30 listopada 1946 roku. W roku 1949 ukończōł Państwowo Wyższo Tyjatralno Szuła we Warszawie ze tymczasowōm siedzibōm we Łodzi. Tyjater. Wystympowoł kolejno we tyjatrach: 1949-50 Tyjatry Dolnośląskie we Wrocławiu, 1950-60 Tyjater Powszechny w Łodzi, 1960-65 Tyjater im. Jaracza w Olsztynie, 1965-66 Tyjater Polski w Bydgoszczy, 1966-72 Tyjater Wybrzeże we Gdańsku, 1972-79 Tyjater Nowy w Poznaniu, 1979-80 Teatr Ziemi Pomorskiej we Grudziądzu, 1987-93 Tyjater Nowy w Poznaniu. 1946 "Krakowiacy i górale" jako Pastuch (reż. L. Schiller) 1948 "Igraszki z diabłem" jako Trymbacz drugi (reż. L. Schiller) 1949 "Młoda Gwardia" jako Georij Arutiunianc (reż. L. Rene) 1948 "Grzegorz Dyndała" jako Pietrek (reż. Danuta Pietraszkiewicz) 1949 "Niemcy" jako Antoni (reż. M. Broniewska) 1950 "Borys Godunow" jako II ze ludu (reż. C. Staszewski) 1951 "Chory z urojenia" jako Tomasz (reż. J. Chojnacka) 1951 "Jacht Paradise" jako Radiotelegrafista (reż. J. Chojnacka) 1952 "Eugenia Grandet" jako Cruchot, rejent (reż. K. Opaliński) 1952 "Z iskry rozgorzeje płomień" jako Seweryn (reż. J. Chojnacka) 1953 "Ludzie z naszej ulicy" jako Belo (reż. J. Chojnacka) 1953 "Królowa Śniegu" jako Kruk (reż. Maria Malicka) 1953 "Czarniecki i jego żołnierze" jako Dworzanin (reż. J. Chojnacka) 1954 "Poskromienie złośnicy" jako Gremio (reż. Hanna Małkowska) 1954 "Tania" jako Wasin (reż. Natalia Szydłowska) 1955 "Zatrzymać pociąg" jako Maclean (reż. Roman Sykała) 1955 "Nauczyciel tańców" jako Tulio (reż. R. Sykała) 1957 "Królewna Śnieżka i siedmiu krasnoludków" jako Nieśmiałek (reż. Zbigniew Jabłoński) 1957 "Huzarzy" jako Flicot (reż. Irena Ładosiówna) 1958 "Królowa przedmieścia" jako Guła (reż. Z. Koczanowicz) 1959 "Jegor Bułyczow i inni" jako Trębacz (reż. Z. Koczanowicz) 1960 "Wesele" jako Stańczyk (reż. S. Bugajski) 1961 "Mieszczanie" jako Pierczychin (reż. Edward Żytecki) 1961 "Wspólne mieszkanie" jako I murarz (reż. I. Ładosiówna) 1961 "Jarzębina czerwona" (reż. Anna Kochanowska) 1962 "Poskromienie złośnicy" jako Grumio (reż. Maria D`Alphonse) 1962 "Kuglarze" jako Baron (reż. Tadeusz Żuchniewski) 1962 "Burzliwe życie Lejzorka Rojtszwańca" jako Lejzorek Rojtszwaniec (reż. T. Żuchniewski) 1962 "Legenda o mądrym mężu" jako Arystofanes (reż. T. Żuchniewski) 1963 "Nagi król" jako Król (reż. Jowita Pieńkiewicz) 1963 "Dziewiąty sprawiedliwy" jako Azaryjasz (reż. K. Meissner) 1963 "Piąta kolumna" jako Dyrektor (reż. Jan Maciejowski) 1964 "Rozbity dzban" jako Lampka (reż. Jan Perz) 1964 "Wiersze wam daję..." (reż. T. Żuchniewski) 1964 "Celestyna" jako Pietuch (reż. A. Konic) 1965 "Sułkowski" jako D`Antraigues (reż. Jan Błeszyński) 1965 "Tango" jako Eugeniusz (reż. Teresa Żukowska) 1965 "Bohaterowie są niepotrzebni" jako John Doyle (reż. Jan Błeszyński) 1965 "Niestałość serc" jako Trywelin (reż. K. Meissner) 1966 "Kaligula" jako Stary Patrycjusz (reż. B. Poręba) 1967 "Zmierzch demonów" jako Martin Bormann (reż. J. Goliński) 1967 "Ararat" jako Szem (reż. J. Goliński) 1967 "Niech no tylko zakwitną jabłonie"(reż. Jagienka Zychówna) 1967 "Zmierzch" jako Bobriniec (reż. Piotr Paradowski) 1968 "Ryszard III" jako Morderca II (reż. T. Minc) 1968 "Tragedia o bogaczu..." jako Fater Kazarza; Abel (reż. T. Minc) 1969 "Don Juan" jako Guzman (reż. P. Paradowski) 1969 "Matka" jako Apolinary Plejtus (reż. T. Minc) 1969 "Będę mówił szczerą prawdę" jako Sterling (reż. Z. Bogdański) 1970 "Ulisses" jako Ned Martin (reż. Z. Hubner) 1970 "Morze dalekie, morze bliskie" (reż. M. Okopiński) 1970 "Czekając na Godota" jako Vladimir (reż. Stanisław Hebanowski) 1970 "Termopile polskie" jako Szczekalski (M. Okopiński) 1970 "Lato Muminków" jako Fater Muminka (reż. Andrzej Maria Marczewski) 1971 "Maleńka Alicja" jako Lokay (reż. S. Hebanowski) 1971 "Tragedia człowieka" jako Obywatel; Eskimos; Rewolucjonista (reż. Matyas Girycz) 1971 "Świat zawikłany" (reż. M. Okopiński) 1972 "Cmentarzysko samochodów" jako Tope (reż. S. Hebanowski) 1973 "Macbeth" jako Sprzedawca starzyzny; Oficer II (reż. Kirył Stojanow) 1973 "Chłopcy z Placu Broni" jako Dozorca Jano (reż. Edmund Pietryk) 1973 "A jak królem, a jak katem będziesz" jako Starzik Jakub (reż. J. Nyczak) 1974 "Opera za trzy grosze" jako Kimball (reż. Raul Zermeno) 1974 "Wacława dzieje" jako Chop (reż. A. Hanuszkiewicz) 1974 "Giganci z gór" jako Karzeł Kwakwa (reż. I. Cywińska) 1974 "Śmierć Tarełkina" jako Antioch Ełpifodorowicz (reż. I. Cywińska) 1974 "Jak wam się podoba" jako Adam (reż. J. Nyczak) 1975 "Szkoła błaznów" jako Belzebub (reż. Conrad Drzewiecki) 1975 "Oni" jako Markiz Fibroma da Mijoma (reż. I. Cywińska) 1975 "Awantura w Chioggi" jako Isidoro (reż. J. Nyczak) 1976 "Zabawa jak nigdy" jako Nick (reż. Wanda Laskowska) 1976 "Letnicy" jako Pustobajka (reż. J. Nyczak) 1977 "Turoń" jako Józwa Dziedzic (reż. I. Cywińska) 1977 "Achilles i panny" (reż. J. Rzeszewski) 1977 "Gdyby przyleciał ptak" jako Sierżant (reż. I. Cywińska) 1977 "Bunt" (reż. I. Cywińska, J. Kowarski) 1978 "Czerwony kogut leci wprost..." jako Lubieżnik (reż. J. Nyczak) 1978 "Łaźnia" jako Mister Pond Keatch (reż. I. Cywińska) 1978 "Życie jest snem" jako Generał (reż. Wojciech Szulczyński) 1979 "Ojczyzna chochołów" (reż. W. Komasa) 1979 "Antygona" jako Terezjasz (reż. W. Szulczyński) 1979 "Burzliwe życie Lejzorka Rojtszwańca" jako Lejzorek Rojtzwaniec (reż. H. Abbe) 1979 "Ptak" jako Sebastian (reż. Piotr Sowiński) 1980 "Protokół pewnego zebrania" jako Paweł Batarcew (reż. Janusz Kozłowski) 1980 "Colas Breugnon" jako Colas Breugnon (reż. Ryszard Ronczewski) 1981 "Rewolwer" jako Barbi (reż. Jacek Gruca) 1983 "Sonata Belzebuba" jako Joachim Baltazar de Campas (reż. Bohdan Mikuć) 1983 "Koniec Europy" jako Mojżesz Purecki (reż. Janusz Wiśniewski) 1984 "Tuwim, czyli spacer..." jako Mag (reż. Tomasz Szymański) 1987 "Wesele" jako Żyd (reż. J. Nyczak) 1988 "Cmentarze" jako Cywil (reż. I. Cywińska) 1989 "Drzewo" jako Naczelnik (reż. K. Nazar) 1991 "Ferdydurke" jako Żebrak (reż. Waldemar Śmigasiewicz) 2000 "Córki King Konga" jako Pan Cezło (reż. Rafał Sabara) 1979 "Burzliwe życie Lejzorka Rojtszwańca " (reżyseria i adaptacja) 1971 "Tak cicho, że wierzyć nie chciałem" (reż. Kazimierz Łastawiecki) 1973 "Nikt tak szaleńczo nie śpiewa" jako Philips (reż. Daniel Bargiełowski) 1974 "A jak królem, a jak katem będziesz" (reż. J. Nyczak) 1974 "Godiwa" (reż. D. Bargiełowski) 1977 "Ostatnie dni" jako Żukowski (M. Wojtyszko) 1978 "Rogacz wspaniały" jako Wójt (reż. S. Hebanowski) 1979 "Armia Poznań" jako Płk Franciszek Borkowski (reż. H. Kluba) 1979 "Trismus" jako Dr Grohardt (reż. R. Bugajski) 1968 "Stawka większa niż życie" (serial) jako Niemowa Abram , lokaj 1970 "Prom" 1979 "Tajemnica Enigmy" (serial) jako Przemysłowiec Olański 1979, 1981 "Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy"(serial) 1982 "Zmartwychwstanie Jana Wióro" 1996 "Poznań 56" jako Starszy robotnik 1962 - nadgroda na IV Festiwalu Tyjatrów Polski Pōłnocnyj we Toruniu za rola Lejzorka we "Burzliwym życiu Lejzorka Rojtszwańca" podle Ilii Erenburga (w Tyjatrze im. Stefana Jaracza Olsztyn-Elbląg) 1963 - nadgroda na V Festiwalu Tyjatrów Polski Pōłnocnyj we Toruniu za rola Krōla we "Nagim Królu" Eugeniusza Szwarca (we Tyjatrze im. Stefana Jaracza Ôlsztyn-Elblōng) 1969 - nadgroda na IV Ôgōlnopolskim Festiwalu Tyjatrów Jednygo Szauszpilera we Wrocławiu za monodram "Syn bohatera" podle rōmana Jeana de Hartoga (Tyjater Wybrzeże we Gdańsku) 1977 - Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski 1980 - wyrōżniynie na XXII Festiwalu Tyjatrów Polski Pōłnocnyj we Toruniu za rola Batarcewa we "Protokóle pewnego zebrania" Aleksandra Gelmana (we Tyjatrze Ziemi Pomorskiej we Grudźōndzu) 1992 - nadgroda we Plebiscycie widzōw we Poznaniu - Honorowo Loża Ulubiyńcōw Publiczności Henryk Abbe we bazie Filmweb Henryk Abbe we bazie E-teatr
+Palowice (pol. "Palowice", miym. "Pallowitz") – dziedzina we Gōrnym Ślōnsku, we rybnickim krysie, we gminie Czyrwiōnka-Leszczyny. W Palowicach stoji drzewianny kośćōł ze lot 1594-1906, keri do 1981 stoł we mieście Leszczyny (dzisiej tajla miasta Czyrwiōnka-Leszczyny).
+Genève (miym. "Genf", it. "Ginevra", retorōmańsko godka "Genevra") - miasto we Szwajcaryji, stolica kantōnu Genève. Je sam wystowa autokōw Salon International de lAuto , sedziby sam mo mocka miyndzynacyjowych ôrganizacyjōw.
+Niyprawo Biblijo (Biblijo cudzołożnikōw, Biblijo grzesznikōw, Biblijo Niygodziwo, Zło Biblijo; ang. "The Wicked Bible", rzodzi: "Adulterous Bible" abo "Sinners Bible") – przijyne ôkryślyniy Biblije wydanyj we angelskij godce we 1631 roku ôd Roberta Barkera a Martina Lucasa, krōlewskich durkmajstrōw s Lōndynu, kero mioło być reprintym tzw. Biblije Krōla Jakuba. Ôkryślyniy wywodzi sie ze feleru zecerskigo – we tekście dziysiyńciu przikazań ôpuszczōno słowo "niy" we przikazaniu "Niy cudzołōż". Kiwniyńcie ôstało rozpowszychńōne we wielgij ilości egzymplarzōw, stōnd ôkryślyniy. Autory reprinta ôstały rok niyskorzi posztrofowane grziwnōm wysokōm na 300 fōntōw a ôdebrano jejim licyncyje na druk. To wydaniy Biblije zšokowouo ōwčesnygo krōla Ynglandu a Škocyje Karola I (kery štalowou pod tyn čas tyśōnc kopii Biblije, niy wiydzōnc ô chachniyńciu) a biskupa Canterbury. Tyn drōgi pedziou wtenčos: S byflu krōla, zeceři a wydawcy ôstoli wezwani před Star Chamber (ōwčesny gerycht). Pō dokuadnyj analizie wšyjskych wydařyń dowiydźōno winy ôskaržōnych. Zasōndzōno štrofa bōua rōwnowartośćōm ōwčesnyj pynsyje miesiynčnyj abo gospodarstwa ô powiyřchni 120 ha. Wiynkšość kopii Niyprawyj Biblije ôstoua ôd rozu anulowano a wycofano s užywanio, do dzisiej ôstouo sie ino 11 ygzymplaři, s čygo jydyn znojduje sie we Ôddziale Kśōnžki Řodkij New York Public Library a prowie nigdy niy je udostympniany, a inkšy do sie zobočyć we Muzeōm Biblije we Branson, Missouri (USA). Fragmynt tekstu s felerym. We angelskij godce. Honour thy father and thy mother, that thy dayes may bee long vpon the land which the LORD thy God giueth thee. 13 * Thou ſhalt not kill. 14 Thou ſhalt commit adultery. 15 Thou ſhalt not ſteale. 16 Thou ſhalt not beare falſe witneſſe againſt thy neighbour. 17 * Thou ſhalt not couet thy nighbours houſe, thou ſhalt not couet thy neighbours wife (…) Tumačeniy. (...) Čcij ôjca swygo a matka swoja, kej ci kozou PAN, Bōg twōj, cobyś dugo žōu a coby ci sie dobře dařiuo na ziymii, kero dowo ci Pan, Bōg twōj. 13 * Niy zabijej. 14 Cudzouōž. 15 Niy kradnij. 16 Niy godej foušywygo świadectwa přeciw bliźniymu twymu. 17 * Niy bydzieš požōndou dōmu swojygo bliźniygo. Niy bydzieš pragnōu žōny swojygo bliźniygo (…) Wydźwiynk zdařynio. Časy ōwčesne. Krōm ôbuřynio ōwčesnygo Kościoua, sprawa wydanio Niyprawej Biblije dočekouo sie kōmyntaři postřōd historykōw. Zapis zdařynio zachowou sie s notatki spořōndzōnyj bez jydnygo ś nich: Časy wspōučesne. Do sie widzieć lekuśki ôddźwiynk Niyprawyj Biblije na wspōučesnych ludzi. Niyřodko užywano je kej bajšpil čygo abstrakcyjnygo, lebo ôbrazuje zgoršyniy ludzi (eli přestřyganiy řekōmygo "přikazanio"). We literatuře do sie nolyźć ani "echa" Niyprawyj Biblije: We 2001 roku wydano zostoua powieść The Wicked Bible ("Niyprawo Biblijo") autorstwa Edwina Astina. Kśōnžka traktuje ô ajnflusie cywilizacyje greckij na chřeścijaństwo. Wspōučeśniy do sie ani trefić ludzi, keři uwažajōm Niyprawo Biblijo jako dzieuo šatana. Myni znōnym felerym, kery pojawiu sie we Niyprawyj Bibliji, je "the lord hath shewed us his glory and his great arse" miast "the lord hath showed us his glory and his greatness". ("Bōg pokozou nōm swo chwoua a swo wielgo řić" miast "Bōg pokazou nōm swo chwoua a swo wielgość" – Ksiynga Powtōřōnygo Prawa, 5:24). Jydyn s ygzymplaři Niyprawyj Biblije zostou wystawiōny na předaž internecowo. Zažōndano za niygo 89 500 dolarōw. Za piyńōndze s gřiwny dokōnano zakupu poru profesyjōnolnych matric drukarskych. Eisenstein, Elisabeth L. - "Rewolucja Gutenberga", přetupl. Henryk Hollender, wyd. Prószyński i S-ka, Waršawa 2004, ISBN 83-7180-774-0 Ingelbart, Louis Edward- "Press Freedoms. A Descriptive Calendar of Concepts, Interpretations, Events, and Courts Actions, from 4000 B.C. to the Present", Greenwood Publishing 1987, ISBN 0-313-25636-5 Linki zewnyntřne. Zdjyncie předstawiajōnce uōgodony fragmynt Niyprawyj Bibliji
+Howard Zieff (rodz. 21 października 1927 we Los Angeles, um. 22 lutygo 2009) -amerikański reżyser, dyrechtōr ôd reklamy we telewizyje a reklamowy fotograf. Bōł szkolorzym fotografije we Naval Photography School we Pensacola a niyskorzi we Art Center College of Design we Pasadynie. We lotach 50. XX stolecia ôstoł zawodowym fotografym, a 10 lot niyskorzi stoł sie fest znōmy a ceńōny jako fotograf ôd reklamōw. Pracowoł m. in lo nowojorskigo cajtunga "Daily News", Polaroida a Volkswagyna. Uod kōńca lot 70.sprōbowoł swojich siłōw jako reżyser filmowy. Jygo filmōma sōm m. in.: The Main Event (1979), Private Benjamin (1980), Unfaithfully Yours (1984), The Dream Team (1989), My Girl (1991) a My Girl 2 (1994). Po My Girl 2 wycofoł sie ze reżyserowanio skiż wykrycia u nigo niymocy Parkinsōna. profil we IMDb
+Michał Stawiński (nar. 29 września 1977) – ślōnski muzyk, spiywŏk i ôsoba telewizyjnŏ. Biografijŏ. W 2008 założōł kapela Oberschlesien. Podyjmnōł spōłpracã z szlagcojgistõ Marcelem Różankõ, hned niyskorzij skłŏd kapele dopołniyli basista Wojciech Jasielski, gitarziści Adam Jurczyński i Jacek Krok jak tyż klawiszowiec Mateusz Buhl. W rōmach prōmocyje kapele poza Ślōnskym Michał Stawiński za jego reprezyntant wziōn udzioł w drugij edycyji programu "X Factor", w kerym po przejściu precastingōw i castingōw w Zŏbrzu dotrzoł do finałowych ôdpytōnkōw w Warszawie. W mŏju 2014 zagroł w filmu "Ostatni strzał", kery wygroł zôrganizowanõ w Katowicach drugõ edycyjõ festiwalu 48 Hour Film Project. W 2017 ôdszoł z Oberschlesien i założōł nowŏ kapele – NeuOberschlesien. 12 września 2018 roku gitarzysta Tomasz Andrzejewski zamieściōł na Facebooku wpis, w kerym stwiyrdziōł, iże kapela NeuOberschlesien przestoł być, za co uwŏżność pōnosi „lider”. Przidoł w nim tyż, iże dalsze funkcjōniyrowanie kapele niy było możliwe w sytuacyji, kej „jego bazowy strzōn mŏ niyprzileżytości sōm ze sobōm”. Tego samego dnia na Facebooku ukŏzało sie tyż spōlne poświadczynie czōnkōw grupy, w kerym poinformiyrowali ôni, iże podyjmli decyzyjõ ô abszlusie działalności kapele skirz „spraw ôsobistych wokalisty”, co snŏdź ôdnosiyło sie do zaangażowaniŏ Michała Stawińskiego w robotã jurora w ymitowanym na Polsacie programie "Śpiewajmy razem. All Together Now".
+Weisenbach – gmin we Miymcach, we landzie Badynijo-Wirtymbergijo, we rejencyji Karlsruhe, regijōnie Mittlerer Oberrhein, krysie Rastatt a ferwaltōngowyj spōlnocie Gernsbach. Zajmuje 9,07 km² placu a podug danych ze 2012 roku pōmiyszkiwało sam 2487 perōnōw.
+Ksiynstwo gogōwecko-prōdnicke — ślōnske ksiynstwo ze stolicōm we Gogōwku, kere istniało we latach 1420-1460. 1420-1425 — Bernard 1420-1425 — Bolesław IV 1425-1460 — Bolesław V Wołoszek 1460 — Mikołoj I
+Hasiok to je miano pojymnika do kerygo wciepuje sie roztomajte hasie, a tyż placu kaj take pojymniki sōm stowiane. Dōma hasiok je nojczyńścij stowiany we kuchnie pode ausgusym, a połny wynosi do srogszygo hasioka na placu abo na ôsiedlu. Sōm tyż hasioki ôd sortowanio haśōw - modre na papiōr, zielōne na glas a żółte abo pomarańczowe na plastik a biksy. Ze srogich hasiokōw wele dōma abo na ôsiedlu szpecyjolne auta wywożōm hasie na wysypisko. Miano hasiok je tyż używane jako miano szpecyjalnygo katalogu we kōmpōtrowych systymach, kery je przeznaczōny na bezpotrzebne katalogi a pliki. Je uōn ôznaczōny ikōnōm hasioka.
+Wielgi Concepción (szpan.: "Gran Concepción") – je potajlowany na: Concepción (216.061) Talcahuano (171.383) San Pedro de la Paz (80.447) Penco (46.016) Tomé (52.440) Hualpén (88.046) Hualqui (20.660) Chiguayante (81.302) Coronel (95.527) Lota (49.089) Gran Concepción por Nicolás Tugas Infome del INE, "Chile: Ciudades, Pueblos, Aldeas y Caseríos". 2005 (PDF & ZIP)
+SIMC ("System identyfikatorów i nazw miejscowości"; "Systym idyntyfikatorōw i mian miyjscowości") – systym, co je składnikym Krŏjowego Regestu Urzyndowego Podziału Terytorialnego Krŏju (TERYT). Systym je kōmandyrowany ôd Głōwnego Urzyndu Statystycznyego. SIMC je regest mian miyjscowości i jejich czynści, co zawiyrŏ te informacyje: urzyndowŏ nazwa miyjscowości, idyntyfikatōr miyjscowości, zorta miyjscowości, przinŏleżność miyjscowości do gminu, krysu i wojewōdztwa. idyntyfikatōr SIMC z numerym kōntrolnym Systym idyntyfikatorōw i nazw miyjscowości je permanyntnie aktualizowany po wkludzyniu zmian urzyndowych nazw miyjscowości jak tyż zmian w zasadniczym podziale terytorialnym państwa. Numery SIMC sōm unikatowe i stałe. Numery SIMC miyjscowości likwidowanych niy sōm nazod używane. Ôpis struktury SIMC [dostymp 30.07.2019] Przeglōndanie, wyszukowanie miyjscowości w regeście TERYT Dostymp do starszyj wersyje wyszukowarki we bazie TERYT Weryfikacyjŏ numeru kōntrolnego kodu SIMC
+Polsko Nowo Wieś (pol. "Polska Nowa Wieś", downij "Nowawieś Polska", miym. "Neudorf", do 1914 "Polnisch Neudorf", śl-miym. "Pulsch Neudurf") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we ôpolskim krysie, we gminie Kōmprachcice. W Polskij Nowyj Wsi je kośćōł s 1953. Staro świuntynia, kero bōła drzewianno, przekludzono do wsi Szczepanyk. We wsiy je tyż szportowe lōtnisko. Powstało we 1936 pod mianym "Fliegerhorst Neudorf O/S.". We 1939 roku fligry Luftwaffe lotały ze niygo nad Polska. Dzisiej dzioło tukej Aeroklub Ôpolski. Uod 2009 roku we wsi ôbowiōnzuje podwōjne polsko-miymiecke mianowaniy.
+Tropico 5 - szpil stawiyaniyŏ miastã produkcyje bułgarskej firmy Haemimont Games, wydŏwanej bez Kalypso Media. Szpiler wciylŏ siy we El Presidente, diktatora rzōndzōncegŏ Tropico. Szpilu towarzyszy muzika latynoska. Piyrwy rŏz je dostympny tryb multiplayer dajōncy mogebność kōnkurowaniyŏ a wspiyraniyŏ siy we szpilu do 4 szpilerōw. Kampaniyjŏ. Kampaniyjŏ Tropico 5 skupiŏ siy na presidente walczōncym s grupōm New Order by powstrzymŏć kōniyc świŏta. Akcyjŏ toczy siy na 4 wyspach. Ery. Szpil w Tropico 5 je dzielōny na 4 ery, co kolyjnŏ ôdblokowywuje nowe stawiyniya a edykty. Era Kolōniyalnŏ. Polega na prowadzyniyu do dyklarowaniyŏ samostawiyniyŏ siy a wykōnywaniy misyj ôd krōla a rewolucjōnistōw. Czŏsem ôgraniyczajōncym je mandat na rzōndzyniy wyspōm. Era Wojen. Era je w czŏsiy I a II wojny świŏtowyj. Pojawiyŏ siy tyż rewolucyjŏ kōmunistycznŏ we Rosyje a przywleczeniy jeji na wyspã. Era kōńczy siy podpisaniym paktu s aliantami a ośōm. Ôba te sojusze mogōm nas sangrifowoć. Era Zimnyj Wojny. Era je w czŏsiy zimnyj wojny miyndzy USA a SSSR. Kōńczy siy stawiyniym programu kosmicznegŏ. Era Terŏźnŏ. Era na przełōmiy XX a XXI wieku. Je 5 frakcyj do sojuszu: USA, Ojropejskŏ Uniyjŏ, Chiny, Bliski Wschōd a Rusyjŏ. Dynastyjŏ. We Tropico 5 możnŏ miyć do 7 człōnkōw dynastyje. Kŏżdy dodaje inkszy bōnus globalny a bōnus jako kerowniyk zakładu. Eksploracyjŏ. Wyspa je czynściyŏwŏ pokrytŏ mgłōm wojny, aby jōm ôdkryć trza słać grupã eksploracyjnŏ ze pałacu abo fortu lub barakōw.   Ôficyjnŏ neczajta Tropico 5
+Alan Alejandro Maldonado Tamez (rodz. 24 września 1984 we Monterrey, znōmy tyz kej Dharius a Tirano) - Meksykański raper. Sztudyjne albōmy "Directo Hasta Arriba" (2014) "Mala Fama, Buena Vidha" (2018) Ôficjalno neczajta
+Ōō ("O z makrōnym") – dwudziystŏ piyrszŏ buchsztaba we ślabikŏrzowym abecadle ôd ślōnskij gŏdki, używanŏ tyż we inkszych abecadłach świata (cum bajszpil we łacińskim szkryfcie ôd araberskij gŏdki). We ślabikŏrzowym abecadle "ō" ôznaczŏ klang miyndzy [o] a [u], klang tyn we Steuerowym abecadle a ślōnskim abecadle fōnetycznym je szrajbowany jako "ō".
+Liverpool to je miasto we zachodnij Angliji, położōne na pōłnocnym brzygu estuaryjōm rzyki Mersey. Je uōne siedzibōm hrabstwa Merseyside. Je tyż drugōm podug srogości po Lōndynie hawynōm morskōm (downij Liverpool rozwijoł sie skiż handlu niywolnikōma s Afriki), a srogim ôstrzodkym industryje. Zołożōny we 1207, prawa miejske erbnył we 1880. Miasto je znajōme s grupy muzycznyj The Beatles a fusbalowych ferajnōw FC Liverpool a Everton.
+Żelechów (rus.: Желехув) – miasto, kere je położōne we wschodnij Polsce, we mazowieckim wojewōdztwie, we gawrolińskim krysie. Piyrszo wzmianka ô Żelechowie mōmy we zdrzōdłach ze 1282 roku. Miejske prawa dostoł we 1447. Terozki Żelechów pomiyszkuje 4 000 miyszkańcōw. We mieście je podstawowo szula, 2 gymnazyja, 2 licyja a 2 kościoły.
+Kołobrzyg (pol. "Kołobrzeg", [[kaszubsko godka|kasz. ] "Kòlbrzég", [[miymiecko godka|miym]]. "Kolberg") - [[miasto]] we [[Polsko|Polsce]], we [[zachodniopōmorske wojewōdztwo|zachodniopōmorskim wojewōdztwie]], sedziba [[kołobrzyski krys|kołobrzyskigo krysu]] a wiejskigo [[gmin Kołobrzyg|gminu Kołobrzyg]]. Je rozlygowane nade [[Bałtycke Morze|Bałtyckim Morzym]]. Morsko hawyna a uzdrowisko. [[Kategoryjo:Miasta zachodniopōmorskigo wojewōdztwa]]
+Pennergame to je kōmputrowy szpil ze zorty przeglōndarkowych szpili. Sztartnōł uōn we 2007 roku we miymieckij godkowyj wersyji. Terozki mo tyż angelsko (jako "Dossergame"), polsko (jako "Menelgame"), francusko (jako "Clodogame") a szpanielsko (jako "Mendigogame") godkowe wersyje. Wydawcōm szpila je Farbflut Entertainment. We szpilu zaczyno sie jako menel a trza zbiyrać flaszki (we polskij wersyji - biksy), żebrać ô dowki abo grać na jakim muzycznym insztrumyńcie. Idzie tyż prać sie ze inkszymi menelōma, a fto wygro zależy ôd doświadczynio, tryningu a tego jako mo sie gadzina. We Miymcach bōł to nojbarzi popularny szpil we 2008 roku. We planach sōm inksze godkowe wersyje, we tym rusko. Neczajta szpila (we miymieckij godce)
+Marco Misciagna (rodz. 5 lutygo 1984 we Bari) - italski krzipek. Sztudjyrowoł we Accademia Nazionale di Santa Cecilia we Rzimie. Je honorowym profesorym m. in. na "S.Rachmaninov State Conservatory" w Tambow, "Far Eastern State Academy of Art" we Władywostoku a "Instytutu Supérieur de Musique de Sousse" we Tōnis.
+Xochipilli (nah.: "wiyrch kwiotōw") – aztecki a tolteski bōg majsa, kwiotōw a ziylinōw. Je uōn bratym bogini Xochiquetzal.
+Charles Aznavour, po prowdzie: Szahnur Waghinak Aznawurian (uorm. Շահնուր Վաղինակ Ազնավուրյան; rodz. 22 maja 1924 we Paryżu, um. 1 października 2018 we Mouriès) - francuski piosynkorz, kōmpozytor a szauszpiler ôrmiańskigo pochodzynio. Skōmponowoł przez 1000 śpiywkōw, przedano przez uōnygo 200 mln. albōmōw, wystōmpił we przez 60 filmach. 1960 "Je mvoyais déjà" (EMI) 1961 "Il faut savoir" (EMI) 1963 "La mamma" (EMI) 1963 "Qui?" (EMI) 1964 "Hier encore" (EMI) 1965 "Aznavour 65" (EMI) 1966 "De tavoir aimée" (EMI) 1966 "La Bohème" (EMI) 1967 "Entre deux rêves" (EMI) 1971 "Idiote je taime" (EMI) 1978 "Je nai pas vu le temps passer" (EMI) 1992 "Aznavour 92" (Tréma) 1994 "Toi et moi" (Dom) 1997 "Plus bleu..." (EMI) 1998 "Jazznavour" (EMI) 2000 "Aznavour 2000" (EMI) 2003 "Je voyage" (EMI) 2005 "Insolitement vôtre" (Capitol/EMI) 2007 "Colore ma vie" (EMI/Odeon) 2008 "Duos" (Capitol/EMI) 2009 "Charles Aznavour and The Clayton Hamilton Jazz Orchestra" (Capitol/EMI) 2011 "Toujours" (EMI) Ôficjalno neczajta Biografijo we imdb
+Ślōnsko-Morawski Beskid (czes. "Moravskoslezské Beskydy", słow. "Moravskosliezske Beskydy") – gōry we pōłnocnyj tajli Czeskij Republiki a pōłnocno-zachodnij tajli Słowacyje. Położōne sōm we Czeskym Ślōnsku a Morawije. Nojwiynkszym wiyrchym Ślōnsko-Morawskigo Beskidu je Gigula (czes. "Lysá hora", 1324 metry n.p.m.), na keryj działo turystyczne schrōnisko "Bezručova chata na Lysé hoře". Piyrszy taki ôbiekt wybudowała tukej miymiecko ôrganizacyjo Beskidenverein we 1895. Do 1968 Ślōnsko-Morawski Beskid bōł tajlōm Ślōnskigo Beskidu, dzisiej to ôsobne pasmo gōrske. Inksze wielge wiyrchy: Smryk (Smrk) 1276 m n.p.m., Kněhyně 1256 m n.p.m., Malchor 1219 m n.p.m., Djobelski Młyn (Čertōv mlýn) 1205 m n.p.m. Trowny (Trávný) 1203 m n.p.m.
+Beludżystan - krajina historycznŏ Beludżystan - prowincyjŏ we Pakistanie Beludżystan i Sistan - ôstan we Iranie
+Staropolsko godka (staropol. "ięzyk Polſki", ) to ôkreślyniy dotyczōnce historyje polskij godki we dobie staropolskij, kera trwoła ôd IX do XVI wieku. We anfangu doby staropolskij pojawiły sie piyrsze rōżnice miyndzy poszczygōlnymi godkōma zachodniosłowiańskymi, szczygōlniy miyndzy czesko–słowackōm a grupōm lechickōm (godki polsko, pōmorsko, połabsko).
+Łacińske abecadło je abecadło wźōne za swe s poczōnku do łaciny, dzisio brany do kupy inkszych godkōw (35% ludzkości mo je jako abecadło ôjczystyj godki).
+Huta Padniewsko (pl.: "Huta Padniewska") to je wieś we Polsce, kero ležy we we wojewōdztwie kujawsko-pōmorskym, we powiecie mōgilyńskym, we gminie Mōgilno. Na teryniy wsi znojduje sie stanowisko archeolōgične - kōnski osady wčesnośredniowiečnej. Piyrwše škryflane wzmianki ô miejscowości pochodzōm s 1730 roku. W ksiyngach kościelnych fary mōgilyńskej wymiynio sie Huta Padniewsko kej miejsce, kaj ôsiedloua sie ludność žydowsko, kery zakozano ôsiedlanio sie we Mōgilniy. </br clear="all" >
+Ernő Rubik (nar. 13 lipca 1944) – madziarski wynŏlŏzca, rzyźbiŏrz i profesōr architektury. Nojbarzij znōmy jako twōrca łōmigōwki mianowanyj ôd jego drugigo miana kostka Rubika, i inkszych graczek i łōmigōwek przestrzynnych.
+Baldwin - census-designated place we USA, we sztacie Nowy Jork, we hrabstwie Nassau. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 24 033 ludzi.
+Mieczysław Rakowski (rodz. 1 grudnia 1926 we Kowalewku, um. 8 listopada 2008 we Warszawie) to bōł polski polityk kōmunistyczny, prymier Polskij Rzeczypospolityj Ludowyj we lotach 1988 - 1989, poseu na Sejm PRL VI, VII, VIII a IX kadyncyje. Bōł tyż ôstatnim I sekrytorzym PZPR. S fachu bōł historykym a dziyńnikorzym.
+Woody Allen, po prowdzie Allan Stewart Königsberg (rodz. 1 grudnia 1935 we Nowym Jorku) – amerikański reżyser, scynarzysta, aktor, producynt a kōmpozytor żydowskigo pochodzynio. Uwożany za twōrca nurtu "kōmedyje intelektualnyj" we filmie. Cuzamyn erbnył 136 roztōmajtych nagrōd filmowych, we tym trzi razy Ôskara. Kilkanoście razy mioł nōminacyje do Ôskara (13 rozōw ze scynariusze). We 2002 na Festiwalu Filmowym we Cannes erbnył "Palma Palm" za wybitne ôśōngniyńco, kej drōgi we geszychcie tygo festiwala, po Ingmarze Bergmanie. Pouno lista jygo filmōw idzie znejść we bazie IMDB. IMDB
+Fort Sheridan - miejscowość we USA, we sztacie Illinois, we hrabstwie Lake.
+Dżurczeńskŏ gŏdka – ałtajskŏ gŏdka s familije Tōnguskich gŏdek użiwanŏ bez Dżurczenōw.
+Konstal 105Na to sztrasbana, co bōła produkowanŏ w latach 1979–1992 w werkach Konstal w Chorzowie. Cołkościōm powstoły 1443 wagōny dlŏ tora ô normalnyj szyrokości (zorta 105Na) i 691 dlŏ tora ô szyrokości 1000 mm (zorta 805Na). Konstal 105Na to je pojedynczŏ sztrasbana, z wysokim zŏlym, mogōncŏ jechać w jednym richtōngu. Do ôstrzodka kludzōm sztyry dźwiyrze. Karoseryjŏ ôpiyrŏ sie na dwōch wōzykach. Kożdy z wōzykōw napyndzŏ jedyn motōr sztrōmu stałego. Brymzy zasiylane sōm napiynciym ôbniżōnym do 40 V.
+Perskŏ gŏdka - irańskŏ gŏdka ôficyjnŏ we Iraniy, Afganiystaniy a Tadżykistōniy.
+Simon Tahamata (rodz. 26 maja 1956 we Vught) – niderlandzki fusbalszpiler, napadzior. We Eredivisie debiut mioł 24 października 1976 we farbach Ajaxu Amsterdam. Ze Ajaxym dwa razy zdobywoł majstra Niiderlandōw a roz Puhar Niiderlandōw. Niyskorzij přeloz do belgijskigo Standard Liège. Bez sztyry sezōny zagroł dlo tego klubu 129 szpilōw a trefiōł 40 torōw. We 1984 wrōćōł do Niiderlandōw a grou dlo Feyenordu bez 3 sezōny. Potym zaś wykludźōł sie do Belgije, kaj groł dlo K.F.C. Germinal Beerscho, a zakōńczōł kariera we wieku 40 lot. Cuzamyn we belgijskij lidze zagroł 408 szpilōw a trefiōł 71 torōw. Groł tyż we mańszafcie Niiderlandōw we 22 szpilach a trefiōł dlō nij 2 tory.
+Niesky – miasto we Miymcach, we Saksōniji, we krysie Görlitz. Je rozlygowane we Gōrnyj Łużycy. Do 31 lipca 2008 bōło siedzibōm krysu Niederschlesischer Oberlausitzkreis. Podug danych ze 2009 roku pōmiyszkiwało sam 10 168 ludzi.
+Chorwacyjo (Chorwacko Republika) – państwo we połedniowyj Ojropie, nad adriatyckym morzym, kere granica mo ôde poułdnio s Bośńōm a Hercegowinōm a Czornōm Gōrōm, ôde wschodu ze Syrbijōm a Madziarōma a Słowynijōm ôde pōłnocy. Na połedniowym zachodzie je przi Morzu Adriatyckym. Samostanowi ô sie ôd 1991, kedy ôdkuplowała sie ôd Jugosławije. Chorwacyjo mo fest dziwne wybrzeże; taki typ wybrzeżo s mocōm dugich wyspō ustawiōnymi rōwnolygle do lyńjie brzygowyj, zostoł zmianowany dalmatyńskym ôde miana chorwackigo regijōnu Dalmacyjo. Ôd 1 lipca 2013 przinoleży do Ojropejskij Uniji.
+Chorzōw (historyczne ślōnske miana: Krōlewsko Huta, pol.: do 1934 "Królewska Huta", póżniej "Chorzów", miym.: "Königshütte") je miasto we Polsce, położōne we Gōrnym Ślōnsku, we ślōnskim wojewōdztwie, we cyntrōm Gōrnoślōnskigo Industryjnygo Ôkryngu, wożny lokalny gospodarczy a kulturalny postrzodek. Je miastym na prawach krysu. Geografijo. Chorzōw leży na Bytōńsko-Katowickij Płaskij Wyżynie, kero je tajlōm Ślōnskij Wyżyny. Bez Chorzōw przepływo rzyka Rawa, kero je fest zamaraszōno. Sōmsiaduje ze Katowicōma, Rudōm, Świyntochlowicōma, Siymianowicōma, Piekarōma a ze Bytōniym. Znōmy je miyndzy inkszymi ze Wojewōdzkigo Parku Kultury a Dychu a szportowygo klubu Ruch Chorzów. Je sam tyż Tyjater Rozrywki rozlygowany we downym Hotelu Redyn. 24 czyrwnia 1257 - spisano akt, kery dozwoloł budować wieś "Chareu" Bożogrobcōm ze Miechowa. Spisoł go fyszt Władysław Opolski 1778 - ôddekniyńciy złożōw wōngla we Chorzowie 1790 - zaczyno sie fedrōnek na pōźniejszyj Gōrze Redyna 1791 - drugo gruba we Chorzowie - "Prinz Carl von Hessen", kerōm we roku 1800 smianowano "Königsgrube" 1799 - hrabia Friedrich Wilhelm von Reden doł miano Königshütte (Krōlewsko Huta) nowo ôtwartymu postrzodkowi metalurgije 1809 - powstoł lazaryt przi teroźnij hulicy Strzelców Bytomskich 1853 - postawiōno dynkmal ôd hrabiego von Redena przi byciu włodcy Prusōw Friderika Wilhelma IV Hohenzollerna 1864 - poświyńcyniy piyrszygo kościoła powołanio świyntyj Barbary 1868 - Königshütte dostowo miejske prawa, Chorzōw dali niy je miastym 1868 - utworzyniy piyrszego banhowu we mieście - Königshütte Mitte, eli dziśdniowe Chorzów Miasto 1872 - zadecydowali, coby zbudować huta we Hajdukach, kere wuōnczas niy noleżały do Königshütte 1903 - gōrne a dolne Hajduki połōnczōno a smianowano Bismarckhütte 1921 - znōmy plebiscit, miyszkańce Krōlewskij Huty ôpedzieli sie we 75% za noleżyniym dō Miymcōw, a miyszkańce becyrkowych wśōw we 60% za tym, coby Ślōnsk noleżoł do Polski 1 lipnia 1934 - do Krōlewskij Huty włōnczōno wsie Chorzōw, Maciejkowice a Nowe Hajduki. Powstałe miasto smianowano Chorzōw. 1939 - do Chorzowa włōnczōno Wielke Hajduki. Wybuch drugij światowej wojny, Chorzōw bez walki wkuplowano do III Rajchu. 1945 - Czyrwiōno Armijo włōnczyli Chorzōw do Polski, wielge przesiedlaniy Ślōnzokōw, masowo imigracyjo goroli, wywōz ślōnskich bergmanōw do ZSRR, na radziecke gruby 1951 - rozpoczyńciy budowy "Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku" 2006 - budowlano katastofa na terynie "Międzynarodowych Targów Katowickich", umrziło 65 persōnōw. Zwykowy a ferwaltōngowy tajlōng. Ôde downa Chorzōw je tajlowany na: Chorzōw Miasto, inakszy Krōlewsko Huta, terozki je to Cyntrōm Drugi Chorzōw Krajcok, inakszy Chorzōw Stary - nojstarszo tajla miasta Bismarkhuta (Hajduki, inakszy Chorzōw Batory) Maciejkowice (leżōm kole Krajcoka) Klymzowiec (zidlōng coroz czyńści wrachowowany do Cyntrōm) Pnioki Gōrne Łagewniki Szarlociniec Ôficjalniy, Chorzōw tajlowany je na sztyry dzielnice: "Centrum" "Chorzów II" "Chorzów Stary" "Chorzów Batory" Do żodnyj ze dzielnicōw Chořōwa nie wrachowuje sie "Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku", nale leży uōn na terynie miasta. Gospodarka. Industryjo. Gyszichta miasta je skuplowano fest blisko ze rozwojym bergmaństwa, hutnictwa, ynergetiki a chymije. Teroz wszyske gruby we Chorzowie sōm ale pozawiyrane, dziołaniy hutōw tyż je ôgraniczōne. We mieście fōngujōm atoli dali Azotowe Zakłady a Elektrociepłownia ELCHO. Chorzōw mo tyż znōme zakłady KONSTAL, kere produkujōm bany. Handel. Głownym handlowym cyntrōm Chorzowa je hulica Wolności. Transport. We Chorzowie je dobrze rozwińōno sieć banowygo a autobusowygo ruchu. Krōm tygo sōm sam trzi banhowy - "Chorzów Miasto", "Chorzów Batory" a "Chorzów Stary". Wele miasta biygnie tyż autobana A4.
+We matymatyce, ôperand to argōmynt ôperatora. Bez tyn przikłod lo rachōnku: 3   6 = 9   je ôperatorym, a 3 i 6 ôperandōma.
+The Velvet Underground – hamerikōńsko rokowo skupina muzyczno 60. a 70. lot, założōno we 1965 bez Lou Reeda (gitara, śpiyw) a John Cale`a (gitara basowo, altōwka, keyboard a śpiyw) grajōnco rok eksperymentalny. Kapela ôficjolnie rozwiōnzano ôstoła we 1973. Lou Reed – gitara, śpiyw John Cale – altōwka, insztrumynty klawiszowe, gitara basowo, śpiyw Sterling Morrison – gitara, gitara basowo, śpiyw Maureen Tucker – szlagcojg Christa Päffgen (ps.Nico) – śpiyw Doug Yule – gitara basowo, śpiyw, insztrumynty klawiszowe, gitara, szlagcojg Willie Alexander, ps. "Loco" – instrumenty klawiszowe, śpiyw Angus Maclise – szlagcojg Billy Yule – szlagcojg Walt Powers – basgitara, śpiyw Larry Estridge – basgitara Ôficjolne albōmy studyjne "The Velvet Underground and Nico" (marzec 1967) Verve 5008 "White Light/White Heat" (grudziyń 1967) Verve "The Velvet Underground" (marzec 1969) MGM SE 4617 "Loaded" (wrzesiyń 1970) Cotillion 9034 "Squeeze" (luty 1973) Polydor 2383 180 — solo Douga Yula "VU" (luty 1985) Polygram 823 299 "Another View" (1986) Polygram 829 405-1 "The Best of the Velvet Underground" (1989) Polygram 841 164-2 "What Goes On" (1993) — mo tyż nagrania kōncyrtowe "Peel Slowly and See" (5 CD) (1995) Polydor 31452 7080-2 — mo tyż nagrania kōncyrtowe "" (1997) Rhino Atlantic R2 72563 Ôficjolne albōmy kōncyrtowe "Live at Maxs Kansas City" (moj 1972) Cotillion SD 9500 "Live 1969 (albōm VU)" (kwieciyń 1974) Mercury SRM 2-7504 (2LP) "What Goes On" (1993) — mo tyż nagrania studyjne "Peel Slowly and See" (1995) — mo tyż nagrania studyjne "" (3 CD) (2001) Polydor 314 589 067-2 "Live at Maxs Kansas City" (2004) – wydanie rozwlekłe "Live MCMXCIII" (październik 1993) Sire Warner Bros. 9 45464-2 Dyskografijo. Single. Jeli niy wspōmniano ô rozmiarze, ôznaczo to, iże singel je 7-calowy Single hamerykōńske "Loop" (12. 1966) — 7-cal. Bez tytułu (b.d.) "All Tomorrows Parties/Ill Be Your Mirror" (10.1966) Verve 10427 "Sunday Morning/Femme Fatale" (12.1966) Verve 10466 "White Light White Head/Here She Comes Now" (3.1968) Verve 10560 "Here She Comes Now/I Heard Her Call My Name" (3.1968) Verve 10560 — (promocyjny singel) "What Goes On Now/Jesus" (1969) MGM 14057 "Who Loves the Sun/Oh Sweet Nuthin" (1970) Cotillion 44107 Single brytyjske "Who Loves the Sun/Sweet Jane" (4.1971) Atlantic 2091 088 "Candy Says/Waiting for the Man/Run Run Run" (6.1973) MGM 2006 283 "Sweet Jane/Rock and Roll" (8.1873) Atlantic K 10339 "White Light White Heat/Heroin/Venus in Furs/Waiting for the Man" (12-cal.) (1981) Polydor POSPX 398 "Heroin/Venus in Furs/Waiting for the Man/Run Run Run" (12-cal.)(10.1982) Polydor POSPX 603 "Waiting for the Man/Heroin" (12-cal.) (3.1988) Old Gold OG 4049 "Venus in Furs/All Tomorrows Parties" (12-cal.) Old Gold OG 4051 "Venus in Furs/Waiting for the Man" (kōncyrtowy) (2.1994) Warner Bros. W 0224 "Venus in Furs/Sweet Jane/Heroin/Waiting for the Man" CD (2.1994) Warner Bros. W 0224CD
+Tel Awiw-Jafa (hebr. תֵּל־אָבִיב-יָפוֹ, arab. تل ابيب-يافا )- miasto we Izraelu, we dystrykcie Tel Awiw, nade Strzōdziymnym Morzym. Skiż tygo, co ÔNZ a mocka krejōw niy uznowo Jerozolimy za stolica Izraela, je sam mocka ambasadōw. Ôstrzodek industryji a finansowe cyntrōm.
+Grenada – państwo we Pōłnocnyj Americe, we archipelagu Małe Antyle. Je rozlygowane na wyspie Grenada a połedniowyj tajli archipelagu Grenadyn. Ludność: 82% Negry, drugi plac majōm Hindusy, trocha biołych, 13% je krojcokōw.
+Stonava - wieś a gmin (obec) we Czeskij Republice, we morawsko-ślōnskim kreju, we krysie Karviná. Mo 13,87 km² wiyrchu a podug danych na 2021 rok pōmiyszkiwało sam 1784 ludzi.
+Niamey – nojsrogsze miasto a stolica Niigru, rozlygowane nade rzykōm Niiger. Ôstrzodek industryje, kultury a nauki.
+Octave Mirbeau (rodz. 16 lutygo 1848 we Trévières (Francyjo), um. 16 lutygo 1917 we Paryżu) – francuski pisorz, publicysta a dramaturg. Nojbarzi znōmy s rōmanōw "Le Jardin des supplices" (1899) a "Le Journal dune femme de chambre" (1900). "Le Calvaire" (1886) "LAbbé Jules" (1888). "Sébastien Roch" (1890). "Dans le ciel" (1892-1893) "Le Jardin des supplices" (1899). "Le Journal dune femme de chambre" (1900). "Les 21 jours dun neurasthénique" (1901). "La 628-E8" (1907). "Dingo" (1913). "Un gentilhomme" (1920). "Les Mauvais bergers" (1897). "Les affaires sont les affaires" (1903). "Farces et moralités" (1904). "Le Foyer" (1908). "Contes cruels" (1990). "Lettres de lInde" (1991). "Combats esthétiques" (1993). "Combats littéraires" (2006). "Correspondance générale" (2003-2006-2009). Société Octave Mirbeau. "Dictionnaire Octave Mirbeau".
+Karaczaj-Czerkezyjŏ (ru. Карача́ево-Черке́сская Респу́блика, kdb. Къэрэшей-Шэрджэс Республикэ, krc. Къарачай-Черкес Республика) - je autōnōmicznōm republikōm we Rusyje.
+Baskijsko godka (miana włosne, znoleżniy na djalekt: "euskara", "euskera", "eskuara", "üskara") – godka Baskōw pomiyszkujōncych pora prowincyjōw na pograniczu Szpanije a Francyje. Posuguje sie nim dzisio przez milijōn perzōnōw (90% ś nich we Szpaniji). Wyrōżnio sie 10 djalektōw baskijskigo. Skiż tygo, co sōm sroge rōżnice pōmiyndzy nimi, powstało usztandaryzowano ôdmiana godki - Euskara batua, łōnczōnco cechy nojwiynkszych djalektōw baskijskigo, ôparto znamiyńniy na djalekcie Gipuzkoa. Uodmiana ta nauczano je we szulach. Literatura we tyj godce powstowo ôd XVI stolecio. Piyrszo durkowano kśōnżka po baskijsku wydano we 1545 roku. Jeji przinoleżność gynetyczno niy ôstała do terozki ustalōno, na zicher niy je to godka indoojropejsko. Godano ja już przed kolōnizacyjōm zachodnij Ojropy ôd Indoojropejczykōw. Istnijōm przipuszczynia, co je uōna spokrewńōno ze godkōma kartwelskymi abo tyrryńskymi, je tyż wrachowowano do kōntrowersyjnyj familije dyne-kaukaskij. We baskijskym wystympujōm zapożyczynia ze łaciny, szpanielskigo a francuskigo.
+Truro (IPA /ˈtruːrəʊ/, kor. "Truru") je miasto we Kornwaliji, we Ynglandzie, we Wielgij Brytaniji. Je to stolica, cyntrōm ferwaltōngu, rozrywki a handlu we hrabstwie. Miyszko sam 20920 ludzi. Je to jedziny sztad we hrabstwie, kery mo katedralny sztatus (city). Bez Truro przepływo rzyka ô takim samym mianie. Miasto je znōme skiż katedry, kero sam je.
+Śpiywŏk, śpiywaczka to je fach polygajōncy na użyciu głosu do śpiywu zaôbycz przi akōmpaniamyncie muzycznyj skupiny. Utwory wydŏwane sōm potym na platach (albumach) abo wykōnowane na kōncertach. Śpiywŏki zajmujōm sie muzykōm rozrywkowōm. Śpiyw bez akōmpaniamyntu instrumyntalnego nazywŏ sie a cappella. Do popularyzacyji terŏźnych śpiywek i jejich sprŏwiŏrzy prziczyniŏ sie działalność radyja i telewizyje. Śpiyw
+R.E.M. to je amerikańsko muzyczno skupina kero gro rok, założōno we 1980 roku we Athens. Jejich muzyka je postrzednio miyndzy punk rokym a alternatywnym rokym. Niyskorzi tyn styl przipasowano pod zorta college rock. Peter Buck – gitara, mandolina Mike Mills – basowo gitara, śpiyw, chōrki Michael Stipe – śpiyw Bill Rieflin – szlagcojg (uod 2004 roku) Bill Berry – szlagcojg "Murmur" (1983) "Reckoning" (1984) "Fables of the Reconstruction" (1985) "Lifes Rich Pageant" (1986) "Document" (1987) "Green" (1988) "Out of Time" (1991) "Automatic for the People" (1992) "Monster (album)" (1994) "New Adventures in Hi-Fi" (1996) "Up" (1998) "Reveal" (2001) "Around the Sun" (2004) "Accelerate" (2008) "Dead Letter Office" ( 1987) "Eponymous" (1988) "Singles Collected" (1994) "In the Attic" (1997) "In Time" (2003) "And I Feel Fine ... The Best of the I.R.S. Years 1982-1987" (2006) "Chronic Town" (1982) "Not Bad for No Tour" (2001) Neczajta skupiny
+Rega – rzyka we Polsce, położōno na Pobrzeżu Połedniowobałtyckym, we wojewōdztwie zachodniopōmorskym, ô dugości ōng. 172,5 km.
+DOSBox to je swobodny, darmowy kōmputrowy program, kery poradzi ymulować ôperacyjne systymy DOS we roztomajtych inkszych systymach: Microsoft Windows, Linux, Mac OS X, BeOS a t.p. Je uōn używany zauobycz do szpilanio we stare kōmputrowe szpile, kerych niy idzie inakszy uruchōmić na nowych kōmputrach. Program je na licyncyji GNU GPL. Neczajta programu
+Zachodniŏ Afryka to je regiōn Afryki, co ôbyjmuje zachodniõ tajlã kōntynyntu. Zaôbycz do krŏjōw Zachodnij Afryki zaliczane sōm: Bynin Burkina Faso Gambijŏ Ghana Gwinyjŏ Gwinyjŏ Bissau Liberyjŏ Mali Maurytanijŏ Niger Nigeryjŏ Synegal Sierra Leone Świyntŏ Helena (znŏleżne terytorium) Togo Republika Zielōnego Przilōndka Wybrzyże Elefantowych Gnatōw Czasami do Afryki Zachodnij zaliczŏ sie tyż Zachodniõ Saharã (nojczyńścij jednak wrachowowanŏ je ôna do krŏjōw Maghrebu), Czad i Kamerōn.
+Metro-Goldwyn-Mayer (krōcyj MGM) to je amerykōńske filmowe sztudio, kere zajmuje sie produkcyjōm a dystrybucyjōm filmōw. Mo siydzibã pod adresōm 245 North Beverly Drive we Beverly Hills we sztacie Kalifornijŏ. Sztudio spōłpracowało z takimi perzōnami jak m.in. Clark Gable, Greta Garbo, Jean Harlow, James Stewart, Buster Keaton, Laurel a Hardy (Flip a Flap) abo Elvis Presley.
+5 wsi w Polsce: Kōnopki - wieś we mazowieckim wojewōdztwie, we mławskim krysie, we gminie Stupsk Kōnopki - wieś we podlaskim wojewōdztwie, we grajewskim krysie, we gminie Grajewo Kōnopki - wieś we podlaskim wojewōdztwo, we grajewskim krysie, we gminie Radziłōw Kōnopki - wieś we podlaskim wojewōdztwie, we suwalskim krys, we gminie Bakałarzewo Kōnopki - wieś we warmińsko-mazurskim wojewōdztwie, we piskim krysie, we gminie Bioło Pisko
+Flota Świnoujście to je klub športowy, kery mo fusbalowy ferajn a tyž sekcyje :bridžowo a tynisa tišowygo. Bōu uōn zouōžuny 17 kwietnia 1957 we Świnoujściu kej "Wojskowy Klub Sportowy "Flota"". We 1968 po jygo rozwiōnzaniu ōtwořōno na jygo bazie "Międzyzakładowy Klub Sportowy "Flota"", a potym zaś we 1986 "MKS "Flota". " Ferajn mo borwy biouo-modre a jygo fusbaloře grajōm terozki we I lidze polskij. Stadjōn Floty je terozki we remoncie a može na niygo wlyźć 1440 ludzi (normalniy: 3500, same zicplace). Špilplac je 100 a pōu metra dugi a 64 m šyroki.
+Mōngolskŏ gŏdka – mōngolskŏ gŏdka ôficyjnŏ we Mōngolije a we Wywnyntrznyj Mōngolije we Chińskej Ludowej Republice. We Mōngolije sztandardowŏ forma to Dialykt Chalcha.
+Beskonechnoe leto (RUS: Niykōńczōne siy lato) abo Everlasting Summer (ynglickŏ wersyjŏ) - ruski wizualny rōman fōngujōncy na motorze RenPy, sônaczōny a publikowōny bez Soviet Games we 5 listopŏdziy 2013, a 19 listopŏdziy na Steamiy, dostympny we ynglickej a ruskej godce a niyskoro bydziy we miymieckej gŏdce. Fabula. Hlawny bohatyr Semyon je 25 rocznym chopym, kery ino szpila na kōmputyrzy a ôglōndŏ anime. Leziy ôn na fajer sztudyncki we srogŏ ziyma, wsiyodŏ do Ikarusã liniy 410, kimnŏł a wstŏł we lato we jakiyś 80 rokach SSSR a kole niygŏ Pioniyrski ôbōz Sovynok. W myślŏch bohatyrã je piyrw ino lyźć nazŏd, atoli do tegŏ musiy ôn trefić siy s inkszymi kamratami ôbozu, by dowiydziyć siy jak, abo powiniyn przylyźć nazŏd. Hlawne postaciy. Semyon (Семён) - protagōniysta rōmanã, chop 25 rokōw, we ôboziy mŏ kole 17 rokōw, mŏ brōnŏtnŏ farba szkutōw.</br> Slavya (Славя) - dziyołcha ô dwōch dugich do pasã złotych spleciyōnych we warkocze szkutach, czynsto pōmogŏ we ôboziy kej ino mŏ mogebność. Jeji prawe mianŏ to Slavyana. </br> Lena (Лена) - dziyołcha ô krōtkich lilowych szkutach, introwertyczkŏ, czynstŏ czytŏ kniygi.</br> Alisa (Алиса) - dziyołcha ô krōtkich aplozinowych szkutach, fest buntowniczŏ, szpilŏ na gitarzy.</br> Ulyana (Ульяна) - dziyołcha ô postrzedniych czyrwiōnych szkutach, mŏdszŏ ôd inkszych ô 3-4 roki, fest atletycznŏ s bajtlowym charakterym. </br> Miku (Мику) - japōńskŏ dziyołcha ô dugich seledynowych szkutach spleciyōnych we 2 kitki, jedyny człōnek muzycznegŏ klubu. Jeji historyjŏ je ôdblokowōnŏ po skōńczyniyu 1 dobrego kōńcŏ.</br> Yulya (Юля) - nekomimi ô brōnŏtnych szkutach, we lygyndach ôbŏzã gŏdŏ siy, iże buchŏ cuker, atoli żŏdyn jeji niy widziyŏł na ślypia. Jeji historyjŏ je ôdblokowōnŏ po skōńczyniyu 5 dobrych kōńczyń. Inksze postaciy. Olga Dmitrieva (Ольга Дмитриевна) - liderka ôbozã ô dugich brōnŏtnych szkutach, czynstŏ kŏże Semyonowi roztomajte roboty.</br> Elektronik (Электроник) - chop ô krōtkich złotych szkutach, ônaczōncy gadżeowe dingsy we klubowyj chaupie. Bazowōny na bohatyrze-robociy s popularnegŏ sowiyckegŏ syrialu.</br> Shurik (Шурик) - chop ô krōtkich złotych szkutach, s brylōmi. Ônaczy robota we klubowyj chaupie.</br> Zheyna (Женя) - dziyołcha ô krōtkich granatnych szkutach, s brylōmi. Zajmujy siy bibliotykōm.</br> Viola (Виола) - baba we śrydniym wieku ô postrzedniyj dugościy czŏrnych szkutach. Je dochtōrym we ôboziy.</br> Piōniyr (Пионер) - dziywŏczny piōniyr we roztomajtych charakterŏch. Piyrwŏ wersyjŏ Beskonechnoe Leto miŏłŏ mianŏ "Eroge s maskotkami"
+El Paso – miasto we USA, we sztacie Teksas, siedziba hrabstwa El Paso. Je rozlygowane nade rzykōm Rio Grande keroje sam granicōm ze Meksykym, po drugij zajcie je rozlygowane meksykōńske miasto Ciudad Juárez.
+Lymbersko aglōmeracyjo (, "lwiwśka ahłomeracija") – mōnocyntryczno aglōmeracyjo ze głōwnym ôstrzodkym we Lymbergu, ze populacyjōm przez milijōn ludzi. Nojwiynkszo aglōmeracyjo na zachodzie Ukrajiny. Historyjo. Lymbersko aglōmeracyjo je jednōm za nojwiynkszych i nojstarszych we Ukrajinie. Jeji głōwny ôstrzodek bōł dugo nojwiynkszym ukrajińskim miastym. Miastowo aglōmeracyjo yntlich sformowała sie we 70. rokach XIX storoczo, kej szkirz gibkigo ekōnōmicznego rozwoju liczba miyszkańcōw Lymberga a bliskich zurbanizowanych miejscowości przekroczōła 100 tauzynōw.   Sōm Lymberg zwiynkszoł swoje terytorium ôsobliwie gibko za sowiecki czas. Miyndzy 50. a 70. rokami do miasta przikuplowali take wsie jak Lysynycze, Kotelnyki, Bondarōwka, Bohdanōwka, Hory, Kamianka, Nowe Zbojiszcza, Kołonija, Hołosōwka, Sknyliwek , Pidsyhnōwka, Sychōw, Stare Zbojiszcza, Welyke Krywczyce, Małe Krywczyce, Biłohorszcza. Rozwōj Lymberga wytworził tyż wele niego urbanizowanu zōna, co ôgarnyła moc miejscowości wele niego, zaczyno sie zwiynkszaniy tyż miast–satelitōw, nowiynkszym z jakich bōły Wynnyki, kere rozwijały sie jak ôstrzodek industryje (do przikładu fōngowoł tam tabaczny werk). We Dublanach pobudowana bōło Lymberski Agrarny Uniwersytet, a we Brychowyczach rozwinyła sie rekracyjo, utworzōno bōło pora sanatoriōw. We 80. rokach XX storoczo ludność aglōmeracyje przekroczōła milijōn. Po ôzpadzie SSSR szło zauobserwować dymograficzny kryzys, ale ôd poczōntku XXI storoczo liczba miyszkańcōw zaś zaczła rōś.
+Pikachu (jap. ピカチュウ "Pikachū") to je fikcyjnŏ postać a bazowŏ maskotka japōńskij medialnyj seryje "Pokémon".
+Strasbourg (miym. "Straßburg", alz. "Strossburi") – miasto we Francyji, stolica Alzacyji a departamyntu Bas-Rhin, nad rzykōm Ryn wele granicy s Miymcōma. Mo sam siedziba Rada Ojropy, Ojropejski Trybunoł Praw Czowieka, Parlamynt Ojropejski a Ojrokorpus. Założōny we 12 r. n.e. Niyskorzi wadziły sie ô niygo Niymcy a Francyjo, zmiynioł państwowo przinależność mocka razōw. Ôd 1944 zaś we Francyji.
+Zymft (ze miym. "Synf", inakszy: "mosztrich", "musztrik") – zulaga, we keryj nowiyncy je ziorno ôgnichy (we kupie godkōw jako "zymft" je słowo "uognicha"). Powstała we starożytnym Rzimie na poczōnku naszyj ery a ôd poczōnku uznowano ja za zulaga ô kuryrujōncych cechach (załogadza bolōnczka przi rojmatyce, pobudzo trawiyniy fetu, działo przeciw bakteryjōm a ôbniżo blutdruk). Zymft powstowo we wyniku uōnczynio ziorno ôgnichy (zauobycz mlōnych) ze ôctym. Bez dodowaniy roztomajtych zulagōw, wykorzistaniy roztolicznych zortōw ôgnichy a sposobu ji mlynio powstowo moc zortōw zymftu.
+Mainz – miasto we Miymcach, stolica landu Nadrynijo-Palatynat. Je miastym na prowach krysu. Je rozlygowane nade rzykōm Ryn. Baku, Azerbejdżōn Dijon, Francyjo Erfurt, Turyngijo Hajfa, Izrael Longchamp, Francyjo Louisville, USA Rodengo, Italijo Walyncyjo, Szpanijo Watford, Yngland Zagrzeb, Chorwacyjo
+Acinonyx jubatus abo gepard to zwiyrzã ze typu chordata, ze rzyndu carnivora, ze grōmady cycaczy ze familije felidae, co je ôpisoł Schreber we 1775 roku. Wystympuje we Afryce.
+Bagdad (arabsko godka: بغداد = "Baghdād") – stolica Iraku a jydne s nojwiynkszych miast na Bliskim Wschodzie. Je rozlygowane na zachodnim brzygu Tygrysu. Zołożōny we 762 roku ôd kalifa Al-Mansure s dynastyje Abbasydōw. S anfanga mioł miano "Madinat as-Salam" (Miasto Pokoju), nale niy utrzimało sie uōne dugo a miasto przijyno miano ôd pobliskij dziydziny. 10 lutygo 1258 zdobyte bez Mōngołōw, srogo uciyrpiało a ôstało fest zniszczōne. Drugi roz Mōngoły zdobōły Bagdad we 1401 roku. We 1534 przeloz pod panowaniy Ôtōmańskigo Imperiōm. Ôd anfanga istniynio Iraku pozostowo jygo stolicōm.
+Bieliny - wieś we Polsce, we świyntokrziskim wojewōdztwie, we keleckim krysie, siedziba gminu Bieliny. Miano "Bieliny" je dane we 2003 roku, dwonij bōły we użyciu dwa: Kapitulne Bieliny a Poduchowne Bieliny, terozki ôstoły ino we mianach szołtystwōw.
+Mars – szekuladowy batōn produkowany bez Mars Incorporated. Skłodo sie ze nugatowygo nadziynio ôblanygo gynstym karamelem a mlycznom szekuladom. We amerikańskiej wersyji zawieroł tyż mandle, nale we 2002 r. uōnygo miano pōmiyńōno na "Snickers Almonds" (z ang. mandle). Piyrszygo "Marsa" wyprodukowono we Ynglandzie - we Berkshire we 1932 roku.
+Kapadocke Greki – etnicznŏ grupa Grekōw kerŏ dŏwnij pōmiyszkiwała teryny Kapadocyje, dzisio ale po ludobōjstwie Grekōw a umianie populacyje miyndzy Grecyjōm a Turcyjōm wiynkszość kapadockich Grekōw pōmiyszkuje teryny Greckij Republiki. Gŏdka. Kapadocke Greki tradycyjnie używały kapadockij greckij gŏdki, kerŏ po ludobōjstwie a ôstatecznie umianie populacyje uznŏwanŏ bōła za umrzitõ. Dziepiyro we 2005 roku ôdkryto bōło kapadockich Grekōw we Greckij Republice, kerzi to dalij gŏdali we kapadockij greckij gŏdce. Niykere kapadocke Greki kere pōmiyniyły religijõ na islam, skuli czego tyż niy podlazły pod umianã populacyje, dalij używajōm kapadockij greckij gŏdki we gyszichtowyj Kapadocyji. Przed anfangym wychrōniyniŏ ôsmańskij gŏdki bez Mustafã Kemala Atatürka, bōła ôna tyż używana postrzōd kapadockich Grekōw. Dzisiej na placu wychrōniōnyj ôsmańskij gŏdki, niykere kapadocke Greki używajōm tureckij gŏdki. Przed umianōm populacyje, używany też bōł dialekt ôsmański (dzisio uznŏwany za turecki) karamanlicki, kery tradycyjnie szrajbowany bōł greckim alfabetym. Wiynkszość kapadockich Grekōw, kerzi to pōmiyszkujōm we Grecyji, używŏ dzisio greckij gŏdki. Jorg, świynty katolickigo a prawosławnego kościoła, mynczynik Konstantinos Adosidis, princ Samos we latach 1873–1874 a 1879–1885 Konstantinos Vagiannis, princ Samos we latach 1899–1900
+Rammstein to je niymiecko kapela, co szpilo muzyka ze zorty industrial metal, nurt Neue Deutsche Härte. Bōła założōno we 1994 roku we Berlinie. Till Lindemann – śpiyw, harmōnika Richard Kruspe – kludzōnco gitara, spōmogajōncy śpiyw Paul Landers – rytmiczno gitara, spōmogajōncy śpiyw Oliver Riedel – bass Christoph Schneider – szlagcojg Christian Lorenz – klawiyr "Herzeleid" (1995) "Sehnsucht" (1997) "Mutter" (2001) "Reise, Reise" (2004) "Rosenrot" (2005) "Liebe ist für alle da" (2009) "Rammstein" (2019) "Zeit" (2022) Internetowo zajta ôd Rammstein
+Chicago – miasto we USA, pouožōne nad jeziorym Michigan we stanie Illinois. Chicago je třeciym co do wielgości a zaludniynio miastym we Stanach Zjydnočōnych zarozki po Los Angeles a Nowym Jorku. Chicago wroz s předmieśćōma twoři guōwno metropolijo miejsko pouožōno na střodkowym wschodzie Stanōw Zjydnočōnych. Je tyž guōwnym cyntrōm biznesowym, kulturalnym a naukowym, a samo miasto a ôkolice přežywajōm ôkres gwoutownygo rozwoju a ekspansyje. Nojbližšymi a nojwiynkšymi předmieśćōma s��m miasta Niles, Elmhurst, Melrose Park, Franklin Park , Cicero, Joliet, Addison, Evanston, Schaumburg i Wood Dale. Chicago je ôkreślane mianym "Wietřne miasto" (ang. "Windy City"). Nojwiynkše poza Polskōm skupisko Poloków a ludności pochodzynio polskigo (ōng. 1,1 mln osōb polskigo pochodzynio, we tym ōngyfer 250 tyś. godajōncych na co dziyń we polskij godce). Ôbezdřij tyž: Jackowo.
+Unkel je miano familijnyj relacyji ze bracikem mamy abo fatra abo chopym szwestki mamy abo fatra. Niykej unklym mianuje sie tyż krewnych ze wyższych pokolyńōw.
+Roman Kostrzewski (rodz. 15 lutygo 1960 we Piekarach, um. 10 lutygo 2022) - polski muzyk, wokalista a autor tekstōw, znōmy kej frontmōn skupin Kat a Kat & Roman Kostrzewski. Tworził muzyka ze zorty thrashmetal, hewimetal a dark wave.
+Szwōng (łać. "acceleratio"; ôznoczany buchsztabōm "a") – wektorowo wielgość, kero ôznoczo smiana wartkości ciała we czasie. Wektor szwōngu mo dycki jednaki zwrot co wartkości. Jednostka szwōngu we Układzie SI to myjter na kwadrat sekōndy formula_1 Wert szwōngu prostolynijowygo idzie wyrachować podug mustra: formula_2 Kaj formula_3 to wektor smiany wartkości Szwōng we ruchach krziwolynijowych idzie potajlować na dwie składowe: styczne (formula_4) a normalne (formula_5). Szwōng styczny je swiōnzany ze smianōm wartkości lynijowyj formula_6 a idzie go wyrachować podug mustra: formula_7 Szwōng normalny, mianowany tyż dostrzodkowym, idzie wyrachować podug mustra: formula_8 Kaj: formula_9 - Prōmiyń krziwizny toru "ω" - wartkość kōntowo
+Polokwane to je miasto we Republice Połedniowyj Afriki, stolica prowincyji Limpopo. Podug danych ze 2003 roku, mioło przez 440 tyś. miyszkańcōw. Je uōne ôstrzodkem fedrowanio djamyntōw. Założōne ôd Burōw we 1886 roku pode mianym "Pietersburg", ôd generała Piet Jouberta. W czas burskich wojnōw bōło uōne stolicōm Transwalu. Teroźnie miano miasto dostoło we 2003 roku, wroz ze inkszymi miastōma, kerych miana bōły kojarzōne ze poliykōm apertheidu. We 2010 roku we Polokwane bydōm grane szpile Mistrzostw Świata we Fusbalu. Neczajta Polokwane
+Festy piosynki ABU - festy bazujōnce na Ojrowizyje, mŏ dwŏ fŏrmŏty, fest radyjny piosynki a fest piosnki TV. Uczystniycy muszōm być pyłnym człōnkiym ABU. Historyjŏ. Our Sound - Kōnkurs piosynek Azyjŏ-Pacyfik. We 2008 rŏku, EBU zŏprŏpōnŏwałŏ partnyrstwŏ s ABU na sônaczyniy kōnkursu piosynek Asiavision, atoli rŏzmŏwy niy prziniesły ôczykiwanygŏ rezulatu, abo fŏrmat lŏ azyjskiyj prŏdukcyji ôstŏł sprzedōny dŏ prywatnyj firmy s Singapuru ô mianiye Asiavision Pte. Ltd. Ôryginalne mianŏ kōnkursu bôłŏ kōnkurs piosnki Azyjŏwizyjŏ(Asiavision), atoli ôstałŏ zmiyniyŏne na Our Sound - Kōnkurs piosynek Azyjŏ-Pacyfik na prŏśbã ABU, kierŏ użiwŏ Asiavision na nŏwŏściy s giełdy. We załŏżyniyu kōnkurs miŏł siy zaczōńć we 2009 rŏku, atoli zmiyniyŏnŏ niyskŏrŏ na mŏrzyc 2010 we Makau, a dali na listŏpŏd 2010 we Mumbaiu, a na kōńcu zlikwidŏwany skuli besporŏzumiyniyŏ s EBU. Prŏjyktŏwaniy. ABU już miŏłŏ kōnkurs podany na ojrowizyjŏ we rŏkach 1985 - 1987, mianŏwany Pŏpularny Kōnkurs Piosynek ABU ze 14-mŏ krejami s azyje a pacyfiku. Zwyciynscy byli ôbiyrŏniy bez prŏfysjōnalny jury, kōnkurs je podany na terŏzki fest radyjny piosynki ABU. Zarŏzki pŏ nŏdōniyu festu piosnki ABU, bŏłŏ rozpŏtrzōne sônaczyniye festu piosynki TV ABU ASEAN we Tajlandyje. Histŏryczniy kōnkurs piosynki ASEAN bôł ôrganizŏwany we 1981 - 1997. ABU zaznŏczyłŏ plan tylywizyjnegŏ festu piosnki na baziy ojrowizyje. Kenny Kihyung Bae, ôbrany kiyrŏwniyk prŏjyktu, brŏł udziŏł we Ojrowizyje 2012 we Baku, Azerbejdżōniy, aby nauczyć siy wiyncyj ô tym kōnkursiy. Fŏrmat. Fest je pŏdziylōny na dwiy tajlōngi, fest piosynki TV ABU a fest radyjny piosynki ABU. Fest radyjny piosynki ABU. Fest radyjny piosynki ABU je kōnkursym lŏ piosynkŏrzy, kiere niy sōm pŏd kōntraktym s wytwŏrniyōm platŏwōm. Kŏżdy piosynkŏrz je ôbiyrany bez kŏżdōm ze stacyje radyjnyj pŏ jydnym na radyjŏ. Jury skłŏdŏjōncym siy s człōnkŏw ABU ôbiyrajōm 15 finŏlistŏw. Finŏlisciy śpiywajōm swŏjōm piosynke na hlawnym zybraniu ABU. Inksze jury nŏgradzŏ nŏjlypszich artystŏw. Ojrowizyjŏ Türkvizyon
+Wynecyjo (wen.: "Venezsia/Venexia", it.: "Venezia", łać.: "Venetia") – miasto we Italiji, stolica regijōnu ô tym samym mianie, rozlygowano nad Adrijatyckim Morzym. Miasto na wyspie zołożōne we 452 roku bez ludzi kere citli przed Hunōma. Mimo iże niyskorzi wlazło pode sztrefa ajnflusu Bizancyjōm, zachowało niyzolyżność. Bōło to miasto-państwo, we kerym władza sprawowoł doża (princ). Wynecyjo wojowała zy muzułmanōma skiż tygo, co miała geszefty na wschodzie (jeji rajzownik, Marco Polo, we XIII stoleciu doszoł do Chinōw). Bestōż miała mōnopol na handel niydbowiym a culagami. We XV stoleciu mōnopol przełomały Portugalczyki, ôd mōmyntu kej Vasco Da Gama noloz droga ku Indyjōm. Ôd tygo czasu znoczyniy Wynecyje zaczyno sie pōmyńszać. We 1797 miasto zdobōł Napoleōn. Po Pokoju we Campo Formio wkludzōno je do Austryje. We czas Wiosny Ludōw zaś na krōtko ôgłoszōno niypodległość, nale gibko wlozła we skłod ôdrōdzōnyj Italije. Je to miasto rozlygowane na barzołowatych wyspach a skiż tygo niy mo tam autōw, autobusōw abo bankōw, cołki ruch ôdbywo sie bez wodne drōgi - wynecke kanały, abo piechty. Nojpopularniyjszym strzodkym kōmōnikacyje je vaporetto - wodno banka. Wynecyjo je znōmym we cołkim świecie turystycznym a kulturalnym ôstrzodkym. Je wpisano na Lista Światowego Dziedzictwa UNESCO. Znōme we świecie sōm tyż wynecke bakusy. Terozki historyczno, rozlygowano na wyspach tajla miasta połni znamiyńniy turystyczne fōnkcyje, srogszo tajla Wynecyjanōw pōmiyszkuje na stołym lōndzie we Mestre, kere formalniy niy je dzielnicōm Wynecyje. Ze dynkmalōw nojbarzi znōme sōm Bazylika a Plac św. Marka.
+Kuchnia ślōnsko – kuchnia znano na Ślōnsku. Ślōnsko kuchnia noleżi do kuchni strzodkowoojropejskich, nale mo tyż swoje charaktyrystyczne tajle. Na Ślōnsku jydzom dańja typowo ślōnske (kere sam powstoły abo sōm sam ino jydzone), tyż dania znone we państwach sōmsiadujōncych, czynsto znone sam pod ślōnskim mianym lb. krepel (pl.: pączek) abo buchta (pl.: kluski na parze). rolada, ślōnske kluski (gumiklyjzy) a modro kapusta to ślōnske dania narodowe. Powszechnie uważo sie, iże nojczynstszym ślōnskim jodłym sōm rolady wroz s ślōnskimi kluskōma a modrōm kapustōm, zaś piyrsze danie to nudelzupa. Rolada Karminadle Krupniok Żymlok Żur ślōnski Żur żyniaty Rosōł Zupa s tomatōw Krupnik Grochōwka Wodźōnka Siemieniotka Bryja Moczka Ajnlauf Czorne kluski Ślōnske kluski (gumiklyjzy) Modro kapusta Ōberiba Ciapkapusta Makōwki Szałot Dziubany placek Miodek majowy Kartofelzalat Marek Szołtysek: "Kuchnia śląska" , Wydawnictwo ",Śląskie Abc", ISBN 83-88966-07-3 Wera Sztabowa: "Krupnioki i moczka czyli gawędy o kuchni śląskiej", Wydawnictwo "Śląsk", Katowice, 1990, ISBN 83-216-0935-X Barbara Jakimowicz-Klein: "Kuchnia śląska z przyprawami leczącymi", Wydawnictwo "Astrum", ISBN 83-7277-115-4
+Wirus SARS-CoV-2 (uod ) – wirus ze grupy koronawirusōw, ze nićōm ssRNA( ), kery wywołuje COVID-19, zakaźno niymoc ôddechowego ukłodu. Je spokrewńjony ze wirusem SARS a wcześniej był roboczo nazywany „2019-nCoV” (uod ). We listopadzie 2019 piyrwszy roz zdjagnozowano SARS-CoV-2 we chińskej prowincyji Hubei, kerej stolicōm je miesto Wuhan. Chińske naukowce stwierdzili, aże zdrzōdłym nowygo koronawirusa sōm cyckocze. Pandymijo. Pandymijo COVID-19 sztartła na micie grudnia 2019. Na sztand 6 stycznia 2021 zachorzało przez 87 mln ludzi a umrziło przez 1,8 mln.
+Ksiynstwo Ślōnska (łac. "Ducatus Silesiae") – było strzedniowiecznym ksiynstwym położōnym na Ślōnsku. Hned po utworzyniu go we 1138 roku pod panowaniym Piastōw, potajlowało sie na roztōmajte myńsze ksiynstwa. We 1327 roku ôstane wrocławske ksiynstwo, a tyż wiynkszość inkszych ksiynstw reskyrowanych bez ślōnskich Piastōw, przeszło do Krōlestwa Czech jako ślōnske ksiynstwa. Nabycie ôstało sfinalizowane, kej krōl Polski Kazimierz III Wielgi zrzekł sie praw do Ślōnska na drukach umŏwy we Trenczynie z 1335 roku. Stolicōm ksiynstwa bōł Wrocław. Geografijŏ. We ôkresie jego nastōniŏ, ziymie Ksiynstwa Ślōnska ôbyjmowały dorzecze wiyrchnij i postrzodkowyj Ôdry. Na połedniu pasmo Sudetōw aże do Morawskij Bramy tworziło granicã z ziymiami Czech - we tym Kłodzkiem - i Morawami. Po bez storocznej walce granicã wytyczyła ugoda z czeskim princym Soběslavem I z 1137 roku. Na zŏchodzie Dolny Ślōnsk graniczōł z miymieckimi Łużycami i dŏwnymi mileńskimi ziymiami naôbkoło Budziszyna z granicōm biygnōncõ wzduż rzyk Bobru i Kwisy. Ślōnsk ôgraniczał polske wielkopolske wojywōdztwo na pōłnocach i małopolski seniorat na weschodzie, ôddzielōne rzykami Przemszōm i Biołōm. We dalszych dziesiyncioroczach granice ulygały niyznacznym pōmianōm: po prziwrōcyniu ksiynstwa dlŏ syny Władysława II we 1163 roku ôbyjmowało ôno tyż Ziymiã Lubuskõ na pōłnocny zŏchōd ôd Krosna, kerŏ była zachodniõ placōwkōm Polski i przeszoł we rynce brandenburskich margrabiōw we 1248 roku. We 1177 roku Kazimierz II prziłōnczōł do Gōrnego Ślōnska dŏwne kasztelanie małopolski: Bytōm, Ôświyncim, Zator, Siewiyrz i Pszczyna na rzecz princa Mieszka IV. Po tym, jak Ślōnsk stał sie czeskim lennem na drukach umŏwy we Trenczynie z 1335 roku, panowaniŏ te - z wyjōntkym Bytōmia i Pszczyny wrōciły do ​​Polskij Korōny. Historyjŏ. Ksiynstwo było jednōm z piyńciu bazowych prowincyji powstōnych we strzedniowiecznyj Polsce podle testamyntu Bolesława III. Podle testamyntu z lŏt 1138–1146 bōł ôn kōntrolowany bez starszego princa polskigo abo wielgigo princa, pierworodnego syna Bolesława – Władysława II, kery sprawowoł tyż Ksiynstwo Krakowa. Testamynt niy zapobiygoł jednak nŏrywnyj ôstudzie spadkowej miyndzy Władysławem i jego modszymi przirodniymi bratami, kerzi sprzymierzyli sie z nim. Po niypodarzōnyj prōbie przejyńciŏ kōntrole nad cołkim Krōlestwym we 1146 roku straciōł status starszego princa, ôstoł ekskomunikowany bez arcybiskupa gniyźniyńskigo Jakuba i uciyk do Świyntego Rzimskigo Cysŏrstwa. Ksiynstwo było ôwdy pod kōntrolōm jego przirodnigo brata Wielgigo Princa Bolesława IV. Dziynki podporze cysŏrza Fryderyka I, kery we 1157 roku kludziōł kampanijõ we Wielkopolsce i zmusiōł Bolesława IV do scedowania Ślōnska, syne Władysława mogli wrōcić do ksiynstwa we 1163 roku. Podwiela byli pod presōm wielgigo princa Bolesława IV, pospōł reskyrowali we Wrocławiu, aże we 1172 roku napiynciŏ miyndzy niymi przerodziły sie we ôtworzōnõ ôstudã. We rezultacie braciŏ potajlowali ksiynstwo miyndzy siebie. Ślōnsk ôstoł włōnczōny do ziym Czeskij Korōny po uznaniu bez krōla Kazimiyrza III umŏwy we Namysłowie z krōlym Karolem IV z 1348 roku - z wyjōntkym gōrnoślōnskich ksiynstw ôświymcimsko-zatorskich, kere we 16. stoleciu przejōnło Polske krakowske wojywōdztwo, a tyż siewierske ksiynstwo zakupiōne bez krakowskigo arcybiskupa we 1443 roku. Władysław I (1138–1146) Bolesław (1146–1163) Bolesław I (1163–1201) Hynryk I (1201–1238) Hynryk II (1238–1241) Bolesław II (1241–1248) Hynryk III (1248–1266) Władysław (1248–1270) Hynryk IV (1266–1290) Hynryk V (1290–1296) Hynryk VI (1296–1335) Bolko I (1296–1301) Wacław II (1301–1305) Bolesław III (1305–1311) Historia Narodu Śląskiego. Prawdziwe dzieje ziem śląskich od średniowiecza do progu trzeciego tysiąclecia, Zabrze 2003 ISBN 83-919589-0-6
+Iliskŏ gŏdka - tureckŏ gŏdka s tajli karluckich gŏdek użiwanŏ hlawniy we Siynciyaniy we Chinach bez kole 30 uzbeckich familijōw.
+Rothaus (gś-miym. : "Rôthhaus", pol. "Osiny", miym. "Rothhaus") – wieś we Gōrnym Ślōnsku, we ôpolskim krysie, we gminie Kōmprachcicy. We wsi je protestancki kośćōł Gustawa Adolfa, kery powstoł we 30. rokach XX stolecio. Wele kościoła dzioło mały kyrhof. Do 1945 wieś mianowała sie "Rothhaus"; po II wojnie światowyj Poloki nadali ji miano "Rotuz", a we 1946 "Uosiny" ("Osiny"). Ôkoliczne Ślōnzoki po starymu godajōm na ńōm "Rothaus". Ôd 2009 roku we wsi ôbowiōnzuje podwōjne polsko-miymiecke mianowaniy.
+Klajd to je wiyrchnie babske jednotajlowe ôbleczynie, kere ôkrywo ciało ôd barōw aże po nogi, niykej tyż rynce. Je poważany za uroczyste, bogate ôbleczynie.
+Antananarivo – nojsrogsze miasto a stolica Madagaskaru. Ôstrzodek industryji a nauki.
+Kieren Keke (rodz. 1971 we Yaren) – nauruański polityker a dochtōr, we rokach 2007 - 2011 Minister Zagranicznych Sprow we regiyrōnku Nauru, downi bōł przewōdniczōncym nauruańskigo parlamyntu. Je jydnym ze zołożycielōw partyje "Nojsampiyrw Nauru". Profil we rulers.org
+piyrszo plata CD 16 października - Karol Wojtyła ôstaje wywelowany na papiyża 28 czyrwca - Miroslav Klose, ślōnski fusbalok, gro dla Reprezyntacyji Miymcōw Wielganoc: 26 marca Boże Cioło: 25 moja
+Jaworzno (pol. "Jaworzno") – miasto rozlygowane na połedniu Polski, we ślōnskim wojewōdztwie. Je grodzkim krysym we kerym pomiyszkuje 96 000 ludzi. Gyszichtowo noleży do Małopolski.
+Cwibla zwykło ("Allium cepa" L) – gatōnek rośliny ze familije knoblochowatych, pochodzi s Azyje Strzodkowyj. Naukowe, botaniczne miano tyj rośliny je "knobloch cwibla", nale we normalnyj godce używo sie ino "cwibla". Je to roślina dwuletnio, rzodzi (niykere ôdmiany) bylina. Zjodliwo a używano kej culaga do wusztu, chlyba s tustym, szałotōw a inkszych.
+Turecko godka (tur. "Türkçe") to řeč, we kerej godo přez 50 miljōnōw ludzi na coukym świecie, čyńōnc ja nojbaři rozpowsechńōnōm godkōm tureckōm. Jeji užytkownicy miyškajōm přede wšyjskim we Turcyji a na Cypře, we myńšych grupach tyž we Grecyji, Bōugaryji, Kosowie a wschodnij tajli Ojropy . Pō turecku godojōm tyž miljōny imigrantōw do Ojropy Zachodnij, guōwniy we Niymcach. Kořyniy godki mogōm być znejdźōne we Azyji Střodkowyj, ze swojimi piyršymi naskryflōnymi świadyctwōma datowōnymi na bezma 1 200 lot nazod. Na zachōd ajnflus tureckij godki ottomańskij – prekursora dzisiejšygo tureckigo – rozšyřyuo Imperyjōm Ottomańske. We 1928 roku, jako jydno s reformōw Atatürka we wčesnyj Republice Tureckij turecki alfabyt ottomański ôstou pōmiyńōny na fōnetyčny alfabyt uaciński. Co wiyncyj, nowo zouožōne Stowařyšyniy Tureckij Godki napočyuo usuwaniy perskich a arabskich požyček we suownictwie, zastōmpiajōnc je rodzimymi suowōma s kořyńōma tureckimi. Godka turecko wyrōžnio sie harmōnijōm wokaličnōm a posuniyntōm aglutynacyjōm. Podstawowo raja koždygo zaca to SOV. Turecki mo tyž rozrōžnianiy zajimka “ty” (sız) na gřečnościowy a zwykuy. Niy mo atoli we tureckim zort řečownikōw lebo rodzaja gramatyčnygo.
+Grzegorzew - wiejski gmin we Polsce, we wielgopolskim wojewōdztwie, we kolskim krysie. Mo 73,43 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwało sam 5692 ludzi. Siedzibōm gminu je Grzegorzew. Miejscowości. Barłogi, Boguszyniec, Bylicy, Bylicy-Kolōnijo, Byliczki, Dolny Ponyntōw, Grodna, Grzegorzew, Kełczewek, Kościelne Borysławicy, Ladorudzek, Skōmpe, Tarnōwka, Zabłocie, Zamkowe Borysławicy Neczajta gminu Grzegorzew
+Chakazyjŏ (ru. Респу́блика Хака́сия, kih. Хакас Республиказы) - je autōnōmicznōm republikōm we Rusyje.
+Tabula rejestracyjnŏ to je tabula, co je do imyntu przifasowanŏ do wozidła (auta, motora, moplika atp.) a je na nij widzialny unikalny nōmer, podle kerygo idzie to wozidło zidentyfikować. Olavs License Plate Pictures License Plate Mania World License Plates
+Ślōnscy gōrŏle – etnicznŏ podskupina Ślōnzŏkōw i Gōrŏlōw, miyszkajōncŏ na Gōrnym Ślōnsku, na Cieszyńskim Ślōnsku, na pograniczu Polski a Czech, przōdzij teryny Ślōnskigo Beskidu i Ślōnsko-Morawskigo Beskidu we granicach dŏwnego cieszyńskigo ksiynstwa. Stworzili włŏsnõ regijōnalnõ idyntyfikacyjõ i niy majōm siã za Gōrnoślōnzŏkōw. Lokalne skupiny. Społeczność Ślōnskich gōrŏlōw skłŏdŏ sie z mocka lokalnych skupin. Ôbyjmujōm ône (podle Wincentego Pola): Breniŏki Wiślany Jabłōnkowiany Morawiany Zasiyng. Ślōnscy gōrŏle miyszkajōm na tak zwanym Cieszyńskim Ślōnsku. Zgodnie z modernym terytorialnym tajlōngiem, regiōn tyn leży na terynie Polski (ślōnske wojywōdztwo) i Czech (morawsko-ślōnski krŏj).
+Papua-Nowo Gwinyjo ("Papua New Guinea", Niyzoležne Państwo Papui-Nowyj Gwinyje – "Independent State of Papua New Guinea") – państwo we Ôceanije, we Melanezyje, ležy uōne we wiynkšyj tajli na wyspie Nowo Gwinyjo (w jei wschodnij tajli) a krōm tygo na ōng. 2800 miyńšych wyspōw. Granica lōndowo mo yno s Indunezyjōm, bez mořa sōmsiaduje tyž s Australijōm a Wyspōma Salōmōna. Doobkoua Papui-Nowyj Gwinyje sōm wody Ôceanu Spokojnygo, Mořa Nowogwinyjskigo a Mořa Koralowygo. Je to kraj we wiynkšyj tajli gōřysty, nojwyžšy wiyrch mo 4509 m n.p.m. Lične wulkōny. Kraj je nawiedzany bez třyńsiynio ziymie a niykej tsunami. Klimat sam je rōwnikowy, gorki a wilguy. Bogaty nec řykōw a gynste losy. Kraj zasiedlōny ôd 60 tyś lot, bez Ojropejčykōw ôdkryto we XVI wieku, nale aže po XIX wiek kraj bōu bezma coukim niyzbodany. Miano "Nowo Gwinyjo" nadali krajowi žygloře s Hišpanije, skiž tygo, co tubylcy zdowali im sie podane na miyškańcōw Gwinyje we Africe. Dzisiejšo Papua-Nowo Gwinyjo powstoua bez skuplowaniy dwōch terytoriōw downych kolōńji (miymieckij a brytyjskij), kere ôbie dostouy sie pod administracyjo Australije, a ôd 1975 ôstou niypodleguym państwym. We 1988 roku wyspa Bougainville prōbowoua secesyje, we wolkach poginyuo přez 20 tyś. ludzi. Wyspa pozostoua we skuodzie Papui-Nowyj Gwinyje, nale dostoua autonōmijo.
+Chamnigaskŏ gŏdka – mōngolskŏ gŏdka s tajli strzodkowych gŏdek użiwanŏ bez Chamnigasōw.
+Sōmaliland (Republika Sōmalilandu) – państwo niyuznowōne, położōne we Afryce Weschodnij, na pōłwyspie Sōmalijskym. Graniczy ze Etiopijōm, Dżibuti a Sōmalijōm (Puntlandym).
+Logo (ukrōcynie ôd "logogram" abo "logotyp") – niyôbyczajnŏ i charakterystycznŏ forma graficznŏ, stylizowany szkryft, symbol abo inkszŏ forma graficznyj ekspresyje sużōncŏ do idyntyfikacyje marki, fyrmy abo ôrganizacyje. Wrażŏ sie jy na drukowanych materyjach, ryklamach, artykułach piśmiynniczych, budōnkach i wozidłach. Logo wystympuje we trzech postaciach – znaku bydōncego symbolym abo sygnetym, logotypu abo połnego logo. Cyle. Logo przede wszyjskim suży do idyntyfikacyje kōnkretnyj fyrmy, ôrganizacyje abo marki, tōż bazowym cwekym logo je pōmoc we ôdrōżniyniu jednyj marki ôd drugij. Ôd dŏwna ludzie ôdczuwali potrzã i chyńć podkryślaniŏ swojij indywidualnyj tożsamości i ôdrōżnianiŏ sie ôd inkszych. Bazowe cyle pasowaniŏ logo bez fyrmã, markã abo ôrganizacyjõ: ôdrōżniynie sie ôd kōnkuryncyje, pokŏzanie swojij indywidualności piyrszy krok we budowaniu wizualnyj idyntyfikacyje nakierowanie ciōngu myślowego ôdbiyrŏcza na bazowe priorytety fyrmy, marki, ôrganizacyje Zorty logo. W literaturze idzie trefić na roztōmajte klasyfikacyje firmowych symbolōw. Niykere z nich to: logotyp glif mōnogram graficzne znaki postacie abstrakcyjne i symboliczne znaki emblemat Budowa logo. Ajnfachowe (połne) logo skłŏdŏ sie ze: sygnetu, logotypu, a we niykerych cufalach z przidŏwkym tagline. Pojedyncze elymynta (sygnet, logotyp) mogōm być nazwane logo.
+Flider (łać.: "Sambucus" L.) – zorta zielinōw ze familiji "Adoxaceae" (uod 2009), downij rachowano ku familiji "Caprifoliaceae" lebo do bzowatych. Znōmych je 20 gatōnkōw uōnej zorty. Wszyjske żywobyjōm na pōłnocnyj pōłkugle, ôd umiarkowanyj do podzwrotnikowyj klimy. Ôbycznie sōm to krzoki, roz za kedy strōmy, niyuobycznie idzie trefić tyż bylina. Ô zorcie na crescentbloom.com (we angelskij godce)
+Makbule Hande Özyener (rodz. 12 stycznia, 1973 we Stambule) – turecko śpiywoczka pop a autōrka tekstōw. Je jednōm ze nojbarzi wiadōmych tureckich artistkōw, przedała wiyncyj jak 17 milijōnōw albōmōw. "Senden İbaret" (2000) "Extra" (2001) "Sen Yoluna... Ben Yoluma..." (2002) "Aşk Kadın Ruhundan Anlamıyor" (2004) "Apayrı" (2006) "Hande Maxi" (2006) "Nasıl Delirdim?" (2007) "Hipnoz" (2008) "Hayrola?" (2009) "Handeye Neler Oluyor?" (2010) "Handeyle Yaz Bitmez" (2010) "Teşekkürler" (2011) "Rüya" (2012) "Mükemmel" (2014) "Hepsi Hit" (2016) http://www.handeyener.com.tr
+Siyrpiyń to je ôsmy (podug używanygo na Ślōnsku kalyndorza gregoriańskigo) mieśōnc we roku. Mo 31 dńōw. Jygo miano, podug Brücknera, pochodzi ôd używanygo włōnczas siyrpa. We inkszych ojropejskich godkach mianowany je nojczyńści ôd łacińskigo "August", na cześć rzimskigo cysorza Ôktawiana Augusta. Jygo jeszcze downijsze łacińske miano bōło "Sextilis".
+Fort-de-France – nojsrogsze miasto a stolica Martyniki (zamorskigo departamyntu Francyji). Morsko hawyna nade Karajibskim Morzym. Ôstrzodek industryji.
+Uzbeckŏ gŏdka – tureckŏ gŏdka z tajle karluckich gŏdek amtowŏ we Uzbekistanie. Używanŏ je ôna ôd Uzbekōw.
+Syberian husky je rasa psōw ze grupy szpicōw. Przinależōm uōne do pierwotnych psōw. Podug użyteczności je to pies zaprzyngowy. Rasa pochodzi ze rejōnu Kołymy na Syberyji a bōła hodowano ôd ludōw kere tam żyjōm - Czukczōw, Koriakōw a inkszych. Husky okazoł sie fest przidatny skirz tygo, co poradzi ćōngnōńć sanie s klamotōma na 120 km bez 6 godzinōw. Idzie uōne tyż zaprzyngać po pora, poranoście lebo przez 20 do jednygo zaprzynga. Małowiela uōne jedzōm, bezcōż sōm ekonōmiczne. Uōna rasa sprowadzōno tyż do Alaski a Kanady, kaj sztartowały we wyścigach zaprzyngōw a czynsto wygrywoły. Terozki syberian husky je dali trzimany jako poćōngowy pies, nale tyż jako pies do szpasu a familijny. Husky je to pies strzednij srogości. Czynsto trefio sie, aże majōm uōne modre ślypia (nale majōm tyż niykej mandlowyj farby, lebo jedne inaksze kej druge). Farby futra majōm roztomajte, ôbycznie czorno- lebo siwo- biołe, niykej ryszawo-biołe abo podane na wilka. Utropne we chowie skirz wrodzonyj ciekawości a skłōnności do citanio, kopanio dziurów we ziymii a stadnygo instynktu, skirz kerygo niy majōm rade zostować same a wuōnczas wyjōm, larmujōm a niykej dymolujōm chałpa. Husky poradzi strzimać sroge zimno, przi - 30 °C moge spać na placu. Miano "husky" ôznaczo "uochrypły" a je dane skirz klangōw, kere psy tyj rasy wydowajōm. Syberian husky we yncyklopedyji Britannica
+Miejscowości we Polsce: Kurōw – wieś we woj. dolnoślōnskim, we krysie střelińskim, we gminie Wiōnzōw Kurōw – wieś we woj. lubylskim, we krysie uōkowskim, we gminie Třebiešōw Kurōw – wieś we woj. lubylskim, we krysie pōuawskim, we gminie Kurōw Kurōw – wieś we woj. uōdzkim, we krysie beuchatowskim, we gminie Zelōw Kurōw – wieś we woj. uōdzkim, we krysie kutnowskim, we gminie Žychlin Kurōw – wieś we woj.uōdzkim, we krysie wielōńskim, we gminie Wielōń Kurōw – wieś we woj. mouopolskim, we krysie nowosōndeckim, we gminie Cheumiec Kurōw – wieś we woj. mouopolskim, we krysie suskim, we gminie Stryšawa Kurōw – wieś we woj. świyntokřiskim, we krysie opatowskim, we gminie Lipnik Kurōw – wieś we woj. wielgopolskim, we krysie kōnińskim, we gminie Řgōw Kurōw – wieś we woj. wielgopolskim, we krysie ostrowskim, we gminie Nowe Skalmieřice Kurōw – wieś we woj. zachodniopōmorskim, we krysie polickim, we gminie Koubaskowo Kurōw Wielgi – wieś we woj. dolnoślōnskim, we krysie polkowickim, we gminie Gawořice Kurōw – dzielnica Bochni , we wojewōdztwo mouopolske Gmina Kurōw we woj. lubylskim, we krysie pōuawskim Kurōw Mouy Kurōw-Parcel Kurōw-Wieś Kurow – miejscowość we Nowyj Zelandji MS Kurow - motorowiec SS Kurow - parowiec Kuriw – wieś we rejonie halickim, Obwōd iwanofrankowski, Ukrajina Kurowo
+Lunner – gmin we Norwygiji, we regijōnie Oppland. Mo siedziba we mieście Roa. Mo 292,15 km² wiyrchu a podug danych ze 2014 roku pōmiyszkiwało sam 8952 ludzi. Neczajta gminu Lunner
+Ōō – dwadziesto piōnto buchsztaba we Steuerowym szrajbōnku a dwadziesto śōdmo we ślōnskym alfabecie fōnetycznym, używano je uōna tyż we czeskij godce. We ślōnskij godce mo źwiynkowy wert [o], a we czeskij [u:]. We inkszych alfabetach lo ślōnskij godki je pisano jak ô, oo, ö, ō abo ó. Ôd niykerych je mianowano "ślōnskim umlautym".
+Szyrokość geograficzno (yng. "latitude", zimbol φ) – jedno ze geograficznych wspōłrzyndnych. Szyrokości mogōm mieć miary ôd 0° na rōwniku lo 90° na biegunach Ziymii. Eli punkt na Ziymii je na pōłnoc ôd nojdugsego rōwnolyżnika - rōwnika (na pōłnocnyj pōłkuli ziymskiej) to mo szyrokość geograficzno pōłnocno (zimbol: N). Nale tyż jeli punkt je na pōłkuli połedniowyj to mo szyrokość geograficzno połedniowo (zimbol: S) Dugość geograficzno Geograficzne wspōłrzyndne
+Medina de Rioseco - gmin we Szpaniji, we autōnōmicznyj spōlnocie Kastylijo a León, we prowincyji Valadolid. Mo 115,17 km² wiyrchu a podug danych ze 2021 roku pōmiyszkiwało sam 4550 ludzi.
+Sztau to je sytuacyjo, we keryj niy idzie blank korzistać ze cesty abo idzie ino jechać pomaluśku, skiż jakij awaryje, drogowygo wypadku abo skiż za srogigo ruchu. Na sztau idzie trefić we srogszych miastach we godzinach kōmōnikacyjnygo wiyrchu abo niykej na autobanie po jakim wypadku abo na czyńści uczynszczanym kōnsku. Nojwiyncy sztauōw je we Nowym Jorku, Szanghaju, São Paulo, Moskwie a Stambule. Nojdugszy we gyszichcie sztau bōł na 293 kilomyjtry dugi a bōło to 10 czyrwnia 2009 we São Paulo.
+Lastra a Signa - gmin we Italiji, we regijōnie Toskanijo, we prowincyji Firenze. Mo 43,06 km²wiyrchu a podug danych ze 2017 roku pōmiyszkiwało sam 20 252 ludzi. Neczajta Lastra a Signa
+Åre – sztad we strzodkowo-zachodnij tajli Szwecyje, stolica gminy Åre. We Åre miyszko ōng.1200 ludzi. Åre je na trasie miyndzypaństwowyj drōgi E 14, kero prowadzi ze Sundsvall do Trondheim we Norwygiji. Ôddalōno je uōna ōngyfer 90 km na zachōd ôd Östersund. Åre to ôstrzodek szportōw zimowych ô miyndzynorodowyj sławie. Dwa razy bōły sam (1954, 2007) Mistrzostwa świata we alpejskim narciarstwie.
+Republika Połedniowyj Afryki mŏ 11 ôficjalnych gŏdek. Poznŏwŏ tyż ôziym gŏdek za „nŏrodne”. Z amtowych gŏdek dwie sōm byciŏ indoojropejskigo – angelsko i afrikaans, za to dziewiyńć ôstanych wywodzi sie z familiji gŏdek bantuskych. Ôficjalnymi gŏdkami Republiki Połedniowyj Afryki sōm (społym z mianami włŏsnymi tych gŏdek): afrikaans ("Afrikaans"), angelsko ("English"), ndebele ("isiNdebele"), pōłnocnŏ gŏdka sotho ("Sesotho sa Leboa") , sotho ("Sesotho") , Swati ("siSwati"), tsonga ("Xitsonga"), tswana ("Setswana"), venda ("Tshivenḓa"), xhosa ("isiXhosa"), zuluskŏ ("isiZulu"). Użycie. Podle wykazu z 2011 roku użycie gŏdek we Republice Połedniowyj Afryki prezyntowało sie jak pokŏzano dalij: Bajszpile tekstōw. Preambuła kōnstytucyje Republiki Połedniowyj Afryki we jeji ôficjalnych gŏdkach:
+Mississippi (/ˌmɪsɨˈsɪpi/) je sztat na połedniowym zachodzie Zjednoczōnych Sztatōw nad Atlantyckim Ôceanym nad Meksykańskōm Zatokōm. Granica mo na pōłnocy ze sztatym Tennessee, na wschodzie ze Alabamōm, na połedniu ze Luizjanōm, a na zachodzie ze Luizjanōm a Arkansas. Nojsrogsze miasta: Jackson Gulfport Hattiesburg Biloxi Stolica - Jackson. Wielość ludzi - 2 938 618 Ôficjalno neczajta Mississippi (we angelskij godce)
+The Privateer - miymiecko muzyczno skupina, kero gro muzyka ze zorty folkmetal. Założōno we 2007 roku we Freiburg im Breisgau. Christian Spöri - elektryczno gitara Roman Willaredt - elektryczno gitara Kim Fritz - szlagcojg Clara Held - krzipce Pascal Streb - wokal Eric Tobian - basowo gitara 2012 : Facing the Tempest (Trollzorn Records) 2013: Monolith (Trollzorn Records) 2017: The Goldsteen Lay (NoiseArt Records) 2023: Kingdom of Exiles (Reaper Entertainment Europe) The Privateer we Encyclopaedia Metallum Ôficjalno neczajta
+Opatów – miasto we świyntokrziskim wojewōdztwie, siedziba ôpatowskigo krysu a miejsko-wiejskij gminy Opatów. Je rozlygowane na Sandomiyrskij Wyżce, na wyżce ôd 200 do 300 m n.p.m., nad rzykōm Opatówkōm. Piyrszy roz we pisanych zdrzōdłach spōmniany we 1189 roku, miejske prawa mo ôd 1282. Je fest możebne, co we Ôpatowie bōła piyrszo na polskich ziymiach kōmturyjo zakōna Tymplariuszōw. Ze dynkmalōw je sam Kolegiata św. Marcina a klasztōr Bernardynōw we Ôpatowie.
+Žmudź (uać. "Samogitia", žmudz. "Žemaitėjė", lit. "Žemaitija") – jydyn s piyńciu rygiōnōw etnōgrafičnych wspōučesnyj Litwy, a tyž historyčne miano Dolnyj Litwy. Dawno jydnostka tajlōngu terytoryjalnygo (starostwo rōwnowažne wojewōdztwu) Řečypospolityj Ôbojga Narodōw, kej Ksiynstwo Žmudzke noležōnce do Wielgygo Ksiynstwa Litewskigo. Ôd 1917 r. tajla Litwy. Pod wzglyndym geōgrafičnym twoři Pojezieře Žmudzke (mianowane tyž "Wysočyznōm Žmudzkōm") uo charaktyře morynowym, do 230 m wysokości n.p.m., we zachodnij tajli Litwy. Ziymie rōwninne, střednio urodzajne. Ôd XIII wieku noježdžano bez Křižokōw a kawalerōw miečowych. We roku 1398 ôstouo ôdstōmpiōno bez fyšta Witolda Křižakōm. W 1411 r. zwrōcōna Jagelle, a we 1413 r. wuōnčōno do Litwy kej starostwo s zachowaniym pewnych přiwilyjōw. We tym roku ôchřčōno. We 1417 powstouo djecezyjo žmudzko ze stolicōm we Miydnikach. Wuadcy Polski do 1795 zachowali titel kśōnžōnt žmudzkych (uać. "duces Samogitiae").
+Vung Tau – miasto we Wietnamie, stolica prowincyji Ba Ria-Vung Tau a morsko hawyna nad Chińskim Morzym (Pokojny Ôcean). Głōwny ôstrzodek industryje, nauki a kultury we prowincyje Ba Ria-Vung Tau. Miasto założōno we 1930.
+Marshall Bruce „Eminem” Mathers III, lepij znōmy kej Eminem (rodz. 17 października 1972 we St. Joseph) - amerikański raper, producynt a szauszpiler. 15 rozōw dostoł Nadgroda Grammy a roz Ôskara. Zwiōnzany ze skupinōm D12 a Bad Meets Evil (duet ze Royce da 59"). Mo przedanych przez 170 mln. albōmōw no cołkim świecie. "Infinite" (1996) "The Slim Shady LP" (1999) "The Marshall Mathers LP" (2000) "The Eminem Show" (2002) "Encore" (2004) "Relapse" (2009) "Recovery" (2010) "The Marshall Mathers LP 2" (2013) Neczajta Eminema Biografijo we serwisie allmusic.com
+Rōmōnijo (rōm.: "România", IPA: /ro.mɨni.a/) – kraj we pouedniowo-wschodnij tajli Ojropy. Graničy s Madziarōma a Syrbijōm na zachodzie, Bōugaryjōm na pouedniu wzduž Dōnaju, a Ukrajinōm i Republikōm Moudawije na pōunocy. Kraj mo tyž dostymp do Mořa Čornygo. Bukarešt (rōm. "Bucureşti", IPA: /bu.kureʃtʲ/) je stolicōm i nojwiynkšym miastym Rōmōnije. Ôd 29 marca 2004 roku Rōmōnijo je čuōnkym NATO, a ôd 1 styčnia 2007 tyž Uńji Ojropejskij. Po přijyńciu do ôrganizacyji, Rōmōńja stoua sie śōdmym wedle ličby ludności krajym wspōlnoty.
+Edin Dervišhalidović (rodz. 12 września 1962, Sarajewŏ) barzij znōny ze swegŏ mianã scynŏwegŏ Dino Merlin je bośniyackim piŏsynkŏrzem a szkryflŏrzem piōsnek. Edin stwŏrził hymn ôbecnyj Bośniy a Hercegowiny "Jedna si, jedina". Kariyera. Skupina Merlin. Edin Dervišhalidović załŏzył muzycznōm skupine Merlin we 1983 a bŏł jeji muzycznym szkryflŏrzem. S tōm skpiynōm nagrŏł 5 plat: Kokuzna vremena we 1985, Teško meni sa tobom (a još teže bez tebe) we 1986, Merlin in 1987, Nešto lijepo treba da se desi we 1989, a Peta strana svijeta we 1990. Kariyera Solŏ. Dervišhalidović sztartnŏł swōm kariyere solŏ pŏd mianym Dino Merlin we 1991 a nagrŏł 5 plat: Moja bogda sna we 1993, Fotografija we 1995, Sredinom we 2000, Burek we 2004, Ispočetka we 2008 a 2 albumy na żywŏ, Vječna vatra we 1999 a Live Koševo 2004 we 2005. Dino Merlin naszkryflŏł piyrszy hymn Bośniy a Hercegowiny zawanŏ Jedna si, jedina. Brŏł udziŏł tyż we Ojrowizyje, we Millstreet we 1993 (Dino je autorym Sva bol svijeta) a we Jeruzalem we 1999 (śpiywajōnc Putnici s Béatrice, Francuskōm piyŏsynkarkōm). Dino Merlin brŏł udziōł tyż we inkszych wielgich ojropejskich festach, takiye jak we Kopynhaga in 1996 a Turkovision we 1997. Jegŏ podrŏż prōmŏcyjnŏ jegŏ album Sredinom , kej bŏłŏ wydane we 2000, zawiyrałŏ 200 koncyrtŏw, ze spektakularnym koncyrtem we Olimpijskim Stadiōniye Koševo we Sarajewiye, z audiencyjōm kole 80,000. Sredinom album bōłŏ platōm na topiye we Bośniy a Hercegowiniye a sprzydawane we wszystkich krajach bŏłej Jugosławije. Nŏstympnŏ plata Dino Merlina, Burek, ôstałŏ wydanŏ we 2004. Trzi piōsnki bŏły singlami: Burek, Supermen a Ako Nastaviš Ovako. Plata mŏ 15 utwŏrŏw. Piōsynka Supermen je śpiywanŏ bez Dino Merlin s gastem Željko Joksimović, kiery je kōmpŏzytŏrym tej piōsynki. Dziysiōnty album Dino Merlinã ma mianŏ Ispočetka bŏł wydany we 2008 rŏku. We grudniyu 2010, biŏłŏ dane, iże Dino Merlin bydziye ryprezyntantym Bośniy a Hercegowiny we Ojrowizyje 2011 we Miymcach. Zajŏł ôn 6 miyejsce śpiywajōnc Love in Rewind. "Kokuzna vremena" (1985) "Teško meni sa tobom (a još teže bez tebe)" (1986) "Merlin" (1987) "Nešto lijepo treba da se desi" (1989) "Peta strana svijeta" (1990) "Moja bogda sna" (1993) "Fotografija" (1995) "" (1999) "Sredinom" (2000) "Burek" (2004) "Live Koševo 2004" (2005) "Ispočetka" (2008) "Merlin" (1990) - ze skupinōm Merlin "Balade" (1995) - ze skupinōm Merlin "Rest of the Best" (1995) - ze skupinōm Merlin "Najljepše piesme" (1995) - ze skupinōm Merlin "The Best of Dino Merlin" (2001) "The Platinum Collection" (2006) "The Ultimate Collection" (2009) "Live Koševo" (2005) "Koševo 19. Juli" (2009) 2007: "Otkrit ciu ti tajnu" 2008: "Dabogda" 2008: "Da šutiš (Indigo)" 2008: "Deset Mlađa" 2009: "Nedostaješ" 2011: "Love in Rewind"
+Birštonas to je miasto a uzdrowisko we Litwie, we ôbwodzie kowieńskim, nad rzykōm Niymyn. Piyrszy roz spōmniane we zdrzōdłach ze 1382 roku, miejske prawa mo ôd 1529. Mo 3138 miyszkańcōw (dane s 2005). neczajta miasta
+Ratuż – stawiyniy, we kerym nojczyńści działo miejsko rada, rzodzi burmistrz lebo landrat. Ratuże stowiano zauobycz we miastach, nale dzisiej sōm tyż we wioskach, kere downi miały miejske prawa. We starożytnyj Grecyji miast ratuża bōł buleuteryjōn, a we starożytnym Rzimie kuryjo. We Strzednich Storoczach ratuże stowiano czynsto jako ôbrōnne ôbiekta. We Ślōnsku nojbarzi znajōme ratuże sōm we Wrocłowiu, Brzygu, Ôpolu a Cieszynie.
+Gōra to je naturalnŏ i wypukłŏ forma rzeźby terynu ô umŏwnyj wysokości wzglyndnyj powyżyj 300 m. Skuli wysokości wyrōżniŏ sie gōry niske, strzednie i wysoke. Skuli knifu nastōniŏ wyrōżniŏ sie gōry fałdowe, zrymbowe, wulkaniczne i ôstańce. Kympa Pagōr Berg
+Szlagcojg to je we roku a dżezie miano ôbycznygo zestawu perkusyjnych insztrumyntōw, we poważnyj muzyce niykej mianuje sie tak jedyn abo pora insztrumyntōw ze zorty perkusyjnych, kerych używo jedyn muzykant. Do ôbycznygo zestawu wlazujōm bymbny: srogi bymbyn, floor tom, tom-tom, rototom, werbel; talyrze: hi-hat, crash, ride, china a splash. Na szlagcojgu gro sie szlagcojgowymi pałkōma abo szpecyjolnymi bysztōma a pedałōma.
+Tydziyń to pozaukładowo jednostka czasu, ôkres 7 dńōw. Ta miara czasu je powiōnzano ze fazōma Mieśōnczka. We gregoriańskim kalyndorzu tydziyń mo siedym dńōw: pyńdziołek, wtorek, strzoda, sztwortek, piōntek, sobota a niydziela. 1 tydziyń = 7 dńōw 1 tydziyń = 168 godzinōw = 10080 minutōw = 604800 sekōndōw (krōm tydńōw, we kerych je pomianianiy czasu na latowy czas a nazod) 1 rok = 52 tydnie   1 dziyń (2 dńōw, jeli rok je przystympny)
+Józef Jerzy Kukuczka (rodz. 24 marca 1948 we Katowicach, um. 24 października 1989 na Lhotse) - polski taternik, alpinista a himalaista. Kej drugi czowiek zdobōł wszyjske szczyty srogsze jak 8000 m. n.p.m. (piyrszy bōł Reinhold Messner). Na 11 ś nich wlozł nowymi cestami. Biografijo
+Association Sportive de Cannes Football (abrewiacyjŏ AS Cannes) – francuski klub fusbalowy, kery grŏ ôd 1909 r., we mieście Cannes.
+Acapulco, połne miano Acapulco de Juárez – miasto we Meksyku, we sztacie Guerrero, morsko hawyna przi Pokojnym Ôceanie. Je to tyż srogi ôstrzodek turystyki. Miasto je rozlygowany na 800 m szyrzki miyndzy ôceanym a gōrōma (na 800 myjtrōw wysokimi). Założōne 1550, miejske prowa mo ôd 1599.
+Marcus Ajemada Stephen (rodz. 1969) – nauruański polityker, szportowiec a szportowy działacz, prezydynt Nauru we rokach 2007 - 2011. Profil we rulers.org
+Dynga (abo tyż Danga) – ôptyczne i meteorologiczne zjawisko, wystympujōnce we formie charakterystycznego wielowystrego łuky powstŏwajōncego we wyniku rozszczepiyniŏ widzialnego światła, porzōnd słōnecznego prōmiyniowaniŏ, załōmujōncego sie i ôdbijajōncego we strzodku licznych kapek wody (bp. dyszcza i mgły) majōncych kształt zbliżōny do ôbłōniatego. Rozszczepiynie światła je wynikym zjawiska dyspersyje, powodujōncego rozdziały we winklu załōmaniŏ światła ô roztōmajtyj dugości wele przi przejściu z luftu do wody i z wody do luftu. Światło widzialne je postrzegalnōm zdrokym tajlōm widma elektrōmagnetycznego prōmiyniowaniŏ i we znŏleżności ôd dugości wele widziane je we roztōmajtych farbach. Kedy słōneczne światło przenikŏ bez kapki dyszcza, woda rozprasza biołe światło (kłōtã welōw ô roztōmajtych dugościach) na skłŏdowe ô roztōmajtych dugościach welōw (roztōmajtych farbach) i ludzke ôko widzi wielofarbny łuk. Ôprōcz faktu, iże we dyndze wystympuje hned ciōngłe widmo farb, wyrōżniŏ sie z prawidła nastympujōnce farby: czyrwōny (na aus łuku), apluzinowy, żōłty, zielōny, modry, indygo i flidrowy (we strzodku łuku). Nojczyńścij ôbserwowanŏ je bazowŏ dynga, atoli mogōm ukŏzać sie tyż dyngi wtōrne i dalsze jak tyż pŏrã zjawisk ôptycznych, tŏwarziszōncych dyndze. Dynga powstŏwŏ naprzeciw klary i niy przinŏleży jeji mylić ze zjawiskym halo, kere wystympuje naôbkoło klary, a powstŏwŏ we wyniku inkszych ôptycznych zjawisk. Dynga ukazuje sie czynsto we mitologiji, religiji, literaturze i kōnszcie. Dyngowŏ fana stanowiyła symbol masońskigo zakōnu Order of the Rainbow Girls (7 farb). Fanã z szejściōma wystrymi pasami (bez farby indygo) uzdały za swōj symbol ruchy LGBT. symbol przewidziany dlŏ dyngi. Klasycznŏ teoryjŏ dyngi. Richtōngi załōmaniŏ. Winkel załōmaniŏ światła "r" je powiōnzany z winklym padaniŏ "i" mustrym, kery wynikŏ z prawa załōmaniŏ światła: formula_1 kaj formula_2 je spōłczynnikym załōmaniŏ wody wzglyndym luftu. Winkel ôdchylyniŏ ôkryślŏ muster: formula_3 formula_4 kaj formula_5 ôznaczŏ wielość ôdbić świytlnego prōmiynia we postrzodku kapki. Winkel ôdchylyniŏ uzyskuje nojmyńszõ wartość, kej pochodnŏ ôdchylyniŏ wzglyndym winkla padaniŏ je rōwnŏ 0. Ôwdy winkel padaniŏ dlŏ prōmiynia, kery ôdbije sie we postrzodku formula_5-krotnie, ôkryślōny je mustrym: formula_7 Jasność załōmanego światła. Spōłczynnik ôdbiciŏ światła ô polaryzacyji rōwnolygłyj i prostopadłyj do szkarty padaniŏ je rōwny: formula_8 We dyndze typu formula_5 wystympujōm 2 załōmaniŏ jak tyż formula_5 ôdbić, bez to bystrość ôsobnych polaryzacyji dyngi ôkryślajōm mustry: formula_11 formula_12 Jeźli ciasnŏ szprica światła ô natynżyniu formula_13 padŏ na nachylonōm pod winklym formula_14 i formula_15 wiyrchniã kapki, mŏ winklowe miary formula_16 i formula_17 Natynżynie światła bydōnce ôd jednyj kapki ô prōmiyniu "a" ôkryślŏ muster: formula_18 Po wydzielyniu z powyższego tajlã znŏleżnõ ôd winkli: formula_19 formula_20 Wartość formula_21 wynikŏ z ôpisanego wyżyj biegu światła we kapce i wynosi: formula_22 kaj: formula_23 – prōmiyń kapki, formula_24 – delka ôd kapki do ôbziyrŏcza. Robert Greenler, "Tęcze, glorie i halo", wyd. Prószyński i Ska, 1998, ISBN 83-7180-107-6. Raymond L. Lee and Alastair B. Fraser, "The Rainbow Bridge: Rainbows in Art, Myth and Science", (2001) Penn. State University Press and SPIE Press, ISBN 0-271-01977-8. M.G.J. Minnaert, "Light and Color in the Outdoors", 1995 ISBN 0-387-97935-2. M. Minnaert, "The Nature of Light and Color in the Open Air", 1973, ISBN 0-486-20196-1. Naylor, John, "Out of the Blue", 2002, ISBN 0-521-80925-8. Supernumerary rainbows Les Cowleys Atmospheric Optics Reflection rainbows About rainbows Spectacular rainbow at Elam Bend (McFall, Missouri) Finding and Photographing rainbow Walter Lewins Discussion on colors and rainbow physics Optics of a water drop – teoryjŏ dyngi podle rozwiōnzań Mie
+Radio Studio 54 Network to je italsko stacyjo radyjowo ze siedzibōm we Locri. Mottym tygo radyje je (ita) "il bello della musica è che quando ti colpisce non senti dolore". Ôficyjolno neczajta Studio 54 Network
+Mark Rutte (rodz. 14 lutygo 1967 we Den Haag) - niderlandzki polityker. Ôd 50 czyrwca 2010 prymier Niiderlandōw. Biografijo
+Kurōwka (pol.: "Kurówka") to je řyka we Polsce, we powiecie pōuawskim a powiecie lubylskim, we wojewōdztwie lubylskim. Mo 42 km dugości. Miano pochodzi ôd Kurowa. Garbōw Markušōw Kurōw Końskowola Pōuawy
+Irokez to je zorta fryza. Kudły zaczesuje sie do wiyrchu a stowio, wōnski pas sztyjharōw idzie ôd czoła do karku bez postrzodek gowy, reszta kudłōw je wygolōno abo przistrziżōno na fest krōtko. Irokezy bōły popularne we lotach 70. a 80. XX stolecio we subkulturze punk, niyskorzi jejich popularność spodła, nale i terozki idzie taki fryz trefić.
+Cołkowaniy bez podstawiyniy – jedyn ze knifōw rachowanio zawartych form cołkōw. Uopis knifu. Eli: Fōnkcyjo formula_1 je rōżniczkowalno we formula_2 formula_3 je przedziołym Fōnkcyjo formula_4 mo pierwotno fōnkcyjo we przedziole formula_5, ti. formula_6 lo formula_7 kere przinoleżōm do formula_5 formula_9 to fōnkcyjo formula_10 je cołkowalno we formula_2 a tyż: formula_12 Tyż, eli je mogebne cołka przełonaczyć do postaci: formula_13, to je mogebne pōmiynić podstawa cołkowanio na formula_4: formula_15. We przipadku rachowanio ôznoczōnych całkōw bez podstawiynie pōmiyniyniu podlygajōm granice cołkowanio. We uōnym przipadku twierdzynie ô cołkowaniu bez podstawiynie wypado tak: Założynia: Funkcyjo "f" je cołkowalno we uōnyj dziedzinie. Funkcyjo "g" ôkreślōno na przedziole "[a; b]" je rōżniczkowalno we knif sztyjcowy. "g(x)≠0" lo kożdygo "x" s przedziołu "(a; b)" Ôbroz funkcyji "g" zawiyro sie we dziedzinie funkcyji "f". Wuōnczas: formula_16 Rachujōnc cołka formula_17, je mogebne zastosować podstawiynie formula_18, ti.formula_19, wiync: formula_20. Bajszpil zastosowanio knifu cołkowanio bez podstawiynie bez pōmocniczej zmiynnyj: formula_21 cołkowaniy bez tajle
+Naturalno nōmera (formula_1) – matymatyczno nōmera, kero niy je ujemno a kero we dziesiyntnyj postaci mogymy naszrajbować bez użycio przecinka lb. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 10 atd. Zorta tych nōmer je niyskōńczyniy wielgo, atoli mo swōj poczōntek: formula_2, kajniykaj tyż uznowane formula_3. We szpil niy wlajzujōm ujemne nōmery. We matymatyce mynga naturalnych nōmerōw ôznaczo sie znokiem formula_4, a mynga naturalnych nōmerōw i nula znokiem formula_5.
+Patricia McCormick (rodz. 12 maja 1930 we Seal Beach) – amerikańsko zawodnička štartujōnco we yntkach do wody. Erbua štyry zuote medale na Igřiskach ôlimpijskich, dwa we Helsinkach we 1952 a dwa we Melbourne we 1956. Mo tyž we dorobku tři zuote a jedyn střybny medal na Igřiskach Panamerikōńskich. Medale ôlimpijke zdobywoua tyž jei cera, Kelly McKormick. Profil we databaseOlympics
+Austrijo, Republika Austrije (Österreich, Republik Österreich) – państwo położōne we Strzodkowyj Ojropie. Je uōno federacyjōm dziewiyńciu krajōw zwiōnzkowych (landōw). Austrijo mo granica ôd zachodu ze Szwajcaryjōm (164 km) a Liechtensteinym (35 km), Italijōm (430 km) a Słowynijōm (330 km) ôd pouednio, Madziarōma (366 km) a Słowacyjōm (91 km) ôd wschodu a s Miymcōma (784 km) a Czeskōm Republikōm (632 km) ôd pōłnocy. Cuzamyn dugość lōndowych granic wynosi 2562 km. Austrijo niy mo dostympu do żodnygo morza.
+Eksabajt (krōcyj EB) abo eksbibajt (krōcyj EiB) – jednotki używane we informatyce miyndzy inkszymi do ôkryślaniŏ miary nojsrogszych spamiyńci masowych, zasobōw zbiorōw i baz danych. Zgodliwie ze sztandardym IEC 60027-2 we systymie przedrostkōw dwōjkowych (binarnych) ôbowiōnzujōm znŏleżności: 1 EiB = 1024 PiB = 1024 · 1024 TiB = 1024 · 1024 · 1024 GiB = 1024 · 1024 · 1024 · 1024 MiB = 10245 kiB = 10246 B za to we systymie przedrostkōw dziesiyntnych SI: 1 EB = 1000 PB = 1000 · 1000 TB = 1000 · 1000 · 1000 GB = 1000 · 1000 · 1000 · 1000 MB = 10005 kB = 10006 B http://physics.nist.gov/cuu/Units/binary.html
+Ślynža (downe miano: "Sobōtka", dś. "Zotabarg", miym.: "Zobtenberg") – gōra wysoko na 718 m n.p.m, kero ležy we Masywie Ślynžy, we wojewōdztwie dolnoślōnskim. U jeji podnōža ležy miasto Sobōtka. Skiž jeji widočnyj s daleka sylwetki, srogij wysokości wzglyndnyj a tyž specyfičnygo mikroklimatu mianowano "Ślōnskim Ôlimpym". Gōra ôd pradownych časōw bōua ôstřodkem kultu religijnygo, a gynau pōgańskich kultōw solarnych. Je tyž mianowano skiž tygo "Gōra třech kultur" (słowiańskij, germańskij a celtyckij). Śladōma po nich sōm kryngi kamiynne a posōngi, s kerych nojbaři znane to Niydźwiedź a Frelka s rybōm. Bez rodzimowiercōw dali je powožano za świynto gōra, a ôbchodzōm tam uōni swoje świynta. Terozki na wiyrchu Ślynžy znojduje sie kościou katolicki. Je tam tyž wieža widokowo, schrōnisko (uoficjalnie Chaupa Turysty - "Dom Turysty") im. Romana Zmorskigo a mašt Cyntrōm Nadawčygo Ślynža.
+Państwowo dōmyna nojwyższygo poźōmu (ang.: ccTLD - country code top-level domain) – dwubuchsztabowo dōmyna nojwyższygo poźōmu zarezerwowano lo państw abo terytoryjōw zolyżnych. Wiynkszość ś nich ôdpowiado kodōm krajōw ze standardu ISO 3166-1.
+Patryk Dziczek – (rodz. 25 marca 1998 we Glywicach) – fusbalok kery gro na placu zauobycz kej defensywny pōmager. Je chowankym Piasta Gliwice kaj groł we seniorach ôd 2014, erbnōł we 2019 majstra Polski a niyskorzi wyjechoł do italskego S.S. Lazio. Zagroł 18 szpilōw we polskij reprezyntacyji U-21.
+Beyoncé Giselle Knowles (rodz. 4 września 1981, we Houston, we Teksasie, Skuplowane Stany), kero wystympuje kej Beyoncé (czytej: /biːˈɒnseɪ/) to je amerikańsko autorka śpiywek a piosynkorka modygo pokolynio. Wykonuje muzyka Rnb a pop. 1998 - "Destinys Child" 1999 - "The Writings on the Wall" 2000 - "Single Remix Tracks" 2001 - "The Platinums on the Wall" 2001 - "Survivor" 2001 - "" 2001 - "8 Days of Christmas" 2002 - "This Is the Remix" 2003 - "Destinys Child World Tour" 2004 - "Destiny Fulfilled" 2005 - "#1s" 2006 - " 2008 - " 2003 - "Dangerously in Love" 2004 - "Live at Wembley" 2003/2004 - "Dangerously in Love World Tour" 2004 - "Verizon Ladies First Tour" 2001 - „” 2002 - „Austin Powers in Goldmember” 2003 - „The Fighting Temptations” 2006 - "BDay" / "BDay Deluxe Edition" 2007 - "BDay Anthology Video Album" 2007 - "Irreemplazable" 2007 - "The Beyoncé Experience Live" 2007 - "The Beyoncé Experience" 2006 - „The Pink Panther” 2006 - „Dreamgirls” 2008 - "I Am... Sasha Fierce" / "I Am... Sasha Fierce Deluxe Edition" 2009 - "Above and Beyoncé - Video Collection & Dance Mixes" 2009 - "I Am... Sasha Fierce Platinum Edition" 2010 - "I Am... World Tour" 2009 - "I Am... Tour" 2008 - „Cadillac Records” 2009 - „Obsessed”
+Wschodniosłowacko mikrogodka () - słowiańsko literaturno mikrogodka protestantōw Wschodnij Słowacyji ôd XVIII stolecia.
+Rok (czas) Rok (muzyka) ("ang. Rock music")
+Kentucky (/kɨnˈtʌki/) to je stōn we strzodkowym wschodzie Stanōw Zjydnoczōnych. Granica mo ôd pōłnocy ze stanōma Illinois, Indiana a Ohio, ôd wschodu ze stanōma Zachodńōm Wirginijōm a Wirginijōm, ôd połednio ze stanym Tennessee, a ôd zachodu ze stanym Missouri. Niy mo uōn dostympu do żodnygo morzo. Louisville Lexington Owensboro Bowling Green Covington Nojsrogsze miasta. Stolica - Frankfort Wielość ludzi - 4 041 769 Ôficjalno neczajta stanu Kentucky (we angelskij godce)
+Harrogate – miasto a spa we Wielgij Brytaniji, we Ynglandzie, we hrabstwie North Yorkshire.
+Łobżany – dziydzina we Polsce rozlygowano we zachodniopōmorskim wojewōdztwie, we łobeskim krysie, we gminie Łobez. Miyndzy rokōma 1975 a 1998 wieś administracyjniy noleżała do sztetińskigo wojewōdztwa. We Łobżanach sie nojduje banhow ze 1880 roku, kery zawiyro we sie cechy rynesansowygo baukōnsztu. Przed nim rosnōm cisy, kere sie uznowo jako przirodno statua We banhowowym becyrku sie rozuokolo park ze brzimōma.
+Karaiby to je regiōn skłŏdajōncy sie ze Karaibskigo Morza, wysp (w cołkości bydōncych na Karaibskim Morzu, abo tyż niyblank z nim graniczōncych, a niyblank z Atlantyckim Ôceanym) a tyż ôbtŏczajōncych je wybrzyżōw. Regiōn je położōny na połedniowy weschōd ôd Zŏtoki Meksykańskij i kōntynyntalnyj Pōłnocnyj Ameryki, na weschōd ôd Cyntralnyj Ameryki a na pōłnoc ôd Połedniowyj Ameryki. Karaiby ôstały ôdkryte bez Krzisztofa Kolōmba we 1492 roku i wartko skolōnizowane bez ojropejske mocarstwa. Do Karaibōw przinŏleżōm państwa: Antigua i Barbuda, Bahamy, Barbados, Belize, Kuba, Dōminika, Dōminikana, Grynada, Gujana, Haiti, Jamajka, Saint Kitts i Nevis, Saint Lucia, Saint Vincent i Grynadyny, Surinam i Trynidad i Tobago, a tyż mocka terytoriōw znŏleżnych. W sumie wyspy ôbyjmujōm teryn 275 tys. km², z wielościōm ludności przekrŏczajōncõ 40 milijōnōw ôsōb.
+Turecki miodek – zorta bōmbōna tradycyjniy przedowano we Krakowie u bramōw smyntornych we Wszyjskych Świyntych a we Zaduszki. Roz za kedy je tyż do dostanio przi kościołach we czas podzimnych ôdpustōw. Turecki miodek mo forma niyrygularnych, twordych klōmpōw ô leko miodowym smaku, kere mōgōm sie łōmać abo lekko trzaskać, a uōnygo bazowym skłodnikym je skarmylizowany cuker ze wōńōncymi yjlkōma a farbōma, we kery wtopiōne sōm potrzaskane ôrzechy. We klasycznyj ôdmianie ô śmiytankowym smaku, karmelowo masa mo bioło farba, sōm ale tyż inksze zorty, znoleżniy na użytych smakowych a wōńōncych dodatkach, ntp. kakatyjowy, kawowy eli wanilijowy miodek. Miodek nojczyńści przedowany je we fertichnych porcyjach zawiniyntych we tutki ze przezdrzoczystyj folije, roz za czas we papiōrowe tutki, we niyrōwno potrzaskanych, niywielgich sztiklach. Myńsze kōnski miodku bōły kejsik tyż na miejscu ôdłupywane zes wiynkszyj bergi a ôdwożane ôd straganiorza.
+Baski je nacyjo, kero pōmiyszkuje teryn wele granicy Szpaniji a Francyji, a tyż we djasporze (uobycznie we Łacińskij Americe). Je uōnych ze 10 mln., we tym we Szpaniji 2,3 mln. a we Francyji ōng. 285 tyśōncōw. Baski używajōm baskijskij godki, kero je blank niypodano na żodno inkszo. Je tak wierz skirz tygo, co pochodzōm uōne ôd ludzi co pōmiyszkiwali Ojropa przede przyleziyniym sam Indoojropejczykōw. We Szpaniji Baski majōm autōnōmijo we regijōnie Krej Baskōw.
+Otxandio (szp. "Ochandiano") - gmin we Szpaniji, we autōnōmicznyj spōlnocie Krej Baskōw, we prowincyji Vizcaya. Mo 12,43 km² wiyrchu a podug danych ze 2017 roku pōmiyszkiwało sam 1295 ludzi. Neczajta Otxandio
+Aleksandrów Kujawski – miasto we Polsce, we kujawsko-pōmorskim wojewōdztwie, siedziba aleksandrowskigo krysu. We lotach 1975-1998 miasto administracyjniy noleżoło do włocławskiego wojewōdztwa. Miejske prowa mo ôd 1919 (połne, tajlowo ôd 1916) roka.
+Kvasiny – gmin we Czeskij Republice, we hradeckim kreju a krysie Rychnov nad Kněžnou. Zajmuje 6,65 km² placu a na 2011 rok miyszkało sam 1378 perzōnōw. Je sam werk Škoda Auto.
+Poniższo lista przedstawio cołki sprzynt muzyczny kery je własnośćōm Jamesa Hetfielda (gitarzisty, wroz ze Larsym Ulrichym założyciela Metalliki) ESP "Truckster" black ESP "Iron Cross" ESP Explorer black w/ white PG vintage Nash ESP Explorer silver diamond plate ESP Explorer black diamond plate ESP Flying V white ESP Explorer "Tattoo" white ESP Explorer black diamond plate w/ "antlers inlay" ESP Explorer "Snakebyte" black ESP Double neck Explorer (12 & 6 strings) ESP LTD Explorer "Snakebyte" white ESP LTD "Grynch" green flame ESP Eclipse Trussart LP "Rusty Holey" Trussart metal Explorer Trussart Steel DeVille metal Ken Lawrence Explorer "flame sun inlay" Ken Lawrence Explorer "aztec tribal inlay" Gibson Explorer silverburst w/white pick guard Gibson Flying V sunburst Gibson Les Paul flat purple Gibson Les Paul "Maltese Cross" Gibson Explorer "Rusty" black w/ tarnish metal PG Gibson Flying V silverburst Gibson Flying V white chrome pickups Gibson Les Paul "Cliff Burton RIP" Line 6 Variax acoustic 700 Dave of England custom aluminum engraved JH tattoo Fender Telecaster B-Bender Butterscotch Gretsch Falcon model 7594 white ESP F300 FM 6 - strings ESP F300 FM 7 - strings ESP Double Neck Horizon National Resoelectric National Style O Resonator Martin D-28 Acoustic Zemaitis Flying V model GZV500MF Gibson Thunderbird Gibson - Chet Atkins Acoustic/Electric ESP LTD - EC-400AT Mesa Boogie Tri-Axis Preamps Mesa Boogie Simul-Class 2:90 pwr amps Mesa 2x5 band eq custom Mesa Boogie Triple Rectifier amp heads Mesa Boogie 4x12 speaker cabinets Diezel VH4 amps Line 6 fx Shure UR4D wireless gear TC Electronics G-Major fx Roland JC 120 combo amps Blackstar amps Furman AR Pro power conditioner Voodoo Lab Ground Control switcher Celestion vintage 30 speakers Isolation chamber road cases for guitar sounds TC Electronics G-Major effects processor Line 6 DM4 Mesa Boogie Custom Graphic EQ MXR Phase 100 ATI Nanoamp SUM 100 Klon Centaur Overdrive Boss NS-2 Noise Suppressor Voodoo Lab Ground Control Pro floorboard Voodoo Lab GCX Audio Switcher (x2) Voodoo Lab Pedal Power 2 Plus Dbx, Inc.|DBX 1074 Quad Gate Behringer Multigate Pro Ernie Ball RPS 11-48 strings EMG 81 & 60 guitar pickups Dunlop Black Fang 1.14 guitar picks Dunlop straps Shure Super 55 stage microphones
+Warrior Kings - Strategijŏ realnegŏ czasu na PC, wykreŏwanŏ bez firmã Black Cactus ôrŏz wydanŏ bez firma Microïds we 2002 rŏku. Szpil je ôsadzōny we śrydniŏwiycznym świyciye fantasy, kiery kōncyntruje siye na pogańskim trybialiźmiye, ôświycyniyu rynysansŏwym a impyrialnyj teŏkracyje. We szpilu sōm trzi rŏżne cesty ôbiŏru: pogańskŏ, impyrialnŏ (we polskiyj wersyji je tŏ jakŏ niybiańskŏ) a rynysansŏwŏ (we polskiyj wersyji je tŏ jakŏ technolŏgicznŏ ôrŏz dwiye ekstra we szpilu multiplayer pogańskŏ-rynysansŏwŏ a impyrialnŏ-rynysansŏwŏ. Fabuła. Historyjŏ kōncyntruje siye na Arthosiye, mŏdegŏ syna barōnã Amalrica ôd Cravantu, małyj ziymiy pŏd władaniym Świyntygŏ Impyriōm Bŏga Jydynegŏ, głŏwnyj siyle we landziye Orbis. Świynte Impyriōm je teŏkracyjōm poświyncōnōm bŏstwu mianŏwanym "Bogiym Jedynym". Kraj tyn je rzōndzōny bez spirytualnygŏ a militarnygŏ włŏdce Patriarche brōniyŏnygŏ bez świyntegŏ protyktŏra. Nŏwy patriarchōm ôstŏł Icthyus Granitas a protyktŏrem Karlem Agnus. Po dŏjściyu do włŏdzy zaczŏł brać wszystkich pŏd inkwizycyje za herezyje eźli ktŏś siy mu sprzyciwiŏł. Pŏdczŏs kej Arthos pōmŏgŏł faterŏwi zybrać żywnŏść przed ziymōm. Impyriōm zangrajfŏwałŏ Cravant, a Arthos ôstŏł zmuszŏny dŏ uciyczki do Anglandu (we polskiyj wersyji je jakŏ Englia). Pŏdczŏsz szpilu, gracz mŏże bez czyny ôbrać drŏge postympŏwaniyŏ: pogańskŏ, impyrialnŏ abo renesansŏwŏ. Dŏdatek. We 2003 rŏku ôstŏł stwŏrzŏny samostawiyōny dŏdatek Warrior Kings Battles.
+Piekary (niym.: "Deutsch Piekar", pol.: "Piekary Śląskie") to je miasto we Gōrnym Ślōnsku (wele Bytōmia), co w nim miyszko bezma 60 000 ludzi. Mo prawa krysu (je krysym grodzkim). Piekary to je znōmy ôstrzodek pōńci do Sanktuarium Matki Boskij Piekarskij. Krōm tego je tam moc zabytkōw. Kamracke miasta. Piekary sōm skamracōne ze: Kobuleti (Gruzyjŏ) Kroměříž (Czechy) Marija Bistrica (Kracyjŏ)
+Kōmisorz Hanusik - piyrszo kryminalno kōmedyjo ze ylymyntami fantazy we ślōnskij godce, napisano ôd Marcina Melona a wydano ôd Silesia Progress. Kśōnżka je napisano we uproszczōnym ślabikorzowym szrajbōnku. Ilustratorami kśōnżki sōm: Jarosław Kassner (uokłodka) a Rafał Szyma (projekt). Fabula. Achim Hanusik je kōmisorzym ślōnskij policyje, jego sprawy niy sōm czymś normalnym. Ôd niego ōma zowdy ôsprawiała ô stworokach ślōnskij mitologije a terozki Achim musi sie ś nimi smiyrzić we prawdziwym świecie.
+Antarktyka to je tajla świata bydōncŏ na pōłkuli połedniowyj, kerŏ ôbyjmuje Antarktydã a ôbtŏczajōncy jōm Połedniowy Ôcean i położōne na nim wyspy. Miyndzynŏrodowo uznŏwanõ granicōm Antarktyki je rōwnoleżnik 60°S. Status prawny Antarktyki i przizwolōnõ w tyj tajli świata działalność ôkryślŏ Ukłŏd Antarktyczny i powiōnzane miyndzynŏrodowe ugŏdy. Naturalnõ granicã Antarktyki wyznaczŏ cōuna kōnwergyncyje antarktycznyj, w keryj ôziōmbniynte wody naôbkoło Antarktydy stykajōm sie z cieplyjszymi wodami subantarktycznymi i zanurzajōm sie w nich. W znŏleżności ôd pory roku granica ta cŏfŏ sie pōmiyndzy rōwnoleżnikami 48 i 61°S. Je to przestrzyństwo ô barzo surowym klimacie polarnym i subpolarnym (na pōłnocnych krańcach). Antarktyka niy mŏ drzynnych miyszkańcōw, a ludzkŏ działalność ôgraniczŏ sie zasadniczo do chytōw, nauki i turystyki. Geografijŏ. W skłŏd Antarktyki (w jeji geograficznych granicach) wchodzōm: Antarktyda społym z wyspami przibrzyżnymi Szetlandy Połedniowe Ôrkady Połedniowe Wyspy Ballenyego Wyspa Pejtera I Wyspy ô surowym, subpolarnym klimacie morskim, położōne na pōłnoc ôd rōwnoleżnika 60°S, zaliczajōm sie do subantarktyki. Fabian Bellingshausen James Weddell James Clark Ross Ernest Shackleton Roald Amundsen Robert Falcon Scott
+Madziary () to je państwo we Ojropie Strzodkowyj. Graniczy ze Austriōm, Słowacyjōm, Ukrajinōm, Rōmōńjōm, Syrbijōm a Słowynijōm. Ôd 2004 roku je we Uńji Ojropeskij. Stolicōm Madziarōw je Budapeszt.
+Dobczycy - miejsko-wiejski gmin we Polsce, we małopolskim wojewōdztwie, we myślynickim krysie. Siedziba mo we mieście Dobczycy. Mo 66,63 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwało sam 15 684 ludzi. Miejscowości. Miasto: Dobczycy Wsie: Biyńkowicy, Brzōnczowicy, Brzezowo, Dziykanowicy, Kyndziyrzinka, Kornatka, Niyzdōw, Nowo Wieś, Rudnik, Siyrakōw, Skrzinka, Stadniki, Stojowicy. Neczajta gminu Dobczycy
+Galavotto – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Chiesanuova. Chiesanuova Caladino Confine Molarini Poggio Casalino Poggio Chiesanuova Teglio
+Farma umrzikōw – zawarty becyrk, we kerym we roztomajtych warunkach dowo sie cioła umrzikōw, coby badać kej uōne sie rozkłodajōm. Niykere cioła dowajōm pod ziymia, niykere leżōm ôddekńōne, niykere trzimiōm we autokach, we chałpach ze klimatlagōm abo bez, we wodzie atp. Je to robiōne skiż kryminalistyki, coby szło ustalić kedy a skiż czego fto umrził. Ôryginalne miano we angelskij godce: "Body farm" je znōme skiż bucha ô takij titli, kery naszkryflała Patricia Cornwell. Nojbarzi znōmo farma umrzikōw je we USA wele Knoxville, założōno we 1971 roku ôd Williama M. Bassa, antropologa. Nieboszczyk w służbie nauki i prawa. Farmy ciał, onet.pl (we polskij godce) Informacyje na neczajcie Uniwersytyjtu we Knoxville (we angelskij godce)
+Karta ôd Helwiga (ôrginalny tytuł ) to je piyrszŏ srogŏ samodzielnŏ karta Ślōnska, wydanŏ we 1561 roku bez forszera i pedagoga majstra Martina Helwiga. Po 3 latach roboty karta ôstała wyrzeźbiōnŏ na 12 platach drukarskich. Rzeźbiōł ja H. Kron, a kartã wydrukowoł Johann Creutzig w Nysie. Helwig stworzōł kartã podle włŏsnych ôbserwacyji, a tyż ôzprŏwek lokalnyj ludnoście. Karta miała pŏrã wydań. Terŏźnie znōmy wydaniŏ z lŏt 1561, 1605, 1612, 1627, 1642, 1685, 1738, 1745, 1746, 1765, 1776, 1776, 1778, 1889 − cuzamyn 14. Dugi czas bōła to jedynŏ tyj zorty karta, kerŏ pokazowała Ślōnsk. Wiela razy bōła ôna publikowanŏ we atlasach, a stała sie mustrym dlŏ kart pochodnych. Ôrginalnŏ wersyjŏ karty niy zachowała sie do dzisiej. Powstoło pŏra kopije karty ôd Helwiga. Nojwŏżniyjszŏ z nich to kopijŏ, kerŏ Abraham Ortelius włōnczōł do swojigo dzieła "Theatrum Orbis Terrarum" (1570), inksze znane kopije sōm ôd Gerharda de Joda i Gerardusa Mercatora. Karta ôd Helwiga je tyż interesujōncŏ z pōnktu widzyniŏ ôchrōny autōrskich praw. W czasie audiyncyje na Zōmku Praskim we 1561 roku Helwig żōndoł ôd cysŏrza Ferdynanda I Habsburga imprimatur (zwōla na drukowanie), a tyż strzodka zapewniajōncego kōnfiskatã niylegalnych kopiji i grziwny we wysokości dziesiyńciu grziwn złota. Grziwna ta ôstała niyskorzi rōwno roztajlowanŏ dlŏ autora a mōnarchy. Bōła to możebnie piyrszŏ we historyji kartografije ôchrōna autōrskich praw. Martin Helwig. Martin Helwig narodziōł sie w Nysie 5 listopada 1516 roku. Uczōł sie we katolickij szkole, nale niyskorzij stoł sie spōmŏgŏczym nauk Lutra. Ôd 1552 roku robiōł we szkole Maryje Magdalyny we Wrocławiu, keryj ôstatnie 14 lŏt swojigo życiŏ bōł rechtorym. Umrził 26 stycznia 1574 roku. Zajmowoł sie astrōnōmijōm i horoskopami (kere ułożōł dlŏ wszyjskich swojich ôźmiu bajtli), nale pedagogika w jego życiu bōła nojwŏżniyjszŏ. Inksze jego roboty to łaciński ôpis Ślōnska i karta antycznyj Italije. Ôpis karty. Karta ukazuje cołki Ślōnsk i Ziymiã kłodzkõ, srogszõ tajlã Dolnyj a Gōrnyj Łużycy, tajlã Brandynburgije, Polskã, Słowacyjõ (Madziary), Morawã i Czechy. Wnyntrznŏ rōmka karty wyznaczŏ terytorium 49° 36‘ – 52° 26‘ szyrokości geograficznyj pōłnocnyj, 37° 14‘ – 42° 52‘ dugości geograficznyj weschodnij na połedniowyj rōmce karty a 37° 6‘ – 42° 56‘ dugości geograficznyj weschodnij na pōłnocnyj rōmie karty. Przibliżōnŏ skala karty to 1:550 000. Karta mŏ połedniowõ ôriyntacyjõ, beztuż co autōr chcioł, coby Gōrny Ślōnsk bōł na gōrze karty, Dolny Ślōnsk na dole, a strzodkowŏ Ôdra płynyła na Dolny z gōry. Dzieło ôgraniczo zdobiōnŏ na bogato dekoracyjnŏ zewnyntrznŏ rama karty, kerŏ mŏ przibliżyć ślōnskõ heraldykã. Je na nij wapyn Wrocławia, Cieszyna, Ôpawy, Raciborza, Świdnicy, Jawora, Ôpola, Żagania, Gogowa, Ôleśnicy, Ziymbic, Brzygu, Lignicy i Nysy. Wnyntrznŏ rama chyto nec geograficzny słożōny z prostokōntōw ôdpadajōncych 2‘ dugości abo szyrokości geograficznyj. Na karcie sōm trzi kartusze. Nojsrogszy łōnczy sie z wnyntrznōm zajtōm gōrnyj ramy wnyntrznyj. Tyn kartusz mioł dedykacyjõ dlŏ Mikołaja II Rehdigera (wrocławski patrycjusz, rajca, szambelan, a niyskorzij tyż wojewoda wrocławskigo ksiynstwa, kery przajōł stworzyniu karty), a niyskorzij inksze teksty abo tytuł karty. We myńszym kartuszu u spodka karty widniało ôstrzeżynie ô prziwileju cysŏrskim i placu wydaniŏ karty (w Nysie z Johannem Creutzigiym), w dalszych latach bōły sam wrażane dane ô wydŏwcach i drukarzach. We nojmyńszym kartuszu je kōmpas. Wŏżnym elymyntym karty je tyż skala graficznŏ, kerŏ je w prawyj dolnyj tajli karty. Je to skala linijowŏ, kerŏ registruje dwadziścia niyôkryślōnych mil. Przestrzyństwo naôbkoło szkryfōnku karty dopołniajōm dwie sroge bogato zdobiōne postacie. We prawym dolnym winklu je czeski lew, w lewym dolnym polski adler. Karta je zebranŏ w farby. Lasy sōm pōmalowane na zielōno, rzyki sōm modre, a gōry we ôdciyniach brōndze i zielyni. Zidlōngi sōm podświytlōne na czerwōno i żōłto. Moc farb używo sie tyż do ôbtŏczajōncych szkryfōnkōw a kartuszy. Sama karta mo rzeźbã terynu, wodã, zidlōngi, roślinność i ôpis. Do przedstawiyniŏ rzeźby terynu użyty ôstoł "knif bergu". Plastyczność rzeźby dopołnio rysowanie ciyni na pōłnocno-weschodnich zboczach. Ôsobliwościōm zwiōnzanōm ze plaskatorzeźbōm je szkryfōnek wyproszczōnyj postaci cigi ze porożym, szwancōm i karkoszkōm (tm. Rōbenczal) we bliżu klarownie zaznaczōnyj Śniyżki. Karta pokazuje cuzamyn 42 cieki wodne z mianym a 12 ciekōw bez miana abo z felernym mianym. Zidlōngi na karcie potajlowane sōm na sztyry grupy: "Stadt" − miasto, "Closter" − klŏsztōr, "Schlos" − zōmek i "Dorf" − wieś. Coby jy ôdrōżnić, Helwig ôbrobiōł legyndã karty skłŏdajōnco sie ze 4 symbolōw graficznych i jednowyrŏzowych wyklarowań we miymieckij gŏdce prziwstōnych do nich po prawyj zajcie. Legynda je we połedniowo-weschodnij tajli karty we bliżu Śniyżki. Kożdy plac je zaznaczōny na karcie ôdpednim znakym, kery dopołniŏ schymatyczny szkryfōnek placu. Miana placōw sōm zaôbycz miymiecke. Na karcie je cuzamyn 327 zidlōngōw − 254 miasta, 17 klŏsztōrōw, 29 zōmkōw i 27 wsi. Na karcie dōminujōm miymiecke miana, ale znojdymy sam tyż teksty łacińske. Na karcie sōm tyż dwie ciekawostki: rys nojstarszyj szkoły na Ślōnsku z datōm jeji nastōniŏ a tyż ôbrŏzek chmylnikōw kole Glywic. Kazimierz Kozica, "Martin Helwigs map of Silesia from 1561 - an unknown edition from 1612", explokart.eu [zarchiwizowane 2014-01-11].
+Montalbo – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy San Marino. San Marino (miasto) Cà Berlone Canepa Casole Castellaro Murata Santa Mustiola
+Salam Affandina ("Niych żyje Affandina") abo Es Salam el gamhury el masry ("Egipski hymn republikański") – hymn państwowy Egiptu we latach 1871–1958. Niy posiadoł słōw, a muzykã skōmpōnowoł Giuseppe Pugioli we 1871 roku.
+Bōnclok to je zorta gorczka, kery je robiōny ze kamiōnki. Jygo miano wziyno sie ôd miasta Bunzlau (terozki Bolesławiec), kaj uōne bōły robiōne. We bōncloku trzimie sie zauobycz tuste abo yjla.
+Hollywood - dzielnica Los Angeles we USA, we sztacie Kalifornijo. Znōmo kej nojważniejszy ôstrzodek amerikańskij kinematografiji. Miano "Hollywood" je używane we znoczyniu "Amerykōńsko filmowo a telewizyjno industryjo". Dzielnica mo 64,6 km² wiyrchu a podug danych ze 2000 roku pōmiyszkiwało sam 123 435 ludzi. Siedziba sam mo m.in.: Paramount Pictures, Sony Pictures Entertainment, Warner Bros., New Line Cinema, Metro-Goldwyn-Mayer a Lucasfilm.
+Krzysztof January Krawczyk (nar. 8 września 1946 we Katowicach, um. 5 kwietnia 2021 we Łodzi) to bōł polski wokalista, gitarzista i kōmpozytōr, dŏwnij wokalista skupiny Trubadurzy. Ôficjalnŏ zajta ôd Krzysztofa Krawczyka
+Prezydynt miasta – jednōstka administracyjnygo tajlōngu we Polsce ("Prezydent miasta"), Miymcach, Szwajcaryji ("Stadtpräsident") a Czeskij Republice, Słowacyji. We zalyżności ôd państwa jigo funkcyje sōm inksze. We Polsce jednōstce "prezydent miasta" ôdpowiado we Miymcach funkcyjo "Oberbürgermeister" (śl. tum. "srogszy burmistrz"), zaś mianym "Stadtpräsident" (śl. tum. "prezydynt miasta") ôkreślo sie przodniego rady miasta.
+Vedran Ciorluka (rodz. 5 lutygo 1986 we Dervencie we Bośni a Hercegowinie) - chorwacki fusbalok, kery gro na pozycyji ôbrōńce we Lokomotiwie Moskwa a reprezentacyje Chorwacyji. Erbnōł z reprezyntacyjōm szczybrny mydal na Mistrzostwach Świata we Fusbalu 2018.
+Pablo Picasso, couke miano: Pablo Diego Jose Francisco de Paula Juan Nepomuceno Maria de los Remedios Cipriano de la Santisma Trinidad Ruiz Picasso – (ur. 25 października 1881 we Maladze we Hišpanije, um. 8 kwietnia 1973 we Mougins we Francyje) – uznowany jydnym s nojšumniejšych artystōw XX wieka. Bōu přede wšyjskym malyřym, nale zajmowou sie tyž řeźbōm, grafikōm a cyramikōm. Picasso a Georges Braque byli twōrcōma štrōmunga we malyrstwie mianowanygo kubizmym. Cerōm jygo je Paloma Picasso. Uod roku 1907 Picasso pod ajnflusym Paula Cézannea a štuki iberyjskij a afrikańskij začōn twōrče ekšperymynta s geōmetryzacyjōm a uproščyniym mustra, kere douy počōntek kubizma ("Panny s Avignon", "Portret Gertrudy Stein"). W drugym časie po cuzamynarbajtowaniu s Georgesym Brakym wykryštolizowauy sie prawidua analitiš-, hermetiš- a syntetiškubizma. Za breweryjo kubizma miyńōno bywo prymiera binawerka "Parady" do libretta Jean Cocteau, do kerygo muzyka naškryflou Erik Satie, a binynbild zaplaniyrowou Picasso. Wystawiōny ôstou we 1917 roku bez "Balety Ruske" Sjergieja Djagilewa.
+Gorna Lipnica (buł. "Горна Липница") - wieś we Bułgaryji, we ôbwodzie Wielge Tyrnowo, we gminie Pawlikeni. Mo 37,993 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 513 ludzi. Neczajta Gornyj Lipnicy
+Ukrajina (ukr.: "Україна") – państwo we wschodnij Ojropie. Je nojwiynksze we Ojropie za wiyrchym (kej niy rachować Rusyje, kero leży tyż we srogszym kōnsku we Azyje). Granica mo s Polskōm, Słowacyjōm, Madziarōma, Rōmōnijōm, Mołdawijōm (na zachodzie), Biołoruśōm na pōłnocy, Rusyjōm (na wschodzie). Ukrajina tajluje sie na 24 ôbwody, 2 miasta wydzielōne a autōnōmiczno republika Krymu.
+Chmielowice (pol. "Chmielowice", miym. "Chmiellowitz", 1936-45 "Hopfental") – do 2016 wieś we Gōrnym Ślōnsku, we ôpolskim krysie, we gminie Kōmprachcicy. Ôd 2017 tajla Ôpolo. Wieś położōno je przi banie ze Ôpolo do Niisy. Downi we Chmielowicach bōł tyż banhow, nale ôstoł rozybrany. We Chmielowicach działo Dōm Bajtla (chaupa lo bajtlōw, kere niy majōm ôjcōw). Mieści sie we downym pałacu ze XIX stolecio, kery je terozki blank przebudowany. Noleżoł do miymieckij familije von Donat. Uod 2009 roku we wsi stoło podwōjne polsko-miymiecke mianowaniy (s felernym mianym - Chmielowitz, a niy Chmiellowitz)..
+Gdańsk (, , , ) – miasto na prowach krysu we Polsce nad Bałtyckim Morzym, zołożōne we 997 roku, stolica pōmorskigo wojewōdztwa a gdańskij archidjecezyji. Gdańsk je tyż krōlewskym a hanzeatyckym miastym, swygo czasu nojludnijszym i nojbogatszym we I Rzeczypospolityj. Terozki je jydnym s nojwiynkszych polskich miast (szōste podug liczby ludności a śōdme podug placu, 262 km²).
+Pyjter Apostoł, tyż: Szymōn Pyjter (rodz. we Betsaidzie, um. we 67 roku we Rzimie) – apostoł, ôd rzimskokatolickigo kościoła poważany za piyrszygo papiyża, świynty podug katolikōw a we prawosłowiu, mynczynnik krześcijański. Uōnygo żywot je ôpisany we wanielijach a apostolskich dziejach. Podug Wanielije Matyjusza, Pyjter dostoł ôd Jezusa ôbietnica: Skirz tego je ôd katolikōw poważany za piyrszo gowa Kościoła.
+San Marino – stolica San Marino, położōnŏ we strzodkowyj czynści krŏju , na zachodnich stokach Monte Titano. Trzeci co do srogości zōmek krŏju. We 2020 roku miasto miało 4071 miyszkańcōw. We 2008 roku historyczne cyntrum San Marino ôstało społym z Monte Titano wpisane na wykŏz światowyj erbowizny UNESCO. Miasto ôstało założōne 3 września 301. Kamrackim miastym San Marino je San Leo w Italiji. We San Marino je Uniwerzytet we San Marino, Miyndzynŏrodowŏ Akadymijŏ Nauk San Marino a Politechnika. ôbrōnne mury ze XIII–XIV stoleciŏ trzi festōngi ze XI–XIV stoleciŏ, tm. trzi wieże na Monte Titano: La Rocca o Guaita, La Cesta, Il Montale kościoły: św. Franciszka (XIV–XIX stolecie), św. Piotra (XVI stolecie, XIX stolecie), bazylika św. Maryna (XIX stolecie) pałace: Valloni (XV, XVII stolecie) , dei Capitani rathaus (Palazzo Pubblico, 1884–1894) muzea, m.in. znane filatelistyczno-numizmatyczne muzeum. San Marino (państwo)
+Melissandre Fuentes (rodz. 1 marca 1988 we Canillo) – uyžwiorka figurowo s Andory. We Mistřostwach Ojropy we Uyžwiorstwie Figurowym we 2007 we Waršawie zajyna 37. plac. 2 razy zdobywoua titel majstra Andory babōw: we 2004 a 2005. Profil na neczajcie ISUFS
+right]</math> ; | srogosc = Aktywność prōmiyniotwōrczŏ aktywności prōmiyniotwōrczyj | srogoscozn = A | SI-jedn = formula_1 | CGS-jedn = | imp-jedn = | nazwisko =Henri Becquerel | etymologijŏ = | JednPodstawowa = Bekerel, Bq – jednostka miary aktywności prōmiyniotwōrczyj we układzie SI (jednostka pochodnŏ układu SI). Prōbka mŏ aktywność 1 Bq, jak zachodzi w nij jedyn rozpŏd prōmiyniotwōrczy na sekundã. Bez przikłŏd, jeźli jōndra atōmowe danego ciała ymitujōm 1000 tajleczek alfa na sekundã skirz rozpadōw alfa (i jednymu rozpadowi ôdpadŏ ymisyjŏ jednyj tajleczki alfa, jak tyż niy zachodzōm inksze zorty rozpadōw), to aktywność tego ciała je rōwnŏ 1000 Bq, to znaczy 1 kBq. Wymiar bekerela to s−1. Miano jednostki pochodzi ôd miana Henriego Becquerela, co społym z Pierreym Curie i Mariōm Skłodowskōm-Curie dostoł w 1903 roku Nadgrodã Nobla za ôdkrycie i podszukowanie prōmiyniotwōrczości. Wcześnij powszechnie używanōm jednostkōm aktywności prōmiyniotwōrczyj bōł kiur (Ci), co ôdpadŏ aktywności 1 g radu-226. Je to jednostka moc srogszŏ ôd Bq: 1 Ci = 3,7·1010 Bq = 37 GBq Przirōwnania. Bekerel je moc małōm jednostkōm, bez to w praktyce czynsto używane sōm jeji wielokrotności: kBq, MBq, GBq jak tyż TBq. Bez przikłŏd aktywność naturalnego prōmiyniotwōrczego izotopu potasu 40K we ludzkim ciele wynosi postrzednio kole 4 kBq, tōż 4000 rozpadōw na sekundã. Bōmba atōmowŏ użytŏ w Hiroszimie (14 kt) wydzielyła substancyje prōmiyniotwōrcze ô aktywności kole 8·1024 Bq. dŏwka pochłōniyntŏ siwert
+Arabskŏ godka to je symickŏ godka używanŏ ôd wele 225-285 miliōnōw ludzi. Szkryflōno je ôde prawyj do lewyj zajty.
+Buchtar Tabuni (rodz. 1979) – papuaski aktywista, dziołocz lo niypodległości Zachodnij Papui. Bōł rodzōny we niywielgij dziedzinie Papani. Ôd 1998 sztudjyrowoł inżyniyryjo we Makassar. We polityczno działalność zaangażowoł sie niyskorzi po umarciu dalekigo krewnygo Opinusa Tabuniego, kery zginōł 9 siyrpnia 2008 przi tymu kej rozganiali pokojowo dymonstracyjo we Wamena. Bōł jednym ze założycielōw Nacyjowygo Kōmiteta Zachodnij Papui (Komite Nasional Papua Barat, KNPB). Uorganizowoł protestacyjne akcyje we kerych dowoł poparcie lo kampanije International Parlamentarians for West Papua. 3 grudnia 2008 trafiōł do heresztu, skazano uōnygo na trzi roki cuchthauzu. Pō chaje we cuchthauzie we Abepurze we grudziyniu 2010 uōnygo wziyni za prowodyra. 17 siyrpnia 2011 uōnygo wypuścili ze cuchthauzu.
+Noceda del Bierzo - gmin we Szpaniji, we autōnōmicznyj spōlnocie Kastylijo a León, we prowincyji León. Mo 72,14 km² wiyrchu a podug danych ze 2020 roku pōmiyszkiwało sam 640 ludzi.
+Braine-lAlleud - gmin we Belgiji we prowincyji Walōńsko Brabancyjo. Mo 52,12 km² wiyrchu a podug danych ze 2018 roku pōmiyszkiwało sam 39 837 ludzi. Ouistreham Minden Basingstoke and Deane Drummondville Šlapanice
+Santa Mustiola – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy San Marino. San Marino (miasto) Cà Berlone Canepa Casole Castellaro Montalbo Murata
+Borgo Val di Taro - gmin we Italiji, we regijōnie Emilijo-Rōmanijo, we prowincyji Parma. Mo 151,49 km² wiyrchu a podug danych na 2015 rok pōmiyszkiwało sam 6999 ludzi. Neczajta Borgo Val di Taro
+Pandymijo COVID-19 - seryjo zachorowań na zakaźno niymoc COVID-19 kero je wywoływano bez wirusa SARS-CoV-2. Sztartła na micie grudnia 2019 we chińskim mieście Wuhan. Na 23 siyrpnia 2023 zachorzało 694 057 661 ludzi a umrziło 6 909 702. Niymoc je potwiyrdzōno we 229 państwach a terytoryjach. Nojwiyncyj zarażōnych je we USA, Indyjach, Francyji, Miymcach, Brazyliji, Japōniji, Połedniowyj Koryje, Italiji, Wielgij Brytaniji a Rusyji. Skirz pandymije niykere kreje zawarły granice lo auslanderōw, ôgraniczōne sōm loty fligrōma a zgromadzynia. Zawarto szule, kina, tyjatry a muzyja. Ôdwoływane sōm imprezy kulturalne a szportowe. Ojro 2020 a Letnie Ôlimpijske Igrziska 2020 ôstały przełożōne na 2021 rok. Ojrowizyjo 2020 ôdwołano. 5 moja 2023 Światowo Ôrganizacyjo Zdrowia ôgłośōła, co COVID-19 niy ma już światowe zagrożynie, nale mo być trejtowany jak kożdo inno niymoc.
+Juliana Maksymiliana Henckel von Donnersmarck (nar. 29 kwietnia 1651 we Klisinie, um. 30 siyrpnia 1729 tam) żōna ôd Leōna Ferdynanda Henckel von Donnersmarcka, piyrszego pana stanowego Bytōmia, Dama Ôrderu Gwiŏździstego Krziża. Biografijŏ. Narodziyła sie w Klisinie we grŏfskij familiji Coob von Neyding. Była posiedzicielkōm statku we Małych Ściborzicach, co miało status wolnego lynna zōmkowego. Po śmierci jeji mynża ôstała regyntkōm Bytōmskigo Wolnego Państwa Stanowego do czasu aż jejich syn i erb, Karol Jozef Erdmann, niy bydzie majoryntny. Urzyndowała ôd 1698 do 1710 roku i przipuszczŏ sie, iże ôna była jedynŏ kobiyta, co zasiadała we Sejmie Ślōnskim. W czasie jeji regyrowaniŏ doszło do kōnfliktu miyndzy niōm i posiedzicielym Bobrka, Kasparym Pelhrzimym, ô prawo wydobywaniŏ galmōna na terynie tyj wsi. Pelhrzim wydoł zgodã na kopanie Jurzimu von Giesche, handlyrzowi ze Wrocławia, a Donnersmarckowie twierdziyli, iże ino ôni majōm prziwilej na takõ robotã. We 1702 roku Pelhrzim wygroł, a dwa lata niyskorzij Giesche dostoł ôd cysŏrza prawo eksploatacyje galmōna na cołkim Ślōnsku. Familijŏ. Ze Leōnym Ferdynandym miała siedmioro dzieci, w tym dwie pŏry bliźniōnt: Anna-Franciska (nar. 21 października 1677, um. 7 września 1739), hofmajsterka ôd arcyksiynżnyj Maryje Amalije Habsburg, żōna ôd tajnego radcy cysŏrskigo i starosty morawskigo Franca von Oppersdorfa. Szarlota (nar. 1680, um. 1721). Juliana Maksymiliana Ojgynijŏ (nar. 1680, um. 1756), przeorysza klŏsztoru św. Klary we Wrocławiu. Katarzina Karolina (nar. 1683, um. 4 siyrpnia 1722), żōna ôd Jōna Franca grŏfa Karwath. Bernardyna Agnieszka (nar. 1683, um. 1766). Maryjŏ Jozefa Leopoldyna (nar. 1684, um. 11 listopada 1725), dama dworu cysŏrzowyj Elżbiety von Brunswick-Wolfenbüttel. Karol Jozef Erdmann (nar. 24 stycznia 1688, um. 6 marca 1760), 2. wolny pōn stanowy i pōn Bytōmia.
+Szrama (łać. "cicatrix") we dermatologiji je to zmiana na skōrze, kero powstowo skirz uszkodzynio właściwyj skōry a pomiyniyniu ji na włōknisto łōnczno tkanka. Szrama może być przerostowo (wuōnczas kej je wiynkszo kej ubytek) abo zanikowo.
+Irlandyjŏ je trzeciŏ nojsrogszŏ wyspa we Ojropie. Je 84 406 km² srogŏ, a jeji linijŏ brzegowŏ je 32 589 km dugŏ. Wyspa leży miyndzy Ôceanym Atlantyckim a Morzym Irlandzkim. Wyspa je podzielōno na dwie tajle: niypodległõ Irlandyjõ a Irlandyjõ Pōłnocnõ, co je tajlōm Wielgij Brytanije.
+Ustrōnie (pol.: "Ustroń", miym. "Ustron") je miasto we ślōnskim wojewōdztwie, we cieszyńskim krysie. Miyndzy 1975 a 1998 sztad noleżoł do bielskigo wojewōdztwa. Ustrōnie je znōme uzdrowisko a plac do dychowano a miynio fraj we Cieszyńskim Ślōnsku, rozlygowane we Ślōnskim Beskidzie nad Wisłōm. Wiyrch Ustrōnio mo 58,92 km2, a podle danych ze 30 czyrwnia 2004 miało uōno 15 415 miyszkańcōw.
+Bonheiden – gmin we Belgiji, we prowincyji Antwyrpijo. Mo 29,27 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 14 744 ludzi. W skłod gminu wlazujōm miasto Bondheiden a wieś Rijmenam. Neczajta gminu Bonheiden
+Saint-Louis-du-Ha! Ha! to je miastečko (ang.: "civil parish") we Kanadzie, we prowincyji Quebec, niydolyko ôd Řyki Świyntygo Wawřińca, kere pomiyškuje ōng. 1500 ludzi. Podug powiarki, "Ha! Ha!" we jygo mianie mo ôdniysiyniy do jeziora Témiscouata, kole kerygo końčyua sie cesta, a "Ha! Ha!" we starofrancuski godce wyrožouo zaskočynie skiž noguygo końca drōgi. Take wyjośniyniy přijyna Kōmisyjo Topōnimije při řōndzie Prowincyje Quebec. Je to jydne s dwōch miast na świecie ze wykřiknikym we mianie, kole angelskigo Westward Ho!.
+Styczyń to je piyrszy miesiōnc w roku. Podle gregoriańskigo kalyndŏrza mŏ 31 dni. Styczyń je miesiōńcem zimowym na pōłnocnyj pōłkuli, a latowym na połedniowyj. Jego miano, podanie jak ôstanych miesiyncy (z wyjōntkym marca i mŏja), je ôd charakterystycznych cech, zwiōnzanych z tŏwarziszōncymi tymu miesiōncowi zjawiskami przirodniczymi abo z taktym wykōnowanych w tym czasie robot na roli. Miano miesiōnca (podle Brücknera) je ôd słowa „tyki”, kere w tym czasie rychtowali gospodŏrze. Miano może tyż być ôd „styku” z pozoru na to, że miesiōnc tyn wystympuje na przełōmie roku. Łacińske miano "Ianuarius" wziyntŏ bez wiynkszość ojropejskich gŏdek, je ôd boga zaczōntku – Janusa. 10.I.1289 – Kazimiyrz II princ bytōmski skłŏdŏ hołd lenny czeskimu krōlowi ; 1.I.1345 – świdniccy kramŏrze uzyskujōm prziwilej swobodnego handlu z Rusiōm; 24.I.1588 – batalijŏ pod Byczynōm;; 3.I.1741 – Wrocław podpisuje ukłŏd ô swojij neutralności w relacyji do pruskich wojsk; 19÷22.I.1741 – bōmbardyrowanie Nysy bez Prusy; 19.I.1788 – we Tarnowskich Gōrach sztartniynto piyrszõ maszinã parowõ na kōntynyncie ojropejskim (poza Anglijōm). Ôstała użytŏ do ôdwadniania gruby; 25.I.1813 – Fryderyk Wilhelm III przenosi sie do Wrocławia coby wyrwać sie spod francuskij kurateli; 1.I.1885 – powstŏwŏ Czytelnia Akadymikōw Polskich we Wrocławiu; 25.I.1907 – deputyrowanymi do Reichstagu ôstŏwajōm Adam Napieralski i Wojciech Korfanty; 2.I.1919 – powstŏwŏ Korpus Ôchotnikōw Ślōnskich ("Freiwilligenkorps Schlesien") ; 3.I.1919 – manifestacyjŏ we Krōlewskij Hucie, ginie 20-stu jeji uczestnikōw ; 11.I.1919 – powstŏwŏ Polskŏ Ôrganizacyjŏ Wojskowŏ (PÔW); 13.I.1919 – na terynie rejyncyje ôpolskij ôstŏwŏ wkludzōny stan ôblynżyniŏ; 15.I.1919 – w Bytōmiu powstŏwŏ autōnōmiczny Ferajn Gōrnoślōnzŏkōw (Bund der Oberschlesier); 20.I.1919 – zaczōntek gyneralnego sztrejku na Gōrnym Ślōnsku; 23.I.1919 – czechosłowacke wojska zajmujōm Cieszyński Ślōnsk; 29.I.1919 – batalijŏ pod Skoczowym; I.1920 – do Cieszyna przibywŏ Miyndzysojuszniczŏ Reskyrujōncŏ a Absztimōngowŏ Kōmisyja; 10.I.1920 – w życie wchodzōm uzdaniŏ wersalskij umŏwy; 19.I.1920 – Miyndzysojuszniczŏ Kōmisyjŏ Granicznŏ wytycza granicã na terynie krysōw sycowskigo i namysłowskigo; I.1920 – polski regyrōnek bituje do 2% prefitōw z utworzōnego mōnopolu wōnglowego w przipadku prziłōnczyniŏ ziym Gōrnego Ślōnska do Polski; 5.I.1921 – Rada Nojwyższŏ ôgłosza prawidła absztimōngu; 23.I.1929 – Ślōnski Syjm powołuje do życiŏ Muzeum Ślōnske; 3.I.1926 – kōnsekracyjŏ piyrszego biskupa ślōnskigo ks. Augusta Hlonda, niyskorniyjszego prymasa Polski; 18.I.1941 – pōnowne utworzynie prowincyji Gōrny Ślōnsk i Dolny Ślōnsk; I.1943 – ruszŏ budowa werkōw zbrojeniowych w Jelczu; 19.I.1945 – Czyrwōnŏ Armijŏ napoczła zajmowanie Gōrnego Ślōnska; 28.I.1945 – do Katowic przibywŏ Grupa Ôperacyjnŏ z jyn. A . Zawadzkim na czole powołanŏ bez Regyrōnek Tymczasowy ku cylu zôrganizowaniŏ administracyje, sztartniyńciŏ transportu i industryje; I.1946 – działalność poczynŏ Kōmisyjŏ Ôbsztalowaniŏ Mian Miyjscowych dlŏ Ziym Ôdzyskanych; 1.I.1951 – formalne połōnczynie Biylskŏ i Biołyj w jedno miasto – Biylsko-Biołõ; 12.I.1972 – powstŏwŏ Fabryka Aut Małolitrażowych w Biylsku-Biołyj ; 1.I.1999 – reforma administracyjnŏ. Powstŏwajōm wojewōdztwa dolnoślōnske, ôpolske i ślōnske; 28.I.2006 – zawalił sie dach hali Miyndzynŏrodowych Tŏrgōw Katowskich. 6.I.1486 – Matrin Agricola (um. 10.VI.1556) teoretyk muzyki; 14.I.1782 – Carl Ferdinand Langhans (um. 22.XI.1862) architekt; 24.I.1798 – Karl von Holtei (um. 1880) prŏwnik, poeta; 16. I.1811 – Johann Dzierżon (um. 26.X.1906) ksiōndz, pasiecznik; 29.I.1821 – Robert Spiske (um. 5.III.1888) ksiōndz, założyciel „Ferajnu św. Jadwigi”, bogosławiōny; 19.I.1877 – Brunon Bauch (um. 27.II.1942) filozof; 22.I.1879 – Joseph Wittig (um. 22.VIII.1949) profesōr teologije, filozof, poeta, krōnikarz; 25.I. 1881 – Emil Ludwig (um. 15.IX.1954) pisŏrz, biografista; 12.I.1889 – Arkadiusz Bożek (um. 29.XI.1954) działŏcz polski na Ôpolskim Ślōnsku, wicewojewoda ślōnsko-dōmbrowski; 23.I.1895 – Paweł Steller (um. 14.IX.1974) artysta grafik, pedagog, wiynziyń ôbozōw stalinowskich; 21.I.1912 – Konrad Emil Bloch (um. 15.X.2000) biochymik, laureat Nadgrody Nobla; 5.I.1916 – Wilhelm Szewczyk (um. 8.VI. 1991) prozaik, publicysta, krytyk literacki, poeta, dolmeczer; 11.I.1928 – Bronisław Lubosz (um. 6.IX.2001) pisŏrz, dolmeczer (literatury miymieckij i łużyckij) , poeta, publicysta, juror kōnkursu „Po naszymu, czyli po śląsku” ; 18.I.1928 – Franciszek Pieczka, szauszpiler; 20.I.1949 – Henryk Kroll, deputyrowany, jedyn z liderōw miymieckij myńszości ; 22.I.1962 – Piotr Polk, szauszpiler; 15.I.1974 – Adam Ledwoń, fuzbalŏk; 28.I.1978 – Rafał Trzaskalik, muzyk, gitarzysta skupiny Łzy; 7.I.1981 – Anna Dereszowska, szauszpilerka ; 16.I.1554 – Ambrosius Moiban (nar. 4.IV.1494) spōmŏgŏcz reformacyje, kamrat Lutra i Melanchtona, pedagog wanielicki; 12.I.1834 – Friedrich Daniel Ernst Schleiermacher (nar. 21.XI.1768) protestancki teolog, filozof i pedagog; 6.I.1884 – Gregor Johann Mendel (nar. 20.VII.1822) frater, twōrca gynetyki; 16.I.1912 – Georg Heym (nar. 30.X.1887) pisŏrz; 29. I.1934 – Fritz Haber (nar. 9.XII.1868) chymik, laureat Nadgrody Nobla; 13.I.1942 – Emil Szramek (nar. 19.IX.1887) ksiōndz, historyk, działŏcz ôbywatelski, wiynziyń Dachau; 26.I.1942 – Felix Hausdorff (nar. 8.XI.1868) matymatyk, jedyn z twōrcōw topologije. 23.I.1945 – Helmut James von Moltke (nar. 11.III.1097) prŏwnik, twōrca antyhitlerowskigo „Kryngu z Krziżowyj”; 19.I.1954 – Theodor Kaluza (nar. 9.XI.1885) matymatyk, fizyk, spōłtwōrca teoryje Kaluzy-Kleina; 5.I.1970 – Max Born (nar. 11.XII.1882) matematyk, fizyk. Laureat Nadgrody Nobla; 15.I.1978 – Teofil Ociepka (nar. 22.IV.1891) grubiŏrz, malyrz-samouk, teozof – jedyn z prziwōdcōw janowskij gminy ôkultystycznyj; 3.I.1980 – Joy Adamson (nar. 20.X.1910) przyrodniczka, malarka i pisŏrka; 1.I.1999 – Stanisław Hadyna (nar. 25.IX.1919) kōmpozytōr, kapelmajster muzykolog i pisŏrz. Założyciel Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk”; 27.I.2005 – Paweł Berger (nar. 6.IX.1950) muzyk, spōłzałożyciel skupiny Dżem; Wykŏz dni w roku Zdarzyło się w styczniu – śląskie kalendarium, wachtyrz.eu [dostymp 2021-04-24]
+Rzyka – naturalny, wiyrchni wodny ciek, co uōn płynie we wyżłobiōnyj bez rzyczno erozyjo krzikopie a ôkresowo zalewo rzyczno dolina. Ciek tyn musi mieć ôkreślōno dugość albo wiyrch dorzyczo - cieki pōniży umołwiōnygo kreju (roztomajcie, znoleżniy na państwo, we Polsce dorzycze ô wiyrchu niy myni kej 100 km²) uznowo sie za potoki abo strōmiyniy. Rzyka może zoczynać sie ôd zdrzōdła abo powstować bez połōnczyniy poru potokōw eli tyż wypływać ze jeziora. Stało rzyka mo ujście do inkszej rzyki, jeziora abo morzo. Rzyki, co uōne uchodzōm do wodnygo grōmadnika mianuje sie znamiynnymi rzykōma, inksze to jejich dopływy. Znamiynno rzyka do kupy ze dopływōma tworzi rzyczn systyma. Biyg rzyki mo nojczyńści trzi wożne tajle: wiyrchni, strzodkowy a dolny. Ujście rzyki może być trichterowate (estuaryjōm) abo szyroke (delta). Inakszy je u czasowych rzykōw, kere ujścio niy majōm, a ajnfach krok we krok sie zatrocajōm, wśōnkajōnc we grōnt. Rzyki majōm znoczyniy lo gospodarki, sōm wykorzistowane jako zdrzōdła pijalnyj wody a do transportu. Sōm tyż naturalnym siedliskym roztomajtych gatōnkōw zielinōw a gadziny. Nojwiynksze rzyki na świecie to: Amazōnka (ze Ukajali), Niil, Jangcy, Missisipi - Missouri, Huang He a Ôb (ze Irtyszym).
+Andrzej Roczniok (śl. Andrzyj Roczniok, rodz. 29 października 1958 we Zobrzu) - ślōnski polityker. Jedyn ze zwolynnikōw Ślōnzokōw kej nacyji. Lider Zwiōnzku Ludności Ślōnskij Nacyje (pl. Związek Ludności Narodowości Śląskiej) ôd 2002. Ôrganizacyjo je niylegalno we Polsce. Dziołoł we Solidarności a Ruchu Autōnōmije Ślōnska. We 2007 doprowadzōł do prziznanio ślōnskij godce kodu ISO 639-3 "szl". Dzyńki czymu powstoła na tyn przikłod Ślōnsko Wikipedyjo. Uważo, aże Ślōnsk powiniyn ôbchōdzić krzest niy we 966, jak Polsko, nale we 863. Bōł jednym ze tworcōw PolBLUL (pl. Unia Języków Regionalnych i Mniejszościowych w Polsce) we 2003 we Gdańsku. Je ôdnogōm EBLUL-e. Podug dokumyntacyje polskij ôrganizacyje rzōndowyj IPN we latach 1978-1981 bōł agyntym kōmunistycznych służb bezpieczyństwa ô mianie „Arocszebla”. We 2005 przipōmnioł ô Kōncyntracyjnych Ôbozach we Auszwicu po styczniu 1945. Podug niygo ze sztyrech, dwa bōły Polske. Pozostałe bōły Sowiecke. We 2008 wzywoł do uznanio przez Polsko samostanowiynio Abchazyje a Połedniowyj Osetyji. We 2013 wyrychtował list do ambasadora Rusyji we Polsce, coby Władimir Putin nie kerowoł raketōw we Ślōnsk. Bōł tyż wyrychtowany tekst we kerym stało co Ślōnsk trefił do Polski wbrew woli Ślōnzokōw. Serwis Niezależna.pl wyrychtował wtynczos artikel, we kerym ôskarżył Rocznioka, aże je agyntym.
+Słowynijo, Republika Słowynije (słowyń. "Slovenija, Republika Slovenija") – państwo te leży we Strzodkowyj Ojropie, kere na mały tajli mo dostymp do Adryjatyckigo Morzo. 83% jeji pōmiyszkańcōw je Słowyńcōma. We srogszyj tajli je to kraj wyżynny a gōrski, nojsrogszym wiyrchym je Triglav, kery je srogi na 2864 m n.p.m. Bezma poła placu zajmujōm lase, beztōż je to jedyn sy nojbarzi zaleśōnych krajōw we Ojropie. Wystympōjōm sam krasowe zjawiska - podziymne rzyki a jaskinie, s kerych nojbarzi znōmo je Postojma.
+Cerkew św. św. Wiery, Nadziei a Lubowi – cerkew kerŏ je we Sosnowcu. Gyszichta. Z inicjatywōm wystawiyniŏ cerkwije wyszoł dyrechtōr colnyj kōmōry we Sosnowcu , Władimir Pawłowicz Diebil. Tringeldy na cerkew ôfiarowały niymiecke fabrikanty: Schön, Dietel, Meyerhold, Amper, Renard a Landau, kerzi dali na kōmitet stawianiŏ 40 tysiyncy rubli. Plac na stawianie dała Ajzynbana Warszawsko-Wiedziyńskŏ. 15 siyrpnia postawiōno piyrszõ cegłōwkã, a poświyncynie cerkwije ôdbyło sie 28 paździyrnika 1889 roku. Sznit tyj cerkwije je bizantyjski podug projektu ôd baumajstera Prokofiewa. Ikōnostas wykōnano ze funduszy rodziny Schöna a ôziym zwōnōw ze funduszōw Henryka Dietela. Ikōnostas wykōnała moskewskŏ werksztela Lebiediewa. Nojsrogszy ze zwōnōw wŏży 1000 kilogramōw.
+Postira to je gmina na chorwackij wyspie Brač. Nŏleżōm dō nij ôsady Postira a Dol. Mŏ powiyrchnia 47 km². We roku 2004 miyszkało tam 1562 ludzi.
+Kloper – rynczne norzyńdziy służōnce do snożynio tepichōw, nojczynści na klopsztandze.
+Zachodniosłowiańske godki – jedno ze trzech skupinōw słowiańskich godkōw (wele wschodnio- a połedniowosłowiańskich) , kerymi posuguje sie kole 56 milijōnōw ludzi we Strzodkowyj Ojropie. Zachodniosłowiańske djalekta wyuodrymbńōły sie już we ôkresie wandru ludōw, nale dziepiyro wele VII stolecio idzie godać ô jejich ôsobności. Miyndzy VII a X stoleciym porōżniajōm sie skupiny łużycko a lechicke, a we IX stoleciu dolajzuje czesko-słowacko skupina. Je uōna kōntynuowano ôd czeskij a słowackij godki, kej to lechicko - ôd polskigo, kaszubskigo a ślōnskigo. Ze łużyckich godkōw wyuodrymbnio sie dzisio ku tymu dwie literacke godki - dolnosorbsko a gōrnosorbsko.
+Wielgopolski Gorzōw (pol.: "Gorzów Wielkopolski", miym. : "Landsberg an der Warthe") – miasto a grodzki krys we lubuskim wojewōdztwie, kere je siedzibōm starostwa gorzowskigo krysu (ziymskigo), lubuskigo wojewody a inkszych wojewōdzkich insztytucyji. Nojsrogsze miasto we wojewōdztwie. Bez Wielgopolski Gorzōw przepuywo rzyka Warta.
+Coca-Cola (we Wielgij Brytaniji, USA, Kanadzie a Australije znajōmo kej Coke) to je marka bezalkoholowygo napitka produkowanygo bez firma The Coca-Cola Company. Marka zaregiszterowano na kōńcu XIX wieku a je terozki jydnōm s nojbarzi znajōmych a rozpoznowanych na świecie. Napitek zawiyro we skłodzie m.in kwas ôrtofosforowy, kery zaburzo trowiyniy a rozpuszczo szkliwo zymbōw. Coca-Cola je jydnōm s ikon kultury masowyj, nale je tyż jydnym s symboli amerykanizacyje, a firma je ôskarżano ô wspōłpraca s bojōwkōma Zjydnoczōnych Śōłōw Samouobrōny Kolōmbije, ômaniy regli pracowniczych a niystosowaniy sie do normōw a regli co do ôchrōny strzodowiska. Ôficyjalno neczajta firmy The Coca-Cola Company Krytyka Coca-Cole na zajcie mindfully.org
+Firefox, połne miano Mozilla Firefox – wieloplatformowŏ internetowŏ przeglōndarka ô ôtwartym kodzie zdrzōdłowym ôparta na motorze Gecko, stworzōnŏ i rozwijanŏ bez Mozilla Foundation, Mozilla Corporation jak tyż wolōntŏriuszy. Je na licyncyji MPL. Ôd wersyje 87.0 (23 marca 2021) Firefox je dostympny ze ślōnskōm lokalizacyjōm. Była ôna zrobiōnŏ bez Grzegorza Kulika i Rafała Szymã. Ôficjalnŏ zajta Firefoxa
+Kaducyjusz (gr. κηρύκειον "kērýkeion", łać. "caduceus") to je atrybut Hermesa a Iris s mitolōgije greckij. Podug mitu, bōła to kryka kerōm uśmiyrzoł chaje a zwady a godźōł wrogōw. Niyskorzi symbol tyn przijyniy posły a heroldy. Zaoubycz je przedstowiany kej kryka ze krzidłōma na wiyrchu a ôplyćōno bez dwie szlangi. Kaducyjusz je tyż poważany za symbol pokoju.
+Dugość geograficzno (yng. "longitude"; zimbol λ) – jedno ze wspōłrzyndnych geograficznych. Wedle dugości geograficznej liczono je czasowo strefa na Ziymii. Punkty rozlygowane na pōłkuli zachodniej (na zachōd ôd połednika 0° (Greenwich, Lōndōn) a połednika 180°) majōm dugość geograficzno zachodnio (zimbol: W). Punkty na pōłkuli wschodniej (na wschōd ôd połednika 0° a 180°) majōm dugość geograficzno wschodnio (zimbol: E). Wszyjske punkty rozlygowane na jednym połedniku majōm ta samo dugość geograficzno. Geograficzne wspōłrzyndne Szyrokość geograficzno
+Blaza (łać. "bulla") – we dermatologiji wykwit, co wykwit bez powiyrzchnia skōry, ô szyrzce wiynkszyj jak 0,5 cm. Blazy to ôddzielynia naskōrka ôd ostyj skōry, nafolowane limfatycznym płynym. Powstowajōm na skōrze stōp abo dłōni we wyniku ôtarć, ntp. strzewikōw abo norzyńdzi, ustympujōm bez pozostawiynio szramy. Blazy mogōm tyž wystympować na śluzowych błōnach. Stefania Jabłońska, Sławomir Majewski "Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową" PZWL 2005, ISBN 83-200-3367-5
+Piosynka, śpiywka – forma muzyczno powszychniy stosowano we muzyce ludowyj i rozrywkowyj. Je uproszczōnōm formōm pieśni. Do słowa śpiywka dodowo sie czynsto przimiotnik, kery bliżyj ôkreślo jeji charaktyr np. śpiywka ludowo, śpiywka miłosno, śpiywka popowo, śpiywka rokowo, śpiywka jazzowo a inksze. Dzieła muzyki poważnyj a ambitne i barzi złożōne dzieła jazzowe a rokowe ôkreślo sie mianym utworu muzycznygo abo krōtko - utworu.
+Bahrajn, Krōlestwo Bahrajnu ("Al-Bahrajn", "Mamlakat al-Bahrajn") – państwo we Azyje, rozlygowane na archipelagu na Perskij Zatoce. Niypodległe ôd 1971 roku, we lotach 1968-1971 wlazowoł we skłod Zjydnoczōnych Arabskich Ymiratōw. Jygo miano ôznaczo "Dwa Morza". Gospodarka je ôparto na fedrowaniu naftowyj ropy, a bankowości. Do 2002 roku władca mianowoł sie ymirym, terozki mianuje sie krōlym.
+Kwarta – jednotka miary masy, używanŏ we strzedniowieku na Ślōnsku. Kwarta to 1/4 skojca (stōnd miano) a 1/96 grzywny. Wŏga ôdpadała kole 2,04 gramu. Pod kōniec 13. stoleciŏ na Ślōnsku zaczynto było bić mōnetarny pasownik kwarty – kwartnik.
+Wisła (polsko godka: "Wisła") to je miasto we ślōnskim wojewōdztwie, we cieszyńskim krysie, na połednie ôd Ustrōnio a zachōd ôd Szczyrku. Leży we Ślōnskim Beskidże wele granicy s Czeskōm Republikōm. Znōmo je kej ôstrzodek alowanio, turystyki a szportōw zimowych. Na terynie miasta zaczyno swōj biyg rzyka Wisła. Nojwyższe wiyrchy we granicach miasta to Baranio Gōra (1120 m n.p.m.) a Wielgi Stożek (979 m n.p.m.). We downijszym tajlōngu administracyjnym Wisła noleżoła do bielskigo wojewōdztwa. Wisła je jydnym s nojsrogszych ôstrzodkōw luteranizma na Ślōnsku a jedynym miastym, we kerym luterany sōm we wiynkszości. S Wisły pochodzōm m.in. skoczek narciarski Adam Małysz, tryner skokōw Apoloniusz Tajner a pisorz Jerzy Pilch.
+Republika - polsko muzyczno skupina, kero groła rok. Zołożōli ja we 1981 roku. We 2002 r. zespōł zagroł ôstatni kōncert. Grzegorz Ciechowski - śpiyw, klawiszowe insztrumynta (1981-1986, 1990-2001) Zbigniew Krzywański - gitara (1981-1986, 1990-2002) Sławomir Ciesielski - szlagcojg (1981-1986, 1990-2002) Paweł Kuczyński - basowo gitara (1981-1986, 1990) Leszek Biolik - basowo gitara (1991-2002) 1983 - Nowe sytuacje 1983 - 1984 1984 - Nieustanne tango 1991 - 1991 1993 - Siódma pieczęć 1995 - Republika Marzeń 1998 - Masakra 2002 - Ostatnia płyta 1993 - 82-85 1999 - Biała flaga 2003 - Komplet 2007 - Gwiazdy polskiej muzyki lat 80. vol. II 1983 - Kombinat/Gadające głowy 1983 - Układ sił/Sexy doll 1986 - Sam na linie/Moja krew 1991 - Lawa/Balon 1993 - Bez prądu 2002 - Republika 2004 - Największe przeboje - LIVE 2007 - Trójka Live! http://republika.art.pl/ http://republikamarzen.pl/ https://web.archive.org/web/20181116215723/https://www.polskirock.art.pl/republika,1,81,wykonawca.html https://www.discogs.com/artist/669346-Republika
+Afrika – drugi podug wiyrchu kōntynynt na Ziymi, mo 30,316 mln km² wiyrchu - 20,3% cołkowitygo wiyrchu lōndowygo Ziymie. Pōmiyszkuje go bezma 14% populacyji Ziymii t.j. 920 mln ludzi (2006). Przechodzi bez nia południk 0°, ôbadwa zwrotniki, a tyż rōwnik. Je nojbiydnijszym kōntynyntym na ziymskij kugli, dotkniyntym wielōma plagōma , kej malaryjo a AIDS – a tyż placym , kaj nojwiynkszo tajla ludności cierpi niydożywiyniy abo nawet głōd. Na pōłnocy Afriki je rozlygowano nojsrogszo pustynia świata – Sahara, a na połedniu nojstarszo pustynia świata – Kalahari. Nojdali wysuniyntym na pōłnoc pōnktym Afryki je Bioły Przilōndek (37°20 N), na połednie Igelny Przilōndek (34°50 S), na wschōd Przilōndek Hafōn (51°29 E) a na zachōd Przilōndek Almadi, położōny na Pōłwyspie Zielōnygo Przilōndka (17°33 W). Nojwyższy wiyrch to wulkōn Kibo (5895 m.n.p.m.) we masywie Kilimandżaro. Nojdugszo rzyka to Niil (6 671 km dugości), a nojwiynksze jezioro to Jezioro Wiktorii (pow. 68,8 tyś. km²). Nojniższy pōnkt to depresyjo jeziora Assal (173 m p.p.m.). Strzednio wysokość kōntynyntu wynosi 658 m. Nojgłymbsze je jezioro Tanganika (1435 m). Nojwiynkszym pōłwyspym we Africe je Sōmalijski Pōłwysep. Nojwiynkszo wyspa Afriki to Madagaskar.
+TS Podbeskidzie (TSP - Towarzystwo Sportowe Podbeskidzie) – klub fusbalowy ze Bielska-Biołyj. Na sezōn 2013/2014 gro we polskij ekstraklasie. Podbeskidzie powstoło we 1997 roku a swoje szpile gro na stadjōnie miejskim przi hulicy Rychlińskiego 21. Klub powstoł bez skuplowanie BBTS Włōkniorz ze DKS Inter Komorowice. Neczajta klubu
+Łukasz Garlicki (ur. 5 sierpnia 1977 we Warszawie) – polski filmowy, telewizyjny a tyjatralny szauszpiler, tyjatralny reżyser. Syn szauszpilera Piotra Garlickiego. 1998: "Syzyfowe prace" (serial TV) jako Marcin Borowicz 2000: "Wyrok na Franciszka Kłosa" jako mody fanfara 2000: "Syzyfowe prace" jako Marcin Borowicz 2001: "Reich" jako Marcin 2001: "Pokolenie 2000" jako Bogdan "Bodzio" (we tajli "Inferno") a Andrzej "Princ" (we tajli "Bellissima") 2002: "Sfora" jako Paweł Lipski "Mody" (uodcinki 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9) 2002: "Bez litości" jako Paweł Lipski "Mody" 2003: "Warszawa" jako Paweł Nowak 2005: "Pensjonat pod Różą" (serial TV) jako bankowiec Michał ( uodcinki 80 i 11) 2005: "Na dobre i na złe" (serial TV) jako Tomasz Madej (uodcinki 208,217 i 218) 2005: "Fyra Veckor i Juni" 2005: "Boża podszewka. Część druga" (serial TV) jako Jan 2005: "Pierwsza miłość" (serial TV) jako Kostek 2006: "Rzeźnia numer 1" jako Artur Kisała 2006: "Fałszerze. Powrót Sfory" (serial TV) jako Paweł Lipski "Mody" (uodcinki 2, 3, 4, 5, 6, 8, 9, 14) 2006: "Będziesz moja" jako Sebastian 2007: "Lekcje pana Kuki" jako Waldemar 2007: "Kryminalni" (serial TV) jako doktorant Marcin Kobaj (uodcinek 81) 2008: "Teraz albo nigdy!" (serial TV) jako Antek Mikuś (uodcinki 7-9, 11-13, 17, 19) 2008-2009: "BrzydUla" (serial TV) jako Sebastian Olszański 2008: "Pitbull" (serial TV) jako Ryszard (uodcinek 24) 2008: "Within the Whirlwind" jako Piotr 1998: "Opowieści Lasku Wiedeńskiego" jako Erich (reż. Agnieszka Glińska) 1999: "Kaleka z Inishmaan" jako Billy (reż. A. Glińska, Władysław Kowalski) 1999: "Dziady zbliżenia" jako Tomasz Zan (reż. Maciej Prus) 2000: "Dwaj panowie z Werony" jako Turio (reż. Piotr Cieplak) 2000: "Mewa" jako Sjemion Miedwiedienko (reż. A. Glińska) 2003: "Mewa" jako Konstanty Trieplew (reż. Zbigniew Brzoza) 2006: "Król Lear" jako Edgar (reż. Andriej Konczałowski) 2007: "Hedda Gabler" jako Eilert Lovborg (reż. Pia Partum) 2000: "Mewa" - asystent reżysera (reż. A. Glińska) 2001: "Miłość lekarzem" - współreżyseria 2002: "Pamięć wody" - asystent reżysera (reż. A. Glińska) 2004: "Zima" Łukasz Garlicki we bazie Filmweb Łukasz Garlicki we bazie imdb Łukasz Garlicki we bazie Film Polski Łukasz Garlicki we bazie e-teatr.pl
+Agnes Monica Muljoto (rodz. we marcu 1986), wystympujōnco pod mianym Agnez Mo/Agnes Monica to indōnezyjsko autorka śpiywek a piosynkorka modygo pokolynio. Wykonuje popowo muzyka. Ôficyjolno neczajta piosynkorki Agnez Mo na Twitter.com
+Aš (miym. "Asch") je miasto we Czeskij Republice, we chebskim krysie karlowarskim kreju. Podug danych ze 1 stycznia 2006 miyszko sam 12 840 ludzi, s czygo 6245 chopōw a 6595 babōw. Miasto leży pora kilomyjtrōw ôd granice ze Miymcōma. Jygo miano pochodzi ôd miymieckigo miana lipiynio, trzi ryby s tyj zorty sōm we wapynia Aša. Oelsnitz (Vogtland) Fiumefreddo di Sicilia Plauen Rehau Ôficjalno neczajta miasta
+Kojšov - wieś a gmin (obec) na Słowacyji, we koszyckim kreju, we krysie Gelnica. Mo 31,8 km² wiyrchu a podug danych ze 2021 roku pōmiyszkowoło sam 689 ludzi.
+Abowian (uorm. : Աբովյան) to je miasto we Armyniji, we prowincyji Kotajk. Podug danych s 2008, mo 36 705 miyszkańcōw. Je położōne na wysokości 1360 m n.p.m. a zajmuje 6 km² placu. Fōnguje sam klub fusbalowy FC Kotajk Abowian. Prawa miejske erbnōło we 1963 roku. Neczajta Abowianu
+Wiktor Juszczenko (ur. 23 lutego 1954 we Chorużiwce) – ukrajinśki polityker, prezydynt Ukrajiny ôd 2005 do 2010, prymier Ukrajiny ôd 1999 do 2001.
+Sorbske krzipki je spōlne miano lo dwōch zortōw ludowych instrōmyntōw, kerych Sorby używali we swojij ludowyj muzyce. Rozchodzi sie ô wielge krzipki, kere majōm trzi strōny a używane bōły we katolickij tajli Łużyce. Instrōmynt je kole 60 cm dugi. Sorby majōm tyż małe krzipki, kere mianujōm "wěrowanske husle" lebo "kwasne husle" (uożynne krzipki). Tyn typ instrōmynta tyż mo trzi strōny. Małe krzipki używane bōły ino we slepiańskij ôkolicy we strzodkowyj Łużycy. Muzikanty grali na nich jynoż na wiesielach we akōmpaniamyńcie dudōw. Sorby dzisio we normalnym przipodku tych krzipkōw niy używajōm, majōm ale muzyczne skupiny, we kerych muzikanty grajōm na kopijach sorbskich krzipkōw.
+Banhow – stawiyniy lo ôbsłōgi banowygo ruchu. Banhowy mogōm być wielge (uokryślane mianym stacyje), a małe (banowy przistanek). Wielge banhowy majōm pora bansztajgōw, niykedy restauracyje, sklepy, haźle a inksze place lo podrōźnych. Banowe przystanki zauobycz niy majōm kas, czynsto sōm zawarte lo ludzi. Ślōnske banhowy. Nojstarszy banhow we Ślōnsku je we Wrocłowiu ze 1842 roku – tyż nojstarszy banhow we Polsce ("Oberschlesischer Bahnhof, Wrocław Górnośląski"). Dzisiej już nie działo, je tam banowo przichodnio. Inksze znajōme banhowy we Ślōnsku sōm we Bielskō ("Bielitz, Bielsko" ze 1890, dzisiejsze miano "Bielsko-Biała Główna"), Ôpolu ("Oppeln Hbf, Opole Główne" ze 1845), Glywicach ("Gleiwitz, Gliwice" ze 1845, nowe stawiyniy ze 1906) Katowicach (nowy banhow działoł we latach 1972-2010) a tyż we Wrocłowiu (gōwny banhow - "Oberschlesischer Bahnhof; Hauptbahnhof, Wrocław Główny" ze 1857). Cug
+Ľudovít Štúr (ur. 28 października 1815 r. we Uhrovcu, um. 12 stycznia 1856 we Modryj) – słowacki pisorz, godkoznowca, działacz słowackij nacyji, kodyfikator słowackij godki a filozof.
+Casole – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy San Marino. San Marino (miasto) Cà Berlone Canepa Castellaro Montalbo Murata Santa Mustiola
+Suchŏ Kamynica (pol. "Sucha Kamienica", miym. "Dürr-Kamitz") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Guchołazy. We 2011 roku wieś miała 192 miyszkańcōw.
+Uetersen [ ˈytɐzən ] - miasto we Niymcach, we kraju zwiōnzkowym Schleswig-Holstein, we powiecie Pinneberg. Zajmuje 11,43 km² placu. We 2006 miouo 17 865 miyškańcōw. Prawa miejske mo ôd 13 styčnia 1870.
+Daniel Jarque González (rodz. 1 stycznia 1983 we Barcelōnie, um. 8 siyrpnia 2009 we Florencyji) – szpanielski fusbalok kery groł jako ôbrōńca we manszafcie Espanyol Barcelona. We Primera División zagroł 173 szpile a trefiōł 8 torōw. Groł tyż we reprezentacyji Szpanije we fusbalu we juniorskich manszaftach (U-17, U-19, U-20 a U-21).
+Irokez - czōnek jednyj ze grup Indjanerōw, mianowanyj Irokezy Irokez - zorta fryzury
+Smokie - brytyjsko muzyczno skupina, kero gro muzyka ze zorty pop a country rock. Założōno we 1974 roku we Bradford. Fest popularno we 70. lotach XX stolecio. 1975 "Pass It Around" 1975 "Changing All the Time" 1976 "Midnight Café" 1977 "Bright Lights & Back Alleys" 1978 "The Montreux Album" 1979 "The Other Side of the Road" 1981 "Solid Ground" 1982 "Strangers in Paradise" 1982 "Midnight Delight" 1988 "All Fired Up" 1989 "Boulevard Of Broken Dreams" 1990 "Whose Are These Boots" 1992 "Chasing Shadows" 1993 "Burnin Ambition" 1994 "Celebration" 1995 "From Smokie With Love" 1995 "The World And Elsewhere" 1996 "Light A Candle – The Christmas Album" 1998 "Wild Horses – The Nashville Album" 2000 "Uncovered" 2001 "Uncovered Too" 2004 "On The Wire" 2006 "From The Heart" 2008 "Eclipse Acoustic" 2010 "Take A Minute" 1976 "BRAVO Präsentiert Smokie" 1977 "Greatest Hits" 1980 "Greatest Hits Volume 2" 1981 "The Very Best of Smokie" 1982 "Die großen Erfolge einer Supergruppe" 1990 "Smokie Forever" 1992 "The Collection" 1994 "The Collection Vol. 2" (strony „B” singli 1975–1982) 1995 "The Best of 20 Years" 1996 "With Love from Smokie (The Best of the Ballads)" 1998 "Smokie Play Their Rockn Roll to You (The Best of the Rock Songs)" 2000 "The 25th Anniversary Album 1975-2000" 2000 "The German Collection" także "Our Swedish Collection", również "Danish", "Korean" 2001 "The Love Collection" 2002 "Love Songs" 2002 "Their Greatest Hits: Lay Back in the Arms of Smokie" (ltd. Fan edition) 2003 "In the Mix" 2005 "Girls" 1989 "Smokies Greatest Hits Live" (feat. Alan Barton) 1998 "Live" (feat. Mike Craft) 1998 "The Concert (Essen, Gruga-Halle 1978)" Uoficyjolno neczajta
+Judas Priest to je brytyjsko kapela, co szpilo muzyka ze zorty heavy metal. Bōła założōno we 1969 roku we Birmingham. Teroźne czōnki Ian Hill – bass, spōmogajōncy śpiyw Rob Halford – śpiyw Glenn Tipton – gitary Scott Travis – szlagcojg Richie Faulkner – gitary, spōmogajōncy śpiyw Piyrwyjsze czōnki Al Atkins – śpiyw Bruno Stapenhill – bass John Partridge – szlagcojg John Perry – gitary Ernie Chataway – gitary K. K. Downing – gitary, spōmogajōncy śpiyw John Ellis – szlagcojg Alan Moore – szlagcojg Chris Campbell – szlagcojg John Hinch – szlagcojg Simon Phillips – szlagcojg Les Binks – szlagcojg Dave Holland – szlagcojg Tim Owens – śpiyw "Rocka Rolla" (1974) "Sad Wings of Destiny" (1976) "Sin After Sin" (1977) "Stained Class" (1978) "Killing Machine" (1978) "British Steel" (1980) "Point of Entry" (1981) "Screaming for Vengeance" (1982) "Defenders of the Faith" (1984) "Turbo" (1986) "Ram It Down" (1988) "Painkiller" (1990) "Jugulator" (1997) "Demolition" (2001) "Angel of Retribution" (2005) "Nostradamus" (2008) "Redeemer of Souls" (2014) "Firepower" (2018) Internetowo zajta ôd Judas Priest
+Tarvisio (słowyń. "Trbiž", miym. a friul. "Tarvis")- gmin we Italiji, we regijōnie Friuli-Julijsko Wynecyjo, we prowincyji Udine. Mo 208,36 km² wiyrchu a podug danych ze 2022 roku pōmiyszkowoło sam 4005 ludzi.
+Nyskŏ Ścinawa (pol. "Ścinawa Nyska", miym. "Steinsdorf") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Fyrlōnd. We 2011 roku wieś miała 491 miyszkańcōw.
+Aleksander Kwaśniewski (rodz. 15 listopada 1954 we Biołogardzie) – polski polityker, ze fachu dziyńnikorz. Ôd 23 grudnia 1995 do 23 grudnia 2005 bōł Prezydentym Rzeczypospolitej Polskiej. We ôkresie PRL noleżoł do PZPR. Neczajta
+Alofi - stolica Niue, kreju skamraconygo ze Nowōm Zylandyjōm.
+Sohland an der Spree (gōrnołuż. "Załom") - gmin we Miymcach, we landzie Saksōnijo, we krysie Bautzen. Mo 37,3 km² wiyrchu a podug danych ze 2017 roku pōmiyszkiwało sam 6769 ludzi.
+Der er et yndigt land ("Je taki gryfny kraj") – hymn państwowy Danije. Słowa ôstoły napisone we 1819 roku, jejich autorym je Adam Oehlenschläger, melodyje skomponowoł we 1835 r. Hans Ernst Krøyer. Hymn je traktowany na rōwni z hymnym krōlewskim – Kong Kristian. Słowa. "Der er et yndigt land," "det står med brede bøge" "nær salten østerstrand" "nær salten østerstrand" "|Det bugter sig i bakke, dal" ",det hedder gamle Danmark" "og det er Frejas sal" "Der sad i fordums tidde" "harniskklædte kæmper," "udhvilede fra strid" "udhvilede fra strid" "|Så drog de frem til fienders mén," "nu hvile deres bene" "bag højens bautasten" "Det land endnu er skønt," "thi blå sig søen bælter," "og løvet står så grønt" "og løvet står så grønt" "|Og ædle kvinder, skønne mør" "og mænd og raske svende" "bebo de danskes øer" "bebo de danskes øer" "Hil drot og fædreland!" "Hil hver en danneborger," "som virker, hvad han kan!" "som virker, hvad han kan!" "Vort gamle Danmark skal bestå," "så længe bøgen spejler" "sin top i bølgen blå" "sin top i bølgen blå"
+Lasowice (miym. "Lassowitz") – dzielnica Tarnowskich Gōr, rozlygowano we wchodnij tajli miasta. Mo ōng. 5 tyś. miyszkańcōw.
+Kot ôd Schrödingera – we kwantowyj mechanice znōmy myślowy eksperymynt (myślowe prōbowaniy) ze hipotetycznym kotym. We 1935 roku Erwin Schrödinger ôpublikowoł we trzech tajlach przeziyrny artikel "Terŏźnŏ sytuacyjŏ we kwantowyj mechanice", w kerym pokŏzoł swoje myślyniy (myślowy eksperymynt). Tak to narodziył sie we tym samym czasie żywy i umrzity kot ôd Schrödingera. Eksperymynt ze kotym ôd Schrödingera to je jedyn z mocy idyjōw przekłŏdaniŏ świata obiektōw nano (we atōmowyj skali) do świata makroskopowygo. Ôpis eksperymyntu. Schrödinger wymyślył maszinã, kerŏ działŏ na kota zawartygo we szachtli z jadym (btp. z jadliwym gazym). Do dicht zawartyj szachtle wrażōmy: żywygo kota, zdrzōdło prōmiyniowaniŏ, kere emituje strzednio jedyn tajlik na godzinã i detektōr prōmiyniowaniŏ (btp. rachowŏcz ôd Geigera), kery we mōmyncie dozdrzyniŏ tajlika puszczŏ jadliwy gaz. Po zawarciu szachtle i doczkaniu jednyj godziny mōmy prŏwdopodobność 50 procynt, co kot je umrzity i telã samo, co durch żyje. Tak pedziołby zdrowy usōndek. Eli trefi sie radioaktywny rozpad i rachowŏcz go dozdrzi, maszina puści jad i kot umrzi. Eli rozpad sie niy trefi, zwiyrz ôstanie przi żywie. Ze ôpisu kwantowyj mechaniki wyłazi ale co inkszego - przed ôdewrzyniym szachtle kot je i umrzity, i żywy. Jako kwantowy obiekt je ôn we tym samym czasie we kŏżdym z możebnych stanōw (tm. superpozycyji). Dziepiyr ôdewrzyniy szachtle i wejrzyniy do postrzodka redukuje ukłŏd do jednygo stanu - prziłazi załōmaniy funkcyje wele ôd kota, i dziepiyr we mōmyncie cichtowaniŏ kot przijimŏ jedyn, kōnkretny stan. Wtedy tyż mōmy ino dwa możebne stany - kot je umrzity abo żywy. Podle reguł tm. kopynhaskij interpretacyje, do mōmyntu przekludzyniŏ mierzyniŏ, tzn. zweryfikowaniŏ, co stało sie ze kotym, stan ôd niygo je fundamyntalnie niyôsztrychowany - kot je we tym samym czasie żywy i umrzity. Fizyki gŏdajōm ô superpōnowanym stanie żywygo i umrzitygo kota. Dziepyr mierzyniy rozsōndzi ôd niygo los. Superpozycyjŏ stanōw je wszeôbecnŏ we świecie mikroskopowych obiektōw. Prōbowaniy wadzi sie ze zdrowym usōndkym, a je tak skuli tego, co niyma ôno możebne do przekludzynŏ we makroskopowym świecie. Przedmioty dostympne do cichtowaniŏ we naszyj skali skłŏdajōm sie z obiektōw, kere zależōm ôd praw kwantowyj mechaniki. Skuli ale wielości tych obiektōw, ôd nich stany ustrzedniajōm sie i niy zwŏlajōm cichtować kwantowych efektōw. John Gribbin, "W poszukiwaniu kota Schrödingera: realizm w fizyce kwantowej", Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań 1997, ISBN 83-7150-312-1. M. Kalinski, "Aharonov-Bohm oscillations in a hydrogen atom in a radiation field through electron self-interference", Phys. Rev. A 57, 2239-2242 (1996). Tadeusz Pabian, "Zasada komplementarności a filozofia", Postępy Fizyki tom 62 zeszyt 1 z 2011 roku. kwantowŏ mechanika
+Borynia (ukr. "Бориня") - ôsiedle miejskij zorty na Ukrajinie, we lwowskim ôbwodzie, we turczańskim rejōnie. Podug danych ze 2011 roku, pōmiyszkiwało sam 1492 ludzi.
+Missouri - rzyka we USA Missouri - sztat we USA Gminy we USA: Missouri (ang. "Missouri Township") – gmin we sztacie Arkansas, we hrabstwie Nevada Missouri (ang.: "Missouri Township") – gmin we sztacie Arkansas, we hrabstwie Pike Missouri (ang.: "Missouri Township") – gmin we sztacie Illinois, we hrabstwie Brown Missouri (ang.: "Missouri Township") – gmin we sztacie Missouri, we hrabstwie Boone Missouri (ang.: "Missouri Township") – gmin we sztacie Pōłnocno Dakota, we hrabstwie Burleigh
+Cà Melone – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Borgo Maggiore. Borgo Maggiore Cà Rigo Cailungo San Giovanni sotto le Penne Valdragone Ventoso
+Czorny piōntek (ang. Black Friday) – sztworty piōntek we listopadzie, we kerym (głōwniy we anglosaskich krejach, nale niy ino) we kaufhalach a sklepach idzie trefić sroge przeceny. Black Friday je poważany kej anfang zakupōw na Gody. Black Friday FAQ (we angelskij godce)
+Godki turecke lebo turkijske – nojlicznijszo podfamilijo godek ałtajskych, ôbejmujōnco ōngyfer 140 mln godajōncych. Zamieszkujōm uōni ôbszar Azyji Myńszyj (Turcyjo), Zakaukazia (Azerbejdżan), Azyji Strzodkwyj (Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan, Turkmynistan, Uzbekistan, Rusyjo a Chiny) a Syberyje (Jakucyjo), a tyż Ojropy Wschodnij (Karaimi, Tatarzi, Baszkirzi, Czuwasze). Dzielōm sie na nastympujōnce grupy: bōłgarsko (dziś ino czuwasko godka), ôguzyjsko, kipczacko, karucko eli krachanidzko, pōłnocnosyberyjsko (ino jakucko a dołgańsko godka) a połedniowosyberyjsko.
+Bridgetown) – stolica Barbadosu a parafiji Saint Michael. Je rozlygowano nade Karajibskim Morzym. Morsko hawyna, lufthawyna, ôstrzodek industryje.
+Jeśōniki (czes. "Jeseníky", miym. "Gesenke", pol. "Jesioniki") – gōry we Czeskij Republice, tajla Sudetōw. Nojwyższym wiyrchym je Pradziod - 1491 metrōw n.p.m.. We Jeśōnikach je moc turystycznych cestōw a schrōniskōw. Bez zima przyjeżdżo tukej siyła ludzi ze nartōma.
+Liévin – gmin we Francyji, we regijōnie Nord-Pas-de-Calais, we departamyńcie Pas-de-Calais. Mo 12,83 km² wiyrchu a podug danych ze 2012 roku pōmiyszkiwało sam 31 580 ludzi. Hohenlimburg, Miymcy Poswol, Litwa Bruck an der Mur, Austrijo La Valette-du-Var, Francyjo Rybnik, Polsko Nowy Sōncz, Polsko Neczajta Liévin
+Toshiba – japōńsko kōmpanijo elektrōniki, jeji głōwno siedziba je we Tokio. Ôde 2007 we Kobierzycach na Dolnym Ślōnsku nojdzi sie fabryka telewizorōw LCD.
+Grebănu - gmin we Rōmōniji, we ôkryngu Buzău. Na 2011 rok pōmiyszkiwało sam 5319 ludzi. Siedziba mo we Grebănu, w jeij skłod wlazujōm tyż Homești, Livada, Livada Mică, Plevna a Zăplazi.
+Krōlewsko Huta (śl-miym. : "Keenigshitte", miym.: "Königshütte", pol.: "Królewska Huta") kiedyś miasto we Gōrnym Ślōnsku, we ślōnskim wojewōdztwie, we cyntrōm Gōrnoślōnskigo Industryjnygo Ôkryngu, wożny lokalny gospodarczy a kulturalny postrzodek. Było miastym na prawach krysu. Krōlewsko Huta została zlikwidowana przez polskie władze we 1 lipnia 1934 wówczas do Krōlewskij Huty włōnczōno wsie Chorzōw, Maciejkowice a Nowe Hajduki. Powstałe miasto smianowano Chorzōw. Geografijo. Krōlewsko Huta leży na Bytōńsko-Katowickij Płaskij Wyżynie, kero je tajlōm Ślōnskij Wyżyny.   1799 - hrabia Friedrich Wilhelm von Reden doł miano Königshütte (Krōlewsko Huta) nowo ôtwartymu postrzodkowi metalurgije 1809 - powstoł lazaryt przi teroźnij hulicy Strzelców Bytomskich 1853 - postawiōno dynkmal ôd hrabiego von Redena przi byciu włodcy Prusōw Friderika Wilhelma IV Hohenzollerna 1864 - poświyńcyniy piyrszygo kościoła powołanio świyntyj Barbary 1868 - Königshütte dostowo miejske prawa, Chorzōw dali niy je miastym 1868 - utworzyniy piyrszego banhowu we mieście - Königshütte Mitte, eli dziśdniowe Chorzów Miasto 1921 - znōmy plebiscit, miyszkańce Krōlewskij Huty ôpedzieli sie we 75% za noleżyniym dō Miymcōw, a miyszkańce becyrkowych wśōw we 60% za tym, coby Ślōnsk noleżoł do Polski 1 lipnia 1934 - do Krōlewskij Huty włōnczōno wsie Chorzōw, Maciejkowice a Nowe Hajduki. Powstałe miasto smianowano Chorzōw.
+Idaho – sztat we USA, rozlygowany we pōłnocno-zachodnij tajli kreju.
+Wrocław (, łac. "Wratislavia, Vratislavia", niym."," śl-niym. "Brassel, Gruß Brassel", , madz. "Boroszló") – miasto na prawach krysu we połedniowo-zachodnij Polsce, siydziba władz dolnoślōnskiēgo wojywōdztwa a wrocławskiēgo krysu. Stolica a nojsrogsze miasto Ślōnska a Dolnego Ślōnska. Położōne we Postrzodkowyj Ojrŏpie, na Ślōnskij Nizinie, nad Ŏdrõ a jeji sztyryma dopłygami. Geografijŏ. Miasto leży we cyntrum Dolnego Ślōnska, na Ślōnskij Nizinie. Historyjŏ. Miasto po rŏz piyrszy wzmiankowane w knif klarowny we roku 1000 we ferajnie ze założyniym biskupstwa, jednak ôsadnictwo słowiańske na Tumskim Ostrōwie było co nojmynij 150 lŏt wczaśnij. Ôd kōńca X stoleciŏ było pod panowaniym Piastōw. We 1035 roku, w ôkresie tm. Pogańskij Ryakcyje, źrōdła informujōm ô budowie pogańskij chrōmy wy mieście. We XIII stoleciŏ dokōnano było lokacyje miasta na magdeburskim prawie, we 1335 miasto przeszło pod panowanie krōly Czech, niyskorzij (po krōtkim epizodzie panowaniŏ hōngaryjskigo) społym z Korōnōm Czeskōm ôstało włōnczōne do Habsburskiej Mōnarchije. We 1741 społym ze wiynkszościōm Ślōnska ôstało zdobyte bez Prusy, we ferajnie ze czym we latach 1741–1918 ôficjalne miano miasta brzmiała Krōlewske Stołeczne a Rezydencjalne Miasto Wrocław (). Ôd 6 grudnia 1806 roku Wrocław oblegany bōł bez wojska Napoleōna. Po miesiyncznym ôblynżyniu, 5 stycznia 1807 roku, jyneroł francuski Dominique Vandamme zdobōł Wrocław. Miasto stało sie pōnktym ôrganizacyjnym polskich legiōnōw, kerych numer ôkryślōno było na 8400 rekrutōw. We 1807 roku Vendamme zarzōndziōł rozebranie fortyfikacyje naôbkoło miasta. Wrocław na tym użōł, bo bastiōny a mury ôgraniczały rozrost przestrzynny cyntrum. Pod panowaniym Francyje Wrocław ôstŏwoł do roku 1813, we kerym Napoleōn pōniōs klynskã, a miasto wrōciyło zaś pod panowanie Prus. Na zaczōntku XIX stoleciŏ miasto zamiyszkane było bez 78 tysiyncy ôsōb (dane ze 1819). W chycie stoleciŏ liczba ludności przekroczyła 150 tysiyncy, we 1870 – 200 tysiyncy, pōł milijōna przi ôsiōnganiu na zaczōntku XX stoleciŏ (pdl. zestawiyniŏ Heinza Rogmanna ze roku 1937 we 1910 miyszkało wy mieście 512.105 ôsōb, za to pdl. suplementu yncyklopedyje Orgelbranda jejich wielość wynosiyła 510.929 ôsōb). W czasie I wojaczki światowyj Wrocław niy bōł oblegany. W latach 1918–1945 (po listopadowej rewolucyji) Miasto Stołeczne Wrocław ("Hauptstadt Breslau"). 25 siyrpnia 1944 roku miasto ôstało ôgłoszōne festōngym ("Festung Breslau"), 19 stycznia 1945 roku na byfel gauleitera Ślōnska Karla Hanke dokōnano było przimusowyj pieszej ewakuacyje wiynkszości ôstŏwajōncyj jeszcze wy mieście ludności cywilnyj. 13 lutego 1945 roku Armijŏ Czyrwōnŏ, napoczła ôblynżynie "Festung Breslau". 8 marca kōmynda "Festung Breslau" przejōn Hermann Niehoff. Jego poprzednik, Hans von Ahlfen, ôpuściōł miasto fligrym dwa dni niyskorzij. 16 marca fabrykŏrze przimusowi napoczli wyburzanie kamynic a budowanie lotniska na placu Grunwaldzkim. We nocach 1/2 kwietnia 750 ruskich fligrōw napoczło masowe bōmbardyrowaniŏ Wrocławia. 6 mŏja we godzinach wieczornych, we wili Colonia przi ul. Rapackiego 14 podpisano akt kapitulacyje Wrocławia. Podpisujōm go jyn. Niehoff jak tyż jyn. Władimir Głuzdowski. We wyniku bojōw miyndzy Armijōm Czyrwōnōm a Wehrmachtem ôstało zniszczōne 70% miasta, a zabudowa niykerych dzielnic ôstała wyrōwnanŏ z ziymiōm. 2 siyrpnia 1945 na poczdamskiej kōnferyncyji zapadła decyzyjŏ ô prziznaniu Wrocławia Polsce. Wiynkszość miymieckich miyszkańcōw miasta ôstała musowo przesiedlona do sowieckij cōuny ôkupacyjnej Miymiec. Do Wrocławia za to zaczła napływać ludność polskŏ, zaôbycz z cyntralnyj Polski (ôkolice Kielc a Łodzi) a Wielkopolski jak tyż wysiedleni miyszkańcy weschodnich rubieży przedwojynnyj Polski, zaôbycz ze Lymberga a ôkolic, a tyż ze Wileńszczyzny. Ludność. Sztwŏrte pod wzglyndym numera ludności miasto w Polsce – ôficjalnie 643 782 miyszkańcōw, piōnte pod wzglyndym wiyrchnie – 292,82 km². Ze narachowań MPWiK a policyje wynikŏ, iże istny numer ludności Wrocławia wynosi ôd 825 tysiyncy do 1 milijōna ôsōb. Wrocław je cyntrum rosnōncej wrocławskiej aglomeracyje, kerõ zamiyszkuje taksowano 1,25 mln ôsōb. Liczba ludności Wrocławia na przestrzyństwach lŏt: Ekōnōmijŏ. We Wrocławiu produkowane sōm autobusy, wagōny, sprzynt AGD, postrzodki chymiczne i elektrōnika. Dynamicznie rozwijŏ sie sektōr IT (software wnyntrzne fyrm, software na ôbsztalowanie), tyż mocka zagranicznych fyrm (bp. Siemens, BenQ, LG (LG Philips   6 podwykonawcōw   LG Electronics), Volvo, HP, QAD, Bombardier Transportation, Whirpool, 3M, Bosch, Wabco, Fagor etc.). Siemens dyrekt przenosi swoje cyntra programistyczne do Wrocławia. Swoje siydziby majōm sam nastympujōnce banki: BZ WBK, Lukas Banka, Eurobank, Santander Consumer Bank (dŏwnij PTF Bank) , Banka Spōłprace Europejskij. Wy mieście dzioła nojsrogszŏ wielość fyrm leasingowych jak tyż windykacyjnych w krŏju, w tym nojsrogszy Europejski Fundusz Leasingowy. Srogi ôstrzodek industryje farmaceutycznego; US Pharmacia, Hasco-Medycyna, Galena, 3M, Labor, S-Lab, Herbapol. Edukacyjŏ. Wrocław przinŏleży do nojsrogszych we Polsce uniwersyteckich ôstrzodkōw. Życie usōndkowe skupiŏ sie naôbkoło wyższych uczelniōw z uniwerzytetym rachujōncym 47 000 sztudyntōw i politechnikōm (bez 40 000 sztudyntōw) na czole. Założōnŏ w 1950 roku Akadymijŏ Medycznŏ we Wrocławiu posiadŏ tradycyje bildowaniŏ siōngajōnce 1811 roku. Uniwerzytet Ekōnōmiczny we Wrocławiu – powołany we 1947 roku grōmadzi bez 18 000 sztudyntōw. Uniwerzytet Przirodniczy we Wrocławiu założōny w 1951 roku je jednym ze nojsrogszych tyj zorty w krŏju, z numerym bez 13 000 sztudyntōw. Ôkrōm licznych placōwek państwowych w Wrocławiu mieści sie zgolymy numer prywatnych uczelniōw a badawczych ôstrzodkōw. Transport. Drōgowy transport. Bez Wrocław przebiygajōm: autobana A4 (E40) ekspresowa drōga nr S5 (E261) krajowŏ drōga nr 5 autobana A8 (E67) ekspresowa drōga nr S8 (E67) krajowŏ drōga nr 35 krajowŏ drōga nr 94 wojewōdzkŏ drōga nr 342 wojewōdzkŏ drōga nr 347 wojewōdzkŏ drōga nr 372 wojewōdzkŏ drōga nr 359 wojewōdzkŏ drōga nr 395 wojewōdzkŏ drōga nr 455 Szynowy, flugowy a wodny transport. Wrocław je wŏżnym banowym wyndzłem (Wrocław-Brochōw - 2. nojsrogszy banowy wyndzeł sztela towŏrowŏ w krŏju), ze Wrocławia wychodzōm sznōrze banowe w richtōngach: Leszno-Poznań, Ôpole-Lubliniec, Legnica-Zgorzelec, Głogōw-Grinberg, Kłodzko-Kudowa Zdrōj, Wałbrzych-Lelynia Gōra, Ôleśnica-Ôstrów Wielkopolski. Miasto posiadŏ miyndzynŏrodowe lotnisko na Strachowicach jak tyż port rzyczny na Ôdrze. Miastowy zbiorowy transport. Miastowy zbiorowy transport w Wrocławiu używŏ z sztrasban i autobusōw. Rozległa nec tramwajowa je jednã z srogszych w krŏju, jednak niy ôbsuguje mocka gynsto zamiyszkanych ôsiedli takich jak "Kozanów", "Psie Pole", "Gaj" eli "Zakrzów", sznōrze autobusowe stanowiōm tedyć rōwnorzōndny postrzodek transportowy. Kōmunikacyjõ ôbsugujōm MPK Wrocław jak tyż myńsi prywatni przewoźnicy: "Dolnośląskie Linie Autobusowe", "Polbus" oraz "Urbus". Kultura. Wrocław je jednym z nojwŏżniyjszych ôstrzodkōw kulturalnych i intelektualnych w Polsce, ô dugij tradycyji. Prestiż miasta ôkryślŏ niy ino srogi numer tyjatrōw, muzeōw, kin i galeryje kōnsztu fungujōncych w zakrysie kultury, atoli tyż pokaźna wielość roztōmajtych i ôryginalnych trefiyń artystycznych, czynsto gradusa miyndzynŏrodowyj. Wrocław zapewniŏ swojim mieszkańcōm i turystōm możebnie szyrokõ ôfertã kulturalnõ – ôd muzyki dŏwnyj do projektōw z przestrzyństwa kōnsztu modernyj. Wizytkōm kulturalnōm Wrocławia stały sie festiwale muzyczne ô miyndzynŏrodowym znaczyniu jak choby "Wratislavia Cantans", "Festiwal Jazz nad Odrą", "Dni Muzyki Starych Mistrzów", "Przegląd Piosenki Aktorskiej", "Międzynarodowe Zaduszki Jazzowe", "Wrocławskie Spotkania Teatrów Jednego Aktora i Małych Form Teatralnych", "Międzynarodowy Festiwal Dialog Wrocław". Widziane już w Europium stały sie rychtowane z rozmachem przedstŏwiynia ôperowe ôrganizowane w wrocławskiej Hale Stoleciŏ. fusbal: Śląsk Wrocław, Ślęza Wrocław, Parasol Wrocław, KS AZS Wratislavia żużel: WTS Wrocław korbbal: Śląsk Wrocław, Ślęza Wrocław bal rynczny: Śląsk Wrocław siatkōwka: Gwardia Wrocław pływanie: MKS Juvenia Wrocław, Śląsk Wrocław boks: Gwardia Wrocław wioślarstwo: KS AZS Wratislavia strzelectwo: Śląsk Wrocław Administracyjŏ. Wrocław tajluje sie administracyjnie na 48 ôsiedli, stanowiōncych jednotki spōmocne miasta. Dŏwnieć miasto skłŏdało sie z 5 dzielnic: "Psie Pole", "Śródmieście", "Stare Miasto", "Krzyki", "Fabryczna", kere terŏźnie niy posiadajōm włŏsnyj natury prawnyj, stanowiōm jednak durch kryterium ôrganizacyje mocka amtōw i instytucyje. Nicolaus Henelius (nar. 1582 we Prudniku, um. 1656 we Wrocławiu) – historyk Max Glauer (nar. 1867 we Wrocławiu, um. 1935 we Ôpolu) – fotografista Walenty Wojciech (nar. 1868 we Grzawie, um. 1940 we Wrocławiu) – biskup Jan Miodek (nar. 1946 we Tarnowskich Gōrach) – gŏdkoznawca Mateusz Morawiecki (nar. 1968 we Wrocławiu) – polityker Agnieszka Dziemianowicz-Bąk (nar. 1984 we Wrocławiu) – politykerka Ôficjalnŏ zajta Wrocławia (pl)
+Chlust – gibki, wieloôsobowy, hazardowy karciany szpil, popularny postrzōd szkolŏrskij młodzi na terynie Gōrnego Ślōnska. Miano szpilu wziōnło sie ôd ônōmatopeje ôznaczajōncyj brzink, jaki wydŏwały karty przi porwanym ciepaniu jejich na stōł bydź ziymiã bez grŏczy. Je nazywany tyż ślōnskim pokerem. Prawidła szpilu. Szpil skłŏdŏ sie ze trzech etap: Rozdanie kart Licytacyjŏ Zbiyranie sztychōw Do szpilu przidajne je 20 kart (ôd asa do dziesiōntkōw). Cwekym szpilu je zdobycie tytułowego chlusta. Jeźli żŏdyn niy bydzie mioł chlusta, wygrŏwŏ tyn, fto zdobōł wiyncyj sztychōw. Chlust. Chlust to 3 karty tyj samyj farby abo tyj samyj figury. Dziesiōntek krojc może zastōmpić kożdõ kartã, ale ino we 2 fazie szpilu, przi zgłŏszaniu chlustōw; nikej we czasie zbiyrania sztychōw. Jeźli kartōm pod sztaplym za atut je dyrekt dziesiōntek krojc, to jeji funkcyjõ przejmuje dziesiōntek grin. Chlusta bez dziesiōntkōw zastympujōncych karty nazywōmy snŏżnymi chlustami, kere sōm wyżyj we starszeństwie kart aniżeli niysnŏżne. Kedy dziesiōntek krojc je we sekwensie z dwōma kartami krojcowymi, to je to snŏżny chlust, pōniywŏż niy mŏ potrzeby zastympowaniŏ. We tym przikładzie funkcyjõ dziesiōntka krojc dlŏ tego grŏcza przejmuje dziesiōntek grin. Rozdanie kart. We chlusta szpila sie na pijōndze, choby symbolicznie. Kożdŏ ôsoba musi wyłożyć „ceskigo”, to znaczy 10 groszy. Uczestniki szpilu ôbiyrajōm rozdŏwajōncego, kery rozdŏwŏ wszyjskim grŏczōm po 3 karty. Rozdŏwajōncy mŏ mus bitowaniŏ przełożyniŏ talije grŏczowi po jego prawyj zajcie. Po tym ôdkrywŏ jednã kartã i kładzie jōm pod sztaplym awersem do gōry tak, coby jeji cyna a farba była widzialnŏ dlŏ wszyjskich. Farba tyj karty ôkryślŏ atut. Jeźli ôdkrytõ we tyn knif kartōm je as to grŏcz, jeźli mŏ dziesiōntek szel bydź herc, może jōm wymiynić na bydōncego pod sztaplym asa. Licytacyjŏ. Po rozdaniu, kej keryś z grŏczy uznŏ, iże mŏ chlusta bydź dobre karty, dokłŏda dalszego ceskigo do puli. Ôstali muszōm ôwdy dołożyć tela samo, jeźli chcōm dalij grać i niy spasujōm. Dokłŏda sie ceske do chwile, w keryj żŏdyn niy bydzie już chcioł zwiynkszyć puli. Ôwdy kej ftoś mŏ chlusta, pokazuje go inkszym. Jeźli wiyncyj niż jedna ôsoba mŏ chlusta, to trza jy porōwnać podle schymatu. Jeźli żŏdyn niy mioł chlusta, nastympuje szpil ze zbiyraniym sztychōw. 3 jupki 3 karty we atutowyj farbie (we przipadku rymisu wygrŏwŏ tyn, fto mŏ we nim herzsze karty) 3 karty w niyatutowyj farbie (we przipadku rymisu wygrŏwŏ tyn, fto mŏ we nim herzsze karty); ôbowiōnzuje starszeństwo farb. Starszeństwo chlustōw. 4. 3 te same figury (we przipadku rymisu wygrŏwŏ tyn, fto mŏ we nim herzsze karty). We tym przipadku dziesiōntka tyż rachujōm sie do figur.   Jeźli mōmy do przirōwnaniŏ snŏżny chlust (bez dziesiōntka krojc bydź grin) i niysnŏżny chlust (z dziesiōntkami krojc bydź grin), to dycki starszym chlustem bydzie snŏżny chlust. As Krōl Pani Jupek Dziesiōntek krojc ♣ grin ♠ herc szel Zbiyranie sztychōw. Kej po rozdaniu żŏdyn z grŏczy niy bydzie mioł chlusta, to rozdŏwajōncy poczynŏ szpil bez kładzynnie karty z rynki na stōł poczynajōnc sztych. Grŏcze muszōm wykłŏdać karty zgodnie z dalij pokŏzanymi prawidłami: Przebijanie kart starszõ kartōm. Dokłŏdanie kart do farby karty poczynajōncyj sztych. Wykłŏdanie atutu we przipadku braku karty poczynajōncyj sztych. We przipadku braku kart z powyższych prawideł przinŏleży wyciepnōńć jakōm ino kartã, co je rōwne ze przegraniym sztycha dlŏ grŏcza, kery to wykōnoł (we tyj sytuacyji grŏcza niy tykŏ już prawidło nr 3). Sztycha wygrŏwŏ grŏcz, kery wystawiōł nojfestelniyjszõ kartã we farbie karty zaczynajōncyj bydź atutu. Ôwdy biere ôn karty ze sztycha do siebie na ôsobny sztapel i wykłŏdŏ kartã poczynajōncõ dalszego sztycha. Kōniec rozdania. Kej wszyjscy rozegrajōm ôstatnigo sztycha, kożdy rachuje wielość sztychōw, kere podarziło mu sie wziōńć. Tyn, fto zdobōł jejich nojwiyncyj, wygrŏwŏ rozdanie i biere pule. We przipadku rymisu grŏcze dokłŏdajōm do puli dalsze ceske i rozgrŏwajōm nowe, decydujōnce rozdanie. Dalszym rozdŏwajōncym je ôsoba bydōncŏ po lewyj zajcie piyrwyjszego. Szpil sie leda jakõ wielość rozdań, a dyć winno sie grać tak, coby grŏcze uzdali zakōńczyć szpil po partyji, we keryj rozdŏwajōncym bōł grŏcz bydōncy po prawyj zajcie zaczōntkowego. Ekstra prawidła. Jeźli ftoś mŏ dziesiōntek krojc (bydź we wymiyniōnym powyżyj cufalu dziesiōntek grin), może, trzimajōnc jōm we rynce z ôstanymi kartami, ôdwrōcić jōm tak, coby awers bōł widzialny dlŏ ôstanych grŏczy. Ôwdy może dołożyć do puli 5 zł i szpil trwŏ dalij. Prawidła szpilu na zajcie gryfnie.com
+Coreca – dzielnica miasta Amantea, w prowincyji Cosenza w Italiji. Je blisko granice miasto Campora San Giovanni. Granice i terytorium. Coreca wychodzi na zŏchōd na Morze Tyrreńskie i leży w gminie Amantea, na połedniu zaczynŏ sie granica z Campora San Giovanni. Przestrzyństwo skłŏdŏ sie zaôbycz z skŏlitego cyplu, na przestrzyństwie równistym leży cyntrum miasta. Terytorium dzielnice zawiyrŏ tyż pagórkowaty teryn i szyroke sztrandy. Klimat je ôpaterny. Ekōnōmijŏ. Coreca jak tyż sōmsiedniŏ dzielnica Campora San Giovanni czyrpie dochody z hotelarstwa i turystyki. Je tyż pŏrã małych fabryk (industryjŏ spożywczy, mechaniczny i meblowy). Tajlōng administracyjny. Ôd 2017 r. Coreca je potajlowanŏ na nastympujōnce "contrade": Zabytki i atrakcyje turystyczne. W latach 1964-1965 wybudowano było kościōł Matki Bożyj Anielskij. Kościōł poradzi pōmieścić 65 ôsōb. Kożdego roku we świynto patrōnki (22 siyrpnia) je kludzōnŏ procesja ulicami cyntrum miasta.
+Jeszcze niy pomarua Ukrajina (Ukrajińsko: Ще не вмерла України ) – hymn państwowy Ukrajiny. Autorym je Pawło Czubynski, a kompozytorym je Mychajło Werbyckij. Hymn ôstoł piyrszy rŏz ôdegrany 10 marca 1865 we Przemyślu. Słowa. Ukraińsko godka. "Ще не вмерла України і слава, і воля," "Ще нам, браття молодії, усміхнеться доля." "Згинуть наші воріженьки, як роса на сонці. " "Запануєм і ми, браття, у своїй сторонці." "Приспів:" "Душу й тіло ми положим за нашу свободу," "І покажем, що ми, браття, козацького роду. " Transkrypcyjŏ. "Szcze ne wmerła Ukrajiny i sława, i wola," "Szcze nam, brattia mołodiji, usmichneťsia dola." "Zhynuť naszi woriżeńky, jak rosa na sonci." "Zapanujem i my, brattia, u swojij storonci." "Pryspiw:" "Duszu j tiło my położym za naszu swobodu," "I pokażem, szczo my, brattia, kozaćkoho rodu. " Ślōnski przekłŏd. "Jeszcze niy pomarua Ukrajiny ni chwoła, ni wola;" "Jeszcze do nŏs, braciŏ modzi, uśmiychnie sie los." "Zginōm nasi wrogi jak na słōńcu rosa," "Będziem reskyrować i my, braciŏ, w naszych włŏsnych strōnach." "Refren:" "Duszã, ciało poświyncymy dlŏ naszyj wolności," "Pokŏżymy, iże my, braciŏ, z kozackiego rodu. "
+Niy poradza ("Niy poradza") je rokowo śpiywka skupiny Underground śpiywano cołko po ślōnsku. Necowe ôdwołanio. Śpiywka "Niy poradza" (mp3)
+Sodōma a Gōmora to dwa spōminane we Bibliji miasta, rozlygowane we Niizinie Siddim. Podug Biblije, jejich miyszkańcy, Sodōmity, kej prziszli do bogajstwa zaczyni niyprawo tryjtować ôbcych, żyli we rozpuście a niy mieli niyjakigo poszanowanio lo prawa, a tyż i Boga. Bestōż ôstały zniszczōne ôd ôgnia a siarki, ôcaloł wuōnczas ino Lot a jygo cery. Baba Lota tyż miała możebność ôcalynio, nale złōmała dany ôd Boga zakoz ôglōndanio sie za sie, a skiż tygo zamiyńōła sie we słup soli. Podug archeologōw, Sodōma a Gōmora bōły rozlygowane tam, kaj terozki je Martwe Morze, abo przi jygo wschodnim brzygu. Terozki ôkreślyniy "Sodōma a Gōmora" ôznaczo niyrzōnd abo chaos a niyporzōndek we jakij społeczności.
+Michalina Wisłocka (rodz. 1 lipca 1921 we Łodzi, um. 5 lutygo 2005 we Warszawie) – polsko dochtōrka, ginekolog a seksuolog. Znōmo kej autorka kśōnżki "Sztuka kochania", keryj przedano przez 7 mln. egzymplorzōw.
+Esch-sur-Alzette (luks.: "Esch-Uelzecht", miymiecko godka: "Esch an der Alzette") – gmina ze sztatusym miasta we Luksymburgu, siedziba kantōna Esch-sur-Alzette. Ôstrzodek industryje.
+Nová Dedina - wieś a gmin (obec) na Słowacyji, we nitriańskim kreju, we krysie Levice. Mo 29,17 km² wiyrchu a podug danych ze 2018 roku pōmiyszkiwało sam 1491 ludzi.
+Fritz Zulauf (nar. 19 kwietnia 1893, um. grudziyń 1941) to bōł szwajcarski strzylec szportowy, kery na Latowych Igrziskach Ôlimpijskich we 1920 roku we Antwyrpiji erbnōł dwa brōnne medale we strzylaniu ze pistōuly na 30 metrōw, indywidualnie i we manszafcie. Broł tyż udzioł we strzylaniu na 50 m na tyj samyj Ôlimpiadzie. Profil we sportreferences.com
+Szadź to je ôsad lodu, co powstŏwŏ przi zamarzaniu małych, przechłōdzōnych kapek wody (mgły abo chmōry), kedy dochodzi do stykniyńciŏ sie kapki z wiyrchniōm przedmiotu abo wiyrchniōm wczaśnij narosłyj szadzi. Skłŏdŏ sie ze slepiōnych krysztołōw lodu, czasym narŏstŏ do stosunkowo srogich rubości. Ôsadzajōncŏ sie na astach strōm��w może powodować jejich łōmanie sie. – symbole przewidziane dlŏ szadzi miynkij a twardyj. – mgła ôsadzajōncŏ szadź niebo widzialne, niebo niywidzialne.
+Cistierna - gmin we Szpaniji, we autōnōmicznyj spōlnocie Kastylijo a León, we prowincyji León. Mo 97,61 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwało sam 3290 ludzi. Neczajta gminu Cistierna
+Hebe Maria Camargo (rodz. 12 merca 1929 we Taubaté) – brazylijsko szauszpilerka a piosynkarka. Profil we IMDB
+Picca — jodło italskij kuchnie, na terozki fest powszychno na cołkim świecie. We wersyji podstawowyj je to plaskaty placek ze wytrawnygo ciasto drożdżowygo, pomazany tōmatowōm zouzōm, posuty tartōm kyjzōm a ziołōma, pieczōny we mocno gorkim piecu. Picca podowo sie na gorko, nale zimno tyż idzie zjeś. Je kupa zortōw picce ze roztomajtymi skłodnikōma. Mōgōm to być szapmanioki, cwibla, szynka, tōmaty, paprika, wuszt, ôliwki, salami, lebo ani ôwoce abo brokuły. Krōm tego do picce dowo sie roztomajte zorty zouzy.
+Fana Żagania skłodo sie ze trzech poźōmych pasōw, kere sōm jednake a lyżōm rōwno do sia. Jejich farby to czyrwiōno, żōłto a zaś czyrwiōno. Wapyn Żaganio Żagań
+Myrath (s arabskej gŏdki ميراث dziydziyctwo) – Tunezyjskŏ muzyczna skupina sônaczōna we 2001 roku, grajōnca progresywny, orientalny a power metal. Najprzōd skupinŏ bŏłŏ znanŏ pod mianem Xtazy. Dyskografijŏ. Hope. Albōm Hope (Nadziyja) ôśtŏł wydōny we wrześniyu 2007 bez wytwōrniyje Brennus Music zawiyrŏ ôziym utworōw.   Intro Confession Hope Last Breath Seven Sins Fade Away All My Fears My Inner War Desert Call. Albōm Desert Call (Zew Pustyniy) ôstŏł wydōny we styczniyu 2010 bez wytwōrniyje XIII Bis Records we Ojropie, a Nightmare Records we reszciy świŏtã.   Forever And A Day Tempests Of Sorrows Desert Call Madness Silent Cries Memories Ironic Destiny No Turning Back Empty World Shockwave Bōnusowy utwōr: Hard Times Tales of the sands. Trzyciy albōm o mianiye Tales of the sands (Piaskowe Historyjki) wydōny we wrzyśniyu 2011 bez wytwōrniyjŏ XIII Bis Records we Ojropie, Kings Records we Japōniyje , Nightmare Records we reszciy świŏtã.   Under siege Braving the seas Merciless Times Tales of the sands Sour Sigh Dawn within Wide shut Requiem for a goodbye Beyond the stars Time to grow Bōnusowy utwōr: Apostrophe for a legend (Ino Nightmare Records) Bōnusowy utwōr: Fate in motion (Ino Kings Records Malek Ben Arbia – Gitara (2001–present) Elyes Bouchoucha – Klawiyra, Dopōmagajōncy wokal (2003–present) Anis Jouini – Basgitara (2006–present) Zaher Zorgati – Frontman (2007–present) Morgan Berthet – Szlagcojg (2011–present) Walid Issaoui – Gitara (2001–2003) Fahmi Chakroun – Szlagcojg (2001–2004) Saief Louhibi – Szlagcojg (2004–2011) Zaher Hamoudia – Basgitara (2001–2004) Tarek Idouani – Frontman (2001–2003) Piwee Desfray - Szlagcojg (2011-2012) Ôficyjnŏ zajta Myrath
+Karaczaje - Nacyjŏ s tureckich ludōw zamiyszkujōnca hlawniy Karaczaj-Czerkezyjŏ we Rusyje. Jejich gŏdka to Karaczaj-bałkarskŏ gŏdka. Nŏjczynstszŏ religijŏ tej nacyje to Sunnicki Islam. Jejich przodkami sōm Alany
+Montreal, fr. "Montréal" - miasto we Kanadzie, druge podug wielości ludzi po Toronto. Je rozlygowane nade Rzykōm Świyntygo Wawrzińca a mo morsko hawyna. Je to głōwny ôstrzodek kultury, nauki a industryje we francuskogodkowyj tajli Kanady. Miano miasta je wziynte ôd "Mont Royal" - Królewske Wzgōrze. Założōne 1642.
+Mazurek Dąbrowskiego ("Mazurek Dōmbrowskigo") abo Pieśń Legionów Polskich we Włoszech ("Pieśń Legiōnōw Polskich w Italiji") – państwowy hymn Polski. Ôstoł przijynty we 1927 roku. Słowa napisoł Jozef Wybicki we roku 1797. Hymn mioł podobnõ melodyjõ do hymnu Jugosławii.
+Bośnia a Hercegowina ("BiH", bośniacko godka a chorwacko godka: Bosna i Hercegovina, syrbsko godka: Босна и Херцеговина) – państwo we połedniowo-wschodnij Ojropie, na Bołkanach. Powstoło po rozpaniyńciu sie Jugosławiji. Granica mo s Chorwacyjōm, Syrbijōm a Czornōm Gōrōm. Skłodo sie s Federacyji Bośnie a Hercegowiny a Syrbskij Republiki. Je to krej gōrzisty, przez 90% placu je położōne wyżyj kej 200 m n.p.m. Nowyższe wiyrchy na terynie Bośnie a Hercegowiny sōm we Dynarskich Alpach (Maglić, 2386 m n.p.m.). Bośnia Hercegowina ôstała srogo zniszczōno we dōmowyj wojnie. Terozki gospodarka je sam ôparto na leśnictwie, bergmaństwie a ynergetyce.
+Sahara to je pustynno zōna we pōłnocnyj Africe a nowiynkszo pustynia na świecie. Zajmuje 9 064 300 km² placu na dugości 5700 km - ôd Atlantyckigo Ôceany na zachodzie do Czerwiōnego Morza na schodzie. Ôd pōłnocy granica mo wzduż gōr Atlas a Strzōdziymnego Morza. Skuli fest ciynżkich warōnkōw - braku wody, jodła a srogij hice je rzodko zaludńōno (kole 1 os/km²), krōm ôazōw, kaj je woda a roślinność. Sahara je potajlowano na 14 pustyń: Al-Dżuf Erg Szasz Erg Ikidi Wielgi Schodni Erg Wielgi Zachodni Erg Tadmait Tanizruft Hamada al-Hamra Ahaggar Tibesti Tenere Libijsko Bajuda Arabsko Sahara pōmiyszkujōm przede wszyjskim nōmady - ze ludzi Tuaregi, s roślinōw suchorosty, trowy pustynne a niykej słōnorośla, a tyż rouza pustynie, fauna sam to szkorpiōny, loszczurki a ze cyckoczōw fynki, myszoskoczki a kamele.
+Moszczanka-Kolōnijo (pol. "Moszczanka-Kolonia") – kolōnijo wsi Moszczanka we Polsce, na Gōrnym Ślōnsku, we ôpolskim wojewōdztwie, we prudnickim krysie, we gminie Prudnik.
+10 stycznia - 19 grubiorzōw umrziło przi wybuchu metanu we Grubie Kamiōnnygo Wōngla Halemba we Rudzie. 3 października - skuplowaniy Miymiec. Tusty Sztwortek: 22 lutygo Wielganoc: 15 kwietnia Boże Cioło: 14 czyrwca
+Syberyjo (rus. "Сибирь") je geograficzno kraina rozlygowano we azjatyckij tajli Rusyji. Je zwada ô uōnyj granice - podug niykerych wlazuje do nij tyż ruski Daleki Wschōd. Kej uōnygo wrachowywać, granice Syberyji to Ural na zachodzie, Arktyczny Ôcean na pōłnocy, Pokojny Ôcean na wschodzie a Kazachstan a Mōngolijo na połedniu. Ferwaltōngowo je potajlowano na: Jakucyjo (Republika Sacha) Buriacyjo Tuwa Ałtajsko Republika Chakazyjo Ałtajski Krej Krasnojarski Krej Zabajkalski Krej Chanty-Mansyjski Autōnōmiczny Ôkryng - Jurga Jamalsko-Niyniecki Autōnōmiczny Ôkryng Tiumyński Ôbwōd Ômski Ôbwōd Nowosybirski Ôbwōd Tomski Ôbwōd Irkucki Ôbwōd Kemerowski Ôbwōd, ze kerych wszyjstke krōm Jakucyji wlazujōm do Syberyjskigo Federalnygo Ôkryngu, a kej by wrachować Daleki Wschōd, tyż: Amurski Ôbwōd Magadański Ôbwōd Sachaliński Ôbwōd Żydowski Autōnōmiczny Ôbwōd Czukocki Autōnōmiczny Uokryng Chabarowski Krej Kamczacki Krej Nadmorski Krej
+XX stolecie • XXI stolecie • XXII stolecie « 1997 « 1998 « 1999 « 2000 « 2001 « 2002 » 2003 » 2004 » 2005 » 2006 » 2007 15 moja – Real Madryt wygroł 9 roz we gyszichcie Liga Majstrōw we finale s Bayerym Leverkusen 15 czyrwca - Said Belqola, fusbalowy arbiter ze Maroka Tusty Sztwortek: 7 lutygo Wielgi Sztwortek: 28 marca Wielgi Piōntek: 29 marca Wielgo Sobota: 30 marca Wielkanoc: 31 kwietnia Pyńdziołek Wielkanocny: 1 kwietnia Boże Cioło: 30 moja
+Angrif na Zmijiny Ôstrōw to bōł atak ôd Rusyjokōw na ukrajińskõ wyspã Zmijiny Ôstrōw (ukr. oстрів Зміїний) na Czornym Morzu, co mioł plac 24 lutego 2022 roku w czasie inwazyje na Ukrajinã ôd Rusyje. Ciōng zdarzyń. 24 lutego 2022 (piyrszy dziyń ruskij inwazyje na Ukrajina), kole 18:00 czasu lokalnego, ukrajińskŏ państwowŏ granicznŏ wacha ôgłosiyła, iże wyspa Zmijiny Ôstrōw ôd wczaśnych godzin popołedniowych bōła napadniyntŏ ôd ruskich wojynnych szifōw. Raketowy krujzer "Moskwa" i patrolowŏ łōdź "Wasilij Bykow" ze sparciym ôd helikoptrōw bōmbardyrowały wyspã ze dzioł pokłodowych. Kej ruske wojynne szify przipłynyły do brzygōw Zmijinego Ôstrowa, jedyn nadesłoł dwa razy kōmunikat: „Gŏdŏ ruski wojynny szif. Poddejcie sie a słōżcie brōń, coby uniknōńć przelywu krwie a bezpotrzebnych ôfiar. Inakszyj bydymy wos bōmbardyrować. Spokopiyliście?”. Za ôdpowiydź ôd ukrajińskich wojokōw, ruske marynorze usłyszeli: „Ruski wojynny szifie, wydupiej” (rus. Русский военный корабль, иди на хуй, "Russkij wojennyj korabl, idi nachuj"). Jedyn ukrajiński wojok streamowoł mōmynt, kej ruski wojynny szif ôtworzōł ôgyń. Na wieczōr, Państwowŏ Granicznŏ Wacha ôgłosiyła, iże stracōno bōła łōnczność z wyspōm. Prezydynt Ukrajiny Wołodymyr Zelenski powiadōmiōł, iże trzinostu ôbrōńcōw, co sztacjōnowały na wyspie, bōło ubite. Ryakcyjo. Ôdpowiydź ôd ukrajińskich granicznych wachtyrzy na forszlag poddać sie stała sie ôkrzikym do mobilizacyje dlo Ukrajińcōw i ônych spōmogoczōw na cołkim świecie. Bōła porōwnano do teksańskigo "Remember the Alamo!" Mydia zaczły mianować sztarcie ô wyspa „ukrajińskimi Termopilami”.
+Peru ("Perú", Republika Peru - "República del Perú") – państwo we zachodnij tajli Ameriki Pouedniowyj, nad Ôceanym Spokojnym. Je to třecie co do wielgości państwo kōntynyntu a nojwiynkšy kraj andyjski. Stolicōm Peru je Lima. Peru je krajym ô bōgatej, wielowiekowyj historyji. Na teryniy ôbecnygo Peru we ôkresie prekolōmbijskym istniouy rozwiniynte cywilizacyje indjanerske. Po zdobyciu Peru bez hišpańskych kōnkwistadorōw na čele s Francisco Pizarro, utwořōno sam nojwiynkše a nojbōgatše wicekrōlestwo. Mimo zrywōw powstańčych Inkōw niy udouo im sie pokōnać hišpańskych kolōnizatorōw. We XIX wieku we coukej Americe Pouedniowyj pojawiuy sie dōnžynio niypodlyguościowe ôd hišpańskij metropoliji. Dziepiyro we 1821 roku dziynki ôbcym bojownikōm Peru proklamowouo niypodlyguość. Mimo mocy bōgactw naturalnych Peru we XIX a XX wieku niy mōguo uzyskać ôdpowiadajōncyj mu pozycyji miyndzynarodowyj. Sytuacyjo wewnyntřno kraju bōua niystabilno, a šyroke řeše spouečne cierpiouy biyda. Wielokrotniy armia, na dužše abo krōtše ôkresy, přejmowoua wuadza abo mioua ajnflus na polityčno sytuacyjo we kraju. Po ôkresie po tajli dyktatorskych řōndōw Alberto Fujimoriygo, we dymokratyčnych wyborach wuadza zdobōu Alejandro Toledo, piyršy prezydynt indjanerskigo pochodzynio we historyji kraju a coukej Ameriki Pouedniowyj. Mimo pewnych ôśōngniyńć na polu gospodarki a wzglyndnygo uspokojynio sytuacyje we Peru, kraj tyn nadal boryko sie s ličnymi problymōma spouečno-polityčnymi. Uod października 2006 prezydyntym pōnowniy je Alan Garcia Perez, kerygo popředniy řōndy doprowadziuy kraj do zapaści gospodarčyj. Ôd października 2016 prezydyntym pōnowniy je Pedro Pablo Kuczynski, ôd 2018 prezydyntym.
+Korbbal to je zespołowy szpil, we kery grajōm dwa manszafty, po piyńć szpilerów kożdy. Cwekym kożdygo ze manszaftów je zdobywaniy pōnktōw. Coby je zdobyć trza celniy wciepnōńć bala do korba. Nad właściwym przebiygym szpilu wachujōm arbitry. Zwyciynzcōm szpila je tyn mansaft, kery we cołkym szpilu zdobydzie wiyncyj pōnktōw. Korby wiszom 3 metry a 5 cyntymetrōw wysoko nad szpilplacym. Ta zorta szpilu przyprawioł kanadyjski profesōr James Naismith we grudniu roku 1891. Dzisioj korbbal je jednym ze nojczyńści ôglōndanych i nojpopularniyjszych szportów.
+XVIII stolecie · XIX stolecie · XX stolecie 1821 « 1822 « 1823 » 1824 » 1825 27 lipca - Johann Wolfgang Döbereiner złōnaczuł lampa Döbereinera, piyrszy fojercojg Tusty sztwortek: 6 lutygo Ôstatki: 11 lutygo Popielec: 12 lutygo Niydziela Palmowo: 23 marca Wielgi Sztwortek: 27 marca Wielgi Piōntek: 28 marca Wielgo Sobota: 29 marca Wielkanoc: 30 marca Pyńdziołek Wielkanocny: 31 marca Wniybowstōmpiyniy: 8 moja Zesłaniy Ducha Świyntygo: 18 moja Boże Ciouo: 29 moja
+Yntki do wody – dyscyplina szportowo, kero ôbejmuje yntki s trampoliny (wysokość 1 m abo 3 m) a z wieże (wysokość 5 m, 7,5 m abo 10 m). Sōm wykōnowane z miejsca abo ze rozbiygu, we zoleżności ôd ustawiynio zawodnika we mōmyńcie wybicio a kerōnku ôbrotu. Zawodniki skokajōm tak indywidualniy, jak i dwōjkōma (kaj liczy sie tyż synchrōnizacyjo). Rozrōżnio sie 6 grup yntek wykōnywanych we trzech sztelōngach. Ô wyniku decyduje ôcyna poprowności yntki ôd syńdźōw a spōłczyńnik jejich trudności. Uod 1899 ôdbywajōm sie we tej kōnkuryncyji mistrzostwa Ojropy, ôd 1904 yntki do wody sōm dyscyplinōm ôlimpijskōm, ôd 1973 rozgrywane sōm mistrzostwa świata.
+Jawor (downi "Jawr", miym. "Jauer") – miasto we Dolnym Ślōnsku, we jaworskim krysie, we dolnoślōnskim wojewōdztwie, na kraju Sudetōw. Do 1945 Jawor noleżał dō Miymcōw (we "Regierungsbezirk Liegnitz"), potym do Polski. We Jaworze je znany luterański Kośćōł Pokoju ("Friedenskirche") ze XVII stolecia, we 2001 wpisany na Lista Światowygo Dziedzictwa UNESCO.
+Grubiorz (bergmōn, hawiyrz, hajer) to je miano fachu. Grubiorze robiōm na grubach przi fedrowaniu wōngla a inkszych kopalinōw. Majōm uōni ekstra ôbleczynia - do roboty majōm arbajtancōgi a ôd śwynta, kerym lo nich je we Ślōnsku Barbōrka, kero sie świyntuje 4 grudnia, ôbleczynio paradne - galowy mōndur. Znależniy na bergmański stopiyń, we bergmōnioku sōm roztomajte farby fyjderpuszōw.
+Krymski Pōłwysep - Pōłwysep we Ojropie Autōnōmicznŏ Republika Krymu - Autōnōmiczny regiōn we Ukrajinie Krymski Federalny Ôkryng - Federalny ôkryng we Rusyji Republika Krymu - Republika we Rusyji Chanat Krymski - (1441–1783) Ludowŏ Republika Krymu - (1917–1918) Krymskŏ Socjalistycznŏ Sowieckŏ Republika - (1919) Krymskŏ Autōnōmicznŏ Socjalistycznŏ Sowieckŏ Republika - (1921–1945) w SSSR Krymski Ôbwōd - (1945–1991) w SSSR
+Abaskŏ gŏdka – abchazŏ-adygejskŏ gŏdka s tajli Abchazŏ-abaskich gŏdek użiwanŏ bez kole 47 880 Abasōw we Stawropolskim Kraju a Karaczaj-Czerkezyje we Rusyje a we Prowincyje Adana, Prowincyje Eskişehir, Prowincyje Kayseri, Prowincyje Samsun, Prowincyje Yozgat we Turcyje. Ôficyjnŏ gŏdka Karaczaj-Czerkezyje.
+Wschowa (miym. "Fraustadt") - miasto a siedziba krysu we lubuskim wojewōdztwie.
+Cerkew św. Aleksandra Newskigo – dŏwnŏ cerkew, kerŏ była we Kujawskim Aleksandrowie. Gyszichta. W 1875 roku ruski regiyrōnek doł 35 tysiyncy rubli na wystawiynie nowyj cerkwije. Nowõ cerkew postawiōno wele aleksandrowskigo banhofu. Projekt cerkwije narychtowoł baumajster Trusow. Plac na kerym była cerkew mioł 2800 m2 wiyrchnie. Poświyncōno jã 8 września 1877 roku. Cerkew wystawiōno ze cegłōwki. 23 siyrpnia 1879 roku, cerkew nawiydziōł car Aleksander II, kery jechoł na tref ze cysŏrzym Wilhelmym I. W latach 20. XX stoleciŏ cerkew zbulōno.
+Fère-en-Tardenois - gmin we Francyji, we regijōnie Hauts-de-France, we departamyńcie Aisne. Mo 20,4 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwało sam 3098 ludzi. Bōła sam rodzōno francusko rzeźbiorka, Camille Claudel.
+Ius soli (śl. "prawo ziymie") to je knif, jakim dostowo sie ôbywatelstwo jakigo kreju. Podug nigo ôbywatelstwo dostowo tyn, kery bōł rodzōny na terytoriōm tygo państwa, przi tymu wrachowuje sie tyż rodzōnych na statku, we fligrze abo ambasadzie uōnygo państwa. Ius soli je stosowane we USA, niykerych państwach Połedniowyj Ameriki, Meksyku, Pakistaniy a inkszych. We niykerych krejach kere używajōm ius sanguinis dowo sie tyż ôbywatelstwo podug ius soli tym, kere niy majōm inkszego a bōły rodzōne na uōnygo terytoriōm. Uobejzdrzij tyż. ius sanguinis
+San Donà di Piave - gmin we Italiji, we regijōnie Ojganejsko Wynecyjo, we prowincyji Wynecyjo. Mo 78,73 km² wiyrchu a podug danych ze 2017 roku pōmiyszkiwalo sam 41 856 ludzi. Villeneuve-sur-Lot Neczajta San Donà di Piave
+III Rajch (miym. "Drittes Reich") – miano miymieckego państwa we latach 1933–1945. Gyszichta. Zaczōntki. We 1933 władzã przejōnła Norodowosocjalistycznŏ Miymieckŏ partia robotnikōw (NSDAP) kerõ kōmandyrowoł Adolf Hitler, powołany na kanclyrza bez prezydynta Paula von Hindenburga, po kerego śmierci przijōn tytuł Führer, co ôznaczŏ wōdz a kanclyrz Rajcha. We kreju wkludzōny ôstoł Totalitarysm. We 1934 r. przekludzōnŏ ôstała "noc dugich nożōw" majōncŏ na cylu eliminacyjõ ôpozycyje Hitlera, na terynie Miymcōw zakłŏdano było tyż ôbōzy kōncyntracyjne. We 1935 r. napoczły sie prześladowaniŏ Żydōw (bp. "noc kryształowõ"). W cylu dalszyj realizacyje podyjmniyntych cylów w Miymcach rozbudowano aparat terroru, w skłŏd kerego wchodziyły bp. Gestapo a SS. Mimo Wersalskiego Traktatu we 1935 r. przijynto było gezec ô odnowie siył zbrojnych (Wermacht) a nasilono zbrojenia jak tyż wkludzōno było kōntrolã państwa nad ekōnōmijōm. We 1936 Miymcy prziwstoły do rymilitaryzacyje Nadrenii. 20 września 1940 r. Rajch zawar sojusz z Italijōm a Japōnijōm nazywany paktem berlińskim abo paktem trzech. Podboje miymiecke napoczōn Anschluss Austrije we 1938 r. a zabōr tajli Czechosłowacyje z wiynksza Sudetōw. We 1939 wbrew Ukłodowi ze München Miymcy zajōnły ôstane tajle Czech, na kerych ôstoł utworzōny protektorat Czech a Morawy jak tyż zmusiyli słowackich prawicowych politykerōw do utworzyniŏ Piyrszyj Słowackij Republiki. II wojna światowo. Agresyjŏ na Polskã 1 września 1939 bez Rajcha napoczła II wojnã światowõ. Poczōntkowo Miymcy ôdnosiyli zwyciynstwa w Ojropie a Afryce. W 1940 zajōnły Danijõ a Norwygijõ potym Niiderlandy, Belgijõ a Luksymburg jak tyż Francyjõ. We 1941 kludziyły kampanijõ na Bałkanach jak tyż ôkupowały Grecyjõ a Jugosławijõ. 22 czyrwca 1941 r. Miymcy napadły na SSSR, na zajyntych terynach wkludziyli terror, dokōnali bezma cołkowityj zagłady Żydōw a tyż ludobōjczej eksterminacyje milijōnōw ludzi inkszych nŏrodowości, z wiynksza Słowian. Głownõ rolã w realizacyje polityki ludobōjczej ôdegrało kerownictwo polityczne NSDAP, SS, Gestapo a SD. Fungowaniŏ wojynne koalicyje antymiymieckij, wzrŏstajōncy ruch ôporu w ôkupowanych państwach przi jednoczesnym sturbaczyniu potyncjału wojsk i ekōnōmije Miymicōw, stopniowo wpływały na pōmianã jejich użytecznego poczōntkowo położyniŏ. Miymiecke ôstrzodki antyfaszystowske fungowały z wiynksza na ymigracyje a w kreju m.in. Weisse Rose i Rōnto z Krziżowyj. Z 1942 na 1943 wojska Miymieckie pōniosły klynskã pod Stalingradem i w Afryce. Wygranŏ Sowietōw pod Kurskiem z lipnia na siyrpiyń 1943 r. ôdebrała Miymcom ôstatniõ prōbã ôdzyskaniŏ inicjatywy strategicznyj na frōncie wschodnim. Przejście do ôgōlnyj ofensywy bez Sojusz Sowiecki jak tyż utworzynie we czyrwniu 1944 r. drugigo frōntu bez alijōntōw zachodnich we Francyje, dokludziyły do dalszego wyzwalania zajyntych bez Miymcy krejōw. Wiosnōm 1945 r. doszło do cołkowityj klynski Miymcōw. Po samobōjstwie Hitlera 30 kwietnia 1945 r. kery przekŏzoł władzã Karlowi Dönitzowi, 8 moja 1945 r. podpisano było bezwarunkowy akt kapitulacyje III Rajcha.
+Kristbaum (gojik, krisbaum) to je ôbstrojōny iglok, kery sie stowio dōma we adwyncie a trzimie aże do Trzech Krōlōw. Nojczyńści je to świyrk abo jodła, roz za czas tyż dowo sie sztuczny iglok ze plastiku. Kristbaum ôblyko sie we glaskugle, kety s kolorowych papiōrōw, lameta, wata, kero mo udować śniyg, wiyszo sie tyż bōmbōny, a na samiuśkym wiyrchu betlyjemsko gwiozda. Zapalo sie na niym lampki, downi, kej niy bōło po chaupach sztrōmu, a tyż i jaki czas kej sztrōm już bōł, nale niy bōło tōnich lampek, dowało sie świyczki. We Wilijo po uroczystyj wieczerzy, pod kristbaum dowo sie geszynki (znamiyńniy lo bajtlōw), nale tak, coby uōne niy widziały co dowajōm jejim dorośli a myślały co robi to janiołek abo Dziećōntko. Zwyk strojynio kristbauma prziloz na Ślōnsk ze Miymicōw we XVIII-XIX stoleciu. Downi, tradycyjōm bōło zachabiyniy igloka prosto ze lasa, co trza bōło robić rankym we Wilijo, noleżało to do gospodarza (gowy dōmu) a miało przitorgać szczyńściy cołkij familije. Ôficjalniy, pochodzyniy zwyku a jygo symbolika sōm tumaczōne jako nawiōnzaniy do strōmu wiadōmuści dobrygo a złygo ze Biblije, nale barzi je możebne co je to znōmy we Ojropie downi kej krześcijaństwo kosmiczny strōm mianowany tyż "strōmym żywota".
+Połedniowo Karolina je sztat na połedniowym zachodzie Zjednoczōnych Sztatōw nad Atlantyckim Ôceanym. Granica mo na pōłnocy ze stanym Pōłnocno Karolina a na połedniu ze Georgijōm. Nojsrogsze miasta: Charleston Kolumbia Greenville Stolica - Kolumbia. Wielość ludzi - 4 479 800 Ôficjalno neczajta stanu Połedniowo Karolina (we angelskij godce)
+Andrzej Zbigniew Lepper (rodz. 13 czyrwca 1954 we Stowiyncinie, um. 5 siyrpnia 2011 we Warszawie) – polski polityker, spōłzałożyciel Samouobrōny RP a uōnyj przewodniczōncy. Bōł posłym na Sejm RP we rokach 2001-2007 a ministrym ôd baurestwa a rozwoju dziydzinōw we rzōndach Kazimiyrza Marcinkewicza a Jarosława Kaczyńskigo. Podug polskij Policyje, popełńōł samobōjstwo bez powiyszynie we siedzibie Samouobrōny.
+Demi Moore, po prowdzie Demi Gene Guynes (rodz. 11 listopada 1962 we Roswell) – amerikańsko filmowo szauszpilerka. Kariyra zaczła kej bōła 19 lot staro ôd seryjalu "General Hospital". Demi Moore we imdb
+Chitungwiza, ôbycznie mianowane tyż "Chi Town" - miasto we Zimbabwe, we prowincyji Wschodnio Maszōna. Założōne we 1978 roku bez skuplowanie miastōw: Seke, Zengeza, a St Marys. Trzecie podug wielości ludzi miasto we Zimbabwe.
+Bzinička (pol.: "Bziniczka") – prawy dopuyw Mouyj Panwie, zlokalizowano guōwniy we wojewōdztwie ôpolskim, nale swoje zdřōduo mo we wojewōdztwie ślōnskim. Řyka wypuywo s ôkolic Gwoździan. Zdřōduo Bzinički zlokalizowane je na wysokości ōng. 270 m n.p.m. Řyka puynie we wiynkšości we leśnym ôtočyniu urygulowanym korytym ô šyrokości 2–3 m. Na zachōd ôd Pludrōw ôpuščo teryn gminy Dobrodziyń a wpuywo do gminy Kolōnowske, puynie postřōd wydmōw. Na tym ôdcinku charakteryzuje sie zbližōnym do naturalnygo přebiygym koryta ô střrednij šyrokości 3 m. Bzinička uchodzi do Mouyj Panwi we Kolōnowskym na wysokości 190 m n.p.m. Dugość cieku wynosi ōng. 19 km. we gminie [olōnowske nauokouo řyki stwořōny ôstou Zespōu přirodničo- krajobrazowy "Nad Bziničkōm" (polsko godka: "Nad Bziniczką").
+Minnesota – sztat we strzodkowo-zachodnij tajli USA.
+Harry Edward Kane (rodz. 28 lipca 1993 we Lōndynie) – angelski fusbalok, gro na pozycyji napadziora. Chowanek klubu Tottenham Hotspur kaj zadebiutowoł 25 sierpnia 2011. We sezōnach 2015/2016, 2016/2017 tryfiōł nojwiyncyj torōw we Premier League. We reprezyntacyji Ynglandu piyrszy szpil zagroł 27 marca 2015.
+Porto Empedocle - gmin we Italiji, we regijōnie Sycylijo, we prowincyji Agrigento. Mo 25,23 km² wiyrchu a podug danych ze 2018 roku pōmiyszkiwało sam 16 630 ludzi. Neczajta Porto Empedocle
+Piotrowice (miym.:"Petrowitz") – pouedniowo tajla Katowic, kero razym s Ôchojcym robi dziylnica Piotrowice-Uochojec. Je uōna pouožōno ōng. 7 km ôd cyntrōm. Geōgrafijo. Bez Piotrowice puynōm dořyča dwōch wielgich ślōnskych řyk: Ślepiotki, kero je dořečym Ôdry a Mlyčnyj, kero pōźnij wpado do Wisuy. Bez Piotrowice přeuazi pouednik 19° dugości geōgrafičnyj wschodnij. Piotrowice majōm granica ôd zachodu s Zařyčym, ôd pōunocy s Ligotōm a Zadolym, ôd wschodu s Ôchojcym, na ôd pouednio s Kostuchnōm. Wysokość nad pōziomym mořa miyni sie ôd 266 m do 320 m . Historyjo. Piyrše ślady ôbecności ludzi na terynie piotrowic sōm s ôkrysu nyjolitu (ōng. 5000 lot nazod). W středniowieču Piotrowice razym s Podlesiym a Zařečym wystympowouy kej Uōničowy. Nojwčeśnijše godaniy ô Piotrowicach je s 1287 roku. Do XVII stolecio Piotrowice miouy ôbšor moc wiynkšy aniželi terozki. Podug zachowanych dokōmyntōw wieś graničyua bezpostřednio s Mysuowicōma, Zouynžym a Kuźńōm Bōguckōm (dzisijše Cyntrōm). W XIX wieku we Piotrowicach miyškouo ōngyfer 800 ludzi. We 1818 zouožōno sam piyršo šula. W 1874 Piotrowice razym s Kostuchnōm a Ôchojcym twořiuy Amtsbezirk (gmina). Ôd 1951 Piotrowice začōnuy pōmiyniać sie ze wsi rolničyj na baři industryjalno. We 1910 miyškouo we nich přez 3500 ludzi. Po piyršyj wojniy światowyj Piotrowice trefiuy do Polski a bouy we Autōnōmičnym Wojewōdztwie Ślōnskim. Pō drōgij wojnie światowyj začōnto sam budować bloki. W 1951 roku wuōnčōno couke Piotrowice do Katowic. Kōmunikacyjo. Na Piotrowicach je banhow a wynzyu banowy, we kerym lynije kolyjowe rozuažōm sie we dwie strōny: do Biylsko-Biouyj a Rybnika. Bez Piotrowice leci droga krajowo 81 Katowice - Wisua. Na dziylnicy je tyž 9 přistankōw autobusowych s kerych do sie dojechać do wiynkšości dziylnic Katowic, a tyž do Tychōw, Rudy Ślōnskij, Mikouowa a Čeladzi. Edukacyjo. We Piotrowicach dziouajōm: Dwie šule podstawowe: nōmera 27 (ul. Łętkowskiego) nōmera 32 (ul. Sobańskiego). 2 gimnazyja: nōmera 19 (ul. Spółdzielczości) nōmera 20 (ul. gen. Jankego) 2 zespōuy šuli střednich: Zespōu Šuli Poligrafično-Mechaničcznych im. Armii Krajowej (ul. Armii Krajowej) Zespōu Šuli Techničnych a Ôgōlnokštoucōncych nōmera 3 im. E. Abramowskiego (ul. Harcerzy Września) Krōm tygo sōm tyž na Piotrowicach Gōrnoślōnsko Wyžšo Šula Handlowo (ul. Hercerzy Września) a Šula Policyjno (ul. gen. Jankego).
+Gruzyjo (gruź. საქართველო, "Sakartwelo") – państwo we Azyje, na Zakaukaziu. Granica mo ze Azerbejdžanym, Armynijōm, Turcyjōm, Rusyjōm, a na zachodzie granicōm Gruzyje je Moře Čorne. Państwo mo tyž dwie prowincyje, kere niy sōm niykej powožane jako integralno tajla Gruzyje. Sōm to Abchazyjo a Ôsetyjo Pouedniowo. Jejich samostanowiyniy uznowo ale ino Rusyjo a Niikaragua.
+Kymco – marka tajwańskego producynta skuterów, motoradōw a quadōw – "Kwang Yang Motor Co, Ltd" założōno we 1963 ze zicem we Kaohsiung. Phil Mather "Skutery chińskie, tajwańskie i koreańskie", Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, rok 2010, ISBN 978-83-206-1763-4.
+Barack Obama (rodz. 4 siyrpnia 1961 we Honolulu na Hawajach) – amerikański politiker Dymokratycznyj Partyje, 44. prezydynt USA. Sprawowoł urzōnd we latach 2009-2017. Je ōun Mulatym, jygo fater pochodźōł ze Kynije, a matka ze stanu Kansas. 9 października 2009 Barack Obama dostoł pokojowo nadgroda Nobla.
+Gajōwka (pol. "Gajówka", miym. "Försterei") – tajla wsi Rudziczka we Polsce, na Gōrnym Ślōnsku, we ôpolskim wojewōdztwie, we prudnickim krysie, we gminie Prudnik.
+Fort Worth – miasto we USA, we sztacie Teksas, stolica hrabstwa Tarrant (myńsze tajle Fort Worth sōm tyż rozlygowane we hrabstwach Denton, Parker a hrabstwie Wise). Ustrzodek lotniczej industryji, mo sam siedziba Lockheed-Martin a skłodo sam fligry.
+Kruszwica - miasto we Polsce, we kujawsko-pōmorskim wojewōdztwie, we inowrocłowskim krysie. Siedziba miejsko-wiejskigo gminu Kruszwica. Je rozlygowane nade pōłnocnym brzegym jeździora Gopło. Je sam Mysio Wieża, znōmo ze powiarki ô krōlu Popielu.
+Gmin Rõuge - gmin we Estōniji, we prowincyji Võrumaa. Powstoł we 2017 roku bez skuplowanie gminōw Mõniste, Misso, Vartsu, Haanja a Rõuge. Mo 971 km² wiyrchu a pōmiyszkuje sam 5815 ludzi (2017).
+Andrzej Sebastian Duda (rodz. 16 moja 1972 we Krakowie) – polski polityker, prezydynt rzeczypospolityj Polskij ôd 6 siyrpnia 2015. Przinoleżoł do PiS, we swoji politycznyj karierze bōł min. posłym ku Sejmowi RP a ojroposłym.
+Ennio Morricone (rodz. 10 listopada 1928 we Rzimie, Italijo, um. 6 lipca 2020 we Rzimie) - italski kōmpozitor filmowyj muzyki. Sztudjyrowoł we Accademia Nazionale di Santa Cecilia ("Norodowo Akadymijo św. Cile") we Rzimie we klasie kōmpōnowanio, granio na trōmpce a chōralny lajery. Swoja kariera pisanio filmowy muzyki napoczōn we 1955. We 1964 zaczōn wespōłpracować ze Sergio Leone a Bernardo Bertolucci. Tymu piyrszymu napisoł lajera do Per un pugno di dollari ("Za gorść dolarōw") a The Good, the Bad and the Ugly ("Dobry, zły a żadny"). Niyskorzi ustoł robić jako inkszo muzika a robioł yno filmowo - do kupy do przez sztyrystu filmōw (we tym trzidziestu westernōw). Dostoł mocka nadgrodōw, piyńć razōw nōminowali go do Oscara. 14 decymbra 2006 prziznali mu sztatuetka "Honorowygo Oscara". Ôficjalno neczajta (po italsku, angelsku abo szpanielsku)
+Lyjo Swaczyna (, rodz. we 1954 we Rudzie) – ślōnski politiker, prezes partyje Ślonzoki Razem. Biografijo. Rodźōł sie na Frynie we familiji ôd pokolyń swiōnzanyj z tōm dzielnicōm. Uczōł sie we Technikum Mechanicznym, sztudjyrowoł na Ślōnskim Uniwersytecie, nale go niy skōńczōł. Robiōł miyndzy inkszymi za planisty, dryjera, szofera, szwajsra, mechanika a zbiyrocza winogrōnōw. Politiczno kariera zaczōn we Uniji Realnyj Politiki. Poranoście lot bōł we forsztańdzie Ruchu Autōnōmije Ślōnska, z ramiynia kerego sztartowoł na prezydynta Rudy a miejskigo rajcy. Skirz persōnalnych kōnfliktōw ôdloz ale z tyj ôrganizacyje a zainicjowoł utworzyniy partyje Ślonzoki Razem, keryj piyrszy sjazd ôbroł go na prezesa. Sztartowoł z jeji ramiynia na wojewōdzkigo rajcy we 2018 a synatora we 2019, nale bez skutku. Pisowoł miyndzy inkszymi do Ślōnskij Szwalbki, a we lokalnyj rudzkij telewizyji kludźōł program «Szolka Tyju z Leonem Swaczyną».
+Ołysziwka (ukr. "Олишівка") - ôsiedle miejskij zorty na Ukrajinie, we czernichowskim ôbwodzie, we czernihowsim rejōnie. Na 2017 rok pōmiyszkiwało sam 1964 ludzi.
+La Hague - gmin we Francyji, we regijōnie Normandyjo, we departamyńcie Manche. Mo 148,68 km² wiyrchu a podug danych ze 2014 roku pōmiyszkiwalo sam 11 840 ludzi. Gmin utworzōno 1 stycznia 2017 bez skyplowanie 19 gminōw: Acqueville, Auderville, Beaumont-Hague, Biville, Branville-Hague, Digulleville, Éculleville, Flottemanville-Hague, Gréville-Hague, Herqueville, Jobourg, Omonville-la-Petite, Omonville-la-Rogue, Sainte-Croix-Hague, Saint-Germain-des-Vaux, Tonneville, Urville-Nacqueville, Vasteville a Vauville.
+Champdor-Corcelles - gmin we Francyji, we regijōnie Auvergne-Rhône-Alpes, we deapartamyńcie Ain. Mo 31,53 km² wiyrchu a podug danych ze 2020 roku pōmiyszkowało sam 636 ludzi. Gmin utworzōny we 201 roku bez skuplowanie gminōw Champdor a Corcelles.
+Gōrnoślōnske wojywōdztwo (pol. "województwo górnośląskie") – projekt wojywōdztwa we połedniowyj Polsce, na Gōrnym Ślōnsku, kere miałoby powstŏć bez połōnczynie tajli ôpolskigo wojywōdztwa ze tajlōm ślōnskigo wojywōdztwa. Ôrganizacyjami, kere ubiygajōm sie ô utworzynie gōrnoślōnskigo wojywōdztwa, sōm m.in. Ruch Autōnōmije Ślōnska i Ślōnskŏ Partyjŏ Regiōnalnŏ. Ôpaczni tymu sōm politykry ôpolskigo wojywōdztwa jak tyż m.in. Zwiōnzek Ludności Nŏrodności Ślōnskij. Sprawowanie władzy nad wojywōdztwym byłoby potajlowane miyndzy miasta Ôpole i Katowice a jego populacyjŏ miałaby ôsiōngnōńć kole 5 milijōnōw. Ôpinie. Jerzy Gorzelik, szef Ruchu Autōnōmije Ślōnska, stwiyrdziōł: „Uwŏżōmy, iże take rozwiōnzanie przizwoli zachować naszã spōlnõ spamiyńć historycznõ, a nad wszyjsko dozwoli, we ôpiyradle ô spōlnõ tożsamość, budowã dynamicznego, modernego, ojropejskigo regiōnu”. Roman Kolek, wicemarszołek ôpolskigo wojywōdztwa i jedyn z liderōw miymieckij myńszości, za argumynt przeciw jego utworzyniu pedzioł: „Mōmy ôbsztalowane granice regiōnu. We mocka dōmyn sōm widzyni we krŏju barzo dobrze. Niy widzã potrzeby takij integracyje. Małe je piykne. Niy sōndzã, iże trza nŏs łōnczyć ze srogszymi, coby poprawić zarzōndzanie regiōnym”. Szef ôpolskigo Ruchu Autōnōmije Ślōnska, Marek Czaja, prawiōł, iże: „Ôpolske we terŏźnym kształcie niy mŏ racyje bytu, ale niy skirz wynikōw wykazu, ale z napōmniyniŏ na katastrofalny stan ekōnōmije i wynikajōncõ stōnd tak samo dramatycznõ sytuacyjõ dymograficznõ [...] Mogymy czekać, aże niyprzileżytość «sama sie rozwiōnże» i za pŏrã lŏt «cyntrala» dokōnŏ reformy administracyjnyj [...] Ale mogymy tyż aktywnie uczestniczyć w tym procesie wyprzedzajōnc i animujōnc niykere ruchy”. Argumynty za utworzyniym wojywōdztwa. Niykerymi przikładami argumyntōw za utworzyniym gōrnoślōnskigo wojywōdztwa sōm: ślōnske wojywōdztwo we pōłowie skłŏdŏ sie ze ślōnskich terynōw, a we pōłowa ze małopolskich. Zamiyszkujōm jy ludzie ô inakszyj historycznyj mierziōntności i kulturowym bagażu ślōnske wojywōdztwo rozwijŏ sie lepij ôd ôpolskigo ôpolske wojywōdztwo mŏ mało miyszkańcōw i wartko sie wyludnia, we ôpaczności do ślōnskigo ôstatecznŏ wersyjŏ terŏźnego administracyjnego tajlōngu Polski to efekt politycznego kōmprōmisu pōniywŏż we czasie "spisu powszechnego" lud mōg deklarować ślōnskõ nŏrodność skurczyła sie na Ôpolskim Ślōnsku wielość reprezyntantōw miymieckij myńszości, skirz keryj tyż utrzimowano samodzielność ôpolskigo wojywōdztwa analiza danych Bazowego Amtu Statystycznego przedstawiōnŏ bez Zwiōnzek Krysōw Polskich pokazuje, iże we czasie nojbliższych 20 lŏt kożde z 14 miast ścisłyj kōnurbacyje ślōnskij straci miyszkańcōw
+Abzedzzejga je typ ôd piyły, keryj ôstrze je 600-700 milimyjtrōw duge. Je uōna używano do ciyńcio drzewa, zauobycz we dōmowych celach. Ciyńciy abzedzzejgi charakteryzuje sie rownym a gładkim przekrojym ôd drzewowych włōkynkōw. Ôstrze mo zauobycz zōmbki stojōnce na sztorc.
+Ôgōnōw (pol. "Ogonów", miym. "Ogen, Feldheim") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Kamiynnik. We 2011 roku wieś miała 48 miyszkańcōw.
+Totalitarysm – charakterystyčny lo XX-wiečnych režimōw dyktatorskych systym řōndzynio, kery dōnžy do coukigo podpořōdkowanio spouečyństwa państwu při pōmocy monopolu informacyjnygo a propagandy, idyjolōgije państwowyj, terroru tajnych instytucyji a masowyj monopartyji. Miano ôstouo utwořōny bez italskigo filozofa Giovannigo Gentile, idyjolōga Italije fašystowskych. Guōwnymi tyjoretykōma genezy totalitarysmu sōm ntp. Hannah Arendt a Karl Popper. Totalitarysm ôznočo państwa, we kerych ambicyje modernizacyjne a mocarstwowe idōm do kupy s brakym tradycyje demokratyčnyj abo - jako we připadku Niymcōw - ôbmierźlynio do demokracyje, jeji kryzysym abo ubōstwym. Přikuadōma państwōw totalitarnych bōuy nacyjowo-socyjolistyčno III Rajch, stalinowski Sojuš Socjalistyčnych Sowieckich Republik lebo Chiny Mao Zedonga. Totalitarny systym řōndzynio istnije do chwili ôbecnyj we Koryji Pōunocnyj.
+Tbilisi (, ) – stolica a nojwiynksze miasto Gruzyje rozlygowane nad rzykōm Kurōm. Je wożnym ôstrzodkym nauki, kultury a industryje. Historyjo Tbilisi śōngo IV w., kej wiōdła tukej Jedbowno Cesta.
+Krej Saary (miym.: "Saarland", fr.: "Sarre") – jedyn ze mniyjszych zwiōnzkowych landōw Miymcōw, położōny we połedniowo-zachodnij tajli kreju. Nazwa landu połazi ôd rzeki Saary, kero przepływo bez jego połednie. Mo 2570 km² wiyrchu a ōng. milijōn miyszkańcōw. Stolicōm a nojwiynkszym miastym Kreju Saary je Saarbrücken. Na pōłnocy mo granica ino ze jednym zwiōnzkowym landym, ze Nadrynijōm-Palatynatym, a na połedniu ze Francyjōm, skiż czygo tyn krej mioł wielgi ajnflus na kultura a gyszichta landu. Jednak ludzie we Kreju Saary niy godajōm godkōm francuskōm, kej myśli wiela ludzi ze inkszych tajlōw Miymcōw, nale dialektami frankōńskimi godki miymieckiej. Gyszichta przemysłowo Kreju Saary je fest powiōnzana ze bergmaństwym, skiż czygo tukej do sie nojść wiela storych grubōw, hołdōw a hutōw. Nojbarzi znona ze storych hutōw je Völklinger Hütte, kero dzisioj je muzeum i je na liście światowygo dziedzictwa UNESCO. W lotach 50ych Kraj Saary bōł jedyn ze nojbogatszych landōw Miymcōw, nale dziś skiż ôbalynia bergmaństwa mo wielge bezrobocie a gubi miyszkańcōw. Jednak ze wszyskich landōw Miymcōw mo nojsrogsza wielość autobanōw ôd wiyrcha a nojsrogszo kwota domōw własnych.
+McLean – census-designated place we USA, we sztacie Wirginijo, we hrabstwie Fairfax.
+Fajer to je wydarzynie, skupiōne wele celebrowaniŏ bez grupã ludzi trefiyń abo tradycyji ô znaczyniu zaôbycz kulturowym abo religijnym. Ustawowe fajery mogōm wyznaczać regyrōnki, instytucyje religijne abo inksze ôrganizacyje. Ofyn je to dziyń swobodny ôd roboty i ôd szkoły. Fajer może mieć naturã religijnõ (na tyn bajszpil Gody), regiōnalnõ (bp. Dziyń Ślōnskij Fany), państwowõ (bp. amerykōński Dziyń Samostanowiyniŏ), abo miyndzynŏrodowõ (bp. Dziyń Praw Czowieka). Może upamiyntniać jakeś trefiynie (bp. batalijõ – polski Nŏrodny Dziyń Spamiyńci Powstaniŏ Warszawskigo), podkryślać wŏgã jakigoś problymu (bp. Skludzanie Świata) , a tyż może być ôkazyjōm do uczczyniŏ jakijś ôsoby (bp. irlandzki Dziyń Świyntego Pyjtra), skupiny ludzi (bp. kaszubski Dziyń Jedności Kaszubōw), abo skupiny rŏbotnikōw (bp. grubiŏrzy – ślōnskŏ Barbora).
+Jared Tristan Padalecki (rodz. 19 lipca 1982 we San Antonio) – amerikański szauszpiler, nojbarzi znōmy s role Sama Winchestera we seryjalu "Supernatural". Kej szauszpiler, debiut mioł we filmie "A Little Inside" ("Jo a fater") we 1999 roku. We 2010 hajtnōł sie s Genevieve Cortese - amerikańskōm szauszpilerkōm. 1999:"A Little Inside" 2000:"Silent Witness" 2001:"Close to Home" 2002:"A Ring of Endless Light" 2003:"Young MacGyver" 2003:"Cheaper by the Dozen" 2004:"New York Minute" 2004:"Flight of the Phoenix" 2000-2004:Gilmore Girls 2005:"House of Wax" 2005:"Cry Wolf" 2005-2020:Supernatural 2007-nadal:Room 401 2008:"Thomas Kinkades Home for Christmas" 2009:"Friday the 13th" (remake) imdb
+Żōłwino (pol. "Żółwino") - kolōnijo we Polsce, we zachodniopōmorskim wojewōdztwie, we choszczyńskim krysie, we gminie Drawno.
+Gaborone – stolica Botswany a Dystryktu South East. Ôstrzodek industryji a nauki.
+Abasy - kaukaskŏ nacyjŏ miyszkajōnca hlawniy we Turcyje, Egipciy a Karaczaj-Czerkezyje we Rusyje. Jejich nacyjnōm gŏdkōm je Abaskŏ gŏdka.
+Trans-X to je popularny we lotach 80. XX wieku kanadyjski zespōu muzyčny, kery grou muzyka dance a new wave. Nojbaři znony s utworu "Living on Video". Zespōu zauožyu we 1981 roku Pascal Languirand. "Living on Video" (1981) "Message On The Radio" (1982) "Living On Video" (1983) – Remix "3-D Dance" (1983) "Vivre Sur Vidéo" (1983) "Ich Liebe Dich (I Love You)" (1986) "Monkey Dance" (1986) "Maria" (1988) "Funkytown / Living On Video" (1991) "Video Killed The Radio Star / Living On Video" (1991) "A New Life On Video" (1995) "To Be... Or Not To Be" (1995) "Living On Video 2K6 " (2006) "Living on Video" (1983) "Living On Video" (1986) "On My Own" (1988) "The Drag-Matic Album" (2003) ôficjalno neczajta
+Totsugeki! Ningen Sensha abo War of the Human Tanks (とつげき!人間戦車 - Wojna Ludzkich Pancerōw) - Turowy taktyczny szpil sônaczōny w 2008 roku bez Yakiniku Banzai wydane w Ojropie bez Fruitbat Factory. Fabula. 20 rokōw po sônaczyniyu piyrwegŏ ludzkegŏ pancera, wojna miyndzy Cysŏrstwym Japaniy (Empire of Japon) a Krōlystwym Japaniy (Kingdom of Japon) zrobiła siy we wojna ludzkich pancerōw. Cysartstwŏ kere niykejś rzōndziyłŏ całkōm wyspōm gotuje siy na ôstatniy bastiōn, abo pancery krōlestwa sōm bliskŏ stolicy. Shoutaro Daihonei, poruczniyk cysŏrskej armije, wylazuje na bitwa ze swymi lojalnymi ludzkimi pancerami. Hlawne postaciy. Shoutaro Daihonei - Protagoniysta szpilã, niykejś "Piekelny Generał" tyrŏzki poruczniyk a kapitan szwortegŏ cysŏrskegŏ korpusu pancyrnegŏ.</br> Chiyoko Daihonei - młodszŏ sestra Shoutaro. przaja ludzkim pancerōm. Chiyoko je inżyniyrem pancerōw.</br> Liselotte Satou - modszy poruczniyk, ôficer szwortegŏ cysŏrskegŏ korpusu pancyrnegŏ.</br> Heshiko - Smodyfikowanŏ wersyjŏ dowodzōncegŏ pancera, mŏ funkcje lidera. Szpil. Garaż. We garażu możnŏ produkować a ônaczyć nowe pancery a moduły. Możnŏ tyż szpilać we bitwy treningowe kere dajōm materiały. Gotowaniy siy do bitwy. Ustawiyŏ siy pancery a produkuje nowe. Bitwa. Bitwa polegŏ na destrukcyje wszytkich dowodzōncych pancerōw, za zniszczyniy inkszych dostaje siy ekstra materiały. Zorty pancerōw. Dowodzōncy pancer - dowodziy inkszymi pancerami śle kōmyndy s zewnōntrz. Przegrywŏ siy eli wszytke sōm zniszczōne.</br> Rażōncy pancer - samo-niszczōncy siy pancer.</br> Angrifujōncy pancer - pancer kery użiwŏ karabinu do angrifu.</br> Pancer Bateryjŏ - pancer kery wspiyrŏ altyreryjōm.</br> Zwiadowczy pancer - wspōmaga zwiadem.</br> Przechwytujōncy pancer - przechwytuje strzŏły altyreryjske.</br> Rycerski pancer - pancer specializujōncy siy walkōm wryncz, mŏ wysokōm szanse na uniykniyńciy angrajfu. http://fruitbatfactory.com/humantanks/
+Ẋẋ – buchsztaba łacińskiij wersyje czeczyńskigo abecadła, kero mo klang [ħ]. Kej uōna godka zapisowujymy Cyrylicōm, to tedy muszymy używać znoku хъ.
+Cukmantel (śl-miym. "Zuckmantel", miym. "Zuckmantel", cz. "Zlaté Hory", do 1948 "Cukmantl") – sztad we Czeskij Republice, we krysie Frywołdōw (historyczny Dolny Ślōnsk), we olmickim kreju. Cukmantel leżōm wele granice ze Polskōm (nojbliższe sōm Kozia Szyja). We 1918 nolozły sie we granicach Czechosłowacyje, nale do 1945 bezma wszyske miyszkańce bōły Miymcōma. Burmistrzym miasta je Milan Rác.
+Luft to je jydnorodny miszōng gazōw, kery tworzi atmosfera Ziymie. Udzioł procyntowy głōwnych skłodnikōw we lufcie je stoły a wynosi (we stanie suchym, bez uwzglyndniynio pary wodnyj): 78,09% azot 20,91% tlyn 1% argōn, nyjōn, hel, metan, kryptōn, wodōr a inksze. Skłodnikōma zmiynnymi luftu sōm para wodno, dwutlynek wōngla, dwutlynek siorki, dwutlynek azotu, ôzōn a inksze. We technice je znajōme magazynowaniy energije bez sprynżaniy lufta. Sprynżōny luft używo sie we roztōmajtych insztalacyjach pneumatycznych, do filowanio ôpōn, we luftbiksach atp.
+Separatyzm (s łać. "separatio" - ôddzielniy, ôsobno) – ruch kerygo cwekym je ôdtajlowaniy sie ôd wiynkszyj cołkości, nojczyńści idzie trefić separatyzm kery polygo na postulowaniu utworzynio niypodlygłygo państwa s tajli wiynkszygo państwa, kere ôbejmowouo by teryny kaj pōmiyszkuje jako myńszość narodowo abo etniczno, niykej powody sōm inksze, kej l.b. religijo (Sudan Połedniowy). Niykej tyż niy idzie ô utworzyniy nowygo państwa, ino ô prziłōnczyniy tajle jakigo państwa do inkszego, kej l.b. Gōrskigo Karabachu do Armynije.
+Karlucke gŏdki - jednŏ s 6 tajli tureckich gŏdek
+Prisztina – nojsrogsze miasto a stolica Kosowa.
+Autōnōmicznŏ Republika Krymu – autōnōmicznŏ republika, tajla Ukrajiny ôd 12 lutygo 1992. Nojdzi sie bezma cołki na pōłwyspie Krym na Czornym Mŏrzu. Stolicōm republiki je Symferopol. Pōmiyszkuje sam ōng. 2 mln perzŏnōw, kaj 1 242 000 (62,1 %) pōmiyszkuje we miastach, co dowo 75,6 perzŏnōw/km².
+Ślōnski Chełm (pol. "Chełm Śląski", miym. "Groß Chelm") - wieś we Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie, we bierōńsko-lyńdzińskim krysie, siedziba gminu Ślōnski Chełm. We lotach 1977-1994 przikuplowany ku Myslowicōm kej uōnych dzielnica.
+Hrabstwo Arlington - hrabstwo we USA, we sztacie Wirginijo, we aglomeracyji Waszyngtōnu. Mo 67 km² wiyrchu a podug danych ze 2014 roku pōmiyszkiwało sam 229 302 ludzi. Podug prowa, mimo aże je sam miejsko zabudowa a połni miejske fōnkcyje, niy ma to miasto ani żodnych miast we sia niy zawiero. Je potajlowane ino na "sōmsiedztwa" ("neighbourhoods").
+Henry, kśōnże Sussex, po prowdzie Henry Charles Albert David, Ôbycznie mianowany Kśōnże Harry (rodz. 15 września 1984 we Lōndynie) – kśōnże Zjednoczōnygo Krōlestwa, człōnek brytyjskij krōlewskij familije, syn Charlesa, ksiyńcio Walije a Diany Spencer, wnuk krōlowyj Elizabeth II, bracik ksiyńco Williama. Je szōsty we raje sukcesyji ku brytyjskimu trōnowi po swojim fatrze, starszym braciku a uōnygo bajtlach.
+North Elba to je miasto we USA, we staniy Nowy Jork, we hrabstwie Essex. Podug danych s 2000 roku, zajmuje 405.2 km² a pomiyszkuje je 8661 ludzi. Piyrsze ojropejske ôsadnictwo bōło sam we 1814, miasto utworzōno we 1849 lo bōłych czornych niywolnikōw a bōło ôstrzodkym abolicjōnistōw pode prziwōdztwym Johna Browna, kery je sam pochowany. neczajta miasta
+Ślōnskŏ Ôstrawa (dŏw. do 1919 roku "Polskŏ Ôstrawa," śl-niym.: "Schläsche/Pulsche Ostrau," niym.: "Schlesisch/Polnisch Ostrau," cze. : "Slezská/Polska Ostrava," pol.: "Śląska/Polska Ostrawa") – dŏwniyj ôsobny sztad, terŏzki tajla Ôstrawy. Gyszichta. W 1290 roku Ślōnskŏ Ôstrawa ôstała wkludzōnŏ we granice Ksiynstwa Cieszyńskigo. Kedy we roku 1919 weszła we skłŏd Czechosłowacyje, jeji miano ôstałŏ zmiyniōne ze "Polskij Ôstrawy" na "Ślōnskõ Ôstrawã". Rechty sztadu dostała w 1920 roku. We 1941 roku wkludzōnŏ jōm do morawskij Ôstrawy, kerej tajlōm je do dzisiej.
+Nōmera dyskowo, we inujickij godce ujamiit to bōua zorta blachy na gitře, podano we kštoucie na niyśmiyrtelnika ôd armije, kero mioua nabity ōnikalno nōmera a přeznačōno bōua do nošynio na karku. Systym tyn bōu užywany bez řōnd Kanady do identyfikacyje Inujitōw. S anfanga Inujity niy miouy ôdpednika ojropejskich drugich mian (familije) a jejich miana nadowoua bajtlōm staršyzna. Tyn systym niy pozwolou na echt gynau identyfikacyjo ôsoby a bōu niyužytečny do cylōw uřyndowych a statystyčnych. Bestōž we 1941 wprowadzōno systym, we kerym koždy Inujit miou ōnikalno nōmera. Dzielōuy sie ōune na dwie tajle, podug placu pomiyškanio: na zachōd (wōunčas začynōuy sie ôd W) abo na wschōd (uod E) ôd Gioa Haven. Nostympniy bōua jedno abo dwie cyfry, kere ôznačōuy rygiōn s kerygo pochodźōu Inujit. Ôstatnie tři cyfry idyntyfikowouy ôsoba. Systym tyn wycofano we 1978, po wkludzyniu Project Surname, we kerym miast nōmeruw wprowadzōno druge miana lo Inujitōw. Nōmera dyskowo stoua sie titlym albuma inujickij piosynkarki Lucie Idlout, kero swojij piyršyj puycie, wydanyj we 2005, doua miano "E5-770, My Mothers Name". Inuktitut Magazine
+Familok – chaupa stowiano lo familijōw ôd grubiorzōw we miastach we cołkym Gōrnym Ślōnsku miyndzy XIX a XX stoleciym. Bezma wszyjske familoki stowiane bōły ze cegły, miały uōne jedyn abo dwa sztoki, bez kanalizacyje (bōła ino na schodach, tam kaj waserlajtōng). Kożde pomiyszkaniy skłodało sie ze kuchynie a izby, niykej kōmory. Nad ausgusym nojdowoł sie waserlajtōng, a haziel we familokach piyrwyj bōł na placu, potym, kej sprawiōno ôstała kanalizacyjo, we siyni. Familoki bōły stowiane wele drōgi, jedyn kole drugigo, raja za rajōm, a skiż tygo powstowoł charakterystyczny ukłod urbanistyczny. Ôdrōżniały sie tyż ôd inkszych kamiynicōw tym, co miały fynsterrōmy (abo futrziny) we ôknach a fynsterbrety ôbmalowane blank na czyrwiōno (we kerych pomiyszkiwali grubiorze) abo ziylōno (pomiyszkiwane bez hōciorzōw). Familoki dzisiej. Moc familokōw je we Biskupicach, Bobrku, Chropaczowie, Chwalowicach, Lipinach, Niikiszu, Frynie, Ôrzegowie, Siymianowicach, Szōmbierkach, Szopienicach, Świyntochlowicach, Zołynżu. Czynsto sōm zabytkowymi ôbiektōma. Zdjyńcia familokōw we Niikiszu
+Krymczakskŏ gŏdka – ałtajskŏ gŏdka s familije tureckich gŏdek s tajli kipczakskich gŏdek użiwana bez Krymczakōw na Krymie.
+Inguskŏ gŏdka – nachŏ-dagestańskŏ gŏdka s tajli nachskich gŏdek użiwanŏ hlawniy bez Ingusōw. Użiwanŏ je we Czeczeniyje, Kabardinŏ-Bałkaryje, Inguszecyje, Pōłnocnej Osetyjŏ-Alaniyje we Rusyje a Kazachstōniy. Gŏdka je ôficyjnŏ we Inguszecyje. We ynglickej gŏdce: Inguszeckŏ gŏdka na Ethnologue
+LGBT to je akrōnim ôd angelskigo "Lesbian, gay, bisexual, transgender" - lesbijski, buzerancki, biseksualny a transgynderyczny. Akrōnim tyn ôdnosi sie do wszyjstkich uōnych skupinōw. Ôkryślo sie tak wszyjstke perzōny, kere majōm inkszo kej heteroseksualno ôriyntacyjo. Miano LGBT wkludzōno we lotach 60. XX stolecio, niyskorzi po wydarzyniach Stonewall we Greenwich Village.
+Triest (it. "Trieste", słow. a chorw. "Trst", miym. "Triest") - miasto we Italiji, stolica regijōnu Friuli-Julijsko Wynecyjo a prowincyji Triest. Hawyna nade Adriatyckim Morzym. We lotach 1947-1954 miasto a trocha ziymie naobkoło bōło mianowane Wolne Terytoryjōm Triestu a wadźōły sie ô nie Italijo a Jugosławijo.
+Trzi – naturalno nōmera rozlygowano pōmiyndzy 2 a 4, je piyrszōm nōmerōm. Inksze nōmery do sie tajlować bez 3 ino, kedy ji suma cyfer je podzielno bez 3 , ntp. 7410 je podzielne bez trzi, beztuż co 7 4 1 0=12, a 12 do sie stajlować bez 3 co je ôczywiste.
+Lipki Wielkie (miym. "Lipke") – wieś we Polsce, we lubuskim wojewōdztwie, we gorzowskim krysie, we gminie Santok. Wieś bōła założōno we 1580 roku pode mianym "Lybky". Je rozlygowano na kraju Noteckij Puszczy.
+Priti Sushil Patel (rodz. 29 marca 1972 we Lōndynie) - brytyjsko politykerka pochodzynio ugandyjsko-hinduskigo. Ukōńczōła ekōnōmijo na Keele University a niyskorzi polityka brytyjsko na University of Essex. Ôd 2019 roku minister wewnyntrznych spow Wielgij Brytaniji. Przinależy ku Kōnserwatywnyj Partyji. Znōmo kej ojrosceptyk bōła jednōm ze czołowych dziołaczy ruchu Vote Leave przed referendōm ô wyleziynie ze Ojropejskij Uniji. Wybierano do Izby Gminōw we welōnkach we 2010, 2015, 2017 a 2019. Za jeij kadyncyji wkludzōno systyma pōnktowo lo chyntnych do ôsiedlynio we Wielgij Brytaniji, we systymie je ôceniane ksztołcynie, fach (eli je niydostatek ludzi ô uōnym fachu we kreju) a jak kandydat zno angelsko godka. We 2020 zaproponowoła coby ludzi kere wnioskujōm ô azyl przekludzać kajś daleko ôd Wielgij Brytaniji (bōła proponowano Wyspa Wniybowstōmpiynio) a tam ôcyniać jeich wnioski. Mynżato, majōm syna. Biografijo na neczajcie gov.uk Artikel we yncyklopedyji Britannica
+Dakar - nojsrogsze miasto a stolica Synegalu. Morsko hawyna nade Atlantyckim Ôceanym.
+Gerard Cieślik (rodz. 29 kwietnia 1927 we Wielgich Hajdukach, um. 3 listopada 2013 we Chorzowie) – ślōnski fusbalok, kery wystympowoł kej napadzior. Groł we chorzowskich manszaftach BSV a Ruch Chorzōw. We farbach Ruchu zagroł 237 szpilōw a trefiōł 168 torōw. Groł tyż we reprezyntacyji Polski we fusbalu, we keryj zagroł 45 szpilōw a trefiōł 27 torōw. Ze Ruchym zdobōł trzi razy titel majstra Polski a roz Puhar Polski.
+Kaisborstel - gmina we Miymcach, we landzie Schleswig-Holstein, we krysie Steinburg. Zajmuje 2.98 km² placu a podug danych ze 2018 roku pōmiyszkiwało sam 75 ludzi.
+Hector Zazou (nar. 11 lipnia 1948 we Algeryji, um. 8 września 2008 we Paryżu) to bōł francuski kōmpozytōr, muzyk i producynt muzyczny. Mioł ôn szpanielsko-francuske pochodzynie. 1976 ZNR "Barricades 3" 1978 ZNR "Traité de Mécanique Populaire" 1979 "La Perversita" 1983 Zazou/Bikaye/CYI "Noir & Blanc" 1985 Zazou/Bikaye "Mr. Manager" 1985 "Géographies" 1986 "Reivax au Bongo" 1988 Zazou/Bikaye "Guilty!" 1989 "Geologies" 1989 "Géographies/13 proverbes Africains" 1990 Zazou/Bikaye/CYI "Noir & Blanc" (z przidŏwkami) 1991 Hector Zazou & Les Nouvelles Polyphonies Corses "Les Nouvelles Polyphonies Corses" 1992 "Sahara Blue" Ze: Samy Birnbach, Richard Bohringer, John Cale, Dominique Dalcan, Sussan Deihim, Lisa Gerrard i Brendan Perry ze Dead Can Dance, Gérard Depardieu, Anneli Drecker, Barbara Gogan, Khaled, Ketema Mekonn, Malka Spigel, Kent Condon, Yuka Fujii, Kenji Jammer, Vincent Kenis, Nabil Khalidi, Bill Laswell, Christian Lechevretel, Keith Leblanc, Lightwave, Gilles Martin, Denis Moulin, Renault Pion, Ryuichi Sakamoto, Steve Shehan, Guy Sigsworth, Tim Simenon, David Sylvian, Elizabeth Valetti, Daniel Yvenec 1992 Roztōmajte artysty: "Nunc Musics" 1994 Sainkho "Out of Tuva" 1994 Roztōmajte artysty: "Sonora 494" 1994 "Chansons des mers froides" Ze: Biörk, John Cale, Tokiko Kato, Lioudmila Khandi, Kilabuk & Nooveya, Catherine-Ann MacPhee, Värttina, Suzanne Vega, Wimme Saari, Jane Siberry, Siouxsie Sioux, Lena Willemark, Ainu Dancers of Hokkaidō, Balanescu Quartet, Tchotghtguerele Chalchin, Brendan Perry ze Dead Can Dance, Budgie, Barbara Gogan, Mark Isham, Lightwave, Sargo Maianagacheva, Demnine Ngamtovsovo, Marc Ribot, Sakharine Percussion Group, Noriko Sanagi, Sissimut Dance Drummers, Angelin Tytot 1995 Harold Budd/Hector Zazou "Glyph" 1997 Barbara Gogan "Made on Earth" 1998 "Lights in the Dark" 1998 Mimi Goese "Soak" (Zazou je sam producyntym 4 wytworōw) 1999 Carlos Nuñez "Os Amores Libros" 1999 Laurence Revey "Le Creux Des Fees" 2000 Sandy Dillon & Hector Zazou "12 (Las Vegas is Cursed)" 2000 Bigazzi/Chianura/Henson "Drop 6—The Wolf and the Moon" 2000 Różni artyści "Drop 5.1" 2001 Anne Grete Preux "Alfabet" 2002 PGR "Per Grazia Ricevuta" 2003 Sevara Nazarxon "Yol Bolsin" 2003 "Strong Currents" Ze: Laurie Anderson, Jane Birkin, Lori Carson, Melanie Gabriel, Lisa Germano, Irene Grandi, Nicola Hitchcock, Nina Hynes, Caroline Lavelle, Sarah-Jane Morris, Catherine Russell, Emma Stow, Archaea Strings, Carlos Nuñez, Ryuichi Sakamoto, Stefano Bollani, Bill Rieflin, Lone Kent, Dennis Rea, Mathias Desmiers, Pierre Chaze, Renaud Pion 2004 "Labsence" 2006 Hector Zazou a Bernard Caillaud "Quadri( )Chromies" 2008 "Corps électriques" 2008 "In The House Of Mirrors" (pośmiertnie) 1983 Hector Zazou/Papa Wemba "Malimba" (12" singel) 1984 Zazou/Bikaye/CYI "MPasi Ya MPamba" (12" singel) 1985 Zazou/Bikaye "Mr. Manager" (7" i 12" single) 1988 Zazou/Bikaye "Guilty!/Na Kenda" (12" singel) 1990 Zazou/Bikaye "Get Back" (12" singel) 1992 "Ill Strangle You" ze Anneli Drecker i Gérardym Depardieu 1995 "The Long Voyage" ze Johnym Cale i Suzanne Vega
+Rōżanogōrske powstōnie – piyrsze zbrojne wystōmpiynie Ślōnzŏkōw przeciwko Miymcōm, zôrganizowane we ôkolicach Rōżanyj Gōry nocōm 7/8 czyrwnia 1919 roku, poprzedzajōnce ślōnske powstōnia. Historyjŏ. We nocy ze 7 na 8 czyrwnia 1919 roku powstōńcy pod kōmyndōm Walentyna Sojki, mulŏrza ze Rōżanyj Gōry Franciszka Grobelnego a fabrykŏrza ze Zymbowic Augustyna Koja, sebrali kole 200–300 niyuzbrojōnych powstōńców we lasach miyndzy Łowoszowem, bydōncym kole 5 km na zŏchōd ôd Rōżanyj Gōry, a Wachowem. Wydolōno przerwać łōnczność telefōnicznõ miyndzy Rōżanõ Gōrōm a inkszymi placami jak tyż zaminować most pod Sowczycami. Grupa uzbrojōnŏ we gywery, pistōule a hangranaty kerowanŏ bez bratōw Karola a Franciszka Maroniōw trzasnyła na leśniczōwkã we Łowoszowie. Powstōńcy dostali sie do leśniczōwki, jednak niy znŏdli w nij spodziywanego składu brōni. Wezniynto ino dwie myśliwiecke fuzyje. Przi braku dostatecznyj wielości brōni, zaniychano atak na artyleryje bateryjõ we Wojciechowie. Ludzi skōncyntrowanych we lasach rozpuszczōno. We ôpaczności do przewidowań ôrganizatorōw, fungowań niy spōmōgły polske wojska zza rzyki Prosny. Po ataku na leśniczōwkã rōżanogōrski landrat a prezydynt rejyncyje we Ôpolu ściōngli wojskowõ pōmoc. We wyniku podszukōnku, rewizyji a ôbław heresztowano bez 60 ôsōb. We lipniu 1919 roku przed niyôpedzianym wojskowym gyrichtym we Ôpolu stanyło 17 powstōńōów ôbskarżōnych ô wyzdradã stanu. Rozsōndek zapadł 7 lipnia: Stanisław Węgier ze Rōżanyj Gōry a Franciszek Maroń ze Łowoszowa skŏzani ôstali na 5 lŏt ciynżkigo wiynziynia, ôstali dostali kŏry ôd 3 miesiyncy do 3 lŏt wiynziyniŏ. Rōżanogōrskŏ POW uległa dekōnspiracyje, ôdrodziyła sie dopiyro we marcu 1920 roku pod kōmyndōm Franciszka Grobelnego.
+Cyntralny ukłŏd nerwowy () to je nojwŏżniyjszŏ tajla układu nerwowego u kryngowcōw. Chrōniōm go kostyry czaszki i krziż. Je zbudowany z istoty siwyj i biołyj. Tajlōng. W skłŏd cyntralnego układu nerwowego wchodzōm: mōzgowie (), potajlowane na: drzyń przedużōny () tyłōmōzgowie () strzodmōzgowie () miyndzymōzgowie () krysōmōzgowie () drzyń kryngowy ()
+Górnik Zabrze (ślōnske tumaczyniy: "Grubiorz Zobrze") – ślōnski fusbalowy klub ze Zobrzo. Powstoł 14 grudnia 1948 roku a swoje szpile gro na stadjōnie przi ulicy Roosevelta 81 na stadjōnie miana Ernesta Pohla. Zdobōł 14 majstrōw Polski a 6 razy wygroł puhar Polski. We latach 1978, 2009 a 2016 klub spadoł ze Ekstraklasy, nale zowdy po roku wrocoł do elity. Farby klubu sōm bioło-modro-czyrwiōne. Kibice ultras majōm miano "Torcida". Sukcesy. Sukcesy krejowe. Majster Polski: 1. plac (14): 1957, 1959, 1961, 1962/63, 1963/64, 1964/65, 1965/66, 1966/67, 1970/71,1971/72, 1984/85, 1985/86, 1986/87, 1987/88 2. plac (4): 1962, 1968/69, 1973/74, 1990/91 3. plac (7): 1958, 1960, 1967/68, 1969/70, 1976/77, 1988/89, 1993/94 Puhar Polski: Majster (6): 1964/65, 1967/68, 1968/69, 1969/70, 1970/71, 1971/72 Finalista (7): 1955/56, 1956/57, 1961/62, 1965/66, 1985/86, 1991/92, 2000/01 Puhar Ligi: Majster (1) 1978 (niyuoficjolny) Superpuchar Polski: Majster (1): 1988 Finalista (1): 1987 Finalista Puharu Zdobywcōw Puharōw: 1969/70. Pōłfinalista Puharu Ameryki (Interligi): 1963. Sztwierćfinalista Puharu Majstrōw: 1967/68. Sztwierćfinalista Puharu Zdobywców Puharōw: 1970/71. Sztwierćfinalista Puharu Karla Rappana (Intertoto): 1966/67.
+Montauk - census-designated place we USA, we sztacie Nowy Jork, we hrabstwie Suffolk. Podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwało sam 3326 ludzi.
+Robin Hood – postać ze powiarkōw, strzedniowieczny bohatyr kery habiōł bogoczom a rozdowoł biydokom. Bōł to banita, kery pomiyszkiwoł we lesie wele Sherwood ôroz ze swojimi kōmpanōma, do kerych należeli bracik Tuck, Will Stuteley, mody David ze Doncasteru, Mały John s Hathersage, Much syn młynorza, Allan ze Doliny a Will Szkarłatny. Jygo lipstōm bōła Lady Marion. Podug powiarki, Robin Hood uprzikrzoł żywot szeryfowi Nottingham Robertowi de Rainault a pozostoł wierny krōlowi Richadowi Lwie Sierce, ôd kerego ôstoł na kōniec ułaskowiōny. Nojbarzi znōmo adaptacyjo powiarki we literaturze napisoł Howard Pyle, powiarka mo tyż mynga adaptacyji filmowych, we tym "Robin of Sherwood" Kevina Costnera.
+Giza (arab. الجيزة‎, "Al-Ǧīza") to je druge nojsrogsze miasto Egiptu. We Gizie a ôkolicy pōmiyszkuje kole 9,2 milijōna ludzi. Miasto je rozlygowane zachodnim kraju ôd rzyki Nil, na połedniowy zŏchōd ôd Kajiru, wlazuje do aglōmeracyje Wielgi Kajir, a je stolicōm muhafazy Giza. Na Plaskatowyżu Giza je kōmpleks piyramid ze Wielgōm Piyramidōm, Piyramidōm ôd Chefrena, Piyramidōm ôd Mykerinosa a Wielgim Sfinksym. Bandar Seri Begawan, Brunei Bergen, Norwegijŏ Los Angeles, Zjednoczōne Sztaty Rinkeby, Sztokholm, Szwecyjŏ
+Mona (hišp. Isla de Mona) to je wyspa we archipelagu Portoryko (Wielge Antyle), třecio pod wzglyndym powieřchnie po guōwnyj wyspie Portoryko a Vieques. Znajduje sie bezma gynau we postřodku miyndzy wyspōma Hajiti a Portoryko, we Ciyśniniy Mona. Noležy do Portoryko, państwa stowařyšōnygo s USA. Mo ōng. 11 km na ôsi wschōd-zachōd a ōng. 7 km na ôsi pōunoc-pouednie. Zajmuje 57 km² placu. Je couko rezerwatym přirody a skiž tygo niy mo stouych miyškańcōw. Přebywajōm sam ino pracowniki Dypartamyntu Střodowiska a Surowcōw Naturalnych Portoryko, keryj to inštytucyji podlygo rezerwat. Wyspa bōua s anfanga pomiyškiwano bez Indjanerōw s plymienio Arawakōw, a niyskoři Taino kerych sam zastoua ekspedycyjo Kolōmba we 1493 roku. We 1502 Nicolás de Ovando prōbowou zauožyć sam stouo ôsada, kero pomiyškiwouo 2000 Hišpanōw, nale skiž tygo, co na wyspie bōuo za mauo placu a dostawy jodua přiuaziuy sam niyregularniy, ôsada ôpuščōno. Na wyspie pozostali jeji rdzyńni miyškańcy - Taino. Na wyspa zaglōndali Ynglandry, Francuzy a inkše nacyje kolōńjalne, nale aže po XIX wiek niy bōua kōlōnizowano, a bōua ino schrōniyniym lo piratōw a korsořōw. We XIX wieku bōuo sam eksploatowane guano, co pociepniynto we 1927. Ôd 1898 wyspa noležy do USA, kerym překozoua ja Hišpanijo. Amerikany postowiuy sam latarnia morsko, kero fōngowoua do 1976, a wōunčas postawiono autōmatyčno. W čos prohibicyje Mona bōua užywano kej baza bez přemytnikōw. Historyjo wyspy (we hišpańskij godce)
+Deutschlandlied, Das Lied der Deutschen ("Pieśń Miymcōw") – państwowy hymn Weimarskij Republiki (1922–1932), III Rajcha (1933–1945) a Miymcōw, (uod 27 siyrpnia 1991). Ôfiyjalnym hymnym je trzecio zwrotka. Słowa napisoł August Heinrich Hoffmann von Fallersleben we 1841, a muzyka skōmpōnowoł Joseph Hadyn we latach 1796–1797. Słowa (po 1991). "Einigkeit und Recht und Freiheit" "für das deutsche Vaterland!" "Danach lasst uns alle streben" "brüderlich mit Herz und Hand!" "Einigkeit und Recht und Freiheit" "sind des Glückes Unterpfand:" "Blüh im Glanze dieses Glückes," "blühe, deutsches Vaterland!" "Blüh im Glanze dieses Glückes," "blühe, deutsches Vaterland!" Heil dir im Siegerkranz Fana Miymcōw Wapyn Miymcōw Miymcy
+Chimo Bayo to je szpanielsko skupina kero gro muzyka dens, nojbarzi znōmo ze śpiywki "Asi me gusta a mí (X-ta sí, X-ta no)". We 90. lotach XX stolecia ta jejich śpiywka bōła szlagerym we Szpaniji, Grecyji a Połedniowyj Americe. Química Asi me gusta a mí (X-ta sí, X-ta no) Bombas La Tía Enriqueta Wywiod MTV Spain ze skupinōm
+Doujin (同人) – je czynstŏ urziwanym terminym bez Japōńczykŏw kiery ôznaczŏ skupine ludziy kierzy majōm takiye samŏ zaintyrysŏwaniye, działalnŏść, hobby abo ôsiyōngniyńciya. We Japōniyji tyn termin je urziwany do ôkryślaniya amatŏrskich prac typu manga, rōmōny, muzyka abo Video Szpile.
+Hamza Namira (Ar.: حمزة نمرة‎ ; geburt 1980 we Arabiy Saudyjskiyj) - egipski piŏsynkŏrz, szkyrflŏrz piōsnek a prodycynt muzyki. Miŏł geburt a wychŏwywŏł siye we Arabiy Saudyjskiyj do 12 rŏku kej jegŏ rŏdziyce zdycydŏwŏli siye na pŏwrŏt do Egiptu. Ôficjalnŏ Zajta Muzyka Awaking Records
+Rudziyniec, downi "Rudzinitz" abo "Rudgershagen" - wieś we ślōnskim wojewōdztwie, we gliwickim krysie. Je sam kośćōł św. Michoła, a we pałacu stwajōnym we 1876 roku terozki je podstawowo szula. Je sam tyż dynkmal-krziż lo zabitych a zagińōnych we I światowyj wojnie.
+Szerajugurskŏ gŏdka – mōngolskŏ gŏdka s tajli połedniyowej. Gŏdka je jydnōm s 2 użiwanych bez Jugurōw, druga to Sarijugurskŏ gŏdka.
+Dangeau - gmin we Francyji, we regijōnie Centre-Val de Loire, we departamyńcie Eure-et-Loir. Mo 54,88 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwalo sam 1291 ludzi. 1 stycznia 2018 przikuplowano do niygo gminy Bullou a Mézières-au-Perche.
+Mandżurskŏ gŏdka – ałtajskŏ gŏdka s familije Tōnguskich gŏdek użiwanŏ bezMandżurōw we Wywnyntrznyj Mōngolije a Hejlōnciyaniy we Chinach.
+Drōgo wojna światowo – nojsrogszy kōnflikt zbrojny we historyji świata, kery trwoł ôd 1 wrześnio 1939 do 2 wrześnio 1945 (we Ojropie do 8 moja 1945) a ôbejmowoł zasiyngym wojynnych działań bezma coko Ojropa, wschodnio a połedniowo-wschodnio Azyjo, pōłnocno Afrika, tajle Bliskigo Wschodu a wszyjske ôceany. Niykere tajle wojny rozgrywoły sie nawet we Arktice a Pōłnocnyj Americe. Krōm bezma wszyjskimi państwōma ojropejskymi, broły we nij udzioł głōwne państwa Pōłnocnyj a Połedniowyj Ameriki, Australiji a Azyji. Głōwnymi strōnōma kōnfliktu bōły państwa ôsi a państwa koalicyji antyhitlerowskij (alijōnty).
+Zagrzeb (chor. "Zagreb", madź. "Zágráb", miym. "Agram") – stolica a nojwiynksze miasto Chorwacyje, rozryglowane nad rzykōm Savōm. Położony je we pōłnocno-wschodnij tajli kreju, wele gōr Medvednica. We Zagrzebiu je siedziba prezydenta, parlamyntu ("Hrvatski sabor"), a przedstawicielstw dyplōmatycznych inkszych państw. Miasto je tyż cyntrum biznesowym a kulturalnym Chorwacyje.
+Łukasz Surma (rodz. 28 czyrwca 1977 we Krakowie) – polski fusbalok, kery zauobycz gro kej pōmager. Seńōrsko kariera zaczōn we Wiśle Krakōw, niyskorzi we lotach 1998-2002 groł lo Ruchu Chorzów, potym we wielu inkszych klubach. We roku 2013 wrućōł do Chorzowa. Je rekordzistōm podug liczby wystympōw we nojwyższyj polskij lidze (487 szpilōw na sztand 9 czyrwca 2015).
+Hajnel I Brodaty (rodz. miyndzy 1165/1170, um. 19 marca 1238) – kśōnża wrocławske we lotach 1201-1238, ôpolske 1201-1202, kaliske 1206-1207 a ôd 1234, władca Ziymie Lubuskij do 1206, 1210-1218 i ôd 1230, ôd 1231 kśōnża krakowske, ôd 1234 we połedniowyj Wielgopolsce po rzyka Warta, ôd 1230 ôpiyka nad Ôpolym, ôd 1232 ôpiyka nad Sandomiyrzym, ôd 1234 cołko władza nad Ôpolszczyznōm, ze ślōnskej linii dynastyji Piastōw, zołożyciel mianowanyj powszechnie "Dynastyji Hajneli Ślōnskich". 25 listopada 1202 wroz ze Miyszkiym Plōntonogim podrychtowoł umowa kero zatwierdźōł papiyż Innocynty III, skiż kerej Ślōnsk ôstoł potajlowany na Dolny mianowany ksiynstwem ślōnskim ("ducatus Slezie"), a Gōrny mianowany ksiynstwem ôpolskim ("ducatus Opol") Hajnel I Brodaty umrził 19 marca 1238 we Krośnie Ôdrzańskim. Uznowany je za jedngo s nojwybitniyjszych Piastōw ôkrysu rozbicio dziylnicowygo. Niyskorzi jigo robota ôstoła zniszczōna trzy lota po jigo śmiyrci bez niyspodziywany najazd Mōngołōw, kery doł sroge straty we cołkej Wschodnij Ojropie.
+Friedrich Laband, přemianek Fritz (ur. 1 listopada 1925 we Hindenburg O.S. (terozki Zobře), um. 3 styčnia 1982 we Hamburgu) – gōrnoślōnski fusbalšpiler, wystympujōncy we reprezentacyji Niymiec , majster świata ze 1954 roku. Grou na ôbrōnie. Bōu chowańcym Reichsbahn SV. We lotach 1936 - 1945 wystympowou we SC Preussen Hindenburg. Po drōgij światowyj wojnie grou we miymieckij lidze (p.in. Hamburger SV, SV Werder Bremen). Friedrich "Fritz" Laband - FOTO
+Mińsk (bioł. Мінск (hist. Менск); rus. Минск; jid. מינסק, "Minsk") – nojsrogsze miasto a stolica Biołorusi. Mo sztatus ôbwodu. Je rozlygowane nad rzykōm Świsłocz. Nojsrogszy ôstrzodek industryje, kultury a nauki na Biołorusi. Spōminany we 1067 roku, miejske prowa ôd 1499.
+Rzykaniy to je jedna ze nojczynstszych form religijnygo kultu. Polego na skerowaniu swojich myśli do istoty abo istot, mōgōncych być abo bydōmcych przedmiotym kultu (bōgowie, świyńci, anioły), do sfery sacrōm. Może uōno być godane abo ino we myślach. Rzykaniy dzielymy przede wszyjstkym ze wzglyndu na jigo charakter. Może uōn być pochwalny (uwielbiynio), dziynkczynny abo błagalny. Roz a kedy rzykanie mo elymynty kilku ze powyższych form. Akty rzykanio sōm powszychne we wszyjstkych religiach. Choć rzykaniy może przijmować forma indywidualnyj rozmowy ze istotōm boskōm, to we wielu religijach uksztołtowoł sie pewiyn kanōn modlitw, kerych treść je ściśle ôkreślōno a przekazywano we takej formie wyznawcōm.
+Dodowaniy – jedno ze przodnich arytmetycznych ôperacyji, polego na kludzyniu ôbiektōw cuzamyn, a wynik tyj ôperacyji mianōje sie suma. Graficznym znokym je formula_1. Dodowaniy bazuje fest na systymie nōmerōw. Przikładowym dodowaniym moge być skluplowaniy dwōch nōmerōw: 2 a 3, co do suma rōwno 5: formula_2.
+Krojanty (; ; ) – wieś we Polsce, we pōmorskim wojewōdztwie, we chojnickim krysie, we gminie Chojnicy. We lotach 1975-1998 wieś administracyjniy noleżoła do bydgoskigo wojewōdztwa. Wieś pojawiła sie na kartach we 1311. Geografijo. Je rozlygowano wele borōw Tucholskich, ōngyfer 7 km na pōłnocny-weschōd ôd Chojnicōw, 97 km na połedniowy-zachōd ôd Gdańska i 2 km ôd banowygo przistanku "Powałki". Mo 4 tajle: Jabłonka Pod Kolej Pod Pawłowo Wybudowania Krojanckie
+Murray Newton Rothbard (nar. 2 marca 1926 we Nowym Jorku, um. 7 stycznia 1995 we Nowym Jorku) – amerikōński ekōnōmik austryjŏckij szuli a polityczny teoretyjŏk. Sztudiyrowoł ekōnōmijõ na Columbia University. We swojich prŏcach krytykowoł ôn Systym Rezerwy Federalnyj jak tyż sztat a spiyroł ôn anarchokapitalizmus. "For a New Liberty: The Libertarian Manifesto" (śl.: "Dlŏ nowyj wolności: Libertariański manifest") 1973 "Man, Economy, and State, with Power and Market" (śl.: "Czowiek, Ekōnōmijŏ a Sztat, ze Mocōm a Rynkym") 1962 "What Has Government Done to Our Money?" (śl.: "Co regiyrōnek zrobiōł ze naszym geldym?") 1963 "Americas Great Depression" (śl.: "Wielgŏ Kryza Ameriki") 1963
+Simo Häyhä (nar. 17 grudnia 1905 we Rautiärvi, um. 1 kwietnia 2002 we Haminie) – fiński snajper, uznŏwany za jednego s nojlepszych we gyszichcie. Gyszichta. Modość. Bōł ôn synym Juho Matinpoika Häyhy a Katri Juhontytäry Häyhy, jako siōdmy s ōsymki bajtlōw. Majerantniōł ôn na bauerstwie. Ôd nojmodszych rokōw przoł ôn swojimu hajmatowi, kery kej ôn bōł bajtlym, bōł tajlōm Ruskigo Impyrium. We modości mioł ôn rŏd gōn, bezto możne mioł lepsze strzelecke szprymy. Fest gut gōniōł ôn liszki. Armijŏ. Po ôdzyskaniu fraju bez Finlandyjõ prziwstoł ôn do Ciwilowyj Gwardyje, a we 1925 roku do armije, atoli po dwōch latach dinstu wrōciōł sie do roboty na bauerstwie. We czasie zimowyj wojny (lata 1939-1940) bōł ôn snajperym, kery walczōł we ekstremusowych warōnkach poczasowych (tymperatury siyngajōnce -20°C). We 98 dni trwaniŏ zimowyj wojny, zastrzylōł 542 sowieckich wojŏkōw. Używoł ôn giwery Mosin M28/30 beze cylownika fernrorowego. Skiż ciynżkich warōnkōw poczasowych, dŏwał pozōr ôn na kōnserwacyjõ swojij giwery. Mioł ôn narychtowane strzelecke sztelōngi, kere nawiydzoł nocami coby dać pozōr na ich skrycie. Barzo czynsto pucowoł ôn brōń - przed jak tyż po szlusie kożdyj misyji. Dŏwoł mocka technik we cylu skrycia go na czas boju, bajszpile tych technik to wylywanie wody na śniyg przed giwerōm, zapamiyntywanie ôsobliwości placōw we kerych strzyloł. 6 marca 1940 roku ôstał trefiōny we szczynkã, kerŏ ôstała barzo popsutŏ. Mioł 26 ôperacyji ôdtwŏrzaniŏ gnatōw, atoli gyzicht dalij bōł sztajchniynty. Po wojnie. Po szlusie zimowyj wojny, wrōciōł sie na wieś, coby chycić sie dalij bauerstwa a myślistwa. Chowoł psy. Umrził 1 kwietnia 2002 roku we Haminie.
+Białka (białek, biegun, łac. "Rutilus rutilus") – słodkowodnŏ fisza, ze familije kaperowatych, ajnfachowo wystympujōncŏ we Ojropie a Azyji. Białka je nojczyńścij duga do 0,3 myjtra a ciynżkŏ do 0,2 kilograma, atoli rŏz za kej sōm srogsze białki (nawet do 0,5 myjtra a 2 kilogramōw). Miynso białki niy je czynsto jŏdane skiż srogij wielości kostek we białce.
+Michael Ballack (26 wrześna 1976 we Görlitz) – fusbalista, kery wystympuje we reprezentacyji Miymcōw a we Premier League kej napodziorz. Bōł chowańcym Chemnitzer FC, kaj zagroł 49 szpilōw a trefiōł 10 torōw. We lotach 1997 - 1999 wystympowoł we 1. FC Kaiserslautern, kaj zagroł 46 szpilōw a trefiōł 4 torōw. We lotach 1999 - 2002 wystympowoł we Bayer 04 Leverkusen, kaj zagroł 79 szpilōw a trefiōł 27 torōw. We lotach 2002 - 2006 wystympowoł we Bayern München, kaj zagroł 107 szpilōw a trefiōł 44 torōw. Uod 2006 gro we FC Chelsea, kaj zagroł (do 23 lutygo 2009) 41 szpilōw a wbiōł 16 tory. We piyrszyj reprezentacyji Miymicōw we fusbalu napoczōn grać we 1999 roku, a do 1 kwietnia 2009 zagroł we ni 62 szpilōw a wbiōł 11 torōw. Zajta fusbalisty
+Šiauliai (pol. "Szawle", miym. "Schaulen", rus. "Шавли") - miasto na Litwie, stolica ôkryngu Šiauliai. Ôstrzodek industryje, kultury a nauki. Nojsrogsze miasto Żmudzi. We 1236 roku wele Šiauliai bōła srogo bitwa, we keryj Żmudziny a inksze pogany pokonoły rycyrzōw ze zakōna mieczowych kawalerōw.
+Gmin Tworōg – wiejski gmin we ślōnskim wojewōdztwie, we tarnogōrskim krysie. Mo 124,92 km² wiyrchu a podug danych ze 2004 roku mioł 8157 miyszkańcōw. Boruszowiec Brynek Hanusek Koty Mikołuszka Nowo Wieś Tworosko Połōm Świniowicy Tworōg Wojska Neczajta gminu
+Kszielice, przōdzij tyż Krzelice (pol. "Chrzelice", miym. "Schelitz") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we prudnickim krysie, we gminie Biołŏ. We 2011 roku wieś miała 637 miyszkańcōw.
+Uorzesze – (tyż "Orzesze", pol. "Orzesze", miym. "Orzesche") – miasto położōne we połedniowyj Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie, we połedniowyj tajli Gōrnoślōnskigo Industryjnygo Ôkryngu (GIU), we mikołowskim krysie. Ôrzesze mo mieske prawa ôd 1962. Nojbarzi interesantne ôbiykty we Ôrzeszu to kościoły (ze XVIII stolecia a ze ôkresu miyndzywojynnygo) ze starym kyrchofym a dwa pałace: we Zawiści a Woszczycach.
+Solus Christus (s łać., śl.: "Jyno Kristus") – krześcijańsko doktryna, ôgłoszōno ôd Marcina Lutra, kero ôbowiōnzuje we wszyjskich protestanckich kościołach. Podug ni, ino Kristus je postrzednikym miyndzy ludziami a Bogym. Skiż tygo we protestanckich wyznaniach niy mo kultu świyntych abo Maryje. Doktryna ta je ôparto na cytatach ze Biblije: Apostolske Dzieje 4:10. 12, Brif do Tymoteusza 2:5, Wanielijo Jana 14:6 a Brif do Efyzjanōw 4:15.
+Filadelfijo, ang. "Philadelphia" - miasto we USA, we sztacie Pynsylwanijo, wele ujścio rzyki Deleware ku Atlantyckimu Ôceanowi. Srogi ôstrzodek industryji, kultury a nauki. Downij Filadelfijo bōła drugim (po Lōndynie) miostym we byrtyjskim imperyjōm a nojsrogszym ôstrzodkem we trzinostu kolōnijach. Piyrszo stolica USA, nim stowiōno Waszyngtōn.
+Morawskŏ kuchnia (mor. Moravská kuchyňa(e), cz. Moravská kuchyně, miym. Mährische Küche) – kuchnia znanŏ na Morawie. Morawskŏ kuchnia przinŏleży do kuchniōw strzodkowoojropejskich, ale mŏ tyż swoje włŏsne, charakterystyczne czynści. Na Morawie jedzōm daniŏ ajnfachowo morawske, a tyż dania ze sōmsiadujōncych regiōnōw: Słowacyjŏ, Austryjŏ, Ślōnsk, Czechy, Madziary. Kél, marholový gulivary, pohančena, kyselica, morawske kluski a biołŏ kapusta to morawske dania nŏrodne. Bazowe materyje we morawskij kuchni: Zieliny: krupy, pogańske krupy, biołŏ kapusta, papryka, blumkōul, tōmata, ôgōrki, kiszōne ôgōrki Ôwoce: aprikōuza, śliwa, trzyśnia, wiśnia, Miynso świnie Wszeôbecnie uwŏżŏ sie, iże nojczyńściyjszym morawskim jedzyniym sōm: kél, moravský vrabec, marholový gulivary, plněné papriky, rolady razym ze morawskimi kluskōma a czyrwōnõ kapustōm, zaś piyrsze danie to nudelzupa. Kyselica/zelňačka/střapačka (zelná polévka) Moravská Fazulovica (fazolová polévka) Demikát Syrnica (syrní polévka) Čočkuvica (čočková polévka) Hrachōvka (hrachová polévka) Trdelnice/obcházanica Dvojctihodná Deňová Kél/Khél Moravský vrabec Znojemská pečeně Smažené tvarōžky Plněné papriky Smažený celer Stryky Marholový gulivary/marholové koláčky Frgály Moravské svarební bacóchy (moravské svatební koláče) Beléše (moravské vdolky?) Pegny Boží milosti Pajerské koláče Štramberské uši Trnkovica (slivovice) Marholovica (meruňkovice) Víno Kofola ZON Burčák Vinea Ondrášovka Hanácká kyselka Kuchnia ślōnsko Morawa Morawske ynklawy na Ślōnsku ROHRER F.M., "Die Mährische Köchin". Brünn 1887, reprint (20. Ausgabe) Leipzig 2018
+Spaccio Giannoni – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Domagnano. Domagnano Cà Giannino Fiorina Piandivello Torraccia
+Godka musak to je godka ze grupy nowogwinyjskich godkōw familije indopacyficznych godkōw.
+Katasztrofa polskiego prezidynckego fligra wele Smolyńska 10 kwietnia 2010 ô godzinie 8:41:06 bōło to roztrzaśniyńcie sie uōnygo ô strōm ōng. 1,5 kilomyjtra ôd hawyny Smoleńsk-Sewierny pod Smolyńskym. Fligrym tym furgoł polski prezidynt Lech Kaczyński a 95 inkszych perzōnōw, kere wlazowały we skłod polskij delegacyje na fajer 70. lołt katyńskij zbrodni. We katasztrofie furgołcza świtły wszyjske 96 perzōny. Lech Kaczyński – Prezidynt Rzeczypospolityj Polskij Maria Kaczyńska – baba Prezidynta Rzeczypospolityj Polskij Ryszard Kaczorowski – ôstatni Prezidynt Rzeczpospolityj Polskij na ymigracyji Krzysztof Putra – Wicemarszołek Polskiego Sejmu Jerzy Szmajdziński – Wicemarszołek Polskiego Sejmu Krystyna Bochenek – Wicemarszołek Polskiego Senatu Władysław Stasiak – Szef Kancelaryje Polskiego Prezidynta Aleksander Szczygło – Szef Amtu Narodowygo Bezpieczyństwa Paweł Wypych – Sekrytorz Stanu we Kancelaryje Polskiego Prezidynta Mariusz Handzlik – Podsekrytorz Stanu we Kancelaryje Polskiego Prezidynta Andrzej Kremer – Podsekrytorz Stanu we Ministerstwie Zagranicznych Spraw Stanisław Komorowski – Podsekrytorz Stanu we MON Tomasz Merta – Wiceminister Kultury gen. Franciszek Gągor – Szef Sztabu Generalnygo Wojska Polskiego Andrzej Przewoźnik – Sekrytorz ROPWiM Maciej Płażyński – Prezes Stowarzyszynio „Wspólnota Poltōńskoł ” Mariusz Kazana – Dyrektōr Dyplomatycznygo Protokołu MSZ Posły Leszek Deptuła Grzegorz Dolniak Grażyna Gęsicka Przemysław Gosiewski Sebastian Karpiniuk Izabela Jaruga-Nowacka Zbigniew Wassermann Aleksandra Natalli-Świat Arkadiusz Rybicki Jolanta Szymanek-Deresz Wiesław Woda Edward Wojtas Synatory Janina Fetlińska Stanisław Zając Janusz Kochanowski – Rzecznik Ôbywatelskich Prawów Sławomir Skrzypek – Prezes Narodowygo Banku Polskiego Janusz Kurtyka – Prezes IPN Janusz Krupski – Kerownik Amtu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Joanna Agacka-Indecka – Prezes Naczelnyj Adwokackij Rady ks. Roman Indrzejczyk – Kapelonek Prezidynta Barbara Mamińska – Kancelaryjo Prezidynta Izabela Tomaszewska – Kancelaryjo Prezidynta Katarzyna Doraczyńska – Kancelaryjo Prezidynta gen. bryg. Stanisław Nałęcz-Komornicki – Kanclyrz Ôrderu Wojennygo Virtutti Militari, ppłk Zbigniew Dębski – Człōnek Kapituły Ôrderu Wojennygo Virtutti Militari Czesław Cywiński – Prezes Światowygo Zwiōnzku Wojokōw AK kśōndz profesor Ryszard Rumianek – Rechtōr Uniwersyteta Kardynała Stefana Wyszyńskiego Piotr Nurowski – Prezes Polskiego Ôlimpijskigo Kōmiteta Anna Walentynowicz Janina Natusiewicz-Mirer Janusz Zakrzeński Dariusz Jankowski ks. bp. gen. dyw. Tadeusz Płoski – Ordynariusz Polowy Wojska Polskiego abp gen. bryg. Miron Chodakowski – Prawosławny Ordynariusz Wojska Polskiego ks. płk Adam Pilch – Wanielicke Duszpasterstwo Polowe ks. ppłk Jan Osiński – Ordynariat Polowy Wojska Polskiego Edward Duchnowski - Sekrytorz Generalny Zwiōnzku Sybirakōw ks. prałat Bronisław Gostomski ks. Józef Joniec - Prezes Stowarzyszynioł Parafiada ks. Zdzisław Król - Kapelonek Warszawskij Katyńskij Familijōw bez lata ôd 1987 do 2007 ks. Andrzej Kwaśnik - Kapelonek Federacyje Katyńskich Familijōw Tadeusz Lutoborski Zenona Mamontowicz-Łojek - Prezes Polskij Katyńskij Fōndacyje Stefan Melak - Prezes Katyńskigo Kōmiteta Stanisław Mikke - Wiceprzewodniczōncy ROPWiM Bronisława Orawiec-Löffler Katarzyna Piskorska – cera Tomasza Piskorskigo Andrzej Sariusz-Skąpski - Prezes Federacyje Katyńskich Familijōw Wojciech Seweryn Leszek Solski Teresa Walewska-Przyjałkowska - Fōndacyjoł "Golgota Wschodu" Gabriela Zych Ewa Bąkowska - wnuczka gen. bryg. Mieczysława Smorawińskiego Anna Maria Borowska Bartosz Borowski gen. broni Bronisław Kwiatkowski – Dowódca Ôperacyjnych Siłów Zbrojnych RP gen. broni pil. Andrzej Błasik – Dowódca Siłów Powietrznych RP gen. dyw. Tadeusz Buk – Dowódca Wojsków Lundowych RP gen. dyw. Włodzimierz Potasiński – Dowódca Wojsków Specjalnych RP wiceadmirał Andrzej Karweta – Dowódca Marynarki Wojennej RP gen. bryg. Kazimierz Gilarski – Dowódca Garnizona Warszawa Funkcjonariusze BOR Jarosław Florczak Paweł Janeczek Dariusz Michałowski Piotr Nosek Jacek Surówka Paweł Krajewski Artur Francuz Marek Uleryk Wojciech Lubiński – dochtor prezidynta Aleksander Fedorowicz – tōmacz ruskij godki gazeta.pl
+Tölepbergen Qajypbergenow (kar.: "Tolepbergen Qayıpbergenov"; ur. 7 moja 1929 we wsi Shortanbay) je karakałpackym pisorzym. We 1950 napoczōn sztudowaniy we Karakałpackym Państwowym Pedagōgicznym Instytucie na kerōnku "Rusko godka a rusko dichteryjo". We 1956 napisoł piyrszy rōman "Sekretar" (Sekretorz). Bōł redachtorym takich cajtōngōw, kej "Sovet Qaraqalpaqstani" (Sowiecki Karakałpakstōn) a "Jas Leninshi" (Słowo Lenina). We 2004 roku ôstoł laureatym nadgrody miōna M. Sholoxova. Tölepbergen Qajypbergenow pisze po uzbecku a karakałpacku.
+Sekcyja Petanque Katowice (kero działo choby klub) to je ślōnsko ôrganizacjo petanque, kero gro we polskij piyrszyj lidze Polskij Federacyji Petanque. Sekcyja zołożōno we 2009 we Katowicach przi Stowarzyszyniu Domu Miasta Saint-Etienne we Katowicach. Uōnyj anfang we lidze PFP tyż bōł we 2009. 2011 - zdobōła titel wicemajstra drugij ligi a wlozła do piyrwszyj ligi PFP 2010 - sztworty plac we drugij lidze 2009 - zdobōła titel majstra trzecij ligi a wlozła do drugij ligi PFP We 2011 mioła 12 szpilerów (4 baby a 8 chopōw) ze Katowicōw, Siymianowicōw, Chorzowa a Francyji. We 2012 bez 5 szpilerów ze Sekcyji a 10 inkszych zołożōny zostoł piirwszy samostanowiyony (lebo bez Klub Sportowy Petanque "Stal" Chorzōw bez inkszych zwony wtórym) Ślōnski Klub Petanque "Carbon". Sekcja Petanque w Katowicach Polsko Federacyjo Petanque
+Zachodnioukrajińskŏ Ludowŏ Republika (tyż Zachodnioukrajińskŏ Nacyjnŏ Republika, ukr. "Західноукраїнська На��одна Республіка" , po 22 stycznia 1919 roku Zachodni Ôbwōd Ukrajińskij Ludowyj Republiki, ukr. "Західна Область Української Народної Республіки") – gyszichtowŏ republika położōnŏ we Ojropie, na terynach dzisiyjszyj Ukrajiny, Polski, Rōmōnije a Słowacyje. Kōnstytucyjŏ tyj republiki ôstała uzdanŏ 13 listopada 1918, a tworziła ôna zachodnioukrajiński ferwaltōng na ukrajińskich landach dŏwnych Austro-Madziarōw. 22 stycznia 1919 ôstała szrajbniyntŏ ugoda miyndzy niōm a Ukrajińskõ Ludowõ Republikã, bez kerõ ZULR wlŏzła we skłŏd ULR, a ôstała stworzōna jednŏ ukrajińskŏ republika. We lipniu 1919 polskŏ armijŏ zajōnła wiynkszość terynōw ZÔULR, bezto tyż tedy bōł szlus ukrajińskich regiyrōw na weschodnich terynach dŏwnego Krōlestwa Galicyje a Lodōmeryje. Bibliografijŏ. Західно-Українська Народна Республіка 1918–1923. Енциклопедія. Т. 1: А–Ж. Івано-Франківськ : Манускрипт-Львів, 2018. 688 с. Західно-Українська Народна Республіка 1918–1923. Енциклопедія. Т. 2: З–О. Івано-Франківськ : Манускрипт-Львів, 2019. 832 с. Західно-Українська Народна Республіка 1918-1923. Енциклопедія. Т. 3: П – С. Івано-Франківськ: Манускрипт-Львів, 2020.576 с. Західно-Українська Народна Республіка 1918-1923. Енциклопедія. Т. 4: Т – Я. Івано-Франківськ: Манускрипт-Львів, 2021.688 с.
+Łobesko Wyżka (pol.: "Wysoczyzna Łobeska") (314.44) – fizycznogeograficzny mezoregijōn we pōłnocno-zachodnij Polsce, kery je cyntralnōm tajlōm Pojezierza Zachodniopōmorskigo. Regijōn mo granica ôd pōłnoce ze Gryfickōm Rōwninōm, ôd zachodu ze Nowogardzkōm Rōwninōm, ôd połednio ze Ińskim Pojezierzym a Drawskim Pojezierzym a ôde wschodu ze Biołogardzkōm Rōwninōm. Łobesko Wyżka leży we cołkości we zachodniopōmorskim wojewōdztwie.
+Kalyty (, ) – miasto we Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie, we tarnogōrskim krysie, nad rzykōm Malapana pōmiyndzy gminōma Koszyńcin, Woźniki, Miasteczko, a Tworōg. Przōdzi należała do czynstochowskigo wojewōdztwa. Kalyty tajlujōm sie na 9 zidlōngōw - Cyntrōm (inakszy: "Zowodzie", Jyndrysek, Drutarnia, Luboc, Truszczica, Kuc, Miotek, Mokrus a Zielōno). Miasto to je położōne ino 40 km we prosty lyniji ôd GIU, a trefiōmy tam cołkym inkszy landszaft. Kalyty sōm skuplowane ze inkszymi tajlami Ślōnska znamiyńniy banōm. Ze Kalytōw do sie dojechać do Kluczborka, Lubiyńca, Herbōw, Katowicōw a Gōrōw. We ôstatnim czasie we Kalytach jeździ bus na sztrece Kalyty Drutarnia - Gōry. We kalytach je tyż staro fabrika papiōru a celuloze we likwidacyji, inakszyj KZCP ôd słōw "Kaletańske Zakłady Celulozowo-Papiernicze".
+Przesieka Ślōnskŏ to bōł niyzamiyszkały do niyskorego strzedniowieku (15. stolecie) a ciynżki do przebyciŏ pas gynstych lasōw biygnōncy ôd Złotych Gōr kole wsi Budzōw i bez Dzbōnōw ku połedniowymu weschodu miyndzy Guchołazami a Prudnikym, potym wzduż gōrnego biygu Ścinawy Niymodlińskij i dolnego biygu Kłodzkij Nysy do Ôdry kerŏ przekrŏczała koło grodu w Ryczynie, dalij weschodnim krajym rzyki Stobrawy, a ôd jeji postrzodkowego biygu na pōłnocny weschōd w bliż Namysłowa i Byczyny. Przōdzij Przesieka Ślōnskŏ stanowiyła granicã, ôddzielajōncõ terytoria dwōch ślōnskich plymiōn – Ślynżanōw a Ôpolanōw. We 12. stoleciu wzduż Przesieki uzdanŏ ôstała granicã Dolnego a Gōrnego Ślōnska. Przesieka Ślōnskŏ dugi czas bōła naturalnōm przeszkodōm militarnōm, kerŏ chrōniyła ôkolice Ôpola przed najazdami plymiōn morawskich i czeskich. Jednak niy przeszkodziyła husytōm w najeździe na Ślōnsk we 1420 roku.
+Steven Spielberg (rodz. 18 grudnia 1946 we Cincinnati, USA) – amerikański reżyser filmowy. Nakryńćōł mynga filmōw, m. in. "Szczynki", "Park Jurajski", "E.T.", "Dziyń niypodlygłości". Jygo ślubnōm je szauszpilerka Kate Capshaw. Mo piyńć bajtlōw (trzech synkōw a dwie cery).
+Villa de Mazo - gmin we Szpaniji, we autōnōmicznyj spōlnocie Kanaryjske Wyspy, we prowincyji Santa Cruz de Tenerife, na wyspie La Palma. Mo 71,17 km² wiyrchu a podug danych ze 2017 roku pōmiyszkiwało sam 4782 ludzi. Wapyn Villa de Mazo
+Dawid Garedża (gru.: "დავითგარეჯის სამონასტრო კომპლექსი") – kōmpleks nojstarszych klŏsztōrōw we Gruzyji. Ôstoł ôn założōny bez św. Dawida s Garedży, asyryjskigo mnicha, kery ôstoł posłany do Gruzyji bez św. Jōna s Zedazenije. Klŏsztōr ôstoł barzo zniszczały we 1615 roku, kej to Persy reskiyrowane bez Abbasa I Wielgigo ukatrupili mnichōw a zhajcowali buchy a dzieła kōnsztu. Dzisioj ino 3 ze dŏwnych 30 klŏsztōrōw dalij funguje. Pōmiyszkujōm sam mnichowie Gruzi��skigo Prawosławnego Kościoła.
+Hadra to je zniszczōno, stargano tkanina, kero do sie użyć do czyszczynio (wycieranio zola), abo złōnaczyć s nij lolka abo bal. Niykej "hadra" pado sie tyż na fest zniszczōne a stargane ôbleczyniy. Czyściwo
+Gody to je krześcijōńske tradycyjne świynto, co upamiyntniŏ narodzynie Jezusa Krystusa. Przipadŏ ôno na 25 grudnia. Gody nastympujōm po ôkresie trzitydniowego ôczekowaniŏ (sztyry niydziele), zwanego adwyntym. We Kościele katolickim je to świynto nakŏzane. Gody sōm ôbchodzōne bez wiynkszość krześcijanōw a tyż kulturowo bez niykerych niykrześcijanōw.
+Ôbōz Zgoda (pol. "Obóz Zgoda") to bōł polski ôbōz roboty (podle niykerych ôbōz kōncyntracyjny) podlygajōncy Amtowi Bezpiyczyństwa Publicznego, co fungowoł ôd lutego do listopada 1945 roku. Bōł ôn na Gōrnym Ślōnsku, we Świyntochlowicach, w dzielnicy Zgoda. Gyneza. Wczaśnij w tym samym placu w latach 1942–1945 bōł miymiecki podôbōz kōncyntracyjny KL Auschwitz-KL Eintrachthütte, w kerym śmierć pōniosło kelaset ôsōb. Na jego potrzeby we 1943 roku Miymcy wybudowali sztyry wartownicze wieże, a cołki teryn ôstoł ôbtoczōny dwojistym zegrodzyniym ze szachlatego drōtu. Podôbōz, na kerym terynie było tedy 1200 buchciŏrzy, ôstoł ewakuowany bez Miymcōw we grudniu 1944 a tyż 23 stycznia 1945 i zajynty bez Czyrwōnõ Armijõ. Ôsadzyni. Do ôboza skerowani byli buchciŏrze podle dekretu Polskigo Komitetu Wyzwolenia Narodowego ôdnoszōncego sie do volksdeutschōw jak tyż inkszych aktōw prawnych, podle kerego ôd lutego 1945 roku wysyłano do ôboza Ślōnzŏkōw, Miymcōw, Polŏkōw (w tym pŏru czōnkōw Armije Krajowyj i Nŏrodnych Siył Zbrojnych), Żydōw, Ukrajińcōw, Austryjŏkōw, Rōmōnōw i inkszych ôbywatelōw z terynu Gōrnego Ślōnska, ôbskarżanych m.in. ô podpisanie volkslisty abo ô „niychyńć do kōmunistycznyj władzy”. Ôsoby kerowane do ôboza zastawiane były bez funkcjōnariuszy amtōw bezpiyczyństwa, milicyje jak tyż NKWD. Przōdzi we ôbozie przebywali tyż jyńcy wojynni, ôstŏwajōncy w dyspozycyji sowieckich władz. W pōłowie kwietnia 1945 roku do ôboza trefiyło 58 czōnkōw nazistowskich ôrganizacyji, w tym 39 czōnkōw Hitleriugend ze Chorzowa. We czyrwniu i lipniu 1945 roku do ôboza skerowanych było 80 ôsōb podyjzdrzanych ô przinŏleżność do NSDAP, SA i SS chycōnych bez milicyjõ we Prudniku. Kerownictwo ôboza. We zaczōntkowym ôkresie ôbozym kerowały dwie ôsoby, kere przibyły na Gōrny Ślōnsk z lubelskigo wojewōdztwa: Aleksy Krut i Salomon Morel. Ôd czyrwnia 1945 ôbozym kerowoł sōm Salomon Morel. Po zlikwidowaniu Ôboza Zgoda Morel ôstoł przeniesiōny na stanowisko kōmandyra do inkszego ôboza. Uchwołōm Prezydium Krajowyj Rady Nŏrodnyj ze 17 września 1946 lojtnant Salomon Morel za swoje zasugi ôstoł ôdznaczōny Krziżym Kawalerskim Medalu Ôdrodzyniŏ Polski. Warōnki życiŏ i represyje. Ze ôboza tajla ôsōb była wysyłanŏ do roboty we pobliskich grubach i werkach. Skirz niskich racyji pożywiołowych we ôbozie panowoł głōd, co dokludziyło do szerzyniŏ sie we ôbozie czerwōnki i tyfusu (plamistego i bachrowego). Wachtyrze kradli pożywiołowe pakety przesyłane bez familije uwiynziōnym jak tyż rzeczy ôsobiste buchciŏrzy (za te nadużyciŏ zwolniōny ôstoł kerownik Działu Ekōnōmicznego ôboza Karol Zaks). Warōnki sanitarno-bytowe były katastrofalne. We krōtkim czasie plagōm ôboza stały sie lojzy, pluskwy i szczury. 26 lipnia 1945 napoczła sie epidymijŏ tyfusu, kerōm fojerōm bōł tm. „brōnawy barak” nr 7. We ôkresie nojsrogszego nasilyniŏ epidymije dochodziyło do 38 zgōnōw dziynnie. Kerownictwo ôboza podyjmło fungowaniŏ ku cylu strzimaniŏ epidymije, dopiyro kej zaraza ôbiōnła cołki ôbōz. Po przibyciu kōmisyje dŏchtōrskij ze Warszawy wszyjscy buchciŏrze ôstali zaszczepiyni, baraki zdezynfekowano, a publiczne place posypano chlorowanym wŏpnym. W placu dŏwnego karceru urzōndzōno ôdlojzniã, a we baraku nr 7 kwarantannã. Buchciŏrze kōmpali sie rŏz na tydziyń, a jejich rzeczy w tym czasie były ôddŏwane do ôdlojzniynia. Fungowaniŏ te dokludziyły do strzimaniŏ epidymije. Ppłk Teodor Duda, dyrechtōr Departamyntu Ôbozōw MBP za dozwolynie do rozwiniyńciŏ sie epidymije tyfusu i niypoinformiyrowanie ô tym na czas zwierzchnikōw jak tyż inksze uchybiynia we kludzyniu ôboza skŏroł byrgera Salomona Morela trzidniowym heresztym dōmowym i potrōncyniem 50% geltaku. Nojgorsze represyje tykły ôsadzōnych we baraku nr 7, przeznaczōnym dlŏ podyjzdrzanych ô przinŏleżność do NSDAP i inkszych nazistowskich ôrganizacyji. W katowaniu uczestniczōł byrger Salomon Morel, kery witoł buchciŏrzy „brōnawego baraku” przemŏwōm, w keryj poświadczoł, iże je Żydym i dŏwnym buchciŏrzym Auschwitz-Birkenau (co niy polygało na prŏwdzie, bo bez cołkõ wojaczkã chrōnioł sie i niy doznoł prześladowań ze zajty Miymcōw), a terŏz jego cwekym je lagramynckŏ pōmsta na Miymcach, po czym czynsto biōł buchciŏrzy piyń��ciami abo guminowym knyplym, a we dniu gyburstagu Adolfa Hitlera buchciŏrzy bito nogami ôd taboretu. Salomon Morel kŏzoł tyż buchciŏrzōm śpiywać hymn miymieckich nazistōw „Horst-Wessel-Lied”. Niyôbsztalowanŏ wielość buchciŏrzy ôstała zastrzylōnŏ bez wachtyrzy w czasie prōby ucieczki z ôboza abo zakatowanŏ bez funkcjōnariuszy ôboza. We ôbozie dzioły sie ciepaniŏ uwiynziōnych na drōty pod napiynciym jak tyż samobōjstwa bez powieszynie. Jednã ze ôfiar bōł protestancki duchowy z Biylskŏ-Biołyj ksiōndz dr Richard Ernst Wagner, heresztowany 16 mŏja 1945 (umrził w czasie epidymiji 3 siyrpnia 1945), niyskorniyjszõ farŏrz fary we podgliwickim Szywołdzie Edgar Wolf, kery po przewiezieniu ze gliwickigo wiynziyniŏ ôstoł zakatowany. Likwidacyjŏ ôboza. Na przełōmie paździyrnika i listopada 1945 ôbōz wizytowała trziôsobowŏ kōmisyjŏ ze prokuratorym Jerzym Rybakiewiczem na czole, kerŏ przezdrzała akta, przesuchała wszyjskich buchciŏrzy, po czym zwolniyła wiynkszość buchciŏrzy do dōmōw. Musieli ôni przōdzij podpisać nŏleżność, iże pod groźbōm kŏry wiynziyniŏ niy bydōm z żŏdnym ôsprŏwiać ô tym, co sie dzioło we ôbozie. Antlich ôbōz przestoł funkcjōniyrować we listopadzie 1945 roku. Wielość ôfiar. We ôbozie we ôkresie powojynnym wiynziōnych było co nojmynij 5764 buchciŏrzy, z kerych hned 1/3 niy przeżyła pobytu. Instytut Pamięci Narodowej udokumentował wielość umartych we ôbozie na 1855 ôsōb. Sōm jednak powody, coby imyntnõ wielość ôfiar we ôkresie ôd lutego do listopada 1945 roku szacować na kole 2,5 tysiōnca. Ôbrŏz we kulturze. We 2017 ôbōz ôstoł ukŏzany we filmie fabularnym pt. "Zgoda". Salomona Morela zagroł Wojciech Zieliński. "Obóz Pracy w Świętochłowicach w 1945 roku. Dokumenty, Zeznania, Relacje, Listy" – Adam Dziurok, wyd. IPN, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, seryjŏ „Dokumenty”: tōm 7, Warszawa 2002, ISBN 83-915983-6-5. "Obozowe dzieje Świętochłowic Eintrachthütte – Zgoda" wyd. IPN 2002 ISBN 83-89078-11-2. "Zgoda – miejsce grozy: obóz koncentracyjny w Świętochłowicach" – Gerhard Gruschka, Gliwice 1998, ISBN 83-85338-74-8 (tytuł ôryg. "Zgoda, ein Ort des Schreckens", 1995) IPN – Obóz pracy 1945 IPN – Obozowe dzieje Świętochłowic
+Gerhart Hauptmann (Gerhart Johann Robert Hauptmann, rodz. 15 listopada 1862 we Bad Salzbrunn, um. 6 lipca 1946 we Agnieszkowie) – bōł to ślōnski dramaturg, pisorz, kery tworzōł we literackij miymieckij godce a uōnyj ślōnskim djalekcie. Laureat Noblowyj Nadgrody we literaturze za 1912 rok. Napisoł m.in. śl-miym. : "De Waber" (śl: "Tkocze").
+Turza Ślōnsko(pol.: "Turza Śląska") je wieś położōno we połedniowo-zachodnij Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie, wodzisławskim krysie, we gminie Gorzyce, wele granicy ze Czeskōm Republikōm. Płynie bez nia rzyka Leśnica. We rokach 1975-1998 Turza administracyjniy noleżała do katowickigo wojewōdztwa.
+Gōrnoślōnskŏ Tragedyjŏ – trefiyniŏ po wkroczyniu na teryn Gōrnego Ślōnska sowieckij armije, we czasie kerych miały plac heresztowaniŏ, internowaniŏ, ôsadzyniŏ we kōncyntracyjnych ôbozach jak tyż przimusowe wywōzki Ślōnzŏkōw do roboty na terynie SSSR. Wielość bezpostrzednich ôfiar je terŏźnie barzo ciynżkŏ do zweryfikowaniŏ, taksowano przijmuje sie, iże we czasie tych trefiyń zginyło pŏrãdziesiōnt tysiyncy Ślōnzŏkōw, zaôbycz chopōw. Historyjŏ. 4 lutego 1945 roku Jozef Stalin wydoł dekret ô utworzyniu robotniczych ôddziałōw, kere skłŏdały sie zaôbycz z Miymcōw i Ślōnzŏkōw. Zgodziyli sie na to uczestniki jałtańskij kōnferyncyje. Jak podkryślajōm historyki, miała to być forma wojynnyj rekōmpynsaty za straty pōniesiōne bez Rosjan we czasie II światowyj wojaczki. Po wkroczyniu Czyrwōnyj Armije internowani, a niyskorzij deportowani do SSSR byli wszyjscy ci, kerzi podpisali volkslistã, niy potrefiyli gŏdać po polsku abo byli podyjzdrzywani ô kolaboracyjõ. Historyki niy potrefiōm ôbsztalować, wiela ôsōb ôstało deportowanych i wiela wrōciyło potym żywych. Ino we Świyntochłowicach deportowano bez 6 tysiyncy ôsōb, a udokumentowanych je bez 1800 zgōnōw. Spamiyńć. We ôkresie PRL Gōrnoślōnskŏ Tragedyjŏ i deportacyje do SSSR były tymatym tabu. Dopiyro po 1989 roku możliwŏ stała sie dyskusyjŏ na tyn tymat. Rok 2015, we 70-lecie trefiyń ze 1945 roku, ôstoł uznany bez syjmik ślōnskigo wojywōdztwa rokym Spamiyńci Ôfiar Gōrnoślōnskij Tragedyje. We Radziōnkowie ôdewrzōno Cyntrum Dokumyntacyje Deportacyje Gōrnoślōnzŏkōw. We listopadzie 2015 roku we Bytōmiu postawiōno było Dynkmal Gōrnoślōnskij Tragedyje.
+Portslade - miejscowość we Wielgij Brytaniji, we Ynglandzie, we hrabstwie East Sussex, we dystrykcie zorty unitary authority Brighton and Hove. Na 2001 rok pōmiyszkiwało sam 19 564 ludzi.
+Miyndzysłowiańsko gŏdka ("medžuslovjansky jezyk", cyr. "меджусловјанскы језык") – to je sztuczno słowiańsko godka pōmocniczo, kero bōła wykonōkwiōno we 2006 ôd grupy godkoznowcōw ze roztomajtych krejōw. Godo we nij ôd ōngyfer 500 do 1000 ludzi. Używo do zapisowanio łacińskigo a cyrylickigo szrajbōnku. Terozki miyndzysłowiańsko je roztajlowane na dwa projekty: Slovianski (uoparty na teroźnich słowiańskich godkach) a Novoslověnsky (uoparty na staro-cerkewno-słowiańskij godce). Gramatyka miyndzysłowiańskej Forum Wiki Izvěsti - Miyndzysłowiańske nowiny Vikisbornik
+Rio de Janeiro (port. Styczniowo Rzyka) – miasto we połedniowo-wschodnij tajli Brazylije nad Atlantykym. Rozlygowane na kraju wyżki, postrzōd wiyrchōw, m. in. znōmo "Gowa Cukru" - "Pão de Açúcar", nad zatokōm Guanabara. Głowne miasto sztatu Rio de Janeiro. Ôd 1808 do 1821 roku prawe głowne miasto Portugalije - krōlewsko familijo ze Jōnym VI na przodku schrōńōła sie tukej przed inwazyjōm armije napoleōńskych. We lotach 1822-1960 Rio de Janeiro bōło głownym jastym niypodlygłyj Brazylije, podwiela powstała Brasilia. Miasto je znōme skiż gryfnych plażōw (l.b. Copacabana, Ipanema), srogigo dynkmala Kristusa Zbawiciela ("Cristo Redentor") na gōrze Corcovado, nale przede wszyjskym ze kożdoroczniy ôbchodzōnygo bakusa. We 2016 roku bydzie gospodorzym Ôlimpijskich Igrziskōw.
+Europe to je szwedzko kapela, co szpilo muzyka ze zorty glam metal. Bōła założōno we 1999 roku we Upplands Väsby. Nojbarzij znano śpiywka ôd kapele je „The Final Countdown”. Teroźne czōnki Joey Tempest – śpiyw, gitary, klawiyr John Norum – gitary, spōmogajōncy śpiyw John Levén – bass, spōmogajōncy śpiyw Mic Michaeli – klawiyr, keytar, spōmogajōncy śpiyw, gitary Ian Haugland – szlagcojg, spōmogajōncy śpiyw Piyrwyjsze czōnki Peter Olsson – bass, spōmogajōncy śpiyw Tony Reno – szlagcojg Marcel Jacob – bass, spōmogajōncy śpiyw Kee Marcello – gitary, spōmogajōncy śpiyw "Europe" (1983) "Wings of Tomorrow" (1984) "The Final Countdown" (1986) "Out of This World" (1988) " Prisoners in Paradise" (1991) "Start from the Dark" (2004) "Secret Society" (2006) "Last Look at Eden" (2009) "Bag of Bones" (2012) "War of Kings" (2015) "Walk the Earth" (2017) Internetowo zajta ôd Europe
+.pl je necowo dōmyna, kero je zrobiōno lo neczajtōw ze Polski. Adresy zajtōw sōm dowane bez NASK. Piyrszo zajta ze kōńcym .pl zrobiyli we 1990.
+Dżurczeny - historycznŏ nacyjŏ s tōnguskich ludōw kerŏ zamiyszkiwŏłŏ tereny Mandżuryje. Ôd XVII wiyku zaczōniy gŏdŏć na siya Mandżury.
+Wojewōdztwo dolnoślōnske (pol.: "Województwo dolnośląskie") – jydne ze szesnostu wojewōdztw, jednostka samorzōndu terytorialnygo a jednostka tajlōngō administracyjnygo Polski. Stolicōm wojewōdztwa je Wrocław. We wojewōdztwie dolnośōnskim je 91 miast, 3 miasta sōm miastōma powiatowymi. Liczba ludzi we miastach:
+Kanada (ang., fr.: Canada) – państwo pouožōne we Americe Pōunocnyj, rozćōngajōnce sie ôd Ôceanu Atlantyckigo na wschodzie do Ôceanu Spokojnygo na zachodzie a Ôceanu Arktyčnygo na pōunocy. Na pouedniu a pōunocnym zachodzie graničy ze Stanōma Zjydnočōnymi. Drōge państwo świata pod wzglyndym powieřchni (po Rusyji) a 36. pod wzglyndym ludności. Kanada je čuōnkym ONZ, NAFTA, Wspōlnoty Narodōw, Frankofōnije, NATO, G8, APEC. Uobšar ôbecnyj Kanady zamieškiwouy ôd tysiyncy lot ludy tubylče (plymiōna Indjanerōw a Inuitōw). Rozpočynte pod kōniec XV w. brytyjske a francuske ekspedycyje zbadouy couke atlantycke wybřeže Kanady, co spowodowouo stopniowe jeich zasiedlyniy bez brytyjskych a francuskych ôbywateli. We 1867 r. štyry kolōnije wlazujōnce we skuod Brytyjskij Ameriki Pōunocnyj uchwoliuy Kōnfederacyjo Kanady a powououy do žycio nowe państwo - Kanada. Stopniowy proces ōniyzaležnianio sie ôd Wielgij Brytańji ôsiōgnōu pōnkt kulminacyjny we 1982 r., kej uchwalōno nowo "Kōnstytucyjo Kanady" (ang. "Canada Act 1982"), co zerwouo ôstatniy wiyńzi zaležności ôd parlamyntu brytyjskigo. Kanada do dzisiej pozostowo mōnarchjōm kōnstytucyjnōm. Karol III kej gowōm państwa a utřimuje dymakracyjo parlamyntarno. Kej federacyjo zuožōno s dziesiyńciu prowincyji a třech terytoriōw, Kanada pozostowo krajym dwujynzyčnym i wielokulturowym, we kerym na poźōmie federalnym ôbowiōnzujōm dwie godki ôficjalne: angelsko a francusko (w jejich kanadyjskych ôdmianach). Kanada je państwym upřymysuowiōnym a zaawansowanym techničniy, ô zrōžnicowanyj gospodarce we znočnym stopniu uzaležńōnyj ôd wasnych bōgactw naturalnych a wymiany handlowyj - zwašča ze Stanōma Zjydnočōnymi, s kerymi Kanada posiado trwoue a zuožōne zwiōnzki.
+Katedralny sobōr św. Aleksandra Newskigo – dŏwny sobōr, kery bōł we Warszawie do 1926. Wyświyncōny ôstoł 20 moja 1912. Gyszichta. Pod kōniec 1880 roku we Warszawie zaczło brachować placu na nŏbożyństwa dlŏ prawosławnych miyszkańcōw Warszawy, bezto uzdano ô wystawiyniu srogigo soboru we cyntrum Warszawy na placu Saskim, kerego miano pomiyniono na plac Soborny skirz stawianiŏ haj soboru. Anfang stawianiŏ mioł plac 30 siyrpnia 1894 roku. Fest z przileżytości anfangu stawianiŏ soboru fajrowoł Jan Kronsztadzki, kery tyż ôfiarowoł 135 tysiyncy rubli na stawianie. Cołkŏ utrota stawianiŏ gmachu wyniosła 15 milijōnōw rubli, za to utrota na ajnrichtōng cerkwije wyniōs winycyj niźli 3 milijōny rubli. Sobōr poświyncōno 20 mŏja 1912 roku. Przed ewakuacyjōm Rusōw z Warszawy, ikony a zwōny ôstały wywieziōne. Nojsrogszy zwōn, ôstał potniynty na myńsze tajle, bezto iże bōł za srogi do transzportu. Kej do sztadu wkroczyli Niymce, sobōr ôstŏł pomiyniōny na kościōł garnizonowy św. Hajnela. 15 stycznia 1916 roku miała sam plac piyrszŏ katolickŏ mszŏ, a niyskorzij po tydniu piyrsze wanielicke nŏbożyństwo. Bez cołki czas ôkupacyje niymieckij Warszawy w soborze miały plac nŏbożyństwa katolicke a wanielicke. We postrzodku Niymce narychtowali nowy ôłtŏrz a ôrgany. Po upŏdku Krōlestwa Polskigo a skōńczyniu piyrszyj wojny światowyj było moc ajnfali na pomiynienie soboru, bajszpile to: narychtowanie haj kościoła katolickigo abo muzeum niyzawisłości. Ôstatecznie regiyry Polski uzdały ô zbuleniu soboru. Zbulenie soboru krōm srogij wielości szpryngowych sztofōw bōła ciynżkŏ i trwała ôd 1920 do 1926 roku. Podarziło sie uretować ino tajle soborowych mozaik i w 1932 roku ôstały wrażōne do nowego soboru Flyjgi Paniynki we Baranowiczach. Retowaniym mozaik kludził Bruni, kery tyż bōł jednym z ich autorōw. Baukōnszt. Sobōr. Sobōr zaprojektowoł baumajster Leontij Benois, na sztil rostowskich cerkwije z XVII wieku. Krōm głōwnej bani, sobōr mioł piyńć bań a jednã nad wchodym głōwnym. Zwōnica była naprociw soboru. Ściany zewnyntrzne były pokryte mozaikã. Sobōr posiadoł trzi ôłtŏrze: głōwny św. Aleksandra Newskigo a boczne św. Mikołaja Cudotwōrcy i św. św. Cyryla a Metodego. Mozaiki na wnōntrznych ścianach a kolōnach wykōnała petersburskŏ nŏrychta Frołowa podle cychōnkōw Bruniego, Riabuszkina, Sudkowskigo, Koszelewa i Dmitraszki. Nojsrogszŏ mozaika mioło wirychniã 100m2 a mianowała sie "O Tiebie radujetsia". Wnōntrze ustrajało szesnŏście kolōn z jaspisu, kere ôfiarowoł car Mikołaj II. Coby wykōńczyć wnōntrze, użyto karraryjskigo marmōru w roztōmajtych farbach a fińskigo granitu. Ikonostas bōł z kuprowego blechu. Ikony we ikonostasie ôstały napisane bez ruskich malyrzy Gurianowa a Charłamowa, za to ikona św. Aleksandra Newskigo ôfiarowoł moskewski fabrykant a fachmōn kōnsztu, Sawa Morozow. Sobōr bōł barzo moderny - mioł ôgrzwanie cyntralne a ôświytlynie na sztrōm. Mieściōł ôn 2500 perzōn. Zwōnica. Zwōnica, wystawiōnŏ na sztil nojsrogszyj zwōnicy na moskewskim kremlu, miała 73 metry wysokości. Na gōrze zwōnicy zrobiōno platformã widokowõ, z keryj szło ôbejzdrzeć panoramã sztadu a ôkolice do 32 kilōmetrōw. Zwōny ôstały ôdlŏne we Moskwie a razym wŏżyły 40 tōn. Najsrogszy ze zwōnōw wŏżył 26,5 tōny. Coby rozkolybać serce zwōnō ô wŏdze 1 tōny trza było 5 perzōn. Parter zwōnicy mioł włŏsnõ kapliczkã.
+Dōnaj (łać. "Danubius", miym. "Donau", słow. "Dunaj", madź. "Duna", chor. "Dunav", serb. a buł. "Дунав", rum. "Dunărea", ukr. "Дунай") – drugo (piyrszo je Wołga) nojdugszo rzyka we Ojropie. Je 2845 (uod Donaueschingen) lebo 2888 (uod Furtwangen) km dugo a mo 795 686 km² wiyrchu ściykanio. Zdzōdło mo we Miymcach a płynie ôd zachodu na wschōd bez 10 państwōw: Miymcy, Austrijo, Słowacyjo, Madziary, Chorwacyjo, Syrbijo, Rōmōnijo, Bułgaryjo, Mołdawijo a Ukrajina. Dōnaj wpado do Czornego Morza. Nojwiynkszym dopływym Dōnaju je Ciisa, a nojwiynkszym miastym nad rzykōm - Budapeszt.
+Rzymiosło – niywielgŏ ekōnōmicznŏ robota, kludzōnŏ we małych werksztelach, nojczyńścij ôsobiście lebo przi sparciu ôd familije, kerŏ zatrudniŏ nojczyńścij ôd 1 do 25 perzōn (rŏz za kej nawet 50) znŏleżnie ôd regiōnu we kerym je kludzōnŏ a ôd zorty gyszeftu. Rzymiosło jes nojstarszōm formōm industryjalnyj produkcyje, a bez pŏrã tysiōncleci tyż jedynōm, aże do nowożytnych czasōw a industryjalnyj rewolucyje.
+Žižkovo Pole - wieś a gmin (obec) we Czeskij Republice, we kreju Vysočina, we krysie Havlíčkōv Brod. Mo 14,33 km² wiyrchu a podug danych ze 2021 roku pōmiyszkiwało sam 395 ludzi.
+Hōmoseksualizm, (ôd grec. "ὁμός" "tyn sōm" a łac. "sexus" "płeć") to je rōmantyczny abo seksualny cug abo seksualne dziołaniy miyndzy czōnkami tyj samyj pōłcie abo rodzeju. Kej seksualnŏ ôriyntacyjŏ to "ciyngły sztimel ymocyjalnygo, rōmantycznygo a/abo seksualnygo cugu" nŏjsōmprzōd abo ino ku perzōnōm tyj samyj pōłcie. To tysz "ôdnosi sie do czuciŏ idyntyfikacyje ôd perzōny na grōndzie tych cugōw, dziołōń po blisku a czōnkostwa we spōlnocie ôd inkszych, kerzi dzielōm te cugi". Cuzamyn ze biseksualizmym a heteroseksualizmym, hōmoseksualizm je jednōm ze trzech przōdnych kategoryjōw seksualnyj ôriyntacyje na hetero-hōmo kōntinuōm. Sztyjc niy mŏ kōnsynsusu co ônaczy jakõsik ôriyntacyjõ, nale rozprawiano uż ô ausdruku gynōw, hormōnōw a strzodowiska. Wiynkszość naukowcōw sie forszteluje, iże wszyjske trzi mogōm ônaczyć ôryjyntacyjõ. Zdŏwŏ sie, co uchowaniy a absztychowania ze bajtelstwa niy majōm rōle przi tym tymacie. Chocia podug tajle ludkōw hōmoseksualizm je niynaturalnŏ, naukowe badania pokŏzały, iże je to normalny, naturalny bajszpil zorty ludzkij seksualności a sama we siã niy ônaczy żŏdnych negatywnych, psychologijnych efektōw. Wiynszość ludkōw gŏdŏ, co niy majōm żŏdnygo abo majōm richtich rzadny ausdruk na swojã ôriyntacyjõ. Nŏjbarzij roztopiyrzōnymi mianami lŏ hōmoseksualistōw je "gej" lŏ chopōw a "lesbijka" lŏ babōw. Wielość hōmoseksualnych perzōnōw je trudnŏ do wyrachowaniŏ beztōż, co moc niy gŏdŏ ôfyn ano niy akceptiyruje swojij ôryjyntacyje bez hōmofobijõ a heteroseksistowskõ dyskrymiancyjõ. Hōmoseksualne dziołania ôstoły ôbŏczōne a udokumyntiyrowane u mocki inkszych zortōw zwiyrzōw. Gyszichta. Postŏwy do jednopōłciowych zwiōnzkōw miyniōły sie bez czŏs a bez gyjograficznõ szyrokość ôd czekaniŏ ôd wszyjskich chopōw angażowaniŏ sie we nie, bez czasowõ integracyjõ, akceptacyjõ, do forsztelōngu, iże je to miyńszy grzych aż do kŏraniŏ tego prawnie, tysz a bez sztrofa śmiyrtki. We socjologije bōła durś haja miyndzy "esyncyjonalnym" a "kōnstrukcyjōnistycznym" wezdrokiym na hōmoseksualizm. Dyskusyjŏ dzieli na tych, co wierzōm, iże miana kej "hōmo", "hetero" ôdnoszōm sie do ôbiektywnych, niypōmiynnych podug kultury cechōw ôd czowieka a tych, kerzi sie forsztelujōm, co czucia, kere te perzōny mianujōm to efekty kōnkretnych ausdrukōw kulturowych a społecznych procesōw. Esyncyjalisty gŏdajōm, co ôriyntacyjŏ je ônaczōnŏ ôd biologije, kej kōnstrukcyjōnisty, iże seksualne cugi sōm wyuczōne.
+Lawrenceville - census-designated place we USA, we sztacie New Jersey, we hrabstwie Mercer. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 3887 ludzi.
+Katmandu (nep. nep. काठमाडौं) - nojwynksze miasto a stolica Nepalu. Ôstrzodek industryji, nauki a kultury.
+Google Chrome - internetowŏ ôbziyraczka dlŏ Linux, OS X i Microsoft Windows zbajstlowano ôd Google. Je ôna drugōm nŏjpopularniyjszōm ôbziyraczkōm w Polsce. Ôficjalnõ zajtã Google Chrome
+Krzepice – (pol. "Krzepice") – miasto położōne we Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie, we kłobuckim krysie, siedziba miejsko-wiejskigo gminu Krzepice.
+The Beatles (czyt. "De Bityls") to bōła brytyjsko muzyczno skupina ze Liverpoolu, podug wiynkszoście notōw nojzocniyjszy a nojsrogszy we gyszichcie, kery fōngowoł ôd 1960 (kej The Quarry Men ôd 1957) do 1970. Skłod. Zac zespōła we kerym ôdńōs uōn sukces: John Lennon – gitara, śpiyw Paul McCartney – gitara basowo, śpiyw George Harrison – gitara, śpiyw Ringo Starr – szlagcojg, śpiyw Piyrwy we zespole: Stuart Sutcliffe – basgitara Pete Best – szlagcojg Ansamblowo gyszichta. Zespōł napoczynoł ôd wystympōw we liverpoolskym ferajnie The Cavern. Autorstwo jejigo miana je przipisowane Lennonowi a Sutcliffeowi. Za namowōm menadżyra, Briana Epsteina zespōł zmiyńōł swōj ôbroz a lajermōny ôblykli sie we ancugi. W uōny czas podpisali kōntrakt ze wytwōrńōm EMI. Jejich piyrszy albōm, Please Please Me, wypuszczōny ôstoł 11 lutygo 1963. Na jejich kōncertach zaczyno dołazić do scynōw grupowyj histeryje, czymu dane ôstoło miano "Beatlemanijo". Lajergyszeft USA grupa zrobiōła rok niyskorzi, pieśniczkōm "I Want To Hold Your Hand". We aprilu 1964 piyńć piyrszych placōw za rajōm na liście Billboardu zajyny szlagry The Beatles. Aże do dzisioj żodyn zespōł niy powtōrzōł tygo ôśōngniyńcio. We rokach 1965-1966 zespōł dozdrzoł lajerowo, a jygo teksta stały sie uwożniyjsze. Skiż zapatrzyno sie na Harrisonowo lajera indyjsko we nograniach pokozały sie exotiszinsztrumynta. 6 siyrpnia 1965 ôdbōła sie prymiera singla "Yesterday", kero je jydnōm ze nojczyńści puszczanych we radijoku a nojczyńści coverowanōm piōsynkōm we historyji. Ku gyszichcie przeloz tyż kōncert 15 siyrpnio 1965 na stadijōniy She Stadium we Nowym Jorku, na kery przilazło 55 600 jejich fanōw. 26 października 1965 człōnki zespoła erbły ôd krōlowy Hażbiyty II Ôrder Imperyjōm Brytyjskigo. We roku 1966 John Lennon pedzioł we jydnym ze wywiadōw, co "Beatlesi sōm barzi popularni kej Jezus Kristus". Ta wyrwano ze kōnteksta wypowiydź stała sie powodym polynio jejich platōw, a sprawa stoła sie fest uwożno, kej Ku-Klux-Klan zapedzioł "zajōńć sie problyjmōm". Ôstatni kōncert grupa doła 29 siyrpnio, a ôdtōnd zajōna sie ino sztudyjowōm robotōm. Plata "Sgt. Peppers Lonely Hearts Club Band", wydano 1 czyrwca 1967 je uznowano za prekursorsko lo zorty progresivrocka. Dolsze zdorzyniy, to piyrszo transmisyjo satylitowo na cołkej ziymii, we keryj wystōmpiōły tyż Beatlesi. Pokozali wtyczos piōsynka "All You Need Is Love", kero niyskorzi stoła sie hymnym hippisowskigo gmyra. Anfangym rozlecynio sie grupy bōła śmiyrć jeji menadżyra, skupina niy umioa sōm dać se rada we lajergyszefcie. Człōnkowie pohatruśōły sie ô to, fto mo być nowym menadyrym. Po prowdzie, kōńcym trwnio zespołu bōo ôdyńście Johna Lennona we wrześniu 1969, nale ôficjalniy podowo sie datōm 10 kwytnia 1970, kej ze grupy poszoł Paul McCartney. "Please Please Me" - 1963 "With the Beatles" - 1963 "A Hard Days Night" - 1964 "Beatles for Sale" - 1964 "Help!" - 1965 "Rubber Soul" - 1965 "Revolver" - 1966 "Sgt. Peppers Lonely Hearts Club Band" - 1967 "Magical Mystery Tour" - 1967 "The Beatles" (podwōjny LP) – 1968 "Yellow Submarine" - 1969 "Abbey Road" - 1969 "Let It Be" - 1970 Ôficyjolna neczajta The Beatles Creative Commons: The Beatles
+Paweł Bogdan Adamowicz (rodz. 2 listopada 1965 we Gdańsku, um. 14 stycznia 2019 we Gdańsku) - polski samorzōndowiec a polityker. We latach 1990–1993 bōł prorektorym Gdańskigo Uniwersytetu, we latach 1994–1998 przewodniczōncym Miejskij Rady Gdańska, we latach 1998–2019 prezydynt Gdańska. Umrził skirz zażganio ôd zamachowca.
+Solōny - Nacyjŏ s tōnguskich ludōw zamiyszkujōnca hlawniy Wywnyntrznŏ Mōngolijŏ a Hejlōnciyan we Chinach. Jejich gŏdka to Solōnski dialykt Ewenkiskej gŏdki.
+Luftbiksa – popularne ôkryślynie gywery abo pistoletu pneumatycznego. Luftbiksy sōm używane tak we wyczynowym strzylectwie pneumatycznym (szport ôlimpijski), jak i do szpasu, a we krŏjach, w kerych je to przizwolōne, tyż do gōnōw na drobne zwiyrzynta a tyż do ôdszusu march. Materyjōm pyndnõ w luftbiksach je sprynżony luft abo dwutlynek wōngla. Skuli knifu sprynżaniŏ luftu luftbiksy tajluje sie na: tłokowe (luft sprynżany je w mōmyncie szusu bez tłok napyndzany metalowõ fedrōm abo tm. gazowōm fedrōm), ze wstympnym sprynżaniym luftu (ang. PCA – "pre-compressed air"), w kerych luft sprynżany je przed kożdym szusym w kōmorze sprynżaniŏ (za pōmocōm tłoku ruszanego cifusym), zasobnikowe (PCP), zasiylane z wielorŏzowego behaltra ze sprynżonym luftym abo z jednorazowych zasobnikōw z dwutlynkym wōngla. Luftbiksa strzylŏ szustami (śrutym) wykōnanymi zaôbycz ze sztopu blaja (trefiŏ sie tyż wykōnane ze sztopu cynku abo ze sztucznego tworziwa z ôsadzōnym w nim metalowym elymyntym, abo pirotechnicznym – tm. wybuchowe). Kaliber szportowych luftbiksōw to nojczyńścij 4,5 mm (skuli barzij plaskatõ trajektoryjõ lotu śrutu), a myśliwieckich – 5,5 mm i 6,35 mm; kalibrym postrzednim je 5 mm. Niyliczne modele pneumatycznych gywer sōm produkowane w kalibrze 9 mm i srogszym. Do terŏz jedynõ luftbiksōm, kerŏ była brōniōm bōł austryjŏcki Repetierwindbuchse M.1780 (luftbiksa Girandoniego). Luftbiksy na świecie zyskały swōj plac we szporcie i rekreacyje. Ôkrōm strzylectwa tarczowygo (tm. match) jednymi z nojbarzij popularnych dyscyplin je Field target abo Silhouette. Prawidło fungowaniŏ. Po szusie tłok je zwolniōny i zaczynŏ sie poruszać we celynderhucie pod wpływym napiyntyj bojowyj fedry. Ze drugij zajty na tłok dzioła siyła ciśniynia luftu we celynderhucie pōmiyndzy tłokym a grōntym celynderhutu. Wypadkowŏ tych dwōch siył tworzi przispiyszynie tłoku. Jeźli pōminiynto masã luftu we celynderhucie i masã fedry, przispiyszynie bydzie wynosić: formula_1, kaj formula_2, formula_3, formula_4 — ôdpednio siyła fedry, siyła ciśniynia luftu we celynderhucie i masa tłoku.
+La Chapelle-de-Mardore – gmin we Francyji, we regijōnie Rhône-Alpes, we departamyńcie Rhône . Mo 5,79 km² wiyrchu a podug danych ze 2012 roku pōmiyszkiwało sam 207 ludzi. Neczajta La Chapelle-de-Mardore
+Dynastyjŏ Qing – ôstatniŏ chińskŏ dynastyjo panujōncŏ w latach 1644–1912. We 1618 wōdz mandżurski Nurhaczi napoczōn jednoczynie ziymiōw chińskich, kōntynuowany bez jego syna Huangtaiji i wnuka Shunzi, kery we 1644 zdobōł Bejdżing a roznajmiōł sie cysŏrzym (panowoł do 1661). W czasie panowaniŏ jego nastympcōw: Kangxi, Yongzhenga a Qianlonga, prziłōnczōno było do Chin: Mōngolijõ, Tybet, Dżungariõ a Kaszgariõ. We 1861 władzã ôbiōnła cysŏrzowŏ Cixi, jeji reakcyjnŏ polityka wnōntrznŏ, nastōniŏ bauerske, agresyjŏ impyriōw zachodnich, Rusyje a Japōnije ôstatecznie ôsłabiyły cysŏrstwo. Panowanie dynastyje Qing ôbalyła rewolucyjŏ chińskŏ we latach 1911–1913, a ôstatni mody cysŏrz Puyi ôstoł zmuszōny do abdykacyje.
+Squid Game (kor. 오징어 게임, "Ojing-eo Geim") to je połedniowokoryański telewizyjny serial, co go idzie ôbejzdrzeć we zerwisie Netflix. Ônego scynarzystōm a reżysyrym je Hwang Dong-hyuk, a bazowe role szpilali we nim Lee Jung-jae, Park Hae-soo, Wi Ha-joon, Jung Ho-yeon, O Yeong-su, Heo Sung-tae, Anupam Tripathi i Kim Joo-ryoung. Serial, ze dystrybucyjōm ôd Netflix, mioł prymierã 17 września 2021 roku. Produkcyjŏ stała sie piyrszym koryańskim serialym, kery znŏd sie we piyrszym dziesiōntku nojchutnij ôglōndanych tydniowo programōw telewizyjnych ôd Netflix we świecie. Dostoł sie na piyrszõ pozycyjõ we 94 krŏjach. Netflix porachowoł, iże we 28 dni ôd prymiery "Squid Game" prziciōngnōł 111 milijōnōw ôglōndŏczy ze cołkigo świata, co zrobiyło go nojczyńścij ôglōndanym programym we zerwisie. Fabuła. Seong Gi-hun, chop co mŏ fest wiela długōw, je zaproszōny do seryje szpilōw dlŏ dziycia, coby mieć szansã na srogõ nadgrodã pijynżnõ. Kej przijmuje ôfertã, je wezniynty we niyznōme plac, kaj je postrzōd 455 inkszych szpilerōw, co tyż sōm fest zadłużeni. Szpilery muszōm nosić zielōne dresy a bez cołki czas sōm pod ôbserwacyjōm ôd wachtyrzy we larwach a lilowych ôblyczyniach, a szpile sōm nadzorowane ôd Frōnt Mana, co nosi czŏrnõ larwã a czŏrny mōndur. Szpilery hned ôdkrywajōm, iże przegranie szpilu skutkuje ônych śmierciōm, a kożdŏ śmierć przidŏwŏ 100 milijōnōw ₩ do potyncjalnyj nadgrody – 45,6 milijardōw ₩. Gi-hun brata sie ze inkszymi szpilerami, we tym ze ônego kamratym ze dzieciństwa Cho Sang-woo, coby sprōbować przetrwać fizyczne a psychologiczne ôbroty akcyje. Lee Jung-jae – Seong Gi-hun (szpiler 456) Park Hae-soo – Cho Sang-woo (szpiler 218) Jung Ho-yeon – Kang Sae-byeok (szpiler 067) O Yeong-su – Oh Il-nam (szpiler 001) Heo Sung-tae – Jang Deok-su (szpiler 101) Anupam Tripathi – Abdul Ali (szpiler 199) Kim Joo-ryoung – Han Mi-nyeo (szpiler 212) Wi Ha-joon – Hwang Jun-ho Uczestniki szpilu Yoo Sung-joo – Byeong-gi (szpiler 111) Lee Yoo-mi – Ji-yeong (szpiler 240) Kim Si-hyun – szpiler 244 Lee Sang-hee – szpiler 017 Kim Yun-tae – szpiler 069 Lee Ji-ha – szpiler 070 Kwak Ja-hyoung – szpiler 278 Chris Chan – szpiler 276 Inksze Kim Young-ok – muter ôd Gi-huna Cho Ah-in – Seong Ga-yeong, cera ôd Gi-huna Kang Mal-geum – bōła ślubnŏ ôd Gi-huna i muter ôd Ga-yeong Park Hye-jin – muter ôd Sang-woo Park Si-wan – Kang Cheol / brat ôd Sae-byeok "Red Light, Green Light" / kor. "Mugunghwa Kkoch-i Pideon Nal" 무궁화 꽃이 피던 날 / śl. "Czyrwōne światło, zielōne światło" "Hell" / kor. "Ji-ok" 지옥 / śl. "Piekło" "The Man with the Umbrella" / kor. "Usan-eul Sseun Namia" 우산을 쓴 남자 / śl. "Chop ze paryzolym" "Stick to the Team" / kor. "Jjollyeodo Pyeonmeokgi" 쫄려도 편먹기 / śl. "Trzim sie skupiny" "A Fair World" / kor. "Pyeongdeung Sesang" 평등한 세상 / śl. "Sprawiedliwy świat" "Gganbu" / kor. "Kkanbu" 깐부 "VIPS" "Front Man" / kor. "Peulonteu Maen" 프론트맨 / śl. Frōnt Man "One Lucky Day" / kor. "Unsu Joeun Nal" 운수 좋은 날 / śl. Szczyńśliwy dziyń "Squid Game" we zerwisie Netflix "Squid Game" we zerwisie IMDb "Squid Game" we zerwisie HanCinema
+Uobwōd – dugość krziwyj, kero je brzygym danyj plaskatyj figury. Mustry na ôbwōd lo niykerych figurōw: koło, ôkrōng: formula_1 wielokōnt: suma dugości jego bokōw foremny wielokōnt ô "n" bokach dugości "a": formula_2 Prostokōnt: formula_3 elipsa - Niy mo akuratnygo mustra we postaci algebrajicznyj sōmy na ôbwōd elipsy (je to krziwo). Przibliżōny muster: formula_4 kaj "a" a "b" to dugości pōłuosie elipsy.
+Duchańskŏ gŏdka – ałtajskŏ gŏdka s familije tureckich gŏdek s tajli syberyjskich gŏdek użiwanŏ hlawniy we Chubsugulskim Ajmagu we Mōngolije bez Catanōw.
+Piōntek – dziyń tydnia pōmiyndzy sztwortym a sobotōm. Podug normy ISO-8601 je piōntym dniym tydnia, zaś podug bilblijnyj tradycyji (krześcijańskyj a żydowskyj), kaj za piyrszy dziyń tydnia uznowo sie niydziela, piōntek je szōstym.
+Kevin De Bruyne – (wym. ˈkɛvɪn də ˈbrœy̆nə, rodz. 28 moja 1991 we Drongen) – belgijski fusbalok na pozycyje pōmagera, nojczyńści ôfensywnego. Fusbalok roku we miymieckij Bundeslidze we sezōnie 2014/2015, groł wuōnczas we VfL Wolfsburg. Bōł tyż nōminowany do Złotyj Bali FIFA.
+Icariskŏ gŏdka – nachŏ-dagestańskŏ gŏdka s tajli dargińskich gŏdek, abo dialekt dargińskej gŏdki użiwanŏ bez Icarōw. Użiwanŏ je we Dagestōniy we Rusyje.
+Superliga (ang. "The Super League") - planowano ojropejsko fusbalowo liga zbajstlowano 18 kwieciynia 2021, niyreszpektowano ôd UEFA. Podug piyrszych planōw mioło sam noleżeć 20 topowych ojropejskich ferajnōw, kere by groły we formacie dwōch grupōw po 10 ferajnōw, kaj kożdy z kożdym zagro po 2 szpile na sezōn. Krōm tego mo być grany puhar tyj ligi we formacie KO. Jeji piyrszym prezesym je Szpanielok Florentino Pérez. Skiż srogij krytyki projektu, pora dni po jigo utworzyniu wiynkszość ferajnōw sie z uōnygo wycofała.
+Kaga – japōński fligrowiec, co ôstoł zatopiōny ôd Amerykōnōw we bataliji ô Midway. Dugość: 247,6 metra Szyrokość: 32,5 metra
+Accept to je niymiecko kapela, co szpilo muzyka ze zorty heavy metal. Bōła założōno we 1976 roku we Solingen. Teroźne czōnki Wolf Hoffmann – kludzōnco gitara, spōmogajōncy śpiyw Mark Tornillo – śpiyw Uwe Lulis – rytmiczno gitara Christopher Williams – szlagcojg Martin Motnik – bass Philip Shouse – rytmiczno gitara Piyrwyjsze czōnki Udo Dirkschneider Gerhard Wahl Frank Friedrich Peter Baltes Hansi Heitzer Stefan Kaufmann Jan Koemmet Herman Frank Jörg Fischer Rob Armitage David Reece Michael Cartellone Stefan Schwarzmann "Accept" (1979) "Im a Rebel" (1980) "Breaker" (1981) "Restless and Wild" (1982) " Balls to the Wall" (1983) "Metal Heart" (1985) "Russian Roulette" (1986) "Eat the Heat" (1989) "Obiection Overruled" (1993) "Death Row" (1994) "Predator" (1996) "Blood of the Nations" (2010) "Stalingrad" (2012) "Blind Rage" (2014) "The Rise of Chaos" (2017) "Too Mean to Die" (2021) Internetowo zajta ôd Accept
+Szif to je srogŏ jednotka pływajōncŏ abo inkszy pływajōncy ôbiekt ô pewnych, niylito ôkryślōnych włŏsnościach. Roztajlowanie szifōw ôd łodzi a inkszych pływajōncych ôbiektōw niyma fest klarowne. Budowanie szifōw ôdbywŏ sie we stoczniach, a sprawiane sōm zaôbycz w dokach. Piyrszy rejs szifu mianowany je „dziewiczy rejs”. Szify sōm bazowym strzodkym transportu ładōnkōw masowych.
+Salarskŏ gŏdka - tureckŏ gŏdka s tajli oghuzkich gŏdek użiwanŏ we Chinach bez Salarōw we regiōnach Gansu, Ciynhai a Siynciyan.
+Sofija (bułg. "София") – stolica a nojsrogsze miasto Bułgaryji.
+Rožnov pod Radhoštěm (IPA:[ˈroʒnof ˈpodradɦoʃcɛm], ) je miasto we Czeskij Republice, we zlinskim kreju, we krysie Vsetín. Leży uōne nad rzykōm Rožnovský Becva, wele vsetínskich vrchōw, 12 km na wschōd ôde Valašskich Meziříčōw. Miasto je znōme skiż wołoskigo skansynu, kery założyli Bohumír a Alois Jaroněk. Piyrsze zapisowanio ô Rožnovje pod Radhoštěm sōm ze 1267 roku we dokumyntach jigo założyciela Bruna ze Schauenburku. Miasto ôd XVIII stolecio bōło zdrojym, nale we 1960 wszyjske uzdrowiska zawarli. Terozki niy do sie ich nazod zuōnaczyć, skiż zmiyniynio charakteru miasta na barzi industryjalny. Wiyrch miasta je 39,47 km², zaś pomiyszkuje je 17 276 ludzi. Rožnov pod Radhoštěm leży 378 m. p.p.m. Dymografijo. "Zdrzōdło: Statystyczny Urzōnd Czeskij Republiki" Powożsko Bystrica Śrym Bergen Körmed
+Bellagio - gmin we Italiji, we regijōnie Lōmbardyjo, we prowincyji Como. Mo 29,06 km² wiyrchu a podug danych ze 2020 roku pōmiyszkiwało sam 3628 ludzi. Ôstrzodek turystyki rozlygowany nade Lago di Como. Altea Bad Kötzting Sherborne Bundoran Chojno Granville Holstebro Houffalize Judenburg Karkkila Kőszeg Marsaskala Meerssen Niederanven Oxelösund Preny Preweza Sesimbra Türi Sigulda Sušice Zvolen
+Teksas (ang.: "Texas") (hišp.: "Tejas") – stōn we pouedniowyj tajli USA, nad Zatokōm Meksykańskōm. Granica mo ôd wschodu s Luizjanōm a Arkansas, ôd pōunocy s Ôklahōmōm a ôd zachodu s Nowym Meksykym. Je we wiynkšyj tajli wyžynny (Wielge Rōwniny), na pouedniowym zachodzie mo trocha wiyrchōw a na pouedniowym wchodzie Nizina Zatokowo. Nojsrogše miasta: Houston, Dallas, San Antonio, Austin a El Paso. We 1519 Alonso Alvarez de Pineda ôguosiu zajyńce Teksasu bez Szpanijo. Jak Meksyk we 1821 uzyskou niypodlyguość, Teksas s anfanga wlazowou we jygo skuod. Bez lota 20. XIX wieku ôsiedlili sie sam Amerikōny, guōwn Negry s poedniowych stanōw, kaj bōuo niywolnictwo. Řōnd Meksyku dou wuōnčas autōnōmijo lo Taksasu. We 1829 řōnd Meksyku zakozou niywolnictwa a tyž dolšyj imigracyje s USA, bez cōž jygo stosōnki s Teksasym sie fest pogoršyuy. 1 marca 1836 ôguošōno pwstaniy Republiki Teksasu, na co Meksyk zareagowou interwencyjōm armije, keryj kulminacyjōm bōua bitwa pode Alamo. We 1836 po pokananiu armije meksykańskij Teksas ôstowo republikōm. Gowōm państwa ôstowo Sam Houston a kraj lygalizuje niywolnictwo. We 1845 John Tyler, prezydynt Teksasu, podpisou rezolucyjo ô aneksyje Teksasu bez USA. 29 grudnia 1845 Teksas ôstou přijynty do Ōnije kej 28. stan. We 1861 Teksas wystōmpiu s Ōnije a přistou do Kōnfederacyje. Bōu tymu přeciwny Sam Houston, nale niy skiž tygo co bōu zwolyńnikym Ōnije abo wrogym niywolnictwa, nale chciou přiwrōcynio niypodleguości.
+Hype! to je film dokōmyntalny produkcyji amerykańskij, kery przedstawio powstaniy a rozwōj gatōnku muzycznego grunge. Je ōun przedstawiōny ślypiōma jygo twōrcōw, ôd "garażu" aże po kōmercyjny sukces. We filmie ukazano jednako wystympy na scynie a tyż wejrzyniy "uod zadku" - scyny zza kōlis wystympōw. "Hype!" trwo 87 minōt, a prymiera mioł 8 listopada 1996. Reżysyrym filma je Doug Pray. "Hype!" we IMDB
+Among Us – strategiczny kōmputrowy szpil wieloôsobowy stworzōny a wydany bez amerikańske niyznŏleżne sztudio InnerSloth. Szpil ukŏzoł sie 15 czyrwnia 2018 roku na platformã Android, 17 czyrwnia tego samego roku na iOS a 16 listopada na Microsoft Windows. 15 grudnia 2020 roku szpil ôstoł wydany na kōnsolã Nintendo Switch. Wydanie szpilu na kōnsole PlayStation 4, PlayStation 5, Xbox One a Xbox Series X/S planowane je na 14 grudnia 2021 roku. We siyrpniu 2020 roku zapowiedziano plany tworzyniŏ kōntynuacyje szpilu – "Among Us 2". Atoli kōntynuacyjõ anulowano, coby skupić sie na piyrszyj czynści. Ôficyjalno neczajta szpilu
+Bourg-en-Bresse - gmin we Francyji, we regijōnie Auvergne-Rhône-Alpes, we departamyńcie Ain. Mo 23,86 km² wiyrchu a podug danych ze 2014 roku pōmiyszkiwało sam 40 967 ludzi. Bad Kreuznach, Miymcy Aylesbury, Yngland Parma, Italijo San Severo, Italijo Namur, Belgijo Córdoba, Szpanijo Brzeg, Polsko Neczajta Bourg-en-Bresse
+Jynczmiyń (łac.: "Hordeum vulgare") – zielina ze zorty trŏw, siŏnŏ ajnfachowo na świecie za ôbiyle. Jynczmiyń je siōny juże ôd ōngyfer 10 tysiyncy lŏt. Jynczmiyń może mieć do ōngyfer 1 myjtra wysokości. Robi sie z niego ôsucie, flŏki, krupy a browarny słōd.
+Ruskŏ gŏdka, inakszy rusyjskŏ gŏdka (rus. "русский язык") – gŏdka urzyndowŏ we Rusyji, Biołorusi, Kazachstanie i Kirgistanie, atoli używanŏ je tyż we Ukrajinie, Litwie, Łotwie, Estōniji a inkszych. Używŏ do szrajbowaniŏ cyrylicy. Ruskŏ gŏdka mŏ nojwiyncyj użytkownikōw ze wszyjskich słowiańskich gŏdek. Liczba ludzi, dlŏ kerych je to ôjczystŏ gŏdka to ōngyfer 114 miliōnōw.
+Kaja Urszula Godek (nar. 2 mŏja 1982 we Warszawie) to je polskŏ aktywistka antyaborcyjnŏ a kōnserwatywnŏ, ze fachu anglistka.
+Czyrwiyń to je szōsty miesiōnc w roku. Podle gregoriańskigo kalyndŏrza mŏ 30 dni. Czyrwiyń je miesiōńcem latowym na pōłnocnyj pōłkuli, a zimowym na połedniowyj. Jego miano, podanie jak ôstanych miesiyncy (z wyjōntkym marca i mŏja), je ôd charakterystycznych cech, zwiōnzanych z tŏwarziszōncymi tymu miesiōncowi zjawiskami przirodniczymi abo z taktym wykōnowanych w tym czasie robot na roli. Miano miesiōnca (podle Brücknera) je ôd słowa "czyrw". Łacińske miano "Iunius" ôstało wziynte bez wiynkszość ojropejskich gŏdek. 8.VI. 1443 – trzōńśniyncie ziymie we Wrocławiu i ôkolicach; 6.VI. 1473 – Wojaczka ô sukcesyjã czeskij korōny: zawrzano pokōj ziymski kōńczōncy trwajōnce ôd marca ôblynżynie Żor bez wojska ślōnsko-madziarske. 11.VI. 1742 – kōniec piyrszyj ślōnskij wojaczki; 23.VI. 1760 – batalijŏ pod Kamiynnõ Gōrōm; VI. 1807 – Napoleōn zajmuje Koźle, Nysã, Kłodzko, Strzybrnõ Gōrã (3.VI. 1807 kapitulacyjŏ Festōngu Nysa) 4.VI. 1813 – zawieszynie brōni pōmiyndzy Francyjōm, a Prusami; Francuzi ôpuszczajōm Wrocław; 12.VI.1822 – wielgi ôgyń we Wodzisławiu; 3-5.VI. 1844 – powstōnie ślōnskich tkaczy; 26-29.VI. 1871 – jedyn z piyrszych srogich hajerskich sztrejkōw na Gōrnym Ślōnsku; 25.VI. 1903 – deputyrowanym do Reichstagu ôstŏwŏ Wojciech Korfanty; 4.VI. 1919 – zapadŏ decyzyjŏ ô przekludzyniu absztimōngu; 7-9.VI. 1919 – „rōżanogōrske powstōnie”; 4-12.VI. 1921 – drugŏ miymieckŏ ôfensywa przeciwko Polŏkōm; 26.VI. 1921- polsko-miemieckŏ ugoda ô wycŏfaniu wojsk z terynu absztimōngu; 16.VI. 1922 – Józef Rymer ôstŏwŏ ślōnskim wojewodōm; 20.VI. 1922 – polske wojska wchodzōm do Katowic; 9.VI. 1939 – policyjŏ zajmuje polski ôstrzodek „Strzecha” we Raciborzu; VI. 1945 – na Dolny Ślōnsk dociyrajōm piyrsze transporty z repatriantami; 16.VI. 1945 – powstōnie Wojewōdzkigo Kōmitetu Żydowskigo na Dolnym Ślōnsku; 19.VI. 1963 – piyrszy ôpolski festiwal śpiywki; 8.VI. 1968 – utworzōno Uniwerzytet Ślōnski w Katowicach; 26.VI. 1971 – wielgi ôgyń w rafineryji Czechowice-Dziydzice; 6.VI.1973 – w Biylsku-Biołyj napoczynto było seryjnõ produkcyjõ Fiata 126p. VI. 1989 – powstōnie Tŏwarzistwa Ôbywatelsko-Kulturalnego Myńszości Miymieckij na Ôpolskim Ślōnsku; VI. 1989 – powstōnie Ferajnu Gōrnoślōnskigo; 24.VI. 1997 – piyrszŏ prōba registracyje Związeku Ludności Narodowości Śląskiej; 4.VI. 2008 – we wyniku abszusu metanu we KWK „Borynia” we Jastrzymbiu zginyło 6 grubiŏrzy, a 18 ôstało rannych. 12.VI.1758 – Zygmunt Gotthilf Bogacz (um. 27.V.1800) 1.VI.1769– Józef Elsner (um. 18.IV.1854) 26.VI. 1797– Józef Lompa (um. 23.III.1863) 26.VI. 1804 – August Borsig (um. 6.VII.1854) 13.VI. 1807– Antoni Stabik (um. 4.IX.1887) 6.VI. 1873 – Norbert Bonczyk (um. 19.II.1893) 4.VI. 1875 – Paul Ondrusch (um. 29.IX.1952) 8.VI. 1878 – Fryderyk Klimke (um. 9.I.1924) 26.VI. 1886 – Max Odoy (um.8.X.1976) 12.VI. 1887– Richard Karger (um. 1.IX.1973) 20.VI. 1888 – Emil Zegadłowicz (um. 22.II.1941) 17.VI. 1900 – Hubert Jedin (um, 16.VII.1980) 10.VI. 1901 – Jerzy Ziętek (um. 20.XI.1985) 17.VI. 1905 – Paweł Kozubek (um. 29.XI.1961) 28.VI. 1906 – Maria Göppert-Mayer (um. 20.II.1972) 7.VI. 1917 – Alozy Melich (um. 21.IV.2006) 30.VI. 1931 – Anna Myszyńska (um. 7.IX.2019) 19.VI. 1933 – Janusz Sidło 7.VI. 1946 – Jan Miodek 24.VI. 1963 – Paweł Kukiz 3.VI. 1968 – Joachim Halupczok (um. 5.II.1994) 26.VI. 1968 – Anna Popek 4.VI. 1985 – Lukas Podolski 4.VI. 1985 – Alicja Janosz 22.VI. 1279 – Martin z Ôpawy 10.VI. 1556– Matrin Agricola (nar. 6.I.1486) 4.VI. 1574 – Kaspar von Logau (nar. 1524) 20.VI. 1681 – Maciej Gutthätter-Dobracki (nar. 1626) 5.VI. 1905 – Carl Wernicke (nar. 15.V.1848) 12.VI. 1928 – Antoni Wagner (nar. 1.II. 1860) 21. VI. 1930 – Matka Eva (ur. 31.X.1866) 6.VI. 1946 – Gerhart Hauptmann (nar. 15.XI.1862) 5.VI. 1951 – Kurt Bimler (nar. 28.IX.1883) 20.VI. 1958 – Kurt Adler (nar. 10.VII.1902) 19.VI. 1959 – Roch Scheitza (nar. 7.V.1880) 7.VI. 1976 – Ludwik Brożek (nar. 1907) 23.VI. 1990 – Reinhold Olesch (nar. 24.IX.1910) 8.VI. 1991– Wilhelm Szweczyk (nar. 5.I.1916) 2.VI. 2006 – Łukasz Romanek (nar. 21.VIII.1983) Wykŏz dni w roku Zdarzyło się w czerwcu. Śląskie kalendarium, wachtyrz.eu [dostymp 2021-04-24]
+Tofaskŏ gŏdka – ałtajskŏ gŏdka s familije tureckich gŏdek s tajli syberyjskich gŏdek użiwanŏ hlawniy we Irkuckim Oblaściy we Rusyje bez Tofalarōw.
+Alhaurín de la Torre - gmin we Szpaniji, we autōnōmicznyj spōlnocie Andaluzyjo, we prowincyji Malaga. Mo 82 km² wiyrchu a podug danych ze 2017 roku pōmiyszkiwało sam 37 153 ludzi. Neczajta Alhaurín de la Torre
+Terrorystyczne angrify we Paryżu we listopadzie 2015 – seryjo angrifōw, kerych dokōnano 13 listopada 2015 ok. 21:15 (podug czasowyj sztrafy CEST) we 11. a 10. dzielnicy Paryża. podug roztomajtych zdrzudłōw we angrifach poginōło przez 120 ludzi. Bōło niy myni kej 6 sztrzylaninōw a trzi wybuchy. Stzrelaniny bōły m. in. we restauracyji Petit Cambodge a barze Le Carillon, a nojsrogszo we tyjatrze Bataclan, kaj zamachowce wziyni tyż zakłodnikōw, ze kerych ōng. 100 niyskorzi zaszlachtowali. Eksplozyje bōły przi Stade de France a we handlowym cyntrōm Les Halles. We Francyji ôgłoszōno stan wyjōntkowy a prziwrōcōno kontrole na grancach. gazeta.pl (we polskij godce) Guardian (we angelskij godce) ABC news (we angelskij godce)
+Bob Dylan, po prowdzie Robert Allen Zimmermann (rodz. 24 moja 1941 we Duluth na Minnesota, Zjednoczōne Sztaty) folkowy śpiywok a autōr tekstōw. Powożany za jydnygo ze nojbarzi popularnych śpiywokōw popularnyj muzyki we gyszichcie, autor m. in. szlagrōw "Blowin in the Wind", "The Times They Are A-Changin", "Like a Rolling Stone", "Mr. Tambourine Man" abo "Knockin on Heavens Door". Bob Dylan, literatura.hu Bob Dylan Lyrics, lyrics2search.com
+Mayhem to je norwysko kapela, co szpilo muzyka ze zorty black metal. Bōła założōno we 1984 roku we Oslo. Kapela bōła jednym ze założycielōw norwyskij black metalowyj scyny, a muzyka ôd ônyj mioła fest siylny wpływ na zorta black metal. Wczaśno kariera Mayhem bōła fest kōntrowersyjno skuli ônych dziwackich kōncertōw, samobōjstwa śpiywoka Pera Yngve Ohlina (pseudōnim „Dead”) we 1991 roku a zabicio gitarzisty Øysteina Aarsetha („Euronymous”) we 1993 roku bez piyrwyjszego czōnka Varga Vikernesa („Count Grishnackh”) ze Burzum. Teroźne czōnki Necrobutcher – bass (1984–1991, ôd 1995) Hellhammer – szlagcojg (1987–1993, ôd 1995) Attila Csihar – śpiyw (1992–1993, ôd 2004) Teloch – gitara (ôd 2011) Ghul – gitara (ôd 2012) Nojwożniyjsze piyrwyjsze czōnki Euronymous – gitara (1984–1993) Manheim – szlagcojg (1984–1987) Maniac – śpiyw (1986–1988, 1995–2004) Dead – śpiyw (1988–1991) Count Grishnackh – bass (1992–1993) Blackthorn – gitara (1992–1993) Blasphemer – gitara (1995–2008) "De Mysteriis Dom Sathanas" (1994) "Grand Declaration of War" (2000) "Chimera" (2004) "Ordo Ad Chao" (2007) "Esoteric Warfare" (2014) "Daemon" (2019) Internetowo zajta ôd Mayhem
+Jonas Blue, barzij akuratnie Guy James Robin (nar. 2 siyrpnia 1989 w Lōndynie) – brytyjski DJ i producynt muzyczny. Życiorys. W 2015 roku Jonas Blue zyskoł miyndzynŏrodowy rozgłos po wydaniu houseowyj wersyje utworu „Fast Car” ze 1988 roku, co go ôryginalnie wykōnowała Tracy Chapman. We utworze gościnnie wystōmpiyła brytyjskŏ śpiywŏczka Dakota. Utwōr dotar do drugigo placu notowaniŏ UK Singles Chart, tōż weszoł wyżyj aniżeli ôryginalnie wykōnowany utwōr ôd Chapman, co dotar w mŏju 1988 roku do 5 placu w tym samym notowaniu.   2 czyrwca 2016 roku ukŏzoł sie nowy singel ôd Jonasa pt. „Perfect Strangers”, w kerym do spōłprace ôstoł zaproszōny JP Cooper. Singel powtōrzōł sukces poprzednigo utworu i dotar do top 10 we wiynkszyj tajli krŏjōw, w kerych bōł notowany. 28 paździyrnika ôstoł wydany nastymony singel „By Your Side”, w kerym zaśpiywała Raye, a 5 mŏja 2017 roku swojã prymierã mioł utwōr „Mama” ze gościnnym udziałym australijskigo śpiywŏka Williama Singea. 14 lipca 2017 ukŏzoł sie debiutancki album ôd Jonasa zatytułowany "Jonas Blue: Electronic Nature – The Mix 2017". "Blue" Ôficjalnŏ zajta internetowŏ ôd DJ-a
+Zuzana Čaputová (nar. 21 czyrwca 1973 w Bratysławie) – słowackŏ politykerka, działŏczka ôbywatelska i prŏwnik, w latach 2018–2019 wicekludzōnca partyje Postympowŏ Słowacyjŏ, ôd 2019 prezydynt Słowacyje. W piyrszyj czynści ôbiorōw prezydynckich Zuzana Čaputová zajōnła piyrszy plac z wynikym 40,6%. W drugij czynści z 30 marca 2019 zwyciynżyła z wynikym 58,4%. Amt prezydynta ôbiōnła 15 czyrwca 2019.
+Oak Park - wieś we USA, we sztacie Illinois, we hrabstwie Cook. Mo 12 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwało sam 51 774 ludzi. Bōł sam rodzōny Ernest Hemingway.
+Xinxiang (chiń. 新乡) - miasto ô sztatusie miejskij prefektury we Chińskij Ludowyj Republice, we prowincyji Henan. Ôstrzodek industryje.
+Niybušewo (pol. Niebuszewo, miym. "Zabelsdorf") – ôsiedle Ščecina předzielōne lynijōm banowōm na dwie tajle - pōunocnōm, noležōncōm do dzielnicy Pōunoc to Niybušewo wuaściwe, kere we wiynkšości zajmowane je bez spōudzielče ôsiedle Kśōnžōnt Pōmorskych a ôsiedle Bpa Bandurskigo. Tajla pouedniowo noležy do dzielnicy Střōdmieście a je to dawne Bolinko (miym. "Grünhof") a ôbecniy tzw. "Niybušewo-Bolinko". Na terynie Bolinka znojduje sie spōudzielče Ôsiedle Piastowske. Koždo s tych dwōch tajli ôsiedla posiadoa ôsobno rada ôsiedla. Niybušewo a Bolinko majōm nojwiynkšo gynstość zaludniynio we Ščecinie, miyško tam 41 tys. miyškańcōw, eli ōng. 10 % ludności miasta.
+Czadca (, do 1927 "Čaca", ) – miasto we pōłnocno-zachodnij Słowacyji, we Żylińskim kreju, wele granice ze Polskōm. Bez miasto przepływo rzyka Kisuca. Czadca położono je na banowyj lynije Cieszyn-Żylina a Zwardōń-Żylina.
+Wyspy Cooka (ang. "Cook Islands", maoryjsko godka Wyspōw Cooka Kuki Airani) - samorzōndowe terytoryjōm stowarziszōne Nowyj Zylandyji, rozlygowane na wyspach ô jednakim mianie. Skłodo sie z 15 atolōw lebo wyspōw rozciepanych na połedniowyj tajli Pokojnygo Ôceanu.
+Zenzile Miriam Makeba (nar. 4 marca 1932 we Johannesburgu, um. 10 nowembra 2008 we Castel Volturno) to bōła połedniowoafrykańsko śpiywaczka, znano tyż pod pseudōnimym Mama Afrika. Bōła ôna zaangażyrowano we walka ze apartheidym a skirz tego wyymigrowała do Zjednoczōnych Sztatōw. Do RPA wrōciyła sie we 1990 roku, kej Nelson Mandela wyloz na swoboda. "Miriam Makeba" (1960) "The World of Miriam Makeba" (1963) "The Voice of Africa" (1964) "Makeba Sings" (1965) "An Evening With Belafonte/Makeba" (1965) "The Magic of Makeba" (1966) "The Magnificent Miriam Makeba" (1966) "All About Miriam" (1967) "Pata Pata" (1967) "Makeba!" (1968) "Keep Me in Mind" (1970) "A Promise" (1974) "Country Girl" (1978) "Comme Une Symphonie DAmour" (1979) "Sangoma" (1988) "Welela" (1989) "Eyes on Tomorrow" (1991) "Sing Me a Song" (1993) "Homeland" (2000) "Reflecting" ( 2003) "Miriam Makeba - Forever" (2006)
+The Cranberries – irlandzko rokowo skupina muzyczno zołożōno we 1990 roku we Limerick. Krōm tygo, iże skupina niy ôstoła ôficjalniy ôzwiōnzano, niy groła we lotach 2003-2009. Skłod. Do skupinowygo zaca włażōm: Mike Hogan (basgitara) Noel Hogan (gitara) Fergal Lavler (szlagcojg) Downe człōnki: Dolores ORiordan Burton (śpiyw, gitara) "Uncertain EP" (Październik 1991) "Everybody Else Is Doing It, So Why Cant We?" (Marzec 1993) "No Need to Argue" (Wrzesiyń 1994) "To the Faithful Departed" (Kwieciyń 1996) "Bury the Hatchet" (Kwieciyń 1999) "Wake Up and Smell the Coffee" (Październik 2001) "Gold" (2008) "Roses" (2012) "Something Else" (2017) "In the End" (2019) ""Bury the Hatchet - The Complete Sessions" (2000) – 26 wytwōrōw "Stars - The Best of 1992 - 2002" (Wrzesiyń 2002) "Treasure Box - The Complete Sessions 1992-1999" (2002) – 4 albōmy po rymasteringu "Doors and Windows"" (1995) (dysk s multimedjōma)
+Uochodze (pol. "Ochodze", miym. "Ochotz", 1936-1945 "Frühauf") – wiejś we Gōrnym Ślōnsku, we ôpolskim krysie, we gminie Kōmprachcicy. Ôd 2009 roku we wsi ôbowiōnzuje podwōjne polsko-miymiecke mianowaniy. Charakteristicnyn ôbiyktyn we Ôchodzach je drewianny kojśćōł świyntego Mourcina ze 1702 roku. Do 1941 roku stoł uōn we Kōmprachcicach, kej bōł przekludzōny na nowy plac. Wiejś Kōmprachcicy wcejśni (1935) wybudowała nowou świōntynia pod wyzwaniym świyntego Frańcika. We wsi je tes dynkmal postawiōny we 1930 roku ku pamiyńci miyskajńcōw ftorzi padli we Wielkej Wojnie (1914-1918) We wercie ôbejzdrzyniou je tes kaplica-zwōnica ze 1878 roku i bozoumanka (krziz) ze 1861 roku. W cyntrōm wsi je kacma postawiōnou we 1882 roku. Nad dwiyrzōma do kacmy wisi stary wapyn Ôchōdz. Do Ôchōdz jejździ autobus nōmer 8 fyrmy MZK Opole. Wele Ôchōdz (uod połedniowo-zachodniej strōny) przełajzi autobana A4. Do dzisia ôstały stare miōna roztomajtnich placōw we wsi a nauokoło ni. Gesichta Ôchōdz. 17.11.1295: Napisany bōł noudouwniejsy znany dokumynt ftory spōminou ô Ôchodzach. Stoji we niyn ize wiejś, ftorou wtyncous zwiała sie `Ochodze, płaci ziourniyn kojściołowi wy Krzōncycach (wtyncous Chremchicz) (uoficjalne miōno tera: Chrząszczyce). 1300: Wiejś płaci kojściołowi we Krzōncycach (wtyncous Chremchicz) dziejsiyńcina śtyrōma zortōma ziourniou. Ôchodze je wymianowane jako Ochoss. 1536: Wiejś kupujōn braciou Buchta do kupy ze Dōmeckyn. W tyn cajsie Ôchodze i Dōmecko sōn jednōn wśōn. 1564: Wiejś mianuje sie Ochoze. 1687/88: Wiejś je wymianowanou jako Villa Ochodz. 1702 : Postawiyniy barokowego kojścioła świyntego Mourcina we Kōmprachcicach (poświyncyniy: 1703 rok). Nieskorzi (1941) tyn kojśćōł bōł ôzebrany a postawiōny we Ôchodzach. 1723: Ôchodze je jus ôddziylnōn wśōn. 1736: S tego roku pochodzi piyrsou znanou landkarta, na ftorej idzie snojś Ôchodze (Principatus Silesiae Opoliensis). Ôd ni autoryn je Johann Wolfgang Wieland. 1742-1936: Wiejś mou miōno Ochotz. 1783: Wiejś Ôchodze przinoulezy do Koschützkyego. 1807: Armijou ôd Napoljōna przełajzi drōgōn Sydelskōn w rychtōnku ôd Nyse ku Ôpolu, bez teryn, ftory dzisiej noulezy do Ôchōdz. 1814: Spoulōł sie kojśćōł we Krzōncycach (wtyncous Chrzamtzütz), ftory bōł kojściołyn parafijalnyn dlou Ôchodzanōw. 1845: W Ôchodzach miyskou 372 ludzi, s tego 17 wanielikōw. W tyn cajsie we punocnej tajli Ôchōdz stoł mōn. 10.04.1847: Zwolniyniy Ôchodzanōw ôd frounu. 1865: Postawiyniy drewiannego krziza na Pastuszyńcu (wele dzisiejsej fojerwery). 1868: Gmina kupuje ôd Kaspra Barōna bauplac i jedna morga ôgroda. Na tyn bauplacu mou stanōńć skoła. 1878: W cyntrum wsi, przi drōdze, ftorou dzisiej zwiy sie `ul. Średnia, pobudowanou bōła kaplica poświyncōnou Matce Boskej. 1881: Zacynou fōnkcjyrować skoła we Ôchodzach. Wcejśni Ôchojdzke skolourze musiały łajzić do skoły na Pucniku (Simsdorf; wele 3 km ôd cyntrum Ôchōdz). 1882: Postawiōnou bōła kacma we Ôchodzach. Stoji uōna do dzisia. 1887: Ôtwarciy bany ze Ôpolou do Nyse. Kōnsek tej bany, do kupy s placyn dzie piyrwej bōł przistanek Polnisch Neudorf / Polska Nowa Wieś (po ślōnsku: Nowowiejś), przełajzi dzisiej bez teryn, ftory noulezy do Ôchōdz. 1889: Wiejś Ôchodze (wtyncous Ochotz) zacynou przinoulezeć do parafije Kōmprachcice (wtyncous Comprachtschütz). 1890: W Ôchodzach miyskou 570 ludzi. Po ślōnsku/polsku radźōło 399, po miymiecku 33, a po ślōnsku/polsku i miymiecku 138. 1891: Postawiyniy kaplicki dlou świyntej Any Samotrzeciej przi sioseji pod Kōmprachcicōma. 1900: W Ôchodzach miyskou 611 ludzi. Po ślōnsku/polsku radźōło 574 , po miymiecku 15, a po ślōnsku/polsku i miymiecku 22. 1904: Postawiyniy piyrsego krziza na kierchōwku we Ôchodzach. Jego fōndatoryn bōł Johann Hollek. 1910: Piyrsy telefōn w Ôchodzach (u feśtra Kupki). 1911: Postawiyniy murowanegio krziza na Zoupōciu (dzisiej: `ul. Prószkowska). Wcejśni na tyn placu ôd niepamiyntnych casōw stoł drewianny krziz. 1913: Piyrse koła we wsi. W Ôchodzach piyrse koło mioł rechtōr Hugo Pissarczyk, a druge sołtys Stefan Wenzel. 20.03.1921: Plebiscit na Gōrnym Ślōnsku. W Ôchodzach welować mōgło 464 ludzi, ze tego 366 miyskało we Ôchodzach i bōło urodzōnich we Ôchodzach, 89 bōło urodzōnich we Ôchodzach ale sam nie miyskało, 9 miyskało we Ôchodzach, nale urodzyni byli kaj ińdzi. Welowało 459 ludzi. Za Polskōm bōło 121, za Miymcōma 338. 1925: Piyrse trzi auta we wsi. W Ôchodzach piyrsy auto kupiōł Junghofer, druge Hollek, a trzecie Hieronymus Wenzel. 1929: W Ôchojdzkej skole zacynou fōnkcjyrować pocta. 1930: (1) Postawiōny bōł dynkmal pod Kōmprachcicōma ku pamiyńci Ôchodzanōw ftorzi padli wy piyrsej wojnie światowej (Wielkej Wojnie). Dunkmal finansjyrowały gdowy, ftore straćōły na wojnie swojich chopōw. Wele dynkmalu Ôchodzanie posadziyli lousek. (2) W lutyn utworzōnou bōła spōłka, ftorou miała dokludzić do wsi śtroum. Realizacyjou całego projektu klapła dziewiyńć miejsiyncy nieskorzi. Piyrse byrny we Ôchodzach napocły świycić swourtego listopada. 1931: (1) W Ôchodzach przi wykopowaniu pnioukōw snojdzōne bōły strzybne rzymske pijōndze. Bōło to dziejś wele 100 klebzoukōw ze lout 69-197 po Krystusie. (2) Zacynou fōnkcjyrować fojerwera we Ôchodzach. Piyrsym kiyrownikyn a ôrganizatoryn fojerwery bōł Mikołaj Langner, na ftorego padali Lyngzik. 1933: Postawiyniy drugygo krziza na kierchōwku we Ôchodzach. Fōndatoryn bōł Anton Cebulla. 1935: (1) Pobudowaniy dōmu dlou naucicielōw (dzisiejse przedskoly). (2) Ôzbudowaniy Ôchojdzkej skoły do dzisiejsej srogojści. 20.05.1936-1945: Wiejś mianuje sie Frühauf - tak jak wcejśni ôchojdzkou feśtrownia. 1939: W Ôchodzach miyskou 1066 ludzi. 1941: Barokowy kojśćōł świyntego Mourcina je przekludzōny ze Kōmprachcic (wtyncous Gumpertsdorf) do Ôchōdz (Frühauf) do tajle wsi, na ftorōn ludzie goudali Wygōn. Poświyncyniy: 14.12.1941. 1941-1945: Farourzyn w Ôchodzach bōł Gustaw Punde. 1945: Polskou administracyjou douwou wsi miōno `Ochodza. 1.09.1945-14.08.1953: Kiyrownikyn skoły w Ôchodzach bōł Paweł Gleńsk. 1945-1954: Farourzyn w Ôchodzach bōł Eryk Puchała. 1946: Dziynki interwyncyji kiyrownika skoły, ftoryn bōł wtyncous Paweł Gleńsk, wiejś zacynou mianować sie Ochodze - gynau tak jak sie zwiała blank na pocōntku. W Ôchodzach miyskou 958 ludzi. 30.01.1947: Ô nowyn miōnie wsi pise polski cajtōng "Trubuna Robotnicza". 15.08.1953-31.08.1955: Kiyrownikyn skoły we Ôchodzach bōł Zenon Rolski. 26.06.1953: W Ôchodzach piyrsy rouz snojdzōnou bōła stōnka. 1954-1959: Farourzyn we Ôchodzach bōł Jan Różalski. 1.09.1955-1970: Kiyrownickōn ôchojdzkej skoły bōła Helena Szumańska. 1957: Utworzōne bōło Koło Gospodyń Wiejskich we Ôchodzach. 1959-2006: Farourzyn we Ôchodzach bōł Henryk Zając. 1960: Parafijou Ôchodze krōm świyntego Mourcina wybiyrou za patrōnka Matka Boskōn Krōlowōn Świata. Ôd tego roku w Ôchodzach świycōne bōły dwa ôdpusty: 31.05 (Matki Boskej Krōlowej Świata) a 11.11 (św. Mourcina). Nieskorzi piyrsy ôdpust bōł przecouwniynty na 22.08. W 1960 roku we Ôchodzach miyskało 1030 ludzi (s tego 503 chopōw). 1965: Do Ôchōdz napocynou jejździć autobus nr 8 ze Ôpolou. We wsi miyskou 1118 ludzi (540 chopōw). ôd 1970: Kiyrownikyn skoły we Ôchodzach je Henryk Wrześniewski. 1977: W Ôchodzach napocynou fōnkcjyrować przedskoly. 1979: Pocōntek budowy nowej fojerwery w Ôchodzach. 1986: Ôtwarciy nowej fojerwery w Ôchodzach. Tego samego roku starou fojerwera bōła ôzkopanou. 1987: Ôchojdzkou fojerwera dostała nowe auto (Star-244). 1994: (1) Pobudowanou bōła nowou kaplica wele kojścioła w Ôchodzach (poświyncyniy: 9.06.1994). (2) Wiejś wybudowała waserlajtōng. 1995: Ôchodzanie fajerowali 700 rokōw wsi. 6.04.1997: Przi sioseji w lejsie miyndzy Ôchodzōma a Pruskowyn ginie trzuch chopcōw z Ôchōdz. 16.12.2000: Ôtwarty bōł ôdcinek autobany A4 ôd Prōndōw aze do Dōmbrōwki (21.4 km). Ôd niego mały kōnsek przełajzi zduz połedniowo-zachodniej granice Ôchōdz. 2006-2010: Farourzyn w Ôchodzach bōł Piotr Burczyk. uod 2010: Farourzyn w Ôchodzach je Erwin Kuzaj. 2012-2015: Budowa kanalizacyje w Ôchodzach. 10.11.2013: Poświyncyniy dynkmalu upamiyntniajōncego myjśliwich ze Ôchōdz. Tyn dynkmal stoji pod lasyn wele śpilplacu. 29.10.2015: Umar Henryk Zając, ftory w latach 1959-2006 bōł w Ôchodzach za farourza. Miōna roztomajtnich placōw w Ôchodzach i wele Ôchōdz. Zoudne ze miōnōw san ôpisanich niy mou charakteru ôficjalnego. Tak goudajōn abo goudali starzi Ôchodzanie. Miōna te ôstały do dzisia, yno nie wszyjske ś nich wszyjscy pamiyntajōn. Adlerka (drōga). Tak sie zwiy drōga ftorou zacynou sie we lejsie przi kōjńcu ôd drōgi co mou tera ôficjalne miōno ul. Górna. Kludzi na połedniowy zachōd, miyndzy Ôpolskōn a Granicnōn (Ćmawōn). Miōno wezło sie ôd tego ize piyrwej ôrły miały przi tej drōdze gniouzdo. Na plac dzie bōło te gniouzdo ludzie ze Ôchōdz padajōn `Adlerwiza. Ameryka. Ôchodzanie ftorzi mieli piyrwej swojy pola daleko ôd cyntrum wsi, w strōna Kotuloukōw, zaniyn na niy zajechali ze kalymbōma, to nierouz i bez godzina casu pomudziyli. Bestōs goudało sie ize na na tyn plac je tak daleko choby do Ameryki. Padało sie "Mōmy pole na Ameryce", "Byli my na Ameryce" abo "Jadymy na Ameryka nasiyc trouwy". Tukej i tukej je pokouzanou Ameryka knypsniymtou ze satelity. Antek (Antkownia) W 1906 roku we lejsie, przi drōdze Ôpolskej, jake 3 kilomejtry ôd Zidlōngu, kej sie jedzie ze Ôchōdz do Przichoda, bōły postawiōne chaupy dlou gojnego a dlou lejśnich robotnikōw. Bez jakiś cas miyskoł tan gojny na ftorego padali Antek. Skuli tego do dzisia sie goudou: "Byli my wele Antka", "Tyn las je za Antkyn", "Nazbiyrołch grzibōw przed Antkyn", "Byli my u Antka", atd. Jak Ôchodzanie goudajōn "za Antkyn" abo "przed Antkyn", to zouwdy idzie ô to ize to je "za Antkyn" abo "przed Antkyn" kej sie jedzie ze Ôchōdz ku Przichodowi. Na polskich landkartach Antkownia je zmianowanou jako Dębowiec. Tak wyglōndou Antkownia ze wiyrchu, a tukej idzie nia snojś na landkarcie. Biołou (drōga). Drōga we lejsie ftorou kludzi na połedniowy zachōd, miyndzy Szydelskōm a Zielōnōn. Bodejś miōno wezło sie ôd tego ize na tej drōdze na kōniec zimy zawdy dugo lezoł śniyg. Brōniouk. Tak goudajōn na teryn wele Podlejsiou, ôd strōny Ôchōdz. Miōno wezło sie ôd miōna familije ftorou tukej piyrwej miyskała. Bōmby. W 1944 roku jedyn amerikajński fliger wele Ôpolou dostoł ślag ôd miymieckej artileryje. Coby kej noudali zalecieć ściepnōn we lejsie wszyske bōmby jake wiōz. Śleciały uōne po lewej strōnie drōgi Ćmawej (jak sie jedzie ze Ôchōdz), niedaleko ôd Dziywki. Jako ze bōły to dojś ciynske bōmby, po kozdej ôstoła we ziymi srogou dziura ftorou ze casyn przemiyńōła sie we stouwek. Pouran rokōw nieskorzi wy tich stouwkach sło chytać welce. Do dzisia na las dzie sōn te stouwki padou sie "Bōmby". Ludzie goudajōn: "jadymy na Bōmby", "byli my na Bōmbach", atd. Co do tego amerikajńskygo fligra, to ôszczaskoł sie uōn we Ringwitz (teraski: Rzymkowice), a ôd niygo piloci byli wejźniyńci do miymieckej niewole. Cerwiōny Krziz. Tak sie goudou/goudało na krzizōwka przi drōdze ôpolskej (miyndzy Krapkowiōnkōn a Przichodyn, wele 1.5 km ôd Gerlachwize) abo na krziz ftory tan bōł postawiōny i stoji do dzisia. Cerwiōny Krziz ze wiyrchu widać tukej. Idzie go snojś tes na tej landkarcie, dzie je zmianowany jako Rothe Kreuz. Goudou sie: "jadymy na Cerwiōny Krziz / za Cerwiōny Krziz", "trefiyli my sie na Cerwiunyn Krzizu", "byli my na Cerwiōnyn Krzizu", atd. Ćmawou (drōga). Zacynou sie we Ôchodzach we lejsie, niedaleko ôd połedniowej granice wsi, po prawej stōnie ôd siuseje. Kludzi uōna na połedniowy zachōd. Miōno wezło sie ôd tego ize piyrwej przi tej drōdze rosły feste wysoke strōmy i bestōs zawdy bōło tan ćmawo. Na Ćmawōn padajōn tes Granicnou, skiś tego ize za autobanōn, po lewej strōnie drōgi je gmina Prōszkōw [uoficjalne miōno tera: Prószków], a po prawej gmina Tylowice [uoficjalne miōno tera: Tułowice]. Cyrnik. Jak sie wyjyzdzou ze Ôchōdz siusejōn ôd połedniou, we strōna Pruskowa, to po lewej strōnie je śpilpac. Za śpilplacyn zacynou sie drōga ftorōn idzie zajechać na Podlejsiy. Na pocōntku tej drōgi, po jeji prawej strōnie, przed drugōn wojnōn stoła festelnie fajnou chaupa wy ftorej miyskoł wachmajster co bōł kiyrownikyn ôd wachtyrzōw ôd bōnkrōw we lejsie. Na tyn plac Ôchodzanie do dzisia goudajōn Cyrnik, a miōno te wezło sie ôd miōna tego wachmajstra co tan piyrwej miyskoł. Po drugej wojnie chaupa na Cyrniku bōła ôzebranou, a hnet wszysko ś ni pokradzōne a poswozōne na fōrach do Ôchōdz. Na zdjyńciu ze satelity Cyrnik je dziejś tukej. Po lewej strōnie widać siusejan a ze wiyrchu po lewej śpilplac. Djoubelski Krzipop. Jak bōła wojna zibcich-ajnōnzibcich ze Francyjōn (1870-71), to we lejsie niedaleko ôd Ôchōdz francuske niewolniki kopali głamboki a syroki krzipop co kludziuł ze tego lasa aze do glajzōw do Sidlowa. Tyn krzipop bōł potyn nafolowany wodōn, po ftorej kōnie ćōngły poswiōnzowane do kupy śtamy do Sidlowa. Ze zaśtopowanōn wodōm krzipop wyglōndoł hnet choby takou majnksou rzycka i nie sło go przeskocyć. Nieftorzi ludzie padali ize uōn je taki syroki a głamboki, bo go sami djoubli wyciepali. Stōnd sie wezło miōno Djoubelski Krzipop. Na nieftorich polskich landkartach Djoubelski Krzipop zmianowany je jako `Wytoka. Wlatuje uōn do rzyki ftorou teraski zwiy sie `Ścinawa Niemodlińska, a piyrwej miała miōno `Stainau. Durśtik. Tak Ôchodzanie padajōn na kōnsek lasa wele Ôchōdz ftory w rychtōnku SE-NW ôśćōngou sie po ôbu strōnach drōgi Ôpolskej (uod Adlerki aze do Kurejki) a w rychtōnku NE-SW miyndzy piyrsōn a drugōn alejkōn za autobanōn A4 (jak sie jedzie ôd feśtrownie). Durśtik znany je ze swojich ganstich jagodzinewiōw. Pozōr: ślizyk lasa ôd autobany aze do piyrsej aleje za ńōn nie je zalicany do Durśtiku. Dziywka. W lejsie wele Ôchōdz, po prawej strōnie ôd drōgi Ćmawej (jak sie jedzie ôd Ôchōdz), w XIX st. jedyn feśter zatuk swoja dziywka i tan nia zakopoł. Bez noc jeji muter sie to wszysko śńōło i skuli tego ta dziywka tan na drugi dziyń bōła snojdzōnou, a faśtra za to sōnd ukouroł śmierćōn. Ôd tego casu do dzisia na kōnsek lasa wy ftoryn to sie stało ludzie padajōn `Dziywka. Jak sie ftojś pytou "Dzie jedzies?", to goudajōn: "Na Dziywka". Abo: "Dziejś bōł?" "Na Dziywce". Gansirynek. Piyrwej wele ôchojdzkej fojerwery bōł stouwek ze ftorego fojermany brali woda kej sie we wsi cojś chyćōło. Hnet kozdy dziyń prziłajźōły sie do tego stouwku ćōmplać gansi a kacki ze chaupōw douokoła. Bestōs do dzisia na plac przi fojerwerze padajōn Gansirynek. Padou sie "trefić (kogo) na Gansirynku", "iś na Gansirynek", atd. W pojstrzodku tego zdjyńcia idzie snojś Gansirynek a ôchojdzkōn fojerwera. Drōga ftorou kludzi ze zachodu na wschōd zwiy sie teraski ul. Średnia, drōga co idzie na punoc to je ul. Stawowa a ta co kludzi na połedniy mou miōno ul. Hibnera. Na teryn wele Gansirynku, niekiedy do kupy ze Gansirynkyn, padajōn Pastusyniec abo Pastuszyniec. Gerlachwiza. W lejsie miyndzy Ôchodzōma a Przichodym, jake 6 kilomejtrōw ôd ôchojdzkej feśtrownie, we 1919 roku dwa roupsiki zaszczelyli feśtra ftory sie zwioł Paul Gerlach (i miyskoł przi Cournyn Krzizu). Dzisiej stoji na tyn placu dynkmal ftory dała postawić gdowa po Gerlachu. Na łōnka dzie tyn dnkmal stoji a las wele ni padajōn Gerlachwiza (miym. Wiese=łōnka). Gerlachwiza je rozlygowanou miyndzy drōgōn Biołōn a Zielōnōn. Wele Gerlachwize swōj pocōntek mou rzyka Pruskowiōnka (uoficjalne miōno: Prószkowski Potok; dō ni wlatuje Rynna). Na nieftorich polskich landkartach Gerlachwiza zmianowanou je jako `Łąka Gerlacha. Goudou sie: "Jadymy na Gerlachwiza", "Byli my na Gerlachwizie / na Gerlachwizi", "Jadymy bez Gerlachwiza / wele Gerlachwize". Gminka. Tak sie zwiy teryn po lewej strōnie drōgi ze Zoupōciou na Likowiec. Przed drugōn wojnōn i krōtko po wojnie bōł san kopany scyrk. Bestōs ôstała po tyn kopaniu srogou dziura wy ftorej ôchojdzke bajtle bez zima jejźdźōły na sōnkach a na sijach. Potyn plac ze tōn dziurōn kupiōła gmina Kōmprachcice. Teraski Gminka je jus zasutou rostomajtnymi chaśōma i abfalōma, zarojśniynntou strōmōma, a douokoła stoji pot. Gminka knypsniyntou ze satelity idzie ôbejzdrzeć tukej. Granicnou (drōga). Cytej: Ćmawou. Grobla (Groblou). Jescy na pocōntku XX st. we lejsie na połedniowo-zachodniyn kraju Ôchōdz bōły stouwki ze rybōma przi ftorich lōngło sie kans kackōw. Miyndzy piyrsōn a drugōn wojnōn wyciepane bōły krzipopy (ftore kludźōły bez Likowiec do Rynny) coby wysusyć las a łōnki douokoła. Skuli tich krzipopōw niy ma jus dzisiej stouwkōw ô ftorich goudka. Ale do dzisia ôstała grobla ftorou piyrwej bōła miyndzy niymi. I bestōs na tyn teryn do teraska sie padou `Grobla abo `Groblou. Goudou sie: "iś na Grobla", "być na Grobli", "śpacyrować po Grobli", atd. Judynberg. Piyrwej Ôchodzanie a Kōmprachcanie Judynbergyn zwieli gōrka wy Kōmprachcicach ftorou je rozlygowanou wele granice ze Ôchodzōma. Starzi ludzie padajōn ize bodejś jescy przed piyrsōn wojnōn Zydy mieli san swoje trefy i stōnd sie wezło miōno Judynberg. Bez drugōn wojna na Judynbergu bōła kisgruba wy ftorej niewolniki ze Rusyje dobywali scyrk do stawianiou kōmpraskich kaserńōw. Dzisiej na placu tej kisgruby je pole a douokoła rosnōn lejśne strōmy. Ze Judynbergu do cyntrum Ôchōdz je blizy kej do cyntrum Kōmprachcicōw, bestōs kans ludzi stōnd łajzi do kojścioła do Ôchōdz. Goudou sie: "iś na Judynberg", "miyskać na Judynbergu". Na Judynbergu mou tes swojy zdrzōdło krzipop Studźōnka ftory wlatuje do Rynny. Kotulouki. Jak Kotulla po piyrsej wojnie kupiōł pole na Ameryce do kupy ze kōnskyn lasa to zacōn tan kopać piousek a scyrk. Na doły ftore po tyn kopaniu ôstały ludzie padali Kotulowe Doły abo ajnfach Kotulouki. Nieftorzi goudali tes Kotuloły. Potyn Ôchodzanie, Kōmprachcanie a Nowowsianie zacli do Kotuloukōw wyciepować roztomajtne klamorstwo i maras, bestōs Kotulowe Doły sōn jus dzisiej feste zasute. A do tego zarosły strōmōma co sie same wysioły. Bez dugi cas tes chopcy tan krajzowali na kołach a na mopkach. Jak ftojś zbiyrou grziby we lejsie wele Kotulowich Dołōw, to goudou sie ize to je na Kotuloukach, przi Kotuloukach abo wele Kotuloukōw. Ja sie jedzie ze Ôchōdz na flugplac do Nowejwsi, to sie przejyzdzou bez Kotulouki Tukej idzie ôbejzdrzeć Kotulouki knypsniynte ze satelity. Krzizōwka. Krzizōwka to je cyntrum Ôchōdz. Słazōn sie tan nouwazniejse drōgi we wsi. Wele krzizōwki stoji kacma, sōn tes trzi sklepy i bozoumanka (krziz). Piyrwej bōł tukej ôstani przistanek ôd lińje autobusowej nōmer 8. Teraski je uōn przecouwniynty na plac przed Zidlōngym, tan dzie słazōm sie ul. Myśliwska a ul. Leśna. Krzizōwka je we pojstrzodku tego zdjyńcia. Drōga co idzie ze połedniou na punoc zwiy sie ul. Opolska (nieftorzi padali tes na nia Uochodzōnka), drōga ôd Krzizōwki na zachōd zwiy sie ul. Myśliwska (kludzi na Zidlōng), a drōga ôd Krzizōwki na wschōd mou miōno ul. Średnia i kludzi wele Gansirynku na Zoupōciy. Na zdjyńciu widać jescy jedna drōga co idzie ôd krzizōwki na połedniowy zachōd. To je teraski ul. Górna i idzie ńōn zajechać na pocōntek Adlerki. Kōntnik. Tak sie zwiy tajla Ôchōdz miyndzy siusejōn (połedniowou tajla) a drōgōn co sie zacynou za skołōn (jak sie jedzie ôd Krzizōwki na połedniy). Kurejka (drōga). Tak sie zwiy drōga we lejsie ftorou zacynou sie wele Zidlōngu i kludzi na połedniowy zachōd, miyndzy Zielōnōn a Ôpolskōn. Likowiec. Jak sie jedzie ze Ôchōdz na Dōmecko wele kierchōwka, to nouprzōd przejyzdzou sie bez Zoupōciy, kole Gminki, a dali, przed Pucnikym, je Likowiec. Piyrwej na Likowiec padali Lipowiec skiś tego ize rosło tan fol lipōw. Nieskorzi, nie wiadōmo camu, Lipowiec bōł przemianowany na Likowiec. Inksymi uzywanymi miōnōma sōn: Lynkowiec (uod `lynkać sie) i Ôchojdzki Przewōz. Jak jescy w Ôchodzach nie bōło skoły, dziejcka musiały łajzić piechty bez Likowiec do skoły na Pucniku (3 kilomejtry ôd cyntrum Ôchōdz). Padajōn ludzie, ize rouz, jescy w XIX st., bōła bardzo srogou zima. Piyńcioro ôchojdzkich skolourzōw sło ze Pucnika dodōm. Jak przełajżyli prawie bez Likowiec, to wrouz zrobiōła sie wijatyka a mrok. Zacōn tak feste suć śniyg ize nic nie bōło widać. A stoł tan taki stary ruby strōm (jedni goudajōn ize tu bōł toupōl, a drudzy ize lipa), do ftorego sło rajń wlyjź. I uōni, wszyscy piyńcie, skludziyli sie do tego strōma. Radzōn ludzie, ize bodejś to te dziejcka uratowało ôd zasuciou ôd śniega. Nieskorzi, jak śniyg jus nie su, jechoł tich skolorzōw łowić jedyn ôchojdzki bamber a jak jich snoud wy tyn strōmie na Likowcu, to jich prziwiōz dodōm na saniach. Uod tego casu, zawdy jak nasuło kans śniega, to ftojś s kōńmi na saniach wojźōł skolourzōw z Ôchōdz na Pucnik, a popołedniu juzajś jich prziwojźōł nazoud do wsi. Dzisiej tego starego strōma na Likowcu jus niy ma, ale wisi tan świynty ôbrouzek. Bez Likowiec leci tes ôchojdzko-dōmeckou granica. Goudou sie: "jadymy na Likowiec", "jadymy bez Likowiec", "byli my na Likowcu", "łajziyli my po Likowcu". Likowiec ze wiyrchu idzie ôbejzdrzeć tukej. Mōnek. Piyrwej (w XIX st.) we punocnej tajli Ôchōdz bōł mōn. Kśōnzka "Powiat opolski - szkice monograficzne" podouwou ize to bōł mōn wodny i stoł tan jus we 1845 roku. Ludzie we Ôchodzach rostomajtnie radzōn. Jedni padajōn ize richtich, ôchojdzki mōn bōł wodny, a woda broł ze krzipopa co tan je niedaleko i wlatuje do Rynny. Yno ze tyn krzipop niy mou za tela wody coby poradźōła krōńcić kołōma ôd mōna. Bestōs barzi wierzić trza tyn ftorzi radzōm ize to bōł wiatrouk i stoł na gōrce niedalako. Jak sie mōnourz Mourcinek ôbiejśōł, to pod Kōmprachcicōma, wele Rynny, we 1891 roku postawiōnou bōła kaplicka dlou świyntej Any. Ta kaplicka stoji do dzisia. Jescy przed piyrsōn wojnōn, kej rouz przisoł feste wiater, ôchojdzki mōn sie ôbalōł i jus zoudyn nazout go nie postawiōł. Przed piyrsōn wojnōm niedaleko ôd mōna bōła tes wypoulanou cegła. Na placu ze ftorego ceglourze brali glina zrobiōł sie stouwek ftory ôstoł do dzisia. Drōga ftorou kludźōła ôd siuseje do mōna teraski zwiy sie ul. Młyńska. Jak ftojś tan miyskou, to padajōn ize uōn "miyskou na Mōnku". Goudou sie tes "iś na Mōnek" abo "iś bez Mōnek". A tak wyglōndou Mōnek knypsniynty ze satelity. Pastusyniec (Pastuszyniec). Tak padajōn na teryn wele fojerwery i Gansirynku (abo tyn teryn do kupy ze Gansirynkyn). Plama. Tak goudajōn na teryn miyndzy Pōlkyn a glajzōma ftore kludzōn ze Ôpolou do Nyse. Podlejsiy. – pouran chaupkōw pod lasyn wele Nowej Kuźnie. Na polskich landkartach Podlejsiy je zmianowane jako Podlesie. Podlejsiy ze wiyrchu idzie ôbejzdrzeć tukej. Pōlko. Tak sie zwiy krzizōwka na pocōntku drōgi Szydelskej. Na zachōd ôd Pōlka je Plama, we rychtōnku punocnyn idzie zajechać do cyntrum Kōmprachcic. Na wschōd ôd Pōlka je siusejou. Rejmize/Ryjmize. Rejmiza abo Ryjmiza to je po ślōnsku taki lousecek miyndzy polōma abo łōnkōma. Douokoła Ôchōdz rojśnie kans małich louskōw, nale miōno Rejmize/Ryjmize je uzywane yno dlou tich louskōw ftore rosnōn miyndzy Ôdzodzōma a Dōmeckyn, tak barzi ôd punocnej strōny. Jak sie idzie na prostki ze Judynbergu we strōna Dōmecka, tak co Rynna sie mou po prawej strōnie, to za trzećōn ślojzōn (zastawōn) na Rynnie je nouprzōd Piyrsou Rejmiza, a dali Drugou i Trzeciou. Goudou sie: "iś na Rejmize", "iś bez Rejmize", "być my na Rejmizach", "łajzić my po Rejmizach". Tak widać Rejmize ze satelity. Ludzie we Ôchodzach a na Dōmecku spōminajōn ize jescy blank, blank piyrwej na Rejmizach a na Likowcu bōły sroge a feste głamboke zduchy (=bagna). Na tich zduchach, po lewej strōnie drōgi (jak sie jechało ze Dōmecka ku Kōmprachcicōn), usuty bōł śtucny beśōng na ftoryn stoł drewianny zōmek (abo dwōr). W tyn zōmku mioł miyskać grouf ze swojōn familijōn. Rouz bez noc zrobiōł sie feste ślyw ôd ftorego tyn zōmek zapoud sie pod ziymian ze całyn bogajstwyn i ludźmi ftorzi tan miyskali. Starzi Ôchodzanie radźōn ize do dzisia bez noc na tyn placu strousou. Na polach dzie tyn zōmek mioł stouć snojdzōne bōły kōnski starich zbōnkōw i inkse ficimatynta, nale do teraska zoudyn feste głamboko tan nie kopoł coby łowić rujinōw. Rynna (Uochodzōnka). Tak sie zwiy krzipop przi ftoryn wele siuseje (co leci ôd Pruskowa bez Ôchōdze aze do cyntrum Kōmprachcic) przełajzi ôchojdzko-kōmpraskou granica. Tak richtich to nouprzōd sōn dwie Rynny: Prawou Rynna i Lewou Rynna. Prawou Rynna mou swōj pocōntek we Ôchodzach przi Zidlōngu a przełajzi niedaleko ôd Skwarzisu. Lewou Rynna zacynou sie we louskach na Ameryce, miyndzy Zidlōngyn a Kotuloukōma. Lewou Rynna je dugsou ôd prawej, bestōs nieftorzi yno na nia goudajōn Rynna, a Rynnie Prawej nie douwajōn zoudnego miōna. Ôbie Rynny słazōn sie po zachodniej strōnie ôd siuseje i dali zwiōn sie jus ajnfach Rynnōn. Do Rynny wlatuje krzipop Studźōnka co sie zacynou na Judynbergu. Za kōjńcym Studźōnki na Rynnie sōn trzi małe ślojze (place dzie woda je zaśtopowanou), na ftore padajōn zastawy. Dali, za tymi trzōma zastawōma, Rynna leci bez Rejmize we strōna Dōmecka dzie wlatuje do Pruskowiōnki (uoficjalnyn mianyn ôd tej rzycki je Prószkowski Potok). Jescy przed drugōn wojnōn sło we Rynnie chytać ryby. Skōnd sie wezło miōno Rynna, gynau nie wiadōmo. Nieftorzi radzōn ize piyrwej tyn krzipop bōł wyciepany wy formie rynny bestōs tak a nie inacy sie zwiy. Prawou Rynna zacynou sie dziejś tukej. A totukej widać pocōntek lewej Rynny. Całou Rynna (uod zdrzōdła lewej Rynny aze do Pruskowiōnki) je dugou na jake 5 kilomejtrōw. Na nieftorich topograficnych landkartach Rynna i lewou Rynna majōn miōno `Moszczana. Skwarzis. Wele drōgi ftorou teraski mianuje sie ul. Leśna, ôd strōny Ameryki, piyrwej bōły bagna i kans torfu. Jak sie tyn torf rouz chyćōł, jescy przed piyrsōn wojnōn, to bez dugi cas sie hajcowoł i durch sie tan skwarzōło a smańdźōło. Ludzie bouli sie na tyn plac łajzić, bo przecyś to mōgło zynknōńć i mōgli by pod spodek wlecieć. Uochodzanie padali ize tan sie djoubły poulōn abo skwarzōn pod ziymiōn. Stōnd sie wezło miōno Skwarzis. Tukej je Skwarzis knypsniynty ze satelity. Niedaleko ôd Skwarzisu tes zacynou sie prawou Rynna. Stoletni Dōmb. Je to noubarzi znany strōm pod Ôchodzōma. Jak sie wele feśtrownie wiedzie na drōga Ôpolskou, to za autobanōn A4 a jake 700-800 mejtrōw przed Antkym (przed Antkowńōn) trza skrōńcić tukej w prawo. W lejsie po lewej strōnie drōgi stoji feste stary dōmb, na ftory jus przed piyrsōn wojnōn ludzie padali stoletni dōmb. Bestōs uōn jus baje mioł tera bez dwiesta rokōw. Goudou sie "jadymy na stoletni dōmb". Trza sam tes pedzieć ize kej sie pojedzie dali ôd drōgi Ôpolskej we strōna Sidlowa [uoficjalne miōno tera: Szydłów], to na kraju lasa stoji drugi stoletni dōmb, ftory bodejś je jescy starsy ôd tego Ôchojdzkygo. Studźōnka. Studźōnka je to krzipopek wy Kōmprachcicach dugi na jake 400-500 mejtrōw ftory mou swojy zdrzōdło na Judynbergu i wlatuje do Rynny. Ludzie padajōn ize rouz, jescy przed piyrsōn wojnōn, przijechoł tukej jedyn cowiek ftory mioł ślepego kōnia. I ôpōkoł tymu kōniowi ôcy ze studźōnkowego zdrzōdła. Bodejś tyn kōń zacōn zarouski widzieć. I kej sie to ôzesło, to ludzie ze wśōw douokoła zacli przijyzdzać san po woda na ôcy. Zdrzōdło ôd studźōnki jus wiela rokōw nie bōło ślōmowane i bestōs je tera blank zarojśniynte trouwōn, a kej desc nie padou, to ani niy ma we niyn wody. Przi zdrzōdle stoji strōm na ftoryn je powiesōny ôbrouzek ze Matkōn Boskōn. Śpitoul (Śpitoulik). W Ôchodzach nigdy śpitoula nie bōło i niy ma. Trza bōło zawdy jejździć na Pruskōw (piyrwej Proskau, teraski Prószków), tak wele 7 km na połedniowy wschōd ôd Ôchōdz. Jak ftojś jechoł ze Ôchōdz siusejōn we połedniowyn rychtōnku, to padali ize uōn "jedzie na Śpitoul". Skuli tego połedniowou tajla Ôchōdz mou do dzisia miōno Śpitoul. Sydelskou /Szydelskou (drōga). Tak sie zwiy drōga we lejsie ftorou zacunou sie przi Pōlku, kludzi wele Kotuloukōw i dali na połedniowo-zachodni zachōd, do Sidlowa [uoficjalne miōno tera: Szydłów]. Ludzie we Ôchodzach radzōn, ize bez lato 1807 roku ôd Neisse [teraski: Nysa] drōgōn Szydelskōn przełajźōła armijou ôd Napoljōna. Tabula. Jak sie jechało ze Krzizōwki na Zidlōng, to tan dzie zacynou sie drōga do feśtrownie bez kupa lout stoła zaruściałou tabula. Jak ftojś kumu pedzioł ize bańdzie na niygo cekoł "przi tabuli" abo "wele tabule", to bōło wiadōmo dzie to je. Ôchodzōnka. Tak sie padou (a) na krzipop Rynna (b) na siuseja ftorou kludzi ze Pruskowa bez Ôchodze do cyntrum Kōmprachic ; ta drōga mou dwa ôficjalne miōna: we Ôchodzach to je ul. Opolska, a we Kōmprachcicach ul. Ochodzka. Ôpolskou (drōga). Uopolskou zacynou sie wele ôchojdzkej feśtrownie i kludzi na połedniowy zachōd miyndzy Kurejkōn a Adlerkōn, nad autobanōn A4, bez Durśtik, wele Antka (po polsku: Dębowiec), bez Cerwiōny Krziz, aze do Przichoda. Miōno Uopolskou dali tej drōdze Przichodzanie ftorzi piyrwej ńōn jejździyli ze Przichoda bez Ôchodze na tourg do Ôpolou. Pozōr: drōga Ôpolskou we lejsie a siuseja ftorou sie teraski ôficjalnie zwiy ul. Opolska to sōn blank roztomajtne drōgi! Wypoulōnka. Jak sie jedzie ôd Ôchōdz drōgōn Ôpolskōn we strōna Przichoda, to za Antkyn je las ftory sie wyhajcowoł we 1943 roku. Na tyn las Ôchodzanie padajōn do teraska Wypoulōnka. Zielōnou (drōga). Tak goudajōn na drōga we lejsie ftorou kludzi na połedniowy zachōd, miyndzy Biołōm a Kurejkōm. Miōno wezło sie ôd tego ize na tej drōdze zouwdy rosło kans trouwy. Zastawa. Tak sie goudou na piyrsou ślojza na Rynnie, jake pu kilomejtra ôd Jydynbergu we strōna Dōmecka. Piyrwej bōł tan taki podugowaty stouwek do ftorego kans dziejckōw ze Ôchōdz jejźdźōło sie kōmpać. Jak łōnka wele Zastawy bōła ôsiycōnou, to fojermany przijyzdzali tan ibować abo plōmpać woda. Padou sie "być my na Zastawie", "iś/jechać na Zastawa", "Kōmpać sie na Zastawie/w Zastawie". Nieftorzi zastawōma zwali wszyske trzi ślojze na Rynnie. Zidlōng. Tak sie zwiy zachodniou tajla Ôchōdz, niedaleko ôd lasa. Miōno wezło sie ôd miymieckygo słowa Siedlung. Na Zidlōng nieftorzi padali tes `Teksas. Tukej idzie ôbejzdrzeć Zidlōng knypsniynty ze satelity. Ôficjalnyn miōnyn Zidlōngu teraski je Osiedle. Zoupōciy/Zoupōć. Tak goudajōn na tajla Ôchōdz przi drōdze ftorou zwiy sie teraski ul. Prószkowska. Douwnyn miōnyn zoupociou je `Zasiyłek. Uochodze na landkartach a zdjyńciach ze satelity. Google maps Zumi -landkarta Zumi - zdjyńciy Szukacz Targeo Landkarta ze kōjńca XIX st. (na dole, przi prawym kraju) Bodejś miōno Uochodze/Ochodze wezło sie ôd słowa ochodza/ochoza, ftore znacōło kōnsek landu, co ôd niygo granice bōły nacychowane bez ôbyńściy douokoła do kupy ze sōmsiadōma. Na Ôchodzanōw ludzie ze wśōw douokoła Ôchōdz goudali Kopsicry, Wystrachy abo Huraszouki. Kopsicry skiś tego ize jak Ôchodzanie grali w bala, to cansto mieli na gowach pouski ze wołny coby kudły jym do ôcōw nie włajźōły. Wystrachy skuli tego ize w Ôchodzach miyskało kans ludzi ftorzi mianowali sie Wystrach. A Huraszouki skiś tego ize Ôchodzanie mieli charakteristicnōn wymouwa dlou goski sz. Tan dzie normalnie na wsiach wele Ôpolou goudou sie `s, Interesantne fakty ô Ôchodzach, Ôchodzanach a ôchojdzkej goudce. w Ôchodzach sło usłyseć `sz. Dlou przikładu, goudało sie: szuszka, miszka, szyszka, do lasza. Ôchodzanie padali na Nowowśōnōw Ksiksouki. Śmiouli sie ize Nowowśōny goudajōm "Pseskocōła zaba pses ksipop i połōmała se ksiz", chociouz, prouda pedzieć, tańci gynau tak nie goudali. Jak ftojś ze Ôchōdz jedzie do Przichoda abo do wsi kajś wele Przichoda, to padajōm ize uōn "jedzie dudum" abo "jedzie do za lasam". Jak ftojś tan miyskou, to nieftorzi goudajōm, ize uōn "miyskou za lasam" abo "miyskou dudum". Je tak skuli tego ize Przichodzanie zamian "za lasym" goudajōm "za lasam", a zamian "dodōm" radzōm "dudum". A juzajś dlou ludzi ze Przichoda, to Ôchodzanie miyskajōm "za lasam". Bez noc ze Niedziele Wiylkanocnej na Piyńdziałek Wiylkanocny ôchojdzke karluse biylōm dziouchōm ôkna woupnyn. Jak dzioucha je robotnou, to rano, kej ludzie idōm do kojścioła, wszyske ôkna sōm jus blank wysnozōne i nic nie znać sieli ftojś tan bōł bez noc biylić. 29.07. 1921r. na Pruskowie (7 km ôd Ôchōdz) bōła zmierzōnou rekordowou tymperatura  40,2 °C. Za Miymca we starej ôchojdzkej fojerwerze bōł harest. Jak ftojś we Ôchodzach cojś nawynokwioł i bōł chycōny, to siandara go tan zawiyroł na 24 godziny a potyn juzajś na drugi dziyń wypuscoł dodōm. "Encyklopedia powstań śląskich" Opole 1982 J. Filipczyk, M. Goc, E.Matuszczyk, U. Zajączkowska, "Gmina Komprachcice" ISBN 83-901570-9-8. Kronika szkolna Ochodze. Szymon Koszyk, "Pogwarki opolskie. Wesołe goudki i statecne łosprouwki Bibljografijou. jako tez róztomajte śpiywki ze strón łodrzańskich. " Katowice 1959 J. Madeja (red.) "Powiat Opolski - szkice monograficzne" Opole 1969 Stanisława Sochacka (red.), "Słownik etymologiczny nazw geograficznych Śląska, tom IX". Opole 1999 ISBN 83-7126-119-5 Henryk Zając, "Parafia w Ochodzach wczoraj i dziś". Gmina Kōmprachcice Ôchodze i plany dlou Ôchōdz na roki 2008-2015 Skoła w Ôchodzach Parafijou Ôchodze Fyrmy a instytucyje w Ôchodzach Zajta Willibalda Lellka uo Ôchodzach Jak sie piyrwej zwiały ôchojdzke drōgi? Stary ôchojdzki śtympel Skrabaniy a malowaniy jajcōw w Ôchodzach - 2006 Familijou Wystrach z Ôchōdz Stary brif z Ôchōdz - 1910 rok. Skany ôd tego brifa sōn san a tosan.
+Loxodonta africana abo afrykański elefant to zwiyrzã ze typu chordata, ze rzyndu proboscidea, ze grōmady cycaczy ze familije elephantidae, co je ôpisoł Blumenbach we 1797 roku. Wystympuje we Afryce.
+Browiniec (pol. "Browiniec Polski", miym. "Probnitz") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we prudnickim krysie, we gminie Biołŏ. We 2011 roku wieś miała 139 miyszkańcōw.
+Edyta Anna Górniak (rodz. 14 listopada 1972 we Ziymbicach) – polsko piosynkorka, kero śpiywo muzyka ze zorty pop. 1995 - "Dotyk" 1997 - "Edyta Górniak" 1999 - "Live99" 2002 - "Perła" 2003 - "Invisible" 2007 - "E.K.G." 2008 - "Kolędy. Zakochaj się na Święta w kolędach" 2012 - "My" ôficyjalno neczajta Edyty Górniak Edyta Górniak Forum
+Cc – trzecio buchsztaba łacińskigo alfabetu a wiynkszości alfabetōw stworzōnych na jego bazie. Miyndzy inkszymi je trzecio we: Steuerowyj, Tadzikowym a «fōnetycznyj» ôrtografijach a sztworto we: Wieczorkowyj a ślabikorzowyj. Ôznoczo uōna roztomajte dźwiynki: ôd [ʦ] (ntp. we ślōnskij godce), bez [ʤ] (we tureckij), [ʕ] (we sōmalijskij), [ʧ] (we italskij), [ʃ] we godce Zhuang, po nawet [ǀ] (we godce xhosa). We wiynkszości ślōnskich ôrtografijōw ôznoczo źwiynk [ʦ], nale we niykerych forszlagach zopisu (ślabikorzowy, Wieczorkowy, Tadzikowy) przed literōm je zauobycz wymołwiano jak [tɕ]. Historyjo. «C» pochodzi ôd tyj samyj litery co «G». Symity mianowali ja gimel. Znok mōg być adaptowany ze egipskich hjeroglifōw.
+Olaf Sergiusz Linde-Lubaszenko (ur. 6 grudnia 1968 we Wrocłowiu) – polski szauszpiler filmowy, telewizyjny a tyjatralny a reżyser. Syn szauszpilera Edwarda Linde-Lubaszenki a artystki Asji Łamtiuginy. "Sztos" (1997) "Chłopaki nie płaczą" (2000) "Skarb sekretarza" (2000) "Poranek Kojota" (2001) "Król przedmieścia" (2002) "E=mc²" (2002) "Jest sprawa..." (2002) "Kosmici" (2004) "Faceci do wzięcia" (2006-2007) "Drugi sztos" (2008) "Złoty środek" (2009) "Życie Kamila Kuranta" (1982) jako Kamil Kurant (bajtel) "Trzy młyny" (1984) jako Jarogniew "Tabu" (1987) jako Stefek "Sonata marymoncka" (1987) jako Rysiek Lewandowski "Ludożerca" (1987) jako Wojok "Pay Off" (1987) "Łuk Erosa" (1987) jako Adam Karowski "Trójkąt bermudzki" (1987) jako Szpiler we pokera s Henrykem "Piłkarski poker" (1988) jako Olek Grom "Bez grzechu" (1988) jako Jarek Kalita "Pogranicze w ogniu" (1988-1991) jako Franek Relke "Krótki film o miłości" (1988) jako Tomek "Dekalog X" (1988) jako Tomek "Po upadku. Sceny z życia nomenklatury" (1989) jako Piotr "Marcowe migdały" (1989) jako Tomek "Czarny wąwóz" (1989) jako Ludwik "Seszele" (1990) jako Koleś "Historia niemoralna" (1990) jako Marek "Korczak" (1990) "Odjazd" (1991) jako Farorz "Kroll" (1991) jako Marcin Kroll "Psy" (1992) jako Krzyś "Młody" "Pamiętnik znaleziony w garbie" (1993) 2 role: Mody Antoni; Janek, syn Antoniego "Lista Schindlera" ("Schindlers List", 1993) jako Wachtyrz we Ôświyńcimiu "Kraj Świata" (1993) jako Stefan "Amoureux, Les" (1994) jako Tomek "Znowu Pazura" (1994) "Gnoje" (1995) jako Gąsior "Uczeń diabła" (1995) jako Ryszard "Słodko gorzki" (1996) jako Bracik Mata "Poznań 56" (1996) jako Czołgista "Ekstradycja 2" (1996) jako Rafał Kulski "Wirus" (1996) jako Józek Kujawa "Sztos" (1997) "Kiler" (1997) jako Szauszpiler na hawynie lotniczyj "Demony wojny wg Goi" (1998) jako Czacki "Żona przychodzi nocą" (1998) "Zabić Sekala" ("Je Treba Zabit Sekala", 1998) jako Jura Baran "Operacja Samum" (1999) jako Kosiński "Operacja Koza" (1999) jako Adam Horn "Córy szczęścia " (1999) jako Janek "Kiler-ów 2-óch" (1999) jako Olaf Lubaszenko, "szauszpiler, co to jest reżyserym" "Moja Angelika" (1999) jako Andrzej Kulik, szef pościgowyj grupy "Ja, Malinowski" (1999) jako Koryl "Pierwszy milion" (2000) jako Farorz "Egoiści" (2000) jako Smutny "Czyż nie dobija się koni?" "Bajland" (2000) jako Asystynt Rydla "Przeprowadzki" (2000-01) jako Stanisław Szczygieł "Skarb sekretarza" (2000) jako Zenon Wnuk "Zakochani" (2000) jako Marek Zdzierski, prawnik "Garderoba damska" (2001) jako Piotr "Stacja" (2001) jako Policjant Zawadzki "Boże skrawki" ("Edges of the Lord", 2001) jako Gniecio Lipa "Tam i z powrotem" (2001) jako Niewczas "Jest sprawa..." (2002) jako Trenyr Zenon Wnuk "Sfora" (2002) jako Stanisław Olbrycht "" (2002) jako Stanisław Olbrycht "Rób swoje, ryzyko jest twoje" (2002) jako Max "E=mc²" (2002) jako Max "Marcinelle" (2003) jako Martin "Defekt" (2003-05) jako Radny Jerzy Kulesza "Magiczna Gwiazda" (2003) jako Hubert (głos) "Nienasycenie" (2003) jako Narrator (we pierwotnyj wersyji filmu) "Wielka wędrówka" (2006; głosy animowanych postaci) "Maszyna losująca" (2007) "Fałszerze - powrót Sfory" (2007) jako Stanisław Olbrycht "Barwy szczęścia" (2007-08) jako Roman Pyrka "Determinator" (2007) jako Inspektor Artur Wejman "Mniejsze zło" (2009) jako Cywil "Złoty środek" (2009) "13 posterunek" (1997-98) jako Scenarzista "Na dobre i na złe" (2001) jako Leon "Czego się boją faceci, czyli seks w mniejszym mieście " (2005) jako Olaf Milski, przirodni bracik Gustawa "Anioł Stróż" (2005) jako Jerzy "Cziłała z Beverly Hills" (2008) jako Delgado "Lissi na lodzie" (2007) jako Yeti "Gdzie jest Nemo?" (2003) jako Idol "Lucky Luke" (2004) jako Lucky Luke 1986 "Bidul" (Teatr Telewizji) 1987 "Ludożerca" 1989 "Metro" 1990 "Szalbierz" jako Rybak (Teatr Telewizji) 1992 "Dożywocie" jako Filip (Teatr Telewizji) 1993 "Historia jednego dnia z epilogiem" kej John (Teatr Telewizji) 1993 "Wróć Kropeczko" jako Tom (Teatr Telewizji) 1994 "Anielka" jako Żyd Szmul (Teatr Telewizji) 1994 "Biesiada sarmacka" jako Husarz (Teatr Telewizji) 1994 "Emigranci" jako AA (Teatr im. Siemaszkowej we Rzeszowie) 1994 "Dwaj panowie z Werony" jako Chybcik (Teatr Telewizji) 1995 "Cisza" jako Piotr (Teatr Telewizji) 1995 "Jasnowidz" jako Piotr Michalski (Teatr "13 Muz" we Sztetinie) 1995 "Don Carlos" jako Markiz Posa (Teatr Telewizji) 1995 "Ekscelencja" jako Widoplasow (Teatr Telewizji) 1995 "Łowca jasnowidzów" jako Piotr Michalski 1995 "Markiz von Keith" jako Markiz von Keith (Teatr Telewizji) 1996 "Filomena Maturano" jako Michele (Teatr Telewizji) 1996 "Pokój pełen liści" jako Slockenheimer (Teatr Telewizji) 1996 "Wassa Żeleznowa" jako Siemion (Teatr Telewizji) 1997 "Czerwony Kapturek" jako Hazoczek (Teatr Telewizji) 1997 "Ketchup Schroedera" jako Rysiek (Teatr Telewizji) 1997 "Mistrz" jako Seweryn Goszczyński (Teatr Telewizji) 1998 "Człowiek do wszystkiego" jako Inspektor Washbourne (Teatr Telewizji) 1998 "Dama od Maxima" jako Dochtor Petypon (Teatr Telewizji) 1998 "Edith i Marlene" jako Marcel (Teatr Telewizji) 1999 "Woyzeck" jako Woyzeck (Teatr Telewizji) 1999 "Lalek" jako Lalek (Teatr Telewizji) 2000 "Urodziny mistrza" jako Mody (Teatr Telewizji) 2003 "Niektóre gatunki orłów" jako Pepe (Teatr na Woli im. Łomnickiego we Warszawie) 2004 "Panna Tutli Putli" jako Dziołocz (Teatr Studio Buffo we Warszawie) 2007 "Dziecko w krainie muzyki" jako Szauszpiler (Mazowiecki Teatr Muzyczny Operetka we Warszawie) 1996 "Małgosia" (Teatr Telewizji) 1998 "Yes, panie Maluchan" (Teatr Telewizji) 2002 "Pięciu braci Moe" (Teatr Muzyczny "Roma" we Warszawie) 2003 "Niektóre gatunki orłów" (Teatr na Woli im. Łomnickiego we Warszawie) 2004 "Kolacja na 4 ręce" (Teatr Nowy im. Łomnickiego Poznaniu) 2005 "Pięciu braci Moe" (Teatr Muzyczny im. Baduszkowej we Gdyni) Uoficjalno zajta szauszpilera Olaf Lubaszenko we bazie Film Polski Olaf Lubaszenko we bazie Filmweb Olaf Lubaszenko we bazie imdb Olaf Lubaszenko we bazie e-teatr.pl Wywiod Wywiod a biograficzno notka Wywiod Filler Witold, Piotrowski Lech, "Poczet aktorów polskich. Od Solskiego do Lindy" , Warszawa 1998 , ISBN 83-87571-54-7, tu hasło: "Olaf Lubaszenko", s. 184, 185.
+Błażejowice (pol. "Błażejowice Dolne", miym. "Blaschewitz") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we prudnickim krysie, we gminie Gogōwek. We 2011 roku wieś miała 150 miyszkańcōw.
+Drach to je legyndarne stworzynie, kere ukazuje sie we folklorze na cołkim świecie. Przekōnania na tymat drachōw rōżniōm sie we znŏleżności ôd regiōnu, nale we zachodnich kulturach drachy ôd czasōw niyskorego strzedniowieku bōły zaôbycz przedstawiane we formie srogich, krzidlatych, czworōnożnych a mogōncych ziać ôgniym gadōw. W weschodnich kulturach drachy sōm porzōnd pokazowane jako niy majōnce krzideł, czworōnożne, podane do szlangōw stworzynia ô wysokij inteligyncyje. W wielu ojropejskich gŏdkach (w tym ślōnskij) słowo „drach” wywodzi sie z , kere je wziynte ze , dosł. „bystroôki”, ôd – „patrzeć przenikliwie, bystro”, na bajszpil: , , , . Drachy czynsto wystympujōm we wytworach zorty fantasy. Sōm ône jednak istotami barzo roztōmajtymi: ôd potynżnych, czynsto złośliwych zwiyrzōw, do istot rozumnych, czynsto przewyższajōncych czowieka ônych ôbeznaniym i wiedzōm. Roztōmajte sōm tyż ônych natury, a nawet wyglōnd zewnyntrzny. Majōm fest sporo farb. Nojczyńścij trefiane sōm drachy czyrwōne, zielōne, czŏrne, biołe, błynkitne, złote, strzybrne i modre. We szpilach zorty RPG czynsto sōm potynżnymi bossami, abo jednymi z nojpotynżniyjszych wrogōw.
+Polsko godka (pol. "język polski", [ˌjɛ̃zɨk ˈpɔlskʲi], "polszczyzna") to je godka zachodniosłowiańsko, używano bez ōngyfer 42,5 miljōnōw ludzi na cołkym świecie, głōwniy we Polsce. Zarozki po ruskim, je drōgōm pod wzglyndym liczby użytkownikōw godkōm słowiańskōm, na rōwni s ukrajińskōm. Ôbecniy polski je godkōm urzyndowōm we Polsce a je lo 37-38 miljōnōw ludzi godkōm ôjczystōm. Wiela godojōncych we nij miyszko tyż we zachodnij Biołorusi, Ukrajinie ôroz na wschodnij Litwie szczygōlniy nauokoło miasta Wilno. Ze wzglyndu na migracyje Polokōw, po polsku godo sie tyż we Stanach Zjydnoczōnych, Australiji, Kanadzie, Brazylije, Irlandji a Wielgij Brytańji. Polsko godka je guōwnym przydstawicielym grupy lechickich godek, odłomu zachodniosłowiańskych. Wyksztołciły sie uōne na terytoryjōm ôbecnyj Polski s piyrwotnych djalyktōw, we kerych sie godoło we Wielgopolsce a Mołopolsce. Godki te mojōm podane na siebie słownictwo, szczegōlniy do słowackigo (nojbarzi), czeskigo, kaszubskigo, ślōnskigo, biołoruskigo a ukrajińskigo. Zwiōnzane godki. Polsko godka zaliczano je do grupy godek słowiańskich, mianowano lechickōm. Ôbejmuje uōna take godki kej pōmorsko (uobecniy martwo, pozostoło po nij ino kaszubsko a tyż połabsko godka (wymarły we XVIII wieku). Bliskimi krewnymi polskij godki sōm godka czesko, słowacko, gōrno- a dolnołużycko. Inksze godki słowiańske tyż majōm jake wspōlności s polskōm, sōm uōne atoli rzodsze. Skuli tygo, co polsko godka noleży do godek indoojropejskich, bezmałaś wszyjske godki Ojropy majōm co wspōlnygo ś ńōm. Wyjōntkym sōm tukej godki kerych sie niy włōnczo do familije indoojropejskij.
+Slab Fork - miejscowość we USA, we sztacie Zachodnio Wirginijo, we hrabstwie Raleigh. Na 2000 rok pōmiyszkiwało sam 202 ludzi.
+Christina Aguilera (rodz. 18 grudnia 1980 we Staten Island, Nowy Jork) – amerikańsko piosynkorka. "Christina Aguilera" (1999) "Mi Reflejo" (2000) "My Kind of Christmas" (2000) "Just Be Free" (2001) "Stripped" (2002) "Back to Basics" (2006) "Keeps Gettin Better: A Decade Of Hits" (2008) "Bionic" (2010) "Burlesque" (2010) "Lotus" (2012) "Liberation" (2018)
+Walenty Wojciech – ze titla biskup Danaba, wrocłowski sufragōn we rokach 1920 - 1940. Rodzōny 2 lutygo 1868 we Grzawie wele Pszczyny we familiji wolnygo szołtysa. Umrził we Wrocłowiu 29 moja 1940 roku. Ukōńczōł gimnazyjum we Pszczynie a sztudjyrowoł na uniwersytecie we Wrocłowiu. We roku 1894 bōł wyświyncōny, niyskorzi pracowoł kej kapelōnek na farach we Katowicach a Kluczborku. Bez krōtki czas pracowoł kej farorz we Lewinie Brzeskim a niyskorzi we Mieroszowie. We 1902 roku ôstoł przekludzony do Korfantowa, kaj robił kej farorz do roku 1916. Bez tyn czas, ze uōnygo inicjatywy postowiōno we 1904 roku nowy kośćōł pod wezwaniem św. Apostołōw Pyjtra a Pawła we Rzymkowicach we rokach 1908 -1911, we Korfantowie na placu rozybranej staryj świōntyniji, postowiono nowy kośćōł pod wezwaniym Świyntej Trōjcy. Zrychtowoł remont kaplicōw we placu pielgrzimek na Szwedzkij Gōrce wele Prziborza Małygo. We roku 1916 ôstoł wrocłowskim kanōnikem a radcōm biskupij kuryje, fare we Korfantowie ôbioł po nim uōnygo brat, a tyż kśōndz Antoni Wojciech. Ôstoł biskupym 1 moja 1920. Prowił kazania we polskij a miymieckij godce. ks. Piotr Nitecki, Biskupi Kościoła we Polsce. Słownik biograficzny. Warszawa 2000. (we polskij godce)
+Irak (arab. العراق, "Al-Irak"; الجمهورية العراقية, "Al-Dżumhurijjat ul-Irakijja") – państwo arabske na Bliskym Wschodzie, kere ležy nad Zatokōm Perskōm. Graničy (zgodniy s ruchym wskazōwek zygora) s Turcyjōm, Iranym, Kuwejtym, Arabiōm Saudyjskōm, Jordańōm i Syriōm. Irak mo nojwiynkše po Arabii Saudyjskij zuoža ropy. Gospodarka je powažniy zniščōno skuli wojny we Zatoce Perskij, pōźnijšych sankcyji ÔNZ, amerykańskij interwyncyji we 2003 roku i niystabilności we ôkresie powojynnym. Stolicōm i nojwiynkšym miastym Iraku je Bagdad.
+Winston Churchill (rodz. 30 listopada 1874 we Blenheim Palace, um. 24 styčna 1965 we Lōndyniy) – brytyjski polityk, stratyg, pisoř a historyk. Dwa razy bōu prymierym Wielgij Brytanije. We 1953 erbnyu Nagroda Nobla we literatuře, za ôpracowanio historyčne, kej "The Second World War", "The World Crissis" a "A History of the English–Speaking Peoples". We 2002 wygrou we abštimōngu na nojwybitniyjšygo Brytyjčyka we gešychcie. Brou udziou we kōnferencyje mōnachijskij a kōnferyncyjach we Teheraniy, Joucie a Počdamie, kaj wlazowou we skuod Wielgij Trōjki. Jymu je připisywane autorstwo kōncepcyji Stanōw Zjydnočōnych Ojropy.
+Żywe strzybło (Hg, łać. "hydrargyrum", ze gr. ὑδράργυρος "hydrargyros") – chymiczny elymynt ze grupy przyńściowych metalōw we periodyjnyj tabuli. Żywe strzybło je jedzinym metalym, kery ôkozowo sie we normal warōnkach we cieczowym stanie. Żywe strzybło we szupie ziymski ôkozowo sie we wielości 0,05 ppm. Nojwożniejszymi minerałōma żywygo strzybła sōm: cynober HgS kalōmel Hg2Cl2 rodzime żywe strzybło Hg
+Scheifling – gmin targowy we Austriji, we landzie Styryjo, we krysie Murau. Mo 15,36 km² wiyrchu a podug danych ze 2014 roku pōmiyszkiwało sam 1552 ludzi. Neczajta gminu Scheifling
+Ślabikŏrzowy szrajbōnek to je jedyn ze szrajbōnkōw dlŏ ślōnskij gŏdki ôficjalnie przijynty ôd Pro Loquela Silesiana we 2010 roku w Cieszynie. Je to jedyn z nojnowszych ślōnskich systymōw pisaniŏ. Profesōr Uniwerzytetu Ślōnskigo we Katowicach Jolanta Tambor brała czynny udzioł w jego powstaniu. Ôrtografijŏ skerowanŏ je przede wszyjskim do młodzi uczōncyj sie ślōnskij gŏdki. Miano „ślabikŏrzowy” je zwiōnzanŏ z mianym projektu "Ślōnski ślabikorz" ("Śląski elementarz - Przez oświatę do kultury regionalnej"). Jednymi z piyrszych wydań we ślabikŏrzowowym szrajbōnku bōły ksiōnżki "Gōrnoślōnski Ślabikŏrz" a "Ślabikŏrz niy dlŏ bajtli" (2010). Historyjŏ. Inicjatorem nowyj zorty szkryftu dlŏ ślōnskij gŏdki bōła zôrganizowanŏ w tym celu społeczność na rzecz piastowaniŏ i prōmowaniŏ ślōnskij gŏdki – Pro Loquela Silesiana. Nowe abecadło miało być take, coby bez problemōw mogli w nim pisać używŏcze roztōmajtych ślōnskich dialektōw. Idyntycznie napisany tekst trza czytać swobodnie na roztōmajte knify, zgodliwie ze specyfikōm danego dialektu. Abecadło miało tyż ulekszić naukã ślōnskij gŏdki ôsobōm, kere ônej niy znajōm. Zdaniym Rafała Adamusa, co je jednym ze czōnkōw Pro Loquela Silesiana, stworzynie nowego abecadła bōło zdatne miyndzy inkszymi bez rozrost nowych technologiji kōmunikacyjnych: z włōnczyniym kōmunikacyje mobilnyj i Internetu do życiŏ dziynnego. Ludzie corŏz czyńścij kōmunikujōm sie za pōmocōm tekstōw pisanych. Teksty we ślōnskij gŏdce, pisane polskim abecadłym, stały sie naturalnym knifym kōmunikacyje pisymnyj miyndzy używŏczami ślōnskich dialektōw. Wtynczŏs pisanie we ślōnskij gŏdce z polskim abecadłym niy je porynczne, pōniywŏż ślōnski zawiyrŏ klangi spoza polskij literackij gŏdki, tedyć w polskim abecadle niy mŏ grafymōw do ôznaczaniŏ takich klangōw. Rozwiōnzanie tego problemu prziszło we Internecie spōntanicznie – roztōmajte grupy używŏczy tworziły i używały w tym samym czasie pŏrã niyôficjalnych wersyji pisaniŏ ślōnskij gŏdki. Zdatne stało sie połōnczynie wszyjskich tych systymōw szkryftu w jedno wszeôbecnie uznane abecadło. Przijyńcie nowego szkryftu je wŏżne dlŏ Ślōnzŏkōw tyż bo lity systym pisaniŏ w Polsce je warōnkym prawnego uznaniŏ gŏdki za regiōnalnõ. Status gŏdki regiōnalnyj na bajszpilu kaszubskij gŏdki może rozwiōnzać problemy braku financowaniŏ projektōw na rzecz zachowaniŏ a rozrostu gŏdki i ślōnskij kultury, zwiōnzanych z tworzyniym programōw edukacyjnych, wydŏwaniym literatury edukacyjnyj i fabularnyj, treści ôrganizacyji naukowych, ôświatowych itp. Pojedynczy szkryft w kōntekście zmyńszajōncyj sie wielości ślōnskich gŏdŏczy, mŏ znaczynie dlŏ tworzyniŏ dykcjōnorzōw, pōmocy dydaktycznych, rozbudowy korpusu tekstowego we publikacyjach drukowanych i na internetowych zajtach. W przipadku, kej ôjce niy gŏdajōm po ślōnsku, teksty pisane stŏwajōm sie jednym z bazowych knifōw nauki gŏdki bez młōdź. 6 marca 2009 roku w Cieszynie ôdbyła sie kōnferyncyjŏ „Śląska mowa jako język regionalny – po co, jak i kiedy?”. Abecadło. Abecadło ślōnske we wersyji ôd Pro Loquela Silesiana ôparte je na łacińskim abecadle. Abecadło skłŏdŏ sie ze 34 buchsztabōw: Grafymy ślōnskigo abecadła dobierane sōm z zarachowaniym implymyntacyji ôznaczōnych bez niy fōnemōw we roztōmajtych ślōnskich dialektach. Na zadku inkszych znanych ôdmian abecadła ślōnskigo systym graficzny Pro Loquela Silesiana je jak nojbarzij zbliżōny do polskigo abecadła. Rozdziały miyndzy tym ślōnskim abecadłym a polskim przikludzajōm sie do wkludzyniŏ ekstra grafymōw Ã, Ŏ, Ō, Ô a Õ do ślōnskij gŏdki jak tyż braku we ślōnskij gŏdce polskich liter Ą a Ę, co ôznaczajōm samogłoski nosowe, jak tyż buchsztaba Ó. Ã je grafymym ôznaczajōncym kōntynuacyjõ przodnij samogłoski nosowyj na kōńcu wyrazu, co wystympuje zaôbycz na Ôpolskim Ślōnsku. Zamiast "ã" idzie pisać "a" (bierã – biera). Õ je grafymym ôznaczajōncym kōntynuacyjõ nosowyj samogłoski zadnij. Suży do zapisowaniŏ niywielgij wielości ôdmian. Ôznaczŏ klang [ǫ], rozpowszechniōny we zachodnich rejōnach Gōrnego Ślōnska, we ôstanych regiōnach zamiast niego wymŏwiŏ sie samogłoskã zdenazowanõ o. Znak "õ" je zapisowany na abszlusach przimiotnikōw abo słōw, kere zmiyniajōm sie zgodnie z zortōm przimiotnika we bierniku żyńskij zorty. Zamiast "õ" idzie pisać "o" (modrõ – modro). Ŏ je grafymym ôznaczajōncym kōntynuacyjõ staropolskij samogłoski á. Na srogij tajli Ślōnska kōntynuacyjŏ ta je wymŏwianŏ za dyftōng, na bajszpil [Ou̯] na Ôpolskim Ślōnsku: ptŏk (pt [ou̯] k), abo za [åu̯] we ôkolicach Prudnika a Raciborza (pt [åu̯] k). We niykerych regiōnach, jak na bajszpil Rejōn Industryjalny abo Cieszyński Ślōnsk, w kerych kōntynuacyjŏ á je wymŏwianŏ za mōnoftōng ô (pt [ô] k), zamiast "ŏ" idzie pisać "o" (gŏdać – godać). Ō je grafymym kōntynuacyje staropolskij samogłoski ó (kerŏ wyewoluowała ze historycznie dugigo o), we terŏźnych ślōnskich dialektach ôznaczŏ klang, kery nojczyńścij wymŏwiŏ sie pōmiyndzy [ô] a [u]. Ô je grafymym samogłoski zaczōntkowyj o, labializowanyj z wiynksza ślōnskich dialektōw. We inkszych systymach graficznych w tyj samyj pozycyji używŏ sie kōmbinacyje "uo", "ło" abo buchsztaba "ò". Szkryft. Bazowym prawidłym szkryftu je chyńć przestrzeganiŏ ôgōlnych ślōnskich prawideł wymŏwy. Spostrzōd pŏru ôpcyji wymŏwy biere sie tã, kerŏ je nojbarzij wszeôbecnŏ we ślōnskich dialektach; warianty gŏdki znane we małych skupinach dialektōw na cołkim terytoriōm dystrybucyje niy sōm uznane we szkryfcie. Na bajszpil, szkryft zarachowuje redukcyjõ ł we kōmbinacyjach spōłgłosek przed zadnimi samogłoskami ("gowa", "gupi", "chop"), na co skazuje mocka dialektologōw i kere je wszeôbecne na cołkim Postrzodkowym Ślōnsku a na wiynkszości terytorium Pōłnocnego Ślōnska. Tyż we ślabikŏrzowym szrajbōnku ôbranŏ je ôpcyjŏ szkryftu, kerŏ zachowuje historycznõ ciōngłość, a tym samym przizwŏlŏ ôkryślić bycie słowa, na bajszpil szkryft kōmbinacyje strz ("strzewiki") bydzie zachowany, kej bydzie wymŏwiony na jego plac z wiynksza ślōnskich dialektōw ["šč"] (we niykerych ślōnskich dialektach take pōmiany jak "strz">"szcz" a "zdrz">"żdż" niy zaszły, a wymŏwa je zgodliwŏ ze szkryftym: "strzewiki", "zdrzōdło". Nojwŏżniyjsze cechy szkryftu to: ôznaczynie kontynuatora staropolskigo miynkigo "ŕ" za pōmocōm dwuznaku rz, ze kōmbinacyjōm spōłgłosek takich jak trz, strz, drz, zdrz: "trzi", "strzylać", "strzoda", "zdrzōdło"; brak sypielyniŏ, kere je ôbecne we dialektach pōłnocnoślōnskich i przechodnich dialektach ślōnsko-małopolskich (ôdzwierciedlenie sypielyniŏ w pisaniu dopuszczŏ sie jyno we regiōnalnych publikacyjach niynormatywnych); uproszczynie kōmbinacyji spōłgłosek ze "ł": "gowa", "chop", "wosy", " tuste" (użycie "ł" je możliwe we regiōnalnych tekstach na tych terynach, w kerych niy prziszła redukcyjŏ "ł"); utrŏta "ł" we kōmbinacyjach spōłgłosek na kōńcu wyrazu, co wyrażŏ czas przeszły we polskij gŏdce, na bajszpil we formach 1. i 2. ôsoby liczby pojedynczyj mynskij zorty; twardość abo miynkość wymŏwy spōłgłoski ôbiyrŏ sie w znŏleżności ôd przijyntyj gŏdki we danym ślōnskim dialekcie; na abszlusach przimiotnikōw z ciōngłōm samogłoskōm zwynżonōm "e" możliwe sōm szkryfty: -kiyj, -giyj, -kiygo, giygo, -kiymu, -giymu, -kij, -gij, -kigo, gigo, -kimu, -gimu; zachowanie "j" we ôdmianach "-yj" / "-ij": "biołyj", "piyrwyj": szkryft połōnczyń samogłoski ze spōłgłoskami "n", "m" we plac nastympstw staropolskich samogłosek nosowych (krōm samogłoski ôdpadajōncyj "ę" we literackij polskij gŏdce, kerŏ wystympuje na kōńcu wyrazu): przed spōłgłoskami zewartymi a afrykatami: -om-, -em- – przed spōłgłoskami wargowymi (we wymŏwie i pisaniu); -on-, -en- – przed przodniōm spōłgłoskōm gŏdkowōm ( zymbowōm i zymbodołowōm) i zadniōm spōłgłoskōm gŏdkowōm (w tym drugim klang [ŋ] je wymŏwiany kaj sie łōnczōm grafymy); -oń-, -eń- – przed jynzykiem postrzednim; przed frykatami ônych nosowość znajduje ôdzwierciedlenie we szkryfcie: -on-, -en- ("ślōnzok"); na kōńcu słowa -om (zgodnie ze grafymym -"ą" we literackij polszczyźnie). trzi knify szkryftu kōntynuacyje staropolskij samogłoski nosowyj ôdpadajōncyj "ę", wystympujōncyj na kōńcu wyrazu (we znŏleżności ôd regiōnalnyj wymŏwy): -a – we Gōrnoślōnskim Industryjalnym Rejōnie (we rejōnie Katowic, w ciasnym synsie na Gōrnym Ślōnsku); -ã – na Ôpolskim Ślōnsku; -ym, -e – na Cieszyńskim Ślōnsku (piyrszŏ ôpcyjŏ suży do szkryftu form czasownika pierwszoôsobowego, drugŏ – do form mian we bierniku); pisanie elymyntōw epentetycznych jak "t" a "d": "zdrzōdło", "strzoda", "ôstrzōdka ", "pojstrzodek"; szkryft przedrostka "noj"- (z rōwnymi wariantami regiōnalnymi "nŏj"- a "nej"-) przi tworzyniu stopiyni przirōwnaniŏ przimiotnikōw a przisłōwkōw: "nojgryfnij", "nŏjgryfnij", "nejgryfnij"; szkryft piyrszyj ôsoby czasu przeszłego pojedynczyj liczby kōńcowego -"ch" we pŏru wariantach: "godołech" / "godołch" / "joch godoł" / "jożech godoł" / "godołżech"; zmiynny szkryft samogłoski na kōńcu przeszłego czasu, w znŏleżności ôd dōminujōncyj wymŏwy we danym ślōnskim regiōnie: ō ("bōł", " robiōł") abo y ("był", "robiył"), z możliwym wariantym pisarskij formy z poprzedzajōncymi jã miynkimi spōłgłoskami jak "robił"; pōminiyńcie "ć" po "ś", "ź" we formie bezôkolicznika: "godać", "niyś", "kraś"; przi pisaniu germanizmōw: szkryft dyftōngu "au" je taki sōm jak we miymieckij gŏdce: "auto", "ausdruk"; brak litery "h" wydużajōncyj piyrwyjszõ samogłoskã: "bana", "banka"; szkryft grafymu z we czasie wymŏwiania klangu [z], nawet jeźli grafym "s" ôstoł użyty we ôryginalnym szkryfcie miymieckigo słowa: "szlagzana"; szkryft grafymu c we czasie wymŏwiania klangu [c], nawet jeźli grafym "z" je używany we ôryginalnym szkryfcie miymieckigo słowa: "ancug", "citrōna"; szkryft kōmbinacyje sz zamiast miymieckigo "sch": "szlagzana", "szlauch"; zmiynny szkryft s / sz przed spōłgłoskami, niy ino w germanizmach, ale tyż we słowach niymiymieckigo byciŏ: "stympel" / "stympel", "skarbnik" / "szkarbnik"; szkryft kōmbinacyje aj zamiast miymieckigo "ei": "majzel" (ôd miym. "Meißel"); szkryft oj zamiast miymieckij "eu": "Ojgyn" (ôd miym. "Eugen") ; Użycie. Piyrszym wydŏwnictwym używajōncym nowego ślōnskigo szkryftu bōła ksiōnżka ôd Óndry Łysohorskigo "Spiwajuco piaść", wydanŏ we 2009 roku. Potym ukŏzały sie tutoriale ôpublikowane bez Pro Loquela Silesia: "Gōrnoślōnski Ślabikŏrz" i "Ślabikŏrz niy dlŏ bajtli". Piyrszŏ ksiōnżka, kerŏ ôbyjmuje 46 lekcyji, we nakładzie 2000 tys. egzymplŏrzōw, trefiyła do szkōł, bibliŏtyk i dōmōw kultury. "Gōrnoślōnski Ślabikŏrz" bazuje na prōbach zwiōnzanych ze tworzyniym „kaszubskigo ślabikŏrza”. Ôkrōm nauki czytaniŏ "Gōrnoślōnski Ślabikŏrz" przybliża bajtlōm ludowe zwyki Ślōnzŏkōw. Drugŏ ksiōnżka je przeznaczōnŏ dlŏ szyrokigo kryngu czytŏczy. Zawiyrŏ miyndzy inkszymi informacyje ô roztōmajtych cechach gŏdki wystympujōncych w niykerych regiōnach Ślōnska. We szkryfcie napoczynto tyż wydŏwanie ksiōnżek z seryje "Canon Silesiae – Ślōnskŏ Bibliŏtyka". Uproszczōny ślabikŏrzowy szrajbōnek (bez ã, ŏ, õ): Połny ślabikŏrzowy szrajbōnek:
+Wilamowŏ (pol. "Wilamowa", miym. "Alt Wilmsdorf") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Paczkōw. We 2011 roku wieś miała 339 miyszkańcōw.
+Jerzy Andrzej Szmajdziński (ur. 9 kwieciynia 1952 we Wrocłowiu - um. 10 kwieciynia 2010 we Smoleńsku) – polityk, synatōr VI kadyncyje polskigo Senatu. Wicemarszołek Sejmu RP. Zginōł we katasztrofie polskigo prezydenckigo fligra we Smoleńsku‎. Ôficjalno zajta Jerzego Szmajdzińskiego.
+Kamiyniec (pol. "Kamieniec") - wiejski gmin we Polsce, we wielgopolskim wojewōdztwie, we grodziskim krysie. Mo 133,82 km² wiyrchu a podug danych ze 2017 roku pōmiyszkiwało sam 6678 ludzi. Siedzibōm gminu je wieś Kamiyniec. Miejscowości. Cykowo, Cykōwiec, Cykōwko, Doły, Goździchowo, Jaskōłki, Kamiyniec, Karczewo, Konojad, Konojad-Doły, Kotusz, Kowalewo, Lubiechowo, Maksymiljanowo, Małe Łynki, Parzynczewo, Plastowo, Płastowo, Puszczykowo, Puszczykōwiec, Sepno, Szczepowicy, Ujazd, Ujazd-Huby, Wilanowo, Wielge Łynki, Wolkowo, Wōmbiewo. Neczajta gminu Kamiyniec
+Juturna – we mitolōgije řimskij bōgini zdřudeu a ôpiekunka wšyjstkich wōd we Lacjum. Bōua žōnōm Fōntusa a pšou jeij tyž Jowiš. Jeij symbolōma bōuy fōntanny a wšyjstke place kaj woda wypuywaua na wiyřch ziymie. Świynto Juturny fajrowano 11 lutygo.
+Grzeszny żywot Franciszka Buły (przekłŏd z pol: "Grzyszny żywot Franciszka Buły") – polski film we reżyseryji Janusza Kidawy, zryalizowany we 1980 roku, we kerym twōrca prōbuje utrwalić we fabularnej fikcyje kulturã Ślōnska. Akcyjŏ filmu. Film ôsprawiŏ ô losach miyszkańcōw Gōrnego Ślōnska w ôkresie dwudzistoleciŏ miyndzywojynnego. Przedstawia realia tamtych lŏt – tajlōng Gōrnego Ślōnska polsko-miymieckõ granicōm, niyprzileżytości gōrnoślōnskich grubiŏrzy, sztrejki i ekōnōmicznŏ kryza. Tytułowy bohatyr, Franciszek Buła, skirz panujōncyj we familiji biydy, po śmierci fatra majōnc 15 lŏt powzimŏ robotã we grubie. Tam styka sie z kōmunistycznym agitatorem, a zaproszōny bez niego na tref z delegatem z Warszawy, je heresztowany za ferajny z kōmunistami i ôbskarżynie ô raub. Trefiŏ do wiynziyniŏ, we miyndzyczasie umiyrŏ jego matka. Po wyjściu z wiynziyniŏ zajmuje sie przemytem, niylegalnym wydobyciym wōnglŏ z biedaszybōw, we kōńcu uzdŏwŏ ôstać elwrem – czōnkym grup wandrownych artystōw (połōnczyniŏ cyrkusu, kabaretu i miastowyj kapeli), utrzimujōncych sie z dŏwkōw za wystympy we gōrnoślōnskich miastach. We ôbliczności zbliżajōncyj sie wojaczki grupa Franciszka Buły uzdŏwŏ przeznaczyć zarobiōne pijōndze na sprŏwōnek maszinowyj gywery dlŏ polskij armije. We ôstatnim geście protestu Franciszek i jego kamraci pulajōm na witajōnce Miymcōw graniczne hasło. Ryalizacyjŏ. We filmie wystōmpiyło mocka naturszczykōw, a dialogi we cołkości kludzōne sōm po ślōnsku. Nagrŏwany bōł we Chorzowie a Świyntochłowicach (Chropaczowie). We Czechosłowacyje bōł wydany pod mianym "Hříšný život Františka Buly", we SSSR pod mianym "Грешное житие Франтишека Булы", a we Madziarach pod mianym "Bünös életem". Andrzej Grabarczyk – Franciszek Buła Jarosław Antonik – Franciszek Buła we dzieciństwie Jerzy Cnota – Wilek Lizoń, konferansjer "elwrów" Mirosław Krawczyk – Stanik Adam Baumann – "Zagłębiak" Henryk Stanek – Gajda Henryk Skolik – brat Gajdy Tadeusz Chrostek – żongler Ginter Benkartek – fakir Urszula Benkartek – Hejdla, córka fakira Irena Moczygęba – Pina Dorota Wdowik – Marika Halina Wyrodek – matka Buły Marian Dziędziel – fater Buły Jerzy Kuczera – Edik Grossbaum Grażyna Szapołowska – (dwojistŏ rola) matka Kariny, majoryntnŏ Karina Andrzej Mrożewski – pōn de Berg Janina Pustówka – Starka Magdalena Scholl – Karina we dzieciństwie Andrzej Skupiński – grubiŏrz Brzuska Bolesław Abart – miymiecki ôficyr Michał Leśniak – szynkarz Onderka Marian Łącz – Ficek Tadeusz Madeja – rechtōr Wiesław Wójcik – chop na pogrzebie fatra Buły Jan Bógdoł – clŏrz Czesław Magnowski – ôglōndŏcz Jacek Bryniarski Lucjan Czerny Bożena Gazewska Władysław Gluch Antoni Gryzik Jan Klemens Ambroży Klimczak Elżbieta Laskiewicz Marta Ławińska Beata Maj Jan Mayzel Henryk Maruszczyk Jerzy Siwy Bogdan Zieliński "Grzeszny żywot Franciszka Buły" we bazie IMDb "Grzeszny żywot Franciszka Buły" we bazie FilmPolski.pl "Grzeszny żywot Franciszka Buły" we bazie Filmweb Ujyńciŏ z filmu "Grzeszny żywot Franciszka Buły" we bazie Fototeka
+Tallinn (1219-1918 "Rewel") – stolica Estōniji, morsko hawyna nade Bałtyckim Morzym.
+Košík - wieś a gmin (obec) we Czeskij Republice, we strzodkowoczeskim kreju, we krysie Nymburk. Mo 14,68 km² wiyrchu a podug danych ze 2020 roku pōmiyszkiwało sam 364 ludzi.
+Prudnik, abo tyż Prōmnik (, , , ) to je miasto we Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, siydziba władz prudnickigo krysu i gminu Prudnik, stolica Ojroregiōnu Pradziŏd. Położōne we Postrzodkowyj Ojropie, na granicy Ślōnskij Niziny a Ôpawskich Gōr, nad rzykami Prudnik a Złoty Potok. Dŏwnij nojsrogsze miasto Gōrnego Ślōnska. Podle danych na 30 czyrwnia 2018 miasto miało 21 170 pōmiyszkiwŏczōw, co przi wiyrchni 20,50 km² dŏwŏ tyngość zaludniyniŏ 1033 ôs./km². Geografijŏ. Miasto leży we połedniowo-zachodnij tajli Gōrnego Ślōnska, we Ôpolskim Ślōnsku, przi granicy ze historycznym Dolnym Ślōnskym (ôd zŏchodu) a Ôpawskim Ślōnskym (ôd połedniŏ), na przestrzyństwie dwōch fizjograficznych mezoregionōw: pōłnocnŏ tajla na Ślōnskij Nizinie, a połedniowŏ tajla na Ôpawskich Gōrach (Sudety). Prudnik zajmuje pŏrã bergōw (Czyżyk, Kaplicznŏ Gōra, Koziŏ Gōra, Ôkopowŏ, Szubiynicznŏ Gōra, Świyntŏ Gōra, Wrōblik), na połedniu ôpiyrŏ sie ô piyrsze zalesiōne stoki, przinŏleżōnce już do Landszaftowego Parku Ôpawskich Gōr. We Prudniku a ôkolicy gŏdŏ sie we prudnickim dialekcie ślōnskij gŏdki. Bez administracyjne granice miasta przepływajōm rzyki Prudnik (lewy dopływ Ôsobłogi) a Złoty Potok, potoki Lubrzanka, Trzebinka a Graniczny Potok. Kole 5,5 km na połednie ôd miasta przebiygŏ polsko-czeskŏ granica. Prudnik położōny je na wysokości kol. 265 m n.p.m. Nojwyżyj położōny pōnkt w mieście je na wysokości 403 m n.p.m., a nojniższy 238 m n.p.m. Tajlōng. Tajlami miasta sōm: Gōrka Kolōnijŏ Karola Miarki Lipy Czyżkowy Młyn W mieście sōm tyż ôsiedla: Jasiōnowe Zgōrze Ôsiedle Tysiōncleciŏ Ôsiedle Wyszyńskigo Ôsiedle Zacisze Historyjŏ. Teryn, na kerym powstoł Prudnik bōł na styku plymiynia Golynszyc ze Ôpolanami. Przedlokacyjny zidlōng na terynie terŏźnego miasta nosiył miano "Polskŏ Dziedzina" ("Polnisch Dorf"). Założycielym miasta bōł nojwyższy marszałek Krōlestwa Czech a namiestnik Styryje – czeski wielmoża Vok I. z Rožmberka. We latach 1255–1259 założōł ôn we ôkolicy terŏźnego Prudnika pŏrã dziedzin, a we zakolu rzyki Prudnik – gotycki zōmek, co kōntrolowoł ruch na handlowyj sztrece ze Nysy do Ôpawy. Prudnik bōł nojdalij wysuniyntym na pōłnoc bastiōnym ôd Krōlestwa Czech. Miano "Prudnik" je utworzōne ôd rzeczownika "prōnd" (prōnd rzyczny, strōmiyń, przepływ, wartkość – po czesku "proud") a ôznaczŏ, podanie jak pobliskŏ "Prynżyna", rzykã ô wartkim bystrzinu, niyskorzij tyż zidlōng leżōncy nad tōm rzykōm. Synek ôd Voka, Jindřich I. z Rožmberka kole 1279 roku dostoł dlŏ Prudnika prziwileje miasta na magdeburskim prawie. Miasto do 1337 roku bōło we granicach Morawy. We styczniu 1337 roku czeski krōl Jōn Luksymburski przedoł Prudnik za cynã 2000 grziwn princowi Bolesławowi Niymodlińskimu. We 1373 roku w mieście zaczła sie epidymijŏ dżōmy. Przeżyło to ino pŏrã pōmiyszkiwŏczōw, co skryli sie we pobliskich gōrach. Po wrōcyniu do Prudnika spŏlyli wiynkszość budōnkōw i napoczli ôdbudowã miasta. 23 marca 1464 roku Prudnik i pobliske dziedziny bōły ôbłożone ekskōmunikōm ôd papiyża Piusa II.. Po śmiyrci ôstatnigo ze Ôpolskich Piastōw, Jōna II. Dobrego, we 1532 roku miasto przeszło we reskyrowanie ôd Habsburgōw. Prudnik trefiył na 21 lŏt we rynce polskij dynastyji Wazōw (1645–1666). Niyskorzij zasik miasto przejōnli Habsburgi. Miasto bōło włŏsnościōm krōla, a stało sie prynżnym ôstrzodkym rzemiyślniczym i handlowym. Znane bōły prudnicke płōcienniki, eksportujōnce swoje produkty do Niderlandōw, a tyż garbarze. Po wrŏcłōwskim pokoju (1742), miasto społym ze cołkim Ślōnskym znŏdło sie we granicach Prus. Po przegranych ślōnskich wojaczkach, we lutym 1779 w czasie wojaczki ô bajerskõ sukcesyje Austryjŏki przekludziyli artyleryjskõ atakã na Prudnik, skirz czego spŏlyło sie bezma cołke miasto. We ôdwecie Prusaki zniszczōły Karniōw. We niymieckich czasach miasto nosiyło miano "Neustadt", nale Ślōnzŏki durch używali miana "Prudnik" abo "Prōmnik", a Polŏki – "Prądnik". Skirz praktyk germanizacyjnych Polŏki ze Prudnika wysyłali swoje bajtle poza Ślōnsk, na dŏwne teryny Polskigo Krōlestwa, coby w pokoju mogły uczyć sie polskij gŏdki. Pisoł ô tym Filip Robota we „Gazecie Toruńskij”. Z czasym Prudnik stoł sie nojsrogszym miastym Gōrnego Ślōnska. Włŏsnościōm Prudnika bōło 11 dziedzin: Cisłowice, Dymbowiec, Dytmarōw, Jasiōna, Krziżkowice, Lubrza, Nowŏ Wieś, Pierōnkowice, Pokrziwnŏ, Skrzipiyc, Szybowice a tajla ôd Rudiczki. We 1828 miasto miało kole 4000 pōmiyszkiwŏczōw. W mieście powstoły piyrsze przyndzalnie a tkalnie wołny, lnu i hedbŏwu, a tyż założōnŏ ôd żydowskigo industryjalistã Samuela Fränkla fabryka adamaszku (do 2011 ZPB „Frotex” S.A.). Wybudowanŏ bōła tyż cegłōwnia, piwowar, młyny a fabryka ôctu. We nawiōnzaniu do nojwŏżniyjszych fachōw ôd pōmiyszkiwŏczōw miasta, Prudnik bōł mianowany „miastym ôd tkaczy i szwiecōw”. Po piyrszyj wojnie światowyj we Prudniku powstoły dwa dynkmale ôfiarōm bojōw: jedyn na smyntŏrzu, co stoji do dzisiej, a drugi we parku, co we 1961 roku ôstoł zmiyniōny we dynkmal zabitym czōnkōm Ferajnu Polŏkōw we Niymcach. Ôd 1919 roku Prudnik przinŏleżoł do nowo utworzōnyj prowincyje Gōrny Ślōnsk. Prowincyjŏ bōła zlikwidowanŏ we 1938 roku, a 18 stycznia 1941 bōła utworzōnŏ zaś. We 1921 roku w czasie absztimōngu we Gōrnym Ślōnsku Prudnik znŏd sie poza terynym absztimōngowym, choć bōły sam polske ôrganizacyje, w tym Polskŏ Wojskowŏ Ôrganizacyjŏ Gōrnego Ślōnska, Ferajn Polŏkōw we Niymcach a Polsko-Katolicke Szkolŏrske Tŏwarzistwo. W czasie drugij wojny światowyj w mieście funkcjōniyrowały ôbozy przimusowyj roboty a robocze ôddzioły wojynnych zebranych. We 1945 roku, po zajyńciu Prudnika ôd wojsk sowieckich, prziwiyziōne sam bōły przimusowe polske wysiedlyńce ze terynōw anektowanych ôd SSSR. Polŏki broły czynny udzioł we rewitalizacyji tego placu. Na poczōntku miasto nosiyło miano "Prądnik". Ôficjalnŏ zmiana miana na ślōnski "Prudnik" stała sie 7 mŏja 1946 roku. Na przełōmie mŏja a czyrwnia 1945 grupa Czechōw przibyła do Prudnika i wywiesiła czechosłowackõ fanã na rathausie. Ôgłosiyli ôni prziłōnczynie Prudnika do Czechosłowacyje. Przegōniyli ônych polske wojŏki beze strzylaniny. Ôd 6 paździyrnika 1954 do 27 paździyrnika 1955 we klŏsztōrze świyntego Jozefa we Prudniku internowany bōł prymas Polski Stefan Wyszyński. W czasie pobytu we Prudniku Wyszyński zaczōn pisać pŏciyrz "Jasnogórskie Śluby Narodu Polskiego". Ôd 1999 roku Prudnik je siydzibōm prudnickigo krysu. We 2011 roku 10,5% miyszkańcōw krysu (6074 ôsōb) zadeklarowało przinŏleżność do ślōnskij nacyje. Ludność. Wykŏz wielości miyszkańcōw Prudnika we danych latach: Piramida wieku miyszkańcōw. Piramida wieku miyszkańcōw Prudnika we 2019 roku: Zabytki. Podle regestu Nŏrodnego Instytutu Erbowizny na wykŏz zabytkōw wpisane sōm: stare miasto kościōł świyntego Michała Archanioła klŏsztōr bonifratrōw kościōł świyntych Apostołōw Piotra a Pawła rujina klŏsztōru przidrōżnŏ kapla przidrōżnŏ kapla świyntego Antoniego plebania kōmunalny smyntŏrz żydowski smyntŏrz zbór Kościoła Zielōnoświyntkowego zbiorowŏ mogiła ôfiar drugij wojny światowyj park miejski Wieża Woka ôbrōnne mury rathaus „Katolicki Dōm” dōmy przi ul. Batorego 7, 11 dōm przi ul. Bolesława Chrobrego 34, 51 dōmy przi ul. Damrota 21, 23 dōm przi ul. Górnyj 1 dōm przi ul. Jagiellońskij 3 Wila familije Fränkel śledczy hereszt dōmy przi ul. Krótkij 1, 2, 3, 4 dōm przi ul. Młyńskij 1/3 wila przi ul. Nyskij 2 wila Samuela Fränkla dōm przi ul. Parkowyj 2 miejska łaźnia przi ul. Parkowyj 4 dōmy przi ul. Piastowskij 9, 22 budōnek medycznego liceum kōntek dōm przi ul. Ratuszowyj 7 dōmy przi Rynku 2, 3, 22, 25, 26 dōmy przi ul. Sobieskigo 2, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 13, 30 dōmy – mieszczańskie kamynice przi ul. Zamkowyj 1-2, 3-7 wodny młyn zwany Młynym Czyżyka kamynica przi ul. Kołłątaja 2 budōnek II Liceum Ôgōlnokształcōncego Transzport. Bez Prudnik przebiygajōm: drōga krŏjowŏ 40 drōga krŏjowŏ 41 drōga wojewōdzkŏ 414 Prudnik posiadŏ połōnczyniŏ banowe, miyndzy inkszymi, ze: Warszawōm, Krakowym, Jelyniōm Gōrōm, Nysōm a Kandzierzinym-Kojźlym. Prudnicki Ôstrzodek Kultury Muzeum Prudnickij Ziymie Klub Piszōncych Ludzi we Prudniku Kino „Diana” Prudnickŏ Fotograficznŏ Grupa Tyjater Bez Garderoby Plastycznŏ grupa „Bo Po Co” Dni Prudnika Miyndzynŏrodowy Jazzowy Festiwal (Jazz Festiwal Prudnik) Ślōnski Festiwal Prudnickij Ziymie miana Ludwiga van Beethovena Wystŏwka Chopskich Twōrcōw i Artystycznego Rzymiosła Polsko-Czeskigo Pograniczŏ Tŏrgi Gyszefciŏrstwa a Rzymiosła Inter–Regiōn „Dōm i Zygroda” fusbal: MKS Pogoń Prudnik, MKS Sparta Prudnik, Stowarzyszenie Sportowe „Tigers” Prudnik, UKS Orlik Prudnik, LZS Dębowiec-Prudnik korbbal: KS Pogoń Prudnik, MKS Smyk Prudnik voleybal: SPS Prudnik karate: LKS Zarzewie Prudnik łucznictwo: KS Obuwnik Prudnik Kamracke miasta. Prudnik je skamracōny ze: Northeim (Niymce) Bogumin (Czechy) Nadwirna (Ukrajina) Karniōw (Czechy) San Giustino (Italijŏ) Nicolaus Henelius (nar. 1582 we Prudniku, um. 1656 we Wrocławiu) – historyk Anna Myszyńska (nar. 1931 we Kōrnicy, um. 2019 we Nysie) – pisŏrka Jan Góra (nar. 1948 we Prudniku, um. 2015 we Poznaniu) – katolicki ksiōndz Andrea Rischka (nar. 1991 we Prudniku) – śpiywaczka Ôficjalnŏ zajta ôd Prudnika
+Hercszlag (łac. "infarctus myocardii") to je nekroza miynśnia sierca sprawiōnŏ jego niydokrwiyniym skirz zawrzyniŏ tyntnice wiyńcowyj, kerŏ dokludzŏ krew do sierca. Hercszlag je istotōm doległości niydokrwiynnyj sierca. W krŏjach Ojropy doległości układu krōnżyniŏ (zaôbycz sierca, tyntnic i żył) sōm nojczyńściyjszõ prziczynōm zgōnōw. Skirz schorzyń siercowo-naczyniowych, w tym hercszlagu, umiyrŏ dwa razy wiyncyj ôsōb aniżeli skirz doległości nowotworowych. Podle terŏźnych dorad Światowyj Ôrganizacyje Zdrowiŏ, hercszlag idzie poznać ino podle przekroczyniŏ norm stynżyń biochymicznych markerōw poprzniyniŏ miynśnia sierca we krwi.
+Szczyrkowa ("Crotalus atrox") je pōłnocnohamerikański god ze familije żmijowatych. Pōmiyszkuje połednie USA a pōłnocno tajla Meksyka. Mo do 2 m dugości, je fest ciynżki a mo sie go za nojbarzi niybezpieczno szczyrkowa Pōłnocnyj Ameriki, bo zajmuje piyrszy plac jeli chodzi ô wielość bajsniyńćōw a letalne przipodki. Niy je to gatōnek, kery mo jakich naturalnych wrogōw, skiż tygo wystympuje na szyrokim ôbszorze. Gōni uōn ôsobliwie małe cyckocze a ptoki, nale bez toksyczność jego gidu, jego bajsniyńcie moge być tyż letalne lo czowieka - kożdy rok prziuwożo sie we USA pora śmiyrtelnych przipodkōw, atoli egzystuje prawe antidotōm blank chrōńōnce przed nastymstwōma pobajsanio. Gorszy gid mo ino djamyntowo szczyrkowa. Szczyrkowa mo na kōńcu kwosta ôstrzegajōncy narzōnd. Gady przed piyrszōm wylinkōm jeji niy majōm, u majerantnych skłodo sie ze ōng. cyjn pustych kamerlikōw, co szczyrkajōm kej ô sia ôciyrajōm. Po kożdyj nowyj wylince dochodzi jedyn kamerlik szczyrkōwki. God tyn mo nojgłośniyjszo szczyrkōwka spojstrzōd wszyjskich ze swojij zorty. Niykej szczyrkōwka sie ôdrywo a zaczyno rosnōńć na nowo. Srogo szczyrkōwka do sie usuchać ze poradziysiyńciu myjtrōw. Przi szczyrkōwce sōm tyż bioło-czorne gurty. Miōno "szczyrkowa" niy je lo ślōnskij godki ôsobliwe - wziyno sie ze teksaskij gwary jako jedno ze słōw utworzōnych lo nowych zachōw, kere ślōnsko ymigracyjo tam mōgła ôbezdrzeć.
+Toronto – nojsrogsze miasto we Kanadzie, stolica prowincyji Ontario. Je to nojbarzi wieloetniczne miasto na świecie, pōmiyszkuje sam przez 150 roztomajtych etnicznych grupōw. Miano pochodzi ze godki Indjanerōw ze plymienio Huron, we keryj ôznaczo "Plac Trefōw". Srogi ôstrzodek industryji, kultury a nauki.
+Dolnosorbske abecadło – alfabet ôparty na łacińskim abecadle, sużōncy do zŏpisu dolnosorbskij gŏdki. Skłŏdŏ sie z nastympujōncych liter: a, b, c, č, ć, d, e, ě, f, g, h, ch, i, j, k, ł, l, m, n, ń, o, p, r, ŕ, s, š, t, u, w, y, z, ž, ź. gōrnosorbske abecadło
+Wizualny rōman (jap. ビジュアルノベル "bijuaru noberu") to je japōnskŏ kōmbinacyjŏ kōmputrowego szpila z rōmanym, z małõ możebnościōm interakcyje a epnōm wielościōm tekstu. Ajnfachowy wizualny rōman mŏ grafike jak z anime, muzykã w tle a pŏrã cest do ôbioru. Niykere wizualne rōmany majōm animacyjõ. Cesty. We wizualnych rōmanach sōm cesty, kere wekslujōm fabulã szpila. Eźli po ôbraniu cesty niy je sie jeji wiyrny idzie trefić na felerny kōniec. Wizualny rōman bez cest to kinetyczny rōman.
+Cyjo to je muzyczny insztrumynt ze zorty idyjofōnōw. Klang je dobywany bez drgania strojikōw, kere sōm wprowiane we ruch bez luft ciśńōny ku nim ze rynczniy ściskanygo abo ôdmykanygo miecha. Ze prawyj strōny cyjo mo klawiyrze, abo knefle. Ś nich dobywo sie melodyjo. S lewyj strōny mo knefle, ze kerych dobywo sie akordy a wieloklangi abo kej przeuōnaczy sie kōnwertyr tyż melodyjo. Prototyp cyje zrobiōł Fryderyk Buschmann we 1822 roku, a tako jako znōmy terozki - Cyrill Demian we 1829.
+Ribeira da Barca - miejscowość we Republice Zielōnygo Przilōndka, na wyspie Santa Catarina. Podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwało sam 2317 ludzi.
+Malta, Maltańsko Republika, (uoficjalne miano: malt. "Repubblika ta Malta", ang. "Republic of Malta") je wyspiarskym państwym na Strzōdziymnym Morzu. Jeji stolica je Valletta. Malta samostanowi sie dziepiyro ôd 1964 roku, bestōż co zawczasu bōła brytyjskōm kolōnijōm. Geōgrafijo. Malta leży na stategicznym placu na Postrzōdziymnym Morzu, 95 km na połednie ôd Sycylije a 290 km na wschōd ôd Tōnezyje. Skłodo sie ze trzech wysp: Malta, 246 km² Gozo, 67 km² (kole 30 000 miyszkańcōw) Comino, 3 km² (ludzie sōm tam ino we czas syzōnu feryjōw) Do Malty nolyżōm tyż trzi małe wysepki: Cominotto, Filfla Island a St. Pauls Island. Ranty wszyjskich wysp sōm zauobycz skoliste. Nojwyższy wiyrch je Ta Dmejrek (253 m). Geōgraficzniy a geologiczniy Malta leży we Ojropie. Leży we klimatycznyj strefie typowyj lo rygiōnōw Postrzōdziymnygo Morzo. Je tam chłodno zima a fest gorke lato, prowie beż żodnych ôpadōw. Wspōłrzyndne geograficzne Malty sōm 35 50 N, 14 35 E Klimat. Malta je we strefie klimatōw postrzōdziymnomorskich. Niy ma sam wiaterōw, nebla, śniyga alibo zimna. Strzednio tympyratura je ôd 14,1 °C we zima (listopad — kwieciyń) do 32 °C latym (moj — październik). Klara dowo sam świotło 6:46 godzin, kedy je zima a 10:11 godzin, kedy je lato. Ôpady sōm sam głōwniy we zima. Na rok ślatuje sam 578 mm. Polityka Malty. Malta bōła brytyjskōm kolōnijōm aże do 21 września 1964, kedy sie usamostanowiyła a 13 grudnia 1974 stoła sie republikōm, ôstoła nale a dali je ferajnistkōm Brytyjskigo Ferajnu Norodōw ("Commonwealth of Nations"). Ôd 1 moja 2004 Malta do kupy ze 9 inkszymi państwōma (we tym ze Polskōm a Czeskōm Republikōm) wlozła do Ojropejskij Unije. Malta je republikōm parlamyntarnōm. Na czele państwa stoji prezydynt republiki, wybiyrany bez parlamynt. Prezydentym Malty je ôd 2 kwietnia 2019 George Vella. Jedna prezydencko kadencyjo trwo 5 lot, co ôznaczo, iże nostympny absztimōng bydzie we 2024 roku. Ôd roku 1993 Malta administracyjniy tajluje sie na 68 tzw. lokalnych rad ("local council"), kere wybierane sōm roz na trzi lata. Jeszczy przed usamostanowiyniym maltańsko polityka bōła podzielono na dwie strōny: socjalistyczno-nyutralne Stronnictwo Roboty ("Labour Party", "Partit Laburista", MPL, "Maltese Labour Party") a konserwatywne "Strōnnictwo Nacjonalistyczne", "Nationalist Party" ("Partit Nazzjonalista", abrewiacyjo: PN). Je jeszczy wiyncyj partyjōw, nale niy majōm uōne wiynkszygo politycznygo znoczynio, sōm to ntp. "Alternatywa dymokratyczno" ("Alternattiva Demokratika", AD), ôdpednik ojropejskich „Zielōnych“. Wszyjske parlamyntarne absztimōngi majōm tradycyjnie ciasne wyniki a gōwne partyje zmiyniajōm sie przi władzy. Absztimōng do parlamyntu z dnia 26 marca 2022 doł take rozdziylyniy gosōw: "Labour Party" – 55,11 procyntōw "Nationalist Party" – 41,74 procyntōw Maltańske partyje polityczne fest wadzioły sie ô polityka zagraniczno. Konserwatywno PN chcioła kej nojbarzi leźć ku Zachodowi, a do Unije Ojropejskij, na Labour Party, utrzimowało dobre kōntakty ze Zwiōnzkym Radzieckim, a krajōma RWPG a Chinōma. Ferwaltōngowy tajlōng. We 1993 ustanowiyli, iże Malta tajluje sie na 68 samorzōndōw (54 na wyspie Malta, 14 na wyspie Gozo). Cołko wyspa Comino je we samorzōńdzie Għajnsielem, na wyspie Gozo. Gyszichta. Poczōntki cywilizacyje we Malcie bōły aże 5900 lot p.n.e. kej trefiyli sam ze Sycylije piyrsze ôsadniki. Wele 3600-3200 p.n.e. we mieście Ġgantija na wyspie Gozo wzniyśli świōntynio. Podane na nia budowle niyskorzi powstoły tyż we inkszych placach, niy yno na Gozo nale tyż na gōwnyj wyspie — Malcie. Malta, kero je dobrym placym do kōnrolowanio strzodkowygo a wschodnigo basynu Strzōdziymnygo Morzo, mioła moc posiedzicielōw. Kole 800 p.n.e. założyli sam swoje ôsiedla Fenicjany, zajś 300 lot niyskorzi wyspa podbiyli Kartagińczyki. We 257 p.n.e. bōł piyrszy angrif Rzimianōw a we 218 p.n.e. Malta stoła sie tajlōm Rzimskigo Impyrium. We 60 n.e. wele brzygu wyspy, na mieliźnie, rozbiōł sie statek, kery przewoźōł do Rzimu, św. Paulika, kery nawrōcił Malta na Krześcijaństwo. We 395 po tajlōngu Imperyjōm wyspa bōła regiyrowano ôd Wschodnigo Cesarstwa ze stolicōm we Konstantynopolu. We 870 zdobyli ja Araby, zaś we 1090 Normany a przikuplowali ja do ksiynstwa, a potym do Krōlestwa Sycylije. We 1530 kajzer Karlik V Habsburg skozoł wyspa, jako lynno wyciepanymu ze Rodos Joanitōm. 18 maja 1565 napoczōna sie ataka armije Imperyjōm Ôsmańskigo, we keryj bōło 40 000 wojokōw. Ôbrōńcy, kerych bōło poraset zakōnnych wojokōw, 2 tyś. szpanielskich wojokōw a wele 6 tyś. cywilnyj ludnoście, poradziyli sztyry mieśōncy niyskorzi (8 września) cołkym ôdeprzeć tyn angrif. Lō uczczynio wygranyj Wieli Majster Jean Parisot de la Valette wznies we 1566 sztad, kery nazwali ôd jigo miana Valetta. Miasto to niyskorzi stoło sie stolicōm Malty. We 1798 francusko wojenno marynarka, kero lozła do Egiptu zaatakowała a zdobōła wyspa. Napoleon Bonaparte kozoł wojokōm zakōnu bez pora nojbliższych dńōw iś ze wyspy. Pora miysiyncōw niyskorzi Maltańczyki byli fest niyrodzi ze regiyrōnku Francyje a napoczōnli powstaniy. Skiż hilfy ôd Sycylije a Wielgij Brytanije we 1800 Maltańczyki wygrali a Francuzy musieli sie poddać. Malta wlozła pode protekcyjo Wielgij Brytanije. Wiedyński Kōngres, kery bōł we rokach 1814-1815 zuōnaczoł ze Malty brytyjsko kolōnijo. Wyspa bōła lo Wielgij Brytanije bazōm podwodnych ôkryntōw wczas II Światowyj Wojny festylniy zawodzała państwōm Ôsie we posyłaniu zaopatrzynio do Pōłnocnyj Afryki. Wojska osi "uoblegały" wyspa a niszczoły konwoje ze zauopatrzyniym, kere płynyły do Malty, przi czym durś ja bōmbardyrowały a zastawiały minōma. Bez to aljanty bez jaki czas niy mogli ze Malty napoczynać wojynnych dziołańōw. Niymcy nale niy zrobiyły wielgij inwazyje na Malta, skuli tygo, iże chcieli gibko zdobyć Egipt. Po ôblynżyniu, wyspa we 1942 ôdznaczyli Krziżym Jorgusia. We 1947 Malta uzyskoła wewnyntrzno autōnōmijo, zaś we 1963 Malta sie usamostanowiyła. Rok niyskorzi Malta uzyskoła cołkowito niypodlygłość, kej ferajnista Ferajnu Norodōw. Podpisali tyż ôbrōnny układ, kery dowoł zwolowoł na utrzimaniy na wyspie brytyjskich bazōw. We 1967 układ tyn zerwali a dziepiyro sztyry lata niyskorzi wynegocjowali porozōmiyniy. 13 grudnia 1974 proklamowali Republika Malty (Repubblika ta Malta). 1 maja 2004 Malta przistōmpioła do Ojropejskij Unije. Gyszichtowe pamiōntki. Malta je bogato we gyszichtowe pamiōntki. Trzi ś nich sōm wpisane na lista Kultularnygo Dziedzictwa ferajnu UNESCO: Valetta, megality na wyspach: Malta a Gozo, a tzw. Hypogeum we Hal Saflieni. Nostympne historyczne pamiōntki sōm ze ôkresu arabskigo przebywanio na wyspie, gōwne zaś ze czasu władanio Johanitōw. Do sie wymiynić cołke miasto Mdina (mury wystawiyli juzaś Araby) , dali niyporachowane budowle a twierdze we Vallećcie , stolica wyspy Goza — Victoria, moc pałacōw a wieży strożniczych rozciepanych po cołkim archipelagu. Dymōgrafijo. Wiynkszość Maltanōw, żyje na gōwnyj wyspie: Malcie. Nojczyńści we miejskich aglomeracyjach (ōng. 90%). Strzednie zagynszczyniy ludności to je 1265 miyszkańcōw na km² (nojwiynkszo we Ojropie a trzecio na świecie). Kole 3% ôbywatelōw to sōm auslyndry, nojwiyncyj je Brytyjczykōw. Tyla samo Maltanōw żyje za granicōm (we Kanadzie, Australiji a tyż we USA). Wyspa Gozo je barzi "ziylōno" a mo barzi rolniczy charakter. Mo tyż myńszo gynstość zaludniynio. Wyspa Comino je zamiyszkano ino we sezoniy turystycznym. Je sam jedyn hotel. Pōza sezonym miyszko tam sztyrych ludzi. wzrost ludności: 0,6% strzedni wiek: 38 lot chopōw: 36,6 lot babōw: 39,5 lot wspōłczynnik rodzynio: 10,09 na 1000 ôbywatelōw wspōłczynnik umarcio: 7,91 na 1000 ôbywatelōw wspōłczynnik umarcio przi rodzyniu: 5,69 na 1000 rodzonych żywo strzednio dugość żywobycio: 78,43 lot chopōw: 76,39 lot babōw: 80,43 lot "(dane na rok 2003) " Procynt babōw, kere robiōm a tyż tych, kere majōm wyższe wykstałcyniy je nojwyższy na cołkim świecie. Pochodzynie ludności. Ô pochodzyniu populacyje s megalitycznego ôkrysu sōm ino zmiarkowania. Ôsiedlynie teroźnyj ludności zaczoło sie kole 2000 lot przed Chystusym. Potym, bez 500 lot Malta bōła niyzamiyszkano. Wedle jednyj, niypotwiyrdzonyj teoryje Malta bōła ôsiedlono ze Sycylije, nale niyskorzi doszło do tajlowygo wymiyszanio ludności s inkszymi norodōma. Godki Malty. Gōwnōm godkōm je maltańsko ("Malti"), nale kupa ludzi godo po angelsku, a po italsku. Angelsko godka je przi tym drugōm urzyndowōm godkōm, zaś italsko miała taki sztatus do 1934. Tyż je używano maltańsko migowo godka. Maltańsko je semicko godka, fest spokrewńōno ze godkōm arabskōm (podug niykerych myńszościowych poglōndōw mo pochodzyniy blank ôd godki fenickij). Maltańsko godka mo fest wielgi ajnflus godek romańskich (nojbarzi italskij) a angelskij. Maltański je jedynōm semickōm godkōm, kero je zapisowano we łacińskim abecadle. Miano "Malta" pochodzi s mian fenickych a tyż arabskich, kere bōły: "Malet" (co znaczy hawyna), "Melita", "Maltacheum" a inksze. Religijo. Ōngyfer 94% miyszkańcōw Malty je rzimskimi katolikōma. Na Malcie sōm 359 kościołōw. Ksiyndze, mnichy a mniszki dowajōm wiynkszo tajla ludzi, aniżeli we kerymkolwiek inkszym państwie. Katolicyzm je zapisany we ôdpednij ustawie jako państwowo religijo a jigo ajnflus je fest srogi na regiyrōnek, bestōż szajdōngi a aborcyjo sōm zakozane. Miasta. S lotu ptoka, do sie myśleć, co cołke cyntrōm gōwnyj wyspy — Malty je jednym wiegim miastym. Nale to wrażyniy je felerne, przede wszyjskim we kōnsekwencyji fest pryndkij rozbudowy miast bez ôstatniee myni a wiyncyj trzista lot. Granice miast abo aglomeracyji do sie poznoć ino s informacyji na taflikach. Do nojwynkszych miast przinoleżōm: Valletta (tyż: La Valletta), stolica, je to gyszichtowo twierdza Sliema, cyntrōm handlowe a zakupowe Birkirkara, nojwiynksze miasto (2019: 24 356 miyszkańcōw) Mdina, downo stolica ze historycznym cyntrōm, mianowano tyż „ciche miasto“, do sie tam wlyźć ino piechty Victoria, stolica wyspy Gozo tzw. „Trzi miasta“ ("The Three Cities"), to je: Vittoriosa (tyż "Birgu") Senglea Cospicua Transzport. Malta to je jedne ze trzech ojropejskich państwōw, kaj jeździ sie po lewyj strōnie drogi. Motoryzacyjo je fest rozpowszechńōno we Malcie. Podug danych ze 1990 we państwie bōło 182 254 samochodōw, co dowo Malcie zagynszczyniy 582 samochodōw / km². Malta podug tygo wskoźnika je sztwrto we cołkij Ojropie. Malta mo 2 254 km cestōw, ze czygo 1 972 (87,5) je asfaltowe. We Malcie je tyż autobusowy transzport, kery dzioło sam ôd 1905 a je na wyspach Malta a Gozo. Maltańske autobusy sōm turystycznōm atrakcyjōm. W kożdy rok przewożōm wele 31 000 000 ludzi. We państwie je jedno lotnisko: Malta International Airport, kero roz za czas mianowany je tyż "Lotnisko Luqa". Za piyrwa miała być to baza do brytyjskigo Royal Air Force. Ze tygo lotniska do sie lecieć lynijōm Air Malta do 36 inkszych placōw. Malta a Unijo Ojropejsko. Drōga Malty do Unije Ojropejskij bōła dugo. Rzōnd dowoł roz poparcie, roz ôdpora — zoleży fto wuōnczas bōł u władzy. Wiadōmo, iże kożde pomiynianiy władzy na Malcie prziniesło ze sobōm jako zmiana we polityce lo Unije Ojropejskij a wstympu do ni. Maltańsko konserwatywno "PN" bōła blank za, "Labour Party" (a niykere zwiōnzki zawodowe) przeciw człōnkostwu we UE. Piyrszy roz Malta antragowała ô członkostwo juzaś we 1990. Pō wygranyj "Labour Party" we absztimōngu we roku 1996 Malta tyn antrag uchyloła. Pō przedwczesnym absztimōngu we 1998, kedy wygroła "PN", wniosek ôstoł ôdnowiōny. Ô wstympie do Unije Ojropejskij rozprawiano na konferencyji we Kodani 13 grudnia 2002. We absztimōngu 8 marca 2003 za członkostwym bōło 53,65 % ze tych, co walowali. W ramach rozszyrzynio Unije ô dziysiyńć państw 1 maja 2004 Malta stoła sie członkym UO a wyprzedzioła Luksymburg, jeli łazi ô nojmyńsze państwo Unije. Uod 1 stycznia 2008 we Malcie buli sie we Ojro. Przewodnik pō Malcie Malta | History, Language, Map, People, & Points of interest - Encyclopedia Britannica
+České Budějovice (do 1921 ôficjalne miano "Budějovice", miym. "Budweis", łac. "Budvicium") – miasto na połedniu Czeskij Republiki, stolica połedniowoczeskigo kreju. České Budějovice to wożny ôstrzodek industryjowo-turystyczny. Siedziba majōm tukej dwa browary - "Budvar" a "Miejski", kere produkujōm biyr "Budweiser". Bez miasto płynie rzyka Moldawa
+Black Sabbath to bōła brytyjsko kapela, co szpiloła muzyka ze zorty heavy metal. Założyli jōm we 1968 roku gitarzista Tony Iommi, szlagcojgista Bill Ward, bassista Geezer Butler a śpiywok Ozzy Osbourne. Kapela je ofyn mianowano prekursōrym heavy metalu. Ôryginalny a klasyczny skłod Tony Iommi – gitary Bill Ward – szlagcojg Geezer Butler – bass Ozzy Osbourne – śpiyw, harmōnika "Black Sabbath" (1970) "Paranoid" (1970) "Master of Reality" (1971) "Vol. 4" (1972) "Sabbath Bloody Sabbath" (1973) "Sabotage" (1975) "Technical Ecstasy" (1976) "Never Say Die!" (1978) "Heaven and Hell" (1980) "Mob Rules" (1981) "Born Again" (1983) "Seventh Star" (1986) "The Eternal Idol" (1987) "Headless Cross" (1989) "Tyr" (1990) "Dehumanizer" (1992) "Cross Purposes" ( 1994) "Forbidden" (1995) "13" (2013) Polka Tulk Blues/Earth Tour 1968–1969 Black Sabbath Tour 1970 Paranoid Tour 1970–1971 Master of Reality Tour 1971–1972 Vol. 4 Tour 1972–1973 Sabbath Bloody Sabbath Tour 1973–1974 Sabotage Tour 1975–1976 Technical Ecstasy Tour 1976–1977 Never Say Die! Tour 1978 Heaven & Hell Tour 1980–1981 Mob Rules Tour 1981–1982 Born Again Tour 1983 Seventh Star Tour 1986 Eternal Idol Tour 1987 Headless Cross Tour 1989 Tyr Tour 1990 Dehumanizer Tour 1992 Cross Purposes Tour 1994 Forbidden Tour 1995 Ozzfest Tour 1997 European Tour 1998 Reunion Tour 1998–1999 Ozzfest Tour 1999 U.S. Tour 1999 European Tour 1999 Ozzfest Tour 2001 Ozzfest Tour 2004 European Tour 2005 Ozzfest Tour 2005 Black Sabbath Reunion Tour, 2012–2014 The End Tour 2016–2017 Internetowo zajta ôd Black Sabbath
+Nairobi to je miasto we Africe, stolica Kynije. Ležy we střodkowyj tajli kraju na wysokości ōng. 1700 m n.p.m. Je to wažny wynyu drōgowy a banowy, a ôstřodek industryje (spožywčyj, dřewnyj a papiōrničyj, chymičnyj). Zouožōne we 1899 roku bez Brytyjčykōw na ziymie Masajōw we čos budowy lińji banowyj s Mōmbassy ku Ōgandzie. Ôd 1907 stolica brytyjskigo protektoratu, a ôd 1963 niypodleguyj Kynije. Fōnguje sam Ōniwersytet Strathmore a hawyna lotničo Jomo Kenyatta International Airport.
+Baborōw (gś-miym. : "Pauerwitz", , , ) je miasto we ôpolskim wojewōdztwie, we gubczyckim krysie a tyż siedziba miejsko-wiejskigo gminu Baborōw. Podle danych ze 30 czyrwnia 2008 roku, we mieście miyszkało 3114 ludzi. Baborōw je położōny nad rzykōm Cynōm. Piyrsze spōmniyniy ô Baborowie je we dokōmyntach ze 1296 roku, tyn datōm przijyno sie ôznować za założyniy miasta. Na poczōntku podlygoł Baborōw wrocławskimu biskupstwu a tyż ôpolsko-raciborskimu kśōnżynstwu, potym biskupstwu we Olmicu.
+Blšany – miasto we Czeskij Republice, we Usteckim kreju, we krysie Louny. Fōnguje sam fusbalklub Chmel Blšany, kery we latach 1998-2006 groł we nojwyższyj lidze Czeskij Republiki - I lidze. Neczajta Blšanōw
+Sōmbrero (uod szp. "Sombre" - ciyń) to je zorta huta, słomianygo abo ze filcu, ze miyntkym a szyrokim rondym. We XV a XVI stoleciu bōł używany we Szpanije, a ze nij przekludzōno go tyż do Ameriki Strzodkowyj a Połedniowyj. Terozki je narodowym nakryciym gowy lo Meksykańczykōw a Czilijczykōw Sombrero - wyspa na Morzu Karaibskim, należōnco do Anguille Galaktyka Sōmbrero, mianowano ôde ksztołtu podobnygo do huta sōmbrero
+Borowo Wieś (pol.: "Borowa Wieś", miym. :" Neudorf") – szołtystwo rozlygowane we pōłnocno-zachodnij tajli Mikołowa, wielość ludzi – ōng. 2000. Kośćōł pw. Świyntygo Mikołaja Zabytki. Kośćōł je ôrientowany (prezbiterijum je zwyrtniynte na wschōd). Nawa postawiōno ôstała na planie prostokōnta. Przilego do nij wynższe prezbiteryjum zawarte trzijbocznie, do kerygo ôd pōłnocy przilygo prostokōntno zakrystyjo, a ôd połednia – czworoboczno kaplica zawarto trzibocznie. Do nawy ôd połednia przilygo prostokōtno kruchta, a ôd zachodu wieża – stowiono ōng. 1720–1730 r. na planie kwadrata, ô słupowyj kōnstrukcyji. Wieża je zakōńczōno izbicōm a dekniynto cwiblastym hełmym ze latarńōm. Dach nawy ôzdabio barokowo wieżyczka ze niyfōngujōncōm sygnaturōm dekńōno baniatym hełmym. Cołke stowiynie kościoła jest ôtoczony sobotōma. Stowiynie szuli Stowiano we rokach 1937–1939 we modernistycznym stylu. Terozki siedziba "Zespołu Szuli nr 2 im. Jana Pawła II", we skłod kerygo wlazujōm Podstawowo Szula nr 6 a Gimnazyjōm nr 3. Noparlik Przemysław, "Historia szkoły w Mikołowie - Borowej Wsi na tle dziejów miejscowości", Mikołów 2009. Parafia św. Mikołaja w Mikołowie Borowej Wsi Parafia w Borowej Wsi Zespół Szkół nr 2 w Borowej Wsi
+Palestyna (Państwo Palestyna abo Autōnōmijŏ Palestyńskŏ) – tajlowo uznowane państwo, we tajle ôkupowane bez Izrael. Sōmsiaduje z Izraelym, Jordanijōm i Egiptym. Palestyńczyki dopōminajōm sie, by stolicōm niypodlygłego państwa palestyńskigo była Jerozolima. Teryny Palestyny sōm z wiynksza zamiyszkowane bez Palestyńczyków, kerzi z wiynksza sōm muzułmanami, chociŏż sōm postrzōd nich tyż krześcijany. Zgodnie z ugodami w Oslo terytoria Palestyny podzielōno było na przestrzyństwa ô roztōmajtym statusie: status A – teryny pod kōntrolōm Autōnōmije Palestyńskij, status B – teryny pod kōntrolōm miyszanõ, status C – teryny pod ôkupacyjōm izraelskõ: ôbyjmujōm kolōnije żydowske, drōgi dō nich jak tyż pōnkty wojskowe. Zgodnie z kōnstytucyjōm przijyntõ w roku 1994 na czole Autōnōmije Palestyńskij stoji prezydynt, ôbiyrany w wyborach na 5-latowõ kadyncyjõ. Władzã prawodŏwczõ sprawuje parlamynt (132 deputyrowanych), wykōnawczõ za to kerowany bez prymiera regyrōnek. W 1996 roku prezydyntym Autōnōmije Palestyńskij ôstoł Jasir Arafat (umarty w 2004 roku), a w styczniu 2005 roku jego nastympcōm ôstoł Mahmud Abbas. Państwo Palestyna niy mŏ regularnyj armije, ale niykere palestyńske ôrganizacyje polityczne majōm swoje niyregularne zbrojne grupy.
+Prowansyjo (fr. "Provence", prow. "Provença" abo "Prouvènço") – historyczno krajina połedniowo-wschodnij tajli Francyje, wele Strzōdziymnygo Morze, rozlygowano na wschōd ôd rzyki Rhône a na zachōd ôd Italije. Nojdzi sie sam połedniowo tajla francuskich Alpōw, nojwyższym wiyrchym je Mont Pelat.
+Wojciech Kilar (rodz. 17. lipnia 1932. we Lymbergu, um. 29. grudnia 2013. we Katowicach – polski kōmpozitōr, autōr muzyki do mocy filmōw. "Narciarze", 1958 "Lunatycy", 1959 "Nikt nie woła", 1960 "Tarpany", 1961 "Milczące ślady", 1961 "Spotkanie w Bajce", 1962 "Rodzina Milcarków", 1962 "I ty zostaniesz Indianinem", 1962 "Głos z tamtego świata", 1962 "Czerwone berety", 1962 "Milczenie", 1963 "Kryptonim Nektar", 1963 "Daleka jest droga", 1963 "Późne popołudnie", 1964 "Pięciu", 1964 "Orfeusz", 1964 "Obok prawdy", 1964 "Daleka jest droga", 1964 "Giuseppe w Warszawie", 1964 "Echo", 1964 "Ciemnogród", 1964 "Wyspa złoczyńców", 1965 "Trzy kroki po ziemi", 1965 "Jutro Meksyk", 1965 "Katastrofa", 1965 "Salto", 1965 "Marysia i Napoleon", 1966 "Powrót na ziemię", 1966 "Piekło i niebo", 1966 "Ktokolwiek wie...", 1966 "Chudy i inni", 1966 "Cała naprzód", 1966 "Bumerang", 1966 "Bicz Boży", 1966 "Sami swoi", 1967 "Westerplatte", 1967 "Upiór", 1967 "Stajnia na Salvatorze", 1967 "Morderca zostawia ślad", 1967 "Maria Skłodowska-Curie", 1967 "Wilcze echa", 1968 "Tabliczka marzenia", 1968 "Ostatni po Bogu", 1968 "Molo", 1968 "Człowiek z M-3" , 1968 "Lalka", 1968 "Samotność we dwoje", 1968 "Dancing w kwaterze Hitlera", 1968 "Przygody pana Michała", 1969 "Sól ziemi czarnej", 1969 "Struktura kryształu", 1969 "Czerwone i złote", 1969 "Sąsiedzi", 1969 "Tylko umarły odpowie", 1969 "Zbrodniarz, który ukradł zbrodnię", 1969 "Życie rodzinne", 1970 "Romantyczni", 1970 "Rejs", 1970 "Przystań", 1970 "Pierścień księżnej Anny", 1970 "Martwa fala", 1970 "Lokis. Rękopis profesora Wittembacha", 1970 "Góry o zmierzchu", 1970 "Bolesław Śmiały", 1971 "Brylanty pani Zuzy", 1971 "Die Rolle" , 1971 "Gwiazda wytrwałości", 1971 "Perła w koronie", 1971 "Hipoteza", 1972 "Iluminacja", 1972 "Opętanie", 1972 "Szklana kula", 1972 "Zazdrość i medycyna", 1973 "Hubal", 1973 "Drzwi w murze", 1973 "Wielka miłość Balzaka", 1973 "Ziemia obiecana", 1974 "Morderstwo w Catamount", 1974 "Linia", 1974 "Bilans kwartalny", 1974 "Znikąd donikąd", 1975 "Trzecia granica", 1975 "Miłosierdzie płatne z góry", 1975 "Jarosław Dąbrowski", 1975 "Barwy ochronne", 1976 "Smuga cienia", 1976 "Trędowata", 1976 "Ptaki, ptakom...", 1976 "Z punktu widzenia nocnego portiera", 1977 "Dom kobiet", 1977 "Lekcja anatomii", 1977 "Rodzina Połanieckich", 1978 "Spirala", 1978 "Drogi pośród nocy", 1979 "Ród Gąsieniców", 1979 "Paciorki jednego różańca", 1979 "Krzesany", 1979 "David", 1979 "Król i ptak" ("Le Roi et lOiseau"), 1980 "Pomnik", 1980 "Kontrakt", 1980 "Constans", 1980 "Pokuszenie", 1981 "Przypadek", 1981 "Z dalekiego kraju", 1981 "Niedostępna", 1982 "Imperatyw", 1982 "Na straży swej stać będę", 1983 "Marynia", 1983 "Credo...", 1983 "Sinobrody", 1983 "Rok spokojnego słońca", 1984 "Kronika wypadków miłosnych", 1985 "Paradygmat, czyli potęga zła" , 1985 "Wkrótce nadejdą bracia", 1985 "Wygasłe czasy", 1987 "Gdzieśkolwiek jest, jeśliś jest..." , 1988 "Stan posiadania", 1989 "Korczak", 1990 "Le retour", 1990 "Napoleon", 1990 "Życie za życie. Maksymilian Kolbe", 1990 "Długa rozmowa z ptakiem", 1990 "Dracula", 1992 "Mucha", 1992 "Dotknięcie ręki", 1992 "König der letzten Tage", 1993 "Śmierć i dziewczyna", 1994 "Faustyna", 1994 "Śmierć jak kromka chleba", 1994 "Legenda Tatr", 1994 "Maja Komorowska", 1994 "Duch z szoferem", 1995 "Dar serca", 1995 "Cwał", 1995 "Portret damy", 1996 "Sześć pieśni z Wyspiańskim", 1996 ", 1996 ", 1996 ", 1996 ", 1996 ", 1997 ", 1997 "", 1997 "Śląsk Kazimierza Kutza", 1997 "Brat naszego Boga", 1997 "Tydzień z życia mężczyzny", 1999 "Dziewiąte wrota", 1999 "Skowronek", 1999 "Pan Tadeusz", 1999 "Jest taki teatr", 1999 "", 2000 "Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową", 2000 "Salwa", 2000 "Kreacje", 2000 "Pamiętam", 2000 "Pianista" ("The Pianist"), 2002 "Zemsta", 2002 "Suplement", 2002 "Golgota jasnogórska Dudy-Gracza", 2002 "Philosophers paradise", 2004 "Persona non grata", 2005 "Królowie nocy", 2007 "Kraków Jana Pawła II", 2005 "Czarne słońce", 2007 "Serce na dłoni", 2008 "Poste restante", 2008 "Głosy wewnętrzne", 2008 "Rewizyta", 2009 "Profesor od serca. Zbigniew Religa", 2010 "Dies luctus", 2011 "Obce ciało", 2014
+Żyto ("Triticum aestivum") - ôbiyle kere na połedniu Gōrnego Ślōnska a na Laszskij Ziymi je mianowane żytym abo pszynicōm Żyto ("Secale cereale") - ôbiyle kere na zachodzie Gōrnego Ślōnska je mianowane żytym
+Simon Pegg (rodz. 14 lutygo 1970 we Gloucestershire we Ynglandzie) to je brytyjski szauszpiler a kōmik. Profil we IMDB
+Tessa Charlotte Rampling (rodz. 5 lutygo 1946 we Sturmer, Essex) — ynglicka szauszpilerka i modelka. 1966 - "Georgy Girl" 1969 - "The Damned" 1974 - "The Night Porter" 1974 - "Zardoz" 1977 - "Orca" 1980 - "Stardust Memories" 1982 - "The Verdict" 1987 - "Angel Heart" 2000 - "Under the Sand" 2003 - "Swimming Pool" 2008 - "The Duchess" 2011 - "Melancholia" 2015 - "45 Years" Profil we IMDB
+Panna Maria – zidlōng Ślōnzŏkōw we USA, we połedniowyj tajli sztatu Teksas, na połedniowy weschōd ôd San Antonio, założōny we 1854 bez ymigrantōw ze Gōrnego Ślōnska kerowanych bez ksiyndza Leopolda Moczygembę, bydōncych ze Wielgij Płużnicy koło Wielgich Strzelec. Historyjŏ. Miyszkańcōw nynkały wynże, polne ferdŏczki, malaria, powodzie a suchoty jak tyż kōndyse. Skirz ciynżkich warōnkōw życiŏ populacyjŏ Panna Maria zmyńszyła sie ze 120 familiji we 1858 do 80 we 1909. Terŏźnie we zidlōngu miyszkŏ kole 100 ôsōb. Ksiōndz Moczygemba, kery pod dymbym kludziōł piyrszõ mszõ we wilijõ 1854, pŏrã lŏt potym musioł uciykać przed ściykłymi parafianami, chcōncymi go na tym samym dymbie powiesić. Ôstatek życiŏ przepyndziōł na pōłnocach USA, kaj we 1879 założōł Syminarium św. Cyryla a Metodego we Orchard Lake (Detroit). Niywielgŏ grupa wyjechała do Bandery. Miyszkańcy Panny Marii założyli we niyskorniyjszych latach pobliske zidlōngi Cestohowa a Pawelekville. Potōmni miyszkańcōw nawiōnzali kōntakty ze ôpolskim wojywōdztwym we kōńcu XX stoleciŏ. Miana miyszkańcōw to m.in. Moczygemba, Kowolik, Polok, Jainta (Yanta), Piegza, Korus, Korzekwa, Dziok (Dziuk), Jarzombek. Zachowali ślōnskõ gŏdkã, tworzōnc teksaskõ gwarã, wyrōżniajōncõ sie przede wszyjskim myńszym wpływym miymieckij gŏdki. Ymigranciŏ ze Ślōnska do Ameryki czynsto we rubryce „krŏj byciŏ” podŏwali „Poland”, krōm iże Polski niy było na kartach skirz rozbiorōw, a Ślōnsk znŏd sie we granicach Polski dopiyro we XX stoleciŏ. Za nojstarszŏ ze wszyjskich zidlōngōw założōnych bez Ślōnzŏkōw a Polŏkōw we Ameryce, Panna Maria czynsto prziciōngŏ licznych turystōw ze przileżytości mocka rocznicowych festōw. Tak było ôsobliwie na ôbchodach tysiōncleciŏ krześcijōństwa a polskij państwowości we 1966, kedy we mszy a grillu wziōnło udzioł 10 000 ôsōb. Ze tyj przileżytości prezydynt Lyndon B. Johnson przekŏzoł gyszynk dlŏ miyjscowego kościoła – mozaikã ze Matkã Boskõ Czynstochowskõ wykōnanõ bez polskigo artysty Jana E. Krantza ze kole 12 000 kamolkōw. Cestohowa Pawelekville Zajta info-poland.buffalo. Tajla 1., Tajla 2. Jaworski Joseph: Panna Maria. An Image of Polish Texans. Dorsoduro Press, Wimberlay, Texas 1991. ISBN 0-945618-04-2 Baker Lindsay T.: The First Polish Americans. Silesian Settlements in Texas. Texas A&M University Press, College Station and London 1979. ISBN 0-89096-060-7 Baker Lindsay T.: The Polish Texans. The University of Texas, Institute of Texan Cultures, San Antonio 1982. ISBN 0-933164-99-8 Ôficjalnŏ zajta Panny Marii
+La Linea to je seryjo italskich animowanych filmōw, kerych bohatyrem je postać narysowano bez tajemniczo rynka. Na jeji ceście pokozywoły sie coroz to nowe przeszkody. Reżysyrem filma bōł Osvaldo Cavandoli, a głos podkłodoł Carlo Bonomi. Cołko seryjo mo 90 tajli. Postać ze "La Linea" bōła użyto we reklamie mobilniokowygo neca Simplus a inkszych. La Linea imdb
+Eweńskŏ gŏdka – ałtajskŏ gŏdka s familije Tōnguskich gŏdek użiwanŏ bez Ewenōw we roztomajtych placach Syberyje.
+Gōra (wiyrch) Gōra (miasto) Gōra (pōmiyszczyniy)
+Harlow – miasto a dystrykt we Wielgij Brytaniji, we Ynglandzie, we hrabstwie Essex.
+Państwa świata podle wiyrchnie – wykŏz przedstawia państwa świata uszeregowane podle wiyrchnie jejich terytorium. wykŏz państw świata podle populacyje
+Nerōn ("Lucius Domitius Ahenobarbus", a po adopcyje bez Klaudjuša "Tiberius Claudius Nero Caesar Drusus Germanicus") – ur. 15 grudnia 37 we Ancjōm - um. 9 čerwca 68 we Řimie) – cysoř řimski we lotach 54 - 68, syn Gnyjuša Dōmicjuša Ahynobarbusa a Agrypiny Muodšyj - pōźnijšej žōny cysořa Klaudjuša. Wychowanek Syneki Muodšygo, wbrew powšychniy panujōncyj ôpińje (kero zawdziynčo wybitnymu historykowi Tacytowi) miou wielgo grajfka poetycko a aktorsko. Cysoř řimski ôd 54 roku, kedy to jygo matka ôtrōua swojygo chopa a přejyua wuadza. Nerōn ôdsōnōu pōźnij matka ôd ajnflusu na wuadza, a we kōńcu, we 59 roku, zleciu jeji zamordowaniy. W 62 roku Nerōn hajtnōu sie s Poppeōm, kero piyrwy boua žōnōm Rufriusa Crispinusa, a nastympniy Ôthōna - kamrata Nerōna. Poppea bōua kochankōm Nerōna juž ôd 58. Umřyua we 66 roku, odug Swetōniuša we wyniku kopńjyńcia zadanygo bez moužōnka, gdy bōua we ćōnžy. We 64 roku shacowou sie Řim. Nerōn wykořistoú fakt, aže srogi plac miasta sie zwolniu a rozkozou wybudować ôlbřimi pauac. Wywououo to podejřynio, rozpowšychniane bez wrōge cysořowi strōnnictwa we synacie, jakoby to Nerōn rozkazou shajcować miasto. Niy je to prawdopodobniy prowda, gdyž wōwčas Řim hajcowou sie čynsto, bōuo to zwiōnzane ze sposobym stawianio budynkōw. Podug Tacyta (Ročniki ks. XV, rozdź. 44), Nerōn chcōnc ôdćōngnōńć ôd siebie podejřynio, wina za požar ściepou na zamieškujōncych we Řimie chřeścijan, co stouo sie přičynōm fali krwawych represyji. Ô ôwych represyjoch wspōmino Swetōniuš we žywocie Nerōna rozdz. 16: "Ukarano torturōma chřeścijan, wyznawcōw nowygo a zbrodničygo zabobōnu". Despotyzm Nerōna wywouywou coroz srogše niyzadowolyniy. W marcu we Galiji zbōntowoú sie přeciwko niymu Windeks, powstanio wybuchy we Hišpaniji a Judyji. Juž na počōnku kwietnio wojsko we Hišpańje ôbwououo cesařym Galbym. Ôpuščōny nawet bez gwardja pretoriańsko, zdradzōny bez nojbližšych wspōupracownikōw, Nerōn popeuniu samobōjstwo 9 čyrwca 68 roku.
+Kolōmbijo ("Colombia", Republika Kolōmbije – "República de Colombia") – państwo we pōunocno-zachodnij tajli Ameriki Pouedniowyj ležōnce nad Mořym Karaibskym i Ôceanym Spokojnym. PKB na mieškańca – 6 300 dolarōw USA (šacōnek s 2001 roku, wedle parytetu siuy nabywčyj)
+Japōnijo utworziła mariōnetkowe państwo Mandżukuo w ôkupowanyj tajli Chiny. Przeciw Japōńcōm zaczły powstować grupy partyzantōw. Zimowe Ôlimpijske Igrziska we Lake Placid. Mika Antić Algirdas Brazauskas Jacques Chirac Joanna Chmielewska Faten Hamama Bronisław Geremek Michel Leblond Miriam Makeba Ryszard Kotys Wielkanoc: 27 marca Boże Ciało: 26 moja
+dysydent (polityka) dysydent (religijo)
+Łotewsko godka ("latviešu valoda") to je godka bołtycko, podano na litewsko. Je to urzyndowo godka Łotwy a Unije Ojropejskij. Krōm Łotwy we ni godo sie we USA, Rusyji, Estōniji, Litwie a Kanadzie. We Łotwie używocze łotewskij godki dowajōm jake 60%. Do kupy po łotewsku godo 2-3 milijōny ludzi. Lo swojigo szrajbōnga używo alfabytu łacińskigo.
+Arkansas ( /ˈɑrkənsɔː/ ) to je stōn we połedniowyj tajli USA. Granica mo na pōłnocy ze stanym Missouri, na wschodzie ze stanōma Tennessee a Mississippi, na połedniu ze stanym Luizjana, a na zachodzie ze stanōma Oklahōma a Teksas. Nojsrogsze miasta: Little Rock Fort Smith Fayetteville Springdale Stolica - Little Rock Wielość ludzi - 2 855 390 Ôficyjalno neczajta stanu Arkansas (we angelskij godce)
+Kana (z jap. 仮名) – miano ôd japōńskich sylaboriuszy, hiragany (ひらがな) i katakany (カタカナ). Je tyż wcześnijszo, teroźni niyużywano, systyma - manyōgana. Ôba sylaboriusze wziyły sie ôd znokōw kanji używanych do szrajbowanio fōnetycznie wyciepujōnc wcześnijsze jich znoczynie. Znoki coroz barzi uproszczano, aż do jich teroźnigo wyglōndu. Ôbie systymy majōm tela samo znokōw ô tych sōmych znoczyniach, nale sōm uōne używane we zależności ôd sytuacyje. Sylaby na czyrwiōno niy sōm teroźni używane.
+Jan Furtok (rodz. 9 marca 1962 we Katowicach) – ślōnski fusbalok, kery groł kej napadorz. We polskij lidze wystympowoł we GKS Katowice, lo tygo manszaftu zagroł 209 szpilōw a trefiōł 85 torōw. Groł tam ôd 1980 do 1988 a ôd 1995 do 1997. Wystympowoł tyż jako zawodnik manszaftōw miymieckich: Hamburger SV a Eintracht Frankfurt. Groł 36 szpilōw we reprezentacyje Polski, lo keryj trefiōł 10 torōw a we farbach keryj wystympiōł na Mistrzostwach Świata. Terozki je prezesym GKS Katowice.
+Wołga (rus.: "Волга", mar.: "Jul", tat.: "Idel", łać.: "Rha") – rzyka we Rusyji, na 3530 km dugo. Je to nojdugszo rzyka we Ojropie a tyż nojdugszo ze rzyk kere majōm ujście do jeździora. Zdrzōdła mo na wyżce Wajdaj, 229 m n.p.m.,a uchodzi do Kaspijskigo Morza. Jeji wiyrch ściekanio mo 1380 tys. km². Nojsrogsze miasta nad Wołgōm: Rybińsk, Niżnij Nowgorod, Kazań, Wołgograd a Astrachań.
+Kwas – napŏwek tworzōny bez gerowanie chlyba, uznŏwany za bezalkoholowy mimo tego iże mŏ ôn niywielgõ wielość alkoholu. Kwas je tradycyjnym napŏwkym Weschodnij Ojropy, pity je zaôbycz na Ukrajinie, we Rusyji, Biołorusi a tyż Polsce. Piyrszy rŏz naszrajbowano ô kwasie we Krōnice Nestora we ôpisie krztu Włodzimierza I. Wielgigo.
+Jana Gana Mana (জন গণ মন) – hymn państwowy Indji. Jego autorym jak tyż kōmpozytorym je Rabindranath Tagore. Hymn ôstoł przijynty 24 stycznia 1950 roku. Słowa. Jana-gana-mana-adhinayaka jaya he Bharata-bhagya-vidhata Punjaba-Sindhu-Gujarata-Maratha Dravida-Utkala-Banga Vindhya-Himachala-Yamuna-Ganga uchchala-jaladhi-taranga Tava Shubha name jage, tava shubha asisa mage, gahe tava jaya-gatha. Jana-gana-mangala-dayaka jaya he Bharata-bhagya-vidhata. Jaya he, Jaya he, Jaya he, jaya jaya jaya, jaya he.
+Kraworz (czes. "Kravaře", miym. "Deutsch Krawarz") - sztad we Czeskij Republice, we Morawsko-Ślōnskim Kreju, we Czeskim Ślōnsku (Uopawski Ślōnsk). Do 1920 leżoł we Miymcach.
+Lilith to je babski dymōn ze mezopotamskij mitologiji. Niykej je brany za piyrszo baba ôd Adama. Lilith je spōmniano we Bibliji we Ksiyndze Izajasza 34,14. Cołki mit ô Lilith jako babie Adama nojsampiyrw ôpisuje anōnimowo kśōnżka ze Strzednich Storoczōw, "Alfabet Ben-Sira". Podug ni, Lilith ôstała stworzōno do kupy ze Adamym, nale sie ś nim powadźōła skiż tygo, co niy przistała na podlygłość jymu. Niyskorzi urodźōła "Liliny" (we islamie znōme jako dżiny). Adam błagoł Boga, coby mu sprowadzić Lilith nazod. Bōg posłoł za ńōm trzi janioły, Senoya, Sansenoya a Semangelof, kere pedziały Lilith, co bydōm kożdy dziyń szlachtować co setne ze jeji bajtlōw, aże sie niy wrōci nazod do raju. Lilith do Raju niy wrōćōła a zeszła do piekła, kaj ôstała libstōm ôd nojwyższygo ze szatanōw. We strzednich storoczach niykere Żydy dowały bajtlom amulety ze mianōma trzech janiołōw, coby jejich uchrōnić ôd Lilith.
+Die Spieler, (ang.: "The Gamblers", śl.: "Szpilery") – miymiecki film ze roku 2007, ôparty na kśōnżce Fiodora Dostojewskigo ô podanym titlu (Der Spieler). Reżyserym filmu je Ślōnzok Sebastian Bieniek. IMDB ôficjalno neczajta
+Fana Ślōnska – dwufarbowŏ, strzybrno-złotŏ fana. Reprezyntuje cołki Ślōnsk jak tyż Dolny Ślōnsk. Wyglōnd. Fana skłŏdŏ sie ze dwōch poziōmych paskōw. Farby fany nawiōnzujōm do wapyna Ślōnska. Zgodnie ze prawidłami heraldyki, wiyrchni pasek je strzybrnyj (biołyj) farby, za to spodni pasek je złotyj (żōłtyj) farby. Na postrzodku fany może ôstać wrażōny wapyn Ślōnska. Adaptacyjŏ. Społym ze wapynym Ślōnska, fany używano za jedyn ze symbolōw miymieckiej Prowincyje Ślōnsk (1882–1920) a Prowincyje Dolny Ślōnsk (1920–1935). Paragrŏf 4 Artkułu 2 Kōnstytucyje Swobodnego Krŏju Saksōnijŏ uznŏwŏ fanã Ślōnska za rōwnõ fanie Saksōniji. Na fanie Ślōnska wzorowana je fana polskigo dolnoślōnskigo wojywōdztwa a czeskigo morawsko-ślōnskigo krŏju. fana Gōrnego Ślōnska
+Furlańsko godka, friulsko godka (fur. "Lenghe furlane") - jydno s godek retorōmańskych, nojwiynkšo jeli uazi ô ilość ńōm godajōncych. Godo ńōm přez pōu miljōna ludzi, guōwniy Furlanie, nale tyž Italoki a Suowyńce. Downij ôbšar godki ôbejmowou Triest a tajla Istryje, nale ôstoua uōna wyparto s wybřeža Mořa Adriatyckigo bez italski a suowyński a ôbecniy jygo zasiyng ôgraničo sie do historyčnych granic rygiōnu Friuli. We 1999 roku ôstou ôficjalniy uznany bez państwo italske. Roz na kedy furlańsko godka, godka ladyńsko a godka rōmanš sōm powažane kej tři rygiōnalne ôdmiany godki retorōmańskij.
+Malediwskŏ gŏdka abo Diwskŏ gŏdka - ôficyjnŏ gŏdka na Malediwch użiwanŏ bez 340tysiōncōw perzonōw.
+Deimos (abo Dejmos; ze gr. "trwoga") to miyńszy a dalszy s dwōch ksiynżycōw Marsa. Deimos je planetojidōm przechwycōnōm bez Marsa. Miano ksiynżyca je ôd syna Boga Aresa we mitologiji greckij. Uodkrycie. Ôdkrywcōm Deimosa je amerikański gwioździorz Asaph Hall. Piyrszy roz ôstou uōn zaobserwowany 12 siyrpnio 1877 we ôbserwatorium wojynnyj marynarki USA kole godziny 7:48 UTC. Kapka dni niyskorzi (12 siyrpnio) Asaph Hall ôdkrył tyż drugi ksiynžyc Marsa, Fobosa. Uorbita. Mars ôglōndany s Deimosa je 1000 razy wiynkszy (ze szyrzkōm kōntowōm 33°) a 400 razy klarowniejszy ôd Mieśōnczka we pełni. Deimos ôglōndany s Marsa mo szyrzke kōntowōm niy wiynkszōm kej 2,5 a gouymi ślypiōma wyglōndo kej gwiozda. Jego maksymalno klarowność s Marsa je taka, kej Wynus ôglōndanyj s Ziymie. Ôkres obiygu wynosi ōngyfer 30,5 h. Beztōż prowie pokrywo sie uōn s dugośćōm marsjańskij doby (24,5 h). Deimos je fest blisko powiyrzchnie planety . Beztōż niy je uōn widoczny s powiyrzchnie planety s ôbszarōw ô wspōłrzyndnej rubości planetograficznej wyższyj kej 82°. Charakterystyka fizyczno. Deimos je to planetojida, kera we strone Marsa ôstoua skerowana bez pole grawitacyjne Jowisza. Je uōn fest niysferyczny a mo wymiary 15 × 12 × 10 km. Deimos skłodo sie s lodu a skoł bogatych we wōngel. Jego powiyrzchnio je pokryta kraterami. Masa ksiynżyca je fest mało: ~1,4687×1015 kg – ponad 3 razy miyńszo ôd gōry Giewōnt. https://web.archive.org/web/20090501142443/http://ksiezyce.astrowww.pl/mars/deimos.html (we polskij godce) http://janus.astro.umd.edu/ (we Angelskej godce)
+Barbados – państwo we Małych Antylach rozlygowane na wyspie ô jednakim mianie. Je sam tropikalno klima. Wyspa mo budowa wapiynno, czym ôdrōżnio sie ôd inkszych wyspōw we Małych Antylach, kere sōm wulkōniczne. Nojsrogszy wiyrch na nij mo 340 m n.p.m. Downo brytyjsko kolōnijo, ôsadnictwo ojropejske ôd 1627, niypodległy ôd 1966. Terozki gospodarka je sam ôparto na turystyce (downij na produkcji trzcinowygo cukru). Kole 90% ludzi to Negry, 3% Metysy a 3% biołe. 2/3 miyszkańcōw je protestantōma.
+En Charod Meuchad - kibuc we Izraelu, we Pōłnocnym Dystrykcie, we samorzōndzie regijōnu Ha-Gilboa. Na 2013 rok pōmiyszkiwało sam 724 ludzi.
+Litewsko godka ("lietuvių kalba") je indoojropejsko godka s familije bałtyckich godkōw. Mo uōna dwa głōwne djalekty - żmudzki (dolnolitewski) a auksztocki (gōrnolitewski). Litewsko godka używo szrajbōnku ôpartygo na łacińskim abecadle, nale mo djakratyki. Litewsko godka je urzyndowo we Litwie. Je to interesantno godka lo godkoznawcōw, beztōż co zachowała archajiczne morfologiczne zachy a typowe lo godkōw indoojropejskich. Godo sie, iże litewsko godka je nojbliższo godce praindoojropejskij. Niykere zdrzōdła godajōm, co familijo bałtyckich godkōw ewulowała ôddzielniy ôde inkszych godek indoojropejskich już we 10. stoleciu przed Kristusym. Ewolucyjo godki litewskij ôde godki prajindoojropejskij niy ma do kōńca znōmo.
+Tatra KT4 to sztrasbana, co bōła produkowanŏ w latach 1974–1997 w werkach ČKD we Pradze. Cołkościōm powstoło 1748 wagōnōw. Na terynie Polske sztrasbany tyj zorty idzie trefić we Sztetinie. Jeżdżōm tam 73 sztrasbany KT4DtM kupiōne ôd Berlina. Technika. Tatra KT4 to je jednorychtōnkowŏ sztrasbana z dwōma czōnami i wysokim zŏlym. Do ôstrzodka kludzōm sztyry dźwiyrze. Karoseryjŏ ôpiyrŏ sie na dwōch wōzykach. Wōzyki sōm napyndzane bez motory sztrōmu stałego TE 022 z wyntylacyjōm cudzõ abo TE 023 z wyntylacyjōm włŏsnõ, połōnczōne szeregowo. Pōniywŏż sztrasbana miała być przōdzij przeznaczōna z wiynksza do niymieckich miastach, kerych cyntra czynsto majōm tory położōne na wōnskich, kryntych ulicach, zrezygnowano było z postrzodkowego wōzyka, dziynki czymu sztrasbana snadnij pokōnuje ôstre winkle.
+Prōntki (tyž: sztryknadle, jegły do sztrykowanio) to sōm ciynke prynty, co sużōm do ryncznego przerobianio roztōmajtych zortōw nici a wōczek na wyroby dzianinowe. Z jednyj strōny znojduje sie gōwka, co zabezpieczo robōtka ôd zesuwanio sie, z drōgij szpic, co uproszczo przerobianiy ôczkōw. Prōntki sōm wykonōwane nojczyńścij ze stali (małe rozmiary) a alōminijōm, a tyż ze plastiku a drzewa, ôsobliwie bambusowygo, kere je wytrzimałe a sprynżyste. Preferowane sōm lekke materiały, bo we inkšym przipadku gibko machajōm sie rynce. Podstawowe ôczka wykōnowane na prōntkach to sōm ôczka prawe a ôczka lewe.
+Nathaniel Mayer (rodz. 10 lutygo 1944 we Detroit, um. 1 listopada 2008) to bōu amerikański muzyk kery śpiyowu piosynki ze zorty rhythm and blues. Anfang kariery miou we lotach 60. XX wieka, we wytwōrnie Fortune Records. Znōmy tyž pode pseudōnimōma "Nay Dog" abo "Nate". "Village of Love" (1963) "I Just Want to Be Held" (2004, Fat Possum Records) "Anthology: I Want Love and Affection - 2xLP / CD digipack (2006, Vampisoul) "Why Dont You Give It To Me?" (2007, Alive-Naturalsound Records) "My Last Dance With You"/"My Little Darling" (1961) "Village Of Love"/"I Want A Woman" (1962) "Leave Me Alone"/"Hurting Love" (1962) "Mr. Santa Claus"/"Well, Ive Got News" (1962) "Well, Ive Got News"/"Work It Out" (1963) "I Had A Dream"/"Im Not Gonna Cry" (1963) "Going Back To The Village Of Love"/"My Last Dance With You" (1963) "A Place I Know"/"Dont Come Back" (1964) "I Want Love and Affection (Not the House of Correction)"/"From Now On" (1966) "Raise The Curtain High"/"Super Boogie" (1980) "I Dont Want No Bald Headed Woman Telling Me What To Do"/"I Dont Want No Bald Headed Woman Telling Me What To Do" (inštrumentalno) (2002 ; nagrywano 1968) "Ride In My 225"/"Mister Santa Claus" (live) (2005) "I Found Out" (2006) Stardumb Records Myspace
+Samuel Fränkel (hebr. שמואל פרנקל; nar. 22 listopada 1801 w Biołyj, um. 28 lipnia 1881 we Prudniku) to bōł miymiecki industrialista, założyciel tkalnie lnu i adamaszku (niyskorniyjszy „Frotex”) we Prudniku. Biografijŏ. Bōł ze żydowskij familije. We 1827 roku społym z familijōm przeniōs sie z Biołyj do Prudnika. We 1845 roku założōł fabrykã sztofōw lyniannych przi ulicy Nyskij. Fyrma wartko stała sie jednã ze nojsrogszych fyrm tekstylnych na Ślōnsku, a niyskorzi w Miymczech i we Ojropie. Ôtworzōł pŏrã filiji i stoł sie jednym ze nojsrogszych producyntōw lnu na świecie. Ôstoł kludzōncym prudnickij gminy żydowskij po jeji utworzyniu we 1854 roku. 3 mŏja 1877 Fränkel dokōnoł poświyncyniŏ ufōndowanyj bez siebie synagogi we Prudniku. Czynsto ôrganizowoł ôdczyty poezyje a kameralne kōncerty znanych na świecie pianistōw (m.in. Wilhelma Backhausa i Waltera Giesekinga). Fränkel umrził 28 lipnia 1881. Je pogrzybany na smyntŏrzu żydowskim we Prudniku przi ul. Kolejowyj. Zgodnie z jego testamyntym przekŏzane ôstało 900 marek prudnickim lazarytōm, 2100 klŏsztōrowi bōnifratrōw na sprŏwōnek nowych betōw do prziklasztornyj lecznicy a 15000 marek prudnickimu magistratowi, z czego co roku 11 listopada i 11 grudnia kupowany bōł wōngel, kery potym bōł rozdŏwany dlŏ potrzebujōncych miyszkōńcōw miasta. Posiedzicielym fabryki ôstoł jego ziyńć Josef Pinkus, a niyskorzi jego ynkel Max Pinkus. Fyrma istniała do 2011 pod mianym Zakłady Przemysłu Bawełnianego „Frotex”. Spamiyńć. 28 listopada 1901 we prudnickij synagodze ôstoł ôdśpiywany „Hymn na 100. gyburstag niyzapōmnianego, tajnego radcy pana Samuela Fränkla”. Ôstoł zaś zagrany 5 grudnia 2019 bez kapelã skrzipcowõ szkolŏrzy muzycznyj szkoły we Prudniku w rōmach prōmocyje polsko-czeskich publikacyje ôd Marcina Husaka pt. „Fränklowie i Pinkusowie – ocalałe dziedzictwo” a ôd Michala Vychlidala pt. „Flemmichowie i Schielowie – tekstylne dziedzictwo”. 18 czyrwnia 2016 jego mianym nazwany bōł platan klōnolistny przi dŏwnyj portierniji „Frotexu”. 28 mŏja 2020 miano Samuela Fränkla dostała nowo powstołŏ ulica we Prudniku, co łōnczy ôsiedle Jasiōnowe Wzgōrze ze hul. Powstańców Śląskich.
+Bezwzglyndno wyżka – piōnowo miara ôdlegości (wyżka) punktu na Ziymii wzglyndem poźōmu morza, kery je punktym 0. Szrajbowano je bez abrewiacyja n.p.m. ("nad poźōmym morza").
+Ramzan Achmatowić Kadyrow (czecz. "Рамзан Ахьмад-Хьаьжин КъадаргӀеран", rus. "Рамзан Ахматович ��адыров", rodz. 5. paździyrnika 1976 r. we Centaroju) – czeczyński a ruski politiker, ôd 2011 «Gowa Czeczyńskij Republiki» (a przōdzij jeji prymier a prezidynt). Jynerał ruskij armije, wojynny zbrodniorz. Silesiana. We lutym 2023. roku napisoł na swojim kanale na Telegramie, iże Ślōnsk zasuguje na niypodległość, a Rusyjo może pōmōż przekludzić sam referyndōm. Ślōnske ferajny (ntp. RAŚ, Regios, Ôtwarty Ślōnsk ôd razu ôdciyny sie ôd tych słōw a ôdciepły bar-jako forma kolaboracyje ze Rusyjōm.
+Chomutov (miym. "Komotau") – miasto statutarne (na prowach krysu) we Czeskij Republice, we usteckim kreju.
+Bangladesz, Ludowo Republika Bangladeszu (beng. : গনপ্রজাতন্ত্রী বাংলােদশ) – państwo we Połedniowyj Azyji, połožōne nad Byngalskōm Zatokōm i graniczōnce s Indjōma a Birmōm. Jydne s nojgyńścij zaludńōnych a ôroz nojbiydnijszych państw świata. Stolicōm Bangladeszu je Dhaka (downo Dakka) s 10,5 mln mieszkańcōw.
+Haddon Heights - miasto ("borough") we USA, we sztacie New Jersey, we hrabstwie Camden. Mo 4,076 km² wiyrchu a podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwało sam 7473 ludzi. Neczajta Haddon Heights
+Tour Total (uod 1985 do 1999 mianowany Tour Elf, we latach 1999-2003 kej Tour Total-Fina-Elf) - ôtwarty we 1985 haratacz chmurōw we Paryżu we Francyji, we bycirku La Défense. Mo 48 etażōw co dowo 190 m wyżki budynku. Użytkowy wiyrch budynku to je 130.000 m² i je uōn przeznaczony na biura.
+Piyramida to je sztruktura, co ônyj zewnyntrzne wiyrchnie sōm trōjkōntne i zbiygajōm sie do jednego stopiynia na szpicy, co sprawiŏ, iże kształt je we przibliżyniu piyramidōm we geōmetrycznym synsie. Podstawa ôd piyramidy może być trōjkōntnŏ, sztyrokōntnŏ, abo mieć kształt leda jakigo wielokōntu. Ofyn trefianōm wersyjōm je sztyryrogatŏ piyramida ô sztyryrogatyj podstawie i sztyrech trōjkōntnych wiyrchniach zewnyntrznych.
+Saint-Dizier-Masbaraud - gmin we Francyji, we regijōnie Nowo Akwitanijo, we departamyńcie Creuse. Mo 67,02 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwało sam 1122 ludzi. Gmin utworzōno 1 stycznia 2019 bez skuplowaniy gminōw Masbaraud-Mérignat a Saint-Dizier-Leyrenne.
+Śląskie rozprawianie – piyrszy tōm rozprŏwek Anny Myszyńskij we ślōnskij gŏdce z czasu jeji spōłpracy z Radyjym Ôpole, wydany we 1999 roku. Myszyńska używała prudnickigo dialektu ślōnskij gŏdki. Niy używała ôsobnego ślōnskigo abecadła, tekst jako autodydaktyk zapisowała tak, jak sama gŏdała i słyszała we polskij ôrtografiji. Ksiōnżka wydanŏ bez Bialskie Towarzystwo Kulturalno-Oświatowe we Biołyj kole Prudnika. Myszyńska wydała drugi tōm rozprŏwek we 2006 roku pod tytułym  i trzeci we 2007 roku pod tytułym . We 2010 roku, starōnkym Historycznyj Kōmisyje dlŏ Prudnickigo Krysu z Northeim we Miymczech, ôstało ôpublikowane dwugŏdkowe wydanie (we wersyji ślōnsko-miymieckij) "Śląskigo rozprawiania", pod tytułym "Oberschlesische Erzählungen".
+Gwiŏzda to je astrōnōmiczny ôbiekt, co je skupiskym materyje trzimanyj we kupie bez grawitacyjõ, w kerym zachodzōm reakcyje syntezy jōndrowyj. Ynergijo kero sie przi tymu wyzwalo je ymitowano kej prōmiyniowaniy, we tym światło widzialne. Gwiozdy majōm kształt podany na kugla a skłŏdajōm sie zaôbycz ze wodoru a helu. Nojbliższŏ Ziymie gwiozda, krōm Klary, to Proxima Centauri ôddalōno ô 4,2 lot świetlnych. Mynga gwiozdōw je zwiōnzanych bez grawitacyjo ze inkszymi gwiazdōma, a tworzōm z nimi ukłŏdy podwōjne abo wielokrotne. Gwiozdy niy sōm rozciepane jednak gynsto po cołkim wszechświecie, nale istniejōm jeich skupiska mianowane galaktykōma, w kerych je ôd milijōnōw do setek milijardōw gwiŏzd. Naôbkoło niykerych gwiŏzd zwyrtajōm sie planyty, inksze ôtaczajōm dyski protoplanetarne. Gwiŏzdy, kere idzie zobŏczyć z Ziymie, sōm umownie poukłŏdane we gwiozdozbiory.
+Dashawn Maurice Robertson, lepij znōmy kej Lil Loaded (rodz. 1 siyrpiynia 2000 we San Bernadino, um. 31 mŏja 2021 we Cedar Hill) - amerikański raper. Znōmy stoł sie, kej jego śpiywka "6locc 6a6y" poznoł YouTuber Tommy Craze. Idyjŏ Crazea polegoła na tym, iże ôcynioł ôn teledyski, kere niy cieszyły sie srogōm popularnościōm. Pozytywnŏ ôpinia Crazea sprawiyła, iże teledysk ôsiōngnōł bez 28 mln wyświetlyń w zerwisie YouTube, a potym dostoł sztatus złotyj platy. Dalszym sukcesym Robertsona stoł sie wytwōr „Gang Unit”, kery ôstoł ôdtworzōny bez 40 mln razy. Robertson umrził 31 mŏja 2021 roku, przi dziōniu samobōjstwa. "A Demon in 6lue (2020)" "6locc 6a6y (2019)" "Criptape (2020) "
+Szrajbōnek Dariusza Dyrdy bōł propozycyjōm szrajbōnku dlŏ ślōnskij gŏdki ôd Dariusza Dyrdy, kerego prawidła ôstały przedstawiōne we jego buchu "Rýchtig Gryfno Godka" ze 2009 roku. We tym szrajbōnku je 31 buchsztabōw: Aa Bb Cc Dd Ee Ěě Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Ńń Oo Ôô Pp Rr Ss Śś Tt Uu Ōō Ww Yy Ýý Zz Źź Żż. A tyż siedym dwuznakōw: ch, dź, dź, rz, sz, cz, o. Bajszpil tekstu. Pedzieć prosto – ślōnski guoski som tukej zapisane tak, jaki majom klang, i momy inakszy klang "ý" a "y" – a przeca niě wadzi to czytać ani Polokowi, ani Ślōnzokowi z Niěmiec. Bo moi buchsztaby pokazujom tyż, skandy my suowo erbli – ode starosuowiańskij abo ode germańskij godki. U mie, baji, polski, czeski abo niemiecki "e" transformuje sie we "ě" a niě we "y".
+Slipknot to je amerykōńsko kapela, co szpilo muzyka ze zorty nu metal. Bōła założōno we 1995 roku we Des Moines. We czasie kōncerta wszyjske czōnki kapele noszōm na ônych gyzichtach charakterystyczne larwy. Teroźne czōnki (#6) Shawn "Clown" Crahan – szlagcojg, spōmogajōncy śpiyw ; sample, mydia (#5) Craig "133" Jones – sample, mydia, klawiyr ; gitary (#7) Mick Thomson – gitary (#8) Corey Taylor – śpiyw (#0) Sid Wilson – gramofōny ; klawiyr (#4) Jim Root – gitary Alessandro Venturella – bass ; klawiyr Jay Weinberg – szlagcojg "Tortilla Man" – szlagcojg, spōmogajōncy śpiyw Piyrwyjsze czōnki (#1) Joey Jordison – szlagcojg Donnie Steele – gitary (#2) Paul Gray – bass, spōmogajōncy śpiyw (#4) Josh "Gnar" Brainard – gitary, spōmogajōncy śpiyw Anders Colsefni – śpiyw, szlagcojg ; spōmogajōncy śpiyw ; sample, mydia (#3) Greg "Cuddles" Welts – szlagcojg, spōmogajōncy śpiyw (#3) Brandon Darner – szlagcojg, spōmogajōncy śpiyw (#3) Chris Fehn – szlagcojg, spōmogajōncy śpiyw "Slipknot" (1999) "Iowa" (2001) "" (2004) "All Hope Is Gone" (2008) "" (2014) "We Are Not Your Kind" (2019) "The End, So Far" (2022) Internetowo zajta ôd Slipknot
+Wtorek – dziyń tydnia pōmiyndzy pyńdziołkym a strzodōm. Podug normy ISO-8601 je drugim dniym tydnia, zaś podug bilblijnyj tradycyji (krześcijańskyj a żydowskyj), kaj za piyrszy dziyń tydnia uznowo sie niydziela, wtorek je trzecim.
+Łaba (cz. "Labe", miym. "Elbe") – rzyka we strzodkowyj Ojropie, kero płyniy bez Czesko Republika a Miymcy. Je na 1165 km dugo (we tym 370 km we Czeskij Republice) a wiyrch ściekanio mo 144 055 km² (we tym we Czeskij Republice 51 394 km²). Zdrzōdła mo we Gōrach Ôlbrzimich na wyżce 1387 m n.p.m. Ujście mo ku Helgolandzkij Zatoki Pōłnocnygo Morza we Cuxhaven.
+Erling Braut Håland – (rodz. 21 lipca 2000 we Leeds) – norweski fusbalok kery gro na pozycyji napadziora. Ôd stycznia 2020 gro lo Borussi Dortmund kaj we debiucie we szpilu ze FC Augsburg tryfiōł 3 tory po wlyziyniu we 56. minucie ze rezerwowyj ławki. Nojwiyncyj trefiōnych torōw we jednym szpilu na Mistrzostwach świata U-20: 9 torōw Nojwarcij trefiōne piyrsze 10 torōw we Lidze Majstrōw: 7 szpilōw
+Tuste to je przetopiōny fet ôd zwiyrzōnt, nojczyńści ze szpyrki ôd świnie, kery sie wykorzistuje do przigotowywanio jodła lebo tyż do bezpostrzednigo jedzynio. Wzbōgaco sie tuste czysto ô ździebko soli, kōnski rozdrobńōnygo wōsztu a cwibla abo szpyrki, roz na kedy tyż inksze, myni kōnwyncjōnalne culagi kej lb. kōnski drobno pokrojōnygo jabka. Fest dobrze kōmpōnujōm sie ze tustym ôgōrki kiszōne lebo kōnserwowe. Czynsto kanapki ze tustym do sie kupić na jarmarkach świōntecznych, kej bajszpil dożynkowych, eli na przileżytość Niydzieli Palmowyj. Kanapki ze tustym sprawdzajōm sie tyż dobrze kej zakōnska do gożołki eli przygryzka do biyra. Głōwnym składnikym tustygo (bez 99%) sōm roztōmańte fety, postrzōd kerych przeważajōm nasycōne, choć krōm ôbiygowych ôpińji zawiero uōno tyż mynga fetōw niynasycōnych, kerych udzioł może dochodzić ani do 40%. Uodzioł niynasycōnych kwasōw fetowych zależy ôd paszy, kerōm bōły karmiōne zwiyrzynta, ze kerych wytopiōno tuste a ôd sposobu wytapianio. Krōm tygo tuste mo normalniy tyż niywielge ilości cholesterolu a ślady soli mineralnych a fragmynty tkanek miynkych (muskli, skōry, atp.) zwiyrzōnt, ze kerych ôstoł wytopiōny. Mo sie to durś szczygōlniy do tustygo ze szpyrkōma.
+Ruch Światuo-Życie (znōmy tyž kej Oaza) – jedyn ze ruchōw ôdnowy Kościoua podug naučanio Soboru Watykańskigo II. Ruch tyn powstou we Polsce, a zauožōu go suga Božy ks. Franciszek Blachnicki. Do ruchu noležōm ludzie we rōžnych lotach a powouaniu: mode, bajtle, stare nale tyž faroře, zakōnniki, kloštorne panny, čuōnki inštytutōw świyckich a familije we astce familijnyj, kerōm je Dōmowy Kościou (mianowany tyž Ôazōm Familijōw). Bez ôdpednio do každyj ze tych grupōw formacyjo Ruch Światuo-Życie staro sie wychowywać "dozdřouych chřeścijanōw" i sužyć ôdnowie Kościoua bez přeuonačyniy parafijōw we žywe "wspōlnoty wspōlnot", to je doprowadzaniy parafije do stanu, we kerym niy bydzie třa istniynio wspōlnot (stanie sie ôdnowa Koścoua). Znakym rozpoznawčym Ruchu Światuo-Życie je starochřeścijański symbol ΦΩΣ ΖΩΗ (filuj. fos-dzoe) – greckie suowa "świotuo" a "Życie", křyžujōnce sie na buchštabie "uomega", kero sam je symbolym Ducha Świyntygo (jako tygo, kery ta jedność świotuo a žycio sprawio): Historyjo ruchu. Počōnki historyje Ruchu siyngajōm piyršyj "oazy", eli wyjazdu rekolekcyjnego o programie charakterystyčnym lo Ruchu, kero ôdbōua sie we 1954 roku ze ministrantōma. Před rokym 1976 Ruch bōu znajōmy pod mianym "Ruch ôazowy", "Ruch Žywygo Kościoua", "Ruch Niypokalanyj". Twōrcōm ôazy, spōłzołożycielym Ruchu a piyršym moderatorym krajowym bōu urodzōny we 1921 roku we Rybniku Ślōnzok ks. Franciszek Blachnicki (pochowany we kościele pw. Dobrygo Pasteřa we Krościynku), umaruy we 1987. Drugym, po ks. Blachnickim moderatorym Ruchu Światuo-Życie bōu ks. Wojciech Danielski (pochowany we Waršawie na Powōnzkach), umaruy we 1985. Ôd kilkunostu lot Ruch Światuo-Życie dziouo tyž za granicōm: we Bōugaryji, we Suowacyji, na Litwie, we Českij Republice, we Niymcach, na Biouorusi, na Ukrajinie (skōnd corozki to ličniyj modzi ludzie přyjyždžajōm na feryjowe ôazy do Polski) a na Ôtwie oraz ôd 2006 roku we Irlandyje. Charakterystyka ruchu. Cel Ruchu Światuo-Życie je ôśōngany bez realizacyjo programu formacyjnego. Koždy učestnik Ruchu po ewangelizacyji, prowadzōncyj do přyjyncio Jezusa Chrystusa kej swego ôsobistego Pana a Zbawiciela, učestničy we formacyji we grupie "učńōw Jezusa" (deuterokatechumynat), a pōźnij we wspōlnocie djakōnijnyj, podejmujōnc kōnkretno sužba (djakōnia) we "Kościele a świecie". Je ôna bezmaua zawše zwiōnzano ze posugami lo Ruchu. Ewangelizacyjo - katechumynat - djakōnia, to tři etapy drogi formacyjnyj Ruchu Światuo-Życie na wšyjskich poźōmach formacyji. <br> Niyuoduončnie ze tym ruchym je zwiōnzano Krucjata Wyzwolynio Čowieka, polegajōnco na: powstřymaniu sie ôd spožywanio napojōw alkoholowych, niy čynstowanio alkoholym, niy wydawanio piyniyndzy na alkohol, powstřymywaniu sie a přeciwdziouaniu wšystkiymu co kludzi ku zniywolyniu čowieka žykaniu. Wšyjsko to noležy spokopić kej sposōb walki ze problymym alkoholowym we Polsce. Podstawowe metody realizacyji programu formacyjnego to: metoda "świoatuo-Życie", přenikajōnco wšyjskie elemynty programu formacyjnygo, polegajōnco na šnupaniu Światua we Suowie Božym, by wkludzić je we swoje Życie; ôaza rekolekcyjno a mauo grupa formacyjno. Specyfikōm metody Ruchu Światuo-Życie je realizacyjo zasady "Życie ze žycio" (ino perzōna kero sama žyje dojřouōm wiarōm, umie ja překozywać innym) a zasady ôrganičnego wzrostu. Struktura ruchu je zgodno ze strukturōm Kościoua: maue grupy do kerych noležōm učestnicy Ruchu, zasadničo twořōm jego wspōlnota we parafiji. Wspōlnoty Ruchu utřymujōm ze sobōm ônčność spotykajōnc sie na Dniach Wspōlnoty. Ôdpowiedzialność za cauość Ruchu sprawuje Moderator Generalny Ruchu Światuo-Życie. Na ščeblu kraju, djecezyji a parafiji ôdpowiedzialność pouńōm moderatory krajowe, djecezjalne a parafialne. Koždy moderator pouni swoja posuga wraz ze zespouōm djakōniji. Djakōnia moderacyji mogōm pounić niy ino ôsoby świeckie ale tyž duchowne. Faroře pounōm rola moderatorōw abo ôpiekunōw (kej niy noležōm do Ruchu), a niynoležōncy do stanu duchownego - "świeckich ôdpowiedzialnych" a animatorōw. Spočywo na nich ôdpowiedzialność za duchowo formacyjo učestnikōw Ruchu a eklezjalność wspōlnot. Franciszek Blachnicki (do 1981) Wojciech Danielski (1981–1985) Henryk Bolczyk (1985–2001) Roman Litwińczuk (2001–2007) Adam Wodarczyk (2007–2015) Marek Sędek (uod 2015) Krucjata Wyzwolynio Čowieka Zajta internetowo Ruchu Świotuo-Žycie Paluch Maria, Zarys historii Ruchu Światło - Życie, Lublin - Kraków 1998. Natanek Piotr, Ruch Światło-Życie we archidiecezji krakowskiej we latach 1971-1996, Kraków 2004. Dzięcioł Bogusław, Ruch Światło-Życie: refleksja socjologiczna, Bydgoszcz 1996. Ku dojrzałości chrześcijańskiej : XXVIII Kongregacja Odpowiedzialnych Ruchu Światło-Życie, Częstochowa - Jasna Góra 28 lutygo - 3 marca 2003 r. : referaty, panel, świadectwa, homilie, słowo programowe. , Katowice : Fundacja "Światło-Życie", 2003.
+Ligōta Dolnŏ (, ) to je wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we strzeleckim krysie, we gminie Wielge Strzelce. We 2011 roku wieś miała 106 miyszkańcōw.
+Śmierć Georgea Floyda – zdarzynie, do jakigo doszło 25 mŏja 2020 roku we Minneapolis we sztacie Minnesota we Zjednoczōnych Sztatach, we czasie kerygo śmierć pōniōs 46-letni Afroamerykōnin George Floyd. Informacyjŏ ô jego śmierci wywołała masowe zburzki i protesty. George Floyd. George Perry Floyd Jr. – narodzōny 14 paździyrnika 1973 we Fayetteville we Pōłnocnyj Karolinie Afroamerykōnin. We 2014 roku przekludziōł sie do Minneapolis. Miyszkoł we przedmieściu St. Louis Park. We przeszłości Floyd mioł pŏrokrotnie niyprzileżytości z prawym: we 2002 przepyndziōł 30 dni we hereszcie za raub, we 2005 przepyndziōł 10 miesiyncy za posiadanie kokajiny, a we 2009 ôstoł skŏzany na 5 lŏt wiynziyniŏ za dokōnany we 2007 kwalifikowany rozbōj. Zdarzynie. Derek Chauvin, policyjōn zawołany na plac rzekōmego przestympstwa, skuł kajdankami Georgea Floyda, a potym bez pŏrã minut przyciskoł jego gnyk klinym do ziymie a ignorowoł bachtaniŏ chopa, kery niy mōg dychać, co dokludziyło do jego śmierci. Policyjōn klynczoł na podyjzdrzanym bez 8 minut i 46 sekund, z czego bez 2 minuty i 53 sekundy Floyd bōł już niyprzitōmny. We zdarzyniu brało udzioł jeszcze trzech inkszych policyjōnōw – J. Alexander Kueng trzimoł Floyda za pleca, Thomas K. Lane za nogi, a zajściu prziglōndoł sie Tou Thao. Zdarzynie ôstało nagrane mobilniŏkami bez przechodniōw i ôpublikowane we mydiach społecznościowych. Pretekstym do zawołaniŏ policyje było rzekōme użycie bez Floyda fałesznego banknotu dwudziestodolarowego we pobliskim sklepie. Policyjŏ wydała poświadczynie, że podyjzdrzany ôdkŏzoł ôpuszczyniŏ auta na klarowne nakŏzanie policyjōna. Podle policyjnego reportu, przirychtowanego na nagraniu z kamery we radyjŏwozie Keunga i Lanea, Floyd „niy ôpuściōł dobrowolnie wozidła i szamotał sie z funkcjōnariuszami, naschwŏl padanjōnc na ziymiã, przi gŏdaniu, że niy wejdzie do auta i ôdkazowoł stōniŏ”. Nagraniŏ ze mōnitōringu pobliskij restauracyje skazujōm na sporny ciōng zdarzyń – podle nich, Floyd w czasie eskortowanijŏ do radyjŏwoza dwukrotnie upŏd. Nagraniŏ świŏdkōw, w kerych George wielokrotnie powtŏrzoł słowa: „Bachtōm”, „Niy mogã dychać” i „Niy zabijej mie” wartko rozprzestrzyniły sie we mydiach społecznościowych i informacyjnych. Wszyjscy funkcjōnariusze bierōncy udzioł we zajściu dalszego dnia ôstali zwolniyni z roboty. Protesty i zburzki. 26 mŏja we aglomeracyji Minneapolis-Saint Paul napoczły sie protesty we zwiōnzku ze śmierciōm Floyda, kery stoł sie jednym ze niyuzbrojōnych Afroamerykōnōw, kerzi zginyli w eczasie interwyncyje policyje. Przōdzi miały ône pokojowy ciōng, wartko przekształciyły sie we zburzki, w czasie kerych wybito ôkna posterōnku i podpŏlono dwa sklepy, a mocka inkszych było raubowanych abo zniszczōnych. W czasie niykerych zajść z policyjōm użyto gazu łzawiōncego i guminowych kulōw. We dalszych dniach zburzki i protesty były ôrganizowane we inkszych miastach Zjednoczōnych Sztatōw, a tyż za granicōm. Miyndzynŏrodowe ryakcyje. Państwa, kerych przedstŏwiciele wyraziyli solidarność ze protestujōncymi:
+Gacopiyrze (tyż zwane luftmyszy) sōm jedyne cyckocze kere poradzōm furgać. Tworzōm jich własny rzōnd biologiczny kery zawiero 17 familiji a ōngyfer 1100 zortōw. Prawie wszyske sōm aktywne we nocy a bez dziyń sie sronjajōm we jaskiniach abo inkszych schowkach. Śpiōm s łebym na dōł. Żrōm chroboki, ôwoce, kwioty (nektar), abo ptoki, żaby a inksze mołe zwiyrzynta. Niykere (gacopiyrze wampiry) tyż cyckajōm a żrōm krew.
+Ôceanijŏ to je zbiorowe miano wysp Pokojnego Ôceanu, co społym z Australijōm tworzōm ôsobnõ tajlã świata nazywanõ Australijōm i Ôceanijōm. Ôceanijŏ je nojsrogszym, w synsie przestrzyństw geograficznych, subregiōnym Azyje-Pacyfiku. Wiyrchnia wynosi kole 1,25 mln km². Nojsrogsze wyspy Ôceanije: Nowŏ Gwinyjŏ, Wyspa Połedniowŏ, Wyspa Pōłnocnŏ, Nowŏ Brytanijŏ, Nowŏ Irlandyjŏ, Nowŏ Kaledōnijŏ, Viti Levu, Vanua Levu, Bougainville, Guadalcanal, Makira, Espiritu Santo. Na wyspach Ôceanije uprawiŏ sie: palmã makrōnowõ, trzcinã cukrowõ, banany, ananasy, chlybowe strōma i w myńszym zakresie kafyj, kakau i kauczuk. Ludność robi we chycie fisz, byrkopławōw i żōłwiōw szylkretowych.
+.au je to internetowŏ dōmyna, kerŏ je zrobiōnŏ dlŏ internetowych zajtōw ze Australije.
+Karajibske Morze – morze we zachodnij tajli Atlantyckigo Ôceanu, rozlygowane miyndzy Wielgimi Antylōma na pōłnocy, Małymi Antylōma na wschodzie, Kolōmbijōm a Wynezuelōm na połedniu a Meksykym (Pōłwysyp Jukatōn) a państwōma Pōłnocnyj Ameriki rozlygowanymi miyndzy Meksykym a Kolōmbijōm. Mo 2 754 000 km² wiyrchu a nojsrogszo głymbio je 7686 m. Cołki wiyrch Karajibskigo Morza wroz ze rozlygowanymi na niym wyspōma je mianowany Karajibōma. Miano morza je wziynte ôd miana plemiynia Indjanerōw.
+Victor Hugo, połne miano Victor-Marie Hugo (rodz. 26 lutygo 1802 we Besançon, um. 22 maja 1885 we Paryżu) – francuski dichter, pisorz a dramatopisorz a tyż bojownik ô prawa czowieka. Powożany za nojwożnijszygo przedstawiciela francuskigo rōmantyzmu. Bōł człōnkym Académie française a deputowanym do Kōnstytuanty. Ôstoł pochowany na francuskim Pantyjōnie. "Cromwell" (1827) " Amy Robsart" (1828) Hernani (1830) "Marion Delorme" (1831) "Le roi samuse" (1832) "Lucrèce Borgia" (1833) "Marie Tudor" (1833) "Angelo, tyran de Padoue" (1835) Ruy Blas (1838) "Les Burgraves" (1843) "Torquemada" (1882) "Théâtre en liberté" (1886) "Bug-Jargal" (1818) "Han dIslande" (1823) "Le Dernier Jour dun condamné" (1829) Notre-Dame de Paris (1831) "Claude Gueux" (1834) Les Misérables (1862) "Les Travailleurs de la mer" (1866) "LHomme qui rit" (1869) "Quatrevingt-treize" (1874) "Odes et poésies diverses" (1822) "Nouvelles Odes" (1824) "Odes et Ballades" (1826) "Les Orientales" (1829) "Les Feuilles dautomne" (1831) "Les Chants du crépuscule" (1835) "Les Voix intérieures" (1837) "Les Rayons et les ombres" (1840) Les Châtiments (1853) Les Contemplations (1856) "Première série" de "la Légende des Siècles" (1859) " Les Chansons des rues et des bois" (1865) "LAnnée terrible" (1872) "LArt dêtre grand-père" (1877) " "Nouvelle série" de "la Légende des Siècles" (1877) "La Pitié suprême" "Le Pape" (1878) "LÂne" (1880) "Religions et religion" (1880) "Les Quatre Vents de lesprit" (1881) "Série complémentaire" de "la Légende des Siècles" (1883) "La Fin de Satan" (1886) "Dieu" (1891, 1941) "Toute la Lyre" (1888, 1893, 1897, 1935-1937), "Nouvelle série" de "Toute la Lyre" (1893) "Les Années funestes" (1898) " Dernière Gerbe" (1902, 1941) "Océan. Tas de pierres" (1942) "Étude sur Mirabeau" (1834) "Littérature et philosophie mêlées" (1834) "Le Rhin" (1842) "Napoléon le Petit" (pamflet, 1852) "Lettres à Louis Bonaparte" (1855) "William Shakespeare" (1864) "Paris-Guide" (1867) "Mes Fils" (1874) "Actes et paroles - Avant lexil" (1875) "Actes et paroles - Pendant lexil" (1875) "Actes et paroles - Depuis lexil" (1876) "Histoire dun crime - 1re partie" (1877) "Histoire dun crime - 2 partie" (1878) "LArchipel de la Manche" (1883) "Choses vues - 1re série" (1887) "Choses vues - 2 série" (1900) "Alpes et Pyrénées" (1890) "France et Belgique" (1892) "Correspondances - Tome I" (1896) "Correspondances - Tome II" (1898) "Post-scriptum de ma vie" (1901) "Mille Francs de récompense" (1934) "Pierres "(1951)
+Bana – zorta transzportu lōndowygo ô sztrasie wytyczōnyj glajzōm banowōm abo linōm, kerōm poruszajōm sie cugi abo pojydyncze wagōny/kabiny. Bano je zortōm transzportu sztywnoglajzowygo, tzn. jeji pojazdy mogōm poruszać sie ino przirychtowanym lo danyj technologiji torym. W szerokym znoczyniu miano "bana" ôbiymuje cołko infrastruktura – liniy banowe, stacyje (banhofy, przistanki), zaplecze techniczne; tabor banowy – pojazdy a instytucyje banowe – przewoźnikōw banowych, administratorōw infrastruktury (zarzōndy banowe). Potoczniy miano to może sie ôdnosić do kożdygo s uōnych elymyntōw, szczygōlniy lini banowyj abo firmy banowyj. Nojszerzij rozpowszychńōno we krajach rozwiniyntych je bano na torze dwōglajzowym (bano kōnwyncjōnalno), zwykle ô prześwicie 1435 mm, mianowano tyż normalnotorowōm. Bano kōnwyncjōnalno ô napyńdzie mechanicznym rozwijoła sie ôd II ćwierci XIX wieka a je to forma transzportu, kerej rozwōj poprzedziu upowszychniyniy sie wszyjskych inkszych mechanicznych środkōw transzportu. Cug
+Skawinki – wieś we małopolskim wojewōdztwie, we wadowickim krysie a gminie Lanckorona, wele Makowskigo Beskidu. We dziedzinie je drzewianny kośćōł ze XVIII stolecia, keri do 1956 stoł we wsi Przytkowice.
+Houston – miasto we USA, we sztacie Teksas, siedziba hrabstwa Harris (myńsze tajle Houston sōm tyż rozlygowane we hrabstwach Fort Bend a Montgomery). Srogi ôstrzodek industryji, a kōmōnikacyjny wynzeł. Mo sam siedziba NASA Johnson Space Center.
+Kraking to je proces, we kerym dōgouańcuchowe čōnstečki ôrganične (np. ciynžke wōnglowodory) sōm ômane na krōtše (np. leke wōnglowodory) bez rozpod wiōnzań wōngel-wōngel. Podle inkšej definicyje, kraking to je rozbicie wiynkšego alkanu na myńšy alkyn i alkan. We 1855 krakinga ropy wynoloz amerikoński učōny Benjamin Silliman Jr. Piyršy termokraking wynoloz ruski inžyniyr Wuodzimieř Šuchow. Zastosōwania. Kraking rafineryjny pozwolo sprowiać „lekki” produkta, na přikuod LPG eli bynzina, ze ciynžkich frakcyje pozostauych po destylacyji ropy naftowyj. Katalityčny kraking fluidalny užywany je do produkcyje LPG a bynziny, kedy hydrokraking to je guōwne zdřōduo produkcyje paliwa ôdřutowego, diesla itp. Chymia procesa. Kraking katalityčny. Kraking katalityčny wykořistowo zeolity kej katalizatory a střednie tymperatury řynda 400-500 °C co by usprawnić rozpod wiynkšych wōnglowodorōw na myńše. Termokraking. Termokraking wykořistuje podwyžšōne tymperatury (kole 800 °C) a ciśniyniy (kole 7MPa), přeto mechanizm je rodnikowy. "Inicjacyjo" to reakcyjo, we kerej jedna čōnstečka sie rozpodo na dwa rodniki. CH3CH3 → 2 CH3• "Transfer protōna" polygo na přeniysiyniu atoma wodora ze jydnyj čōnstečki na drugo. CH3•   CH3CH3 → CH4   CH3CH2• "Rozpod rodnika" polygo na rozpodzie rodnika na dwa čōnstečki: alkyn a inkšy rodnik. Tyn krok ôdpowiado za powstowaniy alkynōw. CH3CH2• → CH2=CH2   H• "Addycjo rodnika" polygo na tym, aže rodnik reagowo s alkynym a dowo nasycōny, duōžšy rodnik. Je to ôdwrotność popřednij reakcyje. CH3CH2•   CH2=CH2 → CH3CH2CH2CH2• "Terminacyjo" polygo na tym, aže dwa rodniki reagujōm a powstowo čōnstečka, kero niy mo rodnikym. Terminacyjo ôdbywo sie na dwa sposoby: při rekōmbinacyji dwa rodniki uōnčōm sie a powstowo dužy wōnglowodōr, a při dysproporcjōnacyji bez přeniesiyniy wodora dostowōmy alkan a alkyn. CH3•   CH3CH2• → CH3CH2CH3 CH3CH2•   CH3CH2• → CH2=CH2   CH3CH3 Hydrokraking
+Sabaton to je szwedzko kapela, co szpilo muzyka ze zorty power metal. Bōła założōno we 1999 roku we Falun. Teksty śpiywek kapele zaôbycz nawiōnzujōm do wojyn, bataliji a historycznych perzōnōw. Teroźne czōnki Joakim Brodén – śpiyw , klawiyr Pär Sundström – bass , spōmogajōncy śpiyw Chris Rörland – gitary, spōmogajōncy śpiyw Hannes Van Dahl – szlagcojg, spōmogajōncy śpiyw Tommy Johansson – gitary, spōmogajōncy śpiyw Piyrwyjsze czōnki Richard Larsson – szlagcojg Oskar Montelius – gitary, spōmogajōncy śpiyw Rikard Sundén – gitary, spōmogajōncy śpiyw Daniel Mullback – szlagcojg, spōmogajōncy śpiyw Daniel Mÿhr – klawiyr, spōmogajōncy śpiyw Robban Bäck – szlagcojg Thobbe Englund – gitary, spōmogajōncy śpiyw "Primo Victoria" (2005) "Attero Dominatus" (2006) "Metalizer" (2007) " The Art of War" (2008) "Coat of Arms" (2010) "Carolus Rex" (2012) "Heroes" (2014) "The Last Stand" (2016) "The Great War" (2019) "The War to End All Wars" (2022) Internetowo zajta ôd Sabaton
+Kałmyki (kałm. : Хальмгуд, Halmgud; mōng. : Халимаг, Khalimag) - Nacyjŏ, s mōngolskich ludōw zamiyszkujōnca hlawniy Kałmycyje we Rusyje. Gŏdkōm Kałmykōw je Kałmyckŏ gŏdka nale czynstŏ mŏżnŏ tyż trefić siy s ruskōm gŏdkōm. Nŏjczynstszŏ religijŏ tej nacyje to Tybecki Buddyzm.
+Gasansztalt je industryjo, kero zajimo sie ôdgasowowaniym kamiōnnygo wōngla, coby ôtrzimać ôsobliwie wōnglowy gas, kery potym przerobio sie na miejski gas. Ôdgasowaniy wōngla je we gasowych piecach, we kerych grzeje sie wōngel we tymperaturze 900-1300 °C, bez luftu. Głowne produkta, co uōne sōm ôdbiyrane ze pieca to gas a koks.
+Wielgŏ Płōżnica (, ) to je wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we strzeleckim krysie, we gminie Wielge Strzelce. We 2011 roku wieś miała 192 miyszkańcōw. We Wielgij Płōżnicy narodziōł sie Leopold Moczygemba, co założōł zidlōng Panna Maria.
+Trzebieszōw (pol. "Trzebieszów", miym. "Sichdichfür") – tajla wsi Moszczanka we Polsce, na Gōrnym Ślōnsku, we ôpolskim wojewōdztwie, we prudnickim krysie, we gminie Prudnik.
+Pagōr to je naturalnŏ i wypukłŏ forma rzeźby terynu ô umŏwnyj wysokości wzglyndnyj do 100 m. Pagōry wyrōżniajōm sie we ôbtoczyniu srogszym nachyleniym stoku. Cymple pagōrōw sōm zaôbycz kolite. Sōm formōm terynu myńszõ ôd bergōw, a srogszõ ôd kymp. Kympa Berg Gōra
+Życie () we biologiji mŏ dwie, zwiōnzane ze sobōm definicyje: zbiōr procesōw żywobyciowych – swojistych, wysoko zôrganizowanych funkcjōnalnie (w raje i nece), zmian fizycznych i reakcyji chymicznych, co zachodzōm w ôtwartych termodynamicznie, wyôdrymbniōnych z ôbtoczyniŏ układach fizycznych (co dycki zawiyrajōm kwasy nuklejinowe i biołka, podle sztandu terŏźnyj wiedze), zbudowanych morfologicznie (ô hierarchicznyj strukturze), co skłŏdajōm sie z jednyj abo wielu kōmōrek (ôrganizmach, stworzyniach) jak tyż swojistych zjawisk biologicznych, co zachodzōm z udziałym tych ôrganizmōw – co istniyjōm na Ziymi, a możno tyż na inkszych planetach włŏsność ôkryślōnych układōw fizycznych (→ ôrganizmōw), co w nich zachodzōm procesy żywobyciowe. W czasie cołkij historyje powstała moc teoryji, co ôdwołujōm sie do życiŏ, m.in. materializm, hilymorfizm i witalizm. Mimo to, zdefiniowanie życiŏ tyż terŏźnie je problymym dlŏ uczōnych i filozofōw. Nojmyńszŏ jednostka życiŏ to je ôrganizm. Ôrganizmy mogōm skłŏdać sie z jednyj abo wiyncyj kōmōrek, przechodzōm metabolizm, utrzimujōm homeostazã, mogōm rōść, ryagujōm na zachynty, rozmnŏżajōm sie (płciowo abo bezpłciowo), jak tyż, drōgōm ewolucyje, dopasowujōm sie do strzodowiska, co je ôbtŏczŏ w czasie dalszych gyneracyji. We biosferze Ziymie idzie znojś moc roztōmajtych ôrganizmōw, co jejich życie ôpiyrŏ sie na wōnglu jak tyż wodzie. Ôrganizmy dzielōm sie m.in. na rośliny, zwiyrzynta, grziby, protisty, archeōny i bakteryje. Kryteria życiŏ w niykerych przipadkach bywajōm niyjednoznaczne, beztōż, w zależnie ôd zdrzōdła, stworzynia take jak wirusy, wirojidy abo sztuczne życie sōm niezaliczane do ôrganizmōw żywych. Abiogyneza to naturalny proces żywobyciowy, co zachodzi we materyji, co niy żyje, bp. we zwiōnzkach ôrganicznych. Wiek Ziymie wynosi kol. 4,54 mld lŏt, jednak nojstarsze formy życiŏ ziymskigo powstały aby 3,5 mld lŏt tymu w eoarchajiku, jak twardniała szkorupa ziymskŏ. Nojstarszym fizycznym świŏdectwym istniyniŏ życiŏ na Ziymi je biogynny grafit pobrany ze skoł metaôsadowych, co powstały 3,7 mld lŏt tymu w zachodnij Grynlandyji jak tyż skamiyniałości maty drobnoustrojowyj (ang. "microbial mat") znojdziōnyj we piŏskowcu w zachodnij Australiji. Moc teoryji, takich jak bp. Wielke Bōmbardyrowanie, sugeruje, iże życie na Ziymi mogło być jeszcze wcześnij. Jak ôdwołować sie do podszukowań z 2015 roku, życie na Ziymi mogło być 4,1 mld lŏt tymu; przi ôdwołowaniu sie jednak do inkszych podszukowań, mogło być już 4,25 mld lŏt tymu, abo nawet 4,4 mld lŏt tymu. Podle jednego z badŏczy, „jeźli życie na Ziymi powstało za doś wartko, to może ôno być powszechne we wszechświecie”. Mechanizm, co dziynki niymu powstało życie na Ziymi, ôstŏwŏ niyznōmy, chociŏż powstała moc hipotez, co go tykajōm. Życie, ôd czasu jego postaniŏ, rozwinyło sie w wielu formach, co ôstały sklasyfikowane i podzielōne na jednoski zwane taksōnami. Ôrganizmy żywe mogōm żyć i prosperować w wielu warōnkach. Mimo to, rachuje sie, iże spostrzōd 5 mld zortōw, co zamiyszkowały Ziymiã w czasie cołkij jeji historyje, wymarło kol. 99% zortōw. Rachuje sie, iże liczba zortōw, co terŏźnie żyjōm na Ziymi to 10–14 mln, z czego do tyj pory ôstało udokumyntowanych 1,9 mln. Jak ôdwołać sie do hipotezy panspermije, życie mikroskopijne – rozkludzane ôd meteorytōw, planetojidōw i inkszych małych ciał Układu Słōnecznego – może być tyż w inkszych miyjscach we Wszechświecie. Chociŏż znōme je nōm jyno życie, co istniyje na Ziymi, je możliwe, iże je tyż życie pozaziymske. Projekty naukowe, take jak SETI, poszukujōm sygnałōw radyjowych w przestrzyni kosmicznyj, co mogły ôstać wysłane ôd pozaziymskich cywilizacyji. Definicyjŏ. Prōby ôkryślyniŏ, czym je życie, bōły podjynte, bo definicyjŏ życiŏ je przidajnŏ w podszukowaniach nad powstaniym życiŏ i w rozwŏżaniach nad ewyntualnym życiym pozaziymskim (w egzobiologiji). Klarowne zdefiniowanie życiŏ to je wyzwanie dlŏ uczōnych i filozofōw. Je to ciynżke, bo po czyńści życie je proces, a niy czystŏ substancyjŏ. Definicyjŏ życiŏ musi być tak ôgōlnŏ, coby ôbyjmować tak wszyjske znane nōm formy życiŏ, jak i pozaziymske formy życiŏ, inksze ôd tych, co zamiyszkujōm Ziymiã. Cechy życiŏ. Terŏźne rozumiynie życiŏ je blank ôpisowe, bo niy je klarownŏ definicyjŏ życiŏ. Życie je uwŏżane za znak czegoś, co wykazuje wszyjske abo czyńść takich znakōw:. Homeostaza − zdolność regulacyje strzodowiska wnyntrznego w taki spusōb, coby utrzimować jego parametry przi stałych wertach; dlŏ przikładu tymperatura naszego ciała je zmyńszanŏ bez pocynie jak tyż stynżynie elektrolitōw. Hierarchijŏ − skłŏdanie sie z jednyj abo wiyncyj kōmōrek − bazowych jednostek życiŏ. Metabolizm − umiana ynergije bez przerobiynie substancyji chymicznych i ynergije na skłŏdniki kōmōrkowe (anabolizm) jak tyż rozpŏd materyje ôrganicznyj (katabolizm). Istoty żywe potrzebujōm ynergije do utrzimowaniŏ stałych wertōw strzodowiska wnyntrznego (homeostaza) jak tyż tworzyniŏ inkszych zjawisk zwiōnzanych z życiym. Wzrōst − utrzimowanie werty anabolizmu na wyższym poziōmie aniżeli werta katabolizmu. U ôrganizmu, co sie rozwijŏ, powiynkszŏ sie kożdŏ jego tajla. Adaptacyjŏ – kōnszt przistosowowaniŏ sie ôrganizmu do nowych warōnkōw z upływym czasu. Je podstawōm procesu ewolucyje; je sztalowany bez erbowanie i dietã ôrganizmu, a tyż faktory zewnyntrzne. Reakcyjŏ na zachynty – może przibierać mocka form, ôd kōntrakcyje ôrganizmu jednokōmōrkowego po kōntakcie z zewnyntrznōm substancyjōm chymicznōm do raje reakcyji, co ôbyjmujōm wszyjske zmysły ôrganizmu wielokōmōrkowego. Ta ôdpowiydź je wyrażanŏ we formie ruchu ; bp. liście roślin, co rosnōm ku światłu (fototropizm) jak tyż chymotaksyjŏ. Rozmnŏżanie – kōnszt wytwŏrzaniŏ nowych jednostek żywobyciowych: bezpłciowo, bez jedyn ôrganizm ôjcowski, abo płciowo bez dwa ôrganizmy ôjcowske. Składowanie informacyje - posiadanie informacyji ô ôrganiźmie, kerŏ keruje jego funkcyjami żywobyciowymi. Te słożōne procesy zwane sōm funkcyjami fizjologicznymi. Ôziym znakōw życiŏ Tibora Gánti. Tibor Gánti zapropōnowoł taki zbiōr warōnkōw, kere winiyn społniać systym, by uznać go za ôrganizm żywy: Cechy kōnieczne. Cechy kōnieczne, by dany ôbiekt uznać za żywy: je wyôdrymbniōny ze świata zewnyntrznego posiadŏ metabolizm je wewnyntrznie sztabilny, zo znaczy cechuje go homeostaza posiadŏ podsystym przechowowaniŏ i przetwŏrzaniŏ informacyji, przidajny dlŏ reszty systymu procesy we postrzodku systymu żywego sōm regulowane Znaki potyncjalne. Cechy, co niy sōm kōnieczne, by systym uznać za żywy, ale kōnieczne, by zachodziōł proces życiŏ na srogszõ skalã: ôbiekt żywy musi mieć zdolność do wzrōstu i rozmnŏżaniŏ we replikacyji musi zachodzić zmiynność (warōnek ewolucyje) ôbiekt musi być śmiertelny. Cechy kōnieczne definiujōm ôrganizm żywy za autōnōmicznõ strukturã, cechy potyncjalne za to ôdpadajōm redukcjonistycznyj definicyji życiŏ, tykajōm tōż procesu życiŏ. Alternatywy. Coby ôddać minimalnõ liczbã przidajnych zjawisk, zapropōnowanych bōło moc inkszych biologicznych definicyji życiŏ, z kerych mocka ôpiyrŏ sie na układach chymicznych. Biofizycy spozorowali, iże istoty żywe polygajōm na negyntropiji (negatywnyj yntropiji). To znaczy procesy żywobyciowe mogōm być widziane za „ôpōźniynie” spōntanicznyj dyfuzyje abo dyspersyje wnyntrznyj ynergije tajleczek biologicznych. Barzij szczegōłowo, jak ôdwołać sie fizykōw takich jak John Desmond Bernal, Erwin Schrödinger, Eugene Wigner abo John Scales Avery, życie nŏleży do grupy zjawisk, co sōm układami ôtwartymi abo ciōngłymi, co poradzōm zmyńszać swojã wnyntrznõ yntropijõ bez stratã substancyji abo ynergije swobodnyj pobiyranyj ze strzodowiska, co ôna na kōńcu ôstŏwŏ ôdciepniyntŏ we rozłożōnyj formie. Na wyższym szteblu, istoty żywe sōm układami termodynamicznymi co posiadajōm zôrganizowanõ strukturã molekularnõ. To ôznaczŏ, iże życie je materyjōm, kerŏ może sie rozmnŏżać i ewoluować ku cylu przetrwaniŏ. Stōnd życie to je samostykajōncy ukłŏd chymiczny, co funkcjōnuje tak, jak ôpisuje to teoryjŏ Darwina. Inksi przijmujōm pōnkt widzyniŏ, co niy do kōńca je zależny ôd chymije molekularnyj. Jedna z definicyji życiŏ prawi, iże istoty żywe sōm samozôrganizowane i autopojetyczne (take, co sie same wytwŏrzajōm). Jednã z wersyji tyj definicyji je wersyjŏ ôd Stuarta Kaffmana, co gŏdŏ ô autōnōmicznym agyńcie abo systymie wieloagyntowym co poradzi kopiować siebie abo inkszych i wykōnać aby jedyn ôbiyg termodynamiczny. Definicyje życiŏ jako zjawiska. Nojważniyjszym znakym życiŏ je ciōngłŏ przemiana materyje i ynergije miyndzy żywym ôrganizmym a jego ôbtoczyniym, ze utrzimowaniym homeostazy, jak tyż talynt do replikacyje, powielaniŏ sie, abo tyż rozmnŏżaniŏ i erbowaniŏ cech. Do podtrzimowaniŏ przemiany ynergije z ôbtoczyniym potrzebny je stały wkłŏd roboty ze strōny ôrganizmu. Tōż życie to: zespōł procesōw metabolicznych, co sie wzajymnie podtrzimujōm, i co zachodzōm we ôrganiźmie żywym abo jego ôsobnych tajlach. Ważnōm cechōm życiŏ, co ôna wywodzi sie z natury procesōw metabolicznych, je zdolność ôrganizmōw żywych do utrzimaniŏ wyższego poziōmu uporzōndkowaniŏ, tōż niższyj yntropije aniżeli ôbtoczynie, kosztym spotrzebowaniŏ ynergije. Podzioł definicyji w zależności ôd poziōmu: nojwyższy (definiowanie życiŏ za globalny fynōmyn), niższy (definiowanie jednostki żywyj); jak tyż nojniższy (rozrōżniynie miyndzy jednostkōm żywōm a umartōm) ôstoł tyż zapropōnowany i ôdpednio sformułowany za kōntinuum samopodtrzimujōncyj sie informacyje dlŏ życiŏ jako zjawiska, ôsobny elymynt kōntinuum samopodtrzimujōncyj sie informacyje dlŏ ôrganizmu żywego, jak tyż funkcjōnalny, ôsobny elymynt kōntinuum samopodtrzimujōncyj sie informacyje dlŏ rozrōżniynia miyndzy życiym i śmierciōm. Redukcjōnistycznŏ. Życie to systym abo zbiōr elymyntōw zdolnych do ewolucyje w synsie biologicznym. Ta definicyjŏ je faworyzowana ôd niykerych badŏczōw sztucznego życiŏ i niykerych redukcjōnistōw (bp. Richard Dawkins). Krytykuje sie ja ale, iże je za szyrokŏ. Ôbyjmuje bp. Program kōmputrowy programy kōmputrowe, co sie same replikujōm (patrz systym Tierra). Prōbōm zawynżyniŏ je definicyjŏ we formie: życie to zbiōr autōnōmicznych replikatorōw zdolnych do ewolucyje. W przipadku życiŏ na Ziymi rolã autōnōmicznych replikatorōw społniajōm ôrganizmy żywe, a podlygajōm ewolucyji dziynki niydoskōnałyj replikacyji. Ta definicyjŏ jednak w realnie niy rozwiōnzuje problymōw ôrtodoksyjnych biologōw, bo programy z systymu Tierra sōm autōnōmicznymi replikatorami (co zasiedlajōm systym Tierra, tak jak ôrganizmy żywe synsu stricto zasiedlajōm naszã planetã). Coby ich usatysfakcjōnować, nŏleżałoby wkludzić do definicyje warōnek materialności replikatorōw. Durch ale problymym ôstanie wtynczŏs uznanie za żywõ masziny zdolnyj do wykōnaniŏ swojij zglyndnie akuratnyj kopije. Za to niykerzi badŏcze sztucznego życiŏ używajōm kapkã akuratniyjszyj definicyje: Życie to dynamiczne, samoôrganizujōnce sie struktury, zdolne do samopowielaniŏ sie i ewolucyje. Rōżnica polygŏ na wkludzyniu musu dynamicznego samopowielaniŏ sie struktury. Ôdbiyrŏ to wiynkszości z ôbiektōw baczyń badŏczy sztucznego życiŏ (jak algorytmy ewolucyjne abo roztōmajte ôdmiany Game of Life) status żywych. Cybernetycznŏ. Życie to systym sprzynżyń zwrotnych ujymnych podporzōndkowanych nadrzyndnymu sprzynżyniu zwrotnymu dodatniymu. Takŏ cybernetycznŏ definicyjŏ życiŏ ôstała zapropōnowanŏ ôd Bernarda Korzeniewskigo. Termodynamicznŏ. Życie to słożōnŏ struktura dyssypatywnŏ, co mŏ zdolność miyjscowego ôdwrŏcaniŏ wzrōstu yntropije. Amerykōński fizyk teoretyczny Lee Smolin, zdefiniowoł w kategoryjach termodynamicznych życie za samoôrganizujōncy systym niyrōwnowŏgowy, co jego procesami reskyruje program, przechowowany we formie symbolicznyj (informacyjŏ gynetycznŏ), zdolny do reprodukcyje, społym z tym programym. Z pōnktu widzyniŏ teoryje informacyje. Życie to kōntinuum samopodtrzimujōncyj sie informacyje. Podle tyj definicyje jednostki (ôrganizmy) żywe majōm cechy swojistego systymu, kerowanego ôd informacyje, i co przetwŏrzŏ informacyjõ, spotrzebowowaniŏ i przekazowaniŏ zawartyj w nim informacyje symantycznyj. Historyjŏ życiŏ ziymskigo. Fanerozoik. Fanerozoik to eōn, co trwŏ ôd 541 ±1,0 milijōnōw lŏt do dzisiej. Na fanerozoik skłŏdajōm sie trzi ery: paleozoik, mezozoik i kynozoik. Tyn eōn cechuje sie srogim wzrōstym rozmajtości biologicznyj, co zaczōn sie ôd eksplozyje kambryjskij. Era paleozoicznŏ. We erze paleozoicznyj doszło do pŏru ważnych zdarzyń zwiōnzanych ze życiym – idzie do nich zaliczyć m.in. ewolucyjõ słożōnych formōw życiowych, bez kerõ ôrganizmy, co zamiyszkowały suchy lōnd wziōnły używać tlyn za musowy produkt wymŏgany do dychaniŏ. Paleozoik dzieli sie na sześ ôkresōw: kambr, ôrdowik, sylur, dewōn, karbōn i perm. W paleozoiku miały miyjsce sroge zmiany geologiczne, klimatyczne i ewolucyjne. W ôkresie kambru zdarziła sie nojwartszŏ i nojszyrszŏ dywersyfikacyjŏ życiŏ we historyji Ziymie, znanŏ za eksplozyjõ kambryjskõ. W tym czasie rozwinyła sie srogŏ tajla zortōw, co terŏźnie żyjōm, m.in. ryby, stawonogi, płazy, gady i synapsydy. Przōdzij te stworzynia zamiyszkowały ôceany, ale w kōńcu tajla z nich przeniosła sie na stały lōnd. W niyskorniyjszyj fazie paleozoiku lōnd ôstoł zdominowany ôd roztōmajtyj zorty formōw życiowych. Kōntynynta ôstały pokryte ôgrōmnymi lasami prymitywnych roślin, co jejich srogŏ tajla przekształciyła sie w pokłady wōnglŏ kamiynnego, co terŏźnie je w Europie i wschodnij czyńści Ameryki Pōłnocnyj. We kōńcowyj fazie epoki ôrganizmami, co zdōminowały życie, stały sie sroge i wysoko rozrośniynte zorty gadōw, rozwinyły sie tyż piyrsze rośliny, co żyjōm do dzisiej – jegliczne. Era paleozoicznŏ skōńczyła sie nojsrogszym masowym wymiyraniym we historyji Ziymie, znōmym za wymiyranie permske. Zjawisko bōło na tela dotkliwe, iże życie na lōńdzie ôżywiało sie bez dalsze 30 milijōnōw lŏt; tyn ôkres mōg być ale krōtszy w przipadku życiŏ we morzach. Kambr. Ôkres kambru trwoł ôd 541 ±1,0 do 485,4 ±1,9 milijōnōw lŏt tymu. Je piyrszym z sześciu ôkresōw ery paleozoicznyj. W ôkresie kambru zapoczła sie eksplozyjŏ kambryjskŏ, co cechuje sie pokŏzaniym sie nojsrogszyj liczby nowych ôrganizmōw w czasie jednego ôkresu. W tym czasie wykształciyła sie srogŏ liczba glōnōw, chociŏż stawonogi stanowiyły w wodzie srogszõ tajla populacyje. Doszło tyż do wykształcyniŏ hned wszyjskich wodnych zortōw, co żyjōm. W kambrze napoczōn sie rozpad superkōntynyntu Rodinia, co z niego srogszy part stoł sie tajlōm superkōntynyntu Gōndwana. Ôrdowik. Ôrdowik trwoł ôd kol. 485,4 ±1,9 do 443,8 ±1,5 milijōnōw lŏt tymu. W tym ôkresie we srogij liczbie wykształcały sie do dzisioj powszechne zorty ôrganizmōw, m.in. prymitywne ryby, gowonogi i korale. Powszechnymi formami życiŏ bōły ale trylobity, ślimŏki i szkorupiŏki. Co ważniyjsze, w ôkresie ôrdowiku doszło do zakolōnizowaniŏ Gōndwany ôd piyrszych stawonogōw. W kōńcowyj fazie ôrdowiku Gōndwana bōła na przestrzyni koła podbiegunowego, a Ameryka Pōłnocnŏ połōnczyła sie z Europōm, czym zawarły Ôcean Atlantycki. Zlodowacynie Afryki dokludziyło do srogigo ôbniżyniŏ poziōmu morza. W wyniku zlodowacyniŏ Ziymia doimyntnie (abo bezma doimyntnie) ôstała pokrytŏ lōndolodym, a to dokludziyło do wymiyraniŏ ôrdowickigo, co w czasie niego pōmarło kol. 60% wodnych bezkryngowcōw i 25% familiji; to wymiyranie je uwŏżane za nojwcześniyjsze masowe wymiyranie i druge nojsrogsze we historyji Ziymie. Sylur. Sylur trwoł ôd kol. 443,8 ±1,5 do 419,2 ±3,2 milijōnōw lŏt tymu. W tym czasie skōńczyło sie zlodowacynie, co trwało ôd ordowiku, dziynki czymu powstały lepsze warōnki dlŏ życiŏ na Ziymi. Rozwinyła sie wielkŏ liczba ryb, m.in. żuchwowcōw, bezżuchwowcōw jak tyż piyrszych ryb słodkowodnych. Nojrozliczniyjszōm grupōm drŏpieżnikōw ôstŏwały stawonogi, m.in. wielkoraki. Rozwinyły sie tyż stworzynia,co żyły jyny na lōndzie, take jak grziby, pajynczŏki i pareczniki. Rozrost roślin nŏczyniowych przizwolōł roztopiyrzić sie na stałym lōndzie inkszym zortōm roślin, co stały sie prekursorami roślinnego życiŏ, co zamiyszkuje powiyrchniã kuli ziymskij. W ôkresie syluru Ziymia dzielyła sie na sztyry kōntynynta: Gondwanã (Afryka, Ameryka Połedniowŏ, Australijŏ, Antarktyda, Syberyjŏ), Lauryncyjõ (Ameryka Pōłnocnŏ), Bałtykã (Pōłnocnŏ Europa) i Awalōnijõ (Zachodniŏ Europa). Dźwigniyńcie poziōmu morza dokludziyło do roztopiyrzyniŏ sie mocy nowych zort ôrganizmōw wodnych. Dewōn. Dewōn trwoł ôd kol. 419,2 ±3,2 do 358,9 ±0,4 milijōnōw lŏt tymu. Tyn ôkres cechuje sie srogōm roztōmajtościōm ryb, co ôbyjmuje ôpancerzōne Dunkleosteus jak tyż ryby, co z nich ewoluowały piyrsze sztworonogi. Na lōńdzie, w wyniku eksplozyje dewōńskij, doszło do srogigo urozmajcyniŏ zortōw roślin – rozwinyły sie piyrsze strōmy i nasiōna. W wyniku tego zdarzyniŏ doszło tyż do urozmajcyniŏ stawonogōw. Dewōn cechuje sie tyż ukŏzaniym sie piyrszych płazōw jak tyż wchodym ryb na wiyrch raje pokormowyj. W kōńcowyj fazie dewōnu, w wyniku wymiyraniŏ dewōńskigo, pōmarło 70% zortōw, co ôznaczŏ, iże to zdarzynie bōło drugim nojsrogszym wymiyraniym we historyji Ziymie. Karbōn. Karbōn trwoł ôd kol. 358,9 ±0,4 do 298,9 ±0,15 milijōnōw lŏt tymu. We wczesnyj fazie karbōnu postrzedniŏ tymperatura na Ziymi wynosiyła 20 °C, ale w jego postrzodkowyj fazie postrzedniŏ tymperatura spadła do kol. 10 °C. Srogŏ tajla powiyrchnie Ziymie bōła pokrytŏ tropikalnymi barzołami, a ze strōmōw, co żyły w tym czasie, powstoł używany terŏźnie wōngel kamiynny. Nojpewnij nojsrogszōm ewolucyjōm w tym czasie bōł rozrost jajec ôwodniowych, co przizwolyło płazōm przeniyś sie w głōmb lōndu i stać sie dōminujōncōm grōmadōm podtypu kryngowcōw. Ôkrōm tego, na barzołach karbōnu rozwinyły sie piyrsze gady i synapsydy. W ôkresie karbōnu utramyntnie ôchłōdzoł sie klimat, co na przełōmie permu i karbōnu dokludziyło do zlodowacyniŏ Gōndwany, co jeji niymałŏ tajla w tym czasie bōła na kole podbiegunowym. Perm. Perm trwoł ôd kol. 298,9 ±0,15 do 252,17 ±0,06 milijōnōw lŏt tymu i bōł ôstatnim ôkresym paleozojiku. We poczōntkowyj fazie permu doszło do połōnczyniŏ sie wszyjskich kōntynyntōw, co stworziło superkōntynynt Pangea jak tyż jedyny wtynczŏs ôcean Panthalassa. Ziymia w tym czasie bōła barzo suchŏ. Klimat postrzodkowyj Pangei cechowoł sie surowymi burlami roku, co bōło sprawiōne chybōm wpływu ôceanu na tã tajla kōntynyntu. Suchy klimat bōł dogodny dlŏ żyjōncych na Ziymi drŏpieżnikōw i synapsydōw. Dōminujōncymi stworzyniami zamiyszkujōncymi Pangeã bōły dimetrodony i edafozaury ("Edaphosaurus"). W ôkresie permu ukŏzały sie piyrsze rośliny jegliczne, co zdōminowały landszaft lōndowy Ziymie. W kōńcowyj fazie permu Pangea stŏwała sie corŏz barzij suchŏ. Jeji wnyntrznŏ tajla skłŏdała sie jyny z suchych prōznot zamiyszkanych ôd skutozaurōw i gorgōnopsōw (Gorgonopsia). Te stworzyniŏ w kōńcu wyginyły społym ze 95% dalszych ôrganizmōw, co wtynczŏs zamiyszkowały Ziymiã w wyniku wymiyraniŏ permskigo, co bōło trzecim nojsrogszym tyj zorty zdarzyniym w historyji Ziymie. Era mezozojicznŏ. Znany tyż pod mianym „era dinozaurōw” , mezozojik cechuje sie wzrōstym liczby gadōw, bez co zdominowały ône tak morza, jak i lōnd i luft. Termin „mezozojik” („życie postrzodkowe”) je z greckigo jynzyka – skłŏdŏ sie z prefiksu "meso-"/"μεσο" („miyndzy”), jak tyż "zoon"/"ζῷον" („zwiyrz”, „istota żywŏ”). Je jednōm z trzech er geologicznych eōnu fanerozoicznego, co nastōmpiyła po erze paleozojicznyj („życie pradawne”) jak tyż przed erōm kynozojicznōm („nowe życie”). Era poczynŏ sie w zaczōntkowyj fazie wymiyraniŏ permskigo, nojsrogszego dobrze udokumyntowanego tyj zorty zdarzyniŏ na Ziymi. Era mezozojicznŏ skōńczyła sie w czasie wymiyraniŏ kryjdowego, co wyrōżniało sie wymarciym niyptŏsich dinozaurōw jak tyż czyńści zortōw zwiyrzōnt i roślin. W erze mezozoiku trefiyła sie srogŏ aktywność tektōnicznŏ, klimatycznŏ i ewolucyjnŏ. Jednym z ważniyjszych zdarzyń ery bōł stopniowy rozpŏd superkōntynyntu Pangea na myńsze kōntynynta, co stopniowo przemiyszczały sie w rychtōnku jejich terŏźnych miyjsc położyniŏ. Klimat w mezozojiku bōł rozmajty – nastympowały naprzemiynnie ôkresy ciepła i zimna. Jednak tymperatura na Ziymi w tamtym czasie bōła wyższŏ aniżeli terŏz. W triasie niyskorym ukŏzały sie niyptŏsie dinozaury, co we ôkresie jury zdōminowały lōndy i zajmowały tã pozycyjõ bez kole 135 milijōnōw lŏt, po czym w kōńcowyj fazie kryjdy doszło do jejich wymarciŏ. Piyrsze ptŏki ukŏzały sie we jurze; ewoluowały z teropodōw. W mezozojiku rozwinyły sie tyż piyrsze cycacze, jednak bōły doś małe – przed zaczyńciym sie ôkresu kryjdy jejich wŏga wynosiyła mynij jak 15 kg. Trias. Trias trwoł ôd kol. 252,17 ±0,06 do 201,3 ±0,2 milijōnōw lŏt tymu. Tyn ôkres cechuje sie prōznotōm, co pokŏzała sie skuli wymiyraniŏ permskigo. Dzieli sie na trzi głōwne epoki: trias wczesny, trias postrzodkowy i trias niyskory. Trias wczesny trwoł ôd 252,17 ±0,06 do 247,2 milijōnōw lŏt tymu. Landszaft ze tamtego czasu na Ziymi bōł zdōminowany ôd prōznot Pangei. Nojroztoliczniyjsze stworzynia to bōły lystrozaury, labiryntodōnty, euparkerie i inksze ôrganizmy, co poradziyły przeżyć wymiyranie. W tym czasie rozwinyły sie temnospondyle, co dōminowały we srogij czyńści triasu. Trias postrzodkowy trwoł ôd 247,2 do kol. 237 milijōnōw lŏt tymu. W tym czasie zaczōn sie rozpŏd Pangei i powstoł ôcean Tetyda. Ekosystym ôżywiōł sie po ôprōzniyniu, co dokōnało sie po „wielkim wymiyraniu”. Do życiŏ wrōciyły m.in. fitoplanktōny, korale i szkorupiŏki, a stworzynia, co nŏleżōm do gadōw, zaczły być corŏz srogsze. Rozwinyły sie nowe zorty wodnych gadōw, m.in. notozaury i ichtiozaury. Za to na lōńdzie zakwitły lasy sosnowe, co przizwŏlyło na rozrostu kopruchōw i muszek ôwocowych. Pokŏzały sie tyż piyrsze krokodyle, co stały sie kōnkuryncyjōm dlŏ srogich płazōw, stworzyń słodkowodnych, co dotynczŏs dōminowały. Trias niyskory trwoł ôd kol. 237 do 201,3 ±0,2 milijōnōw lŏt tymu. Ôkres tyn cechuje sie czynstymi welami wŏrōw jak tyż umiarkowanymi ôpadami. Ocieplenie klimatu dokludziyło do godnego rozrostu gadōw lōndowych, w tym piyrszych prawych dinozaurōw, m.in. pterozaurōw. Skutkym pōmiany klimatu bōło wymieranie triasowe, w wyniku kerego wygineły archozaury (z wyjōntkym krokodyli), synapsydy, 34% stworzyń wodnych jak tyż bezma wszyjske zorty srogich płŏzōw. Wymieranie triasowe bōło sztwŏrtym pod wzglyndym skale tyj zorty trefiyniym w historyji Ziymie - jego prziczyna ôstŏwŏ spōrnŏ. Jura. Jura trwała ôd 201,3 ±0,2 do kol. 145 milijōnōw lŏt tymu. Dzieli sie na trzi głōwne epoki: jurã wczesnõ, jurã postrzodkowõ i jurã niyskorõ. Jura wczesnŏ trwała ôd 201,3 ±0,2 do 174,1 ±1,0 milijōnōw lŏt tymu. Klimat, co wtynczŏs panowoł, bōł moc barzij wilgły aniżeli w ôkresie triasu i bez to bōł ôn zaôbycz tropikalny. Stworzynia, co dōminowały we ôceanach, bōły plezjozaury, ichtiozaury i amōnity, za to na lōńdzie dōminowały dinozaury i inksze gady – jednymi z nojliczniyjszych zortōw bōły dilofozaury. Rozwinyły sie piyrsze prŏwdziwe krokodyle, co bezma dokludziyło do wyginiyńciŏ srogich płazōw; dalszy rozrost gadōw dokludziōł do jejich zapanowaniŏ na Ziymi. W tym samym czasie rozwinyły sie piyrsze cycacze. Jura postrzodkowŏ trwała ôd 174,1 ±1,0 do 163,5 ±1,0 milijōnōw lŏt tymu. W czasie tyj epoki zaczły powstŏwać sroge stada zauropodōw, m.in. brachiozaurōw i diplodokōw, co zamiyszkowały tamtyjsze preryje pokryte paprociami. Rozwinyły sie tyż roztōmajte zorty drŏpieżnikōw, m.in. allozaury. Postrzodkowojurajske lasy z wiynksza skłŏdały sie ze strōmōw jeglicznych. Jednymi z liczniyjszych stworzyń ôceanicznych bōły plezjozaury i ichtiozaury. Cechōm charakterystycznōm epoki je szczytowa forma, w jakij bōły gady. Jura niyskorŏ trwała ôd 163,5 ±1,0 do kol. 145 milijōnōw lŏt tymu. W tym czasie miało miyjsce wymiyranie jurajsko-kredowe, co w jego wyniku wymarły zauropody i ichtiozaury. Wymiyranie prziniōs podzioł superkōntynyntu Pangea na dwa myńsze – Laurazyjõ i Gōndwanã. Dźwignōł sie poziōm mōrz, co zniszczyło paprociowe stepy i stworziło we jejich plac płytke połacie wodne. W czasie epoki doszło do wymarciŏ ichtiozaurōw; przeżōł za to part zauropodōw – niykere , m.in. tytanozaury, wymarły dopiyro w czasie wymiyraniŏ kryjdowego. Dalszy wzrōst poziōmu mōrz powodowoł stałe powiynkszanie sie Ôceanu Atlantyckigo, co dzielōł kōntynynta – dziynki tymu powstała możliwość rōżnicowaniŏ sie dinozaurōw. Kryjda. Kryjda (znōmŏ tyż za „erã dinozaurōw”) je nojdugszym ôkresym, ze wszyjskich, co skłŏdajōm sie na erã mezozoicznõ. Dzieli sie na dwie epoki: kryjdã wczesnõ i kryjdã niyskorõ. Kryjda wczesnŏ trwała ôd kol. 145 do 100,5 milijōnōw lŏt tymu. W tym czasie dochodziyło do powiynkszaniŏ sie cieśnin morskich, co dokludziyło do czyńściowego wymarciŏ zauropodōw – przeżyli ino jejich przedstawiciele w Ameryce Połedniowyj. Powstała siyła płytkich połaci wodnych, co bōło powodym wymarciŏ ichtiozaurōw. Na jejich miyjscu ukŏzały sie mozazaury i zastōmpiyły je za głōwne stworzynia morske. Rozwinyły sie tyż eustreptospōndyle, co zamiyszkowały wybrzeża jak tyż małe wyspy Europy. Dalsze stworzynia, m.in. karcharodōntozaury i spinozaury, zamiyszkały prōzne przestrzynie, jake ôstały po wymiyraniu jurajsko-kryjdowym. Jednymi z nojpowszechniyjszych zortōw, jake rozwinyły sie w tym czasie, bōły iguanodōny, co roztopiyrziły sie na wszyjskich kōntynyntach. Zaś doł sie dojzdrzeć podzioł na pory roku – tymperatura luftu na kołach podbiegunowych spadała we ôkresie zimowym. Niy bōło to ale problymym dlŏ lielynazaurōw, co zamiyszkowały tamtejsze lasy. Inksze zorty dinozaurōw, m.in. mutaburazaury, migrowały w te rejōny w ôkresie latowym. Klimat, co panowoł na kołach podbiegunowych, niy sprzijoł krokodylōm, dziynki czymu mogły miyszkać sam płazy, m.in. kulazuchy, co zamiyszkujōm dzisiyjszõ połedniowõ Australijõ, co bōła wtynczŏs na połedniowym kole podbiegunowym. W niyskorniyjszyj fazie epoki wykształciyły sie nowe zorty pterozaurōw, co cechowały sie srogościōm, m.in. ôrnitocheiry, co jejich rozpiyntość krzideł dochodziyła do 12 metrōw. Do ważniyjszych cech epoki idzie zaliczyć rozrost piyrszych prŏwdziwych ptŏkōw. Jejich ewolucyjŏ dokludziyła do poczōntku rywalizacyje z pterozaurami. Kryjda niyskorŏ trwała ôd 100,5 do 66 milijōnōw lŏt tymu. Cechowała sie stałōm zniżkōm tymperatury luftu, co dzioła sie tyż we erze kynozojicznyj, bez co przestrzyń tropikōw, co leżała podle rōwnika, zwynżyła sie. Inksze przestrzynie na Ziymi cechowały sie srogimi zmianami klimatu miyndzy porami roku. Rozwinyły sie nowe zorty dinozaurōw, co zdōminowały nec kustowõ, m.in. tyranozaury, ankylozaury, triceratopsy i hadrozaury. Epoka cechuje sie tyż stałym zmyńszaniym sie populacyje pterozaurōw skuli kōnkuryncyje ptŏkōw; ôstatniōm wymartōm zortōm pterozaurōw bōł kecalkoatl. Ukŏzały sie tyż piyrsze taszowce, co były padlinożercami, co miyszkały we lasach jeglicznych. Nojliczniyjszymi stworzyniami wodnymi stały sie mozazaury – wcześnij były niymi ichtiozaury. Rozwinyły sie tyż sroge zorty plezjozaurōw, m.in. elasmozaury. Rozwinyły sie tyż piyrsze rośliny ôkrytonasiynne. W kōńcowyj fazie kryjdy ziymskŏ atmosfera była zaniyczyszczanŏ ôd erupcyji wulkanicznych, co dzioły sie m.in. w Trapach Dekanu. Uwŏżŏ sie, iże w tym samym czasie doszło do upadku meteoru na Ziymiã, co stworziło krater Chicxulub i dokludziyło do masowego wymiyraniŏ znōmego za wymiyranie kryjdowe. To było piōnte i ôstatnie tyj zorty zdarzynie – w jego wyniku wymarło kole 75% stworzyń, m.in. niyptŏsie dinozaury. Ôkrōm nich wymarły tyż wszyjske inksze ôrganizmy, co jejich wŏga przekrŏczała 10 kilogramōw. Tym samym skōńczyła sie era dinozaurōw. Era kynozojicznŏ. Jednōm z cech kynozojiku je rozrōst cycaczy, co dokludziōł do jejich dōminacyje na lōńdzie. Era dzieli sie na trzi epoki: paleogyn, neogyn i sztwŏrtorzynd. Kynozojik je znōmy tyż za „erã cycaczy”, co wymarcie wielu zortōw ôrganizmōw przizwolyło im na srogi rozrōst. We wczesnyj fazie kynozojiku, po kōńcu wymiyraniŏ kryjdowego , planeta była zdōminowanŏ ôd doś niywielkich przedstawicieli fauny, m.in. niywielke cycacze, ptŏki, gady jak tyż płazy. Z geologicznego pōnktu widzyniŏ, ptŏki i cycacze urozmajciyły sie we krōtkim czasie, przede wszyjskim skuli niyôbecności gadōw, co zdōminowały planetã w mezozojiku. Niykerzi przedstawiciele ptŏkōw niylotōw ôsiōngali srogsze miary aniżeli postrzednij srogości czowiek. Cycacze zdōminowały bezma kożdõ niszã ekologicznõ (tak morskõ, jak i lōndowõ) i niykej ôsiōngały miary srogsze aniżeli te, co żyjōm terŏz. Paleogyn. Paleogyn trwoł ôd 66 do 23,03 milijōnōw lŏt tymu. Dzieli sie na trzi epoki: paleocyn, eocyn i oligocyn. Paleocyn trwoł ôd 66 do 56 milijōnōw lŏt tymu. Bōł to ôkres przechodni miyndzy wymiyraniym kryjdowym, a rozwiniyńciym sie bogatego strzodowiska tropikalnego, co powstało we wczesnym eocynie. Wczesny paleocyn cechuje sie ôżywiyniym ekosystymu po tym wymiyraniu. Zaczła formować sie terŏźnŏ forma kōntynyntōw; prziszoł tyż jejich pōnowny podzioł – Afroeurazyjŏ ôstała podzielōnŏ Ôceanym Tetydy na Afrykã i Eurazyjõ, a Ameryka ôstała podzielōnŏ Cieśninōm Panamskōm na dwie czyńści. Ta epoka cechuje sie tyż stałym ôcieplaniym sie klimatu, bez co lasy tropikalne rozciōngały sie nawet do przestrzyni polarnych. We morzach dōminowały żralŏki, a nalōndach archajiczne cycacze, m.in. kreodōnty jak tyż prymaty, co rozwinyły sie w erze mezozojicznyj. Cycacze durch były niywielkimi stworzyniami. Nojsrogsze wtynczŏ stworzynia wŏżyły mynij jak 10 kilogramōw. Eocyn trwoł ôd 56 do 33,9 milijōnōw lŏt tymu. Masa stworzyń, co żyły we wczesnym eocynie, ôstŏwała takŏ sama. Do tych stworzyń nŏleżały m.in. prymaty, wieloryby, kōnie i inksze cycacze. Na wiyrchu raje kustowyj były ptŏki ô srogich miarach, take jak "Gastornis". Eocyn to jedynŏ epoka, co w nij ptŏki dōminowały (z pōminiyńciym jejich praôjcōw, to znaczy dinozaurōw). Tymperatura w tym czasie wynosiyła kole 30 °C (we rejōnach kolebiegunowych wystympowały niywielke jeji chwiania). W eocynie postrzodkowym, miyndzy Australijōm i Antarktydōm, uformowoł sie Sztrōm Wiatrōw Zachodnich – jego powstanie zdezorganizowało ukłŏd sztrōmōw morskich, co prziniosło ôchłōdzynie klimatu. Dokludziyło to do zmyńszyniŏ sie przestrzyni porośniyntych lasami tropikalnymi. Zmiana klimatu przizwolyła cycaczōm ôsiōngnōńć moc srogsze miary, m.in. wielorybōm. W tym czasie na wiyrchu raje kustowyj były stworzynia take jak "Andrewsarchus", a we wodach dōminowały wieloryby, m.in. bazylozaury. W niyskorym eocynie zaś ukŏzoł sie podzioł na pory roku, co prziniosło rozszyrzynie sie przestrzyni pokrytych sawannami i ewolucyjõ trŏw. Ôligocyn trwoł 33,9 do 23,03 milijōnōw lŏt tymu. Jednōm z cech epoki było roztopiyrzanie sie trŏwy, co dokludziyło do rozwiniyńciŏ sie dalszych zortōw zwiyrzōnt, co z nich srogi part żyje do dzisiej – sōm to m.in. elefanty, koty, psy i taszowce. Pokŏzało sie tyż dużo nowych zortōw roślin, m.in. rośliny wiecznie zielōne. Durch trwoł efekt chłōdzyniŏ i podzioł na pory deszczowe jak tyż suche. Porzōnd powiynkszały sie cycacze. We zdarzyniu znōmym za "Grande Coupure" rozwinōł sie tyż "Paraceratherium", nojsrogszy cycacz lōndowy w historyji Ziymie, jak tyż niypŏrzistokopytne. Neogyn. Neogyn trwoł ôd 23,03 do 2,58 milijōnōw lŏt tymu, i je to tyż nojkrōtszy ôkres fanerozojiku. Dzieli sie na dwie epoki: miocyn i pliocyn. Miocyn trwoł ôd 23,03 do 5,333 milijōnōw lŏt tymu. W tym czasie dochodziyło do dalszego roztopiyrzniŏ sie przestrzyni porośniyntych trŏwōm. W efekcie te przestrynie ôbiōnły srogõ tajla planety, co tym samym zmyńszyło jeji zalesiynie. Powstały lasy wodorostōw, co dokludziyło do rozwiniyńciŏ sie nowych zortōw, m.in. kałanōw morskich, znōmych tyż za fiszotry morske. W tym czasie dobrze prosperowały niypŏrzistokopytne i małpice człekokształtne. Srogŏ tajla lōndu była wtynczŏs jałowŏ i gōrzistŏ, bez co bazowōm formōm żywiyniŏ postrzōd zwiyrzōnt bōł wypas. Uformowanie sie Pōłwyspu Arabskigo dokludziyło do ôstatecznego zawarciŏ sie Morza Tetydy, co ôstawiyło po sobie resztki we formie Morza Czŏrnego, Czerwōnego, Strzōdziymnego i Kaspijskigo. Ewoluowała tyż siyła nowych roślin – w miocynie postrzodkowym rozwinyło sie 95% terŏźnych roślin nasiynnych. Pliocyn trwoł ôd 5,333 do 2,58 milijōnōw lŏt tymu. Tyn ôkres cechuje sie dramatycznymi zmianami klimatycznymi, co w kōńcu dokludziyły do wyewoluowaniŏ terŏźnych roślin i zwiyrzōnt. Do nojważniyjszych zdarzyń epoki zaliczajōm sie: ukształtowanie Panamy, akumulacyjŏ lodu naôbkoło biegunōw (co było powodym prziszłego masowego wymiyraniŏ), kolizyjŏ dzisiejszego Pōłwyspu Indyjskigo z kōntynyntym azjatyckim (skirz keryj powstały Himalaje), uformowanie sie Appalachōw i Gōr Skŏlitych jak tyż wyschniyńcie Morza Strzōdziymnego na pŏrã milijōnōw lŏt. Rozwinyły sie tyż australopiteki, nojstarsi praôjcowie czowieka. Ze pōmocōm Przesmyku Panamskigo zwiyrzynta poradziyły ymigrować miyndzy Amerykōm Pōłnocnōm, a Amerykōm Połedniowōm, co dokludziyło do spustoszyniŏ w lokalnym strzodowisku ekologicznym. Zmiany klimatu dokludziyły do roztopiyrzyniŏ sie sawann, co dzieje sie tyż terŏz. Kōntynynta i morza w kōńcu przibrały terŏźnõ formã, dokōnały sie przi tym niywielke zmiany pod zglyndym jejich położyniŏ. Szwŏrtorzynd. Szwŏrtorzynd trwŏ ôd 2,58 milijōnōw lŏt i je nojmodszym ôkresym ery kynozojicznyj. Jego nojważniyjszymi cechami je ôbecność terŏźnych zwiyrzōnt i sroge zmiany klimatyczne. Dzieli sie na dwie epoki: plejstocyn i holocyn. Plejstocyn trwoł ôd 2,58 milijōnōw do 11 700 lŏt tymu. W tym czasie dziejōm sie epoki lodowe , co sōm skutkym globalnego ôchłōdzyniŏ, co zaczło sie w postrzodkowym eocynie. W czasie jak lōd stopniowo rozrŏstoł sie w strōnã rōwnika, na przestrzyniach na pōłnoc i na połednie ôd stref tropikalnych trefiały sie intynsywne zimy, co pojawiały sie na zmianã z lekimi latami. W tym samym czasie Afryka zmŏgała sie z suchotami, co dokludziyły do powstaniŏ pustyń Sahara, Namib i Kalahari. W czasie epoki rozwinyły sie ale nowe zorty cycaczy, m.in. mamuty, megaterium, "Canis dirus" jak tyż czowiek rozumny. Kole 100 000 lŏt tymu skōńczyły sie nojsrogsze suchoty we historyji Afryki; prziszła tyż ekspansyjŏ prymitywnych ludzi na nowe przestrzynie. W kōńcowyj fazie plejstocynu wydarziło sie jedno z nojsrogszych masowych wymiyrań w historyji Ziymie, co w nim wymarła moc przedstawicieli ziymskij megafauny jak tyż wszyjske zorty z familije czowiekowatych (ôkrōm czowieka rozumnego). Miało to srogi wpływ na wszyjske kōntynynta, myńszy w przipadku Afryki. Holocyn trwŏ ôd 11 700 lŏt. Znōmy je tyż za „erã czowieka”. Cechuje sie tyż rozrostym czowieka, co dokludziōł do dostaniŏ ôd niego talyntu ôdczuwaniŏ zmysłami. Cołkŏ zapisanŏ historyjŏ (w tym historyjŏ świata) mŏ swojã granicã w epoce holocynu. Aktywność czowieka je powodym, co skuli niego dochodzi do stałego wymiyraniŏ zortōw, co trwŏ ôd 10 000 lŏt p.n.e. Tyn proces czynsto je nazywany szōstōm katastrofōm. Teoryje systymōw żywych. Idyjõ, co gŏdŏ, iże Ziymia je żywŏ, idzie znojś we wielu dziełach filozoficznych i religijnych, jednak do piyrszyj naukowyj dyskusyje na tyn tymat doszło społym ze szkockim uczōnym Jamesym Huttonym. W 1786 roku stwiyrdziōł, iże Ziymia to superôrganizm, i że jeji richtich naukōm winna być fizjologijŏ. Hutton je uwŏżany za ôjca geologije, atoli jego idyjŏ żywyj Ziymie ôstała zapōmnianŏ w XIX s., kej panowały poglōndy redukcjōnizmu. Hipoteza Gaje, zapropōnowanŏ w latach 60. XX s. ôd uczōnego Jamesa Lovelocka, sugeruje, iże życie na Ziymi funkcjōnuje jak jedyn ôrganizm, co ôkryślŏ i utrzimuje warōnki strzodowiskowe przidajne do przetrwaniŏ na nij. Do piyrszyj prōby wytuplikowaniŏ natury życiŏ bez ôgōlnõ teoryjõ systymōw żywych (ang. "general living systems theory") doszło w 1978 roku za sprawōm amerykōńskigo biologa Jamesa Griera Millera. Ta teoryjŏ, przi wychodzyniu z nauk ekologicznych i biologicznych, może prōbować ôpisać ôgōlne prawidła, co tykajōm sie tego, jak fungujōm wszyjske systymy żywobyciowe. Zamiast podszukować zjawiska, co zachodzōm, bez dzielynie ôbiektōw na czyńści składowe, ôgōlnŏ teoryjŏ systymōw żywych ôbserwuje zjawiska pod wzglyndym dynamicznych szymlōw na relacyjŏ ôrganizm��w z jejich strzodowiskym. W 1991 roku amerykōński biolog Robert Rosen rozwinōł jã swojim zdefiniowaniym systymu kōmpōnyntowego za „jednostkã ôrganizacyje; tajla, co posiadŏ funkcyjõ (tzn. ôkryślōne powiōnzanie miyndzy tajlōm a cołkościōm)”. Ze pōmocōm tyj i inkszych definicyji Rosen ukształtowoł „relacyjnõ teoryjõ systymōw”, co jeji cylym je wyklarowanie ôsobliwych włŏsności życiŏ. Ôkryślōł „niepodzielność składowych ôrganizmu” za głōwnõ rōżnicã miyndzy systymami żywymi a „maszinami biologicznymi”. Systymowy poglōnd życiŏ (ang. "systems view of life") ôdnosi sie do strzodowiskowych i biologicznych strumiyni pola jako do „wzajymności wpływań”. Wzajymne relacyje ze strzodowiskym sōm snŏdź tak ważne do zrozumiyniŏ życiŏ, jak w przipadku zrozumiyniŏ ekosystymōw. W 1992 roku amerykōński biofizyk Harold Morowitz wytuplikowoł, iże życie je cechōm ekosystymu, a niy pojedynczym ôrganizmym abo zortōm. Ekleruje, iże ekosystymowŏ definicyjŏ życiŏ je lepszŏ aniżeli jeji biochymicznŏ, jak tyż fizycznŏ wersyjŏ. Robert Ulanowicz w 2009 roku nazwoł mutualizm kluczym do zrozumiyniŏ zachowaniŏ życiŏ i ekosystymōw. Biologijŏ systymōw słożōnych (ang. "complex systems biology, CSB") to dōmyna nauki, co podszukuje słożōność ôrganizmōw z pōnktu widzyniŏ teoryje układōw dynamicznych. Ta ôstatniŏ czynsto je nazywanŏ tyż biologijōm systymowōm, co jeji cylym je zrozumiynie nojbarzij podstawowych aspektōw życiŏ. Biologijŏ relacyjnŏ, blank zwiōnzanŏ z biologijōm systymōw słożōnych, jak tyż biologijōm systymowōm, skupiŏ sie zaôbycz na zrozumiyniu procesōw żywobyciowych z pōnktu widzyniŏ nojważniyjszych relacyji i kategoryji takich relacyji, co zachodzōm postrzōd ważnych funkcjonalnych czyńści ôrganizmu. Powstanie życiŏ na Ziymi. Wiek Ziymie to kole 4,54 mld lŏt. Podszukowania sugerujōm, iże życie na Ziymi istniyje ôd kole 3,5 mld lŏt, przi czym rachowany wiek nojstarszych fizycznych śladōw życiŏ wynosi 3,7 mld lŏt. Wszyjske znōme formy życiŏ ukazujōm bazowe mechanizmy molekularne, czym pokazujōm swoje pochodzynie; hipotezy pochodzyniŏ życiŏ, co ôpiyrajōm sie na tych podszukowaniach, starajōm sie znojś mechanizm, co klaruje proces formacyje ôstatnigo uniwersalnego spōlnego praôjca ôd ajnfachowych zwiōnzkōw ôrganicznych, bez hipotetyczne życie przedkōmōrkowe, do protokōmōrek jak tyż metabolizmu. Niy ma terŏźnie żŏdnego kōnsynsusu naukowego co do tego, jak powstało życie, chociŏż powstała moc zaakceptowanych modelōw naukowych, co ôpiyrajōm sie na takich podszukowaniach: eksperymynt Stanleya Millera i robota Sidneya W. Foxa, co udowŏdniajōm, iże warōnki, co panowały na prymitywnyj Ziymi sprzijały reakcyjōm chymicznym, co syntezowały aminokwasy i inksze zwiōnzki ôrganiczne, co pochodziyły z jejich niyôrganicznych prekursorōw fosfolipidy spōntanicznie produkujōm dwuwarstwã lipidowõ, bazowõ strukturã błōny kōmōrkowyj Ôrganizmy żywe syntezujōm biołka, co sōm polimerami aminokwasōw, przi używaniu instrukcyji zakodowanych bez kwas deoksyrybonuklejinowy (DNA). Synteza biołka wiōnże postrzednie polimery kwasōw rybonuklejinowych (RNA). Jednōm z możliwości tego, jak powstało życie, je to, iże za piyrsze uformowały sie gyny, a pō nich powstały biołka; alternatywnŏ wersyjŏ jego powstaniŏ gŏdŏ, iże piyrsze powstały biołka, a pō nich uformowały sie gyny. Kedy bōło ôdkryto, iże tak gyny, jak i biołka, potrzebujōm siebie wzajym do wyprodukowaniŏ inkszych gynōw i biōłtek, uczyni zaczli zastanŏwiać sie, kere z nich powstało piyrsze. Skirz tego uczyni przijōnli hipotezã, iże z tego powodu je mało prŏwdopodobne, coby gyny i biōłtka powstŏwały niyzależnie. Francis Crick, angelski biolog molekularny i noblista, zasugerowoł, iże nojprzōd życie ôpiyrało sie na RNA, co posiadało podobie jak w przipadku DNA cechy take jak przechowowanie informacyji i katalityczne włŏsności niykerych biołek. Te hipoteza je znanŏ za „świat RNA” i spiyrŏ jã ôbserwacyjõ, co padŏ, iże dużo spostrzōd nojbarzij krytycznych elymyntōw składowych kōmōrek (tych, co ewoluowały pōmału) skłŏdŏ sie z wiynksza abo cołke z RNA. Srogŏ tajla krytycznych kofaktorōw (Adenozyno-5′-trifosforan, acetyl-CoA, dinukleotyd nikotynoamidoadyninowy itp.) je abo nukleotydym, abo substancyjōm z nim zwiōnzanōm. Katalityczne włŏsności RNA niy ôstały zademōnstrowane w tym samym czasie jak zapropōnowanŏ hipoteza, jednak ôstały potwiyrdzōne ôd Thomasa Cecha w 1986 roku. Z hipotezōm świata RNA wiōnże sie problym, co polygŏ na tym, iże synteza RNA ajnfachowych niyorganicznych protoplastōw je ciynżyjszŏ aniżeli w przipadku ôrganicznych tajleczek. Jednym z tego powodōw je to, iże prekursory DNA sōm barzo sztabilne i reagujōm z kożdym inkszym barzo pōmału we warōnkach, co panujōm; zapropōnowano bōła hipoteza, iże przed RNA ôrganizmy żywe skłŏdały sie z inkszych tajleczek. Mimo to podarziło sie wykōnać syntezã ôbsztalowanych tajleczek RNA w warōnkach, co wystympowały na Ziymi przed nastōniym życiŏ, przi przidŏwaniu w ôkryślōnym porzōndku alternatywne prekursory, a w tym samym czasie przi przidŏwaniu w czasie tyj reakcyje prekursōr fosforanu. Dziynki tymu podszukowaniu hipoteza świata RNA stŏwŏ sie barzij wiarygodnŏ. Znaleziska geologiczne ôdnojdziōne w 2013 roku pokazujōm, iże reaktywne zwiōnzki fosforowe (bp. fosforany) wystympowały roztolicznie w ôceanach kol. 3,5 mld lŏt tymu, jak tyż iże schreibersyty snadnie reagowały z wodnym glicerolym, coby wygynerować fosforany jak tyż glicerolo-3-fosforany. Przijyntŏ bōła hipoteza, iże meteoryty, co posiadały schreibersyt, stworzōne we Wielkim Bōmbardyrowaniu, mogły lifrować zredukowany fosfōr, co mōg reagować z prebiotycznymi tajleczkami i tworzić fosforylowane biotajleczki, jak RNA. W 2009 roku miały miyjsce eksperymynta, co dymōnstrowały ewolucyjõ Darwina, co zachodziyła w dwukōmpōnyntowym systymie ynzymōw RNA (rybozymōw) "in vitro". Podszukowania bōły przekludzōne w laboratorium Geralda Joycea, co stwiyrdziōł, iże „je to piyrszy przikłŏd (poza przestrzyniōm nauk biologicznych) ewolucyjnyj adaptacyje układu gynetycznego tajleczek” Zwiōnzki prebiotyczne mogły mieć pozaziymski zaczōntek. Wnioski NASA z 2011 roku, co ôpiyrajōm sie na podszukowaniach zwiōnzanych z meteorytami znojdziōnymi na Ziymi, sugerujōm iże składowe DNA i RNA (adynina, guanina jak tyż zwiōnzane z niymi tajleczki ôrganiczne) mogły powstać w przestrzyni kosmicznyj. W marcu 2015 roku uczyni NASA podali informacyjõ, iże po piyrszy rŏz ôstały uformowane słożōne zwiōnzki ôrganiczne DNA i RNA, m.in. uracyl, cytozyna i tymina. bōło to dokōnano we laboratorium we warōnkach, co sōm we przestrzyni kosmicznyj, jak tyż użyto bōła m.in. pirymidyna znojdziōnŏ w meteorytach. Pirymidyna, tak jak wielopiestrzyniowe wōnglowodory arōmatyczne, zebrane w wōngel zwiōnzki chymiczne znojdziōne we Wszechświecie, podle uczōnych może powstŏwać we wybuchach czerwōnych gigantōw jak tyż we sztaubach kosmicznych i chmurach gazowych. Warōnki strzodowiska. Roztōmajtość życiŏ na Ziymi to je rezultat wzajymnyj zależności miyndzy gynetykōm, talyntami metabolicznymi, wyzwaniami strzodowiskowymi i symbiozōm. Strzodowisko miyszkalne Ziymie bez wiynkszość swojigo istniyniŏ bōło zdōminowane ôd mikroôrganizmōw i poddane jejich metabolizmowi i ewolucyji. We kōnsekwyncyji tych czynności mikrobowych, fizyczno-chymiczne strzodowisko Ziymie zmiyniało sie w geologicznyj skali czasu, tym samym wyznaczyło drōgã ewolucyje dalszego życiŏ. Dlŏ przikładu, uwolniynie tlynu tajleczkowego bez sinice jako produkt uboczny fotosyntezy dokludziyło do globalnych zmian we strzodowisku Ziymie. Tlyn bōł toksyczny dlŏ wiynkszości ôrganizmōw, co wtynczŏs żyły na Ziymi, beztōż pokŏzały sie nowe wyzwania ewolucyjne. W kōńcu dokludziyło to do powstaniŏ głōwnych zortōw zwiyrzōnt i roślin na Ziymi. Tyn zwiōnzek miyndzy ôrganizmami i strzodowiskym to permanyntnŏ cecha systymōw żywobyciowych. Wszyjske formy żywobyciowe wymŏgajōm ôkryślōnych drzynnych elymyntōw chymicznych przidajnych do funkcjōnowaniŏ biochymicznego. Zaliczajōm sie dō nich: wōngel, wodōr, azot, tlyn, fosfōr jak tyż siarka – pierwiastkowe makroelemynte, co sōm składnikami ôdżywczymi wszyjskich ôrganizmōw – czynsto reprezyntowane pod akrōnimym CHNOPS. Społym tworzōm kwasy nuklejinowe, protejiny i lipidy, z kerych skłŏdŏ sie srogŏ tajla żywyj materyje. Spostrzōd szejściu wymianowanych elymyntōw, piyńć zawiyrŏ chymiczne składniki DNA – niy zawiyrŏ ich jyno siarka, kerŏ je składnikym cystejiny i metioniny. Nojbogatszy biologicznie elymynt to wōngel, co posiadŏ talynt wielokrotnego tworzyniŏ wiōnzań kowalyncyjnych. Przizwŏlŏ to tajleczkōm, co ôpiyrajōm sie na wōnglu (ôrganicznym) tworzić ôgrōmnõ roztōmajtość zwiōnzkōw chymicznych (ang. "chemical arrangements"). Zakres tolerancyje. Zdatnymi dlŏ życiŏ skłŏdnikami ekosystymu sōm: ynergijŏ (światło słōneczne jak tyż ynergijŏ chymicznŏ), woda, tymperatura, atmosfera, grawitacyjŏ, skłŏdniki ôdżywcze jak tyż ôchrōna przed prōmiyniowaniym ultrafioletowym. W wielu ekosystymach warōnki zmiyniajōm sie w czasie dnia, a tyż w czasie zmiany pory roku. Coby żyć w tych ekosystymach, ôrganizmy muszōm poradzić przetrwać moc warōnkōw, co panujōm w danym ekosystymie, zwanym „zakresym tolerancyje”. Poza tymi ekosystymami, kaj sōm „strefy fizjologicznego stresu”, warōnki do przeżyciŏ i rozmnŏżaniŏ sōm możliwe, atoli niy sōm optymalne. Poza tymi strefami sōm „strefy niytolerancyje”, kaj przeżycie i rozmnŏżanie ôrganizmōw je niymożliwe abo mało prŏwdopodobne. Ôrganizmy, co posiadajōm srogi zakres tolerancyje, sōm szyrzyj rozkludzōne aniżeli ôrganizmy z ciasnym zakresym tolerancyje. Coby przeżyć, ôbrane mikroôrganizmy mogōm przijmować formy, co dozwolōm im poradzić sie ze przemrożyniym, imyntnymu ôdwodniyniu, wysokimu ryzyku radiacyjnymu jak tyż inkszym wyzwaniōm chymicznym i fizycznym. Te ôrganizmy mogōm przeżyć w tych warōnkach tydnie, miesiōnce, lata, a nawet cołke stolecia. Ekstrymofile to mikrobiologiczne formy życiŏ, co prosperujōm poza zakresami warōnkōw, w kerych formy życiŏ sōm powszechne. W czasie jak wszyjske ôrganizmy skłŏdajōm sie z hned idyntycznych tajleczek, ewolucyjŏ dozwolyła tym mikrobōm przipasować sie do ciynżkich warōnkōw. Permamynt trwŏ proces tworzyniŏ ôpisu struktury i roztōmajtości metabolicznyj społeczności mikrobiologicznych, co żyjōm w tych ekstrymalnych strzodowiskach Mikrobowe formy żywobyciowe żyjōm tyż w Przikopie Mariańskim, nojgłymbszym przikopie ôceanicznym na Ziymi, jak tyż we postrzodku skoł, co sōm nawet do 580 m pod grōntym morza, na głymbokości 2600 m pod poziōmym morza. Podszukowania niyustympliwości i wielofunkcyjności życiŏ na Ziymi jak tyż zrozumiynie układōw tajleczkowych spotrzebowowanych ôd niykerych ôrganizmōw ku cylu przeżyciŏ to jedne z ważniyjszych faktorōw, co wpływajōm na szukanie życiŏ pozaziymskigo. Bez przikłŏd porosty mogōm przeżyć miesiōnc w imitowanym marsjańskim strzodowisku. Forma i funkcyjŏ. Kōmōrka to bazowŏ jednotka struktury kożdego żywego ôrganizmu. Kożdŏ kōmōrka powstŏwŏ w wyniku podziału wcześniyjszyj kōmōrki. Teoryjŏ kōmōrkowŏ ôstała sformułowanŏ we wczesnym XIX stoleciu ôd Henriego Dutrocheta, Theodora Schwanna, Rudolfa Virchowa i inkszych uczōnych. Hned po jeji utworzyniu teoryjŏ bōła szyroko zaakceptowanŏ. Aktywność ôrganizmu je zależnŏ ôd cołkij aktywności jego kōmōrek, społym ze przepływym ynergije, co sie dzieje we postrzodku i miyndzy niymi. Kōmōrki zawiyrajōm erbowe informacyje przenoszōne we formie kodu gynetycznego w czasie jejich podziału. Sōm dwie bazowe zorty kōmōrek . Prokariōnty niy posiadajōm jōnder kōmōrkowych jak tyż ôrganelli kōmōrkowych, atoli posiadajōm koliste DNA i rybosōmy. Na prokarionty skłŏdajōm sie dwie dōmyny: bakteryje i archeōny. Inkszōm bazowōm zortōm kōmōrek sōm eukariōnty, co posiadajōm ôsobne jōndra kōmōrkowe ôbtoczōne błōnōm kōmōrkowōm jak tyż ôrganelle (m.in. mitochōndria, chloroplasty, lizosomy, retikulum yndoplazmatyczne jak tyż wakuole). Ôkrōm tego, posiadajōm zôrganizowane chrōmosōmy, co przechowujōm materyjõ gynetycznõ. Wszyjske zorty, co na nie skłŏdajōm sie sroge, słożōne ôrganizmy, to eukarionty – to sōm zwiyrzynta, rośliny i grziby, chociŏż moc zortōw eukariotōw to protisty, co sōm mikroôrganizmami. Formalny model tuplikuje, iże eukariōnty ewoluowały z prokariōntōw, społym z bazowymi ôrganellami eukariotōw stworzōnych w czasie yndosymbiozy miyndzy bakteryjami, a prekursorowymi kōmōrkami eukariotycznymi. Mechanizmy molekularne biologije kōmōrkowyj ôpiyrajōm sie na biołkach. Z wiynksza sōm syntezowane ôd rybosōmōw w procesie biosyntezy biołka. W kōmōrkach eukariotycznych biołka mogōm być transportowane i przetwŏrzane w aparacie Golgiego, co w tyn spusōb rychtuje je do wysłaniŏ ich do placu przeznaczyniŏ. Kōmōrki rozmnŏżajōm sie w procesie podziału kōmōrek, co w nim kōmōrka ôjcowskŏ dzieli sie na dwie abo wiyncyj kōmōrek potōmnych. U prokariōntōw podzioł kōmōrek zachodzi w procesie schizogōnije, w kerym DNA je replikowane. Potym dwie kopije DNA sōm dołōnczane do fragmyntōw błōny kōmōrkowyj. W przipadku eukariōntōw zachodzi barzij słożōny proces mitozy. Jego kōńcowy rezultat je jednak taki sōm; nowo stworzōne kopije kōmōrek sōm idyntyczne tak z kōmōrkōm ôjcowskōm, jak i z kożdōm inkszōm kōmōrkōm (z wyjōntkym mutacyje). W przipadku kożdyj z nich dochodzi do dalszego podziału. Je możliwość, iże ôrganizmy wielokōmōrkowe ewoluowały z kolōnije, co skłŏdały sie z takich kōmōrek. Kōmōrki te w wyniku adhezyje mogōm tworzić grupy ôrganizmōw. Czōnkowie kolōnije mogōm przeżyć przed siebie, a stworzynia, co nŏleżōm do prŏwdziwego wielokōmōrkowego ôrganizmu posiadajōm specjalizacyje, co powodujōm, iże te stworzynia sōm zależne ôd inszych kōmōrek, co wchodzōm w skłŏd tego ôrganizmu, bez kerych niy mogłyby przeżyć. W styczniu 2016 roku uczyni podali informacyjõ, iże kole 800 mln lŏt tymu w pojedynczyj tajleczce doszło do niywielkich pōmian gynetycznych, co im bōło nadano miano GK-PID. Mogły ône przizwolić ôrganizmōm przejś z ôrganizmu jednokōmōrkowego do ôrganizmu wielokōmōrkowego. Kōmōrki posiadajōm wyewoluowane metody, co ze jejich pōmocōm doziyrajōm i reagujōm na swoje mikrostrzodowisko i tak polepszajōm talynt przistosowaniŏ sie. Sygnalizacyjŏ kōmōrkowŏ koordynuje aktywności kōmōrkowe, tym samym sztaluje bazowe funkcyje ôrganizmōw wielokōmōrkowych. Sygnalizacyjŏ miyndzykōmōrkowŏ nastympuje w czasie bezpostrzednigo kōntaktu kōmōrkowego, przi używaniu sygnalizacyjõ jukstakrynowõ (ang. "juxtacrine signalling"), abo postrzednio, w czasie umiany agyntōw, tak jak we układzie hormōnalnym. W barzij słożōnych ôrganizmach koordynacyjŏ aktywności może zachodzić dziynki układowi nerwowymu. Klasyfikacyjŏ ôrganizmōw. Piyrszõ znōmõ prōbã klasyfikacyje ôrganizmōw przekludziōł grecki filozof Arystoteles, co podzielōł wszyjske ôrganizmy, co wtynczŏs żyły, na zwiyrzynta i rośliny, przi ôparciu sie z rubsza na jejich talyńcie poruszaniŏ sie. Podzielōł tyż zwiyrzynta na take, co posiadajōm krew i co jij niy posiadajōm (abo co niy posiadajōm czerwōnyj krwie). Tyn podzioł idzie dopasować do podziału na kryngowce i bezkryngowce. Arystoteles podzielōł zwiyrzynta, co posiadajōm krew, na piyńć grup: żyworodne sztworonogi (cycacze), jajorodne sztworonogi (gady i płazy), ptŏki, ryby jak tyż walynie. Zwiyrzynta, co niy posiadały krwie, tyż ôstały podzielōne na piyńć grup: gowonogi, szkorupiŏki, ôwady (zaliczały sie do nich tyż pajōnki, skorpiōny i pareczniki), take, co posiadały szkorupã (zaliczała sie do nich wiynkszość miynczŏkōw i szkarłupni) jak tyż zwiyrzokrze. Choć robota Arystotelesa posiadała felery, to bōła to nojsrogszŏ biologicznŏ synteza, jakŏ do tego czasu powstała – bōła używanŏ w czasie dalszych stoleci po jego śmierci. Eksploracyjŏ Ameryki prziczyniyła sie do ôdkryciŏ ôgrōmnyj wielości nowych zortōw roślin i zwiyrzōnt, co wymŏgały ôpisu i sklasyfikowaniŏ. Pod kōniec XVI i na poczōntku XVII stoleciŏ dzioły sie szczegōłowe podszukowania nad zwiyrzyntami, co miały posużyć za baza dlŏ systymu klasyfikacyjnego ôrganizmōw. Pod kōniec lŏt 40. XVIII stoleciŏ Karol Linneusz wkludziōł swōj systym binominalnego nazewnictwa zortōw, co je tajlōm systymu klasyfikacyjnego ôrganizmōw. Linneusz prōbowoł udoskonalić to dzieło i zmyńszyć dugość wcześnij używanych wielowyrazowych mian bez sniesiynie niyprzidajnyj retoryki, wkludzynie nowych ôpisowych terminōw jak tyż akuratne zdefiniowanie jejich znaczyń. Kōnsekwyntnie bez użycie tego systymu, Linneusz ôddzielōł nazewnictwo ôd taksōnōmije. Przōdzij grziby bōły zaliczane do roślin. Bez krōtki czas Linneusz zaliczoł je do zwiyrzyncego taksōnu Vermes, niyskorzij ale zaś zaliczōł je do roślin. Herbert Faulkner Copeland zaliczōł grziby do stworzōnego ôd siebie krōlestwa Protoctista, tym spusobym po czyńści uniknōł problymu, jednak mimo to nadoł im ekstra status. Problym bōł w kōńcu rozwiōnzany ôd Roberta Whittakera, co we swojim systymie sklasyfikowoł grziby za ôsobne krōlestwo. Historyjŏ życiŏ na Ziymi pokazuje, iże grziby sōm barzij zbliżōne do zwiyrzōnt aniżeli do roślin. Nowe ôdkrycia, co pozwolyły barzij detajlowe podszukowania nad kōmōrkami i mikroôrganizmami, prziczyniyły sie ôdkryciŏ nowych formōw życiŏ i powstaniŏ nowych dōmyn biologije – Biologijŏ kōmōrkowŏ biologije kōmōrkowyj jak tyż mikrobiologije. Nowo ôdkryte ôrganizmy przōdzij bōły zaliczane do pierwotniŏkōw za zwiyrzynta, jak tyż do plechowcōw za rośliny, ale niyskorzij ôstały połōnczōne w krōlestwo protistōw ôd Ernsta Haeckela; w dalszym ôkresie Prokariōnty bōły przeklasyfikowane na krōlestwo Monera, co niyskorzij bōło podzielōne na dwie ôsobne grupy – bakteryje i archeōny. Dokludziyło to do nastōniŏ nowego systymu, co skłŏdoł sie z sześciu krōlestw, jak tyż w kōńcu do nastōniŏ trzidōmynowego systymu ôpartego ô relacyje ewolucyjne. Klasyfikacyjŏ eukariotōw, a nojbarzij protistōw, ôstŏwŏ ale spōrnŏ, W czasie rozrostu mikrobiologije, biologije molekularnyj jak tyż wirusologije ôdkryte bōły niykōmōrkowe agynty, co niymi sōm m.in. wirusy i wirojidy. Chociŏż sōm uwŏżane za żywe, w przeszłości trwała dyskusyjŏ nad tym, eli te ôrganizmy sōm richtich ôrganizmami żywymi; wirusy niy posiadajōm czyńści cech żywobyciowych, m.in. posiadaniŏ błōny kōmōrkowyj, przechodzyniŏ procesu metabolizmu, talyntu rozrostu i reagowaniŏ na strzodowisko naôbkoło. Jak ôprzić sie na gynetyce i biologiji, wirusy mogōm być klasyfikowane za zorty, jednak moc aspektōw jejich klasyfikacyje je spōrnŏ. W latach 60. XX s. powstała metoda klasyfikacyje zwanŏ kladystykōm, co polygŏ na przedstawianiu kladōw we strōmie filogynetycznym. Życie pozaziemskie. Ziymia to je jedynŏ znōmŏ planeta, co je siedliskym życiŏ. Inkszymi placami we Wszechświecie, co mogōm być zamiyszkane ôd mikroôrganizmōw, je postrzodek Marsa, atmosfera Wynus jak tyż ôceany we postrzodku niykerych naturalnych satelitōw i gazowych ôlbrzimōw. Żeby ôkryślić, w jakich warōnkach w systymach słōnecznych może być cywilizacyjŏ, używŏ sie rōwnaniŏ Drakea. Przestrzyń podle cugu bazowego gwiŏzdy, co może być użyteczny dlŏ życiŏ, co zamiyszkuje planety, co posiadajōm warōnki podobne do Ziymie, je zwany ekosferōm. Wnyntrzne i zewnyntrzne prōmiynie ekosfery rōżniōm sie miyndzy sobōm jasnościōm ymitowanōm ôd gwiŏzdy. Gwiŏzdy masywniyjsze aniżeli Słōńce posiadajōm srogszŏ ekosferã, jednak ôstŏwajōm w głōwnym cugu we krōtszym ôdstympie czasowym. W przipadku czyrwōnych karłōw dochodzi do inkszego problymu – jejich ekosfera je myńszŏ, bez co je przedmiotym srogszyj aktywności słōnecznyj i efektōw ôbrotu synchrōnicznego pobliskich ôrbit. Bez to postrzōd gwiŏzd ô postrzednij masie (bp. Słōńce) je srogsze prŏwdopodobiyństwo rozrostu form żywobyciowych podobnych do tych, co zamiyszkujōm Ziymiã. Położynie gwiŏzdy w galaktyce tyż może mieć wpływ na srogość prŏwdopodobiyństwa wystympowaniŏ formōw żywobyciowych. Gwiŏzdy w regiōnach ôbfitych w elymynta ciynżke, z kerych mogōm powstŏwać planety, w zestawiyniu z niskim spōłczynnikym wystympowaniŏ supernowych, co mogōm niszczyć siedliska życiŏ, sōm uwŏżane za take, co posiadajōm srogsze prŏwdopodobiyństwo wystympowaniŏ naôbkoło nich planet zamiyszkanych ôd słożōnych formōw żywobyciowych. Śmierć. Śmierć to permanyntne wygaśniyńcie wszyjskich czynności żywobyciowych i procesōw żywobyciowych w ôrganiźmie abo kōmōrce. Może ôna wystōmpić w wyniku wypadku, katastrofy, niymocy, zależności miyndzygatōnkowych, niydożywiyniŏ, zatruciŏ, starzyniŏ sie abo samobōjstwa. Po śmierci ôrganizmu, jego kōnski wchodzōm w skłŏd raje biogeochymicznyj. Ôrganizm może być zjedzōny ôd drŏpieżnika abo padlinożercy – materyjŏ ôrganicznŏ, co ôstŏwŏ, może potym ôstać szyrzyj rozłożōnŏ ôd detrytusożercōw (ôrganizmy, co przetwŏżajōm detrytus), co swrŏcajōm go strzodowisku na pōnowny użytek w Raji kustowyj. Jednym z problymōw we zdefiniowaniu śmierci je rozdzioł miyndzy śmierciōm a życiym. Śmierć wydŏwŏ sie ôdwołować tak do mōmyntu, w kerym kōńczy sie życie, jak i do mōmyntu, w kerym poczynŏ sie sztand, co nastympuje po kōńcu życiŏ. Ôbsztalowanie, kedy nastympuje śmierć, wymŏgŏ ôkryślyniŏ kōnceptualnyj granice miyndzy życiym a śmierciōm. Je to problymatyczne, bo niy ma zgody w przedmiocie tego, jak zdefiniować życie. Natura śmierci bez tysiōnclecia bōła zdrzōdłym niypokoju tradycyji religijnych jak tyż dochodzyń filozoficznych. Postrzōd wielu religiji je wiara w życie pozagrobowe, reinkarnacyjõ dusze abo zmartwychstōnie ciała. Wymiyranie to proces, w kerym umiyrŏ grupa taksōnōw abo zortōw, co zmyńszŏ biorozmajtość. Mōmynt wymarciŏ zorty porzōnd je uznŏwany za mōmynt, w kerym umiyrŏ ôstatni jego przedstawiciel. Ôbsztalowanie tego mōmyntu je ciynżke, co zasiyng wystympowaniŏ danyj zorty może być moc srogi, bez co wykōnuje sie je po ôkryślōnym czasie jego niyôbecności. Zorty mogōm wymiyrać w wyniku braku talyntu do przeżyciŏ siedlisku, co sie zmiyniŏ abo zmiyniyło, abo skuli przegraniŏ z kōnkuryncyjōm. We cołkij historyji Ziymie wymarło kole 99% zortōw, co jã zamiyszkowały. Możliwe ale, iże masowe wymiyrania mogōm wpływać na wartkość, z jakōm dochodzi do ewolucyje życiŏ, a to tworzi szanse dlŏ nowych grup ôrganizmōw do rozrostu i ewoluowaniŏ. Skamiyniałości to zachowane kōnski abo ślady zwiyrzōnt, roślin i inkszych ôrganizmōw, co sōm z dalekij przeszłości. Cołkość skamieniałości, tak ôdnojdziōnych jak i niyôdnojdziōnych, jak tyż jejich rozłożynie we formacyjach skalnych i pokładach ôsadowych (warstwach), je nazywany "zŏpisym kopalnym". Zachowane prōbki sōm ôkryślane skamiyniałościami, jeźli wiyncyj jak 10 tysiyncy lŏt stare. Beztōż nojmodsze skamiyniałości sōm z poczōntku epoki holocynu, za to nojstarsze z eōnu archajiku, do 3,4 milijarda lŏt. Sztuczne życie. Sztuczne życie to dōmyna nauki, co pŏrŏ sie podszukowaniym systymōw, co ôdnoszōm sie do życiŏ, jego procesōw, jak tyż jego ewolucyje ze pōmocōm symulacyji wykōnowanych przi użyciu symulacyji kōmputrowych, robotyki i biochymije. Podszukowania sztucznego życiŏ imitujōm tradycyjnõ biologijõ przi ôdtwŏrzaniu niykerych aspektōw zjawisk biologicznych. Uczyni podszukujōm logikã systymōw żywobyciowych bez tworzynie sztucznych strzodowisk – tym spusobym starajōm sie zrozumieć słożōne przetwŏrzanie informacyji, co ôkryślajōm te systymy. Biologijŏ syntytycznŏ to dzioł biotechnologije, kery stanowi połōnczynie nauki i bioinżynieryje. Jeji cyl to projektowanie i tworzynie nowych funkcyji biologicznych i systymōw, co ich niy ma w przirodzie. Biologijŏ syntytycznŏ ôbyjmuje redefinicyjõ jak tyż rozrost biotechnologije, społym z cylami takimi jak bycie talyntnym do projektowaniŏ i tworzyniŏ biologicznych systymōw inżynieryjnych, co przetwŏrzajōm informacyje, wytwŏrzajōm materyje i struktury, produkujōm ynergijõ, lifrujōm pożywioł jak tyż utrzimujōm i zmŏcniajōm ludzke zdrowie i strzodowisko. Poglōndy na istotã życiŏ. Postrzōd poglōndōw na istotã życiŏ idzie wyrōżnić take teoryje: Materializm. Jednym z nojstarszych poglōndōw je materializm, podle kerego wszyjsko skłŏdŏ sie z materyje, a życie je jyno jeji słożōnōm formōm. Empedokles argumyntowoł, iże kożdy ôbiekt we Wszechświecie skłŏdŏ sie z kōmbinacyje sztyrech "żywiołōw" abo "korzyni": "ziymie", "wody", "luftu" i "ôgnia" – ône klarujōm wszyjske zmiany, co sie dziejōm. Wszyjske formy życiŏ, jak tyż jejich roztōmajtość, powstały bez miszōng tych żywiołōw. Demokryt uwŏżoł, iże bazowōm cechōm życiŏ je posiadanie dusze ("psyche"). Tak jak w przipadku inkszych antycznych pisŏrzi, Demokryt prōbowoł wyklarować, co sprawiŏ, iże danŏ istota je żywŏ. Eklerowoł, iże ôgniste atōmy społym tworzōm duszã, gynau tym samym spusobym, jakim atōmy i prōznota tworzōm kożdy inkszy ôbiekt. Demokryt padoł ô ôgniu skuli widzialnego zwiōnzku miyndzy życiym a ciepłym, jak tyż skuli ruchu ôgnia. Materializm mechanistyczny, co powstoł w antycznyj Grecyji, ôstoł ôdrodzōny jak tyż skorygowany ôd francuskigo filozofa Kartezjusza, co prawiōł, iże zwiyrzynta i ludzie byli grupōm czyńści, kere razym funkcjōnowały jak maszina. Teoryjŏ ewolucyje, stworzōnŏ w 1859 roku ôd Charlesa Darwina, je mechanistycznym wyklarowaniym powstŏwaniŏ zortōw ze pōmocōm doboru naturalnego. Hilymorfizm. Hilymorfizm to teoryjŏ stworzōnŏ ôd Arystotelesa, podle keryj kożdy byt je kōmbinacyjōm formy i materyje. Jednym z bazowych zainteresowań Arystotelesa bōła biologijŏ – kole 1/4 jego Corpus Aristotelicum to dzieła biologiczne. Jedno z nich tuplikuje, iże kożdy byt we materyjnym Wszechświecie skłŏdŏ sie z materyje i formy, a formōm bytu, co żyje, je dusza. Sōm trzi zorty dusz: "dusza wegetatywnŏ" (u roślin; dziynki nij rosnōm, przekwitajōm i ôdżywiajōm sie, jednak niy powodujōm u nij ruchu jak tyż uczuć), "dusza zwiyrzyncŏ" (dziynki nij zwiyrzynta poruszajōm sie i posiadajōm uczucia) jak tyż "dusza rozumnŏ" (zdrzōdło świadōmości i rozumowaniŏ, kere (podle Arystotelesa) posiadŏ ino czowiek). Kożdŏ wyższŏ dusza posiadŏ cechy niższyj dusze. Arystoteles uwŏżoł, iże jeźli materyjŏ niy może istnieć bez formy, tak forma niy może istnieć bez materyje, bez to dusza niy może istnieć bez ciała. Arystotelesowa teoryjŏ je spōjnŏ z teleologicznymi wyklarowaniami życiŏ, co tuplikujōm zjawiska w kategoryjach cylu i ukerunkowaniŏ na cyl - bez to bp. biyl, co pokrywŏ pelc biołego niedźwiedzia, je tuplikowanŏ pod wzglyndym cylowości jego kamuflażu. Rychtōnek prziczynowości (ôd przeszłości do prziszłości) zaprzeczŏ naukowymu dowodowi naturalnyj selekcyje, co klaruje kōnsekwyncyjõ z pōnktu widzyniŏ poprzednij prziczyny. Cechy biologiczne niy sōm ôpisowane bez ôpisanie jeji ôptymalnego rezultatu, atoli bez ôpisanie historyje ewolucyje zorcie, co dokludziyło do naturalnyj selekcyje znakōw, ô kerych mŏwa. Witalizm. Witalizm to hipoteza stworzōnŏ ôd Georga Ernsta Stahla, co podle nij prawidło żywobyciowe je niymaterialne. Witalizm bōł uznŏwany do połowy XX s. ôd m.in. filozofōw Henriego Bergsona, Friedricha Nietzsche, Wilhelma Diltheya, anatōma Marie François Xaviera Bichata jak tyż chymika Justusa von Liebiga. Do witalizmu zaliczajōm sie tyż myśl, iże istniyje srogi rozdzioł miyndzy materyjōm ôrganicznōm a niyorganicznōm, jak tyż przekōnanie, iże materyjŏ ôrganicznŏ może być jyny ôd istot żywych. To przekōnanie ôstało ôbalōne w 1826 roku, kedy Friedrich Wöhler stworzōł mocznik z materyje niyôrganicznyj. Ta synteza Wöhlera je uwŏżanŏ za poczōntek modernyj chymije ôrganicznyj. Te synteza mŏ historyczne znaczynie, bo po piyrszy rŏz zwiōnzek ôrganiczny ôstoł stworzōny w reakcyjach niyôrganicznych. W latach 50. XIX s. Hermann von Helmholtz zadymōnstrowoł, iże w czasie ruchu miynśni niy traci sie ynergijŏ, i zasugerowoł, iże do poruszaniŏ miynśniami niy sōm przidajne żŏdne siyły witalne. Te wyniki dokludziyły do pociepniyńciŏ naukowych zainteresowań teoryjami witalistycznymi, chociŏż durch sōm uznŏwane teoryje pseudonaukowe take jak hōmeopatyjŏ, co interpretuje niymoce za sprawiōne zaburzyniami siył witalnych i żywobyciowych. Istoty żywe blank rōżniōm sie ôd ciał niyôżywiōnych i podlygajōm fungowaniu swojistych praw, niyzależnych ôd praw fizyki i chymije; procesy żywobyciowe zależōm ôd swojistyj siyły żywobyciowyj ("vis vitalis"), rozumianyj przirodniczo abo pozaprzyrodniczo (yntelechijŏ Arystotelesa, "élan vital" Bergsona) - tyn poglōnd terŏźnie niyma ofyn prezyntowany w nauce. Mechanicyzm (redukcjōnizm). Wszyjske zjawiska zwiōnzane z życiym idzie skludzić (zredukować) do tych samych praw fizyki i chymije, co reskyrujōm materyjōm niyôżywiōnōm (zob. chemoton). Z redukcjōnizmym je zwiōnzane tm. podejście substratowe, co wiōnże zjawisko życiŏ ze swojistymi zortami zwiōnzkōw chymicznych, co stanowiōm podstawã (substrat) procesōw żywobyciowych: Kōmplymytaryzm (ymergyntyzm). Układy fizyczne mogōm wystympować na roztōmajtych poziōmach ôrganizacyje; na wyższych poziōmach reskyrujōm niymi, ôkrōm praw włŏściwych dlŏ poziōmōw niższych, prawa, co je dopołniajōm, swojiste dlŏ danego poziōmu (kōmplymyntarne); w ôdniesiyniu do układōw żywych, na wyższych poziōmach ôrganizacyje życiŏ, ôbowiōnzujōm, ôkrōm praw fizycznych i chymicznych, swojiste prawa biologiczne, a ôkrōm zmian fizycznych i reakcyji chymicznych, zachodzōm swojiste procesy (zjawiska) biologiczne. Z ymergyntyzmym je zwiōnzane podejście systymowe, ôparte na założyniu, iże włŏsności układu jako cołkości sōm wynikym niy ino włŏsności jego elymyntōw, ale struktury układu (bp. chemoton): Poziōmy ôrganizacyje układōw zwiōnzanych z życiym. Biologijŏ tradycyjnie wyrōżniŏ pŏrã poziōmōw ôrganizacyje układōw zwiōnzanych ze zjawiskym życiŏ. Wiōnżōm sie z niymi rozmajte nauki biologiczne, co sie rōżniōm przedmiotym podszukowań i metodologijōm. Porzōnd wyrōżniŏ sie take poziōmy ôrganizacyje i nauki biologiczne, co im ôdpadajōm: Subkōmōrkowy ("czyńści skłŏdowych kōmōrki", "zôrganizowanyj materyje ôrganicznyj") , przedmiot podszukowań biologije molekularnyj ; ôbyjmuje poziōm molekularny (zwiōnzkōw chymicznych, w tym ôsobliwie biołek i kwasōw nuklejinowych, podszukowany tyż bez biofizykã i biochymijõ) i poziōm struktur subkōmōrkowych i wirusōw. Chociŏż na poziōmie molekularnym ôpis zjawisk idzie skludzić do praw fizyki i chymije (tak podszukuje tyn poziōm biofizyka i biochymijŏ), to molekuły biołek i kwasōw nuklejinowych majōm ôsobliwie sroge miary i roztōmajtość. Wchodzōm ône w skłŏd struktur wyższego rzyndu, co sōm elymyntami struktur barzij słożōnych. Istniyje hierarchijŏ struktur ô corŏz srogszyj ôrganizacyji (bp. tajleczka DNA - chrōmosōm - jōndro kōmōrkowe). Hierarchiji struktur ôdpadŏ hierarchijŏ funkcyje - wzajymnŏ kōntrola i zależność procesōw fizycznych i chymicznych. Integracyjŏ funkcyji niyma ale imyntnŏ i niy mogymy nazwać struktur (układōw) tego poziōmu żywymi. Struktury subkōmōrkowe niy funkcjōnujōm poza strukturōm kōmōrki. Wyjōntkym sōm sam mitochōndria, co fungujōm po wyizolowaniu z kōmōrki i wrażyniu w ôdpednie warōnki i chloroplasty, co niy ino funkcjōnujōm w takich warōnkach, ale nawet podarziło sie przekludzić jejich jednorazowy podzioł. Kōmōrkowy (ôrganizmu jednokōmōrkowego), przedmiot podszukowań biologije kōmōrki - cytologije. Na tym poziōmie zachodzi połnŏ integracyjŏ funkcyji i ukazujōm sie typowe włŏsności ôrganizmu żywego (kryteria życiŏ). Kōmōrka je tōż nojbarzij ajnfachowŏ jednostka życiŏ, nojbarzij ajnfachowy żywy integrōn. Mogōm tōż istnieć i istniyjōm ôrganizmy jednokōmōrkowe. Ôrganizmu wielokōmōrkowego - układu słożōnego z siyły (niyrŏz milijardōw) kōmōrek, co tworzōm morfologicznõ i funkcjōnalnõ cołkość (integrōn), poskludzanych w take podukłady jak tkanki (podpoziōm tkankowy, przedmiot podszukowań histologije), ôrgany i układy ôrganōw (przedmiot podszukowań anatōmije i fizjologije). Nadôrganizmalny (nadôsobniczy) - co ôbiymuje take układy (integrōny), jak stado, populacyjŏ, biocynoza i planetarny systym żywy, to znaczy biosfera (geobiocynoza), przedmiot podszukowań ekologije, gynetyki populacyje, socjobiologije, ewolucjōnizmu. Termin „życie” może ôdnosić sie do zespołu procesōw abo włŏsności na poziōmie kōmōrki, ôrganizmu (stworzyniŏ) - „życie zwiyrzyńcia, rośliny”, jak i na poziōmie nadôsobniczym, aż do biosfery społyn z niōm - „życie na Ziymi”. Przerwanie procesōw żywobyciowych jednostek morfologiczno-funkcjonalnyj (integrōnu) danego poziōmu, niy przerywŏ bezpostrzednio procesōw żywobyciowych na inkszych poziōmach. Bp. śmierć ôrganizmu wielokōmōrkowego (rozpŏd integrōnu) niy ôznaczŏ wartkij śmierci ôrganōw (je możliwe przeszczep), a rozpad funkcjonalny (śmierć) ôrganu, co dō niego dochodzi po czasie, niy ôznaczŏ śmierci kōmōrek, co wchodzōm w jego skłŏd (możliwŏ je chowanie tkanek). Śmierć istych kōmōrek, co wchodzōm w skłŏd ôrganizmu wielokōmōrkowego niy musi ôznaczać jego śmierci, śmierć istych ôrganizmōw niy musi ôznaczać śmierci populacyje. Trzi systymy. Ôrganizmy żywe sōm bez wyjōntku słożōne z trzech wzajymnie powiōnzanych podsystymōw: systymu metabolicznego – zapewniŏ autōnōmijõ ynergetycznõ systymu informacyjnego – zapewniŏ regulacyjõ i sterowanie systymu kōmpartmyntalizacyjnego – zapewniŏ wyôdrymbniynie ze świata zewnyntrznego. Trzi poziōmy ôrganizacyje. Te podsystymy mogymy wyrōżnić na trzech poziōmach ôrganizacyjnych zwiōnzanych z życiym: kōmōrkowym: systym metaboliczny: autokatalityczne procesy biochymiczne kōmōrki systym informacyjny: DNA i mechanizm ekspresyje gynōw systym kōmpartmyntalizacyjny: błōna kōmōrkowŏ, ściana kōmōrkowŏ, cytoszkelet ôrganizmalnym: systym metaboliczny: ukłŏd kustowy, ukłŏd dychowy, ukłŏd krōnżyniŏ systym informacyjny: ukłŏd nerwowy i ukłŏd hormōnalny systym kōmpartmyntalizacyjny: skōra, ukłŏd ôdpornościowy, ukłŏd miyńśniowo-kostny nadôrganizmalnym: systym metaboliczny: systymy wymiany pożywiołu, gōn grupwy systym informacyjny: systymy sygnałōw miyndzyôsobniczych, hierarchijŏ ôbywatelskŏ, systymy ferōmōnalne systym kōmpartmyntalizacyjny: terytoria i granice. Niykere formy życiŏ wystympujōm ino na piyrszym poziōmie (ôrganizmy jednokōmōrkowe), niykere na piyrszym i drugim poziōmie (ôrganizmy wielokōmōrkowe), a niykere na wszyjskich trzech poziōmach (wielokōmōrkowe ôrganizmy ôbywatelske). Bazowym poziōmym ôrganizacyje życiŏ je poziōm kōmōrkowy. Wirusy. Ôdpowiydź na pytanie "sōm wirusy żywe?" zależy ôd przijyntyj definicyje życiŏ. Podle powyższych definicyji wirusy, jak je rozumieć za indywidualne stworzynia, niy sōm ôżywiōne. Wirusy podlygajōm ale procesowi ewolucyje, majōm talynt do namnŏżania sie i zmiynności, bez to stanowiōm tajla procesu życiŏ na Ziymi. Wirusy czyńścij sōm widziane za replikatory aniżeli za formy życiŏ. Sōm czynsto ôpisowane za „ôrganizmy na rańcie życiŏ”, bo posiadajōm gyny, ewoluujōm bez selekcyjõ naturalnõ jak tyż replikujōm sie bez wielokrotne kopiyrowanie samych siebie dziynki samoôrganizacyji. A dyć wirusy niy metabolizujōm i potrzebujōm kōmōrkã gospodŏrza do tworzyniŏ nowych produktōw. Samowystarczalny wirus w kōmōrce gospodŏrza posiadŏ implikacyje w podszukowaniach nad pochodzyniym życiŏ, beztōż je hipoteza, iże życie powstało jako samozôrganizowanŏ tajleczka ôrganicznŏ.
+Los Angeles – miasto we USA nad Ôceanym Spokojnym we staniy Kalifornijo. Wroz s San Djygo, twoři drōgi co do wielgości ôbšar metropolitalny we kraju ličōncy 16,4 mln (2002) mieškańcōw (mianowany potočniy pouedniowokalifornijskym mygalopolis). Los Angeles je popularniy mianowane "Miastym Aniouōw" (City of Angels). Historyjo. Historyjo miasta siyngo XVIII wieku (rok 1781), kedy přibyli sam Hišpaniy, zakuodajōnc misyja frańciškańsko. Wokōu nij rozwinyua sie ôsada miejsko, kera do 1821 roku bōua we posiadaniu wicekrōlestwa Nowyj Hišpańje, a potym Meksyku. Lata 1846-1848 bōuy bařzo buřliwe we jygo dzijach, miasto bōuo we cyntrōm wojny meksykańskij. Po jeji zakōńčyniu trafiuo pod panowaniy amerykańske a zostouo wōnčōne do USA. Pōnowny swōj rozwōj Los Angeles přežōuo we lotach 1885-1895, kedy to zostouy ôdkryte zuoža ropy naftowyj a zostoua wybudowano tukej bana transkōntynyntalno, co spowodowouo přesuwaniy sie gospodarčygo cyntrōm Kalifornie na pouednie stanu.
+Anselmus Ephorinus (Anzelm Eforyn, Eforinus) (nar. kol. 1505 we Mirsku , um. grudziyń 1566) to był ślōnski humanista i medyk. Anselmus Ephorinus narodziōł sie we Mirsku na Dolnym Ślōnsku. Sztudiyrowoł na Akadymiji Krakowskij, w keryj potym wykłŏdoł dialektykã i logikã. We Padova dostoł tytuł dŏchtora medycyny. Po przijeździe do Polski ôstoł mianowany piyrszym medykym miasta Krakowa. Korespōndowoł z Erasmusem ze Rotterdamu. Autōr pŏru dzieł. Podle strzodowisk fungujōncych na rzecz uznaniŏ ślōnskij nacyji je jednym ze protoplastōw ślōnskigo nŏrodu, pōniywŏż kedy korespōndowoł ze Erasmusem ze Rotterdamu, tamtyn wielokrotnie swrŏcoł sie do niego jak do Polŏka, na co Anselmus, przi podpisowaniu sie we brifie, napisoł „"Tuus et suus, Anselmus Ephorinus, Silesius non Polonus"” („Twōj i swōj włŏsny, Anselmus Ephorinus, Ślōnzŏk niy Polŏk”). Encyklopedya Powszechna Kieszonkowa, zeszyt X, Nakład druk i własność Noskowskiego, Warszawa 1888
+Walenty Fojkis , rodz. 1895 we Katowicach, um. 1950 we Edynburgu – absztimōngowy działocz a uczestnik ślōnskich powstańōw. Bōł dowōdcōm V-go (bytōńsko-tarnogōrskigo) ôkryngu POWGŚ. Po reorganizacyji we czyrwcu 1920 bōł dowōdcum VII (pszczyńsko-katowickigo) ôkryngu POWGŚ. Bōł piyrszym, kery ruszōł ze swojym ôddziałym do II ślōnskigo powstania. Ôd grudnia 1920 do kwietnia 1921 bōł komyndantym POW Gōrnygo Ślōnska we katowickim krysie. We III ślōnskim powstaniu bōł dowōdcōm 1 pułku katowickigo. Nośōł wuōnczas przemianek "Stawski". Umrził we Edynburgu we Wielgiej Brytaniji we 1950 roku. Dostoł Ôrder Virtuti Militari V klasy.
+Prowincyjo (ze łać. "provincia") – we niykerych państwach miano jednōstki administracyjniy tajlōngu abo składowo tajla federacyji. Tajlōng tyn połazi ze Starożytnygo Rzimu, wuōnczas ôdpowiadoł zasiyngowi ajnflusu jednygo magisztratu.
+Prawo drōgi to we żygludze je zbiōr prawideł ruchu żyglugowego na poszczegōlnych drōgach wodnych. Tykajōm ône mijaniŏ i wyprzedzaniŏ sie szifōw a piyrszego prawa drōgi. W szyrszym miarkowaniu, prawo drōgi tykŏ tyż prawideł używaniŏ świateł, znakōw i sygnałōw na strzōdlōndowych drōgach wodnych, zachowaniŏ szifōw we ciynżkich warōnkach atmosferyczno–hydrologicznych a ôgōlnych prawideł ôstrożności podyktowanych praktykōm żyglarskōm. Prawo drōgi ôbyjmuje prawidła miyndzynŏrodowe, take jak Miyndzynŏrodowe Prawidła ô Zapobiyganiu Zderzyniōm na Morzu, a tyż lokalne prawidła hawynowe, samostanowiōne ôd miyjscowyj administracyje na lokalnych drōgach wodnych.
+Majōnez (ôd fr. "mayonnaise") to je zimnŏ, emulsyjnŏ zōuza, ô szyrokim zastosowaniu, jednŏ ze bazowych zōuz. Przōdzi wyrŏbiany ryncznie, a ôd zaczōntku XX stoleciŏ tyż industryjowo, we formie dŏwajōncyj sie dużyj przechowować. Skłŏdniki. Bazowym skłŏdnikym klasycznego majōnezu je ôliwa z przidŏwkym surowego żōłtka za skłŏdniku emulgujōncego, prziprawiōnŏ ôctym winowatym abo cytrōnōm, solōm i biołym pfeferym. Terŏźnie w praktyce kuchynij jak tyż we industryjalnyj produkcyji trefiŏ sie roztōmajte warianty majōnezu i roztōmajte ôdpadajōnce im recepty. Przede wszyjskim ôliwa z ôliwek zastympowanŏ je zaôbycz inkszymi roślinnymi ôlejami. Zamiast surowego żōłtka pasuje sie czasym żōłtka warzōne abo cołke surowe jajca, a we industryjalnyj produkcyji jajca we pulwrze. Czynsto trefianym przidŏwkym je zymft. Trefiŏ sie tyż roztōmajte doprawy, bp. cuker. Do majōnezōw produkowanych industryjowo przidŏwŏ sie tyż stabilizatory, konsyrwanty, barwiczki i syntytyczne arōmaty.
+Wielgopolsko – historyczny land we zachodnij tajli Polski ze stolicōm we Poznaniu. Wielgopolsko je rozlygowano na Wielgopolskim Pojeździerzu a Wielgopolskij Niiżiniy. Głōwnymi miastōma Wielgopolski sōm: Poznaniy, Bydgoszcz, Wielgopolski Gorzōw, Kalisz, Kōnin, Pōła, Wielgopolski Ôstrōw , Gniyzno, Leszno a Siyradz.
+Alfred Bernhard Nobel (rodz. 21 października 1833 we Sztokholmie, um. 10 grudnia 1896 we Sanremo) to bōł szwedzki przymysłowiec a wynolozca, kery wynoloz dynōmit a niyskorzi ufundowoł nadgroda Nobla nazwano jygo mianym. Krōm dynōmita Nobel mioł tyż 354 inksze patynty.
+Lublin (pol. "Lublin", jid. "לובלין", ukr. "Люблін", rus. "Люблин") – nojsrogše polske miasto na wschōd ôd Wisuy, stolica wojewōdztwa lubelskigo a Lubelščyzny. Je krysym grodzkim a siedzibōm wuadz krysu ziymskigo. Historyčniy přinoležy do Mouopolski. Ležy nad řykōm Bystřycōm. Srogi ôstřodek akademicki, znōmy m. in. s Katolickigo Ōniwersytetu Lubelskigo. Piyrše wzmianki we škryflanych zdřōduach sōm ze 1198 roku, nale ôsadnictwo sam je starše, stouo ôsada bōua sam we VI stolecio. Prawa miejske ôd Wuadysuawa Ôketka 15 siyrpnia 1317. We 1569 we Lubliniy zašrajbowano akt Unije Lubelskij a we tym samym roku přijynto houd lynny ôd ksiyńcia Prus. We XVII wieku miasto ôstouo fest zniščōne bez najazdy Kozokōw a ypydimio džumy. We XVI a XVII wieku ôstřodek reformacyje. Po III rozbioře Polski Lublin znod sie we zaboře austryjockim, niyskoři we Krōlestwie Polskim. We pouowie XIX wieku wiyncy kej pouowa miyškańcōw stanowiuy Žydy. Ôd 1918 we II RP. W čos ôkupacyje hitlerowskij we Lubliniy fungowou lager kōncyntracyjny Majdanek. Po zdobyciu miasta bez Armijo Čyrwōno 22 lipca 1944 Lublin bez 163 dni bōu tymčasowōm stolicōm Polski. Terozki srogi ôstřodek industryje a kulturalny. Noležy do Unije Metropoliji Polskich. Kluby športowe Motor Lublin a Lublinianka.
+Rokytne (ukr. "Рокитне") - ôsiedle miejskij zorty na Ukrajinie, we riwniyńskim ôbwodzie, siedziba rokytniwśkigo rejōnu. Mo 5,52 km² wiyrchu a podug danych ze 2019 roku pōmiyszkiwało sam 6704 ludzi.
+Nudle to je jodło kere sie robi ze mōnki, wody a niykej jajcōw. Proste nudle sōm podane na dugo faborka, nale rychtowane we fabrice majōm roztomajte ksztołty - szlajfki, ruły, świdry a inksze.
+Serravalle to je jedno s 9 miast we San Marino.
+Niterói – miasto we Brazyliji, we sztacie Rio de Janeiro. Morsko hawyna wele wejścio ku Zatoki Guanabara, po drugij zajcie je rozlygowane Rio de Janeiro, ze kerym Niterói je skuplowane bez most. Założōne 1573.
+Biblijo Krōla Jakuba (ang. "King James Version", we skrōcie: KJV), Biblijo Autoryzowano – to protestancke, angelske tuōmačyniy Biblije zaštalowone na potřeby Kościoua Anglije bez krōla Jakuba I. Piyrše wydaniy pochodzi s roku 1611. Tuōmačyniy to miouo guymboki ajnflus niy ino na wšyjske nastympne angelske tuōmačynio Biblije, nale tyž na couōm literatura angelsko. Dzieua takych autorōw kej John Bunyan, John Milton, Herman Melville, John Dryden i William Wordsworth sōm wypeuńōne treśćōma, do kerych inspiracyjo we ôčywisty sposōb bōua ta wersyjo Bibliji. Na marginesach KJV ōmiyščōne bōuy Ročniki Świata Jamesa Usshera (zoboč Tradycyjno chrōnolōgijo biblijno). Niyprawo Biblijo
+Litwiny to je nacyjŏ pōmiyszkujōncŏ z wiynksza we Litwie, a posuguje sie litewskõ gŏdkōm. Srogŏ wielość Litwinōw miyszkŏ poza Litwōm, nojwiyncyj we Zjednoczōnych Sztatach , Wielgij Brytaniji, Irlandyji i Brazyliji. Religijōm wiynkszości Litwinōw je katolicyzm.
+Standardowŏ marokańskŏ-berberskŏ gŏdka - standaryzowanŏ berberskŏ gŏdka na prawach kōnstytucyje Marokã.
+Nowy Hanower, inkše miano: Lavongai to je wyspa wulkanično kero noležy do Papuy-Nowyj Gwinyje (prowincyjo Nowo Irlandyjo) a ležy we Archipelagu Bismarcka. Zajmuje 1,190 km² placu a we 1960 pomiyškiwouo ja 5000 ludzi.
+Botlichskŏ gŏdka – nachŏ-dagestańskŏ gŏdka s tajli awarskŏ-andyjskich gŏdek ze skupiny andyjskich gŏdek użiwanŏ bez Botlichōw. Użiwanŏ je we Dagestōniy we Rusyje. We ynglickej gŏdce: Botlichskŏ gŏdka na Ethnologue
+Abidżan - nojsrogsze miasto Wybrzeżo Elefantowych Gnatōw, do 1983 stolica kreju. Ôstrzodek industryji, morsko hawyna.
+Nová Ves pod Pleší - wieś a gmin (obec) we Czeskij Republice, we strzodkowoczeskim kreju, we krysie Příbram. Mo 11,03 km² wiyrchu a podug danych ze 2022 roku pōmiyszkowoło sam 1460 ludzi.
+Godoberyjskŏ gŏdka – nachŏ-dagestańskŏ gŏdka s tajli awarskŏ-andyjskich gŏdek ze skupiny andyjskich gŏdek użiwanŏ bez Godoberyjōw. Użiwanŏ je we Dagestōniy we Rusyje. We ynglickej gŏdce: Godoberyjskŏ gŏdka na Ethnologue
+Jakub Błaszczykowski (rodz. 14 grudnia 1985 we Truskolasach wele Czynstochowy) – polski fusbalok grojōncy na pozycyji pōmagera, kapitan polskej reprezentacyji. Kariyra. Klubowo kariyra. Do piyrszygo klubu podrychtowoł sie we wieku 7 lot we Rakowie Czynstochowy, kaj groł 8 lot. Latym 2002 tryfiōł do fusbalowyj szuli Górnika Zabrze. Wiosnōm 2003 jednak tryfiōł do klubu KS Częstochowa, kery groł we IV lidze. 8 lutygo 2005 przyjechoł na testy do Wisły Kraków, kaj ôddykniynto we nim talynt i podszkryflōł 5-letni kōntrakt. Zadebiutowoł 20 marca 2005. We sezōnie 2004/2005 zdobōł Majstra Polski a bōł jednym ze nojlepszich fusbalokōw tygo manszaftu. Po zakōńczyniu sezōnu 2006/2007 Kuba przeszoł do miymieckego ferajnu Borussi Dortmund a podszkryflōł kōntrakt na sztyry lota. Piyrszy szpil zagroł ze italskim klubem AS Roma. Tryfiōł sam tora a zaliczōł asysta, beztuż ôstoł wywelowany nojlepszim fusbalokem szpilu. We sezōnie 2010/2011 a 2011/2012 zdobōł dwa majstry miymiec. Reprezentacyjno kariyra. 30 marca 2004 zagroł piyrszy roz we reprezentacyji polski U-19. 28 marca 2006 zadebiutowoł we piyrszej reprezentacyji seńōrōw prziwōłany bez Pawła Janasa, a piyrszygo tora tryfiōł 22 siyrpnia nostympnygo roku. We reprezentacyji rozegroł trzi szpile na Mistrzostwach Ojropy we fusbalu we 2012 kere bōły grone we Polsce a na Ukrajinie. We szpilu s Rosyjōm zdobōł tora kery ustalōł wynik 1:1.
+Ôksytańskŏ gŏdka (ôks. "occitan" abo "lenga dòc") – ibero-rōmańskŏ gŏdka, używanŏ ôd ōngyfer ôd 500 tysiyncy do 3 milijōnōw perzōnōw, głōwnie we gyszichtowym landzie Ôksytanijŏ. pōłnocne: "Limousin" "Auvergnat" "Provençal Alpine" połedniowe a strzodkowe: "Languedocien" "Provençal" "Provençal Maritime" "Niçart" "Gascon" (dialekt rŏz za kej uznŏwany za inkszõ gŏdkã) Terŏźny sztatus. Krōm wysokij znajōmości ôksytańskij gŏdki na gyszichtowych terynach Ôksytaniji, tajla perzōn (głōwnie starszych) niy poradzi pisać a czytać pisanyj ôksytańskij gŏdki poradzōnc ino we nij gŏdać, bezto iże niy ôstali ôni tego nauczyni we szulach, atoli terŏzki corŏz czyńścij ôksytańskŏ gŏdka je nauczanŏ we ferajnowych dwugŏdkowych szulach, sztatowych podstawowych szulach a strzednich abo tyż uniwerzytetach.
+St. Anton am Arlberg – gmin we Austriji, we landzie Tyrol, we krysie Landeck. Mo 165,81 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 2417 ludzi. Neczajta St. Anton am Arlberg
+Leslie Nielsen (rodz. 11 lutygo 1926 we Regina, um. 28 listopada 2010 we Fort Lauderdale) – kanadyjsko-amerikański szauszpiler , znōmy nojbarzi ze kōmedyjowych rolōw, we tym parodyji roztomajtych superprodukcyji, a ze seryji "Naked Gun". Leslie Nielsen we bazie imdb
+Hinuchskŏ gŏdka abo Didojskŏ gŏdka – nachŏ-dagestańskŏ gŏdka s tajli ceskich gŏdek ze skupiny ceskŏ-hinuchskich gŏdek użiwanŏ bez Hinuchōw. Użiwanŏ je we Dagestōniy we Rusyje. We ynglickej gŏdce: Hinuchskŏ gŏdka na Ethnologue
+Auspuf (roz za kedy tyż s polskigo "wydechowo ruła") je tajla auta, kero suży do pozbycio sie spalinōw raus ze silnika. Mo forma dugij, pogńōnyj abo poszwajsowanyj ruły ô roztomajtych szyrzkach, kero kōńczy sie nojczyńści na zadku auta. Auspufkolektōr – rułki podepńōne do cylindrōw, połōnczōne rubszōm zbiorczōm rułōm, bez kere spaliny dostowajōm sie do dalszych tajlōw auspufa. Katalizatōr – suży do zmyńszynio ymisyje szterujōncych gazōw, jak: czad, tlynki azotu. Tōmnik – szyroko, plaskato tajla ruły, nojczyńści naroz przi kōńcu auspufa. Je potrzebno do wyciszynio klangōw silnika.
+Cyckocze (Mammalia) – zwiyrzynta przinŏleżōnce do kryngowcōw, cechujōnce sie zaôbycz wystympowaniym mlykowych gruczołōw u samur, ôbecnościōm ôwosiyniŏ (wosy abo pelc) jak tyż stałocieplnościõ (abo mogymy pedzieć „ciepłokrwistość”). Charakterystyka. U cyckoczy wystympuje serce ô doimyntnie ôddzielōnych ôd siebie 2 kōmorach a 2 przedsiōnkach jak tyż ôsobne krōnżynie pucne a przepona ôddzielajōncŏ piersiowõ ôd bachrowyj duczã. Ukłŏd kustowy we znŏleżności ôd pobiyranego kustu cechuje sie roztōmajtymi przisztymowaniami (bp. słożōny barzōch przeżuwaczy bydź barzōch af liściożernych m.in. z zorty "Colobus"). Zymby cyckoczy ôsadzōne sōm we zymbodołach. Dobrze rozwiniynty mōzg zawiaduje zaôbycz dobrze rozwiniyntymi zmys��ami czucha, zdroku a suchu. Poza stekowcami wszyjske cyckocze sōm żyworodne. U torbaczy niy wystympuje prawe łożysko. Cyckocze zamiyszkujōm tak strzodowiska wodne, jak i lōndowe (wiynkszość), ôpanowały tyż luftowõ przestrzyń (gacopiyrze). Terŏźnie żyje na świecie kole 4500–5000 zort cyckoczy (we znŏleżności ôd systymu klasyfikacyje). Uzdanie nojsrogszym regyrōnkym postrzōd cyckoczy sōm gryzōnie, ôbyjmujōnce kol. 1800 zort. Potym gacopiyrze, z kol. 1100 zortami. Nojmyńszymi grupami cyckoczy sōm słoniowate (dwa zorty) a mrowniki z jednym przedstŏwicielym. Nojsrogszym żywym cyckoczem i wrŏz nojsrogszym cyckoczem w historyji je błynkitny płetwal. Ôsiōngŏ ôn kol. 30 m dugości a 180 tōn wŏgi. Nojmyńszymi cyckoczami sōm gacopiyrze i ryjōwki. Gacopiyrz kitti z połedniowo-weschodnij Azyje wŏży rōncz 1,5 g, a rozpiyntość jego krzideł wynosi 15 cm. Ryjōwka zymbiełek bioławy wŏży 2 g, a jeji dugość cuzamyn z ôgōnym to rōncz 4 cm. Ewolucyjŏ. Piyrsze cyckocze ukŏzały sie na Ziymi pod kōniec triasu, to znaczy kole 200 milijōnōw lŏt tymu. Wywodziyły sie z gadōw cyckoczokształtnych typu terapsydōw (Therapsida), żyjōncych we permije i triasie. Systymatyka. Cyckocze tajlujōm sie na 3 podgrōmady: jajorodne cyckocze Allotheria (pōmarłe) żyworodne cyckocze Systymatyka ôrganizmōw
+Knurōw (gś./sz-g. "Knausdrof" , pol. "Knurów", miym. "Knurow") – miasto we cyntrōm Gōrnego Ślōnska. Administracyjniy leży Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie, we glywickim krysie, we latach 1975-1998 przinoleżało do katowskigo wojewōdztwa. Knurōw leży we pōłnocno-zachodnij tajli gōrnoślōnskij aglōmeracyje, we GOP, we połedniowyj tajli krysu gliwickigo na Katowskij Wyżynie. Knurōw stoł sie miastym we 1951 ze skuplowanio Knurowa ze Krywołdym a Szczygłowicami.
+Dessau-Roßlau – miasto na prwach krysu we Miymcach, we landzie Saksōnijo-Anhalt. Powstoło 1 lipca 2007 bez skuplowanie miastōw Dessau a Roßlau (Elbe). Argenteuil Glywicy Ibbenbüren Klagenfurt am Wörthersee Ludwigshafen am Rhein Nemenčinė Roudnice nad Labem
+Djalekt (uode greckigo słowa διάλεκτος, "dialektos") – zorta godki kero je charakterystyczno lo danyj skupiny społecznyj używoczōw jakij godki. Słowo to je używane do rygiōnalnych wzorcōw godki, nale djalekt moge sie tyż wyrōžnić bez inksze czyńniki, kej ntp. socjalno klasa. We popularnym użyciu, słowo djalekt je ôdnoszōne tyż do myni-znōmyj godki (uokryślanyj tyż kej rygiōnalno godka), ôsobliwie kej niy je uōna usztandaryzowano a niy mo ôficjalnyj formy szrajbōnku (taki przipadek je lo ślōnskij godki). To znoczyniy je brane kej pejoratywne ôd godajōncych we takij rzeczy, iże ôkryślyniy wespōłidzie zy myślyniym, co tako godka je wybrakowano we słowach, gramatyce a ważności.
+Wielganocno Wyspa (szpań. "Isla de Pascua", "Territorio Especial de Isla de Pascua", polinez. "Rapa Nui", ang. "Easter Island")- wyspa na Pokojnym Ôceanie, we uōnygo połedniowyj tajli. Przinoleży do Czile, do regijōniu Valparaíso. Mo 163,6 km² wiyrchu a podug danych ze 2011 roku pōmiyszkiwało sam 5035 ludzi. Jedzino miejscowość na wyspie to Hanga Roa. Je rozlygowano 3600 km na zachōd ôd brzygu Czile a 2078 km ôd nojbliższygo inkszygo pōmiyszkiwanygo lōndu - wyspy Pitcairn. 70% miyszkańcōw sam to Polinezyjczyki. Wyspa znōmo skiż wielgich kamiynnych gowōw, mianowanych moai. Miano mo skiż uōnyj ôddekniyńcio lo Ojropejczykōw bez Niiderlanczykōw we wielgonocno niedziela, 5 kwietnia 1722. Wyspa je sztrefōm wolnōm ôd dowek a gospodarka sam je ôparto na turystyce.
+Sobota – dziyń tydnia pōmiyndzy piōntkym a niydzielōm. Podug normy ISO-8601 je szōstym dniym tydnia, zaś podug bilblijnyj tradycyji (krześcijańskyj a żydowskyj), kaj za piyrszy dziyń tydnia uznowo sie niydziela, sobota je śōdmym a ôstatnim.
+Ivan Perišić (rodz. 2 lutygo 1989 we Splicie) – chorwacki fusbalok, kery gro na pozycyji pōmagera we Interze Milano a reprezentacyje Chorwacyji. Erbnōł z reprezyntacyjōm szczybrny mydal na Mistrzostwach Świata we Fusbalu 2018.
+Bounty – batōn szekuladowy produkowany bez Mars Incorporated. Skłodo sie ze masy ze kokosflokōw ôblanych mlycznom szekuladą. We klasycznym ôpakowaniu znojdujom sie dwa batōny. Batōn mo 469 kcal/100g, co dowo 267,3 kcal/batōn (57 gramōw). Skłodniki. Skłodniki: cuker, kokosfloki (ok.21%), zirop glukozanowy, masło kakaowe, ôdfetowane mlyko w proszku, kakaowo miozga, emulgator (mono- a diglicerydy tuszczowych kwosōw), lecytyna sojowa (E 471), laktoza, fet mlyczny, serwatka we proszku, glicerol (substancyjo utrzymujōnco wilgotność E422), sōl, arōma. Nieuodpowiednie lo wegetaryjonōw. Ôd 2007 roku wszyjske batōny Bounty we Ojropie nie sōm dali wegetaryjōńske.
+Hobit, abo tam i nazŏd (ôryginał ze ang. "The Hobbit or There and Back Again") − fantastyczno-przigodowy rōman ôd Johna Ronalda Reuela Tolkiena, wydany po rŏz piyrszy we 1937 roku ôd wydŏwnictwa "Allen & Unwin". Piyrsz przekłŏd na ślōnski jynzyk ôstoł wydany we 2023 ôd wydŏwnictwa Silesia Progress, głowny inhalt piyrszego przekłŏdu ôstoł przetumaczōny ôd Grzegorza Kulika a pieśni, śpiywki a wiersze ôd Mirosława Syniawy. Ôzprawiŏ ôn ô rajzie Thorina a jego kōmpanije do jejich hajmatu − Samotnyj Gōry, kerŏ je zdobytŏ ôd dracha Smauga. Przodniōm postaciōm rōmanu je hobit Bilbo Bojtelŏk.
+Gagauzyjo, Autōnōmiczno Terytoryjo Gagauzyje (mołd. "Găgăuzia", gag. "Gagauz Yeri", ), to je autōnōmiczno republika, rozlygowano we połedniowyj tajli Mołdawije. Gagauzyjo niy je cołkim wezbranym do kupy ôbszarym. Ôbyjmuje uōna teryn miyndzy miastōma Kōmrat a Çadır Lunga na pōłnocy a becyrk miasta Wulkaneszty (Vulcăneşti, "gag". Valkaneş) na połedniu, a tyż dwie ynklawy ô wiejskim charakterze (Karbalijo a Kıpçak).
+Jamajsko godka (po jamajsku "Patois" abo "Patwa") – je kreol używany we Jamajce. Powstowoł przi ynglickij godce, nale mo sroge anflusy godki akan a skupiny godek bantu użiwanych we Africe. Piyrszo kśōnżka we ty godce szrajbnōł Claude McKay we 1912 a bōła to "Songs of Jamaica" (po naszymu: "Śpiywki Jamajki"). Je nale problyma za abecadłem, bo "Patois" niy mo jednygo ustalony alfabetu. Do bajszpilu słowo "sam" (sztandardowy angelski: "there") idzie zapisować "de", "deh" abo "dere". Nojbarzi popularno je zistyma Cassidy-LePage
+Hanoi - stŏlicã Wietnamu a drugie nŏjwielgsze miastŏ.
+Aleksandr Siergiejewicz Puszkin (rus. "Алекса́ндр Серге́евич Пу́шкин", IPA: [ɐlʲɪˈksandr sʲɪˈrɡʲejɪvʲɪt͡ɕ ˈpuʂkʲɪn]; rodz. 26 moja 1799, zem. 10 lutygo 1837) bōł ruski autōr czasu rōmantizma, uznŏwany za nŏjważnijszygo ruskigo dichtera we geszichcie a twōrce wespōłczesnyj ruskij literatury. Pisŏł niy yno wiyrsze, nale tyż rōmany, ôsprŏwki, dramaty a poymaty; malowŏł a rysowŏł. Rodziył sia we Pyjterburgu we ślacheckij familiji (jigo staroszkiym bōł negr-niywolnik ze Etiopije Abram Gannibal, co miało ajnflus na życie a twōrczość poeta), uczył sia we Carskim Siole. Niyskorzi, skirz politycznygo klangu wiyrszōw wyciepany na połednie Imperyjōm (Krym, Ôdessa), kaj nale niy ustŏł pisać. Hajtnył sie ze Natalijōm Gōnczarowōm, we 1837 zginył we dueli. Gydichty Puszkina we ślōnskij gŏdce
+Ag Apolloni (nar. 13 czyrwnia 1982 w Kaçanik) to je albański pisŏrz, poeta, dramaturg i esejista. Je profesorym na Uniwerzytecie we Prisztinie. Jego literacke dzieła wyrōżniajōm sie dramatycznościōw, filozoficznym potraktowaniym a krytycznõ relacyjōm do historyje, polityki i społeczyństwa. Biografijŏ. Narodziōł sie 13 czyrwnia 1982 roku w Kaçanik we Kosowie. Skōńczōł szkołã bazowõ i gimnazjum we swojim familijnym mieście, a sztudia dramaturgiczne i literaturoznawcze skōńczōł we 2005 roku na Uniwerzytecie we Prisztinie. Z ekōnōmicznych powodōw we 2006 roku przerwoł sztudia filozoficzne i robiōł wiynkszość dwōch lŏt w lazarycie we Prisztinie, kaj ôpiekowoł sie niymocnym fatrym, kery umrził we 2007 roku. We 2008 roku Ag Apolloni dostoł tytuł magistra nauk filologicznych, a we 2012 roku dostoł tytuł dŏchtora nauk filologicznych. Apolloni je terŏz profesorym na Uniwerzytecie we Prisztinie, kaj robi ôd 2008 roku. Apolloni robiōł za awisŏrza, redachtora i przodnigo redachtora w pŏru dziynnikach a cajtōngach literackich i kulturalnych we Prisztinie. We 2010 roku reaktywowoł i kludziōł trzi lata nojstarszy cajtōng literacki we Kosowie „Jeta e Re” (założōny we 1949 roku), kere zawrziło sie we 2006 roku. We 2013 roku założōł cajtōng „Symbol”. Teksty i dzieła Apolloniego ôstały przełożōne na pŏrã gŏdek, miyndzy inkszymi: angelskõ, miymieckõ, italskõ, czeskõ, macedōńskõ a syrbskõ. Apolloni bōł kilkakrotnie nadgradzany krajowymi nadgrodami za swoje dzieła fabularne i naukowe. Zomb (2009) Sandalet e Senekës (2020) Ulurima e ujkut (2013) Zazen (2014) Një fije shprese, një fije shkrepëse (2020) Stephen, Halloween, Judith, Mat (2010) Hamleti simbas Horacit (2017) Skenderbeu, manuskripti i Marlout (2018) Parabola postmoderne (2010) Paradigma e Proteut (2012) Koferi i Konicës (2016) Commentum (2019) Mesjeta ime (2019)
+Ľubiša - wieś a gmin (obec) na Słowacyji, we preszowskim kreju, we krysie Humenné. Mo 10,02 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 814 ludzi. Neczajta gminu Ľubiša
+Iyari Pérez Limón (rodz. 8 lipca 1976 we Guadalajaře) to je aktorka nojbaři znajōmo s role Kennedy we filmie "Buffy the Vampire Slayer". Rodzōno we Meksyku překludziua sie do Los Angeles kej bōua rok staro. Godo biegle we angelskij, hišpańskij, francuskij a miymieckij godkach. S pochodzynio je Indjanerkōm. "Death by Engagement" (2005) – Erica "Quintuplets" ôdcinek: "The Coconut Kapow" (2005) – Wendy "Without a Trace" ôdcinek: In the Dark (2004) – Louisa Cruz "The Drew Carey Show" ôdcinek: Girlfriend, Interrupted (2004) – Carmelita "Buffy the Vampire Slayer" (2002-2003) – Kennedy "The Mind of the Married Man" ôdcinek: The Perfect Babysitter (2002) – Stephanie "Strong Medicine" ôdcinek: Discharged (2002) – Flaca "The Brothers Garcia" ôdcinek: Dont Judge a Book by Its Cover (2002) – Jennifer "Double Teamed" (2002) – Zoe Gold "Undressed" (2000 - 3 sezōn) – Cindy "" ôdcinek: Beauty Marks (2000) – Iris "The Egg Plant Lady" (2000) – Jamie Vecino "King Cobra" (1999) – modo dzioucha "Reyes and Rey" ôdcinek: "La Logica De L.A. Sangre" (1999) – Lisa "On the Line" (1998) – Esperanza Gomez "ER" ôdcinek: Love Among the Ruins (1995) – Brenda Profil we IMDB
+El Hadj Omar Bongo Ondimba, rodzōny jako Albert-Bernard Bongo 30 grudnia 1935 we Lewai, umarty 8 czyrwnia 2009 we Barcelōnie - gabōński polityker, prezydynt Gabōnu ôd 1967 aże do umarcio. Bōł nojduży połńōncym urzōnd prezydyntym na świecie - przez 40 lot.
+Goz to je stōn skupiynio matreji, we kerym fizyczne cioło leko zmiynio ksztołt a zajmuje cołko przestrzyń jako mo dostympno. Wyniko to ze właściwośćōw czōnsteczek, kere we tym stanie majōm połno swoboda ruchu.
+Universal Pictures – amerikańske filmowe sztudio założōne 30 kwietnia 1912 roku we Nowym Jorku bez Carla Laemmle Pata Powersa, David Horsley, Williama Swansona, Marka Dintenfassa, Charlesa Baumanna, Roberta H. Cochranea, Adama Kessela a Julesa Brulatoura, przinŏleżōnce do NBCUniversal. Społym z Paramount, Walt Disney a Warner Bros. przinŏleży do nojstarszych a nojsrogszych filmowych sztudiōw we Zjednoczōnych Sztatach. Sztudio czynsto je felernie ôkryślane za "Universal Studios", kere po prowdzie je grupōm skupiajōncōm filmowe sztudia przinŏleżōnce do NBCUniversal ô połnym mianie Universal Studios Entertainment. Produkcyjŏ. Sztudio co roku wystawiŏ we kinach po pŏrãnŏście filmōw. Do 1 stycznia 2010 roku wyprodukowało kol. 3400 filmōw. Ôficyjalno neczajta
+Wampum - miejscowość (borough) we USA, we sztacie Pynsylwanijo, we hrabstwie Lawrence. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 717 ludzi.
+Grajera - gmin we Szpaniji, we autōnōmicznyj spōlnocie Kastylijo a León, we prowincyji Segovia. Mo 12,69 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 234 ludzi. Neczajta Grajera
+Tina Turner, po prowdzie: Anna Mae Bullock (rodz. 26 listopada 1939 we Brownsville we stanie Tennessee, um. 24 maja 2023 we Küsnacht) – amerikańsko wokalistka kero wykonywała piosynki ze zortōw rock a soul. Pochodziła s krojcowanygo zwiōnzku Negra a Indjanerki. "The Soul of Ike and Tina Turner" (1960) "Festival of Live Performances" (1962) "Dance With Ike & Tina Turner & Their Kings" (1962) "Please Please Please" (1963) "Its Gonna Work Out Fine" (1963) "Dont Play Me Cheap" (1963) "Dynamite" (1963) "The Ike & Tina Turner Revue Live" (1964) "Live! The Ike & Tina Turner" (1965) "Ooh Poo Pah Doo" (1965) "Ike & Tina Show 2" (1965) "River Deep Mountain High" (1966) "Ike & Tina Turner and the Raelettes" (1966) "Outta Season Blue Thumb" (1969) "Ike & Tina Turner in Person (live)" (1969) "Get It Together" (1969) "Fantastic" (1969) "Her Man His Woman" (1969) "The Hunter" (1969) "On Stage" (1970) "Workin Together" (1971) "Nuff Said" (1971) "Somethings Got a Hold on Me" (1971) "What You Hear Is What You Get (live)" (1971) "Feel Good" (1972) "Let Me Touch Your Mind" (1973) "Nutbush City Limits (United Artists)" (1973) "The World of Ike and Tina Live" (1973) "The Great Album" (1974) "Strange Fruit" (1974) "Sweet Rhode Island Red" (1974) "The Gospel According to Ike and Tina" (1974) "Sixteen Great Performances" (1975) "Delilahs Power" (1977) "Airwaves" (1979) "The Country of Tina Turner" (1973) "Acid Queen" (1975) "Rough Unite" (1978) "Love Explosion" (1979) "Private Dancer" (1984) "Tina Live In Private Dancer Tour " (1985) "Mad Max III - Beyond Thunderdome" (1985) " Break Every Rule" (1986) "Tina Live In Rio" (1988) "Tina Live in Europe" (1988) "Foreign Affair" (1989) "Look Me in the Heart" (1990) "Do You Want Some Action"(1990) "Whats Love Got to Do with It" (1993) "Tina Live In What`s Love... tour " (1994) "Wildest Dreams" (1996) "Tina Live In Amsterdam - (1996 ) "Good Hearted Woman" (1998) "Twenty Four Seven" (1999) "Tina Turner Celebrate" (1999) "Tina On One Last Time Concert" (2000) "All The Best" (2004) "All the Best - The Live Collection" (2005)
+Radlin – miasto rozlygowane we połedniowo-zachodnij Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie, we władzisłowskim krysie. Cyntrum miasta je dzielnica Biertōłtowy, a bōło godane ô nich już we 1305 roku, pode mianym "Bertholdi villa". Podug danych s 31 grudnia 2006 miasto mo 17 656 miyszkańcōw. Na terynie Radlina fōngujōm: Gruba "Marcel", Koksownio "Radlin" a Elektrociepłownio "Marcel". W 2014 roku we Radlinie ôtwarto została piyrwszo we gyszichcie tynżnia solankowo na grubskij tajle Ślōnska. Przi tynżni idzie podychać luftym ze solankōm, kiero przywożono je do Radlina z inkszych miast uzdrowiskowych (choby Ciechocinek abo Rabka-Zdrōj). Radlin podpisoł trzi kamracke umowy z inkszymi miastōma: były to Genthin z Niymcec, Mohelnice we Czechach a Rohatyn we Ukrajinie. Dzielnice. Miasto Radlin administracyjniy niy je potajlowane na dzielnice. Wyrōżnio sie sztyry gyszichtowe miana dzielnic: Biertōłtowy Głożyny Ôbszory Rydyna Krōm tygo: Kolōnia Emma - ôsiedle familokōw ze XIX stolecio Przedszkole Publiczne nr 1 Przedszkole Publiczne nr 2 Przedszkole Publiczne nr 3 Szula Podstawowo nr 3 Szula Podstawowo nr 4 Zespōł Szuli Szportowych Gimnazyjōm nr 1 Niypubliczne Licyjōm Handlowe do Majerantnych Prywatne Technikōm Mechaniczne do Majerantnych Prywatne Technikōm Elektryczne do Majerantnych Zespōł Szuli Pōnodgimnozjalnych gimnastyka szportowo: Leszek Blanik - złoty ôlimpijski medalista. SK Górnik Radlin, manszaft kery groł we siatkowo bala we syzonach 1996/2000 we I Lidze Seryji "A" a tyż we sezōnie 2004/2005 we Polskij Lidze Siatkōwki. fusbal: Górnik Radlin, wystympy we I lidze we lotach 1948 (jako "Rymer Radlin"), 1950-55, 1957, 1959; 2. plac we l lidze we sezōnie 1951. SK Górnik Radlin - siatkōwka KS Górnik Radlin - fusbal , pływaniy Towarzystwo Szermierzy Górnik Radlin - szermierka Uczniowski Klub Sportowy Trójka Radlin - szermierka Amatorski Klub Sportowy Victoria Głożyny Stowarzyszenie Dalekowschodnich Sztuk Walki "Tao" Uczniowski Klub Sportowy Ronin Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział Radlin Klub Gimnastyczny "Radlin"
+Ujŏzd (pol. "Ujazd", niym. "Ujest") to je miasto we Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie we strzeleckim krysie, siydziba władz gminu Ujŏzd. Ôd 2008 roku miasto ôficjalnie mŏ dwa miana – polske a niymiecke. Kamracke miasta. Ujŏzd je skamracōny ze: Bad Lobenstein (Niymce) Břidličná (Czechy) Nusplingen (Niymce) Ôficjalnŏ zajta Ujŏzdu
+Kamiynnŏ Gōra (pol. "Kamienna Góra", miym. "Landeshut", cz. "Kamenná Hora") – miasto we połedniowo-zachodnij Polsce, na Dolnym Ślōnsku, we dolnoślōnskim wojywōdztwie, siydziba władz kamiynnogōrskigo krysu. Położōne we Postrzodkowyj Ojropie, we Kamiynnogōrskij Kotlinie, pod Kruczymi Gōrami. Podle danych na 30 czyrwnia 2020 miasto było zamiyszkane bez 18 728 ôsōb. Geografijŏ. Miasto leży we połedniowyj tajli Dolnego Ślōnska. Bez administracyjne granice miasta przepływa rzyka Bober. Kole 9 km na połednie ôd miasta przebiygŏ polsko-czeskŏ granica. Ludność. Populacyjŏ Kamiynnyj Gōry na przestrzyństwach lŏt: Transport. Bez Kamiynnõ Gōrã przebiygajōm: krajowŏ drōga nr 5 wojewōdzkŏ drōga nr 367
+Systymatyka ôrganizmōw, systymatyka biologicznŏ – nojstarszŏ dōmyna nauk biologicznych, nauka, co sie pŏrŏ klasyfikowaniym, katalogowaniym jak tyż ôpisowaniym ôrganizmōw we ôparciu ô podszukowanie jejich roztōmajtości, pochodzyniŏ i przŏcielstwa. Systymatyka grupuje ôrganizmy w jednostki, co stanowiōm taksōny w hierarchicznyj strukturze kategoryje systymatycznyj, w wyniku czego powstŏwŏ ukłŏd systymatyczny (systym). Prawidła klasyfikacyje i nazewnictwa systymatycznego ôkryślŏ taksōnōmijŏ, a relacyje przŏcielstwa ewolucyjnego miyndzy taksōnami – filogynetyka. Niykedy termin "taksōnōmijŏ" bywŏ rozszyrzany na cołkõ systymatykã, ale we ścisłym znaczyniu je to jeji dzioł, co zajmuje sie metodologicznōm, zmatymatyzowanōm strōnōm. Do dziś było ôdkrytych, ôpisanych i nazwanych nojmynij 1,75 mln zortōw ôrganizmōw, co żyjōm terŏźnie na Ziymi, jak tyż poraset tysiyncy ôrganizmōw wymartych. Rys historyje systymatyki. Nojstarsze prōby naukowego systymatyzowaniŏ roślin i zwiyrzōnt sōm znane ze antyku. Piyrszy systymatyczny ukłŏd zwiyrzōnt, ôparty na zewnyntrznych włŏsnościach budowy, stworzōł Arystoteles, a jego uczyń i kamrat Teofrast z Eresos sformułowoł rozdziały miyndzy światym zwierzyncym i roślinnym, jak tyż wkludziōł, utrzimany do XVI w., podzioł świata roślinnego na 4 grupy. Srogi wpływ dlŏ rozrostu systymatyki ôrganizmōw mioł Karol Linneusz, co ôpisoł kole 10 tys. zortōw roślin i kole 6000 zortōw zwiyrzōnt, jak tyż upowszechniōł binōminalne nazewnictwo zortōw. Pierwotne prōby klasyfikowaniŏ ôrganizmōw ôpiyrały sie na sztucznie dobranych kryteriach, porzōnd zewnyntrznych znakach morfologicznych abo siedliskowych. Takŏ postawa funkcjōniyrowała do XIX w. Terŏźnŏ systymatyka dōnży do poskludzaniŏ informacyji sebranych na tymat ôsobnych ôrganizmōw, do nadaniŏ kożdymu z nich niyôbyczajnego miana, jak tyż wrażyniŏ ich do usytymatyzowanych hierarchicznie kategoryjŏ systymatycznŏ kategoryji systymatycznych, żeby ôbsztalować ukłŏd systymatyczny ôparty na znōmości zwiōnzkōw. Metody badawcze. W terŏźnyj systymatyce ôrganizmōw idzie wyrōżnić trzi bazowe metody badawcze: Systymatyka gynealogicznŏ, klasycznŏ systymatyka ewolucyjnŏ – ôpiyrŏ sie na analizie anatōmoporōwnawczyj, ymbriologicznyj i paleōntologicznyj, jak tyż na sztyrech bazowych kryteriach: nieciōngłości morfologicznyj, niszy przistosowawczyj, bogajstwa gatōnkowego i mōnofiletyzmu (we szyrszym znaczyniu). Systymatyka fynetycznŏ (numerycznŏ) – zakłŏdŏ, iże niy idzie poznać filogynezy i grupuje taksōny, co posiadajōm nojwiyncyj spōlnych cech, podobnie jak nojstarsze systymy ôd czasōw Arystotelesa. Inakszyj ale ôd tradycyjnyj systymatyki, ôrtodoksyjnŏ fynetyka ôdciepuje intujicyjne rangowanie cech jako ważniyjszych abo mynij ważnych dlŏ ôbsztalowaniŏ ôddalyniŏ systymatycznego. Systymatyka filogynetycznŏ – za jednostki taksōnōmiczne definiuje klady, to znaczy naturalne grupy ôrganizmōw, co ôbyjmujōm zortã ancestralnõ i wszyjske zorty potōmne. Jednostki, kategoryje, systymy. Bazowŏ jednostka taksōnōmicznõ to taksōn. Taksōny pokrewne sōm grupowane w taksōny wyższego poziōmu. W tradycyjnyj systymatyce ôrganizmōw taksōnōm nadŏwŏ sie rangã, ôkryślanŏ za kategoryjõ systymatycznõ. Terŏźny w danym ôkresie sztand wiedzy ô ôrganizmach je ôbrazowany ôd systymatykōw we formie układu systymatycznego, nazywanego systymym taksōnōmicznym, klasyfikacyjōm systymatycznōm, klasyfikacyjōm biologicznōm abo podziałym systymatycznym ôrganizmōw. Bez to że sztand tyj wiedzy durch sie umiyniŏ, ôdkrywane sōm nowe grupy ôrganizmōw, a tyż doskōnalōne sōm metody badawcze – propōnowane ôd ôsobnych autorōw klasyfikacyje biologiczne sztyjc podlygajōm modyfikacyjōm. W systymatyce kladystycznyj ôdchodzi sie ôd ôkryślaniŏ kategoryji systymatycznych, a zależności filogynetyczne miyndzy ôsobnymi taksōnami ôkryślane sōm ze pōmocōm kladōw, co tworzōm strōm filogynetyczny, nazywany strōmym rodowym abo strōmym życiŏ. Systymatyka roślin, taksōnōmijŏ roślin Systymatyka zwiyrzōnt, taksōnōmijŏ zwiyrzōnt Strōm Życiŏ
+Popkorn (śl. "prażōno kukurzica") to je prażone we srogij tymperaturze we yjlu abo gorkim lufcie ziorno majsu. Skłodo sie uōno m.in. ze biołka, skrobie a wody, kery tworzōm we nim "biylmo". We czasie podgrzywanio ze ziornōw ôdparowuje woda, kero zwiynkszo ôbiyntość a rozsodzo ziorno ôd strzodka, a wuōnczas inksze skłodniki bielma wypływajōm ze ziorna a tworzōm popkorn. Potym sie uōnygo suszy a nadowo sie do jedzynio. Popkorn pochodzi ze USA a je zauobycz jedzōny we kinach.
+2 krysy we Polsce: Nowodworski krys - krys we mazowieckim wojewōdztwie Nowodworski krys - krys we pōmorskim wojewōdztwie
+Sidensjö - miejscowość (Tätort) we Szwecyji, we regijōnie Västernorrland, we gminie Örnsköldsvik. Na 2019 rok pōmiyszkiwało sam 374 ludzi.
+Łukasz Marcin Kohut (rodz. 10 września 1982 we Katowicach) – ślōnski politolog, społeczny działocz, politiker, ferajnista DURŚ, lider ôd partyje Wiesna we ślōnskim wojewōdztwie. Ôd 2019 poseł do Ojropejskigo Parlamyntu. Żywobycie. Zaczōn edukacyjo we Podstawowyj Szkole nr 4 we Radlinie. Sztudjowoł politologijo a reskyrowaniy z marketingym na UŚ we Katowicach, jedyn symester spyńdźōł na Savonia University of Applied Sciences we fińskim Varkaus. Skōńczōł tyż kurs pedagogiczny na Krakowskij Politechnice (we 2005) i Szkoła Liderów Społeczeństwa Obywatelskiego (2014). We 2012 zapisoł sie do partyje Ruch Palikota, potym przemianowanyj na Twōj Ruch. We 2014 sztartowoł we welōnku do Syjmiku Ślōnskigo Wojewōdztwa, dostoł 1435 głosy, ale jego kōmitet niy przekroczōł progu. We parlamyntarnym welōnku 2015 bōł kandydatym ôd Zjednoczōnyj Lewice z drugigo placu, dostoł 5397 głosōw (nojwiyncyj na liście), ale zōwizō mandatu niy dostoł.. W nastympnym welōnku bōł rekōmyndowany za kandydata Ôbywatelskij Koalicyje, atoli niyskorzij (skirz niyzgody Grzegorza Schetyny) miost niego sztartowoł Wojciech Kałuża. Uod 2019 je człōnkym partyje Wiesna ôd Roberta Biedronia, we welōnku do Ojroparlamyntu dostoł 48 783 głosy (3,05%) i ôstoł wywelowany ojroposłym. Ôkrōm ślōnskij godki zno polsko, angelsko, czesko a norwesko.
+Film – seryjŏ nastympujōncych po sie ôbrazōw z klangym abo bez klangu, wyrażajōncych ôkryślōne treści, utrwalonych na tregrze wywołujōncym wrażynie ruchu. Wytwōr artystyczny spotrzebowujōncy tã technikã, skłŏdajōncy sie ze bin, słożōnych z jednego abo wiyncyj ujyńć. Przōdzij filmy wyświytlano było w kinach, po II wojaczce światowyj tyż w telewizyji, w latach 80. ukŏzały sie wypożyczalnie wideo, w XXI stoleciŏ społym z rozrostym szerokopasmowego dostympu do internetu jak tyż telefōnije trzecij gyneracyje prziszoł rozkwit telewizyje internetowyj i posug zorty VOD. Technika filmowŏ. Tregry. Bazowym tregrym, na kerym bōł utrwalany i z kerego wyświytlano było film, była światłoczuła błōna fotograficznŏ 35 mm. Na bōrcie filmowy ôbrŏz je zapisany we formie pojedynczych kadrōw, cŏfajōncych sie w projektorze kinowym z wartkościōm 24 klŏtek na sekundã (w epoce kina niymego było to 16 klŏtek na sekundã). Rzŏdzij pasowane były inksze szyrokości bōrty: 70, 16, 8 mm i super 16 i super 8. Dlŏ potrzeb telewizyje filmy registruje sie tyż na tregrach magnetycznych (Beta SP) i digitalnych (Beta digitalnŏ, DVCAM, High Definition). W stoleciu XXI wszeôbecnŏ stała sie digitalnŏ registracyjŏ ôbrazu filmowego na twardych dyskach. Tradycyjne kina przekształciyły sie w kinie digitalne kaj filmy wyświytlŏ sie z dyskōw kōmputrowych abo za postrzednictwym internetu, z serwerōw dystrybutōrōw. Proporcyje ekranu. Przōdzi filmy wyświytlano było na ekranach w formacie ôbrazu 4:3 to znaczy w proporcyji 1:1,33 (podstawa 4, wysokość 3) – taki format przijynto było tyż dlŏ ekranu telewizyjnego w piyrszych latach rozrostu tego mydium. Po wkludzyniu na bōrtã filmowego chodnika klangowyj format sztandardowy to 1:1,37. W walce z rosnącą kōnkuryncyjōm telewizyje w latach 50. XX stoleciŏ wynŏdniynto było szyroki panoramiczny ekran (cinemascope). W kamerach i projektorach zastosowano było ôbiektywy anamorfotyczne; ekran wydłużył sie do proporcyje 1:2,55. W latach 60. kludzōno było tm. cineramę z spotrzebowaniym bōrty 70 mm, z ekranym w proporcyjach 1:2,75. Bōrta 70 mm znŏdła zastosowanie przi wyświytlaniu ôbrazōw trōjwymiŏrowych w systymie IMAX. Ekran mŏ sam proporcyje 1:1,43, a kadr je ustawiōny na bōrcie poziōmo, a niy piōnowo jak na bōrcie 35 mm. Terŏźnie w kinach nojczyńścij pasuje sie format postrzedni tm. kaszete (1:1,66 abo 1:1,85). Zorty filmōw. Film to barzo przestrōnnŏ dōmyna i idzie jōm/jã potajlować na mocka knifōw. Bazowy i nojbarzij popularny z nich to straciōł na zorty. Trzi bazowe zorty filmu to: film fabularny – aktorski film fikcyje film animowany – tworzōny za pōmocōm klasycznych technik poklatkowych – rysunkowych abo przestrzynnych (bp. lalkowych i plastelinowych) abo nojnowszych technik kōmputrowych animacyji 3D film dokumentalny – film ô treści niefikcyjnej, dokumentujōncy ryalność Inksze, czynsto wyrōżniane zorty filmōw : film ôświatowy – dlŏ cwekōw dydaktyczno-instruktażowych film eksperymyntalny – wytwōr przinŏleżōncy do tyj zorty niy musi bp. być ôparty na scynariuszu, ôsprawiać historyje, pasować wszeôbecnie przijyntych prawideł gŏdki filmu, przijmuje dwie bazowe formy: abstrakcyjnõ abo asocjacyjną: w tyj piyrszyj ôpiyrŏ sie w cołkości na włŏsnościach, jake niesie ze sobōm ôbrŏz (farba, kształt), w drugij za to bazowõ formōm wpływaniŏ je zestawianie roztōmajtych elymyntōw, drugdy z pozoru do siebie nieprzystających, ku cylu wyrażyniŏ autōrskij idyje film propagandowy – dlŏ cwekōw jakich w danym mōmyncie wymŏgŏ propaganda film reklamowy – dlŏ cwekōw promocyjnych, handlowych W znŏleżności ôd dugości filmy tajlujōm sie na: krōtkometrażowe – do 22 minut, strzedniometrażowe – ôd 22 do 55 minut, połnometrażowe – bez 55 minut
+Caissa to je mityczno drijada, terozki przedstowiane jako bogini szachōw, nimo iże takigo mitu we antycznych kulturach niy bōło. Piyrszy Caissa przedstawiōł we tyj roli William Jones we gydichcie "Caissa or the games of chess" ("Caissa abo szachowy szpil"), wydanym we 1772 roku we Oxfordzie. We tyj gydichcie zolyci ś ńōm Mars, nale niy ma napisane, iże co u ni uzyskoł eli niy. Terozki miano Caissa je używane ôd szachowych cajtōngōw a samych szpilerōw jako miano fortuny abo cufla we szpilu ; godajōm, co Caissa jejim sprzijała abo niy. Miano Kaissa mioł ruski kōmputrowy szachowy program, kery we 1974 wygroł mistrzostwa świata kōmputrowych szachowych programōw we Sztokholmie.
+Pro Loquela Silesiana – ferajn do piastowanio a prōmowanio ślōnskij godki. Towarzistwo zaregistryjrowane 30 stycznia 2008 roku. Richtig egzistuje ôd 2007 roku. Historyjo. Towarzistwo napoczōno istnieć po powołaniu go ôd 16 człōnkōw na piyrszym, zakłodajōncym je trefie ze 20 października 2007 roku we Mikołowie. Przidajność. Cylym towarzistwa je ôpatrowaniy a prōmowaniy ślōnskij godki, starunek ô przinoleżny ji plac postrzōd ślōnskij społeczności. Ku tymu napoczynaniy a spōmoganiy starań, kerym je za cyl jednako ślōnsko gramatika a leksyka, przidanie ji formy pisanyj, a we cołkości prōmocyjo ślōnskij godki bez medyja a roztōmajte pisymne wydanio. Neczajta Pro Loquela Silesiana
+XX wiek • XXI wiek • XXII wiek 2003 « 2004 « 2005 « 2006 « 2007 « 2008 » 2009 » 2010 » 2011 » 2012 » 2013 15 kwietnia - Zofia Adamus, Kornela Gibińskigo a Angelika Mucha s VIII LO im. Marii Skłodowskiej-Curie we Katowicach ôdkryli asterojida 2008 GZ111 26 moja - powstouo Ślōnsko Wikipedyjo 11 stycznia - Edmund Hillary, himalajista ze Nowyj Zylandyje, kery jako piyrszy czowiek wloz 29 moja 1953 na wiyrch Mount Everesta 12 moja - Irena Sendlerowa, polska dziouoczka spoueczno, Sprawiydliwo Wśrōd Narodōw Świata 26 moja - Sydney Pollack, hamerikański reżiser, aktor a producynt filmowy 1 czyrwca - Yves Saint-Laurent, francuski projektant mody 4 czyrwca - Agata Mróz-Olszewska, polsko siatkorka, reprezyntantka Polski 13 lipca - Bronisław Geremek, polski polityk 3 siyrpnia - Aleksandr Sołżenicyn, ruski pisorz, laureat literackij Nadgrody Nobla za 1970 rok 8 września - francuski kōmpozytor, muzyk a producynt muzyczny 26 wrzyśnia - Paul Newman, amerikański szauszpiler, scynarzista , reżysyr a producynt filmowy 19 października - Richard Blackwell, amerikański krytyk mody, dziynnikorz, ôsobowość radyjowo a telewizyjno 25 października - Gerard Damiano, amerikański reżysyr filmōw pornograficznych 1 listopada - Nathaniel Mayer, amerikański muzyk kery śpiyowu piōsynki ze zorty rhythm and blues 8 listopada - Régis Genaux, belgijski fusbaler 10 listopada - Miriam Makeba, połedniowoafrikańsko piōsynkarka, znajōmo tyż kej Mama Afrika 17 listopada - Irving Brecher, amerikański scynarzista 20 listopada - Borys Fiodorow, ruski ekōnōmista a polityk 20 listopada - Jan Machulski, polski szauszpiler filmowy, telewizyjny a tyjatralny a reżysyr 20 grudnia - Robert Mulligan, amerikański reżysyr telewizyjny a filmowy 22 grudnia - Lansana Conté, prezydynt Gwinyje ôd 2 kwietnia 1984 do śmiyrci 24 grudnia - Harold Pinter, ynglandzki dramaturg, pisorz, reżysyr a scynarzista tyjatralny 25 grudnia - Eartha Kitt, amerikańsko szauszpilerka, śpiywoczka a kabaretowo artystka Tusty sztwortek : 31 stycznia Ôstatki: 5 lutygo Popielec: 6 lutygo Nowy Rok podug kalyndorza chińskigo (rok szczura): 7 lutygo Niydziela Palmowa: 16 marca Wielgi Szwortek: 20 marca Wielgi Piōntek: 21 marca Wielga Sobota: 22 marca Wielganoc: 23 marca Pyńdziołek Wielganocny: 24 marca Holi: 22 marca Pesach: 20 kwietnia Wielganoc (prawosławno): 27 kwietnia Wniybowstōmpiyniy: 4 moja Zesłaniy Ducha Świyntygo: 11 moja Boże Cioło: 22 moja Jōm Kippur: 9 października Chanuka: 21 grudnia
+Eweny - Nacyjŏ s tōnguskich ludōw zamiyszkujōnca hlawniy Jakucyjŏ, Magdagański Ôbwōd a Kamczaski Kraj we Rusyje. Jejich gŏdka to Eweńskŏ gŏdka.
+Politiker – perzōna, kero dzioło we polityce, kero we zwykłym myślyniu rozumiymy jako kōnszt chytanio włodze a rzōndzynio państwym, ku tymu celym je tukej dobro wszyjskich a prziporzōndkowaniy dziołanio tymu celowi na zicher. Politiker leci wiyńc ku udziołowi we władzy abo do wywieranio ajnflusu na ji tajlōng.
+Australijŏ i Ôceanijŏ to je miano kulturalnyj i ekōnōmicznyj kōnsolidacyje wysp Ôceanije i Australije jako jedyn kōntynynt. Definicyji tyj używŏ m.in. agyncyjŏ statystycznŏ ÔZN. Czasami "Australijŏ i Ôceanijŏ" sōm tyż krōtko ôkryślane "Ôceanijŏ". Populacyjŏ. Rozrost populacyje Australije i Ôceanije (we milijōnach):
+Brytyjsko Kolōmbijo (ynglicko godka: "British Columbia" /bɹɪ.tɪʃ kə.lʌm.bi.ə/), BC (francusko godka: "la Colombie-Britannique") je prowincyjo we Kanadzie, kero leży na zachodzie uōnygo państwa. Do kanadyjskij kōnfederacyje wziyli ja jako szōsto. Stolica Brytyjskij Kolōmbije je Victoria a ji nojwiynksze miasto je Vancouver. We prowincyji pōmiyszkuje 4 381 603 ludzi, zaś ji wiyrch je 944 735 km². Brytyjsko Kolōmbijo leży wele Pokojnygo Ôceana. Granica mo ôd pōłnoce ze Alaskōm, kero je stanym USA a tyż ze inkszymi prowincyjōma Kanady - Jukōnym a Pōłnocno-Zachodnimi Terytoryjōma. Ôde wschodu granica mo ze prowincyjōm Alberta a ôd połednio ze amerikańskymi stanōma Washington, Idaho a Montana. Teroźne granice Brytyjskij Kolōmbije ustanowiyli we 1846, kedy podpisali ôregōńsko umołwa.
+Głogōw - wiejski gmin we dolnoślōnskim wojewōdztwie, we głogowskim krysie. Mo 84,28 km² wiyrchu a podug danych ze 2021 roku pōmiyszkowoło sam 6793 ludzi. Siedzibōm gminu je Głogōw, kery niy wlazuje w jeji skłod, nale je ôsobnōm miejskōm gminōm. Miejscowości. Borek, Bytnik, Klucze, Krzekotōw, Mały Grodziec, Przedmoście, Ruszowicy, Stare Syrby, Syrby, Szczyglicy, Turōw, Wilkōw, Zabornia. Neczajta gminu Głogōw
+United Artists (krōcyj UA) to je amerykōńske filmowe sztudio, kere zajmuje sie produkcyjōm a dystrybucyjōm filmōw. Mo siydzibã we Beverly Hills we sztacie Kalifornijŏ.
+Wapyn Prudnika to je jedyn z symbolōw miasta Prudnika na Gōrnym Ślōnsku we formie wapyna. Wyglōnd. Wapyn Prudnika przedstawia czyrwōny mur z ôdewrzōnõ bramōm i dwiyma bocznymi wieżami ô szpiczastych strzybrnych dachach, miyndzy kerymi je złoty, ukorōnowany ôreł Piastōw Ślōnskich, kerzi włŏdali miastym do XVI stoleciŏ, z gowōm skerowanõ we (heraldycznie) prawõ zajtã. Powyżyj je we pozycyji frōntalnyj strzybrny szyszak (hełm heraldyczny) z labrami i krōlewskōm korōnōm za klejnot, a na nij powtōrzōny motyw murōw z dwōma wieżami, na postrzodku kerych wrażōny je złoty czeski lew stojōncy na zadnich nogach, z ôdewrzōnõ gymbōm, czyrwōnym jynzykym i dźwigniyntym ôgōnym. Ôsłōna wapyna je gotyckŏ, we błynkitnyj farbie. Fana Prudnika
+Viggo Peter Mortensen Jr. (nar. 20 października 1958 roku we Nowym Jorku) – amerikōński filmowy a tyjatralny szauszpiler, znany ze ôdszpilaniŏ roli Aragorna we filmowyj trylogiji "The Lord of the Rings".
+Włōczno (pol. "Włóczno", miym. "Achthuben") – tajla wsi Szybowicy we Polsce, na Gōrnym Ślōnsku, we ôpolskim wojewōdztwie, we prudnickim krysie, we gminie Prudnik.
+Kara – niywielgi wōzyk s jydnym abo dwōma kōłkōma, tajlowo dźwigany rynczniy, użiwany do transportu przedmiotōw abo materiołōw sypkych na niywielgich ôdlygościach. Kary wyposażōne sōm we dwa hyngry, przi pōmocy kerych sōm dźwigane a ciśninte, rzodzi ćōngniynte, bez jydnygo czowieka. Ōunyczōne sōm s drzewa, metalu, plastiku abo kōmbinacyji tych matyriołōw. Znojdujōm szyroke zastosowaniy we ôgrodnictwie a na bauplacach.
+Szwajcaryjo, Szwajcarsko Kōnfederacyjo (Confoederatio Helvetica, Schweiz, Schweizerische Eidgenossenschaft) - państwo federacyjne we Zachodnij Ojropie. Je jydnym s niywielu państw, we kerych ôbowiōnzuje dymokracyjo bezpostrzednio. Szwajcaryjo ôd wiydyńskigo kōngresu we 1815 roku je państwym neutralnym. Do Narodōw Zjydnoczōnych przistōnpiōła dziepiyro 10 wrześnio 2002 po przygosowaniu tyj decyzyji we absztimōngu minimalnōm wiynkszośćōm gosōw (52%). Szwajcaryjo niy mo dostympu do morza.
+Ernesto Guevara (Ernesto Che Guevara, przemianek "Fernando Sacamuelas") (rodz. 14 czyrwnia 1928 we Rosario we Argyntynie, um. 9 października 1967 we La Higuera we Boliwiji) – argyntyński rewolucjōnista, jydno ze znamiynnych postaćōw kubańskij rewolucyje. Ze fachu bōł dochtorym. Bōł jednym ze prziwōdcōw kubańskij rewolucyje, a po jeji zwyciynstwie wloz do władzōw kōmōnistycznyj Kuby. We 1965 wojowoł we Kōngu a Tanzaniji. We 1966 ôrganizowoł partyzancke ôddziały we Boliwiji, a przi tymu go wziyni we niywola a zaszlachtowali. Na Kubie je do terozki powożany za norodowygo bohatyra. We niykerych państwach Połedniowyj Ameriki je uōn powożany za mitycznygo wyswobodziciela. Po jygo śmiyrci pojawiōł sie tyż kult Che, kery ôbiawio sie nojczyńści bez umiyszczaniy jygo wizerōnku na ścianach, T-shirtach a inkszych zachach. Je uōn symbolym lo radykalnych lewicowych ruchōw a bōł niym lo sztudynckij rewolty we 1968 we USA a Zachodnij Ojropie. Jygo przeciwniki a krytykanty godajōm, co zachwoloł uōn "skuteczno niynawiść, kero przemiynio czowieka we maszina do szlachtowanio", a we jydnym ze wywiodōw pedzioł, co niy wachołby sie wywołać nuklearno wojna, jakby ôd tygo mioł zniknyć kapitalizm.
+Kosrae - jedyn ze sztyrych sztatōw Mikrōnezyji, rozlygowany na wyspie ô jednakim mianie. Mo 111,3 km² wiyrchu a podug danych ze 2010 roku pōmiyszkowało sam 6616 ludzi.
+Andreas Wellinger (rodz. 28 siyrpnia 1995 we Traunstein) – miymiecki narciarski skoczek, ôlimpijski majster we drużynie ze Soczi (2014) a indywidualnie ze Piōngczangu (2018). Sztartuje we Puharze Świata. Wizytōwka na neczajcie fis-ski.com
+Cà Chiavello – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Faetano. Faetano Corianino Calligaria Monte Pulito
+Lech Wałęsa (rodz. 29 września 1943 we Popowie) – polski zwiōnzkowy dziołacz a polityker, fachu elektrikorza. Firer Solidarności a prezydynt Polski we rokach 1990-1995. We 1983 dostoł Pokojowo Noblowo Nadgroda jako lider "Solidarności", kero fōngowała wuōnczas we podziymiu.
+Gōrne Świyrklany (we mołwie miyszkańcōw ajnfach Świyrklany; pol.: "Świerklany Górne") je wieś we Polsce rozlygowano we ślōnskim wojewōdztwie, we rybnickim krysie, we gminie Świyrklany. Do 30 grudnia 1999 Gōrne Świyrklany bōły siedzibōm gminy Świyrklany (miast tyj wsi siedzibōm ôstały Rybnicke Jankowicy). We rokach 1975-1998 dziydzina administracyjniy noleżała do katowickigo wojewōdztwa. Gōrne Świyrklany bōły placym kaj we Norodowym Powszechnym Wykozie ze 2002 roku dolozło do nojwiynkszygo ôdsetku ludzi, kerzi deklarujōm ślōnsko norodowość - za uōnych podało sie 70% Świyrklanōw. We Gōrnych Świyrklanach znajduje sie podstawowo szula, przedszula a rymiza fojerwery. We zachodnij tajli wsi nojduje sie przirodni dynkmal “buk Sobieskigo”.
+Biassono - gmin we Italiji, we regijōnie Lōmbardyjo, we prowincyji Monza i Brianza. Mo 4,89 km² wiyrchu a podug danych ze 2014 roku pōmiyszkiwało sam 12 041 ludzi. Neczajyta Biassono
+Motto – zorta citatu nojczynści we literaturze kero ôkreślo jakiś utwōr, szkryflano bez autora. Cwekym motta niy je coby je przeczitać a pamiyntać ino bez chwila, nale je pamiyntać bez cołki utwōr.
+Nadija Kusznir () , pseud. Nadjożna (, rodz. 1993 we Lymbergu) – ukrajińsko dizajnerka, ilustratorka kśōnżek do bajtli. Wywołano jako autorka internetowego kōmiksu Huś. Sztudjyrowała we Ukrajińskij Akadymiji Durkarstwa i Ukrajińskij Akadymiji Dizajnu. Je koordynatorkōm ôgōlnoukrajińskigo literacko-artystycznego projektu Horycwit. Przinoleży do miyndzynorodowyj ôrganizacyje pozaformalnyj edukacyje MitOst. Ilustrowała wiyncyj jak 30 kśōnżek do bajtli a majoryntych, miyndzy inkszymi "Pro Komaryka Zjuzju" a "Kuzja, Zjuzja ta kompanija" ôd Wsewołoda Nestajki, "Abetka" ôd Switłany Kisar, "Bajka o ciekawskim Kotku" ôd Joanny Hordys, "Lala" ôd Jacka Dehnela i inksze, dlo wydownictw Wesełka, Urbino, Vivat, Kalwarija, Ranok, Teza a Fundacje Centrum Badań Polska-Ukraina. We 2017 trefiyła do wykozu nojlepszych dzieciyncych ilustratorōw niyzoleżnyj Ukrajiny podug zajty Bokmål. Zajta ôd Nadije Kusznir na platformie Behance
+Cerkew św. Mikołaja Cudotwōrcy – dŏwnŏ cerkew, kerŏ była we Sosnowcu. Gyszichta. Cerkew ôstała wystawionŏ bezto, iże na anfangu XX stoleciŏ wielość prawosławnych miyszkańcōw Sosnowca wzrosłŏ do 3 tysiyncy perzōn. Tedy tyż ukŏzoł sie ajnfal coby powiynkszyć juże bydōncõ cerkew we Sosnowcu, atoli ciynżkość powiynkszyniŏ cerkwije a brak możebności ôdbywaniŏ nŏbożyństw sprawiyły, iże uzdano ô wystawiyniu nowyj cerkwije. 27 mŏja 1901 roku postawiōno piyrszõ cegłōwkã pod stawiyniy nowyj cerkwije. Plac pod cerkwije ôfiarowoł Sosnowski Sztamgyszeft Akcyjny. Inksze tringeldy ôfiarowali: Franz Schön we wielości 25 tysiyncy rubli, Henryk Dietel 10 tysiyncy rubli a Wōnglowy Sztamgyszeft tyż 10 tysiyncy rubli. Reskiyrym kōmitetu stawianiŏ ôstoł Franz Schön. Cerkew poświyncōno 26 paździyrnika 1906 roku. Cołkŏ utrŏta na wystawiynie to 90 tysiyncy rubli. Robotōm kerowoł technik Jastrzębski, projekt zrobiōł Władimir N. Pokorewski a ikōnostas wykōnoł moskewski majster Sokołow. Utrŏtã (w cynie 8 tysiyncy rubli) za ikōnostas pokrōł Henryk Dietel. Ikōny pisoł moskewski malyrz Teorin. We cerkwije po rŏz piyrszy zastosowano cyntralne ôgrzywanie. Zastosowano haj tyż ôświytlynie na sztrōm. Cerkew zbulōno w 1938 roku krōm ôdpŏry roztōmajtych perzōn jak familije Dietlōw eli katolickigo ksiyndza Franciszka Goli.
+La Palma dEbre (szp. "La Palma de Ebro") - gmin we Szpaniji, we autōnōmicznym regijōnie Katalōnijo, we prowincyji Tarragona. Mo 37,9 km² wiyrchu a podug danych ze 2019 roku pōmiyszkiwało sam 340 ludzi.
+Wandzin (pol. "Wandzin") - kolōnijo we Polsce, we podlaskim wojewōdztwie, we sokōlskim krysie, we gminie Sidra.
+Pulp Fiction – amerikańsko kryminalnŏ kōmedyjŏ sensacyjnŏ wyreżyserowanŏ we 1994 roku bez Quentina Tarantino, ôpartŏ na scynariuszu Tarantino a Rogera Avaryego. Film, we kerym wystympujōm John Travolta, Samuel L. Jackson, Bruce Willis, Tim Roth, Ving Rhames a Uma Thurman, ôsprawio pŏrã epizodōw rozgrŏwajōncych sie we przestympczym Los Angeles. Tytuł filmu nawiōnzuje do popularnych we chycie XX stoleciŏ czasopism a rōmanōw kryminalnych, kere cechowały sie drastycznym gwołtym a błyskotliwymi dialogami. Film uznŏwany je za jedyn ze 100 nojlepszych ôbrazōw wszech czasōw m. in. we rankingu rychtowanym bez American Film Institute (skuli setnyj rocznice kinymatografije instytut tyn przirychtowoł wykŏz stu nojlepszych filmōw we historyji; "Pulp Fiction" znŏdło sie na 94. placu), jak tyż we popularnych rankingach składōw a portalōw filmowych (ntp. IMDb.com – 5. plac*; Filmweb – 7. plac). Zdobōł miyndzy inkszymi Złotõ Palmã na Festiwalu Filmowym we Cannes a Oscara we kategoryji nojlepszy scynariusz ôryginalny.
+Borys Fiodorow (rus. "Борис Григорьевич Фёдоров", rodz. 13 lutygo 1958 we Moskwie, um. 20 listopada 2008 we Lōndynie) – ruski ekōnōmista a polityk, doradca Borysa Jelcyna ôd sprow gospodarki, jedyn ze tworzicielōw rynkowych przymianōw we Rusyji. Pora rozy bōł wiceprymierym, dwa rozy deputowanym do Dōmy. Reprezyntowoł prywatnych akcyjonariuszōw we spōłkach Gazprom, RAO JES a Sbierbanku.
+Abdurrahman Wahid (znōmy tyż jako Dus Gur, rodz. 7 września 1940, um. 30 grudnia 2009 we Dżakarcie) – indōnezyjski polityker, prezydynt Indōnezyje we lotach 1999 - 2001. Prziwōdca partyji Partai Kebangkitan Bangsa ("Partyjo Narodoweygo Przebudzynio"). Mioł klerykalne przekonania, chcioł coby islam mioł srogi ajnflus na polityka.
+Neil Armrstrong (rodz. 5 siyrpnia 1930 we Wakaponeta, um. 25 siyrpnia 2012 we Columbus) – amerikański astrōnauta, dowōdca misji Apollo 11. Bōł piyrw ciwilnym pilotym, potym sużōł we wojynnyj marynarce. 21 lipca 1969 jako piyrszy czowiek postawiōł noga na Mieśōnczku. Biografijo Armstronga na neczajcie NASA (we angelskij godce)
+Lubelske wojewōdztwo (pol.: "Województwo lubelskie") – jedne ze szesnostu wojewōdztwōw, jednostka terytoryjalnygo samoregiyrōnku a jednostka administracyjnygo tajlōngu Polski. Stolicōm wojewōdztwa je Lublin. Pōmiyszkuje sam 2 135 715 ludzi (dane ze 30 czyrwca 2016) na placu 25 122,46 km².
+Szlachectwo na Ślōnsku było przekazowane z gyneracyje na gyneracyjõ. Było barzo roztōmajte, tajlowało sie na princōw, grŏfōw, barōnōw (swobodnych panōw) i rycerzy. Prince i swobodni panowie włŏdali swojimi terytoriami zgodnie z lennym prawym abo dŏwnym erbowym prawym. Ślōnscy szlachcice byli czynsto zaangażyrowani we industryjalnõ działalność - ôd rozrostu manufaktur, aże po wielgõ wydobywczo-przetwōrczõ industryjõ. Prziczyniyli sie do rozrostu hajerki kamiynnego wōnglŏ, budowali werki, ôdlewnie, wielge fabryki włōkiennicze. Winnościōm szlachetnie narodzōnych było dŏwanie świŏdectwa wierności idyałowi Chrystusowego Rycerza. Niy dycki szlachta poradziyła tymu sprostać, bez co była na Ślōnsku krytykowanŏ - za sprzeniywierzanie sie swojimu posłannictwu. Ksiōndz Adam Gdacjusz z Kluczborka, miyszczōn, piyntnował we swojich kŏzaniach i "dyszkursach", drukowanych we Brzegu, ôpilstwo szlachty, jeji niynŏleżne ôdnoszynie sie do poddanych, szerzynie zgorszenia. We czasie PRL we latach 1945-1989 ślōnskŏ arystokracyjŏ była traktowanŏ za coś niyôbyczajle niynŏleżnego politycznie i wstydliwego dlŏ Polski, bez co przinŏleżało ô tyj klasie milczeć. Jeji historyjŏ we srogim stopiyniu była zafałszowanŏ i zmanipulowanŏ bez historykōw z czasōw PRL. Wykŏz ślōnskich familiji szlacheckich. A B C D E F G H I J K L M N O P R S T U W Y Z Książnica cieszyńska Biograficzny słownik Śląska Cieszyńskiego Spis szlachty śląskiej - Internetowy  Roman Sękowski: "Herbarz szlachty śląskiej: informator genealogiczno-heraldyczny" www.familysearch.org
+Jŏr to je jedna ze sztyrech pōr roku we przirodzie, w cōunie umiarkowanego klimatu. Cechuje sie umiarkowanymi tymperaturami luftu z rosnōncõ strzedniõ dniowõ, jak tyż umiarkowanõ wielościōm ôpadu atmosferycznego. Świat roślin i zwiyrzōw przechodzi ôkres budzyniŏ sie do życiŏ, a potym poczynŏ sie piyrszŏ faza ôkresu rozmnŏżaniŏ, to znaczy dobiyranie partnyrōw i zapłodniynie u zwiyrzōw, a u roślin kwitniynie i zawiōnzywanie zalōnżkōw. Astrōnōmiczny jŏr poczynŏ sie w mōmyncie jŏrnyj rōwnōnocy i trwŏ do mōmyntu latowego przesilyniŏ, co we przibliżyniu ôznaczŏ na pōłkuli pōłnocnyj ôkres pōmiyndzy 21 marca a 22 czyrwnia (czasami daty te wypadajōm dziyń wczaśnij abo dziyń niyskorzij, a w roku przestympnym mogōm być cŏfniynte ô jedyn dziyń). W czasie jŏr astrōnōmicznego jŏra pora dnia je dugszŏ ôd pory nocnyj, a pōnadto z kożdym dalszym dniym dnia przibywŏ, a nocy ubywa. Za klimatyczny jŏr przijmuje sie ôkres roku, w kerym strzednie dobowe tymperatury luftu chwiyrajōm sie pōmiyndzy 5 a 15 °C. Zasadniczo jŏr poprzedzŏ zima, jednak pōmiyndzy tymi ôkresami je klimatyczny etap przechodni – przedjŏr. Dlŏ pōłkuli połedniowyj wszyjske ôpisane daty i zjawiska sōm cŏfniynte ô pōł roku. Za miesiōnce jŏrne na pōłkuli pōłnocnyj uznŏwŏ sie marzec, kwieciyń i mŏj, a na połedniowym wrzesiyń, paździyrnik i listopad.
+Daoguang (rodz. 16 września 1782, um. 25 lutygo 1850) – cysorz Chin ze dynastyje Qing, sprawowoł władza we lotach 1820-1850. Bōł synym Jiaqinga a jego ślubnyj, cysarzowyj Xiao Shu Rui.
+Connecticut – sztat we USA, rozlygowany na wschodnim wybrzeżu, we Nowym Ynglandzie.
+Vrchlabí (miym. "Hohenelbe") – sztad we pōłnocnyj tajli Czeskij Republiki, we hradeckim kreju.
+Lionel Andrés Messi (rodz. 24 czyrwca 1987 r. we Rosario) – argyntyński fusbalok, kery gro we Paris Saint-Germain. Zauobycz gro jako napadziorz. Wygroł siedym razy nadgroda nojlepszygo fusbalera świota Złoto Bala.
+Polskŏ piyrszŏ liga we fusbalu je drugōm klasōm we ważności i porzōndku (zarŏz po Ekstraklasie) na szpilach ligowych we Polsce. Ôd samego poczōntku była regyrowano ôd Polskigo Zwiōnzku Fusbalowego (PZPN). We roku 2002 postanowiōno, iże grać w nij mogōm ino profesjōnalne kluby – te, co fungujōm za spōłkã akcyjnõ.
+Karasol – werk, skuodajōncy sie s napyndu nadowajōncygo ruch ôbrotowy a ziców, přeznačōny do špasu. Wystympuje nojčyńści na rōmlach, kaj zice majōm forma kōńōw, uabyńdźōw, korabōw a inkše. Inkšo zorta to karasole ze zicōma wišōncyma na gyštelach s ketōw. Sōm tyž karasole, we wersyjach s prostymi zicōma, kej ylymynt mouygo baukōnštu, na špilplacach. Zortōm karasola je keciok.
+Rąbiń (miym. "Rombin") – wieś we Wielgopolsce, pouožōno 14 km na zachōd ôd Śrymu . We Rąbiniu stoji kośćōł, kery je jednym s nojstarszych we regijōnie. Wele niygo je smyntorz, na kerym pogracanych je wiela znōmych ludzi, lo bajszpila Dezydery Chłapowski a uōnygo familijo.
+Kachlok to je akōmulacyjny piec zbudowany ze szamotowych herckōw (we postrzodku) a kachlōw (z wiyrchu, przodku a bokōw), podany we ksztołcie na słup. Nojwożnijszo jygo tajla to je palynisko, ze jygo srogości ôzrachowuje sie masa cołkigo kachloka. Lo kachloka ô palynisku na 6 kilo drzewa abo wōngla akōmulacyjno masa je 600 kilogramōw. Palynisko je zawiyrane żeliwnymi dźwiyrzōma, a we nowszych zortach je to szklanno szyba. Do porzōndku nahajcowany a zawarty kachlok poradzi ôddować ciepło bez 12 godzin.
+Aleksandra Wencel (rodz. jak "Roman Wencel") – ślōnsko matymaticzka, habilitowano dochtorka Wrocławskigo Uniwersytetu. Pisorka a autorka dykcjōnorza. Biografijo. Pochodzi ze Kōmprachcic. Sztudjyrowała matymatika we Wrocławiu, kaj dostała stopiyń magistra (1998), dochtora (2002) a habilitowanego dochtora (2013). Ôd 2002 robi na Wrocławskim Uniwersytecie, dwa lata bōła na stypyndjum na Uniwersytecie we Leeds. Je autorkōm rajzyndersko-spōminkowyj kśōnżki «Jak zech bōł piyrsy rôz w Indjach» a ślōnskigo botanicznego dykcjōnorza. Robi tyż nad srogim ślōnsko-polskim dykcjōnorzym. We 2022 srobiōła kaming aut jak transpłeciowo ôsoba.
+Nowy Targ - miasto we Polsce, we małopolskim wojewōdztwie, siedziba nowotarskigo krysu a miejsko-wiejskigo gminu Nowy Targ. Gyszichtowo stolica Podhalo a ôstrzodek industryje. Fōnguje sam szportklub Podhale Nowy Targ, znōmy ze sekcyje ajshokeja.
+Pōłnocno Dakota - sztat we pōłnocnyj tajli USA, wele granicy ze Kanadōm.
+Sztrahecle – krōtke kōnski drzewa abo tektury taplane we parafinie abo inkszyj substancyji podatnyj na hajcowaniy, kerych jedyn kōniec je pokryty masōm, kero rozhajcowuje sie ôd tarcio. Sztrahecle wynejdźōno we Chinach we 508 roku. We Ojropie piyrsze sztrahecle zrobiōno we 1805, a jejich fabrika, we keryj pakowano je we kisty ze wysuwanōm szuflodōm (take kej wiymy terozki) ôdymknōł we 1855 we Jonköping Szwed John Edvard Lundström. We kulturze znōmo je bojka Dziouszka ze sztraheclōma, kero napisoł Hans Christian Andersen. Po ślōnsku śpiywo ja skupina "Ausdruk".
+Kōnstytucyjŏ Bhutanu (dzongkha ༄༅ ། ། འབྲུག་གི་རྩ་ཁྲིམས་ཆེ ན་མོ། །, ang. "The Constitution of The Kingdom of Bhutan") ôstała podpisanŏ 18 lipca 2008 roku, bez krōla Jigmego Khesara Namgyela Wangchucka. Zmiyniyła ôna systym Bhutanu z mōnarchije absolutnyj na kōnstytucyjnõ. Tekst kōnstytucyje w gŏdce angelskij Tekst kōnstytucyje w gŏdce dzongkha
+Wodno hawyna (ze łać. "Portus") – plac lo wodnych pojazdōw, kaj może tyż sie ôdbywać ładowaniy towaru, właziyniy ludzi na szif, tankowaniy a inksze. Zorty. Podle zorty wodnyj skupiny przi keryj nojdzi sie wodno hawyna wyrōżnio sie: morsko hawyna strzōdlōndowo hawyna morsko-rzyczno hawyna Podle funkcyji jake mogōm spełniać wodne hawyny wyrōżnio sie: handlowo hawyna rybacko hawyna wojenno hawyna jachtowo hawyna Niyskorzi kajniykaj jedno morsko hawyna spełnio wiela funkcyji, kere sōm uōnaczōne we ôsobnych tajlach.
+Żeleznodorożnyj (rus. "Железнодорожный") – tajla miasta Bałaszycha we Rusyji, we moskewskim ôbwodzie. Do 2015 roku samodzielne miasto.
+Faetano – jedno z 9 miast we San Marino. Prziłōnczōny do San Marino we 1463 roku. We 2012 roku rachowoł 1180 miyszkańcōw, a we 2018 – 1177. Geografijŏ. Faetano graniczy z miastami Montegiardino, Fiorentino, Borgo Maggiore i Domagnano, jak tyż z italskimi miastami Coriano, Montescudo i Sassofeltrio Fary. We Faetano sōm sztyry fary, to znaczy małe wsie ("curazie"): Cà Chiavello Calligaria Corianino Monte Pulito
+Golŏki (abo tyż Golŏcy) – etnicznŏ podskupina Ślōnzŏkōw, miyszkajōncŏ na Gōrnym Ślōnsku, za Ôdrōm, we tajli prudnickigo krysu, we ôkolicy Prudnika, na pograniczu Ôpolskigo Ślōnska a Czeskigo Ślōnska. Podskupina Ôpolanōw. Posugujōm sie prudnickim dialektym, kery cechuje brak mazurzynia, dyftōngizacyjŏ samogłosek, wymŏwianie "ã" we wszyjskich pozycyjach i pomiynszanie we fleksyje tymatōw twardych i miynkich, to znaczy tyż i po twardych jako kōńcōwka, bp.: stari „stary”, żywi „żywy”. Miano „Golŏki” je ôd miana miasta Gogōwek. Lokalne skupiny. Społeczność Golŏkōw skłŏdŏ sie z mocka lokalnych skupin. Ôbyjmujōm ône (podle Feliksa Pluty): Cebulkorze Kamyniorze Karpaciorze Klocorze Hery Podlesiŏki (uznanŏ bez dialektologōw za inkszõ grupã) Zasiyng. Golŏki miyszkajōm we ôkolicy Prudnika, Biołyj i Gogōwka, na tak zwanym Ôpolskim Ślōnsku. Zgodnie z modernym administracyjno-terytorialnym tajlōngiem Polski, regiōn tyn leży z wiynksza we ôpolskim wojywōdztwie, bez jego skrajnie pōłnocnych, skrajnie zachodnich i skrajnie połedniowych regiōnōw. Do drugij światowyj wojaczki we przeplocie z Golŏkami miyszkali zaôbycz ino Miymce. Po deportacyji Miymcōw z Gōrnego Ślōnska na jejich plac ôstali przeniesiyni Polŏki z inkszych regiōnōw Polski. Tedyć terŏźnie na Ôpolskim Ślōnsku reprezyntowanŏ je miynszanŏ populacyjŏ ślōnsko-polsko-miymieckŏ.
+Ormaiztegi (szp. "Ormáiztegui") - gmin we Szpaniji, we autōnōmicznyj spōlnocie Krej Baskōw, we prowincyji Guipúzcoa. Mo 6,77 km² wiyrchu a podug danych ze 2017 roku pōmiyszkiwało sam 1314 ludzi. Neczjta Ormaiztegi
+Bajerskŏ gŏdka (baj.: "Boarisch", niym.: "Bairisch") – gŏdka wysokoniymieckŏ, używanŏ bez ōngyfer 14 milijōnōw perzōnōw, głōwnie na terynach weschodnich Bajerōw, Austryje (krōm zachodnigo Tirolu), połedniowego Tirolu a zachodnich Madziarōw. Dŏwnij była tyż używanŏ we połedniowyj Bohymiji.
+Brzeźnicko Wyngorza (polsko godka: "Brzeźnicka Węgorza") to je rzyka we Polsce, we zachodniopōmorskim wojewōdztwie, we krysie łobeskim, we gminie Wyngorzino. Je lewym dopływym Regi ô dugości ōng. 40 km, a wypływo ze jezioro Studnica na Pojezierzu Drawskim, ze becyrku zawartygo Drawskigo Poligōna. Przepływo bez Ôstrowicke Jezioro a Bucierz, Jezioro Mało a Wielgo Czapla a Jezioro Brzeźniok. Uchodzi do Regi we becyrku Łobza. Rzyka fest ôdrōżnio sie na ôsobliwych tajlach swygo biygu. We gōrnym przipōmino gōrsko rzyczka, mo wartki a targajōncy nurt, kamiynianne dno a srogi ślatōnek. Dolny nurt (pōniży jeziora Żabicy) charakteryzuje sie szyrokōm dolinōm a polekim spływym masōw wody a prosto po rzyce wystympujōm tam fest bogate florystyczniy łyngi jasiyniowo-uolchowe, barzołowe ôlsy, żyzne a kwaśne buczyny a grōndy. Pospolitym lygowiskym ptokōw je kōńcowy ôdcinek nurtu, u ujścia do Regi. We czasie swojygo spływanio tworzi roztoliczne małe wodospady. Nad Brzeźnickōm Wyngorzōm ôd kwietnia 2004 znojduje sie szpecjalny ôchrōnny teryn ô wiyrchu 433,6 ha. Chrōni sie sam lasy liściaste przed przemiyniyniy jejich ôd leśnyj industryje (znamiyńniy zalesianiym nadbrzyżōw niyprawymi gatōnkōma strōmōw - świyrkym a sosnōm). Brzygi rzyki sōm placym bytowanio krzikliwygo ôrzołka a myngi gatōnkōw yntkōw. Brzeźnicko Wyngorza je placym tarła pstrōngōw, zauobycz ôd października do listopada. Prosto po brzygowyj lyniji Brzeźnickij Wyngorze rośnie szuwarowe zbiorowisko, kere stanowi siedlisko bielika, trzmielojada, rudyj a czornyj kani, puchacza, żōrawia, czornygo boczōnia, dyrkocza, dziyńcioła czornygo, borowygo szkowrōnka, a tyż bibrōw a fiszōtrōw. Ô wielgij czystości rzyki dowo poświodczyniy wystympowaniy słodkowodnygo krasnorosta "Hildebrandtia rivularis". Dnym doliny rzyki prowadzi czorno turystyczno cesta, kero przerznie we poru miyjscach nurt. Brzeźnicko Wyngorza je placym czynstych kajakowych spływōw, a bez połōnczyniy ze Regōm do sie ś ni wypłynōńć aże na Bałtycke Morze. Cesta atoli noleży do fest trudnych skuli kupy utrudniyńōw (rujiny młyna, wodospady). Bestōż tyż pojstrzōd kajakarzōw rzyka mo potoczne a wicowe miano "Rzeźnicka Węgorza" (ślōnske tumaczyniy: "Masarsko Wyngorza").
+Kot ("Felis silvestris catus", downij tyż "Felis catus" abo "Felis (silvestris) domesticus") to ōdōmowiōny gatunek cyckocza ze raje drapiyżnych s familije kotōwatych. Godo sie, aże może uōn pochodzić ôd nubijskigo kota, przi tymu we Ojropie krojcowoł sia ze żbikym.
+Gwiŏzdowŏ czŏrnŏ dziura to je czŏrnŏ dziura powstŏwajōncŏ we wyniku kolapsu grawitacyjnego masywnyj gwiŏzdy (ô masie srogszyj ôd kol. 20 M☉). We naszyj Galaktyce je glid ôbiektōw kere mogōm być gwiŏzdowymi czŏrnymi dziurami (tm. Black Hole Candidates, BHC), wszyjske przinŏleżōm do ryntgenowskich układōw dwojistych: Stellar Black Holes
+Myusera (abch. "Мысра", gruź. მიუსერა) - ôsiedle miejskij zorty we gudautskim rejōnie Abchazyji, we Gruzyje. Na 2011 rok pōmiyszkiwało sam 50 ludzi.
+Dane (, ) – zbiory numerōw i tekstōw w roztōmajtych formatach. Zastosowanie. Dane używane sōm bez kōmputry do porachowań. Mogōm tyż być prezyntowane bydź przetwŏrzane. Take tymatyczne zbiory informacyje sōm nazwane bazami danych. Mogōm być ober, połōnczōne w nec bez Internet eli intranet i posiadać systymy zabezpieczyń chroniōnce jy przed nieautoryzowanym dostympym ôsōb abo botōw. Baz danych sōm bazowõ tajlōm systymōw zarzōndzaniŏ informacyjōm, systymōw zarzōndzaniŏ projektami eli katalogōw produktōw. Dane mogōm być przedstawiane i przechowowane we formie zbiorōw danych. Zestŏw danych zawiyrajōncy kōnkretnõ informacyjõ nazwiymy kōmunikatym. W fizyce i matymatyce dane to cyny znane przi rozwiōnzowaniu niyprzileżytości fizycznych i/abo matymatycznych (bp. auftragōw). W gŏdce potocznym, dane to dostane informacyje abo wiadōmości, używane potym do wnioskowaniŏ. Roztōmajte dōmyny dane przestrzynne dane przeterminowane dane statystyczne dane niejawne dane wejściowe dane hakliwe Informatyka dane alfanumeryczne dane binarne dane masowe dane statyczne dane tekstowe
+Friedrich Bernhard Werner (nar. 28 stycznia 1690 we Topōli, um. 20 kwietnia 1776 we Wrocławiu) – ślōnski artysta, rysownik. Biografijŏ. Bōł synym Melchiora Wernera, bezrolnego chałupnika i jego ślubnyj Barbary Morawitz. Ôjce nadali mu miana na cześć Friedricha Steinera, umartego we 1681 roku kamiyniyckigo ôpata, i świyntego Bernarda z Clairvaux, patrōna zakōnu cystersōw. Friedrich Bernhard bildował sie we jezuickim kolegium we Nysie społym z niyskorniyjszym ôpatym klŏsztōrōw we Zōmbkowickim Kamiyńcu i Lubiōnżu Tobiaszem Stusche. Hned pociepnōł naukã i zaciōngnōł sie do wojska. Niy strzimoł jednak we armiji dugo i ôpuściōł swōj regiment, a potym ôbroł sie na siedmiolatowy wander po Ojropie. We 1718 wrōciōł sie we familijne zajty, kaj 18 paździyrnika tego roku ôżyniōł sie we Bardzie z cerōm miyszczana ze Ślōnskich Zōmbkowic, Mariōm Eleonorōm Teresōm Kirchpitter. We latach 1726–1727 bōł kancelistōm u wrocławskigo biskupa Franza Ludwiga von Neuburg. Potym na zlecynie augsburskich wydŏwcōw podarzōł sie we rajza po Ojropie, coby rysować wszyjsko, co wydŏ mu sie porne uwieczniynia. Szkryfōnki te miały być podstawōm przirychtowaniŏ miydziorytōw. Robota trwałŏ do 1737. Powstoł we tyn knif zbiōr 341 wedut 219 roztōmajtych miast, jak tyż 321 widokōw kościołōw, klŏsztōrōw, pałacōw i inkszych budōnkōw. We 1733 dostoł ôbsztalowanie ôd nojsrogszego wydŏwcy kart, fyrmy Hommans Erben z Nürnberg na wykōnanie wedut, kere miały być dopołniyniym planowanego wydaniŏ atlasu Ślōnska. Ôd 1735 roku, wyszło we Nürnberg 11 tabulōw miydziorytnych, kere zawiyrały 84 widoki Ślōnska pod spōlnym tytułym "Scenographia Urbium Silesiae". Kole 1730 Werner napisoł swojã autobiografijõ. 1 lipnia 1736 we drōdze do Augsburga przijechoł do Zōmbkowickigo Kamiyńca ku cylu przekludzyniŏ potajlowaniŏ statku po umartyj szwigrze. Jego ślubnŏ dostała ôwdy niywielgi statek we Kamiyńcu, a akuratnij we jego czynści leżōncyj przi drōdze do niybydōncyj dzisioj wsi Pilce, kerŏ była ôsobnym placym do 1945 i nosiyła miano "Istebka". We 1739 dostoł ôd wrocławskigo biskupa, kardynoła Philippa Sinzendorfa, posadã dworskigo geōmetry. Po abszusie wojaczki z Prusami biskup podarzōł sie na wygnanie, a Werner musioł poszukać sie nowego zajyńciŏ. Prōbowoł dostać robotã ôd krōla Fryderyka II, ale ôprōcz zachyncajōncych zaczōntkōw nic z tego niy wyszło. We 1744 po rŏz ôstatni była wzmiankowana jego ślubnŏ, a 22 mŏja 1758 ôżyniōł sie powtōrnie we Wrocławiu z Mariōm Magdalenōm Treffa. We 1746 roku familijŏ rysownika przedała za 2275 talarōw majōntek we Istebce. Zygroda za 370 ślōnskich talarōw dostoł brataniec Buchman. Ôstatek gospodarstwa, kere spłonęło po szlagu pierōna 9 lipnia 1742 roku, niy była dużo wacha, stōnd spadek Wernera wyniōs ino 800 talarōw. Wiadōmo, iże do 1766 zajmowoł ôn stanowisko budowlanego inżiniera we Izbie do Spraw Wojaczki i Szacowych Dobr Departamyntu Baukōnsztu i Dziedzińskij Zabudowy przi Krōlewskim Amcie Budowlanym we Wrocławiu. Niy wiadōmo, jaki bōł zakres jego musōw. Niy sōm tyż znane szkryfōnki, kere powstoły na zlecynie tego amtu abo kardynoła Sinzendorfa. Wiadōmo za to, iże ôd tego czasu Werner poświynciōł sie jyny rysowaniu landszaftōw Ślōnska. Wynikym tego je rachujōncŏ 3000 zajt 5-tōmowa "Topographia Silesiae", jak tyż rachujōncŏ 1400 rycin topografijŏ grŏfstwa kłodzkigo. Dzieło "Topographia Silesiae" powtōrzōł jeszcze trzi razy, przi czym kożdy rŏz przidŏwoł nowe ryciny. Prōbowoł swojich drukōw tyż we miydziorstwie. We latach 1748–1758 ôpublikowoł ksiyngã dōmōw pŏciyrza z 164 ilustracyjami, a zarŏz potym seryjõ widokōw cysterskich klŏsztōrōw Czech, Morawy i Ślōnska. Topografijŏ grŏfstwa kłodzkigo zaginyła we czasie II światowyj wojaczki, a z sztyrech egzymplŏrzōw "Topographia Silesiae" ôstały liczne fragmynta, postrzōd kerych brak jyno jaworskigo ksiynstwa. Pod kōniec życiŏ Werner znŏd sie we ciynżkij sytuacyji sztofowyj. Skłōniyło go to m.in. do przedaniŏ swojigo spamiyntnika, kery zawiyroł tyż ślōnske i ojropejske panoramy. Umrził bez potōmstwa i we zapōmniyniu we Wrocławiu. Twōrczość. Szkryfōnki Friedricha Bernharda Wernera niy sōm cynnymi dziełami artystycznymi. Posiadajōm ône jednak zgolyme znaczynie z napōmniyniŏ na fakt, iże przedstawiajōm mocka budōnkōw, kere już niy sōm abo ôstały przebudowane i bez to sōm barzo wŏżnym źrōdłym dlŏ historykōw kōnsztu i konserwatorōw zabytkōw. "Perspectivische Vorstellung derer von Sr. Königl. Majest. in Preußen, als Obersten Herzog in Schlesien, allergnädigst concedirten Beth-Häuser A.C." (tajle ôd I do V we latach 1748–1752) "Silesia in Compendio seu Topographia das ist Praesentatio und Beschreibung des Herzogthums Schlesiens […]" Tajla I Tajla II Tajla III Tajla IV Tajla V "Topographia seu prodromus principatus Silesiae […]" (tak zwany „Prudnicki Egzymplŏrz”) Tōm 1: Gōrny Ślōnsk (Cieszyn, Racibōrz, Ôpole, Ôpawa, Karniōw, Nysa, Pszczyna, Bytōm, Wodzisław, Frydek-Mistek, Bogumin, Biylsko) Tōm 3: Ślōnske Zōmbkowice, Świdnica, swobodne stanowe państwo Tōm 4: Lignica, Brzeg, Wołōw Tōm 5: Gogōw, Bytōm, Żagań, Świybodzin, Jelyniŏ Gōra "Scenographia Urbium Silesiae". Homann Erben, Nürnberg 1738 Hippe M., "Werner Friedrich Bemhard", [w:] "Allgemeine Deutsche Biographie", Bd. 42, Leipzig 1897, s. 48–49. Len R., Fryderyka Bernarda Wernera Topografia Wrocławia, Wrocław 1997. Marsch A., "Friedrich Bernhard Wemer (1690-1776) – autor krajobrazów Kamieńca", [w:] "900lat Kamieńca Ząbkowickiego. Ślady niemieckiej i polskiej historii", Górlitz 1996, s. 56–66. Marsch A., "Friedrich Bernhard Werner (1690 – 1776) – Śląski rysownik europejskich widoków", Głogów 1998. bibliotekacyfrowa.pl
+Otto I Wielgi (nar. 23 listopada 912, um. 7 mŏja 973 w Memleben) to bōł princ Saksōnije w latach 936–961, miymiecki krōl ôd 936 a rzimsko-miymiecki cysŏrz ôd 962 z dynastyje Ludolfingōw. Bōł synym ôd Heinricha I Ptŏsznika, krōla Miymiec a ônego drugij żōny Matyldy z Ringelhaim, cery ôd saksōńskigo grŏfa Dietricha. Otto sie stoł krōlym Miymiec bez elekcyjõ w roku 936. Fajernŏ koronacyjŏ bōła we tym samym roku we Aachen. Po korōnacyji musioł pokōnać rebelijõ saksōńskich, bajerskich, lōtaryńdzkich ai frankōńskich ksiōnżyntōw, kerym pōmŏgali braciŏ ôd Otta – Thankmar i Hajna. Kej wygroł w roku 939, zaczōn potyngować swojã władzã – pōmŏgały mu w tym Kościōł a kōndowita we dynastyji. Ottōnowŏ polityka była ekspansywnŏ proci Słowianōm – na jejich ziymi tworził „marki“ a ônego państwo ôbsadziyło teryn aże do Ôdry. Na Miymcach znŏleżoły Italijŏ, Czechy i Danijŏ. Podbite ludy chrystianizowoł. 10 siyrpnia 955 pokōnoł Madziarōw na Lechowym Polu wele Augsburga a doł ôdporã jejich angrifōm na strzodkowõ Ojropã. Ôd 963 podle Thietmarowyj kroniki Otto dostŏwoł trybut ôd ksiyncia Pōlanōw, Miyszka I. 2 lutego 962 papież Jōn XII korōnowoł Ottōna w Rzimie na rzimskigo cysŏrza. Skuli tego, że chcioł uznaniŏ Bizancyjum, używoł jyno tytuł „cysŏrz” bez przimiotnika. Jeszcze za swojigo życiŏ zrobiōł cysŏrzym swojigo syna, Otto II. W roku 972 uzdoł sie ôddać Bizantyjskimu Cysŏrstwu podbite ziymie we Italiji za wzajymne uznanie cysŏrskich tytułōw. Coby to podsztrychnōńć Otto II ôżyniōł sie z Theofano z familije ôd bizantyjskigo cysŏrza Jana I Tzimiskesa. Otto bōł żyniaty dwa razy. Piyrszōm jego żōnōm była Edyta Angelskŏ, cera ôd krōla Edwarda Starszego. Drugi rŏz sie ôżyniōł we paździyrniku 951 z Adelōm, cerōm ôd krōla Burgōndyje – Rudolfa II. Z piyrszego małżyństwa byli: Ludolf, 930 – 6.09.957, princ Szwabije Ludgarda, † 18.11.953, ôd 947 żōna Konrada – princ Lōtaryngije Z drugigo małżyństwa byli: Heinrich, 952 – 7.04.954 Bruno, 953 – 8.09.957 Otto II, 955 – 7.12.983, cysŏrz rzimski Matylda, 955 – 6.02.999 Z niyformalnyj relacyje bōł: Wilym, † 968, arcybiskup Majncu Otto I umrził w 973 roku (bōł 61 rokōw stary), jego grōb je we katedrze w Magdeburgu.
+Rapy Dylańskie – kolōnijo we Polsce, we lubelskim wojewōdztwie, we biłgorajskim krysie, we gminie Biłgoraj.
+Mary - miastŏ we Turkmyniystōniy, stolica Maryskegŏ Wilajetu. Miastŏ mŏ plac na oaziy we Pustyniy Karakum kole Rzyce Murgab. Mary ôstŏłŏ kulturowōm stolicōm tureckegŏ świŏta we 2015 roku. We tym sōmym roku miastŏ miŏłŏ być gospodarzym Konkursu Piosynki Tureckej Türkvizyon 2015, ale s niywiadōmych przyczyn pomiyniyōny tyn ôbiōr na Istanbuł. We 13 grudniyã lidery Turkmyniystōnu, Afganiystōnu, Pakistōnu a wice-prezydynt Indyjōw miŏły spotkaniy we Mary na tymat baumajstrowōniyŏ gazowegŏ rurociyōngu TAPI .
+Fernajz to je strzodek kery je zauobycz używany do impregnowanio drzewa. Zabezpieczo ôd wilgoci a je ekologiczny, bo je robiōny ze naturalnych składnikōw: yjla ze lnu ze culagōm strzodkōw kere przyspieszajōm wysychanie, a niykej terpentyny.
+Rosario – miasto we Argyntynie, stolica prowincyje Santa Fe, trzecie podug wielości ludzi miasto Argyntyny. We Rosario bōł rodzōny Ernesto "Che" Guevara. Rosario ôstało założōne we XVII stoleciu a niy je znōme ôd kogo a jako bōła dokładno data. Jygo miano pochodzi ôd Świyntyj Matki Rōżańcowyj, kero je jygo patrōnkōm.
+Sölden - gmin we Austriji, we landzie Tirol, we krysie Imst. Mo 466,89 km² wiyrchu a podug danych ze 2021 roku pōmiyszkiwało sam 2995 ludzi. Ôstrzodek turystyki a zimowych szportōw.
+Wapyn Katowicōw to je jedyn z symbolōw miasta Katowicōw na Gōrnym Ślōnsku we formie wapyna. Wyglōnd. Wapyn Katowicōw przedstawia na złotyj ôsłōnie czŏrnõ maszinã kuźniczõ mocowanõ na drzywniannym stylażu symbolizowanym bez brōnny balek drzywnianny, pod niōm je pole błynkitnyj farby symbolizujōnce wodã napyndzajōncõ maszinōm kuźniczōm. Mechaniczny fojstlik skłŏdŏ sie: z ambosa, kuźniczego fojstlika napyndzanego kołym zymbatym, aksowo połōnczōnym wałym z kołym wodnym. Fana Katowicōw
+Wapyn Nysy to je jedyn z symbolōw miasta Nysy na Gōrnym Ślōnsku we formie wapyna. Wyglōnd. Wapyn Nysy przedstawia we czyrwōnym polu ôsłōny szejś biołych (strzybrnych) blumōw lilije, wiyrchni rzōnd ô trzech, postrzodkowy ô dwōch blumach, pod niymi pojedynczy blum. Fana Nysy
+Gmin Łobez – gmina rozlygowano we wschodnij tajli łobeskigo krysu. Siedzibōm gminy je Łobez. Je tajlōm krysu rōwnakōm 21,4% wiyrchu. Sztady: Łobez (uod 1295 r.) Szołtystwa gminu Łobez: Bełczna, Bōnin, Dalno, Dobieszewo, Grabowo, Karwowo, Klympnica, Łobżany, Meszne, Niygrzybia, Poradz, Prusinowo, Łobeske Rożnowo, Rynowo, Suliszewicy, Tarnowo, Unimie , Worowo, Wysiedle, Zogōrzicy a Zojezierze. Inksze dziydziny: Budziszcze, Byszewo, Kołdrōmb, Polakowo, Pōmorzany, Prziborze, Rynowo-Kolōnijo, Trzeszczyna, Zachełmie, Zokrzicy, Ździsławicy.
+Powōdź tysiōnclyciŏ (, ) to je miano lŏ powodzi, co zaloła Postrzodkowõ Ojropã we lipniu 1997 roku. Tykła ôna Czechy, Polskã, Niymce, Słowacyjõ a Austryjõ (tyż Gōrny a Dolny Ślōnsk). Zginyło we ônyj 114 ôsōb, a zrobiyła szkody na 4,5 milijardu dolarōw amerykōńskich. Miano. We ynglandzkij literaturze powōdź ta mianowanŏ je „strzodkowoojropejskŏ powōdź 1997” (), pōniywŏż tykła ôna bezma wszyjske krŏje Postrzodkowyj Ojropy. We Polsce a Niymcach funkcjōniyruje ôkryślynie „powōdź tysiōnclyciŏ” (, ), nale ekstra Niymce używajōm tyż miana „ôderskŏ powōdź” (), skirz tego iże we niymieckij perspektywie tykła ôna ino Ôdrã. W Czechach gŏdajōm „morawske powodzie” (). Prziczyny. W połedniowo-zachodnij Polsce a pōłnocno-weschodnich Czechach wystōmpiyły dwa ôkresy wystrych ôpadōw, piyrszy ôd 3 do 10 lipnia, drugi ôd 17 do 22 lipnia. Na przestrzyństwie, kaj wystōmpiyła powōdź (ôd Polski do Austryje) w czasie pŏru dni śleciała miesiyncznŏ wielość ôpadōw, a na bergach nawet dwumiesiyncznŏ. Zalōnia. Potop napoczōn sie 5 lipnia w Czechach, a 6 lipnia rozniosła sie na Polskã. Tedy poziōm wody dźwigoł sie nawet ô sztyry metry na pōł dnia. Piyrszymi zalōnymi polskimi miastami bōły Prudnik i Guchołazy we Gōrnym Ślōnsku. Niyskorniyjszego dnia nawiydziōł ône prymier Włodzimierz Cimoszewicz. Ze Prudnika a bliskich dziedzin ewakuowane bōły 192 ôsoby. Powōdź wartko rozniosła sie ôd Chałupek po Racibōrz. We Kłodzku zawaliyło sie pŏrã na kelaset lŏt starych kamynic. 8 lipnia woda dotrzała do Krapkowicōw. We drugij etapie wela ôd powodzi spłynyła bez Ôdrã a po drōdze zatopiyła place we ôkolicy. Zajta ôd Ôpola na lewym kraju ôstała zalōnŏ 10 lipnia, Wrŏcłōw a Rybnik 12 lipnia, a dalij Gogōw. Wody zwolniyły, kej dotrzały do polsko-niymieckij granice, co dało wiyncyj czasu na rychtowanie, tōż szkody bōły fest myńsze. Prezydynt Aleksander Kwaśniewski ôgłosiōł we Polsce na jedyn dziyń żałobã nacyjnõ 18 lipnia.
+Lukas Podolski (ur. 4 czyrwca 1985 we Gliwicach) – fusbalok wystympujōncy we reprezentacyji Miymiec a we Bundeslidze kej je napadziorzym. Rodzōny we Gōrnym Szlōnzku, we familiji ô szportowych tradycyjach. Ôd 1987 miyško we Miymcach. We rokach 2003-2006 grou we 1. FC Köln, kaj zagrou 81 špilōw a wbiōu 46 torōw. Ôd 2006 gro we Bayernie Monachjum, kaj zagrou (do czyrwca 2008) 38 szpilōw a wbiōu 4 tory. We piyrszy reprezentacyji Miymiec we fusbalu napoczynou grać we 2004 roku, a do 9 czyrwca 2008 zagrou we ńji 83 szpilōw a wbiōu 42 torōw.
+Poznaniy (pol.: "Poznań") – miasto we Wielgopolsce, położōne we wojewōdztwie wielgopolskim, je uōno grodzkim krysym. Terozki (2008) zamiyszkuje sam 564 951 ludzi. Miasto założōne we VIII stoleciu, miejske prawa dostało we 1253. Je wożnym ôstrzodkym biznesowo-handlowo-usugowym. Znōme je tyż ze nojwiynkszych we Polsce kożdorocznych targōw: Miyndzynorodowych Poznańskich Targōw.
+Ballspielverein Borussia 09 e.V. Dortmund (krōcyj mianowano jako Borussia Dortmund, BVB oder BVB 09) to je miymiecki szportklub ze Dortmundu założōny we 19 grudnia 1909. Klub tyn roz wygroł Interkōntynyntalny Puhar (we 1997 roku), roz UEFA Champions League (tyż we 1997) i Puhar Zwyciynzcōw Puharōw (we 1966). 8 razy bōł majstrym Miymiec (ostatni roz sezōn 2011/2012), a 3 razy wygroł jich puhar. Krōm przodniej sekcyje fusbalowyj mo tyż handbalowo i stołowygo tynisa. Uoficyjalno neczajta klubu Ôficjalno zajta kibicōw BVB
+São Paulo – nojsrogsze miasto Brazylije a Połedniowyj Ameriki. Je rozlygowane we połedniowo-wschodnij tajli kreju nade rzykōm Tietê (dopływ Parany), niydoleko ôd Atlantyckigo Ôceanu. Je stolicōm sztatu São Paulo. Zołożōne 1554 kej misyjo jezuicko św. Paula, a skiż tygo mo take miano. miejske prowa mo ôd 1712. Ôd 1815 stolica prowincyji. We 1822 ôgłoszōno sam samostanowiyniy Brazyliji. Terozki je to srogi ôstrzodek industryji, kultury, nauki a handlu (cyntrum brazyliskigo handlu kawōm). Szportkluby: São Paulo FC, SE Palmeiras, SC Corinthians, Portugesa.
+Detroit (uod francuskigo "ciyśnina") – miasto we USA, we stōniy Michigan, na pōłnocnym brzygu rzyki Detroit, przi granicy ze Kanadōm. Założōne we 1701 ôd Francuzōw, we 1783 przekozane USA, ôd 1802 mo miejske prawa. Srogi ôstrzodek industryje, znōmy znamiyńniy skiż produkcyje autōw (majōm sam siedziby trzi kōncerny: "Ford Motor Company" (zał. 1903), "General Motors" (zał. 1916) a "Chrysler" (zał. 1925). Krōm tygo inkszo industryjo, we tym chymiczno a zbrojyniowo, a siedziba finansowych insztytucyjōw. Uostrzodek naukowy a akadymicki (3 uniwersytety). 18 lipca 2013 sztad ôgłośōł plajta.
+El Higo – gmin we Meksyku, we sztacie Veracruz. Mo 356,94 km² wiyrchu a podug danych ze 2005 roku pōmiyszkiwało sam 18 392 ludzi. Miejscowości: El Higo, El Pueblito, El Hoxton, Bella Vista.
+Dysydynt (ze łac.: "dissidens" - tyn, co sie niy zgŏdzŏ) to je ôpozycjōnista, co dŏwnij bōł zwiōnzany ze panujōncym reżimym.
+Malta to je miszōng sproszkowanygo a pobełtanygo s wodōm spojiwa (wopna, cymyntu, gipsu) s pioskym. Za pora godzin ôd sporzōndzynio zmiynio kōnsystyncyjo a tynżeje skiż chymicznyj reakcyji miyndzy składnikōma.
+Hrabstwo Colquitt – hrabstwo we USA, we sztacie Georgia. Mo 1441,46 km² wiyrchu a podug danych ze 2009 roku pōmiyszkiwało sam 45 596 ludzi. Siedzibōm hrabstwa je Moultrie. Berlin Doerun Ellenton Funston Moultrie Norman Park Riverside
+Szczebrzeszyn - miasto we Polsce, we lubelskim wojewōdztwie, we zamojskigo krysu a miejsko-wiejskigo gminu Szczebrzeszyn. Znōmy ze gydichty Jōna Brzechwy "W Szczebrzeszynie chrząszcz brzmi w trzcinie" ("We Szczebrzeszynie chrobok larmuje we trzcinie").
+Palau – państwo we Ôceaniji, na Pokojnym Ôceanie, we Mikrōnezyji. Mo sztatus stowarziszōnygo państwa ze USA. Je rozlygowane na przez 250 wyspach, we zachodnij tajli Karolinōw a poru koralowych wyspach a atolu Helen. Lo Ojropejczykōw ôddekń��ne we 1543 ôd Ruya Lópeza de Villalobos, ôd kōńca XVII stolecio przinależoły ku Szpanije, niyskorzi przedane Miymcōm, ôd 1920 mandatowe terytoriōm pod ferwaltōngem Japōniji. Po II wojnie światowyj przelozły pod administracyjo USA. Niypodległe ôd 1994.
+Malapana (niym. "Malapane," pol. "Mała Panew") to je rzyka, co je prawōm dopłygōm Ôdry. Mŏ swōj anfang na Woźnickŏ-Wielōńskij Chyży, a płynie aże do Ślōnskij Niziny. Mŏ dugość 132 km a wiyrchniã dorzyczŏ 2,1 tys. km2. Zasiylajōm jōm rzyki Chrzōnstowŏ, Lyśnica, Lublinianka a Libawa.
+Belweder – marka ôdbiornika telewizyjnygo ô symbolu OT1471, produkowanygo pod kōniec lot piyńćdziyśōntych XX wieku (uod listopada 1957) bez Waršawske Zakuady Telewizyjne. Bōu to drōgi (po OTW Wisła) produkowany we Polsce a piyršy ôpracowany we couości we Polsce ôdbiornik. Projektai zouožynio technične. Piyrše zouožynio technične a model laboratoryjny wykōnano we WZT we 1955 roku, prace projektowe a prōby prowadzōno do lipca 1957. Přōd kōnstruktorōma postawiōno zadaniy ôpracowanio nowočesnyj kōnstrukcyje s wykořistaniym technolōgije dostympnyj we kraju, tzw. "antyimportowej". Je wert zoznočyć, aže pōpřednio kōnstrukcyjo, telewizor "Wisua", we znočnyj mieře ôpieroua sie ô licyncyjne ôpracowanio sowiecke a elymynty sprowadzane s ZSRR. We "Belwedeře" zouožōno zastosowaniy nowočesnych na tomte časy lamp elektrōnowych na dziewiyńćōnōžkowych cokouach nowal tzw. seryje ojropejskij a tyž, we niywielgim zakresie, jydnygo s nojnowšych uōwčesnych wynalazkōw – přiřōndōw pōupřewodnikowych. Zastosowano we nim tyž inkše elymynty, dotychčos niy produkowane we Polsce, m.in. ôporniki miniaturowe ô ôbćōnžalności 0,1 W, kōndynsatory ceramične ô wysokij stouej dielektryčnyj, rdzyniy ferrytowe a přewody symetryčne.
+Ślōnski ślabikorz (polske połne miano projektu: "Śląski elementarz - Przez oświatę do kultury regionalnej") je starōnek ô napisaniy szpecjalnygo poryncznika lo ślōnskich dzieckōw, ze kerygo bydōm sie uōne ślōnskij godki uczyć. Liderym we robocie je Pro Loquela Silesiana, wespōłprocuje ś ńōm Tôwarzistwo Piastowaniô Ślónskiyj Môwy "Danga". Nad cołkōm robotōm regiyruje profesōr Jolanta Tambor, dyrechtōr "Szkoły Języka i Kultury Polskiej Uniwersytetu Śląskiego". Ślabikorz bydzie mioł sześćsztyrdzieści lekcyjōw a mo ukozać sie 2000 egzymplarzōw. Zakōńczyniy roboty planuje sie na drugo połowa 2010 roku. Artikel ô ślabikorzu we Gazecie Wyborczyj, cołki po ślōnsku
+Wieś (tyż dziedzina, dziydzina) – podle polskigo prawa "ôsadniczo jednostka ô zwartyj abo roztopiyrzōnyj zabudowie i istnych fōnkcyjach rolniczych abo zwiōnzanych s nimi usugowych abo turystycznych, bez praw praw miejskich abo statusu miasta" (art. 2 ôrdōnku ze 29 siyrpnia 2003 ô urzyndowych mianach miejscowości i ôbiektōw fizjograficznych). De facto sōm roztōmajte definicyje wsi, ôpiyrajōm sie ône na przeciwstawiyniu wsi miastu, jij fōnkcyje rolniczyj abo niyzwiōnzanyj ze industryjōm, abo tyż na spōlnotowości strzodowiska, we ôdrōżniyniu ôd miasta, kere dŏwŏ pewnõ anōnimowość. ketōwka (wieś leśno-łanowa) (bajszpil: Szybowice) ôkōlnica (bajszpil: Köhlen) rzyndōwka (bajszpil: Kirchschlag bei Linz) glidōwka ulicōwka (bajszpil: Suchy Bōr wielodrōżnica (bajszpil: Gōrne Szklŏry widlica
+Buliōn (ôd fr. "bouillon") to je płyn dostany bez warzynie w wodzie skłŏdnikōw roślinnych abo zwierzyncych (miynso, kostyry). W kuchni buliōny pasuje sie zaôbycz za bazã do zup. Używŏ sie buliōnōw miynsnych (z miynsa i kostyr z przidŏwkym zielynin i dopraw), z fisz, zielynin i grzibōw.
+Muammar al-Kaddafi, arab. معمر القذافـي (rodz. 13 wrzesiynia abo 7 czyrca 1942 we Syrcie, um. 20 października 2011 wele Syrty) – polityker, pōłkownik, prziwōdca a dyktatōr Libiji we rokach 1969–2011. 1 wrzesiynia 1969 zrobiōł zamach stanu a odsunōł ôd władzy Idrisa I, krōla Libije. Prōgowoł wkludzić ustruj, kery ôpisoł we swojij Zielōnyj Kśōnżeczce. Dowoł ôdpora USA a Izraelowi, popieroł islamske kreje. Ôbalony ôd rebelije we 2011 roku. Chycōny a zaszlachtowany wele Syrty, kaj sie skitroł.
+Mobilniok to je zorta aparatōw telefōnicznych, we kerych do kōmunikacyje sōm używane wele radjowe (nojczyńści we zakresie mikrowelowym). We terminolōgiji telekōmunikacyjnyj "kōmōrka" ôznaczo zasiyng pojydyńczyj stacyje przekaźnikowyj, a ôd tygo je druge miano urzundzynio: "telefōn kōmōrkowy". Kej użytkownik wylazuje ze zasiyngu jydnyj "kōmōrki", je automatyczniy przeciepany do zasiyngu nostympnyj. Terozki wiynkszość mobilniokōw dzioło we systymach cyfrowych (GSM, DCS, PCS, UMTS). Piyrwyj bōły tyż stosowane systymy analogowe, kej l.b. NMT.
+William Shakespeare (rodz. wierza 23 kwietnia 1564 we Stratford-upon-Avon, um. 23 kwietnia 1616) – ynglicki dichter, pisorz a dramaturg, reformator tyjatru, zauobycz powożany za jydnygo ze nojwybitniyjszych ynglickich pisorzōw. Napisoł ōng. 40 tyjatralnych szpilōw, 154 sōnety, a inksze dzieła. Je poważany jako norodowy dichter Ynglandu. Podug ekszpertōw, nojwiyncy pisoł we lotach 1586-1612, nale ô daty powstowanio coniykerych utworōw a jejich chrōnologijo je durch zwada. Jygo tyjatralne szpile tumaczōno na bezma wszyjske nowożytne godki, a lista słōw kere uōn uworził a wlozły niyskorzi do angelskij godki mo 600 pozycyjōw. "Alls Well That Ends Well" "As You Like It" "The Comedy of Errors" "Loves Labours Lost" "Measure for Measure" "The Merchant of Venice" "The Merry Wives of Windsor" "A Midsummer Nights Dream" "Much Ado About Nothing" "Pericles, Prince of Tyre" "The Taming of the Shrew" "The Tempest" "Twelfth Night, or What You Will" "The Two Gentlemen of Verona" "The Two Noble Kinsmen" "The Winters Tale" "Romeo and Juliet" "Coriolanus" "Titus Andronicus" "Timon of Athens" "Julius Caesar" "Macbeth" "Hamlet" " Troilus and Cressida" "King Lear" "Othello" "Antony and Cleopatra" "Cymbeline"
+Wino to je napŏwek alkoholowy dostany w wyniku gerowaniŏ ôwocōw, co je nazywane procesym winifikacyje. Wszeôbecnie używanym ôwocym do produkcyji wina sōm winogrady, z kerych produkuje sie tyż nojzŏcniyjsze zorty win. Je moc ôdmian, smakōw i zort wina. Jego smak a wōń zależy ôd zorty szczepōw winogradōw, knifu jejich uprawy, klimatu i ziymi na keryj sie jy uprawiŏ a tyż ôd knifu winifikacyje. Wino skłŏdŏ sie z wody (75–90%), etanolu, glicerolu, polisacharydōw a roztōmajtych zojr i ferajnōw fenolowych. Ôkrōm tego w winie sōm sole mineralne i witaminy. Cuzamyn zawiyrŏ bez tysiōnc substancyji, a niy wszyjske sōm dobrze poznane. Klasyczne wina grōnowe (produkowane bez przidŏwkōw ôkrōm winogradōw, drōżdżōw i wody) tajluje sie na: biołe, czyrwōne a lilowe. Wino produkowane je ôd tysiyncy lŏt. Nojstarsze wykazy na wino sōm ze antycznych Chin (kol. 7000 lŏt p.n.e.), Gruzyji (6000 lŏt p.n.e.), Persyji (5000 lŏt p.n.e.) i Italiji (4000 lŏt p.n.e.). Produkcyjŏ. Winifikacyjŏ to je cołki proces produkcyje wina, ôd zbioru winogradōw aże do butelkowaniŏ wina. Wpływ na jakość wina mŏ tak ôdmiana winogradōw użytŏ do jego produkcyje, jak i warōnki, w jakich uprawianŏ bōła winorośl. Wiynkszość rejōnōw, kaj produkuje sie wino na ôbōch pōłkulach mieści sie we cōunie klimatu umiarkowanego miyndzy rōwnoleżnikym 30° a 50°, ze strzedniõ rocznõ tymperaturōm miyndzy 10 °C a 20 °C.
+Sergej Mihałkow, rus: "Сергей Владимирович Михалков", rodz. 27 lutygo 1913 podug juljańskigo kalyndorza (12 marca 1913 podug gregoriańskigo) we Moskwie, um. 27 siyrpnia 2009 tyż we Moskwie) – ruski poeta, autor kśōnżek lo bajtlōw, nojbarzi znōmy jako autor tekstu hymnu Sowieckigo Sojusza a niyskorzi Hymnu Rusyje.
+Prawidła pōnktŏwaniyŏ we japōńskim madżōngu sōm użiwane we Japōńskim madżōngu, szpil lŏ sztyrych szpilerŏw, popularnŏ we Japōniyji. Regle ôstały ôrganizŏwane ôd "ôkresu Taishō" do "ôkresu Showa". Systym pōnktŏwaniyŏ użiwo kryteryji struktualnych jakŏ bonus. Szpilerzy zaczinajōm ze 20,000 do 30,000 pōnktŏw. Pōnkty sōm liczōne bez badyle 10,000 pōnktŏwy, 5,000 pōnktŏwy, 1,000 pōnktŏwy a 100 pōnktŏwy. Gra siye czynstŏ kōńczy kej gracz niy mŏ już pōnktŏw, tŏ sytuacyjŏ mianuje siye "hakoten", eli "prŏżna szachtla badyli. " Sōm dwa kryteryjã ôbliczaniyŏ pōnktŏw po wygranej rynce: "rachowaniye han" a "rachowaniye fu"."Han"je to jednŏstka wartŏściy "yaku", kiere sōm wzŏrōma a warōnkōma rynki. "Fu" je wartŏściyōm meldōnku, czekŏcza a "wychodzeniyŏ". 1. Liczyniye Hanã (飜) 2. Eźli je 5 abo wiyncyj "han", to to je "mangan" (満貫) abo wiyncyj, wtynczas niy liczy siye dalij. 3. Liczeniye Fu (符) 4. Eźli wiyadōmŏ, iże"han" a "fu" dajōm "manganã", niy liczy siye dalij 5. Kalkulŏwaniye elymentarnych pōnktŏw s "fu" a "hanã" 6. Mnŏżeniye elymentarnych pōnktŏw we zalyżnŏściy ôd tygŏ czi wygrany szpiler je wschŏdem czi niy, a czi rynka je wygranŏ bez "tsumo" czi "ron" 7. Dŏdawaniye pōnktŏw bonusŏwych s rundy, eźli sōm. 8. Ôdliczaniye pōnktŏw wareme. Krŏki kalkulacyje. We przipadku remisu, pōnkty sŏm rŏzliczane bez regiel "nō-ten bappu". We przipadku kary, pōnkty sŏm rŏzliczane bez prawidłŏ "chombo". Liczyniye Han. Cołkŏwitŏ wartŏść "han" (飜) ze kalkulacyje wszytkich yaku (役) we rynce. Kŏżdŏ dora we rynce (ドラ) zwiynksza "han". "Dora" niy je zaliczanŏ jakŏ "yaku", a rynka niy mŏże być wygranŏ bez "yaku" nŏwet eźli mŏ wyrfle "dory". Eźli je wiyncyj mŏżliwŏściy złŏżeniyŏ rynki, nojbarzij wartŏściyŏwe siye ôbierŏ. Dejma na tŏ, rynka mŏże być "ryanpeikou" (二盃口) abo "chītoitsu" (七対子), "ryanpeikou" je trzi "han" a "chītoitsu" je dwa "han", "ryanpeikou" je wybranŏ do ôbliczaniyŏ. Eźli rynka mŏ 5 "han" abo wiyncyj, to zŏwżdy je liczŏne ze tabuli manganã (満貫) a niy trza liczyć fu. Liczyniye Fu. "Fu" (符) je liczōne a niyskŏrzi zaôkryglane do dziysōntyk. [Trzi "han" ze 70 "fu" abo wiyncyj] a [sztyry "han" ze 40 "fu" abo wiyncyj] dajōm mangan a niy trza liczyć fu. Wygranŏ rynka ze sztartu mŏ 20 "fu". Ta sytuacyjŏ mŏ mianŏ "fūtei" (副底). 10 "fu" je dŏdane eźli szpiler wygrŏł bez ron. Ta sytuacyjŏ mŏ mianŏ "menzen-kafu" (門前加符). Dŏdej "fu" s meldunkŏw a pary. Dŏdej "fu" w zależnŏściy ôd czekŏcza. Dŏdej 2 "fu" eźli szpiler wygrŏł bez "tsumo" (自摸, abo ツモ). Jednŏkże, eźli rynka mŏ "yaku" "pinfu" (平和), we wiynkszŏściy reglach "fu" niy je dane a rynka je wartŏ 20 "fu". Wygranŏ bez "chītoitsu",(siydym par) (七対子) je liczōne jakŏ 25 "fu". Wartŏść niy je zaôkryglana. We niykierych 50 "fu" a 1 "han", zwłŏszcza we Regiōniye Kansaj. Eźli szpiler mŏ ôtwarte "pinfu" to gracz niy mŏ 20 lecz 30 fu. Fu meldōnkŏw. Piyrszŏ Lista: Fu czekŏczy. Drugŏ Lista: Kalkulŏwaniye elymyntarynch pōnktŏw. Prawidłŏ kalkulŏwaniya: [ EP (Elymyntarne Pōnkty) = "fu" × 2(2 "han") ] Kej gracz kiery niy je wiyatrem wschŏdniym ("ko", 子: bajtel; we ynglyckij gŏdce je to jakŏ non-dealer) wygrywŏ bez tsumo, szpiler wschŏdniy ("oya", 親: ôjciyc; we ynglyckij gŏdce je to jakŏ dealer) buli 2 × EP, a inkszi 1 × EP. Eźli niy wschŏd wygrŏł bez ron, sronŏwany szpiler buli 4 × EP. Eźli dealer wygrywŏ bez tsumo wszytcy bulōm 2 × EP. Eźli wschŏd wygrŏł bez ron, sronŏwany szliper buli 6 × EP. EP sōm zaôkrynglōne do 100. Tabula Pōnktŏwo. Metŏdy kalkulacyji sōm trudne wiync poczōntkŏwi szpilerzy użiwajōm tej tabuli. Mangan. Kej je mogebnŏść, iże rynka mŏ wiyncyj niże 2,000 EP, to pōnkty sōm ôgraniczōne do 2,000 a mianujōm siye "mangan" (満貫). Rynka 5-ciyu "han" abo wiyncyj je zŏwżdy liczōne jakŏ zorty "manganã". We tych przipadkach niy liczy siye EP. Jedyn "han" niy stykniye na "manganã" , abo 110 "fu" × 2(2 1) = 880 < 2,000. (S jednym hanem, 110 "fu" je maksimōm.) Dwa "han" niy stykniye na "manganã", abo 110 "fu" × 2(2 2) = 1,760 < 2,000. (Ze dwōma hanami, 110 "fu" je maksimōm.) Kej rynka mŏ 120 "fu" abo wiyncyj, to zŏwżdy mŏ "yaku" trzich "han" abo wiyncyj. Remis s wykōńczyniya. Czasym zdarzi siye iże mur skōńczy siye przed wyranōm szpilera, ôstawiajōnc 14 wyrfli ze trupiyegŏ muru. Ta sytuacyjŏ mianuje siye Remisem ze wykŏńczyniya. We tym przipodku, pōnkty mŏgōm być dane abo ôdebrane s rync "tenpai" abo "nōten". Za kŏżdy remis ze wykōńczyniya, kej ôjciyec (wschŏd) je w tenpai zwiynkszŏ siye liczniyk. Tenpai. "Tenpai" (聴牌) ôznaczŏ jedyn wyrfel do wygraniyŏ. By być we "tenpai", rynka niy musiy mieć zŏdnygŏ yaku. Kej rynka je niy "tenpai", sytuacyjŏ mianuje siye "nōten" (ノー聴: "nō" s ynglickiegŏ "niy" a "ten" lŏ "tenpai"). Szpilerzy muszōm pokŏzŏć "tenpai" when kej rynka je remisym tyż kej dyklarŏwali riichi. Wymianŏ pōnktŏw. Gracze dostajōm abo bulōm podle reglã "nō-ten bappu" (ノー聴罰符; "fu" kara za "nōten") w sposŏb tyn po remisiye:  (1) jedyn szpiler je w "tenpai", tyn gracz dŏstaje 1,000 pōnktŏw ôd kŏżdegŏ co daje 3,000. (2) dwŏch graczy je "tenpai", dostajōm ôniy 1,500 kŏżdy a dwoje pozôstałych bulōm 1,500 kŏżdy. (3) trzi szpilerzy sōm "tenpai", dostajōm ôniy 1,000 kŏżdy szworty gracz buli 3,000. (4) wszytcy sōm "tenpai" abo wszytcy "nōten", nikt nic niy buli. We wiynkszŏściy prawideł, kej ôjciyec je "nōten", ôjciyec je zmieniyany a wiyatyr tyż. Atoli eźli je to ôstatniyŏ rynka rundy, w niykierych reglach szpil siye niy kōńczy kej ôjciyec dyklaruje "nōten". Honba (liczniyki). Kej na stŏle sōm badyle liczniykã ("honba") , wygrōny dostaje 300 pōnktŏw wiyncyj za kŏżdy liczniyk. "Honba" (本場) je jydnŏstkōm kōntinualnōm ôjcã, a akuratniye, "hon" (本) je jydnŏstkōm numyrycznōm, a "ba" (場) znŏczy scena. Kej ôjciyec wygrywŏ, daje ôn badyl honba na stŏł. Je to inŏ pōmŏc wizualnŏ niy ôdbiera siye jeji. Honba siye zwiynkszŏ kej: (1) Ôjciyec wygrywŏ grã (2) rynka kōńczy siye remisym, a ôjciyec je tenpai ("ryūkyoku", 流局) (3) Wystympuje remis z inkszegŏ pŏwŏdu. Je prawidłŏ iże trza miyeć 2 "han" abo wiyncyj by wygrać kej je 5 badyli honba, co mianuje siye "ryanhan-shibari" (二飜縛り). Wareme. We ôpcjōnalnym reglu "wareme" (割れ目, ワレメ), szpiler przi murze przyrwōnym, dŏstŏje a buli 2x wiyncyj pōnktŏw. Sōm ône zwiynkszane pŏ dŏdaniyu pōnktŏw honba. Czynstŏ je mianŏwane "oya-ware" (親割れ; "wareme ôjca") kej szpiler je tyż ôjcem. Chombo. Podle prawidła "chombo" (チョンボ, 錯和 abo 冲和), szpiler buli tele samŏ co "mangan" do kŏżdygŏ gracza. Bajtel buli 4,000 do Ôjca a 2,000 do reszty, a ôjciyec 4,000 do kŏzdygŏ. Chombŏ siye zdŏża kej: Niyprawe wygraniye rynki Wygraniye bez ron byndōnc we furiteniye Niyprawe "rīchi"(bez bycio we tenpai) Zamkniynty "kan" po "rīchi" eźli "kan" zmiyniyŏ czekŏcza Mieniye wiyncyj wyrfli niż dozwolōne Zniszczyniye muru do stanu niy mŏżliwegŏ do naprawy Pōnkty finalne a miyejsce. Po skōńczŏnyj grze, pōnkty ôd trzych graczy kej niy wygrŏli sōm zaôkryglane do 1,000. Pōnkty wygranygŏ sōm rŏżnicōm 120,000 (30,000 × 4) a cołkŏwitōm sumōm pōnktŏw 3 pozôstołych szpilerŏw. Te liczby sōm dziylōne bez 1,000, a 30 je odejmiynte ôd tygŏ. Suma pōnktŏw kōńcŏwych wynŏsiy 0. We wiynkszŏści przipadkŏw dŏdaje siye "uma" eli dŏdatkŏwe pōnkty kōńcŏwe. (Piyrszy  20, Drugi  10, Trzyciy -10, Szwŏrty gets -20) Prawidła Ojropejskiygŏ stŏwarzyszeniyŏ Madżōngã Regle Japōńskiye Yaku we japōńskiym madżōngu Japōński madżōng
+Fōnkcyjo formula_1 ôkryślo sie jako roztomajtowertno, lo kożdych formula_2 kej formula_3 sōm mnogośćōma. Prawo je implikacyjo formula_4.
+Strzodkowy Ślōnsk (abo tyż Strzedni Ślōnsk) to niyfungujōnce już miano, co powstoło we piyrszyj sztwierci 19. stoleciŏ dlŏ rejyncyje Wrocław pruskij prowincyje Ślōnsk. Po powtōrnyj reformie administracyje we 1919 roku i stworzyniu litego administracyjnego ôrganizmu we granicach Miymiec miano te znikło, atoli ukazowało sie jeszcze we ôkresie absztimōngu na Gōrnym Ślōnsku.
+Arkona (rus.: "Аркона") – zouožōno we 2002 roku rusko grupa muzyčno wykōnujōnca folk-pagan metal. Grupa do tyj pory mo we dorobku štyry puyty a wydaniy DVD kōncertu. Grupa zostoua zouožōna ze inicjatywy Mašy "Scream" Arachipowyj i Aleksandra "Warlocka" Korolijewa, keři noleželi do koua rodzimowiercōw s miejscowości Dougoprudnyj. Počōnkowo grupa mioua miano Hiperboreja (rus. Гиперборея). W jeji skuod wešli: Maša "Scream" Arichipowa (śpiyw), Jewgynij Kniazyjew (gitara) , Jewgynij Bořow (bas), Ilja Bohatyriew (gitara), Aleksandr «Warlock» Korolijew (bymbny) , Ôlga Uōginowa (klawiše). Juž we lutym tygo samygo roku grupa zmiyniua miano na Arkona (oryg. ros. Аркона). Tymatyka utworōw počōnkowo bōua zoriyntowano na folk-pagan metal, s tekstōma nawiōnzujōncymi do rodzimowierstwa i historii Rusi. Piyrše dymo zespōu nagrou we 2002 roku we studju CDM-records. Zawierouo tři utwory: Kouada, Sōnceworot, Ruś. Materiou tyn do sie nolyźć na bōnus-tracku albōmu Žyzń wo suawu. Zespōu šeršo publičność i rozguos na ruskej scyniy paganmetalowyj zyskou wystympōma na festiwalu Jazyčeskaja Ruś. Mimo problymōw finansowych i čynstych zmian skuadu, grupa wydawoua kolejne puyty, stopniowo přechodzōnc do stylu co roz baři folkowygo, s wiynkšym udziouem ludowych instrōmyntōw. Muzykanty Arkony čynsto wspōupracujōm s zespouōma Swarga, Butterfly Temple i Aukonost, wzajymniy wspōmagajōnc sie we sesyjach nagraniowych. Маша (Maša) "Scream" Arichipowa - wokal, teksty Сергей (Siergej) "Lazar" - gitara Руслан (Rusuan) "Knyaz" - basgitara Влад (Wuad) "Artist" - šlagcojg "Русь" [Rus] (Rusyjo) 2002 (dymo) "Возрождение" [Vozrozhdyniy] (Narodziny) 2004 "Лепта" [Lepta] 2004 (Pieśń) "Во Славу Великим" [Vo slavu Vjelikym] (Suawa Wielgim) 2005 "От сердца к небу"/Ot Serdca K Nebu (Uod serca do niyba) 2007 "Гой, Роде, Гой! (Goi, Rode, Goi!)" 2009 "Стенка на стенку (Stienka na stienku)" 2011 (EP) "Слово (Słowo)" 2011 "Жизнь во Славу (Żizń Wo Sławu)" 2006 "Ночь Велесова (Nocz Welesowa)" 2009 Ôficyjolno zajta zespoōu
+Koi Neko (jp. コイネコ) - skōńczōnŏ japōńskŏ manga naszkryflanŏ a silustrŏwanŏ bez Mashima Etsuya. Prŏca nad mangōm sztartowały ôd 2001 rŏku, kej bŏłŏ wydawanŏ bez FOX Shuppan no Zasshi co dwŏ miysōnce, atoli po trzyciyj czynściy w paździyrniyku prŏce ôstały zawiyszōne. Manga ôstała wznŏwiōnŏ we Paździyrniyku 2004 rŏku, zsyrializŏwane bez Gekkan Sande GX a skōńczōne we styczniyu 2013. Fabuła. Takaoka Shinta przaja kŏtōm ze wzajymnościyōm. Pewnygŏ rŏzu dziŏłcha ô mianiye Sakurazaki Nao wyznała mu przajnŏść we dziywŏczny spŏsŏb. Niyskorŏ ôkazałŏ siye, iże Nao je byzpōńskiym kŏtym kieregŏ Shinta wpuszczŏł do hałzy.
+İrina Vlah (rōm. "Irina Vlah", rus. "Ирина Влах", "Irina Włach"; rodz. 26. lutego 1974.) – gagausko a moldowsko politikerka, baszkanka gagauskij autōnōmije ôd 2015. do 2023. roku. Przōdzij (2005-2009 a 2014-2015) deputowano moldowskigo parlamyntu.
+Manteyer – gmin, we Francyji, we regijōnie Provence-Alpes-Côte dAzur, we departamyńcie Hautes-Alpes. Mo 25,63 km² wiyrchu a podug danych ze 2012 roku pōmiyszkiwało sam 423 ludzi.
+Edmans to je muzyczno skupina założōno we 1999 roku ôd Manfreda Potyki a Edwarda Sikory ze Zobrzo, Manfred niyskorzi przekludźōł sie do Witten, nale dali trefiajōm sie na kōncerty a nagrania platōw. Skupina Edmans wystympowała we TV Silesia, TVP Katowice a Radyju Piekary. Mo we dorobku trzi platy: "Po śląsku" (2001), "Zaś po śląsku" (2006) a "Dla naszej klasy" (2008). Wszyjske śpiywki śpiywajōm we ślōnskij godce. Ô skupinie na zajcie Chorzowskigo Cyntrum Kultury Neczajta skupiny
+Uoperacyjo abo dziołaniy - funkcyjo postaci formula_1. Ôperacyjo dowo jednymu abo kilku elemyntōm (formula_2) mianowanych argumyntōma abo ôperandōma jedyn wert (formula_3). Bajszpilōma algebrajicznych ôperacyji sōm dodowaniy nōmerōw, podnoszyniy nōmerōw do kwadrata, mnożyniy maciyrzōw abo negowaniy logicznygo wertu.
+Streaking to je wydarzyniy, kere polygo na wlatywaniu po sagu na masowe muzyki, zauobycz szportowe, a citaniu przed ôchrōnōm a policyjōm. Niykej streakery majōm wypisane na ciele roztomajte hasła. Streaking je niylegalny a streakery sōm karane ôd gerychtōw. streaking.org
+Wrigley Company – światowy kōncyrn kery produkuje maszkety. Głōwno siedziba firmy je we Chicago, we sztadzie Illinois we Zjednoczōnych Sztatach. Firma powstoła we roku 1891, jeji założycielem bōł William Wrigley Jr., ôd kerygo wziynto miano firmy. Wrigley Company je znōmo skiż inkszych marek kej Orbit, Winterfresh, Airwaves abo Skittles.
+.onion to je pseudodōmyna nojwyższygo poźōmu, kero ôznaczo usługa dostympno bez anōnimowy nec Tor. Take adresy niy sōm po prowdzie adresōma DNS, a .onion niy je zerejerowany we TLD, nale idzie poinsztalować szpecyjalne programy a sztekry do przeglōndarkōw a wlazować do neca Tor. Miano "onion" (we angelskij godce "cwibla") wziyno sie ôd cwiblowygo trasowanio kere je używane ze cwekym zapewniynio anōnimowości.
+Kōnkōrs Piosynki Ojrowizyje 2008 ôdbōł sie we Belgradzie. Brały we nim udzioł 43 państwa. Polska reprezyntowała Isis Gee ze śpiywkōm "For life", a Czesko Republika niy bōła we finale. Zwyciynsko śpiywka bōła to "Believe", śpiywano ôd Dimy Bilana.
+Japōński madżōng (jap.: 麻雀, 麻将 abo マージャン; mājan), tyż wiadōmy jakŏ Riichi Madżōng, je to zorta madżōnga. Elymentarne prawidła madżōngã sōm zachŏwane, atoli riichi madżōng daje nōm nowe, takie jak riichi abo dora. We tyj zorcie niy gŏdŏ sie już "chow", "pong", "kong", ino "chi", "pon", "kan". Historyjŏ. We 1924, żołdok ô mianie Saburo Hirayama przitachnōł tōm gre do Japōnije. We Tokio zônaczył klub, salon a szule do madżōngã. Bez roki, tyn szpil zyskŏł popularnŏść. We tym procysiye, gra ostałŏ uprŏszczōnŏ ôd Chińskiyj zorty. Niyskŏrzi, dodatkowe regle ôstały dodane aby zwiynkszyć komplyksowość. Riichi Madżōng, we 2010 roku je najpopularniyjszŏ gra planszowŏ we Japōniji We 2008 roku było ōngyfer 7.6 miljōnōw szpilerōw madżōngã a ōngyfer 8900 salōnōw madżōngã we Japōniji. Salōny zarŏbiły 300 Biljōnōw Jenōw we 2008 roku. Je mocka anime a mang we kierych wystympujy madżōng. Japōnskie wideo galeryje zaprezyntŏwały automaty do gry we madżōng, we kierych możnŏ podłōńczyć do internyca. Wystymuje tyż wideo wersyjo mahjonga seblykanegŏ. Sztart. We madżōngã zwykle siye szpila s 136 wyrflami. Wyrfle sōm miyeszŏne a niyskŏrzi ônaczōne we 4 mury, kŏżdy po 2 sztoki 17 wyrfli. 26 sztokōw je urziwanych do stawiyaniyŏ rynki sztarŏwyj, 7 do formowaniyŏ trupiygŏ muru, a resztŏ 35 sztokōw do dalszegŏ graniyŏ. Je 34 roztomajtych wyrfli ze 4 wiatrōma kŏżdyj zorty. Tak kej we sztandardowyj wersyji madżōngã sōm 3 zorty wyrfli pin(ringi), sou(bambusy) a wan(cechy), dodatkŏ sōm tyż tsū(honory). Honory sōm niyskorzi tajlŏwane na Wiyatry a Smŏki. We niyktŏrych reglach (Jo wōm gŏdōm że niymŏl zawżdy) wystymŏjōm czyrwiynne piōntki zwōne Aka-dora kiere zwiynkszajōm wartość han. Niy urziwŏ siye tukej kwiŏtkōw niy tajli syzōnōw. Pin (筒子, "pinzu"): Mianowane abo kŏżdy mō ringã we ŏbrŏzku. Sou (索子, "sōzu"): Mianowane abo kŏżdy wyrfel mŏ bambusã kiery trzimŏ monyta 100. Piyrwszy wyrfel to ptŏk. Wan (萬子, "wanzu", or "manzu"):Mianowane tak abo kŏżdy wyrfel mŏ nōmera 10000 (萬, "wan", or "man"; ŏbacz spŏdnie cechy). Normalniye, bŏły mōnety 10,000 zrŏbiōne ze 100 smyczkōw, kŏżdej ze mōnet 100 . Kanji od numyry 5 ostaje siye "伍" miŏst "五". Wiyatry (風牌, "kazehai"): Mianŏwane ze kursōw świyota. Smŏki (三元牌, "sangenpai"): Biŏły (白, "haku"), Ziyelōny (發, "hatsu"), a Czerwiyōny (中, "chun"). Porzond, wyrfel biŏłygo smŏka je blank. Kanji ziyelōnygo smŏka rŏżniy siye ôd "發" a zawiyrŏ kanji "矢" miŏst "殳. " Hlawne Prawidła Madżōngã. Wiele elymentarnych regli wystymujōm we japōńskiyj zorciye. Na sztarciye szpilerzy losujōm swŏj wiyatyr. Wschŏd zŏwżdy zaczinŏ. Skludzo siye 4 mury po 2 sztoki 17 wyrfli a niyskorzi szpiler ze wschodu ciyepiye 2 kŏstkōmi szyściynnymi, wylosŏwanŏ liczba je ŏdliczanŏ ŏd muru wschodniego do lewyj zajty. Ôd padniyntygo muru wschŏd ôdliczŏ ze prawyj zajty muru tŏ samŏ liczbã a przerywa mur we tym miyejscu. Trzeciy wyrfel ŏd przyciyńciya ôbracŏ a rŏbi pauzã sztyry miyejsca po ôdsłōniyōnym. Ôdsłōniyōny wyrfel to wykaźniyk dory, wyrfel powyżej jigŏ to dora. Szpilerzy siadajōm na swych miyejscach podle kursōw świyata a rozdajōm sŏbie trzi razy po 4 wyrfle a rŏz po 1 ôd lewyj zajty ôd pauzy we murze. Wschŏd dobierŏ jedyn wyrfel i wyciyepuje tyż jedyn, gra ma na cel posiadŏniye 4 sykwencje (1,2,3) abo te same wyrfle (3,3,3) a jednŏ para (1,1). Meldŏwaniye bez wołŏniye Szpilerzy mogōm zrŏbić meldōnek bez zabrŏniye wyrfla wyciyepanego bez inkszegŏ szpilera. Gracz kiery zameldŏwał pokŏzuje meldōnek, a wyciyepuje jedyn wyrfel. Meldŏwaniye automatyczniye zmieniŏ rynka na ôtwartŏ. Eźli wygrana rynka zamkniynta je bez wziynciye ôstatniygo wyrfla ôd szpilera, rynka pozŏstŏje zamknyinta, atoli zestŏw s tym wyrflem je liczŏny jakŏ ôtwarty. Chī (czytej Cziy podane na ślōnskie trzi) Szpiler mŏże wziōńć do meldōnku sekwencyjŏ, wŏłajōnc "chī" (吃 or チー). Mŏżnŏ ino to wziōńć ôd gracza po lewyj zajciye. Pon Szpiler mŏże wziōńć do meldōnku trzech takich samych wyrfli bez wŏłaniye "pon" (碰 or ポン). Mŏżnŏ wziōńć ôd kŏżdygŏ gracza. Kan Sōm trzi typy kanã, szpiler wołŏ "kan" (槓 or カン) na kŏżdy typ. Po wezwŏniyu kanã kolejny wykaźniyk dory je ôdsłaniŏny(po prawyj ôd piyrszyj) ôroz gracz biere ze trupiego muru ze lewyj zajty kōńca dodatkōwy wyrfel. Mŏżno zameldŏwŏć ino 4 kany atoli ô tym niyskorzi. Zamkniynty Kan Szpiler mŏże zameldŏwŏć kan we zamkniyntej rynce ze 4 tych samych wyrflim deklarŏwanie zamkniyntygo kana niy zmiyniya rynky z zamkniyntyj na ôtwartōm. Ôtwarty Kan Deklarŏwaniye kana ôd wyciyepanego wyrfla inkszego gracza. Zmiyniya rynke na ôtwartōm. Niyskory Kan Kan wykŏnany bez dŏdaniye szwortegŏ wyrfla do zameldŏwanej zawczasu wyrfli trōjek. Wygranŏ Szpiler mŏże wygrać bez ron (bez wziyńciye wyrfla ôd inkszego szpilerã) abo tsumo (bez wziyncie wyrfla s muru). Kolejnŏść biereniya Eźli wiyncyj niż 1 szpiler chce wziōńć tyn sōm wyrfel, je tak zwanŏ kolejnŏść biereniya, piyrszy je gracz do ronã (wygranŏ gra), potym do kanã a ponã a na kōniyec do chi. Japōńskie Regle a pōnktowōniye. Yaku A Yakuman Wiyncyj na Yaku we japōńskiym madżōngu Yaku je to szpycjalnŏ kombinacyjŏ wyrfli kiero daje pōnkty han. Zwyciyenskŏ rynkã musiy zawiyroć aby jednŏ yaku. Kiery siye pōnktuje kŏżde yaku mŏ swojã wartość han, kierŏ niyskorzi siye wyliczŏ na pōnkty. Yakuman je to spycjalnŏ kombinacyjŏ rynki abo wartŏść wiynksza niżeli 13 han, yakumana ciynszko sônaczyć. Rynka mŏże zawiyrŏć wiyncyj niżeli 1 yakuman. Rīchi Dyklarŏwaniye riichi znŏczy dyklarowaniye byciya fertich eli czekŏniye na ôstatni wyrfel. Riichi je zaliczanŏ jakŏ yaku. Niy możnŏ dyklarŏwać riichi, eźli mŏ siye rynkã ôtwarto (czytej meldŏwaniye bez wołŏniye). Po dyklaracyji niy możnŏ uż zmiyniŏć rynki (mŏżnŏ dyklarŏwać kanã) ino czekŏ siye na ôstatni wyrfel. Dora Dora (ドラ) je to szpycjalniye pōnktŏwōnã zorta wyrfla, kierŏ dŏdŏje wartŏść han. Dore wyznaczŏ siye ze wykaźniykŏw dory, eźli bŏłŏ dyklarŏwōne riichi bez szpilerã wygrywŏjōncygŏ ôdsłaniyŏ siye wyrfel spŏd ôdsłoniyonych wczesnŏ wykaźniykŏw dory (tyż s tych ôd kanã). Dora je wyznaczŏna s wyrfla powyżyj wykaźniykã dory. Kej wykaźniyk dory to smŏk abo wiyatyr kŏlyjnŏść je takŏ: Biyŏły-Czerwiyōny-Ziyelōny-Biyŏły; a Wschŏd-Połedniye-Zachŏd-Sewer. Gŏdŏ siye, iże dora je ze ynglickiegŏ słowŏ dragon, eli smŏk atoli to niy mŏ niyc s tym wspŏlnygŏ. Czyrwiyōne wyrfle, eli aka-dory sōm liczŏne jak dorã. Pōnktacyjŏ Wiyncyj na Prawidła pōnktŏwaniyŏ we japōńskim madżōngu We japōńskiym madżōngu rychtōje siye pōnkty ze 2 czynniykŏw: Fu a Han. Eźli je wiyncyj niżeli 5 han, fu niy je potrzebne. Furiten Furiten (振聴 or フリテン) eli świynte wyciyepaniye, je to sytuacyjŏ we kierej możnŏ wygrać ino bez tsumo. Eźli szpiler wyciyepał wyrfla to niy mŏże ôn wziōńć tygŏ samego do wygranej ôd inkszegŏ graczã. Eźli po deklaracyji riichi szpiler przegapił wyciyepany wyrfel ôd inkszegŏ graczã. Remis We japōńskiym madżōngu sōm roztomajte regle do remisŏw: Kyūshu yaochūhai tōhai (九種么九牌倒牌), abo Kyūshu kyūhai (九種九牌) je wtedy kej szpiler mŏ 9 roztomajtych terminali (1,9) a honorŏw. Gracz mŏże tyż sprŏbŏwŏć grać s takōm rynkã np. na yakumanã kokoshi musou. Sūfontsu rentā (四風子連打) we piyrwszej turze kŏżdy szpiler wiyciepał tyn sam wiyatyr. Sūcha rīchi (四家立直) kŏżdy gracz dyklarŏwŏł riichi. Sūkan sanra (四槓算了) je zaliczanŏ jako remis kej gracz dyklŏruje piōnty kan. Kōniyc muru Chombo eli Kary Gotsumo je to niyprawe dyklarŏwōniye zwyciynskij rynki. Furiten Ron je to ron byndōnc we furiteniye. Noten Riichi niyprawe dyklarŏwōniye riichi (niy mŏ czekaniyŏ na ôstatniyi wyrfel). Machi ga kawaru rīchi-go no kan je to zamkniynty kan po deklŏracyji riichi kiery zmieniyŏ rynke. Tahai je kiery gracz mŏ wiyncyj wyrfli niżeli mŏ miyć. Yamakuzushi je kiery szpiler zniszczy mur. Kōniyec. Gra kōńczy siye po ôstantniyj rynce rundy, we tonbaniye je to we Rundziye Połedniyowyj a we hanchaniye Wschŏdniyj. Brak Pōnktŏw Eli gracz mŏ mniyj niżeli 0 pōnktŏw szpil kōńczy siye. Wygranŏ Kōńczōncŏ Szpiler kōńczŏncy je wschŏdym a wygrŏł rundã mŏże zakŏńczyć gre abo kōntynôwać runde. Kōntynôcyjŏ do rundy zachŏdniyj Eźli po wszyjskich 2 grach wygrywajōncy mŏ mniyj niżeli 30000 pōnktŏw gra kŏntynôje siye we rundziye zachŏdniyj. Tak samŏ może przijść rundŏ Sewernã. Mydiya. Gra wystympuje we kilku Anime a Mangach takich jak Saki (manga), Akagi (manga), Mudazumo Naki Kaikaku. We interneciye mŏżno grać na neczajtach Tenhou.net, Ron2.jp abo Janryumon.plaync.jp . Je tyż mocka gier na konsolã.
+Masakra we Myslowicach – pacyfikacyjŏ ślōnskich grubiŏrzy bez funkcjōnariuszy Grenzschutz Ost. Jedno ze zdarzyń, kere dokludziyły do abszusu I ślōnskigo powstōnia. 15 siyrpnia 1919 roku przed bramōm gruby kamiynnego wōnglŏ "Myslowitzgrube" kol. 3 tys. grubiŏrzy z ślubnymi i dziyciami ôczekowało podyjmniyńciŏ geltaku za robotã, jednak dyrekcyjŏ cŏfała termin geltaku do mōmyntu, kej kole godziny 13 zaczynto wpuszczać na teryn gruby mynij wiyncyj trzidziestoôsobowe grupy fabrykŏrzy. Wzburzony dugim ôczekowaniym tłum wtargnōł na plac gruby, we ferajnie z czym chcōncy jejich strzimać Grenzschutz Ost ôtworzōł ôgyń. Zabito 7 grubiŏrzy, 2 kobiyty i 13-latowego synka, liczby rannych niy podarziło sie ôbsztalować. Pacyfikacyjŏ wywołała zgolymŏ szok i zradykalizowała fabrykŏrzy na Gōrnym Ślōnsku.
+Hawyna lotničo Ho Chi Minh City-Tan Son Nhat (ang. Tan Son Nhat International Airport) je nojwiynkšym lotniskym miyndzynarodowym pod wzglyndym ličby pasažerōw (11 miljōnōw) we Wietnamie. Tan Son Nhat Airport Official Website Southern Airport Services Company Official Website Saigon Ground Services Official Website
+Microsoft Windows (ang. "window" - fynster, IPA: [maɪkɹoʊsɑːft ˈwɪndoʊz]) – ôperacyjno systyma lo kōmputrōw PC zbajstlowano ôd Microsoft we 1985 r. Teroźnie nojpopularnijszo systyma, insztalowano na ōng. 84% kompōtrōw we welcie. Ôficjalno zajta systymu Microsoft Windows (pol.)
+Siiwcowy stow – stow na Pniowcu (Siiwcowe), na rzyce Pniówka.
+Tychy (pol.: "Tychy", miym.: "Tichau") – miasto we Polsce, we wojewōdztwie ślōnskim, je ôno krysym grodzkim. Znane ze Browaru Kśōnżyncygo a werku FIATa. Muzeum Miniaturowej Sztuki Profesjonalnej Henryk Jan Dominiak we Tychach
+Haka – rynczny werkcojg ze dugōm szpicōm, kero je poźōmo wrażōno na drywniany sztyl. Używano je we robocie przi rozdrobnianiu srogich tajli skał, na Ślōnsku fest upowszychńōne je wydobywaniy kamiōnnygo wōngla we bermaństwie bez haka.
+Blaise Matuidi (rodz. 9 kwietnia 1987 we Toulouse) - francuski fusbalok, kery gro na pozycyji pōmagera we Juventus F.C. a reprezentacyje Francyji. Wygroł z reprezyntacyjōm Mistrzostwa Świata we Fusbalu 2018.
+Kochlowice (miym. "Kochlowitz") - dŏwni samodzielnŏ gmina, a ôd 1951 r. tajla sztadu Bytōńskigo Šwarcwaldu, a ôd 1959 tajla sztadu Ślōnskij Rudy (inakszy: Wielgo Ruda). Piyrsze pisaniy ô Kochlowicach pochodzi ze roku 1360. Wapyn Kochlowicōw przedstŏwiŏ stŏwiyniy kościoła. Położyniy. Kochlowice leżōm na Wyżynie Ślōnskij, na terynie Gōrnygo Ślōnska. Sōm ône połedniowōm tajlōm miasta Ślōnsko Ruda. Granica majōm s jygo dzielnicōma: Bykowinōm, Wirkym a Halymbōm. Ôd wschodu sōmsiŏdujōm ze sztadym Chorzōw (Hajdukōma), a ôd połednia ze Katowicōma (Starym Pōnewnikym). Bez Kochlowice przepływajōm dwie rzyki, kere sōm prawymi dopływōma Ôdry: Kłodnica a Kochlōnka (Bielszowski Potok). Nojwyższŏ gōra Kochlowicōw to Apostolskŏ Gōra (Apostołka 311 m n.p.m.). Gyszichta. Poczōnki miejscowości (do kōńca XVIII st.). Udokōmyntowane poczōnki ôsadnictwa siyngajōm XIV st. Już ze XIII st. pochodzōm nojstarsze tropy ôsadnictwa na terynie Kochlowicōw (ôficyjalniy). We widłach rzyki Kochlōnki a płynōncyj ze Bykowiny krzikopy ôd XIII do XV st. grōd ôbrōnny, tzw. grodzisko kochlowske. W XVI a XVII wieku istnioła sam warzelniŏ soli (Salzhütte) - jydyna takŏ w Bytōmskym Wolnym Państwie Stanowym. Znojdowŏ sie sam tyż kamiyniołōm, w kerym robiōno kamiyniy młyńske. We 1623 roku powstŏ sam folwark zwany "Niydźwiydziniyc" (Bährenhof). Folwark a ôkoliczne lasy noleżoły do Radoszowa, kery je wzmiankowany we roku 1629. We 1906 Radoszōw (Radoschau) prziłōnczōno do Kochlowic. Piyrszo wzmianka pochodzi s roku 1360 "Kochlowa Lanka", nastympniy we 1369: "Kochelwicz" Ôkres industrializacyje (XIX-XX w.) Piyrszo gruba, ô nazwie "Hōgo" powstoła we roku 1824, a drōgo ô nazwie "Zwang" we 1828 r. Gruby ôstoły połōnczōne w jydna, ô nazwie "Hōgo-Zwang" we 1849 r. Miano to zmiyniōno dziepiyro we 1928 roku, jak gruba przestoła noleżeć do grofōw Henckel von Donnersmarck a stoła sie wasnościōm spōłki akcyjnyj "Wirek Kopalnie S.A.". W piyńć lŏt niyskorzi we 1933 r. gruba zawartŏ, co doprowadziło do jeji zatopiyniŏ. Na nowo uruchōmiyły ja dziepiyro władze miymiecke we 1939 r. Postamt we Kochlowicach ôtwarto we 1892 roku. Waserlajtōngi doprowadzōno we roku 1897, zaś sztrōm we roku 1909. Banhof powstŏ we roku 1904 na linie s Gliwic do Ligoty (Idaweiche). Dwa roki niyskorzi ôtwarto drōgo lynijo banowo ze Kochlowic do Orzegowa bez Szwarcwald a Chebzie (ôńskigo czasu: Morgenroth). Piyrszo wzmianka ô rechōrze we Kochlowicach pochodzi s roku 1656. Szula zbudowano we roku 1817. Dwie kolejne szule, tmi. Starŏ a Nowŏ Szula powstoły kolejno we rokach 1860 a 1910. Piyrszŏ szula we wsi Radoszōw (Radoschau) powstoła we roku 1896 we istnijōncyj do terŏzki chałpie przi hulicy Młodzieżowyj), a dwa roki niyskorzi (we 1898 r.) we kolōni Turzo (terŏzki SP 21 przi hul. L.Tunkla). Kościoł pw. Matki Boskij s Lourdes powstŏ we stylu pōźnobarokowym we roku 1806. Kolejny kościoł pw. Trōjcy Przynojświyntszej wybudowano we roku 1902 podug projektu Ludwiga Schneidra. We Absztimungu we roku 1921 bōło 3364 gosōw za Polskōm a 868 za Miymcōma. Kochlowice prziłōnczōno do Polski rok niyskorzi. Kochlowice prziłōnczōno do Nowygo Bytōmia we 1951 roku, a wraz s Nowym Bytōmiym ôstoły włunczone kej jydnŏ s dzielnic do Rudy Ślōnskij we 1959 roku.
+Grecko godka lebo greka — godka indoojropejsko s rodziny hellyńskij, we starožytności wažno godka basynu Mořa Śrōdziymnygo. We cywilizacyji Zachodu zaadaptowany ôbok uaciny kej godka terminolōgije naukowyj, wywar ajnflus na wšyjske wspōučesne godki ojropejske, a tyž tajla pozaojropejskych a starožytnych. Ôd X wieku p.n.e. zapisywany je alfabytym greckym. Ôbecniy, kej nowōgrecko godka, pouni fōnkcyjo godki uřyndowyj we Grecyji a na Cypře. Je tyž jydnōm s godek ôficjalnych Unije Ojropejskij. Pō grecku godo wspōučeśniy ōngyfer 15 miljōnōw ludzi.
+Ponte Mellini – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Serravalle. Serravalle Cà Ragni Cinque Vie Dogana Falciano Lesignano Rovereta Valgiurata
+Pynzyjo – regularny przichōd , kery sie dostowo kej zabezpieczynie żywobycio na stare lata , je uōna lo tych, kere skirz stolecio niy poradzōm już we robocie. Znoleżnie ôd kreju, sōm roztomajte pynzyjowe systymy. Ôbycznie je tak, co jako tajla ze geltagu idzie na pynzyjowo ściepa.
+Wyglyndōwka (pol. "Wyględówka") - kolōnijo we Polsce, we mazowieckim wojewōdztwie, we siedleckim krysie, we gminie Siedlce. We lotach 1975-1998 wieś administracyjniy noleżoła do siedleckigo wojewōdztwa.
+Kwinterńōn (uod łacińskigo "quint-" - piyńć   "-ternion" (wybrane ze "quaternion")) – skłodka hańszrifta złożōno ze piyńciu kartōw pergaminu abo papiōru. Moge być to tyż blank prōzny kajet do zapisowanio.
+Haiku-Pauwela - census-designated place we USA, we sztacie Hawaje, we hrabstwie Maui. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 8118 ludzi.
+Monika Błachnio (ur. 22 marca 1995) – polsko szauszpilerka dubbingowo. Dała tyż głos Bébé Lilly na płycie "Mój Świat". 2007: "Most do Terabithii" - Maybelle 2007: "Moi przyjaciele - Tygrys i Kubuś " - Malyństwo 2006: "" - Mało Gloriia 2005: "Barbie i Magia Pegaza" - Bez 2005: "Niania" - Chrissy Brown 2005: "" - Tantor 2005: "Nowe szaty króla 2" - Yoli 2005: "Kubuś i Hefalumpy" - Malyństwo 2005: "Charlie i fabryka czekolady" - Violet Beauregarde 2005: "Madagaskar" 2004: "Ekspres polarny" 2004: "Przygody Lisa Urwisa" - Nico 2004: "Mulan II" 2004: "Rogate ranczo" - Mało świnka 2003: "Lloyd w kosmosie" - Francine 2003: "Gdzie jest Nemo?" - Junior 2003: "Mój brat niedźwiedź" - Bajtle / Niydźwiodki 2002: "Śnięty Mikołaj 2" - Lucy 1964: "Mary Poppins" - Jane Banks
+Friedrich Wilhelm von Reden (rodz. 23 marca 1752 we Hameln, um. 3 lipca 1815 we Bukowcu) – przedsiymbiorca a polityker, ôd 1786 mioł titel hrabiji, we srogij tajli spoczontkowoł ajnflus bergmōństwa na Ślōnsku. Biografijo. Rodźōł sie we Hameln we familiji dworskigo urzyndnika, kery dziołoł tyż we bergmōństwie we gōrach Harz. Ksztołćōł sie ôgōlniy na uniwersytetach we Gytyndze i Halle, niyskorzi bergmōńskigo fachu uczōł sie akademijach we Clausthal i Freiburgu. Wiela rozy ôdwiydzoł Wielgo Brytanijo, kero bōła zuōnaczōno dynastycznōm unijōm ze Prusōma. Ze podporōm ōnkla, wybitnygo szpecjalisty ôde bergmōństwa, barona Friedricha Antona von Heynitza ôstoł ministrym ôde bergmōństwa a hutnictwa. Ze nominacyji von Heynitza we 1779 ôstoł mianowany dyrechtōrym ślōnskigo Wyższygo Urzyndu Bergmōńskigo. Niyskorzi ôpracowoł plan sztalowanio przemysłu lo Ślōnska. Chcioł zbajstlowoć place na paliwo lo hutnictwa żelaza a kolorowych mytali, skuli tygo państwo Pruske mioło sie uniyzależnić ôde importu tygo, mocka używanych lo zbrojeniowyj produkcyji. Używany wuōnczas drzewny wōngel pobiyroł wiela drewna, skuli tygo napoczynto sie zastanowiać na kej dugo to stykniy. Krōm tygo wōngel a koks dowoł lepsze wyroby hutnicze. Reden, podobniy kej kedyś Jorg Hohenzollern we XVI stoleciu, nim zaczōn przistympować do swojich planōw, piyrwy sprowadźōł na Ślōnsk nojlepszich fachowcōw ze przodnich ôśrodkōw bergmōńskich we Ojropie, nojbarzi ze Wielgij Brytaniji, kreju, kerym downi sie fascynowoł. Wroz ze fachowcōma przibōła na Ślōnsk nowoczesno technika. We preludjōm uprzemysłowiynio bergmōństwa wōnglowygo nojwybitniyjszo rola ôdergroł sprowadzōny ze Brabantu (teroźni tajla Belgiji) żydowskigo pochodzynio inżynier Salomon Isaac. Skuli polecynio Redena zuōnaczōł uōn geologiczne badanio na Gōrnym Ślōnsku a ôddyknōł we 1790 sroge tajle wōngla wele wsi Łagiewniki a Zobrza. Jedynym problemym lo Redena bōł brak kapitałōw. Cołki ciynżar inwestycyjny nowych grub poloz ôd państwa pruskigo. Powstoły wuōnczas gruby państwowe, nowoczesne, kere podug Redena mioły być mustrym lo prziszłych prywatych grub. Przodnimi ôdbiorcōma wōngla ze państwowych grub mioły być piyrwy huta srebra a ołowio "Freidrich" we Strzibnicy wele Tarnowskich Gōr, wuōnczōno we 1784. Niyskorzi zaś dwie nowoczesne huty żelaza, ôbie mianowane Königshütte, we placach nojlepszich lo państwowych wōnglowych grub, wuōnczōnych we 1791: gruby "Königin Luise" we Zobrzu a "Prinz Karl von Hessen" wele wsi Łagiewniki. Kole gruby "Königin Luise", pod Gliwicōma zuōnaczōno huta, we kerej 10 października 1796 piyrszy roz na wschōd ôd Łaby użyto koks lo wytopiynio surōwki, zaś we lotach 1797-1802 wele gruby wuōnczas już "König" (po przemianowaniu gruby "Königin Luise") zuōnaczōno huta, wuōnczas jedno ze nojnowocześniyjszych we Ojropie, mianowano - "Krōlewsko Huta". Lo rozwoju metalurgiji von Reden tyż sprowadźōł fachowcōw ze Wielgij Brytaniji. Nojbarzi znōmym je John Baildon, kery zbajstlowoł piece we hutach we Gliwicach i Krōlewskij Hucie. Zaprojektowoł tyż transzportowe cesty wodne. We 1802 po śmiyrci Heinitza kerowoł Departamyntym Bergmōństwa i Hutnictwa. Po pokananiu Prus bez Francyjo Reden ôstoł we urzyndzie, beztuż co nojsamprzōd złożōł przisiynga Napoleōnowi. Skuli tygo tyż po pokoju we Tylży, we 1807 ôstoł wyciepany ze roboty. Reszta żywobocio spryndźōł na Dolnym Ślōnsku, we Bukowcu (miym. "Buchwald") , kaj we 1815 umrził. Uod 1802 ôrzyńōny bōł ze Friederikōm Karolinōm von Reden, krōm tygo niy mioł bajtli. Dynkmal we Chorzowie. We 1852, skiż 50-lecio piyrszego wielkego pieca we Krōlewskij Hucie zbajstlowano Redenowi dynkmal, kerygo autorym bōł Theodor Erdmann Kalide. We 1939 ôstoł uōn uszkodzōny, niyskorzi po roku uōnygo ôdbudowano, atoli po II światowyj wojniy po zajyńciu Chorzowa bez Polokōw zaś wyciepano. 6 września zbajstlowano na ringu we Chorzowie dynkmal, kerygo autorym bōł August Dyrda. Dokonoł uōn rekonstrukcyji piyrszego dynkmala Teodora E. Kalide. Mieści sie sam szrajbka we polskij godce, kero we tumaczynio ôznoczo : Piotr Greiner: "Historia Górnego Śląska. Polityka, gospodarka i kultura europejskiego regionu. " z. 314-316 Glywicy
+Niederschlesische Fußballverein Gelb-Weiß Görlitz 09 e.V. (Dolnoślōnski Fusbalklub Złoto-Biołych Görlitz 09) – ślōnski fusbalowy klub ze Görlitz. Terozki gro we Saksōńskij Landeslidze. Powstoł we 1909 roku a swoje szpile gro na Stadjōnie "Junge Welt". Necowe ôdwołania. Ôficjalno neczajta NFV Gelt-Weiß Görlitz 09 e.V.
+Cug – skupina transzportowych ôbiektōw (cestowy, banowy, bankowy, wodny, metra, kosmiczny itp.); skupinowy cug - zestawiōny s ôbiektōma przirychtowanych do wyłōncznyj roboty we skupiniy (poszczygōlne człōny majōm roztomajte fōnkcyje): banowo skupina trakcyjno (jydnostka cugowo)- wyposażōno we swōj napynd a sygnalizacyjo, skupina maszyn do ôbsugi technicznyj banowych glajzōw (usuwaniy chwastōw, śniyga), naprawy, siodłowy ćōngnik s naczepōm. Słowo cug fōnguje tyż kej przejazd (kurs) pojydynczygo banowygo pojazdu abo jejich skupiny podug rozkłodu jozdy. Roz na kedy cugowi dowone je miano - głōwniy do stale kursujōncych pasażerskych cugōw, rzadzij towarowych cugōw. Bana
+Fliger abo furgŏcz – luftowy szif ciynżejszy ôd luftu (aerodyna), co utrzimuje sie we lufcie szkirz wytwŏrzaniŏ nośnyj siyły bez niyruchōme zglyndym niego krzidła. Cug potrzebny do utrzimaniŏ szwōngu je wytwŏrzany ôd jednego abo wiyncyj motorōw, propelerowych abo ôdrzutowych. Piyrszy fliger, co ôdbōł udany samodzielny lot, bōł Wright Flyer zbudowany ôd braci Wright, pofurgoł 17 grudnia 1903.
+Wietnam, Socyjalistyczno Republika Wietnamu – państwo we pouedniowo-wschodnij Azyji. Graniczy s Chinōma, Laosym a Kambōdżōm.
+Castelfranco Veneto - gmin we Italiji, we regijōnie Ojganejsko Wynecyjo, we prowincyji Treviso. Mo 51,61 km² wiyrchu a podug danych ze 2014 roku pōmiyszkiwało sam 33 258 ludzi. Neczajta Castelfranco Veneto
+Biologijŏ (z gr. βίος ("bios"), życie i λόγος ("logos"), słowo, nauka) – nauka przyrodniczŏ, kera ôpisuje życie a ôrganizmy żywe. Historyjŏ. Miano to wymyślyli we 1802 roku niyzależnie Gottfried Reinhold Treviranus a Jean-Baptiste Lamarck.
+Wiktor Czernomyrdin (rus. "Ви́ктор Степа́нович Черномы́рдин" (rodz. 9 kwietnia 1938 - um. 3 listopada 2010 we Moskwie) bōł ruski polityker, prymier Rusyji we rokach 1992-1998 a 1998. Należoł do partyji Naszo Chałpa - Rysyjo, keryj ôd 1995 bōł przewodniczōncym. Ze fachu bōł dochtorym technicznych naukōw. We 1993 Borys Jelcyn mianowoł uōnygo wiceprezydentym Rusji, nale niyskorzi uōne stanowisko zlikwidowano.
+Muzyka – kōnszt ôrganizacyje struktur klangowych w czasie. Jedna z dōmyn kōnsztōw piyknych, kerŏ wpływŏ na psychikã czowieka bez klangi. Struktury klangowe skłŏdajōm sie z zestŏwōw welōw akustycznych ô naschwŏl ôbranych frekwyncyjach i amplitudach jak tyż ciszyny pōmiyndzy niymi. Jednym z cwekōw muzyki je samoekspresja jak tyż przekŏz subiektywnych ôdczuć kōmpozytora abo sprŏwiŏrza, kery mŏ wpływ na ôdczuciu, ryakcyje i świadōmość suchŏcza przetwŏrzajōncego te doznaniŏ w knif doimyntnie indywidualny. Ôd mŏwy ludzkij roztōmajci sie znacznie srogszym rozdziałym przekazowanych treści jak tyż spotrzebowaniym, ôkrōm głosu ludzkigo, insztrumyntōw muzycznych jak tyż wszelich klangōw elektrōnicznych, naturalnych i nieartykułowalnych. Muzyka je jednym z przejŏwōw ludzkij kultury. Idzie przijmnōńć, iże muzyka ôd dycki tŏwarziszyła czowiekowi w robocie, graczce, raście jak tyż w ôbrzyndach, pewnie tyż ôd zaczōntku łōnczona była z tańcym i słowym. Z zaczōntku muzyka sużyła cylōm praktycznym – pōmŏgała w robocie zespołowyj, była formōm kōmunikacyje, niyskorzij stała sie tyż elymyntym tożsamości zbiorowyj. Z czasym wykształciyła sie za jedna z asty kōnsztu. Zaczōntki. W czasach prehistorycznych grano było na muszlach i piskołkach wykōnanych z kostyry. Muzyka tŏwarziszyła tańcōm i cerymōnijōm religijnym. A w antycznych państwach: Mezopotamije, Egipcie, Indyji, Chinie i Grecyje suchano było muzyki tyż dlŏ uciechy. Muzykã zaczynto było zapisować w antycznyj: Mezopotamije, Egipcie i Grecyje, a szpecyjalisty uwŏżajōm nawet, iże znŏdli zapisany fragmynt muzyczny hymn, bydōncy z Sumeru z ôkresu 5000-3000 lŏt p.n.e. Snŏdź za nojstarszy wiernie ôdtworzōny terŏźnie wytwōr muzyczny uwŏżany je "Hymn do Nikkal", kerego szkryft datowany je na 1400 rok p.n.e. Szkryft je z państwa Hurytōw; ôdnŏdniynto było go w chycie XX stoleciŏ w Ugarit na wybrzyżu Morza Śrōdziemnego, za to muzykã ôdtworzōno było po piytnŏstu latach robot na Uniwerzytecie Kalifornijskim (Berkeley). Piyrszy kōmpletny wytwōr muzyczny, kery zachowoł sie do naszych czasōw, datowany je na IX stolecie. Mitologiczne zaczōntki. Podle mitologije rzimskij wynojdywŏczym muzyki bōł Merkury, kery ze szupy żōłwia zrobiōł lirã. Podle przekazōw biblijnych wynojdywŏczym muzyki bōł Jubal, bo w Ksiyndze Zorty 4, 21 ôkryślōny ôstoł za fater wszyjskich tych, kerzi grajōm na „cytrach i ôrganach”. Elymynta dzieła muzycznego. W tradycyjnym i nojbarzij rozpowszechnionym ujyńciu, struktury muzyczne skłŏdajōm sie z taktu, melodyje jak tyż harmōnije. Przi rozwŏżaniu ta niyprzileżytość barzij szczegōłowo, straciōł tyn idzie przedstawić dalij pokŏzano (sōm to tm. elymynta dzieła muzycznego ): melodyka rytmika harmōnika dynamika agogika artykulacyjŏ kolorystyka W muzyce terŏźnyj tyż akustyka. Klasyfikacyje. Muzykã euroatlantyckiego kryngu kulturowego idzie klasyfikować na mocka knifōw, bp.: Forma przekazu: muzyka rozrywkowŏ – przekazowanŏ bez postrzodki masowego przekazu muzyka chopskŏ – przekazowanŏ bez naśladownictwo muzyka profesjōnalnŏ – przekazowanŏ bez notacyjõ muzycznõ Wielość sprŏwiŏrzy: muzyka solowŏ muzyka kameralnŏ muzyka koncertowŏ (estradowŏ) muzyka symfōnicznŏ muzyka chōralnŏ Przeznaczynie: muzyka funkcjonalnŏ muzyka autōnōmicznŏ muzyka scynicznŏ – ôpera, balet, muzyka tyjatralnŏ, muzyka filmowŏ muzyka liturgicznŏ Znaku formalne i gynetyczne: muzyka uwŏżnŏ muzyka rozrywkowŏ muzyka chopskŏ
+Fernando Manuel Fernandes da Costa Santos (IPA [fɨɾˈnɐ̃du ˈsɐ̃tuʃ], rodz. 10 października 1954 we Lizbōnie) - portugalski tryner fusbalowy. Kej fusbalok groł ôd 1972 do 1987, zauobycz na pozycyji ôbrōńcy. Kej tryner był we klubach a manszaftach Grecyji a Portugaliji. Ôd 24 stycznia 2023 trynuje polski manszaft.
+Nyski krys (pol. "Powiat nyski") – krys we Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie. Mo 1223,87 km² wiyrchu a podug danych na 2019 rok pōmiyszkiwało sam 135 948 ludzi. Siedzibōm krysu je miasto Nysa. We skłod krysu wlazujōm: Miasta: Korfantōw, Kozio Szyja, Nysa, Otmuchōw, Paczkōw Miejsko-wiejske gminy: Gmin Korfantōw, Gmin Kozio Szyja, Gmin Nysa, Gmin Otmuchōw, Gmin Paczkōw Wiejske gminy: Gmin Kamiennik, Gmin Łambinowice, Gmin Pakosławice, Gmin Skoroszyce Neczajta nyskiego krysu
+Alfred Znamierowski (rodz. 21 czyrwca 1940 we Warszawie, um. 23 października 2019 we Pradze) - polski heraldyk, weksylolog a dziynnikorz. Napisoł m.in. "The World Encyclopedia of Flags" a "Flags of the World, an Illustrated Guide to Contemporary Flags". Biografijo
+Said Belqola (arab. سعيد بلقولة‎. rodz. 30 siyrpnia 1956 we Tiflet, um. 15 czyrwca 2002) – fusbalowy syńdzia ze Maroka, znōmy skirz tego, co bōł piyrszym syńdziom ze Afriki kery syndziowoł finoł mistrzostw Świata we Fusbalu (we 1998 roku, szpil Brazylijo-Francyjo). Miyndzynarodowo kariera jako syńdzia zaczōn we 1993 roku. Said Belquola we weltfussbal.de
+Jako lew Świyntygo Marka ôkryślo sie symboliczno reprezyntacyjo Świyntygo Marka wanielisty. Elymynta, kere sōm lo tygo wyuobrożynio charakterystyczne, to aureola nauobkoło gowy a ôtwarto stojōnco kśōnżka we łapie. Symbol lwa Świyntygo Marka je fest powiōnzany ze sztadym Wynecyjo, nale tōż niy jyno, bo downo Wynecko Republika, cywilne a ferwaltōngowe jednostki a teroźnio Prowincyjo Wynecyjo uōnygo za wapyn lebo fana majōm. Je tyż we marinowyj bandyrze Italije.
+Rijad - stolica a nojsrogsze miasto Saudyjskij Arabiji. Sroge cyntrōm gospodarki a kultury.
+Stadjōn Ślōnski – wielofōnkcyjny stadjōn szportowy, rozlygowany na teryniy Wojewōdzkigo Parku Kultury i Wypoczynku (WPKiW) we Chorzowie (przi granicy s Katowicōma) a administrowany bez jydnostka budżetowo ślōnskigo wojewōdztwa pode mianym "Wojewódzki Ośrodek Kultury i Sportu "Stadion Śląski w Chorzowie". Je to ôbiekt ōniwersalny, bestōż mōgōm sie na nim ôdbywać szpile fusbalowe, zawody żużlowe, mityngi lekoatletyczne a muzyczne festy. Uod kwile ôddanio do użytku je to nojwiynkszo tyj zorty budowla na terytoriōm Polski. Ôd 1993 je uōn polskim nacyjowym sztadjōnym.
+Fyminizm (łac. "femina" „kobiyta”) – zorta ôbywatelskich i politycznych ruchōw i ideologije, kere łōnczy spōlny cwek, to znaczy zdefiniowanie, dostanie i utrzimywanie rōwności płci pod wzglyndym politycznym, ekōnōmicznym, ôsobistym i ôbywatelskim. Poglōndy. Je mocka ôdmian fyminizmu, zaôbycz skuli rozdziałōw (religijne, etniczne, polityczne) miyndzy jego spōmŏgŏczami jak tyż skirz pōmian światopoglōndowych, jake zachodzōm we samym ruchu fyministycznym. Wszyjske bystrziny fyminizmu ôpiyrajōm sie na przekōnaniu ô dyskryminacyji kobiyt skuli jejich płeć, prawie kobiyt do ymancypacyje, ôdpŏrze do seksizmu i patriarchatu. Fyministki i fyminiści dōnżōm do przekształcyniŏ tradycyjnych relacyji miyndzy płciami, uwŏżanych za zniywalajōnce jednotkã. Stōnd je tyż ôbmyślōnek, iże wyzwolynie kobiyt je i wyzwolyniym chopōw. Fyministki niy chcōm pōmiany placōw miyndzy kobiytami i chopami, niy chodzi tyż ô naśladowanie chopōw, kerych ôbywatelskŏ rola tyż wywołuje głosy krytyki. Fyministyczne ôrganizacyje kludziyły i durch kludzōm kampanijõ na rzecz praw kobiyt; we tym prawa ôbiōrczego, do sprawowaniŏ publicznego amtu, do roboty i ansztyndich geltaku, do posiadaniŏ włŏsności, do dostŏwaniŏ bildōngu, do zawrzyniŏ ugŏd, do posiadaniŏ rōwnych praw we rōmach manżelstwa jak tyż do używaniŏ macierzińskigo urlaubu. Fyministki robiyły tyż na rzecz zapewniyniŏ dostympu do legalnych aborcyji i ôbywatelskij integracyje jak tyż ôchrōny kobiyt i dziouszek przed gwołtym, seksualnym molestowaniem i dōmowõ przemocōm. Historyjŏ. Za zaczōntek fyminizmu (tm. piyrszŏ wela) uznŏwŏ sie aktywności ruchu amerykōńskich i angelskich sufrażystek (ôd łac. "suffragium" – głos ôbiōrczy) kol. 1840–1920 roku. We kryngu baczyń fyminizmu piyrszyj weli leżały przede wszyjskim: reforma prawa familijnego, prawo ôbiōrcze i ekōnōmiczne warōnki życiŏ kobiyt. Ruch babski ôd zaczōntku trefioł sie z szyrokõ krytykōm, tyż ze zajt samych kobiyt (fungujōncych bp. w rōmach ruchu antysufrażystowskigo). Prŏce sufrażystek ukorōnowane ôstały prawym ôbiōrczym dlŏ kobiyt. Piyrszym państwym, kere prziznało to prawo kobiytōm była Nowŏ Zelandyjŏ we 1893 roku. We 1918 roku wkludzōno jy (ino dlŏ kobiyt, kere przekroczyły 30. rok życiŏ) we Wielgij Brytaniji i Zjednoczōnych Sztatach we 1920 roku. Wczaśnij jednak kobiyty dostały połne prawa ôbiōrcze m.in. we Finlandyji i we Polsce (28 listopada 1918). Tuana N., "Approaches to Feminism", plato.stanford.edu, 20 stycznia 2011 Warnke G., "Intersections Between Analytic and Continental Feminism", plato.stanford.edu, 22 sierpnia 2018
+Diŏbli Kōnt () to je kolōnijŏ wsi Iłowo, we pōłnocno-zachodnij Polsce, we kujawsko-pōmorskim wojewōdztwie, we sympolyńskim krysie, we gminie Krajyńske Sympōlno.
+Ronald Wilson Reagan (rodz. 6 lutygo 1911 we Tampico (Illinois), um. 5 czyrwca 2004 we Los Angeles, Kalifornijo) – amerikański polityker Republikańskij Partyje, wygroł absztimōng na prezydynta USA we wotōngu prezydynckim we 1981 roku.
+Jonathan Stephen "John" Goodman (rodz. 20 czyrwiec 1952 we Affton) - amerikański kōmik a szauszpiler. Profil we IMDb
+He Pingping (chiń. 何平平 rodz. 13 lipca 1988 we Wulanchabu, um. 13 merca 2010 we Rzimie) – bōł poważany za nojniższego czowieka na świecie. Bōł na 73 centymyjtry wysoki a skirz tygo trefiōł do Ksiyngi Rekordōw Guinnesa. tvn.24.pl (we polskij godce)
+Umka - przedmieście Belgradu we Syrbiji, we mieście Belgrad, we miejskim gminie Čukarica.
+Apia - stolica Samoa a dystryktu Tuamasaga, rozlygowano na wyspie Upolu. Morsko hawyna.
+Raciborskŏ Kuźnia (pol. "Kuźnia Raciborska", miym. "Ratiborhammer") – miasto na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie, we raciborskim krysie, siydziba władz gminu Raciborskŏ Kuźnia. Podle danych na 30 czyrwnia 2016 miasto było zamiyszkane bez 5409 ôsōb.
+São Pedro do Sul - gmin we Portugaliji, we regijōnie Cyntrōm, we dystrykcie Viseu. Mo 348,68 km² wiyrchu a podug danych ze 2011 roku pōmiyszkiwało sam 16 851 ludzi. W jeji skłod wlazuje 14 miejscowośćōw.
+Now Youre Gone - The Album – albōm Basshuntera ze 2008. Now Youre Gone - The Album „Now Youre Gone” – 2:30 „All I Ever Wanted” – 2:58 „Please Dont Go” – 2:50 „I Miss You” – 3:47 „Angel in the Night” – 3:23 „In Her Eyes” – 3:14 „Love You More” – 3:52 „Camilla” – 3:16 „Dream Girl” – 4:28 „I Can Walk on Water” – 3:46 „Bass Creator” – 5:02 „Russia Privjet” – 4:05 Bonus tracks „Boten Anna” – 3:29 „DotA” – 3:22 „Now Youre Gone” – 3:15 „All I Ever Wanted” – 2:34 Neczajta Basshuntera
+Mogolskŏ gŏdka – mōngolskŏ gŏdka s tajli połedniyowej użiwanŏ bez Mogołōw we Afganiystōniy kole Heratu, Karez-i-Mulla a Kundur.
+Master KG (po prowdzie: Kgaogelo Moagi, rodz. 31 stycznia 1996 we Tzaneen) - połedniowoafrikański muzyk a muzyczny producynt. Nojbarzi znōmy ze piosynki "Jerusalema" a tyż kej piōniyr tańca bolobedu. "Skeleton Move" (2018) "Jerusalema" (2020) Biografijo
+Justine Dufour-Lapointe (rodz. 25 marca 1994 we Montrealu) – kanadyjsko narciarka, medalistka ôlimpijsko, indywidualno mistrzyni świata. Szwester Maxime Dufour-Lapointe i Chloé Dufour-Lapointe.
+Klucborski krys – krys we ôpoulskym woujywōdztwie, zuōnacōny we 1999 roku. Jygo stoulicom jes Klucborek. Wlajzujom sam trzi miyjsko-wiyjske gminy, jedyn wiyjski gmin a tys trzi miasta: Bycyna, Klucborek a Wołcyn. Wiyrch rozlygouwanio jes na 851,59 km². Bes krys leci rzyka Stoubrawa, ftorou wpaduje do Ôdry.
+Rancagua to je miasto we postrzodkowyj tajli Chile, stolica rygiōnu OHiggins. Podug danych s 2007 miało 206971 miyszkańcōw. Je sam uniwersytet a klub fusbalowy OHiggins Rancagua. We 1812 bōła sam bitwa, we keryj rojalisty (wierne Szpanije) pobiły powstańcōw walczōncych ô niypodległość Chile.
+Basel (fr. "Bâle", it. "Basilea", ret. "Basilea") – miasto we Szwajcaryji, do kupy ze gminōma Riehen a Bettingen tworzy kantōn Basel-miasto. Chymiczno a farmaceutyczno industryjo. Je rozlygowane nade Rynym, niydaleko ôd granicy ze Miymcōma a Francyjōm.
+Haworth - miasto (borough) we USA, we sztacie New Jersey, we hrabstwie Bergen.
+Ôdra (, czes. a , , dolnośl. "Uder") to je rzyka we Postrzodkowyj Ojropie, we umorzu Bałtyckigo Morza. Przepływŏ bez Czechy, Polskã, w tym Gōrny a Dolny Ślōnsk, i Niymce. Je to nojdugszŏ rzyka Ślōnska a drugŏ nojdugszŏ rzyka Polski. Mŏ 854 km dugości a 118 861 km² wiyrchu ściykaniŏ. Wypływŏ na weschodzie Czech na wysokości 634 m n.p.m. We dorzyczu Ôdry je 7 elekrowni wodnych. Przi Ôdrze rozlygowane sōm take miasta jak: Ôstrawa we Czechach, Ôpole, Wrŏcłōw i Sztetin we Polsce. Wojewōdztwa w Polsce bez jake płynie to: ślōnske wojewōdztwo; ôpolske wojewōdztwo; dolnoślōnske wojewōdztwo; lubuske wojewōdztwo; zachodniopōmorske wojewōdztwo
+Metōn (CH4), znōmy tyż jako błotny goz to nojprostszy wōnglowodōr nasycōny (alkōn). We tymperaturze pokojowyj je niywōnnym a bezfarbowym gozym. Metōn powstowo we przirodzie we wyniku beztlynowygo rozkłodu zielinowych szczōntkōw. Je tyż głōwnym skłodnikym ziymnygo gozu. Je stosowany jako ôpołowy goz a surowiec do syntezy wielu inkszych ôrganicznych zwiōnzkōw. Miszōng metōnu s luftym we stosōnku ôbiyntościowym 1:10 mo własności wybuchowe (piorōnujōncy miszōng). Tworzyniy sie tygo miszōngu na grubach kamiynnygo wōngla bywo niyrzodko prziczynōm groźnych we skutkach eksplozyji. Metōn je cieplarnianym gozym, kerygo potyncjoł cieplarniany je 21 razy srogszy kej dwutlynku wōngla, a strzednio zawartość we atmosferze wynosi 1,7 ppm (bez mińōnych dwiesta lot wzrosła przez dwukrotniy).
+Hoszcza (ukr. "Гоща") - ôsiedle miejskij zorty na Ukrajinie, we rowiyńskim ôbwodzie, siedziba hoszczańskigo rejōnu. Na 2017 rok pōmiyszkiwało sam 5353 ludzi.
+Szpil – podstowowo tajla szportowyj ôzgrywki. Szpil trwo podug czasu abo punktōw. Szpil mohe mieć jedno abo wiyncy tajlōw. Niykere szpile trwajōm, aże szpilery niy bydōm mieli ôkryślōnyj wielości punktōw.
+Bytów (kaszb. "Bëtowò", miym. "Bütow") – miasto we Polsce, we pōmorskim wojewōdztwie, siedziba bytowskigo krysu. We lotach 1975-1998 miasto administracyjniy noleżoło do słupskigo wojewōdztwa. Miejske prawa mo ôd 1346 roka.
+Twierdzyniy Pitagorasa - twierdzyniy euklidesowyj geometryji ô prostokōntnych trziekach. Jigo ôddykniyńciy przipisuje sie greckymu matymatykowi a filozofowi Pitagorasowi, atoli lo niykerych starożytnych ludōw znōme bōło prandzyj. Twierdzyniy Pitagorasa pado, aże we kożdym prostokōntnym trzieku suma kwadratōw dugości prziprostokōntnych je rōwno kwadratowi przeciwprostokōntnyj tygo trzieka. Na tyn bajszpil lo ôznaczyń na ôbrozku prawdziwo je rōwność: formula_1
+Widokowo wieża – wieża, położōno nojczyńści we gōrach lebo we miastach a wsiach, s keryj je gryfno panorama ôkolice. We gōrach wieże bōły downi drzewianne a kamiynne, dzisiej ze żyloza. We miastach a wsiach czynsto je to kośćōł lebo ratuż.
+Hauskyjza (inakszy "dōmowo kyjza ze kminym") – kōnsumowo szpecyjo rychtowano ze biołyj kyjze a kminu, s kerych robi sie miszōng, ôdstowio go na pora dńōw, a potym trza go zgrzać a skwarzić. Je wepisano na Lista produktōw regijōnalnych a tradycyjnych bez Ministra Bauerstwa a Rozwoju Wsi, jako (pl.): "Ser domowy smażony z kminkiem, z czosnkiem, bez przypraw" . Recepis
+Timpul to tytōua wožnygo cajtōnga wydowanygo we Bukarešcie ôd 15 marca 1876 i 17 marca 1884, a nastympniy miyndzy 13 listopada 1889 a 14 grudnia 1900 a miyndzy 1919 a 1922 kej ôficjalny ôrgan rōmōńskij partii kōnserwatywnyj. W cajtōngu Timpul škryflali čynsto Mihai Eminescu, Ion Luca Caragale a Ioan Slavici.
+FC Bayern München to je miymiecki szportklub ze Mōnachijōm. Je to jedyn ze nojbarzi utitlowanych klubōw we gyszichcie fusbalu. Klub tyn dwa razy wygroł Interkōntynyntalny Puhar, piyńć rozy UEFA Champions League, roz Puhar UEFA a Puhar Zwyciynzcōw Puharōw. 21 razy bōł majstrym Miymiec, a 14 razy wygroł jich puhar. Farby klubu sōm czyrwiōno-biołe. Bayern szpile gro na Allianz Arena, na kery wlezie 69 901 ludzi. Bayern je jednym ze trzech zawodowych fusbalklubōw we Mōnachjōm. Jigo nojwiynkszy spōrnik to TSV 1860. Krōm sekcyje fusbalowyj mo tyż szachowo, handbalowo, korbbalowo, turnowanio, krynglōw a stołowygo tynisa. Wapyn. Od 1900 wapyn Bayernu München bōł aż pietnoście razy pomiyniany. Farby Bawarii bōły wykorzistane piyrszy roz we 1954. Terozki (uod roku 2008) wapyn Bayernu mo na strzodku bawarske farby, a wele wapyn je czyrwiōny ze biołōm szrajbōm "FC Bayern München". Cołki je otoczōny biołōm a modrōm lińōm. Gyszichta Wapynu Ôficjalno neczajta
+Wielge Malyrzowice (pol. "Malerzowice Wielkie", miym. "Groß Mahlendorf") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Łambinowice. We 2011 roku wieś miała 523 miyszkańcōw.
+Myszkōw (pol.: "Myszków") – miasto we ślōnskim wojewōdztwie, stolica myszkowskigo krysu. Je rozlugowanym nade rzykōm Warta. Gyszichtowo przinoleży ku Małopolsce. Do Myszkowa przinoleży Mrzigłōd, downe miasto (miejske prawa 1412-1870). Ôstrzodek industryje, znōmy ze fabryki strzewikōw Krisbut a fabryki papiōru.
+Bb – drugo buchsztaba ślōnskigo a czeskigo abecadła. Trzecio polskigo, wystympuje tyż we wszyjskych inkszych wykludzōnych s alfabyta łacińskigo. We bezma kożdyj godce ôznoczo [b].
+Niydbowno Cesta to miano pouōnčyń karawanowych, kere rozćōngouy sie ôd Mořa Střōdziymnygo až po Daleki Wschōd. Miano ôstouo za piyrše užyte bez Ferdinanda von Richthovena, Niymca žyjōncygo we XIX wieku, choć Bizantyjčyki užywouy podanygo ôkryślynia. Niydbowno Cesta bōua pouōnčyniym zapewnajōncym handel niydwobym, biygua bez lōnd, we pouedniowyj Azyji, nale mioua tyž jake ôdnogi na moře lo statkōw. Niydbowno Cesta to nojwiynkšo drōga handlowo Starygo Świata.
+Wewak - miasto Papui-Nowyj Gwinyji, stolica prowincyji Wschodni Sepik. Morsko hawyna.
+Nōmera je abstrakcyjno zacha, użiwano we matymatyce. Nojbarzi ajnfachowo idzie pedzieć, co nōmera ôdpado na pytaniy "wiela". Z anfanga używono do rachowanio wielości jakich zachōw – naturalno nōmera. Je do sporu, aże zero je naturalno nōmera eli niy, kej przijmiymy co zbiōr naturalnych nōmerōw mo anfang ôd zera, tak kożdo nastympno nōmera je srogszo ô 1. Dali mōmy cołkowite nōmery - do uōnych zbioru wlazujōm ujymne nōmery, t.j. wszyjstke nōmery kere rachujymy ôd zera co jedyn do zadku a dowomy uōnym ze przodku znok "-". Dali mōmy wymierne nōmery, je to zbiōr wszyjskich nōmerōw kere idzie zaszrajbować kej iloczyn ze tajlowanio przez sia dwōch naturalnych nōmerōw, przi tymu we mianowniku niy idzie dać zera. Dali sōm rzeczywiste nōmery, kerym idzie prziszrajbować jaki pōnkt na ôsi nōmerōw, do kerych wlazujōm tyż niywymierne nōmery, kerych niy idzie zaszrajbować kej ôbyczny ułomek. Sōm tyż inksze roztomajte zbiory nōmerōw, jako algebrajiczne nōmery, nilpotyntne nōmery, dopeltowe nōmery a inksze. Piyrszo nōmera
+Richard Herrmann, wuaść. Richard Hermann (ur. 28 styčnia 1923 we Kattowitz O.S. (terozki Katowice, um. 27 lipca 1962) – gōrnoślōnski fusbalšpileř, wystympujōncy we reprezentacyji Niymiec, majster świata ze 1954 roku. Grou na napodzie. Bōu chowańcym 1. FC Kattowitz. We lotach 1934 - 1945 wystympowou we 1. FC Kattowitz. Po drōgij światowyj wojnie grou we miymieckij lidze. We lotach 1947 - 1960 wystympowou we FSV Frankfurt, kaj zagrou 320 špili a trefiu 100 torōw. Richard Herrmann (*28.01.23  27.07.62): Richard Herrmann - Die Legende vom Hang (FOTO) Richard Herrmann - FOTO Richard Herrmann - Fussballautogramme
+Castellaro – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy San Marino. San Marino (miasto) Cà Berlone Casole Canepa Montalbo Murata Santa Mustiola
+María Mariño Carou (1907 – 1967) pisorka XX wieku twořōnca we galicyjskij godce. Bōua patrōnkōm "Día das Letras Galegas" we roku 2007. Wydawnictwo Celta wydouo we 1963 dzieuo "Palabra no tempo" - debiut literacki pisorki. Uōtwōr we krōtkym časie zyskou pochlebne ôpiniy.
+Koryjańsko Republika Ludowo-Dymokratyczno, (kor. 조선민주주의인민공화국, hancha 朝鮮民主主義人民共和國, MCR. Chosŏn Minjujuŭi Inmin Konghwaguk, Pōłnocno Koryjo, we skrōcie KRLD) – państwo kōmōnistyczne powstołe we pōłnocnyj tajli Koryjańskigo Pōłwyspu po II wojnie światowyj na terynach zajyntych ôd Czyrwiōnyj Armiji. Totalitarno władza sprawuje ôparta na idei dżucze mōnopartyja, Partia Roboty Koryje. KRLD granica mo ze: Rusyjōm na pōłnocnym wschodzie, Chinōma na pōłnocy, Republikōm Koryje (Połedniowōm Koryjōm) ôd połednia. We Chinach a we samej Pōłnocnyj Koryje krej mianowany je Pukchosŏn ("Pōłnocny Chosŏn"; 북조선; 北朝鮮). Bukhan ("Han Pōłnocny"; 북한; 北韓) to miano popularne postrzōd miyszkańcōw Połedniowyj Koryje.
+Türkvizyon - nŏwy prŏgrōm sônaczōny bez turyckegŏ nŏdawce TRT. Piyrszŏ edycyjŏ bŏła we Eskişehir we Turcyje. We kōnkursiye niy inŏ mŏgōm brać udziŏł kreje, atoli regiōny a turecke nacyje tyż mogōm. Siynciyan (2013) Turkmyniystan (2013) Rusyjo (2013) Czuwaszyjŏ (2013) Cypr Pōłnŏcny (2014) Ałtaj (2015) Baszkortostan (2015) Chakazyjŏ (2015) Jakucyjŏ (2015) Kabardinŏ-Bałkaryjŏ a Karaczaj-Czerkezyjŏ (2015) Krym (2015) Kumyckŏ Nacyjŏ (2015) Moskwa (2015) Stawropolski Kraj (2015) Tatarstan (2015) Tuwa (2015) Ojrowizyjo Festy piosynki ABU Ojrowizyjo lo bajtli Kōnkurs piosynek Interwizyjŏ Bala Türkvizyon
+Petrella Tifernina – gmin we Italiji, we regijōnie Molise, we prowincyji Campobasso. Mo 26,52 km² wiyrchu a podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwało sam 1245 ludzi. Neczajta gminu Petrella Tifernina
+Zbigniew Rokita (rodz. 4 kwietnia 1989 we Glywicach) – ślōnski dziynnikorz a pisorz, za bildōngym rusoznowca. Szpecjalista ôd problymōw Strzodkowyj Ojropy a Gōrnego Ślōnska. Publikowoł we «Polityce», «Tygodniku Powszechnym», «Znaku», «Dzienniku Gazecie Prawnyj». Dostoł Literacko Nadgroda «Nike» za kśōnżka «Kajś» we 2021.
+Chełmno – miasto we Polsce, we kujawsko-pōmorskim wojewōdztwie, we chełmińskim krysie, nad rzykōm Wisłōm. Je siedzibōm ziymskigo krysu. Podug danych ze 2009 roka, miyszkało sam 21 336 ludzi. We lotach 1975-1998 miasto administracyjniy noleżoło do toruńskiego wojewōdztwa. Miejske prawa mo ôd 1233 roka. Neczajta Chełmna
+Jamal Musiala – (rodz. 26 lutygo 2003 we Stuttgarcie) – miymiecki fusbalok angelsko-nigeryjsko-polskego pochodzynio. Na sztand 10 czyrwca 2021 gro we Bayernie Monachium kaj trefiōł we 2019 roku ze juniorskij ferajny Chelsea F.C. 25 marca 2021 zagroł piyrszy szpil we przodnij reprezyntacyji Miymcōw a niyskorzi Joachim Löw powołoł uōnego na Ojro 2020.
+Stilfs (it. "Stelvio") - gmin we Italiji, we autōnōmicznym regijōnie Trydynt-Gōrno Adyga, we prowincyji Bozen-Südtirol. Mo 141,63 km² wiyrchu a podug danych ze 2020 roku pōmiyszkiwało sam 1153 ludzi. Lo 98,46% miyszkańcōw ôjczysto je miymiecko godka.
+Jidisz (jid. "ייִדיש", "jidisz", mianowany tyż "מאַמע־לשון", "mame-loszn") – germańsko godka, używano ôd 1,5 milijōna ludzi jak rodnio godka, atoli znano ôd 3 142 560 na cołkim świecie . Je to rodzimo godka lo Aszkenazyjskich Żydōw. Przed drugōm światowōm wojnōm bezma 11 mln Zydōw miało jidisz za rodnio godka, a terozki godo we jidisz kole 3 milijōnōw tych, co majōm go za piyrszo godka, przede wszyjskim we Izraelu a Americe. Jidisz mo swoje korzynie we strzodkowowysokomiymieckij godce, we keryj godało sie we Ojropie, a z keryj wytworzōł sie tyż tmi. "Hochdeutsch".
+Katalōńskŏ gŏdka (włŏsne miano "el català") to je rōmańskŏ gŏdka ze zachodnij skupiny, je gŏdkōm amtowōm we autōnōmicznyj spōlnocie Katalōnije, Walyncyji i Balearach a tyż państwie Andora. Katalōńskŏ gŏdka mŏ 9 milijōnōw używŏczōw z czego wiynkszość zamiyszkuje Katalōnijõ. Terytoryja kaj dōminuje katalōńskŏ gŏdka mianuje sie niykej „Krejami Katalōńskimi" (kat. "Països Catalans). " Ônyj kod ISO 639-1 je ca. Wikipedyjŏ we katalōńskij gŏdce
+Gitara (grec. "κιθάρα" - podano na lira, yng. "guitar", szp. "guitarra") – popularny insztrumynt muzyczny ze zorty strunowych szarpanych, kery mo pōdło rezōnansowe, je nojczyńści 6-strōnowy. Zorty gitar. Gitary tajlujymy na dwie sroge zorty akustycznych a elektrycznych: Akustyczne barokowo klasyczno wielostrōnowo akustyczno Elektryczne elektryczno basowo elektroklasyczno
+The Pokémon Company (jap. 株式会社ポケモン "Kabushiki-gaisha Pokemon") to je japōńskŏ spōłka zajmujōncŏ sie marketingym a licyncjōnowaniym medialnyj seryje "Pokémon".
+Biertōłtowy (, ) – dzielnica miasta Radlin we wojewōdztwie ślōnskym we krysie wodzisławskim. Spōmniane we 1305 za "Bertholdi villa", do 11 siyrpnia 1954 samodzielnŏ wieś, potym tajla Radlina. Terŏz je to cyntralnŏ tajla tego miasta, je w nij Urzōnd Miasta, Ôstrzodek Kultury i inksze instytucyje.
+Władzisłōw (pol.: "Wodzisław Śląski", czes. : "Vladislav", uać.: "Vladislavia") – miasto położōne we połedniowo-zachodnij Polsce, we wojewōdztwie ślōnskim, wele granice ze Czeskōm Republikōm. Stolica krysa władzisławskigo. Władzisłōw je podzielōny na dziewiynć bycirkōw Jedłownik Ôsiedle Jedłownik-Turziczko-Karkoszka Kokoszice Nowe Miasto Osiedla XXX-lecia – Piastōw – Dōmbrōwki Radlin II Stare Miasto Wilchwy Zowada
+Avril Ramona Lavigne (rodz. 27 wrzyśnia 1984 r. we Belleville - kanadyjsko piosynkarka, gitarzystko, autorko śpiywek. 2002 - "Let Go" 2004 - "Under My Skin" 2007 - "The Best Damn Thing" 2011 - "Goodbye lullaby"
+Easter egg (z ang.: "Wielganocne jajco") to je ekstra dodano schrōńōno wiadomość abo wic we kśōnżce, na malōnku, CD (schrōńōny utwōr), we kōmputrowym programie a t.p. Bajszpilem easter egga je The Book of Mozilla ("Ksiynga Mozilli"), ze keryj "cytat" idzie ôbejzdrzeć po wpisaniu we gurt adresa "about:mozilla"). baza danych ô easter eggach
+Eskişehir (tr. eski "stare" şehir "miastŏ") - stŏlicã prowincyji Eskişehir we Turcyje.
+Postrzodkowŏ Afryka to je regiōn Afryki, co ôbyjmuje postrzodkowõ tajlã kōntynyntu. Zaôbycz do krŏjōw Postrzodkowyj Afryki zaliczane sōm: Angola Czad Dymokratycznŏ Republika Kōnga Gabōn Kamerōn Kōngo Rōwnikowŏ Gwinyjŏ Strzodkowoafrykańskŏ Republika Wyspy Świyntego Tōmasza i Ksiōnżyncŏ Zambijŏ
+Azerbejdżōn, Republika Azerbejdżanu – państwo we Azyji nad Kaspijskim Morzym. Granica mo ze Rusyjōm, Gruzyjōm, Armynijōm, Iranym a Turcyjōm. Jigo piyrszymi miyszkańcōma bōły Kaukaske Albańczyki , niyskorzi pojawiali sie sam Persy, Rzimiany, Ôrmiany, Araby, Turki, Mongoły a Rusy. Przodkōma ôbecnych Azerōw bōły Seludżycke Turki. We ôkresie moj 1918 - kwieciyń 1920 formalniy niypodległy, niyskorzi we skłodzie SSSR aże do 1991. Ôd ôgłoszynio niypodległości durch wadzi sie ze Armynijōm ô Gōrski Karabach. Azery to 78% populacyje kraju, s myńjszości nojwiyncy je Ruskōw. Podug wyznanio dōminuje szyjicki islam. We gospodarce sroge znoczyniy mo wydobyciy naftowyj ropy, dobywo sie tyż miydź a kamiynno sōl. Do tygo dochodzi bauerstwo. Nojsrogszy ôstrzodek industryje a kultury, nauki a t.p. to stolica kraju - Baku.
+Modro kapusta ("Brassica oleracea var. capitata f. rubra") to je zorta kapusty. Rośnie uōna kej ôkrōnglisto kula przi ziymii a mo fest rozchylone liście. We liściach nojdzi sie ćmawo farba, mianowano antocyjany, nale cołko farba kapusty mogebność mo sie miynić bez pH gleby. We kwaskowych stowo sie uōna barzi czyrwiōno, we alkalicznych - modrawo. Modro kapusta do chowanio musi mieć dobro gleba, a i tyż wilgoć. Je to typowe zimowe warziwo. Kapusta gowiasto
+Der Wortschatz der polnischen Mundart von Sankt Annaberg - ślōnsko-miymiecki dykcjōnorz Reinholda Olescha, kerygo wydoł we 1958 we Wiesbaden. Użōł sam Slawistycznygo fōnetycznygo abecadła. Dykcjōnorz tyn mo 430 zajt a skłodo sie ze dwōch tajli: ślōnsko-miymieckij (kero zawiyro mocka wyjaśniyń a kōmyntarzy kulturalnych), a miymiecko-ślōnskij.
+Ewenkiskŏ gŏdka – ałtajskŏ gŏdka s familije Tōnguskich gŏdek użiwanŏ bez Negidalōw we Chabarowskim Kraju we Rusyje.
+Angrify ze 11 września 2001 bōły seryjōm zkoordynowanych terorystycznych angrifōw 11 września 2001 we Skuplowanych Sztatach. Podug ôficjalnego raportu 19 chopōw skuplowanych ze militarnōm islamistycznōm ôrganizacyjōm Al-Kaida uniysło sztyry fligry, co leciały na kōmercyjnych linijach spōłki American Airlines a United Airlines. Dwa z nich (American Airlines 11 a United Airlines 175) rōmbły we wieże Światowego Handlowego Cyntrum ("World Trade Center") w Nowym Jorku a zabiyły wszyjskich ludzi na bordzie fligra a mockã w postrzodku budōnkōw. Ôbie wieże sie do dwōch godzin ôbalyły, zniszczyły sōmsiednie stawiynia a wiela inkszych uszkodziyły. Trzeci fliger (American Airlines 77) wlecioł we Pyntagōn, siydzibã ministerstwa ôbrōny USA we Waszyngtōnie. Sztworty fliger (United Airlines 93) ślecioł we niyzamiyszkanym terynie we Pynsylwaniji po boju miyndzy terorystami a pasażerami ô kontrolã nad maszynōm. Naprzōd leciŏł na Waszyngtōn i szpekuluje sie, co ônego celym bōł Bioły Dōm abo Kapitol. Przi angrifach umrziło cuzamyn 2 996 ludzi, w tym 19 unosicielōw. Ôkrōm 55 wojŏkōw we Pyntagōnie zginyło 12 ôfiar cywilōw pochodzōncych ze 90 sztatōw. We reakcyji na angrify Zjednoczōne Sztaty wypisały „wojnã z teroryzmym”, zrobiyły inwazyjõ do Afganistanu i pokōnały ruch Taliban, kery dŏwoł zaplecze terorystōm ze Al-Kaidy. Na włŏsnym grōncie zaś przijōny USA Patriot Act. Moc inkszych sztatōw tyż rozszyrzyło antyterorystycznõ legislatywã a możebności służb bezpieczyństwa. Niykere amerykańskie gełdy bōły cołki tydziyń po angrifach zawarte, a kej je znowu ôtwarli wykŏzały sroge straty, nojwiyncy we branży ubezpieczyń i fligrowego transportu. Zniszczynie biurowych raumōw bōło powodym milijōnowych szkodōw. Uszkodzynie Pyntagōnu naprawiyli za jedyn rok. Piyrszym zreperowanym stawiyniym WTC bōł we roku 2006 budōnek nōmero 6. Budōnek nōmero 1 (Wieża Swobody) bōła skōńczōnŏ we roku 2013 a cołkŏ rekōnstrukcyjŏ rok niyskorzij.
+Kośćōł – we krześcijaństwie je to ôbiekt, we kerym ôdbywajōm sie nabożyństwa a msze. Piyrsze kościoły jako ôbiekta powstały we IV stoleciu. Przōd bōły ino we prywatnych chaupach a jako kapliczki we katakōmbach. Kole kościoła czynsto stoji fara, we keryj miyszko farorz a tyż i inksze kśōndze.
+Strziga (ze łaciny "striga" bez grecke "στρίξ", "στρίγξ"), abo mynski ôdpowiydnik strzigōń – dymōn ze prasłowiańskich wierzyńōw, ôbecny tyż we kulturze, bojkach a ôsprowkach wywodzōncych sie ze rygiōnu Ślōnska. Coby tako strziga niy mōgła ludźōm szkōdzić, trza jōm bōło wykopać a przebić ji sierce dymbowym kołkym (we Ślōnsku, bo kaj ińdzi godało sie, co nojlepszy je ôsinowy), abo ji ôberznōńć gowa a wrazić ji jōm miyndzy nogi. Jak już kogo za żywobycio mieli we podejzdrzyniu, co po śmiyrci może sie ôstać strzigōm, to go chowali gymbōm na dōł a wstyrczali mu do gymby kamiyń. Zewnyntrzny wyglōnd. Padało sie, co tako strziga już za żywobycio miała dwa sierca, dwie dusze a dwie raje zymbōw, nale drugo niy je zauobycz dobrze widoczno, przinojmyni na piyrszy rzut ôka. Bestōż mianuje sie je tyż dwudusznicōma abo dwudusznikōma. Po śmiyrci ino jydno duszyczka ôpuszczała ciało, a ta drugo ôstowoła we nim, a skiż tygo żyła uōna dali we grobie, we kerym ńōm pochowali. Strzigi forsztelowano sie tyż kej ojle. Pochodzyniy powiarki. Downij wierzōło sie, iże niykedy umarlok cycko abo zjodo we trule śmiertelnica a bez to sprowadzo śmiyrć na familijo a sōmsiadōw ôd niygo. Ta prziwiarka sie nojczyńści szerziła we czasach srogich zarazōw, kedy jedyn po drugim umiyroł, niykej a cołke wsie, a ludzie niy wiedzieli pojakymu. Niykej tyż mōg taki umarlok wylazować ze grobu a stroszać, szterować a nynkać ludzi po nocach, larmo robić a jodło wyżyrać. Jak wloz kaj na jako wieża, to kaj by niy wezdrzoł, nauobkoło wszyndy pōmiyrali ludzie. We Dolnym Ślōnsku to sie na takigo padało "Nachzehrer" abo "Wiedergänger", a we Gōrnym – "strziga", jeli to bōła baba, abo "strzigōń", jeli to bōł chop. Padało sie tyż, co dobrze je ukraść strzidze śmiertelnica ôd ni abo sie legnōńć we trule ôd nij, bo sie wtynczos niy mōgła do grobu wrōcić a cołko moc traćōła, nale to bōło fest a fest niybezpiyczne a mało bōło takich, kere sie na to powożyli. Na ôdwyrtka do upiorōw, ukōnszyniy strzigi niy musi ôznoczać śmiyrci ôfiary ani tyż pōmiyniynio sie tyjże we strziga. Bez jaki czas mōgōm sie uōne tyż zadowolać krwiōm zwiyrzyncōm. Gyszichta. Ô strzigach ze Ślōnska stoji już we hańszrifcie ze XV stolecio, kery mo titel "Contra incubum, alias latalecaem". Ô takich, kere we trule cyckajōm abo zjodajōm śmiertelnica, pelcjakla (to bōł prawie taki jedyn ôwczorz) abo gryzōm swoje palcyska, we XVI stoleciu szkryflali Martin Böhm a Joachim Curaeus. Dwa znane przipodki strzigōńōw – szewieca-samobōjce ze Breslau a Johannesa Cuntiusa ze Bennisch (Horní Benešov wele Krnova) – ôpisoł tyż lykorz ze Breslau, Martin Weinrich, we wstympie do kśōnżki Giovanniego Francesco Pico della Mirandoli, kero wydoł we roku 1612 we Sztrasburgu. Podwiela sie we cołkij Ojropie niy zrobiōło głośno ô syrbskich wampiyrzach, we kśōnżce "Sympathetisch- und Antipathetischer Misch Masch" ze roku 1715 stoło już ô strzigach ze kole Tarnowskich Gōr. Pisoło tam, kej te strzigi wyglōndajōm, jako mogōm ludzi ukrziwdzić i jako to sie przede niymi idzie ôbrōnić. Bōło tyż tam ôpisane, co grozi takymu, co strzidze śmiertelnica powoży sie ukraść. Potym te nojgłośniyjsze to już bōły ino te syrbske wampiyrze. Tych serbskich wampiyrzōw badało we roku 1732 trzech austryjockich lykorzōw, kere słōżili przi wojsku – Flückinger, Siegele i Baumgarten. Cołko historyjo ze serbskij dziedziny Medwegia ôpisali te lykorze we raporcie "Visum et repertum". Raport tyn narobiōł kupa larma we cołkij Ojropie a dyskusyjo ô wampiyrzach ćōngnyła sie aże po lata 60. XVIII wieku. Niykere ze dyszkutantōw, lo bajszpilu Augustin Calmet spominali tyż przi przileżytości ô ślōnskich strzigach. A we Ślōnsku tyż sie ô tych syrbskich wampiyrzach szkryfloło. Już we tym samym 1732 roku pisoł ô nich legnicki lykorz Pohl, a potym Christian Stieff we "Ślōnskim labiryńcie historycznym", kaj spōmnioł i ô tych strzigōniach, ô kerych pisoł przōdzi Weinrich. Potym sie za tyn tyjma wziyni literaty, a skuli tego, co do rōmanōw nijak niy pasowoł biydny chop ze dziedziny, zrobiyli wampiyrzami grofōw i princōw. We wieku XIX mocka gyszichtōw ô strzigach pozbiyroł Józef Lompa, a niyskorzij pokozało sie uōnych niymało we zborniku Richarda Kühnaua a tyż we "Zaraniu Ślōnskim". Tradycyjo strzig we Ślōnsku. W ślōnskij tradycyji folklorystycznyj znōme sōm ôsprowki ô strzidze, kero do sie ôdpyńdzić, bez trzi dni gynau dajōnc pozōr na jeji truła. Krōm tygo, co wōntek tyn przekazywano we wielu ôdmianach a wariacyjach, nojczyńści uōnczy sie ze strzigōm, kero pochodziła s krōlewskigo lebo kśōnżyncygo rodu. Na kożdym zakōntku downyj Polski we XVIII wieku tradycyjo strzigi wygasło lebo przejszła we jakego upiora a wampiyrza, nale na Gōrnym Ślōnsku niy przijōny sie nowe miana. Dali ôstawoła sam strziga kej personifikacyjo epidymije – pochodzeniy ôbrozu strzigi niykerzi wiōnżōm s tym, co we czosie zarazy ludzi grzebano wartko a przitrefiło sie tyż, co pōgrzebano kogoś, kto jeszcze żōł, nale bōł głymboko ômdloły. Tedy sie uōni prōbowali wygrzebać, a jejich cioła ôdnajdywano niynaturalniy powykryncone, s poszarpanym ôbleczyniym a krwiōm na wargach. Ludzie godali, co je to tedy strziga a musieli ôdprowić drōgi pōgrzeb. Bajszpil ôsprowek ô strzigach. Podane pōniżyj fragmynty ôstoły wziynte ze "Zaranio Ślōnskigo" (cajtōnga cieszyńskigo) s 1932 roku. : Strzigi kej piyrwotny elymynt słowiańskich wierzyńōw ôstoły użyte i we rōmanie "Wiedźmin" (Wiydźmin) Andrzeja Sapkowskigo, i we szpilu kompōtrowym ô tym samym titlu. Miano "Strzyga" (Strziga) we polskim tumaczyniu nosi jydno s bohaterek amerikańskigo syrialu animowanygo "Kim Possible" (polske tumaczyniy: "Kim Kolwiek"). Dorota Simonides, "Śląski horror: o diabłach, utopcach i innych strachach", Katowice 1984. Jan Piotr Dekowski, "Strzygi i topieluchy. Opowieści sieradzkie", Warszawa 1987 Bajszpile ukazywanio sie strzigi we literaturze Ô strzidze pod kōntym folkloru Ślōnska
+Arkōna - przilōndek we Rugiji, znōmy jako ôstrzodek kultu pogańskigo. Arkōna - brydżowŏ kōnwyncyjŏ licytacyjnŏ Arkona - gra fabularno Arkona - kapela polskŏ Arkona - ruskŏ skupina pagan-folk metalowŏ Cap Arcona - miano niymieckigo szifu ze 1927
+Sztrōm – kożdy uporzōndkowany (skerowany) ruch sztrōmowych ładōnkōw. Ruch tyn zauobycz je powodowany ôbecnośćōm sztrōmowygo pola (rōżnicy potyncjołōw). Wielgośćōm ôpisujōncōm sztrōm je natynżyniy sztrōmu "I", kere definiuje sie kej pochodna ładōnku sztrōmowygo "q", kery przepływo bez poprzeczny przekrōj przewodnika, po czasie "t" przepływu tygo ładōnku: formula_1 abo formula_2 Jednostkōm natynżynio sztrōmu we ukłodzie SI je amper [A]. Natynżyniy sztrōmu "I" idzie wyrazić tyż bez liczba ładōnkōw przepływajōncych bez powierzchnia "S", majōncych gibkość "v" formula_3 kaj: "n" - kōncyntracyjo nośnikōw sztrōmu wyrażōno bez jejich liczba na jydnostka ôbiyntości (poruszajōncych sie we ta sama strōna), "q" - ładōnek kożdygo s nośnikōw, "v" - składowe gibkości nośnikōw we kerōnku prostopadłym do powierzchni "S", bez kerōm płyniy sztrōm ô natynżyniu "I".
+Nottuln - gmin we Miymcach , we landzie Pōłnocno Nadrynijo-Westfalijo, we kryse Coesfeld. Mo 85,67 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwało sam 19 525 ludzi. Neczajta Nottuln
+Čerwiynica prowdziwo (uać. "polycythemia vera" , ang. "polycythemia vera")- zespōu mieloproliferacyjny, we kerym zostowo zwiynkšōne wytwařaniy erytrocytōw, a tyž leukocytōw a puytek krwi. Niyznano je etiolōgijo niymocy (připuščo sie proliferacyjo zmutowanyj kōmōrki wywodzōncyj sie s wielopotyncjalnyj kōmōrki macieřystyj špiku). Zapadalność ročno je 2,3-2,8/100 000 ludzi. U ~10% přeuazi we ôstro biouačka mieloblastyčno lebo we zespōu mielodysplastyčny (MDS). Klinika. Obiawy podmiotowe  Wywouane nodmiernōm lepkośćōm krwi bolōnčka a zawroty gowy šum we ušach zabuřynia widzynio Świōnd skōry po kōmpaniu Obiawy niymocy wřodowyj žouōndka Nadciśniyniy tyntniče Zakřepica žylno a tyntničo (nadmierno lepkość krwi a zwiynkšōno ilość puytek krwi) Obiawy dny močanowyj Obiawy niysowiste ôsuabiyniy utrata masy cioua zue samopočucie Obiawy předmiotowe Powiynkšyniy śledźōny Powiynkšyniy wōntroby Buōna śluzowo we gymbie a spojōwki sōm překrwiōne Ćmawočerwōno skōra gymby, stōp, rōnk, zasińōne wargi Na dnie ôka widočne zastoinowe načynia žylne Rozpoznaniy. Čerwiynice noležy ôdrōžniać ôd siebie ze wzglyndu na roztōmajte sytuacyje kludzōnce do zwiynkšynio udziouō erytrocytōw we krwi krōnžōncyj: Čerwiynice rodzinne - nadmierno wražliwość receptorōw kōmōrek prōgynitorowych špiku na EPO (genetyčniy uwarunkowone) Čerwiynice wtōrne - wywouane niydotlyniyniym a zwiynkšōnym wydzielaniym EPO Čerwiynice wtōrne - wywouane zwiynkšōnym wydzielaniym EPO niyzaležnym ôd niydotlyniynia Čerwiynice wtōrne - ô niyznanyj etiolōgii (np. po přeščepie lyńdźwin) Nadkrwistości řekōme (utrata puynōw, zmnijšōna podaž puynōw, utrata biouek, ôtōuość) Zakřepy a zatory (guōwniy načyń syrca a mōzku) Skaza krwotočno (zabuřōno fōnkcyjo puytek krwi) upusty krwi medikamynta cytoredukcyjne lečyniy přeciwpuytkowe Andrzej Szczeklik (red.): Choroby wewnętrzne, tom II. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2005. ISBN 83-7430-069-8.
+Fluor (F, łać. "Fluorum") – chymiczny elymynt, niymetal ze grupy fluorowcōw we periodyjnyj tabuli. Mo atōmowo nōmera 9. Fluor we ôbycznych warunkach je gazym. Je fest trujōncy a ôstro wōnio. Fluor we szupie ziymski ôkozowo sie we wielości 0,054 %. Je używany do produkcji teflōnu, we chłodnictwie a do past do zymbōw.
+Alfabyt litewski – alfabyt ôparty na alfabecie łacińskym, słužōncy do zapisu litewskij godki. Skłodo sie s 32 nastympujōncych liter: A, Ą, B, C, Č, D, E, Ę, Ė, F, G, H, I, Į, Y, J, K, L, M, N, O, P, R, S, Š, T, U, Ų, Ū, V, Z, Ž. litewsko godka alfabyt
+Firn to je przechodniŏ forma pōmiyndzy śniygym a lodym firnowym. Jego tyngość je ôd 0,4 do 0,83 g/cm³. Powstŏwŏ ôn w wyniku przeôbrŏżeniŏ frajnych krysztołōw śniega we agregaty ziaren lodu ô strzednicy dochodzōncyj do pŏru milimetrōw. Proces tyn zachodzi w czasie wielokrotnego podtapianiŏ, a potym zamarzaniŏ śniega. Niy bez znaczyniŏ je tyż druk szicht nadległych – zbiyrajōncego sie śniega.
+Jako zimowy grincojg ôkryślo sie zorta grincojgu, kery sie zbiyro ôd podzimu do zimy a moge być tyż bez zima jydzōny. Do zimowygo grincojgu noleżōm przede wszyjskim gatōnki kapustowatych, kej ntp. grincojgowo kapusta, modro kapusta, bioło kapusta, ziylōno kapusta a blōmkōl. Tam tyż sie wymiynio ajnfachowy pasternak, wynżymord a zōnynblōmowe naśōnka. Ôbecniy znoczyniy zimowygo grincojgu ślatuje. Je to bez intensyfikacyjo rolnictwa a handlu miyndzynorodowygo bez cołki rok. Do sie atoli widzieć jake sezonowe wahania cynōw tygo grincojga. Nur zur Winterszeit: Schwarzwurzeln, Knollenziest, Pastinaken und Co. (WDR5 1. Dezember 2005)
+Dessighofen to je gmina we Miymcach, we landzie Nadrynijo-Palatynat, we krysie Rhein-Lahn. Mo 3,57 km² wiyrchu a podug danych ze 2006 roku pōmiyszkiwało sam 181 ludzi.
+Zeus (Dzeus, gr. Ζεύς, nowogr. Δίας - "Dias") – nojwyższy s bogōw we greckij mitologiji. Syn ôd Krōnosa a Reji. Bōg niyba a ziymie, pogody a piorōna. Ôsabiōł nojwyższo zasada rzōndzōnco wszechświatym. Jygo atrybutōma bōły złote piorōny, adler a tarcza mianowana Egida. Głōwne place kaj sprawowano jygo kult bōły we Dodonie, Ôlimpii a Nemeji. We rzimskij mitologiji utożsomiany ze Jowiszym.
+Albert Einstein (nar. 14 marca 1879 we Ulm we Niymcach, um. 18 kwiytnia 1955 we Princeton we USA) – jedyn ze nŏjsrogszych fizykōw-tyjorytykōw naszych czasōw, autōr ôsobliwyj i wszeôbecnyj teoryje relotywności, spōłautōr korpuskularno-welowyj teoryje światła. Dostoł Nadgrodã Nobla za wyklarowaniy fotoelektrycznygo efektu. Einstein mioł tyż swōj wkłŏd do postympu filozofije nauki.
+Torsten Haß (nar. 21 listopada 1970 we Neumünster), pseudōnim Kim Godal to je niymiecki pisŏrz, dramatopisŏrz, krytyk, a tyż prozaik. "Bibliotheken für Dummies" (2019); a Detlev-Schneider-Suderland "Arbeitgebermarke Bibliothek mit k(l)einem Budget : eine Einführung mit Übungen" (2021) "Das Ende der Gemütlichkeit : Entwurf eines Fundraising-Konzepts für kleinere und mittlere Wissenschaftliche Bibliotheken " (2021) "Dieses Buch ist für die Tonne : Einführung in den klassischen Zynismus (Kynismus)" (2020); a Maximilian Spannbrucker "Wohnriester und Erbbau : ein aktuelles Fallbeispiel" (2021) "Das Kartenhaus : ein Betrugs-Roman" ( 2002) "Der König des Schreckens : ein Vatikan-Krimi" (2013) "Männchensache : Rechtsfälle zur Vorbereitung im Geschlechterkampf – Roman" (2009) "Morddeich : und andere Kurzprosa" (2021) "Die Schwarze Zeit : ein Mittelalter-Roman" (2006) "Die Schwarze Zeit II : Aphrodites Puppen – Roman" (2007) "Die Schwarze Zeit III : Metathronos – Roman" (2008) "Die Schwarze Zeit IV : Agonie – Roman" (2009) "Die Schwarze Zeit V : Staub – Roman" (2010) "Die Schwarze Zeit VI : Terra re-mota – Roman" (2011) "Totenmelodie : ein Kurpfalz-Krimi" (2017) "Totenquintett : ein Kurpfalz-Krimi" (2018) "Totentraum : ein Kurpfalz-Krimi" (2019) "En Nuit : Dramolett" (2021) "Omega oder Das Hochzeitsmahl : Drama" (2020) "Die Staatsschuld – In a State of Bonds : Drama" (2003) "Das Christkind taumelt betrunken im Wald, der Weihnachtsmann]] torkelt nicht minder : Winter- und Weihnachtsgedichte" (2020) "Es wiehert der Gaul, es graset das Pferd. Es machte auch nichts, wärs mal umgekehrt : Liebesgedichte und andere" (2020) KVK (Niymce, Austryjŏ, Szwajcaryjŏ, WorldCat): Efekty szukaniŏ "Torsten Haß" KVK (Niymce, Austryjŏ, Szwajcaryjŏ, WorldCat): Efekty szukaniŏ "Kim Godal"
+Łacina (łać. "lingua Latina") je indoojropejsko godka używano we Starożytnym Rzimie, kero wywodzi sie ze rygiōnu Lacyjōm. Bōła to znamiynno a urzyndowo godka Imperyjōm Rzimskigo. Łacina, jako godka latynofalisko, dało anfang familiji godek rōmańskich, eli miyndzy inkszymi szpanielskij, francuskij, portugalskij a italskij. Bez dugi czas łacina fōngowała we Ojropie jako "lingua franca", niyskorzi zastōmpiōno jōm atoli godkōm francuskōm. Dzisiej łacina je już umarto a lo nikogo niy je ôjczystōm godkōm. Je atoli używano we medycynie, biologiji a prawie, beztōż niykedy ôkryślo sie ja mianym "wygetujōncyj godki".
+Chwalimsko gwara – jedno ze dolnoślōnskich gwarōw, bezma wymarło. Godało sie we ni kejsik na terynie gyszichtowygo Dolnygo Ślōnska (kole Zielōnyj Gōry). Do kupy ze sycowskōm a chazackōm tworzi ślōnsko godkowo wyspa postrzōd wielgopolskigo djalektu polskij godki.
+Ekniynto Wieża we Pisie (it. "Torre pendente di Pisa") – jedne ze nojbarzi znōmych stowiyń na świecie, rozlygowane we mieście Pisa we Italiji. Je to dzwōńnica katedralno, wysoko na 54,98 myjtra, tajla kōmpleksu "Campo dei Miràcoli" we rōmańskim stylu. Anfang budowy bōł we 1174 roku a niym ja ukōńczōno już bōła ekniynto, co prōgowali sztalować knifem co ze jednyj zajty dowali kolōmny dugsze. Budowa trwoła aże 177 lot. We XIX stoleciu bōły piyrsze prōby prostowanio wieży, kere doły przeciwny efekt. We lotach 1990-2001 wieża zawarli lo turystōw a powstoł ekstra kōmitet ôd ji retowanio. Terozki je ekniynto na 5 myjtrōw a ekniyńcie rośnie ô milimyjter na rok. Nale naukowce, kere ja retowali, dowajōm gwarancyjo aże wieża sie niy zbuli bez 300 lot. Neczajata Ekniyntyj Wieży we Pisie
+Bad Liebenzell – miasto a spa we Miymcach, we landzie Badynijo-Wirtymbyrgijo, we krysie Calw.
+Kiribati – państwo we Ôceaniji, na Pokojnym Ôceanie. We jygo skłod wlazujōm 33 koralowe wyspy, porozciepywane na 3800 km wele rōwnika. 21 ś nich je pōmiyszkiwanych.
+Autosan – polsko marka autobusōw, jeji głōwno siedziba je we Sanoku.
+Buenos Aires – stolica Argyntyny, nojwiynkše miasto tygo kraju a jydno s nojwiynkšych we Americe Pouedniowyj. Cyntrōm finansowe, handlowe, naukowe a kulturalne kraju. Lične instytucyje naukowe, bibljoteki, 3 ōniwersytety (nojstaršy ōniw. zou. we 1821 r.). Stare zabytkowe cyntrōm ôtačajōm nowočesne arteryje kōmōnikacyjne, luksusowe ôsiedla mieškańcōw wśrōd parkōw a lasōw. Na pōunocny a zachodzie wielge skupisko dzielnic biydoty ("villas miserias"), we kerych žyje blisko 800 tys. ôsōb. Lične muzya, galeryje chyntniy ôdwiydzane bez turystōw; nojwiynkšy tyjater świata – "El Teatro Colon" (blisko 3,5 tys. miejsc). Miano "Buenos Aires" ôznačo dosuowniy "Dobre Lufty".
+Prototureckŏ gŏdka - umartŏ gŏdka kerŏ ewoluowałŏ we Turecke godki co rozdziyliłŏ Turkijōw.
+Kamasutra, Kama Sutra, Kama (we sanskrycie: कामसूत्र) to je indyjski traktat ô seksualności czowieka a seksualnych zachowaniach. Połny jygo titel to "vātsyāyana kāma sūtra", beztōż je przijmowane, co jygo autorym je Watsjajana. Kamasutra bōła napisano miyndzy I a VI stoleciym. Krōm srogigo zbioru roztomajtych sztelōngōw, Kamasutra mo tyż ôdniesiynio do tradycyje a kultury Indyjōw, ôpisuje małżyńske tradycyje, we tym poślubno noc, a knify lo babōw coby lepi poradźōły chopōm dogodzać. Kamasutra mo 7 tajlōw, 36 podtajlōw a 1250 rzōndkōw. Sztelōngi ze Kamasutry (we angelskij godce)
+Ôsobisty kōmputer (PC, ) – kōmputer ôgōlnego przeznaczyniŏ kerŏ miara, możebności a cyna predysponujōm go do indywidualnego użytku. Kōmputry ôsobiste sōm ôbsugowane dyrekt bez używŏcza kōńcowego, a niy bez technika abo inkszego szpecyjalisty. Ajnfachowo je używany bez jednã ôsobã. Prawidło te ôdrōżniŏ go ôd srogich kōmputrōw zorty mainframe abo minikōmputerōw, kaj mocka ôsōb używŏ z masziny w tym samym czasie. Historyjŏ. We latach 70. XX stoleciŏ we Zjednoczōnych Sztatach ukŏzały sie piyrsze systymy bazujōnce na mikroprocesōrach, kerych cyna dozwolała sprŏwōnek bez ôsoby prywatne abo myńsze fyrmy. Do tego mōmyntu na rynku krōlowały masziny zorty mainframe, kerych używŏczami były sroge korporacyje a agyncyje regyrōnkowe. We styczniu 1975 roku we amerykōńskim czasopiśmie dlŏ elektroników "Popular Electronics" ukŏzoł sie ôpis systymu kōmputrowego Altair 8800, bazujōncego na procesōrze Intel 8080. Był to gysztel fyrmy MITS, kere ôdpadało tyż za produkcyjõ a dystrybucyjõ. Drōgōm wysyłkowōm idzie było nabyć go za zestŏw do samodzielnego mōntażu abo słożōny. We wersyji bazowyj niy posiadoł żŏdnyj masowyj spamiyńci, tastatury ani mōnitora. Program wkludzoł sie za pōmocōm szaltrōw, a efekt fungowaniŏ programu widzialny bōł na diodach LED. Wszeôbecnie uznŏwŏ sie Altair 8800 za piyrszy ôsobisty kōmputer. Dziynki ôdewrzōnyj architekturze, ukŏzały sie masziny peryferyjne, produkowane bez fyrmy trzicie. Ukŏzało sie tyż dedykowane software, m.in. gŏdka programowaniŏ BASIC, kery bōł piyrszym produktym fyrmy Microsoft. Idzie było kupić gotowe programy, a niy pisać jy samymu, co było tedy wszeôbecnõ praktykōm. Szrynga danych S–100 zastosowanŏ w Altair 8800 stała sie de-facto sztandardym a była używanŏ we inkszych kōmputrach ze tego ôkresu, w tym piyrszego klona – IMSAI 8800.
+Pszczyna (čes. "Pštína", miym. "Pleß") – miasto we ślōnskym wojewōdztwie, siedziba władz krysu pszczyńskigo a gminy miejsko-wiejskij Pszczyna. We lotach 1975-1998 miasto administracyjniy noleżoło do katowickigo wojewōdztwa. Miasto je rozlygowane na Pszczyńskij Rōwninie, nad rzykōm Pszczynkōm (lewy dopływ Wisły). Je jednym s nojgryfniyjszych miast Gōrnygo Ślōnska, je mianowane "Perła Gōrnego Ślōnska". Fōnguje sam "Państwowe Muzeum Zamkowe w Pszczynie" a "Muzeum Prasy Śląskiej".
+Robert Mulligan (rodz. 23 siyrpnia 1925 we Nowym Jorku, um. 20 grudnia 2008 we Lyme) – amerikański reżyser telewizyjny a filmowy. We 1959 dostoł nadgroda Emmy za reżyseryjo "The Moon and Sixpence", zuōnaczōnego lo telewizyje. We 1962 Nadgroda Akademije Filmowyj (Uoskar) za "To Kill a Mockingbird" ("Zaszlachtować drozda"). We 1972 bōł nōminowany do Nadgrody Golden Globe lō nojlepszygo reżysera za film "Summer of 42" ("Lato 1942 roku"). Uōnygo bracik, Richard Mulligan, je szauszpilerym a wystympowoł we sitcomach. "The Man in the Moon" (1991) "Claras Heart" (1988) "Kiss Me Goodbye" (1982) "Bloodbrothers" (1978) "Same Time, Next Year" (1978) "The Nickel Ride" (1974) "The Other" (1972) "Summer of 42" (1971) "The Pursuit of Happiness" (1971) "The Stalking Moon" (1969) "Up the Down Staircase" (1967) "Inside Daisy Clover" (1965) "Baby the Rain Must Fall" (1965) "Love with the Proper Stranger" (1963) "To Kill a Mockingbird" (1962) "The Spiral Road" (1962) "Come September" (1961) "The Great Impostor" (1961) " The Rat Race" (1960) "Fear Strikes Out" (1957) Profil we IMDB
+Algeryjŏ ("al-Dżazair", Algerskŏ Republika Ludowo-Dymokratycznŏ - "Al-Dżumhurijja al-Dżazairijja ad-Dimukratijja asz-Szabijja") – czōnek Unije Afrykańskij, 11 co do wielgości państwo świata położōne we pōłnocnyj Afryce nad Strzōdziymnym Morzym. Znŏcznŏ tajla wiyrchnie Algeryje zajmujōm pustynie i pōłpustynie, co sōm tajlami Sahary. Wiynkszość ludności miyszkŏ we ciasnym pasie na delka wybrzeżŏ Strzōdziymnygo Morzŏ.
+Bremen, Wolne Hanzatycke Miasto Bremen (miym. "Freie Hansestadt Bremen" - miasto we Miymcach, stolica landu Bremen, do kerygo krōm Bremen wlazuje tyż miasto Bremerhaven. Je rozlygowane nade rzykōm Weser 60 km ôd uōnyj ujścio ku Pōłnocnymu Morzu. Morsko hawyna a ôstrzodek industryji.
+.al je to internetowŏ dōmyna, kerŏ je zrobiōnŏ dlŏ internetowych zajtōw ze Albanije.
+Nowy Świyntōw (pol. "Nowy Świętów", miym. "Deutsch Wette") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Guchołazy. We 2011 roku wieś miała 952 miyszkańcōw.
+Luizjana je sztat na połedniowym zachodzie Zjednoczōnych Sztatōw nad Meksykańskōm Zatokōm. Granica mo na pōłnocy ze sztatym Arkansas, na wschodzie ze Mississippi a na zachodzie ze Teksasym. Nojsrogsze miasta: Nowy Ôrlean Baton Rouge Shreveport Metairie Lafayette Stolica - Baton Rouge. Wielość ludzi - 4 410 796 Ôficjalno neczajta sztatu Louisiana (we angelskij godce)
+Lordi – fińsko muzyczno skupina kero gro hewimetal, zołożōno we 1996 roku. We 2006 roku skupina wygrała 51. Kōnkurs Śpiywki Ojrowizyje, grała wuōnczas śpiywka "Hard Rock Hallelujah". Mr. Lordi Hella Hiisi Amen Mana Get Heavy (2002) The Monsterican Dream (2004) The Arockalypse (2006) Deadache (2008) Babez For Breakfast (2010) To Beast or Not To Beast (2013) Scare Force One (2014) Monstereophonic – Theaterror vs. Demonarchy (2016) Sexorcism (2018) Killection (2020) Lordiversity (2021) Neczajta skupiny
+Turbo – guma do żucio ô smaku fyrzichy, wyprodukowana bez turecko firma Kent. Gumy do żucio zawieroły wkłodki ze zdjynćōma autōw, motoradōw a inkszych strzodkōw transportu. Bōły popularne wśrōd młodzieży na kōniec lot 80. a na anfangu lot 90. (głōwnie we Polsce, Rosyji i Bułgaryji), a wkłodki ze zdjynćōma stoły sie cynnymi przydmiotōma lo kolekcjonerōw a bez mocka sympatykōw zbiyrone sōm do dzisioj (mimo aże produkcyja zakończōno we roku 2007).
+Żabokliki-Kolonia - wieś we Polsce, we mazowieckim wojewōdztwie, we siedleckim krysie, we gminie Siedlce, 4 km na północny wschód od centrum Siedlec. We lotach 1975-1998 wieś administracyjniy noleżoła do siedleckigo wojewōdztwa.
+Olivier Giroud (rodz. 30 wrzesiynia 1986 we Chambéry) - francuski fusbalok, kery gro na pozycyji napadziora we Chelsea Lōndōn a reprezentacyje Francyji. Wygroł z reprezyntacyjōm Mistrzostwa Świata we Fusbalu 2018.
+Wilijo je uroczysto wieczyrza kero ôdbywo sie we kożde Gody, 24 grudnia. Ślōnzoki jedzōm na ni nojczyńści: grzibiōnka (niykerzi rybno zupa), moczka, kōmpot ze suszōnych śliwkōw, ryba (nojczyńści kapra), kapusta ze grochym a na sōm kōniec makōwki. Tradycyjo nakozuje, iże po zakōńczōnyj wiliji cołko familijo ciśnie do kościoła na tradycyjno pastyrka kero nojczyńści zaczyno sie ô 12 we nocy.
+Ciapkapusta (inakszy: panczkraut abo ciapraka) to je potrawa ślōnskigo kuchnia. Je to miszōng kartoflōw a kiszōnyj kapusty, do kerygo dodowo sie jeszcze piyczōno cwibla. Ciapkapusta je czynsto jedzōno do kupy ze karminadlōma abo żeberkōma. Necowe ôdwołanio. Przepis na ciapkapusta we polskij godce
+Rovaniemi (lap. Roavenjarga) – miasto we Finlandyji, stolica regijōnu Lapōnijo. Na 2010 rok mioło 59 845 miyszkańcōw. Je rozlygowane bezma gynau na pōłnocnym podebiegōnowym kole (ino pora km na połednie). Znōme skiż tygo co bajtle szrajbujōm na uōnygo adresa brify do Santa Klausa (adresa je: FIN-96930 Napapiiri). Je sam fusbalklub Rovaniemen Palloseura. Ajka, Madziary Cadillac, Michigan, USA Drvar, Bośnia a Hercegowina Frederikshavn, Danijo Grindavík, Islandyjo Harbin, Chiny Kassel, Miymcy Kiruna, Szwecyjo Murmańsk, Rusyjo Narwik, Norwygijo Neustrelitz, Miymcy Ôlsztyn, Polsko Sankt Johann in Tirol, Austrijo Veszprém, Madziary Neczajta miasta
+Trnava (madź. "Nagyszombat", miym. "Tyrnau") – sztad na Słowacyji, stolica trnavskigo kreju a krysu Trnava. Ôstrzodek industryji (m. in. autowerk).
+Ôpolske wojewōdztwo () to je jedne spostrzōd szesnŏstu wojewōdztw we Polsce, co powstoło we czasie administracyjnyj reformy we 1998 roku. Leży ôno na połedniu krŏju, przi granicy ze Czechami, we zachodnij tajli Gōrnego Ślōnska a weschodnij tajli Dolnego Ślōnska, a je nojmyńszym wojewōdztwym Polski. Ônego stolicōm je miasto Ôpole. Gyszichta. Ôpolske wojewōdztwo we ônego terŏźnyj formie powstoło we czasie reformy administracyjnego tajlōngu Polski we 1998 roku, co wkludzōne tedy bōło szesnŏście „srogich” wojewōdztw zamiast 49 „małych”, kere egzystowoły ôd 1975 roku. Zrobiōne bōło we wiynkszości ze dŏwnego ôpolskigo wojewōdztwa jak tyż ze tajli czynstochowskigo. Przōdzij we kōncepcyji reformy mioło być ino dwanŏście wojewōdztw. Krōm tego, co je terŏźnie, do nowego ślōnskigo wojewōdztwa mioł przinŏleżeć Ôpolski Ślōnsk, na muster ślōnskigo wojewōdztwa, kere istnioło po II wojnie światowyj ôd 1945 do 1950. Antlich, wela protestōw ôd miyszkańcōw Ôpolskigo Ślōnska a lobbowaniŏ ôd społecznych ôrganizacyji, we tym politycznyj reprezyntacyje ôpolskij niymieckij myńszości, dokludziyły do uchowaniŏ ôsobnego ôpolskigo wojewōdztwa ze wiynkszościōm Gōrnego Ślōnska we nowym tajlōngu. Terŏźnie, niykere ślōnske regiōnalne ôrganizacyje, durś wołajōm do zrobiyniŏ jednego a spōlnego gōrnoślōnskigo wojewōdztwa we historycznych granicach Gōrnego Ślōnska. Geografijŏ. Ôpolske wojewōdztwo mŏ wiyrchniã 9411,87 km². Ze populacyjōm kole 980 tys. je nojmyńszym pod wzglyndym wielości ludzi a wiyrchnie wojewōdztwym Polski. Ônego wiyrchnia stanowi 3% wiyrchnie Polski. Administracyjny tajlōng. Ôpolske wojewōdztwo je potajlowane na 11 ziymskich krysōw a 1 grodzki krys (Ôpole). Urbanizacyjŏ. We ôpolskim wojewōdztwie je 36 miast, w tym jedno na prawach krysu.
+Fana Gōrnych Łazisk – downi był to bioły prostokōnt, kery mioł postrzodku wapyn Gōrnych Łazisk. Ôd 2012 roku fana je żōłto ze modrymi pasoma (na wiyrchu a na spodku), a postrzodku stoji wapyn sztadu.
+Ojropa – tajla świata, zauobycz ôkryślano (niyakuratniy) kej kōntynynt. Leży na pōłkuli pōłnocnyj, na pōgraniczu pōłkul wschodnij a zachodnij. Wroz ze Azyjōm tworzi kōntynynt: Ojroazyjo. Ojropa mo 10,5 mln km² placu. Mo festylniy rozwiniynto lynijo brzygowo, kero je dugo na kole 38000 km (bez wyspōw). 25% jeji powiyrzchnie zajmujōm pōłwyspy, a 7,5% wyspy. Nojdugszōm rzykōm je Dōnaj. Wiynkszo tajla powiyrzchnie je nizinno, nojwyższy wiyrch: Mont Blanc (4808 m n.p.m.) we Alpach. Piyrsze istoty czowiekowate miyszkały sam 800 000 lot nazod. czowiek wspōłczesny prziloz sam ze Afriki 40 000 lot nazod i sie tu krojcowoł. We II tyśōncleciu p.n.e. zaczōn sie ôkres historyczny. Na terozki pōmiyszkuje sam kole 712 milijōnōw ludzi.
+Veľká Lomnica - gmin (obec) na Słowacyji, we preszowskim kreju, we krysie Kežmarok. Mo 19,12 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwoło sam 4609 ludzi. Neczajta gminu Veľká Lomnica
+Fidżi, Republika Wyspōw Fidżi – wyspiarske państwo rozlygowane we połedniowo-wschodnij tajli Pokojnygo Ôceanu, we Ôceanije, na wschōd ôd Vanuatu, na zachōd ôd Tonga a na połednie ôd Tuvalu. Archipelag Fidżi mo 322 wyspy wulkanicznygo pochodzynio, ôbtoczōnych bez koralowe rafy. Nojsrogsze ś nich to Viti Levu (kero zajmuje połowa wiyrchu Fidżi) a Vanua Levu. Ludzie sam to Melanezyjczyki a Hindusy, Fidżyjczyki sōm sam autochtōnōma.
+Radhošť to je wysoki na 1129 m n.p.m. gōrski wiyrch we Ślōnsko-Morawskim Beskidzie, we zlińskim kreju we Czeskij Republice. Jygo miano pochodzi ôd słowiańskigo boga Radogosta, kery mioł sam downij ôstrzodek kultu. Terozki na wiyrchu stoi jygo dynkmal. Je sam tyż kaplica św. Cyryla a Metodygo a wysoki na 46 myjtrōw maszt. Nojbliższe miasto s kerygo idzie lyźć na Radhošť to Rožnov pod Radhoštěm.
+Sto – naturalno nōmera rozlygowano pōmiyndzy 99 a 101. Do sie bez nia dzielić ino wuōnczas, kedy dwie ôstatnie cyfery danyj nōmery to nule. 10² = 100 Suma piyrszych dziywiyńciu piyrszych nōmerōw: 2   3   5   7   11   13   17   19   23 = 100 Suma 6 par piyrszych nōmerōw: 3   97, 11   89, 17   83, 29   71, 41   59 i 47   53 Suma szejścionōw piyrszych sztyrech naturalnych nōmerōw: 1³   2³   3³   4³ = 100
+Elias Howe (rodz. 9 lipca 1819 we Spencer, um. 3 października 1867 we Brooklyniy, Nowy Jork) to bōu amerikański wynolozca, kery piyršy ôpatyntowou mašyna do šycio, 10 wřeśno 1819. Niyskoři wadziu sie bez gerycht ze Isaakym Singerym, kery začōn produkować mašyny do šycio we kerych užyto rozwiōnzanio techničnygo zastřežonygo we patyncie. Howe sprawa wygrou i dostou ôdškodowaniy , s kerego wiynkšość dou na potřeby Armije Unije we čos wojny secesyjnyj. Som suōžyu we ni kej ôchotnik we lotach 1862-1865. We 1865 zouožyu Howe Machine Company we Bridgeport, a jygo mašyna erbua zuot mydajla na Wystawie Światowyj we Paryžu we 1867.
+Wapyn mōnieckigo krysu mo czyrwiōny wapynowy blot ciachniynty do blaju bez pōł, na prowym wapynowym polu bioły adler ze roztopiyrzōnymi krzidłōma, na lewym bioły łoś do blaju. Wapyn uchwoliła Rada Krysu 11 listopada 2011. Uchwała Nr X/63/11 Rady Powiatu w Mońkach z dnia 11 listopada 2011 r. w sprawie ustanowienia symboli Powiatu Monieckiego: herbu, flagi, baneru, sztandaru, oraz pieczęci Powiatu Monieckiego (we polskij godce)
+Reprezyntacyjo Szpaniji we fusbalu chopōw – je fusbalowy piyrszy manszaft Szpaniji. Powstoła we 1913, nale piyrszy miyndzynarodowy szpil rozegroła 7 października 1921 s Belgiōm (wygroli 2:0). Roz zdobyli Mistrzostwo Świata (2010), a trzi rozy Mistrzostwo Ojropy (1964, 2008, 2012).
+Dziesiyńć – naturalno nōmera rozlygowano pōmiyndzy 9 a 11, je złożonōm nōmerōm. Inksze nōmery do sie tajlować bez 10 ino, kedy ôstatńōm cyferōm danyj nōmery je 0.
+Platforma Ôbywatelskŏ (pol. "Platforma Obywatelska", PO) to je polskŏ liberalno-kōnserwatywnŏ politycznŏ partyjŏ, co jōm założyli Donald Tusk, Andrzej Olechowski a Maciej Płażyński, a je zaregistrowanŏ we gyrichcie ôd 5 marca 2002. Terŏźnie ônyj liderym je Donald Tusk. 2001 – 1 651 099 gosōw (12,68%) 2005 – 2 849 259 gosōw (24,14%) 2007 – 6 701 010 gosōw (41,51%) 2011 – 5 629 773 gosōw (39,18%) 2015 – 3 661 474 gosōw (24,09%) 2019 – "koalicyjŏ ze Modernōm, iPL i Zielōnymi" 2005 – Donald Tusk (przegranŏ) Piyrszŏ tura: 5 429 666 gosōw (36,33%) Drugŏ tura: 7 022 319 gosōw (45,96%) 2010 – Bronisław Komorowski (wygranŏ) Piyrszŏ tura: 6 981 319 gosōw (41,54%) Drugŏ tura: 8 933 887 gosōw (53,01%) 2015 – Bronisław Komorowski* (przegranŏ) Piyrszŏ tura: 5 031 060 gosōw (33,77%) Drugŏ tura: 8 112 311 gosōw (48,45%) 2020 – Rafał Trzaskowski (przegranŏ) Piyrszŏ tura: 5 917 340 gosōw (30,46%) Drugŏ tura: 10 018 263 gosōw (48,97%) Niyznŏleżny kandydŏt ze sparciym ôd PO. platforma.org
+NGolo Kanté (rodz. 29 marca 1991 we Paryżu) - francuski fusbalok, kery gro na pozycyji pōmagera we Chelsea Lōndōn a reprezentacyje Francyji. Wygroł z reprezyntacyjōm Mistrzostwa Świata we Fusbalu 2018.
+Timonium - census-designated place we USA, we sztacie Maryland, we hrabstwie Baltimore. Podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwało sam 9925 ludzi.
+Biydrzichowice (pol. "Biedrzychowice", miym. "Friedersdorf", cz. "Bedřichowice") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we prudnickim krysie, we gminie Gogōwek. We 2011 roku wieś miała 788 miyszkańcōw.
+Rodzimowierstwo to miano systymōw religijnych kere nawiōnzujōm do systymu wieřyń etničnych a mitōlōgije danygo narodu abo kultury, nojčyńścij předchřeścijańskich. Bywo tyž, co dany systym rodzimowierčy je tajlowo ôparty na rekōnstrukcyje. Ruchy te zaličo sie nojčyńścij do nowych ruchōw religijnych. Nojwiynkšy jeich rozwōj terozki nastympuje we państwach boutyckych (Litwa, Ôtwa), suowiańskich (Rusyjo a Ukrajina), a tyž we USA. Fōnguje jeich ferajn ô mianie Światowy Kōngres Religiji Etničnych, zouožōny we Wilnie we 1988 roku. We Polsce dziouo pora grup rodzimowierčych, m. in. Rodzimy Kościou Polski, Zřešynie Wiary Rodzimyj, Klan Ausran a inkše. neopōgaństwo Wicca jazyčestwo Ásatrú rekōnstrukcjōnizm Rodzima Wiara Rodná víra
+Salt Lake City – stolica a nojsrogše miasto we amerikańskim stanie Utah. Je pouožōne nad řykōm Jordan, nad břygym Wielgigo Jeziora Suonygo. Je sam siedziba nojwyžšych wuadzōw Kościoua Jezusa Chrystusa Śwyntych w Dniach Ôstatnich (Mormōnōw). Miasto bōuo bez nich zouožōne we 1847 a rok niyskoři we wyniku wojny USA ze Meksykym přiuōnčōne do USA. Ôd 1851 mo prawa miejske.
+Czernihowski ôbwōd – ôbwōd, jydnostka administracyjnygo tajlōngu Ukrajiny. Wiyrch 31 865 km², ludzi 1 106 834 (2010). Je potajlowany na 22 rejōny. Stolicōm ôbwōdu je Czernihōw.
+Lezgijske gŏdki – skupina gŏdek z familije nacho-dagestańskich gŏdek.
+Malé Hradisko – gmin we Czeskij Republice, we Olmickim Kreju, we krysie Prostějov. Mo 6,77 km² wiyrchu a podug danych ze 2013 roku miyszko sam 374 ludzi. Neczajta gminu Malé Hradisko
+Kurytyba (port. "Curitiba") (kuɾitibɐ) to je miasto we pouedniowyj Brazylije, je ōune stolicōm stanu Paraná. Krakōw Treviso Coimbra Guadalajara Hangzhou Santa Cruz Asunción Montevideo Suwon Himeji Lyon Orlando https://web.archive.org/web/20140626034932/http://www.curitiba.pr.gov.br/ http://www.curitiba-brazil.com
+Franck Ribéry (wym. [fʁɑ̃k ʁibeʁi] ; rodz. 7 kwietnia 1983 we Boulogne-sur-Mer) – francuski fusbalok grojōncy na pozycyji krzidłowygo, abo strzodkowygo pōmagera, roz a kedy we Bayernie München gro tyż kej napadzior, gro sam ze nōmerōm na ôblyczyniu 7. We 2013 wygroł Liga Majstrōw, kaj we finałowym szpilu wygroł 2:1 ze Borussiōm Dortmund. Pod ajnflusym żony Ribéry zaczōn wyznować Islam.
+Adwynt (łać. "adventus" - przijście) – to je we krześcijaństwie ôkres, kery poprzedzo Gody a trwo ôd piyrszych niyszporōw sztwortyj niydzieli przed Godōma aże po Wilijo. Je to ôkres, kery spōmino ô przijściu nazod Kristusa a je tyż pamiōntkōm jygo narodzynio. We adwyńcie ksiynżyńcia ôblyczōne sōm do mszy we ôrnaty lilowyj farby, co je symbolym pokuty a przigotowanio na jedno ze nojwożnijszygo fajrowano - Gody. We Ślōnsku a we Polsce ôdprowio sie we adwyńcie poranne msze mianowane roratōma, kere sōm ku czci Maryje, na pamiōntka tygo, co przijyna uōna nowina ôd archanioła Gabryjela, kery ji zwiastowoł, co porodzi Bożygo Syna. We piyrszo niydziela adwyntu mo anfang we Kościele rzimskokatolickim rok liturgiczny.
+Danijo, Krōlestwo Danije (duń. "Kongeriget Danmark" ) – państwo rozlygowane we pōłnocnyj Ojropie (Skandynawijo), nojmyńsze ze nordyckich państwōw. We jeji skłod wlazujōm tyż Grynlandyjo a Faerske Wyspy jako autōnōmiczne terytoryja. Graniczy ôd połednio ze Miymcōma. 70% placu Danije przipado na Jutlandzki Pōłwysep (Jutlandyjo, "Jylland"). Reszta kraju położōno je na 443 wyspach, ze czygo na 76 miyszkajōm ludzie. Nojwiynksze a nojważnijsze wyspy to Zelandyjo ("Sjælland", na keryj je stolica kraju, Kopynhaga), Fiōnijo ("Fyn"), Amager, Lolland a Bornholm.
+Boże, chrōń cysŏrza! (Rusko: "Боже, Царя храни!" ) to bōł gyszichtowy hymn Rusyje we latach 1833–1917. Słowa napisoł Wasilij Żukowski, a muzykã skōmpōnowoł Aleksy Lwow. Prymiera hymnu ôdbōła sie we 1833 r. Ôd tego czasu bōł to ôficjalny hymn aże do rewolucyje ze 1917 r. Ôstoł zmiyniōny na Robotniczõ Marsyliankã, a niyskorzi na Miyndzynŏrōdōwkã. Zaôbycz wykōnowanŏ bōła piyrszŏ zwrotka hymnu, snadnŏ do spamiyntaniŏ, powtŏrzanŏ nojczyńścij trzi razy. Słowa. Боже, Царя храни! Сильный, державный, Царствуй на славу, на славу намъ! Царствуй на страхъ врагамъ, Царь православный! Боже, Царя храни!
+Jakucyjŏ abo Sacha (ru. Республика Саха (Якутия), sah. Саха Өрөспүүбүлүкэтэ, Sakha Öröspǖbülükete) - je autōnōmicznōm republikōm we Rusyje.
+Liptovský Mikuláš (downi "Liptovský Svätý Mikuláš", madź. "Liptószentmiklós", miym. "Sankt Nikolaus in der Liptau, Liptau-Sankt-Nikolaus") – sztad we pōłnocnyj Słowacyji, we Żylińskim kreju. Położony je we gyszichtowyj krajinie Liptōw. Liptovský Mikuláš znōmy je kej ôstrzodek gōrskij turystyki (wele miasta leżōm Tatry, Niżne Tatry a Choczańske Wiyrchy) a zimowych szportōw (narciarski ôstrzodek "Jasná – Chopok").
+Stanisław Pietkiewicz (rodz. 28 lipca 1894 we Cybulowie wele Humania, um. 23 kwietnia 1986 we Warszawie) bōł polski geograf a kartograf. Sztudjyrowoł we Politechnicznym Insztytucie we Piotrogrodzie (terozki Pejtersburg), Furgajōncym Uniwersytecie a Warszawskim Uniwersytecie. We 1929 dostoł stopiyń dochtora za publikacyjo "Pojezierze Suwalszczyzny Zachodniej. Zarys morfologii lodowcowej. " Ôd 1936 bōł docyntym fizycznyj geografiji na UW, a ôd 1954 nadzwyczajnym profesorym. We rokach 1954-1962 pracowoł we PAN we "Pracowni Geografii". We rokach 1920-1922 mioł udzioł we sztalowaniu grencōw Polski, we rokach 1947-1952 pracowoł przi delimitacyji grency Polski ze SSSR. Je autorym naukowych publikacyji. Artikel na neczajcie WSGR
+Arcadia – miasto we USA, we sztacie Kalifornijo, we hrabstwie Los Angeles. Miejske prowa 1903. Podug danych ze 2010 roku, 59,2% ludzi sam to Azjaty, 32,3% biołe, 12,1% latynosy, 1,2% Afroamerikōny, 0,3% Indjanery.
+Nyske Wilamowice (pol. "Wilamowice Nyskie", miym. "Winnsdorf") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Guchołazy. We 2011 roku wieś miała 223 miyszkańcōw.
+Lista Przebojów Programu Trzeciego (ślōnske tumaczynie: "Lista Szlagrōw Trzecigo Programa") – lista szlagrōw, kero fōnguje ôd 24 kwietnia 1982 a je nadawano we Trzecim Programie Polskigo Radyja. Ôd anfanga bōła prowadzōno ôd Marka Niedźwieckigo, ze pauzōma we kerych prowadźōł ja Piotr Baron. Je ymitowano roz na tydziyń, s anfanga we sobota wieczōr, ôd września 1990 we piōntek wieczōr. Na 29 października 2010 mioła 1500 wydańōw. Neczajta Listy Przebojów Programu Trzeciego
+Krojc to je jedno ze sztyrech farbōw we szpilkartach, ôznaczōno ôd czornygo trziliściowygo krasikōnia (♣). Wziyno sie to ôd francuskigo miana tyj farby, "trèfle", co ôznaczo "krasikōń". We szkacie je przedstowiano jako ajchel. Herc Szel Grin
+Wielgi Kamyń (pol. "Kamień Śląski", miym. "Groß Stein") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we krapkowskim krysie, we gminie Gogolin. We 2011 roku wieś miała 1356 miyszkańcōw.
+Wodźōnka (pol. wodzionka) – rygiōnalno zupa ślōnsko, inakszy mianowano brołtzupa. Jeji bazōm je wrawo woda, kerōm zalywo sie pozostałe, fest ajnfachowe skłodniki. Rychtowano bez zaloci czyrstwygo chlyba (2-3 dniowygo) rosołym abo wodōm s wyrflym bulijōnowōm, a niyskorzi dodaniy kneblochu (drobno posiekanygo a posztampfowanygo s solōm). Dodowo sie tyż tuste abo masło a maga. Wodźōnka je tyż roz za kedy jedzōno ze bratkartoflōma. Wodźōnka wykōnywano do zgody ze tradycyjnōm recepturōm, mo we sie szpek pokroty we kostka, skwyrczōny na patelni, tak coby powstoły szpyrki. Knebloch sztampfuje sie ze solōm, a czyrstwy chlyb kreje i dokłodo knebloch, zalywo sie wszyjstko szpyrkōma s tustym, a niyskorzi wrawōm wodōm. W Miymcach znōmo je jako Wassersuppe (Wasser - woda i Suppe - zupa), nale niy je to zupa ô gynau tyj samyj recepturze. receptura "Robiymy wodźōnka" Marek Szołtysek
+Fara in Sabina - gmin we Italiji, we regijōnie Lacjōm, we prowincyji Rieti. Mo 54,96 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwało sam 13 847 ludzi. Neczajta Fara in Sabina
+2 gminy we Francyji: Saint-Ours (Puy-de-Dôme) - gmin we regijōnie Ôwernijo Saint-Ours (Sabaudyjo) - gmin we regijōnie Rodan-Alpy 1 gmin we Kanadzie: Saint-Ours (Quebec) - gmin we prowincyji Quebec 1 gmin we Szwajcaryji: Saint-Ours (Fribourg) - gmin we kantōnie Fribourg
+Monzón – szpanielske miasto we rygiōnie Aragōnijo, we prowincyji Huesca, 60 km na połednie ôd stolicy prowincyje. Je rozlygowane we środkowij tajli Szpanije, nad rzykōm Cinca. – Barcelōna, Szpanijo - Muret, Francyjo
+Głuszec () – słodkowodny jeźdźōr rozlygowany we Leśnym Arkońskim Parku, we Sztetinie. Wody uōnymu przidowajōm rzyczki Żabiniec, Zielonka a Kijanka. Leży blisko ôd jeździora Goplany. Głuszec powstoł bez ôbniżyniy sie poźōmu wiyrchnich wōd, kere bōło miyndzy XIX a XX stoleciym. Cołki proces rozwinył sie dziynka gospodarskim a meljoracyjnym dziołańōm. Terozki jeźdźōr fōnguje jako retyncyjne zbiyrowisko.
+Dōmb ("Quercus" L.) – zorta strōmu, kery noleżi do familije bukowatych ("Fagaceae" Dumort.). Rośnie bezma ino we umiarkowanyj pōłnocnyj pōłkuli ziymii a wysokich terynach we gōrach we tropikalnyj stefie. Wyrōżnio sie uōngyfer 400-600 gatōnkōw dōmba. Jigo ôwocym je ajchel.
+Winnipeg – miasto we Kanadzie, stolica prowincyji Manitoba. Srogi ôstrzodek naukowy (uniwersytety). Setagaya, Japōnijo Reykiavík, Islandyjo Minneapolis, USA Lwōw, Ukrajina Manila, Filipiny Taizhong, Tajwan Kuopio, Finlandyjo Beer Szewa, Izrael Chengdu, Chiny Jinju, Połedniowo Koryjo San Nicolás de los Garza, Meksyk
+Giordano Bruno (rodz. we styczniu 1548 we Noli, um. 17 lutygo 1600 we Genue) – italski filozof, s anfanga farorz katolicki a dōminikōn, niyskorzi uznōny za heretyka. Głosiu teoryje ô niyskōńčōności a jydnorodności Wšechświota a tyż kōncepcyje zbližōne do pantejizma. Niy je prowda to, co nojczyńści idzie ô niym słyszeć, co bōł shajcowany na stosie za poparcie heljocentryčnyj teoryje Kopernika. Uostoł skozany za to co niy odwołoł swojich nauk a krytyki Kościoła, we keryj zaprzeczoł m. in. fizyczności cioła Jezusa, co bōło znōne kej doketyzm a uznowane za herezyjo. Jygo nauki mioły tyż elemynta ezoteryki a magije. Pora rozy zgadzoł sie odwołać publicznie to co głosiu, nale za kożdym razym sie s tego wycofywoł. Ôstateczniy shajcowano go na stosie kej heretyka.
+Arien Robben (rodz. 23 stycznia 1984 we Bedum, Niiderlandy) – niderlandzki fusbalok, gro nojczyńści kej prawy krzidłowy. Erbnōł wicemajstra świata we 2010 roku, a wygroł we manszafcie FC Bayern München Liga Majstrōw we 2013 kaj trejōł zwyciynskego tora we finale ze Borussiōm Dortmund.
+Szpiny to je nojliczniejszo raja ze grōmady "Arachnida", mo uōna przez 40 tyś. gatōnkōw potajlowanych na 2 podraje a 106 familijōw. Szpiny żyjōm na lōńdzie a majōm ôd 0,5 mm do 12 cm cioła, rozstaw szłapōw poradzi dolyźć do 32 cm. Ôbycznie samice sōm srogsze kej samce. Bezma wszyjske gatōnki szpinōw majōm jad, nale ino ôd 3% ś nich moge uōn być szkodliwy do czowieka. Sōm drapieżnikōma. Szpiny poradzōm tkać łowne nece, we kere chytajōm furgajōnce ôwady coby je zeżryć. Niić ôd takigo neca jest fest wytrzimało a elastyczno, idzie ja bez rozerwanio rozćōngnōńć na aże 40%.
+Tarnobrzeg – miasto, grodzki krys a siedziba ziymskigo krysu we Polsce, we podkarpackim wojewōdztwie. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 48 837 ludzi.
+Waszyngtōn (ang. "Washington") - sztat we USA, we zachodnij tajli kreju, nade Pokojnym Ôceanym, wele granicy ze Kanadōm.
+Uopatowice - dzielnica Tarnowskich Gōr.
+12 lutygo - 200. rocznica narodzin Karola Darwina 20 lipca - 40. rocznica wylōndowanio na Mieśōnczku bez Apollo 11 20 stycznia - Barack Obama ôstoł prezydyntym USA 14 lipca - Jerzy Buzek ôstoł przewōdniczōncym Parlamyntu Ojropejskego 27 moja – FC Barcelona wygroła Liga Majstrōw we Rzimie 25 czyrwca - Michael Jackson, amerikański śpiywok, kerygo kariera a żywobycie ôstało sie ikōnōm popkultury bez ôstatnie sztyry dekady (rodz. 1958) 1 listopada - Claude Lévi-Strauss, francuski antropolog, twōrca strukturalizmu we kulturowyj antropologiji Tusty Czwortek: 19 lutygo Ôstatki: 24 lutygo Popielec: 25 lutygo Niydziela Palmowo: 5 kwietnia Wielgi Czwortek: 9 kwietnia Wielgi Piōntek: 10 kwietnia Wielgo Sobota: 11 kwietnia Wielganoc: 12 kwietnia Pyńdziołek Wielganocny: 13 kwietnia Wniybowstōmpiyniy: 21 moja Zesłaniy Ducha Świyntygo: 31 moja Boże Cioło: 11 czyrwca Chanuka: 12 grudnia
+Wielge Staniszcze (pol. "Staniszcze Wielkie", miym. "Groß Stanisch") - wieś we Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we strzeleckim krysie, we gminie Kolōnowske. We lotach 1975-1998 wieś administracyjniy noleżoła do ôpolskigo wojewōdztwa.
+Battle Beast to je finlandzko kapela, co szpilo muzyka ze zorty heavy metal i power metal. Bōła założōno we 2005 roku we Helsinkach. We 2015 roku gitarzista Anton Kabanen ôpuściōł kapela a niyskorzij założōł swoja włŏsno – Beast in Black. Teroźne czōnki Juuso Soinio – rytmiczno gitara Pyry Vikki – szlagcojg Eero Sipilä – bass, spōmogajōncy śpiyw Janne Biörkroth – keytar, spōmogajōncy śpiyw Noora Louhimo – śpiyw Joona Biörkroth – kludzōnco gitara, spōmogajōncy śpiyw Piyrwyjsze czōnki Nitte Valo – śpiyw Anton Kabanen – kludzōnco gitara, spōmogajōncy śpiyw "Steel" (2011) "Battle Beast" (2013) "Unholy Savior" (2015) "Bringer of Pain" (2017) "No More Hollywood Endings" (2019) "Circus of Doom" (2022) „Show Me How to Die” (2011) „Enter the Metal World” (2011) „Into the Heart of Danger” (2013) „Black Ninja” (2013) „Touch in the Night” (2014) „Madness” (2014) „King for a Day” (2016) „Familiar Hell” (2017) „Bringer of Pain” (2017) „No More Hollywood Endings” (2019) „Eden” (2019) „Endless Summer” (2019) „The Golden Horde” (2019) „Master of Illusion” (2021) „Eye of the Storm” (2021) „Where Angels Fear to Fly” (2022) Internetowo zajta ôd Battle Beast
+Leça do Balio - szołtystwo we Portugaliji, we dystrykcie Porto, we gminie Matosinhos. Mo 8,88 km² wiyrchu a podug danych ze 2011 roku pōmiyszkiwało sam 17 571 ludzi.
+Tarnowske Gōry (pol. "Tarnowskie Góry", miym. : "Tarnowitz", čes.: "Tarnovice", łać.: "Montes Tarnovicenses") – miasto a gmina we pouedniowo-zachodnij Polsce, we wojewōdztwie ślōnskym, siedziba powiatu tarnōgōrskigo, na pōunocnym krańcu Gōrnoślōnskigo Ôkryngu Přymysuowygo (GUoP). W lotach 1975-1998 miasto administracyjniy noležouo do wojewōdztwa katowickigo. Tarnowske Gōry ležōm na pōunoc ôd Bytōnia, na pouednie ôd Lublińca i na pōunocny zachōd ôd Piekar Ślōnskych. Bez miasto přepuywo Stoua (Bobrowniki Ślōnske) i Drama (dzielnica Repty Ślōnske). Dzielnice. Dzielnice Tarnowskich Gōr: Bobrowniki Ślōnske Lasowice Strzybnica Pniowiec Stare Tarnowice Galenberg Repty Ôpatowice Sowicke
+Nebraska je stōn na połedniowym zachodzie Skuplowanych Stanōw. Granica mo na pōłnocy ze stanym Połedniowo Dakota, na wschodzie ze Iowōm a Missouri, na połedniu ze Kansas a Kolorado, a na zachodzie ze Wyoming. Nojsrogsze miasta: Omaha Lincoln Bellevue Grand Island Stolica - Lincoln. Wielość ludzi - 1,783,432 Ôficyjalno neczajta Nebraska (we angelskij godce)
+Bay Shore - census-designated place we USA, we sztacie Nowy Jork, we hrabstwie Suffolk, we granicach miasta Islip, na wyspie Long Island. Na 2020 rok pōmiyszkiwało sam 29 244 ludzi.
+Kōmputrowy szpil (szpil wideo, ) – zorta kōmputrowego softwaru przeznaczōnego do cwekōw szpasowych bydź edukacyjnych (interaktywny szpas) a wymŏgajōncego ôd używŏcza (grŏcza) rozwiōnzowaniŏ auftragōw (bp. logicznych abo zręcznościowych). Szpile kōmputrowe mogōm być sztartowane na ôsobistych kōmputrach, autōmatach, kōnsolach do szpilu, telewizōrach, mobilniokach a inkszych mobilnych maszinach, nazywanych cuzamyn sprzyntowymi platformami. Auftragi stawiane przed grŏczym we szpilach kōmputrowych rōżniōm sie we znŏleżności ôd zorty a mogōm polygać na przikłŏd na rozwiōnzaniu auftragu logicznego, eliminacyji wirtualnych ôpacznikōw eli tyż rywalizacyje ze sztucznõ inteligyncyjōm bydź inkszymi grŏczami (wieloôsobowy szpil). Interaktywny szpas w cylach fachowych nosi miano elektrōnicznego szportu (). Historyjŏ. Kōmputrowe szpile wywodzōm sie ze planszowych, kamrackich, fabularnych szpilōw jak tyż roztōmajtych szportowych dyscyplin. Zaczōntki elektrōnicznego softwaru przeznaczōnego do cwekōw szpasu wiōnzać przinŏleży ze prototypami kōnstruowanymi na amerykōńskich uczelniach. Kōmputrowe szpile stały sie produktym masowym za sprawōm hyrskości telewizyjnych kōnsolōw a autōmatōw we latach 70. XX stoleciŏ. Społym ze postympujōncõ miniaturyzacyjōm platform jak tyż nastōniym przenośnych maszin do graniŏ, zyskiwały ône corŏz srogszõ hyrskość. Specjalistyczne podszukowaniŏ tykajōnce szpilōw (ludologia) skazujōm na znaczōncy jejich wpływ na psychikã grŏcza – tak pozytywny, jak i negatywny. Kontrowersje tykajōm tyż klasyfikowaniŏ interaktywnego szpasu za dōmyny kōnsztu. Zorty. Wyrōżniōmy mocka zort kōmputrowych szpilōw, miyndzy inkszymi: grajfkowe symulatōry wyścigowe logiczne RPG turowŏ strategijŏ strategijŏ realnegŏ czasu stawiyaniyŏ miastã wizualny rōman FPS
+Ferdinand Frantz (rodz. 8 lutego 1906 we Kassel, um. 26 maja 1959 we München) – miymiecki ôperowy śpiywok, bas. Znōmy ze swojich rolōw we ôperach ôd Richarda Wagnera. Wystympowoł we Vienna Staatsoper we Wiedniu, Semperoper we Dresden, La Scala we Milano a Covent Garden we Lōndynie. Biografijo we allmusic.com (we angelskij godce)
+Montara – census-designated place we USA, we sztacie Kalifornijo, we hrabstwie San Mateo.
+Małgorzata Myśliwiec (rodz. 30. stycznia 1975. we Chorzowie – polsko politolożka, habilitowano dochtorka społecznych nauk, akadymicko rechtorka we Ślōnskim Uniwersytecie we Katowicach, podszukowoczka spōłczesnych politicznych systymōw, problymōw regiōnalnych a etnoregiōnalnych partyjōw we spōłczesnyj Ojropie,a tyż politicznych procesōw we Gōrnym Ślōnsku. Skōńczōła sztudyjo we Ślōnskim Uniwersytecie we 1998., tam tyż dochtoryzowała sie na podstawie roboty «Decyntralizacyjo a regiōnalizm we politicznyj kōncepcyji „Convergencia i Unió”» we 2002. We 2015. ôtrzimała stopiyń habilitowanyj dochtorki na podstawie rozprawy «Pozycyjo regiōnalnych partyjōw we politicznym systymie spōłczesnyj Szpanije», co ja ôbrōńōła na tyj samyj uczelni. Do jeji naukowych zainteresowań przinoleżōm: politiczne systymy pańśtwōw Ojropejskij Unije a Magrebu (uosobliwie Szpanije a Maroka, procesy decyntralizacyje a regiōnalizacyje we Ojropie, teoryjo nacyje a nacjōnalizmu, regiōnalne a etnoregiōnalne partyje a publiczno administracyjo we ojropejskich państwach. We 2017. spōłtworzōła Ślōnsko Regiōnalno Partyjo, z listōw keryj bez sukcesu sztartowała we 2018. ku syjmikowi ślōnskigo wojewōdztwa (lista niy przekroczōła welōnkowyj bariery). Małgorzata Myśliwiec, "Katalonia na drodze do niepodległości?", Wyższa Szkoła Ekonomii i Administracji, Bytom 2006. "Systemy polityczne wybranych państw basenu Morza Śródziemnego", red. K. Krysieniel, M. Myśliwiec, WSB w Poznaniu, Poznań – Chorzów 2011. Małgorzata Myśliwiec, "Pozycja partii regionalnych w systemie politycznym współczesnej Hiszpanii", Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2014. "Korupcja w administracji", red. M. Myśliwiec, A. Turska-Kawa, Fundacja Akademicka Ipso Ordo, Sławków 2016. Tomasz Kubin, Małgorzata Lorencka, Małgorzata Myśliwiec, "Wpływ kryzysu gospodarczego na działanie systemu politycznego. Analiza przypadku Grecji, Hiszpanii i Włoch", Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2017. Tomasz Kubin, Małgorzata Lorencka, Małgorzata Myśliwiec, "Impact of the 2008 economic crisis on the functioning of political systems. A case study of Greece, Spain and Italy", Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2017.
+Hadam Bohuchwał Šěrach (ur. 1724, zm. 3 kwietnia 1773) bōł łużyckym kśōndzym a znōmym pszczylorzym.
+Złoty Stok-Kolōnijŏ (do 1945 niem. "Hermannswalde") – dŏwnŏ Kolōnijŏ, potym tajla miasta terŏźnie ôsiedle w Złotym Stoku, położōnŏ w gminie Złoty Stok, w krysie ząbkowickim, w wojywōdztwie dolnośląskim. Za tajla miasta ôstała sniesiōnŏ w 2006 roku. Etymologijŏ. Ôsiedle nazwano było Kolōnijōm skuli dalekości ôd cyntrum miasta. W piyrszych latach istniyniŏ ôd nojbliższyj zabudowy w Złotym Stoku dzielōł jã pōnad kilōmeter drōgi. Ôbowiōnzujōnce miana Kolōnije na przestrzyństwach lŏt: Wystympuje jeszcze potoczne miano dlŏ tego ôsiedla, to znaczy Kolōnijŏ Żeromskiego. Miano wziōnło sie ôd ulice Stefana Żeromskiego, kerŏ ôstała za piyrszŏ zabudowana we swojij ôkolicy i może stanowić plac wypoczyńku. Uwŏżŏ sie jōm za cyntrum Kolōnije. Położynie. Plac położōnŏ je na Przedgórzu Paczkowskim. Leży nad fabrokym Świda. Ôd zachodu graniczy z lasym Mokradła (niem. "Mogradel"). Straciōł administracyjny. W latach 1975–1998 administracyjnie przinŏleżało do woj. wałbrzyskiego. Historyjŏ. Zaczōntki i rozrost placu. W drugim chycie XIX stolecio u zbiegu terŏźnych ulic Polny i Stawowej wybudowano było cegelnie, w bliżu keryj, przi ul. Kasprowicza, powstoło ôsiedle nazwane "Ziegelei Barade". W 1912 roku podle Kolōnije wybudowano było lontownie. Używane były w nij masziny z niydŏwno zlikwidowanyj lontowni w Jessen (pol. Jasionna). Do roboty w nowo wybudowanyj lontowni zatrudniōno było tajla prŏcownikōw z Jessen. Prŏcowniki miyszkali we zbudowanych dlŏ nich dōmach na terynie Kolōnije. W 1916 r. na Kolōniji zbudowano było piyrsze budōnki do produkcyje prochōw, lontów i amunicyje. Abszus I wojaczki światowyj sprawiōł nŏrywny wzrōst zapotrzebowania na wczaśnij wymiyniōne artikle militarne. Po abszlusie wojaczki w 1918 r. zlikwidowane ôstały masziny produkcyjne, a niykere ôbiekty przerobiono na budōnki miyszkalne. Było to tedy niywielge ôsiedle zamiyszkowane bez 52 ôsoby. Tedy tyż nadano było tymu placowi miano Hermannswalde. Miano ôstało nadane na serwus Hermana Güttlera, posiedziciela fyrmy produkujōncyj prochy i lonty umartego przedwcześnie w 1906 r. w stoleciu 59 lŏt. W 1935 r. ôstało wybudowane i zasiedlone 10 dōmōw na terŏźnyj ul. Kasprowicza. W 1938 r. na Kolōniji było 17 budōnkōw, kere zamiyszkowało 110 ôsōb. Współczesność. Po II wojnie światowyj rozebrano cegielnię, ôstoł pō nij stŏw przi ul. Stawowej. W 2016 roku kolōnijŏ ôbchodziyła 100-lecie istniyniŏ. Z tyj przileżytości zôrganizowano było fajer nazywanõ "Koloniadą". Ôd tamtyj poryje dalsze rocznice istniyniŏ ôrganizowane sōm regularnie.
+Le Puy-en-Velay - gmin we Francyji, we regijōnie Auvergne-Rhône-Alpes, we departamyńcie Haute-Loire. Mo 16,79 km² wiyrchu a podug danych ze 2017 roku pōmiyszkiwało sam 18 995 ludzi. Meschede Tonbridge Tortosa Brugherio Mangualde
+Czechy (czes. "Čechy", łać. a ang. "Bohemia", miym. "Böhmen") to je jedna ze trzech historycznych krajin we Czeskij Republice. Jeji stolicōm a nojwiynkszym miastym je Praga. Czechy leżōm na zachodzie państwa. Krōm tego regiōnu we CzR je tyż połedniowo tajla Ślōnska (Czeski Ślōnsk) a Morawa. Czechy majōm granica ôd pōłnocy ze Ślōnskym, Łużycōm a Saksōnijōm, ôd zachodu ze Bajerōma, ôd połednio ze Dolnōm Austryjōm, a ôde schodu z Morawōm. Miano Czechōw biere sie ôd zachodniosłowiańskigo miana "Czechōw". Łacińske miano "Bohemia" (najsōmpiyrw "Boiohaemum"), kero wlazło do kupy inkszych godkōw, wźōno sie ôde celtyckigo plymiynio Bojōw, kere miyszkało sam ôd IV stolecio przed Krystusym bez jake 300 lot. Miano "Czechy" je fest czynsto używane do mianowanio Czeskij Republiki, zauobycz ôd polskich Ślōnzokōw. Miōno te niyma atoli rekōmyndowane skirz kōnflikta znaczyniowygo (kaj Czechy sie ôdnosi ino do ôkryślōnyj tajle CzR).
+Jaborygyny – miano rdzynnygo noroda Australije, kery přibōu na tyn kōntynynt s Azyje kole 40 000 rokōw nazod. Terozki žyje uōnych sam kole 460 tyśōncōw. Přemiyškujōm zauobyč licho zaludńōne a niyurodne ôbšory Zachodnij Australije, Queenslanda a Pōunocnygo Terytoryja. Mnogo populacyjo Jaborygynōw přemiyškuje nale šrōmowiska we srogich miastach Australije. Jaborygyny sōm zauobyč zarachowane do čorny čowiečyj rase, baj podug niykerych antrōpolōgōw twořōm špecyjalno rasa abo zorta australojidalno. Pod wzglyndym fizykowym majōm natura: ciymno karnacyjo (farba ôd šekōladowyj do čornyj) kryncōne abo welowane, brōnotne a čorne kuduy dugo gowa (dolichocefalijo) šyroko šnupa prōgnatyzm mocne zymby Uchowali swojy zawiyřynia. Religijo Jaborygynōw, tako kej inkšych norodōw co žyjōm we takućkich warōnkach, je fest zmotlano s noturōm a ziymiōm - čowiečōm muterkōm. Rdzynne pnioki Australije kwolōuy grōnt, zawiyřajōnc, iže dušyčki ôjcōw učyńōuy jeji forma downo rańsi na co prawiōm "Čas Śnika". To ś nich bierōm sie wšyjske elymynty notury, cioua na niebie, flancynweld, founa a jejich potōmne. Cifra Jaborygynōw bez fal ślatowaua aže do 30. rokōw XX wieka, kedy (1933) jejich cifra ôcyniano ino na 67 tyśōncōw. Australijowe regyrōngi aže do pouy 60. rokōw XX wieka uōnačōuy napřociw Jaborygynōw politika asymilacyje pod drukym a dziepiyro ôwdy wyškryfloli uōnych s ôficjalnygo Festbucha Flancynwelda a Foōny tygo landu i přijmńōnto prawiduo asymilacyje ze samościy. Dziepiyro ôde 1984 goda radujōm sie uōni we pouności welōnkowym rechtym. Postřōd Jaborygynōw ukozuje sie srogšo arbajtlōuza a ôžarstwo kej postřōd ôstauyj tajle noroda Australije. 13 lutygo 2008, prymier Australije wyguośōu we parlamyńcie ryjda, we keryj wajou ô wybočyniy Jaborygynōw za sekirowaniy a pōniywiyraniy, we tymu za praktiki mian. zraubowany gynyracyje.
+Bōg abo bōstwo – pojyńcie leżōnce u podstaw wiynkszości wierzyń religijnych. Zajmuje sie nim teolōgijo, a tyż filozofijo i je uōno uwożane za zagadniyniy metafizyczno-ygzystyncyjolne. Skuli wielkigo zrōżnicowanio rozōmiynio tygo pojyńcio, ciynżko je ô jygo jydnoznaczno definicyjo. Kej nojbarzi rōżńōnce sie ôd siebie, noleżi wyuodrymbnić definicyje używane bez popularne religije politeistyczne a mōnotejistyczne, dejizm, pantejizm a panyntejizm. Postrzōd religiji mōnotejistycznych noleży wyrōżnić mōnotejizm trynitarny. Nojbardzij powszychnie pod pojynciym bōg (bōstwo) rozōmi sie ôkreślyniy istot bydōncych przedmiotym kultu religijnygo. Czasym bōgōma ôkreślo sie yno niykere (nojważnijsze) s tych istot, do inkszych rezerwujōnc inksze ôkreślynio (pōłbōgowie, herosi, świy��ci, duchy przodkōw, anioły atd.).
+Dziyń – czas pōmiyndzy wschodym a zachodym Słōńca, roz a kedy godo sie tak tyż na doba, kero mo 24 sztundy. We jednym momyncie dziyń je blank na połowie placu Ziymii, tam kaj mogebność majōm dolecieć słōnyczne prōmiynie. ćmok tydziyń mieśōnc
+Dōm Ślōnsk (niym. "Haus Schlesien") to je ôstrzodek kultury i gyszichty Ślōnzŏkōw wygnanych ze Ślōnska po drugij wojnie światowyj. Je ôn we Heisterbacherrott, dzielnicy miasta Königswinter we zachodnich Niymcach. Skłŏdŏ sie ze cyntrum kulturalno-ôświatowego ze placym kōnferyncyji i trefōw, cyntrum dokumyntacyje i informacyje ślōnskij regiōnalistyki, ksiyngozbioru, restauracyje i izb dlŏ gości. Ôficjalnŏ zajta ôd Haus Schlesien, hausschlesien.de
+Prostokōnt – we planimetryji je czworokōnt, kery mo wszyjstke eki proste (skiż tygo mo take miano). Prostokōnt je ekstra rōwnoleguobokiem. Ekstra prostokōntym je kwadrat, kery mo wszyjske boki tyj samyj dugości. Przekōntne prostokōnta sōm take same a przerzynajōm sie we połowie. Prostokōnt kery niy je kwadratym mo dwie ôsie symetryje rōwnoległe do bokōw a przerzynajōnce sie we pōnktach przerzynanio przekōntnych. Suma ekōw we prostokōncie je dycki 360° = (2π) rad. formula_1 - dugości bokōw. Wzory. Wiyrch: formula_2 Ôbwōd: formula_3 Dugość przekōntnej: formula_4
+Rasizm (ze fr. "le racisme" ôd "la race" – rōd, rasa, grupa spokrewniōnych) – grupa poglōndōw a wypływajōnce z nij zachowaniŏ przijmujōnce założynie wyższości niykerych ras ludzi nad inkszymi. Przetrwanie tych „wyższych” ras stŏwŏ sie nadrzyndnōm cynōm i z racyje swojij wyższości majōm ône prawo do dōminowaniŏ nad „niższymi” rasami. Wiynkszość ideologōw rasizmu ôpiyrŏ sie na rozdziałach we wyglōndzie ludzi. Rasizm nikej niy bōł litōm ideologijōm, zmiynioł sie i ewoluował, tedy niy je muster rasizmu – jego istotã idzie podszukować jyny bez historyjõ. Rasizm i naukowe badania. Podanie jak wiynkszość ideologije, rasizm starŏ sie spiyrać swoje założynia bez użycie naukowych danych. Miyndzy inkszymi paranaukōm, kerõ posiłkowali sie nazisty była frynologijŏ, ôparta na badaniukształtu ludzkij czaszki i jeji propōnowanego zwiōnzku z inteligyncyjōm i znakami natury. Koncept „rasy”. Koncept ludzkij „rasy” je wielce spōrny, z racyje tego, ze ôd mocka stoleci termin tyn używany bōł zaôbycz we kōntekście dyskryminacyje skuli farby skōry abo pochodzynia, jego pasowanie we publicznyj sferze je dzisiej kojarzōne z tã dyrekt tradycyjōm. Tajla wyuczōnych utrzimuje, iże czynsto, z pōnktu widzyniŏ gynetyki, rozdziały miyndzy dwiyma ôsobami tyj samyj „rasy” (negroidalnej, kaukaskej, itp.) sōm srogsze aniżeli miyndzy przedstŏwicielami dwōch roztōmajtych ras, co kōmandyruje, iże koncept rasy niy mŏ pokryciŏ we ryalności, i niy wiōnże sie z charakterystycznymi talyntami i cechami. Gynetycznŏ erbowizna. Wydŏwŏ sie jednak, iże we zicher kōntekście przinŏleżałoby zachować koncept „rasy”. Rozpoznanie istniyniŏ ras bez terŏźnych biologōw niy mŏ nic spōlnego z jejich hierarchizacyjōm, niy pociōngŏ ôno tyż za sobōm prawiyniŏ ô prawym rozdziale miyndzy niymi. Pōmiany we widzyniu anōngu „rasy” dokōnujōm sie na naszych ôczach. We cajtōngu "Nature Genetics" z 2000 i 2001 roku idzie czytać: „To, że rasa we tym kōntekście niyma terminym naukowym, je rzeczōm przijyntõ bez cołkość wyuczōnych – je to przekŏz, kery winiyn być bez kōńca spōminany” „Ôd dŏwnŏ, wyuczyni prawiyli, iże na gynetycznym poziōmie zmiynność znakōw miyndzy ôsobnymi stworzyniami z tyj samyj populacyje je srogszŏ, aniżeli ta, kerŏ je miyndzy ôsobnymi populacyjami, i iże niy mŏ biologicznego dowiydzieniŏ dlŏ rasy”. Mynij, we roku 2003, A. W. F. Edwards, z Uniwerzytetu we Cambridge, ôpublikowoł esej „Human Genetic Diversity: Lewontins Fallacy”, kaj skazuje ôn na logiczny błōnd piyrwyjszych podszukowań: brało sie we nich pōniywŏż po uwagã frekwyncyjŏ wystympowaniŏ pojedynczych gynōw, choby były ône ôd siebie niyznŏleżne. Wtynczŏs tradycyjnie rasa definiowanŏ je jako „grupa etnicznŏ, kerŏ cechuje sie zbiorym znakōw erbowych (jak farba skōry, kształt gowy, proporcyje grup krwie, itp.)”. Jeźli porōwnŏ sie ôsoby z pōnktu widzyniŏ skoordynowanych gynōw, tradycyjne rasy prezyntujōm klarowne rozdziały gynetyczne. Rasizm i religijŏ. Prōbōm wdrożenia ôbywatelskigo tajlōngu na rasie bezma dycki tŏwarziszōm usprawiedliwiyniŏ ô naturze religijnyj. Nojstarszym przikładym je sam snŏdź systym kastōw, zintegrowany z hinduizmym, kery przetrwoł do dzisioj ôd czasōw najŏzdōw „biołych” Ariōw na „ćmawõ” drzynnõ ludność Indyjskij Bōny, miyndzy XIX a XVI stoleciym p.n.e. (słowo "kasta" we sanskrycie je tyż słowym "farba"). Religijne usprawiedliwiyniŏ propagowano tyż we krześcijōńskich kościołach we USA we czasie ôkresu legalnego niywolnictwa, jak tyż we hitlerowskich Miymczech we czasie prześladowania Żydōw. We drugij tajli 20. stoleciŏ ukŏzało sie mocka religijnych prziwōdcōw, kerzi potympiali rasizm. We USA pastor Martin Luther King we swojich widzianych mŏwach dopōminoł sie, coby Amerykany roztōmajtych farb skōry mogli żyć razym jako rōwni ôbywatele. We RPA ô pojednanie miyndzy biołymi i czŏrnymi apelował biskup Tutu. We uhonorowaniu swojich zasug na rzecz boju z rasizmym ôba religijni prziwōdcy dostali pokojowe nadgrody Nobla. Rasizm i społeczyństwo. Rasizm je czynsto skazowany, bydź je już dzisioj ôgōlnie przijynty, jako ideologicznŏ ôpora mocka systymōw kōntrole, gwołtōw abo wyzysku, m.in. niywolnictwa we XIX stoleciu, apartheidu, systymu kastōw, nazizmu jak tyż barzij ôgōlnie kolōnializmu, impyrializmu i fōndamyntalizmu. Dyskryminacyjŏ płci (seksizm) Dyskryminacyjŏ seksualnych myńszości (hōmofobijŏ)
+3 miejscowości we Polsce: Buszkowicy - wieś we woj. dolnoślōnskim, we krysie lubińskim, we gminie Ścinawa Buszkowicy - wieś we woj. podkarpackim, we krysie przymyskim, we gminie Żurawica Buszkowicy - wieś we woj. świyntokrziskim, we krysie łostrowieckim, we gminie Ćmielōw Ôbejzdrzij tyż: Buszkowicy Moue
+Zvole - wieś a gmin (obec) we Czeskij Republice, we Kreju Vysočina, we krysie Žďár nad Sázavou. Mo 17,06 km² wiyrchu a podug danych ze 2022 roku pōmiyszkowoło sam 659 ludzi.
+Ryn (fr. "Rhin", miym. "Rhein", nid. "Rijn") – rzyka we Ojropie, na 1233 km dugo. Zdrzōdło mo we Szwajcarskich Alpach a uchodzi ku Pōłnocnymu Morzu. Płyniy bez Austrijo, Liechtenstein, Szwajcaryjo, Miymcy, Francyjo a Niiderlandy.
+Fana Danije mo forma prostokōnta ô czyrwiōnyj farbie na kerym je bioły krziż. Je powożano za nojstarszo ze wszyjskich państwowych fanōw terozki używanych we Ojropie. Podug powiarki, przifurgnyła ś nieba 15 czyrwca 1219, kej duński krōl Waldymar I Zwyciynski bōł ze krucjatōm we Estōniji, a ś ńōm we rynce wygroł bitwa wele Tallinna. Take same sōm farby we wapynie Tallina, estōńskij stolicy - bioły krziż na czyrwiōnym tle. Proporcyje fany (dugość:szyrzka) sōm abo 28:37, abo 28:34, te piyrsze mo cywilno fana. Ukłod dōńskij fany stoł sie wzorym lo inkszych skandynawskich państwōw - Finlandyje, Norwygije, Islandyje a Szwecyje.
+Pasto (połne miano "San Juan de Pasto") – miasto we Kolōmbiji, stolica departamyntu Nariño. Je rozlygowane we Strzodkowyj Kordylierze, na wyżce 2594 n.p.m., wele fōngujōncygo wulkōnu Galeras a Panamerykińskij Cesty.
+Johannes Gutenberg, po prŏwdzie Johannes Gensfleisch zur Laden zum Gutenberg (nar. kol. 1400 we Mainz, um. 3 lutego 1468 tamże) to bōł miymiecki drukŏrz, kery piyrszy we Ojropie ôpracowoł industryjalny knif druku. Mioł ôn ekstra maszinã do ôdlewaniŏ czciōnek, w keryj zastosowoł wymiynne matryce. We 1448 roku założōł we Mainz drukerajã , w keryj we 1455 roku wydrukowoł tm. „Biblijõ ôd Gutenberga”.
+Tadžykistan, Republika Tadžykistanu – państwo we střodkowyj Azyje, granica mo s Ōzbekistanym, Kirgistanym, Chinōma a Afganistanym. Stolicōm kraju je Dušanbe. Je to kraj bes dostympu do mořa, bezma couko jygo powieřchnia zajmujōm gōry, pouowa kraju ležy wyžyj kej 3000 m n.p.m. Nojwiynkše pasma gōrske sam to Autaj a Pamir. Nojwyžšy je Wiyrch Ismaila Samanijego, wysoki na 7495 m n.p.m. Yno we pōunocnyj tajli kraju je nižyj puožōno, urodzajno Kotlina Fergańsko. Klimat sam je kōntynyntalny a skrajniy suchy. Problymym kraju je kōmōnikacyjo, skiž fest ciynžkich warōnkōw naturalnych nec drogowy je fest suabo rozwiniynty, a s niykerych wyžyj pouožōnych drogōw idzie kořystać yno bez lato. Srogi je sam potyncjou we hydroynergetyce, terozki wykořistywany yno we ōng. 5%. Niywielge wydobycie surowcōw: zuota, ōrōnu, boksytōw, industryja wuōkeńničo a spožywčo. Bez Tadžykistan prowadzōm cesty přemytu narkotykōw. Ludność sam to we wiynkšości Tadžyki (79,9%) a Ōzbeki (15,3%); 85% wyznowo islam sunnicki, 54% šyicki.
+Linno nazionale della Repubblica di San Marino – państwowy hymn San Marino. Skōmpōnowoł go Federico Consolo, ôstoł przyjynty 11 września 1894 a piyrszy rŏz wykōnany 30 września tego samego roku. Hymn niy mo ôficjalnego tekstu, a dyć niyôficjalne słowa napisoł Giosuè Carducci. Niyôficjalne słowa. Oh antica Repubblica Onore a te virtuosa Onore a te Oh antica Repubblica Onore a te virtuosa Onore a te Generosa fidente, Virtuosa. Oh, Repubblica Onore e vivi eterna Con la vita E gloria dItalia Oh antica Repubblica Onore a te.
+Ostatni gwojździaurz (zopis ślabikŏrzym: "Ôstatni gwoździŏrz") – dziełko literacke autorstwa Feliksa Steuera (pod pseudōnimym "F. Res.") ôpublikowane we 1935 roku. Je to ôpowiyść ô ôjcu ôd Steuera, kery z fachu bōł gwoździŏrzym (kowŏl wyrŏbiajōncy nagle), i ôpowiadŏ niy ino ô jego robocie, ale tyż przedstawiŏ kōniec epoki. Do napisaniŏ „Ostatnigo gwojździaurza” i „Z naszej ziymiy ślōnskej” Steuer stworzōł swōj włŏsny ślōnski szrajbōnek (tm. Steuerowy szrajbōnek). Tyn alfabet – po małych modyfikacyjach – bōł krōtko na poczōntku XXI stoleciŏ rychtowany i widziany za podstawã do kodyfikacyje ślōnskij gŏdki. Na ślabikŏrzowy szrajbōnek dziełko przełożōł Grzegorz Kulik we 2021 roku we rōmach Bibliŏtyki Silling. 1 stycznia 2021 roku podle ôrdōnku ô prawie autorskim autorske prawa majōntkowe do dzieł Steuera wygasły. Ôstatni gwoździŏrz we Bibliŏtyce Silling
+Moszeja (; l.mn. "مساجد / masadżid") to je plac kultu muzułmańskigo. Słowo „moszeja” ôznaczŏ belejaki budōnek, w kerym ôddŏwŏ sie hōnor Bogowi (Allahowi), niyznŏleżnie ôd ônego baukōnsztu. Bazowym cwekym istniyniŏ moszejōw je dŏwanie możebności muzułmanōm spōlnego rytualnego rzykaniŏ ("salot"). Moszeje mogōm być tyż używane we inkszych cylach – za plac trefōw abo edukacyjne ôstrzodki. Piyrsze moszeje, jak bp. Moszeja Kuba a Masdżid an-Nabawi, nastały we 7. stoleciu a bōły ajnfachowo naznaczōnymi placami pod guzym niebym. Dzisiej, wiynkszość moszejōw mŏ wyrafinowane kopuły i minarety
+Judajizm – religijo mōnotejistyčno, kero ukštoutowoua sie we II tyśōncleciu p.n.e. Je ōuna piyršo s religiji abrahamowych a norodowo religijo lo Žydōw. Wyznowcōw mo na coukym świecie, nojwiyncyj we Stanach Zjydnočōnych (5,6 mln) a we Izraelu (4,7 mln). Jeji podstawa to wiara we jedynygo a niypodzielnego Boga, kery zawor wiečysty ukuod s ludym Izraela, dowajōnc mu ôchrōna a pōmoc we zamian za posušyństwo jygo nakazōm.
+Fuji (japōńskŏ gŏdka: 富士山, "Fujisan") to je nojsrogszy berg we Japōniji, co je wysoki na 3776 m n.p.m. Je rozlygowany na wyspie Honshu, na połedniowy zŏchōd ôd Tokio. Ôd 2013 roku berg je wpisany na wykoz światowyj erbowizny ôd UNESCO za ôbiekt kulturowyj erbowizny – świynty plac a zdrzōdło artystycznyj inspiracyje.
+Trynidad a Tobago, Republika Trynidadu a Tobago (ang. "Trinidad and Tobago") – państwo we Połedniowyj Americe, we archipelagu Małe Antyle, rozlygowane na dwōch srogszych (Trynidad a Tobago) a mocce miyńszych wyspōw, na pōłnoc ôd wchodnij tajli wybrzeżo Wynezueli. Je sam wilgotno, rōwnikowo klima a sroge ôpady (do 3000 mm na rok). Gospodarka je ôparto na dobywaniu naftowyj ropy, ziymnygo gozu a asfaltu, rozwiniynto industryjo przetwōrstwa uōnych surowcōw.
+Ujeździyc (pol. "Ujeździec", miym. "Geseß, Gesäß") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Paczkōw. We 2011 roku wieś miała 443 miyszkańcōw.
+Nit (nt) – starŏ, jednostka luminancyje, co niy nŏleży do układu SI. Nazwa pochodzi od łac. "nitere" – blyszczeć. 1 nit to luminacyjŏ ô wercie 1 kandeli na meter kwadratowy formula_1
+Pacanów - miasto we Polsce, we świyntokrziskim wojewōdztwie, we buskim krysie, siedziba miejsko-wiejskigo gminu Pacanów. Znōmo skiż kōmiksu ô Koziołku Matołku. We lotach 1265-1869 mioł miejske prowa, ôdzyskoł je we 2019.
+Słowacyjo, Słowacko Republika (sł.: "Slovensko", "Slovenská republika") – państwo strzōdlōndowe we Ojropie Strzodkowyj. Granica mo ze Austryjōm (127 km), Polskōm (597 km), Czeskōm Republikōm (240 km), Ukrajinōm (98 km) a Madziarōma (678 km). Cołko dugość lōndowyj granicy je 1740 km. Słowacyjo niy mo dostympu do morzo. Do 1993 bōła tajlōm Czechosłowacyje. Stolicōm kraju je Bratysława, kero leży nad Dōnajym, wele granicy ze Austryjōm a Madziarōma. Ôd 2004 roku Słowacyjo je we Ojropejskij Ōniji. Tajluje sie na ôziym tajli, kere majōm miano krajōw.
+Kailash (ang. "Mount Kailash", dewanagari कैलाश पर्वत (Kailāśā Parvata) – Gōra Kailash) – gōra we paśmie Gangdisê we Transhimalajach (tajla Himalajōw), keryj wieřchouek je wysoki na 6638 metrōw n.p.m. (wybitność: 1319 m). Ležy we Chinach, we Tybecie. U jeji podnōža znejdujōm sie zdřudua jednych ze nojdugšych řyk we Azyje: Indusu a jygo dopuywu Satledź, a tyž Brahmaputry. Je uōna uwožano za świynto gōra bez štyry religie: hinduizm, buddyzm, džinizm a bōn. Bez hinduistōw je uwožano za siedziba bōga Šiwy. Niy ôdnotowano žodnyj prōby zdobycia ščytu gōry Kailash. Ōwažo sie, aže je to nojwyžšo gōra na świecie, ô kerej niy wiadōmo by ktokolwiek jōm zdobōu. Ōwažo sie, aže je to spowodowane wzglyndōma religijnymi.
+Zatoka (ukr. "Одеса", "Odesa", rōm., mołd. "Bugaz") – ôsiedle miejskij zorty na Ukrajinie, nad Czornym Morzym, we ôdeskim ôbwodzie.
+Oghuzke gŏdki - jednŏ s 6 tajli tureckich gŏdek
+„Halo” singel Beyoncé ze albōmu I Am... Sasha Fierce.
+Gitarzista to je ôsoba grajōncŏ na gitarze, muzyk, instrumentalista, czōnek skupiny abo artysta solowy.
+Novi Sad (cyr. Нови Сад, madź. "Újvidék", miym. "Neusatz (an der Donau)", słowyń. "Nový Sad", łać. "Neoplanta") – miasto we Syrbiji, stolica autōnōmicznygo ôkryngu Wojwodina. Je rozlygowane nade Dōnajym. Ôstrzodek naukowy (przez 43 tyś. sztudyntōw).
+Kubacziskŏ gŏdka – nachŏ-dagestańskŏ gŏdka s tajli dargińskich gŏdek, abo dialekt dargińskej gŏdki użiwanŏ bez Kubaczisōw. Użiwanŏ je we Dagestōniy we Rusyje.
+Ringhals ("Hemachatus haemachatus") – zorta szlangōw kero żywobyje we połedniowyj tajli Afriki. Je festylniy srogo, dochodzi do dwōch myjtrōw dugości. Miano "ringhals" pochodzi ze afrikanerskij godki, uōna szlanga tak sie mianuje skiez biołygo ringu na karku. Mianuje sie tyż "plujōnco kobra", poradzi strzikać jadym do 2 myjtrōw, cyluje przi tymu we ślypia. Żywi sie rapitołzōma a małymi cyckoczōma. Vincent Carruthers: "Wildlife of South Africa: A Field Guide to the Animals and Plants of the Region", Struik 2005, ISBN 978-1-86872-451-2 Ludwig Trutnau "Giftschlangen", Eugen Ulmer, Stuttgart 1998 ISBN 3-8001-7371-9
+Dōmecko (pol. "Domecko", miym. "Dometzko", 1936-45 "Althaus") – wieś we Gōrnym Ślōnsku, we ôpolskim krysie, we gminie Kōmprachcicy. Piyrszy roz wzmiankowano kole 1300 - wieś należała do biskupa wrocławskigo. Kole 1800 we wsi powstoł pałac, kery do terozki je pōmiyszkiwany. Ôd 2009 roku we wsi ôbowiōnzuje podwōjne polsko-miymiecke mianowaniy.
+Uosetyjo Pouedniowo (gruź. სამხრეთ ოსეთი – trl. : Samkhret Oseti, trb.: Samchret Oseti; ôset. : "Хуссар Ирыстон" – trl.: Hussar Iryston, trb.: Chussar Iryston; rus. "Южная Осетия" – trl. : Južnaja Osetija, trb.: Južnaja Osjetija) – rejōn we pōunocnyj Gruzyje kery ôbejmuje teryny istnijōncygo ôd 1991 roku Pouedniowouosetyjskigo Ôbwodu Autōnomičnygo wlazujōncygo we skuod ōwčesnyj Gruzińskij SRR. W 1991 lokalne wuadze utwořiuy Republika Pouedniowej Ôsetyje, kero ôguosiua niypodleguość. Jeji niyzaležność niy zostoua uznano bez spouečność miyndzynarodowo, a Pouedniowo Ôsetyjo je traktowana kej integralno tajla Gruzyje. We tajle kero pomiyškujōm we wiynkšości Gruziny mo kontrola Gruzyjo, kero powououa we kwietniu 2007 swoje wuadze lo Ôsetyje: Tymčasowo Administracyjo Ôsetyje Pouedniowyj (gruz.: სამხრეთ ოსეთის ადმინისტრაცია – trl. : Samkhret Osetis Administratsia, trb.: Samchret Oseti Administracia). We siyrpniu 2008, po tym kej godka ze separatystōma niy doua efektu, Gruzyjo začua zajmować rygiōn zbrojniy. Starcia začuy sie 7 siyrpnio, 8 siyrpnia Gruzyjo zajyua Cchinwali. Separatysty sōm wspierane bez ruske fligry a wojokōw-uochotnikōw ze Rusyje.
+Henry Stephenson Garroway (nar. 16 kwietnia 1871 na Grynadzie, um. 24 kwietnia 1956 we San Francisco) to bōł ynglandzki szauszpiler. "A Bill of Divorcement" (1932) "Double Harness" (1933) "Little Women" (1933) "Thirty Day Princess" (1934) "The Richest Girl in the World" (1934) "Reckless" (1935) "Rendezvous" (1935) "Mutiny on the Bounty" (1935) "Captain Blood" (1935) "Little Lord Fauntleroy" (1936) "Hearts Divided" (1936) "The Charge of the Light Brigade" (1936) "The Prince and the Pauper" (1937) "The Emperors Candlesticks" (1937) "Conquest" (1937) "Marie Antoinette" (1938) "Suez" (1938) "Tarzan Finds a Son!" (1939) "The Adventures of Sherlock Holmes" ( 1939) "The Private Lives of Elizabeth and Essex" (1939) "Down Argentine Way" (1940) "Lady from Louisiana" (1941) "Rings on Her Fingers" (1942) "This Above All" (1942) "Mr. Lucky" (1943) "Two Girls and a Sailor" (1944) "The Green Years" (1946) "Night and Day" (1946) "Of Human Bondage" (1946) "The Locket" (1946) "Oliver Twist" (1948) "Julia Misbehaves" (1948) "Enchantment" (1948) "Challenge to Lassie" (1949) IMDB
+Crowborough – miasto we Wielgij Brytaniji, we Ynglandzie, we hrabstwie East Sussex. Znōme skiż tygo co pōmiyszkiwoł sam Arthur Conan Doyle, autor rōmanōw ô Sherlocku Holmesie. Terozki je sam uōnygo dynkmal.
+Oppersdorffy to je szlacheckŏ i arystokratycznŏ familijŏ ze Ślōnska. Ôd 1554 roku barōny cysŏrstwa, a ôd 1626 grŏfy cysŏrstwa. Byli ôni ze Ôpersdorfu wele Nysy, a jejich siydzibōm bōł zōmek w Gogōwku. Oppersdorffy ôpuściyli Ślōnsk we 1945 roku. Terŏźnie, przedstŏwiciele familije miyszkajōm we Szwajcaryji. Ślōnske familije szlachecke
+Przysłop pod Barańōm Gōrōm tyż "Przysłup" - polana we Ślōnskim Beskidzie, na terynie miasta Wisła. Je uōna na wyżce 900 m przez poźōm morzo. Na polaniy stoji turystyczne schrōnisko wybudowane we rokach 1973-1979 (downijsze przekludzono do Wisły). Bez polana przebiygajōm turystyczne cesty na Baranio Gōra a tyż dydaktyczno cesta (pol. "Ścieżka dydaktyczno-przyrodnicza na Baranią Górę").
+Kamouraska - regijōnalny gmin hrabstwa we Kanadzie, we prowincyji Québec, we regijōnie Bas-Saint-Laurent. Mo 2242,8 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwało sam 21 073 ludzi. Siedziba mo we Saint-Pascal.
+Kaszubske boliuoczko ("Ranunculus cassubicus" L.) – je zielina ze familije boliuoczkowatych ("Ranunculaceae"). Rośnie miyndzy inkszymi kole Wejherowa.
+Litwa (lit. "Lietuva") , Litewskŏ Republika ("Lietuvos Respublika") – państwo we Weschodnij Ojropie, jedyn z bałtyckich krŏjōw, czōnek Ojropejskij Unije i NATO. Nojwyższy pōnkt: gōra Aukštojas 293,84 m n.p.m. Nojniższy pōnkt: Bałtycke Morze 0 m Gyjografijŏ. Litwa graniczy z dalij pokŏzanymi państwami: na połedniu: Polskŏ (273 km) na weschodzie: Biołoruś (677 km) na pōłnocach: Łotwa (576 km) na zŏchodzie: Rusyjŏ (273 km) Historyjŏ. Piyrszŏ spōminka ô Litwie je z 14 lutego 1009, jednak litewske państwo powstoło dopiyro we XIII stoleciu. Krōlestwo Litwy – strzedniowieczne litewske państwo bydōnce we latach 1251–1263; jedynym krōlym bōł Mendog. We XV stoleciŏ tamtyjsze Wielge Litewske Ksiynstwo, po zajyńciu ziym ksiynstw Kijowskij Rusi, było nojsrogszym terytorialnie państwym we Ojropie. We wyniku unije we Krewie (1385) weszło we zwiōnzki z Polskim Krōlestwym (Korōnōm), kere przerodziły sie we 1569 we trwałõ ryalnõ unijõ (lubelskŏ unijŏ), za to Wielge Litewske Ksiynstwo weszło we skłŏd Rzeczypospolitej jako jedyn z jeji dwōch czōnōw. Po III rozbiorze Rzeczypospolitej (1795) Litwa do 1918 wchodziyła we skłŏd Ruskigo Impyrium. 16 lutego 1918 aktym samostanowiynia Litwy Taryba proklamowała Krōlestwo Litwy, znŏleżne ôd Miymieckigo Cysŏrstwa. 2 listopada 1918 powstoła niypodlygłŏ Litewskŏ Republika, ôkupowanŏ we czyrwniu 1940 bez Czyrwōnõ Armijõ, za to we siyrpniu 1940 anektowana bez SSSR jako Litewskŏ Socjalistycznŏ Sowieckŏ Republika. 11 marca 1990 Litwa ôgłosiyła deklaracyjõ samostanowiynia. Ôd 1 mŏja 2004 je czōnkym Ojropejskij Unije.
+Lit (Li, gr. "λίθος" "lithos" kamiyń) - elymynt chymiczny ô numerze atōmowyj 3. Je ôn we grupie litowcōw (grupa 1, ôkres 2). Je miynkim strzybrzistym metalym. Jak wszyjske litowce (metale alkaiczne) je fest łatwopalny i aktywny chymicznie. Użycie. Lit zaôbycz używŏ sie w ceramice za topnik przi przeróbce tlynku krzymu. Je tyż używany we akumulatōrach litowo-jonowych a w atōmbōmbach.
+Elephas maximus sumatranus abo sumatrański elefant to zwiyrzã ze typu chordata, ze rzyndu proboscidea, ze grōmady cycaczy ze familije elephantidae, co je ôpisoł Temminck we 1847 roku. Wystympuje na Sumatrze.
+Ćōng we matymatyce ôkreślo mynga skōnczono abo niyskōnczono, keryj elemynty idzie "rachować", tzn. mynga formula_1 lo kerej do sie nojść funkcyjo formula_2, kaj formula_3 je podmynga myngi naturalnych nōmerōw formula_4: formula_5.
+Dousk (bioł. "Доўск", rus. "Довск", ) - agromiasteczko na Biołorusi, we homelskim ôbwodzie, we rohaczewskim rejōnie, siedziba duwskigo sjełsowieta. Na 2004 rok pōmiyszkowało sam 1841 ludzi.
+Ryga (łot. "Rīga", miym. "Riga") – stolica Łotwy, miasto rozlygowane nad rzykōm Dźwinōm niydaleko ôd jeji ujścio do Bałtyckigo Morza. Jedne s nojsrogszych we Ojropie kuplōngōw secesyjnygo baukunsztu. Ôstrzodek nauki a industryje. Założōno we 1201 roku. We loatch 1919-1940 a ôd 1991 stolica niypodległyj Łotwy.
+Santa Maria a Monte - gmin we Italiji, we regijōnie Toskanijo, we prowincyji Pisa. Mo 38,04 km² wiyrchu a podug danych ze 2020 roku pōmiyszkiwało sam 13 312 ludzi. Fontvieille Rabé de las Calzadas Tardajos
+Subotica – miasto we Syrbiji, we autōnōmicznyj prowincyji Wojwodina. Je siedzibōm władzōw pōłnocnokabackigo ôkryngu a gminu Subotica, do kerygo krōm miasta wlazuje tyż 18 wsi naobkoło. We Suboticy żywobyje mocka roztomajtych nacyi: Madziary (34,98%), Syrby (26,24%), Buniewioki (10,87%) , Chorwaty (10,42%), Jugosłowiany (6,78%), Czornogōrcy (1,59%), Cygōny (1,17%).
+Amt Neuhas – gmin we Miymcach, we landzie Dolno Saksōnijo, we krysie Lüneburg. Mo 237,16 km² wiyrchu a podug danych ze 2014 roku pōmiyszkiwało sam 4776 ludzi. Gyszichtowo zowdy należoł do Dolnyj Saksōniji, nale po II światowyj wojnie przikuplowano gmin ku MRD (m. in. skiż tygo co niy bōło sam mostōw nade Elbōm). Po zjydnoczyniu Miymcōw, 30 czyrwca 1993 Amt Neuhas przikuplowano nazod ku Dolnyj Saksōniji. Neczajta Amt Neuhaus
+Dżakarta (ind. "Jakarta"; downij: "Batawia") – stolica a nojwiynksze miasto Indōnezyje, 9,0 mln mieszkańcōw (2004), aglōmeracyjo 18,2 mln (2004). Miasto je położōne we połedniowo-zachodnij tajli państwa, we pōłnocno-zachodnij tajli wyspy Jawa. Zołożōne we XVI wieku pod mianym "Sunda Kalepa". We 1619 zdobyte ôd Holyndrōw kere postowiyli sam twierdza "Batavia". Bōła uōna siedzibōm Kōmpanije Schodnioindyjskij a stolicōm Niiderlandzkich Indji Schodnich. We latach 1942-1945 miasto bōło ôkupowane ôd Japōnije. Ôd 1949 wlazuje we skłod Indōnezyje, ôd 1950 nosi miano Dżakarta.
+Gōrnoślōnski djalekt ślōnskij miymieckij godki (tyż Gōrnoślōnsko miymiecko godka, gś-miym. : "Oberschlässche Schproche" abo "Obrschlässche Schproche"; śl-miym. : Aeberschläsch, miym: Oberschlesisch) je używany we ôpolskim wojewōdztwie a tyż we enklawach wojewōdztwa ślōnskigo. Bielitzer Mundart (Bielsko-Bioło) Falkenberger Mundart (Niymodlin) Kostenthaler Mundart Oberglogauer Mundart Gōrnoślōnsko gwara Patschkauer Mundart Schönwälder Mundart (Szywołd a ôkolice) Philo vom Walde Heinrich Tschampel Marie Klerlein Franz Hoffmann-Aulen Ślōnsko godka Humoristische Pilln, Band 2 - ei Obrschlässcher Schproche Gedichte in der Mundart der deutschen schlesisch-galizischen Phonetische Analyse der Konsonanten in der deutschen Sprache der Gegend von Oberglogau (Głogówek) Die deutsche Sprachinsel Kostenthal - Geschichte und Gegenwart
+Zachōd (uoznoczany buchsztabōm W ôd angelskigo West) to je jydno ze sztyrych głōwnych strōn świata. Pokozuje na pōnkt horyzōntu, we kerym słōńce zachodzi we dniu rōwnōnoce.
+Hobe Sound - census-designated place we USA, we sztacie Florida, we hrabstwie Martin. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 11 521 ludzi.
+Annecy - gmin we Francyji, we regijōnie Auvergne-Rhône-Alpes, we departamyńcie Haute-Savoie. Mo 66,94 km² wiyrchu a podug danych ze 2014 roku pōmiyszkiwało sam 124 401 ludzi. 1 stycznia 2017 ku Annecy przikuplowano gminy Annecy-le-Vieux, Cran-Gevrier, Meythet, Pringy a Seynod. Bayreuth Cheltenham Vicenza Neczajta Annecy
+Tegui Calderón Rosario (rodz. 1 lutygo 1972 we San Juan, znōmy tyż kej Tego Calderón) - portorykański raper. Sztudyjne albōmy "El Abayarde" (2003) "" (2004) "The Underdog/El Subestimado" (2006) "El Gongoli Mixtape" (2008) "The Original Gallo Del País - O.G. El Mixtape" (2012) "El Que Sabe, Sabe" (2015) Ôficjalno neczajta
+Gilles Marguet (nar. 3 grudnia 1967 we Pontarlier) – francuski biatlōnista. Zdobōł brōnzowõ medalijõ na Igrziskach Ôlimpijskich we 2002 roku we Salt Lake City we sztafecie i złotõ medalijõ na mistrzostwach świata we Poljuce we 2001, tyż we sztafecie.
+The Star Chamber (łać: "Camera stellata") bōł angelski gerycht, kery siedzioł we pałacu Westminster aże do 1641. Dzisio to ôkryślyniy na gerycht moge być używane jedziniy poetycko a metaforyczniy.
+Włōkna (pol. "Włókna", miym. "Siebenhuben") – tajla wsi Rudziczka we Polsce, na Gōrnym Ślōnsku, we ôpolskim wojewōdztwie, we prudnickim krysie, we gminie Prudnik.
+Fecher to je plaskaty, leki a zdobiōny przedmiot, rozkłŏdany pōłkoliście, kerego sie używŏ do wytworzyniŏ przepływu luftu sużōncego m.in. do chłōdzyniŏ gymby. Fechry wykōnowane sōm m.in. z: holcu, metalu, bambusa, słōniowyj kostyry, pergaminu, hedbŏwu abo fyjdrōw. We Ojropie fechrōw używały zaôbycz ino baby, za to we Azyji używały ônych ôbie płcie.
+Kilimandżaro to je gōra we Tanzaniji, przi granicy ze Kynijōm. Je to nojwyższo gōra we Africe. Mo trzi wiyrchy, kożdy ś nich to je downy wulkōn: Uhuru na wulkōnie Kibo, wysoki na 5895 m n.p.m. Mawenzi - 5150 m n.p.m. Shira - 3940 m n.p.m. Piyrszy roz zdobyto we 1889 roku ôd Hansa Meyera a Ludwiga Purtschellera. We 1921 utworzōno sam rezerwat przirody, a ôd 1973 Narōdowy Park - Kilimanjaro National Park, kery mo 753 km² wiyrchu. Ôd 1987 je uōn wpisany na Lista światowygo dziedzictwa ôd UNESCO. Przi samym wiyrchu na wiyrchu ōng. 4 km² zalygo śniyg. Mimo aże Kilimandżaro je we Tanzaniji, bezma cołke dochody ze turystyki dostowo Kynijo, bez cōż prziszło pora razōw do kōnfliktu miyndzy tymi państwōma. Neczajta Narodowygo Parku
+Soojin (ko: 서수진, Sŏ Su-dzin, rodz. 9 marca 1998) — koryjańskŏ śpiywaczka zespołu (G)I-DLE. Podwiela zadebiutōwała w K-popie zajmowała sie tańcym i taekwondo. Ôd 2018 była jednōm z śpiywaczek i tanecznic w zespole ze szejściu dziouch "(G)I-DLE". 14 siyrpnia 2021 ôpuściyła zespōł skuli ôbskarżyniŏ, iże była sprŏwcōm przemōcy we szkole, atoli Soojin zaprzeczo tymu.
+Santa Sofia dEpiro - gmin we Italiji, we regijōnie Kalbryjo, we prowincyji Cosenza. Mo 39,22 km² wiyrchu a podug danych ze 2018 roku pōmiyszkiwało sam 2500 ludzi. Neczajta Santa Sofia dEpiro
+Lōncetla – buchalterski dokōmynt, na kerym je wydurkowano informacyjo ô wysokości geltagu. Mo forma dugigo a wōnskigo paska. Na lōncetli stoji, wiela pracownik robiōł godzin we mieśōncu, wiela mo za nadgodziny, prymie a inksze, wiela wynośōły dowki a geld na ubezpieczyniy atd. We folklorze a ôsprowkach we ślōnskich familijach lōncetla niyroz bōła sztichym do haje, kej chop za wielgo tajla ze geltagu ustawiōł we szynku, abo kej niy chcioł jij pokozać ślubnyj.
+Myra - miejscowość (unincorporated community) we USA, we sztacie Zachodnio Wirginijo, we hrabstwie Lincoln.
+Boliwijo, Republika Boliwije (hiszp. "Bolivia, República de Bolivia") – państwo we Americe Połedniowyj. Granica mo ze Brazylijōm, Paragwajym, Argyntynōm, Czile a Peru. Niy mo dostympu do morza. Teryn sam ôbniżo sie ze zachodu na wschōd. Nojwyższy wiyrch - Sajama, 6520 m n.p.m. Uod uzyskanio niypodległości we wyniku wojyn Boliwijo utraciła tajla swego downijszygo terytoriōm: we 1884 dostymp do Ôceanu Spokojnygo na rzecz Czile, we 1903 rygiōn Acre, kery zajyła Brazylijo, a we 1935 Chaco, kery zajōn Paragwaj. Wiynkszość ludności to Indjanery ze plemiōn Keczua (33%) a Ajmara (30%), krōm nich Metysy (25%) a bioli (25%). Dōminōje katolicyzm wyznowany bez 92,5% Boliwianōw. Bez dugi czas podstawōm gospodarki bōło wydobycie cyny, a spodek jeij cen wyołoł sam srogi kryzys we gospodarce.
+Bahamy – państwo we Pōłnocnyj Americe rozlygowane na Atlantyckim Ôceanie, na wyspach archipelagu ô jednakim mianie. Z anfanga pōmiyszkiwane bez Arawakōw, ôddekńōne do Ojropejczykōw we 1492, niyskorzi kolōnijo Wielgij Brytaniji, ôd 1973 niypodległe. Gospodarka ôparto na turystyce. Bahamy majōm nojmodszo populacyjo na świecie, połowa ludzi niy je wiyncy kej 30 lot stare.
+Delatyn (ukr. "Делятин") - ôsiedle miejskij zorty na Ukrajinie, we iwanfrankiwskim ôbwodzie, we nadwōrniańskim rejōnie. Mo 10,28 km² wiyrchu a podug danych ze 2017 roku pōmiyszkiwało sam 8399 ludzi.
+Freetown - nojsrogsze miasto a stolica Sierra Leone, stolica Zachodnigo Ôbszaru, rozlygowane nade Atlantyckim Ôceanym. Ôstrzodek ferwaltōngu, industryji, kultury a nauki. Morsko hawyna.
+Rovereta – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Serravalle. Serravalle Cà Ragni Cinque Vie Dogana Falciano Lesignano Ponte Mellini Valgiurata
+Bolimów – miasto we Polsce, we łōdzkim wojewōdztwie, we skerniewickim krysie, siedziba gminu Bolimów. Ôd lat 30. XV stolecia do 1870 roku mioł miejske prawa, dostoł je nazod we 2022 roku.
+Zielōny jeseter (łac. "Acipenser medirostris") – wandrownŏ fisza, ze familije jeseterowatych, wystympujōncŏ hławnie na połedniowym wybrzyżu Alaski, weschodnim Kanady a weschodnim Zjednoczōnych Sztatōw, po tajli tyż pōłnocno-weschodnim wybrzyżu Meksyku jak tyż srogich rzykach wele tych wybrzyży. Je ôn dugi do 2,7 myjtrōw a ciynżki do 159 kilogramōw.
+Reichsbahn Sportgemeinschaft Kattowitz – dŏwny ślōnski banowy klub fusbalowy ze Kattowitz (terŏzki Katowice). Reichsbahn SG Kattowitz pod takim mianym fōngowoł do 1945.
+Syngalaskŏ gŏdka - gŏdka Syngalōw - nŏjwiynkszŏ etniczność we Sri Lancy.
+Montescudaio - gmin we [[Italijo|Italiji], we regijōnie [[Toskanijo]], we [[prowincyjo Pisa|prowincyji Pisa]]. Mo 20,24 km² wiyrchu a podug danych ze 2022 roku pōmiyszkowoło sam 2148 ludzi. [[Kategoryjo:Gminy we regijōnie Toskanijo]]
+Skype – internecowy kōmōnikator, ôparty na technologiji peer-to-peer. Skype dowo mogebność prowadzynio frajowych rozmōw gosowych a ôbserwacyje rozmōwcy bez internecowo kamera, a za prajzōm tyż rozmōw ze posiodaczōma telefonōw stacyjonornych abo mobilniokōw ze hilfōm technologiji VoIP (Voice over IP) tzw. usuga "SkypeOut". Krōm tygo Skype ôferuje funkcyje bezpostrzydniyj pomiany informacyji tekstowych bez hilfa ryncznie wpisywonych nowin a przesył fajlōw.
+Hewlett - census-designated place we USA, we sztacie Nowy Jork, we hrabstwie Nassau. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 6819 ludzi.
+Matymatyka (ze greckego: "mathēmatik" ze "máthēma" - poznaniy, umiyjyntnōść) - nauka skupiōno na rozumowaniu dedukcyjnym, dowajōnco werkcojg ku badaniu wnioskōw ze przijyntych założyń. Downij wyrōżniano "czysto matymatyka", abstrakcyjno, rozwijano bes zwiōnzku ze kōnkretnymi praktycznymi zastosowańōma, l.b. we technice. Nale niyskorzi ôkozało sie, co dowo sie ja zastosować we fizyce a informatyce. Szkolne rozumiyniy matymatyki kej nauki ô liczbach niy je akuratne już ôd XIX wieku.
+Joseph Marie Eugène Sue (rodz. 26 stycznia 1804 we Paryżu, um. 3 siyrpnia 1857 we Annecy) – francuski pisorz, kery jako piyrszy pisoł rōmany we ôdcinkach. Publikowoł je we cajtōngu "Journal des Débats" a inkszych. Ôpisywoły uōne żywobycie nojbiydnijszyj tajli ludności Paryża a mioły ajnflus na społeczne nastroje we epoce Pozimka Ludōw. Nojbarzi znōme jygo rōmany to "Les Mystères de Paris" ("Tajymnice Paryża") a "Le Juif Errant" ("Żyd zowdy tułocz").
+Klang to je słuchowe wrażynie, tworzōne akustycznōm welōm, kerŏ rozchodzi sie we ôstrzodku sprynżystym (ciele stałym, ciyczy, gazie). Frekwyncyje welōw, kere sōm słyszalne dlŏ czowieka, zawarte sōm w paśmie miyndzy wartościami granicznymi ôd kol. 16 Hz do kol. 20 kHz. Piyrszego zaregistrowania klangu dokōnoł we 1860 roku Édouard-Léon Scott de Martinville. Jego fōnautograf niy bōł zaprojektowany do ôdtwŏrzaniŏ klangu, ale zachowały sie szkryfty archiwalne piyrszych registracyji ôdczytane i ôdtworzōne we 2008 roku. Cechy klangu. Do bazowych cech klangu zaliczŏ sie: wysokość klangu, głośność klangu, czas trwaniŏ klangu, farba klangu. Cechy te zwiōnzane sōm blank z ôdpedniymi parametrami wele akustycznyj. majōnce ôkryślōnõ wysokość: tōn (tōn bazowy), wielotōn harmōniczny, niymajōnce ôkryślōnyj wysokości: wielotōn niyharmōniczny, fiōnczynie (majōnce widmo ciōngłe): fiōnczynie biołe, fiōnczynie wystre. Casati R., Dokic J., "Sounds", [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy [online], CSLI, Stanford University, 5 paździyrnika 2010, ISSN 1095-5054 [dostymp 2021-04-25]
+Isaac Asimov (ur. 2 stycznia 1920 we Rusyji, zm. 6 kwietnia 1992 we Nowym Jorku) – amerikański pisorz, autor licznych rōmanōw science fiction. "Pebble in the Sky" (1950) "The Stars, Like Dust" (1951) "The Currents of Space" (1952) "The End of Eternity" (1955) "Fantastic Voyage" (1966) "Nemesis" (1989) "I, Robot" (1950) "The Caves of Steel" (1954) "The Naked Sun" (1957) "The Complete Robot" (1982) "The Robots of Dawn" (1983) "Robots and Empire" (1985) "Foundation" (1951) "Foundation and Empire" (1952) "Second Foundation" (1953) "Foundations Edge" (1982) "Foundation and Earth" (1986) "Prelude to Foundation" (1988) "Forward the Foundation" (1993)
+Fleksa – narzyńdzie na sztrōm abo na luft, kere je używane do rżniyńcio a pucowanio. Idzie do nij przikuplować roztomajte tarcze do rżniyńcio abo drucianno byszta.
+Kolorado (ynglicko godka: "Colorado") je stōn na połedniowym zachodzie Skuplowanych Stanōw. Granica mo na pōłnocy ze stanōma Wyoming a Nebraska, na wschodzie ze Nebraskōm a Kansas, na połedniu ze Oklahomōm a Nowym Meksykym, a na zachodzie ze Utah. Nojsrogsze miasta: Denver Colorado Springs Aurora Lakewood Stolica - Denver. Wielość ludzi - 4,939,456 Ôficyjalno neczajta Kolorado (we angelskij godce)
+Krogulno (pol.: "Krogulna") je wieś rozlygowano we ôpolskim wojewōdztwie, we namysłowskim krysie, we gminie Pokōj, przi wojewōdzkij ceście nr 424. Na anfangu XVII stolecio do majōntku Krogulno noleżoł Nowy Folwark, mianowany tyż Nowe Budy, s kerygo rozwinyła sie wieś Pokōj, teroźnio siedziba gminy.
+Mieśōnc to je jydnostka czasu. S anfanga bōł zwiōnzany s cyklym mieśōnczka, kerygo ôkres synodyczny mo 29 a pōł ziymskij doby. Skiż tygo co roka niy idzie potajlować gynał rōwno na miyśōnce synodyczne (uokres zwrytniyńcio sie Ziymie naobkoło Klary niy je podzielny bes reszty bez mieśōnc synodyczny), nojprzōd wkludzano do kalyndorza dodatkowe dni, niy przipisane do żodnygo mieśōnca. Niyskorzi potajlowano rok na mieśōnce we sposōb umowny, bes zwiōnzku s fazuma mieśōnczka. Terozki momy jeich dwanoście a sōm uōne roztōmajtyj dugości: styczyń - 31 dni luty - 28 dni, a we lotach przestympnych 29 marzec - 31 dni kwieciyń - 30 dni moj - 31 dni czyrwiec - 30 dni lipiec - 31 dni siyrpiyń - 31 dni wrzesiyń - 30 dni październik - 31 dni listopad - 30 dni grudziyń - 31 dni
+Strzedniopolsko godka () to wersyjo polskij godki, we keryj sie godało pōmiyndzy XVI a XVIII stolećōma.
+Koreańskŏ gŏdka - ôficyjnŏ gŏdka Połedniyowej Koryje a Pōłnocnej Koryje tyż jednŏ ze 2 gŏdek ôficyjnych we Autōnōmicznym regiōniy Janbian we Chińskej Ludowej Republice.
+Monrovia - nojsrogsze miasto a stolica Liberyji, we hrabstwie Montserrado, siedziba dystryktu Greater Monrovia. Ôstrzodek industryje, morsko hawyna.
+Angelsko godka (ang. "English language" ɪŋglɪʃ læŋgwɪʤ) – urzyndowo godka na terytoriach zależnych Wielgij Brytanije, a we wiynkszości jeji bōłych kolōniji i dōmińjōw, p.in. Irlandyji, Kanadzie, RPA, Australiji i Nowyj Zelandyji. Terozki używo jōm kole 400 miljōnōw ludzi kej ôjczysto godka, a 1,2 - 1,6 miljarda kej ôbco godka. We sōmy Wielgij Brytanije angelsko godka je "de facto" godkōm urzyndowōm, nale formalniy państwo to niy mo żodnej ôficjalniy ustalōnej urzyndowyj godki. Podano sytuacyjo je tyż we Zjednoczōnych Sztatach. Angelski noleży do ôficjalnych godek ONZ, a ôd XX wieku je nojczyńści używanōm godkōm we kōntaktach miyndzynarodowych. Roz na kedy ôkreślany kej piyrszo ōniwersalno godka ludzkości. Angelsko godka je fest zrōżnicowano geōgraficzniy. Djalykty rōżnōm sie fōnetykōm, słownictwym i do pewnygo stopnio gramatykōm. Godki indoojropejske Godki germańske Godki zachodńōgermańske Godki anglo-fryzyjske Godki angelske Angelsko godka Pisownio i fōnetyka. Alfabyt angelski je ôbecniy taki sōm kej alfabyt łaciński i skłodo sie s dwadzieścia sześciu buchsztabōw: Gramatyka angelskij godki. Angelsko godka je godkōm pozycyjnōm a analitycznōm (wielge znoczyniy majōm czasowniki posiłkowe) , nale wystympujōm tyż niykere elymynty fleksyji. Sōm to relikty indoeuropejskigo systymu deklinacyji i kōńōgacyji, we pełni zachowanygo we godkach słowiańskych i łaciniy, a we tajli we staroangelskej godce. Ôdmiano bez przipadki dotyczy zaimkōw, rzeczowniki posiadajōm yno dopełniacz ("Saxon genitive"), tworzōny s kōńcōwkōm -s. W angelskej godce wystympujōm przedimki: ôkreślōny "the" i niyokreślōny "a(n)". Formy "an" używa sie przed wyrazōma wymawianymi s nagosowōm samōgoskōm - "an hour" nale "a European". Co niyzwykłe wśrōd godek indoojropejskych, niy istnije kategoryja rodzaju gramatycznygo, s wyjōntkym zaimkōw trzecij ôsoby liczby pojydynczej. Czasy. W angelskij godce je szesnoście czasōw (sztyry czasy po sztyry aspekty czasowe). Pōniższo tabela przedstawio przikładowe zdani we 16 czasach strōny czynnej (Present Simple: "I do" - Robia): Wśrōd jynzykoznawcōw niy mo połnej zgody co do tygo, eli kożdōm s podanych wyżej kōnstrukcyji uważoć za samodzielny czas. Niykerzi wyrōżniajōm we angelszczyźniy jydyniy czas przeszły i teraźnijszy (ze wzglyndu na istniyniy we nich "prostych" form czasownika), pozostołe zaś czasy uważajōm za aspekty tych dwōch czasōw. Składnio. Podstawowym szykym zdanio je SVO, podaniy kej we Ślōnskej godce. Wyrazy ôkreślajōnce poprzedzajōm ôkreślane. Szyk zdanio je ô wiela myni swobodny we porōwnaniu s Ślōnskōm godkōm. Linki zewnyntrzne. Zajty ô angelskij godce Angelski s BBC Tłumacz angielski angielski.edu.pl ang.pl Dykcjonorze MultiSłownik (De Agostini) Słownik angelskij godki (Cambridge) Słownik angelskij godki (Merriam-Webster) Słownik angelskij godki (Oxford) Translatory Translatica PWN (tłōmaczy zdanio i cołe zajty) Translation-guide.com (tōmaczy zdanio i cołe zajty)
+Ryńskŏ Wieś (pol. "Reńska Wieś", miym. "Reinschdorf") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Pakosławice. We 2011 roku wieś miała 428 miyszkańcōw.
+Doha lebo Ad-Dauha (arabsko godka: الدوحة) – stolica Kataru a prowincyji Doha.
+Tuwaskŏ gŏdka - tureckŏ gŏdka, ôficyjnŏ gŏdka Tuwy.
+Sant Julià de Lòria - parafijo we Andorze. Mo 61 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 9379 ludzi.
+Kobelaki (ukr. "Кобеляки") – miasto na Ukrajinie, we połtawskim ôbwodzie, we połtawskim rejōnie. Miasto Kobelaki znojduje sie na brzygach rzyki Worskła (przede wszyjskim na prawym) – na placu, kaj wlatuje dō nij rzyka Welyki Kobelaczek (samstōnd biere sie miano miasta). Leży 69 km ôd stolice ôbwodu (autobanōm E584) a 13 km ôd banhofu Kobelaki.
+Reprezyntacyjo Miymiec we fusbalu chopōw je fusbalowy piyrszy manszaft Miymcōw, kerygo trynerym je Joachim Löw. Powstała uōna we 1900, we 1904 stała sie ferajnistkōm FIFA, zaś we 1954 douōnczōła sie do UEFA. Sztyry razy byli majstrōma świata (1954, 1974, 1990 a 2014). Michael Ballack Paul Freier Walter Hanke Richard Herrmann Miroslav Klose Richard Kubus Fritz Laband Richard Malik Josef Piontek Ernst Plener Lukas Podolski Reinhard Schaletzki Lukas Sinkiewicz Dariusz Wosz Ernst Willimowski
+Nouméa - stolica a nojsrogsze miasto Nowyj Kaledōniji. Ôstrzodek industryji (huta niklu), nauki a turystyki.
+Linkin Park – amerikańsko skupina muzyczno, grajōnco szyroko pojyntygo roka (niykedy klasyfikowano kej wykōnawca numetalowy abo ze zorty metalu alternatywnygo). Skupina zołożōno we 1996 roku we Los Angeles. Brad Delson - gitara (1996-) Mike Shinoda - wokal, MC, insztrumynty klawiyrowe, gitara, Plik, fortepiōn (1996-) Rob Bourdon - szlagcojg, fortepiōn (1996-) Joseph Hahn - DJ, pianino, ryżiserio, scynarzista, Plik (1996-) David "Phoenix" Farrell - gitara basowo, wiolōnczela, gitara (1996-1999, 2001-) Mark Wakefield - wokal (1996–1998) Kyle Christner - basgitara (1998–1999) Scott Koziol - basgitara (1999–2001) Chester Bennington - wokal (1999-2017) Xero Demo Tape (1997) Hybrid Theory EP (1999) Hybrid Theory (24 października 2000) Reanimation (30 lipca 2002) Meteora (24 marca 2003) Live in Texas (18 października 2003) Collision Course (cuzamyn s Jay-Z, 30 listopada 2004) Minutes to Midnight (15 maja 2007) (25 listopada 2008) Songs from the Underground (2008) (2009) A Thousand Suns (2010) Living Things (2012) One Step Closer – 15 lutygo 2001 Crawling – 1 maja 2001 Papercut – 18 czyrwca 2001 In the End – 20 listopada 2001 In The End DVD – 12 listopada 2001 Crawling DVD – 12 listopada 2001 Its Goin Down – 29 marca 2002 Pts. Of.Athrty – 15 lipca 2002 H! Vltg3/Pts.Of.Athrty – 15 lipca 2002 Somewhere I Belong – 18 marca 2003 Faint – 16 czerwca 2003 Numb – 2003 From the Inside – 17 listopada 2003 Lying From You – Kwieciyń 2004 (Yno we USA a Kanadzie) Breaking the Habit – Czyrwiec 2004 Numb/Encore – 22 listopada 2004 What Ive Done – 2 kwietnia (Internec) a 30 kwietnia (CD) 2007 Bleed It Out – 20 siyrpnia 2007 Shadow of the Day – 16 października (Internec) a 23 listopada (CD) 2007 Given Up – 17 lutygo (Internec) a 3 marca (CD) 2008 We Made It (wroz ze Busta Rhymes) – 2008 Leave Out All the Rest - 2008 New Divide - 2009 The Catalyst - 2010 Waiting for the End - 2010 Burning in the Skies - 2011 Iridescent - 2011 Burn It Down - 2012 Lost in the Echo - 2012 Powerless - 2012 Castle of Glass - 2013 Little Nicky – Points of Authority – 2000 Valentine – Pushing Me Away – 2001 Dracula 2000 – One Step Closer – 2000 Queen of the Damned – System (Jonathan Davis <KoRn> & Chester Bennington) – 2002 Matrix Reactivation – Session – 2003 Vertical Limit – Points of Authority – 2000 – Morning After (Chester Bennington & Julien-K) – 2006 Das Experiment – One Step Closer – 2001 Miami Vice – Numb/Encore – 2006 S.W.A.T – Figure. 09 – 2003 Zakuodnik – Faint – 2004 Transformers – What Ive Done – 2007 Zmiyřch - Leave Out All the Rest - 2008 Transformers: Revenge of the Fallen - New Divide - 2009 Transformers: Dark of the Moon - Iridescent - 2011 - Blackout (Renholdër Remix) – 2012 Abraham Lincoln: Vampire Hunter - Powerless - 2012
+Tyn wykŏz przedstawia tabularyczne zestawiynie zdarzyń historycznych, narodzin, zgōnōw, festōw i ôbchōdōw ôkryślōnego dnia w roku.
+Lambda – spōlnota gejōw we Ôdynsie (Danijŏ), założōno 11 września 1993. Funguje, żeby umŏcniać tożsamość gejōw i lesbijek, i spōłpracować ze inkszymi spōlnotami gejowskimi i lesbijskimi.
+Jōn (gr.: ἰόν "ion" „idōnce, biygnōnce [ôd elektrody do elektrody]”) – atōm abo grupa atōmōw połōnczōnych chymicznymi wiōnzaniami, kerŏ mŏ niydomiar abo nadbytek elektrōnōw we relacyji do protōnōw. Ôbojyntne elektrycznie atōmy i tajleczki chymicznych zwiōnzkōw posiadajōm rōwnõ wielość elektrōnōw a protōnōw, jōny za to sōm elektrycznie naładowane dodatnio abo ujymnie. Naładowane dodatnio jōny nazywŏ sie kationami, za to ujymnie – anionami. Jōny mogōm wystympować przed siebie, we swobodnym stōnie (porzōnd we gazowyj fazie) abo tworzōm tm. pŏry jōnowe, kere mogōm być luźno ze sobōm zwiōnzane abo ôpacznie – tworzić herske wiōnzaniŏ. Fest zwiōnzane pŏry jōnowe tworzōm chymiczne jōnowe wiōnzaniŏ, terŏźne we mocka chymicznych zwiōnzkach. Powstōnie jōnu z ôbojyntnego atōmu abo tajleczki nazywōmy jōnizacyjōm. Symbol jōnu podŏwŏ sie we formie symbolu atōmu abo grupy atōmōw z nakładym wrażōnym we prawym wiyrchnim indeksie, bp. dodatnie: Na, Ca, Al a ujymne F, S.
+Śmiatek to je przirzōnd, kerym sie zbiyro farfocle na szipa. Zauobycz je przedowany ś ńōm do kupy.
+Calligaria – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Faetano. Faetano Cà Chiavello Corianino Monte Pulito
+Minuta (łać. "minuta" - mało) – pozaukładowo jednostka czasu, ôznoczano min. Wywodzi se ze sōmeryjskigo układu miarōw. Miano minuta je ôd łacińskigo wyrażynio "pars minuta prima" (piyrszo mało tajla). 1 min = 60 s = 1/60 h = 1/1440 doby
+Hymn Państwowy Ruskij Federacyje (rusko: Государственный гимн Российской Федерации, ) – państwowy hymn Rusyje. Ôstoł przijynty a napisony we 2000 roku. Słowa napisoł Sergei Władimirowicz Michałkow a muzykã skōmpōnowoł Aleksander Aleksandrow. Hymn mŏ takõ samã melodyjõ jak hymn SSSR. Słowa. Słowa rusyjske. "Россия – священная наша держава," "Россия – любимая наша страна." "Могучая воля, великая слава –" "Твое достоянье на все времена!" Refren":" "Славься, Отечество наше свободное," "Братских народов союз вековой," "Предками данная мудрость народная!" "Славься, страна! Мы гордимся тобой!" "От южных морей до полярного края" "Раскинулись наши леса и поля." "Одна ты на свете! Одна ты такая –" "Хранимая Богом родная земля!" Refren "Широкий простор для мечты и для жизни" "Грядущие нам открывают года." "Нам силу дает наша верность Отчизне." "Так было, так есть и так будет всегда! " Anglijsko transkrypcyjo. "Rossiya — svyashchennaya nasha derzhava," "Rossiya — lyubimaya nasha strana." "Moguchaya volya, velikaya slava —" "Tvoyo dostoyanye na vse vremena!" Refren: "Slavsya, Otechestvo nashe svobodnoye," "Bratskikh narodov soyuz vekovoy," "Predkami dannaya mudrost narodnaya!" "Slavsya, strana! My gordimsya toboy!" "Ot yuzhnykh morey do polyarnogo kraya" "Raskinulis nashi lesa i polya." "Odna ty na svete! Odna ty takaya —" "Khranimaya Bogom rodnaya zemlya!" Refren "Shirokiy prostor dlya mechty i dlya zhizni." "Gryadushchiye nam otkryvayut goda." "Nam silu dayot nasha vernost Otchizne." "Tak bylo, tak yest i tak budet vsegda!"
+Ślōnskŏ nacyjŏ (abo mogymy pedzieć Ślōnzŏki) wedle wielu je to nacyjŏ, kero miyszko na Ślōnsku i ôdznaczo siy ôd nacyji polskij, miymieckij, czeskij a słowackij bez to, że mŏ inkszõ kulturã, historyjõ i gŏdkã. Wielgŏ tajla politykrōw i inkszych gŏdŏ, że takij nacyje niy było i niy mŏ, a to że Ślōnzŏki robiom kole tego larmo, idzie z gospodorczych zmion kōńca 20. i poczōntku 21. wiekōw (zawiyraniy grub i inkszych pedsiymbiorstw powiōnzanych z industryjom). Ślōnskij nacyji niy uznawo żōdne państwo. Polski Nojwyższy Gyricht we 1998 roku i we 2007 roku przijōn, iże we wszeôbecnyj ôbywatelskij ôcynie Ślōnzŏki niy sōm uwŏżani za ôsobnõ nacyjõ. Skargã na uzdanie z 1998 roku ôddalōł Ojropejski Trybunoł Praw Czowieka we 2004 roku, jednak niy zajōn ôn stanowiska we sprawie istniyniŏ abo niyistniyniŏ ślōnskij nacyje. We 2006 roku Rejōnowy Gyricht w Katowicach stwiyrdziōł, iże niyma stykajōnce dlŏ przijyńciŏ istniyniŏ ôsobnyj ślōnskij nacyje – samo wnyntrzne przekōnanie ô tym grupy ludzi, eli nawet deklarowanie takij nacyje we wykazach. Przedstawiōł poglōnd, iże ślōnskŏ nacyjŏ niy je we wszeôbecnyj świadōmości ani tyż we prawnych aktach, a widzynie ôdrymbności Ślōnzŏkōw (gŏdkowe, ôbyczajowe) wiōnże sie radszyj z historycznymi regiōnami (Gōrny Ślōnsk, Dolny Ślōnsk, Cieszyński Ślōnsk) krŏju, a niy z istniyniym ślōnskij nacyje. Zdanie to aprobowoł Gyricht Nojwyższy we 2007 roku. Patriotyzm lokalny, kery przibroł tyż formã ruchu nŏrodnościowygo, zaczōn sie rodzić na Ślōnsku na zaczōntku 20. stoleciŏ. Ôrganizacyje. Ôrganizacyjōm dōnżōncõ do uznaniŏ ślōnskij nacyje je Ruch Autōnōmije Ślōnska, kerego cwekym je utworzynie autōnōmicznego regiōnu, we historycznych granicach Gōrnego Ślōnska, kery nawiōnzowołby do przedwojynnyj autōnōmije ślōnskigo wojywōdztwa. Ku cylu rozbudzania świadōmości nŏrodnyj Ślōnzŏkōw dzioła tyż tm. „Związek Ludności Narodowości Śląskiej”, kery ôd 1996 roku ubiygoł sie ô zaregistrowanie jako zwiōnzek. Piyrszym wpisanym do regestu zwiōnzkiem ôdwołujōncym sie prōmp do ślōnskij tożsamości nŏrodnyj je Stŏwarziszynie Ôsōb Nŏrodowości Ślōnskij. Wpisu dokōnoł we dniu 21 grudnia 2011 Rejōnowy Gyricht w Ôpolu. Jednak Nojwyższy Gyricht uchylōł uzdanie ôddalajōnce apelacyjõ ôd uzdaniŏ ô wpisie i przekŏzoł sprawã do pōnownego rozpoznaniŏ apelacyje. Teryn zamiyszkaniŏ. Podle polskigo "spisu powszechnego", ślōnskõ nacyjõ deklarowali miyszkańcy nastympujōncych krysōw:
+N.N. (ze łać.: "nomen nescio" - miana niy wiym) – akrōnim, kery je używany nojczyńści ôd gerychtōw a we inkszych prawniczych pismach, kerym ôkryślo sie persōny kerych miano je niyznōme. Pochodzi ôd czasōw Rzimskigo Imperyjōm, kaj go używano we przikładach na kerych szkolili sie szkolorze kere uczyli sie prawa.
+Lupang Hinirang ("Wybrany Krej) –" państwowy hymn Filipinōw. Ôstoł przyjynty we 1898 roku. Słowa napisoł José Palma, a melodyje skomponowoł Julian Felipe. Bayang Magiliw, Perlas ng Silanganan Alab ng puso Sa dibdib moy buhay Lupang Hinirang, Duyan ka ng Magiting, Sa manlulupig Di ka pasisiil. Sa dagat at bundok, Sa simoy at sa langit mong bughaw, May dilag ang tula At awit sa paglayang minamahal Ang kislap ng watawat moy Tagumpay na nagniningning; Ang bituin at araw niya, Kailan pa may di magdidilim Lupa ng araw, ng luwalhatit pagsinta, Buhay ay langit sa piling mo, Aming ligaya, na pag may mang-aapi, Ang mamatay nang dahil sa iyo.
+Dajr az-Zaur (arab. دير الزور) – miasto we Syryji, stolica muhafazy Dajr az-Zaur. Je rozlygowane nade rzykōm Eufrat. Ôd 14 lipnia 2014 roku miasto było oblężone bez terrorystōw z ôrganizacyje Islamske Państwo (ISIS). Terrorystōm niy podarziło sie w połni złōmać ôbrōnnych pozycyje part syryjskij armije, zajōnli jednak niykere z ôsiedli miasta. Bez bez 3 lata kole 150 tysiyncy miyszkańcōw jacy ôstali w mieście, dostawało medycyny i pożywiynie drōgōm lotniczõ. Kōmynda nad syryjskimi wojŏkami w mieście w czasie ôblynżyniŏ sprawowoł jyneroł Isam Zahr ad-Din. 5 września 2017 roku syryjskij armije spiyranyj bez Rusyjõ podarziło sie przerwać ôblynżynie. Do 3 listopada 2017 syryjskŏ armijo cołkowicie wyzwolyła Dajr az-Zaur od terrorystōw.
+<ns>0</ns> <revision> <parentid>361966</parentid> <timestamp>2023- 06-16T00:37:22Z</timestamp> <contributor> <username>Krol111.bot</username> </contributor> <comment>wyciepaniy bezpotrzebnygo polskigo tumaczynio</comment> <model>wikitext</model> <format>text/x-wiki</format> Platerów - wieś we Polsce, we mazowieckim wojewōdztwie, we łosickim krysie, siedziba gminu Platerów. We lotach 1975-1998 wieś administracyjniy noleżoło do bialskopodlaskigo wojewōdztwa.
+South Park to je amerykōński telewizyjny serial animowany dlŏ majoryntnych ymitowany ôd 13 siyrpnia 1997 roku na Comedy Central. Gōwnymi bohatyrami serialu sōm Eric Cartman, Stan Marsh, Kyle Broflovski a Kenny McCormick.
+Ôblŏty (ôd łac. "oblatum", miym. "Oblate") – ciynke ciasto używane do spożyciŏ bez ludzi i jako uszczelniajōncõ materyjõ. Robi sie jy z płynnyj masy, kerŏ zawiyrŏ ino wodã, mōnkã i skrobiã, piycze sie jy miyndzy rozgrzanymi biglŏzkami i kreje abo dziurkuje na kolite abo prostokōntne kōncki. Tradycyjny produkt kulinarny znany co nojmynij ôd 19. stoleciŏ na Gōrnym Ślōnsku jak tyż we Czechach (jako "lázeňská oplatka") i na Słowacyji (jako oblátka abo oplátka). 17 mŏja 2010 roku wpisany bez polske Ministerstwo Bauerstwa i Rozrostu Wsi na wykŏz tradycyjnych produktōw na Gōrnym Ślōnsku. Ôpis. Bez użyciŏ strzodkōw spulchniajōncych ciasto, strzodkōw rozluźniajōncych, biōłtek jajec i cukru jak tyż przi niywielgij wielości lepidła, wafle niy rosnōm, ale ôstŏwajōm plaskate, majōm lepkawõ, ale kruchõ kōnsystyncyjõ i ôpaterny smak. Wypiykŏne sōm z niywielgõ wielościōm fetu za strzodek ôddzielajōncy we waflach, kere skłŏdajōm sie z dwōch wiyrchni do piyczynia, kere sōm abo podgrzewane na ôgniu. Niykere wafle majōm plaskatõ, śliskõ wiyrchniã, inksze dostŏwajōm bez grawerowanie na wiyrchniach mustry, szkryfty abo ôbrŏzowe, czynsto religijne motywy. We czasie piyczenia wafle porzōnd ôstŏwajōm barzo leke abo nawet doimyntnie biołe, ale idzie jy zafarbić. Wafle sōm nojczyńścij wytwŏrzane z ôbiylij mōnki, ale znane sōm tyż ôdmiany bezglutynowe z kukurzicanyj mōnki abo skrobi.
+Dekanat Gliwice-Sośnica – jydyn s 18 dekanatōw katolickych wchodzōncych we skuod djecezyji gliwickij, we kerygo skuod wchodzi 10 parafije. Gliwice: Parafijo Chrystusa Krōla Gliwice: Parafijo św. Bartuōmieja Gliwice: Parafijo Miuosierdzio Božygo Gliwice: Parafijo Świyntej Familije Gliwice: Parafijo Matki Boskij Kochawińskij Gliwice: Parafijo Nojświyntšygo Serca Pana Jezusa Gliwice-Ligota: Parafijo św. Jōzefa Gliwice-Sośnica: Parafijo św. Jacka Gliwice-Sośnica: Parafijo Nojświyntšej Maryje Panny Wspōmožynio Wiernych Gliwice-Žerniki: Parafijo św. Jōna Chřciciela
+Oroczoskŏ gŏdka – ałtajskŏ gŏdka s familije Tōnguskich gŏdek użiwanŏ bez 8 Oroczōw we Chabarowskim Kraju.
+Zausznica (inakszy: uryngla, uryngel) – zdobno zawiyszka do uszōw ôd baby, nale roz za czas je do trefiynio tyż u chopōw abo we inkszych tajlach ciała. Zausznice wystympujōm we mocy kulturōw we cołkim świecie.
+Gōra Gunnbiørna to nojwyższy wiyrch Arktyki, kery znojduje sie na wschodnim kraju Grynlandyje. Mo uōn 3694 m p.p.m. Piyrszy roz wlyźli na niego 16 siyrpnia 1931, a bōła to ekspedycyjo brytyjsko.
+Meneng - dystrykt Nauru, rozlygowany na połedniu wyspy. Mo 3,1 km² wiyrchu a podug danych ze 2011 roku pōmiyszkiwało sam 1380 ludzi.
+Szyrzka – ciyńciwa kero przełazi bez postrzodek ôkrynga. Szyrzka je najdugszōm ciyńciwōm we ôkryngu.
+Strzewiki to tajla ôbleczynio, kero ôbuwo sie na szłapy. Strzewik skłodo sie nojczyńści ze: zole, kero wyuōnaczōno je ze gōminu (btp. gōmioki), drzewa (ntp. holcoki), plastiku a inkszych materiałōw. Zole sōm nojwożniyjszōm tajlōm strzewikōw. abzaca, kery je prziklajstrowany abo prziteksowany do zole ôde spodku; szułszaftu (cholywy), kero zakrywo wiyrch szłapy abo czasym dolne tajle nogi. Mogōm być uheklowane (ntp. ze zomszu abo ze lyjdru), ôdlōne ze plastiku abo ze gōminu. szplatōwk (ntp. gulery) abo haltrōw (ntp. zandale). Rzymieśnikym ôd rychtowanio strzewikōw je szewiec.
+Sztokholm (szw.: "Stockholm") – stolica a nojsrogsze miasto we Szwecyje. Mo sam siedziba rzōnd, parlamynt a familijo krōlewsko. We samym mieście pomiyszkuje 798 715 ludzi, nale couki zespōu miejski mo 1 949 516 miyszkańcōw (dane za 2008). We starodownych skandynawskich sagach je wspōminane kej Agnafit, co je nawiōnzaniym do mitycznygo krōla Agne. We szrajbowanych dokumyntach piyrszy roz je wymieńōne we 1252 kej wożny ôstrzodek handlu żylozym. Stolicōm Szwecyje ôstoł we 1436. Stare Miasto we Sztokholmie, Gamla Stan, ôdbudowano we 1754 po tym kej stare, s drzewa, shajcowoło sie we wielgyj fojyrze. Postawiōno tyż wuōnczas Zomek Krōlewski. We 1912 rozgrywano sam zawody Igrzisk Ôlimpijskich.
+Tormōn inakšy tyš Torszpiler to je szpiler, kery durch stoji na budzie (torze) a dowo pozōr, coby bal do nij niy wpod, skiż tygo, coby drugi manszaft niy mioł punkta. Nojczyńści tormōn widzi sie we fusbalu, nale je tyż we inkszych szportach, kej handbal, ajshokej, hokej na trowie atd. Tormōn czynsto sam może wiyncy kej inksze szpilery, kej bajszpil - we fusbalu może chytać bal do łapōw, trzimać bez chwila a wyciepować s pola karnygo. Za to we handbalu na ôpak - ino tormōnowi idzie kopnōńć bal szłapōma. We hokeju może brōnić cołkym ciołym.
+Norwygijo, Krōlestwo Norwygije (bokmål "Norge", "Kongeriket Norge", nynorsk "Noreg", "Kongeriket Noreg") – państwo pouożōne we Ojropie Pōunocnyj na Pōuwyspie Skandynawskym. Graniczy ze Szwecyjōm, Finlandyjōm a Rusyjōm. Administracyjniy podlygajōm Norwygije tyż Jan Mayen, archipelag Svalbard, Wyspa Bouveta, Wyspa Pyjtra I a Ziymia Krōlowyj Maud na Antarktydzie (dwie ôstatniy zgodniy s Traktatym Antarktycznym).
+Franciszek, po prowdzie Jorge Mario Bergoglio (rodz. 17 grudnia 1936 we Buenos Aires) – papiyż rzimskokatolickigo Kościoła. Świyncony na farorza 13 grudnia 1969. Bōł pōmocniczym biskupym Buenos Aires a ôd 1998 biskupym uōnyj archidjecezyji. 13 marca 2013 wybrany na papiyża.
+Kong Kristian (szl. Krōl Kristian) – niyuoficjalny krōlewski hymn Danije. Jego autorym je Johannes Ewald, kōmpozytor niyma znany. Przijynto go we 1780 roku. Hymn je traktowany na rōwni ze państwowym hymnym – "Der er et yndigt land"". " Słowa. Kong Kristian stod ved højen mast i røg og damp; hans værge hamrede så fast, at gotens hjelm og hjerte brast. Da sank hvert fiendtligt spejl og mast i røg og damp. Fly, skreg de, fly, hvad flygte kan! hvo står for Danmarks Kristian hvo står for Danmarks Kristian i kamp? Niels Juel gav agt på stormens brag. Nu er det tid. Han hejsede det røde flag og slog på fienden slag i slag. Da skreg de højt blandt stormens brag: Nu er det tid! Fly, skreg de, hver, som véd et skiul! hvo kan bestå mod Danmarks Juel hvo kan bestå mod Danmarks Juel i strid? O, Nordhav! Glimt af Wessel brød din mørke sky. Da tyde kæmper til dit skød; thi med ham lynte skræk og død. Fra vallen hørtes vrål, som brød den tykke sky. Fra Danmark lyner Tordenskiold; hver give sig i himlens vold hver give sig i himlens vold og fly! Du danskes vej til ros og magt, sortladne hav! Modtag din ven, som uforsagt tør møde faren med foragt så stolt som du mod stormens magt, sortladne hav! Og rask igennem larm og spil og kamp og sejer før mig til og kamp og sejer før mig til min grav!
+Wiktor Wasniecow (rus. Виктор Михайлович Васнецов, ur. 15 maja 1848 (podug nowygo ôrdnungu) we wsi Ôpiau kole Wiatki (terozki Kirow), um. 23 čerwca 1926 we Moskwie) – ruski malyř, kery specyjalizowou sie we ôbrozach ô tymatyce mitolōgičnyj a historyčnyj. Je uōn uznowany za klučowo postać lo stylu noworuskigo.
+Ajnlauf to je zupa, zauobycz uōnaczōno na rosole, do kerygo powoli wlywo sie płynne ciasto robiōne ze jajcōw, mōnki a wody abo mlyka, tak, coby ś niygo powstowały roztomajtyj srogości kluski.
+Niklaus Pieron - internecowy wideoblog kludzōny ôd Mikołaja Wilgi ze Bytōnia publikowany na YouTube ôd 2012. Nojwiyncyj znōmy skirz publikowanio szpasowych filmōw ze dubbingym we ślōnskij godce. Ôkrōm tego je sam mocka filmōw ô luźnyj tymatyce kludzōnych po ślōnsku a we polsko-ślōnskim miszōngu. Na sztand 14 lutygo 2022 je sam ponad 130.000 subskrybentōw a ponad 29 mln ôbejzdrzyń.
+Kamracke miasta – zorta kamractwa pōmiyndzy miastōma ze roztomajtych państwōw, kerej cwekym je pōmiana kulturelno, gospodarczo a informacyjno. Piyrszy roz zastosowane we 1947, bōł to miymiecki Ludwigsburg a francuski Montbéliard.
+Oberschlesien to je ślōnsko kapela, co szpilo muzyka ze zorty industrial metal. Bōła założōno we 2008 roku we Piekarach ôd Michała Stawińskigo (śpiyw) a Marcela Różanka (szlagcojg). Charakterystycznōm cechōm skupiny sōm teksty śpiywek szkryflane we ślōnskij godce i kōncyntrujōnce sie zaôbycz na tymatach zwiōnzanych ze Gōrnym Ślōnskym. Ofyn je ôna przirōwnowano do niymieckij kapele Rammstein skirz podobiyństwa klangu, użycio efektōw pirotechnicznych na kōncertach, jak tyż hyrskości wykōnowanego ôd Oberschlesien coveru jednyj śpiywki ôd Rammstein. Gyszichta. Kapela bōła założōno we Piekarach ze idyje szlagcojgisty Marcela Różanki. We 2008 roku Różanka podyjmnōł spōłpraca ze śpiywokym Michałym Stawińskim , a niyskorzij skłod kapele dopołniyli bassista Wojciech Jasielski, gitarzisty Adam Jurczyński i Jacek Krok a klawiyrowiec Mateusz Buhl. Miano kapele, "Oberschlesien", wiōnże sie ze pochodzyniym ônego czōnkōw i je historycznym, niymieckim mianym dlo Gōrnego Ślōnska, a tyż zwykowo używanym we teroźnych czasach ôkryślyniym dlo tego regiōnu ôd ônego pōmiyszkiwoczōw. Coby prōmować kapele poza Ślōnskym Michał Stawiński wziōn udzioł za ônego reprezyntanta we drugij edycyji programu "X Factor", co we ônym po przejściu precastingōw i castingōw we Zobrzu dotrzoł do finałowych ôdpytōnkōw we Warszawie. We lutym 2012 roku ukozoł sie debiutancki, wydany na CD i zawiyrajōncy dwie śpiywki singel grupy, noszōncy titel „Hajmat 2012”. Kapela zyskoła hyrskość we 2012 roku skuli wziyncio udziołu we sztwortyj edycyji ymitowanego we telewizyji Polsat talynt show "Must Be the Music. Tylko muzyka". We tym programie skupina wykōnała śpiywka „Jo chca”, co je coverym „Ich will” ôd niymieckij kapele Rammstein i antlich zajōnła drugi plac. 4 grudnia 2013 roku Oberschlesien wydoł swōj piyrszy sztudyjny albōm, ze titelym "I", nakładym wytwōrnie muzycznyj Mystic Production. Niyskorzij kapela ruszyła we prōmujōnco ônego ôgōlnopolsko sztreka kōncertowo. We moju 2014 roku trzech czōnkōw kapele: Marcel Różanka, Michał Stawiński i Jacek Krok zagrali we filmie "Ostatni strzał", co wygroł zôrganizowano we Katowicach drugo edycyjo festiwalu 48 Hour Film Project, a tyż prziniōs Jackowi Krokowi nadgroda dlo nojlepszego szauszpilera festiwalu. Film tyn społym ze piyńciōma inkszymi kōmpozycyjami znod sie na wydanym we tym samym roku we limitowanyj wielości egzymplorzōw albōmu wideo, ze titelym "Oberschlesien Mini DVD". We wrześniu 2014 roku ukozoł sie w internecie singel i teledysk, noszōncy titel „To nie sen” i bydōncy przepowiedziōm nowego albōmu kapele. We tym samym miesiōncu Oberschlesien ruszōł we sztreka koncertowo po Polsce i Wielgij Brytanije. 15 kwietnia 2015 roku kapela ôpublikowoła we necu singel ze teledyskym „Król Olch”, co ônego tekst ôstoł ôparty na balladzie "Krōl elfów" ôd Johanna Wolfganga von Goethego, za to 24 kwietnia mioła plac prymiera drugigo sztudyjnego albōmu skupiny, ze titelym "II". 31 paździyrnika 2015 roku Oberschlesien zaszpiloł we Bytōmiu dwa kōncerty ze kapelōm Ôpery Ślōnskij pod batutōm ôd Adama Sztaby, we listopadzie za to mioła plac prymiera prōmujōncych nojnowszy album singli ze teledyskami „Samotny” i „Orzeł”. We kwietniu 2016 roku kapela wydoła przepowiadajōncy albōm kōncertowy ze materyjōm zaregistrowanōm we czasie jednego ze bytōmskich kōncertōw ze 2015 roku singel i teledysk „Futer” a tyż wystōmpiōł ze kapelōm Ôpery Ślōnskij we dōmie Muzyki i Tańca we Zobrzu. 7 paździyrnika we budōnku Ôpery Ślōnskij we Bytōmiu zagroł kōncert akustyczny. 2016 rok to dlo Oberschlesien tyż wystympy na festiwalu we Jarocinie a tyż Przistanku Woodstock, a wydanie 10 listopada singla „Cichociemni”, bydōncego hołdym dlo Cichociemnych Spadochroniarzy Armije Krajowyj i kultywujōncych ônyj tradycyjo wojokōw JW GROM. Singel tyn ôstoł stworzōny we dwōch wersyjach: akustycznyj ze teledyskiem a tm. elektrycznyj. 8 lutego 2017 roku sztyrech muzykōw kapele, a tyż techniczno ekipa i mynedżer podyjmli decyzyjõ ô abszlusie spōłprace ze Marcelym Różankōm i wroz ôdejściu ze Oberschlesien. Muzyki te społym ze Michałym Stawińskim, kery ôdszoł ze skupiny pora dni niyskorzij a szlagcojgistōm Filipym Oczkowskim założyli nowo kapela, co dali ônyj miano NeuOberschlesien. 28 lutego 2017 roku skupina wydoła kōncertowy albōm, noszōncy titel "Oberschlesien & Adam Sztaba Symfonicznie". 26 marca do internetu trefiōł prōmujōncy wydownictwo singel i teledysk „Jadymy durch”, za to piyńć dni niyskorzij ôdbyła sie prymiera wersyje wideo albumu. 13 paździyrnika 2017 roku Oberschlesien zaszpiloł we Starochorzowskim Dōmu Kultury we Chorzowie piyrszy kōncert we nowym skłodzie, co we ônym zaprezyntowoł tyż trzi nowe śpiywki. 26 kwietnia 2019 roku kapela Oberschlesien wydoła nowego singla ô tytule „Frankynsztajn”, kery je przepowiedziōm trzecigo albumu. Muzyka i teksty. Muzyka ôd skupiny Oberschlesien ôpiyro sie na industryjalnym klangu, a inspiracyjōm dlo nij bōła muzyka ôd kapele Rammstein, kero, jak podkryślyli we jednym ze wywiadōw Marcel Różanka i Michał Stawiński je ônych „muzycznym guru”. Piyrszymi śpiywkami, jake czōnki kapele zagrali społym po ônego założyniu, bōły trzi śpiywki ôd Rammstein. Mynij jednak, jak godoł Różanka we inkszym wywiodzie niy ino ta niymiecko grupa posużyła za muster dlo muzyki ônego kapele: Po pōmianach personalnych ze lutego 2017 roku Marcel Różanka przepowiedzioł, iże grupa zachowie swoje industryjalne klangi, choć baj jy unowocześni i wkludzi do niego elymynta m.in. rapu. Teksty tworzōne sōm we ślōnskij godce i przede wszyjskim powzimajōm tymatyka zwiōnzano ze Gōrnym Ślōnskym. Majōm za auftrag prōmowanie tego regiōnu, a tyż podsztrychowanie nacechowanych patriotyzmym uczuć wyrażanych dlo ônego ôd czōnkōw skupiny. Take podejście do tworzynio tekstōw przejawioł Marcel Różanka jeszcze przed założyniym kapele, ô czym godoł tak: Internetowo zajta ôd Oberschlesien
+Prowincyjŏ Ślōnsk (miym. "Provinz Schlesien") – miymieckŏ prowincyjŏ bydōncŏ we latach 1815–1919 a 1938-1941. Jeji stolicōm bōł Wrocław. We 1919 a 1941 ôstała potajlowanŏ na prowincyje Dolny Ślōnsk a Gōrny Ślōnsk. Administracyjny tajlōng. Prowincyjŏ Ślōnsk była potajlowanŏ we nastympujōncy knif (na 1910 rok):
+Zbigniew Krzyżoś (rodz. 17 lutygo 1959 we Wrocuawiu) to je bōuy fusbalszpiler, kery grou kej ôbrōńca. Anfang kariery miou we manszafcie Górnik Siersza we sezonie 1978/79. Bez wiynkszość kariery grou we farbach GKS Katowice. Lo tygo klubu zagrou we 147 szpilach a trefiu 3 tory, bez sezōny 1978/79 - 1987/88. Niyskorzi grou tyż lo Szōmbiyrek Bytōm (13 szpili, 1 tor) a Wisuy Krakōw (5 szpili). Kariera kōńczyu we miymieckim klubie TuS Eisenbach. S GKS Katowice erbnyu Puhar Polski we sezōniy 1985/86. Profil we 90minut.pl
+Hawerfloki to je popularne jodło do śniodanio. Je sie ōune nojczyńścij s mlykym, zaliczo sie je do zdrowyj żywności. Hawerfloki wynalyźli pōd kōniec XIX wieku Adwentysty Dnia Śōdmego, bez cufal, kej eksperymyntowali ze zbożem coby promować djeta wegetariańsko. We 1894 roku dochtōr John Harvey Kellogg umieściu hawerfloki na liście menu we sanatoriōm, kere prowadźōł. 15 maja 1896 uzyskōł na nie patynt nr 558393
+Stambuł (Istambuł, tur. "İstanbul - s greckigo is ten poli - do miasta (tak godali greccy miyszkańcy w czasach podboju tureckigo)"), we starożytności Bizancjum (Βυζάντιον "Byzantion"), pōźnij Kōnstantynopol (gr. Κωνσταντινούπολις "Konstantinupolis", łać. "Constantinopolis", nowogr. Κωνσταντινούπολη "Konstantinupoli" - miasto Kōnstantyna), we krajach słowiańskich downij Carogrōd – kolōnijo grecko zołożōno we 660 p.n.e. we ojropejskij tajli Bosforu, we 330 n.e. zostoł stolicōm Cesarstwa Wschodniorzimskigo, 324-1930 Kōnstantynopol, 1453-1930 miana Kōnstantynopol a Stambuł używane zamiynniy, ôd 18 marca 1930 ôficjalne miano Stambuł - miasto nad Cieśninōm Bosfor łōnczōncōm Morze Marmara s Morzym Czarnym. Nojwiynksze miasto Turcyje a jydno s nojwiynkszych miast świata, nojwiynkszo aglōmeracyjo miejsko we Ojropie. Stolica prowincyji ("il") İstanbul. Rozwińjynty ôśrodek przymysuowy, wytwarzajōncy ôkoło ¼ produkcyje kraju. Głōwne cyntrōm finansowe Turcyje, siedziba kilkudziesiyńciu bankōw a gełdy papiōrōw wartościowych. Duży wynzeł kōmōnikacyjny: nojwiynkszy port handlowy Turcyje; dwa miyndzynarodowe porty lotnicze Atatürk Havalimanı a Sabiha Gökçyn Havaalanı, kōńcowo stacyjo kolei ojropejskij (dworzec Sirkeci) a poczōntkowo kolei na Bliski Wschōd (banhof Haydarpasha). Siedziba 5 uniwersytetōw, s kerych nojstarszy - Stambulski Uniwersytet - zostoł zołożōny we 1453. Cieśnina Bosfor (szyrokość do 4 km) dzieli miasto na tajla ojropejsko a azyjotycko (Stambuł je jydynym miastym na świecie położōnym na dwōch kōntynyntach). We Stambule zbudowano dwa mosty łōnczōnce ôba brzygi Bosforu - jydyn, mianowany Mostym Bosforskym a ukōńczōny we 1973 mo dugość 1074 m, a drōgi - Most Mehmeta Zdobywcy ukōńczōny we roku 1988, mo dugość 1090 m. Niyspeuna kilōmetrowo zatoka Złoty Rōg dzieli tajla ojropejsko na pouedniowo dzielnica Stary Stambuł a pōłnocno Beyoğlu. Stambuł je siedzibōm prawosławnych patriarchōw Kōnstantynopola. Katedra patriarszo mo plac we dzielnicy Fanar. Dzielnica ta je nojwiynkszym skupiskym greckij ludnoście we mieście. Ze wzglyndu na lokalizacyjo siedziby patriarchatu zamieszkujōncy Fanar Grecy niy zostali wysiedlyni do Grecyji we lotach 20. XX wieku wroz s cołōm pozostałōm greckōm ludnośćōm Turcyje.
+Prudnicki krys (pol. "Powiat prudnicki") – krys we Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie. Mo 571,16 km² wiyrchu a podug danych na 2019 rok pōmiyszkiwało sam 55 237 ludzi. Siedzibōm krysu je miasto Prudnik. We skłod krysu wlazujōm: Miasta: Bioło, Gogōwek, Prudnik Miejsko-wiejske gminy: Gmin Bioło, Gmin Gogōwek, Gmin Prudnik Wiejske gminy: Gmin Lubrza Neczajta prudnickiego krysu
+Luksymburski Jōn (czes. "Jan Lucemburský"; rodz. 10 siyrpnia 1296, um. 26 siyrpnia 1346 kole Crécy) – syn rzimsko-miymieckego cesorza Hajnela IV Luksymburskego ôd 1309 hrabijo Luksymburga, ôd 1310 krōl Czech, ôd 1335 (po ôbradach we Wyszehradzie na Madziarach) uznowane bōło jigo zwiyrzchnictwo bez bezma wszyjske ślōnske kśōnżynstwa.
+11 miejscowości we Polsce: Pniewo - wieś we lubuskim wojewōdztwie, we miyndzyrzeckim krysie, we gminie Bledzew Pniewo - ôsada we lubuskim wojewōdztwie, we miyndzyrzeckim krysie, we gminie Miyndzyrzecz Pniewo - wieś we łōdzkim wojewōdztwie, we kutnowskim krysie, we gminie Bedlno Pniewo - wieś we mazowieckim wojewōdztwie, we nowodworskim krysie, we gminie Nasielsk Pniewo - wieś we mazowieckim wojewōdztwie, we pułtuskim krysie, we gminie Zatory Pniewo - wieś we podlaskim wojewōdztwie, we łōmżyńskim krysie, we gminie Łōmża Pniewo - wieś we warmińsko-mazurskim wojewōdztwie, we wyngorzewskim krysie, we gminie Wyngorzewo Pniewo - wieś we wielgopolskim wojewōdztwie, we kolskim krysie, we gminie Chodōw Pniewo - wieś we wielgopolskim wojewōdztwie, we złotowskim krysie, we gminie Ôkōnek Pniewo - wieś we zachodniopōmorskim wojewōdztwie, we gryfickim krysie, we gminie Płoty Pniewo - wieś we zachodniopōmorskim wojewōdztwie, we gryfińskim krysie, we gminie Gryfino Badnij tyż: Wielge Pniewo, Pniewo-Czeruchy, Pniewo-Kolōnijo
+Sztwortek – dziyń tydnia pōmiyndzy strzodōm a piōntkym. Podug normy ISO-8601 je sztwortym dniym tydnia, zaś podug bilblijnyj tradycyji (krześcijańskyj a żydowskyj), kaj niydziela je piyrszym dniym tydnia, sztwortek je piōntym.
+Johann Wolfgang von Goethe [ˈjo:han ˈvɔlfɡaŋ fɔn ˈɡø:tə] (rodz. 28 siyrpnia 1749 we Frankfurcie nad Mynym, um. 22 marca 1832 we Weimarze) – miymiecki dramatopisorz, dichter, prozaik a polityker. Nojznańszy bōł bez napisaniy rōmana "Die Leiden des jungen Werthers" a dramatu Faust.
+Repty (pol.: "Repty", miym. : "Repten") – dzielnica Tarnowskich Gōr ôd 1973. Pōmiyszko ja 2 121 ludzi.
+Lobsang Sangay (tyż Lobsang Sangie, tyb. བློ་བཟང་སངས་རྒྱས་ wylie: "blo-bzang sangs-rgyas"; rodz. 1968) – tybetański prawnik a polityker. Uōnygo rodzice citli ze Tybetu we 1959. Lobsang Sangay bōł rodzōny we Dardżyling. Skōńczōł stzednio szula we zidlōngu tybetańskij djaspory, bōł tyż szkolorzym we St. Josephs College we Dardżyling. Sztudjyrowoł na Delhi University (licyncjat ze prowa). Dziołoł we Kōngresie Tybetańskij Modzieży. Bōł wiceprzewōdniczōncym ôddziołu Kōngresa we Dardżyling (1988–1989). Połnił tyż funkcyjo generalnygo sekretorza (1989–1990) a przewodniczōncygo (1990–1991) ôrganizacyjnych sztrukturōw we Delhi. We 1992 wlozł we skłod Centralnygo Kōmiteta Wykonawczego (CENTREX) TYC. Doł sie pokōj ze zasiadaniym we nim we październiku 1994. We 1996 uzyskoł, kej sztypendysta ôd Fulbrighta, stopiyń magistra, we 2004 zaś stopiyń doktora na Harvard Law School. Szpecjalizuje sie we miyndzynacyjowym prowie a tyż we kōnstytucjonaliźmie a ôdmetlywaniu kōnfliktōw. 27 kwietnia 2011 zostoł wybrany nowym kalōnem tripōm (dostoł 27051 welowań; 55% ze wszysjkich). Pokonoł Tenzina Namgial Tethonga (18405; 37,42%) a Tasziego Wangdi (3173; 6,44%). 8 siyrpnia 2011 zostoł zaprzisiynżōny. 16 września 2011 przedstowił parlamyntowi na uchodźstwie kandidatōw na "kalōnōw"; kere dostali aprobata ôd deputowanych. We tyn sōm dziyń wszyjke, krōm jednygo, zostoły zaprzysiynżōne. We gabinecie kery utworzōł Lobsang Sangay wźōn sie teka "kalōna" ôd edukacyje. Wywiod ze Lobsangiem Sangayem Brif Lecha Wałynsy do Lobsanga Sangaya skirz uōnygo zaprzisiynżynio
+Historycznŏ krajina to je regiōn, co ôbyjmuje przestrzyństwa powiōnzane spōlnõ (czynsto ôd kelaset lŏt) historyjōm, tradycyjōm i kulturōm, a drugdy tyż ekōnōmijōm. Ukłŏd krajin historycznych je porzōnd niyznŏleżny ôd terŏźnego terytorialnego tajlōngu.
+Outbreak Company: Moeru Shinryakusha (Jp. アウトブレイク・カンパニー ～萌える侵略者～ Autobureiku Kanpanī: Moeru Shinryakusha, Wybuchowe Towarzistwŏ: Angrajfer Moe.) - japōński Mangoilustrowany rōman(light novel) durś szkryflanŏ bez Ichirou Sakaki a ilustrŏwanŏ bez Yuugenã. Kodanasha wydŏłŏ siydym tōmōw ôd grudniyŏ 2011 rŏku. Adaptacyjŏ mangowa ôd Kiri Kajiye syrializuje siy ôd listŏpada 2012 we Good! Afternoon. Adaptacyjŏ anime je nŏdŏwanŏ ôd paździyrniykã 2013. Fabuła. Kanou Shiniichi, majōnc autŏra light novell za faterã a ilustratŏrke eroge jakŏ muti, je rasŏwym otaku. Atoli ôkrōm niy mŏ żŏdnyj szpycjalnyj dŏwydnŏściy niy liczōnc wielgij wiydzy, przyniykliwegŏ wniykliwŏściy a beswadnygŏ instynktã moe a prŏduktŏw zwiōnzōnych s tym hasłym. Jednygŏ dniyŏ znŏlŏzł siy we świŏciy fantasy kaj żyjōm elfy a smŏki furgajōm. A jegŏ misyjōm je głoszyniy kultury otaku, bydnōnc "misjōnarem moe". Shiinichi Kanou (加納 慎) Shiinichi je szysnastorocznym protagōnistōm. Zdycydowŏł siy znŏjść prŏcã by pitnōńć ze żywŏbyciyŏ hikimori( coukowitygŏ zamkniyńciyŏ siy ôd świŏta)we kere popŏdł po incydynciy we licyum. We rezultaciy ôstŏł misjōnarem moe, rŏzsiywajōnc wiydzy otaku lŏ Świyntygŏ Cysŏrstwã Eldant. Kanou je wielgim otaku, kery je szczyry wŏbyc swŏjegŏ zaintyrysŏwaniyŏ. Myucel Foaran (ミュセル・フォアラン Myuseru Foaran) Myucel je pōł elfiōm służkōm we dōmu Shiinichiegŏ. Niy dyskryminujōnc jeji pochodzyniyŏ, Kanou gipkŏ kamratuje siy s niyōm a zaczinŏ ucziyć jōm japōńskiyj gŏdki. Petralka Anne Eldant III (ペトラルカ・アン・エルダント三世 Petoraruka An Erudanto Sansei) Mimŏ wyglōndu bajtla, Petralka mŏ szysnŏściy rokōw a je mōnarchōm Świyntygŏ Cysŏrstwã Eldant. Zaintyrysŏwała siy Shiinichim po ôbaczyniyu jak swobŏdniy gŏdŏ s niyōm. Bez kŏżdy dziyń przichŏdziy do niygŏ na czytōniy mang. Petralka nŏrzykŏ na Myucel ze zawiściy skuli jeji bliskościy ze Shiinichim. Kŏzałŏ mu tyż jōm ucziyć japōńskiyj gŏdki. Manga. 7-gŏ listŏpadã 2012 rŏzpŏczyłŏ siy syrializacyjŏ mangi bez Kiri Kajiye. Anime. Syrializacyjŏ anime rŏzpŏczyłŏ siy we 3-ciym paździyrniyku 2013 bez studio Feel. </br> </br> </br> </br> </br> </br> </br> </br> </br> </br> ;
+Las Vegas – miasto we Zjednoczōnych Sztatach, we sztacie Newada, we hrabstwie Clark. Założōne we 1905, miejske prawa mo ôd 1911. Je znōme skirz nojsrogszygo na świecie numera kasynōw, jako ôstrzodek hazardu, a tyż skirz tygo co idzie sam fest lekuśko sie hajtnōńć a tak samo i rozwiyść.
+Rōwnik to je spōlnŏ tajla wiyrchnie astrōnōmicznego ôbiektu i szkarty prostopadłej do aksy zwyrtu i przechodzōncyj bez strzodek masy ciała. Rōwnik Ziymie je we przibliżyniu kołym wielgim kuli ziymskij. Je tyż jeji nojdugszym rōwnoleżnikym. Jego geograficznŏ szyrokość wynosi 0°. Rōwnik kuli ziymskij. Rōwnik kuli ziymskij tajluje jōm na dwie pōłkule: pōłnocnõ i połedniowõ, a jego dugość wynosi 40 075 kilōmetrōw.
+Gujana (ang.: "Guyana") – państwo we Połedniowyj Americe, nad Atlantyckim Ôceanym. Granica mo ze Wynezuelōm, Brazylijōm a Surinamym. Granica ze Wynezuelōm a Surinamym je sporno. Klima zwrotnikowo, ciepło, ze srogōm dowkōm dyszczu. Nojdugszo rzyka: Essequibo. Bezma 80% wiyrchu zajmujōm lasy. Pōmiyszkiwano ôd Indjanerōw ze plymiynio Arawakōw, ôd 1831 kolōnijo Wielgij Brytaniji, ôd 1966 niypodległo. We gospodarce nojsrogsze znaczynie mo fedrowanie boksytōw, fedruje sie tyż złoto a djamynty.
+Panthera onca veraecrucis to zwiyrzã ze typu chordata, ze rzyndu carnivora, ze grōmady cycaczy ze familije felidae, co je ôpisoł Nelson and Goldman we 1933 roku. Wystympuje we Połedniowyj Ameryce. Historyjŏ taksōnōmije. Je to jedyn ze zapropōnowanych podgatōnkōw panthera onca: taksōnōmicznŏ nazwa "Panthera onca goldmani" byłŏ zaproponowanŏ, iże zamiyszkuje ôd Jukatanu we Meksyku na pōłnocy, do Belize i Hōndurasu na połedniu. "Panthera onca hernandesii" byłŏ zapropōnowanŏ za włŏściwŏ Meksykowi i USA. "Panthera onca veraecruscis" była zapropōnowanŏ za włŏściwõ rejōnōm ôd Tabasco we Meksyku do Teksasu we USA. "Panthera onca arizonensis" miała zamiyszkować rejōn ôd Sōnory we Meksyku do połedniowo-wschodnich USA przed 1939. "Panthera onca centralis" was proposed for Central America. W 1939 Reginald Innes Pocock niy znŏd żŏdnych dowodōw na morfologicznõ rozmajtość miyndzy "P. o. hernandesii", "P. o. centralis" i "P. o. arizonensis", i uznoł je za jedyn podgatōnek. Niydŏwne testy niy poradziyły wykŏzać dowodōw na rozmajte podgatōnki tego jaguara.
+Dresden (miym. "Dresden", pol. "Drezno", czes. "Drážďany") – miasto we wschōdnich miymcach nad rzykōm Elbōm, stolica landu Saksōnijo. Dresden je ważnym miastym kōmōnikacyjnym (Lotniczo hawyna), srogi je przemysł maszinowy, chymiczny, farmacyutyczny, a fotograficzny, je siedzibōm werku aut Volskwagen a inkszych. Srogōm atrakcjōm turystycznōm je Zamek w Dresden.
+Panthera onca peruviana to zwiyrzã ze typu chordata, ze rzyndu carnivora, ze grōmady cycaczy ze familije felidae, co je ôpisoł de Blainville we 1843 roku. Wystympuje we Połedniowyj Ameryce.
+Chymijŏ (gr.: "χημεία" – "chemeia") – nauka zajmujōncŏ sie prawami, podle kerych atōmy łōnczōm sie we trwałe struktury powiōnzane chymicznymi wiōnzaniami zwane chymicznymi zwiōnzkami jak tyż pōmianami jednych zwiōnzkōw we druge na drōdze chymicznych ryakcyji. Chymijŏ zajmuje sie tyż roztōmajtymi włŏsnościami substancyje wynikajōncymi dyrekt z jejich atōmowyj budowy. Chymijŏ i fizyka wzajym sie przenikajōm i czynsto ciynżko je precyzyjnie ôbsztalować, kaj kōńczy sie jedna dōmyna i zaczynŏ drugŏ. Podanŏ niyprzileżytość wystympuje na granicy chymije a biologije. atōm tajleczka czystota substancyje funkcyjnŏ grupa jōn protōn ôrbital elymynt chymiczny chymicznŏ ryakcyjŏ chymicznŏ symbolika ôkresowy ukłŏd elymyntōw chymiczne wiōnzanie swobodny rodnik chymiczny zwiōnzek analitycznŏ chymijŏ biochymijŏ chymicznŏ inżynieryjŏ chymijŏ strzodowiska chymicznŏ technologijŏ chymometrijŏ fonochymijŏ fizycznŏ chymijŏ jōndrowŏ chymijŏ niyorganicznŏ chymijŏ ôrganicznŏ chymijŏ radiochymijŏ Hydrokraking Woda Dwutlynek wōngla
+Kadijiwka (ukr. "Кадіївка", we rokach 1978 - 2016 "Stachanow") – miasto na Ukrajinie, we łuhańskim ôbwodzie. Założōne na kōniec XIX stolecio. Podug danych ze 2010 roku, miyszkało sam 77 593 ludzi.
+Missouri ( /mɨˈzɝiː/ ) to je stōn we połedniowyj tajli USA. Granica mo na pōłnocy ze stanym Iowa, na wschodzie ze stanōma Illinois, Kentucky a Tennessee, na połedniu ze stanym Arkansas, a na zachodzie ze stanōma Oklahōma, Kansas a Nebraska. Nojsrogsze miasta: Kansas City Saint Louis Springfield Columbia Stolica - Jefferson City. Wielość ludzi - 5 911 605 Ôficyjalno neczajta stanu Missouri (we angelskij godce)
+FIFA 100 - lista stu nŏjlepszych niyumrziłych fusbalŏkōw na świecie ze 2004 roku. Ôbiyroł na listã fusbalŏk Pelé.
+Biłohiria (ukr. "Білогіря") - ôsiedle miejskij zorty na Ukrajinie, we chmielnickim ôbwodzie, siedziba biłohirskigo rejōnu. Na 2020 rok pōmiyszkiwało sam 5212 ludzi.
+.az je necowo dōmyna, kero je zrobiōno lo neczajtōw ze Azerbejdżōnu. Piyrszo zajta ze kōńcym .az zrobiyli we 1993.
+Emmanuelle Grey „Emmy” Rossum (ur. 12 września 1986 we Nowym Jorku) – amerykōńskŏ szauszpilerka i śpiywaczka. Profil we IMDB
+Ôpolany – ślōnske słowiańske plymiã (zachodni Słowiany) z lechickij grupy zamiyszkujōnce teryny postrzodkowyj czynści Gōrnego Ślōnska, nad rzykōm Ôdrōm. Jejich bazowym grodym było Ôpole. Zaczōntki. Po 500 roku zamiyszkali z inkszymi słowiańskimi plymiōnami, takimi jak Golynszyce, Ślynżany, Dziŏdoszany, Trzebowiany i Bobrzany na przestrzyństwie Ślōnska, po wycŏfaniu sie germańskich plymiōn, takich jak Silingowy i inksi Wandalowy, a tyż Lugiowy na zŏchōd we czasie wandru ludōw. Pisymne spōminki. Piyrsze pisymne spōminki ô nich sōm z drugij chyty IX stoleciŏ w drugij czynści Bajerskigo Geografa pod mianym "Opolini" jako plymiã z 20 (XX) zidlōngami. Polityczne przinŏleżności. Ôd 875 roku jejich teryn przinŏleżoł do Wielgomorawskigo Impyrium, ôd 907 roku do Czech. Kole 990 roku ôpolske plymiã, podanie jak cołki Ślōnsk, weszło do polskigo państwa. We 1039 wrōciyło do Czech, a we 1050 do Polski. Tam we 1138 roku stało sie tajlōm Ksiynstwa Ślōnska. We 1179 roku na ziymiach dŏwnych Ôpolanów powstoło ôpolske ksiynstwo. Teryn. Ôpolany zamiyszkowali teryny terŏźnych miast: Ôpole Niymodlin Prudnik Gogōwek Biołŏ Wielge Strzelce Toszek Historyjŏ Ślōnska Ryszard Emmerling, Urszula Zajączkowska: "Oppeln. Die Hauptstadt der Wojewodschaft Oppeln. " , Schlesischer Verlag ADAN , Opole 2003 , ISBN 83-915371-3-7 Stefan Mizia: "Geschichte Schlesiens – ein Abriß. ", Rzeka, Wrocław 1999, ISBN 83-906558-6-1
+Uormiańsko godka (uorm. "հայերեն լեզու", IPA: [hajɛɹɛn lɛzu]) – indoojropejsko godka używano ôd Ôrmianōw. Mo status godki urzyndowyj we Armyniji a tyż we Nagōrnym Karabachu (faktyczno niyzależno republika, nale podle prowa tajla Azerbejdżanu). Godka je szyroko rozpowszychńōno we społecznościach ôrmiańskich we djasporze. Mo włosny szrajbōnek – ôrmiańske abecadło. Godkoznawstwo przidzielo ôrmiański kej niyzalyżno asta godkōw indoojropejskich. Niykerzi wyuoklani, ôsobliwie Clarckson (1994) sugerujōm, co ôrmiański moge mieć spōlne korzyniy ze grekōm.
+Ryn (miym. "Rhein", prus. "Rins") – miasto we Polsce, we warmińsko-mazurskim wojewōdztwie, we giżyckim krysie, siedziba miejsko-wiejskigo gminu Ryn. Podug danych ze 2009 roka, mioło 2992 miyszkańcōw. Miejske prawa mo ôd 1723 roka.
+Wynezuela (Boliwariańsko Republika Wynezueli, "República Bolivariana de Venezuela", miano wprowadzōne bez Hugo Cháveza we 1999 roku) – państwo pouožōne we pōunocnyj tajli Ameriki Pouedniowyj. Wiynkše miasta: Caracas, Maracaibo, Valencia, Barquisimeto, Ciudad Guayana, Maracay, Ciudad Bolívar, San Cristobal, Maturín, Barcelōna Wynezuela graničy s nastympujōncymi państwōma: Brazylijo 2 200 km Kolōmbijo 2 050 km Gujana 743 km Coukowita dugość granic: 4 993 km Nojwyžšy pōnkt: Pico Bolivar 5 007 m Nojnižšy pōnkt: tafla Mořa Karaibskigo 0 m Podziou administracyjny: 22 kraje zwiōnzkove, jydno terytoriōm federalne a 72 depyndyncyje. Wyznawcy poščygōlnych religii: 95% katolicy, 2% protestańci Klimat: tropikalny, ciepuy, wilgotny, baři ōmiarkowany na wyžynach.
+Vouziers - gmin we Francyji, we regijōnie Grand Est, we departamyńcie Ardennes. Mo 42,48 km² wiyrchu a podug danych ze 2017 roku pōmiyszkiwało sam 4340 ludzi. 1 stycznia 2016 ku gminie Vouziers przikuplowano gminy Terron-sur-Aisne a Vrizy.
+Gardina to je ôzdobnŏ ôsłōna na ôkno, nojczyńścij biołŏ, zrobiōnŏ zaôbycz ze delikatnego sztofu. Używanŏ za ôsłōnã przed wlatywaniym ôwadōw do dōmu, nale mŏ tyż chrōnić prywatność miyszkańcōw przed wejzdrzyniami ludzi z ausu.
+Republika Rio Grande (szp.: "República del Río Grande") – gyszichtowŏ republika we pōłnocnyj Americe, na terynach dzisiyjszego Meksyku a Zjednoczōnych Sztatōw. Była to jedna z republik z aufsztandōw we ôpozycji do Cyntralistycznyj Republiki Meksyku (krōm Rio Grande były to Teksas a Jukatan). Republika ôstała ôgłoszōnŏ 7 stycznia 1840 roku, a jeji haupsztadym ôstoło Laredo (dzisioj je to sztad we Teksasie). 17 stycznia 1840 roku ôstali ôbrani beamtery, gyneralnŏ rada a prezydynt - Jesús de Cárdenas. Republika ôstoła zlikwidowanŏ 6 listopada 1840 roku, kej to wojŏki republiki we Camargo a Laredo skapitulirowali. Dzisioj we Laredo je Muzeum Republiki Rio Grande, kere je we dŏwnyj siydzibie regiyrōnku republiki.
+Klapsznita to je jŏdło wartko i prosto rychtowane. Zaôbycz je to przekōnska, a może skłŏdać sie z zielynin, pokrōnego syra abo miynsa, co sōm wrażōne pōmiyndzy abo na sznitach chleba. Zōuzy jak, na bajszpil, masło, margaryna, majōnez i masło ôrzechowe sōm tyż czasami wrażane na sznitach. Klapsznity idzie podŏwać za samodzielne jŏdło, za przekōnskã przed ôbiadym abo wieczerzōm, do zupy, tyju abo kafyju. Idzie tyż używać za dekoracyjõ dlŏ stoła. Je to popularnŏ przekōnska na pikniki i krōtke ausflugi. Klapsznity sōm robiōne w dōmach, a przedŏwane w restauracyjach.
+Konstal N to sztrasbana, co bōła wytwŏrzanŏ w latach 1948–1956 w werkach Konstal w Chorzowie. Wersyjŏ 2N dlŏ tora ô szyrokości 1000 mm produkowanŏ bōła w latach 1950–1956. Wagōny bez motora ôznaczane sōm ND abo 2ND. N to piyrszŏ sztrasbana wyprodukowanŏ w Polsce po II wojnie światowyj. Gyszichta. W Polsce po 1945 mocka miast potrzebowała nowych wagōnōw i skirz tego zdatne bōło ôbrobiynie sztrasbany ô ajnfachowym gysztelu i snadnym mōntażu. Uzdane bōło tōż skopiyrowanie niymieckigo wagōnu Kriegsstraßenbahnwagen (KSW). Skuli braku motorōw piyrsze powstoły wagōny ND przeznaczōne dlŏ Gōrnego Ślōnska. Technika. Konstal N to je pojedynczŏ sztrasbana, z wysokim zŏlym, mogōncŏ jechać we dwōch richtōngach. Z ôbōch zajt karoseryje sōm dwa dźwiyrze. Karoseryjŏ ôpiyrŏ sie na jednym wōzyku napyndzanym dwōma motorami sztrōmu stałego. Eksploatacyjŏ. Sztrasbany zort N/2N jeździyły w wiynkszości polskich miast posiadajōncych ôwdy nec sztrasban. Do dzisioj 2 egzymplŏrze jeżdżōm linijowo we Bytōmiu, kaj ôbsugujōm tajlik liniji 38 bez pyntle na ulicy Piekarskij. Sōm to wagōny 954 ze 1949 i 1118 ze 1951 roku.
+Glancpapiōr to je ściyrny matyrioł złōnaczōny we formie archōw abo taśmōw s papiōra, kery s wiyrchnij strōny mo prziklyjōny ściyrny matyrioł (nojczyńści korōnd, downij dowano tyż sztampfōwany glas). Mo roztomajte zorty, podug grubości ziorkōw ściyrnygo matyriołu. Je używany do ôbrōbki powiyrzchnie metalowych, s drzewa, a inkszych.
+Max Emilian Verstappen (ur. 30 siyrpnia 1997 r. we Hasselt, Belgijo) – niderlandzki wyścigowy kerowca, majster świata Formuły 1 we roku 2021. Official site
+Creil - gmin we Francyji, we regijōnie Hauts-de-France, we departamyńcie Oise. Mo 11,09 km² wiyrchuy a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwało sam 35 747 ludzi. Chorzōw Marl Pendle Neczajta Creil
+Martin Luter (1483-1546) bōł miymieckim teologym a reformatorym kościoła katolickigo, jedyn z ôjcōw protestantyzma. Przełożōł Biblijo do miymieckij godki. Napisoł "Mały katyjmus" (1529), "Uo zniywolōnyj woli" (1525), "Szmalkaldzke artikle" (1537) a inksze teologiczne kśōnżki.
+Kwadratkilomyjter (zimbol: km²) to je jedność wiyrchu, wielokrotno pochodna ôd kwadratmyjtra. Je to wiyrch, jaki mo kwadrat ô boku 1 kilomyjtra. Kwadratkilomyjter mo 1 000 000 kwadratmyjtrōw, 10 000 arōw, 100 hektarōw.
+San Pietro in Guarano - gmin we Italiji, we regijōnie Kalabryjo, we prowincyji Cosenza. Mo 48,35 km² wiyrchu a podug danych ze 2017 roku pōmiyszkiwało sam 3713 ludzi. Nezajta San Pietro in Guarano
+Godiva, Lady Godiva (XI stolecie) – baba ôd Saksōńskigo hrabigo Mercyji a lorda Coventry, Leofrica III. Podug powiarki, prosiła swojigo chopa za ludziami ze Coventry, kere mioły fest sroge dowki, coby im uōne doł bulić miyńsze lebo cołkim przestoł je brać. Leofric pedzioł, co ji posłucho, kej Godiva karnie sie bez cołke Coventry po nagu na kōniu. Uōna zrobiōła tako rajza a jechoła ôkryto ino dugimi kudłami. Nale piyrw przikozała wszyjskim ludźōm ze Coventry, coby zawarli dźwiyrze a ôkna a niy filowali na nia. Posłuchali wszysjtke krōm jednygo krowca, Tōma. Bōł uōn niyskorzi mianowany "Tōm filownik" ("Peeping Tom") a za sztrof uōnygo ôślypiōno. Powiarka kero terozki znōmy powstoła kole XVII stolecio. Godiva je ôbycznie przedstowiano po nagu na kōniu na ôbrazach a dynkmalach. Sōm tyż ô nij śpiywki, filmy a inksze. The history of lady Godiva and Peeping Tom of Coventry, with a description (we angelskij godce)
+Chersōński ôbwōd – ôbwōd, jydnostka administracyjnygo tajlōngu Ukrajiny. Wiyrch 28 461 km², ludzi 1 172 689. Je potajlowany na 18 rejōnōw. Stolicōm ôbwōdu je Chersōń.
+Mount Everest, inksze miana: Czōmolōngma, Sagarmatha – nojwyższo gōra na Ziymie, keryj wiyrch je wysoki na 8848 myjtrōw n.p.m. Leży uōna we Azyji, we Himalajach na granicy Nepalu a Chinōw. Je zbudowano ze granitōw, gnejsōw, wapiyńōw a łupkōw. Ôd trzech strōn jeji masyw je podciynty lodowcōma, s kerych nojdugsze majōm 17 kilomyjtrōw. Piyrszy roz bōła zdobyto 29 maja 1953 bez Edmunda Hillaryego a Tenzinga Norgaya. Bez ôkoliczno ludność je powożano ze siedziba bogōw.
+Czŏrnŏ dziura to je plac we czasoprzestrzyństwie, kerego bez wpływ grawitacyje, nic – cuzamyn ze światłym – niy może ôpuścić. Zgodnie ze ôgōlnõ teoryjōm zglyndności, do jeji nastōniŏ zdatne je nagrōmadzynie dostatecznie srogij masy we ôdpednio małyj ôbiyntości. Czŏrnõ dziurã ôbtŏczŏ matymatycznie zdefiniowanŏ wiyrchnia nazywanŏ horyzōntym zdarzyń, kerŏ wyznaczŏ granicã bez nawrotu. Nazywŏ sie jōm „czŏrnõ”, pōniywŏż doimyntnie pochłōniŏ światło trefiajōnce w horyzōnt, a niy ôdbijŏ niczego, jak ciało perfekt czŏrne w termodynamice. Kwantowŏ teoryjŏ pola przewiduje, iże czŏrne dziury ymitujōm prōmiyniowanie jak ciało perfekt czŏrne ô niyzerowyj tymperaturze. Tymperatura ta je ôpacznie proporcjōnalnŏ do masy czŏrnyj dziury, co sprawiŏ, iże barzo ciynżko jy zaôbserwować we wypadku czŏrnych dziur ô masie gwiŏzdowyj abo srogszych. 10 kwietnia 2019 wyuczyni z programu EHT ôpublikowali piyrszy w historyji ôbrŏz czŏrnyj dziury, bydōncyj w cyntrum galaktyki Messier 87. „Czŏrnŏ Dziura” Laplacea. We klasycznyj teoryji grawitacyje Isaaca Newtona tajleczka we spoczynku daleko ôd cyntrum grawitacyje mŏ imyntnõ ynergijõ rōwnõ nulowi formula_1 stōnd mōmy: formula_2 Prōmiyń Schwarzschilda formula_3 je delkōm ôd cyntrum prziciōnganiŏ, w keryj wartkość tajleczki je rōwnŏ wartkości światła w prōzni formula_4 Stōnd formula_5 More about the Schwarzschild Geometry Supermassive Black Holes Singularity Theorems
+Sceaux – gmin we Francyji, we regijōnie Île-de-France, we departamyńcie Hauts-de-Seine. Mo 3,6 km² wiyrchu a podug danych ze 2012 roku pōmiyszkiwało sam 19 586 ludzi. Brühl Royal Leamington Spa Neczajta Sceaux
+Hajduki (pol. "Hajduki Nyskie", miym. "Heidau") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Nysa. We 2011 roku wieś miała 707 miyszkańcōw.
+Dytmarowice (pol. "Mieszkowice", miym. "Dittmannsdorf, Dimarsdorf", cz. "Dětmarovice") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we prudnickim krysie, we gminie Prudnik. We 2011 roku wieś miała 451 miyszkańcōw.
+Kryngle (ang. "bowling") – szport, zorta gry we kugle, kery polygo na tym, co sie ściepuje nimi ciynżke piōny (kere sie mianōjōm kryngle).
+Les Ulis - gmin we Francyji, we regijōnie Île-de-France, we departamyńcie Essonne. Mo 5,18 km² wiyrchu a podug danych ze 2013 roku pōmiyszkiwało sam 24 914 ludzi. Neczajta Les Ulis
+Gruziny (gruz. ქართველები) to je kartwelskŏ nacyjŏ pōmiyszkujōncŏ z wiynksza we Gruzyji, co posuguje sie gruzińskōm gŏdkōm ze familije kartwelskich gŏdek.
+Dżidesz Idirisowa (Kyr. Жийдеш Идирисова) - Kyrgyskŏ śpiywŏczka, kerŏ wygrŏła Türkvizyon 2015 we Istanbule s piosynkōm "Kim Bilet". Sen (Сен) - 2014 Omur (Омур) - 2015 Eki Żurok (Эки журок) - 2015 Kim bilet (Ким билет) - 2015
+Crișan - gmin we Rōmōniji, we ôkryngu Tulcea. Mo 380,7 km² wiyrchu a podug danych ze 2011 roku pōmiyszkiwało sam 1228 ludzi. Miejscowości. Caraorman, Crișan, Mila 23
+Wülknitz to je gmina we Niymcach, we landzie Saksōnijo, we krysie Meißen. Zajmuje 27,77 km² placu, a podug danych s 2006 roku mioua 1820 miyškańcōw. Neczajta gminy Wülknitz
+San Miniato - gmin we Italiji, we regijōnie Toskanijo, we prowincyji Pisa. Mo 102,5 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwalo sam 27 874 ludzi. Betlejym Ouagadougou Silly Villeneuve-lès-Avignon Neczajta San Miniato
+Wielgi Stożek, tyż Stożek (czes. "Velký Stožek") – gōra we Ślōnskim Beskidzie, we Paśmie Czantoryje, srogo na 979 metry. Bez wiyrch przebiygo polsko-czesko granica. Gōra je fest popularno postrzōd turystōw - prowadzōm tukej cesty ôd Polski a Czeskij Republiki, a bez zima działo zajlbana lo narciarzōw. Wele wiyrchu je polske turystyczne schrōnisko "Schronisko PTTK na Stożku" ze 1922 roka.
+Gmin Sužionių (pol. "Gmina Sużany") - gmin na Litwie, we wilyńskim ôkryngu, we wilyńskim rejōnie. Mo 160 km² wiyrchu a podug danych ze 2009 roku pōmiyszkiwało sam 2320 ludzi. Na 2001 rok 83% miyszkańcōw bōło Polokōma, 8,7% Litwinōma.
+Rypin (miym. "Rippin") – miasto we Polsce, we kujawsko-pōmorskim wojewōdztwie, siedziba rypińskigo krysu a wiejskigo gminu Rypin. Je rozlygowany nade rzykōm Rypienicōm. We lotach 1975-1998 miasto administracyjniy noleżoło do włocławskiego wojewōdztwa. Miejske prawa mo ôd 1345 roka.
+Zōnynblōma ("Helianthus" L) to je zorta roślinōw ze familije astrowatych. Przinoleży do ni ōng. 70 gatōnkōw. Zōnynblōma pochodzi s Ameriki Połedniowyj. Moge wyrōść na 3 myjtry wysoko. Uprowiane kej roślina ôzdobno a tyż lo jadalnych naśōnōw a yjla ś nich. Miano zōnynblōmy wziyno sie s tygo, co poradzi uōna sztalować swōj kwiot we strōna klary.
+Gorol – we ślōnskij godce miano niy-Ślōnzoka, czowieka ze Altreichu abo inkszyj tajli Polski. Nojczyńści gorol to je chop, kery miyszko we Zogłymbiu. Baba - gorol to je "gorolica". Gorolica we niykerych miastach to tyż je chop (godo sie do ni tedy: "chopie"). We ôpolskim wojewōdztwie czynsto miast gorol godo sie hadziaj. Hanys
+Hazok – zwyk dowanio geszynkōw we Wielkanoc, zauobycz bajtlōm, uōne geszynki przikludzo Hazok. Niy je to ajnfachowy hazok, nale wielgonocny. Zauobycz geszynki chowo kajś na zygrodzie a sznupie sie za niymi po wielgonocym śniodaniu. Zwyk tyn przilozł na Ślōnsk ze Miymiec.
+Alfabyt polski – alfabyt ôparty na alfabycie uacińskim, słōżōncy do zapisu polskij godki. Skłodo sie ze 35 nastympujōncych buchsztab: A Ą B C Ć D E Ę F G H I J K L Ł M N Ń O Ó P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż. Polsko godka Alfabyt
+Szpil role inakszyj RPG (ze ang. "role-playing game") — szpil we kerym szpilery strugajōm fikcyjne bohatyrze. Ôn je zaôbycz cołki we fikcyjnym świecie, co je ôd szpilerōw ino forsztelowany. Zwykowo szpilŏ sie w niygo podug scynariusza.
+Dykcjōnorz to je wykŏz leksymōw ze leksykōnu jednyj abo wiyncyj ôkryślōnych gŏdek, zaôbycz ułożōny alfabetycznie, może zawiyrać informacyje ô definicyjach, użyciu, etymologijach, wymŏwianiu a inkszych rzeczach. Je to leksykograficzne ôdniesiynie, co pokazuje wzajymne powiōnzaniŏ pōmiyndzy danymi. Chociŏż piyrsze zaregistrowane dykcjōnorze siōngajōm czasōw sōmeryjskich (bōły ône dwugŏdkowe), systymatyczne podszukowanie dykcjōnorzōw jako samych ôbiektōw baczyniŏ naukowego je zajyńciym ze 20. stoleciŏ, zwanym leksykografijōm, a we srogij miarze je napoczynte bez Ladislava Zgusta.
+Terry Pratchett, po prowdzie Terence David John Pratchett (rodz. 28 kwietnia 1948 we Beaconsfield, um. 12 marca 2015) – brytyjski pisorz ze zorty fantasy a sciencefiction. Nojbarzi znōmy skiż seryje "Świot dysku" ("Discworld"). Biografijo (we angelskij godce)
+Veľká Mača (madź. "Nagymácséd") - gmin (obec) na Słowacyji, we trnawskim kreju, we kryse Galanta. Mo 14,81 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwało sam 2526 ludzi. Neczajta gminu Veľká Mača
+Zielōny Ślōnsk − ôkryślynie stworzōne propagandowo we miyndzywojynnym ôkresie XX stoleciŏ we Polsce, tworzōnce potajlowanie tamtyjszyj polskij czynści Gōrnego Ślōnska (ślōnske wojywōdztwo) na trzi czynści („Czŏrny Ślōnsk”, „Bioły Ślōnsk” i „Zielōny Ślōnsk”). Zielōnym Ślōnskem Gustaw Morcinek ôkryślōł połedniowe teryny tamtyjszego wojywōdztwa, a ôkryślynie to nawiōnzowało do licznych sam zielōnych terynōw, we tym rozlygłych lasōw. Do Zielōnego Ślōnska zaliczył Cieszyński Ślōnsk jak tyż położōny barzij na pōłnoc pszczyński krys, porośniynty lasami Pszczyńskij Puszczy. Miasta: Bielsko, Cieszyn, Pszczyna, Tychy (tedy wieś), Skoczōw, Wisła (tedy wieś) i Ustrōnie (tedy wieś). Autorami trōjkrasiatego potajlowaniŏ ślōnskigo wojywōdztwa na „Czŏrny”, „Bioły” i „Zielōny Ślōnsk” sōm pisŏrz Gustaw Morcinek a Stanisław Berezowski. Tajlōng tyn ôstoł użyty bez nich we wydanyj we 1933 roku mōnografije ślōnskigo wojywōdztwa pt. „Śląsk”. Terŏźnie, ôdkōnd we 1945 roku Polskŏ dostała po zachodnie teryny Gōrnego Ślōnska jak tyż Dolny Ślōnsk, sztuczny, trōjkrasiaty tajlōng z ôkresu miyndzywojynnego przestoł być używany.
+DJ (ang. "Disc Jockey") – persōna, kero zajmuje sie dobiyraniym, ôdtwarzaniym i miksowaniym muzyki na żywo. DJ nojczyńścij staro sie stworzić płynnoś muzyczno w swojim wystympie, tak coby połōnczyć społym rōżne utwory muzyczne. Tako jednostajno płynnoś mianuje sie "mixym" (ang. "DJ Mix"), eli "setym" (ang. "DJ Set"). W swoij robocie DJ mōno być tyż spōmagany bes MC, kery utrzymuje kōntakt ze publikōm bes mikrofōn. Pojyńcie "Disc Jockey" ôstało piyrszy roz użyte we 1935 roku bes Waltera Winchella, kiej ôpisywoł Martina Blocka, piyrszego radjowca, kery w ôczach mocka ludzi uzyskoł status gwiazdy. Klubowy DJ (ang. "club DJ") Dyskotekowy DJ / prezynter Turntablista / skreczer DJ studyjny Gramofon Ôdtwarzacz CD Ôdtwarzacz plikōw z pamiyńci masowyj Mikser Suchawki Kontrolery i syntezatory Kōmpiuter Płyta winylowo Płyta CD Pendrive USB i Karty pamiyńci
+Estuaire je jydno ze dziewiyńciu prowincyjōw Gabōnu. Je uōna położōno na zachodzie państwa, nad Atlantyckym Ôceanym. Granica mo ôd wschodu ze prowincyjōm Woleu-Ntem, ôd połedniowego wschodu ze prowincyjōm Postrzodkowe Ogowe a ôd połednio ze Nadmorskym Ogowe. Ôd pōłnocy graniczy ze Rōwnikowōm Gwinyjōm. Wiyrch Estuaire je 20 740 km² a miyszko we nim 638 219 perzōnōw (bezma pōł cołkij populacyje państwa), co dowo zagynszczyniy 22,33 perz./km². Stolicōm prowincyje je miasto Libreville, kere je ku tymu stolicōm cołkigo Gabōnu. Tajluje sie na trzi departamynty: Kōmo (stolica: Kango), Komo-Mondah (Ntoum) a Noya (Cocobeach).
+Kuoka (łać.: "Setonix brachyurus") to je gatōnek cyckocza ze familije kangurowatych, jedziny ze zorty "Setonix". Pomiyszkuje wyspy Rottnest a Bald a połedniowo-wschodni krej Australije. Je aktywny po ćmoku a zielinożerny. Dugi ôd 40 do 54 cm, szwanc 24,5–30 cm, woga 2,7-4,2 kg. Żyje do 5 rokōw.
+Porto – miasto we Portōgalije, druge co do ličby miyškańcōw po Lizbōnie. Ležy při ujściu řyki Douro do Ôceanu Atlantyckigo. Je sam hawyna morsko a kluby fusbalowe FC Porto a Boavista Porto. Piyrše godaniy ô mieście je s IV wiyku.
+Awarsko-andyjske gŏdki – skupina gŏdek z familje Nacho-dagestańskich.
+Elizângela do Amaral Vergueiro (rodz. 11 grudziynia 1954 we Resende) – brazylijsko szauszpilerka. 2012 - Salve Jorge ... Esma 2011 - Aquele Beijo ... Íntima Falcão 2010 - Ti Ti Ti ... Nicole 2008 - La favorita (telenowela) ... Cilene( Jucilene Maria Gonzaga) 2006 - Cobras e Lagartos ... Shirley Miranda 2005 - A Lua me Disse - Assunta 2004 - Señora del destino - Djenane / Edileuza 2001 - El Clon - Noêmia 1999 - Suave Veneno - Nazaré 1997 - Por amor - Magnólia 1996 - Malhação - Zizi 1994 - As Pupilas do Senhor Reitor - Teresa 1994 - Éramos Seis - Marion 1992 - Pedra sobre Pedra - Rosemary Pontes 1986 - Tudo ou nada - Guadalupe 1985 - Roque Santeiro - Marilda 1984 - Partido Alto - Cidinha 1983 - Voltei pra Você - Lucinha 1982 - Paraíso - Maria Rosa 1981 - Jogo da Vida - Mariúcha 1980 - Plumas & Paetês - Sandra 1979 - Feijão Maravilha - Adelaide 1978 - Te Contei? - Ritinha 1977 - Locomotivas - Patrícia 1976 - O feijão e o sonho - Cidoca 1976 - O Casarão - Mônica 1975 - Cuca Legal - Lu 1975 - Pecado Capital - Emilene 1974 - Supermanoela - Elizângela 1973 - Cavalo de Aço - Teresa 1972 - Bandeira 2 - Taís 1972 - O Bofe - Sandra 1971 - O Cafona - Dalva Profil we IMDB
+Kōń dōmowy (łać. "Equus caballus") je niyparzistokopytny cyckocz ze familije kōniowatych. Ôstoł udōmowiōny 8-6 tyś. lot nazod we Mezōpotamiji a Chinach. Jygo dzikimi przodkōma bōły wierza kōń Przewalskigo, tarpōn a wymarte gatōnki ze Azyje. Downi używany jako gadzina do ćōnganio, we XIX a XX stoleciu ôstoł wyparty ze tyj roli ôd maszinōw. Używany tyż kej postrzodek transportu a we wojaczce (kawaleryjo, ułany, husaryjo a inksze); tyż do gōnu. Kōńōw używo sie tyż we szporcie.
+Star Junction - census-designated place we USA, we sztacie Pynsylwanijo, we hrabstwie Fayette. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 616 ludzi.
+William Cameron Townsend (rodz. 9 lipca 1896, um. 23 kwietnia 1982) bōł znōmy krześcijōński misjōnorz, kerygo anfang dziołalności przipado na piyrsze lata XX stolecio. Zołożōł uōn dwie ôrganizacyje: Wycliffe Bible Translators a SIL International ("Summer Institute of Linguistics", śl. "Letni Instytut Godkoznowstwa"), kery fōnguje do terozki a uōnygo głōwnōm zachōm je tumaczyniy Biblije na godki niywielgich myńszośćōw, a tyż rozwōj inkszyj literatury we tych godkach. Etos tyj ôrganizacyje zokłodo, iże po tym, kej Biblijo je już dostympno we jakij godce, krześcijany kultury tyj godki powinny mieć srogszo autōnōmijo a liderōma lokalnych kościołōw powinny być autochtōny. We lotach 1917-1918 William Cameron Townsend prōgowoł przedować Biblijo pisano we szpanielskij godce we Gwatymali, nale trefiōł tam na ludzi kerzi niy wiedzieli szpanielskigo, ino godka kaqchikel. Bez 10 rokōw wyszkolōł sie we tyj godce, ôpracowoł lo ni szrajbōnek a przetumaczōł na ńōm Nowy Testamynt. Niyskorzi, we 1934, ôdymknoł uōn ôrganizacyjo Wycliffe Bible Translators, kero szkoliła modych we podstawach godkoznawstwa a metodach uōnaczynio tumaczyńōw. Ze anfanga szkolorzōma bōło ino 5 perzōnōw, nale niyskorzi ôstrzodek rozrosnōł sie we ôrganizacyjo Summer Institute of Linguistics, Wycliffe Bible Translators a Wycliffe Associates, ze technicznym a logistycznym zapleczym znōmym jako JAARS ("Jungle Aviation and Radio Service"). Benjamin Feinberg: "The Devils Book of Culture": History, Mushrooms, and Caves in Southern Mexico (University of Texas Press), ISBN 0-292-70190-X, p. 77f. Hugh Steven: "Wycliffe in the Making": The Memoirs of W. Cameron Townsend, 1920–1933 (Wheaton, Harold Shaw 1995). Ruth A. Tucker: "From Jerusalem to Irian Jaya: A Biographical History of Christian Missions" (Zondervan ), ISBN 0-310-23937-0, p. 376f. Virginia Garrard-Burnett: "A History of Protestantism in Guatemala: Living in the New Jerusalem" (University of Texas Press), ISBN 0-292-72817-4. Larry Ziegler-Otero: "Resistance in an Amazonian Community: Huaorani Organizing Against the Global Economy" (Berghahn Books), ISBN 1-57181-448-5, p. 52ff. sil.org ôficyjono biografijo na neczajcie wycliffe.org kśōnżki a artikle naszkryflane bez W. C. Townsteda
+Cailungo – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Borgo Maggiore. Borgo Maggiore Cà Melone Cà Rigo San Giovanni sotto le Penne Valdragone Ventoso
+Bułgaryjo, Republika Bułgaryje ("България, Република България") – państwo położōne we połedniowo-wschodnij Ojropie, na Bałkanach. Granica mo ze Syrbijōm a Pōłnocnōm Macedōnijōm ôd zachodu, Grecyjōm a Turcyjōm ôd połednia, Czornym Morzym ôd wschodu a Rōmōnijōm ôd pōłnoce. Bułgaryjo je człōnkym wymianowanych miyndzynorodowych ôrganizacyjōw: Ôrganizacyje Zjydnoczōnych Norodōw (uod 1955), Ôrganizacyje Pōłnocnoatlantyckigo Traktatu – NATO (uod 2004), Ojropejskij Uniji (uod 2007).
+Karla Camila Cabello Estrabao, znōmo tyż kej Camila Cabello (rodz. 3 marca 1997 na Kubie) - kubańsko-amerikańsko wokalistka pop a R&B a autorka tekstōw śpiywek. Stoła se znōmo we 2012 roku kej człōnkini girlsbandu Fifth Harmony, ze kerym broła udzioł we programie The X Factor. Niyskorzi sztartła solowo kariera. Piyrszy szlager - "Bad Things" - nagroła ze Machine Gun Kellym, a śpiywka wlozła na 5 plac we Billboard Hot 100. We styczniu 2018 wydoła piyrszo płyta, Camila. Singel ś nij, "Havana", wlozł na 1 plac we USA a Wielgij Brytaniji. Biografijo we serwisie Allmusic.com
+Du Fu (chiń.: 杜甫; pinyin: Dù Fǔ; Wade-Giles: Tu Fu, 712–770) bōł znōmy chiński dichter ze dynastyje Tang. Do kupy ze Li Bai mianowani sōm nojznamienitszymi dichterōma. Uōnygo personalnōm ambicyjōm bōło sużyć swojymu krajowi jako ciwil, nale pokozało sie, co je uōn do tygo niyzdolny. Uōnygo żywobycie, podaniy na cołki krej, poniszczōła rebelijo An Lushan we 755 roku a kōńcowe 15 rokōw uōnygo żywobycio bōły sztyjc niypokojne. Ze poczōnku małko znajōme lo inkszych dichterōw, dzieła Du Fu stały sie zdrzōdłym ajnflusu we literarnyj kulturze Chinōw a Japōnije. Co sie rozchodzi ô sōme gydichty, do dzisio dotrwało jejich tyśōnc piyńćset. Du Fu bōł tyż mianowany dichterym-historykym ôd chińskich krytykōw, kej to ranga uōnygo dziełōw dała uōnymu szansa coby ôstać pokozanym zachodnij cywilizacyje jako "chiński Wergilijusz, Horacy, Ôwidyjusz, Shakespeare, Milton, Burns, Wordsworth, Béranger, Hugo lebo Baudelaire.
+Edifício Copan wieżowiec we São Paulo we Brazylije, mo 38 użytkowych sztokōw. Je na 140 myjtrōw wysoki.
+Weng im Innkreis to je gmina we Austryje, we kraju zwiōnzkowym Gōrno Austryjo, we krysie Braunau am Inn. Je położōno 370 m n.p.m. Mo 21 km² placu a pomiyszkuje ja 1393 ludzi. Neczajta gminy
+Peter Robert Jackson (nar. 31 paździyrnika 1961 we Pukerua Bay) – nowozelandzki reżiser. Wyreżiserowoł ôn trylogijõ "The Lord of the Rings", kerŏ je adaptacyjōm rōmana Johna Ronalda Reuela Tolkiena ô tym samym titlu.
+Boukany to je miano rygiōnu geōgrafičnygo we pouedniowo-wschodnij Ojropie. Jygo miano pochodzi ôd Gōr Boukańskich, kere ležōm we centralnyj tajle Bōugaryji a Syrbiji. Boukany zajmujōm ōng. 550 000 km² placu a majōm ōng. 55 miljōnōw miyškańcōw. We starožytności Greki mianowali Boukany "Pōuwysep Haemus" (gr.: "Χερσόνησος τοῦ Αἵμου", "Chersónēsos tou Haímou"). Boukany sōm ôtočōne mořōma: Čornym a Střōdziymnym (do kerygo wlazujōm: Moře Adriatycke, Moře Jōńske, Moře Egejske a Moře Marmara).
+Beata Elżbieta Kozidrak (ur. 4 moja 1960 we Lublinie) – polsko piosynkorka, wokalistka skupiny Bajm. Kariera začyua we 1978 roku na Krajowym Festiwalu Piosynki we Ôpolu, śpiewajōnc utwōr "Piechotą do lata" (Piechty do lota) i zdobywajōnc drōgi plac. W lotach 80. i 90. wystympowoua s grupōm Bajm, s kerōm nagroua 10 albōmōw (wšyjske uzyskouy status zuotych abo plotynowych, předajōnc sie we sōmie we nakuadzie přez 3,5 miljōna ygzymplaři). W 1998 roku Beata Kozidrak rozpočyua kariera solowo, wydajōnc albōm zatytuōowany "Beata". Dočekou sie uōn znokōmitych recynzyji ôd krytykōw, přińōs dwie Nagrody Muzyčne Fryderyk a uzyskou status podwōjniy plotynowygo, předajōnc sie we nakuadzie přez 200 000 ygzymplaři. Pō sukcesie solowygo krōnžka Kozidrak kōntynuowoua wspōupraca s Bajmym. Jeji kolejnym solowym projektym je albōm "Teraz płynę" (Terozki puyna), wydony we 2005 roku.
+Uostrōw Grabowski (pol.: "Ostrów Grabowski") – dawno wyspa řyčno we Ščeciniy na teryniy Miyndzyuodřa, ô powiyřchni přez 175 ha. Ôstrōw Grabowski ôtočōny je wodōma Dōńčycy, Překopu Mielyńskigo a Kanouō Dymbickigo. Pouōnčuōna je šyrokōm groblōm na zasypanym fragmyńcie Dōńčycy s pōunocnōm tajlōm Uaštowni.
+Štučno godka (zwono tyž conlangym s ang. "constructed language") to je termin užywany we stosōnku do godek, kere niy narodziuy sie bez naturalno ewolucyjo lingwistyčno, a zostouy stwořōne coukym bez čowieka. Tako godka može spouniać wiela rolōw, np. suōžyć kej miyndzynarodowo forma kōmōnikacyje, stanowić šyfr, eksperymynt lingwistyčny abo być užywano postřōd wymyślōnyj rasy abo narodu (sam bajšpilym je klingōńsko godka), niyřodko we literatuře. Nojbaři znajōmōm godkōm štučnōm je esperanto, kere zostouo stwořōne we 1887 roku bez poloka žydowskigo pochodzynio – Ludwika Zamenhofa. Inkše znajōme godki štučne to ido, interlingua, volapük a lojban. Polske Forōm Godkotwōrcōw
+Sejo ze Joseon (kor.: 조선 세조, 朝鲜世祖, transkrypcyjŏ: "Sejo ze Joseon"; 2 listopada 1417 – 23 września 1468) – bōł siōdmym krōlym koryjańskij dynastyje Joseon, panowoł we latach 1455-1468.
+Greenlawn - census-designated place we USA, we sztacie Nowy Jork, we hrabstwie Suffolk. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 13 742 ludzi.
+Fidžyjsko godka hindi, znano tyž kej godka Fiji hindi, hindi fidžyjske lebo Fiji Hindustani, to godka we keryj sie godo na Fidži a užywajōm jeji ôbywatele pochodzynio indyjskigo. Pochodzi uōna guōwniy ôd godek Awadhi a bodźpurskij abo ôd djalyktōw hindi a tyž mo we siebie jake suowa ôd inkšych godek indyjskich. Zapožyčyua tyž mynga suōw s fidžyjskij a angelskij. Relacyje pōmiyndzy fidžyjskim hindi a hindi sōm take kej miyndzy afrikaans a godkōm niderlandzkōm. Kupa suōw, wuasnych lo hindi fidžyjskigo, powstouo, coby ôddowoć nowy świat, we kerym terozki mieli žyć Hindusi Fidžyjscy. Jejich piyrše pokoleniy, kere užywauo godki kej lingua franca, mianowouo ja "Fiji Baat" (Řōndzyniy s Fidži). Niydowne študirowaniy ôd godkoznowcōw douo bewajs na to, co fidžyjsko godka hindi je "djalyktym bazowonym na hindi a tyž godonym we Indjach nale ze swojōm špecyjolnōm gramatikōm pasuje do Fidži". Fidži Indje Hindustani Indo-fidžyjsko godka Dykcjōnoř Fiji Hindi Piyršy rōman we Fiji Hindi Wersyjo ewańjelije we Fiji Hindi Robert Kays Fiji Guide An expired lease Hindustani, Fijian Adhura Sapna - Film we Fiji Hindi
+Przigody ôd Alicyje we Kraju Dziwōw (ang. "Alices Adventures in Wonderland") – ôpublikowany we 1865 roku rōman Lewisa Carrolla (naprŏwdã Charles Lutwidge Dodgson), ôsprawiajōncŏ ô przigodach dziouszki Alicyje we fantastycznym Kraju Dziwōw. Skuli ôryginalność tyj ksiōnżki nawiōnzuje do nij mocka wytworōw literackich, filmowych i inkszych. Na ślōnskõ gŏdkã rōman przełożōł Grzegorz Kulik we 2020 roku. Alices Adventures in Wonderland – ôryginalny angelski tekst ksiōnżki
+Ambiynt () – to je insztrumyntalno elektrōniczno i elektroakustyczno muzyka, keryj nojwożniyjszo cecha to brak sztandardowyj melodyjnyj lynije, charakterystycznyj dlo wiynkszości zortōw muzyki. Skirz tego we ambiyńcie je moc minimalizmu, słyszalnego we ajnfachowych i mało skōmplikowanych rytmicznych motywach. W taki spusōb idzie uzyskać efekt tzw. źwiynkowych flekōw, kere idzie mianować tyż "muzykōm tła", kero za nojwożniyjsze zadanie mo relaksować suchacza. Ambiyntowo muzyka napoczli tworzić we latach 70. take artysty jak Brian Eno i Klaus Schulze. Piyrszy ś nich we połowie tamtyj dekady napoczōn ôdłazić ôd roka we strōna eksperymyntalnyj estetyki, bajstlowanyj ôd elektrōnicznych insztrumyntariōw, czego efektym bōł albōm "Ambient 1: Music for Aiports" (1978). Niyskorzij dodoł do dyskografie dalsze tajle: "Ambient 2: The Plateaux of Mirror" (1980), "Ambient 3: Day of Radiance" (1980) i "Ambient 4: On Land" (1982). Dziynka tymu Eno rozpropagowoł termin, kery ôkryślo nowo muzyczno forma. Ôd tego czasu powstało moc pochodnych zortōw ambiyntu, take jak: Dark Ambient, Drone, Illbient, Ambient Techno, Experimental, Easy Listening. Pochodne do ambiyntu sōm zorty Chill-Out, Downtempo, IDM, New Age, Post-Rock, Space Music, Trip-Hop.
+Ꙉ, ꙉ (djerw) – buchsztaba wczaśnyj cyrylice. Spotrzebowowanŏ była w gŏdce serbsko-chorwackij do ôznaczaniŏ klangōw [dʑ] jak tyż [tɕ] (dzisiej ôdpadajōm im buchsztaby đ/ђ i ć/ћ). Ôd tyj buchsztaby stworzōne były buchsztaby Ћ i Ђ.
+Portugalsko godka (port. "Português") je godka ze skupiny rōmańskich godkōw. Rzōńdzi we ni 210 mln ludzi we Portugaliji a jeji downych kolōnijach, co dowo ji 6. plac, kej idzie ô wielość godajōncych. Literacko portugalsko godka je ôparto na pōłnocnym djalekcie. Nojstarsze zapisowanio po portugalsku sōm ze XII stolecio. Państwa, we kerych portugalsko godka mo sztatus urzyndowyj godki (Angola, Brazylijo, Gwinyjo Bissau, Rōwnikowo Gwinyjo, Mozambik, Portugalijo, Republika Ziylōnygo Przilōndka, Wschodni Timōr, Wyspy Świyntygo Tōmasza a Kśōnżynco) wespōłrobiōm ze sobōm we zołożōnyj we 1996 Spōlnocie Portugalskogodkowych Krajōw. Do zapisowanio portugalskij godki używo sie zmodyfikowanygo łacińskigo abecadła. Klasyfikacyjo. Portugalsko godka je to godka indoojropejsko -> italsko -> rōmańsko -> zachodniorōmańsko -> galo-iberyjsko -> zachodnioiberyjsko -> galajiko-portugalsko. Necowe ôdwołania. Wikipedyjo we portugalskij godce
+Gasmaska to je urzōndzynie ôsobistego użytku, kere ôblyko sie na gowa, przilego uōne do twarzy a robiōne je ze gōminu a we nowszych wzorach ze silikōnu. Mo za cweka chrōniynie ôddechowych drogōw, ślypiōw a skōry twarzy ôd bojowych trujōncych strzodkōw, radyjoaktywnych pyłōw a tyż ôd bakteryji a wirusōw. Je stosowano we armiji, fojerwerze, chymicznyj industryji, medycynie a inkszych.
+Antarktyda (ang. "Antarctica") – kōntynynt ô wiyrchu kole 13,2 mln km² kery je ze połedniowyj pōłkule Ziymie, ze becyrka koło podbiygōnowygo połedniowygo. Terozki, praktyczniy cołko (98% placu) dekńōno je lōndolodym, kery je ruby na 4774 myjtry. Lōndolōd tyn mianuje sie Antarktykōm. Je to nojzimniyjszy ze kōntynyntōw. Strzednio rokowo tymperatura je sam -55,6 stopńōw Celsyjusza. 21 lipca 1983 spisano cołke minimōm tympyratury: -89,2 stopńōw Celsyjusza na stacyji Wostok (przi -60, -70 zamarzo ciycz we ôcznych gołkach).
+Neymar da Silva Santos Júnior (rodz. 5 lutygo 1992 we Mogi das Cruzes) – brazylijski fusbalok, zauobycz gro kej napadzior. Chowanek klubu Santos F.C., kaj we lotach 2009–2013 zagroł 103 szpilōw we piyrszym manszafcie a trefiōł 54 tory.
+Yjzel – cyckocz ze familije kōniowatych. Dwie zorty: dōmowy yjzel (łać: "Equus asinus") a dziki (afrikański) yjzel (łać: "Equus africanus"). Udōmowiōny przez 6 tyś. lot tymu. Używany kej poćōngowy a juczny zwiyrz. Z uōnygo miynsa je uōnaczōne salami.
+Jane Austen (nar. 16 grudnia 1775 we Steventon, um. 18 lipca 1817 we Winchester) – pisŏrka angelsko, autorka rōmanōw ôbyczajowych. Widzianŏ za jednego z nojwybitniyjszych pisorzi angelskich XIX stolecio. Jeji rōmany tyż teroz cieszōm sie wielkōm popularnościōm. "Sense and Sensibility" (1811) "Pride and Prejudice" (1813) "Mansfield Park" (1814) "Emma" (1815) "Northanger Abbey" (1817, "post mortem") "Persuasion" (1817, "post mortem") Project Gutenberg - Jane Austen (ang.)
+Miōnōw (pol. "Mionów", miym. "Polnisch Müllmen") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we prudnickim krysie, we gminie Gogōwek. We 2011 roku wieś miała 205 miyszkańcōw.
+Abraham Van Helsing je wynukwiōno perzōna, kero pokozuje sie niy, kej je to niykej felernie podowane, we rōmanie Brama Strokera "Drakula", nale dziepiyro we uōnygo filmowych adaptacyjach a tyż we kōmiksach Marvela. Je to Holynder a ze fachu antropolog, kery mo za cweka wojowaniy ze wōmpiyrzōma. Niykej mo pōmiyńōne piyrsze miano na Gabriel. Piyrszy roz pokozany je we filmie ze 1931 roka. Abraham Van Helsing we bazie Imdb
+Jŏr ôd Roberta Biedronia (pol. "Wiosna Roberta Biedronia", Wiosna) to bōła polskŏ cyntrolewicowŏ politycznŏ partyjŏ, co jōm założōł Robert Biedroń, a je zaregistrowanŏ we gyrichcie ôd 29 czyrwnia 2018. Rozwiōnzanŏ 11 czyrwnia 2021, połōnczyła sie ze Sojuszym Lewice Dymokratycznyj pod mianym Nowŏ Lewica. 2019 – "czōnki kandydowali we rōmach KW Sojusz Lewice Dymokratycznyj" 2020 – Robert Biedroń (przegranŏ) Piyrszŏ tura: 432 129 gosōw (2,22%)
+Wykŏz mobilniŏkōw, kere fungujōm na ôperacyjnym systymie Android. A B C D E F G H I J K L M N O P R S T U V W X Y Z
+Ludobōjstwo Asyryjŏkōw (mianowane tyż ze asyryjskij gŏdki Sajfo abo Sejfo, asy. "ܣܝܦܐ", direkt tum. "miecz") – gyszichtowe ludobōjstwo przekludzōne bez Ôsmańske Impyrium prociw Asyryjŏkōm, cuzamyn ze ludobōjstwym pōntyjskich Grekōw a Ôrmian. Miało ône anfang we 1915 roku, atoli już we paździyrniku 1914 roku ôsmańske wojŏki cuzamyn ze kurdyjskimi ôchotnikami splōndrowali asyryjske wiŏski we regiōnie Urmia we Perzyji. Na anfangu stycznia 1915 roku zniszczōne ôstało 70 asyryjskich wiŏsek wele sztadu Urmia, a jejich miyszkańcōw ukatrupiōno, we nastympnych latach aże do 1918 roku Ôsmańske Impyrium kludziyło dziołania prociw Asyryjŏkōm. Skuli ludobōjstwa Asyryjŏkōw, ukatrupiōnych ôstało ōngyfer 750 tys. Asyryjŏkōw, to jes ōngyfer 75% asyryjskij populacyje we latach ludobōjstwa.
+Pustynia – typ landszaftu, kery charakterzyje sie rōwninnōm powiyrzchńōm, ze rzodkōm florōm (abo ganc jij pozbawiōny, a ze specyficznōm, tipisz yno dlō nij faunōm.
+Robert Fiedler (rodz. 13 marca 1810, um. 1877) to bōu ywangelicki pastor a folklorysta, kery dziouou we ôkolicy Miyndzybořa. Bōu uōn miuośnikym miejscowygo djalyktu ślōnskigo, zwalčanygo wōunčas bez wuadze pruske kej suowiański. Napisou we jigo ôbrōnie petycyjo do synodu we Wrocuawiu, we keryj dowodziyu, aže na terynie jygo posuōgi ludzie niy znajōm miymieckij godki. Zebrou tyž a ôpisou menga pieśni we miejscowym djalykcie. Cajtung Sycowski
+Połedniowŏ Ameryka to je kōntynynt ô wiyrchni 17,8 milijōnōw km², co leży na pōłkuli zachodnij, we srogszyj tajli na pōłkuli połedniowyj, a w myńszyj – na pōłkuli pōłnocnyj. Czasym uwŏżanŏ je tyż za subkōntynynt Ameryki. Geografijŏ. Wiyrchnia Połedniowyj Ameryki zajmuje 17 840 000 km². Wiyrchniōm, postrzōd kōntynyntōw, Połedniowŏ Ameryka zajmuje sztwŏrty plac (za Azyjōm, Afrykōm i Pōłnocnōm Amerykōm). Nojsrogszym miastym je majōnce blisko 20 mln miyszkańcōw São Paulo we Brazyliji. Bezma cołki kōntynynt je na placie połedniowoamerykōńskij. Trōjkōntny kształt Połedniowyj Ameryki sprawiŏ, iże mŏ ôna nojkrōtszõ piskã brzegu spostrzōd wszyjskich kōntynyntōw. We Połedniowyj Ameryce je nojwyższy wodopŏd świata – Salto Angel we Wynezueli, rzyka ô nojsrogszym strzednim przepływie (dugość je sprawōm spōrnõ) – Amazōnka (7,2 mln km²), nojdugszŏ keta gōrskŏ – Andy (nojwyższŏ szpica to Aconcagua – 6962 m n.p.m.), najsuchszy plac na Ziymi – Pustynijŏ Atakama, nojsrogszy las deszczowy – Amazōnijŏ, nojwyżyj położōne jezioro spotrzebowowane w cylach handlowych – jezioro Titicaca, nojwyższy wulkōn – Ojos del Salado (6885 m n.p.m.), jak tyż nojwyższy czynny wulkōn – Llullaillaco, nojwyżyj położōnŏ stolica świata – La Paz (3600–4100 m n.p.m.). Argyntyna Boliwijŏ Brazylijŏ Chile Ekwador Gujana Gujana Francuskŏ Kolōmbijŏ Paragwaj Peru Surinam Trynidad i Tobago Urugwaj Wynezuela Populacyjŏ. Połedniowõ Amerykã zamiyszkuje 418 mln miyszkańcōw (2015). Ludność Ameryki Połedniowyj je roztōmajtŏ rasowo; Brazylijŏ, Peru i Kolōmbijŏ to państwa ô srogich miszōngach ras. Ludność tubylczŏ przinŏleży do rasy żōłtyj (mōngoloidalnej) i zamiyszkuje zaôbycz Andy Postrzodkowe, Peru i Boliwijõ, kaj stanowi kole 40% ludności. Bazowe gŏdki tubylcze to keczua (gŏdka Inkōw) – kole 10 mln ôsōb, ajmara – kole 1,5 mln ôsōb i guarani – kole 1 mln ôsōb.
+Beauvais - gmin we Francyji, we regijōnie Hauts-de-France, we departamyńcie Oise. Mo 33,31 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 54 881 ludzi. Maidstone, Wielgo Brytanijo Witten, Miymcy Setúbal, Portugalijo Dej, Rōmōnijo Tczew , Polsko Neczajta Beauvais
+Real Madrid Club de Fútbol je szpanielski fusbalklub ze Madrytu, kery gro we nojwyższyj szpanielskij fusbalowyj lidze - La Liga. Je to jedyn ze nojpopularnijszych klubōw we gyszichcie fusbalu. Real bōł zołożōny we 1902, nale prowa do noszynio titlōw "Real" (Krōlōw) prziznoł uōnym dziepiyro Alfonso XIII we 1920. Real Madrid swoje szpile gro na stadjōnie Santiago Bernabéu, na kery wlezie 80 400 ludzi a zuōnaczyli go we 1947. Tyn klub przebywo moc sukcesōw. 14 razōw wygroł UEFA Champions League a 35 razy bōł majstrym Szpanije. Trynerym Realu je Carlo Ancelotti, a jigo prezesym Florentino Pérez. Farby Realu sōm biołe. We Realu groł tyż Ślōnzok - Jerzy Dudek, kery urodźōł sie we Rybniku.
+Concepción to je miasto we Czile. Je rozlygowane nade rzykōm Biobío, ōng. 10 km ôd uōnyj ujścia do Pokojnygo Ôceana. Założōne we 1550 roku. Monterrey La Plata Cuenca Guayaquil Bethlehem Minnesota Auckland Cascavel Neczajta miasta
+Sztudyntki (łać.: "Tagetes patula" L.) – gatōnek zielinōw ze familije astrowatych. Pochodzi ze Meksyku. Poradzōm wyrōść na 60 cm wysoko, a kwitnōm aże do zimy.
+Gmin Snagov - gmin we Rōmōniji, we ôkryngu Ilfov. Mo - Total wiyrchu a podug danych ze 2011 roku pōmiyszkiwalo sam 7272 ludzi. Krōm Snagov, kere je siedzibōm, we skłod gminu wlazujōm tyż Ciofliceni, Ghermănești, Tâncăbești a Vlădiceasca. Na wyspie rozlygowanyj na jeździorze Snagov je pochowany Vlad Țepeș.
+Dagurskŏ gŏdka abo Daurskŏ gŏdka – mōngolskŏ gŏdka użiwanŏ we Wywnyntrznyj Mōngolije a Siynciyaniy we Chinach; a we Chentiskim Ajmagu we Mōngolije. Gŏdka je użiwanŏ bez Dagurōw.
+Wilamowski krziż je tajlōm ôbleczynio wilamowskigo. Krziżik tyn przipinany bōł do paciorkōw. Paciorkōw noszōno nojczyńści 5 sznurkōw, a przi tym nojdugszym, dolnym, czyrwiōnōm kokardkōm prziwiōnzywany bōł gynau tyn rōwnoramiynny strzybny krziż wielgości 4–6 cm s insygńōma Mynki Pańskij a mōnōgramōma wyrytymi po jydnyj strōnie, kerōm na wiyrchu nośōły panny, a cierniowōm korōnōm a szrajbōnkym INRI s drugij strōny – noszōnyj wiyrchym ôd wydanych babōw.
+Gōrole – ludowo piosynka pochodzōnco ze Ślōnska, a dokładniy kole rzyki Ôlsy Teskt piosynki. "Za lasami za górami za dolinami pobili sie dwo górole ciupagami Hej górale! Nie bijcie sie! Mo góralka dva varkocze (dvoje očy, vjelkie serce, dvoje ušy, dvoje rynce, dvoje nogi, z przodku aj zadku) podzielicie sie! "
+Kuwejt, Państwo Kuwejt ("Daulat al Kuwajt" دولة الكويت) – państwo położōne we połedniowo-zachodnij Azyje, na pōłnocno-zachodnim kraju Zatoki Perskij. Granica mo s Irakym a Arabijōm Saudyjskōm. 92,2% placu zajmujōm sam pustynie a pōłpustynie. Niy mo sam stołych rzyk a teryny bauerske zajmujōm ino 0,2% powiyrzchnie kraju. Gospodarka je ôparto na wydobyciu a przetworzaniu ropy naftowyj. Religijōm państwowōm je we Kuwejcie islam sōńnicki. Uod siyrpnia 1990 do lutygo 1991 Kuwejt bōł ôkupowany bez Irak, co bōło sztichym ku piyrszyj wojny we Zatoce Perskij.
+Hymn (ze greckego ὕμνος hýmnos – pieśń pochwalno) – zorta pieśni, naszkryflanyj skuli jakigo wydarzynio, ôsoby, abo inkszyj ôkazyji. We Strzednich Storoczach hymny bōły ino ô religii. Terozki sōm to nojczynścij pieśni do ôjczizny.
+Aubenas – gmin we Francyji, we regijōnie Rhône-Alpes, we departamyńcie Ardèche. Mo 14,32 km² wiyrchu a podug danych ze 2012 roku pōmiyszkiwało sam 11 505 ludzi. Cesenatico, Italijo Delfzijl, Niiderlandy Schwarzenbek, Miymcy Sierre, Szwajcaryjo Zelzate, Belgijo Palamós, Szpanijo Neczajta Aubenas
+Hanafuda (jap. 花札) - karty do szpilã japōńskegŏ pochodzyniyŏ użiwane do mocki szpilōw. Mianŏ beztuplikowŏć do sie jako "kwiŏtkowe karty". Miano tyż moge ôznoczŏć szpilã we te karty. Poza Japōniyjōm. "Hanafuda" je szpilane czynsto na Hawajach a we Połedniyowej Koryje, nale we inkszym mianiy. Na Hawajach wystympuje Hawajskim Koi-Koi kery mianuje siy "Sakura", "Higobana", a czasym "Hanafura". We Połedniyowej Koryje,karty sōm mianowane "Hwatu" (Kor: 화투, Hanja: 花鬪); kere miano je tuplikowane jako "bitwŏ kwiotōw". Nŏjczynstszy szpil "Hwatu" je "Go-stop" (Kor: 고스톱) abo "Seotda" (Kor: 섯다). "Hwatu" je nojczynsciyj szpilane we Chińskim Nowym Roku a "Chuseok" (추석). Szpilaniye we Go-stop ôstało siy tradycyjōm koryjańskich familijōw. Koreańsko zorta je ajnfachowo szpilanŏ we 3 perzōny, abo rzadziyj we 2. W Hanafude tyż siy szpila we Mikronezyje we sztyry perzōny. Karty. We szpilu je 12 tajli. Kŏżdo je repryzyntowano bez kwiŏtek, a kożda tajla mo sztyry karty. We ajnfachowych szpilach każdŏ tajla mŏ dwie ajnfachowe karty a dwie szpecialne. Niy zowżdy siy liczy pōnkty, jako iże we wiynkszościy szpilōw badŏ siy ino na karciyane kombinacyja. Zorty. To sōm zorty szpilaniy "o we karty Hanafuda". Koi-Koi Hachi-hachi (ôziym-ôziym) Hana Awase Mushi, popularne we Kansai Sudaoshi Tensho Hachi Hawajski Koi-Koi Go-Stop Prawidła. Te regle niy sōm ôficyjne: je mocka zorty szpila w Hanafuda. Cyl. Zdobydź wiyncyj pōnktōw niżeli oponent. Zwykle je ustalōne wiela pōnktōw je do zwyciynstwã, abo szpilo siy by posiydziyć jak najsrogszŏ wielość pōnktōw. Prawidła szpilaniyŏ. Karty sōm tasowane a niyskoro położōne na kupka (mianowane tyż giełdōm). Ôziym kart je ustawiyōne do dołu. Eźli je wiyncyj szpilerōw, to wielość handã siy zmniyjsz"o. " Szpil. Szpilery sztartujōm ôd rozdajōncegŏ a kōntynuujōm podle zygarã. Szpiler biere karty rozdōne mu a prōbuje dopasowŏć je do kart na stole. Eźli niy mŏ karty kerōm moge dopasowoć to dŏje jednōm kartã na strzodek . Karta musiy być dano wiyrchym, a eźli je ta zorta na strzodku to szpiler biere te karty lo siyã, eźli niy mŏ to karty ôstajōm na strzodku. Szpil kōńczy siy kej niy mo na strzodku żŏdnych kart, abo kej szpiler niy mŏ już kart. Eźli szpiler mŏ sztery pary abo dwa kōmpletne tajle, to tyn szpiler automatyczniy wygrywo. Pōnktowaniy we kożdej zorciy je inksze. Hiki. Eźli na strzodku je numera kart s jednej tajli, a szpiler mŏ reszta kart s tej tajli to je mianowane hiki. Szpiler moge wziōnć wszyjske karty s tej tajli. Prōba wziyńciya kart s hiki bez karte sztormu je niylegalnym posuniyńciym. Eźli wszyjske karty s tajli sōm na strozdku to wszyjskie karty sōm przetasowywane. Pōnktowaniy. Po kożdej rundziy, kożdy szpiler mŏ do ôbliczyniyo wartość posiydzōnych kart. We niykerych zortach, zwyciynsca biere wszyjsko eli zwyciynsca ôbliczo wszyjskie pōnkty s kart swoich a oponentōw we tej rundziy. Pōnktowaniy moge być inksze we inkszych zortach. Oya-gachi. Eźli je remis to rozdajōncy wygrywo. Eźli rozdajōncy niy je w stōniy remisu to szpiler nojbliżej jego wygrywo.
+Rafael Vicente Correa Delgado (nar. 2 marca 1963 we Guayaquil) to je ekwadōrski ekōnōmista i politiker, minister financōw ôd kwietnia do siyrpnia 2005, prezydynt Ekwadōru ôd 15 stycznia 2007 do 24 mŏja 2017.
+Molarini – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Chiesanuova. Chiesanuova Caladino Confine Galavotto Poggio Casalino Poggio Chiesanuova Teglio
+Essam Kamal Tawfiq El-Hadary (rodz. 15 stycznia 1973 we Damietcie) - egipski fusbalok, kery gro na pozycyji tormōna we Al-Taawoun a reprezentacyji Egiptu.
+Jurij Łużkow (rus.: "Ю́рий Миха́йлович Лужко́в", rodz. 21 września 1936 we Moskwie) – ruski polityker, mer Moskwy we lotach 1992-2010. Noleży do partyji Jedna Rusyja. We wrzesiyniu 2010 ôdwołany ze stanowiska mera Moskwy.
+Prziwileje miasta to je termin ôdnoszōncy sie do zbioru prawideł, co ôkryślajōm ôdpednio relacyje ôd strzedniowiecznego miasta do mōnarchy abo pōna a wzajymne relacyje czōnkōw tyj społeczności. Prawidła te zaôbycz tykoły uzdaniŏ administracyjnego miasta, możebności skŏrnych i procesowych uprawniyń, jak tyż ôsobistych swobōd pōmiyszkiwŏczōw. Ino te miasto, co mioło prziwileje, mogło być uznane za instytucyjōnalne, nale inksze roztōmajte wŏżne ôbiekty ô funkcyjach cyntralnych mogły we strzedniowieku wykōnować niykere funkcyje porzōnd kojarzōne ze sztadym (cum bajszpil funkcyje administracyjne, prawne, kulturalne).
+Miymce to je germańskŏ nacyjŏ pōmiyszkujōncŏ z wiynksza we Republice Federalnyj Miymiec, a posuguje sie miymieckõ gŏdkōm ze familiji germańskich gŏdek. Religijnie Miymce potajlowani sōm na katolikōw (połedniowe i zachodnie Miymcy) a protestantōw (pōłnocne i weschodnie Miymcy). Mocka Miymcōw miyszkŏ na Gōrnym Ślōnsku, ôsobliwie we ôkolicach Ôpola, Prudnika, Wielgich Strzelec i Kandrzina-Koźla. Sōm ôni czynsto (ze wzajymnościōm) myleni ze Ślōnzŏkami.
+Timo Werner (rodz. 6 marca 1996 we Stuttgarcie) - miymiecki fusbalok, kery gro na pozycyji napadziora. Majster Puharu Konfederacyji 2017, na kerym tryfiōł 3 tory a erbnōł Złotygo Strzewika. Chowanek VfB Stuttgart kaj zadebiutowoł 1 siyrpnia 2013.
+Buriacyjŏ (rus. Республика Бурятия,buri. Буряад Орон) - je autōnōmicznōm republikōm we Rusyje. Republika znŏjduje siy we regiōniy Syberyje nad zachodniym wybrzeżu Jeziyora Bajkał. Stolicōm Kałmycyje je Ułan-Ude. Buriackŏ populacyjŏ posiydzŏ 971 800 perzonōw (2013) hlawniy Ruski a Buriaty. Geografijŏ. Regiōn graniczy ze: Zagranicznymi krejami: Mōngolijŏ Podmiotōmi Rusyje: Irkucki Ôbwōd, Zabajkałski Kraj, Tuwa Mŏ wodnŏ granicã: Jeziyorŏ Bajkał Barguzin Irkut Kitoj Oka Selenga Uda Wiyrchnŏ Angara Witim Jeziyorŏ Bajkał Gynsiy Jeziyorŏ Bajkałske Wiyrchy - nŏjsrogszy szczyt: Munku-Sardyk (3 491 m) Naturalne Surowce. Surowce Kałmycyje to: Złotŏ Kamiynny Wōngiel Kwarc Grafit Jadeit Zeolit Mineralne wody Klimŏt. Buriacyjŏ mŏ klimŏt roztomajtŏ kōntynentalny s mocnōm ziymōm a gorkimim latym.   Śrydniyŏ temperatura w lato - 18,5°C Śrydniyŏ temperatura w ziyma - -22°C Śrydniyŏ rocznŏ temperatura - 1,6°C Etniyczne skupiny. Podle spisu s 2010 we Rusyje we Republice dōminujōm 2 skupiny: Ruski (66,1%) a Buriaty (30%). Religijŏ. Podle ôficyjnej ankety s 2012 roku we Buriacyje 27,4% perzōnōw je prŏwŏsłŏwnych; 19,8% to buddyściy; 2% to rodnowiyrcy, tengristy abo wiyrzōm we buriacki szamaniyzm; 4% dyklarowałŏ inksze krześciyjaństwŏ, 1% to krześciyjaniy bes kościyoła, 1% to protestanty. 25% perzōnōw dyklarowałŏ, iże sōm wiyrzōncymi nale niypraktykujōncymi; 13% to ateisty, a 10,8% to innowiercy abo niy dŏli żŏdnyj ôdpowiydziy.
+Starożytne Egipcjōny wierzōły we 79 bogōw, 6 duszyczkōw egipskich 7 7 świyntych stworzyń. To bōła Egipsko religijo. Ba Ka Ib Sheut Ren Akh Aken Aker Amaunet (Amonet) Ammit Amon Amphiaraos Anat (Astarte) Anedżdti Anti Anubis Anuket Apis Aton Attar Atum Baal Ba-Neb-Dżeb Bastet Bastriks Bata Bes Betiou Chenti (Imenty) Chepri Chnum Chonsu Duamutef Dżeserhotep Geb Hapi Hathor Heket Horus (Harpokrates) Horus Stary Huh Imachuemanch Imset Isdes Izyda (Isis) Isis-Sothis (Isis-Sothis-Hathor) Kebehsenuf Maat Min Montu Mut Nechbet Nefertum Neftyda Neith Nun Nepri Nut (Neuht) Onuris Ozyrys Pachet Ptah Re (Ra) Re-Horachte Renenutet Ruti Satis Sechmet Set (Seth) Sobek Sokar (Sokaris) Szu Sothis Tefnut Tenemu Tfeni Toeris Thot (Tot) Tatenen Unefer Unud Upuaut Wadżet (Uadżit) Ammit Apis Apop Bennu Feniks Ruti Tenemujt egipsko mitologijo cywilizacyjo egipsko faraōn heliopolitańsko teologijo
+Talliina vakamaa je tradycyjno jednostka wiyrchu ze regijōnu Võromaa. Jedne talliina vakamaa je rōwne 400 ruutsüldōw, eli 0,18 hektara.
+Melque de Cercos – gmin we Szpaniji, we autōnōmicznyj spōlnocie Kastylijo a León, we prowincyji Segowia. Mo 18,59 km² wiyrchu a podug danych ze 2013 roku pōmiyszkiwało sam 94 ludzi.
+Kartuzy (pol. "Kartuzy", kaszb.: "Kartuzë", niym.: "Karthaus") – miasto we Polsce, we pōmorskim wojewōdztwie, siedziba kartuskigo krysu. We lotach 1975-1998 miasto administracyjniy noleżoło do gdańskigo wojewōdztwa. Miejske prawa mo ôd 1923 roka.
+Marcin Malinowski (rodz. 6 listopada 1975 we Władzisłōwiu) – polski fusbalok, zauobycz gro kej pōmager, roz a kedy tyż ôbrōńca, ino we ślōnskich manszaftach. Kariera zaczōn we ROW Rybnik. 8 marca 1997 zadebiutowoł we Ekstraklasie we farbach klubu Odra Wodzisław, a ôd 2010 gro we Ruchu Chorzów . Na sztand 22 czyrwca 2014 we Ekstraklasie zagroł 436 szpilōw.
+Asmara (tigr. ኣስመራ) - nojrogsze miasto a stolica Erytryji. Ôstrzodek industryji a nauki.
+Urumskŏ gŏdka – ałtajskŏ gŏdka s familije tureckich gŏdek s tajli kipczakskich gŏdek użiwana bez Urumōw we Mcharze Szida Kartli we Gruzyje a Dōniyeckim oblaściy we Ukrajiniy Abecadło. Łaciyński Szrajbōnek. Abecadło proponowane we Urumskim Ślabikŏrzu.
+Solak - wieś w Armyniji, we prowincyji Kotajk. Na 2012 rok pōmiyszkiwało sam 2756 ludzi.
+Wiedziyń (miym. "Wien", fr. "Vienne", ang. "Vienna", łać. "Vindobona", madź. "Bécs", czes. "Vídeň", suowac. "Viedeň", słowyń. "Dunaj", sch. "Beč", gre. "Βιέννη", ros. "Вена", it. "Vienna") – je stolicōm Austryje, jeji nojwiynkszym miastym a kulturalnym i politycznym cyntrōm. Leży nad Dōnajym, na kraju Lasu Wiedyńskigo; plac 415 km², ludzi 1 982 000 (2023). Wiedziyń stanowi tyż jedyn s dziewiyńciuch krajōw zwiōnzkowych Austryje. Je to jedno z nojbarzi znanych miast strzodkowyj Ojropy i je wożnym miejscym lo historyje a kultury tego kōntynyntu. Miymiecka miano Wien biere sie ôd łacińskigo "Vindobona", co zaś pochodzi ôd celtyckigo słożynio "Vedunia", co ôznaczo "sztrōmyk/leśny potok".
+Markowo (pol. "Markowa") - gmin we Polsce, we podkarpackim wojewōdztwie, we łańcuckim krysie. Mo 68,46 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkowało sam 6533 ludzi. Siedzibōm gminu je Markowo. Miejscowości gminy Markowo. Husōw, Markowo, Tarnawka.
+José María Narváez (rodz. 1768, um. 4 siyrpnia 1840) bōł szpanielski ôdkrywca a żyglorz, kery podszukowoł teryny pōłnocno-zachodnigo wybrzyżo Pōłnocnyj Ameriki. 5 lipca 1791 ôdkrył, a niyskorzi podsznupoł ôkolice West Point Grey, kere terozki je tajlōm sztadu Vancouver, we Brytyjskij Kolōmbiji, we Kanadzie. Je uōn tyż znōmy skiż tygo, co robiōł moc kartōw.
+Biyr to je alkoholowo napitka, kero je sprowiano ze wody, chmiela, zboża a drożdżōw, kere pōmogajōm we fermyntacyji. Nojsōmprzōd biyr robiyli 6 tyśōncōw rokōw nazod we państwie Sumerōw. Godo sie, co je wymyślili bez cufal. Dzisiej je wiela zortōw biyra, kej ale, porter, lager, pilsner abo stout. Nojwiyncyj biyra sie pije we Czeskij Republice - 160,5 litrōw na gowa. Postrzednio moc biyra to 4-6%, nale sōm tyż liche (na przikłod 2,5%) a ôstre (wiyncyj niźli 10%).
+Luksymburg, Wielge Kśōnżynstwo Luksymburga ("Lëtzebuerg") – państwo rozlygowane we zachodnij Ojropie. Granica mo ze Francyjōm ôd połednia, Miymcōma ôd wschodu a Belgijōm ôd zachodu a pōłnoce. Niy mo dostympu do morzo. Je to nojmniyjsze ze trzech krejōw kere wlazujōm we skłod Beneluxu. Krōm Beneluxu, Luksymburg noleży tyż do Ojropejskij Uniji a NATO. Je to krej wysoko rozwińōny, we gospodarce dōminuje sektōr usugowanio, a nojbarzi - bankowość. Hōtowo industryjo (nojwyższo na świecie produkcyjo stali na miyszkańca) a tyż spożywczo, cymyntowo a inksze. We bauerstwie nojwiynksze znoczyniy mo chōw bydła a uprowianiy zbożo a burokōw. Coroz srogsze znoczyniy mo turystyka.
+.aq je to internetowŏ dōmyna, kerŏ je zrobiōnŏ dlŏ internetowych zajtōw zwiōnzanych ze Antarktydōm.
+Garry Emmanuel Shandling (rodz. 29 listopada 1949 we Chicago, um. 24marca 2016 we Los Angeles) – amerikański kōmik a szauszpiler. Profil we IMDb
+Starotatarskŏ gŏdka - tureckŏ gŏdka s tajli kipczakskich gŏdek kerŏ bŏłŏ użiwanŏ we regiōniy Idel-Ural.
+Niydziela – dziyń tydnia pōmiyndzy sobotōm a pyńdziołkym, we krześcijaństwie dziyń świynty. Podug normy ISO-8601 je śōdmym dniym tydnia, zaś podug bilblijnyj tradycyji (krześcijańskyj a żydowskyj), niydziela je piyrszym.
+Marek Mirosław Plura (rodz. 18 lipca 1970 we Raciborzu, um. 23 stycznia 2023 we Katowicach) – polski politiker a społeczny dziołocz, posoł ku polskimu Sejmowi VI a VII kadyncyje, deputowany ku Ojropejskimu Parlamyntowi VIII kadyncyje. Dziołoł lo uznanio ślōnskij godki za regijōnalno godka a tyż lo niypołnosprownych. Sōm miōł niymoc (zanik muskli) a jeźdźōł na inwalidzkim wōzyku. Prywatno neczajta Marka Plury
+Mirante do Vale wieżowiec we São Paulo we Brazylije, mo 51 użytkowych sztokōw. Je na 170 myjtrōw wysoki. Neczajta wieżowca
+Numer wszyjskich, znanych egipskich hieroglifōw w roztōmajtych ôkresach Antycznego Egiptu wynosiyła ôd pŏrunŏstu stōwek we Strzednim Państwie do pŏru tysiyncy w ôkresie grecko-rzimskim. Cuzamyn udokumyntowano jejich kol. 6 tysiyncy. Nojbarzij funkcyjonalnym wykazym egipskich hieroglifōw je wykŏz Gardinera (ôpublikowany we 1927, 1950 a 1957 r.) mŏ 763 hieroglify we 26 kategoryjach. Inkszy niymiecki egiptolog, Georg Möller, stworzōł barzij rozszyrzōny wykŏz, zôrganizowany zgodnie ze epokami historycznymi (ôpublikowany we 1927 a 1936 r.). Dlŏ potrzeb systymōw kōmputrowych stworzōno było pismo blokowe "Unicode Egyptian Hierogliphs" (Unicode version 5.2, 2009) majōnce 1071 znakōw ôparte ô wykŏz Gardinera. Ôd 2006 r. funkcjōniyruje tyż propozycyjŏ lingwisty Michaela Eversona rozszyrzajōncŏ sztandard "Unicode" ô wykŏz Möllera. Wykŏz. Wykŏz egipskich hieroglifōw ułożōny je podle wykŏzu Gardinera. Uwaga: Wymŏgane je zainstalowanie w systymie blokowygo pisma hieroglificznego.
+Ńń – siedymnasto buchsztaba Steuerowygo szrajbōnku lo ślōnskij godki, wystympuje też we polskim abecadle. We ôbuch mo fōnetyczno wartość [ɲ]. Rōżnica je jynoż tako, co we polskim niy mo żodnygo słowa, kere by sie zaczynało na ta litera, we ślōnskim zapisowanym Steuerōw szrajbōnkym je takich mocka (btp. niydźwiydź, niy, niydziela).
+Monika Anna Rosa (nar. 24 kwietnia 1986 we Czeladzi) to je ślōnskŏ politikerka i politolog, deputyrowanŏ do Syjmu Polskij Republiki VIII i IX kadyncyje. Biografijŏ. Narodziyła sie w Czeladzi, nale wychowanŏ bōła we Glywicach, skōnd sōm ônyj ôjce. Skōńczyła politologijõ na Wydziale Nauk Społecznych Ślōnskigo Uniwerzytetu w Katowicach. Robiyła we Radyju CCM, a ôd 2008 do 2010 zajmowała stōnowisko koordynatorki we dziole HR Opteam Poland we Katowicach. Ôd 2010 robiyła we Kancylaryji Prezydynta Polski we czasie reskyrowaniŏ Bronisława Komorowskiego. Ôficjalnŏ zajta ôd Moniki Rosy, monika-rosa.pl
+Paul Leonard Newman (rodz. 26 styčnia 1926 we Shaker Heights, um. 26 wřeśnia 2008 we Westport) – amerikański aktor, scynařista, režyser a producynt filmowy. Zdobywca jednygo Ôskara a jednygo Ôskara honorowygo a siydym razy bōu nōminowany do tyj nagrody. Zdobōu tyž mynga inkšych nagrodōw a wyrōžniyń, l.b. Zuoty Glob, Nagroda Emmy a inkše. Wystympowou we 81 filmach kej aktor, we inkšych bōu producyntym, scynařistōm abo režyserym. Pouno lista idzie ôbezdřeć we bazie IMDB. Paul Newman we bazie IMDB
+Bioły Ślōnsk − ôkryślynie stworzōne propagandowo we miyndzywojynnym ôkresie XX stoleciŏ we Polsce, tworzōnce potajlowanie tamtyjszyj polskij czynści Gōrnego Ślōnska (ślōnske wojywōdztwo) na trzi czynści („Czŏrny Ślōnsk”, „Bioły Ślōnsk” i „Zielōny Ślōnsk”). Biołym Ślōnskem Gustaw Morcinek ôkryślōł pōłnocne teryny Ślōnskij Chyży, a ôkryślynie to nawiōnzowało do biołych wapiynnych bergōw jak tyż powstŏwajōncych na zŏlu wapiyni i dolomitōw jasnych ryndzinowych a bielicowych erd. Nojwŏżniyjsze miasto: Lubliniec. Autorami trōjkrasiatego potajlowaniŏ ślōnskigo wojywōdztwa na „Czŏrny”, „Bioły” i „Zielōny Ślōnsk” sōm pisŏrz Gustaw Morcinek a Stanisław Berezowski. Tajlōng tyn ôstoł użyty bez nich we wydanyj we 1933 roku mōnografije ślōnskigo wojywōdztwa pt. „Śląsk”. Terŏźnie, ôdkōnd we 1945 roku Polskŏ dostała po zachodnie teryny Gōrnego Ślōnska jak tyż Dolny Ślōnsk, sztuczny, trōjkrasiaty tajlōng z ôkresu miyndzywojynnego przestoł być używany.
+Sepultura – brazylijski zespōu wykonujōncy (we rōžnych ôkresach dziaualności) death, thrash a groove metal. Sepultura je jednym s prekōrsorōw tego ôstatnigo gatōnku. Nazwa grupy ôznačo we portugalskij godce grōbek. Zespōu bou zouožōny we 1984 roku we Belo Horizonte, bez bracikōw Maxa a Igora Cavalera. Derrick Green - śpiyw, gitara rytmično (uod 1997) Andreas Kisser - gitara prowadzōnco (uod 1986) Paulo Jr. - basgitara (uod 1984) Jean Dolabella - perkusyjo (uod 2006) Wagner Lamounier - śpiyw, gitara (1984) Jairo T. - gitara prowadzōnco (1984-1986) Max Cavalera - śpiyw, gitara rytmično (1984-1996) Igor Cavalera - perkusyjo (1984-2006) Roy Mayorga - perkusyjo (w časie niyuobecności Igora Cavalery we 2006 roku) "Morbid Visions" (1986) "Schizophrenia" (1987) "Beneath the Remains" (1989) "Arise" (1991) "Chaos A.D." (1993) "Roots" (1996) "Against" (1998) "Nation" (2001) "Roorback" (2003) "Dante XXI" (2006) "A-Lex" (2009) "Kairos" (2011) "The Mediator Between the Head and Hands Must Be the Heart" (2013) "Machine Messiah" (2017) "Quadra" (2020) "Bestial Devastation" (1985) "Third World Posse (1992) "Revolusongs" (2002) "Arise (singel)" (1991) "Dead Embryonic Cells" (1991) "Desperate Cry" (1991) "Under Siege (Regnum Irae)" (1991) "Territory" (1993) "Refuse/Resist" (1994) "Slave New World" (1994) "Roots Bloody Roots" (1996) "Ratamahatta" (1996) "Attitude" (1996) "Choke" (1998) "Against" (1999) "Tribus" (1999) "Bullet the Blue Sky" (2003) "Mind War" (2003) " Refuse/Resist" (2005) "Convicted In Life" (2006) "Ostia" (2007) "Under a Pale Grey Sky" (2002, niyuoficjalniy) "Live in São Paulo" (2005) "The Roots of Sepultura" (1996) "Blood-Rooted" (1997) "The Best of Sepultura" (2006, niyuoficjalniy) "Under Siege (Live in Barcelona)" (1992) "Third World Chaos" (1995) "We Are What We Are" (1996) "Chaos DVD" (2002, kōmpilacyja třech VHS zespoōu) "Live in São Paulo" (2005) "Inner Self" (1990) "Arise" (1991) "Dead Embryonic Cells" (1991) "Desperate Cry" (1991) " Orgasmatron" (1991) "Refuse/Resist" (1993) "Territory" (1993) "Slave New World" (1994) "Roots Bloody Roots" (1996) "Attitude" (1996) "Ratamahatta" (1996) "Choke" (1998) "Bullet the Blue Sky" (2003) "Mind War" (2003) "Refuse/Resist (live)" (2005) "Convicted in Life" (2006) Ôficyjolno neczajta grupy
+Legwan - familijo jaszczurek. Żyjōm we Americe ôd połednio USA do Paragwaju, Karajibskich Wyspach a wyspach Galápagos. Familijo ta zawiyro uōn. 35 gatōnkōw a 11 s nich je kritycznie zagrożōno. Legawny sōm ôd 15 cm do 2 m duge. Jich zymby rozlygowane sōm pleurodontycznie. Niykere posiadajōm autotomijo - mogebność ôdciepanio szwanca.
+Ôksytański alfabet – alfabet łaciński kery suży do zôpisu ôksytańskij gŏdki. Mŏ ôn 23 buchsztaby: Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Ll Mm Nn Oo Pp Qq Rr Ss Tt Uu Vv Xx Zz. Buchsztaby Kk, Ww a Yy sōm ôd ôksytańskigo alfabetu używane ino we mianach a słowach cudzego byciŏ.
+Leonardo da Vinci po prowdzie (ur. 15 kwietnia 1452 r. we Vinci we Italiji, um. 2 moja 1519 r. we Clos Lucé we Francyji) – italski, rynesansowy malyrz, baumajster, filozof, muzykant, dichter, ôdkrywca, matymatyk, anatōm, geolog. Rodził sie a wychowoł kole miasta Vinci, kej niyślōbny syn notariusza kyjza Piera da Vinci a chopki, Cateriny. We wspōłczesnym pojmowaniu niy mioł nazwiska, człōn "da Vinci" ôznoczo "ze miasta Vińci". Jigo cołke nazwisko, nadane mu przi narodzinach, to "Leonardo di ser Piero da Vinci", co ôznoczo "Leonardo, syn sera Piera s miasta Vińci". Leonardo niyroz bōł ôpisywany kej archetyp "czowieka rynesansu", kerygo ciekawości dorōwnywoła ino śōła jigo pomysłōw. Szyroko uważo sie uōnygo kej jydnygo ze nojsrogszych malyrzy a prawdopodobniy nojbarzij ôbdarzōnōm wszychstrōnnōm grafikōm ôsobōm we gyszichcie. To właśniy grafika przisporzōła Leōnardowi nojsrogszyj popularności. Dwie ze jigo prac, "Mona Lisa" i "Uostatnio Wieczyrza", majōm przodniy miejsca na listach nojznōńszych, nojczyńści imitowanych i wspōminanych portretōw i dzieł malarstwa. Rōwniy sroge znoczyniy we gyszichcie kōnsztu mo szkic Leōnarda "Czowiek witruwiański". Do czasōw teroźnich przetrwoło nojprawdopodobnij 15 jigo ôbrozōw. Kej inżyniyr, Leōnardo tworzōł projekty wyprzedzajōnce jigo czas, ôbsztalowujōnc kōncepcyjo helikoptera, pancerwagyna, wykorzistanio podstaw tektōniki plat, podwōjnygo kaduba szifu a wiela inkszych inkszowacyji. Wzglyndniy moła licza jygo pōmysłōw ôstoła wcielōno we żywobycie za jigo czasōw. Da Vinci robiōł na nojsrogszych dworach Ojropy, m.in. do rodu Sforzōw a Medyceuszy. Doprowadził do znocznygo wzrostu poźōmu wiydzy ô anatōmiji, Lōndowym budownictwie a hydrodynamice. Zaznaczōł swojo ôbecność tyż we dziedziniy architektury, rzeźby, filozofiji a pisorstwa, nale te zajyńcia ôdgrywoły mynijszo rola we jigo żywobyciu. Do dzisioj przetrwoło 7000 zajtōw jigo notatkōw ze rysōnkōma a szkicōma.
+Krōl – titel perzōny kero sprawuje nojwyższo władza we państwie ô ustroju mōnarchicznym; władca zauobycz korōnowany we szpecjalnym ôbrzyńdzie; nojpowszychni wystympujōncy titel mōnarszy. Po czasie, nadaniy titla krōlewskigo chrześcijańskymu władcy połōnczōno zy namaszczyniym ôd papiyża abo arcybiskupa. Insygnia krōlewske to korōna, berło, jabko. We toroźnich czasach krōlowie państw ojropejskich połńōm jynoż fōnkcyje reprezyntacyjne a sōm jedziniy symbolym mocletnich tradycyjōw państwowych, kej ntp. we Wielgij Brytaniji abo Szwecyji. W krajach pozaojropejskych krōl mo znoczniy wiynkszo władza (l. b. Maroko, Jordanijo, Tajlandyjo). We niykerych państwach sprawuje władza absolutno (Arabijo Saudyjsko).
+Starożytny Rzim (oficjalne miano "Senatus Populusque Romanus (S.P.Q.R.)" [„Senat i rzimsko nacyjo“]) – cywilizacyjo rozlygowano wele Strzōdziymnego Morza. Ji przodnim miastym bōł Rzim rozlygowany na Apynińskim Pōłwyspie. Miasto Rzim napoczyło sie ksztołtować we VIII st. p.n.e., zaś kōniec stworzonygo bez nie państwa nostōmpiōł formalniy we 1453 n.e. (wroz ze upadkym Bizantyjskego Cesarstwa), atoli tyż wiela razy za rok upadku Starożytnygo Rzimu uznowo sie rok 476 n.e., kedy to upadło Zachodniorzymske Cesarstwo. Rzimsko cywilizacyjo, fest podatno na grecko, wroz ze krześcijaństwym stworzōła podstawy pōźniyjszyj ojropejskij cywilizacyji.
+Ōberiba ("Brassica oleracea" var. "gongylodes" L.) – zorta warziwnyj kapusty. Je to dwuletnio zielina, kero noleżi do familije kapustowatych. Na Ślōnsku je pospolitōm uprawnōm zielinōm. Mo jadalno bulwa pyndowo, kerōm tworzi nadziymno tajla szyjki korzyniowyj a sztyngel. Wyrosto s nij pora liści ô dugich ôgōnkach.
+Frankfurt (Oder) - miasto na prowach krysu we Miymcach, we landzie Brandynburgijo. Je rozlygowane nade rzykōm Ôdra, na uōnyj zachodnim brzygu. Do 1945 roku do miasta należoła tyż tajla na wschodnim brzygu Ôdry, terozki Słubicy we Polsce.
+Johnny B – singel amerikańskij skupiny rokowyj The Hooters ze albōmu "One Way Home", wydany we 1987 roku. Utwōr zajōn 61 plac na liście Billboard Hot 100 a tyż trzecie na liście Mainstream Rock Tracks. We 1997 roku miymiecko skupina hip-hopowo Down Low nagroła cover utworu, kery zajōn sztworty plac na miymieckij liście Top 100 Singles. Lista utworōw. "Zdrzōdło: discogs.com" A: "Johnny B" (3:58) B: ""Lucy in the Sky with Diamonds (Live)" (4:08) "Johnny B" (3:58) "Lucy in the Sky with Diamonds (Live)" (4:08) "Satellite" (4:08) "And We Danced" (3:48)
+Leon Goretzka (rodz. 6 lutygo 1995 we Bochum) - miymiecki fusbalok, kery zauobycz gro na pozycyji pōmagera. Majster Puharu Konfederacyji 2017, na kerym tryfiōł 3 tory. Chowanek ferajny WSV Bochum 06 kaj groł we rokach 1999–2001, niyskorzi przeszoł do VfL Bochum. Na sztand 2 lipca 2017 gro we FC Schalke 04.
+Lalendorf - gmin we Miymcach, we landzie Meklymburgijo-Przednie Pōmorze, we krysie Rostock. Mo 139,12 km² wiyrchu a podug danych ze 2020 roku pōmiyszkiwało sam 3525 ludzi. We 2014 roku ku Lalendorf przikuplowano gmin Langhagen.
+Ujgurskŏ gŏdka - tureckŏ gŏdka s tajli karluckich gŏdek ôficyjnŏ we Siynciyaniy we Chinach, użiwanŏ bez Ujgurōw.
+Väring - miejscowość (tätort) we Szwecyji, we regijōnie Västra Götaland, we gminie Skövde. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 571 ludzi.
+Krześcijōństwo (gr. "Χριστιανισμóς" , łac. "Christianitas") to je mōnoteistycznŏ religijŏ ôbiawiōnŏ. Bazuje na nauczaniu Jezusa Krystusa przekŏzanym we kanōnicznych wanielijach jak tyż we treści religijnych pism skłŏdajōncych sie na Biblijõ. Krześcijōństwo narodziyło sie we I stoleciu n.e. we Palestynie. Terŏźnie je ôno nojsrogszõ religijōm, skupiajōncõ 32% ludności świata, z czego pōłowa to katoliki, jedna trzeciŏ – protestanci, a ôstali – prawosławni. Miano i symbolika. Zgodnie z Dziejami Apostolskimi (11,26) „We Antiochije po rŏz piyrszy nazwano było szkolŏrzy krześcijanami” (gr. "Χριστιανός"). Ôkryślynie to było snŏdź z pogańskich kryngōw i przōdzi było negatywne. Z czasym zaczło wyrażać ôdrymbność ludzi, kerzi wierzili we Jezusa Krystusa (piyrwyjsze terminy to „wierzōncy”, „szkolŏrze”). Piyrsze użycie terminu krześcijōństwo (gr. "Χριστιανισμός") w tekście biblijnym było ôdnotowane we Dziejach Apostolskich (Dz 26,28). Przōdzij symbolym krześcijōństwa była fisza, za to we 3. stoleciu stoł sie nim krziż. Nawiōnzano tym do dwōch piyrszych liter greckich słowa "Christos" (Χ – "chi" i Ρ – "ro"), a potym tyż do ukrziżowania Jezusa. Historyjŏ. Krześcijōństwo powstoło we I stoleciu jako sekta we łōnie judaizmu. Jeji siydzibōm była Jerozolima, atoli po padniyńciu powstōniŏ i wypyndzaniu wszyjskich Żydōw z miasta, sekta uległa rozproszyniu. Te piyrsze lata formowaniŏ nowyj religije zwane sōm „pierwotnym” abo „wczaśnym krześcijōństwym”. Dości gibke rozprzestrzeniynie sie nowego wiyrzyniŏ było blank zwiōnzane z bydōncõ ôd stoleci, na terynie Bliskigo Weschodu diasporōm, z keryj rekrutowano nowych wyznŏwcōw. Diaspora ôd dŏwnŏ była fest zhellenizowana - to dyrekt z nij wywodzōncy sie badŏcze Starego Testamyntu, dokōnali przekładu na greckõ gŏdkã i nadali mu miano Septuaginta, a Filōn ze Aleksandryje zwiōnzoł judaizm w tamtyjszymi sztrōmami filozoficznymi. W ôkresie herskich zawirowań politycznych i ôbywatelskich na terynie Palestyny ukŏzało sie mocka charyzmatycznych „rechtorōw” i „prorokōw” kerzi przedstawiali sie czynstojako nowi mesjasze. Jezus wystympuje jako wandrowny kŏzatel i tak jak ôstali skupiŏ naôbkoło siebie szkolŏrzy i wyznŏwcōw. Idzie przijmnōńć iże głosiōł prawidła religije, kerŏ bazowała na bezpostrzednij relacyji czowieka do Boga. Uznŏwŏ sie, iże znoł Jōna Krzciciela, może wywodziōł sie z jego sekty. Brak godnych dokumyntōw niy dozwolŏ na akuratniyjsze ôdtworzynie piyrszych lŏt formowaniŏ sie sekty wyznŏwcōw Jezusa. Jozef Flawiusz je jedynym źrōdłym do poznaniŏ historyje Palestyny tego ôkresu. Podŏwoł ôn informacyje na tymat tamtyjszyj religije żydowskij i sekt formujōncych sie w jeji łōnie. Z miana wymiyniyni sōm tam Jōn Krzciciel i Jakub. Jezus napoczōn działalność kole trzidziestego roku życiŏ, bez trzi lata głosiōł swoje nauki, skŏzany bez prokuratora Pōncjusza Piłata na śmierć umrził w Jerozolimie we 30 abo we 33 roku. Co do datōmōw niy mŏ zgodliwości miyndzy biblistami. Wiadōmo ino, iże Pōncjusz Piłat bōł prokuratorym we latach 26-36 i to za jego kadyncyje fungowoł i zginōł Jezus. Po Jezusie ôstała grupa wiernych szkolŏrzy, zwanych apostołami, kerzi kōntynuowali jego nauki. Piyrszŏ krześcijōńskŏ spōlnota ukształtowała sie dyrekt naôbkoło nich w Jerozolimie. Zachowowali ôni nauki Tory, praktykowali: ôbrzezanie, krzest i Eucharystyjõ. Z faryzeizmu ôstały zaczerpniynte rzeczy jak: aniōł, dusza, życie wieczne, nadgroda i kŏra po śmierci, kere przijōnli krześcijany. Pŏrã lŏt po śmierci Jezusa przijōn jego nauki tyż Paweł z Tarsu, kery w zasadniczy knif wpłynōł na formowanie sie dalszych dziejōw krześcijōństwa. Napoczōn robotã misyjnõ we diasporze i w kryngach pozażydowskich. Bez piyrsze lata swojigo apostolatu ani razu niy ukŏzoł sie w Jerozolimie, niy poznoł ôsobiście żŏdnego z apostołōw, tōż ciynżko pedzieć na czym ôpiyroł swoje nauki. Snŏdź kole 40 roku, no tōż kole 20 lŏt po śmierci Jezusa, przibōł yntlich do Jerozolimy i sam poznoł Kefasa, to znaczy Piotra i Jakuba Brata Pańskigo, po czym zaś ruszōł we dalszõ misyjõ. Piyrsi wyznŏwcy Jezusa nazywali sie miyndzy sobōm „świyntymi” - takigo terminu używŏ Paweł we swojich "Listach". Ôdłōmy. Podle podszukowań PEW Forum, z krześcijōństwym idyntyfikuje sie blisko 32% ludności świata (podle reportu z 2011 r.). Podle sprawozdaniŏ ôrganizacyje spostrzōd blisko 2,2 milijardu krześcijanōw wyrōżniŏ sie: kole 1,1 mld katolikōw kole 800 mln protestantōw kole 279 mln zielōnoświōntkowcy kole 215 mln wanielikalni kole 85 mln anglikany kole 80 mln reformowani wanielicy kole 77 mln luteranie kole 74 mln metodyści kole 72 mln baptyści kole 21 mln adwentyści kole 260 mln prawosławnych i wiernych kościołōw ôriyntalnych Starokatolicki kośćōł kole 16,4 mln mormōny kole 8,6 mln Świŏdki Jehowy kole 2 mln Ferajn Krześcijōńskij Nauki tyż roztōmajtyj zorty sekty krześcijōńskigo byciŏ.
+Tanksztela – plac kaj sprzedowo sie płynne paliwa - benzina, ôlej napyndowy a LPG, a s anfanga yno paliwa. Terozki krōm paliwy idzie sam kupić tyż roztomajte akcesoryja lo aut, a na niykerych srogszych tanksztelach tyż spożywcze artikle, cajtōngi a inksze, a sōm uōne ôdymkniynte bez cołko doba. Wele drōgi stawione sōm drōgowe znoki kere informujōm ô zbliżaniu sie do tankszteli. Niykej na tankszteli idzie trefić lokale gastrōnōmiczne, haźle a inksze przidatne lo rajzownika wyposażynie.
+Gōrnołōżycki djalekt ślōnskij miymieckij godki (Äberlausitzer Mundoart, miym. : Oberlausitzer Mundart, Schlesisch-Lausitzische Mundarten) je używany we becyrku miasta Zhorielc a tyż we Gōrnyj Łużycy. August Matthes Herbert Andert Hermann Klippel Djalykt gōrnouōžycki Oberlausitzer Mundart: Wörter
+Samuel Umtiti (rodz. 14 listopada 1993 we Jaunde we Kamerōnie) - francuski fusbalok, kery gro na pozycyji ôbrōńce we FC Barcelona a reprezentacyje Francyji. Wygroł z reprezyntacyjōm Mistrzostwa Świata we Fusbalu 2018.
+Kaspijske Morze (per. دریای خزر, rus. Каспийское море, azer. Xəzər dənizi, kaz. Каспий теңізі, turkm. Hazar deňzi) to je nojsrogsze jeździoro na świecie, kere mo ōng. 370 tyś. kwadratkilomyjtrōw wiyrchu. Uōnygo zorta to je reklitowe jeździoro słōne. Mo uōne fest sroge zasolynie, ôd 10‰ do aże 300‰ we niykerych zawartych zatokach. Je rozlygowane we depresyji (28 m p.p.m.). Do Kaspijskigo Morza uchodzōm m. in. Wołga, Kura a Ural. Pode dnym Kaspijkigo Morza sōm sroge złoża naftowyj ropy, bez cōż ô potajlowanie uōnego wadzōm sie kreje nad niym rozlygowane: Rusyjo, Kazachstan, Azerbejdżōn, Turkmynistan a Iran.
+Tusket to je małŏ wieś rybackŏ rozlygowanŏ we hrabstwie Yarmouth we Nowyj Szkocyji (Kanada). Terŏźnie miyszkŏ sam 395 ludzi. Tusket założyli we 1785 roku Niderlandczyki.
+Alfortville - gmin we Francyji, we regijōnie Île-de-France, we departamyńcie Val-de-Marne. Mo 3,67 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwało sam 43 886 ludzi. San Benedetto del Tronto Cantanhede Oszakan Neczajta Alfortville
+Gerowanie to je ynzymatyczny proces pōmian ôrganicznych zwiōnzkōw kludzōny bez mikroôrganizmy, zachodzōncy we beztlynowych warōnkach, kerego efektym je dostanie ynergiji, nojczyńścij pod postaciōm ATP. Proces dozwolŏ dostanie ynergiji przidajnyj metabolicznie ôrganizmōm sztyjc abo ôkresowo żyjōncym we byztlenowych warōnkach. Do nojwŏżniyjszych zort gerowaniŏ nŏleżōm: gerowanie alkoholowe; gerowanie cytrōnowe; gerowanie masłowe; gerowanie mlykowe; gerowanie mannitowe; gerowanie metanowe; gerowanie propiōnowe. Nauka tykajōncŏ procesy gerowaniŏ to je zymologijŏ. We biotechnologiji ôkryślynie „gerowanie” je szyrsze i tykŏ tyż niykerych procesōw tlynowych, bp. gerowanie ôctowe.
+Dekōńōnktura – pojyńcie ekōnōmiczne, ôznoczajōnce cołkość czynnikōw decydujōncych ô niyherskij sytuacyje na rynku; kriza; martwota; recesyjo; brymzowaniy ekōnōmicznygo rozwoja.
+Bobr (bioł. "Бобр") - ôsiedle miejskij zorty na Biołorusi, we mińskim ôbwodzie, we krupskim rejōnie. Ns 2023 rok pōmiyszkowoło sam 896 ludzi.
+kensington - census-designated place we USA, we sztacie Kalifornijo, we hrabstwie Contra Costa. Na 2010 rok pōmiyszkowoło sam 5077 ludzi.
+Smolenice - wieś a gmin (obec) na Słowacyji, we trnawskim kreju, we krysie Trnava. Mo 28,97 km² wiyrchu a podug danych ze 2019 roku pōmiyszkiwało sam 3354 ludzi.
+Alzacyjo – (fr. "Alsace", miym. "Elsass", al. "Elsàss") – regijōn administracyjny a gyszichtowo kraina we Francyji. Zajmuje 8 280 km² wiyrchu a na 2012 rok miyszkało sam 1 857 477 ludzi. Nojsrogsze miasto a stolica je Strasbourg. Alzacyjo je rozlygowano na pōłnocnym wschodzie Francyji, miyndzy Rynym a Wogezōma a je rozćōngńōno ze połednio na pōłnoc. Je potajlowano na 2 departamynty: Bas-Rhin na pōłnocy a Haut-Rhin na połedniu. We gyszichcie pora razōw przelazywała pode władza Francyji a Miymcōw. Kupa ludzi używo sam alzackij godki, kero je podano na miymiecko godka nale ze francuskim ajnflusym.
+George Orwell, po prŏwdzie Eric Arthur Blair (nar. 25 czyrwnia 1903 we Motihari, um. 21 stycznia 1950 we Lōndynie) to bōł ynglandzki pisŏrz i publicysta. Biografijŏ. Narodzōny we Indyji, przekludziōł sie do Ynglandu we 1907 roku. Ze anfanga bōł zwolynnikym socjalizmu, niyskorzij stoł sie krytykym systymu kōmunistycznego kej totalitaryzmu. Nojbarzij znany z rōmanōw „Nineteen Eighty-Four” (1984) a „Animal Farm” („Folwark zwierzyncy”), kere przinŏleżōm do zorty antyutopije. Z ônego rōmanu „Nineteen Eighty-Four” wziōnła sie kōncepcyjŏ postaci Wielgigo Brata, użytŏ niyskorzij we programach zorty reality show: "Big Brother" a podanych na niego. "Down and out in Paris and London" (1933) "Burmese Days: A Novel" (1934) "A Clergymans Daughter" (1935) "Keep the Aspidistra Flying" (1936) "The Road to Wigan Pier" (1937) "Homage to Catalonia" (1938) "Coming Up for Air" (1939) "Animal Farm" (1945) "Nineteen Eighty-Four" (1949) „A Hanging” (1931) „Shooting an Elephant” (1936) „Charles Dickens” (1939) „Boys Weeklies” (1940) „Inside the Whale” (1940) „The Lion and the Unicorn: Socialism and the English Genius” (1941) „Wells, Hitler and the World State” (1941) „The Art of Donald McGill” (1941) „Looking Back on the Spanish War” (1943) „W. B. Yeats” (1943) „Benefit of Clergy: Some notes on Salvador Dali” (1944) „Arthur Koestler” (1944) „Notes on Nationalism” (1945) „How the Poor Die” (1946) „Politics vs. Literature: An Examination of Gullivers Travels” (1946) „Politics and the English Language” (1946) „Second Thoughts on James Burnham” (1946) „Decline of the English Murder” (1946) „Some Thoughts on the Common Toad” (1946) „A Good Word for the Vicar of Bray” (1946) „In Defence of P. G. Wodehouse” (1946) „Why I Write” (1946) „The Prevention of Literature” (1946) „Such , Such Were the Joys” (1946) „Lear, Tolstoy and the Fool” (1947) „Reflections on Gandhi” (1949) „Bookshop Memories” (1936) „The Moon Under Water” (1946) „Rudyard Kipling” (142) „Raffles and Miss Blandish” (1944) "Untitled poem" (1914) "Kitchener" (1916) "The Pagan" (1918) "Our Hearts Are Married, But We Are Too Young" (1918) "Ironic Poem about Prostitution" "The Lesser Evil" "Poem from Burma" (~1922) "A Little Poem" (1936)
+Oklahōma to je stōn na pouedniowyj tajli USA. Granica mo na pōłnocy ze stanōma Kansas a Kolorado, na wschodzie ze stanōma Missouri a Arkansas , na połedniu ze stanym Teksas, a na zachodzie ze stanym Nowy Meksyk. Stolica - Oklahoma City Liczba ludzi - 3 617 316 Necowe ôdwołania. Ôficyjalno neczajta stanu Oklahōma (we angelskij godce)
+.ag je to internetowŏ dōmyna, kerŏ je zrobiōnŏ dlŏ internetowych zajtōw ze Antigui i Barbudy.
+Krys (pol.: "powiat") – jydnōstka ferwaltōngowygo tajlōngu wprowadzōno we Polsce, Miymcach, a Słowacyji. Potocznie roz a kedy tajluje sie krysy na grodzki krys a ziymski krys.
+Amok to je zorta agresywnego zachowanio, podanygo na szał, kero trefio sie we austronezyjskich kulturach. Same słowo pochodzi ze austronezyjskich godek, we kerych ôznaczo "klepńōny ze furyje".
+Anaberg (Świynto Anna, śl-miym. Annabarg, miym. "Sankt Annaberg", pol. "Góra Świętej Anny") – wieś we ôpolskim wojewōdztwie, we strzeleckym krysie, we gminie Leźnica. Anaberg je znōmy jako pōntnicze cyntrōm do Sanktuaryjōm Anaberg. Ôd 2008 roku ôbowiōnzuje podwōjne polsko-miymiecke mianowaniy. Terozki pomiyszkuje sam 580 ludzi.
+Republika Kuby (miano ôficjalne "República de Cuba") – państwo we Americe Střodkowyj pouožōne na Mořu Karaibskym we archipelagu Wielgich Antyli. Państwo to skuodo sie s wyspy ô mianie Kuba a šerygu ôtačajōncych jōm myńšych wysepek, s kerych nojwiynkšo je Isla de la Juventud. Stolicōm Kuby je Hawana, a nojwiynkše miasta to: Santiago de Cuba, Camagüey, Holguin, Guantánamo, Santa Clara. Dugość granic: 0 (niy graničy ze žodnym państwym, Baza Guantanamo je wydzieržawiōna USA) Dugość wybřeža: 3736 km Nojnižšy pōnkt: 0 m n.p.m. (Moře Karaibske) Nojwyžšy pōnkt: Pico Turquino 1974 m n.p.m. Geōgrafijo. Kuba to nojwiynkšo s wysp karajibskych, a na liście nojwiynkšych wysp świata zajmuje 15 plac.
+Ślōnski Beskid (pol. "Beskid Śląski", czes. "Slezské Beskydy", niem. "Schlesischen Beskiden") – gōry we połedniowyj Polsce a pōłnocnyj tajli Czeskij Republiki. Wiynkszo jejich tajla położōno je we Gōrnym Ślōnsku, myńszo we Małopolsce. Nojwiynkszym wiyrchym Ślōnskigo Beskidu je Skrzyczne – 1257 myjtry n.p.m. Inksze wielge wiyrchy: Baranio Gōra - 1220 myjtry n.p.m., nojwiynkszy wiyrch we polskij tajli Gōrnygo Ślōnska, Zielōny Kopiec - 1152 myjtry n.p.m., Malinowsko Skoła - 1152 myjtry n.p.m., Wiślańsko Magurka - 1140 myjtry n.p.m., Klimczok - 1117 myjtrōw n.p.m., Szyńdzielnia - 1026 myjtrōw n.p.m.; na wiyrchu je nojstarsze schrōnisko we Ślōnskim Beskidzie, Wielgo Czantoryjo - 995 myjtrōw n.p.m.; nojwiynkszy wiyrch we czeskij tajli Beskidōw. Ślōnski Beskid je znōmym placym do dychanio lo Ślōnzokōw a inkszych ludzi ze Ślōnska. Nojwożniyjsze miasta a wsie we Ślōnskim Beskidzie: Bielsko-Bioło Wisła Ustrōnie Brynna Szczyrk Istebno Do 1968 tajlōm Ślōnskigo Beskidu bōł Ślōnsko-Morawski Beskid - dzisiej ôsobne gōrske pasmo. Landszaftowy Park Ślōnskigo Beskidu
+Czerkaski ôbwōd – ôbwōd, jydnostka administracyjnygo tajlōngu Ukrajiny. Wiyrch 20 900 km², ludzi 1 315 500 (2008). Je potajlowany na 20 rejōnōw. Stolicōm ôbwōdu je Czerkasy.
+20th Century Studios, Inc. (dŏwnij 20th Century Fox) – jedne ze bazowych amerikańskich filmowych sztudiōw, położōne we Century City we przestrzyństwie hrabstwa Los Angeles na zachōd ôd Beverly Hills, przinŏleżōnce do The Walt Disney Company. Historyjŏ. We 1933 roku Joseph Schenck a Darryl F. Zanuck założyli filmowe sztudio 20th Century Pictures, kere 28 grudnia 1934 ôstało połōnczōne z założōnym we 1915 roku bez Williama Foxa fyrmōm przedŏwajōncym filmy Greater New York Film Rental a sztudiym Fox Office Attractions Company. Skuli tyj fuzyje powstoło sztudio "Twentieth Century-Fox Film Corporation", znane za "20th Century Fox". We 2019 roku, społym z inkszymi aktywami 21st Century Fox, ôstało przejynte bez The Walt Disney Company a terŏźnie stanowi filijõ Walt Disney Studios (parta The Walt Disney Company). Na przełōmie 2019 a 2020 roku nowy posiedziciel zmiyniōł miano sztudia na "20th Century Studios". Stało sie tak bez to, coby żŏdyn niy mylił filmowego sztudia z Fox Corporation.
+Franciszek Fesser (rodz. 16 siyrpnia 1885 we Rogach, um. 23 października 1956 we Katowicach-Piotrowicach) – polski hajer, polityker a zwiōnzkowy dziołacz na Gōrnym Ślōnsku, powstaniec, poseł na Ślōnski Sejm III a IV kadyncyji (1930–1939). Życiorys. Za modygo robiōł za hajera na grubie "Kleofas". We 1918 ôstoł człōnkem Polskij Wojskowyj Ôrganizacyji we ôpolskim krysie. Wźōn udzioł we absztimōngowyj akcyji a tyż we II a III ślōnskim powstaniu. Po skuplowaniu wschodnij tajli Ślōnska do RP we 1922 znod sie we Polsce, kaj dziołoł we nacyjowo–patryjotycznych ôrganizacjach, m.in. Zwiōnzku Ślōnskich Powstańcōw a Zwiōnzku Chrōniynio Zachodnich Krysōw. Dziołoł we zwiōnzkowym ruchu, ôrganizowoł Związek Związków Zawodowych na Ślōnsku, a ôd 1930 bōł prezesym Zwiōnzku Zawodowygo Bergmōńskij Industryji (kōnsek ZZZ). We 1926 zwiōnzoł sie ze Nacyjowo-Krześcijōńskim Kuplōngem Roboty, a ôd niygo dostoł mandat posła do Ślōnskigo Sejmu III kadyncyji (1930). Zicoł we Kōmisyji Roboty a Społecznyj Ôpieki. We 1935 zaś wlozł do Sejma ze tyj samyj listy. Robiōł we Kōmisyjach Roboty a Społecznyj Ôpieki (kej wiceprzewōdniczōncy) a tyż: Administracyjnyj, Regulaminowej a Budżetowo-Skarbowyj. We latach 30. bōł tyż zastympcōm naczelnika gminu Piotrowicy. We rokach miymieckij ôkupacyji bōł we strzodkowyj Polsce. Po 1945 cof sie nazod na Ślōnsk, nale niy robiōł już we polityce, m.in. skiż niymocy. Umrził we Pyjtrowicach. Henryk Rechowicz, "Sejm Śląski 1922–39", Katowice 1971, s. 333 (biogram) Wanda Musialik, "Górnoślązacy w parlamentach II Rzeczypospolitej (1919–1939)", Opole 2004, s. 163, 168
+Himalaje to je gōrsko keta rozlygowano we połedniowyj Azyji, we keryj sōm nojwyższe wiyrchy na Ziymie. Je uōna dugo na 2500 km a szyroko na 250 km. We jeich skłod wlazujōm pasma: Wielge Himalaje, Małe Himalaje a Siwak. Jeli rozchodzi sie ô polityka, sōm uōne potajlowane miyndzy Pakistōn, Indyje, Chiny, Nepal a Bhutan. Nojwyższe wiyrchy sōm we Wielgich Himalajach, 10 ś nich mo przez 8000 m n.p.m a jejich nojwyższy wiyrch, Mount Everest, je nojwyższym wiyrchym we cołkij Ziymii (8850 m n.p.m.).
+Camerino – gmin we Italiji, we regijōnie Marche, we prowincyji Macerata. Mo 129,88 km² wiyrchu a podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwało sam 7130 ludzi. Znōme skiż ōniwersytyjtu, kery sam fōnguje ôd 1336 roku. Neczajta Camerino
+Ciga, dōmowo ciga, niykej tyż koza (łać.: "Capra hircus") to je cyckocz ze familije kryntorogich, udōmowiōno ōng. 9 tyś. lot tymu zorta dzikij cigi. Trzimano lo mlyka a miynsa, je niyutropno do chowu.
+Achwaskŏ gŏdka – nacho-dagestańskŏ gŏdka s tajli awarsko-andyjskich gŏdek ze skupiny andyjskich gŏdek używanŏ bez Achwachōw. Używanŏ je we Dagestōnie we Rusyje, kubaskim rejōnie a zakatalskim rejōnie we Azerbejdżōnie. We ynglickej gŏdce: Achwaskŏ gŏdka na Ethnologue
+Suzanne Nadine Vega (rodz. 11 lipca 1959 we Santa Monica we Kaliforniji) – amerikańsko piosynkorka wykonujōnco muzyka ze sorty folk a rock. Jeji twōrčość to we wiynkšości poetycke ballady. Jeji piosynka "Toms Diner" buōa wykořistano při twořyniu algorytma kōmpresyji plikōw dźwiynkowych do formatu mp3, skiž tygo, co fest ciynžko bōuo ja skōmpresować bes utraty jakości. "Suzanne Vega" (1985) "Solitude Standing" (1987) "Days of Open Hand" (1990) "99.9F°" (1992) "Nine Obiects of Desire" (1996) "Songs in Red and Gray" (2001) "Beauty & Crime" (2007) "" (1998) "Retrospective - The Best of Suzanne Vega" (2003) SuzanneVega.com Ôficyjolno neczajta
+Ludwig Heinrich Edler von Mises (nar. 29 września 1881 we Lymbergu, um. 10 paździyrnika 1973 we Nowym Jorku) – austryjŏcki ekōnōmik austryjŏckij szuli a filozof. Jako piyrszy szrajbnōł ôn ô problymie ekōnōmicznego rachowaniŏ we socjalizmusie - podug niego, niy idzie porachować co je wertowne do produkcyje we ekōnōmiji jeźli niy ma rynkowych cyn. Krōm problymu ekōnōmicznego rachowaniŏ, robiōł ôn nad teoryjōm geldu, metodologijōm ekōnōmije a problymami interwencyje sztatu we rynek. Spiyroł ôn liberalizmus a minimalny sztat.
+Turcyjo (tur. "Türkiye", Republika Turecko – "Türkiye Cumhuriyeti") – państwo położōne we Azyji na pōłwyspie Azyjo Mńjyjszo, a tajlowo tyż we Ojropie. Stolicōm Turcyji je Ankara. Tajla ojropejsko – Tracyjo stanowi 3% powiyrzchni a ôddzieluōno je ôd tajli azyjotyckij Morzym Marmara a cieśninōma Bosfor a Dardanele. Turcyjo je krajym sztyrech mōrz, bestoż ôd pōunocy ôblewo ja Morze Czorne, ôd zachodu Morze Egejske a Morze Marmara, a ôd połednio Morze Śrōdziymne, na kere Turki godajōm Morze Biołe.
+Zendaya Coleman (rodz. 1 wrzyśnia 1996 we Oakland) – amerikańsko szauszpilerka i śpiywaczka, znōmo ze seryjalu Shake It Up (, ). Kariera zaczła, kej bōła 13 lot staro ôd seryjalu Kidz Bop: Hot n Cold. Shake It Up (uod 2010) Good Luck Charlie (2011) PrankStars (2011) Frenemies (2012) A.N.T. Farm (2012) Watch Me (2011) Swag It Out (2011) Dig Down Deeper (2011) Something to Dance For (2012) Fashion Is My Kryptonite (2012) Made In Japan (2012) The Same Heart (2012)
+USS Enterprise – amerikōński fligrowiec, kery brou udziou we myndze bitwōw s Japōńčykōma na Pacifiku. Jedyny ôkrynt klasy Yorktown, kery přetrwou wojna. Dane: Dugość: 251,4 metra; šyrokość: 33,4 metra; fligry: 90
+Zatoka Kolsko (rus.: "Кольский залив") – dugi na 57 km fiord kery s Mořa Baryntsa wřino sie we Pōuwysep Kolski. Šyřka mo do 7 km a guymbokość 200 - 300 myjtrōw. Uchodzōm do niygo řyki Tuloma a Kola. Po wschodnij strōniy ležōm hawyny Murmańsk a Sjewieromorsk, po zachodnij - Polarnyj. Puywy morske siyngajōm sam 4 myjtrōw. Bez zima pouedniowo tajla zatoki je dekniynto lodym.
+Madern Gerthener (rodz. miyndzy 1360 a 1370, um. 1430) bōł miymieckim rzeźbiorzym ze epoki pōźnygo gotyku.
+Seks (s łać. "sexus" - płeć) to je, we ôgōlnym znoczyniu, cołkość życio erotycznygo czowieka; potoczniy godo sie tak na stosunek płeciowy. Stosunek płeciowy może być zbliżyniym ôsōb przeciwnyj płeci, tyj samyj płeci abo tyż srogszyj grupy ludzi - wuōnczas mianuje sie to seks grupowy.
+Horłōwka () – miasto we Ukrajinie, we dōnieckim ôbwodzie. Ôd 2014. roku ôkupowane ôd ruskij armije. Ludność. Liczba. Podug sztandu na 2022 roku we Horłōwce miyszkało 239 828 ôsōb. Za ôstatnie dekady szło zauobserwować zmyńszyniy liczby ludności. Na poczōntku 2009. roku 54,9% miyszkańcōw to bōły baby, a 45,1% – chopy. Podug danych Cynzusu ze 2001. roku 85,1% zadeklarowało rusko godka jak rodnio, 13,91% – ukrajińsko, 0,13% – biołorusko, 0,11% – ôrmiańsko, 0,04% – rōmsko, 9,03% – mołdawsko, a pojstrzōd inkszych trefiały sie tyż bōłgarsko, polsko, grecko, gagausko, miymiecko, rōmōńsko, madziarsko a hebrajsko. Norodowościowy skład. Norodowości we Horłōwce podug Cynzusu ze 2001. roku:
+Andrea Rischka, po prŏwdzie Andrea Hampel (nar. listopad 1991 we Prudniku) – ślōnskŏ śpiywaczka, muzyk i politiker. Dzioła we kōmitecie Myńszości Miymieckij. Śpiywŏ we miymieckij, polskij i ślōnskij gŏdce. 2013: "Wenn Du wüsstest..." 2011: "Für alle Blumen, für alle Tiere" 2012: "Dann vergiss mich" 2012: "Wenn Du wüsstest, wie sehr ich Dich liebe" 2013: "Wir Menschen bekamen die Träume geschenkt" 2014: "Küss mich jetzt noch nicht"
+P2P (s ang. Peer-to-peer - rōwny s rōwnym) – model kōmunikacyje we kōmputrowym necu, kery gwarantuje ôbydwu zajtōm rōwnorzyndne prowa (na ôpy do modela klijent-serwer). We necach P2P kożdy kōmputer moge we jednym czasie być klijyntym a serwerym. We nojbarzi popularnyj implymyntacyji modela P2P, kerōm sōm programy do miyniynio ze plikōma we Internecu kożdy wynzeł neca (kōmputer użytkownika) uodgrywo rola serwera przijmujōnc kuplowanio ôd inkszch użytkownikōw jakigo neca, a tyż klijynta, kej pobiyro dane s inkszych machinōw kere dziołajōm we jednym necu. Pōmiana danych je zowdy prowadzono bez pośrednictwa centralnygo serwera. Nec P2P mo płynno struktura, kero pōmiynio sie znoleżniy ôd tygo, jake kōmputry sōm we nij terozki zalogowane.
+Republika Połedniowyj Afriki (ang.:"Republic of South Africa") – państwo na połedniowym rancie Afriki. Uōnygo anfang to dwie burske republiki: Transwal a Ôranijo. Bury bōły potōmkōma ôsadnikōw niderlandzkych przibōłych sam we XVII stoleciu. Pod kōniec XIX stolecio wybuchły dwie burske wojny s Wielgōm Brytanijōm. Do roku 1994 we RPA ôbowiōnzywoł rasistowski systym społeczny (apartheid). Postaćōm symbolizujōncōm walka s państwym prześladujōncym czornych ôbywateli bōł Nelson Mandela. Za swōj wkłod we dymokratyczne przemiany Mandela erbnōł we 1993 roku Pokojowo Noblowo Nadgroda. Ale ôd czasu przejyńcio władzy bez czornych, gwołtowniy pōgorszōła sie sytuacyjo gospodarczo a wewnyntrzno kreju, a dyskryminowani bywajōm terozki jigo biołe miyszkańce. Mimo tygo, RPA pozostowo nojbōgatszym państwym na kōntynyńcie. Godki Republiki Połedniowyj Afriki
+Neofelis nebulosa brachyura abo tajwańskŏ pantera to było zwiyrzã ze typu chordata, ze rzyndu carnivora, ze grōmady cycaczy ze familije felidae, co je ôpisoł Swinhoe we 1862 roku. Wystympowało na Tajwanie. Charakterystyka. We swojim piyrszym ôpisie sztyrech skōr ôd tajwańskich panter Swinhoe doł pozōr na krōtkość ôgōna, co mŏ kole połowã dugości mglistych panter ze Himalajōw. To bōł drugi nojsrogszy miynsożerca Tajwanu, po czŏrnym niedźwiedziu tajwańskim.. Dōmniymane trefy. W lutym 2019 roku pojawiyły sie reporty, iże dwie rozmajte grupy wachtyrzōw leśnych we krysie Taitung widziały panterã tajwańskõ we lecie 2018. Jedyn report padoł, że ôsobnik spinoł sie na strōm i klif, żeby polować na kozy, a inkszy bōł ô ôsobniku, co przelecioł kole skutera na drōdze, a potym spiōn sie na strōm.
+Hujowo Gōrka (pol. "Hujowa Górka" to je plac rozlygowany we dzielnicy Krakōw-Płaszōw, wele downygo KL Plaszow, kaj we czas II wojny światowyj hitlerowcy shajcowali a pogrzebali cioła przez 10 tyś. zawczasu zaszlachtowanych Żydōw, wiynźńōw ze lagru Plaszow. Jeji miano pochodzi oud drugigo miana SS-manna Hujara, kery kerowoł egzekucjōma. Bōło to tyż pokozane we filmie Stevena Spielberga "Schindlers List". Artikel we piśmie "Dekada Literacka (we polskij godce) southerninstitute (we angelskij godce)
+Pratulin - downij miasto, terozki wieś we Polsce, we lubelskim wojewōdztwie, we bialskim krysie, we gminie Rokitno. Miejske prowa mioł we latach 1732-1820. We lotach 1975-1998 wieś administracyjniy noleżoła do bialskopodlaskigo wojewōdztwa.
+Corianino – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Faetano. Faetano Cà Chiavello Calligaria Monte Pulito
+Lipy (pol. "Lipno", miym. "Linden") to je tajla miasta Prudnik, co leży na prawym kraju rzyki Prudnik, na połednie ôd cyntrum miasta. Geografijŏ. Lipy sōm kole 1,8 km na połednie ôd cyntrum Prudnika i kole 3,2 km ôd granice z Czechami, wzduż ulice Józefa Poniatowskigo, w dolinie rzyki Prudnik, we pōłnocno-weschodnij tajli Ôpawskich Gōr. Zajmuje Koziõ Gōrã i Kaplicznõ Gōrã. Na weschōd ôd Lip je Skrobacz. Historyjŏ. Po II światowyj wojaczce we Lipach na żniwach robiyli Ślōnzŏki ze ôkolic Prudnika, w tym m.in. Anna Myszyńska. Miyszkoł sam tyż ôlimpijski kolŏrz Stanisław Szozda. Zabytki. Podle regestu Nŏrodnego Instytutu Erbowizny na wykŏz zabytkōw wpisane sōm: zniszczały klŏsztōr przidrōżnŏ kapla świyntego Antōniego inksze zabytki: pałac klŏsztōr franciszkanōw
+Szywołdzko gwara (miym: Schönwälder Mundart) – gwara gōrnoślōnskigo djalektu miymieckij godki, kerōm posugiwała sie ludność Szywołdu. Schönwald - Die Leute, ihre Sprache und ihre Namen
+Ślōnsko Nacyjno Ôficyno (ôficjalnie ) to je piyrsze w historyji wydŏwnictwo, co szpecjalizuje sie we produkcyji ksiōnżek we ślōnskij gŏdce. Bōło ône założōne we 2003 roku w Zŏbrzu, kaj je zaregistrowane pod polskim mianym – "Narodowa Oficyna Śląska". Ônego posiedziciel i założyciel, Andrzej Roczniok, bōł inicjatorym kodyfikacyje ślōnskij gŏdki i je bazowym spōłtwōrcōm tego procesu. We 2007 roku Ślōnsko Nacyjno Ôficyno napoczła wydŏwanie piyrszego w historyji cajtōngu we ślōnskij i polskij gŏdce – „Slōnsko Nacyja” (przōdzi „Ślōnsko Nacyjo”). Bestsellerym ôd wydŏwnictwa je przestrōnnŏ mōnografijŏ ôd Dariusza Jerczyńskigo ze 2003 roku ô tytule „Historia Narodu Śląskiego”. Ślōnsko Nacyjno Ôficyno – archiwum, narodowaoficynaslaska.friko.pl Publikacyje ôd Ślōnskij Nacyjnyj Ôficyny , silesiana.sellingo.pl
+Brifkod (pocztowy kod) – ciōng cyfer a/abo buchsztabōw używany na pōmoc do sortowaniŏ brifōw abo paketōw, Używanie cyfer a buchsztabōw. Wiynkszość krejōw używŏ cyfer do nacyjnych systymōw pocztowych atoli te kreje używajōm buchsztabōw: Argyntyna Brunei Kanada Jamajka Malta Niderlandy Peru Sōmalijŏ Suazi Wielgŏ Brytanijŏ Wynezuela Miyndzynacyjne brifkody. Kreje a niykere regiōny majōm kōńcōwki kodōw ISO 3166-1 alpha-2 na brifach posyłōnych zagranicã. Brifkody nacyjne. Poczōntki kodōw znaczōm regiōn. Czeskŏ Republika. Kody Czeske sōm kōnstruowane bez XXX XX kaj piyrszŏ cyfer to: 1 – Praga 2 – Strzodkowŏ Bohemijŏ (272 01 Kladno, 280 01 Kolín) 3 – Zachodniŏ a Połedniowŏ Bohemijŏ (301 00 – 326 00 Plzeň, 360 01 Karlovy Vary, 370 01 České Budějovice) 4 – Pōłnocnŏ Bohemijŏ (400 01 Ústí nad Labem, 460 01 Liberec) 5 – Zachodniŏ Bohemijŏ (500 01 Hradec Králové, 530 01 Pardubice, 541 01 Trutnov, 586 01 Jihlava) 6 – Połedniowŏ Morawijŏ (600 00 – 659 99 Brno, 690 01 Břeclav) 7 – Pōłnocnŏ Morawijŏ a Ślōnsk Czeski (779 00 Olomouc, 760 01 Zlín, 700 01 – 729 99 Ostrava) 8,9,0 sōm kodami wcześnij używanymi do Słowacyje. Miymcy. Kody we Miymcach sōm kōnstruowane bez XXXX kaj piyrszŏ cyfra to: 0 – Dresden, Leipzig, Halle, Chemnitz, Cottbus, Jena 1 – Berlin, Potsdam, Frankfurt (Oder), Rostock, Schwerin 2 – Hamburg, Lübeck, Kiel, Bremen, Bremerhaven, Oldenburg 3 – Hanover, Bielefeld, Kassel, Fulda, Gießen, Göttingen, Brunswick, Magdeburg 4 – Düsseldorf, Dortmund, Essen, Duisburg, Münster, Osnabrück 5 – Cologne, Bonn, Aachen, Mainz, Koblenz, Trier 6 – Frankfurt (Main), Wiesbaden, Darmstadt, Saarbrücken, Heidelberg, Mannheim , Aschaffenburg 7 – Stuttgart, Tübingen, Freiburg, Konstanz, Baden-Baden 8 – Munich, Rosenheim, Augsburg, Ulm, Ingolstadt 9 – Nuremberg, Würzburg, Erfurt, Weimar, Eisenach, Bamberg, Bayreuth Polskŏ. Kody we Polsce sōm kōnstruowane bez XX-XXX kej piyrszŏ cyfra to: 0 – Wojewōdztwo Mazowiecke 1 – Wojewōdztwa Warmińsko-Mazurske a Podlaske 2 – Wojewōdztwa Lubelske a Świyntokrzyske 3 – Wojewōdztwa Małopolske a Podkarpacke 4 – Wojewōdztwa Ślōnske a Ôpolske 5 – Wojewōdztwo Dolnoślōnske 6 – Wojewōdztwa Wielkopolske a Lubuske 7 – Wojewōdztwo Zachodnio-Pomorske a tajla Pomorskigo 8 – Wojewōdztwo Kujawsko-Pomorske a Kaszuby 9 – Wojewōdztwo Łōdzke
+10 wsi we Polsce: Jastrzymbio – wieś we dolnoślōnskim wojewōdztwie, we gōrowskim krysie, we gminie Gōra Jastrzymbio – wieś we łōdzkim wojewōdztwie, we kutnowskim krysie, we gminie Ôporōw Jastrzymbio – wieś we łōdzkim wojewōdztwie, we łynczyckim krysie, we gminie Grabōw Jastrzymbio – wieś we łōdzkim wojewōdztwie, we łowickim krysie, we gminie Łowicz Jastrzymbio – wieś we małopolskim wojewōdztwie, we tarnowskim krysie, we gminie Ciynżkowicy Jastrzymbio – wieś we małopolskim wojewōdztwie, we wadowickim krysie , we gminie Lanckorona Jastrzymbio – wieś we mazowieckim wojewōdztwie, we gostynińskim krysie, we gminie Gostynin Jastrzymbio – wieś we mazowieckim wojewōdztwie, we grōjeckim krysie, we gminie Mogelnica Jastrzymbio – wieś we mazowieckim wojewōdztwie, we radōmskim krysie, we gminie Jastrzymbio Jastrzymbio – wieś we świyntokrziskim wojewōdztwie, we skarżyskim krysie, we gminie Bliżyn
+Anaberg (uopolske wojewōdztwo) - wieś ôpolskim wojewōdztwie, we strzeleckym krysie, we gminie Leźnica Anaberg (gōra) - wzniysiyniy we ôpolskim wojewōdztwie
+David Lloyd George (rodz. 17 stycznia 1863 we Manchesterze zm. 26 marca 1945 we Tŷ Newydd) - brytyjski polityker a diplomata. Bōł prymierem Wielgiej Brytanije we lotach 1916-1922 a ministrym wojny we 1916. Bōł Walijczykiem a godoł we walijskiej godce. Należoł do Liberalnej Partyji. David Lloyd George a Ślōnsk. We Polsce a na Ślōnsku je znōmy, bo pedzioł, aże "Dej Polokom przemysł ślōnska to dej afie ciferblat", bez co bōł a je krytykowany bez Polokōw. Roman Dmowski pedzioł tyż, aże je żydowskim agentym. Wspieroł tyż Ślōnsko Ludowom Partyje Zefyla Kożdōnia a Zwiazek Gōrnoślōnzokōw Ywalda Latacza.
+2008 GZ111 to je asterojida s głōwnygo pasa asterojid, ôdkryto wiosnōm 15 kwietnia 2008 bez Zofia Adamus, Kornela Gibińskigo i Angelika Mucha s katowickigo VIII LO im. Marii Skłodowskiej-Curie podczas kampani ôbserwacyjnej ("NEO Confirmation Campaign") prowadzonyj bez "Astronomical Research Institute". Ôdkrycia liceatōw bōły koordynowane bez naucziciela fizyki i astronomii Bogusława Lanusznego. Czas obiegu wokōł słońca tyj asterojidy to 4 lota, 36 dni, 12 godzin, a ji numer kolejny to 295299.
+Śmiertka – persōnifikacyjo śmiyrci, znōmo we bezma kożdyj kulturze. We ojropejskij kulturze nojbarzi popularne je forsztelowaniy śmietrki kej abo kościotrupa, abo "baby" (we anglosaskij kulturze - chopa) ôbleczōnyj we czorny mantel ze kapucōm, ôbycznie niy idzie zobejrzeć uōnyj twarzy a we prowyj rynce trzimie kosa, kerōm kosi ludzke żywoty. Uōne forsztelowaniy pochodzi ze Strzednich Storoczōw.
+Sycowsko gwara (sycowski djalekt) – jedno ze dolnoślōnskich gwarōw, nojdali wysōńōno na pōłnoc tajla ślōnskij godki. Godo sie we ni we ôkolicach Sycowa (nale niy we samym mieście). We połowie XX stolecio sycowsko gwara bōła notowano we sztadach, kere leżōm terozki we granicach ôleśnickigo krysu - Kraszowie, Rybińskij Ligocie, Kōmorowie, Ślizowie, Dziadowyj Kłodzie a Grōnowicach. We poczōnku XX stolecio granica sycowskij mołwy przesōńōno bōła barzi na pōłnoc a zachōd, ôbiimała Kotowske (terozki ôstrowski krys), Ôse, Drołtowicy, Stradōmia, Dalborowicy. Wschodni zasiyng djalektu bōły wsie Mnichowicy, Nowo Kśōnżynco Wieś, Trymbaczōw a Drożki.
+Bytōmski Szwarcwald inakszy Frynsztad, Fryncita, Fryna (miym. "Beuthener Schwarzwald, Friedenshütte"; pol.: "Nowy Bytom") to je dzielnica Wielgij Rudy (inakszy: "Ślōnsko Ruda") położōno we centralnyj tajli sztadu.
+Józef Lompa (nar. 29 czyrwnia 1797 we Rōżanyj Gōrze, um. 29 marca 1863 we Woźnikach) – polski i ślōnski działŏcz, poeta, dolmeczer, publicysta – spōłprŏcownik mocka tamtyjszych pism, prozaik, piōnier chopskij ôświaty a etnografije na Ślōnsku. Prekursor procesu polskigo ôdrodzyniŏ nŏrodnego na Gōrnym Ślōnsku jak tyż autōr szkolŏrskich podryncznikōw. Familijŏ. Narodziōł sie we 1797 we Rōżanyj Gōrze, we małōmiyszczańskij rzymieślniczej familiji. Jego fater, Michał Lompa, mioł we Rōżanyj Gōrze mały dōmek kaj kludziōł kramarski i zielyniczy sklepik, a matka Józefa ze Stróżkōw była z Dobrodziynia leżōncego we lublinieckim krysie (terŏz we ôpolskim). Józef Lompa bōł dwukrotnie żyniaty i mioł we sumie 16 bajtli, kerym nadŏwoł po pŏrã wyszukanych mian: Ernestina Josephina Catharina, Gustaw Eduard Aegidius, Teodor Ferdynand, Carl Otokar Adam. Biografijŏ. We familijnym mieście skōńczōł elymyntarnõ naukã jak tyż pobiyroł nauki szpilu na ôrganach i hoślach, dziynki czymu mōg zarŏbiać pijōndze jako muzyk. Bez rok bōł ôrganistōm we Wielōniu, a niyskorzij podyjmnōł robotã we Rōżanyj Gōrze jako pisŏrz, gyrichtowy dolmeczer, guwerner a sekretŏrz „Kōmisyje gyneralnyj spraw ziymskich i włościańskich”. We latach 1815–1817 bildował sie we katolickim syminarium we Wrocławiu. Przōdzi robiōł jako rechtōr elymyntarnych szkōł we Cieszynie, Łomnicy, jak tyż we Lublińcu. Prziczyniōł sie do utworzyniŏ elymyntarnyj szkoły we Lubszy koło Lublińca, kaj bez kol. 30 lŏt robiōł na posadzie rechtora, ale tyż wykōnowoł funkcyje gmińskigo pisŏrza i ôrganisty. Bōł poliglotōm jak tyż przysiyngłym dolmeczerym polskij, czeskij i miymieckij gŏdki, dziynki czymu robiōł przi kōmisyji ôbsztalujōncyj granice miyndzy Krōlestwym Polskim a Ślōnskem. Kej robiōł na posadzie rechtora we Lubszy napoczōn działalność pisarskõ, ôbywatelskõ a nŏrodnõ, za co ôstoł dyscyplinarnie zwolniōny we 1849 roku bez pruske władze. Władze ôpolskij rejyncyje pozbyły go tyż pynzyje a ôdebrały mu sużbowe miyszkanie. We 1858 roku skirz policyjnych szykan przeniōs sie do Woźnik, kaj bōł gyrichtowym dolmeczerym. Bez cołki ôkres roboty we szkole zaangażyrowany we literackõ twōrczość. We Bytōmiu zwiōnzany bōł z tamtejszym wydŏwnictwym „"Dziennik Górnośląski"”, broniōncym praw i gŏdki polsko-ślōnskij ludności. We 1848 roku bōł inicjatorem założyniŏ Tŏwarzistwa Rechtorōw Polŏkōw jak tyż Tŏwarzistwa Robiōncych dlŏ Ôświaty Ludu Gōrnoślōnskigo we Bytōmiu. We 1849 roku społym z rechtorym Emanuelem Smołkōm założōł Tŏwarzistwo Rechtorōw Polŏkōw we Bytōmiu. Przeciwstawiał sie germanizacyje. Dopōminoł sie nauki polskij gŏdki a historyje Polski we szkołach jak tyż bōł zaangażyrowany we idyjõ tworzyniŏ polskich bibliŏtyk na Ślōnsku. Założōł Czytelniã Chopskõ we Lubecku k. Lublińca. Utrzimowoł kōntakty z inkszymi działŏczami polonijnymi we Prusach. Korespōndowoł z mocka znŏcznymi Polŏkami: Józefem Łepkowskim, Jerzym Bandtkie, Kazimierzem Wóycickim jak tyż Józefem Kraszewskim, kerymu m.in. przesłoł we 1861 roku wiersz "Przestroga do przeciwników narodowości polskiej na Śląsku Pruskim". Umrził 29 marca 1863 roku, bōł poschrōniany na smyntŏrzu we Woźnikach. "Powieści gminne śląskie" "Przysłowia i mowy potoczne ludu polskiego na Śląsku" "Historya o Gryzeldzie i margrabi Walterze" "Klechdy, czyli baśnie ludu polskiego na Śląsku" "Pieśni ludu śląskiego" "Kruszce śrebrne w Bytomiu Górnośląskim" "Nowe udoskonalone pszczelarstwo ks plebana Dzierżona" "Historyczne przedstawienia najosobliwszych zdarzeń w królewskim mieście powiatowym w Oleśnie" "Krótkie wyobrażenie historyi Szląska dla szkół elementarnych" "Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej" "Książka do czytania dla klassy średniej szkół katolickich miejskich i wiejskich" "Przewodnik do rachunków pamięciowych dla Nauczycieli elementarnych jako też dla własnego ćwiczenia się" "Pielgrzym w Lubopolu, czyli nauki wiejskie, szczególniej dla ludu szląskiego zastosowane" "Wzory kaligraficzne polskie" "Krótki rys nauki naturalnej" "Wskazówki do stosownej uprawy wiejskich warzywnych ogrodów" "Przewodnik dokładny dla odwiedzających święte miejsce (...) w Częstochowie" "O śląsko- polskiej mowie" "Granice mowy polskiej na Śląsku pruskim" "Idyotyzmy i germanizmy śląskie" "Spis książek polskich w Śląsku pruskim wydanych" "Zamek w Głogówku" "Turcy w Górnym Szląsku. Powieść prawdziwa i zabawna z drugiej połowy XVIII wieku" "Historya o pobożnej i błogosławionej Petroneli, polskiej pustelnicy na górze Chełm u S. Anny w Górnym Szląsku" "Kwiaty moralne zbierane na Górze Świętej Anny w Górnym Szląsku, wydawające najprzyjemniejszą wonność i posiłek dla dusz pobożnych chrześciańskich: bukiet pierwszy" "Kancjonał pieśni kościelnych z melodiami" "Zbiór pieśni na Boże Ciało" Upamiyntniynie. Literatura. Postać Lompy została upamiyntniona we literaturze. We 1932 roku Zofia Kossak we zbiorze "Nieznany kraj" poświynciyła Lompie rozprŏwkã "Pierwsze światła". We 1945 roku Kazimierz Gołba poświynciōł mu dramatycznõ sztukã pod tytułym "Lompa". We Lubszy na terynie szkoły je Izba spamiyńci Józefa Lompy. Dynkmale Józefa Lompy sōm we Zŏbrzu-Biskupicach, Woźnikach i Ôpolu Józef Lompa jako patrōn. Józef Lompa je patrōnym szkōł we: Lubszy Kudowie-Zdroju Rōżanyj Gōrze Starczy Woźnikach Radzionkowie Ślōnskij Rudzie Grodkowie Bytōmiu Łodzi Katowicach Chorzowie Je tyż patrōnym ulic we: Katowicach Lublińcu Pszczynie Piekarach Rybniku Kandrzinie-Koźlu Brzegu Rōżanyj Gōrze Wrocławiu Zŏbrzu Ziymbicach Świdnicy Prudniku Niymodlinie Woźnikach Bielsku-Biołyj  „Życie i praca Józefa Lompy”, Katolik Nr 75, 1897. „Józef Lompa: zasłużony działacz, krzewiciel ducha polskiego na Śląsku: w 50-tą rocznicę śmierci” Stanisław Wilczek, „Józef Lompa – Prekursor pracy kulturalno-oświatowej na Górnym Śląsku”, MŚ 1997 Wiesław Dobrzycki, „Józef Lompa 1797 -1863”, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1970 Janina Ender, „Józef Lompa zarysy biograficzny” – Seria „Pamiętnik Instytutu Śląskiego” Tom IX
+Calavino - downy gmin we Italiji, we regijōnie Trydynt-Gōrno Adyga, we prowincyji Trydynt. Mo 12,88 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 1544 ludzi. We 2016 po skuplowaniu ze gminym Lasino utworził nowy gmin, Madruzzo.
+Jan-Krzysztof Duda (rodz. 26 kwietnia 1998. we Krakowie) – polski szachista, grosmajster ôd 2013. roku. Gro we manszafcie Wasko Hetman GKS Katowice.
+Cander (łac. "Sander lucioperca") – słodkowodnŏ (nale wystympuje tyż we Bałtyku) fisza, ze familije ôkōniowatych, wystympujōncŏ hławnie we srogich rzykach we Ojropie a Azyji. Je ôn dugi do 1,09 myjtra a ciynżki do 15,6 kilogramōw. Jŏdła s candera je ôbecne we roztōmajtych kuchniach Ojropy.
+Gwiezdne wojny (ang.: "Star Wars") to je titel seryje filmōw science fiction/fantasy kero reżyserowoł George Lucas, a tyż roztōmajtych kōmiksōw, kśōnżek, szpili kōmputrowych atp., zwiōnzanych ze ōniwersōm tyj epopeje filmowyj. Zasadniczo a pierwotniy je to miano dwōch trylōgiji filmowych, kere cuzamyn skłodajōm sie ze 6 filmōw:    Plac a czas akcyje Gwiezdnych wojen je ôkreślōny we napisach kere sōm pokozywane na poczōntku filmu: "Za starego, piyrwy, we pewnyj galaktyce fest furt". Je to gyszichta starcio dwōch śōł: Republiki a Imperiōm, we keryj istotny udzioł majōm rycyrze Jedi. We ōniwersum Gwiezdnych wojyn je wyznowano bez niykerych bohatyrōw a wszyjstkich rycyrzy Jedi fikcyjno religijo Jedi, podug religijoznostwa ôdmiana pantejizmu abo panentejizmu - wiara we Moc kero sprowio a spajo do kupy Wszechświot.
+LibreOffice (LO) – wieloplatformowy paket biōrowego ôprogramowaniŏ ze ôtwartym kodym zdrzōdłowym. Je rozkludzane na licyncyji MPL. Ôstoł ôn stworzōny na bazie kodu zdrzōdłowego paketu OpenOffice.org za ôdpowiydź na brak niyzależnego ôd podmiotōw kōmercyjnych paketu biōrowego, co by spiyroł format zbiorōw ODF, ale kōmpatybilnego z inkszymi popularnymi formatami zŏpisu dokumyntōw. Miano to je hybryda słōw "libre" (fr. i hiszp. "swobodny", ôd swobody) i "office" (ang. "biōro"). LibreOffice Writer – edytōr tekstu LibreOffice Calc – archa kalkulacyjnŏ LibreOffice Impress – edytōr prezyntacyji LibreOffice Draw – edytōr grafiki LibreOffice Math – program do tworzyniŏ formuł LibreOffice Base – program do tworzyniŏ baz danych Cechy paketu. Spiyrane formaty dokumyntōw. Bazowym formatym dokumyntōw w LibreOffice je OpenDocument Format for Office Applications (w skrōcie OpenDocument), ôtwarty standard ISO, co ôpisuje format zbiorōw paketōw biōrowych. Wychodnie LibreOffice używŏ standardu we wersyji 1.2 dopołniōnego ô włŏsne rozszyrzynia, co majōm za cyl poprawiynie zgodliwości z formatym Office Open XML (co go używŏ paket Microsoft Office). Wykŏz rozszyrzyń je publicznie dostympny, a z wiynksza ône był zgłoszōne do OASIS ku cylu zarachowaniŏ w prziszłych wersyjach standardu OpenDocument. Używŏcze mogōm zmiynić wersyjõ sztandardu używanõ do tworzyniŏ nowych zbiorōw we sztelōnkach programu. Wychodnie LibreOffice używŏ takich rozszyrzyń mian zbiorōw: codice_1 – dokumynta tekstowe, ôbsugowane ôd Writera; codice_2 – archy kalkulacyjne, ôbsugowane ôd Calca; codice_3 – prezyntacyje, ôbsugowane ôd Impressa; codice_4 – grafiki wektorowe, ôbsugowane ôd Draw; codice_5 – formuły, ôbsugowane ôd Math; codice_6 – bazy danych, ôbsugowane ôd Base. Ôkrōm tego paket spiyrŏ ôdczyt i zŏpis dokumyntōw we formatach: DOC, XLS, PPT, RTF (Microsoft Office 97-2003), DOCX, XLSX, PPTX (Microsoft Office 2007 i nowsze), HTML, CSV i TXT; jyno ôdczyt dokumyntōw w formatach CWK (AppleWorks 6.0), DXF (AutoCAD), MW/MW (MacWrite Pro 1.5), SZYNK (Microsoft Publisher 98 – 2010), WN (Write Now 4.0) jak tyż inkszych. LibreOffice ôbsuguje grafiki we formatach BMP, CDR (Corel Draw), EMF, GIF, JPG, PNG, PSD (Adobe Photoshop), SVG, VDX, VSD (Microsoft Visio) jak tyż WMF. Wszyjske dokumynta idzie wyeksportować do formatu PDF. We wersyji 4.0 paketu doimyntnie wychrōniōno było sparcie zbiorōw binarnych utworzōnych ôd StarOffice, historycznego praôjca LibreOffice. Historyjŏ. Kōntekst. W styczniu 2010 Oracle zakōńczyło proces przejyńciŏ Sun. Bez to, że Oracle niy miało takij bogatyj historyje spiyraniŏ ôprogramowaniŏ ze ôtwartym kodym zdrzōdłowym jak Sun, niykerzi kōmyntatorzi bŏli sie ô dalszy los programōw tyj zorty rozwijanych wcześnij ôd Sun (nojbarzij MySQL, Java jak tyż systym ôperacyjny Solaris, ale tyż OpenOffice.org abo VirtualBox). 13 siyrpnia 2010 przedstawiciele Oracle powiadōmiyli Radã Zarzōndzaniŏ OpenSolaris, niyzależne ciało, co reprezyntuje sympatykōw Open Solaris, ôtwartozdrzōdłowyj wersyje Solaris, ô kōńcu spōłprace. 23 siyrpnia czōnkowie Rady postanowiyli ô jeji rozwiōnzaniu. Powołanie The Document Foundation i piyrsze wersyje paketu. Tajla czōnkōw społeczności OpenOffice.org z tamtego czasu, pewnikym ôd ôbŏwy, iże podobnie może sie stać ze paketym biōrowym, zdecydowała sie założyć The Document Foundation. Podstawowy cyl fundacyje to było „przekształcynie społeczności w nowõ, ôtwartõ, niyzależnõ i merytokratycznie reskyrowanõ ôrganizacyjõ”. The Document Foundation zadeklarowało chyńć koordynowaniŏ prac czōnkōw społeczności skupionych na rozwijaniu kodu zdrzōdłowego paketu, jego testowaniu, przekładzie, prōmowaniu, jak tyż świadczyniu pōmocy w jego używaniu. Przedstawiciele fundacyje zaprosiyli Oracle do ôstaniŏ czōnkym fundacyje i darowaniŏ marki OpenOffice.org na jeji rzecz. W czasie czekaniŏ na ôdpowiydź Oracle, wersyjõ paketu OpenOffice.org rozwijanõ ôd fundacyje, uzdano sie tymczasowo rozkludzać pod markōm LibreOffice. Krōtko po ôgłoszyniu powstaniŏ fundacyje, fyrma Novell pociepła Go-oo, włŏsny fork OpenOffice.org, na rzecz LibreOffice. Wszyjske poprŏwki, co sie skłŏdały na Go-oo, ôstały stopniowo wkludzōne do kodu zdrzōdłowego LibreOffice. 25 stycznia 2011 ôgłoszōno było ôpublikowanie piyrszyj sztabilnyj wersyje paketu, ôznaczōnyj numerym 3.3 (takim samym jak OpenOffice.org, co jego kod zdrzōdłowy bōł spotrzebowany za podstawã wydaniŏ). W piyrszyj połowie 2011 roku LibreOffice ôstoł wkludzōny do repozytoriōw wielu popularnych dystrybucyji Linux (m.in. Ubuntu , Arch Linux, OpenSUSE, Fedora abo Debian), czynsto przi zastympowaniu przi tym OpenOffice.org. Oracle pociepuje OpenOffice.org , The Document Foundation ôstŏwŏ przi LibreOffice. 15 kwietnia 2011 Oracle ustoło świadczyniŏ usug kōmercyjnych dlŏ OpenOffice.org jak tyż zapowiedziało plan ôddaniŏ paketu pod kōntrolã społeczności. Półtora miesiōnca niyskorzij, 1 czyrwca, było ôgłoszōno przekŏzanie marki OpenOffice.org jak tyż praw autōrskich do kodu zdrzōdłowego fundacyje Apache Software Foundation. W tyn sōm dziyń przedstawiciele The Document Foundation pedzieli, iże fundacyjŏ durch bydzie rozwijać LibreOffice podle wcześnij nasztalowanego harmōnogramu. Wyraziyli przi tym nadziejã na bliższõ spōłpracã miyndzy dwiyma fundacyjami, co robiyły przi kodzie zdrzōdłowym OpenOffice.org. Raja wydŏwniczŏ i spusōb numeracyje wersyji. Raja wydŏwniczŏ LibreOffice je ôpartŏ na czasie. Ôznaczŏ to, iże nowŏ wersyjŏ może ôstać ôpublikowanŏ nawet wtynczŏs, jak zawiyrŏ znōme felery. Ôkrōm ekstra sytuacyji, nowe funkcyje sōm dostympne jyny w nowych linijach paketu. Te za to sōm wydŏwane dwa razy na rok, w lutym jak tyż w lipcu. Linijo je idyntyfikowanŏ bez piyrsze dwie cyfry w numerze wersyje, bp. 4.3 abo 5.1. Kożdŏ linijŏ dostŏwŏ kole sześciu wydań poprŏwkowych, co niy wkludzajōm nowych funkcyji, ale wychrōniajōm znojdziōne felery. Wydaniŏ poprŏwkowe sōm publikowane kożdy miesiōnc do mōmyntu ôsiōngniyńciŏ ôd danyj linije sztabilności, a niyskorzij co dwa miesiōnce. Kryteria „sztabilności” niy sōm blank ôkryślōne, ale porzōnd uznŏwŏ sie, iże linijŏ je sztabilnŏ ôd trzecigo abo sztwŏrtego wydaniŏ poprŏwkowego. Wydania poprŏwkowe sōm idyntyfikowane ze pōmocōm ôstatnij (trzecij) cyfry w numerze wersyje. Bp. 4.3.6 ôznaczŏ szōste wydanie poprŏwkowe linije 4.3, a 5.1.4 ôznaczŏ sztwŏrte wydanie poprŏwkowe linije 5.1. W leda jakim mōmyńcie na strōnie internetowyj paketu dostympne sōm do pobraniŏ dwie roztōmajte wersyje: wersyjŏ dojzdrzałŏ (ang. "still") (sztwŏrte abo wyższe wydanie poprŏwkowe danyj linije), przeznaczōnŏ dlŏ używŏczōw, co stojōm ô sztabilność; wersyjŏ modszŏ (ang. "fresh") (trzecie abo niższe wydanie poprŏwkowe danyj linije), przeznaczōnŏ dlŏ testerōw jak tyż piyrszych naśladowców (ang. "early adopters"). Liczba używŏczōw i masowe wkludzynia. Skirz tego, że LibreOffice je swobodne ôprogramowanie, może być rozkludzane bez żŏdnych ôgraniczyń. Skuli tego akuratnŏ liczba używŏczōw paketu niyma znanŏ. 17 paździyrnika 2012 Florian Effenberger, prezes zarzōndu The Document Foundation, pedzioł, iże – podle rachowań fundacyje – paket LibreOffice je używany ôd hned 60 milijōnōw używŏczōw. Krytycy dŏwajōm pozōr, iże te rachowania sōm ôparte na felernyj metodologiji – zarachowujōm nojbarzij wielość pobrań zbioru instalacyjnego, co kludzi do zawyżyniŏ prŏwdziwyj liczby używŏczōw (zarachowowani sōm ludzie, co zainstalowali paket wielokrotnie, jak tyż ci, co pobrali go jyny po to, coby wybadać jego możliwości). Na tã krytykã przedstawiciele The Document Foundation ôdpadajōm, iże rachowania na isto sōm zaniżone, bo pōmijŏ sie w nich inksze kanały dystrybucyje, take jak platy CD z programym abo repozytoria dystrybucyje Linux. Już pŏrã miesiyncy po ôpublikowaniu piyrszyj wersyje, LibreOffice zaczōn być wkludzany w wielu strzodowiskach, co ôbiymujōm srogõ liczbã sztandōw kōmputrowych, ôsobliwie we instytucyjach użyteczności publicznyj. Do nojważniyjszych wkludzyń nŏleżōm (w porzōndku chrōnologicznym): W piyrszyj sztwierci roku 2011 roku była zakōńczōnŏ instalacyjõ na wszyjskich 450 kōmputrach zarzōndzanych ôd władz miasta Limerick w Irlandyji, w tym we trzech bibliŏtykach publicznych, kōmyndzie fojerwery, muzeum regiōnalnym jak tyż miastowyj galeryji kōnsztu. W piyrszyj połowie 2011 roku zaczłŏ sie instalacyjõ na kole 25 000 kōmputrach w kopynhaskich lazarytach. 27 czyrwca 2011 przedstawiciele władz miasta Las Palmas we Hiszpaniji ôgłosiyli plan migracyje 1200 kōmputrōw na LibreOffice. W 2008 roku francuskŏ szandarmeryjŏ zapoczła proces migracyje wszyjskich kōmputrōw (kole 85 000 sztandōw) na systym ôperacyjny Ubuntu; LibreOffice je wychodnym paketym biōrowym w Ubuntu ôd wersyje 11.04 wydanyj 28 kwietnia 2011. W piyrszyj połowie 2012 roku francuskŏ Miyndzyministerialnŏ Grupa ds. Ôtwartego Paketu Biōrowego (fr. "Mutualisation Interministérielle pour une Bureautique Ouverte", MIMO), ekstra kōmōrka regyrōnkowŏ utworzōnŏ z przedstawicieli Ministerstw Ekōnōmije, Edukacyje, Financōw, Kultury, Ôbrōny Nŏrodowyj, Bauerstwa, Spraw Wnyntrznych, Sprawiedliwości jak tyż Strzodowiska, potwierdziyła kōmpatybilność LibreOffice z kōntrolowanōm ôd siebie infrastrukturōm technicznōm, a tym samym dozwolyła jego wkludzynie. Pod kōntrolōm MIMO robi 500 000 kōmputrōw, ale niy wiadōmo, na jakij liczbie z nich było zainstalowano LibreOffice. W siyrpniu 2012 przedstawiciele władz regiōnu Umbria w Italiji ôgłosiyli plan migracyje 5000 sztandōw kōmputrowych na LibreOffice. Do połowy 2013 roku paket bōł wkludzōny na 1000 kōmputrōw. 18 kwietnia 2012 Theodomir Cayetano, przedstawiciel władz regiōnu Estremadura we Hiszpaniji, ôgłosiōł plan migracyje 40 000 sztandōw kōmputrowych na ôprogramowanie ze ôtwartym kodym zdrzōdłowym; niyma jasne, na jakij tajli z nich je zainstalowany LibreOffice. 17 października 2012 Kirsten Böge, rzeczniczka presowŏ miasta Monachium, zapowiedziała migracyjõ na LibreOffice wszyjskich miastowych sztandōw kōmputrowych (kole 15 000). 22 siyrpnia 2013 Sofia Bellés, dyrechtorka regiōnalnego wydziału technologiji informacyjnych i kōmunikacyjnych, ôgłosiyła, iże hiszpański regiōn Walyncyjŏ zakōńczyła migracyjõ kole 120 000 stanowisk na LibreOffice. Przenośne wersyje LibreOffice. Paket LibreOffice je tyż dostympny w wersyjach przenośnych. Wersyjŏ mobilnŏ posiadŏ take same możebności jak ajnfachowŏ, ale niy wymŏgŏ instalowaniŏ na kōmputrze. Przinŏleży jyno jōm ôzpakować na maszinie przenośnyj (bp. pendrive abo karcie pamiyńci) i z niego sztartować. Wszyjske sztelōnki używŏcza tyż ôstŏwajōm zapisowane na maszinie przenośnyj. Ôficjalne przenośne wersyje paketōw LibreOffice sōm tworzōne ôd PortableApps.com we spōłpracy z The Document Foundation. Sōm dostympne tyż wersyje przenośne tworzōne ôd niyzależnych serwisōw, m.in. LiberKey jak tyż winPenPack. LibreOffice i smartfōny. The Document Foundation ôferuje tyż aplikacyjõ LibreOffice Viewer dlŏ systymu Android. Idzie jōm pobrać tyż niyzależnie (bp. ze strōny projektu) i zainstalować bez używaniŏ ôficjalnego sklepu Google Play. The Document Foundation Apache OpenOffice Oracle Open Office OpenDocument
+USS Yorktown – amerikōński fligrowiec, kery zostoł zatopiōny bez Japōńczykōw we bitwie pod Midway. Dane: Dugość: 251,4 metra; szyrzka: 33,4 metra; fligry: 90
+Strzyleczki (pol. "Strzeleczki", miym. "Klein Strehlitz") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we krapkowskim krysie, siydziba gminu Strzyleczki. We 2011 roku wieś miała 1628 miyszkańcōw.
+Baszkirskŏ gŏdka – tureckŏ gŏdka z tajle kipczakskich gŏdek amtowŏ we Baszkortostanie we Rusyji, używanŏ ôd Baszkirōw.
+Sekōnda (ôznaczanŏ buchsztabōm "s") to je jednotka czasu we układach: SI, MKS i CGS. Miano je ôd łacińskigo "secunda" - nastympnŏ. Podle definicyje zatwierdzōnyj ôd XIII Gyneralnyj Kōnfederacyje Miar we 1967 roku je to czas 9 192 631 770 ôkresōw prōmiyniowaniŏ, kere ôdpadajōm przejściu miyndzy dwōma poziōmami F = 3 a F = 4 struktury nadsubtelnyj stanu podstawowego 2S1/2 atōmu cezu 133Cs (we 0 K).
+Lima to je stolica a nojsrogše miasto we Peru. Ležy nad Ôceanym Spokojnym, 12 km na wschōd ôd hawyny we Callao, nad řykōm Río Rímac. Guōwny ôstřodek industryje, nauki, handlu a kultury we Peru. Zouožōne we 1535 pode mianym "Ciudad de los Reyes" ("Miasto Krulōw") bez Francisco Pizarro. Ôd 1821 stolica Wicekrōlestwa Peru, a niyskoři niypodlyguygo Peru. Jygo Stare Miasto je ôd 1988 wpisane na Lista Światowygo Dziedzictwa UNESCO.
+Arbajtsamt to je instytucyjŏ, co zajmuje sie podszukowaniym rynku roboty, dŏwaniym informacyji bezrobotnym i postrzednictwym we zdobyciu fachu i roboty.
+Michel Leblond (rodz. 10 maja 1932 we Reims, Francyjo) to francuski fusbalšpiler, terozki na pensyje. Grou we ferajnach Stade Reims (1949-1961, 271 špili, 30 torōw) a RC Strasbourg (1961-1964, 99 špili, 3 tory). We reprezentacyji Francyje zagrou 4 špile a trefiu jydnygo tora. Přeloz do historyje fusbalu kej piyršy špiler, kery trefiu tora we finale Puharu Ojropy Majstrōw Krajowych.
+Mazowiecke wojewōdztwo (pol.: "Województwo mazowieckie") – jedne ze szesnostu wojewōdztwōw, jednostka terytoryjalnygo samoregiyrōnku a jednostka administracyjnygo tajlōngu Polski. Stolicōm wojewōdztwa je Warszawa. Pōmiyszkuje sam 5 356 838 ludzi (dane ze 30 czyrwca 2016) na placu 35 558,47 km².
+Muzyczno skupina, lajergrupa – skupina muzykantōw bajstlujōncych muzyka bez użycie sztimy (nojczynścij je to śpiyw) a muzycznych insztrumyntōw. Podug wielości grupy mianuje sie kolyjno na: duet (dwa człōnki), trio (trzi człōnki), kwartet (sztyry), kwintet (piyńć), sekstet (sześć), septet (siedym), oktet (uosiym), nonet (dziewiyńć), zaś wiynksze skupiny mianuje sie ôrkestrōma.
+Botswana, Republika Botswany (ang. "Republic of Botswana", tswana "Lefatshe la Botswana") – państwo we połedniowyj Africe, bes dostympu do morza. Granica mo s Namibijōm, RPA a Zimbabwe. Wiynkszo tajla kraju zajmuje pōłpustynijo, bezodpływowy ôbszar Kalahari. Ludzie pomiyszkujōm głōwniy rejōny we połedniowo-wschodnij tajli kraju, nade rzykōm Limpopo. 17% placu zajmujōm parki narodowe. Gospodarka je ôparto na wydobyciu djomyntōw, kerych Botswana je nojwiynkszym producyntym na świecie. Krōm tygo sōm sam tyż gruby miedzi a niklu, znoczynie mo tyż bauerstwo.
+Nadwiślan Gōra – polski fusbalklub ze siedzibōm we wsi Gōra (gmin Miedźno, pszczyński krys). Założōny 15 marca 1956 roku. We sezōnie 2013/2014 awansowoł do II ligi. Klubowe farby: bioło-modre. Neczajta klubu
+Ciyńciwa – pojyńcie geōmytryczne, kere ôznoczo ôdcinek siecznyj zawarty we kole (ze końcōma), kery połōnčo dwa pōnkta na křiwyj, ôkryngu lebo powiyrzchni. Nojdugszo ciyńciwa mianowano je szyrzkōm. Kej mōmy formula_1 pōnkta ôznoczōnych na ôkryngu mogymy naszkryflać formula_2 ciyńciwōw kere bydōm uōnczyć te pōnkta tak coby kożdy s kożdym bōł połōnczōny. Wiela mōmy takich ciyńciwōw idzie wyliczyć ze wzora: formula_3 formula_4 formula_5 Inakszy idzie to wyliczyć ze wzora, kery je przeksztołcōnym wzorym Newtona formula_6. We tym przipodku formula_7 ôznoczo wiela mōmy wszyjskich pōnkta. formula_8 bo jedno ciyńciwa mo dycki dwa pōnkta za końce. formula_9 formula_10 formula_5
+Ugiany (, , ôd 1936 do 1945 "Lugendorf") – wieś rozlygowanŏ we połedniowo-wschodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we ôpolskim krysie, we gminie Ugiany. Leżōm kole 14 kilomyjtrōw na pōłnoc ôd głownygo miasta regijōna – Ôpolŏ. Do 1945 roku Ugiany bōły na ziymiach przinŏleżōncych dō Miymcōw .
+Pieve di Cadore - gmin we Italiji, we regijōnie Ojganejsko Wynecyjo, we prowincyji Belluno. Mo 67,17 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwało sam 3796 ludzi. Neczajta Pieve di Cadore
+Trzyńsiyniy ziymie na Hajiti we 2010 – trzyńsiyniy ziymie ô magnitudzie 7 we richterowyj skali, kerygo epicyntrōm bōło 16 km ôd Port-au-Prince na Hajiti. Głowny wstrzōns bōł 12 stycznia 2010 ô 16:53, niyskorzi bōły tyż wtōrne wstrzōnsy, ze kerych dziywiyńć miało magnituda 5 we richterowyj skali. Skirz nigo zbōlōło sie srogszo tajla ze historycznych stawiyńōw we Port-au-Prince, we tym Prezydyncki Pałac, siedziba Norodowygo Zgrōmadzynio a Katedrala Notre-Dame. Podug szacowanio Hajitańskigo Czyrwiōnygo Krziża pogińōło 200 tyśōncōw ludzi. Polsko Prasowo Agyncyjo ô trzyńsiyniu
+Muzeum Miniaturowej Sztuki Profesjonalnej Henryk Jan Dominiak we Tychach (śl. tum.: "Muzyjōm Miniaturowego Kōnsztu Profesjonalnego Henryk Jōn Dominiak we Tychach") () – to je muzyjōm kōnsztu, kere nojduje sie przi hul. Żwakowska 8/66, położōnej we cyntrōm Tychōw, placōwka podlygo pode Ministerstwo Kultury i Norodnyj Erbowizny, wedle art. 6 ust. 1 ôrdōnku ze 21 listopada 1996 roku ô muzyjach (Dz. U. z 2012 r. poz. 987). Uoficjalniy jako muzyjōm fōnguje a ôstało ôdymkniynte lo zwiedzajōncych ôd 16 kwietnia 2013 roku. Muzyjōm stanowi cyntrōm kulturalne "miniaturowego kōnsztu". Zajmuje 6,15 m² placu, je nojmniejsze na świycie a szyroko uważo sie uōnygo jako jydnygo ze nojmodszych, to je jedne spostrzōd wiyncyj niż 55,000 muzyjōw co sōm tyż uznowane za nojgibcij rozwijajōncymi sie muzyjami na ziymskij kugle. Uokrōm ôdznaczynio ôd Ministra Kultury i Norodnyj Erbowizny za zasugi we upowszechnianiu Kultury Polskiej (2021), ôstrzodkymu kulturalnymu prziznono ôdznaczynio ôd Sejmiku Ślōnskigo Wojewōdztwa za zasugi we upowszechnianiu ślōnskigo wojewōdztwa (2020) a inksze nadgrody a wyrōżniynia. 20 siyrpnia 2020 Muzyjōm dostało certyfikat "ISO 9001" wkludzajōnc tym samym we muzyjōm "Systym Zarzōndzańjo Jakościōm". Instytucyjo zbiyro dane ze ekszperymentōw a weryfikuje tyjoryje utożsamiane ze historyjōm ludzkij zorty ôd prehistoryje, rachowanyj ôd mōmyntu ukozanio sie na świycie piyrszych "Homo sapiens", co nojmynij do czasōw dzisiyjszych. Do 2023 znojduje sie tukej moc ôbiektōw roztōmajtych zortōw kōnsztu ze terytoryjōm inkszych państwōw, np: Ukrajina, Czesko Republika, Miymcy, Szwajcaryjo, Bułgaryjo, Syrbijo, Madziary, Italijo, Słowacyjo, Wielgo Brytanijo, Francyjo, Brazylijo, Malezyjo, Połedniowo Koryjo. Trefiōły sie ekspōnaty kere stanowiōły elymynt ôd ôbleczynio ntp. ze Japōnije, Kanady a Zjednoczōnych Sztatōw Ameriki. Muzyjōm mo tajlōng na zorty kōnsztu: Malōnek, Szkryfōnek a Grafika – ôbrozy ze rysōnkōma, szkicōma eli grafikōm. Na sztand kwietnia 2022 zgrōmadzyno jich 291 Rzeźba a Ceramika – 56 ô skōńczōnyj wielości zasobōw Falerystyka, Weksylologijo, Heraldyka, Symbolyka a Emblematyka Bioło brōń Geografijo. Instytucyjo powołano bez Henryka Jōna Dominiaka do grōmadzynjo ôbiektōw roztōmajtych zortōw kōnsztu je położōno: ōn. 10 km ôd Katowic, kere sōm nojwożniyjszym gōrnoślōnskim cyntrōm fedrowanio wōngla a głownym miastym Gōrnoślōnskigo Metropolitalnygo Zwiōnzku a tyż sōm wożnym biznesowo-handlowo-usugowym cyntrōm ōn. 24 km ôd Chorzowa, kery położōny je we Gōrnym Ślōnsku, we ślōnskim wojewōdztwie, we cyntrōm Gōrnoślōnskigo Industryjnygo Ôkryngu ōn. 11 km ôd Kobiyra, wsi założōnyj we XV stoleciu na polaniy postrzodku pszczyński knieje. Kobiyr ôbecnie tworzi jednowioskowo gmina Kobiyr. ōn. 17 km ôd Pszczyny, kera je mianowana "Perłōm Gōrnego Ślōnska". Miasto je rozlygowane na Pszczyńskij Rōwninie, nad rzykōm Pszczynkōm (lewy dopływ Wisły). ōn. 7 km ôd Bierōnia – miasteczka włażōncego we skłod bierōńsko-lyńdzińskigo krysu. ōn. 8 km ôd Mikołowa Wielość zgrōmadzynych ekspōnatōw we liczbach, kere sōm uōne ino dla sōmygo Muzyjōm ôd żyjōncych darczyńcōw a tyż umartych: Ekspōnaty we liczbach. Podug stanu na 5 kwietnia 2023, mioło uōno 970 ekspōnatōw: "Status quo 2021" Wstawiōny kōnszt udostympniany publiczności we roztōmajtych kamrackich placach. Muzyjōm tyż roz a kedy robi wystowki kolekcyji we inkszych placach we Polsce. Placōwka bōła miyndzy innymi we: I – 13 czyrwnia 2013 r. (sztwortek) – na terynie Galeryjo "Pode Dachym" we Miejskim Cyntrōm Kultury we Tychach. II – ôd 12 lipca do 31 siyrpnia 2013 r., we Ôstrzodku Chowanio Żubrōw a Leśnyj Edukacyje we Jankowicach – reprezyntujōncy Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe. III – 07 siyrpnia 2013 r., ôd godziny 9,00 do godziny 21,00 – Pomnik Walki i Pracy "Żyrafa" – wojskowy piknik we Tychach na terynie Parku Miejskiego "Pode Żyrafōm" – wele celebrowanio Wojewōdzkich Ôbchodōw Fajru Polskigo Wojska, zuorganizowany przi udziale Wojskowyj Komyndy Dopyłniyń we Tychach a Miejskigo Cyntrōm Kultury we Tychach. IV – ôd 31 października do 14 listopada 2013 r. – na terynie Galeryjo "13" – we zabytkowym Pszczyńskim Cyntrōm Kultury we Pszczynie. V – ôd 01 lutego do 31 marca 2014 trwoła wystowka we "Muzyjōm Podziymno Trasa Turystyczna Gruba Kamiōnnygo wōngla we Nowyj Rudzie" we dolnoślōnskim wojewōdztwie. VI – ôd 26 do 27 lipca 2014 (sobota – niydziela) – "Dni Jeżowego" we "Muzyjōm – Zbiornica Figur Krystusa Frasobliwego w Jeżowem" – downo plebania, kero reprezentuje Parafia Narodzynio Nojświyntszej Paniynki we Jeżowie we podkarpackim wojewōdztwie – "Weekend ze miniaturowym kōnsztem" we Jeżowie. Galeryjo zdjyńć. Po prowdzie na przystrzyni lot 2013–2023, wnōntzr terytoriōm muzyjōm znojduje sie 970 ekspōnatōw. Wiynkszōść, co majōm jakeś znaczynie artystyczne, historyczne abo zabytkowe je udostympnianych publiczności we formie wystowek stałych abo czasowych. Terozki sōm sam prezyntowane dzieła nowożytnygo kōnsztu (uosobliwie rzezaniy a dynkmale) a tyż ôbrozy, s kerych nojbarzi znajōmy je "Cud nad Wisłōm" Any Januszewicz-Pitlok. Piyrszo tajla zbiōru Muzyjōm. Kero zawiyro mocka malyrstwa mianowanygo "modernizmym". Sōm umieszczōne twōrcze ekszperymynta (291), kere doły poczōntek wykrysztolizowaniu kolekcyje. Malōnek (malyrka). Znojdujōm sie sam liczne malōnkōw – 98, dzieł plastycznych malyrzy wykōnanych na papiōrze, cwelichu, bergu abo desce a tyż ôbrozy, s kerych nojwybitniyjszo rola ôdergroły a nojbarzi znajōmy sōm: Szkryfōnek. We tym, miyndzy inkszymi 165 ôryginalnych szkryfōnkōw – portretōw, kere bydōncym elymyntym kolekcji ôstrzodka, wartko stoły sie internecowym mymym a symbolym "trollowanio". Grafika. Je tukej 28 grafik, kere sōm nojwożniyjszym a głōwnymi. Drugo tajla zbiōru Muzyjōm. We skłod drugij tajli wlozło 56 ekspōnatōw. Rzeźba. Jako jedyn ze jeji dwōch czōnōw, durś je widziany we wielości 49, wiynkszość ekspōnatōw we muzyjōm sōm fest fenole. Ceramika. Wielość we blank 7 Trzecio tajla zbiōru Muzyjōm. To je dziś jydnocześnie nojlicznijszo podfamilijo (skuli tego iże mo 594 ekspōnatōw). Falerystyka. Podle danych na 16 moja 2022 je 207 mydali a roztōmajtych ôrderōw. Weksylologijo. Becyrk je prozny. Heraldyka. Teroźnie je 75 ekspōnatōw, ze kerych nojbarzij znajōmy je na świycie "Fleur-de-lis" to je wapyn krōlōw Francyje. Symbolyka. 74 ekspōnatōw symbolyki Emblematyka. Zbiōr ô nojwiynkszyj gynstości – 238 ekspōnatōw. Sztworto tajla zbiōru Muzyjōm. Bioło brōń. Dziś, podle ôrdōnku, ino – 1 elymynt.
+Bydgoszcz (pol. "Bydgoszcz", miym.: "Bromberg", łać.: "Bydgostia") – miasto we Polsce, we wojewōdztwie kujawsko-pōmorskim, krys grodzki, wespōłstolica (ze Toruniym) tygo wojewōdztwa a siedziba wojewody. Bydgosz je tyż stolicōm krysu bydgoskigo (ziymskigo), nale niy wlazuje we jigo skłod. Podug liczby miyszkańcōw 8. miasto we Polsce. Ôstrzodek ōniwersytecki (3 ōniwersytety a inksze szule wyższe) a industryje. Miasto leży nad Brdōm (we jygo granicach je ujście tyj rzyki do Wisły) a Kanałym Bydgoskim. Skiż secesyjnyj zabudowy fest podanyj na berlińsko bywo mianowano "mołym Berlinym".
+Mona Lisa (ital. i , ) to je ôlyjny malōnek namalowany na desce topola, co mŏ 77 × 53 cm a je ôd italijańskigo malyrza Leonarda da Vinci. Malōnek powstoł kejś w zaczōntkach 16. stoleciŏ, we ôkresie ôd 1503 do 1507 roku. Terŏźnie je ôn we Luwrze we Paryżu, a je włŏsnościōm regyrōnku Francyje. Je to jedyn ze nojbarzij znanych a nojbarzij cynnych ôbrazōw z czasōw rynesansu. Isabella of Aragon, Duchess of Milan, the real woman behind „Mona Lisa”
+Svarga (rus.: "Сварга") to je rusko muzyczno skupina zołożōno we 1997 roku, kero gro muzyka ze zorty pagan/folk metal. Miano skupiny pochodzi ôd mitycznyj siedziby boga Swaroga. Илья (Wolfenhirt) – śpiyw Евгений (Zhen) – gitara Вадим (Saint) – gitara Игорь (Hurry) – cyjo Михаил (Mike) – gitara basowo Сергей (Zahaar) – szlagcojg Роман - insztrumynty ludowe "Через мертвую реку" 2000 (demo) "Огни на курганах" 2005 "Там, Где Дремлют Леса" 2007 "Кровь - Река" 2009 Neczajta svargi
+Stokeley Clevon Goulbourne znany tyż za $ki Mask "The Slump God" jak tyż Ski Mask The Slump God (rodz. 18 kwietnia 1996 w Fort Lauderdale) - amerykōński raper i autōr tekstōw. Przōdzi zyskoł rozgłos społym z raperym XXXTentacionem i jejich kolektywem Members Only. W 2017 roku wydoł single Catch Me Outside i Babywipe, ôba znŏdły sie na jego mixtapeie You Wilōw Regret (2017), kery dostoł status złotŏ bez RIAA. Mixtape Goulbourna, Beware the Book of Eli, ôstoł wydany w mŏju 2018 roku i ôsiōngnōł 50 plac na wykazie Billboard 200. Jego debiutancki album Stokeley (2018) ôsiōngnōł 6 plac na wykazie Billboard 200 "Drown in Designer (2016)" "You Will Regret (2017)" "Beware the Book of Eli (2018)" "Stokeley (2018)" "Sin City The Mixtape (2021)"
+Mitch Mitchell, po prowdzie John Mitchell (rodz. 9 lipca 1947 we Ealing (Wielgi Lōndyn), um. 12 listopada 2008 we Portland) – angelski perkusista, znōmy s gry we skupinie The Jimi Hendrix Experience. 1967 Jimi Hendrix - "Are You Experienced?" 1968 Jimi Hendrix - "Axis: Bold As Love" 1968 Jimi Hendrix - "Electric Ladyland" 1971 Jimi Hendrix - "The Cry Of Love" 1971 Jimi Hendrix - "Rainbow Bridge" 1972 Jimi Hendrix - "War Heroes" 1972 Ramatam - "Ramatam" 1973 Ramatam - "In April Came the Dawning of the Red Suns"
+Syrbskŏ gŏdka – połedniowo-słowiańskŏ gŏdka ôficjalnŏ we Syrbiji a Bośni a Hercegowinie, używanŏ bez myńszość we Madziarach, Rōmōniji, Słowacyji, Chorwacyji, Czŏrnyj Gōrze, Czeskij Republice a Macedōniji.
+Jezus Krystus (Jezus z Nazaretu; z hebr. ישוע, ישו Joszue aram. : ܝܫܘܥ, ܝܫܘ Jeszua = "JHWH pōmocōm/zbawiyniym" i ze gr.: Χριστός Christós – "namaszczōny, pōmazaniec, mesyjosz") – cyntralno postać chrześcijaństwa, podug Wanielije założyciel religije krześcijańskij, Syn Boży a zbawiciel. Do wiynkszości wyznań krześcijańskych tyż wcielyniy Boga we ôsobie Syna Bożygo. W islamie uznowany je za proroka. Jego ôkres żywobycio datuje sie na lata ôd kole 8-4 roku p.n.e. do kole 30-33 roku n.e. Podug zopisōw we Wanielijach Jezus nauczoł we Galileji a Judeji we Izraelu, zostoł skozany na śmierć a ukrziżowany we Jerozolimie zgodniy ze wyrokym rzimskigo namiestnika (uać. praefectus) Pōncjusza Piłata, a trzecigo dnia po umarciu zmartwychwstoł. Dzieła i nauka Jezusa ôpisane we Wanielijach stanowiōm podstawa krześcijaństwa. Nauka Jezusa została przekozano światu bez szkolorzōw mianowanych apostołami.
+Maurytanijo(arab. موريتانيا "Muritanija", ôficjolne miano Islamsko Republika Maurytańsko arab. الجمهورية الإسلامية الموريتانية "Al-Dżumhurija al-Islamija al-Muritanija") – państwo we pōłnocno-zachodnij Africe, nad Atlantyckim Ôceanem. Granica mo s Synegalem, Mali, Algeryjōm a Zachodńōm Saharōm. Wiynkszo tajla kraju to pustynne teryny Sahary. Prawo sam je miszōngem islamskigo prawa a francuskigo Cywilnygo Kodeksu. Maurytanijo je ubogim krajym, kerygo gospodarka je ôparto o bauerstwo (we dolinie rzyki Synegal) a łowiyniy rybōw, dochody dowo tyż fedrowaniy rudōw żyloza. Krōm żyloza, dobywo sie sam naftowo ropa (ze podmorskich złożōw), złoto, miydź a gips.
+Tarzetta jafneospora je grzib, co go ôpisoł W.Y. Zhuang & Korf 1987. Tarzetta jafneospora nŏleży do zorty Tarzetta, familije Pyronemataceae, rzyndu Pezizales, klasy Pezizomycetes, grōmady Ascomycota i krōlestwa Fungi.
+Każymukan Mōngajtpasuly (Қажымұқан Мұңайтпасұлы, ze ruskigo mianowany Хаджимукан Мунайтпасов, Hadżimukan Munajtpasow ; rd. we 1871 roku we wsi Karaotkiel we ôbwodzie akmołskym (Kazachstan), um. 12 sierpnia 1948) – lygyndarny kazachski zapaśnik, wielokrotny majster świata we wrestlingu grecko-rzimskym. Każymukan Mōngajtpasuly bōł wielgi na 174 cyntymetry, a ważōł 95 kilōgramōw. Walczōł we 54 krajach świata, zdobōł uōnczniy 48 medalōw. Jydnym s przełōmowych mōmyntōw we jygo karierze bōł rok 1910, kedy to we Buenos Aires zdobōł złoty medal a po raz piyrszy ôstoł majstrym świata. Umrzył 12 sierpnia 1948 we kołchozie "Lyninskoje znomia" we prowincyji połedniowokazachskij, niy ôstawiajōnc po sie żodnych szkolorzōw ni kōntynuatorōw, ôpuszczajōnc swoje 4 żōny pozostołe we Turkestaniy. We 1980 roku ôdymkniynto muzeōm słynnygo wojownika. Miano Każymukana noszōm głōwne ulice miast takych, kej Ałmaty, Astana, Symej; na jygo cześć nazwano tyż cyntralny stadjōn Astany. Na kanwie jygo historie ôparte bōły filmy "Hadżi-Mukan" (1978) a "Znej naszych!" (1985), s udziołym Bachytżana Esżanowa, Gieorgija Martirosjana a Aleksandra Pankriatowa-Czjornyj.
+Szpanijo, Krōlestwo Szpanije (szp. "Reino de España", gal. "Reino de España", kat. "Regne dEspanya", arag. "Reino dEspaña", bask. "Espainiako Erresuma", okc. "Regne dEspanha", ast. "Reinu dEspaña") – nojwiynkse ze trzech państw położōnych na Pōłwyspie Iberyjskym. Na zachodzie Szpanijo mo granica s Portōgalijōm, na połedniu ze Gibraltarym kery noleży do Wielgij Brytanije, a bez Ceuta a Melilla zy Marokym. Na pōłnocy, bez Piryneje, krej graniczy ze Francyjōm a Andorōm. We skłod Szpanije włażōm tyż Baleary na Strzōdziymnym Morzu, Kanaryjske Wyspy na Atlantyckim Ôceanie a tak mianowane "terytoryja suwerynne" (szp.: plazas de soberanía), we skłod kerych włażōm dwia szpanielske bamberstwa we Pōłnocnyj Africe, Ceuta i Melilla, a roztoliczne niypōmiyszkane wyspy po sztrzōdziymnōmorskij strōnie Gibraltarskij Wynżyźnie, take kej Chafaryny, Alborán abo Perejil. Do Szpanije, a gynau do Katalōnije, noleży tyż ôtoczōne bez terytoryjōm francuske miasteczko Llívia. Szpanijo tajluje sie na 17 autōnōmicznych spōlnotōw ("Comunidades Autónomas"), kere majōm szyroko autōnōmijo (uosobliwie jeli chodzi ô edukacyjo, dowki atp.), a dwa autōnōmiczne sztady ("Ciudad Autónoma"). Intygralnōm tajlōm Szpanije sōm tak mianowane szpanielske bamberstwa we Pōłnocnyj Africe. Autōnōmiczne spōlnoty Szpanije tajlujōm sie na 50 prowincyjōw. Szpanijo je człōnkym Ojropejskij Unije a NATO.
+Ousmane Dembélé (rodz. 15 moja 1997 we Vernon) - francuski fusbalok, kery gro na pozycyji napadziora we FC Barcelona a reprezentacyje Francyji. Wygroł z reprezyntacyjōm Mistrzostwa Świata we Fusbalu 2018.
+Perejil (szp. "Isla Perejil", we dosłownym tuplikowaniu "pietruszka"; berb.: "Tura", we Maroku zauboycz mianowano "Leila", we dosłownym tuplikowaniu "noc") – wyspa we Gibraltarskij Wynżyźnie, 200 myjtrōw ôd wybrzeży Maroka a 5 km ôd szpanielskij eksklawy Ceuta. Je uōna skalisto a niypōmiyszkano, mo 1,35 km² wiyrchu. Ô Perejil je zwada miyndzy Szpanijōm a Marokym. Podle Szpanije, Perejil je "plaza de soberanía", co ôznoczo, iże je tajla jeji terytoryjōm. Prow do wyspy domogo sie Maroko. 11 lipca 2002 wyspa ôstoła zajynto ôd marokańskich wojokōw, kere zołożōły na ni ôbōz. Niyskorzi, skiż protestu Szpanije, stało baza założōły na Perejil kadety ze szuli wojynnyj marynarki Maroka. 18 lipca Szpanijo posłała na wyspa kōmandosōw, kere wyspa ôdbiōły. Wyspa niy mo stałych miyszkańcōw, je roz za kedy wykorzistywano jako poszo lo kozōw. Podle Maroka, je tyż wykorzistywano ôd przemytnikōw a niylygalnych imigrantōw kej baza.
+Wieloek, tyż Wielokōnt - plaskato geometryjno figura zbajstlowano ze zawartyj łamanyj lini. Kożdy prosty sznit tyj lini mianowany je bokym, zaś punkty styku tych bokōw - ekōm. Suma miar wewnyntrznych ekōw we wieloeku ô formula_1 bokach mo wert formula_2 radjanōw, co sie rōwno formula_3.
+Bałkary - Nacyjŏ s tureckich ludōw zamiyszkujōnca hlawniy Kabardinŏ-Bałkaryjŏ we Rusyje. Jejich gŏdka to Karaczaj-bałkarskŏ gŏdka. Nŏjczynstszŏ religijŏ tej nacyje to Islam. Jejich przodkami sōm Alany
+Bukareszt (rōm.: "Bucureşti", cyg. "Bukureshta", bułg. "Букурещ") – stolica Rōmōniji a nojsrogsze miasto kreju, cyntrum ferwaltōngu, industryji, usugōw a kultury. Piyrszy roz spōminane we 1459, ôd 1862 stolica Rōmōniji. Mo eklektyczno zabudowa, budowano podug roztōmajtych stylōw - historyzno, ze epoki socrealizmu a nowoczesno. Miasto jerozlygowane we dorzyczu Dōnaju, nade Dâmboviţōm.
+Luty to je drugi miesiōnc w roku. Podle gregoriańskigo kalyndŏrza mŏ 28 dni a w latach przestympnych 29. Luty je miesiōńcem zimowym na pōłnocnyj pōłkuli, a latowym na połedniowyj. Jego miano, podanie jak ôstanych miesiyncy (z wyjōntkym marca i mŏja), je ôd charakterystycznych cech, zwiōnzanych z tŏwarziszōncymi tymu miesiōncowi zjawiskami przirodniczymi abo z taktym wykōnowanych w tym czasie robot na roli. Miano miesiōnca (podle Brücknera) je ôd ôkryślyniŏ surowych mrozōw. Łacińske miano "Februarius" ôstało wziynte bez wiynkszość ojropejskich gŏdek. 9.II. 1339 – Kazimiyrz III Wielgi zrzyka sie polskich praw do Ślōnska; 7.II. 1392 – ksiynstwo jaworsko-świdnicke przechodzi pod bezpostrzednie panowanie czeske ; II.1620 – najazd lisowczykōw na ksiynstwo ôpolsko-raciborske; 28.II.1621 – ugoda cysŏrza Ferdynanda II ze ślōnskimi stanami; 14.II.1745 – batalijŏ pod Pławnicōm. 14.II.1490 – Valentin Trozendorf (um. 26.IV.1556) pedagog i teolog protestancki; 8.II. 1801 – Theodor Erdmann Kalide (um. 23.VIII.1863) rzeźbiŏrz; 18.II. 1807 – Józef Szafranek (um. 7.V.1874) ksiōndz katolicki, działŏcz ôbywatelski, polityczny i nŏrodny, autōr i wydŏwca; 2.II.1825 – Alexis Langer (um. 21.IX.1904) architekt, twōrca mocka ślōnskich kościołōw; 23.II.1823 – Juliusz Ligoń (um. 17.XI.1889) działŏcz ôbywatelski, publicysta i poeta; 20.II.1855 – Adolf Ligoń (um. 2.IX. 1931) działŏcz ôbywatelski, pisŏrz, wydŏwca, syn Juliusza Ligonia; 18.II.1888 – Otto Stern (um. 17.VII.1969) fizyk, laureat Nadgrody Nobla; 25.II.1903 – Kazimierz Popiołek (um. 28.XII.1986) historyk Ślōnska, ôrganizatōr Ślōnskigo Instytutu Naukowego; 4.II.1906 – Dieter Bonhoeffer (um. 9.IV.1945) pastor, teolog i antyfaszysta; 16.II.1929 – Kazimierz Kutz (um. 18. XII.2018) reżysyr, synatōr, deputyrowany; 8.II. 1935 – Jan Wieczorek, biskup; 24.II. 1944 – Dieter Przewdzing (um. 18.II. 2014) burmistrz Ździyszowic; 10.II. 1964 – Mirosław Breguła (um. 2.XI.2007) wokalista, kōmpozytōr, gitarzysta; 7.II. 1980 – Magdalena Schejbal, szauszpilerka. 25.II. 1634 – Albrecht Wallenstein (ur. 24.IX.1583) kōmandyr ślōnskij armije w czasie wojaczki 30-latowyj; 17.II. 1647- Johann Heermann (ur. 11.X.1585) poeta i pisŏrz, pastor, autōr licznych hymnōw religijnych; 12.II. 1880 – Karl von Holtei (ur. 24.I.1798) pisŏrz, aktōr, wydŏwca czasopism, w 1830 wydoł tōmik wierszy pisany ślōnskōm gŏdkōm; 18.II. 1890 – Franciszek Hein (ur. 23.X.1808) prŏwnik, burmistrz Ôpawy, deputyrowany, twōrca Ferajnu Austryjŏckich Ślōnzŏkōw; 4.II.1921 – Carl Hauptmann (ur. 11.V.1858) pisŏrz, brat Gerharta; 11.II.1926– Wilhelm Friedrich Kuhnert (ut. 29.IX.1865) rysownik, podrōznik, literat; 27.II.1942– Brunon Bauch (ur. 19.I.1877) filozof; 19.II. 1943 – Paweł Musioł (ur. 1905) polityk, publicysta, historyk ślōnskij literatury, rechtōr; 13.II. 1951 – Teodor Kubina (ur. 16.IV.1880) biskup czynstochowski; 20.II.1972 – Maria Göppert-Mayer (ur. 28.VI.1906) fizyk, laureatka Nadgrody Nobla; 5.II.1994 – Joachim Halupczok (ur. 3.VI. 1968) kolŏrz, ôlimpijczyk. Wykŏz dni w roku Zdarzyło się w lutym – śląskie kalendarium, wachtyrz.eu [dostymp 2021-04-24]
+Waimānalo - census-designated place we USA, we sztacie Hawaje, we hrabstwie Honolulu. Je rozlygowane na wyspie Oʻahu a na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 5451 ludzi.
+Małopolske wojewōdztwo (pol.: "Województwo małopolskie") – jedne ze szesnostu wojewōdztwōw, jednostka terytoryjalnygo samoregiyrōnku a jednostka administracyjnygo tajlōngu Polski. Stolicōm wojewōdztwa je Krakōw. Pōmiyszkuje sam 3 376 329 ludzi (dane ze 30 czyrwca 2016) na placu 15 182,87 km².
+.ax je to internetowŏ dōmyna, kerŏ je zrobiōnŏ dlŏ internetowych zajtōw ze Alandōw.
+Namibijo (Republika Namibije, ang. "Republic of Namibia", afrik. "Republiek van Namibië", miym "Republik Namibia") – państwo we połedniowyj Africe, nad Atlantycki Ôceanym (mo 1572 brzygowyj lynije). Granica mo s Angolōm, Botswanōm, RPA, Zambijōm a Zimbabwe. Downi kraj bōł mianowany "Połedniowo-Zachodnio Afrika". S anfanga zasiedlōno bez Buszmynōw a Hotyntotōw. Skiż trudno dostympnych brzygōw a niygościnnygo, skalistygo a pustynnygo lōndu, bez dugszy czas ômijano ôd Ojropejcykōw. Piyrsze ojropejske posiadłości założyli sam Niiderlandczyki we XVIII stoleciu (Wielorybio Zatoka a Wyspa Halifax). Ôd 1884 ôstała miymiyckōm kolōnijōm pode mianym Miymiecko Połedniowo-Zachodnio Afrika. We 1915 zajōno bez armijo RPA, niyskorzi, we 1920, ôstała jeji mandatowym terytoryjōm. We 1959 powstało SWAPO, kere bōło ôrganizacyjōm walczōncōm ô niypodległość lo Namibije. We 1968 Ôrganizacyjo Zjydnoczōnych Norodōw pōmiyńōła miano kraju na Namibijo a ôdebrała RPA mandat do kōntroli nad Namibijōm. RPA niy uznała tyj decyzyje a durch Namibijo ôkupowała, aże po 1990 rok.
+Hazŏk (Lepus) to je zorta cyckoczy ze familiji hazŏkowatych (Leporidae). Zorta ôbyjmuje szyroko rozpowszechnione gatōnki ôbyjmujōnce swojim zasiyngym Ojrazyjõ, Afrykã i Pōłnocnõ Amerykã społym z Grynlandyjōm. Dugość ciała (bez ôgōna) 290–680 mm, dugość ôgōna 25–145 mm, dugość ucha 60–170 mm, dugość zadnij stopy 76–185 mm; masa ciała 1–6,8 kg.
+William Wharton, po prowdzie: Albert Du Aime (rodz. 7 listopada 1925 we Filadylfije, um. 29 października 2008 we Encinitas) – amerikański pisoř a psycholog, kery we 1980 erbnyu nagroda American Book Award. Nojbaři znōmy s swojygo piyršygo rōmana, "Birdy" ("Ptosiek"). Autor rōmanōw psychologično-uobyčajowych, kerych guōwnym bohatyrem je zowdy "alter ego" pisořa. 1978 • "Birdy" 1981 • "Dad" 1982 • "A Midnight Clear" 1984 • "Scumbler" 1985 • "Pride" 1987 • "Tidings" 1989 • "Franky Furbo" 1991 • "Last Lovers" 1994 • "Wrongful Deaths" (pamiyntnik) 1996 • "Houseboat on Seine" (pamiyntnik) Rōmany. Te title wydano ino we polskij godce: 1998 • "Historie rodzinne" 1999 • "Al" (sequel "Birdy") 1999 • "William Wharton - Album" (reprodukcyje ôbrozkōw) 1999 • "Opowieści z Moulin du Bruit" 1999 • "Szrapnel" 2000 • "Tam, gdzie spotykają się wszystkie światy" (tyž we bōugarskij godce kej "Отвъд килера") 2001 • "Niedobre miejsce" 2001 • "Nigdy, nigdy mnie nie złapiecie" 2002 • "Nie ustawaj w biegu" 2003 • "Rubio"
+Chiusa di San Michele - gmin we Italiji, we regijōnie Piymōnt, we prowincyji Torino. Mo 5,92 km² wiyrchu a podug danych ze 2017 roku pōmiyszkiwało sam 1653 ludzi. Neczajta Chiusa di San Michele
+Sinus - matymatyczno funkcyjo ze zorty trygonometrycznych. Wertym tyj funkcyje je miara dugości boku nojdelszego ôd wybranyj eki we dowolnym prostokōntnym trzieku tajlowano bez dugość nojdugszego boku. Argumyntym funkcyje je sam miara wybranyj eki, kero zauobycz podano je we radjanach. Podano definicyjo funguje dlo argumyntōw wiynkszych ôd 0 a majsych ôd miary prostyj eki (1/2π radjanōw). Inksze nōmery kej argumynty sinusa dowajōm werty symetryczne dō nich co pokozuje ôbrozek.
+Raciborzany – etnicznŏ podskupina Ślōnzŏkōw, miyszkajōncŏ na Gōrnym Ślōnsku, we ôkolicy Raciborza. Posugujōm sie glywickim dialektem.
+TVS (pol. : Telewizja Silesia) – niypubliczno rygiōnalno telewizyjno stacyja we ślōnskim wojewōdztwie, kero mo profil informacyjno-rozrywkowy. Stacyjo mo zasiyng na cołko Polsko bez satelita. Regularny przekoz TVS mioł anfang 29 marca 2008 ô godź. 10:00. Kanał TVS je kerowany głōwniy ku miyszkańcōm ślōnskigo wojewōdztwa. Ôbliczym kanauō bōł Marek Czyż, kery pracowoł we TVS do 2011 roku. Informiyrōje uōn ô nowinach s wojewōdztwa, a tyż s inkšych tajli Polski. Przed godzinōm 10:00 emitowane je Radio Silesia. We ramōwce je dziewiyńć informacyjnych serwisōw - gōwne nowiny ô 21:00 godzinie. W TVS ôboczyć idzie tyż programy promōjōnce Ślōnsk, jigo kultura, historyjo, muzyka a tradycyjo. Kanał je dostympny we wszyjskich cyfrowych platformach, niykerych kablowych necach a FTA. Dziynki technologiji kablowyj telewizyje JamBox, telewizyjo Silesia emituje we rozdzielczości HDTV. Terozki TVS HD je we naziymnyj telewizyji. Gyszichta. Piyrszōm prywatnōm telewizyjōm we Gōrnym Ślōnsku bōła PTV Rondo, kero nadowoła swoje programy ze Katowic na anfangu 90. lot (niyskorzi ôstoła przejynto ôd TV Wisła, s kerej powstoł ôgōlnopolski TVN. Piyrszōm we cołkim Ślōnsku (i wszyjskich krajach downygo kōmōnistycnygo "wschodnigo bloku") bōła PTV Echo, kero nadowoła we Wrocławiu ôd 6 lutygo 1990 do 8 marca 1995. Ouficyjolno neczajta TVS
+Podkarpacke wojewōdztwo (pol.: "Województwo podkarpackie") – jedne ze szesnostu wojewōdztwōw, jednostka terytoryjalnygo samoregiyrōnku a jednostka administracyjnygo tajlōngu Polski. Stolicōm wojewōdztwa je Rzeszōw. Pōmiyszkuje sam 3 376 329 ludzi (dane ze 30 czyrwca 2016) na placu 17 845,76 km².
+Mariusz Stępiński (rodz. 12 moja 1995 we Sieradzu) - polski fusbalok, gro na pozycyji napadziora, reprezyntant Polski. "(aktualne na dziyń 26 marca 2017) "
+Scott Ronald Dixon (ur. 22 lipca 1980 we Brisbane) – nowozylandzki wyścigowy kerowca, majster świata IndyCar we rokach 2003, 2008, 2013, 2015, 2018, a 2020.
+Suva - stolica Fidżi, Cyntralnygo Dystryktu a prowincyji Rewa. Je rozlygowano na wyspie Viti Levu. Morsko hawyna, ôstrzodek industryji a turystyki.
+Salvador (downij São Salvador da Bahia de Todos os Santos lebo Bahia) – miasto we Brazyliji, we sztacie Bahia. Hawyna nade Atlantyckim Ôceanym, ôstrzodek industryje a turystyki. Downo stolica portugalskij kolōniji Brazylijo (do 1763).
+Dziewicze Wyspy Zjednoczōnych Sztatōw (ang. "United States Virgin Islands") – niyinkorporowane terytoryjōm zuorganizowane Zjednoczōnych Sztatōw, rozlygowane na Karajibskim Morzu, na trzech srogszych wyspach: Saint Croix - 214,7 km², Saint Thomas - 80,9 km² a Saint John - 50,8 km²; a mocce myńszych. Podstawōm gospodarki sam je turystyka. Wyspy ôddekńōne lo Ojropejczykōw bez Kolōmba we 1493 roku. Kolōnizacyjo niderlandzko, niyskorzi duńsko. We 1917 roku kupiōne bez USA.
+Fusbalok (czasym fusbalszpiler) – szportowiec, kery gro we fusbal. Ze wzglyndu na pozycyje we szpilu wyrōżnio sie roztomajte zorty fusbaloka: tormōnōw (kerzy mogōm chytać bala do rankōw) , ôbrōńcōw, pōmagerōw, a napadziorōw.
+Prynżyna (pol. "Prężyna", miym. "Groß Pramsen", cz. "Prudina") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we prudnickim krysie, we gminie Biołŏ. We 2011 roku wieś miała 315 miyszkańcōw.
+Iran (farsi: ايران – "Īrān"), ôficjalnŏ nazwa: Islamskŏ Republika Iranu (farsi: جمهوری اسلامی ايران – "Dżōmhuri-je Eslâmi-je Iran") – państwo na Bliskim Wschodzie, co leży nad Morzym Kaspijskym, Zatokōm Perskōm i Zatokōm Ōmańskōm. Piyrszŏ wersyjŏ miana Iran pojawiyła sie już we Aweście, kaj je mŏwa ô "Aryānām" – krŏju Ariōw. Jeji formōm strzednioperskōm było używane ôd Sasanidōw ôkryślynie "Ērānszahr" – krŏj Ariōw. Mimo to we europejskich gŏdkach aże do XX stoleciŏ na ôkryślynie Iranu używano powszechnie miana "Persyjŏ", a niy "Iran". Miano "Persyjŏ" pochodzi ôd nazwy ludu, co stanowi tajla ludōw irańskich, co przibyły na terytorium dzisiyjszego Iranu pod kōniec II tysiōncleciŏ p.n.e.
+Colleville-sur-Mer – gmin we Francyji, we regijōnie Dolno Normadyjo, we departamyncie Calvados. Mo 6,95 km² placu a na 2011 rok pōmiyszkiwało sam 184 ludzi. Je sam fest srogi kyrchof amerikańskich wojokōw ze II Wojny Światowyj. Neczajta ô kyrchofie
+Nevers - miasto a gmin we Francyji, we regijōnie Burgōndyjo-Franche-Comté, we departamyńcie Nièvre. Mo 17,33 km² wiyrchu a podug danych ze 2017 roku pōmiyszkiwało sam 32 990 ludzi. Koblenz Erzsébetváros Mantua St Albans Lund Stawrupoli Asmara Siedlce Sremska Mitrovica Curtea de Argeș Taizhou Charleville-Mézières Hammamet Neubrandenburg
+Uoman (عُمان "Uman"; Sułtanat Ômanu – سلطنة عُمان "Saltanat Uman") – państwo we Azyji, na Arabskim Pōłwyspie, nad Arabskim Morzym a Ômańskōm Zatokōm. Granica mo ze Zjydnoczōnymi Arabskimi Ymiratōma, Saudyjskōm Arabijōm a Jymynym. Noleży do Ligi Arabskich Państwōw. Klima sam je zwrotnikowo sucho, ze pustynijōma a pōłpustynijōma. We lipcu tymperatura luftu poradzi dolyźć do 50 °C. We staroroczach znōmy jako ôstrzodek produkcyji kadzidła. Zislamizowany we VIII stoleciu. Uod anfaga XVI stolecio penetrowany bez Portugalczykōw, kere zołożyli 1515 teroźno stolica - Maskat. We noworoczach popadoł we zależność ôd Persyje, Turcyje a Wielgij Brytaniji, kero we 1891 utworzyła sam protektorat. Niypodległy ôd 1951 roka. Nojsrogsze dochody Ôman mo ze dobywanio naftowyj ropy.
+Dadajizm to bōł artystyczny nurt we sztuce XX stolecia, kery mioł anfang we 1916 roku. Same miano pochodzi, podug szyroko przyjmowanyj wersyji, ôd "dada" co ôznaczo drzewianne bawidołko abo beblaniy bajtla, kery niy zno jeszcze żodnyj godki. Dadajizm negowoł artyzm a twōrczy wysiłek artysty, kej dzieła sztuki dadajisty przedstowiali gotowe wyroby, l. b. pisuar abo reprodukcyjo ôbrozu s domalowanymi wōnsoma a brodōm. Tworzyli collage, ôbrozy na kerych przedstowiali roztomajte ukłody tajli ôd maszynōw a gydichty ze losowo dobranych słōw. Kōmponowali tyż "muzyka larma". Skiż tygo dadajizm bywoł mianowany "antysztukōm", keryj cechōma bōły absurdalność a przipadkowość. Dadajisty wydowali pisma: "Cabaret Voltaire" a "Dada" (we Zurichu), "Litterature" (Paryż), "Dada Club" a "Der Dada" (Berlin) a tyż "The Blind Man" (Nowy Jork). Kōniec dadajizmu ôgłoszōno we maju 1922 we Weimarze na "Kōnferencyje we sprowie kōńca dada". Niyskorzi srogo tajla dadajistōw zwiōnzoła sie ze surrealizmym. "Sztuka czy antysztuka" we magazynie Histmag (we polskij godce)
+Płock – miasto a grodzki krys we Polsce, we mazowieckim wojewōdztwie. Historyczno stolica Mazowszo. We lotach 1975-1998 bōło stolicōm płockigo wojewōdztwa.
+Panthera leo abo lew to zwiyrzã ze typu chordata, ze rzyndu carnivora, ze grōmady cyckoczy ze familije felidae, co je ôpisoł Linnaeus we 1758 roku. Wystympuje we Afryce i połedniowyj Azyji. Charakterystyka. Samiec, snadnie poznany po grziwie, może wŏżyć do 250 kilogramōw i ôsiōngać wysokość do 1,3 m we kłōmbie. Samury sōm znacznie myńsze, wŏżōm do 180 kilogramōw i niy posiadajōm charakterystycznyj grziwy. Lwy sōm miynsożercami żyjōncymi we familijnych grupach, skłŏdajōncych sie ze spokrewniōnych samur, jejich potōmstwa ôbōch płci i niy spokrewniōnego samca sużōncego majoryntnym samurōm do rozmnŏżaniŏ. Samury gōniōm dlŏ stada. Mode samce sōm wychrōniane ze stada, kej ôsiōngnōm dojzdrzałość. Przeciw popularnymu ôkryślyniu „krōl dżungli”, lew je zwiyrzym ôdewrzōnych rōwniōw. Idzie go trefić w cołkij Afryce. Krōm to jako zorta je zagrożōnŏ, a srogsze populacyje wystympujōm jyny we nŏrodnych parkach Tanzanije i Połedniowyj Afryki. Niylicznŏ terŏźnie populacyjŏ azjatyckich lwōw (podgatōnek "Panthera leo persica"), kere we historycznych czasach żyły ôd Grecyje, bez Persyjõ aże do Indyje, wystympujōm we Gir Forest we pōłnocnyj Indyji. Kole trzistu lwōw żyje we rezerwacie we indyjskim sztacie Gujarat. Rezerwat mŏ wiyrchniã kol. 1300 km². Tyn podgatōnek zagrożōny je wymarciem. Stwiyrdzōne je, iże grziwa samcōw mŏ powiōnzaniŏ z godami. Bujniyjszŏ i ćmawsza grziwa ôznaczŏ lepszego kandydŏta dlŏ samury. Zasiyng. Przōdzij ôd Afryki, Arabskij i Bałkańskij Bōny do Indyje. Terŏźnie zasiyng ôgraniczōny je do terynōw trŏwiastych i ôdewrzōnych terynōw leśnych Afryki na połednie ôd Sahary jak tyż (podgatōnek azjatycki) rezerwatu Gir we pōłnocno-zachodnij Indyji. Miary: Dugość ciała: 1,4-2,5 m Dugość ôgōna: 0,7-1,0 m Wysokość we klymbie: 0,8-1,1 m Masa ciała: 120-350 Samce sōm srogsze ôd samur Wyglōnd: Sirchoła lwōw je brōnnŏ, biołŏ na brzuchu i wnyntrznych tajlach nōg, rzbiet i uszy czŏrne, grziwa samca ôd brōnnyj do czŏrnyj. Mode mŏja cyntki, kere zanikajōm z wiekym Kust: Lwy jedzōm zaôbycz kopytne cyckocze, take jak antylopy, gazele, zebry, giyrafy i dziwe świnie, jak tyż mode srogszych cyckoczy, jak elefanty i nosorożce. Dugość życiŏ: 10–14 lŏt we naturalnym strzodowisku, a we niywoli nawet 30 lŏt. Heraldyka. We heraldyce lew je czynstym symbolym. Ôznaczŏ zaôbycz ôpowŏgã, waleczność, władzã krōlewskõ i siłã.
+Stuttgart – miasto na prowach krysu we Miymcach, stolica landu Badynijo-Wirtymbyrgijo. Ôstrzodek industryji. We mieście fōnguje fusbalklub VfB Stuttgart. Mumbaj, Indyje Brno, Czesko Republika Cardiff, Wielgo Brytanijo Kajir, Egipt La Ferté-sous-Jouarre, Francyjo (kōntakty utrzimuje dzielnica Zuffenhausen) Łōdź, Polsko Melun, Francyjo (kōntakty utrzimuje dzielnica Vaihingen) Manzil Bu Rukajba, Tōnezyjo Nankin, Chiny Ōgaki, Japōnijo Saint Louis, USA Samara, Rusyjo St Helens, Wielgo Brytanijo Strasbourg, Francyjo Szawe Cijjon, Izrael Újbuda – dzielnica Budapesztu, Madziary (kōntakty utrzimuje dzielnica Bad Cannstatt)
+Burbage – miejscowość we hrabstwie Derbyshire (Yngland) Burbage – miejscowość we hrabstwie Leicestershire (Yngland) Burbage – miejscowość we hrabstwie Wiltshire (Yngland)
+Tarifickŏ gŏdka abo Rifskŏ gŏdka - Berberskŏ gŏdka użiwanŏ bez Rifōw we regiōniy Rif we Maroku, Algeryje a Meilili bez kole 1,5 miliōny perzōnōw hlawniy we Tanger, Oujda a Tetouan.
+Karači, "Karaci" - nojsrogše miasto we Pakistanie, we pouedniowyj tajli kraju, nad Mořym Arabskim, na pōunocnym kraju delty Indusu. Je uōne stolicōm stanu Sindh. Pōmiyškuje we nim ōng. 12 mln ludzi. Miasto zouožōne we XVIII wieku bez indyjskich handlyřy. Fest rozwinyuo sie po 1947, kej stolica Pakistanu, kerōm bōuo po 1966, kej ja překludzili do Islamabadu. Nojsrogšy we Pakistanie ôstřodek wuōkeńnictwa (ōng. pouowa krajowyj produkcyje), inkše industryje, we tym huta žyloza a rafineryjo. We 2004 roku pochodzōncou ze Ôpolou Hanna Glodny zauožoua škoua dlou 700 dzieckow ze afganskiych rodzin ōchodźcōw. Zwom ta škoua "Dr. Hanne Glodny School. "
+Saud bin Abdulaziz Al Raszid (ar.: سعود بن عبدالعزيز الرشيد "Suʿūd ibn ʿAbdulʿazīz Āl Rašid"; nar. we 1898 we Hail, um. we marcu 1920) bōł dziesiōntym Ymirym ôd Dżabal Szammar pōmiyndzy 1908 a 1920 rokym. Kej bōł ōn mody, prōbowoł ônygo ukatrupić jego ōnkel, kery niyskorzij bōł ymirem, atoli sie to niy podarziło. Kej bōł ôn na dziesiyńć rokōw stary, to ôstoł ôn ymirym. Pode jego mianym reskyrowali za regyntōw atoli wônczas jego ōma Fatima Al Zamil a krewne ôd zajty muter s familije Al Sabhan do 1914 roku podug kōnstytucyje. Saud pokōnoł siyły Ibn Sauda we batliji pod Jarrab 24 stycznia 1915 roku. We bataliji umrził brytyjski kamrat Ibn Sauda, hauptman Shakespear. We 1920 roku ôstoł ukatrupiōny ôd swojigo kuzyna, Abdullaha bin Talala. Jedno s jego dŏwnych ślubnych hajtła sie z Ibn Saudym. Fahda bint Asi Al Shuraim s tajle Abda ôd plymiōna Szammar ôstała bezto dziewiytnŏstōm ślubnōm Ibn Sauda a muter ôd krōla Saudyjskij Arabiji Abdullaha. Linki zewnyntrzne. Al Rasheed we "hukam.net", s ôbrŏzkami a fanami. (pō arabersku)
+Czoug (abo tank) – gōńsiynicowy wōz bojowy, przeznaczōny do walki s siłōma przeciwnika na krōtkych i średnich dystansach za pōmocōm prowadzynio ôgnio na wprost. Ciynżki pancyrz i dużo mobilność zapewniajōm czougōm przetrwaniy na polu bitwy, a napynd gōńsiynicowy pozwalo na przymieszczaniy sie s dużōm pryndkośćōm we trudnym teryniy. Czoug je zasadniczym środkym prowadzynio walki lōndowyj, zwaszcza natarcia. Wiynkszość wspōuczesnych czougōw je uzbrojōnych we pojydynczo armata czougowo, ōmieszczōno we ôbrotowyj wieży a we jydyn abo wiyncyj karabinōw maszynowych. Korpus czougu wykōnany je s pancernych puyt ô zrōżnicowanyj grubości. Piyrsze czougi niy posiadouy wieży, a jejich uzbrojyniy artyleryjske bōuo ōmieszczōne we spōnsōnach, piyrszym czougym ô klasycznyj i używanyj ôbecniy kōnstrukcyji (obrotowo wieża na kadubie) bōu francuski Renault FT-17.
+Internec (łac. "inter" miyndzy, ang. "net" nec, dosłowniy miyndzynec) – uōgōlnoświatowy nec kōmputerowy lōgiczniy połōnczōny we jydnorodny nec adresowy ôparty na protokole IP (ang. "Internet Protocol"). Dostarczo abo wykorzistuje usōgi wyższygo poźōmu ôparte na telekōmōnikacyji i zwiōnzanyj s ńōm infrastrukturze. Historyjo. Poczōnki Interneca wiōnżōm sie s powstaniym Internecu ARPANET a siyngajōm kōńca lot 60. XX wieku, gdy amerikańsko firma RAND Corporation prowadziła badanio studyjne nad możliwośćōma dowodzynio i łōnczności we warōnkach wojny nuklearnyj. Na podstawie jeji raportōw podjynto prace projektowe nad skōnstruowaniym neca kōmputerowego kery by mōg fōnkcjōnować pōmimo zniszczynio jygo tajli.
+Mały jeseter (łac. "Acipenser ruthenus") – wandrownŏ fisza, ze familije jeseterowatych, wystympujōncŏ głōwnie we Kaspijskim Morzu a wielgich rzykach jak Dōnaj, Dniepr, Dōn, Wołga a inkszych. Je ôn dugi do 1,25 myjtra a ciynżki do 16 kilogramōw. Mały jeseter to gatōnek narażōny. Jŏdło ze małego jesetera je ôbecne we kuchniach Ojropy a Azyje.
+The Carpenters – popowo lajergrupa zołożōno we 1968 bez Richard Carpentera a Karen Carpentera we Downey we Zjednoczōnych Sztatach. Do 2021 przedali 100 miljōnōw plat na cołkim świecie. Richard Carpenter Karen Carpenter "Ticket to Ride" (1969) "Close to You" (1970) "Carpenters" (1971) "A Song for You" (1972) "Now & Then" (1973) "Horizon" (1975) "A Kind of Hush" (1976) "Passage" (1977) "Christmas Portrait" (1978) "Made in America" (1981) "Voice of the Heart" (1983) "An Old-Fashioned Christmas" (1984) "Lovelines" (1989) "As Time Goes By" (2004)
+Noriaki Kasai (jap. 葛西 紀明; rodz. 6 czyrwca 1972 we Shomokawie) – japōński narciarski skoczek, reprezyntant Japōnije, mistrz świata we lotach (1992), brōnzowy medalista indywidualnie (2x2003), wicemistrz (1999, 2003) a brōnzowy medalista (2007, 2009, 2015) we drużynie, srybrny (1994, 2014) a brōnzowy medalista ôlimpijski (2014). Ôśmiokrotny ôlimpijczyk (Albertville 1992, Lillehammer 1994, Nagano 1998, Salt Lake City 2002, Turin 2006, Vancouver 2010, Soczi 2014 a Piōngczang 2018). Sztartuje we Puharze Świata. Wizytōwka na neczajcie fis-ski.com
+Mars – sztworto podug ôddalynio ôd Słōńca planeta Ōkuodu Słōnečnygo. Miano planety je wziynte ôd miana rzimskigo bōga wojny – Marsa. Przijynto tak skiż jygo farby, kera przi ôbserwacyji wydowo sie być rdzawo-czerwōno a kojarzōła sie starożytnym s pożōgōm wojynnōm. Widziany ôdciyń biere sie stōnd, aże powierzchnio planety je pokryto tlynkōma żelaza. Mars mo dwa niywielge ksiynżyce ô niyrygularnych ksztoutach – Fobosa a Deimosa – prawdopodobniy sōm to dwie planetoidy przechwycōne bez pole grawitacyjne Marsa. Przipuszczo sie, co na Marsie mōguo kiejś powstać życie, nale ôbecniy niy mo na to solidnych dowodōw. Mars je jydnōm s piyńciu planet widocznych gouym ślypiym. W ôpozycyji ôśōngo jasność do -3,0 wielgości gwiazdowyj a szyrzka kōntowo do 25".
+Warrior Kings Battles - ôficyjny dodŏtek do Warrior Kings, kiery niy wymŏgo pŏdstawŏwyj wersyji do sprŏwŏwaniyŏ. Szpil ôstôł stwŏrzōny bez firmã Black Cactus, a wydōny bez Empire Interactive we ojropie a Strategy First we pōłnŏcnyj americe. Nŏwŏściy. We dŏdatku mōmy wiela nŏwych mogebnŏściy we tym: Szpil ze kōmputyrŏwymi graczōma; Nŏwe jydnŏstki, w tym słōń bojŏwy, arcy druid a wybuchŏwy wŏzek; Nŏwy tryb szpila: Valhalla; Systym twŏrzyniyŏ włŏsnych szpilerŏw A.I; Nŏwŏ kampanijŏ. Kamapnijŏ. Informacyje. Kampanijŏ skłŏdŏ siy ze 22 scynariuszy trybu skirmish, kaj przyciywniykiym sōm szpilerzy kōmputrŏwi. Szpil je podany do zorty szpila risk. Kŏzdŏ prŏwincyjŏ pŏdbitŏ dŏje bōnusy, kiere szpiler pŏtrzybuje we hlawnyj rŏzgrywce. Fabuła. Akcyjŏ tŏczy siy 100 rŏkŏw po kampanije Warrior Kings. Wielgi protektŏr ksiyōnże Ignis Hagens uzurpŏwŏł trōn imperium co dŏprŏwŏdziłŏ do pōpŏdniyńciyŏ we stōn anarchije. Szpiler musiy zjydnŏczyć ziymiye siłōm a pōkōnać Hagensa we prowincyji Liguriensis.
+Żarowioki – wschodni ôdłam Dolnych Sorbōw, wynorodowiōny we XVIII stoleciu. Pōmiyszkiwali polsko Wschodnio Łużyca ze stolicōm we Żarach.
+Ôsmańskŏ gŏdka – umartŏ tureckŏ gŏdka s tajli oghuzkich gŏdek używanŏ we Ôsmańskim Impyrium.
+Hoeksche Waard - gmin we Niiderlandach, we prowincyji Połedniowo Holandyjo. Mo 323,69 km² wiyrchu a podug danych ze 2022 roku pōmiyszkiwało sam 88 742 ludzi. Gmin powstoł we 2019 roku bez skuplowaniy gminōw Oud-Beijerland, Korendijk, Strijen, Cromstrijen a Binnenmaas.
+Wisconsin (/wɪˈskɒnsɨn/) to je sztat na połedniowym zachodzie Zjednoczōnych Sztatōw. Granica mo na pōłnocy ze stanym Michigan a Gōrnym Jeziorym, na wschodzie ze Jeziorym Michigan, na połedniu ze Illinois, a na zachodzie ze stanōma Minnesota a Iowa. Milwaukee Madison Green Bay Kenosha Racine Appleton Waukesha Nojsrogsze miasta. Stolica - Madison Wielość ludzi - 5 627 967 Ôficyjalno neczajta stanu Wisconsin (we angelskij godce)
+Bangkok (taj. : Krung Thep; กรุงเทพฯ, abo Krung Thep Mahanakhon; กรุงเทพมหานคร) to je stolica a nojsrogše miasto we Tajlandyji, pouožōne we pouedniowej tajli kraju nad řykōm Menam, ōng. 40 km ôd jeji ujścio do Zatoki Tajlandzkij. Podug Światowyj Ôrganizacyje Meteorolōgičnyj je to nojgoryntše miasto na świecie. Je to tyž jydno s nojgibci rozwijajōncych sie miast, ôd zakońčynio II wojny światowyj jygo ličba ludności wzrosua 10-krotniy. Je wielgim ôstřodkym turustyki, a we tym tyž seksualnyj.
+Kibawe – gmin na Filipinach, na wyspie Mindanao, we regijōnie Pōłnocne Mindanao, we prowincyji Bukidnon. Mo 304,13 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 39 612 ludzi.
+Hrymajliw (ukr. "Гримайлів") - ôsiedle miejskij zorty na Ukrajinie, we ternopilśkim ôbwodzie, we czortkiwśkim rejōnie. Na 2017 rok pōmiyszkiwało sam 1859 ludzi.
+Ślōnsko godka (ślōnski, ślōnsko mołwa; roz za kedy mianowano ôd jeji używoczōw: pō naszymu; wymowa podug Miyndzynorodowygo Fōnetycznygo Abecadła: ]) – godka, podug keryj godajōm rdzynne ludzie Gōrnygo Ślōnska a reliktowo tajla ludzi Dolnygo Ślōnska. We Norodowym Wszechuobecnym Wykozie we 2011 roku bez 509 tyśōncōw perzōnōw poświodczōło ślōnski jako dōmowo godka. Tajla ś nich przebywo za krejōma Polski - we Miymcach, Czeskij Republice a USA. Ślōnsko godka, podug SIL International, wrachowuje sie do grupy lechickij zachodniosłowiańskich godkōw. Nojbliższe ji godki to polsko, kaszubsko, godki sorbske (gōrno- a dolno-) a tyż czesko a słowacko. Ślōnsko mołwa ôdrōżnio sie ôd inkszych godek słowōma, fōnetykōm a ôrtografijōm. We polskij naukowyj literaturze dōminuje poglōnd, co etnolekt ślōnski je skupinōm gwarōw abo djalektōw/poddjalektōw we ramach polskij godki. Mianowaniy. We ślōnskij godce. Godka mo kupa roztōmajtych mianōw, używanych rzodzi lebo czyńści. W Internecu nojbarzi popularne je "ślōnsko godka". Drugim używanym tyż je przimiotnik "ślōnski", kery pochodzi ôd wyrażynio "jynzyk ślōnski" (samo słowo "jynzyk" je we tym znaczyniu rzodke) ; podaniy je we godce gōrno- a dolnosorbskij, kaj używo sie ôkryślyńōw "hornjoserbski" a "dolnoserbski", nale słowo godka mo sie tam jako "reč" a "rěc" a je babskij zorty). Roz za kedy trefio sie tyż pojstrzōd rodzimych ludzi używajōncych godki ôkreślynia: "pō naszymu", "ślōnsko rzecz", "prawiyniy", "rzōndzyniy", "ślōnsko mowa" (tyż "mołwa"). We polskij godce. Skiż tygo, co ślōnski niy mo statusa godki we przekōnaniu niykerych polskich godkoznowcōw, godo sie uō nij "dialekt śląski" (ślōnski djalekt) a roz za czas tyż "gwara śląska" (ślōnsko gwara). We inkszych godkach. Nojczyńści miano lo godki pochodzi ôd łacinskigo miana Ślōnska - "Silesia". Bestōż je na tyn przikłod "Silesian language" (angelsko godka), "Langue silésienne" (francusko godka), "Sziléziai nyelv" (madziarsko godka) a "Сілезька мова" (ukrajińsko godka). Niykere godki zaadaptowały miano zy miymieckigo "Schlesien", jako bajszpil "Šlešcina" (gōrnosorbsko godka), "Schlesisk" (norwesko godka) a "Шлезиски јазик" (macedōńsko godka). We czeskij godce pado sie "Slezský jazyk" abo "Slezština". Fōnologijo. Spōłgłoski. Systym spōłgłoskowy przedstowio sie fest podaniy na polsko godka: Samogłoski. We godce ślōnskij do sie normalniy wyrōżnić 7 samogłoskōw, nale we niykerych djalyktach sōm tyż jake samogłoski szpecyjolne. Podstawowo systema samogłoskowo rozrōżnio samogłoski [a], [e], [ɛ], [i], [ɔ], [o], [u], [ɨ], szkryflanych kej a, e, e, i, o, ō, u a y. Cieszyński djalekt, glywicki djalekt, kluczborski djalekt a ôpolski djalekt mojōm tyż nosowe y, ôznaczōne kej [ɨ̃]. Historyjo. Piyrszym hanszriftym, na kery sie przistowo, iże we nim ôstała użyto ślōnsko godka, je Ksiynga hynrykowsko (Hańcowy Festbuch). Padze tam wywołane zdanie "dai ut ia pobrusa a ti poziwai", kere ôznoczo "dej, dyć jo pobrusza, a ty poczywej" (pol: "daj, niech ja pomielę, a ty odpocznij"). Bezto, co tyn zac barzi podany je na ślōnsko godka, pokozała sie starość, eli je to blank ślōnski abo polski, a jużci strzedniowieczny miszōng tych godek. Za piyrsze, miano "ligwa Sleziana" (ślōnsko godka) przekozało sie we chrōnice jydnygo żagańskygo klosztora, mianowanyj "Catalogus abbatum Saganensium" a kero ôstała naszkryflano za XIV wieka (postrzōd rokōma 1392 a 1422). Ślōnski dzisiej. W teroźnich czasach zaboczyć sie do chudoba a pomiyraniy ślōnskij godki pod ajnflusym polskij. Niykere gramatikowe kōnstrukcyje charakterystyczne lo ślōnskigo, miynio sie na wszechuobecny polski, ntp. miast "Być na wielaś rokōw stary" godo sie czynsto "Mieć ileś lot". Ślōnsko godka rygiōnalno mo sie tyż u niykerych kej godka ludzi bez ausbildōnga a niyuoklanych. Atoli ślōnsko godka tam, kaj je we użyciu, niy mo ôficyjalnygo statusa, to dziynki internecowi po prowdzie terozki ôdżywo. Brano je tyż do ryklamōw. Ze godki potocznyj ôddziylo sie typowy slang, powstajōm nowe ôkreślynia, kej na tyn przikuod "mobilniok" (pol. "telefon komórkowy") lebo "szlustydziyń" (pol. "weekend"). We 2007 zaczōn fungować ferajn Pro Loquela Silesiana, kery dowo se za cyl piastowaniy a prōmowaniy ślōnskij godki. Postrzōd jigo założycielōw je m.in. Bogdan Kallus, autor "Słownika gōrnoślōnskij godki", Mirosław Syniawa, kery we 2007 roku narychtowoł tekst internecowego dyktanda we ślōnskij godce, a Rafał Adamus, ekōnōmista ze Chorzowa. Słownictwo. Na formowaniy sie słownictwa godki ajnflus miały pożyczki ze godek: polskij, czeskij (a rodszy morawskij, fōngōjōncygo downij kej ôdrymbno godka), miymieckij (tajli s germańskigo djalyktu ślōnskigo, niźli ze standardowygo miymieckigo) a tyż słowackij. W godce ty przewożo zdrzōdłosłōw zachodnio-słowiański. Srogo tajla wyrażyńōw bliższo je rodszy godce staropolskij, a kōnkretniy sōmsiedniym djalyktōm wielgopolskimu i małopolskymu a godce dolnosorbskij, gōrnosorbskij i morawskij, kej wspōłczesnymu standardowymu polskimu. Krōm tygo, do sie tyż nolyźć słowa z takich godek, kej francusko, laszsko, łacina, słowacko, starowysokomiymiecko, strzedniowysokomiymiecko, strzednioniderlandzko a italsko. Słownictwo typowo ślōnske. Chocia tela godek mioło ajnflus na ślōnski, mo uōn tyż słowa, kere sōm typowo ślōnske. Niy ôbstały sie uōne we inszych godkach, djalyktach lebo gwarach, ôstały sie ino we ślōnskich. Godkoznowce za taky ôkryślynia uznowajōm miyndzy inkszymi "swaczyna", "kopruch", "starzik", "dokorzōnd" a inksze. Co wiyncyj, do sie tyż trefić jake słowa ślōnske we inkszych godkach. Towōm pożyczkōm we polski godce sōm ôkryślynia jodła, jako bajszpil "modro kapusta", "ciapkapusta" a "wodzionka" (wodźōnka) , nale sōm tyż take bez polskigo ôdpowiednika, ntp. "familok". Roz na kedy ajnfachowo stosuje sie tyż ślōnske gysztele, jako bajszpil "po ptokach" (pol. za późno). We wilamowickim majōm słowo "uöbroz", kere sie mo za polski ajnflus, nale we literackij godce niy ôkozuje sie prelabializacyjo, stōnd moge to być ôd ślōnskigo. Alfabyt ślōnskij godki. Już ôd somygo anfangu robōt nad ślōnskōm kodyfikacyjōm bōły problymy kej ôddoć głoski kere niy wystympujōm we polskij godce, a gynał ō a u pochodzōnce s prelabializacyje. Dowaniy sam ł kej we słowie ôko niy miało cweku, kej niy bōło tukej zachowane starodowne prawidło ô ł jako nachfolgera l welaryzowanygo. W Internecu, kej tyż i poza nim wywołany je nostympujōncy alfabyt: Atoli ten wariant szkryflanio je używany nojczyńści, istnijōm tyż inksze szrajbōngi, zawiyrajōnce np. v, ú, ũ a ô. Pojawiajōm sie uōne atoli sporadyczniy. Ôgōlniy, godka ślōnsko może być szkryflono 10 alfabytōma, co sōm gorzij lebo lepij widziane. Djalykty a zrōżnicowaniy rygiōnalne. Godka ślōnsko niy je wszandy jednako we wszyjskich tajlach Gōrnygo Ślōnska. Inakszy godo sie wele Cieszyna, inakszy – wele Ôpola. To, co je mianowone u użytkownikōw ślōnskigo "djalyktōma", bez niykerych godkoznowcōw polskich ôkreślo sie kej "gwary etnolektu ślōnskigo". Wspōłcześniy do sie wyrōżnić 7 ôdmion godki ślōnskij: cieszyńsko, gliwicko, jabłōnkowsko, kluczborsko, niymodlińsko, prōdnicko a ôpolsko. Ślōnski niy je jydnolity a na rōżnych ôbszarach kulturowo-historycznych do sie trefić zarōwno roztōmajte znoczynio tych samych słōw, kej a jejich rōżno wymowo. Niy wszyjske wiync cechy djalyktu ôpisane wystympujōm na wszyjskych jigo ôbszarach. Czynsto ale wystympujōm m.in. labializacyjo, mazurzyniy a jabłōnkowaniy. Kodyfikacyjo a godka literacko. Terozki trwo robota nade wytworzyniym literackij godki ślōnskij. Używany we Internecu waryjant ślōnskij godki je ôparty zauobycz na djalyktach, we kerych sie godo we becyrku Katowic a Gliwic. Uod lot 30. XX w. egzystuje już ślōnsko mikrogodka literacko – laszsko, ustandaryzowano bez frydeckigo pisorza Erwina Goja, wywołanygo kej Óndra Łysohorsky, nale zostoł ôparty na grōńcie pogranicznyj ślōnsko-morawskij gwary gōrnouostrawskij, beztōż niy je uōn reprezyntantym lo zespoła djalyktōw ślōnskych. Bibljoteka Kōngresu USA 18 lipca 2007 wepisała ślōnsko godka we regest godek świata. Ślōnsko godka ôstała tyż zaregistrowano we Miyndzynorodowy Ôrganizacyji Godkowyj, kaj przidano uōnyj kod ISO: "szl". Bōły to piyrsze kroki zdatne do stworzynio m.in. ślōnskij Wikipedyje. Bajszpil użycio godki. Wymowa we IPA:  /fʂɨjske luʥɛ rɔʣom ɕɛ sfɔbɔdnɛ a rovnɛ vɛ sfɔjim vɛrʨɛ a pravax som wonɛ wɔbdaʐonɛ filipɨm a sumɲɨɲɨm a majom pɔvin:ɔɕʨ vzglɨndɨm iŋkʂɨx jak brat s bratɨm pɔstɨmpɔvaʨ/ Alfabyt ślōnski Steuera Ślōnsko miymiecko godka Ô ślōnskij godce na portalu omniglot.com Kurs ślōnskij godki na angleskich Wikibooks Ślōnske Nowiny – piyrszy ślōnski serwis informacyjny Ślōnsko Eka – dykcjōnorz atp. Portal "Pro Loquela Silesiana" Jynzyk Sloonski Po naszymu - Teshen Silesian Slovník ponaszimu Pověsti slezského lidu () Ślōnski w katalogu ODP ()
+Panthera onca arizonensis to zwiyrzã ze typu chordata, ze rzyndu carnivora, ze grōmady cycaczy ze familije felidae, co je ôpisoł Goldman we 1932 roku. Wystympuje we None . Historyjŏ taksōnōmije. Je to jedyn ze zapropōnowanych podgatōnkōw panthera onca: taksōnōmicznŏ nazwa "Panthera onca goldmani" byłŏ zaproponowanŏ, iże zamiyszkuje ôd Jukatanu we Meksyku na pōłnocy, do Belize i Hōndurasu na połedniu. "Panthera onca hernandesii" byłŏ zapropōnowanŏ za włŏściwŏ Meksykowi i USA. "Panthera onca veraecruscis" była zapropōnowanŏ za włŏściwõ rejōnōm ôd Tabasco we Meksyku do Teksasu we USA. "Panthera onca arizonensis" miała zamiyszkować rejōn ôd Sōnory we Meksyku do połedniowo-wschodnich USA przed 1939. "Panthera onca centralis" was proposed for Central America. W 1939 Reginald Innes Pocock niy znŏd żŏdnych dowodōw na morfologicznõ rozmajtość miyndzy "P. o. hernandesii", "P. o. centralis" i "P. o. arizonensis", i uznoł je za jedyn podgatōnek. Niydŏwne testy niy poradziyły wykŏzać dowodōw na rozmajte podgatōnki tego jaguara.
+Portland – miasto we USA, nojsrogsze we sztacie Oregon, stolica hrabstwa Multnomah (tajla miasta je rozlygowano tyż we hrabstwach Washington a Clackamas). Srogi ôstrzodek industryji, hawyna rzeczno (dostympno lo morskich statkōw) a lotniczo, ôstrzodek nauki a szportu. Założōne 1844, miejske prowa ôd 1851.
+right]</math> | srogosc = roboty, ynergije, ciepła | srogoscozn = "W", "E", "Q" | SI-jedn = formula_1 | CGS-jedn = formula_2 | imp-jedn = formula_3 | nazwisko = James Prescott Joule | etymologijŏ = | JednPodstawowa = Dżul – jednotka roboty, ynergije i ciepła we układzie SI, ôznaczanŏ J. Jedyn dżul to robota wykōnanŏ ôd siyły ô wercie 1 N przi cŏfniyńciu pōnktu prziłożyniŏ siyły ô 1 m w rychtōnku rōwnoległym do rychtōnku fungowaniŏ siyły. 1 J = 1 N · m Zwiōnzek ze siyłōm: 1 J = 1 W · s Miano "dżul" je ôd miana angelskigo fizyka Jamesa Joulea. Przerachowanie 1 dżula na inksze jednotski roboty, ynergije i ciepła: kaloryjŏ (cal), 1 J = 0,238846 cal, erg, 1 J = 107 erg, elektrōnowolt (eV), 1 J = 0,62415 eV, kilogramōmeter (kGm), 1 J = 0,10197 kGm, kilowatogodzina (kWh), 1 J = 1/3600000 kWh ≈ 0,278 kWh. Dżul a niutōnometer. Jednostka mōmyntu siyły to N · m. Iloczyn niutōna i metra to w układzie SI dżul, jednak – coby niy wkludzać nieporozumiyń – jednostkã mōmyntu siyły była nazwanŏ niutōnōmeter (N · m) i niy zastympuje sie jij dżulym. Tyn problym wiōnże sie z tym, iże robota je definiownŏ za iloczyn skalarny siyły i cŏfniyńciŏ, za to mōmynt siyły to iloczyn wektorowy siyły i ramiynia. Przedrostki SI. Wielokrotności i podwielokrotności jednostki (porubiōne sōm nojczyńścij używane): Niutōnōmeter
+Toki Pona (po Ślōnsku: „dobro godka“ albo „ańfachowo godka“) je sztuczno godka stworzōno ôd Sonje Lang ze Kanady. Bōła ôpublikowane bez lato 2001. roku we internecu. We 2007. Lang podała informacyjo, uże kole 100 ludźōw na ziymi poradzi godać po tokipōńsku. Miano godki je stworzōne ôd słowa "tok" (Tok Pisin: "godać") i ze słowa bona (Esperanto: "dobry"). Podug nowego cenzusa toki pona 165 ludzi poradzi swobodniy godać we toki pona, a kole 550 persōnōw sie jij uczy. Sztruktura godki. Alfabyt. Alfabyt godki Toki Pona mo 14 buchsztabōw. Mo piyńć samogoskōw a, e, i, o i u i dziewiyńć spōlgłoski j, k, l, m, n, p, s, t i w. Litera "w" czyto sie jak ślōnske "ł" [w]. Bajszpil. Ôjczynasz. Na bajszpil je sam Ôjczynasz po tokipōńsku:<poem style="margin-left: 2em; font-style: italic;" lang="art"> mama pi mi mute o, sina lon sewi kon. nimi sina o sewi en pona. ma sina o kama. jan o pali e wile sina en lon sewi kon en lon ma. sina o pana lon tenpo suno ni e moku tawa mi. o weka e pali ike mi, sama la mi weka e pali ike pi jan ante. o pana ala e wile ike tawa mi. o awen e mi weka tan ike. ni li nasin. </poem> ;
+Heusden-Zolder – gmin we Belgiji, we prowincyji Limburgijo. Gmin powstoł we 1977 roku bez skuplowaniy gminōw Heusden a Zolder. Mo 53,23 km2 wiyrchu a pōmiyszkuje sam 32 003 ludzi (2012). Neczajta Heusden-Zolder
+Ajza to sōm wszyjske metalowe ôbiekty, co już niy nadŏwajōm sie do użytku a ino do przetopiyniŏ we hucie. To mogōm być abfale, popsute wyroby, tajle ôd maszin, stare auta, kōnstrukcyje ze rozbiōrki a inksze. Podzioł ajze. Ajza dzielymy na ajza sztalowõ i ajza z metali kolorowych. Ajza sztalowŏ. Ajza sztalowŏ mŏ trzi głōwne zorty: ajza wsadowŏ - kōnski rube wiyncyj jak 6 mm, ale niy dugsze jak meter ajza rubŏ - rubŏ tak jak wsadowŏ, ino może być dugszo jak meter ajza zwykłŏ - kożdŏ ajza ciyńszŏ niż 6 mm Ajza kolorowŏ. To mogōm być metale inksze jak żelazo: Miydź Aluminium Biksy aluminiowe Cynk Ôłōw Abo stopy: Kajner Mesing Znal Mōmy jeszcze kategoryjõ ajza użytkowŏ - to sōm take kōnski, kere jeszcze sie na co kōmu nadadzōm. Handlujōm niōm ajzownie.
+Maltańsko godka (mal: "Lingwa Maltija", "Malti") je symicko godka. Mo uōna srogi ajnflus italskij godki. Godo ńōm ōng. 330 000. Nojwiyncy ś nich na Malcie, kaj je godkōm uřyndowōm. Je uōna fest podano na arabsko godka, a niykere ani godajōm, co je ji djalyktym. Je to jedyno godka symicko, keryj šrajbōng sie wźōn s alfabyta uacińskigo.
+SąStąd – muzyczno skupina ze Żor, założōno we 2004. Grajōm uōni miszōng zort:: dżez, folk a pop; Śpiywajōm we polskiej a tyż we ślōnskej godce. Skupina sztartowała we Krajowym Kōnkursie Piosenki we Ôpolu  we 2019 roku kaj zajyna 13. plac. Dominika Kierpiec-Kontny – śpiyw, wiolonczela, teksty (znana tyż jako Ślōnsko Bajarka) Natalia Tomecka – fortepian, śpiyw Rafał Kierpiec – kontrabas, śpiyw Bartłomiej Plewka – szlagcojg 2019 - Grunt Ôficjalno zajta skupiny
+Pier Andrea Saccardo (rodz. 23. kwiytnia 1845., Treviso, um. 12. lutego 1920., Padua) to bōł italski mykolog a botanik. Biografijo. Saccardo uczōł sie we licyju we Venezii, a potym we technicznym insztitucie Uniwersytetu we Padua, kaj we 1867. uzyskoł stopiyń dochtora. Pōmogoł Robertowi de Viziani (1800.-1878.), italskimu botanikowi a naukowcowi. We 1869. ôstoł na tym uniwersytecie profesorym naturalnyj historyje. We 1876. stworzōł mikologiczny cajtōng "Michelia". We 1879. ôstoł dyrechtorym botanicznego ôgrodu uniwersytetu. Dlo swojigo herbaryjōm sebroł kole 70 000 grzibōw ze 18 500 roztōmajtych zortōw. Saccardowe herbaryjōm durch je trzimane we uniwersytecie.   Naukowo działalność ôd Saccardo bezma ganc bōła poświyncōno mikologiji. Swoja piyrszo kśōnżka napisoł we 1864. roku, kej bōł 19 lot stary: "Flora Montellica: Introduction to the flora Trevigiana". Ôpublikowoł wiyncyj jak 140 artiklōw ô "Deuteromycota" a "Pyrenomycetes". Nojwiyncyj wywołany je skuli zbioru "Sylloge", co mieśćōł wykoz wszyjskich mianōw, jake bōły używane dlo grzibōw.
+Türkvizyon 2015 - trzeciyŏ edycyjŏ kōnkursu piosenek Türkvizyon wygrōnŏ bez Kyrgystōn. 21 krejōw a regionōw brŏłŏ udziŏł. Pōnkty sōm kalkulowane 100% ôd jednŏ-perzonowegŏ jury ôd kŏżdej nacyje. Lokalizacyjŏ. Nŏjprzōd ôbranŏ Mary we Turkmyniystaniy, niyskorŏ pomiyniyōnŏ na Aszchabad we tym sōmym kreju, nale na kōniyc ôbranŏ Istanbuł jako plac kōnkursowy. Niyzdażōne wystympy. Skuli zestrzylyniyŏ bez Turcyjŏ ruskegŏ samolotu na granicy tureckŏ-syryjskej, wszyjske regiōny Rusyje ôstŏły poinformowane ô braku jejich udziŏłu we kōnkursiye bez ministyrstwŏ kultury Rusyje jako sankcja na Turcyjŏ.
+Borgo Maggiore to je jedno s 9 miast we San Marino.
+Kiszczōnka – zupa znanŏ we kuchni poznańskij a inkszych, co wywodzi sie ze Ślōnska. Ôtrzimuje sie jã ze wody ôstałyj po warzyniu krupniŏka. Takõ woda zaprŏwiŏ sie mōnkōm ze mlykym i dodŏwŏ sie prziprawy. Zupa mą kole 760 kcal.
+Kuwejt (arabsko godka: الكويت) – stolica a nojsrogsze miasto Kuwejtu a muhafazy Al Asimah.
+Bratkartofle – jodło, kere robi sie ze kartoflōw, nojlepi uwarzōnych dziyń abo dwa pryndzy, a potym przibrōnocōnych na tyglu. Kartofle trza pokroć na mołe kōnski i wciepnōnć na tygel ze gorkim fetym. Smażyć a ôbrocać apōncu. Jak już bydōm brōnotne, to przismakować, btp. magōm.
+Rany, inakszy Rugijany abo Rujany bōło zachodniosłowiańske plymie kere we Strzednich Storoczach pomiyszkiwało wyspa Rugijo (we połabskij godce "Rana"). Mieli uōni dwie stolice: świecko we Gardźcu a żercy pogańskigo boga Świyntowita we Arkōnie. Ôstali podbici ôd Dōńczykōw we 1168 (świōntynia Świyntowita zbulōno 12 czyrwnia) a pod cwangym ôchrzczyni. Ôstatnio baba kero wiedziała godka Ranōw, Hulicina, umrziła we 1404 roku. gyszichta Słowianōw na Rugiji (we polskij godce)
+Neofelis diardi abo sundajskŏ pantera to zwiyrzã ze typu chordata, ze rzyndu carnivora, ze grōmady cycaczy ze familije felidae, co je ôpisoł G. Cuvier we 1823 roku. Wystympuje na Borneo i Sumatrze.
+Uopolsko-raciborske kśōnżynstwo- ślōnske kśōnżynstwo ze stolicōm we Ôpolu, kere bōło we rokach 1202-1281/1282 a 1521-1742. 1163-1211 — Miyszko I Plōntonogi 1211-1229/30 — Kazimiyrz I 1229/30-1246 — Miyszko II Ôtyły (do 1239 regencyjo Hajnla Brodatego a Hajnla Pobożnygo) 1234-1280/1 — Władysław (do 1241 regencyjo Hajnla II Pobożnygo), 1280/1 - 1284 —Kazimiyrz bytōński, Bolko I ôpolski, Przemysław raciborski i Miyszko cieszyński 1521-1532 — Jōn Dobry 1532-1543 — Jorg Hohenzollern-Ansbach 1543- 1552 — Jorg Fryderyk Hohenzollern 1552-1564 — Ferdynand I Habsburg 1564-1576 — Maksymiljan II Habsburg 1576-1612 — Rudolf II Habsburg 1612-1619 — Maciej Habsburg 1619-1622 — Ferdynand II Habsburg 1622-1624 — Gabriel Bethlen 1624-1637 — Ferdynand II Habsburg 1637-1646 — Ferdynand III Habsburg 1646-1648 — Władysław IV Waza 1648-1655 — Karol Ferdynand Waza 1655-1666 — Jōn II Kazimierz Waza 1666-1705 — Leopold I Habsburg 1705-1711 — Zefyl I Habsburg 1711-1740 — Karol VI Habsburg 1740-1742 — Karol VII Bawarski
+Grasshopper Club Zürich to je szwajcarski fusbalowy klub, założōny 1 września 1886 roku. We sezōnie 2021/2022 bydzie groł we Swiss Super League. Klub swoje szpile grŏ na stadiōnie Hardturm, kaj idzie pōmieścić 17766 ludzi. 27 razy Majsterstwo Szwajcaryje: 1898, 1900, 1901, 1905, 1921, 1927, 1928, 1931, 1937, 1939, 1942, 1943, 1945, 1952, 1956, 1971, 1978, 1982, 1983, 1984, 1990, 1991, 1995, 1996, 1998, 2001, 2003 19 razy Puhar Szwajcaryje: 1926, 1927, 1932, 1934, 1937, 1938, 1940, 1941, 1942, 1943, 1946, 1952, 1956, 1983, 1988, 1989, 1990, 1994, 2013 2 razy Puhar Ligi: 1973, 1975 1 rŏz Superpuhar Szwajcaryje: 1989 2 razy sztajgniyńcie do Puharu UEFA bez Puhar Intertoto: 2006, 2008 Ôficjalnŏ zajta klubu
+Alzey to je miasto we Miymcach, we landzie Nadrynijo-Palatynat, we krysie Alzey-Worms. Mo 35.21 km² wiyrchua pomiyszkuje sam 18173 ludzi. Je rozlygowany we rygiōnie Ryńsko Hesyjo, kery je znōmy ze produkcyji wina, a we 2008 roku ôgłośōło sia stolicōm Ryńskij Hesyje, skiż tygo, co je gynau we jygo postrzodku. Ze Alzey pochodzi Volker von Alzey, rycerz wspōmniany we "Nibelungenlied", a turecki śpiywok Tarkan. Neczajta Alzey (we miymieckij godce)
+Satoshi Tajiri (jap. 田尻智 "Tajiri Satoshi"; nar. 28 siyrpnia 1965) to je japōński projektant kōmputrowych szpilōw, tworziciel medialnyj seryje "Pokémon".
+Scott Joplin (rodz. 24 listopada 1868 we Marshall, um. 1 kwietnia 1917 we Nowym Jorku) – amerikański kōmpozytor a pianista, znōmy skiż tygo co popularyzowoł styl ragtime. Uōnygo barzi znōme utwory to "Maple Leaf Rag" ze 1899 a "The Entertainer" ze 1902, kery prziloz zaś do bycio szlagrym skiż tego co wziyni go za muzyczno tyjma do filma The Sting we 1973 roku. Bōł tyż autorym piyrszyj afroamerikōńskij ôpery: "A Guest of Honor". Biografijo we allmusic.com (we angelskij godce)
+Fukutsu to je miasto we Japōnije, we prefekturze Fukuoka, we pōłnocno-zachodnij tajli wyspy Kiusiu. Powstało 1 lutygo 2005 bez skuplowaniy miastōw Fukuma a Tsuyazaki. Mo 52,71 km² wiyrchu a 56 500 miyszkańcōw. Neczajta miasta (we japōńskij godce)
+Rafael José Orozco Maestre (rodz. 24 marca 1954 we Becerril, um. 11 czyrwca 1992 we Barranquilli) – kolōmbijski piosynkorz. 1975 - "Adelante" 1975 - "Con Sentimiento" 1977 - "Binomio de oro" 1977 - "Por lo alto" 1978 - "Enamorado como siempre" 1978 - "Los Elegidos" 1979 - "Súper vallenato" 1980 - "Clase aparte" 1980 - "De caché" 1981 - "5 años de oro" 1982 - "Festival vallenato" 1982 - "Fuera de serie" 1983 - "Mucha calidad" 1984 - "Somos vallenato" 1985 - "Superior" 1986 - "Binomio de oro" 1987 - "En concierto" 1988 - "Internacional" 1989 - "De Exportación" 1990 - "De fiesta con binomio de oro" 1991 - "De américa" 1991 - "Por siempre" Elvallenato.com Discogs MusicBrainz Allmusic
+Uosiedle (pol. "Osiedle") – tajla wsi Moszczanka we Polsce, na Gōrnym Ślōnsku, we ôpolskim wojewōdztwie, we prudnickim krysie, we gminie Prudnik.
+Kwantowŏ mechanika (znōmŏ tyż jako kwantowŏ fizyka abo kwantowŏ teoryjŏ) to je part fizyki, kery tykŏ sie fizycznych zdŏrzyń we skali mikroskopowyj, kaj akcyjŏ trefiŏ sie podle ôbstōnyj Plancka. Kwantowŏ mechanika ôdłazi ôd klasycznyj mechaniki nŏjbarzij we "kwantowyj sferze" skal atōmowyj i subatōmowyj. Kwantowŏ mechanika lifruje matymatyczny ôpis interakcyjōw energije i materyje. Matymatyczne formulacyje kwantowyj mechaniki sōm abstrakcyjne. Funkcyjŏ matymatycznŏ mianowanŏ funkcyjōm wele lifruje informacyjõ ô amplitudzie prŏwdopodobności pozycyje, gibkości i inkszych fizycznych włŏsności ôd tajlikōw. Matymatyczne manipulacyje funkcyje wele porzōnd ôbiymujōm notacyjõ Diraca, kerŏ wymŏgŏ pokopiyniŏ kōmpleksowych nōmerōw i linijowych formōw. Funkcyjŏ wele uznŏwŏ obiekt za linyarny harmōniczny oscylŏtōr, a matymatyka je skuplowanŏ ze tōm, kerŏ ôpisuje akustyczny rezōnans. Mocy wynikōw kwantowyj mechaniki niy idzie pokŏzać podle klasycznyj mechaniki, btp. podstawowy stan we kwantowym mechanicznym modelu je stanym niyzerowym, kery je nŏjniższym stanym energije systymu. Je to ôpaczne do "tradycyjnygo" systymu, w kerym podstawowy stan to ańfach pokōj ze zerowōm kinetycznōm energijōm. Piyrsze wersyje kwantowyj mechaniki bōły sformułowane we piyrszyj dekadzie XX stoleciŏ. We tym samym czasie atōmowŏ teoryjŏ i korpuskularnŏ teoryjŏ światła (rozszyrzowanŏ ôd Einsteina) ôstały przijmniynte za naukowy fakt. Na piyrszõ z nich idzie patrzeć jak na teoryjõ materyje, a na drugõ jak na teoryjõ elektromagnetycznygo prōmiyniowaniŏ. Starŏ kwantowŏ teoryjŏ była moc zmiyniōnŏ we postrzodku lŏt 20. ôd Wernera Heisenberga, Maksa Borna i Pascuala Jordana, kerzi złōnaczyli maciyrzowõ mechanikã; Louisa de Brogliea i Erwina Schrödingera (welowŏ mechanika); i Wolfganga Pauligo i Satyendry Nath Bosygo (statystyki subatōmowych tajlikōw). Kopynhaskŏ interpretacyjŏ ôd Nielsa Bohra ôstała szyroko zaakceptowanŏ. Przed 1930 rokym, kwantowŏ mechanika była ulicōnŏ i sformalizowanŏ prŏcami Davida Hilberta, Paula Diraca i Johna von Neumanna, ze srogszym naciskym na mierzyniy we kwantowyj mechanice, statystycznõ naturã naszyj wiedzy ô realności i filozoficznõ spekulacyjõ ô roli cichtyrza. Ôd tego czasu kwantowŏ mechanika rozkrziła sie do bezma kŏżdygo aspektu fizyki XX stoleciŏ, a tyż inkszych dyscyplin, jako kwantowŏ chymijŏ, kwantowŏ elektrōnika, kwantowŏ optyka i kwantowŏ informatyka. Moc fizyki XIX stoleciŏ ôstała ôsztrychowanŏ za "klasyczny limit" kwantowyj mechaniki i ôd niyj rozszyrzowań we kategoryjach kwantowyj teoryje pola, teoryje zajtōw i spekulatywnych teoryjōw kwantowyj grawitacyje. Richard P. Feynman: "Feynmana wykłady z fizyki." T. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004. Michał Gryziński: "Sprawa Atomu". Warszawa: Homo sapiens, 2001. Ramamurti Shankar: "Mechanika kwantowa". Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007.
+Żydowski kalyndorz, lebo hebrajski (hebr. הלוח העברי) – mieśōnczkowy kalyndorz (terozki mieśōnczkowo-klarowy) używany bez symicke plymiōna ôd przedgyszichtowych czasōw. Terozki używano wersyjo bōła wkludzōno we 359 roku ôd sanhedryna. Ajnfachowy rok moge być 354, 355 abo 356 dńōw dugi. Dugość przestympnych rokōw je 383, 384 abo 385 dńōw. Mianōje sie uōne roki ułōmnymi, ajnfachowymi a połnymi. We ułōmnym roku we mieśōncu cheszwan je jedyn dziyń myni. We połnym kislew mo jedyn dziyń wiyncy. Rachowaniy rokōw je ôd stworzynio świata we 6 dńōw, kere podug żydowskich religijnych autorytetōw bōło 7 października 3761 p.n.e. skirz tygo rok 2010 je podyg żydowskigo kalyndorza rokem 5770/5771. Religijny rok mo anfang 1 dnia we mieśōncu tiszri (wrzesiyń/październik). Hebrajski rok je potajlowany na 12 mieśōncōw na 29 abo 30 dńōw dugich. Co trzi, a roz za kedy 2 roki dodowo sie trzinosty mieśōnc mianowany "adar bet", "adar szeni" ("adar II") abo "weadar" kery mo 29 dńōw, coby roki mieśōnczkowy a klarowy bōły jednake. Drugi "adar" dodowo sie we cyklu Metōna co mo 19 rokōw, bez dwa kolejne roki, dodawany je zowdy do 3, 6, 8, 11, 14, 17 i 19 roku tygo ôkresu. Miana mieśōncōw sōm brane ze babilōńskij tradycyji: tiszri, cheszwan, kislew, tewet, szwat, adar I (inksze nazwy: "adar, adar-alef", adar II (tyż "adar-bet, weadar"), nisan, ijar, siwan, tamuz, aw, elul, kere majōm do sia na ôpy 30 (tiszri) abo 29 dńōw. Anfang mieśōnca tiszri a świynto nowygo roku (Rosz ha-Szana) przipado kole podzimkowyj rōwnonocy. yeshiva.org.il (we angelskij godce)
+Shamrock – przedstawiyniy trziliściatygo krasikōnia, kery je symbolym a zaregistryjrowanym znakym towarowym Irlandyje. We irlandzkij godce krasikōń je mianowany "seamróg", "shamrock" to je zanglicyzowano forma. Irlandczyki używali krasikōnia we leczniczych cylach, kej symbol przi fajerze Dnia Świyntygo Patryka a bōł to tyż popularny motyw we czasach wiktoriańskich. Uważajōm uōne, iże krasikōń sprawio, co jejim sie darzi. Shamrock bywo mylōny ze sztyrolistnym krasikōniym, co je feler, skiż tygo co trzi liście we shamrock sōm tyż symbolym Świyntyj Trōjcy. Symbola shamrocka używajōm irlandzke fligrowe lińje Aer Lingus, mynga firm a roztōmajtych insztytucyjōw. Je uōn tyż ôbecny we heraldyce, l. b. we wapynie Mōntrealu ôznaczo miyszkańcōw ô irlandzkim rodowodzie. Ô shamrock we serwisie from-ireland.net (we angelskij godce)
+Komárom – miasto we Madziarach, we kōmitacie Komárom-Esztergom, siedziba krysu Komárom. Je rozlygowane na pōłnocy Madziarōw, nade Dōnajym, kery je sam granicōm ze Słowacyjōm. Na słowackim brzygu je rozlygowane miasto Komárno. Downij Komárno a Komárom to bōło jedne miasto. Je sam trocha industryji a gorke zdrzōdła.
+Limbang to je miasto a jedyn s 11 dystryktōw, na jake je potajlowany malezyjski stan Sarawak. Couki dystrykt mo powieřchnia 3978 km² a podug danych s 2000 roku pomiyškiwouo go 42 600 ludzi. Do 1890 roku teryn tyn noležou do sōutanatu Brunei, do Sarawaku anektowou go James Brooke. Brunei aže do terozki prawi co ta aneksyjo niy bōua legalno a domago sie zwrotu Limbangu. Skiž Limbangu Brunei je potajlowany na tajla wschodnio a zachodnio.
+Fara – chaupa, we kerej miyszko farorz a tyż i inksze kśōndze. Nojczyńści fara je kole kośćōła.
+Prudnickŏ Gōrka (pol. "Górka Prudnicka", miym. "Ernestinenberg") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we prudnickim krysie, we gminie Biołŏ. We 2011 roku wieś miała 211 miyszkańcōw.
+Alfonsa Muttathupadam, Świynto Alfonsa (godka malajalam: അല്‍ഫോണ്‍സാ മുട്ടത്തുപാടം; Alphonsa dellImmacolata Concezione; rodz. 19 siyrpnia 1910, um. 28 lipca 1946) – świynto katolicko, piyrszo Hinduska kanonizowano bez Kośćōł. Przinoleżoła do Syromalabarskego katolickego Kościoła, kery uznowo papiyża a pozostowo we unije ze Watykōnym. "Alphonsamma", jako jōm we Indjach mianowano, za bajtla bōła biydno a doświodczōła porzucynio a ciyrpiynio. Jei matka umrziła kej Alfonsa mioła trzi mieśōnce a beztōż chowoła jōm ciotka. Niyskorzi, kej bōła 17 lot staro, wstōmpiōła do zakona Klarysek ôd wieczystyj Adoracyje. Bez krōtki czos uczōła bajtle we podstawowyj szuli, nale skiż niymocy musioła ta robota pociepać. Ôd 1936 na trzi lata jeij niymoce ustōmpiōły, co je przipisywane cudownymu wstawiynnictwu m. in. św. Teresy ze Lisieux. Bez reszta życio cołki czos ciyrpioła skiż niymocōw, nale swoje cierpiynie ôfiorowoła za nawrōcyniy grzesznikōw. Wstawiennictwu Afonsy je przipisywano raja cudownych uzdrowiyń, kerych doświodczali rzykajōncy przi jeij grobie. 8 lutygo 1986 zostoła ōuna beatyfikowano bez Jōna Paula II, a niyskorzi kanōnizowano bez Benedykta XVI 12 października 2008.
+.aw je to internetowŏ dōmyna, kerŏ je zrobiōnŏ dlŏ internetowych zajtōw ze Aruby.
+Nerlej (rus: "Нерлей", "Урлей") je wieś we bolszebereznikowskim krysie, we Mordowiji, we Rusyji. Wieś rozlygowano je nad rzykōm Nerlejkōm, 194 myjtry nad poźōmym morza. Miano wsi pochodzi ôd mordowskich słōw "нерь лей", kere ôznoczajōm "przilōndek kole rzyki". Podle danych ze 1869 roku bōło tam tedy 157 dōmōw. We postrzodku XIX stolecio miano "Nerlej" miały we bliskości aże trzi dziydziny, we tym jedne sioło; krōm uōnych bōły we cołkij Rusyji jeszcze dwa Nerleje.
+Ed Sheeran, połne miano: Edward Christopher Sheeran (rodz. 17 lutygo 1991 we Hebden Bridge) - brytyjski piosynkorz, gitarzista a autor tekstōw. Wykonuje muzyka ze pograniczo zortōw pop, rok, folk a hip-hop. Roz za kedy wystympuje tyż kej szauszpiler, ôbycznie gro som sia. Uōnygo piyrszy albōm,  , ôstoł 4xplatinowōm płytōm.   (2011) x (2014) ÷ (2017) = (2021) "−" (2023) Neczajta Eda Sheerana
+John Michael Talbot (rodz. 8 maja 1954 we stōnie Oklahoma) to je amerikański rzimskokatolicki mnich, śpiywok, kōmpozytōr, muzykant a pisorz. 1. Reborn (1972) 2. John Michael Talbot (1976) 3. The New Earth (1977) 4. The Lords Supper (1979) 5. Beginnings / The Early Years (1980) 6. Come to the Quiet (1980) 7. The Painter (1980) 8. For the Bride (1981) 9. Troubadour of the Great King (1981) 10. Light Eternal (1982) 11. Songs For Worship Vol. 1 (1982) 12. No Longer Strangers (1983) 13. The God of Life (1984) 14. Songs For Worship Vol. 2 (1985) 15. The Quiet (1985) 16. Be Exalted (1986) 17. Empty Canvas (1986) 18. The Heart of the Shepherd (1987) 19. Quiet Reflections (1987) 20. The Regathering (1988) 21. Master Collection (1988) 22. The Lover and the Beloved (1989) 23. Come Worship the Lord Vol. 1 (1990) 24. Come Worship the Lord Vol. 2 (1990) 25. Hiding Place (1990) 26. The Birth of Jesus (1990) 27. The Master Musician (1992) 28. Meditations in the Spirit (1993) 29. Meditations from Solitude (1994) 30. Chant from the Hermitage (1995) 31. The John Michael Talbot Collection (1995) 32. The Talbot Brothers Collection (1995) 33. Brother to Brother (1996) 34. Our Blessing Cup (1996) 35. Troubadour for the Lord (1996) 36. Table of Plenty (1997) 37. Hidden Pathways (1998) 38. Pathways of the Shepherd (1998) 39. Pathways to Solitude (1998) 40. Pathways to Wisdom (1998) 41. Quiet Pathways (1998) 42. Spirit Pathways (1998) 43. Cave of the Heart (1999) 44. Simple Heart (2000) 45. Wisdom (2001) 46. Signatures (2003) 47. City of God (2005) 48. Monk Rock (2005) 49. The Beautiful City (2006) 50. Living Water 50th (2007) 51. Troubadour Years (2008) "Uoficjalno neczajta Talbota" "The Brothers and Sisters of Charity"
+Ю ю — trzidziestodrugo i przeduostatnio buchsztaba podstawowyj cyrylicy.
+Delaware (/dɛləwɛər/) to je stōn we Zjydnoczōnych Sztatach. Granica mo na zachodzie a połedniu ze sztatym Maryland, na pōłnocy ze sztatym Pynsylwanijo, na pōłnocny wschodzie ze sztatym New Jersey. Je piyrszym sztatym, kery przijōn Kōnstytucyjo USA.
+Larwa to je przedmiot noszōny zaôbycz na gyzichtach, zwykowo dlŏ ôchrōny, szpasu, sużōncy przeblyczyniu abo używany w czasie wystympōw. Larwy bōły używane ôd czasōw antycznych do ôbrzyndōw jak i celōw praktycznych. We niykerych regiōnach Australije gigantyczne totymiczne larwy zakrywały cołke ciało. Za to Inuity używali larw zakłŏdanych na palce w czasie rozprŏwek i tańcōw. Larwy mogōm mieć roztōmajte kształty, czasami przedstawiajōm ymocyje, inkszym razym zwiyrza, dymōna abo mōnstera.
+Wegwajzer (uod miymieckigo "Wegweiser"; tyż rankoś) to je zorta drōgowygo piōnowygo znaku, kery wskazuje kerōnek ku jakij miejscowości abo ôbiektowi wele drōgi, stowiany nojczyńści na krajcoku abo przed nim. Moge mieć forma prostokōnta ze wymalowanōm strzołkōm abo być podany we ksztołcie na strzołka. Je na nim napisane miano miejscowości, nōmera drōgi abo farba cesty. Niykej trefio sie, co na wegwajzerze je podano ôdlygłość ôd placu, na kery wegwajzer wskazuje, we kilōmyjtrach (we anglosaskich państwach - we milach) abo, na cestach, we minutach. Downi wegwajzery bōły wyryte na kamiyniach milowych, skiż tygo, coby bōły ôdporne na pogoda a erozyjo.
+Nilowy ôkōń (łac. "Lates niloticus") – słodkowodnŏ fisza, ze familije "Latidae", kerŏ głōwnie wystympuje we dorzyczach rzyk: Nil, Synegal, Niger, Wolta, Czad a Kōngo. Ta fisza ôstała wkludzōnŏ do Jeziora Wiktorii we XX stoleciu (podŏwŏ sie mocka lŏt wkludzyniŏ, ôd lŏt 20. do aże 60.), skuli profitu ze przedejōw nilowego ôkōnia. Wkludzynie nilowego ôkōnia do Jeziora Wiktorii miało barzo negatiwny ajnflus na ekologijõ tego jeziora (cum bajszpil zmyńszynie gatōnkowyj roztōmajtości we tym jeziorze). Nilowy ôkōń je dugi do 2 myjtrōw a ciynżki do 200 kilogramōw. Je ôn czynsto jŏdany na cołkim świecie – to jednŏ ze nojczyńścij eksportowanych fisz Afriki.
+Tarutyne (ukr. "Тарутине") - ôsiedle miejskij zorty na Ukrajinie, we odeskim ôbwodzie, siedziba tarutyńskigo rejōnu.
+Julio Iglesias (rodz. 23 września 1943 we Madycie) – szpanielski piosynkorz a kōmpozytōr. Bez jaki czas groł tyż we fusbal we skupinie Realu Madrid jako tormōn. Jako śpiywok wydoł przez 77 albōmōw. Śpiywo we szpanielskij, angelskij, italskij, portugalskij a miymieckij godce. We 1987 dostoł Nadgroda Grammy. Je ôjcym ôd Enrique Iglesiasa. Neczajta Julio Iglesiasa
+Prusko godka ("Prūsiskan", "Prūsiskai Bilā") je umarto godka ze bałtyckich godkōw, poużywano aże do XVIII stolecio, podwiela wojny ze Szwedyjōm a zaraza ôdludńōły pruske dziydziny, co prziniesło slawizacyjo tych ziymiōw. Dziynka podszukowaniu zdrzōdłowych tekstōw, ajnflusu pruszczyzny na inksze godki a akuratne prawidła kōnstrukcyje nowych słōw, roztoliczne pokolynia badaczōw poradźōły ôdtworzić prusko godka we ôstatnij dekadzie XX stolecio. Terozki je uōn używany we małych społeczyństwach, je to dlō nich ale godka sztuczniy prziswojōno. Po prusku powstaje ani poezyjo - we tyj godce tworzi bez tyn przikłod Prancis Arellis. Forōm ô pruskij godce (pol.) Prusko Wikipedyjo (nioficjalno)
+Cygara (cigara) – ułożōne a sklajstrowane we rułkã wysuszōne liście tabaki. Cygara sōm kurzōne kōnzumyncko ôd 1492 roku, kej to Kristof Kolōmb przibōł na Amerikã. Przed rajzōm Kolōmba, były ône kurzōne ino na Kubie, co bōło tajlōm hańszych cerymōnije. Ajnflus tabaki na cygary. Do roztōmajtych zort cygar używŏ sie tabaki z roztōmajtych tajli świata - warōnki we kerych siōnŏ je tabaka, pōmiyniajōm smak a wōń cygary, a tyż farbã cygary. Tyż dugość gerowaniŏ tabaki pōmiyniŏ smak, wōń a farbã, atoli niy wszyjske liście tabaki nadŏwajōm sie do dugigo gerowaniŏ. Dugsze gerowanie dŏwŏ ciymniyjszõ cygarã.
+Kuty - ôsiedle miejskij zorty na Ukrajinie, we iwanofrankiwskim ôbwodzie, we kosiwśkim rejōnie. Na 2017 rok pōmiyszkowało sam 4089 ludzi.
+Konstal 111N to sztrasbana, co bōła produkowanŏ w roku 1993 w werkach Konstal w Chorzowie. Cołkościōm powstoło 6 wagōnōw dlŏ tora ô normalnyj szyrokości. Wagōny powstoły dlŏ Gliwic, w kerych sztrasbany dwurychtōnkowe były przidajne na czas rymōntu mostu nad torami banowymi. Konstal 111N to je pojedynczŏ sztrasbana, z wysokim zŏlym , mogōncŏ jechać w dwōch richtōngach po złōnczyniu zadkym z drugōm sztrasbanōm 111N. Z ôbōch zajt karoseryje sōm trzi dźwiyrze. Karoseryjŏ ôpiyrŏ sie na dwōch wōzykach, z kerych kożdy napyndzajōm dwa motory sztrōmu stałego.
+Strzodkowoafrikańsko Republika (fr. "République centrafricaine") – państwo we strzodkowyj Africe. Granica mo s Kamerōnym, Czadem, Sudanem, Połedniowym Sudanem, Dymokratycznōm Republikōm Konga a Kōngym.
+Kasarnia to je zaôbycz budōnek abo skupina budōnkōw wojskowych abo policyjnych, co w nich kwaterowane sōm wojŏki abo policyjōny. Wyrażynia "kasarnia" a "garnizōn" sōm ofyn używane umiynnie. Nale "kasarnia" może ôdnosić sie do ino jednego budōnku, a "garnizōn" dycki ôdnosi sie do cołkij lokalizacyje. Garnizōn może ôbyjmować pŏrã kasarniōw. Piyrsze znane kasarnie bōły budowane w czasie Rzimskigo Impyrium.
+right]</math> |srogosc = druku, napiyńciŏ |srogoscozn = "p"; "s", "σ" |SI-jedn = formula_1 |CGS-jedn = formula_2 |imp-jedn = formula_3 |miano = Blaise Pascal |etymologijŏ = |jednpodstawowŏ = Pascal – jednostka druku (tyż mechanicznego napiyńciŏ) w układzie SI (Jednostka pochodnŏ układu SI), ôznaczanŏ Pa. formula_4 formula_5 Miano "paskal" je ôd miana francuskigo fizyka Blaisea Pascala. Czynsto trefiany skrōt kPa ôznaczŏ kilopaskal (103 Pa), MPa ôznaczŏ megapaskal (106 Pa), Gpa ôznaczŏ gigapaskal (109 Pa), za to hPa – hektopaskal (100 Pa). Hektopaskal je zaôbycz używany przi pod��waniu druku atmosferycznego, bo je perfekt rōwny powszechnie używanyj przed latami sześdziesiōntymi XX s. w meteorologiji w układzie CGS i MKSA jednostce milibar: 1 hPa = 100 Pa = 1 mbar = 10,19 mm H2O Druk atmosferyczny na poziōmie morza wynosi postrzednio 1013,25 hPa. Nojniższy we historyji druk zmierzōny na poziōmie morza wynosiōł 870 hPa, a nojwyższy na powiyrchni Ziymie – 1083,8 hPa. Przeliczniki: 1 Pa = 1,019716·10−5 at = 1,019716·10−5 kg/cm² = 1,450377·10−4 psi = 10−5 bar = 0,98692326671·10−5 atm = 0,0075006167382112 mm Hg = 0,1019716212977928 mm H2Ô = 10 b przedrostek SI Przelicznik jednostek druku
+Křenice - wieś a gmin (obec) we Czeskij Republice, we strzodkowoczeskim kreju, we krysie Praga-wschōd. Mo 4,02 km² a podug danych ze 2022 roku pōmiyszkowoło sam 908 ludzi.
+Kamila Skolimowska (rodz. 4 listopada 1982 we Warszawie, um. 18 lutygo 2009 we Vila Real de Santo António we Portugaliji) – polsko lekoatletka kero sztartowała we kōnkuryncyji ciepanio młotym. Miała we dorobku titel mistrzyni ôlimpijskij ze Sydney (2002), 12 titlōw mistrzyni Polski a strzybno a brōnzowo mydajla ze Mistrzostwōw Ojropy. Do terozki mo rekord Ojropy jōniorkōw (71,71 m).
+Uolimpijske Igrziska we Mōnachijōm 23 czyrwca - Zinedine Zidane, francuski fusbalok 18 października - Wojciech Kuczok, pisorz, scenarzista a krytyk filmowy 1 grudnia - Norbert Wójtowicz, polski znowca gyszichty, teolog, myśliciel a publicysta 14 siyrpnia - Adam Niedoba, nauczyciel, dziołocz społeczny a kulturelny na Ślōnsku Wielganoc: 2 kwietnia Boże Cioło: 1 czyrwca
+Wszechświat – w astrofizyce i kosmologije miano ôznaczajōncŏ wszyjsko co fizycznie je, no tōż cołkõ czasoprzestrzyństwo i materyjõ i ynergijõ w nij. Nastōnie. Podle popularnej terŏźnie teoryje Wielgigo Abszusu wszechświat powstoł kole 13,7 mld. lŏt tymu z pierwotnego stanu ô zgolymyj tyngości i tymperaturze (tm. "model gorkigo wszechświata"). Bez „nastōnie” miarkujymy sam ôbranie sie przestrzyństw i czasu, a społym z niymi tajleczek elymyntarnych i prōmiyniowaniŏ. W modelu Wielgigo Abszusu wszechświat podlygŏ ciōngły ekspansji, wrŏz stygnōnc. Budowa. Terŏźnie preferowane modele kosmologiczne ôpiyrajōm sie na założyniu jednorodności i izotropowości wszechświata. Je to jednak ino matymatyczne uproszczynie, bo wiadōmo, iże materyjŏ we wszechświecie niyma rozłożōnŏ rōwnomiernie. Ziymia je w układzie planetarnym, nazywanym Ukłŏdym Słōnecznym. Skłŏdŏ sie ôn z cyntralnyj gwiŏzdy – Klary – i ôkrōnżających jã planet. Ukłŏd Słōneczny je zwiōnzany grawitacyjōm z inkszymi gwiŏzdami, spostrzōd kerych mocka tyż obiegajã planety. Powiōnzane w tyn knif ze sobōm gwiŏzdy tworzōm galaktykã. Naszŏ galaktyka nosi miano Drōgi Mlycznyj. Galaktyki skupiajōm sie w jeszcze srogsze struktury (nojsrogsze, kere sōm powiōnzane we postrzodku drukami grawitacyje) – sōm to grupy galaktyk. Drōga Mlycznŏ wchodzi w skłŏd Grupy Lokalnyj Galaktyk. Sroge grupy galaktyk nazywane sōm hōrmami. Hōrmy galaktyk i pojedyncze galaktyki grupujōm sie w jeszcze srogsze supergromady galaktyk. W ôstatnich latach ukŏzały sie wykazy ôbserwacyjne na to, iże hōrmy i supergromady galaktyk tworzōm gigantyczne struktury, kere kształtym spōminajōm bańki szumin – wielge przestrzyństwa prōżnot ôgraniczōne „ścianami” i włōknami. Roztōmajte kōncepcyje budowy Wszechświata zakłŏdajōm roztōmajty jego kształt; może ôn być kulōm, fraktalem, niyskōńczōnym celynderhutym, kosmicznõ membranã (abo pŏrōma), niyskōńczōnõ abo skōńczōnõ plaskatõ wiyrchniōm, a tyż niy mieć sprecyzowanego kształtu. Niyklarowne je tyż, eli je ino nasz wszechświat abo tyż jedyn abo mocka do niego rōwnolygłych ô tyj samyj abo inkszyj budowie i stałych fizycznych. Możliwe, iże je niyskōńczōny numer wszechświatōw, tyż idyntycznych do naszego jak i doimyntnie roztōmajtych. Dalszõ niewiadomõ je numer fasōngōw wszechświata (czasoprzestrzeni). Terŏźnie znōmy 4 fasōngi: 3 przestrzynne i 1 czasowy. Jednak niykere teoryje zakłŏdajōm istniynie 5, 6, 10, 12, 13, 20 a nawet srogszego numera fasōngōw. Materyjŏ, kerõ znōmy (tm. "materyjŏ barionowa") je ino jednym z jeji zort, bo we wszechświecie je tyż antymateryjŏ, ćmawŏ materyjŏ i przypuszczalnie ćmawŏ ynergijŏ. Poza Wszechświatym z definicyje niy je czas ani przestrzyństwo. Wszeôbecnie uznŏwanŏ interpretacyjŏ ôbserwacyji astrōnōmicznych (dane z sondy WMAP i kuklōngōw nieba) gŏdŏ, iże wystympujōncŏ we wszechświecie materyjŏ-ynergijŏ to terŏźnie w kol. 73% ćmawŏ ynergijŏ, w 23% ćmawŏ materyjŏ i w rōncz 4% "normalnŏ materyjŏ barionowa, keryj 75% stanowi wodōr (przi rachowaniu pdl. masy). Prziszłość wszechświata. Prziszłość wszechświata je przedstawiana zaôbycz w dwōch wersyjach. Jedna gŏdŏ, iże wszechświat bydzie rozszyrzać w niyskōńczōność (kej wielość materyje niy bydzie za dość srogŏ), a drugŏ, iże sie zapadnie i możno nastōnie z niego drugi. Szyrzyj przi gŏdaniu, kosmologijŏ rozwŏżŏ dzisioj dwie bazowe drōgi ewolucyje Wszechświata. Teoryjŏ Wielgigo Kolapsu gŏdŏ, iże Wszechświat przestanie sie rozszyrzać, potym zacznie sie kurczyć, coby kejś zapaść sie do pōnktu i utworzić nowy wszechświat. Teoryjŏ niyskōńczōnego rozszyrzaniŏ głosi, iże bydzie sie rozszyrzać w niyskōńczōność, aże wypŏlōm sie ôstatnie gwiŏzdy, a w wyniku rozszyrzaniŏ prōmiyniowanie bydzie zmyńszać frekwyncyjŏ. Inksze teoryje tykajōm tyngości wszechświata. Jeźli tyngość wszechświata je rōwnŏ akuratnie cyny krytycznyj ôddzielajōncyj te dwie drōgi ôd siebie to gibkość ekspansji Wszechświata bydzie ślatować do nula, atoli Wszechświat nikej sie niy krymfōw. Jeźli jednak wielość materyje je roztōmajtŏ ôd tyngości krytycznyj (rozdzioł podle miar musi być małŏ, ale wydŏwŏ sie, iże winna być), to ôstŏwajōm jeszcze dwie inksze kōncepcyje ewolucyje Wszechświata: Wielgi Chłōd – jeźli wielość materyje je za wiela małŏ, by druku grawitacyjne mogły strzimać ekspansjã abo przewŏgã zyskŏ ćmawŏ materyjŏ. Wszechświat bydzie w takij sytuacyji rozszyrzać sie rōntym, a jego tymperatura ślatować. Wielgi Krys – jeźli wielość materyje je na tela srogŏ, by strzimać ekspansjã i potym pod wpływym drukōw grawitacyjnych dojdzie do zapadniōncia sie wszechświata i ôdwrōcyniŏ wszyjskich etap dotynczasowyj jego ewolucyje, aże do mōmyntu, kej wszyjske druki włŏdajōnce kosmosym bydōm zasik połōnczōne w jednã srogość, a materyjŏ i ynergijŏ bydōm stanowić jedność. Tymperatura tedy bydzie wzrŏstać społym ze wzrōstym tyngości - nawrōt do ôsobliwości. Podle jeszcze inkszyj kōncepcyje, kōniec znanego ludziōm świata może przijść społym z uwolniyniym ynergije prōzni. Mocka ôbserwacyje skazuje, iże nasz Wszechświat posiadŏ niezerowã ynergijõ prōzni. Jeźli je stan prōzni ô niższyj ynergiji, to Wszechświat poradzi prōzni fałesznyj i może dojść do tunelowania do niższego stanu. Bydzie sie to wiōnzać ze pōmianōm niykerych stałych fizycznych, bp. mas mocka tajleczek. Przijdzie tyż kōniec takigo Wszechświata, jaki znōmy, pōniywŏż bp. atōmy mogōm stŏć sie nietrwałe.
+Nirvana – amerikańsko skupina muzyčno grajōnco lajyra ze zorty grunge. Zouožyli ja wokalista a gitařysta Kurt Cobain a basista Krist Novoselic we Aberdeen we staniy Waszyngtōn. Skupina s anfaga fest čynsto zmiynioua perkusistōw, na dōžyj za šlagcojgym zasiod we nij dziepiyro Dave Grohl, kery začōn grać we Niirvaniy we 1990. Přeuomym lo grupy bōu singel "Smells Like Teen Spirit", kery wydano we 1991. Dou uōn anfang do rozkwitu couyj raje skupin kere grou wywodzōncy sie rocka altenatywnego grunge, jako Soundgarden, Pearl Jam, Alice in Chains a inkšych. Frontman skupiny, Kurt Cobain, ôstou mianowany "řečnikym pokolynio", a samo Nirvana "guosym pokolynio X". Cobain niy bōu zadowolōny s komercyjnygo sukcesa grupy, bez tōž we 1993 skupina wydoua antykōmercyjno puyta ""In Utero". Po śmiyrci Cobaina, skupina ješče bez jaki čos wydowoua puyty, nale piyršy niypublikowany wčeśnij utwōr, "You Know Youre Right"" ukozou sie dziepiyro we 1994 roku. Ôd čosu debiutu, spředano wiyncyj kej 50 mln roztōmajtych nośnikōw s lajyrōm Niirvany. 1989: "Bleach" 1991: "Nevermind" 1993: "In Utero" 1989: "Blew" (EP) 1992: "Hormoaning" (EP) 1992: "" 1992: "Incesticide" 1995: "Singles (Box Set)" (Box) 2002: "Nirvana" 2004: "With the Lights Out" (Box- Set) 2005: "Sliver - The Best of the Box 1994: "MTV Unplugged in New York" 1996: "From the Muddy Banks of the Wishkah" 1992: "" (VHS) 1994: " Live! Tonight! Sold Out!!" (VHS) 2004: "With The Lights Out" (DVD) 2005: "Classic Albums - Nirvana - Nevermind" (DVD) 2006: "Live! Tonight! Sold Out!!" (DVD) 2007: "MTV Unplugged in New York" (DVD)
+Anhanguera je gmin we Brazyliji, we sztacie Goiás. Je to nojmiyńszy podug wiyrchu a podug wielości ludzi gmin we cołkim sztacie. Mo 57 km² wiyrchu a na 2007 rok pōmiyszkiwoło ja 966 ludzi. Gmin Anhanguera niy mo neczajty.
+Dolne Starowice (pol. "Starowice Dolne", miym. "Hönigsdorf") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we brzeskim krysie, we gminie Grodkōw. We 2011 roku wieś miała 330 miyszkańcōw.
+Indōnezyjskŏ gŏdka - ôficyjnŏ gŏdka indōnezyje pŏwstałŏ na baziy malajskij gŏdki, kierŏ bŏłŏ użiwanŏ we archipelagu indonezyje bez wiyki.
+Champigny-sur-Marne - gmin we Francyji, we regijōnie Île-de-France, we departamyńcie Val-de-Marne. Mo 11,3 km² wiyrchu a podug danych ze 2013 roku pōmiyszkiwało sam 75 961 ludzi. Bernau bei Berlin, Miymcy Rosignano Marittimo, Italijo Musselburgh, Szkocyjo Jalapa, Niikaragua Alpiarça, Portugalijo Neczajta Champigny-sur-Marne
+Międzyzdroje (miym. "Misdroy") - miasto we Polsce, we zachodniopōmorskim wojewōdztwie, we kamiyńskim krysie, siedziba miejsko-wiejskigo gminu Międzyzdroje. Ôstrodek turystyki, rozlygowany na wyspie Wolin, nade Bałtyckim Morzym. Miejske prawa ôd 1947, we latach 1972-1984 bōło tajlōm Świnoujścio.
+Arkada (z łac. "Arcus" - łuk) to je forma we baukōnszcie: raja łukōw ôpartych na supach abo tregrach. Znōme ôd czasōw antycznego Rzimu, trefiajōm sie we akweduktach, krużgankach, loggiach i inkszych.
+Trollface (śl. "Gyzicht trolla") – szkryfōnek stworzōny we 2008 roku przez Carlosa Ramireza bydōncy elymyntym kōmiksu z kerowcōm a policyjōnym ôpublikowanego bez Ramireza pod pseudōnimym „Whynne” we zerwisie DeviantArt. Kōmiks bydōncy reakcyjōm na zachowanie czynści używŏczy forum 4chan zrobiōny bōł we programie Paint. „Gyzicht trolla” wartko stoł sie internecowym memym i symbolym trollowaniŏ. Jak pado Carlos Ramirez, zarobiōł ôn na memie kole 100 tysiyncy dolarōw z tytułu licyncyje a ugod (stan na kwieciyń 2015).
+Tōmata ("Lycopersicon esculentum") – to grincojg prziwieźōny ze Połedniowyj abo Strzodkowyj Ameriki. Do Ojropy trefiōła po 1492 roku, po ôddekniyńciu Ameriki bez Krzisztofa Kolōmba.
+Tomáš Hanák (rodz. 27 merca 1957 we Kremnicy) – czeski szauszpiler. Za bajtla mocka rajzowŏł, ze ôjcōma żōł dwa lata na Kubie. Ôd 1977 robiōł we tyjatrze Sklep za szauszpilera a autora. Grŏł we pŏru czeskich filmach, reklamach a programach, nŏjwiyncyj we Českej televízii. We 2005 zagrŏł we Hollywoodzkim filmie The brothers Grimm. Mŏ babã a trzi bajtle.
+Singapur (ang. "Singapore", chiń. 新加坡 "Xīnjīapō", malaj. "Singapura", tamil. சிங்கப்பூர "Cingkappūr") – miasto-państwo położōne na połedniowym krańcu Malajskigo Pōłwyspu. Miano Singapur pochodzi ôd dwōch sanskryckich słōw: "singa" (lew) a "pura" (miasto), beztōż roz za czas je używane miano "Miasto Lwa". Wizerōnek dynkmalu "Merlion" je znajōmym symbolym Singapuru, używanym do 1997 jako logo bez singapursko izba turystyki.
+Rajzyfiber je uczucie, kere powstowo dziyń lebo pora godziynōw przed byciym aus. Ôbiowio sie aufryjgowaniym, czynsto lazowaniym ze eki do eki bez cweka. We trwaniu rajzyfibra stałe je uczucie ô przepōmniyniu czego wożnygo.
+Czŏrny Ślōnsk − ôkryślynie stworzōne propagandowo we miyndzywojynnym ôkresie XX stoleciŏ we Polsce, tworzōnce potajlowanie tamtyjszyj polskij czynści Gōrnego Ślōnska (ślōnske wojywōdztwo) na trzi czynści („Czŏrny Ślōnsk”, „Bioły Ślōnsk” i „Zielōny Ślōnsk”). Miasta: Katowicy, Tarnowske Gōry, Ruda i Nowy Bytōm (dzisioj Ślōnskŏ Ruda), Krōlewskŏ Huta (dzisioj Chorzōw), Siymianowicy, Świyntochlowicy (tedy wieś), Myslowicy, Piekary (tedy wieś), Mikołōw, Rybnik, Żory, Władzisłōw, Jastrzymbie-Zdrōj (tedy wieś). Autorami trōjkrasiatego potajlowaniŏ ślōnskigo wojywōdztwa na „Czŏrny”, „Bioły” i „Zielōny Ślōnsk” sōm pisŏrz Gustaw Morcinek a Stanisław Berezowski. Tajlōng tyn ôstoł użyty bez nich we wydanyj we 1933 roku mōnografije ślōnskigo wojywōdztwa pt. „Śląsk”. Terŏźnie, ôdkōnd we 1945 roku Polskŏ dostała po zachodnie teryny Gōrnego Ślōnska jak tyż Dolny Ślōnsk, sztuczny, trōjkrasiaty tajlōng z ôkresu miyndzywojynnego przestoł być używany.
+Bynin (do 1975 pod mianym Dahomej) to je państwo we Afryce nad Zŏtokōm Gwinyjskõ. Graniczy z Burkina Faso, Nigrem, Nigeryjōm i Togo, czōnek Unije Afrykańskij i ECOWAS. Geografijŏ. Pōłnocnõ tajlã krŏju to sawanna ze agacami i baobabami, za to na wybrzyżu rosnōm namorzyny. We strzodku krŏju wystympujōm suche lasy, ôkresowo sciepujōnce liście. Trefiajōm sie tyż ynklawy włażnawych, zielōnych lasōw. Tukejsze parki nŏrodne, ti. Pendjari i W du Niger, rezerwaty dziwych zwiyrzōw reprezyntowane sōm bez zorty jak m.in. lamparty, antylopy, elefanty, hiyny i mocka zort af, stanowiōm srogõ atrakcyjõ turystycznõ. Administracyjny tajlōng. Krŏj potajlowany je na 12 departamyntōw: Alibori Atacora Atlantique Borgou Collines Couffo Donga Littoral Mono Ouémé Plateau Zou Ekōnōmijŏ. Bynin to je bauerski krŏj z przewŏgōm gospodarek karłowatych. Uprawy dŏwajōnce produkty eksportowe – ôlyj palmowy i kakau – kludzi sie we włażnawych, gynścij zaludniōnyj tajli połedniowyj państwa. Miasto Kotonu je portym i ôstrzodkym industryjalnym. Religijŏ. Dane na 2010 rok: Katolicyzm – 30% Islam – 23,8% Protestantyzm – 23,2% Tradycyjne religije plemienne – 18,1% Ateizm – 5%.
+Saint-Avaugourd-des-Landes – gmin we Francyji, we regijōnie Pays de la Loire, we departamyńcie Vendée. Mo 20,85 km² wiyrchu a podug danych ze 2012 roku pōmiyszkiwało sam 980 ludzi. Neczajta Saint-Avaugourd-des-Landes
+Lazaryt to je fest ważno jydnostka ôrganizacyjno we systymie zdrowotnygo piastōnku. We lazarycie dowo sie świadczynio zdrowotne we warōnkach zawartych. Nojważnijszym cwekym dziołanio lazarytōw je kuryrowaniy pacjyntōw, nale lazaryty dowajōm tyż piastōnek do ludzi zdrowych , jako np. lazaryty położnicze. Wele lazarytōw czynsto sōm tyż przichodń ambulatoryjne a zakłady djagnostyczne. We lazarycie pacjyntōm dowo sie lekarski a ôpatrōński piastōnek bez cołki dziyń. Niykere lazaryty, ôsobliwie akadymicke lazaryty, zajmujōm sie prowadzyniym dydaktyki przed- a podyplōmowyj.
+Passy (Saône-et-Loire) - francuski gmin we regijōnie Burgōndyjo Passy (Yonne) - francuski gmin we regijōnie Burgōndyjo Passy (Haute-Savoie) - francuski gmin we regijōnie Rodan-Alpy Passy (Seine) – downy francuski gmin we departamencie Seine, przikludzōny do Paryża Zobejrzij tyż: Cimetière de Passy — smyntorz we Paryżu Passy - banhof sztreki nr 6 metra we Paryżu
+.ie je to internetowŏ dōmyna, kerŏ je zrobiōno dlō internetowych zajtōw ze Irlandyje.
+Podgorica (downij: "Titograd", "Ribnica") - nojsrogsze miasto a stolica Czornyj Gōry.
+Latte art to je kōnszt tworzyniŏ rysōnkōw abo wzorōw z mlyka na wiyrchnie kafyja espresso. Tak kafyj kej i mlyko trza nojprzōd ekstra narychtować. Mlyko je napuszczane gorōncym luftym, do wykōnowaniŏ wzorōw używŏ sie mlycznyj pianki, kerõ nanosi sie na wiyrchniã kafyja. Trwałość wzoru zależy ôd jakości masziny do parzyniŏ a tyż ôd doświadczyniŏ baristy. "malowanie w kawie" Galeryjŏ latte art
+Panthera onca palustris to zwiyrzã ze typu chordata, ze rzyndu carnivora, ze grōmady cycaczy ze familije felidae, co je ôpisoł Ameghino we 1888 roku. Wystympuje we Połedniowyj Ameryce.
+Cody Mathès Gakpo – (rodz. 7 moja 1999 we Eindhoven) – niderlandzki fusbalok togijskego pochodzynio, ftory gro na pozycyji napadziora. Na sztand 31 grudnia 2022 gro we maszafcie Liverpool FC ze nōmerōm 18 na ôblyczyniu. We reprezyntacyji zadebiutowoł 21 czyrwca 2021.
+Jezioro Żabicy (polsko godka: "jezioro Żabice") – jezioro na Drawskim Pojezierzu, znojdujōnce sie na terynie gminy Wyngorzino. Mo wiyrch 67,26 ha. Wystympujōm we nim take gatōnki rybōw kej lin, ôkōń, szczuka, leszcz, karaś a płoć.
+Rowan Atkinson (rodz. 6 stycznia 1955 we Newcastle Upon Tyne we Ynglandzie) to je brytyjski szauszpiler a kōmik. Nojbarzi znōmy s role Mr. Beana. Profil we IMDB
+Sokrates (gr. Σωκράτης, ur. 4 čerwca 469, zm. 7 maja 399 p.n.e.) – jydyn s nojwiynkšych filozofōw greckych. Urodziu sie i zmar we Atynach. Jedyne, co ô nim wiymy, to relacyje jygo učnio Platōna (w postaci spisanych djalōgōw) a Ksynofōnta, a tyž překazy Arystotelesa, Arystofanesa a historykōw greckych. Učnie Sokratesa rōžnili sie we wielu sprawach, a we jejich pismach Sokrates wystympuje čynsto kej retoryčny autorytet, wykuadajōncy pōglōndy autora. Ale mimo kwestii spornych pewne pōglōndy uwažo sie za řečywiście sokratejske. Coukość podyjścio do wuasnyj wiydzy a překōnań Sokratesa streščo připisywane mu zdaniy "wiym, aže nic niy wiym" ("scio me nihil scire"). Tradycyjniy předstawio sie Sokratesa kej wrōga dymokracyji, wskazujōnc na jygo krytyka řečywistości atyńskij i ludzi kerujōncych sprawōma państwa, a tyž na fakt, iže wśrōd jygo školoři znojdowali sie znōni wrōgowie ustroju dymokratyčnygo (np. Alkibiades, Platōn, Krycyjoš). Možliwa je ale tyž inkša interpretacyjo, zapropōnowano bez Karla Poppera we dziele "Spouečyństwo ôtwarte i jygo wrōgowie". Wedle nij istotno do dymokracyji je wolność suova umožliwiajōnco swobodno krytyka dostřežōnych felerōw i swobodno dyskusyjo ô napotkanych problymach. Wolność suowa je čynnikym wiynkšej efektywności państw dymokratyčnych, aby ale we peuni mōguy sie ujawnić pozytywne jeji skutki, kōniyčne je pobudzyniy ôbywateli do krytycyzmu (w tym samokrytycyzmu) i samodzielności intelektualnyj.
+San Marino, Republika San Marino () , tyż Nojjaśnijszo Republika San Marino () – niysroge państwo we połedniowyj Ojropie, kere je ynklawōm postrzōd Italije. Je rozlygowane we Apynińskij Pōłwyspie, we pōłnocno-wschodnij tajli Apynińskigo Pōłwyspa. Jigo wiyrch je yno 61 km2, miyszko sam wele 32 000 ludziōw. Głōwne miasto mianuje sie tak kej cołke państwo - San Marino. Je to nojmyńszy ferajnista Rady Ojropy. San Marino je poważane za nojstarszo durch egzisterujōnco republika na świecie, kontynuuje tradycjo zakōnu, kery powstoł 3 września 301 goda ôd Marinusa ze Arby. Podug powiarki Marinus wyjechoł ze Rab (rōmańskij kōlōnije Arby), kiej prziszły kajzer Diocletian wydoł byfel, coby ôdbudować mury miasta Rimini, zniszczōne ôd piratōw. Państwowo ekōnōmijo ôpiyro sie na financach, industryji, usugach a turystyce. GDP na perzōna je sam 36 200 dollarōw, co dowo uōnym 39. plac na wykozie państw świata, a 18. we Ojropie. Je poważane za nojbarzi stało eknōmijo, majōm fest mało ludziōw bez roboty, niyma sam pożyczek publicznych ani debetu. Gyografijo. San Marino je ynklawōm we terytoryjōm Italije, graniczno lynijo dwōch państwōw mo 39 km. leży pojstrzōd regijōnōama Emilia Romagna a Marche, kole 10 kilomyjtrōw ôde brzyga Adriatyckigo Morzo. Landszaft je zdōminowany bez Apyniny, cołki kraj to sōm leko gōrziste teryny, beztōż yno 17% kraju nadowo sie do uprawy. Nojwyższy plac to je wiyrch Monte Titano, kery mo 749 myjtry nade morzym, nojniży je rzyka Ausa, kero je na poźōmie yno 55 myjtrōw. Bez San Marino płynōm krōm Ausy rzyki Marano a San Marino, niyma żodnych wiynkszych jeziorōw abo inkszych akwynōw. Je to trzeci ôd kōńca podug wielkości kraj Ojropy, myńsze sōm yno Watykōn a Mōnako. Klimat. Klimat San Marino je strzōdziymnomorski ze ajnflusym kōntinyntalnym. Je sam gorko we lato a zimno we zima. Nojwyższo strzednio tymperatura je we lipcu a siyrpniu - 27 °C, a nojzimni we styczniu, ynoć 6 °C. Acquaviva Borgo Maggore Chiesanuova Domagnano Faetano Fioryentino Montigiardino San Marino Serravalle
+Mario (jap. マリオ "Mario") to je medialnŏ franczyza produkowanŏ ôd Nintendo a stworzōnŏ ôd Shigeru Miyamoto. Ôbyjmuje ôna szpile, telewizyjne seriale, kōmiksy, fabularny film a atrakcyje we parku szpasu.
+Jan Kobuszewski (rodz. 19 kwietnia 1934 we Warszawie, um. 28 września 2019 we Warszawie) - polski szauszpiler tyjatralny a filmowy, kabaretowy artysta. Groł m. in. we filmach kerych reżyserym bōł Stanisław Bareja: "Poszukiwany, poszukiwana" (1972), "Nie ma róży bez ognia" (1974), "Brunet wieczorową porą" (1976). Zwiōnzany bōł ze Kabaretym Dudek a Kabaretym Olgi Lipińskij. FilmPolski.pl e-teatr.pl culture.pl
+Damfmaszyna to je banowe wozidło glajzowe z włŏsnym napyndym, przeznaczōne do ciōngniyńciŏ (abo ciśniyńciŏ) inkszych wozideł (wagōnōw) po torach. Siyła motorōw zainstalowanych w damfmaszynach dochodzi do 25 MW/MW. Ajnfachowŏ siyła damfmaszyny, kerŏ ciōngnie pasażerski cug to 1–4 MW/MW, za to jednotki napyndowe zainstalowane w składach klasy TGV majōm siyłã (w znŏleżności ôd napiynciŏ we trakcyjnym necu) ôd 3.4 do 12.2 MW/MW. Piyrszŏ banowŏ damfmaszyna fungujōncŏ na połnõ skalã ôstała zbudowanŏ bez Richarda Trevithick we 1802 roku. Ôstała zbudowanŏ dlŏ werku Coalbrookdale w Shropshire we Wielgij Brytaniji, chociŏż niy zachowały sie żŏdne spōminki ô jeji robocie. 21 lutego 1804 roku ôdbyła sie piyrszŏ zaregistrowanŏ rajza parowõ banōm, kej damfmaszyna ôd Trevithick ciōngła cug z werku Penydarren w Merthyr Tydfil do Abercynon we Waliji.
+New Hampshire – sztat we USA, rozlygowany nade Atlantyckim Ôceanym.
+Wielgi Lōndyn (ang.: "Greater London") – administracyjny ôbszar stolice Wielgij Brytanije. Je uōn potajlowany na: </ol> ;
+Frywołdōw (śl-miym. "Freiwaale", miym. "Freiwaldau", cze. "Jeseník," do 1947 "Frývaldov") – sztad we pōłnocnyj tajli Czeskij Republiki, we olmickim kreju, we krysie Frywołdōw (historyczny Dolny Ślōnsk). Położony je na granicy Jeśōnikōw ("Jeseníky") a Złotych Gōr ("Rychlebské hory"). Tajla sztadu ("Lázně Jeseník") to znōme uzdrowisko. Cyntrōm Frywołdu je od 1992 miejskōm zabytkowōm sztrefōm ("Městská památková zóna"). Geszichta. We 1910 bezma wszyske miyszkańce bōły Miymcōma (99,5%), a we 1930 miyszkało tukej 8959 Miymcōw a 1281 Czechosłowakōw. Po wiynkszość 1945 Miymcōw wyciepano ze Ślōnska do ôkupacyjnych sztrefōw alijantōw.
+Kołoc (śl-miym. : "Schläscher Sträselkucha") – ciasto ze ślōnskij kuchni. Mo ksztołt prostokōnta, nojczyńścij je nadziywany musym apfelowym, makowym abo serowym, atoli sōm tyż tworzōne blank. Na wiyrchu nojdzi sie charakterystyczno posypka. Piyrsze ślady kołoca na Ślōnsku pochodzōm ze poczōntku XVIII stolecio.
+Gōry Ôlbrzimie (mianowane tyż ze polskij godki Karkōnoszōma, czes. "Krkonoše", pol. "Karkonosze", downi "Góry Olbrzymie", miym. "Riesengebirge", śl-miym. "Riesageberge" abo "Riesageberche") – gōrske pasmo we połedniowyj Polsce a we pōłnocnyj Czeskij Republice. Gōry Ôlbrzmije sōm tajlōm Sudetōw. Nojwyższym wiyrchym je Śniyżka - wysoko na 1602 lebo 1603 metry (je to tyż nojwyższo gōra Ślōnska a Czeskij Republiki). We Karkōnoszach je mnogo turystycznych cestōw (lo pieszych a narciorzōw), schrōniskōw a inkszych ôbiektōw lo turystōw.
+Tórshavn – ferwaltōngowo stolica Faerskich Wyspōw a mo ōngyfer 19 500 miyszkańcōw. Miano sztadu wywodzi sie ôd faerskich słōw "Tór" (bōg Thor) a "havn" (hawyna).
+Strzodkowŏatlaskŏ Tamaziskŏ gŏdka czynsto potoczniy Tamaziskŏ gŏdka - Berberskŏ gŏdka użiwanŏ we Maroku bez kole 2,5 miliōnōw perzōnōw hlawniy we strzodkowym Maroku.
+Akra (ang. "Accra") - nojsrogsze miasto miasto a stolica Ghany. Je rozlygowane nade Gwinejskōm Zatokōm. Ôstrzodek industryji, nauki a kultury.
+Amazōnka ("Río de las Amazonas, Río Amazonas") – nojdugszo rzyka na świecie, nojdujōnco sie we Americe Połedniowyj, kero mo tyż nojwiynksze na świecie dorzycze (uo powiyrzchni ōng. 7 mln km²) a nojwiynksze zasoby wodne. Bezto tyż we felerniy tumaczōnyj nazwy amacunu - "niydźwiydź wodnych chmur", kerōm rozpropagowoł we Ojropie, po roku 1540 Szpaniel Orellan, kery kej piyrszy przepłynoł rzyka ze Andōw do ujścio.
+Towns je szpilem symulujōncym budŏwe miasta nŏd lŏchami ze potwŏrami ôd 0 ôrŏz czyńsciyŏwym RPG durś aktualizŏwanym bez Supelmaritã a Birningpetã. Prŏjyktanciy inspirŏwali siy szpilami takimi jak Diablo, Dungeon Keeper a Dwarf Fortress. We listŏpadziye 2012 rŏku szpil ôstŏł wydany na Steam Greenlight jakŏ prŏdukt beta.. Szpil. Szpil zaczynŏ siy s grupōm ôsadniykŏw kierzi muszōm stawiyć ôsadã. By tŏ zônaczyć muszōm ôniy ściynŏć drzywa, bergmanŏwać a nŏjważniyjsze pozyskiwŏć żywnŏść. Niyskŏrŏ ludkŏwiye potrzybujōm miyjsca do spōniya, kwatyry przyciyōngajōm nowych ôsadniykŏw kerzi zatapiajōm siy dali we lŏchy, walczōnc ze napŏtkanymi potwŏrami. Stawiyniya budynkŏw je rŏbiŏne manualniye bez stawiyaniye kwadrŏtŏw ze matyriałŏw (jak w Minecrafciye). Anulowaniy prŏc. We 9 lutym 2014 Supelmarit informowŏł, iże v14b bydziy ôstatniyōm wersyjōm a ôn sōm anulowuje prŏce nad szpilem skuli fachowegŏ wypalyniyŏ. Supelmarit tuplikuje siy, iże dodaniy nowych funkcyj niy ciyupniy siy na prŏce skōńczōnōm.   Neczajta Szpilã
+Arktyczny Ôcean (tyż: Arktyczne Morze, Lodowaty Ôcean) – nojmniyjszy a nojpłytszy s ôceanōw na ziymie, downij uznowany za tajla Atlantyckigo Ôceanu. Zajmuje 14.056.000 km² wiyrchu miyndzy Pōłnocnym Biegunym a Ojrazyjōm a Pōłnocnōm Amerikōm, ze Spokojnym Ôceanym mo kuplōng bez Cieśnina Beringa. Jygo srogszo tajla je dekniynto lodym durś, a połedniowe rejōny ôkresowo.
+Śpiyw – tworzynie klangu ô muzycznym charaktyrze bez używanie sztimy. Śpiyw je ino formōm godki, beztuż kożdy fto potrafii godać może tyż śpiywać. Wyrōżnio sie tajlōng na trzi zorty śpiywu: sylabiczny - we kerym śpiywo sie normalny tekst, melizma - we kerej cołko śpiywka je ôparto na jednyj sylabie, a wokaliza - cołko śpiywka śpiywo sie jednōm samogłoskōm.
+Jerzy Urban (rodz. 3 czyrwca 1933 we Łodzi, zm. 3 października 2022) - polski dziyńnikorz, pisorz, satyryk a polityker. Naczelny redaktor cajtōngu NIE. We lotach 1981-1989 prasowy rzecznik rzōndu PRL. Blog Jerzygo Urbana
+Mühlbach am Hochkönig – gmin we Austriji, we landzie Salzburg, we krysie St. Johann im Pongau. Mo 51,66 km² wiyrchu a podug danych ze 2012 roku pōmiyszkiwało sam 1498 ludzi. Neczajta Mühlbach am Hochkönig
+hrabstwo Pike (ang. "Pike County") we USA, we sztacie Alabama hrabstwo Pike (ang. "Pike County") we USA, we sztacie Arkansas hrabstwo Pike (ang. "Pike County") we USA, we sztacie Georgia hrabstwo Pike (ang. "Pike County") we USA, we sztacie Illinois hrabstwo Pike (ang. "Pike County") we USA, we sztacie Indiana hrabstwo Pike (ang. "Pike County") we USA, we sztacie Kentucky hrabstwo Pike (ang. "Pike County") we USA, we sztacie Mississippi hrabstwo Pike (ang. "Pike County") we USA, we sztacie Missouri hrabstwo Pike (ang. "Pike County") we USA, we sztacie Ohio hrabstwo Pike (ang. "Pike County") we USA, we sztacie Pynsylwanijo
+Ojrowizyjŏ (en. Eurovision Song Contest, fr. Concours Eurovision de la chanson) - coroczny kōnkurs pomiyndzy krejami człōnkowskimi EBU. Kŏżde uczystniyczōnce pōństwŏ zgłŏszŏ jednŏ piosynkã kerã mŏ być wykōnōnã na żywo we telewizyje. Ôd 2000 roku kōnkurs je strimŏwany na zajciy ojrowizyje. Zwyciynski krej ôrganizyje kolyjny kōnkurs. Uczystniyctwŏ. We kōnkursiy mŏgōm brŏć udziŏł ino kreje we kerych je jakiś nŏdŏwcã we EBU. Historyjŏ debiutōw: Festy piosynki ABU Türkvizyon
+Stawropolski krŏj (rus.: "Ставропольский край") – je krŏjym we Rusyji. Krŏj znŏjduje sie we regiōnie Pōłnocnego Kaukazu. Stolicōm Stawropolskigo krŏju je Stawropol. Geografijŏ. Stawropolski Krŏj ze 66 500 km2 wiyrchni je położōny we strzodku Pōłnocno-Kaukaskich Wiyrchōw. Bez regiōn płynōm rzyki: Kubań a Kuma.   Regiōn graniczy ze regiōnami Rusyje: Rostowskim oblastem, Krasnodarskim krŏjym, Kałmycyjōm, Dagestanym, Czeczynijŏ, Pōłnocnōm Ôsetyjōm, Kabardino-Bałkaryjōm, a Karaczaj-Czerkezyjōm. Naturalne surowce. Krŏj mŏ surowce: Ziymny gaz Ropy Uran Baumajstrowe sztofy Geotermiczne wody Demografijŏ. Podle spisu perzōnōw we Rusyji ze 2010 roku stawropolski krŏj mŏ 2 786 281 ludności. Etniyczne Skupiny. Kole 140 etnicznych skupin miyszkŏ we Stawropolskim Krŏju. Religijŏ. Podle ankety z 2012 roku 46.9% populacyje je prawosławnŏ ze ruskich cerkwije, 7% to inksze krześcijōny, 5% to muzłumōny, 1% to inksi prawosławni, a 1% to rodnowiercy. 19% wierzi nale niy praktykuje, 16% to ateisty, a 7.1% to wierni inkszych religije abo niy podali we ankecie. Gospodarka. Bauerstwo. We stawropolskim krŏju hławnie uprawiōne sōm: Ôbiyle Słōnecznik Ôwoce Wino A hławnie chowane sōm: ôwce świnie kury Industryjŏ. Hławne industryje w stawropolskim krŏju to: maszinerstwo elektrotechnika wydobycie a ôbrōbka ropy a gazōw produkcyjŏ jŏdła chymicznŏ industryjŏ wyrōb baumajstrowych sztofōw cwistarstwo meblarstwo mikrobiologicznŏ industryjŏ
+Petro Murianka (łym. "Петро Мурянка", ôficjalniy pol. "Piotr Trochanowski", rodz. 10 siyrpnia 1947 we Parchowie) – łymkowski poeta, pisorz, przekłodocz. Biografijo. Narodźōł sie we 1947 roku we Parchowie wele Polkowic we familiji, co bōła wyciepano ze Biłcarewy na Łymkowynie w ramach Akcyje «Wisła». Uczōł sie we bauszkole we Wrocławiu, skōńczōł prawosławne duchowne syminarium. Niyskorzij przekludźōł sie do swojigo hajmatu, robiōł za djaka we cerkwi we Sanoku, a potym za rechtora we Krynicy. Debiutowoł wiyrszami durkowanymi we «Naszym Słowie». Piyrszy tōm, "Murianczysko" ("Мурянчыско"), wydoł we 1983. roku.   Bōł jednym ze inicjatorōw Łymkowskij Watry na Ôbczyźnie a spōłzołożycielym Stowarziszynio Łymkōw. We 2002 dostoł Nadgroda Aleksandra Duchnowicza. Silesiana. We 2022 Wydownictwo Warszawskigo Uniwersytetu wydało kśōnżka «Łymkowsko duszyczka» ze poezyjōm ôd Petra Murianki, przełożōnōm na ślōnsko godka ôd Bartłōmieja Wanota. Fragmynta Muriankowyj poezyje przekłodoł tyż Marcin Musiał. 1984, 1998 — Zasużōny Dziołocz Kultury (nadgroda Ministerstwa Kultury RP) 1985, 1987 — Łymko Roku 1990 — polsko literacko nadgroda im. Stanisława Piętaka 1997 — prawosławno nadgroda im. Ksiyńcia Ostrogskigo 2002 — literacko nadgroda im. Aleksandra Duchnowycza 2003 — nadgroda św. brata Alberta za sukcesy we kulturze a ekumynicznyj sferze
+James Alan Hetfield (rodz. 3 siyrpnia 1963 we mieście Downey we stanie Kalifornijo) – hamerikański śpiywok, gitarzista rytmiczny, kōmpozytor, producynt muzyczny a autor tekstōw. Ôd 1981 lidyr a razym ze Larsym Ulrichym założyciel hewimetalowyj skupiny Metallica. Biografijo. James Alan Hetfield narodźōł sie 3 siyrpnia 1963 we mieście Downey we stanie Kalifornijo. Je synym kerowcy aut ciynżarowych - Virgila Hetfield (umrziłego we 1996) a ji żōny, śpiywaczki operowyj - Cynthii Hetfield (umrziła we 1979, James mioł 15 lot). Mo dwōch storszich bracikōw: Chrisa (ur. 1951) i Davea (ur. 1952) a śōstre Deannę. We stolecio 9 lot uczōł sie groć na fortypianie, niyskorzi na szlagcojgu, aż ôstatecznie na gitarze. Piyrszōm skupinom bōła banda "Obsession", we kerej groł uōn ze swojimi kumplami a braciami. Rodzice Jamesa (pochodzynio angelskego) uczynszczali na Krześcijańsko Nauka ("Christian Science") a umrzili na raka niy pomagajōnc se medycznie, bo wyznowali, iże wiara je jedynym źrōdłym zdrowia. Po śmiyrci matki we stolecio 15 lot James ôpuściōł rodzinno chałpa a zamieszkōł we mieście Brea. Tam tyż we Wyższyj Szule poznoł szlagcojgera Jim`jego Mulligan`a a gitarziste Hugh`a Tanner`a, a niyskorzi dołōnczōł do ji skupiny - ""Phantom Lord". Po ukończyniu szuly wrōćōł zaś do Downey, kaj zmieńōł banda na "Leather Charm"". We 1981 roku poznoł dōńskego szlagzojgera Larsa Ulricha, ze kerym założōł nowo skupina - "Metallica". Inspirowoł sie takimi skupinami jak: The Beatles, Black Sabbath, Queen a Venom. Piyrszy albōm wydano we 1983. Piyrwy Hetfield niy wierzōł, iże sie be dobrze sprawowōł jako śpiywok, nale przi już nagrywaniu drugego albōmu Metalliki - ""Ride The Lightning" wyśpiywoł utwory "Escape" a "Fade to Black"". Terozki Metallica wydoła 11 albōmōw. Prakticznie je uōn we jedynym twōrcom tekstōw zespołu. We wywiadach krytykowoł cołke "Christian Science", nale dobrze sie wyrażōł ô ôjcu Virgilu, kerego motto brzmioło: ""Eli komuś sie niy podobo co robisz, smōl to". Ta filozofijo znolozła miesce we piōsynce "Nothing Else Matters"" (ślōnske tumaczeniy: "Nic uōnnygo sie niy liczy") we 1991. Nagrōdy a wyrōźnienio. We roku 2004 ôstoł wybrany bez magazyn "Rolling Stone" człowiekiem roku. Nagroda prziznano za przemiana jako do sie ôbrzirać we fylmie dokumentalnym "Some Kind of Monster" a trasie kōncyrtowyj Madly in Anger with the World Tour. "Metallimania" (1997, film dokumyntalny, reżisyrio: Marc Paschke) "Some Kind of Monster" (2004, film dokumyntalny, reżisyrio: Joe Berlinger, Bruce Sinofsky) "Lemmy" (2010, film dokumyntalny, reżisyrio: Greg Olliver, Wes Orshoski) Informacyje na ôficjolnej neczajcie Metalliki
+Šime Vrsaljko (rodz. 10 stycznia 1992 we Rijece) - chorwacki fusbalok, kery gro na pozycyji ôbrōńce we Atlético Madryt a reprezentacyje Chorwacyji. Erbnōł z reprezyntacyjōm szczybrny mydal na Mistrzostwach Świata we Fusbalu 2018.
+Historyjŏ świata zwykowo je utożsamianŏ z historyjōm ludzkij zorty, rachowanõ ôd mōmyntu ukŏzaniŏ sie na świecie piyrszych "Homo sapiens" do dzisiyjszych czasōw. Historyjŏ ludzkij zorty znaczōnŏ je stopniowym rozrostym wynalazczości a ôdkrywczości, jak tyż trefiyniami majōncymi nŏrywnõ naturã - rewolucyjami - kere definiowały epoki we sztofowym i duchownym rozroście ludzkości. We przeszłości ôbsztalowano zaczōntek historyje ludzkij zorty we ôdrōżniyniu ôd prehistoryje, we mōmyncie niyznŏleżnego wynŏdniyńciŏ we pŏru placach Ziymie pisma, kere dało zaczōntek swoistej infrastrukturze dozwolajōncyj uwiecznianie i przekazowanie dalszym gyneracyjōm spamiyńci ludzkij zorty, a bez to rozprzestrzynianie i wzrōst wiedzy. Pismo stało sie zdatnym skirz agrarnej rewolucyje z epoki neolitu, (tm. neolitycznŏ rewolucyjŏ) kerŏ sprawiyła ôbranie cywilizowanych, ôsiedlonych we stałych siydzibach społeczyństw, co dozwolało ôbrobiynie systymu ôbywatelskigo potajlowaniŏ roboty. Rozproszone społeczności, nojczyńścij zlokalizowane we bliżu zdatnyj dlŏ życi�� wody (rzyk i jezior) z czasym przeistaczały sie we corŏz srogsze jednotki, co szło we pŏrze z ôbrobiyniym corŏz efektywniyjszych strzodkōw transportu. Spŏjanie społeczności, przerywane zatymczasowymi ôstudami i rywalizacyjōm pōmiyndzy prziległymi grupkami ôsadniczymi bez milenia dokludziyło do nastōniŏ jeszcze srogszych ôbywatelskich jednotek - państw – a nawet impyriōw. Padniyńcie ojropejskigo Rzimskigo Impyrium, kery dokōnoł sie pod kōniec ery antycznyj, ôznaczoł zaczōntki strzedniowieku. We chycie XV stoleciŏ Johannes Gutenberg wynŏd druk bazujōncy na ruchōmych pismach, co dokludziyło do imyntnego przeôrganizowaniŏ knifōw kōmunikacyje miyndzy ludźmi. Druk ôdegroł wŏżnõ rolã we zawrzyniu strzedniowiecznyj historyje i przeniesiyniŏ historyje do nowożytnych czasōw, we czasie kerych prziszła miyndzy inkszymi epoka Renesansu, eli industryjalnŏ rewolucyjŏ. Do XVIII stoleciŏ grōmadzenie wiedzy i technologiczne zdobycze, ôsobliwie we Ojropie, sprawiyło nastōnie zicher „krytycznyj masy”, kerŏ zainicjowała industryjalnõ rewolucyjõ. Bez ôstatnie 250 lŏt, ôd czasōw owyj rewolucyje, postymp wiedzy, technologije, handlu i - we niyunikniōny knif - wojynnego kōnsztu idzie wyrażać wykładniczo, przi sprawianiu, iże dzisiyjszy świat i ludzie żyjōncy na planecie ô skōńczōnyj wielości zasobōw stŏwajōm tak we ôbliczności szans, jak i zagrożyń. Paleolit. "Paleolit" to inakszyj wczaśnŏ epoka kamynia. Naukowe wykazy wzorowane na gynetycznych podszukowaniach i paleontologije umiejscawiajōm piyrszych przedstŏwicieli zorty "Homo sapiens" we Africe. Ukŏzali sie ôni kole dwiestu tysiyncy lŏt tymu we epoce paleolitu, co stanowiyło zwiyńczenie dugigo ôkresu ewolucyje ludzkij zort. Praôjce ludzi, zorty pokroju "Homo erectus", używały z ajnfachowych nŏczyń ôd kole milijōna lŏt, a z lŏtaniym czasu nŏczyniŏ te stŏwały sie corŏz barzij wyrafinowane i skōmplikowane. Paleolitycznŏ ludzkość wykształciyła tyż gŏdkã a repertuar ôbrzōndków, kery przewidowoł miyndzy inkszymi cerymōnijõ pogrzebu umartych. [Ôznaczało to, iże ludzie paleolitu cechowali sie przipantaniym do spōmniyń, bez co niy chcieli ôglōndać gnijōncych ciał.] Ludzie paleolitu żyli z łowiectwa i zbieractwa, kludziyli porzōnd wandrowny tryb życiŏ. We ôkresie tym ukŏzały sie tyż piyrsze ôdznaki prehistorycznego kōnsztu. Zgodnie z teoryjōm katastrofy jeziora Toba, erupcyjŏ superwulkōnu Toba, kerŏ miała trefić sie 75 tys. lŏt tymu, mogła mieć globalne skutki, zabiyła kole 59 milijōnōw stworzyń ludzkij zorty. Terŏźnŏ ludzkŏ zorta rozprzestrzyniała sie wartko po cołkij wiyrchni ziymskij kuli, ôd Afriki, beze swobodne ôd zlodowacenia teryny Ojropy, aże do Azyje. Szpica ekspansji ludności na terynach Pōłnocnyj Ameriki i Ôceaniji prziszoł we czasie ôstatnigo zlodowacenia – tedy teryny ôbiynte umiarkowanym klimatym niy nadŏwały sie do zamiyszkaniŏ. Krōm niydogodności, pod kōniec ôstatnigo zlodowacenia, to znaczy kole 12 tysiyncy lŏt tymu, ludzkość wydolyła skolonizować bezma wszyjske swobodne ôd lodu czynści planety. Społeczyństwa pozyskujōnce pożywioł ze zbiyractwa i myślistwa porzōnd były niy fest liczne, choć sōm postrzōd piyrszych skupisk ludzi cufale rozbudowanego ôbywatelskigo systymu. Możliwŏ tyż była kōmunikacyjŏ miyndzy społecznościami potajlowanymi srogõ delkōm, czego przikładym sōm „autobany” Aborygenōw. Wiynkszość wandrujōncych grup gōniōncych i zbiyrajōncych pożywioł ôstoł abo przekształcōnŏ we srogsze społeczyństwa bauerske, abo bez take społeczyństwa wchłoniynta. Ôstane grupki ludności abo pōmarły, abo ôstały we izolacyji. Take skupiska ludności trefiane sōm jeszcze dzisioj we regiōnach ôddalōnych ôd cywilizacyje. Mezolit. Mezolit, to znaczy strzedniŏ epoka kamynia (z greckij gŏdki „mezos” - „strzodkowy”, „lithos” - „kamyń”) to ôkres rozrostu technicznego ludzkości - etap przejściŏ z paleolitu do neolitu. Mezolit napoczōn sie pod kōniec plejstocenu, kole 10 tysiyncy lŏt tymu, zakōńczōł sie za to społym z wkludzyniym bauerstwa. Zawrzynie epoki mezolitycznyj datuje sie inakszyj w roztōmajtych tajlach świata. Dlŏ przikładu, na Bliskim Weschodzie bauerstwo było już pod kōniec plejstocenu, tōż mezolitycznŏ epoka na tych terynach je krōtkŏ i chamliwo ôpisanŏ. We ôdniesiyniu do placōw, kaj zlodowacenie było nojwyżyj niyblank, zamiast ôkryślyniŏ „mezolit” trefiŏ sie czasami słowo epipaleolit. We regiōnach, kaj klimatyczne pōmiany po ôstatnim zlodowaceniu były uwŏżniyjsze, mezolitycznŏ era utrzimowała sie dużyj, czasami nawet cołke tysiōnclecia. Społeczności zamiyszkujōnce Pōłnocnõ Ojropã poradziōł utrzimać sie przi życiu dziynki bagnistym terynom, kerych istniyniu sprzijoł cieplyjszy klimat. Klimatyczne warōnki znŏdły ôdzwiyrciedlynie we zachowaniu zamiyszkujōncych ôkryślōne place społeczności, co widać we zachowanych szlakach maglemoskiej i azylskiej kultury. Przedmioty strzodowiskowe ôpōźniyły nastanie neolitu we pōłnocnyj Ojropie do kole 4000 roku p.n.e. Ôstałości z mezolitycznyj epoki sōm rzadkościōm i nojczyńścij ôgraniczajōm sie do ôdpadkōw z dōmōw. We zalesionych terynach znojść idzie ôstałości wyrymbu strōmōw z tego ôkresu, choć szyrzyj zakrojonŏ wycinka lasōw prziszła dopiyro we neolicie, społym z rosnōncym zapotrzebowaniym na ziymie pod uprawy. Z epoki mezolitu z wiynksza placōw ôstały małe słożōne krzemiynne nŏczyniŏ - mikrolity i mikroburiny. We niykerych placach znŏdniynto tyż wyndkarski sprzynt, ciysiylske topory i drzywnianne ôbiekty - łodzie i łuki. Przikłady nowszych technologiji ukŏzały sie nojwczaśnij we Africe, co nŏleży skojarzić z kulturōm azylskõ, po czym przeniknyły do Ojorpie dziynki wczaśnym plymiōnōm zamiyszkujōncym teryn dzisiyjszyj Szpanije i Portugalije jak tyż plymiōnōm zamiyszkujōncym Palestynã. Niywykluczone je, iże barzij moderne nŏczyniŏ ukŏzały sie we pŏru placach wrŏz, za sprawōm wzajymnie niyznŏleżnego postympu cywilizacyjnego. Neolit. Słowo „Neolit” ôznaczŏ „nowõ epokã kamynia”. Bōł to ôkres rozrostu prymitywnych technologiji i społeczyństw, zawiyrajōncy epokã kamynia. Zaczōntek epoki datuje sie na 10 tysiyncy lŏt p.n.e., za to ôsiōngniyńciŏ epoki ôbyjmujōm zamiyszkowanie ludzi we wsiach, rozrost bauerstwa, udomowienie zwiyrzōw i rozrost nŏczyń. Wŏżnõ pōmianōm, kerŏ zaszła we neolicie, podle historyka Vere Gordon Childe ôkryślanõ za „agrarnŏ rewolucyjŏ” je przestawiynie sie społeczności na pozyskiwanie pożywiołu z bauerstwa kole 10 tysiyncy lŏt p.n.e. Kole 9500 roku p.n.e. uprawã role podyjmli miyszkańcy Żyznego Pōłmiesiōnczka. Do roku 7000 p.n.e. bauerstwo zakorzeniło sie we Indyji, a do roku 6000 p.n.e. we Egipcie. Kole 5 tysiyncy lŏt p.n.e. ziymiã uprawiali Chińczycy, a szlaki działalności bauerskij we Postrzodkowyj Ameryce datuje sie na kole 2700 lŏt p.n.e. Ôstrzodki, kaj skupiała sie ludność neolitu leżały we bliżu rzyk i kotlin – przikłady to dukla Żōłtyj Rzyki we Chinach, Nilu we Egipcie, eli Indusu na indyjskim subkōntynyncie. Niykere plymiōna kludzōnce wandrowny tryb życiŏ, jak na przikłŏd drzynni Australijczycy a Buszmeni z połedniowyj Afriki, niy przestawiyły sie na produkcyjõ bauerskõ do zglyndnie niyskorych lŏt. Bauerstwo dozwolyło nastōnie słożōnych społeczyństw - cywilizacyje. Ukazowały sie państwa i handel. Rozrost technologiczny dŏwoł ludziōm możebność wpływaniŏ na przirodã i rozrostu transportu jak tyż kōmunikacyje. W epoce neolitu wiynkszość historykōw dopatruje sie zaczōntkōw słożōnych religiji. Religijne wierzynia tego ôkresu nojczyńścij ôgraniczały sie do kultu boginia-matki, fatra-nieba jak tyż Klary i Miesiōnczka we roli bōstw. Powstŏwały kapliczki, po zicher czasie przemiyniane we chrōmy, kere niosły ze sobōm czasami skōmplikowany systym funkcyje, we tym kapelōnōw i kapelanek. Ajnfachowym zachowaniym ludzi neolitu bōł kult antropōmorficznych bōstw. Zaczōntki cywilizacyje. Neolitycznŏ rewolucyjŏ wkludziyła glid pōmian. Przizwolyła na kōncyntracyjõ zaludniyniŏ, co z czasym dokludziyło do uformowaniŏ sie piyrszych państw. Je pŏrã definicyji słowa „państwo”. Max Weber i Norbert Elias zasugerowali, by państwym nazywać takõ ôrganizacyjõ ludności, kerŏ mŏ monopol na dowiydziōne spotrzebowanie siyły we ôkryślōnym geograficznym przestrzyństwie. Piyrsze państwowe struktury powstoły we Mezopotamiji, antycznym Egipcie i antycznych Indyjach pod kōniec sztwŏrtego i na zaczōntku trzecigo tysiōncleciŏ przed naszã erōm. We Mezopotamiji była zicher numer swobodnych miast. Antyczny Egipt powstoł jako państwo bez miast, atoli wykształciōł jy we niydugim czasie. Państwo z prawidła potrzebuje do egzystyncyje armije, by mōc społnić kryteria przikulanyj powyżyj definicyje. Armijŏ do skutecznego fungowaniŏ wymŏgŏ biōrokracyje. Jedynym ôdstympstwem ôd tego prawidła wydŏwŏ sie cywilizacyjŏ dukle Indusu, we keryj cufalu niy podarziło sie znojść szlakōw wojska. Państwa ukŏzały sie na przestrzyństwie Chin we niyskorym III abo wczaśnym II tysiōncleciu przed naszã erōm. Na Bliskim Weschodzie pōmiyndzy ôsobnymi państwami dochodziyło do czynstych ôstud. Kole roku 1275 p.n.e. Hetyci i antyczni Egipcjanie podpisali pokōj we Kadeszu, kery bōł piyrszym ôpisanym bez historyjõ pokojowõ umŏwōm. Powstoły impyria, podbijajōnce teryny zamiyszkowane bez dalsze plymiōna, jak miało tyn plac we Persyji we VI stoleciŏ p.n.e., impyrium Mauriōw we IV stoleciŏ p.n.e., Chinach we III stoleciŏ p.n.e. i rzimskim cysŏrstwie we I stoleciŏ p.n.e. Wystympowały tyż konfliktowe sytuacyje miyndzy impyriami - na przikłŏd we VIII stoleciŏ, kedy to arabski islamski kalifat, kerego regyrōnki rozciōngały sie ôd Szpanije do Iranu i chińskŏ dynastyjŏ Tang, keryj cōuny wpływōw ôbyjmowały przestrzyństwo ôd regiōnu Sinciang do Korei bez dekady kulały boje ô kōntrolã nad postrzodkowõ Azyjōm. Nojsrogszym impyrium położōnym na ciōngłym przestrzyństwie było XIII-wieczne mōngolske impyrium. We tym samym czasie wiynkszość ludności zamiyszkujōncyj Ojropã, Azyjõ i Pōłnocnõ Afrikã przinŏleżała do jakigoś państwa. Państwa były tyż na terynie Meksyku i zachodnich terynach Połedniowyj Ameriki. Państwa sprawowały kōntrolã nad rosnōncõ tajlōm lōndu i ludności; ôstatnie prōżne przestrzyństwo Ziymie (niy przi wrachowowaniu w to niyzamiyszkanyj Antarktydy), ôstoł potajlowany pōmiyndzy bydōnce państwa na mocy berlińskij umŏwy z 1878 roku.
+Sugarcult (wym. [ˈʃʊgɚkʌlt]) – amerikańsko grupa rockowo ze Santa Barbara we Kaliforniji, zouožōno we 1998. We skuod grupy wuažōm Tim Pagnotta (gitara a wokal), Airin Older (gitara basowo a wokal), Marko DeSantis (znōny kej "Marko 72"; gitara) a tyž Kenny Livingston na perkusyji. Miano skupiny sie wźōnyuo ôd grupy lesbijek, kere miyškouy kole dōma Tima, a uōn je zmianowou Sugar Cult girls. Historyjo. Wšyjscy krōm Marka DeSantis sie trefili ješče we licyju, a Mark doloz po trefie za kulisōma po koncercie Superdrag. Dybiutancki albōm "Eleven" wyloz we 1999. Drōgi, "Wrap Me Up in Plastic", rok pōździe. Kolyjny rok tyž bōu ščyńśliwy lo grupy - we 2001 wydoli "Start Static" - juž třeci albōm. We 2003 Ben David ôficjalniy ôpuściu band skuli swojigo alkoholizma. Tak tyž powstoua śpiywka Champagne. Zastōmpiu jigo Kenny Livingston, bōuy perkusista grupy Lefty. We marcu 2005 band wystympowou s grupōm Greenday we Japōniji. We 2004 Sugarcult wypuściu albōm Palm Trees and Power Lines. We 2005 wyloz tyž Back to the Disaster. Rok pōźnij to wyloz ôstatni albōm do dzisio – Lights Out. Wydaniy albōma pouōnčōno ze zimowōm a letńōm štrekōm kōncyrtowōm. "Eleven" (1999) "Wrap Me Up in Plastic" (2000) "Start Static" (2001) #194 US "Palm Trees and Power Lines" (2004) #46 US "A Hard Days Night - EP" (2005) "Back to the Disaster" (Doc/Live) (2005) "Lights Out" (2006) #64 US "Live Session (iTunes Exclusive) - EP" (2006)
+Wodorotlynki sōm to zwiōnzki zbudowane s metalu a jydnowartościowych grup wodorotlynowych OH- (wiync uōnych ilość je rōwno wortościowości metalu), ôpisywane uōgōlnym wzorym M(OH)x. Wodorotlynki tajluje sie na zasadowe a amfoteryčne, atoli postrzōd zasadowych wyrōžnio sie tyž zasady, čyli rozpuščalne we wodzie wodorotlynki zasadowe. Wodorotlynki zasadowe to te, kerych metal rychtuje tlynek zasadowy. Zasady to rozpuščalne we wodzie wodorotlynki metali I i II grupy (krōm wodorotlynku berylu, co je amfoteryčny). Wodorotlynki amfoteryčne reagujōm zarōwno s kwasōma (reakcyjo zobojyntnianio) kej s inkšymi wodorotlynkōma.
+Dar es Salaam (ze arabskij godki ‏دار السلام‎ - „Dōmostwo Pokoju”, downij Mzizima) - nojsrogsze miasto Tanzaniji, morsko hawyna nade Indyjskim Ôceanym. Ôstrzodek industryji, kultury a nauki. Downo stolica (do 1996).
+Saint Michael - parafijo na Barbadosie, we połedniowo-zachodnij tajli wyspy. Nojsrogszym miostym sam je Bridgetown. Mo 39 km² wiyrchu a podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwało sam 88 529 ludzi.
+Pńōwka (pol. "Pniowiec") – rzyka na Pniowcu. Płynie ōng. 8 km. Wypływo we lesie na Tucykōńcie. Przepływo bez Siiwcowy Stow. Wpływo do Sztōłli. Je ze Granicznom Wodom ino jednymi rzykami ftore płynom bez Pniowiec. Pniowiec
+Wiepře (lit. "Vepriai") to nojwiynkše miasto gminy rejōnowyj Wiukōmiyř na Litwie, usytuowane na pouedniowy-zachōd ôd Wiukōmiyřa, majōnce ōngyfer 1000 miyškańcōw (2005). Historyjo. Wiepře ôstouy wzniyśōne na wzgōřu kole jeziora Wiepře a na pouedniy ôd řyki Świynty. Piyršy roz ô Wiepřach ("Weppren") wspōmino sie we ôpisie drōg přigotowanym we 1384 roku bez zakōn křižocki. We středniowieču Wiepře bōuy grodym warownym, chrōńōncym ziymie litewske před napadōma s zachodu, guōwniy ze strōny Křižokōw. We čosie kōnfliktu ô wuadza we Wielgim Ksiynstwie Litewskym, zjydnočōne siuy Wielgygo Fysta Litewskigo Witolda Kiejstutowiča a Zakōnu Křižackigo zaatakowouy a zdobōuy zōmek wiepřański we 1384. Gdy ino zagrožyniy znikuo, zōmek ôstou překštoucōny we dwōr stanowiōncy wuasność kolejno kupy šlacheckych familiji.
+Kambodża, Krōlestwo Kambodży (khmersko godka (trl.: "Kâmpǔchéa", "Preăhréachéanachâkr Kâmpǔchéa"), we lotach 1976-1989 Kampucza – państwo we połedniowo-wschodnij Azyji, na Pōłwyspie Indochińskym, nad Zatokōm Tajlandzkōm. Granica mo ôd zachodu a pōłnocy s Tajlandyjōm (długość granicy – 803 km), ôd pōłnocy s Laosym (541 km), a ôd wschodu s Wietnamym (930 km). Prawie cołki kraj znojduje sie we dorzeczu Mekōngu. Dziou wodny I stopnia stanowiōm pasma Gōr Kardamōnowych a Gōr Elefanta. Rzyki na wschodnich zboczach tych gōr spuywajōm do jeziora Tōnle Sap, a na zachodnich do Zatoki Tajlandzkij. Bez pora deszczowo nadmiar wody we Mekōngu powoduje cofka wōd rzyki we kerōnku jeziora, kere rozlewo sie we cyntralnyj tajli niziny. Jygo guymbokość wzrasta w��unčas s 1–3 m do 12 m. Skiż tygo zbiornik tyn mo jydne s nojlicznijszych zasobōw ryb suodkowodnych na świecie. Kambodża to jydyn s nojbiydnijšych krajōw na świecie. Uod 1986 zaczōł sie proces prywatyzacyji przedsiebiorstw państwowych a zakuodōw rzymieślničych. Industryjo je suabo rozwińjynto – fōnkcjōnujōm yno moue fabryki kałczuku, tartaki a zakłody przymysłu spożywczygo, bez tōż wielce ważnym elymyntym gospodarki kraju je rolnictwo. W miastach żyje jedziniy 13% mieškańcōw kraju.
+Cieszyński djalekt ślōnskij godki (ciesz. "po naszymu", "cieszyńsko rzecz", pol.: "gwara cieszyńska", czes. "těšínské nářečí") – skupina gwar, kerymi godo sie we Ślōnsku Cieszyńskim - we becyrku Cieszyna. Je djalektym, kery nojbarzij sie ôdrōżnio ôd inkszych. Po cieszyńsku godo kole 150 000 ludzi. Po zajcie czeskij używocze djalektu kōncyntrujōm sie we krysach Karwino a Frydek-Mistek. Pochodzyniy. Cieszyńske narzycza rozwinōły sie ze starosłowiańskij godki, a na jejich ôbecno forma mo wielgi ajnflus miymiecko, polsko, czesko a słowacko. Podug czeskich lingwistōw, cieszyński djalekt je jydnym ze djalektōw laszskij godki. Dlo ôdmiany, Poloki klasyfikujōm go jako jedyn ze djalektōw ślōnskij godki, abo, kedy ślōnsko godka je rozpatrowano kej djalekt polskij, używo sie ôkreślynio "gwara cieszyńska" (cieszyńsko gwara). Cieszyński djalekt połni dlo swojich używoczōw rola interdjalektu. Uoznoczo to, co łōnczy we sie elymynty czeskigo a polskigo a moge stanowić strzodek kōmōnikacyje przikłodowo pōmiyndzy perzōnōma ze Cieszyna, dlo kerych te godki sōm rodne. Skuli tego cieszyński djalekt je nojczyńści używanōm godkōm, narzyczym lebo gwarōm we tamtym rygiōnie. Cieszyńskymu djalektowi darzi sie lepi we Czeskij Republice aniżeli we Polsce. Powōdym rychlejszyj integracyje ze literackōm polszczyznōm je wiynksze podaniy tych godek miyndzy sobōm aniżeli ze czeskōm. Po polskij zajcie dochodzi przede wszyjskim do fōnetycznygo przibliżanio sie ku polskimu. Cechy charakterystyčne. We tym djalykcie mōmy nosowe ý ("gýmba", "ćýnžor") abo y ("gymba", "ciynžor"). Na kōńcu słōw we tyj samogłosce nosowość sie zatraćōła, skiż czygo je -e ("ucieche"). We piyrszyj perzōnie liczby pojedynczyj je yndōng -ým/ym ("idým", "widzým" abo "idym", "widzym"). Niy mo sam przedniojynzykowygo l (u) – wszandy je niysylabotwōrcze u (u). Rz coroz barzi sie traci, tak samo kej akcynt na piyrszyj sylabie. We djalekcie tym tyż pokozuje sie nijaki fōnetyczny a leksykalny ajnflus czeski ("chłapieczek", "wajca", "dziwać sie", "dwacat") , a wele tygo kajniykaj pokozowo sie słowacke miynke l (lj). Uodmiany. W praktyce stosuje sie dwie wersyje "po našymu". Piyrszo ś nich to gorolsko gwara ("po gorolsku"), we keryj sie godo nauokoło Jabłōnkowa a inkszych sztadōw. Drugo wersyjo mianuje sie "po dolańsku" a używo sie jeji we coukyj Karwinie. We becrku Czeskigo Cieszyna do sie usuchać dwōch tych wersyjōw. Ôbecniy, cieszyński dialekt je wypiyrany ôd polskij a czeskij. Utrzimuje sie atoli dobrze we myńszych społecznościach, ntp. na wsi.
+Rusyjo (Rusko Federacyjo, rus.: "Российская Федерация") – państwo we Ojropie a Azyji, we Ojropie je nojsrogsze jeli chodzi ô powiyrzchnia a wielość miyszkańcōw. Sztrekuje se ôd wschodnij Ojropy, aż po Pokojny Ôcean. Do Rusyje nolyży tyż Ôbwōd kaliningradzki – esklawa położōno pōmiyndzy Litwōm a Polskōm. Rusyjo tajluje sie na 46 ôbwodōw, 21 republikōw, 9 krajōw, 2 miasta wydzielōne, 1 autōnōmiczny ôbwōd a 4 ôkryngi autōnōmiczne. Krōm ruskij godki, we amtach do sie tyż ôsprowiać na inkszych lokalnych godkach myńszośćōw norodowych. Jeli chodzi ô polityka, Rusyjo je nastympcōm prawnym Sojusza Socjalistycznych Sowieckich Republikōw.
+Vénissieux - gmin we Francyji, we regijōnie Auvergne-Rhône-Alpes, we departamyńcie Rhône. Mo 15,33 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 64 273 ludzi. Joal-Fadiouth, Synegal Manises, Szpanijo Nový Jičín, Czesko Republika Oschatz, Miymcy Żodzino, Biołoruś Neczajta Vénissieux
+Andrej Hlinka (rodz. 27 września 1864 Černova, dzisiej tajla Ružomberoka, zm. 16 siyrpnia 1938 Ružomberok) – słowacki polityker, duchowny a lider Słowackij Partyji Narōdowej. Umrził niym Słowacyjo ôtrzymało autōnōmije 6 października 1938 r.
+Faten Hamama (rodz. 11 kwieciynia 1932) – egipsko szauszpilerka filmowo, tyjatralno a telewizyjno, a tyż filmowy producynt. Debiut miała we 1939 roku we filmie Yawm Said, we kerym zagrała Ameesa. 8 ze filmōw we kerych grała je na liście 100 nojlepszych filmōw we gyszichcie egipskigo filmu. We 1954 wziyna ślub ze Omarym Sharifym, kery bez nia przeloz na islam. Jejich małżyństwo trwało 20 lot, na kōniec wziyni uōni rozwōd. Neczajta Faten Hamamy Faten Hamama we imdb
+Pakistan, Islamsko Republika Pakistanu (ang. "Islamic Republic of Pakistan"; urdu trl. "Islāmī Jamhūriyat Pākistān", trb. "Islami Dziamhurijat Pakistan") – państwo we pouedniowyj tajli Azyje, pouožōne nad Mořym Arabskym. Wiynkše miasta: Karači, Lahaur, Faisalabad, Rawalpindi, Pešavar, Kweta, Multan, Bahawalpur, Sakkhar, Hajdarabad. Dugość granic: 6 774 km, we tym: Indje 2 912 km Afganistan 2 430 km Iran 909 km Chińsko Republika Ludowo 523 km wybřeže morske 1 046 km Nojwyžšy pōnkt: K2 8 611 m n.p.m., nojnižšy pōnkt Ôcean Indyjski 0 m Administracyjny tajlōng: 4 prowincyje, 1 terytoriōm stouečne i 1 terytoriōm plymiynne. Pakistan rości pretynsyje do terytoriōm Džammu i Kašmir – spornygo s Indjamōma; spōr ô tyn ôbšar ôd lot 50. XX wieku stanowi zařewie powažnygo kōnfliktu miyndzypaństwowygo. S kuli tych roščyń statystyka pakistańsko podowo wiynkšy ôbšar państwa – 896 145 km². Religie: Islam (97%, we tym 77% sōnnici i 20% šyici), wyznania chřeścijańske (1,6%), hinduizm (1,5%), buddyzm, sikhizm. Skuod narodowościowy : Pyndžabčycy (48%), Sindhowie, Beludžowie, Paštōni, uchodźcy s Afganistanu.
+Rathaus we Prudniku – zabytkowy rathaus we Prudniku zbudowany we 1782 roku we sznicie barokowo–klasycystycznym. Mieści sie na postrzodku Rynku, we cyntralnyj czynści Starego Miasta. Historyjŏ. Piyrszy rathaus we Prudniku, zbudowany ze holcu ôstoł spŏlōny bez Szwedōw we 1627 roku. Dalszy budōnek mioł barokowy charaktyr a bōł niszczōny we latach 1650, 1653, 1735 a 1779. Ôdbudowoł go architekt Thomas ze Świdnicy we 1782 roku. We latach 1840–1842 ôstoł przebudowony we klasycystycznym sznicie a we tym sznicie zachowoł sie do dzisiej. Architektura. Rathaus rachuje trzi kōndygnacyje a pawlacz a je niyblank podpiwniczony. Ôd pōłnocnyj zajty nad budōnkym dōminuje przilygajōncŏ do niego klasycystycznŏ, wieloczłonowŏ wieża, zwiyńczonŏ hełmōm a iglicōm. Wieża mierzi 63 metry wysokości. Przed budōnkym stoji fōntanna ze 1696 roku.
+Weschodniŏ Afryka to je regiōn Afryki, co ôbyjmuje weschodniõ tajlã kōntynyntu. Zaôbycz do krŏjōw Weschodnij Afryki zaliczane sōm: Burōndi Dżibuti Erytryja Etiopijŏ Kynijŏ Kōmory Madagaskar Mauritius Rwanda Seszele Sōmalijŏ Tanzanijŏ Uganda jak tyż znŏleżne terytorium Reunion. Czasym do Weschodnij Afryki zaliczŏ sie tyż Mozambik, Sudan i Połedniowy Sudan.
+Ronald Ernest Paul, czyńścij: Ron Paul (rodz. 20 siyrpiynia 1935 we Pittsbrurghu) – dochtōr, ferajnista hamerikańskij Izby Reprezyntantōw ze Partyje Republikańskij, polityker teksański, kandidat na prezydynta Stanōw Zjydnoczōnych. Znajōmy je ze swojich libertariańskich poglōndōw. Ja baptistōm.
+Bala, inakszyj tyż bal – kulisty przedmiot nojczyńścij używany we roztōmajtych szportach. Bale sōm z wiynksza kuliste, ale mōgōm mieć inkszy kształt. Wiynkszość bali je elastyczne, a we postrzodku napołniōne luftym. Szportowcy kopiōm balã nōgami, ôdbijajōm rynkami, gowōm, abo tułowiym. We wiynkszości ger zespołowych bala (bal) je przekazowanŏ miyndzy czōnkami drużyny we cylu wrażyniŏ jij do tora, kosza, abo tyż na pole ôd przeciwnika. Niykere bale sōm sztajfne a sprynżyste, co pozwŏlŏ im na ôdbijanie sie ôd twardych powiyrchni stołōw abo raketek. Inksze bale sōm napołniōne sprynżōnym luftym, co pozwŏlŏ na bicie w nie ze wielkōm siyłōm bez ryzyka urazu i posyłanie ich na sroge ôdległości. Cylne trefiynie bale (bala) tak, coby zmylić przeciwnika, je podstawōm sukcesu we mocy ger.
+Kűl Hĕrri (czuw.: "Кӳл хӗрри") to jezioro we Czuwaszyji, we wurnarskim dystrykcie, bliżno dziydziny Kűlhĕrri (Кӳльхӗрри). Jezioro mo wymiary 630×310 myjtrōw, jygo maksymalno głymbokość je 11,7 m.
+Qaraqalpaqstan jasları to cajtōng wydŏwany ôd 13 lutego 1931 do 20 siyrpnia 1941 we Uzbekistanie, we karakoupackij gŏdce, przōdzi pod tytułym „Qaraqalpaq komsomolları”. Jeji piyrszym redachtorym bōł İzbasar Fazılov, znany karakoupacki pisŏrz. 1931 – İzbasar Fazılov 1935 – K. Jaytavov 1936 – Nawrız Japaqov 1937–1938 – Sapar Qurbanov 1939–1941 – Murzek Qalimbetovlar
+Lampedusa (it.: "Isola Di Lampedusa", syc.: "Isula di Lampidusa", łać. "Lopadussa") – wyspa na Strzōdziymnym Morzu, nojsrogszo we archipelagu Pelagijskich Wyspōw. Je rozlygowano miyndzy Maltōm a Tōnezyjōm. Ferwaltōngowo przinoleży do Sycyliji (Prowincyjo Agrigento). Pōmiyszkuje sam ōng. 6,3 tyś. ludzi. Wyspa je na 9 km dugo a na 3 szyroko, zajmuje 20,2 km² wiyrchu. Nojwyższy wiyrch je na 133 m. n.p.m. wysoki.
+Pies ("Canis") – drapieżny cyckocz ze familije psowatych, udōmowiōny ôd czowieka potōmek wilka. Jigo ôbecno forma stworzōno ôstała bez sztuczne dobiyraniy.
+Albanijo Kaukasko (uorm. : Աղվանք - "Aghvank", azer. : Qafqaz Albaniyası, part. : Ardhan, pahl. Arran, arab.: Al-Ran, gr.: Ἀλβανία - Albanía) to bōło krōlestwo kere fōngowoło we starożytności na terynach kaj terozki je Azerbejdżōn a połedniowo tajla Dagestanu. Miano "Albanijo" je pochodzynio grecko-łacińskigo, we tych godkach ôznačo "gōrzysty kraj". Jygo stolicōm bōło Gabala, s kerygo terozki ôstoły sie yno ruiny, a bōło połožōne we dzisiyjszym rejōniy Quabala we Azerbejdżōnie. Miyszkańcy podug relacyje Strabōna godali we 26 roztōmajtych godkach, podug Roberta Hewsena bōły to ludy ibero-kaukaske, niyspokrewńōne s indoojropejczykōma. Krōlestwo zouożōno we 2. stoleciu p.n.e. We 65 n.e. prōbowali je podbić Rzimiany, nale jejich ôdparto ze srogimi stratōma. We lotach 252-253 Albanijo zostoła podbito bez Sasanidōw. We 387 roztajlowano pōmiyndzy Bizancyjōm a Persyjo. We 451 bōło sam powstaniy, stuomszōne bez Sasanidōw. We połowie VII wieku Albanijo przelozua pod panowaniy arabske.
+Stefania Turkewycz-Łukijanowycz (nar. 25 kwietnia 1898 we Brodach, um. 8 kwietnia 1977 we Cambridge) – ukrajińskŏ kōmpozitōrka, klawiyrŏczka a muzikolog. Jeji muzika nawiōnzowała do ukrajińskich ludowych pieśni.
+Beskidenverein, Beskiden-Verein, Beskiden Verein, BV – miymiecko turystyczno ôrganizacyjo, kero działała we Beskidach (znamiyńniy Ślōnski Beskid a Ślōnsko-Morawski Beskid). Założōno ôstała we 1893 we Frydku-Mistku (Austryjacki Ślōnsk, dzisiej Czeski Ślōnsk) bez miymieckich miyszkańcōw Ślōnska a Morawije. Beskidenverein budowało turystyczne schrōniska (piyrsze na gōrze Jaworowy, a na terynie, kery je dzisiej tajlōm Polski - na Szyńdzielni), znoczyło cesty lo turystōw a wydawało gōrske cajtōngi ("Mitteilungen des Beskidenvereines", sekcyjo we Bielsku "Jahresbericht der Sektion Bielitz-Biala des Beskiden-Vereines, Jahresbericht der Sektion Bielitz-Biala des Beskiden-Vereines"), przewodniki a mapy. Po 1918 Beskidenverein dziołało ôsobno we Polsce a Czechosłowacyje. Kōniec ôrganizacyje to 1945, kedy polsko władza rozwiōnzała BV, a człōnki citnyli, abo zostali wywieziyni dō Miymicōw.
+.ba je to internetowŏ dōmyna, kerŏ je zrobiōnŏ dlŏ internetowych zajtōw ze Bośnie i Hercegowiny.
+Eddsworld – brytyjski niyznŏleżnŏ seryjŏ internetowych animacyji, kōmiksōw a przeglądarkowych szpilōw, stworzōnŏ we programie Adobe Flash przez Edda Goulda dlŏ zerwisu Newgrounds. Seryjŏ była dostympnŏ tyż na DeviantArt, YouTube, Albino Blacksheep, Tumblr a BBC. Piyrszy tajlik że seryje miōł prymierã 20 grudnia 2004 roku. Fabuła. Seryjŏ ôsprawiŏ ô przigodach trōjki chopōw – Edda, Toma a Matta, kerzi majōm take same miana jak prawi twōrcy, a tyż wzorowali na nich swoje natury. Seryjŏ cechuje sie spotrzebowaniym kalamburów. Ôficyjalno neczajta
+Baník Ostrava (ślōnske tumaczyniy: "Grubiorz Ôstrawa") – ślōnski klōb fusbalowy ze Ôstrawy. Ôbecniy gro we 1. Synot Lidze. Powstoł we 1922 roku a swoje szpile gro na Bazalach. Trzi razy bōł majstrym Czechosłowacyje (1976, 1980, 1981) a roz bōł majstrym Czeskij Republiki (2004). Ôficjalno neczajta
+Karatajskŏ gŏdka – nachŏ-dagestańskŏ gŏdka s tajli awarskŏ-andyjskich gŏdek ze skupiny andyjskich gŏdek użiwanŏ bez Karatajōw. Użiwanŏ je we Dagestōniy we Rusyje. We ynglickej gŏdce: Karatajskŏ gŏdka na Ethnologue
+Kandrzin (pol. "Kędzierzyn", miym. "Kandrzin") to je tajla miasta Kandrzin-Koźle. Przōdzij, w latach 1951–1975, samodzielne miasto. We Kandrzinie siydzibã swojã majōm Zakłady Azotowe Kędzierzyn S.A., fyrma chymicznŏ. Historyjŏ. We 1283 roku wydanŏ bōła zwōla na lokacyjõ wsi Kandrzin na miymieckim prawie. We 1783 Kandrzin mioł 166 miyszkańcōw. We latach 1792–1821 ôstoł wybudowany Kłodnicki Kanał, kery napoczōn rozrost ekōnōmiczny ôkolic Koźla. We 1845 ôtworzōnŏ ôstała bana Ôpole–Glywice (ôwdy sztela banowŏ we Kandrzinie nazywała sie "Koźle-Kandrzin"). Przispiyszyło to rozrost ekōnōmiczny regiōnu. We 1846 dostoł połōnczynie banowe z Raciborzym, a w latach 1875–1876 połōnczynie banowe z Nysōm i Prudnikym. Tym Kandrzin wartko rozwinōł sie z dziedzinki we ôsiedle dlŏ prŏcownikōw ôd bany i transportu wodnego. 8 grudnia 1918 Ślōnzŏki przedstawiyli we Kandrzinie idyjõ utworzyniŏ ślōnskij autōnōmije w rōmach państwa pruskigo. 2 marca 1951 Kandrzin dostoł prawa miastowe. 30 paździyrnika 1975 prziszło połōnczynie miast Koźla, Kandrzina, Kłodnicy i Sławiyncic a tyż 3 wsi (Lenartowic, Miejsca Kłodnickigo i Cisowyj), co zapoczōntkowało terŏźne miasto Kandrzin-Koźle. 1783 – 166 1825 – 366 1885 – 1225 1905 – 3047 1939 – 6331 1960 – 20446 1961 – 21747 1970 – 34200 2005 – 45790 Transport. Przebiygŏ tyndy drōga krajowŏ nr 40 ô relacyji Guchołazy – Prudnik – Kandrzin-Koźle – Pyskowice.
+Kozio Gōra (pol. "Kozia Góra", miym. "Ziegenbock") - gōra Ślōnskigo Beskidu ô wysokości 683 metrōw. Je rozlygowano miyndzy Bielskem-Biołōm a Bystrōm. Wele jij wiyrchu je fest popularne turystyczne schrōnisko kere je znone jako "Stefanka". Bez Kozio Gōra prowadzōm cesty turystyczne na Bielsko-Biołōm, Ślōnske Mikuszowicy, Szyńdzielnia a Bystro.
+Tuwa (ru. Респу́блика Тыва́н, tyv. Тыва Республикаn) - je autōnōmicznōm republikōm we Rusyje.
+Ôpolany – etnicznŏ podskupina Ślōnzŏkōw, zamiyszkujōncŏ srogõ tajlã terytorium ôpolskigo wojywōdztwa i niykere teryny ślōnskigo wojywōdztwa (na zŏchodzie). To jedna z dwōch nojsrogszych ślōnskich regiōnalnych skupin kole Gōrzanōw. Polski etnograf Janusz Kamocki stwiyrdziōł, iże Ôpolany wyrōżniajōm sie postrzōd Ślōnzŏkōw nojbarzij świadōmõ jednościōm swojij etnicznyj skupiny. Lokalne skupiny. Społeczność Ôpolanōw skłŏdŏ sie z mocka lokalnych skupin. Ôbyjmujōm ône: Zaôdrzoki – miyszkajōm za Ôdrōm; Golŏki – miyszkajōm za Ôdrōm, we ôkolicy Prudnika, na pograniczu Polski i Czech; Bajoki – miyszkajōm we czynści dŏwnego kozielskigo krysu na lewym brzygu Ôdry (we pracach miymieckigo slawisty Reinholda Olescha skazuje sie, iże Bajoki wziōnły swoje miano ôd formy czasownika "być" we jejich dialekcie: "bajesz", "baje" itp.); Ôdrziki (Ôdrzocy, Ôdrzoki) – miyszkajōm nad Ôdrōm, we wsiach: Golczowice, Narok, Niewodniki, Skarbiszów; Leśnioki – zamiyszkujōm we lasach, we wsiach: Kaniōw, Ładza, Krzywŏ Gōra, Murōw, Domaradzkŏ Kuźnia, Dolnŏ Dōmbrōwka; Podlesiŏki – zamiyszkujōm teryny bliżyj lasōw, we prudnickim krysie; Borosie – miyszkajōm we wsiach: Ligota Tułowicka, Szydłōw, Wawelno, Dōmrowa; Krysiŏki (Krysiocy) – ludność na we ôpolskim krysie, obrzeżach miasta Ôpole po ôbōch brzygach Ôdry; Kobylorze – miyszkańcy strzeleckigo krysu we ôpolskim wojywōdztwie i czynści gliwickigo krysu we ślōnskim wojywōdztwie. Podle dialektologa Feliksa Pluty społym z Golokami i Podlesiokami na prawym brzygu Ôdry kole Prudnika wystympowały tyż małe lokalne skupiny jak: Cebulkorze, Kamieniorze, Karpaciorze, Klocorze, Hery. Zasiyng. Bazowym przestrzyństwym zamiyszkaniŏ Ôpolanōw je tak zwany Ôpolski Ślōnsk. Zgodnie z modernym administracyjno-terytorialnym tajlōngiem Polski, regiōn tyn leży z wiynksza we ôpolskim wojywōdztwie, bez jego skrajnie pōłnocnych, skrajnie zachodnich i skrajnie połedniowych regiōnōw. Do terynu Ôpolanōw zaliczŏ sie tyż pŏrã krysōw we zachodnij czynści ślōnskigo wojywōdztwa. Do drugij światowyj wojaczki we przeplocie z Ôpolanami miyszkali zaôbycz ino Miymce. Po deportacyji Miymcōw z Gōrnego Ślōnska na jejich plac ôstali przeniesiyni Polŏki z inkszych regiōnōw Polski. Tedyć terŏźnie na Ôpolskim Ślōnsku reprezyntowanŏ je miynszanŏ populacyjŏ ślōnsko-polsko-miymieckŏ. Podle etnograficznyj karty Janusza Kamockigo, ôd zŏchodu teryn zamiyszkaniŏ Ôpolanōw graniczy z terynem miynszanych grup migrantōw Dolnego Ślōnska, we tym srogij liczby potōmnych ôsadnikōw ze Weschodnich Krysōw. Ôd pōłnocy do ôpolskigo pasma przilygŏ teryn ôsadnictwa wielkopolskich Kaliszan i przedstŏwicieli grupy wieluńsko-radomskij gminy sieradzińsko-lenczyckij. Ôd weschodu teryn Ôpolanōw sōmsiaduje we ôkolicach Czynstochowy z regiōnym Małopolski. Ôd połedniŏ teryn Ôpolanōw graniczy z terynami inkszych ślōnskich grup - Raciborzanōw i Gōrzanōw.
+3 miejscowości we Polsce: Bełk - wieś we ślōnskim wojewōdztwie, we rybnickim krysie, we gminie Czyrwiōnka-Leszczyny Bełk - wieś we świyntokrziskim wojewōdztwie, we jyndrzejowskim krysie, we gminie Imielno Bełk - wieś we warmińsko-mazurskim wojewōdztwie, we dziołdowskim krysie, we gminie Lidzbark
+Krasikōń ("Trifolium" L.) to je zorta zieliny ze familije boberowatych. Wystympuje we umiarkowanyj klimie Ojropy, Pōłnocnyj Ameriki a Azyje. Niykere ś nich sōm uprowiane ôd czowieka. Shamrock Sztyroliściaty krasikōń
+Uolsztyn (pol. "Olsztyn", downij "Holstin", miym. "Allenstein") – nojwiynkše miasto i stolica wojewōdztwa warmińsko-mazurskigo, powiat grodzki Ôlsztyn, stolica powiatu ziymskigo ôlsztyńskigo, archidjecezyji warmińskij, a ôd 1992 r. metropoliji warmińskij. Guōwny ôśrodek gospodarčy, edukacyjny i kulturowy, siedziba wuadz i nojwažnijšych instytucyji rygiōnu, a tyž wažny wynzeu kolejowy i drōgowy. Uolsztyn ležy we pouedniowyj tajli Warmii, historyčnyj krajiny noležōncyj we lotach 1466-1772 do Řečypospolityj. Wbrew powšechnyj ôpińji, niy je pouožōny na Mazurach.
+Halter to je zapniyńcie zaprojektowane do trzimaniŏ razym dwōch kōńcōw pasa. Używŏ sie go we roztōmajtych sytuacyjach. Haltry robi sie z metalu, klejnotōw, holcu, skōry, szkła a inkszych materyji. Haltry znane sōm ôd czasōw antycznych i czynsto sużyły za biżuteryjõ. We strzedniowiecznyj Ojropie szlachta i inkszŏ arystokracyjŏ miała pasy z haltrami we formie małyj szachtelki, w keryj szło skryć niywielgõ sumã pijyndzy.
+Bob Spiers (rodz. 27 września 1945 we Glasgow, um. 8 grudnia 2008 we Devon) – brytyjski telewizyjny reżyser, nojbarzi znōmy ze sitcomōw ""Absolutely Fabulous", "Fawlty Towers", "Press Gang" a "Joking Apart", a tyż s filma ô dziołchach ze Spice Girls pode titlym "Spice World"". Dwa razy erbnōł nadgroda BAFTA. Bob Spiers we IMDB
+Monte Pulito – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Faetano. Faetano Cà Chiavello Calligaria Corianino
+Araberske Krōlestwo Syryje (ara.: "المملكة العربية السورية") – gyszichtowe krōlestwo położōne we Azyji, na terynach dzisiyjszyj Syryje a Jordanije. Uzdane ôstało we 1919 roku, a we marcu 1920 ôstoł ôbrany krōl - Fajsal I. Krōlestwo te ôstało zlikwidowane 24 lipnia 1920 roku, kej to francuskŏ armijŏ wlŏzła do haupsztadu krōlestwa Damaszku a ôstoł uzdany hań francuski mandat Ligi Nacyje.
+Le Raincy - gmin we Francyji, we regijōnie Île-de-France, we departamyńcie Seine-Saint-Denis. Mo 2,24 km² wiyrchu a podug danych ze 2014 roku pōmiyszkiwało sam 14 400 ludzi. Neczajta Le Raincy
+Bellheim to je gmina we Miymcach, we landzie Nadrynijo-Palatynat, we krysie Germersheim. Zajmuje 20,44 km² placu a podug danych s 2006 roku pōmiyszkuje ja 8457 ludzi. Neczajta gminy
+Pochodno to je matymatyczno fōnkcyjo, kero ôpisuje kej wartko sie zmienio wert fōnkcyji pod zmianōm jyj argumentōw. Wedug definicyji, pochodno formula_1 fōnkcyji rzeczywistyj (zmiynnyj rzeczywistyj formula_2) formula_3 we punkcie formula_4 do sie wyliczyć jako granica: formula_5 Tukej, formula_6 to mało pauza od punktu formula_4, kery sie przybliżo coroz barzi do nula. Pochodno do sie tyż zapisać we inkszych postaciach (za pōmocōm rōżniczkōw): formula_8 No ôbliczynie pochodnyj tyż sie godo rōżniczkowanie, a na ôdwrotny proces cołkowanie.
+Nowy Jork abo Miasto Nowy Jork (ang. "New York", "New York City" abo "City of New York", ôficjalnie "The City of New York") – miasto we staniy Nowy Jork, nojwiynkše pod wzglyndym ličby ludności miasto we Stanach Zjydnočōnych. "Miasto, kere nigdy niy zasypio", zwane tyž "Wielgim Jabkym" ("Big Apple"). Ležy na wschodnim (atlantyckym) wybřežu USA, při ujściu řyk Hudson i East River do Zatoki Nowojorskij. Ōwožany za światowe cyntrōm m.in. reklamowe i medjalne (do niydowna tyž finansowe). W Nowym Jorku mieści sie guōvno siedziba ÔNZ. Historyjo. Novy Jork zouožōny zostou we 1614 bez Holyndrōw na wyspie Manhattan kej faktoria handlowo, we 1625 zouožōno ôsiedle Nieuw Amsterdam (Nowy Amsterdam), guōwny port kolōńji Nowe Niiderlandy. Prawa miejske Nowy Amsterdam zyskou we 1653. We 1664 wroz s kolōńjōm zostou zdobyty bez Anglikōw i přemianowany na Nowy Jork. W roku 1673 Holyndři ôdzyskali miasto, nale na mocy pokoju we Westminster 19 lutygo 1674 ôddali miasto Anglikōm we zamian za uznaniy holynderskych praw do Surinamu. W XVIII stolecio podčas wojny ô niypodleguość USA (1775–83) brytyjske wojsko prowadziuo ôkupacyje miasta. W lotach 1785–90 bōu siedzibōm wuadz USA. We 1929 krach na geudzie nowojorskij započōntkowoú wielgi światowy kryzys gospodarčy. 11 wřeśnia 2001 přeprowadzōno zamach terrorystyčny na World Trade Center, wskutek kerygo zginyuo ōng. 3000 ludzi, we tym 343 stražokōw FDNY (Fire Department New York City abo Fire Department New York) a zniščōny zostou couky kōmpleks WTC.
+Barsbüttel - gmin we Miymcach, we landzie Schleswig-Holstein, we krysie Stormarn. Mo 24,68 km² wiyrchu a podug danych ze 2020 roku pōmiyszkiwało sam 12 873 ludzi. Callington Graal-Müritz Guipavas Keila
+Łacińskŏ Ameryka to je termin ôbyjmujōncy 20 krŏjōw i 9 autōnōmiji Połedniowyj Ameryki i Postrzodkowyj Ameryki, w kerych gŏdŏ sie rōmańskimi gŏdkami, ti. po szpanielsku, portugalsku abo francusku. Tajlã szpanielskogŏdkowõ Łacińskij Ameryki nazywŏ sie Hispanoamerykã, a portugalskogŏdkowõ – Luzoamerykã. Łacińskŏ Ameryka zajmuje przestrzyństwo bez 21 mln km², mŏ 549 mln miyszkańcōw, tyngość zaludniyniŏ wynosi tym samym 26 ôsōb na km² (2006). Miyszkańcy Łacińskij Ameryki sōm w przewŏżajōncyj tajli krześcijanami, wiynkszość z nich je katolikami, co stanowiōm kole 70% populacyje. Wzrŏsta udzioł protestantōw, w tym ôsobliwie zielōnoświōntkowcōw, zaôbycz w takich krŏjach jak: Brazylijŏ, Chile, Gwatymala, Panama, Wynezuela.
+Żyrkowice (pol.: "Żerkowice", miym. "Zirkowitz", we rokach 1936-1945 "Erlental O.S.") – do 2016 wieś we Gōrnym Ślōnsku, we ôpolskim krysie, we gminie Kōmprachcicy. Ôd 2017 tajla Ôpola. Pomiyszkuje sam kole 260 ludzi. Piyrszo wzmianka ô wsi pochodzi ze 1274. Pod czas plebiscytu we 1921 121 miyszkańcōw ôpedziało sie za Miymcōma, a za Polskōm welowało 64. Ôd 1945 noleży do Polski. Ôd 2009 roku we wsi stoło podwōjne polsko-miymiecke mianowaniy.
+Chrōnologiczny wykŏz prezydyntōw Rōmōnije 1947-1948 – Mihail Sadoveanu 1948-1952 – Constantin Parhon 1952-1958 – Petru Groza 1958-1961 – Ion Gheorghe Maurer 1961-1965 – Gheorghe Gheorghiu-Dej 1965-1989 – Nicolae Ceauşescu 1989-1996 – Ion Iliescu 1996-2000 – Emil Constantinescu 2000-2004 – Ion Iliescu (2. kadyncyjo) 2004–2014 – Traian Băsescu ôd 2014 – Klaus Iohannis
+Sztyry – naturalno nōmera rozlygowano pōmiyndzy 3 a 5, je nojmajsōm złożonōm nōmerōm. Inksze nōmery do sie tajlować bez 4 ino, kedy ôstatnie dwie cyfery danyj nōmery tworzōm nōmera podzielno bez 4.
+Sztwierć godziny (łać. "quadrans", sztworto tajla) – pozaukładowo jednostka czasu, kero je dugo na piytnoście minutōw.
+FC Schalke 04 - miymiecki fusbalklub ze Gelsenkirchen, zołożōny 4 moja 1904. Siedmiokrotny majster Miymcōw, sztyrokrotnie erbnōł puhar uōnygo kraju a majster Puharu UEFA we 1997. Schalke gro swoje szpile na Veltins-Arena, downij mianowanym Arena AufSchalke (śl. tum. "NaSchalke"). Miano te połazi ôd ślōnskich fanōw, kerzi godajōm, aże lyzōm "na Schalke".
+Animal Crossing (jap. どうぶつの森 "Dōbutsu no Mori") to je seryjo kōmputrowych szpilōw produkowanŏ ôd Nintendo a stworzōnŏ we 2001 roku ôd Katsuyã Eguchi a Hisashigo Nogami. Szpiler wcielo sie we miyszkańca dziedzinki, co w nij miyszkajōm antropōmorficzne zwiyrzynta. "Animal Crossing" (2001) " (2005) " (2008) " (2012) " (2020)
+Zaanstad - miasto a gmin we Niiderlandach, we prowincyji Pōłnocno Holandyjo. Utworzōne we 1974 roku bez skuplowanie miasta Zaandam a gminōw Zaandijk, Koog aan de Zaan, Wormerveer, Krommenie, Assendelft a Westzaan.
+Hulicōwka je zorta wsi, kero mo jynoż jedno drōga a po ôbuch jeji strōnach gynsto rozlygowane sōm stawiynia. Spōmino miejsko hulica. Wystympuje we cołkij Polsce, Słowacyji a wschodnij Francyji. Bajszpilym takij wsi moge być Prziborze.
+Lisse - gmin we Niiderlandach, we prowincyji Połedniowo Holandyjo. Mo 16,11 km² wiyrchu a podug danych ze 2019 roku pōmiyszkiwało sam 22 800 ludzi. Gmin je znōmy ze produkcyji blumōw.
+Fana Francyje, inakszyj mianowanŏ "Tricolore" je to prostokōnt podzielōny na trzi piōnowe pasy: modry, bioły i czerwōny. Fana mŏ proporcyje 2:3. Modry i czerwōny pochodzōm ôd fany Paryża, bioły je farba krōlewskŏ. Herb Francyje Francyjŏ
+Jan Riesenkampf (rodz. 1963 we Zobrzu) – polski dichter, pisorz i tōmocz.
+Dolgańskŏ gŏdka – ałtajskŏ gŏdka s familije tureckich gŏdek s tajli syberyjskich gŏdek użiwanŏ we Krasnojarskim Kraju we Rusyje
+Zachodniŏ Ojropa to je regiōn Ojropy, co ôbyjmuje zachodniõ tajlã kōntynyntu. Państwa Zachodnij Ojropy. Klasyfikacyjŏ ÔZN. Podle tajlōngu, kerego używŏ Wydzioł Statystyczny Ôrganizacyje Zjydnoczōnych Nacyjōw, Zachodniõ Ojropã tworzōm: Austryjŏ Belgijŏ Francyjŏ Miymcy Liechtenstein Luksymburg Mōnako Niderlandy Szwajcaryjŏ Klasyfikacyjŏ CIA. Podle tajlōngu, kerego używŏ Central Intelligence Agency, Zachodniõ Ojropã tworzōm: Wielgŏ Brytanijŏ Irlandyjŏ Belgijŏ Francyjŏ Niderlandy Luksymburg Mōnako Połedniowo-Zachodniŏ Ojropa: Andora Gibraltar Portugalijŏ Szpanijŏ
+XX wiek • XXI wiek • XXII wiek 2007 « 2008 « 2009 « 2010 « 2011 « 2012 » 2013 » 2014 » 2015 » 2016 » 2017 » 14 października - Felix Baumgartner skoczōł ze spadochronym ze ok. 39 km. 19 moja – Chelsea F.C. piyrszy roz we swojej gyszichcie wygroła Liga Majstrōw 8 czyrwca – Mistrzostwa Ojropy we Fusbalu ôrganizowane we Polsce i na Ukrajinie 10 lipca – Waldemar Fornalik zostoł nowym trynerym reprezentacji Polski we fusbalu 1 lutygo - Wisława Szymborska, polsko dichterka, lauryatka Noblowyj Nadgrody ( ur. 1923) 30 czyrwca - Icchak Szamir, izraelski polityker. We rokach 1983-1984 a zaś 1986-1992 bōł prymierym Izraela 7 marca - Włodzimierz Smolarek, polski fusbalszpiler, reprezyntant Polski 25 siyrpnia - Neil Armstrong, amerikański astrōnauta, piyrszy chop na Mieśōnczku (ur. 1930) Tusty Czwortek: 16 lutygo Ôstatki: 21 lutygo Popielec: 22 lutygo Niydziela Palmowo: 1 kwietnia Wielgi Czwortek: 5 kwietnia Wielgi Piōntek: 6 kwietnia Wielgo Sobota: 7 kwietnia Wielganoc: 8 kwietnia Pyńdziołek Wielganocny: 9 kwietnia Pesach: 7-14 kwietnia Wniybowstōmpiyniy: 17 moja Zesłaniy Ducha Świyntygo: 27 moja Boże Cioło: 7 czyrwca Chanuka: 9 grudnia
+Leszek Engelking (rodz. 2 lutygo 1955 we Bytōmiu) – dichter, pisorz, krytyk a tōmacz literatury. Absolwynt Warszawskigo Uniwersyteta, mo tyż doktorat Łōdzkigo Uniwersyteta. "Autobus do hotelu Cytera", Warszawa 1979 "Haiku własne i cudze", Krakōw 1991 "Mistrzyni kaligrafii i inne wiersze", Krakōw 1994 "Dom piąty", Krakōw 1997 "I inne wiersze", Krakōw 2000 "Muzeum dzieciństwa", Poznaniy 2011 "Komu kibicują umarli?" , Poznaniy 2013. "Suplement" (Dom Literatury we Łodzi, Łōdź 2016) "Szczęście i inne prozy", Warszawa 2007 Nadgroda cajtōnga "Literatura na Świecie" (1989, 2003, 2009, 2018) Nadgroda Zwiōnzku Polskich Tōmaczy (2000) Premia Bohemica (Czesko Republika; 2003) Nadgroda Polskigo PEN Kluba (2010) Marcin Hałaś, "Muzeum dzieciństwa" (Engelking ô Bytōmiu) Z familoka we świat
+Dau ("dāwa") to je zorta arabskigo żaglowygo statku. Aże do lot 60. XX stolecio bōły uōne używane we normalnych kōmercyjnych rejsach, a poruszały sie ino przi pōmocy wiatru. Dau je tyż brany niyroz za heraldyczny zimbol, je uōn pokozany we godle Kuwejtu a Kataru.
+Szaudyrbaj Sejtow (kar. "Shawdırbay Seytov"; rodz. 16 merca 1937 we Nukusie) – karakałpacki dichter a pisorz. Ukōńczōł Karakałpacki Państwowy Uniwersytet, zarozki po tym ôstoł redachtorym cajtōnga "Amiwdarya", udzieloł sie tyż we radyju, telewizyji a Towarzistwie Karakałpackich Pisorzōw. Debiutowoł we 1966 rōmanym "Soqpagım menin qaydasan?" Inksze uōnygo dzieła to: "Ushpelek" (1964), "Tawlardan saza" (1970), "Jollpar" (1988), "Qashqın", "Kop edi tırnalar" (1969), "Igbal soqpaqları" (1975), tertralōgijo "Xalqabad" (1978, 1981, 1989), rōman "Shırashılar" , "İsine tirkelip tigilsin" (1986), "Jamanshıganaqtagı Aqtuba" (1992).
+.cz je necowo dōmyna, kero je zrobiōno lo neczajtōw ze Czeskij Republiki. Piyrszo zajta ze kōńcym .cz zrobiyli we 1993.
+Kocourkov - zmyślōne miasto we Czechach, we kerym podug berōw pōmiyszkiwoły same gupieloki. We literaturze pokozoł sie we XVI stoleciu, nale je mogebne co piyrw bōł znōmy we godanym przekozie a wicach. Nojbarzi znōmy ze buchōw Prokopa Chocholouška a Ondřeja Sekory - tyn drugi napisoł "Chrōnika miasta Kocourkova". Kocourkov je podany trocha na Pacanōw a trocha na Wōnchock. Na Morawie podane bery sōm ô zmyśōnym mieście Šimperk, we Miymcach ô Schild.
+Uobszory (, ) – dzielnica Radlina we ślōnskim wojewōdztwie, we władzisowskim krysie. Piyrwyj bōł to folwerk do kerygo noleżoło pora zagrodnikōw sużebnych. We roku 1696 ponem dziedzicym folwerku bōł Fridrich von Rousetz. We 1797 hrabina von Dyhr założōła kolōnijo do ôśmiu kolōnistów s anfanga mianowano Romanshof.
+Corazon Cojuangco Aquino (rodz. 25 stycznia 1933 we Tarlac, um. 1 siyrpnia 2009 we Makati) – filipińsko politykerka, prezydynt Filipinōw we lotach 1986-1992. Bōła piyrszōm we gyszychcie babōm-prezydyntem we Azyje, po tym kej we 1986 ôbalōno dyktatura Ferdinanda Marcosa. We 1987 doprowadźōła do wkludzynio nowyj, dymokratycznyj kōnstytucyji Filipinōw. Jeji nastympcōm zostoł we 1992 roku Fidel Ramos.
+Republika Jukatanu (szp.: "República de Yucatán") – gyszichtowŏ republika we pōłnocnyj Americe, dzisioj tajla Meksyku a Belize. Cuzamyn z republikōm Teksasu a Rio Grande, była to tajla aufsztandōw we ôpozycji do Cyntralistycznyj Republiki Meksyku. Ôstała ôgłoszōnŏ 1 paździyrnika 1841 roku za fraj ôd Meksyku. Republika Jukatanu była liberalnŏ bez konstytucyjõ Miguela Barbachano, szrajbniyntōm we 1841 roku. 5 grudnia 1843 Meksyk zapropōnowoł Jukatanowi autōnōmijõ, atoli we 1845 roku ugodã ôstało serwanŏ, i 1 stycznia 1846 roku Jukatan drugi rŏz ôgłosiōł niyzawisłość. 27 siyrpnia 1848 roku Jukatan ôstoł prziwrōcōny do Meksyku skiż wojn z Majami.
+Văn Mai Hương (rodz. 27 wrzyśnia 1994, Hanoi, Wietnam) - wietnamskŏ piosynkarkŏ, zwyciyńszczyniy wietnamskigŏ Idola 2010. Jeji piosynka Neu nhu anh den czynstŏ klasŏwała siy we piyrszych miyjscach Zing Top Song (Zing Mp3). We 2013 rŏku brŏła udziŏł we Fesciy Piosynki TV ABU 2013 jakŏ jednŏ ze rypryzyntantŏw Wietnamu śpiywajōnc piosynke Là em đó. Nếu như anh đến Hãy mỉm cười
+Godniŏ pieśń (ang. "A Christmas Carol") to je rōman ôd Charlesa Dickensa, co nawiōnzuje do Wiliji Bożego Narodzyniŏ. Ksiōnżka ukŏzała sie po rŏz piyrszy 19 grudnia 1843 roku ze ilustracyjami ôd Johna Leecha. "Godniŏ pieśń" była niyspodzianym sukcesym Charlesa Dickensa. Piyrszy nakłŏd wyniōs 6 tysiyncy egzymplŏrzōw i ôstoł przedany we niycoły tydziyń. We 2020 roku "Godniŏ pieśń" była przełożōnŏ na ślōnski bez Grzegorza Kulika. "A Christmas Carol" we Wikisource
+Amhrán na bhFiann ("Pieśń wojoka") – hymn państwowy Irlandyje. Autorym angelskej wersyje je Peadar Kearney, irlandzkej – Liam Ring, melodyje skomponowoł Patrick Heeney. Hymn przyjynto 12 lipca 1926 roku. Słowa. Irlandzke. Sinne Fianna Fáil, atá faoi gheall ag Éirinn, Buíon dár slua thar toinn do ráinig chugainn, Faoi mhóid bheith saor, Seantír ár sinsear feasta, Ní fhágfar faoin tíorán ná faoin tráill. Anocht a théam sa bhearna bhaoil, Le gean ar Ghaeil, chun báis nó saoil, Le gunna-scréach faoi lámhach na bpiléar, Seo libh canaig amhrán na bhFiann. Angelske. Soldiers are we, whose lives are pledged to Ireland, Some have come from a land beyond the wave. Sworn to be free, no more our ancient sireland, Shall shelter the despot or the slave. Tonight we man the ‘bearna bhaoil In Erins cause, come woe or weal, Mid cannons roar and rifles peal, Well chant a soldiers song.
+Trōmba wodno to zjawisko meteorolōgične polygajōnce na formowaniu sie piōnowygo chmuřastygo wiru na kštout leja, wystympujōncygo přez powiyřchńōm wody, pouōnčōnygo s chmurōm kuymbiastōm. Pod tōm postaćōm jawi sie kej nadwodne tornado, kere wznosi woda. Je znočniy suabša ôd swygo lōndowygo ôdpowiydnika.
+Paderborn – miasto we Miymcach, we landzie Nadrynijo Pōłnocno-Westfalijo, siedziba krysu Paderborn. Ôstrzodek nauki a industryji. Belleville, USA Bolton, Yngland Debrecen, Madziary Le Mans, Francyjo Ludwigsfelde, Brandynburgijo Pampeluna, Szpanijo Przemyśl, Polsko Qingdao, Chiny
+11 moja - Andres Iniesta, szpanielski fusbalok 12 września - Scarlet Johansson, amerikańsko szauszpilerka a piosynkarka 22 grudnia - Basshunter, szwedzki piosynkorz, producynt muzyczny a DJ 19 października - Jerzy Popiełuszko, polski duchowny Wielganoc: 22 kwietnia Boże Cioło: 21 czyrwca
+2 gminy we Polsce: Gmin Wōnsosz - gmin we dolnoślōnskim wojewōdztwie, we gōrowskim krysie Gmin Wōnsosz - gmin we podlaskim wojewōdztwie, we grajewskim krysie Badnij tyż: Gmin Gōrny Wōnsosz - downy gmin we kłobuckim krysie, we katowickim wojewōdztwie
+Kylian Sanmi Mbappé Lottin – (wym. [kil.ˈjan əm.ba.ˈpe], rodz. 20 grudnia 1998 we Paryżu) – francuski fusbalok kamerōńskego pochodzynio, gro na pozycyji napadziora. Na sztand 25 czyrwca 2018 gro we maszafcie Paris Saint-Germain. We sezōnie 2016/2017 erbnōł mistrzostwo Francyji ze klubym AS Monaco. We reprezyntacyji zadebiutowoł 25 marca 2017.
+Antoni Piechniczek (rodz. 3 moja 1942 we Chorzowie) - ślōnski fusbalok, tryner fusbalowy a politiker. Na fusbalplacu zauobycz groł kej pōmager abo prawy ôbrōńca. Kej fusbalok we 1968 zostoł majstrym Polski ze Ruchym Chorzōw. We 1972 ôstoł trynerym. Nojsamprzōd trynowoł pora ślōnskich manszaftōw aż we 1981 przejōn polsko reprezyntacyjo. Zakwalifikowoł sie z ńōm na mistrzostwa świata we 1982 roku a niyskorzi zajōn na nich 3. plac po ôstatnim szpilu wygranym ze Francyjōm. Na nostympnych mistrzostwach świata ôdpod we 1/8 finołu. We 1986 poszoł do Górnika Zobrze kaj po roku wygroł majstra Polski. Potym pojechoł do Tōnezyje kaj we 1988 i 1989 bōł trynerym reprezyntacyje. Trynersko kariera kontiuowoł do 2001 roku. Mo trzech bajtli. Biogram na zajcie Polskego Senatu (VII kadencyjo)
+Yaren - ôsiedle, uznowane za stolica Nauru.
+Bełk (pol. "Bełk", miym. "Belk") – wieś we Gōrnym Ślōnsku, we rybnickim krysie, we gminie Czyrwiōnka-Leszczyny, nad rzykōm Bierawkōm. W Bełku miyszko 3358 ludzi. Sōm tukej dwa kościoły - ze XVIII stolecio (pod wyzwaniym Maryje Magdalyny), ôtoczōny starym murym a grōbōma a tyż i nowy, kery powstoł we roku 2007. Staro je tyż fara ze XVIII/stolecio. Inksze zabytkowe ôbiekta: lazaryt ze 1908, a dzisiej Chaupa Pokojnygo Starzynio, grobowiec familije Lukas ze XIX stolecio, downo szula ze XIX stolecio, dzisiej przedszula, downy folwark ze XIX stolecio. Bez wieś leci autobana A1 ze Sojśnicy do Czeskij Republiki.
+Noordwijkerhout to je miasto we pouedniowo-wschodnij tajli Niiderlandōw, we prowincyji Połedniowo Holandyjo. Podug danych s 2007 roku, mioło 15299 miyszkańcōw. Je to kurort rozlygowany 5 km ôd Pōłnocnygo Morza. Neczajta miasta
+Poggio Chiesanuova – małŏ wieś ("curazia") we San Marino. Przinŏleży do gminy Chiesanuova. Chiesanuova Caladino Confine Galavotto Molarini Poggio Casalino Teglio
+Dolnosorbsko godka (dsb. "dolnoserbšcina", "dolnoserbska rěč") je jednōm ze zachodniosłowiańskich godek używanych we Dolnyj Łużycy. Je to tyż jedno ze dwōch zapisowanych sorbskich godek – drugo to gōrnosorbsko godka. Dolnosorbski je używany we becyrku Chociebuża we Brandynburgiji. Drōgowe znoki sōm tam dwugodkowe a we Chociebužu je gimpel, we kerym bajtle godajōm po dolnosorbsku a ôpatruje sie tam ta godka.
+Bronisław Geremek (rodz. 6 marca 1932 we Warszawie, um. 13 lipca 2008 we Lubiyniu) – polski polityker, bōły przewodniczōncy Uniji Wolności, minister sprow zagranicznych we lotach 1997-2000, poseł ku Sejmowi RP X, I, II a III kadyncyji, ôd 2004 do 2008 poseł ku Parlamyntowi Ojropejskimu. S wyksztołcynio historyk, medjewista. Mioł dwōch synkōw. Znoł sztyry ôbce godki: francusko, angelsko, italsko a miymiecko. Śmierć. Zginōł 13 lipca 2008 we wypadku drogowym na krajowyj ceście 92 we Lubiyniu kole Miydzichowa. Prowadzōny bes niygo mercedes sjechoł na lewy pas jezdnie a strzasł sie s dostawczym fiatym ducato.
+An Dehai (Hanyu pinyin: Ān Déhǎi, Wade-Giles An Te-hai, chiński tradycyjny szrajbōnek 安德海, chiński ajnfachowy szrajbōnek 安德海) (um. 1869), chiński polityker, głōwny eunuch Zakozanygo Miasta we rokach 1861 – 1869. Jedyn ze głōwnych wspōłpracownikōw cysarzowyj Cixi. Asystowoł przi ceremoniji welowanio na krōlewske baby a kōnkubiny we 1851, we kerym Jehonala przikuplowano do harymu. Podug jednyj ze relacyji, przi wojowaniu o władza po tym kej umrził Xianfenga doł ksiyńciu Gongowi brif ôd gdōw po uōnym władcy, we kerym wzywano uōnygo a ksiyńcia Chun do rajzy ku Rehe (Dżehol). Pora dńōw niyskorzi, we tajymnicy przed regyntōma, zorganizowoł tref spiskowcōw. We 1861, we uznaniu uōnygo zasugōw, dostoł robota kej głōwny eunuch. Stoł sia jydnym ze nojbliższych spōłpracownikōw cysarzowyj Cixi, kero doła uōnymu ôrganizowaniy szpasu we uōnyj apartamyntach. Uōnygo ajnflus na cysorski dwōr bōł tak festylny, co we przitomności inkszych dworzanōw ciepoł sie do drugij regyntki, Cian. Jak prziszło do coroz srogszyj zwady miyndzy Cixi a ksiyńciym Gongem we 1865, mioło to tyż ajnflus na tryjtowaniy uōnygo politykera ôd głōwnygo eunucha. Zaczōn tryjtować uōnygo niyprawo a pokozywać mu pogarda, łomoł przi uōnym normy ôd etykety.. Wykorzistoł swōj ajnflus coby arystokracyjo doła mu cynny ring. Niyskorzi, mimo aże Cixi prośōła go, coby tygo niy robiōł, asił sie uōnym ringym we przitomności somygo Gonga. Chcioł uōnygo pōniżyć a coby dostoł chyńci do zymsty. Mōnarchini, kero chcioła chrōnić An Dehai, postanowiōła doć go kajś poza stolica na jaki czas. Mioł wyjechać na połednie Chin coby lo uōnyj wybrać jake niydbowne tkaniny. Bōło to niy do zgody ze cysorskim prawym, podug kerygo eunuchy mioły zakaz opuszczanio stolicy. An Dehai ruszył mimo to we rajza, a ôrszak kery ś nim jechoł zajmowoł pora bogato zdobiōnych łodźōw. We miastach, we kerych zatrzimywoł sie faworyt Cixi bōł przijmowany kej cysorski wysłannik. Wroz ze głōwnym eunuchym rajzowoł Ding Baozhen, gubernatōr prowincyji Shandong. Bōł uōn uōnygo wrogym, od kedy zmuszōno go coby przekazoł uōnymu 10 tyś. liangōw strzybła. Przi jydnym ze postojōw posłoł do ksiyńcia Gonga posłańca ze wieśćōm, co złomano zakoz przebywanio eunuchōw poza stolicōm. Uōna wieść dotarła tyż do Cian, kero postanowiōła zlikwidować uōnygo dygnitarza, kerygo niynawidźōła. Wydoła edykt, we kerym kozała dać uōnygo do cuchthauzu a niyskorzi zaszlachtować. Rozkaz wykōnano pod nadzorym Ding Baozhena. Zwłoki An Dehaia pogrzebano na kirchofie, na kerym chowano dziodōw. Laidler Keith "Ostatnia cesarzowa", Wyd. Muza, Warszawa 2006, ISBN 83-7319-728-1 Vasilij Âkovlevič Sidihmenov "Ostatni cesarze Chin" Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1990, ISBN 83-216-0900-7
+Karminadle (roz za kedy tyż gehaktyz) – szpajza ślōnskigo kuchnia. Sōm to mlōne sznycle , przirychtowane ze świńskigo miynsa, świńsko-uowiynzigo nale downi tyż ze krōliczygo, bestōż we Ślōnsku kejsik bōło powszechne cichtowaniy krōlikōw. Karminadle downi bōły daniym na gody, terozki sōm potrawōm, kero sie podowo we tydniu. Krōne na ślizyki jedzōne sōm tyż na zimno kej ôbłożyniy kanapkōw ze chlyba abo żymłōw.
+Pawłowskij (rus. "Павловский") - ôsiedle miejskij zorty we Rusyji, we Permskim Kreju, we Oczjorskim Rejōnie. Na 2021 rok pōmiyszkiwało sam 3145 ludzi.
+John Anari (rodz. 1980) – papuaski aktywista, dziołocz lo niypodległości Zachodnij Papui. Bōł rodzōny we dziedzinie Kebar, pochodzi ze plemiynio Mpur. Je prziwōdcōm West Papua Liberation Organization (WPLO), ôrganizacyji kero mo cweka zdobycie niypodległości ôd Indōnezyji bez użycie śōły. Je autorym artikla ô papuaskim separatyzmie, kery ôpublikowano na neczajcie uONZ. rdbp.net DEBACLE OF DECOLONIZATION AND ILLEGAL SELF DETERMINATION IN WEST NEW GUINEA ISLAND, un.org
+Zbigniew Stanisław Wodecki (rodz. 6 moja 1950 we Krakowie, um. 22 moja 2017 we Warszawie) - polski piosynkorz, kōmpozytor, szauszpiler a telewizyjny prezenter. Znōmy ze szlagrōw "Chałupy Welcome to", "Lubię wracać tam, gdzie byłem", "Zacznij od Bacha", "Opowiadaj mi tak" a "Izolda", a tyż ze piosynkōw ze animōwanych filmōw "Pszczōłka maja" a "Rudolph the Red-Nosed Reindeer: The Movie". Podug niykerych zdrzōdłōw rodzōny bōł we Łaziskach, nale sōm podowoł Krakōw. Ôficyjolno neczajta
+Robert De Niro (rodz. 17 siyrpnio 1943 we Nowym Jorku) - amerikański szauszpiler, reżysyr a filmowy producynt. Znōmy m.in. ze rolōw we filmach The Godfather Part II a Raging Bull - za kożdo s niych dostoł Nadgroda Filmowyj Akadymiji. Biografijo we IMDB
+Kaliningrad (rus. "Калининград", pol. "Królewiec", miym. do 1945 "Königsberg") – miasto we Rusyji u ujścio Pregoły do Bałtyckigo Morza, we historycznyj krajinie Sambijo. Je stolicōm ôbwodu kaliningradzkigo – yksklawy Rusyje, co graniczy ze Polskōm a Litwōm.
+Altadena – census-designated place we USA, we sztacie Kalifornijo, we hrabstwie Los Angeles.
+Tworzyniy Alfred Hitchcock (rodz. 13 siyrpnia 1899 we Lōndynie, um. 29 kwietnia 1980 we Los Angeles) – brytyjsko - amerikański filmowy reżysyr a producynt. Ôdznaczōny The Most Excellent Order of the British Empire. Uznowany za pioniera suspensu a psychologicznygo thrillera. Po zuōnaczyniu poru filmōw we Wielgij Brytaniji przekludził sie do Hollywood, we 1956 dostoł amerikańske ôbywatelstwo. Uznowany za nojlepszygo brytyjskigo reżysyra we geszichcie a jednygo ze nojlepszych we weldzie. Znōmy ze ausdruka "Film na anfangu mo mieć trzyńsiynie ziymie, a niyskorzi napiyńcie mo rōść." Nojbarzi znōme filmy Hitchcocka: "Rear Window", "Vertigo", "Psycho", "North by Northwest", "The Birds", "Rebecca". Profil we IMdB
+Sunshine Coast - miejscowość we Australiji, we sztacie Queensland, nade Pokojnym Ôceanym. Mo 1633 km² wiyrchu a na 2018 rok pōmiyszkiwało sam 333 436 ludzi. Ôstrzodek turystyki a nauki.
+Gmina Kurōw (pol. "gmina Kurów") – gmina wiejsko we Polsce, pouožono we powiecie pōuawskim, we wojewōdztwie lubylskim. Stolicōm gminy je Kurōw. Gmina zajmuje 101 km2 placu, a zamiyškuje sam 8 017 ludzi.
+Sarah Bernhardt, a po prowdzie "Marie Henriette Rosine Bernardt" (rodz. 22 października 1844 we Paryżu, um. 26 marca 1923 tyż tam) – francusko szauszpilerka, słynno ze wystympōw we paryskich tyjatrach. We lotach groła 1872-1880 we tyjatrze Comédie-Française. Je pochowano na smyntorzu Père-Lachaise.
+Andrzej Stania (rodz. 3 lutygo 1948) je ślōnski polityker, grubiorz na pynzyji. Ôd 2000 do 2010 boł prezydyntym Rudy Ślōnskij. Człōnek Platformy Obywatelskij, mo baba a sztyrech bajtlōw.
+Persepolis F.C. to je irański szportklub ze Teheranu. Je to jedyn ze nojbarzi utitułowanych klubōw we gyszichcie irańskigo fusbalu. Ôficjalno neczajta
+Dorota Rabczewska ("Doda") (rodz. 15 lutygo 1984 we Ciechanowie) – polsko piosynkorka, kero śpiywo muzyka ze zorty pop i rok. 2002 Virgin 2004 Bimbo 2005 Ficca 2016 Choni 2007 Diamond Bitch 2011 The Seven Temptations 2019 Dorota Ôficyjalno neczajta Dody
+Krzest – to je sakramynt praktykowany we mocce religijōw krześcijańskich. Udzielo sie uōnygo na ôdpuszczynie grzychōw. To rytuał, we kerym leje sie woda, abo sie toplo krzczōno perzōna. Krzest we wodzie to je sakramynt, kery ôdradzo. Perzōna, kero ôstała okrzczōno we wodzie a we Duchu Świyntym przijmuje krzest we mianiy Pana Jezusa Kristusa. Etymologijo słowa. Pochodzynie niy je blank jasne. Wywodzi sie uōne we ostatecznym rechnōngu ôd miana Kristusa (łać. "Christus", grecke "Khristos" – od "khrein" – namaszczać). Zwyki. Na Gōrnym Ślōnsku skirz krztu familijo urzōndzo fajer, mianowany "radośnik".
+Awarskŏ gŏdka – nacho-dagestańskŏ gŏdka s tajli awarsko-andyjskich gŏdek używanŏ bez kole 761 960 Awarōw. Ôficyjnŏ gŏdka Dagestōnu, używanŏ tyż we Czeczenije we Rusyje, Kachecyje we Gruzyje, a we Balaken a zakatalskim rejōnie we Azerbejdżanie.
+The Lord of the Rings (ôryginał z ang.) – rōman fantastyczny ôd Johna Ronalda Reuela Tolkiena, wydany we 1949 roku. Czynsto mianuje sie trzi tajle tego rōmanu za trylogijõ, atoli ôryginalnie "The Lord of the Rings" mioł być wydany we jednym buchu, a trzi tajle we trzech buchach to je ajnfal wydŏwcy, kery niy chcioł wydać tak srogigo buchu (ōngyfer 3300 zajt). Autōr niy chcioł coby jego rōman bōł krōtszy aniżeli ôryginał, beztōż zgodziōł sie coby wydać jego rōman we trzech buchach. Rōman ôstoł przełożōny na roztōmajte gŏdki, atoli jeszcze niy mŏ przekładu na ślōnskõ gŏdkã.
+Gagausko godka – godka ôd Gagauzōw, przinoleży do połedniowo-zachodnij (oguskij) grupy turkijskich godkōw. Używano je na połedniu Moldowy (uosobliwie we autōnōmicznyj Gagauzyji) a Ukrajiny (uodeski ôbwōd), a tyż na pōłnocnym Kaukazie, we Rusyji a Bōłgaryjji. Podug UNESCO mo uōna sztatus godki, keryj zagrożo, iże może sniknōńć. Testowo Wikipedyjo pō gagausku
+Chomu to je miasto a gmina miejsko we Indjach, we stanie Radżastōn. Podug danych ze spisu ludności, we 2001 roku miało 50717 miyszkańcōw. Wyniki Spisu
+Szport to sōm roztomajte formy fizycznyj a filipowyj aktywności, kere sōm podejmowane lo szpasu abo lo rywalizacyje. Ôde rekreacyje ôdrōżnio sie tym, co jygo dyscypliny majōm richtich ôkryślōne regle. We niykerych dyscyplinach rywalizuje sie samymu ze sobōm (alpinizm, ekstrymalne szporty). Szporty idzie potajlować na indywidualne a manszaftowe, a podug inkszygo kryteryjōm szport tajluje sie na amatorski a zawodowy. Uosobliwe dyscypliny sōm zuorganizowane we krajowe a miyndzynorodowe federacyje, kere ôrganizujōm szportowe zawody. Ibōngi a szkolynia ôrganizujōm szportowe kluby, abo szportowe szule.
+Helmenzen to je gmina we Miymcach, we landzie Nadrynijo-Palatynat, we krysie Altenkirchen. Zajmuje 4.15 km² placu a podug danych s 2006 miała 860 miyszkańcōw.
+Eka Trzech Cysŏrzōw (, , ) to je miano placu, kaj ôd 1846 roku do I wojny światowyj stykoły sie granice trzech cysŏrstw: Miymiec (Prusōw), Austryje a Rusyje. Leży we granicach Myslowic, tam kaj zbiygajōm sie Biołŏ a Czŏrnŏ Przemsza. Teryn pōmiyndzy rzykami nŏleżoł do Miymiec, ziymia na lewym brzygu do Austryje, a na prawym do Rusyje. Podle cajtōngōw ze anfanga 20. stoleciŏ, plac tyn prziciōngoł ôd 3 do 8 tys. turystōw bez tydziyń. We 1907 roku wybudowano sam pōnkt widokowy - Wieża Bismarcka, kerõ zbuliły polske władze we 1937 roku. We 2004 roku, kej Polska wlazowoła do Ojropejskij Unije, postawiōnŏ sam bōła tablica ze napisym: <poem> "W miejscu, w którym niegdyś stykały się granice trzech zaborów dzisiaj świętujemy wstąpienie Polski do Unii Europejskiej i jesteśmy dumni, że wspólnie budujemy Europę bez granic. " </poem> 9 listopada 2007 postawiōny sam bōł ôbelisk ze inskrypcyjōm: "Obelisk Pamięci o dawnym podziale Europy i jej zjednoczeniu" ("Ôbelisk pamiyńci ô dŏwnym potajlowaniu Ojropy a ônyj zjednoczyniu"). Dŏwne brifkarty z Eki Trzech Cysŏrzōw
+Boe - ôsada a dystrykt na Nauru. Mo 0,5 km² wiyrchu a podug danych ze 2011 roku pōmiyszkiwało sam 851 ludzi.
+The Banner of Freedom ("Sztandar Wolności") – hymn państwowy Samoa. Przijynto było go we 1962 roku. Autorym słōw i muzyki je Sauni Iiga Kuresa. "Samoa, tulaʻi ma sisi ia lau fuʻa, lou pale lea!" "Samoa, tulaʻi ma sisi ia lau fuʻa, lou pale lea!" "Vaai ʻi na fetu o loʻua agiagia ai:" "Le faailoga lea o Iesu, na maliu ai mo Samoa." "Oi, Samoa e, uu mau lau pule ia faavavau." "ʻAua e te fefe; o le Atua lo ta faʻavae, o lota saʻolotoga." "Samoa, tulaʻi: ʻua agiagia lau fuʻa, lou pale lea!" "Samoa, arise and raise your flag, your crown!" "Samoa, arise and raise your flag, your crown!" "Look at those stars that are waving on it:" "This is the symbol of Jesus, who died on it for Samoa." "Oh, Samoa, hold fast your power forever." "Do not be afraid; God is our foundation, our freedom." "Samoa, arise: your flag is waving, your crown!"
+Crash – talyrz perkusyjny, idjofōn ô niyuokryślōnyj wysokōści dźwiynku, jedyn ze elemyntōw ôbycznygo szlagcojgu. Miano "crash" bōło piyrszy roz użyte bez fyrma "Zildjian" we 1928. We Ojropie piyrszy roz pojawiōły sie we Strzednich Storoczach, pochodzōm ôd karatali – tradycyjnych insztrumyntōw używanych we Indyji a Bangladyszu. Na crashu moge sie groć pałkōma szlagcojgowymi kej elemynt szlagcojgu, abo ryncznie bez sklapywanie dwōch takich jednakowych talyrzy (talyrze ôrkestrowe). Szrajbōnek crasha na nutach lo szlagcojgu je zależno ôde autora nutōw, niy ma jednorakigo szrajbōnku, skiż tygo autor nutōw piyrwy przedstawio swojo lygynda. Nojczynści sōm to niyskorzi nuty nojwyżij rozlygowane na piynćōlini, skuli wysokego klangu. Pozycyjo. We szlagcojgu crash stoji na szpecjolnym statywie lo talyrzy szlagcojgowych. Ôd spodu a wiyrchu przilego do niego szpecjolny matyrioł, a całość zakrynco sie szrałbōm. Crash bezma zowdy je umiejscowiōny po lewyj zajcie zestawu, zdebko ôbok tom-tomōw, coby dobrze sie groło na nim prawōm rynkōm. Nale leworyncznym ajnfakszyj gro sie lewōm rynkōm. Skiż tygo uōni ustowiajōm tyn talyrz miyndzy a nad tom-tomami. Profysjonalnie praworynczne szlagcojgery kej używajōm wiela crashōw to ustowiajōm te nojciyńsze i nojmajse po lewyj zajcie, a te srogsze po prawyj. Właściwości a klang. Crash je ôkryngiym. Jigo miara szyrzki to nojczynści ôd 14 do 18 cali. Sōm tyż czasym take, kere majōm nowet 24 cale, sōm robiōne ekstra coby mioły ciynższy klang a dużyj brzmioły. Rube talyrze sōm przeznaczone lo muzyki hewimetalowej a hard rokowyj, atoli ciyńsze lo spokojnygo roka. Take talyrze, kere majōm mniyjse szyrzki mianujōm sie zwykle splashōma. Crash je wroz ze hi-hatym nojpopulaniyjszym talyrzym perkusyjnym, kery do sie wysznupać we kożdyj skupinie muzycznyj. Crashe lepszyj jakōści sōm zrobiōne s stopu brōnzu a inksze s mesingu. Jigo dźwiynk je agresywny, wysoki a robi sroge larmo dugo brzmiōnce. Dziynki tym właściwośćōm je uōn używany lo akcyntowanio poczōntku frazy. Im majsy talyrz tym szybciyj wybrzmiywo i tyż do sie go używać we barzi niytypowym rytmie. Roz a kedy, coby skrōcić czas brzmiynio tłumi sie go kciukym i palcym wskazujōncym. Dźwiynk kopułki talyrza je bardzo ciyńki, choby ôd szolki. Terozki coroz czynściej zaczyno sie używać crashe ze dziurōma. Daje to ôstry, jescze krutsy klang, we som roz lo gibkich akcyntōw. Zorty talyrzy bez rubość. Miana rubości ôd nojciynszyj: paperthin thin medium thin medium medium heavy heavy Talyrze ôrkestrowe. Talyrze ôrkestrowe to bezma zowdy gynał take same talyrze kej crashe szlagcojgowe (roz a kedy je używany tyż talyrz china), ino s skōrzanymi uchwytōma na rynce. Trzimane sōm piōnowo na wysokości kej piyrsi, po zderzyniu natychmiost sie je ôtwiyro, coby niy stłumić. Wykorzistuje sie je głōwnie we ôrkestrze symfōnicznyj a ôrkestrze dyntej we marszach, kōncyrtach a paradach militaryjnych. Popularne sōm trzi zorty takich talyrzy: "Miymiecke" abo "Wagnyrowe" - sroge a ciynżke "Wiedyńske" - zdebko majse a lekse "Francuske" - nojmajse a kupa cichse Talyrze perkusyjne
+Alfabyt ślōnski Grzegorza Wieczorka – forma alfabyta lo ślōnskij godki, używano a prōmowano ôd Grzegorza Wieczorka. Ôparto na kaszubskim alfabycie (prelabializacyjo bez sztrich nad buchsztabōm, ntp. ò, ù; litery ã, ô). We zamiyrzyniu mioł być pōmocny do zapisywanio kożdyj ślōnskij gwary, niy przijōn sie atoli skiż tygo, co niy mo jydnoznaczōncygo zmiynkczanio spōłgoskōw a tyż skirz używanio bezpotrzebnych znokōw, kej ã a ô. Niy je używany niykaj krōm autorskich prac Wieczorka. Alfabet. We tym alfabecie sōm 34 buchsztaby: Aa Ãã Bb Cc Ćć Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Łł Mm Nn Ńń Oo Óó Òò Ôô Õõ Pp Rr Ss Śś Tt Uu Ww Yy Zz Źź Żż A tyż sōm i dwuznoki a trziznoki: ch cz dz dź dż rz sz ci ni si zi dzi.
+Madagaskar (malg. "Madagasikara", franc. "Madagascar", ang. "Madagascar"; Republika Madagaskaru - "RepoblikanI Madagasikara", "République de Madagascar", "Republic of Madagascar") – państwo pouožōne na wyspie Madagaskar we zachodnij tajli Ôceanu Indyjskigo, kole pouedniowo-wschodnich wybřežy Afriki. Madagaskar je štwortōm co do wielgości wyspōm na świecie. Na Madagaskaře přewažo hodowla a pasterstwo, wystympuje tyž prymitywne bauerstwo, plantacyje roślin tropikalnych, eksploatacyjo drewna, zbieractwo, myślistwo, a bauerstwo śrōdziymnōmorske. Wystympujōm dwie strefy roślinne: na pōunocy suche lasy podrōwnikowe, a we cyntrōm a na pouedniu sawanny.
+Ślōnske klōski (gōmiklyjzy, gś-miym. "Gummikließla", śl-miym. Schläsche Kließla) – sōm to klōski robiōne s kartofli uōnczonych we czyńściach 3:1 s kartofylmyjlym, kulane na ôkrōngło s dziurkōm, warzōne we ôsolōny gorki wodzie. Jy sie je kej przidowka do wusztowego kustu ze zouzōm (czynsto s roladōm), czasym kej grōndkust ze wytopiōnym szpekym. Sōm uōne wywołanym jodłym we Wiyrchniym Ślōnzku, kaj sōm dwie zorty ty szpajze. Jednōm sōm klōski biołe, zrobiōne yno s warzōnych kartofli a kartofylmyjlu. Drōgōm, to sōm klōski czorne, kej do kartofli a kartofylmyjlu dodowo sie tyż we 1/3 surowe tarte kartofle.
+Szlojder abo gabla to je zorta ciepujōncej brōni. Ajnfach idzie nia zrobiyć s kōnska badyla we formie buchsztaby "Y" a kōnska guminu, kery sie mocuje do jigo wiyrchnich kōńcōw. Coby strzelić, trza naćōngnōńć gumin naroz s pociskym (nojczyńścij kamiyniym), a hnet nia puścić. Terozki mo nijake znoczynie militarne a je używano do szpasu bez bajtle.
+6 miejscowości we Polsce: Biernatki – wieś we dolnoślōnskim wojewōdztwie, we jaworskim krysie, we gminie Wielge Wōndroże Biernatki – wieś we kujawsko-pōmorskim wojewōdztwie, we włocławskim krysie, we gmine Lubraniec Biernatki – wieś we podlaskim wojewōdztwie, we augustowskim krysie, we gminie Augustōw Biernatki – ôsada we warmińsko-mazurskim wojewōdztwie, we ôstrōdzkim krysie, we gminie Miłakowo Biernatki – wieś we wielgopolskim wojewōdztwie, we kaliskim krysie, we gminie Żelazkōw Biernatki – wieś we wielgopolskim wojewōdztwie, we poznańskim krysie, we gminie Kōrnik
+Gustave Eiffel (rodz. 15 grudnia 1832 we Dijon, um. 27 grudnia 1923 we Paryżu) - francuski inżynier a kōnstruktor mostōw, śluzōw a kōnstrukcyjōw ze ajzy a żeliwa. Nojbarzi znōmy skirz Wieży Eiffla a Statui Wolności.
+Rajmund i Julka (ang. "Romeo and Juliet") to je dramat ôd angelskigo dramaturga Williama Shakespearea ze 1597 roku. Na ślōnskõ gŏdkã dramat przełożyła Anna Myszyńska we 2004 roku. Fabuła. Dramat przedstawia ôstuda dwōch familiji, kerych czōnki zakochujōm sie we sobie. Julka Kapulewicz (ôryg. Julia Capuletti) i Rajmund Montlik (ôryg. Romeo Montecchi) poznajōm sie na balu we dōma Kapulewiczōw i dochodzi już do piyrszych kuskōw. Dalszego dnia pobiyrajōm sie we cyli fatra Laurentego. „Rajmund i Julka” pokazuje miyłowanie dwōch nastolatkōw (Julka mŏ 14 lŏt), jejich dojzdrzywanie społym z tympym akcyje, pomŏtlane trefiyniŏ jak tyż dziwacki zbieg ôkoliczności. Kōńczy sie na śmierci ôbu ôsōb bez ajnfachowe niyporozumiynie. „Rajmund i Julka” to dzieło perfekt, autōr ukazuje we nim siyłã jakõ mŏ miyłowanie, jak potrefi zmiynić nastolatkōw we ôsoby majoryntne duchowno i we połni świadōme swojich czynōw. Zdeterminowane, by mōc połōnczyć sie z ôbiektym swojich westchniyń. "Romeo and Juliet" we Wikisource
+Vitry-sur-Seine - gmin we Francyji, we regijōnie Île-de-France, we departamyńcie Val-de-Marne. Mo 11,67 km² wiyrchu a podug danych ze 2018 roku pōmiyszkiwało sam 94 649 ludzi. Burnley<br> Kladno<br> Meißen Neczajta Vitry-sur-Seine
+Montsoreau – gmin we pōłnocnyj Francyji, we regiōnie Pays de la Loire, we departamyńcie Maine-et-Loire. Je 15,19 km² srogi, a podug danych ze 2015 roku miyszkało w nim 447 ludzi. Muzeum – Château de Montsoreau
+Zogłymbie, irōniczniy Altrajch to rejōn historyczny rejōn we Polsce, a gynau to zachodnio tajla Małopolski, położōno przi granicy ze Gōrnym Ślōnskym. Dziś Zogłymbie noleży do ślōnskigo wojewōdztwa. Tak jak Gōrny Ślōnsk mo historyjo powiōnzano fest ze hawiyrstwym a industryjōm, ganc inkszo ale je polityczno a kulturalno historyjo regiōny. Kej Ślōnsk bez dugi czas bōł pod wpływym czeskim, austryjockym a miymieckim, Zogłymbie noleżało do Krōlestwa Polskigo, a potym do Carstwa Ruskigo. Na Zogłymbiu bōła używano zogłymbiańsko gwara godki polski, dzisio ale wiynkszość rzōńdzi we standardowyj polskij godce. Za granica miyndzy Gōrnym Ślōnskym a Zogłymbiym je widziano rzyka Brynica. Na mieszkańcōw Zogłymbio godo sie "Zogłymbioki". Najsrogsze miasta na Zogłymbiu to sōm Sosnowiec, Dōmbrowa, Byndzin a Czelodź. Cuzamyn Zogłymbie mo wiyncyj jak pōł miljōna miyszkańcōw. Niykere wywołane ludzie powiōnzane ze Zogłymbiym to sōm Edward Gierek (kōmunistyczny politiker), Władysław Szpilman (pianista, ô kerym Roman Polański nakryńćōł film "Pianista") , Jan Kiepura (śpiywok), a Krzysztof Kieślowski (reżyser).
+Sztamfkartofle to sōm uwarzōne kartofle pożgane na bryja. Nojczyńści robi sie je ze starych kartoflōw, kej mode sōm za twarde. Roz za kedy dodowo sie sam porcyjo masła abo zany, coby bōły delikatniyjsze.
+John Forsythe (rodz. 29 stycznia 1918 we Penns Grove (New Jersey), um. 1 kwietnia 2010 we Santa Ynez (Kalifornijo) – amerikański szuszpiler, nojbarzi znōmy ze role Blakea Carringtona we seryjalu "Dynasty". "Northern Pursuit" (1943) "Destination Tokyo" (1943) "The Captive City" (1952) "It Happens Every Thursday" (1953) "The Glass Web" (1953) "Escape from Fort Bravo" (1953) "American Harvest (Revised Edition)" (1955) "The Trouble with Harry" (1955) "The Ambassadors Daughter" (1956) "Everything But the Truth" (1956) "Dubrowsky" (1959) "Kitten with a Whip" (1964) "Madame X" (1966) "In Cold Blood" (1967) "Silent Treatment" (1968) "Murder Once Removed" (1971) "Topaz" (1969) "The Happy Ending" (1969) " Goodbye and Amen" (1977) "...And Justice for All" (1979) "Scrooged" (1988) "Stan and Georges New Life" (1991) "We Wish You a Merry Christmas" (1999) "Charlies Angels" (2000) "" (2003) "Alfred Hitchcock Presents" (1955) "Bachelor Father" (1957–1962) "The Alfred Hitchcock Hour" (1962) "See How They Run" (1964) "The John Forsythe Show" (1965–1966) "A Bell for Adano" (1967) "Shadow on the Land" (1968) "To Rome With Love" (1969–1971) "Murder Once Removed" (1971) "The World of Survival" (1971–1977) (narrator) "The Letters" (1973) "Lisa, Bright and Dark" (1973) "Cry Panic" (1974) "The Healers" (1974) "Terror on the 40th Floor" (1974) "The Deadly Tower" (1975) "Charlies Angels" (1976–1981) "Amelia Earhart" (1976) "Tail Gunner Joe" (1977) "Emily, Emily" (1977) "Never Con a Killer" (1977) "Cruise Into Terror" (1978) "With This Ring" (1978) "The Users" (1978) "A Time for Miracles" (1980) "Dynasty" (1981–1989) "Sizzle" (1981) "Mysterious Two" (1982) "On Fire" (1987) "Miss Universe Pageant" ( 1989) "Opposites Attract" (1990) "" (1991) "The Powers That Be" (1992–1993) "I Witness Video" (1993–1994) "Peoples Century" (1995) "Dynasty Reunion: Catfights & Caviar" (2006) imdb Ôficjalno neczajta
+Kryngowce (Vertebrata, ôd łac. "vertebra" - kryng) – moc rozmajty morfologicznie podtyp zwiyrzōnt zaliczanych do strunowcōw. Porzōnd synōnimizuje sie je ze czaszkowcami ("Craniota"). Sōm to zwiyrzynta ze krziżami wewnyntrznymi.
+Hel (łac. helium) – elymynt chymiczny ô numerze atōmowyj 2. Je piyrszym gazem zŏcnym z grupy helowcōw (grupy 18). Po wodorze je drugim nojbarzij rozpowszechnionym we wszechświecie elymyntym chymicznym. Posiado moc zastosowań. Hel we formie stałyj. Hel ôstŏwo w formie ciekłyj w tymperaturze nula bezsumiynnego pod drukym atmosferycznym. Krzepnie w tymperaturze 0,95 K i pod drukym 26 atm.
+Wolverhampton to je miasto we Wielgij Brytanije, we Ynglandzie, we hrabstwie Staffordshire a tyž we hrabstwie metropolitarnym West Midlands. Je powožane, co jygo miano je nadane na čeść Lady Wulfrun, kero je zouožyua we 985 roku. We anglosaksōńskij godce "Wulfrūnehēantūnco" ôznačo "nojwažnijšo zagroda abo farma". Po rewolucyji industryjalnyj we XIX a XX wieku srogi ôstřodek industryje, we tym bergmaństwa a wuōkeńnictwa. Terozki nojwažnijše we miejscowyj gospodarce sōm sektory usugowy a inžynieryjny. Fōnguje sam klub fusbalowy Wolverhampton Wanderers FC.
+Aigio (gr.: Αίγιο) to je miasto we Grecyji we rygiōnie Grecyjŏ Zachodniŏ , we nomosie Achaja. Podle datōw ze 2001 roku miało 27812 miyszkańcōw. Założōne za Hōmera, jedno ze nŏjstarszych miast we Grecyji. Terŏzki turystyczny ôstrzodek. Zajta internetowŏ miasta
+Madżōng (zh.麻將) je chińskim szpilem lŏ szterych szpilerŏw, grane powszychniye we wschŏdniyj a pŏłedniyŏwŏ-wschŏdniyj Azyji. Szpil używo 144 wyrfli a je podany na remika. Niykiere kraje majōm swŏje włŏsne regle najbarzij znōne sōm to japōńskie a koreańskie.
+La Rochefoucauld - gmin we Francyji, we regijōnie Nowo Akwitanijo, we departamyńcie Charente. Mo 7,21 km² wiyrchu a podug danych ze 2014 roku pōmiyszkiwało sam 2969 ludzi. Neczajta La Rochefoucauld
+Bohdan Zenobi Chmielnickij (ukr. "Богдан Зиновій Хмельницький", rodz. 27 grudnia 1595, nojprawdopodobnij we Czyhyryniu, um. 6 siyrpnia 1657 we Czyhyryniu) - zaporoski hetmōn, prziwōdca powstania przeciwko Rzeczypospolityj we latach 1648-1657. Narodowy bohatyr Ukrajiny.
+Ikarus 280 – madziarski przegubowy autobus ze fabryki Ikarusa. Na pōczōntku 90. lot mōntowane bōły uōne tyż we Wałbrzychu i Mikołowie-Jamnie, a na plac przeładunkowy Sosnowiec Połedniowy dostarczōno gotowe karoseryje ze Madziarōw. Pojazdy Komunikacji – Autobus Ikarus 280
+Ruske Impyrium to bōło historyczne państwo we Ojropie a Azyji. Je to druge co do srogości ciōngłe impyrium w historyji świata. Na zaczōntku XIX stoleciŏ Rusyjŏ bōła nojsrogszym ôbszarowo krŏjym świata, a jeji granice rozciōngały sie ôd Arktycznego Ôceanu na pōłnocy do Czŏrnego Morza na połedniu, a ôd Bałtyckigo Morza na zachodzie do Pokojnego Ôceanu na weschodzie. Rozlygowane na tyj powiyrchni 176,4 mln ôbywateli impyrium stanowiyło w tym czasie trzeciõ co do srogości populacyjõ ludzkõ na świecie po Chinach a Brytyjskim Impyrium, nale roztajlowaniŏ w jejich ekōnōmicznym, etnicznym i religijnym sztatusie bōły fest widzialne. Regyrōnek kerowany bez cysŏrza bōł jednōm z ôstatnich mōnarchije absolutnych w Ojropie. Faktycznōm stolicōm Ruskigo Impyrium bōł bez bezma cołki ôkres jego istniyniŏ Pejtersburg, atoli z prawnego pōnktu widzyniŏ stolicōm ôstŏwała Moskwa. Gowōm impyrium bōł Wszechrosyjski Cysŏrz, kery mioł niyôgraniczōnõ, absolutnõ władzã do 1905 roku.
+Wietnamskŏ gŏdka - ôficyjnŏ gŏdka Wietnamu a nacyjnŏ lŏ Wietnamcōw (Kinŏwie). Gŏdka je tyż użiwanŏ jakŏ piyrszŏ abŏ drugŏ bez wietnamske emigranty.
+Mary to bōła azyjotycko elefańcica, kero wystympowoła we cyrkusie "Sparks World Famous Shows". Uōnyj los je kajnikej dowany kej przikłod na niyprawe tryjtowaniy gadziny na anfangu XX stolecio. 12 wrzesiynia 1916 Mary roztrzasła gowa Redowi Eldridgeowi, kery bōł dziyń wcześnij wziynty do roboty jako pomager tresera. Bōło to bestōż, co elefańcica bōła ôd niygo sztruchano a sie znerwowoła. Publiczno ôpinijo zaczła domagać sie, coby elefańcica, keryj dano dekmiano "Murderous Mary" ("Zabōjczo Mary") zaszlachtować. Na drugi dziyń, 13 wrzesiynia 1916, właściciel cirkusu Charlie Sparks postanowiōł, co elefańcica trza powiysić. Wywiōz uōnōm do Erwin, a tam chycōno ja za chyrtōń a dźwigniynto rugcugem, na co filowoło przez 2500 ludzi. Za piyrszym rozym urwoła sie lina, bez cōż dano mocniyjszo i za drugim rozym uōna powiyszōno umrziła, a niyskorzi Mary pochowano wele banowyj sztreki. The Day They Hanged an Elephant in East Tennessee The Hanging of Mary the Elephant
+Anita Włodarczyk (rodz. 8 siyrpnia 1985 roku we Rawiczu) - ôd mocki lot nojlepszo zawodniczka świata a Ojropy w ciepniyńciu hamerym. Mo we przirobku dwa ôlimpijske goldmedale (2012, 2016), sztyry goldmedale mistrzostw świata (2009, 2013, 2015, 2017) a sztyry goldmedale mistrzostw Ojropy (2012, 2014, 2016, 2018). Szejś razōw poprowiała rekord świata (do 82.98 m w 2016 roku). Bōła wybrano nojlepszym szportowcym Polski (2016). Ôd 2019 roku je zawodniczkōm klubu AZS-AWF Katowicy. Necowe ôdwołania. Athlete Profile IAAF
+Dziykaństwo (pol. "Dziekaństwo", miym. "Dziekanstwo", we rokach 1936 - 1945 "Dechantsdorf") – wieś we Gōrnym Ślōnsku, we ôpolskim krysie, we gminie Kōmprachcicy. Piyrszy roz wzmiankowano we 1531 roku - we Dziykaństwie działoł młyn, kery noleżoł do dziykana ôpolskej katedry. Dziykan mioł wieś do 1810, kej Krōlestwo Prus zsekularyzowoło majōntki należunce do Kościoła. Nojciykawszy a nojstarszy ôbiykt to kapliczka - zwōnica ze 1868 roku. Ôd 2009 roku we wsi ôbowiōnzuje podwōjne polsko-miymiecke mianowaniy.
+Johann Adam Steinmetz (1689-1762) bōł ślōnskim ewangelickim pastorym a teologym. We rokach 1720-1730 bōł ksiyndzym we Cieszynie. We 1730 bōł stela ôd cysorza wygnany. Ôd roku 1732 do śmiyrci robiōł we Magdeburskim kśōnżynstwie jako superintyndynt a szef szuli we Bergen.
+Hobbit, abo tam a nazod - rōman J.R.R. Tolkiena Hobbit - seryjo filmōw Petera Jacksona Hobbit - fikcyjno rasa
+Elžbieta Miyškōwno (ur. před 1154, zm. 2 kwietnia 1209) – ksiynžnička wielgopolsko, ksiynžno česko, margrabina Uužyc Dolnych s dynastii Piastōw. Cera ksiyńcia wielgopolskigo Miyška III Starygo i prawdopodobniy jygo piyrwšej žōny, Elžbiety, krōlewny madziarskij. Žōna ksiyńcia Čech Sobiesuawa II s Přymyślidōw.
+Fraser – nojdugszo rzyka Brytyjskij Kolōmbije we Kanadzie. Napoczyno sie uōna we Skalistych Gōrach wele Mount Robson. Je uōna dugo na 1 368 km a kōńczy sie we sztadzie Vancouver, kaj wpływo do Pokojnygo Ôceana. Mo uōna 10. plac we Kanadzie, jeli łazi ô nojdugsze rzyki. Powiyrzchnio jeji dorzyczo to je 223 000 km².
+Petabajt (krōcyj PB) abo pebibajt (krōcyj PiB) – jednotki używane we informatyce miyndzy inkszymi do ôkryślaniŏ miary nojsrogszych spamiyńci masowych, zasobōw zbiorōw i baz danych. Zgodliwie ze sztandardym IEC 60027-2 we systymie przedrostkōw dwōjkowych (binarnych) ôbowiōnzujōm znŏleżności: 1 PiB = 1024 TiB = 1024 · 1024 GiB = 1024 · 1024 · 1024 MiB = 1024 · 1024 · 1024 · 1024 kiB = 1024 · 1024 · 1024 · 1024 · 1024 B za to we systymie przedrostkōw dziesiyntnych SI: 1 PB = 1000 TB = 1000 · 1000 GB = 1000 · 1000 · 1000 MB = 1000 · 1000 · 1000 · 1000 kB = 1000 · 1000 · 1000 · 1000 · 1000 B http://physics.nist.gov/cuu/Units/binary.html
+The Offspring to je amerikańsko muzyczno skupina, kero gro punk rok. Założōno we 1984 roku ôd Bryana Hollanda a Grega Kriesela. Bryan Holland (Dexter Holland) – śpiyw, gitara (uod 1984) Gregory Kriesel (Greg K) – basowo gitara, śpiyw (uod 1984) Kevin Wasserman (Noodles) – gitara, śpiyw (uod 1985) Pete Parada – szlagcojg (uod 2007) "The Offspring" (1989) "Ignition" (1992) "Smash" (1994) "Ixnay on the Hombre" (1997) "Americana" (1998) "Conspiracy of One" (2000) "Splinter "(2003) "Greatest Hits" (2005) "Complete Music Video Collection DVD" (2005) "Rise and Fall, Rage and Grace" (2008) Neczajta The Offspring The Offspring we Allmusic.com
+hrabstwo Orange (ang. "Orange County") we USA, we sztacie Kalifornijo hrabstwo Orange (ang. "Orange County") we USA, we sztacie Florida hrabstwo Orange (ang. "Orange County") we USA, we sztacie Indiana hrabstwo Orange (ang. "Orange County") we USA, we sztacie Nowy Jork hrabstwo Orange (ang. "Orange County") we USA, we sztacie Pōłnocno Karolina hrabstwo Orange (ang. "Orange County") we USA, we sztacie Teksas hrabstwo Orange (ang. "Orange County") we USA, we sztacie Vermont hrabstwo Orange (ang. "Orange County") we USA, we sztacie Wirginia
+Bōmsztok (spōmōżok) je dugi, piyńćōmyjtrowy mylok, ze jednyj strōny zakōńczōny łapkōm, kery suży do tak mianowanygo "bōmsztokowanio", eli manewrowanio statkym na miałkich wodach bez ôdpychaniy sie ôde dna. Wykorzistuje sie go tyż we czas stanio statku, jechaniu we wiyrch rzyki przi miałkij wodzie a ôdpychanio sie ôd brzygu. Bōmsztoki nojdujōm szyroke zastosowaniy we statkach bez napyndzanio, btp. barkach. Marynorzowi, kery ôbsuguje bōmsztok, trza być nojsamprzōd akuratniy przeszkolōny, bo hantiyrowaniy nim wymogo dużyj siyły do kupy ze precyzyjōm. Noleży go zaciepnyć na dno rzyki na szryjg do kerōnku jechanio statku. Coby przebrodzić utkniyńcie bōmsztoka we kalnym dnie, do jigo kōńca przisznalowuje sie ciynko, ôcylowo linka, połōnczōno ze ferdkym. Włazi uōn tedy we dno jedziniy we takim stopniu, na jaki pozwolo uōnymu linka, potym jako rezultat ruchu statku ôdtargowuje sie uōn ôde dno. Szpecjalno zorta bōmsztoku, tzw. loski, wykorzistuje sie we przepychaniu barki do śluzy. Sōm uōne zauobycz moc leksze a ciyńsze.
+Morawske ynklawy na Ślōnsku (cz. "Moravské enklávy ve Slezsku") – ôkryślynie yksklaw (a tyż cypla) Morawskigo Margrabstwa, kere ôd 1783 do 1928 roku były zarzōndzane bez ślōnske amty, atoli podle morawskigo prawodŏwstwa. Terŏźnie sōm ône we granicach morawsko-ślōnskigo krŏju we Czechach i ôpolskigo wojywōdztwa we Polsce. Ynklawy te stanowiyły tajlã Moraw ôd mōmyntu nastōniŏ Morawskigo Margrabstwa we 1182 roku. Stan tyn niy zmiyniōł sie po nastōniu ôpawskigo ksiynstwa we drugij pōłowie 13. stoleciŏ, pōniywŏż stanowiyły statek olmickigo biskupstwa i niy były podlygłe gospodzinōm tego ksiynstwa. Po I ślōnskij wojaczce we granicach Krōlestwa Prus znŏdła sie jedna z tych ynklaw – kietrzański klucz. Terytorium ynklaw. Ynklawy skłŏdały sie z nastympujōncych terynōw (numery we nŏwiasach ôdpadajōm numerōm na załōnczōnyj karcie): Ôsobłoskŏ ynklawa ô wiyrchni 219,32 km²: gminy (1) Bohušov, (2) Dívčí Hrad, (3) Hlinka, (4) Janov, (5) Jindřichov, (6) Liptaň, (7) Ôsobłoga, (8) Petrovice, (9) Rusín, (10) Slezské Pavlovice (z wyjōntkym małego, ślōnskigo skrawka miyndzy Prudnikym a Sádeckým potokem), (11) Slezské Rudoltice, (12) Vysoká, (13) Piskořov, (14) Třemešná Morawski cypel ô wiyrchni 72,01 km²: (15) Lhotka u Litultovic, (16) Litultovice, (17) Dolní Životice, (18) Mikolajice, (19) Uhlířov, (20) Slavkov, (21) Jakartovice, (22) Jaktař, (23) Štáblovice Gmina Vlaštovičky ô wiyrchni 2,5056 km² Gmina Slatina ô wiyrchni 2,51 km² (26) Suché Lazce Przestrzyństwo naôbkoło dzisioj polskigo miasta Kietrz (niy zaznaczōne na karcie) Cuzamyn morawske ynklawy na Austryjŏckim Ślōnsku miały 308,26 km². Do ynklaw tych niy zaliczano ôd 1783 gmin (27) Butovice i (28) Nové Vrbno, kere ôprōcz ôbtoczyniŏ bez ślōnske gminy podlygały do 1948 morawskimu krysowi Nowy Jiczyn.
+Hanowery, (miym. : "Hannover") to je miasto we Miymcach, stolica landu Dolno Saksōnijo. Leży nad rzykōm Leine. Mo rozwiniynto industryjo strzodkōw transportu (auta, lokomotywy a wagōny), elektrotechniczny (Telefunken) a inksze. Wspōminane we 1022 kej ôsada targowo. Prawa miejske ôd 1241. We XIV stoleciu noleżoł do Hanzy. We lotach 1814 - 1860 stolica krōlestwa Hanowerōw, niyskorzi prziłōnczunygo ku Prusōm. Ôd 1946 stolica landu. Terozki miasto targowe: targi Hannover Messe, targi IT CeBIT. We 2000 Hanower bōł gospodorzym Światowygo Ausztelōngu EXPO 2000.
+Ewa Maria Demarczyk (rodz. 16 stycznia 1941 we Krakowie, um. 14 siyrpnia 2020) – polsko śpiywoczka, kero wykōnywała utwory ze zorty śpiywanych gydichtōw. 1967 – "Ewa Demarczyk śpiewa piosenki Zygmunta Koniecznego" 1974 – "Эва Дэмарчик" 1982 – "Live" Neczajta Ewy Demarczuk
+Gmin Chiny je gmin we Belgije, we Walōńskim Regijōnie, we Prowincyji Luksymburg. Wlazuje we skłod Arrondissement Virton. Mo 113,69 km² wiyrchu a 5013 miyszkańcōw (dane ze 2006 roka). Neczajta gminu Chiny
+Cumaná – miasto we Wynezueli, stolica sztatu Sucre. Je rozlygowane we zatoce Cariaco Karajibskigo Morza. Je to nojstarsze miasto założōne na stałym lōndzie ôbydwu Amerikōw ôd Ojropejczykōw - powstoło we 1515 roku. Je sam uniwersytet, rybacko hawyna a ôstrzodek turystyki.
+Farrah Fawcett – (rodz. 2 lutygo 1947 we Corpus Christi, um. 25 czyrwnia 2009 we Santa Monica) – amerykańsko szauszpilerka a modelka, nojbarzi znōmo ze roli we serialu "Charlies Angels" we 70. lotach XX stolecio. Profil we nndb
+Maryland(/ˈmɛrələnd/) je stōn na pōłnocnym wschodzie Skuplowanych Stanōw. Granica mo na pōłnocy ze stanym Pynsylwanijo, na wschodzie ze Delaware, na połedniu ze Wirginijōm, a na zachodzie ze Zachodńōm Wirginijōm. Nojsrogsze miasta: Baltimore Columbia Silver Spring Dundalk Stolica - Annapolis. Wielość ludzi - 5,633,597 Ôficjalno neczajta Maryland (we angelskij godce)
+Ślōnski kōń (Ślōnzok) je zorta kōnia, kero ôstała wychowano we Ślōnsku. Sōm brane za fest dobre poćōngowe kōnie. Terozki tajlujymy ta zorta na dwie - ślōnske kōnie starygo a nowygo typu. Gyszichta. Ślōnske kōnie to zorta zatela staro, bo jeji poczōntek datuje sie na XIX stolecie, chocioż jeszcze tedy niy bōła mianowano tak, jako je dzisio. Po kōńcu napoleōńskich wojnōw na terynie Ślōnska pruski regiyrōnek wspiyroł cichtowaniy kawaleryjskich kōńōw. Ze prziczynōm, co rosła potrzeba na kōnie do roboty, chōw bōł po to, coby przemiynić leke wiyrchowe kōnie (zauobycz trakyńskij, wschodniopruskij, ynglickij a pōłynglickij zorty) we gibajōnco-robocze kōnie, kere mōgōm pōmogać we roli a transporcie. Neczajta blank ô ślōnskich kōniach (we polskij godce)
+Australijo, Zwiōnzek Australijski – państwo ôbejmujōnce cołki kōntynynt australijski, leżōnce nade Ôceanym Indyjskym a Spokojnym. Je uōne szōste pod wzglyndym wiyrchu rozlygowanio państwym świata. Pochodzyniy nazwy. Miano "Australijo" ôdnoszōnce sie do kōntynyntu pochodzi ôd ôkreślynio "Terra Australis", kerygo używali Ojropejczyki aż do połowy XVIII w. Je to ôkreślyniy uacińske a znoczy: "terra" - ziymia, "australis" - połedniowy.
+Branew Szlachecka - wieś we Polsce, we lubelskim wojewōdztwie, we janowskim krysie, we gminie Dzwola. Utworzōno 1 stycznia 2015 bez roztajlowanie wsi Branew na dwie: Branew Szlachecka a Ôrdynacko Branew.
+Tropico 4 - szpil stawiyaniyŏ miastã produkcyje bułgarskej firmy Haemimont Games, wydŏwanej bez Kalypso Media. Szpiler wciylŏ siy we El Presidente, diktatora rzōndzōncegŏ Tropico. Szpilu towarzyszy muzika latynoska. Je to ulepszōnŏ wersyjŏ Tropico 3. Kampaniyjŏ ze 20 misyjami 20 nowych stawiyń 6 naturalnych katastrof Integracyjŏ s Facebook a Twitter Galeryjŏ screenshotōw Handlowy system Dodatek Modern Times. We dodatku mōmy mogebnŏść ewoluowaniyŏ naszej wyspy do czŏsōw terŏźnych a futurystycznych.  30 nowych stawiyń Ulepszeniyŏ stawiyń 10 nowych edyktōw Nowŏ kampaniyjŏ ze 12 misyjami DLC. We Tropico 4 mōmy 10 extra DLC. Kŏżde dodaje jednŏ stawiyniy, misyjã, cechã a ôbleczeniy lŏ awatarã. Lista DLC: Apocalypse The Academy Propaganda! Voodoo Vigilante Megalopolis Pirate Heaven Quick-dry Cement Plantador Junta Military Ôficyjnŏ neczajta Tropico 4 Tropico 4 DLC
+Godka afrikaans, inakšy: afrikanersko godka (af. "Afrikaans") to wywodzōnco sie s siedymnastawiecnygo niderlandzkigo godka indoojropejsko, šyroko rozpowšychńōno we Republice Pouedniowyj Afriki a Namibiji, ze myńšymi grupami užywajōncych we Botswanie, Angoli, Swazilandzie, Zimbabwe, Lesotho, Zambiji a Argentynie. Godka afrikanersko je guōwnōm godkōm lo jydnyj třeciyj Pouedniowyj Afriki. Počōnkowo, djalykt niderlandzkigo stosowany sam mianowano ‘"přilōndkowym niderlandzkym", pōźnij tyž ‘"afrikańskim niderlandzkym" lebo ‘"kuchennym niderlandzkym". Tak sie go mianowouo djalyktym aže do XIX wieku. We 1925 ôstou ôficjalnōm godkōm RPA. Do 1961 wespōu s niderlandzkym bōua ôficjalno, kedy tōm drōgōm pōmiyniono na angelski. Afrikaans to godka kero nojbaři sie rozwinyua na kōntynyncie afrikańskym. Afrikaans kej godkōm ôjčystōm posuōguje sie ōng. 6,2 mln miyškańcōw RPA, s čygo wiynkšość stanowiōm Koloredzi, a dodatkowo 4 mln kej jydnōm s dwōch godek ôjčystych (do kupy ōng. 26% populacyje RPA). Nojwiyncyj užytkownikōw afrikaans skupio sie we stolicy kraju – Tshwane a we Bloemfontein, a tyž na coukym ôbšaře Kraju Přilōndkowygo, eli we zachodnij tajli RPA. Ze wspōučesnych prowincyji RPA nojwiynkšym udziouym godajōncych afrikaans cechujōm sie: Pouedniowo Prowincyjo Přilōndkowo (Suid-Kaap) – 70% Pōunocno Prowincyjo Přilōndkowo (Noord-Kaap) – 54% Wschodnio Prowincyjo Přilōndkowo (Oos-Kaap) – 30% Zachodni Transwal (Wes-Transvaal) – 22% Mpōmalanga (rygiōn stouečny) – 21% Ôrańje – 16% Wschodni Transwal (Oos-Transvaal) – 12%
+Ździyszowice (pol. "Zdzieszowice", miym. "Deschowitz", ôd 1936 "Oderthal") – miasto we Gōrnym Ślōnsku, we ôpolskim wojewōdztwie, we krapkowickim krysie, siedziba miejsko-wiejskij gminy. Bez Ździyszowice płynie rzyka Ôdra. Nojwiynkszōm industryjōm je koksownia "Ździyszowice" ("Koksownia Zdzieszowice"), kero działo ôd 1932. Je to tyż nojwiynkszo a nojnowocześniejszo koksownia we Ojropie. Piyrszy spōmniyniy je ze 1405, nale miejske prawa Ździyszowice dostały dziepiyro we 1962.
+Marcha Real ("Marsz Krōlewski") – hymn państwowy Szpanije. Niy posiado on ôficjalnych słów, a melodyje skomponowoł Manuel de Espinosa de los Monteros we 1761 roku. Ôstoł przyjynty 3 września 1770 roku bez krōla Carlosa III.
+Dachdeker – fach, kery spolygo na dekowaniu dachōw terōm, dachōwkōma abo blechdachōwkōma. Fach dachdekra wyzwolōł sie pod kōniec XIX stolecio, downi dekowaniym dachu zajmowoł sie cieśla.
+Udim - moszew we Izraelu, we Cyntralnym Dystrykcie, we samorzōndzie regijōnu Chof ha-Szaron. Podug danych ze 2006 roku pōmiyszkiwało sam 822 ludzi.
+Ziimne Kōnty (pol. "Zimne Kąty", miym. "Kaltfuhr") – tajla wsi Rudziczka we Polsce, na Gōrnym Ślōnsku, we ôpolskim wojewōdztwie, we prudnickim krysie, we gminie Prudnik.
+Conflans-Sainte-Honorine – gmin we Francyji, we regijōnie Île-de-France, we departamyńcie Yvelines. Mo 9,9 km² wiyrchu a podug danych ze 2012 roku pōmiyszkiwało sam 35 135 ludzi. Hanau, Miymcy Chimay, Belgijo Ramsgate, Wielgo Brytanijo Tessaoua, Niiger Neczajta gminu Conflans-Sainte-Honorine
+Laporte - miejscowość (borough) we USA, we sztacie Pynsylwanijo, siedziba hrabstwa Sullivan. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 316 ludzi.
+Landszaftowy Park Ślōnskigo Beskidu (pol.: "Park Krajobrazowy Beskidu Śląskiego") je landszaftowy park rozlygowany we ślōnskim wojewōdztwie. Ôbejmuje uōn ôbrōśńōne lasym gōrske pasma Ślōnskigo Beskidu - pasmo Czantoryje a Baranij Gōry. We parku nojdujōm sie zdrzōdła dwōch potokōw, kere dajōm anfang Wiśle - Biołyj a Czornyj Wisełki.
+KWordQuiz – kompōtrowy program, kery suży do nauki nowygo słownictwa, tajla KDE Education Project, kere zaś je tajla ôd środowiska graficznygo KDE. Program je na licyncyji GNU GPL. KWordQuiz uōżiwo formatu kvtml. Je mogebne uōnygo używoć do nauki słownictwa, skoro wszyjskich godek welta, poniyważ fest wspiyro Unicode. Krōm nauki słownictwa je mogebne używoć uōnygo do uczynio sie terminologyji ze wiela inkszych dziyedzin nauki, lo bajszpila do nauki mian stolic państw welta. Reżimy. Program tyn je mogebny robić we kilku reżimach. We jydnym mōmy dwie kolōmny do kerych je mogebne szkryflać roztōmajte słōwka abo zwroty a uōnych tuplikowania. Drugi to typowy program flashcard, we trzeciyj pokozuje sie jydno słowo/zwrot ôroz trzi słowa s drugiyj kolumny do wyboru. We ôstotnim reżimie pokozuje sie słōwko i trza samymu naszkryflać uōnygo tuplikowaniy. We wszyjskich reżimach egzistuje mogebność wyboru eli majōm sie pokozywać słōwka ze jednyj godki na druga, nauopak abo losowo. Programy podaniy na KWordQuiz. We KDE 4 KWordQuiz zastōmpił KVocTrain ze KDE 3. Je tyż wersyjo lo Windows, Mac OS X a tyż lo iPad ô mianie WordQuiz, krōm tygo programu, we środowisku KDE je mogebne wysznupać program podaniy na KWordQuiz ô mianie Parley.
+Nowy Meksyk (yng. "New Mexico") je sztat na połedniowym zachodzie USA. Granica mo na wschodzie ze Teksasym a Ôklahōmōm, na zachodzie ze Arizōnōm a na pōłnocy ze Kolorado. Miyszko sam 1 819 046 ludzi. Stolicōm sztatu je Santa Fe. Miyszko sam kupa imigrantōw ze Meksyku, a szpanielsko godka używano je rōwno jako ynglicko we ôficjalnym pisowaniu. Necowe ôdwołania. Ôficjalno neczajta sztatu Nowy Meksyk (we angelskij godce)
+Dariusz "Daray" Brzozowski (rodz. 30 stycznia 1980 we Mazowieckim Nowym Dworze) - polski metalowy szlagcojger. Ôd 2008 gro lo Dimmu Borgir, kaj nagroł we 2010 albōm "Abrahadabra". Noleżi tyż m. in. do polskij grupy Hunter. We lotach 2004-2008 groł we skupinie Vader.
+Anaberg, downij Świynto Anna (śl-miym. Annabarg, miym. "St. Annaberg", pl. "Góra św. Anny") – wzniysiyniy, czynsto mianowane tyż gōrōm we Ślōnskij Wyżyniy we ôpolskim wojewōdztwie, we strzelyckim krysie. Jigo wyżka mo 408 m n.p.m.. Na wzniysiyniu rozlygowano je wieś Anaberg. Anaberg zbudowany je ze ôsadowygo wapnio a bazaltu, powstały skiż wybuchu wulkōnu. Na połedniowym stoku nojdōm sie stare kamiyniołomy. Na jich placu we 1921 zbudowano amfityjater zaprojektowany bez Franza Böhmera a Georga Petricha. Mōg uōn 7 000 placōw widzōw siedzōncych a 23 000 stojōncych. Rachujōnc wolny plac nauokoło mogła pomiyścić 50 000 ludzi. Pod kōniec XV stolecio na szpicy tedy Georgsbergu (Gōrze św. Jorga) bōła mało kaplica pod wezwaniym św. Any, niyskorzi zbudowany ôstoł klasztor franciszkanōw, kery ôd XVIII stolecio je srogim punktym lo piylgrzymōw.
+Karl Godulla (nar. 8 listopada 1781 we Makoszowach, um. 6 lipnia 1848 we Wrŏcłowiu) to bōł ślōnski gyszefciŏrz, co sie fest zasużōł lŏ ekōnōmicznego postympu Gōrnego Ślōnska. Mianowany „krōlym cingu, wōnglŏ i żelazła”. Biografijŏ. Narodziōł sie 8 listopada 1781 roku we Makoszowach. Ônego fatrym bōł Joseph Godulla – feszter we makoszowskich lasach ôd barōna Jana Ziemięckigo a zebrany haryndziŏrz srogachnych włōści riterskich, a matkōm Francisca – cera ôd Antka Hanika ze Wieszowy. Karl bōł gniŏzdurkym a mioł trzi siostry. Krzczōny bōł we drzywniannym kościele we Przyszowicach. Chodziōł do lodowyj szkoły we Przyszowicach, niyskorzij we 1793 roku ôjce przeniosły ônego do gimnazjum ôd cystersōw we Wielgich Rudach. Dalij, ôd 1798 roku, uczōł sie we liceum we Ôpawie. Kej ukōńczōł ksztołcynie, napoczōn robotã za myśliwca, za jyjgra we grŏfskich lasach. Sprawowoł ku tymu piyczã nad włōściōma ôd grŏfa Karla Franca Ballestrema we Pławniowicach. Ôstoł napadniynty we lesie, ciynżko sprany, kastrowany a hangniynty na strōmie. Znŏdli a uretowali ônego ludzie, co na drugi dziyń szli do kościoła. Godulla do ôstatka życiŏ ôstoł kalykōm, krōm braku pynisa niy mōg tyż ruszać jednōm rynkōm a szkuldykoł na jednõ nogã. We 1812 zaczło sie budowanie huty cingu „Karlhütte”, co ônōm reskyrowoł Godulla. We 1815 roku dostoł ôn ôd ônego prŏcodŏwcy 28 kuksōw (udziołōw) w hucie. We 1828 roku dostoł druge tela kuksōw w hucie. Godulla zaczōn robotã na ônego włŏsny rachōnek. Piyrszõ grubã „Maria” Karl Godulla zbudowoł we 1823 roku. Gruba zajmowała sie wydobyciym galmanu, funkcjōniyrowała do 1895 roku. Za zarobiōny geld Godulla kupiōł włōści: Ôstrzegōw, Szōmbierki, Bobrek, Bujakōw. Kupiōł tyż gruby „Stein” i „Rosalie”, a tyż huty „Morgenroth” i „Gute Hoffnung”. Niyskorzij do ônego majōntku przidoł Paniowy. Kej huty cingu miały kryzys a moc gyszefciŏrzōw bankrutowało, Godulla zwiynkszył swōj majōntek. We 1848 roku we Gōrnym Ślōnsku zaczła sie epidymijŏ cholyry. Godulla chcioł sie ôd ônyj uchować, bez co wykludziōł sie ze Rudy do Wrŏcłowiŏ, nale tam tyż zachorowoł. Umrził 6 lipnia 1848 roku we Wrŏcłowiu, we hotylu „Pod złotōm gyńsiōm”. Pochowany bōł przi kościele we Szōmbiyrkach. Na dziyń śmierci, ônego majōntek bōł szacowany na 2 milijōny talarōw.
+Mōngolijo (mōngolsko godka: Монгол улс, ) to je państwo we schodnij a strzodkowyj Azyji, bez dostympu do morza. Granica mo ze Rusyjōm ôd pōłnocy a ze Chinami ôd połednio, schodu a zachodu. Niy mo granice ze Kazachstanym, nale jejij nojdalij na zachōd położōny pōnkt je ino pora kilometrōw ôd granice Kazachstanu. Nojwyższy wiyrch - Huyten Orgil, 4374 m n.p.m. Wiynkszość miyszkańcōw wyznowo tybetański buddyzm. Gyszichta. We 1206 chanym wszyjskich Mongołōw bōł ôbrany Czingis chan, kery dokludziuł państwo ôd Mongołōw do szczytowyj potyngi. Bōło ōune nojsrogszym państwym na świecie, do terozki żodyn kraj we cołkij historyji niy mioł wiynkszyj szyrzki. Ôbejmowało uōne teroźnie Chiny, Tybet, Afganistan, Irak, Iran, a tyż Ruś. Skirz tygo, co reskyrōnek nad tak srogim państwym bōł fest ciynżki , kole 1261 potajlowane je na trzi. Teroźnio Mōngolijo we tym tajlōngu bōła we jednym kōnsku ze Chinami a reskyrowała ńōm dynastyjo Yuan. Stolicōm bōł Bejdżing, ôd Mongołōw mianowany Chanbalyk. We 1368 po powstaniu we Chinach władza přejyna dynastyjo Ming, a we 1372 chińske wojska zajyny a prziłōnczyły do Chin połedniowo tajla Mōngolije (terozki je to Wnōntrznio Mōngolijo a mo sztatus prowincyje autōnōmicznyj we Chinach). Ôstało tajla rozleciała sie na miyńsze państewka, jejich zjydnoczynia niy twały dugo. Niyskorzij stały sie federacyjōm pode chińskim protektoratym. We 1911 skirz antymōngolskij polityki Chinōw wybuchło we Mōngoliji powstaniy, mianowane rewolucyjo Xinhai. Przi sparciu Rusyje ôgłoszōno bōło niypodległość Mōngolije a utworzōno bōło teokratyczny reskyrōnek pode prziwōdztwym Bogda Chana. Pō negocjacyjach miyndzy Rusyjōm a Chinami te druge zgodźōły sie yno na autōnōmijo dlo Mōngolije. We 191 chińske wojska zajyny Mōngolijo a ôbalyły Bogda Chana. We 1921 zaczyno sie jeszcze jedne powstaniy, spiyrane ôd "biołych" (antybolszewikōw) ze Rusyje. Na kwila prziwrōcono bōło do władzy Bogda Chana, nale we lipniu 1921 pode pretekstym pōmocy lo rewolucjōnistōw mōngolskich Suche Batora (kerych po prowdzie bōła yno garstka), Mōngolijo bōła zajynto ôd Rusyje, kero zakludziyła sam kōmōnistyczny reskyrōnek. Niyskorzij skolektywizowano bōło bauerstwo a shajcowano klasztory, cuzamyn ze dobrami kultury, kere w nich bōły. Ôstały sie yno sztyry ś nich. Mōngolski alfabyt zastōmpiōno bōło cyrylicōm. Aże do 1990 Mōngolijo ôstowała państwym kōmōnistycznym, niyskorzij pokojowo wkludzōno bōło dymokratyczny systym, a we 1992 wyjechoł ze Mōngolije ôstatni ruski wojok. Gospodarka. Gospodarka Mōngolije je ôparto na hodowli a bergmaństwie (wōngel brunōtny, miedź, molibdyn, fosforyty).
+Suowiańske godki – grupa godkōw z familije indoojropejskij (bałtosłowiańsko subfamilijo). Skłodo sie ze trzech zespołōw: zachodnio-, schodnio- a połedniowosuowiańskigo. Nojstarsze uchowane manuskrypty ze słowiańskimi tekstōma pochodzōm z X wieku. Do zopisu słowiańskich godek bōły abo sōm używane abecadła: głagolicke, cyrylicke i łacińske (w niywielgim zakresie tyż arabske). indoojropejske godki bałtosłowiańske godki słowiańske godki (ōng. 317 mln) zachodniosłowiańske (ōng. 61 mln) lechicko grupa połabsko † pōmorsko (ōng. 50 tyś) kaszebsko (ōng. 50 tyś) słowińsko † ślōnsko (ōng. 500 tyś.) polsko (ōng. 44 mln) sorbsko grupa, abo sorbske godki (ōng. 70 tyś) dolnosorbsko (ōng. 15 tyś) gōrnosorbsko (ōng. 55 tyś) czesko-słowacko grupa czesko (ōng. 10 mln) morawsko (ōng. 108 tyś.) słowacko (ōng. 5 mln) knaan † połedniowosłowiańske (ōng. 29 mln) schodnio grupa (ōng. 10 mln) staro-cerkewno-słowiańsko † bōłgarsko (ōng. 8,5 mln) macedōńsko (ōng. 1,8 mln) zachodnio grupa (ōng. 19 mln) słowyńsko (ōng. 2 mln) syrbsko-chorwacko godka † abo djasystema syrbsko (ōng. 9 mln) chorwacko (ōng. 7 mln) bośniacko (ōng. 2 mln) czornogōrsko schodniosuowiańske (ōng. 210 mln) staroschodniosłowiańsko † rusko (ōng. 160 mln) rutyńsko † biołorusko (ōng. 10 mln) polesko ōkrajińsk (ōng. 40 mln) rusińsko Klasyfikacyjo słowiańskich godek. † - mortwe
+Robin McLaurin Williams (rodz. 21 lipca 1951 we Chicago, um. 11 siyrpnia 2014 we Paradise Cay) – amerikański kōmik a szauszpiler. Trzi razy bōł nōminowany do Ôskara za role we "Good Morning, Vietnam", "Dead Poets Society", "Awakenings", "Mrs. Doubtfire", "Happy Feet", "Robots", "Worlds Greatest Dad", a "Happy Feet Two". Dostoł Ôskara za drugoplanowo rola we "Good Will Hunting" a Złoty Glob za rola we "Fisher King". Profil we IMDb
+Stříbrná Skalice - gmin (obec) we Czeskij Republice, we Strzodkowoczeskim Kreju, we krysie Praga-Wschōd. Mo 24,43 km² wiyrchu a podug danych ze 2020 roku pōmiyszkiwało sam 1400 ludzi.
+Santo Domingo,Santo Domingo de Guzmán (we lotach 1936-1961 Ciudad Trujillo) – stolica Dōminikany, piyrsze miasto założōne we Nowym Świecie ôd Ojropejczykōw.
+Linux (dt. [ˈliːnʊks]) – familijo swobodnych ôperacyjnych systym lo kōmputrōw kere używajōm kernela Linux. Systyma je podano na Uniksy, noleży do familiji uniksowych systym. Je rychtowano ôd ôchotnikōw ze cołkigo świata, na licencyji GNU GPL. Systyma ta je dostympno jako roztomajte zorty linuksowe. Kernel.org - ôficjalna zajta kernela Linux (ang.). DistroWatch - zajta ô zortach systymōw ze familiji Linux i BSD (ang.).
+Zupa s tōmatōw – zupa zrobiōno ze polywki, nudelzupy abo buljōna. Cyntralnym skłodnikym, dziynki kerymu mo swoja arōma, sōm fryszne tōmaty abo tōmatowo kōncyntrata. Zupa podowo sie ze nudlōma abo ryżym. Porzōnd, coby doprowić smak, dowo sie ziyla, bez tyn przikłod bazylijo, kłōnki pietruszki abo magi a zabiylo śmiytanōm. Dobrze je na ôstatek cyknyńć cukru a szczypek skōrzice.
+Pink Floyd to je ynglicko muzyczno skupina, kero gro muzyka ze zorty rocka psychodelicznygo a progresywnygo. Je uōna uznowano za jydno ze nojwożnijszych skupinōw we geszychcie rockowyj muzyki. Zołożōno we 1965 ôd Rogera Watersa, Richarda Wrighta a Nicka Masona. Niyskorzi do skupiny prziloz wokalista a gitarzista Syd Barrett, nele ôstoł wyciepńōny we 1968 skiż schizofrenije a problymōw ze narkotykōma. Na jygo plac prziloz David Gilmour. Skupina stoła sie znōmo skiż ambitnych tekstōw Watersa, przestrzynnyj a strukturalnyj muzyki a mistrzowskigo wkludzanio dźwiynkōw niymuzycznych. Jeji nojbarzi znōmo płyta to "The Wall". 1967 - "The Piper at the Gates of Dawn" 1968 - "A Saucerful of Secrets" 1969 - "More" (muzyka s filma "More" Barbeta Schroedera) 1969 - "Ummagumma" (2 płyty - studyjna a koncertowo) 1970 - "Atom Heart Mother" 1971 - "Meddle" 1972 - "Obscured by Clouds" (muzyka s filma "La Valee" Barbeta Schroedera) 1973 - "Dark Side of the Moon" 1975 - "Wish You Were Here" 1977 - "Animals" 1979 - "The Wall" 1983 - "The Final Cut" 1987 - "A Momentary Lapse of Reason" 1994 - "The Division Bell" 2014 - "The Endless River" 1969 - "The Man and the Journey" (zapis kōncertu we "Amsterdamie" we 1969 roku) 1970 - "The Best Of The Pink Floyd" (piyrszo skłodanka we dorobku skupiny) 1970 - "Smoking Blues" (zapis kōncertu, na kerym wykōnano suita Atom Heart Mother) 1970 - "Zabriskie Point" (cesta dźwiynkowa do filma "Zabriskie Point" Michelangelo Antonioniego) 1971 - "Relics" (skłodanka downijszych utworōw skupiny) 1972 - "" (zapis s kōncertu we Pōmpyjach) 1973 - "Supine In The Sunshine" (zapis kōncertu we "Earls Court Exhibition Arena" we czas trasy kōncertowyj kero prōmowoła album "Dark Side of the Moon " we 1973 roku) 1975 - "Dogs and Sheep" (zapis kōncertu we Los Angeles Sport Arena 26 kwietnia 1975) 1977 - "" (zapis kōncertu we Oakland we czas trasy kōncertowej kero prōmowoła płyta "Animals" a tyż "Wish You Were Here" we 1977 roku) 1981 - "A Collection of Great Dance Songs" (albōm s 6 nojbarzi znōmymi singlōma skupiny kere nagrano ôd nowa abo zremiksowano) 1983 - "Works" (skłodanka kero uzupołnio płyta "The Final Cut", s nigdy niypublikowanym wcześni utworym "Embryo", jydna a wcześniyjszych kōmpozycyji skupiny) 1988 - "Delicate Sound of Thunder" (płyta kōncertowo s trasy kero prōmowoła "A Momentary Lapse of Reason") 1992 - "Shine On" (wydaniy biksowe s 7 albōmōma studyjnymi a tyż albōm s wczesnymi kōmpozycyjami skupiny "The Early Singles") 1994 - "Pulse" (płyta kōncertowo s trasy kero prōmowoła "The Division Bell") 1997 - "Who Was Trained Not To Spit On The Fan" (zapis kōncertu we Mōntrealu we trasiekero prōmowoła album "Animals" we 1977 roku) 1997 - "Pink Floyd/1967 The First 3 Singles" 2000 - "Is There Anybody Out There?" (płyta kōncertowo - zapis wykōnanio rock opery "The Wall") 2000 - "A Tree Full Of Secrets" (18-płytowy albōm s demōma utworōw, wersyje mōnofōniczne, niy ôpublikowane utwory, ukryte nowiny atp.) 2001 - "" (skłodanka nojbarzi znōmych utworōw skupiny) 2003 - "The Dark Side Of The Moon 30th Anniversary" (rocznicowe wydaniy "Dark Side of the Moon" s klangym Dolby Digital Surround 5.1) 2005 - "London 1966/1967" 2007 - "The Piper at the Gates of Dawn" (40- rocznicowe wydaniy 3xCD) 2007 - "Oh, by the Way" (wydaniy biksowe s wszyjskimi sztudyjnymi albōmōma skupiny) 1981 - "" 1983 - "Pink Floyd The Wall" 1989 - "Delicate Sound of Thunder" 1992 - "La Carrera Panamericana" 1995 - "Pulse" 2003 - "The Making of Dark Side of The Moon" 2004 - "Pink Floyd and Syd Barrett" 2006 - "Pulse (2 DVD)" Neczajta skupiny
+1 stycznia - skuplowaniy położōnygo na Cieszyńskim Ślōnsku Biylska, a małopolskij Biołyj we jedyn sztad - Biylsko-Bioło. 21 lipca - Robin Williams, amerikański szauszpiler Wielganoc: 25 marca Boże Cioło: 24 moja
+2 miejscovości we Polsce: Chmiylowice - wieś we woj. ôpolskim, we pow. ôpolskim, we gminiy Kōmprachcice Chmiylowice - wieś we woj. świyntokřiskim, we pow. keleckim, we gminiy Morawica a tyž: Chmiylowice - přistanek bany
+Interwizyjŏ 2015 - szesty kōnkurs piosynek a piyrszy po podiyńciyu decyzyje ô jegŏ ôdrodzyniu we maju 2014 . Kōnkurs ôdbydziy siy we miyściy Soczi kere ôrganizowałŏ Ziymowe Igrzyska Ôlimpijske 2014. We kōnkursiy mogōm brŏc udziŏł pōnstwa SSS (Spōlnoty Samostawiynych Stōnōw) a Szanghajskej Organizacyje Spōłprŏcy a post sowiecke kreje. Kōnkurs ôstŏł przeniysiyōny na wiosna 2015 Türkvizyon 2014 Ojrowizyjŏ 2014 Fest Radyjny Piosynki ABU 2014 Fest Piosynki TV ABU 2014
+We wyniku norodowygo sorbskigo wyzwolynio ôdrodźōła sie tyż a sorbsko fana, co na ńōm sie skłodajōm trzi farbiōne pasy - ôd wiyrchu we spodek je to we raji: modro, czyrwiōno a bioło. We Łużycy je możebność ôficjalnygo używanio sorbskij fany wele miymieckij fany.
+Mirosław Syniawa (nar. 14 listopada 1958 we Chorzowie) to je ślōnski pisŏrz, poeta a przekłŏdŏcz poezyje. Ze bildōngu chymik. Podszukowŏcz historyje przirodniczych nauk we Ślōnsku, autōr "Biograficzny słownik przyrodników śląskich" (tajla 1; nowe wydanie: tōm 1–2) a pŏrudziesiyńciu biograficznych szkicōw ôpublikowanych we kwartalniku „Przyroda Górnego Śląska”, spōłautōr mōnografije ô Szuli Bazowyj nr 24 we Starym Chorzowie. Je ôn spōłzałożycielym ferajnu Pro Loquela Silesiana (2018, ôd 2009 do 2014 bōł sekretŏrzym we forsztandzie), spōłautōrym piyrszego ślōnskigo ślabikŏrza ("Ślabikŏrz niy dlŏ bajtli abo lekcyje ślōnskij gŏdki"). 2017: Nunquam otiosus 2018: "Cebulowŏ ksiynga umartych" (tōm poezyje po ślōnsku) 2014: "Dante i inksi" 2016: "Remember Tam oShanters mare. Spōmnijcie se Tamowā Klaczkā. Wiersze i śpiywki Roberta Burnsa" 2021: "Dante i inksi i jeszcze inksi" (poszyrzynie "Dante i inksi")
+Tamilske Tigry (Tigry Wyzwolynio Tamilskigo Ilamu) – tamilsko ôrganizacyjo, kero mioła za cweka utworzynie we pōłnocnyj tajli Sri Lanki niypodległygo państwa tamilskigo, mianowanygo Ilam. Założōno we 1976 roku, złożōła brōń 17 moja 2009, skiż rozbicio jei ôddziołōw ôd rzōndowyj armiji Sri Lanki. Prziwōdcōm TT bōł Velupillai Prabhakaran. Ôpracowanie ô Tamilskich Tigrach ôd amerikańskich naukowcōw (we angelskij godce)
+Mateusz Bogusz – (rodz. 22 siyrpnia 2001 we Rudzie) – fusbalok kery gro na pozycyji pōmagera. Chowanek Ruchu Chorzów kaj groł 32 szpile i tryfiōł 5 torōw. Debiutowoł sam jak mioł 16 lot i Ruch groł we I lidze (drugo sztufa ligowo we chopskim fusbalu). Niydugo potym dostoł nōmera "10" na ôblyczyniu fusbalowym. 22 stycznia 2019 ôgłoszōno jego transfer do Leeds United.
+Sopot (pol.: "Sopot", kaszub. : "Sopòtë", "Sopòt", miym.: "Zoppot") – miasto we Polsce, [[grodzki krys] we [[wojewōdztwo pōmorske|pōmorskim wojewōdztwie]]. Leży miyndzy [[Gdańsk]]ym a [[Gdynia|Gdyńōm]], nad [[Zatoka Gdańsko|Gdańskōm Zatokōm]] ([[Bałtycke Morze]]). Je to nojmyńszy (podug powiyrzchnie) krys we Polsce. Cuzamyn ze Gdańskym a Gdyńōm tworzi [[Trōjmiasto]], a ze inkszymi ôkolicznymi miastami - [[gdańsko aglōmeracyjo]]. Sopot je popularnym nadmorskim [[kurort]]ym. Nojbarzi je znany skuli nojdugszego we [[Ojropa|Ojropie]] [[molo we Sopocie|mola]] a skuli [[festiwal]]u [[Sopot Festiwal]]. [[Kategoryjo:Sopot|!]]
+Kim Dzong Un (rodz. 1983 we Piongiang) - prziwōdca Pōłnocnyj Koryji ôd grudziynia 2011.
+Abakan (rus.: Абакан, chak.: Ағбан, Ağban) - stŏlicã Chakazyje we Rusyje.
+Bro Safari abo Knick (rychtig Nicholas Weiller) (rodz. 6 kwetnia 1979 we Rzimie, Italijo) amerikański muzykant, kery gro muzyka trap, dustep a moombahton. Kej mioł pora mieśōncōw familijo wrōciła do Atlanty (jego familie pochodzi s Atlante). Piyrszo skupina s jygo udziołym powstoła we 2000 roku. Mioła miano Evol Intent. Anfang solowyj kariery to je 2008 rok. Terozki mieszko we Austin, Teksas. Zajta we internece Zajta we Soundcloud
+Kamimine to je miasto we Japōnije, na wyspie Kiusju, we prefektuře Saga (dystrykt Miyaki). Zajmuje 12.79 km² placu a podug danych s 2007 roku miyškouo sam 9178 ludzi. Zouožōne we 1889 bez skuplowaniy wsi Bōsho, Emukai, Maemuta a Tsutsumi. Prawa miejske ôd 1989. Neczajta miasta
+John Baildon (rodz. 11 grudnia 1772 we Larbert, Szkocyjo, um. 7 siyrpnia 1846 we Glywicach) – brytyjski huciorz, mytalurg, a inżyniyr. Zbajstlowoł piece lo hut we Glywicach a krōlewskij huty (dzisiej mianowano tyż "Huta Kościuszko"), zaprojektowoł tyż transzportowe cesty wodne. Rodźōł sie we Szkocyji, we wieku 17 lot poznoł Friedricha von Redena, kery go zaprośōł na Ślōnsk, kaj mioł srogi ajnflus na rozwōj przemysłu na Ślōnsku.
+Lojbik, inakszy bistynhalter, cycynhalter, pot. cycnik to je zorta prodła lo babōw, kero suży do podtrzimywanio cyckōw. We starożytnyj Grecyji znajōme bōły ôpaski do podtrzimywanio cyckōw, kerych używoły baby, kery uprowiały szport, skiż tygo, co jamroły uōne na bolōnczka cyckōw na czas ibowanio a zawodōw. Mianowoły sie te ôpaski "apodesmos" abo "mastodeton". We czasach nowożytnych piyrszy lojbik ôpatyntowoł we 1859 roku Henry Lesher we Nowym Jorku. S anfanga lojbiki bōły yno leko zmodyfikōwanym gorsetym, a take jako mōmy terozki, kere ino trzimiōm piersi a niy siyngajōm aż do talje, sōm uōnaczōne ôd 1905. S anfanga bōła to yno wiyrchnio tajla kōmpleta, nale szło ja kupić ôsobno. Piyrszy model tyj zorty zaprojektowoła Francuzka Herminie Cadolle, a jigo wiyrchnio tajla mianowoła sie "soutien-gorge" (śl.: "podtrzimywocz piersi"). Gyšychta lajbika (ang.)
+Lista Prezydyntōw Polski: Lista niy ôbejmuje tych, kere byli Przewodniczōncych Radōw Państwa.
+Religijŏ to je systym wierzyń i praktyk ôkryślajōncy relacyjõ miyndzy roztōmajcie chytanõ sferōm "sacrum" (świyntościōm) i boskōm sferōm a społeczyństwym, grupōm abo jednotkōm. Manifestuje sie ôna w fasōngu doktrynalnym (doktryna, wierzyniŏ), w czynnościach religijnych (bp. kult, rytuały), w sferze ôbywatelsko-ôrganizacyjnyj (spōlnota religijnŏ, bp. Kościōł) i w sferze duchowości indywidualnyj (m.in. mistycyzm). We 2012 roku 59% ludzi uwŏżało sie za ôsoby religijne, 23% niy, a 13% deklarowało ateizm. Podle roztōmajtych danych je ôd 4200 do 10000 religiji. Etymologijŏ. Podle Cycerōna miano "religijŏ" je ôd łacińskigo słowa "relegere" abo "religere" (ôdczytować, grōntownie rozwŏżać). Laktancjusz wykludzŏ jōm ôd słowa "religare" (wiōnzać). Tã ôstatniõ etymologijõ uznŏwŏ Świynty Augustyn, a Świynty Tōmasz z Akwinu dopuszczŏ jy wszyjske. Gynyza. Nojstarsze szlaki religije wystympujōm już w czasach prehistorycznych we formie szkryfōnkōw naskolnych i pochōwkōw (zawiyrzynie we pośmiertne życie). Pierwotnõ religijōm bōł snŏdź animizm, a podle krześcijōńskij nauki pramōnoteizm. Religijŏ była knifym, w jaki czowiek prōbowoł pojōńć świat i ôbtŏczajōnce go zjawiska (bp. pierōny, śmierć, zjawisko dnia i nocy). Tajlōng. Typologije: religije Weschodu (kosmocyntryczne) religije Zŏchodu (teocyntryczne) Religije tajluje sie: skuli byciŏ: naturalne, ôbiawiōne i dharmiczne. skuli, jak chytajōm istotã boskõ: mōnoteizm, polityizm, hynoteizm, deizm, pantyizm, panynteizm, nōnteizm. skuli zasiyngu wpływaniŏ: religije uniwersalistyczne, nŏrodne, plemienne. skuli pōnktu wyjściŏ: religije teocyntryczne, religije kosmocyntryczne. skuli wyznŏwaniŏ: religije żywe i religije umrzite. Nojsrogsze religije świata. Podle danych ze 2010 roku procyntowy udzioł formuje sie jak pokŏzano dalij: krześcijōństwo — 33,43% islam — 24,35% hinduizm — 13,78% buddyzm — 7,13% sikhizm — 0,36% judaizm — 0,21% bahaizm — 0,11% bez zawiyrzyniŏ — 9,42%
+Oulu (szw. "Uleåborg", rus. "О́улу") – miasto we Finlandyji, we regijōnie Pohjois-Pohjanmaa. Morsko hawyna nade Botnickōm Zatokōm. Ôstrzodek nauki a industryje nowych technologiji a niy ino. Miejske prowa ôd 1605.
+Mielno (miym. "Großmöllen" abo "Groß Möllen") - miasto we Polsce, we zachodniopōmorskim wojewōdztwie, we koszalińskim krysie, siedziba miejsko-wiejskigo gminu Mielno. Miejske prawa ôd 2017. Rozlygowane nade Bałtyckim Morzym. Ôstrzodek turystyki.
+Kampala - stolica Ugandy a dystryktu Kampala. Ôstrzodek industryje, nauki a kultury.
+Jekaterinburg (rus. "Екатеринбург"); 1924-1991 Swierdłowsk – miasto we Rusyji, stolica swierdłowskigo ôbwodu. Założōne 1723, miejske prawa ôd 1781. Sztworte podug wielości ludzi miasto Rusyji. Srogi ôstrzodek industryji, nauki a kultury.
+Elephas maximus maximus abo cejlōński elefant to zwiyrzã ze typu chordata, ze rzyndu proboscidea, ze grōmady cycaczy ze familije elephantidae, co je ôpisoł Linnaeus we 1758 roku. Wystympuje na Sri Lance.
+Nice (it. "Nizza", prow. "Niça") - miasto we Francyji, we regijōnie Provence-Alpes-Côte dAzur, we departamyńcie Alpes-Maritimes. Je rozlygowane nade Strzōdziymnym Morzym, na tajli wybrzeżo mianowanyj Côte dAzur. Ôstrzodek industryji, kultury a nauki, morsko hawyna.
+Leonard Cohen (rodz. 21 września 1934 we Montrealu,um.7 listopada 2016 we Los Angeles) - kanadyjski poeta, pisorz a piosynkorz kery tworził we stylu folk rok. Jygo fater bōł Polokem a matka Litwinkōm, ôba żydowskigo pochodzynio. Nojpiyrw bōł znōmy jako autor gydichtōw a rōmanōw ("The Favorite Game", wydano 1963 a "Beautiful Losers" wydano we 1966 roku). Dziepiyro we 1965 bez cufal wźōn sie do porzōndku za śpiywanie - wuōnczas jygo śpiywka "Suzanne" we wykonaniu Judy Collins ôstoła szlagrym roka. Judy Collins namōwiyła go, coby zaśpiywoł na Newport Folk Festival, a to bōł anfang jygo kariery piosynkorza. 1967 "The Songs of Leonard Cohen" 1969 Songs from a Room 1971 Songs of Love and Hate 1973 Live Songs 1974 New Skin for the Old Ceremony 1977 Death of a Ladies Man 1979 Recent Songs 1984 Various Positions 1988 Im Your Man 1992 The Future 11994 Cohen Live 2001 Field Commander Cohen – Tour of 1979 (live) 2001 Ten New Songs 2004 Dear Heather 2006 "Blue Alert" (autor tekstōw, producynt) 2009 Live in London (live, idzie go tyż dostać na DVD) 2012 Old Ideas 2014 Popular Problems leonardcohenfiles.com (we angelskij godce)
+Kurt Alder (rodz. 10 lipca 1902 we Königshütte (Chorzōw), um. 20 czerwca 1958 we Köln) – ślōnski chymiker, kery we 1950 erbnōł Noblowo Nadgroda ze chymiji za ôddekniyńciy a badanio nad skoncyntrowanōm reakcyjōm ze udziołem djenōw, keryj nazdano miano reakcyji Dielsa-Aldera.
+Ôksytanijŏ (ôks.: "Occitània", kat.: "Occitània", fra.: "Occitanie", ita.: "Occitania") to je gyszichtowy land we Zachodnij Ojrŏpie, kery je we terŏźnych sztatach: Francyji, Szpaniji, Italiji a Mōnako. We Francyji fōnguje tyż regiōn ferwaltōngowy Occitanie, atoli je ôn moc myńszy ôd gyszichtowyj Ôksytanije.
+Szpil stawianiŏ miasta to je zorta kōmputrowych szpilōw, kaj szpiler je planujōncym a rzōndzōncym miastym a je ôdpowiydzialny za jego rozwōj. Produkcyje tyj zorty łōnczōm elymynta szpilōw ekōnōmicznych, strategicznych i symulacyje. Do przedstŏwicieli zorty idzie zaliczyć tyż szpile, w kerych zarzōndzŏ sie impyrium abo krōlestwym (na bajszpil: "Age of Empires", "", "Civilization"), wyspōm (na bajszpil: "Tropico") abo zidlōngym (na bajszpil: "Banished").
+Körşi (kaz. "Көрші") – cajtōng we kazachskij gŏdce, co ukazuje sie we Ujgurskij Republice Autōnōmicznyj Sinkang ôd marca 2006 roku. Redachtorzi głōwni to Äwelqan Qaljulı (Chiny) i Murat Äwezow (Kazachstan). Link zewnyntrzny. Ôficjalno strōna
+Heinz Fischer (rodz. 9 października 1938 we Grazu) – austryjacki polityker, prezydynt Austrije ôd 8 lipca 2004. Mo baba Margit i dwōch bajtli: syna Philipa a cera Lisa. Biografijo
+Republika Koryje (kor. 대한민국, hancha 大韓民國, MCR. Taehan Minguk, skr. 한국; 韓國; Hanguk, Połedniowo Koryjo) – państwo we Azyji, połedniowyj tajli Koryjańskigo Pōłwyspu, powstołe po II wojnie światowyj na terynach zajyntych ôd armije USA. Republika Koryje ôficjalniy rości sie pretynsyje do cołkigo terytoriōm Koryje.
+Kielce – miasto we połedniowo-cyntralnyj Polsce, stolica świyntokrziskigo wojewōdztwa, krys grodzki a siedziba ziymskigo krysu. Kielce sōm rozlygowane we Świyntokrziskich Gōrach a sō, gospodarczym a turystycznym cyntrōm rygijōnu. Ôdbywajōm sie sam tyż Kelecke Targi we przez 40 branżach. Skrōt C. K. we herbie pochodzi ôd łacińskigo "Civitas Kielcensis". Fungujōm sam szportkluby Korona Kielce a Vive Targi Kielce.
+Naro-Fominsk (rus.: На́ро-Фоми́нск) – miasto we Rusyje, we moskewskim ôbwodzie, nad rzykōm Narōm. Mo 22 km² wiyrchu a podug danych ze 2009 roku, miyszkało sam 71 630 ludzi. Miejske prawa mo ôd 1926. Neczajta Naro-Fominska
+Marzec to je trzeci miesiōnc w roku. Podle gregoriańskigo kalyndŏrza mŏ 31 dni. Marzec je miesiōńcem jŏrnym na pōłnocnyj pōłkuli, a podzimnym na połedniowyj. Łacińske miano "Martius" ôstało wziynte bez wiynkszość ojropejskich gŏdek. 9.III.1589 – ukłŏd byńdzińsko-bytōmski zawarty pōmiyndzy Polskõ a Habsburgami; 9.III.1741 – Prusacy zdobywajōm Gogōw; 11.III.1812 – krōlewski edykt dŏwajōncy rōwno uprawniynie Żydōm w wykōnowaniu handlu i dostympie do amtōw; 17.III.1813 – Fryderyk Wilhelm III wydoł we Wrocławiu ôdezwã „Do mojigo ludu”, dekret ô uzdaniu medalu Żylŏznego Krziża; III.1848 – zaczōntek „Jŏra Ludōw” na Ślōnsku; 2.III.1851 – ôrdōnek uwłaszczenia chopōw; III.1891 – we Wałbrzichu powstŏwajōm piyrsze na Ślōnsku filije Ferajnu Miymieckich Grubiŏrzy; III.1919 – sztrejki i protesty robotnicze na Ślōnsku, we zburzce ginōm ludzie; III.1920 – Miyndzysojuszniczŏ Kōmisyjŏ uzdŏwŏ, iże Sipo może być wyposażōne w lekõ brōń, miymiecki regyrōnek intynsywnij zaczynŏ spiyrać financowo i sztofowo Ôrganizacyjõ Bojowõ Gōrnego Ślōnska – Kampforganization Oberschlesien (KOOS); 1.III.1921 – tajny polsko-francuski ukłŏd we sprawie utworzyniŏ spōlnych gōrnoślōnskich spōłek bankowych i grub; 10-19.III.1921 – ekstra cugi z uprawniōnymi do welowaniŏ przibywajōm na Gōrny Ślōnsk; 13.III.1921 – piyrszy projekt „III powstōnia” ôstŏwŏ przedłożony we polskim absztimōngowym komisariacie; 20.III.1921 – Absztimōng na Gōrnym Ślōnsku; 23.III.1921 – ôgłoszynie ciōngu tm. piski Korfantego; ôficjalnŏ uchwoła polskigo regyrōnku ô niy powzimaniu militarnych ôperacyji na Gōrnym Ślōnsku; 15.III.1925 – nastōnie ślōnskigo rejōnu NSDAP; 1.III.1933 – ôddanie do użytku magistraliji wōnglowyj Ślōnsk-Gdynia; 21.III.1934 – zaczōntek budowy „Ślōnskij Autobany” (Berlin-Bytōm); 22.III.1936 – zaczōntek ôkupacyjnego sztrejku 1100 grubiŏrzy we grubie „Ślōnsk”; III.1941 – zaczōntek wpisowaniŏ ludności terynōw wcielōnych do Rzeszy na miymiecki wykŏz nacyji (Deutsche Volksliste, DVL); 15-31. III.1945 – sowieckŏ armijŏ przekludzŏ gōrnoślōnskõ ôperacyjõ majōncõ udarymnić miymiecke prōby ôdszperowaniŏ Wrocławia (18.III – zdobycie Prudnika, cwek ôperacyje) ; 6.III.1945 – Radyjŏ Katowice poczynŏ ymisyjõ programu; 11.III.1945 – utworzynie ślōnsko-dōmbrowskigo wojewōdztwa; 19.III.1945 – zaczōntek ôbyjmowaniŏ bez polske władze zachodnij tajli Gōrnego Ślōnska, kerŏ przed II światowōm wojaczkōm była w granicach Miymiec; 8.III.1953 – Katowice stŏwajōm sie Stalinogrodem; 21.III.1954 – katastrofa na KWK Barbara-Wyzwolenie, ginie 82 (pdl. niykerych źrōdeł 100) grubiŏrzy, buchciŏrzy z ôboza w Łagiewnikach i wojŏkōw z bataliōnōw roboty; 13-16. III.1968 – studyncki sztrejk we Wrocławiu; 10.III.1994 – nastōnie Ôpolskigo Uniwerzytetu; 10.III.1788 – Joseph von Eichendorff (um. 26.XI.1857) 17.III.1793 – Franciszek Klingohr (um. 2.IX.1853) 14.III.1854 – Paul Ehrlich (um. 20.VIII.1915) 11.III.1907 – Helmuth James Graf von Moltke (um. 23.I.1945) 9.III.1889 – Kazimierz Konstanty Demel (um. 27.IX.1978) 22.III.1917 – Ewald Cebula (um. 1.II.2004) 9.III.1919 – Franciszek Hawanek (um. 17.IX.1987) 9.III.1931 – Janusz Kidawa 11.III.1931 – Janosch 2. III.1943 – Zygfryd Blaut (um. 20.IV.2005) 24.III.1948 – Jerzy Kukuczka (um. 24.X.1989) 8.III.1953 – Ewa Ziętek 6.III.1968 – Kamil Durczok 1.III.1977 – Leszek Blanik 2.III.1978 – Sebastian Riedel 17.III.1620 – Jan Sarkander (nar. 20.XII.1576) 22.III.1627 – Georgius Aelurius (nar. 1596) 23.III.1723 – Jan Chrystian Günther (nar. 8.IV.1695) 9.III.1742 – Michael Klahr (nar. 1693) 23.III.1863 – Józef Lompa (nar. 26.VI. 1797) 5.III.1888 – Robert Spiske (nar. 29.I.1821) 5.III.1895 – Konstanty Damrot (nar. 14.IX.1841) 27.III.1923 – Wawrzyniec Hajda (nar. 8.VIII. 1844) 31.III.1930 – Emil Krebs (nar. 15.XI.1867) 10.III.1946 – Józef Piernikarczyk (nar. 1885) 12.III.1957 – Maksymilian Jasionowski (nar. 12.X.1867) 5.III.2006 – Roman Ogaza (nar. 17.XI.1952) Wykŏz dni w roku Zdarzyło się w marcu. Śląskie kalendarium, wachtyrz.eu [dostymp 2021-04-24]
+Syrbsko Republika (syrb.-chorw. "Republika Srpska" / "Република Српска") – jydno ze dwōch skłodowych tajlōw Bośnie a Hercegowiny (drugo je "Federacyjo Bośnie a Hercegowiny"). Mo 24 811 km² wiyrchu a pomiyszkuje ja 1 411 000 ludzi (dane ze 2005 roku). Stolicōm podle prowa je Sarajewo, nale isto Banja Luka. Teroźni sztatus Syrbskij Republiki je uregulowany ôd pokojowygo porozumiynio, kere zakōńczōło dōmowo wojna we Bośni a Hercegowinie (1992-1995). Ludztwo. Syrbsko Republika je pomiyszkowano ôd ōng. 1,5 mln perzōnōw (2006 r.); 90% ś nich to Syrby, krōm uōnych żyjōm sam znamiyńniy Chorwaty a Bośniaki (bośniacke muzułmany). Momčilo Krajišnik 1991-1992 Radovan Karadžić 1992-1996 Biljana Plavszić 1996-1998 Nikola Poplašen 1998-1999 Mirko Sarović 1999-2002 Dragan Čavić 2002-2006 Milan Jelić 2006-2007 Igor Radojičić 1 października 2007 - 28 grudnia 2007 ("na fila") Rajko Kuzmanović 28 grudnia 2007 - 2010 Milorad Dodik 2010 - "dali"
+Starŏ Jōmka (pol. "Stara Jamka", miym. "Polnisch Jamke") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Fyrlōnd. We 2011 roku wieś miała 237 miyszkańcōw.
+Władimir Władimirowicz Putin (rus.: "Владимир Владимирович Путин", rodz. 7 października 1952 we Pejtersburgu) – ruski polityker, ze fachu prawnik. Downij tyż agynt KGB. Prymier Rusyje ôd 8 siyrpnia 1999 do 7 moja 2000, połńōł funkcyjo prezydynta Rusyje po rezygnacyji Jelcina 31 grudnia 1999; 26 marca 2000 ôbrany za prezydynta Rusyje, 14 marca 2004 zaś ôbrany na te same stanowisko. Urzōnd prezydynta sprawowoł do 7 moja 2008, a 8 moja 2008 roku obiōn urzōnd prymiera. 4 marca 2012 roku ôstoł zaś ôbrany za prezydynta Ruskij Federacyje. 7 moja 2012 zostoł zaprzysiynżōny a beztōż zaś obiōn urzōnd prezydynta.
+Bircza – wieś we Polsce, we podkarpackim wojewōdztwie, we przymyskim krysie, siedziba gminu Bircza. Ôd XV stolecio do 1934 mioła miejske prawa. Je rozlygowano na Przymyskim Pogōrzu, nade rzykōm Stupnica.
+Władysław je to mynske miano byciŏ słowiańskigo słożōne z dwōch czōnōw: Vlad- „włŏdać” i -slav „hyr” i ôznaczŏ „tyn, kery włŏdŏ hyrym”, ti. „widziany, znamienity”. Jego żyńskim pasownikym je miano "Władysława". Historyjŏ. Je teoryjŏ, iże je to przōdzij miano bułgarske, zapożyczone bez Madziary do Polski i za postrzednictwym polskim zaszczepione w Czechach. Na polskim grōncie powstoła tyż inkszŏ forma tego miana: Włodzisław. Niyma możliwe akuratne ôkryślynie, kerŏ z tych form ukŏzała sie w Polsce wczaśnij. Po bułgarsku: "Vladislav" Po niymiecku: "Wladyslaw" Po niyderlandzku: "Wladyslaw" Po słowacku: "Vladislav" Po rusku: "Vladislav", "Volodislav" Po ukrajińsku: "Vladyslav"
+Tamte Czasy – debiutancki albōm muzyczny ôd ślōnskigo kōmpozytora i muzycznego producynta Karola Gwoździa, wydany 16 stycznia 2012 roku ôd irlandzkij wytwōrnie Psychonavigation Records. We 2013 roku utwōr "Gōrnoślōnskie Tragedyje" bōł wykorzistany w nōminowanym do nadgrody Emmy filmie "Beat Girl". Uodbiōr. Albōm dostoł we wiynkszości pozytywne recynzyje po prymierze. Vitalweekly.net: "Miarkuja, co Gwóźdź propōnuje doskōnały ambiyntowy albōm, kerego cechuje wysoko jakość"". " | Twojakultura.pl: "Tamte Czasy to muzyczno rajza po industrialnyj stolicy, kero pokazuje drugo zajta tych miejsc. Zajta, co spōmino ô historyji, prziprawiōno we źwiynki, kere relaksōjōm ucho. Brian Eno – prekursor muzyki ambiyntowyj – może być ze Karlika rod. Ta płyta musi być ôbowiōnzkowōm pozycyjōm we kolekcyji ludzi, kerzi majōm radzi elektrōniczno muzyka"". " | Shok.pl: "Karol Gwóźdź znocznie se poradźōł z trudnym stylym muzyki, kerym jes ambiynt. Te kōncki gynau pokazujōm specyfika tego stylu i nawiōnzujōm w swojym brzmiyniu do nojlepszych czasōw twōrczości takich artystōw jak Brian Eno. Ku tymu prōba chycynio ymocyji we źwiynkach jes ganc akuratno. Płyta dowo wytchniynie duszyczce i ciału, kerego tak festelnie brakuje we dzisiejszym, post-industrialnym świecie"". " | Płyta była tyż grano w mainstreamowym radyjoku, a redachtor Bartek Gruchlik na antynie "Radio Katowice" nazwoł Karola Gwoździa ślōnskim Brianem Eno. | The Irish Times: ★★★☆☆ 3/5 | The ReGen Magazine: ★★★☆☆ 3/5 | EtherREAL: ★★★★★★☆☆ 6/8 | Discogs (zbiorowo): ★★★★✭ 4. 5/5 | Ashoka: 8/10 . „Dyszczowy Poranek Na Bytkowie” – 4:04 „Myśli Zasutego Bergmana” – 2:29 „Bittkow” – 6:32 „Echo Nocy” – 3:57 „Rajza Po Parku” – 2:44 „Gōrnoślōnskie Tragedyje” – 3:38 „Tamte Czasy” – 4:04 „Spōmniynia” – 4:27 „Utopek” – 2:42 „Gryfne Bajtlostwo” – 4:42
+Laakdal - gmin we Belgiji, we prowincyji Antwyrpijo. Mo 42,48 km² wiyrchu a podug danych ze 2018 roku pōmiyszkiwało sam 16 020 ludzi. Utworzōno we 1977 roku bez skuplowanie gminōw Veerle, Eindhout a Vorst.
+2 krysy we Polsce: Ôstrowski krys - krys we mazowieckim wojewōdztwie Ôstrowski krys - krys we wielgopolskim wojewōdztwie
+Louis de Funès, połne miano: Louis Germain David de Funès de Galarza (rodz. 31 lipca 1914 we Courbevoie, um. 27 stycznia 1983 we Nantes) - francuski kōmedyjowy szauszpiler a reżysyr szpanielskigo pochodzynio. Groł we przez 130 rolach we filmie a przez 100 we tyjatrze. Nojbarzi znōmy ze seryji filmōw ô żandarmie ze Saint-Tropez. Biografijo we IMDB
+Sztyroliściaty krasikōń je mutacyjo krasikōń kero mo sztyry liście a je fest niyuobyczno (uobycznie krasikōń je trziliściaty). Podug niykerych nojdziyniy sztyroliściatygo krasikōnia dowo szczyńście a je to dobro wrōżba. Je to wierza ôbyczny przesōnd we zachodnij cywilizacyji. Trefio sie aże ze sztyroliściatym krasikōniem je mylōny podany na niygo szczawik.
+Cheops to bōł mōnarcha ôkresu antycznego Egiptu, drugi faraōn ze sztwŏrtyj dynastyje. Je ôn uznany za ôbsztalowiŏka zbudowaniŏ Wielgij Piyramidy we Gizie, nale krōm tego czas ônego reskyrowaniŏ je słabo udokumyntowany. Miano "Cheops" to je spopularyzowanŏ ôd Herodota, greckŏ forma egipskigo miana Chu-fu, co je skrōtym ôd "Chnum-chuefui" ("Chnum mnie wachuje").
+Ajsszrank to je szrank we kerym tymperatura je ôbniżōno a je niższo kej we ôtoczyniu. Idzie do niygo wrazić aże poraset litrōw. Nojważniyjszo tajla ajsszranku to je chłodziarka, kero fōnguje skiż sprynżanio abo absorpcyje. Ajsszrankōw używo sie do trzimanio jodła a napitkōw. Piyrszy ajsszrank na sztrōm powstoł we 1914 roku, a do kożdodziynnygo użytku zaczły uōne wlazować we 30. lotach XX stolecio.
+Hrabstwo Galveston – hrabstwo we USA, we sztacie Teksas. Mo 2264 km² wiyrchu a podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwało sam 291 309 ludzi. Stolica: Galveston, nojsrogsze miasto: League City. Neczajta hrabstwa Galveston
+Fisze to sōm zmiynnocieplne kryngowce wodne, kere dychajōm skrzelami, a poruszajōm sie za pōmocōm płetw. Stanowiōm nojliczniyjszōm i nojbarzij roztōmajtōm skupinã terŏźnie żyjōncych kryngowcōw (wiyncyj aniżeli pōłowa). Rōżniōm sie ôd siebie pod wzglyndym budowy zewnyntrznyj i wnyntrznyj, ônych farb, jak tyż przisztymowaniŏ do warōnkōw strzodowiska. Naukowo bōło ôpisane już 32 tysiōnce terŏźnie żyjōncych zort fisz, a kożdego roku wyuczyni ôpisujōm ôd 100 do 150 nowych zort morskich i trochã wiyncyj słodkowodnych. Szacuje sie, iże do ôdkryciŏ je jeszcze co nojmynij 5000 zort, zaôbycz fisz głymbinowych ze cōuny klimatu tropikalnego. Fisza je symbolym krześcijōństwa. World Register of Marine Species Światowy regest zort morskich. Eschmeyer W. N. (red.) Catalog of Fishes. Electronic version. Taksōnōmicznŏ baza danych ô fiszach. FishBase Kōmpleksowŏ baza danych z informacyjami ô 32 000 zortach fisz. ANGFA – Aquatic Survey Database Ilustrowanŏ baza danych fisz słodkowodnych Australije i Nowyj Gwinyje. Fischinfos.de Ilustrowanŏ baza danych fisz słodkowodnych Miymiec. The Native Fish Conservancy Ôchrōna i podszukowania fisz słodkowodnych Pōłnocnyj Ameryki.
+Czŏrnogōrskŏ gŏdka - Połedniyowŏ-słowiańskŏ gŏdka ôficyjnŏ we Czŏrnej Gōrze.
+Bōmbaj (hindi a marathi मुंबई, trl. "Muṁbaī", trb. "Mumbaj"; ang. "Mumbai"; do 1995 hindi बम्बई/बॉम्बे, trl. "Bambaī"/"Bômbe", trb. "Bambaj"/"Bombe", ang.) – stolica indyjskigo stanu Maharashtra, pouožōno na wyspie Salsette, na Mořu Arabskym. Podug nojnowšych danych, we mieście tym miyško 17 mln mieškańcōw a je 6. co do ličby mieškańcōw metropoljōm na świecie. Wroz s miastōma satelitarnymi twoři wielgo kōnurbacyjo miejsko. Dziynki naturalnymu portowi je to tyž nojwiynkšy port zachodnich Indji. Je to tyž wielgi ôstřodek finansowy. Siedziby sam majōm lične banki, (m.in. Reserve Bank of India), geuda (Bombay Stock Exchange) a lične indyjske firmy i korporacyje. Dziynki tymu, aže poźōm žycia je sam wyžšy niž inkšych tajlach kraju, přićōngo uōn imigrantōw s coukich Indji a coukij Azyje Poúedniowyj. Bez taki ukuod řečy miešajōm sie sam nojrōžnijše kultury, religie a tradycje. Miasto čynsto je nazywane Bollywoodym, gdyž je to stolica indyjskij kinōmatōgrafije. Tutejše wytwōrniy produkujōm ročniy nojwiyncyj filmōw na świecie. Indyjsko nazwa pochodzi ôd miejscowyj hinduskij bōgini "Mōmba". We XVI w. Portōgalčyki nazwali to miasto "Bom Bahia" co ôznočo "Dobro Zatoka". Brytyjčyki podčas swojij kolōnizacyji Indji zmiynili miano miasta na "Bombay". Ôficyjolno zmiana miana nastōmpiua we 1995, nale miano "Bōmbaj" nadal je powšychniy užywane na Zachodzie. Wielge korporacyje tyž niy zmiyniuy swojich mian s "Bōmbay" na "Mōmbai".
+Grynlandzko godka (Kalaallisut) - godka ze familije eskimo-aleuckich, we kery godo 57 000 Grynlandczykōw. Je podano na inujicke gdki we Kanadzie. Nojbarzij popularny djalekt, Kalaallisut (zachodniogrynlandzki), je ôd 2009 amtowōm godkōm - grynladzki reskyrōnek doł jij tyn sztatus, coby zmocnić ja przi kolōnialnyj - dōńskij godce. Krōm tego egzisteruje na schodzie djalekt Tunumiisut, a we Thule djalekt Inuktun. Grynlandzko je polisyntetycznōm godkōm, kero zwolo na tworzyniy fest dugich słōw bez kuplowaniy cuzamyn mocki korzyńōw a sufiksōw.
+Gyńsipympek (uać.: "Bellis") – zorta zielinōw ze familije astrowatych. Ôbyjmuje 15 gatunkōw. Sōm to zieliny ô liściach podanych we ksztołcie na jajco abo łopata a biołych lebo rōżowych kwiotach. Na Ślōnsku wystympuje yno jedyn gatunek, ajnfachowy gyńsipympek.
+Ziymia (łać. Terra) – trzecio we kolejności (liczōnc ôd Słōńca) a piōnto co do wielgości planeta Ōkłodu Słōnecznygo. Nołokoło Ziymie krōnży jydyn naturalny satelita – Mieśōnček a prawdopodobniy dwa ksiynžyce pōłowe (ksiynżyce Kordelewskigo) a wielgo liczba sztucznych satelitōw. Stoło, stabilno ôrbita mo tyż planetojida 3753 Cruithne, kero pozostawo we rezōnańsie s ôrbitōm Ziymie beś niykerych naukowcōw je uważano za drōgi ksiynżyc Ziymie. Ziymia uformowoła sie ōngyfer 4,5 milijorda rokōw tymu. Ziymia mo wuaściwo masa a grawitacyjo do utrzimanio atmosfery, kera chrōni przed szkodliwym prōmiyniowaniym ultrafioletowym, a tyž pole magnetyczne chrōńjōnce przed pochodzōncym ze Słōńca prōmiyniowaniym korpuskularnym. Ôddalyniy ôd Słōńca je waściwe do utrzimanio ôdpowiydnij tymperatury. Uważo sie, aże czynniki te sprzijouy powstaniu życio na naszyj planecie. Je nojwiynkszo s planet skalistych we Ōkuodzie Suōnečnym, a tyž kej dotychczas jydynym znōnym miejscym wystympowanio życio.
+Tropie (pol.: "Tropie") to je miano dwōch wsi we Polsce: Tropie - wieś we małopolskim wojewōdztwie, we nowosōndeckim krysie we gminie Grōdek nad Dunajcem Tropie - wieś we podkarpackim wojewōdztwie, we strzyżowskim krysie, we gminie Strzyżōw
+Chińskŏ Ludowŏ Republika, skrōt ChLR (Peoples Republic of China > P.R.C. Angelsko godka, chiń. trad. 中華人民共和國, uleksz. 中华人民共和国; pinyin: Zhōngguó, Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó; ) – państwo we Weschodnij Azyji, kere ôbiymuje historyczne Chiny (bez Tajwanu), Tybet a inksze ziymie we Postrzodkowej Azyji zamiyszkane społym ôd 56 etnicznych skupin. ChRL to je nojludniyjsze państwo świata, jejich populacyjŏ je wiynkszŏ jak 1,3 mld ôsōb. Wiyrchniowo sōm 4. na świecie, a ekōnōmicznie (PKB nōminalny) – 3. (w 2007 r., po USA i Japōniji) abo tyż 2. (PKB realny) po USA. Państwa, kere graniczōm ze ChLR to: Afganistan, Bhutan, Birma, Indie, Kazachstan, Kirgistan, Pōłnocnŏ Koryjŏ, Laos, Mōngolijŏ, Nepal, Pakistan, Rusyjŏ, Tadżykistan, Wietnam. Chociŏż za kōntynuatora tradycyje politycznyj Chin widzi sie tyż Republikã Chińskõ na Tajwanie, ôd lot 70. za przizwolyniym USA to ChLR reprezyntuje nŏrōd chiński we miyndzynŏrodnych ôrganizacyjach, ti. ÔNZ abo WHO. Władzã we ChLR sprŏwuje ôd 1949 r. Kōmunistycznŏ Partyjŏ Chin. Do kōńca lŏt 70. Chiny były państwym totalitarnym na stalinowski muster, a we latach 60. nasiyliły sie we kreju izolacjōnistyczne tyndycyje. Po śmiyrci Mao Zedōnga a fiasku maoizmu, we latach 80. partyjŏ napoczła ale ekōnōmiczne reformy, ti.: ôdchōd ôd planowyj gospodarki a ôdwarcie na świat, a ustrōj zaczōn przenosić sie we strōnã autorytaryzmu. We latach 80. i 90. prziszła liberalizacyjŏ społecznego a kulturalnego życiŏ, bez m.in. wkludzynie swobody rajzowaniŏ. Społym ze ekōnōmicznymi reformami zaczła sie terŏźnie nojwiynkszŏ migracyjŏ we historyji świata - ze wsi do miast przekludziyło sie już 140 mln Chińczykōw. Terŏźny ustrōj Chin je nōminalnie socjalistyczny (tm. "socjalizmus ô chińskich włŏsnościach"), we praktyce je to ale kapitalizmus, bez typowych np. do UE rozlygłych zabezpieczyń socjalnych, co absztichuje sie lekim zafarbiyniym nōmynklaturowym a srogim woluminym auslandowych inwestycyji a eksportu. W sferze polityki, partyjŏ kōmōnistyczno regyruje autorytarnie, a przi tym ôdwołuje sie do nacjōnalizmu, zakazuje ôpozycyjnych ruchōw a prōbuje budować gospodarkã ôpartõ na wiedzy na muster krajōw sōmsiednich m.in. Japōnije, Płd. Koryje a tyż Singapuru. Chiny to tyż jedyn ze nojstarszych ôstrzodkōw cywilizacyjnych świata, ô ôsobnyj a zabranyj tradycyji muzycznyj, tyjatralnyj, literackij, filozoficznyj a historycznyj, a tyż naukowyj. Po zakōńczyniu kulturalnyj rewolucyje chińskŏ kultura na terynach ChLR poleku sie ôdrŏdzŏ, chociŏż podug krytykōw szkody wyrzōndzōne za czasōw Mao Zedōnga sōm zbyt wielge, coby możebne było jij połne ôdrodzynie. Bezprecedynsowe we dzisiyjszym ChLR je tyż terŏźne ôdymkniyńcie tego kreju na świat i jigo wartkŏ ôkcydyntalizacyjŏ.
+Andalién to je rzyka we Czile. Je na 130 km dugo a wiyrch jeji dorzyczo mo 780 km². Cade Idepe, 2004. "Diagnóstico y Clasificación de los Cursos y Cuerpos de Agua según obietivos de calidad. Cuenca del Río Andalién". Dirección General de Aguas. MOP. Diciembre de 2004. Santiago. Chile. (szp.) Francisco Solano Asta-Buruaga y Cienfuegos, Diccionario geográfico de la República de Chile, D. Appleton y Compania, Nueva York, 1899 pg. 31-32 (szp.)
+Ślōnskŏ ôfensywa to bōła strategicznŏ ôfensywa ôd Rusyje na frōncie weschodnim we czasie I wojny światowyj kludzōnŏ ôd 11 listopada do 6 grudnia 1914 roku. Ôfensywa skłŏdała sie ze batalije ô Łowicz i batalije ô Łōdź. Ruske wojŏki dziynki tyj ôfensywie dotrzeli nojdalij na Zŏchōd we czasie cołkij wojny. Zakōńczyła sie taktycznym sukcesym Rusyje, nale strategicznie bōła to porażka. Spencer Tucker, Priscilla Mary Roberts, "World War I: Encyclopedia", ABC-CLIO, 2005, ISBN 1-85109-420-2, Google Print, s.379 James L. Stokesbury, "A Short History of World War I", HarperCollins, 1981, ISBN 0-688-00129-7, Google Print, s.72
+Sliek de Zeesterre – hiphopowo-rapowo grupa s miejscowości Blankenberge s Flandryje Zachodnij, śpiywajōnco swoje piosynki jedziniy po zachodnioflamandzku. We skuod Sliek de Zeesterre wuažōm De kustenoare, Sidjay de Fonctionoaris a tyž do niydowna Sliek Majestyk, kery umřyu we 2008. Historyjo skupiny. Sliek Majestyk a jigo muodšy ô 2 lata bracik Sidjay de Fonctionnoaris, keři zajmowali sie produkcyjōm śpiywkōw, ôstali sie aktywni na rynku muzyčnym we roku 1994. Na počōnku chcieli śpiywać po angelsku, nale jako niyskoři powzieli jino wystympowaniy po zachodnioflamandzku. Latym 2003 roku wydoli swojo piyršo śpiywka Up en Neere, kera zarozki stouo sie hitym. Teledysk ôśōngnōu sukcesa we telewizyje flamandzkij WTV. Bez tři tydnie znajdowou sie na piyršyj dzieśōntce hitōw flamandzkich. W 2007 Sliek Majestyk powźōn wspōupraca s inkšōm flamadzkōm grupōm muzyčnōm – D-Ostensche Kliek. 6 lipca 2007 śpiywka Up vacance ôstoua wydano. Tyz a uōna bōua čynsto puščano na antenie WTV. lipiec 2003 : "Up en Neere" grudziyń 2003: "Ellebogen en Vingers/Up en Neere" (Ambiance-Remix) čerwiec 2004: "Zunnestroaln" kwieciyń 2005: "Zotte Wereld (tgoa me nie an)" lipiec 2007: "Up vacance" Ôficyjolno neczajta Sliek Majestyk
+João Havelange, połne miano Jean-Marie Faustin Goedefroid de Havelange (rodz. 8 moja 1916 we Rio de Janeiro, um. 16 siyrpnia 2016 we Rio de Janeiro) - brazylijski szportowy dziołocz kery duge lota (1974-1998) bōł przewodniczōncym FIFA. Kej mody sōm uprowioł szport (pływaniy a wodno bal)adwa razy sztartowoł we Ôlimpijskich Igrziskach. Biografijo we sports-reference.com
+Jersey, ôficalne miano Baliwat Jersey (ang. "Bailiwick of Jersey", jèrriais "Bailliage dé Jèrri") - znoleżne terytoryjōm Wielgij Brytaniji rozlygowane na wyspie ô jednakim mianie a kilkudziesiyńciu miyńszych, niypomiyszkiwanych wyspach. Niy je tajlōm Wielgij Brytaniji a niy należoło do Ojropejskij Uniji. Głowōm sztatu je brytyjsko krōlowo kero je reprezyntowano bez gubernatora. Wyspa je we posiadaniu piyrw Ynglandu a niyskorzu Wielgij Brytaniji ôd 1066 roku. Je znōmo kej dowkowy raj.
+Czeboksary (rus.: Чебоксары, czuw.: Шупашкар) - stŏlicã Czuwaszyje we Rusyje.
+Kałmycyjŏ (rus. Республика Калмыкия,kałm. Хальмг Таңһч) - je autōnōmicznōm republikōm we Rusyje. Republika znŏjduje siy we regiōniy Pōłnocnegŏ Kaukazu. Stolicōm Kałmycyje je Elista. </br></br> Kałymckŏ populacyjŏ posiydzŏ 289 481 perzonōw (2010) hlawniy Kałmyki a Ruski. To je jedyny regiōn we Ojropie, we kerym dōminuje Buddyzm. Geografijŏ. Kałmycyjŏ s 76 100 km2 placym je usitułowōny na połedniyu Rusyje. Bez Republike przepływŏ Wołga. </br></br> Regiōn graniczy ze Wołgograckim Ôbwodem, Astrachańskim Ôbwodem, Dagestanem, Stawropolskim Krajem a Rostowskim Ôbwodem. Naturalne Surowce. Srogie surowce Kałmycyje to: Ropa Naturalne Gazy Piach Glina Mineralne wody Potas Sōl Dolōmity
+Rōżano Gōra lub tyż Ôleszno (śl-miym. "Rusabarg" lub tyż "Rusnbarg", pol. "Olesno", miym. "Rosenberg") – miasto na Gōrnym Ślōnsku, we ôpolskim wojewōdztwie, stolica gminu Rōżano Gōra a ôleskigo krysu. Rozlygowane wele rzyki Stobrawy. Arnsberg Zalakaros
+Zdeněk Miler (rodz. 21 lutygo 1921 we Kladnie, um. 30 listopada 2011) – czeski reżyser, scynarzista a rysownik, twōrca animowanych filmōw. Nojbarzi znōmy kej twōrca Krecika.
+Kálmán Ihász (nar. 6 marca 1941) to je były madziarski fusbalŏk. We lidze madziarskij groł we Vasas SC. Wystympowoł tyż we reprezyntacyji Madziarōw, co z niōm zdobōł złotõ medalijõ na Letnich Igrziskach Ôlimpijskich we Tokio we 1964.
+Wołyński ôbwōd – ôbwōd, jydnostka administracyjnygo tajlōngu Ukrajiny. Wiyrch 20 143 km², ludzi 1 057 214. Je potajlowany na 16 rejōnōw. Stolicōm ôbwodu je Łuck.
+Ronkonkoma - census-designated place we USA, we sztacie Nowy Jork, we hrabstwie Suffolk, we granicach miasta Islip, na wyspie Long Island. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 19 082 ludzi.
+Bangui – stolica Strzodkowoafrikańskij Republiki, rozlygowano na zachodnim brzegu rzyki Oubangui. Założōne 1889.
+AZS Silesia Rebels to je ślōnski klub amerikańskigo fusbalu, kero gro we Polskij Lidze Amerikańskigo Fusbalu. Zołożōny 8 kwietnia 2006. Zdobł tytuła wicemajstra Polski we 2007 roku. We 2009 wygroł ze Warsaw Eagles we pōłfinale a we szpilu ô tytuła majstra Polski 17 października 2009 wygroł ze The Crew Wrocław a zdobōł tytuł majstra Polski. Ôd stycznia 2012 po fuzyji ze Warriors Ruda Śląska klub mo miano AZS Silesia Rebels (downij Silesia Miners). Neczajta AZS Silesia Rebels
+Nalczik (rus.: Нальчик, kaba.: Налщӏэч, kara. : Нальчик) - stŏlicã Kabardinŏ-Bałkaryje we Rusyje.
+Javier Pedro Saviola (rodz. 11 grudnia 1981 we Buenos Aires) – argyntyński fusbalista, kery gro we Benfica Lisboa. Zauobycz gro jako napadziorz. Je uōn znōmy skiż gibkości a umiynio przistosowanio sie do gry na bezma kożdyj pozycyji. We 44 szpilach lo reprezyntacyje Argyntyny strzylōł 12 torōw. Bōł tyż na mistrzostwach świata we 2006. Bōł nojmodszy na liście FIFA 100, to je liście nojlepszych fusbalistōw, kero przigotowoł Pelé. Mo uōn krōm argyntyńskigo tyż szpanielske ôbywatelstwo. Jigo przidōmek je "El Conejo", "El Pibito" abo "Krōliczek". Kariera. Swoja kariera napoczōn we River Plate we 1998. Jigo debiut bōł we październiku tygo roku, kej jigo manszaft groł ze Gimnasia y Esgrima de Jujuy. We River Plate bōł do 2001 zagroł 111 razōw a strzylił 55 torōw. Ojropejske kluby gibko spōmiarkowały sie, iże tyn mody napadziorz je fest grajfny a chciały go mieć u siebie. Udało sie go kupić katalōńskimu maszaftowi FC Barcelona, kero zabulōła za Javiera bezma 25 000 000ojro. We rokach 2001 - 2004 zagroł tam aże 119 szpilōw, we kerych strzylił 49 torōw. Niyskorzi bez jedyn syzōn bōł pożyczōny do AS Monaco, a jeszczy niyskorzi do Sevilla FC. We 2007, kej skōńczōł mu sie kōntrakt sy Barcelōnōm przeloz do Reala Madrid. Zagroł tam 31 szpilōw, we kerych strzylił 5 torōw. We czyrwcu 2009 przeszoł do portugalskigo manszaftu Benfica Lisboa. Krōm tygo gro we norodowym manszafcie Argyntyny, we kerym we 44 szpilach świtnył 12 torōw.
+Danga – abo inakszy Tôwarzistwo Piastowaniô Ślónskij Môwy (Towarzistwo Piastowanio Ślōnskij Mowy) – ferajn do piastowanio ślōnskij godki podle tego kej downi godali we wsiach wele Anabergu. Prezesym tygo ferajnu je Józef Kulisz. Neczajta Dangi
+Roman Kotliński (rodz. 15 marca 1967 we Kole) – polski pisorz, dziynnikorz, wydowca, poseł na Sejm RP VII kadyncyji. 12 czyrwca 1993 ôstoł plebōnkem, bōł niym do 1996, kej to pociepoł. Niyskorzi wydoł kśōnżka "Bōłech plebōnkem" a sztartnōł kretykōwać Rzimskokatolicki kośćōł, skirz tygo wydowo do terozki cajtōng "Fakty i mity". Przinoleżoł do SLD, niyskorzi doł anfang ku tworzyniu partyji RACJA Polskiej Lewicy (s anfanga: "Antyklerykalno Partyjo Postympu "Recht"). We 2011 roku kandydowoł do Sejma RP ze listy Ruchu Palikota, we welowaniu dostoł 17 720 głosōw a ôstoł posłym.
+Śmiycz (pol. "Śmicz", miym. "Schmitsch", cz. "Smecz") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we prudnickim krysie, we gminie Biołŏ. We 2011 roku wieś miała 494 miyszkańcōw.
+Santaskŏ gŏdka abo Dōnsiyanskŏ gŏdka – mōngolskŏ gŏdka s tajli połedniyowej użiwanŏ bez Dōnsiyanōw we Gansu a Siynciyaniy we Chinach. Hlawne place we kerym gŏdka je użiwanŏ to Linsiya Hujskŏ Autōnōmicznŏ Prefektura a Ili Kazachskŏ Autōnōmicznŏ Prefektura. 30% słowniyctwã je s chińskej gŏdki.
+Koropec (ukr. "Коропець") - ôsiedle miejskij zorty we Ukrajinie, we ternopolskimu obwodzie, we mōnasterzyskim rejōnie. Podug danych ze 2011 roku pōmiyszkowało sam 3508 ludzi.
+Pyriatyn () – miasto na Ukrajinie, we połtawskim ôbwodzie, siedziba pyriatyńskego rejōnu. Ôstrzodek industryje. Na 2011 rok pōmiyszkowoło sam 16 146 ludzi. Miano. Je pora hipotezōw na tymat pochodzynio miana miasta. Nojpopularniyjszy je forszlag ôd Aleksjeja Sobolewskigo, iże «Pyriatyn» wziyno sie ôd «Pyriat», skrōcōnego wariantu miana kyjowskigo bojara Pyrohosta, kery włodoł ziymiami wele spōłczesnego Pyriatyna na przełōmie XI a XII storoczo.
+Párvusz (czytej "Parwus", urodzōny jako "Norbert Kiss" dnia 1 merca 1981) je madziarski artysta grafik. Sztyl a proce. Sztudyrowoł we Budapeszcie a Szeged.. Ajnfach pedzieć kōnszt Párvusza bazyruje na dińcie, roz za czas używo uōn akwareli, bazowy kolōr je ale czorny a bioły. Madziarski artysta Endre Szász a niderlandzki artysta M. C. Escher dali srogi ajnflus uōnygo dziełōm a we 2004 ôdnoloz uōn swōj włosny sztyl, bazyrujōncy trocha na procach wcześnij smianowanych artystōw. We 2005 pojechoł do Lapōnije, po powrocie dō Madziarōw napoczōn malować ôbrozki ze lapōńskimi motywōma. Nojwożniejszo ze tyj epoki je "Lapōńsko Mona Lisa", przedano we Norwygiji. We 2007 siedym ôbrozōw pokozano we tym państwie, we galeryji we Tromsø. We 2009 ôdnoloz mowy sztyl a napoczōn wypolać we drzewie. Ôficjalno neczajta Infonuorra: "Ungarer vil bli same"
+Õõ - buchztaba, kera je używano we ślabikorzowym szrajbōnku ślōnskij godkij a estōńskij godce. We ślabikorzowtm abecadle litera ôznaczo klang [ǫ], używany we zachodnich regiōnach Gōrnygo Ślōnska. Ta buchztaba ôznaczo kōntynuacyjo zadnij nosowyj samogłoski. We estōńskij godce ôznaczo klang [ɤ].
+Ługańskŏ Republika Ludowŏ, ŁRL (rus. Луганская Народная Республика "", ЛНР) – państwo niyuznōwŏne utworzōne 12 mŏja 2014 roku bez prorosyjskich separatystów na terytorium Ukrajiny. 30 września 2022 roku anektowane bez Federacyjõ Ruskõ. Jej prezydyntem ôstatnim bōł Leonid Pasiecznik
+Wiktar Zujew (bioł. "Віктар Зуеў", rodz. 22 maja 1983) to je biołoruski bokser kery zdobōł strzybno mydajla na Igrziskach Ôlimpijskich we Atynach we 2004 we katygoryji ciynżkij.
+Rockall, inakszy Waveland to je niywielgo a niypomiyszkano skalisto wyspa na Atlantyckim Ôceanie, 57°35′N 13°41′W. Mo 30 myjtrōw strzednice a je 22 myjtry wysoko. Ôddekńōno 22 siyrpnia 1686 ôd Szpanielokōw. Noleży do Wielgij Brytanije, nale wadzōm sie ô nia tyż Faerske Wyspy, Irlandyjo a Islandyjo.
+Szwedy to je germańskŏ nacyjŏ pōmiyszkujōncŏ z wiynksza we Szwecyji, a posuguje sie szwedzkõ gŏdkōm ze familiji germańskich gŏdek. Wiynkszość Szwedōw to luterany i ateisty.
+Rudiczka (pol. "Rudziczka", miym. "Riegersdorf", cz. "Liheřovice") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we prudnickim krysie, we gminie Prudnik. We 2011 roku wieś miała 911 miyszkańcōw.
+Czowiek ("Homo") – zorta cyckocza ze familije czowiekowatych ("Hominidae"), raje naczelnych. Terozki zorta zwiyrza kero dōminuje na planecie Ziymia (kej chodzi ô btp. tympo pomiynianio jeji wiyrchu, nale już niy lb. wielości wystympowanio).
+Feria del Sol (znōmy tyż jako Carnaval Taurino de America) – kulturalny fajer we wynezuelskim mieście Mérida. Działalności. Fajer ôdbywo sie kożdorocznie we lutym. Prowadzonych je mocka kulturalnych fajerów i tyż handlowe wystawy, kōncerty, parady a wotōng na krōlowo wystawy, kero we szpanielskij godce mianuje sie Reina del Sol. Gyszichta. Po postowiyniu aryny walk bykōw, piere sie tam uōna gadzina, krōm tygo rychtuje sie tam festiwale a wystawy. S anfanga planowano, aże wystawa powinna ôdbywać sie we piyrszych dniach grudziynia skirz świynta Niypokalanygo Poczyńcio. Targi ôdbywoły sie wuōnczas bez dwa dni - 9. a 10 grudnia. Skirz grudniowych dyszczōw, zaczli fajrować we lutym. Pode mianym Feria del Sol ôd 1969 fajer ôrganizowano we dniach 15, 16 a 17 lutygo. Uod tygo razu, tyn fajer je jednym ze nojważnijszych we Wynezueli a na świecie fajerem na kerym pierōm sie byki. Feria del Sol
+Czŏrnŏ śmierć to była epidymijŏ dżōmy, co spustoszyła strzedniowiecznõ Ojropã we 14. stoleciu a zabiyła kole 30–60% ludności tego kōntynyntu. Miano „czŏrnŏ śmierć” je ôd ukazujōncych sie rozlygłych pōmian martwiczo-zgorzelinowych w skōrze, przijmujōncych ćmawõ farbã. Terŏźnie za jeji prziczynã uwŏżŏ sie bakteryjõ "Yersinia pestis". Roznoszynie. Terŏźnie uwŏżŏ sie, iże fojerōm doległości była Postrzodkowŏ Azyjŏ, kaj epidymijŏ dżōmy wybuchła mynij wiyncyj 20 lŏt wczaśnij. Społym ze kupieckimi wandrami, a tyż ze armijami, doległość ôpanowała Azyjõ Weschodniõ i Połedniowõ. Potym dotrzała na Bliski Weschōd i do Pōłnocnyj Afryki. Dopiyro stōnd prziszła do Ojropy, na szifach genueńczykōw uciykajōncych ze Kaffy na Krimie przed Tatarami. We 1346 ôblegajōnce tyn port Tatary ze pōmocōm katapult wciepowali za mury miasta ciała umartych na tã doległość. Pōniywŏż tamtyjsze miasta ojropejske warōnkami higiynicznymi niy rōżniyły sie ôd terŏźnych slumsōw, doległość wartko sie rozeszła, tym barzij, iże ludzie niy nadōnżali z pogrzebami. Higiyna, jakõ znōmy dzisiej, niy mieściyła sie we anōngach kulturowych ludzi tamtyj epoki. Kej niy fungowała medycyna, ludzie kerowali pŏciyrze do Boga i św. Rocha, kery bōł patrōnym tyj doległości. Kej i to niy pōmŏgało, uciykali we inksze rejōny i roznosili doległość po nowych miastach. Niymoc rozpoznaniŏ zort dżōmy sprawiała, iże niy szło przewidzieć, fto przeżyje, a fto umrzi. Dżōma dymieniczŏ dŏwała szansã przeżyciŏ, dżōma płucnŏ i posocznicowŏ były klarowne ze wyrokym śmierci. Nikt jednak niy znoł prziczyny doległości i wszeôbecnie uwŏżano było jōm za kŏrã ôd Boga. Pandymijŏ czŏrnyj śmierci do kōńca 1348 roku rozszyrziła sie na Szpaniyjõ, Francyjõ i Anglijõ, we dalszych latach ôpanowała wiynkszość Ojropy i skōńczyła sie kole 1351 roku. We Postrzodkowyj Ojropium (w tym na Ślōnsku) zaraza niy narobiyła mocka szkod. Czŏrnŏ śmierć nawrōcała jeszcze sporadycznie do Ojropy, aże do 19. stoleciŏ.
+Ksiynga Powtōřōnygo Prawa [Pwt], Piōnto Ksiynga Mojžešowo [5 Mojž] zawiyro Tora, je rōwnočeśniy piōntōm ksiyngōm Starygo Testamyntu a Biblije. Miano ksiyngi we hebrajskij godce to "Dvarim" דברים, eli "suowa", ôd piyršygo wyrazu tyj ksiyngi, we grece (Septuaginta - Δευτερονόμιον) a uaciniy (Wulgata - Deuteronomium) miano tumačy sie kej "powtōřōne prawo". Pwt zawiero moc nawiōnzań do pōpřednich šterech kśōng, we tym l.b. powtōřyniy Dekalōgu a inkšych přepisōw. W ksiyndze tyj ōmieščōny je tyž hymn Mojžeša.
+Ślōnske aufsztandy (niym. "Aufstände in Oberschlesien", pol. "Powstania śląskie") to je miano dlŏ trzech zbrojnych kōnfliktōw, co do nich dochodziyło ôd 1919 do 1921 roku we Gōrnym Ślōnsku pōmiyndzy propolskimi insurgyntami a czōnkami niymieckich paramilityr ôrganizacyji ze sparciym ôd regyrōnku Weimarskij Republiki. Piyrszy (siyrpiyń 1919) i drugi (siyrpiyń 1920) aufsztand sie dzioły we ôkresie rychtowań do gōrnoślōnskigo absztimōngu, co zgodnie ze umŏwōm wersalskōm mioł usōndzić do jakigo krŏju bydzie przinŏleżoł Gōrny Ślōnsk, za to trzicie (mŏj–lipiyń 1921) sie zaczło już po absztimōngu skirz tego, iże polskŏ ludność Ślōnska bōła niyradŏ ze ônego wynikōw. Za rezultat bōło ôpracowane nowe kōmprōmisowe rozwiōnzanie dlŏ spiyrki ô granicã niymiecko-polskõ ôd Ligi Nacyji (ôbejzdrzij: "kōnwyncyjŏ gynewskŏ ô Gōrnym Ślōnsku"). Aufsztandy to je jedyn ze zwrotnych pōnktōw we terŏźnyj gyszichcie Ślōnska i durch sōm fest przedmiotym kōntrowersyji. Sporne ôcyny sytuacyje a pōnkty widzyniŏ wpisujōm sie we szyrszy kōntekst spiyrki ô tożsamość Ślōnzŏkōw i relacyje Gōrnego Ślōnska ze Polskōm. Zadek. Dymografijŏ. Srogŏ tajla Ślōnska przinŏleżoła do Niymiec ôd 1742 roku (ôwdy Krōlestwo Prus, ôbejzdrzij "umŏwa berlińskŏ"). We 1815 roku, po kōngresie wiedziyńskim, bōła zreôgranizowanŏ pruskŏ administracyjŏ państwowŏ i utworzōnŏ bōła Prowincyjŏ Ślōnsk, potajlowanŏ przōdzi na sztyry, a ôd 1820 roku na trzi regyncyje ("Regierungsbezirk"): wrocławskõ, lignickõ (Dolny Ślōnsk) i ôpolskõ (Gōrny Ślōnsk). Ôd pōłowy 19. stoleciŏ we Gōrnym Ślōnsku bōło moc polskich nacyjnych działŏczy (Józef Lompa, Karol Miarka a inksi). Podle wykŏzu wszeôbecnego ze 1910 roku polskŏ gŏdka bōła rodnōm gŏdkōm dlŏ 53% ludności ôpolskij regyncyje (przi zarachowowaniu tm. „wasserpolnisch” – ślōnskij gŏdki), dlŏ 40% rodnŏ bōła niymieckŏ, dlŏ 2,5% czeskŏ, dlŏ 4% wrŏz polskŏ i niymieckŏ, a dlŏ 0,5% bōły to inksze gŏdki. We miastach a na zŏchōd ôd Ôdry dōminowali ludzie gŏdajōncy po niymiecku, a we dziedzinkach na weschōd ôd Ôdry po polsku. Politycznŏ sytuacyjŏ. Po przegranyj piyrszyj wojnie światowyj Niymce znŏdły sie we chaosie. Cysŏrz Wilhelm II. abdankowoł a krŏj spustoszyły masowe haje (rewolucyjŏ listopadowŏ, aufsztand ôd Spartakusa, wielgopolski aufsztand, Bajerskŏ Sowieckŏ Republika). Do terynōw wŏżnego ekōnōmicznie Gōrnego Ślōnska mioły rożczynia nowo powstōne krŏje: Polska i Czechosłowacyjŏ. Umŏwa wersalskŏ ze czyrwnia 1919 roku przewidowoła nastympujōnce usōndzynie spiyrki: Czechosłowacyjŏ dostanie tajlã krysu Racibōrz (art. 83), a we ôstanyj tajli ôpolskij regyncyje – krōm krysōw: Grodkōw, Niymodlin, Nysa, a niyblank Prudnik – dojdzie do absztimōngu, coby ludzie sami mogli sie wypedzieć, przi kerym krŏju chcōm być – Polska abo Niymce (art. 88). Absztimōng we Gōrnym Ślōnsku. Absztimōng bōł zaplanowany na marzec 1921 roku. Nad ônego wykōnaniym mioła wachować Miyndzysojuszniczŏ Kōmisyjŏ Reskyrujōncŏ i Absztimōngowŏ we Gōrnym Ślōnsku (). Armijŏ niymieckŏ musioła ôpuścić regiōn a bōła zastōmpiōnŏ bez siyły ôd Aliantōw, co bōło we nich 11129 francuskich wojŏkōw, 4676 brytyjskich i 5075 italijańskich. Propolske działŏcze utworzili Polski Absztimōngowy Kōmisariat ("Polski Komisariat Plebiscitowy") reskyrowany ôd krześcijōńsko-dymokratycznego politikera Wojciecha Korfantego, za to prōniymiecki Absztimōngowy Kōmisariat dlŏ Niymiec ("Plebiszitkomissariat für Deutschland") reskyrowany ôd prŏwnika a byrgera Bytōmia Kurta Urbanka. Rolōm ôbōch ôrganōw bōła politycznŏ agitacyjŏ, a tyż ôrganizacyjŏ przijŏzdōw tm. absztimōngowych ymigrantōw, bo wszyjske ludzie narodzyni we Gōrnym Ślōnsku, niyznŏleżnie ôd ônych terŏźnego placu pōmiyszkaniŏ, mioły możebność welowaniŏ we absztimōngu. Tak kampanije propolskie, jak i prōniymiecke ôpiyrały sie na argumyntach nacyjnych, a tyż ôbywatelsko-ekōnōmicznych: piyrszŏ ôbiecowoła abszlus wyzysku ślōnskich fabrykŏrzy bez „pruskich panōw”, kej drugŏ spōminała ôgōlnie niższy poziōm ekōnōmicznego rozrostu Polski a ônyj trwajōnce zaangażyrowanego we wojnã ze Sowieckōm Rusyjōm. Wtynczŏs Ferajn Gōrnoślōnzŏkōw ("Związek Górnoślązaków–Bund der Oberschlesier") ôd Ewalda Latacza a bratōw Jana i Tomasza Reginkōw, co reprezyntowoł spōmŏgŏczy niyznŏleżnyj ślōnskij nacyje a bez powodzyniŏ prōmowoł utworzynie swobodnego, samostanowiōncego krŏju Gōrnego Ślōnska za neutralny a wielogŏdkowy krŏj, mustrym Szwajcaryje. Piyrszy aufsztand (1919). Piyrszy ślōnski aufsztand ze reskyrowaniym ôd Alfonsa Zgrzebnioka zaczło sie nŏgle bez srogich rychtowań 16 siyrpnia 1919 roku skirz heresztowaniŏ prziwōdcōw Polskij Ôrganizacyje Wojskowyj Gōrnego Ślōnska a niyzadowolyniym polskij ludności Gōrnego Ślōnska ze terroru i represyji ôd Niymcōw. Wŏżnym trefiyniym, co mioło wpływ na sztartniyncie aufsztandu, bōła tm. masakra we Myslowicach, co w czasie nij niymiecke funkcjōnariusze ôd Grenzschutz Ost zabiyli 10 ludzi we grubie Myslowice. Aufsztand ôbiōn krysy Pszczyna i Rybnik a tajlã Gōrnoślōnskigo Industryjalnego Regiōnu. Aufsztand stłōmiyli Niymce do 24 siyrpnia 1919 roku. Polski regyrōnek niy wydolōł spōmōc aufsztandu skirz trwajōncyj polsko-sowieckij wojny. Krōm klynski insurgyntōw, skirz aufsztandu niymiecki regyrōnek bōł zmuszōny do ôgłoszyniŏ amnystyje. Jednak na przestrzyństwie rychtowanym do absztimōngu durch bōły niymiecke bojōwki. Drugi aufsztand (1920). Drugi ślōnski aufsztand, zaś resyrowany ôd Alfonsa Zgrzebnioka, bōł wymierzōny we niymieckõ dōminacyjõ we administracyjnym regyrōnku prowincyje i ôgōlnie coby zapewnić bezpiyczyństwo ludzi, co gŏdali polskōm gŏdkōm. Aufsztand ôbiōn zasiyngym cołki Industryjalny Regiōn a tajlã krysu Rybnik. Miyndzysojuszniczŏ Kōmisyjŏ żōndała strzimaniŏ bojōw, nale Zgrzebniokowi podarziło sie dostać dostymp Polŏkōw do tymczasowyj administracyje, likwidacyjõ niymieckij policyje Sipo a udzioł we nowych ôrganach bezpiyczyństwa. Tak cyle aufsztandu ôstały ôsiōngniynte, a Polŏki dostali lepsze warōnki do kampanije przed absztimōngym. Trzici aufsztand (1920). Trzici ślōnski aufsztand ze reskyrowaniym ôd Wojciecha Korfantego, mioł poprawić niykorzistny dlŏ Polŏkōw wynik gōrnoślōnskigo absztimōngu. Zaczło sie nocōm ze 2 na 3 mŏja 1921 roku kej Polŏki wysadzili wŏżne mosty pod Ôpolym, Prudnikym, Biołõ, Kandzierzinym, Siołkowicami i Krapkowicami, a bōł to nojsrogszy ze ślōnskich aufsztandōw. We czasie trzicigo aufsztandu doszło do dwōch zgolymych bataliji – we rejōnie Anabergu i pod Ôlzōm. Bōły to nojbarzij krwŏwe batalije we czasie ślōnskich aufsztandōw. We 1922 roku podpisanŏ bōła kōnwyncyjŏ gynewskŏ ô Gōrnym Ślōnsku, co podle nij teryn prziznany Polsce ôstoł powiynkszōny do kol. ⅓ spornego terytorium. Kōnwyncyjŏ bōła fest korzistnŏ dlŏ Polski, jeźli chodzi ô ôbiekty industryjalne na prziznanyj ônyj terynie. Polsce tedy przipadło 50% werkōw i 76% grub wōnglŏ. Spamiyńć. Już we ôkresie miyndzywojynnym branie insurgyntōw za bohaterskich patriotōw, co wojowali ô „powrōt do łōna Piastowskigo Ślōnska” i „wyzwolynie spod niymieckigo jarma”, stoło sie wŏżnym elymyntym narracyje polskigo państwa. Podanie ślōnske aufsztandy widzioła polskŏ kōmunistycznŏ propaganda po drugij wojnie światowyj. Tyż narracyjŏ Trzecij Polskij Republiki ôd 1989 roku je takŏ sama. Krōm tego, moc Ślōnzŏkōw mŏ aufsztandy barzij za bratobōjczõ wojnã, co we nij ludzie po ôbōch zajtach bōli ino insztrumyntami wielgij polityki. Decyzyje polityczne tedy niy dycki bōły zwiōnzane ze etnicznym pochodzyniym abo używanōm gŏdkōm, ofyn czōnki tyj samyj familije wojowały przeciwko sobie. Miasto Kandzierzin dostoło we 1934 roku miano "Heydebreck" (a mioło jy do 1945) po Peterze von Heydebreck – kōmandyru jednyj ze niymieckich dywizyji we bataliji pod Anabergym a 4 czyrwnia 1921 roku przekludziōł podarzōnõ kōntratakã na Kandzierzin. Ôstoł ôn tak hōnorowany jeszcze za ônego życiŏ, podanie jak Karl Hoefer, co ôd niego miano dostoła terŏźnŏ hulica Grunwaldzkŏ we Prudniku. Ôstatnim weteranym aufsztandu bōł Wilhelm Meisel, kery umrził we 2009 roku kej mioł 105 lŏt. Dynkmale. Do ślōnskich aufsztandōw nawiōnzuje moc dynkmalōw we Polsce. Postrzōd nich sōm cum bajszpil:
+Sidney Wood, połne miano Sidney Burr Beardsley Wood (rodz. 1 listopada 1911 we Black Rock, Connecticut, um. 10 stycznia 2009 we Palm Beach na Floridzie) – amerikański tynisista, repryzentant USA we Puchorze Davisa a zwyciynzca Wimbledōnu we grze pojydyńczyj chopōw we 1931. Sylwetka we tennisfame.com
+Krōnlojter to je zaôbycz elektryczne urzōndzynie ôświetleniowe abo świycznik mōntowany do gipsdeki abo ściany pōmieszczyniŏ. Wystympuje we pōmiyszkaniach, jak i we srogich zalach, holach i widowniach. Zawiyrŏ ôd jednego do wielu świytlnych pōnktōw. We barzo wielgich pōmieszczyniach może mieć skōmplikowany gysztel i skłŏdać sie z wielu ôzdobnych elymyntōw, czynsto szklannych abo kryształowych. Krōnlojtry były używane już we strzedniowieku we kościołach, klŏsztōrach i zōmkach dlŏ lepszego ôświytlaniŏ srogszych zalōw. Zaôbycz były to drzywnianne krziże, przimocowane sznōrami do powały, na ramiōnach kerego wrażōne były świyce. Etymologijŏ. Wyrŏz „krōnlojter” ôstoł utworzōny ôd miymieckigo słowa „kronleuchter” („der Kronleuchter”). Zorty krōnlojtrōw
+Grygōriański kalyndorz – słōnyczny kalyndorz wykonōkwiōny we 1582 bez papiyża Gregora XIII. Ôd 1927 (wprowadzyniy bez Turcyjo miast kalyndorza muzułmańskego) używany je uōn na cołkim świecie. Je to sprowiany kalyndorz juljański.
+Lacco Ameno - gmin we Italiji, we regijōnie Kampanijo, we prowincyji Napoli. Je rozlygowano na wyspie Ischia. Mo 2,08 km² wiyrchu a podug danych ze 2022 roku pōmiyszkowoło sam 4576 ludzi.
+Bierōń (pol.: "Bieruń", niym: "Berun") – miasto na schodzie Gōrnego Ślōnska, we ślōnskim wojewōdztwie, włazi do składu bierōńsko-lyńdzińskigo krysu. Połožōne wele granice Gōrnego Ślōnska ze Małopolskōm, a tyż wojewōdztw: ślōnskigo a małopolskigo, kerōm to granicōm je rzyka Wisła. Sōmsiaduje ze miastami: Tychy, Ôświyńcim, Lyńdziny, a tyż gminami: Ślōnski Chełm, Bojszowy. Administracyjne tajle. W skład Bierunia włażōm Stary Bierōń, Nowy Bierōń, Ścierniy, Jajosty, Bijasowice a Czarnuchowice. Historyjo. Kole Bierōnia znojdowała sie antyczno ôsada Leucaristus. Bōła uōna zaznaczōno na antycznyj karcie Ptolemeusa ze lot 142-147 naszyj ery.   We X-XI stoleciu istnioł sam ôbtoczōny palisadōm ôbrōnny grōdek ze ôbserwacyjnōm wieżōm, co mioł za zadaniy chrōnić kupcōw, kere przeprowiały sie bez rzyka. Bierōń dostoł prawa miejske we 1387 ôd ksiyńcia ôpawsko-raciborskigo Jana II Zieloznego. Do 1551 noleżoł do Ślōnskich Piastōw, ôd 1327 pod zwiyrzchnictwym Czechōw. Uod 1743 we Prusach, wtynczos tyż straćōł miejske prawa. We 1865 ôdzyskoł sztatus miasta, miano ôd miasta bōła smiyńōno na Stary Bierōń (Alt Berun). Ôd 1922 we granicach Polski, wczos II światowyj wojny anektowany ôd Miymcōw. Miyndzy 1975 a 1991 dzielnica Tychōw. W 1991 nazod pod mianym Bierōń, cuzamyn ze Nowym Bierōniym, Bijasowicōma, Czarnuchowicōma a Jajostōma utworzōł miasto. Uod ôdzyskanio samodzielności trwo swada miyndzy Bierōniym a sōmsiednimi Tychōma ô teryny fabryki Fiat Auto Poland (b. FSM) a ôsiedle zbudowane wele tyj fabryki. Terozki ôsiedle leży już we granicach administracyjnych Bierōnia, nale sama fabryka pozostowo we Tychach. Historyczniy sporny teryn przinoleżoł do Bierōnia, nale ôstawiyniy go we granicach Tychōw bōło warōnkym zgody tego miasta na ôdłōnczyniy Bierōnia. Industryjo. Na terynie miasta znojduje sie pora werkōw, m.in. gruba kamiynnego wōnglo "Piast", zakłod sztucznych tworziw "NITROERG", fabryka mlycznych produktōw "Danone" (downij "Mildes Bieruń"), zakłod wybuchowych materiałōw a tartak. Na terynie Bierōnia wystympujōm bogate pokładu kruszyw żwiru a piosku. Złoża te ale skuli ôchrōny strzodowiska niy sōm eksploatowane.
+Kōmiōnża (pol. "Chomiąża", miym. "Komeise", cz. "Chomýž") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we gubczyckim krysie, we gminie Gubczyce. We 2011 roku wieś miała 157 miyszkańcōw.
+Pałac we Mosznyj to je zabytkowŏ rezydyncyjŏ położōnŏ we wsi Moszna we Gōrnym Ślōnsku. Je jednym ze nojbarzij znanych zabytkowych ôbiektōw we Ôpolskim Ślōnsku. Ôd 1866 do 1945 roku bōł rezydyncyjōm ślōnskij familije Tiele-Wincklerōw, industryjalnych potentatōw. Historyjŏ a baukōnszt. Bōło w nim Cyntrum Terapije Nerwic. We zwiōnzku z budowaniym nowego szpitalnego budōnku, działalność medycznŏ ôd kwietnia 2013 roku ôstŏwŏ przeniesiōnŏ do sōmsiadujōncego ôbiektu. Pałac je niyblank udostympniōny do zwiydzaniŏ; we kapli ôdbywajōm sie kōncerty kameralnyj muzyki, a we galeryji wystŏwki kōnsztu. Pałac posiadŏ 365 pōmieszczyń i 99 wiyż i wiyżyczek. Wiyrchnia wynosi 8 tys. m², a kubatura – 65 tys. m³. Ôbiekt ôbtŏczŏ bezdwiestuhektarowy park. W 1978 roku bōł sam nagrany film „Test pilota Pirxa”, a we 1985 roku „Lubię nietoperze”. Ôficjalnŏ zajta Zōmku we Mosznyj
+4 grudnia - ôtwarto planetarium we Chorzowie. 6 stycznia - Rowan Atkinson, brytyjski szauszpiler a kōmik 2 lutygo - Leszek Engelking, ślōnski dichter, pisorz, krytyk a tōmacz literatury 1 lipca - Augusto De Luca, italski fotograf 28 października - Bill Gates, hamerikōński przedsiymbiorca 18 kwietnia - Albert Einstein, fizyker Wielganoc: 10 kwietnia Boże Cioło: 9 czyrwca
+Wielgo Ojla (pol. "Wielka Sowa", miym. "Hohe Eule") – nojsrogszy wiyrch Ojlich Gōr (pol. "Góry Sowie", miym. "Eulengebirge") a Landszaftowego Parku Ojlich Gōr, srogi na 1014,8 myjtrōw. Na gōrze je widokowo wieża (dawno "Bismarckturm") ze 1906 roka. Wieża je przedstawiōno na wapynie Pieszyc. Wielgo Ojla je fest popularno postrzōd turystōw bez cołki rok.
+Fest Piosynki TV ABU 2013 - drugŏ edycyjŏ Festu Piosynki TV ABU. Fest, kiery niy je kōnkursŏwy, kiery miŏł miyjsce 26-gŏ paździyrnikã 2013 we Dōmu Ôpery Hanoi we Wietnamie pŏdczŏs 50-gŏ spŏtkaniya człōnkŏw ABU (Uniyjŏ Nadawcŏw Azyjŏ-Pacyfik), kiere ôdbyłŏ siye w dniyŏch 23-29 paździyrniykã 2013. Lŏkacyjŏ. Za lŏkacyjŏ zgromadzyniyŏ ôbranŏ Hanoi, stolica Wietnamu. Poczōntkŏwŏ Wietnamskŏ Hala Kulturalnegŏ Przŏciylstwã ôstałŏ ŏbranŏ, atoli zmiyniyōnŏ na Dōm Ôpery Hanoi ze wzglyndŏw wielgŏściŏwych. Kraje a regiōny autōnōmiczne bierōnce udziŏł. Kraje a regiōny sztartŏwały s podanōm kolyjnŏściyōm Ojrowizyjo Festy piosynki ABU https://en.wikipedia.org/wiki/ABU_TV_Song_Festival_2013 http://esckaz.com/2013/abu.htm
+Martynika (fr. "Martynique") – zamorski departamynt Francyji, rozlygowany na karajibckij wyspie Martynika we Małych Antylach. Gospodarka ôparto na bauerstwie a turystyce.
+Rennweg am Katschberg – gmin targowy we Austriji, we landzie Karyntyjo, we krysie Spittal an der Drau. Mo 120,48 km² wiyrchu a podug danych ze 2014 roku pōmiyszkiwało sam 1780 ludzi. Neczajta gminu Rennweg am Katschberg
+Ałtajske gŏdki - propōnowanŏ skupina familjōw gŏdek. Do skupiny zaliczŏ siy Turecke gŏdki, Mōngolske gŏdki, Tōnguske gŏdki; a niykere uczōne zaliczŏjōm tyż Japōńske gŏdki, Koryjańske gŏdki a Ajnuske gŏdki.
+Hosni Mubarak (rodz. 4 maja 1928 we Kafr el-Meselha, um. 25 lutygo 2020 we Kajirze) - egipski polityker, prezydynt Egiptu ôd 14 października 1981 do 11 lutygo 2011. Skirz protestōw ôddoł władza armije.
+Radunia Stynżyca (pol. "Radunia Stężyca") - polski fusbalklub ze Stynżycy we pōmorskim wojewōdztwie, na Kaszubach. Założōny we 1982 roku. Klubowe farby: ziylōno-żōłto-modre. Stadjōn mo 950 zicplacōw. We sezōnie 2020/2021 klub wygroł II grupa III ligi a awansowoł do II ligi polskij we fusbalu chopōw. sportnakaszubach.pl 90minut.pl Neczajta klubu
+Karol Miarka mianowany "modym" (rodz. 11 czyrwca 1856, um. 12 moja 1919) – syn Karola, drukorz a wydowca, ślōnski dziołocz społeczny.
+Dâmboviţa – rzyka we Rōmōniji, lewy dopływ rzyki Argeş. Je 269 km dugo (podug inkszego zdzōdła 286). Zdzōdło mo we Fogaraskich Gōrach, płynie bez Bukareszt a Wołosko Niizina.
+Auto to je motōrowe wozidło sużōnce do przewoza ôsōb abo tŏwarōw. Miano "auto" je ôd słowa "automobile". Historyjŏ. Nad wozidłami napyndzanymi pŏrōm ludzie myśleli już we 17. stoleciu. We 1678 roku Ferdinand Verbiest mioł zadymōnstrować take wozidło chińskimu cysŏrzowi, jednak niy mŏ na to żŏdnych wykazōw. Bez to za piyrszego kōnstruktora – wynojdywŏcza mechanicznego wozidła – uznŏwŏ sie Francuza ô mianie Nicolas-Joseph Cugnot, kery zaprezyntowoł swoje piōniyrske dzieło napyndzane motorym parowym we roku 1769. We 1870 roku Siegfried Marcus z Austryje zbudowoł, niy nadŏwajōncy sie do wszeôbecnego użytku, prototyp mechanicznego wozidła z bynzynowym motorym ô iskrowym zapłonie. Inkszy kōnstruktōr, Miymiec Carl Benz, zbudowoł swōj trzikołowy automobil we roku 1885 (we 1886 dostoł patent). We tych samych latach roboty we dōmynie spalinowych motorōw jak tyż wozideł napyndzanych takimi motorami kludziyli pospōł Wilhelm Maybach i Gottlieb Daimler. Niy wiadōmo jednak akuratnie, fto, jako piyrszy, zbudowoł zastosowany do napyndu aut motōr ô wnyntrznym spŏlaniu. Napynd. Napynd auta stanowi motōr. Nojczyńścij spotrzebowowanym we autach zortōm motora je spalinowy tłokowy motōr. Produkowane sōm tyż auta wyposażōne jyno we elektryczny motōr, to znaczy elektryczne auta. Inkszõ zortōm napyndu pasowanym we aucie je hybrydowy napynd, bydōncy połōnczyniym spalinowego motora i elektrycznego motora.
+15 października - Brytyjok Andy Green piyrszy roz we gyszichcie przekroczōł bariera dźwiynku naziymnym pojazdem 2 kwietnia - Reprezyntacyjo Polski we fusbalu zremisowoła na Ślōnskim Stadjōniy ze reprezentacyjōm Italiji 0:0 Tusty sztwortek: 6 lutygo Ôstatki: 11 lutygo Popielec: 12 lutygo Niydziela Palmowa: 23 marca Wielgi Szwortek: 27 marca Wielgi Piōntek: 28 marca Wielga Sobota: 29 marca Wielganoc: 30 marca Pyńdziołek Wielganocny: 31 marca Boże Cioło: 29 moja
+<templatestyles src="Wikipedia: Przodniŏ zajta (redesign 2019)/styles.css"/> Witej na Wikipedyji, swobodnyj yncyklopedyji, co jōm . Mōmy terŏz po ślōnsku.       Wyrōżniōny artykuł Wielgŏ Piyramida we Gizie, mianowanŏ tyż Piyramida ôd Cheopsa, to je nojsrogszŏ a nojbarzij znanŏ ze egipskich piyramid we Gizie. Cheops (Chufu), faraōn sztwŏrtyj dynastyje, mioł zbudować piyramidã na plac lŏ ônego grōftu kole 2560 roku p.n.e. Ônyj baumajstrym bōł snŏdź Hemiunu. Bōł to nojwyższy budōnek na świecie bez 3800 lŏt. Je zaliczōnŏ do siedmiu cudōw antycznego świata. "Czytej dalij..." Wiedzieli Żeście... Jak idzie pōmōc Wyrōżniōny ôbrŏzek Ślōnskŏ Wikipedyjŏ Ślōnskŏ Wikipedyjŏ to internetowŏ yncyklopedyjŏ ze familije Wikipedyje, co je pisanŏ po ślōnsku. Piyrszy wniosek ô uruchōmiynie ôsobnego projektu dlŏ ślōnskij godki bōł słożōny na Wikimedia-Meta we marcu 2006 roku. Ôstoł wtynczŏs ôdciepniynty, głōwnie skirz braku kodu ISO 639-3 dlŏ godki. Po dostaniu ôd ślōnskij godki kodu ISO szl nazod bōł dany forszlag zrobiyniŏ Ślōnskij Wikipedyje. Tym razym przeciwnych głosōw, ani tyż przeszkōd formalnych niy było. Ślōnsko godka dostała status „eligible”, tzn. ôstała uznanŏ za ôdpedniŏ do stworzyniŏ we nij ekstra projektu. Po tym postanowiyniu zaczła sie robota nad przekładym interfejsu MediaWiki na ślōnskõ gŏdka, a 31 marca 2008 była stworzōnŏ testowŏ wersyjŏ Wikipedyje we Inkubatorze. Przekłŏd interfejsu MediaWiki skōńczōł sie 26 kwietnia 2008. Dalszym warōnkym akceptacyje projektu było stworzynie projektu we Inkubatorze i utrzimanie jego aktywności. To zadanie było na ôstatku uznane za wykōnane 3 mŏja 2008. Projekt ôstoł zaakceptowany 23 mŏja 2008. Dōmyna szl.wikipedia.org była uruchōmiōno 26 mŏja 2008. Podle sztandu na ślōnskŏ Wikipedyjŏ mŏ , i . Jynzyki Wikipedyje Siostrzane projekty ôd Wikipedyje __NOEDITSECTION__
+Osnabrück (dolnosaksōńsko godka: "Ossenbrügge") – miasto we Miymcach, we landzie Dolno Saksōnijo, je to miasto na prawach krysu a siedziba ziymskigo krysu. Ôsada powstoła sam we VIII stoleciu, ôd 803 biskupstwo, we 1147 wzmianowane jako miasto. We XVI stoleciu bōły sam niyroz procesy ô czary.
+Ślonzoki Razem (ze polskij godki "razem" – cuzamyn) – ślōnsko regiōnalno politiczno partyjo, zołożōno we siyrpniu 2017 ôd Witolda Berusa, Andrzeja Rocznioka a Lyja Swaczyny. Historyjo. Idyjo tworzynio regiōnalnych partyjōw pojawiōła sie przed samorzōndowym welōnkym (2018), skuli klachōw, iże nowy welōnkowy kodeks dopuści do sztartu yno ôficjalniy zareistrowane partyje. Skirz tego na Gōrnym Ślōnsku powstały trzi nowe byty: partyjo miymieckij myńszości «Mniejszość z większością», utworzōno ôd działaczōw RAŚ (a inkszych ferajnōw) Śląska Partia Regionalna, a tyż stworzōno przede wszyjskim ôd downych działaczōw RAŚ, skōnfliktowanych ze Gorzelikym – Ślonzoki Razem. Miano partyje wziyno sie ôd miana welōnkowego komitetu, z kerego we 2015. sztartowali ku Synatowi Swaczyna a Berus. Partyjo wystawiōła lista we 5 ślōnskich becirkach we welōnku do syjmiku ślōnskigo wojewōdztwa we 2018. roku. Zdobyli 3,23% sztimōw a niy przekroczyli welōnkowyj bariery. We 2019. roku partyjo wystawiōła dwōch kandidatōw (Lyjo Swaczyna a Paweł Helis ku Synatowi, ôba zajyny ôstatnie place w swojich becirkach. Trzeci kandidat partyje (Witold Berus) niy bōł zaregistrowany skuli wykrycio masowyj falsyfikacyje ōnterszriftōw pod jego kandidaturōm. Ôd 2019. roku partyjo je człōnkym «Polskij Koalicyje», w rōmkach keryj poparły we prezidynckim welōnku we 2020. Włodzimierza Kosiniaka-Kamysza.
+Zecer (miym.: "Setzer") to miano ôsoby, kera zajmuje sie rynčnym abo mašynowym skuodaniym na potřeby druku typōgrafičnygo. Zecer skuodou s materiouō zecerskigo (čćōnki a inkše elymynty) proste formy drukowe, abo přigotowywou elymynty tych form (špalty, tabele, wzory) do pōźnijšygo wykořistanio bez metrampaža. Zecerym bōua zarōwno perzōna pracujōnco we pojydynčych gotowych čćōnkach fabryčnych, kej a ôperator ôdlewarki mōnotypowyj skuadajōncy tekst s biežōnco ôdlewanych pojydynčych čćōnek (mōnotypōw) skuadanych ôd razu we tekst, kej a ôperator ôdlewarki (skuadarki) linotypowyj twořōncy ôd razu couke wiyrše linotypowe tekstu šyrokości špalty. Zecer pracowou "w ôuowiu" (stop drukarski), stōnd ôuowica bōua niymocōm zawodowōm mengi zecerōw, a we koždej zecerni istniouy lo pracownikōw přidziouy mlyka na miejscu. Postřōd zecerōw douo sie spotkać niyřodko ôsoby guchōniyme - take ludzie potrafili idealniy skupić sie nad pracōm wymagajōncōm srogiej kōncyntracyji, a gynau zawōd zecera bōu jydnōm s tych profesyji, kaj guchōniyme ôsoby skerowywano. "Niymocōm zawodowōm" zecerōw bywouy tyž sinioki, ščygōlniy kedy zecerni towařišōu butel niyuodlyguych mašyn drukarskych, a wtedy ôsoby (nawet te suyšōnce) rozpočynouy godka ze swojim přišuym interlokutorym ôd zwrōcynio na siebie uwagi za pōmocōm řucynio jakymś drobnym elymyntym justōnku čy niywielgōm čćōnkōm. Zecerstwo bōuo řymiosuym, wymagajōncym ôlbřimiej wiydzy a doświadčynio, stōnd zecerōw na rōwni s drukařōma nazywano "towařišōma štuki drukarskij" a bōuo to ôkreślyniy majōnce we se bardzo dužo prowdy. Postřōd kupy niyzwykuych ōmiejyntności zecera bōuo m. in. biygue čytaniy tekstu jydnočeśniy do gōry nōgōma a we ôdbiciu zdřadlanym. Ôbecniy zecer to zawōd ginōncy.
+Port Vila, znōme też kej Vila - stolica Vanuatu a prowincyji Shefa, rozlygowano na wyspie Efate. Morsko hawyna.
+Kympnica (pol. "Kępnica", miym. "Deutsch Kamnitz") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Nysa. We 2011 roku wieś miała 677 miyszkańcōw.
+Yncyklopedyjo (uać. "encyclopaedia" s grec. "enkýklios" "tworzōncy krōng"   "paideía" "wyksztołcyniy") – kōmpyndjōm ludzkej wiedzy zapisane we formie zbioru haseł (słōw kluczowych) s wyjaśniyniym jejich znoczynio. Hasła sōm ōłożōne we pewnym lōgicznym ôrdnōngu, zauobycz alfabytycznym, skuli czego mogebnōść je wartke ôdnaleziyniy właściwyj informacyje. Yncyklopedyjo może być powszechno, ti. starajōnco sie ujōńć cołko ludzko wiedza (tako kej np. Wielgo yncyklopedyjo powszechno PWN), abo może być yncyklopedjōm specyjolistycznōm s danygo fachu (lb. "Yncyklopedyjo Ôdkryć a Wynolozkōw" PWN). Ôbecniy nojwiynkszōm wirtualnōm yncyklopedyjōm je Wikipedyjo.
+Dudelange (luks.: "Diddeleng") – gmina ze sztatusym miasta we Luksymburgu, we kantōnie Esch-sur-Alzette. Ôstrzodek industryje.
+Algorytm ôd Dijkstry - algorytm zbajstlowany bez niderlandzkego informatikera Edsgera Dijkstre do znojdowanio nojkrōtszyj drogi we grafie ze jednego knota do reszty knotōw. Algorytm niy działo kej ftoroś kanta mo ujymny wert dugości. We praktyce do sie uōnygo sztosować ntp. do sznupanio nojkrōtszyj drogi do danych punktōw ôd karty. Wuōnczas zdefiniować trza krziżowania drogōw kej knoty, a same drogi i jich dugości kej kanty co utworzi graf. Fōngowanie. Nojsamprzōd dany momy graf a wybrany jedyn jigo knot, ze kerygo bydymy sztartować. Naszkryflej lista wszyjskich knotōw i naszkryflej przi kożdym knocie, aże droga do niygo je niyskończynie dugo. Ino przi szartowym knocie wpisz dugość rōwno 0. Pōdź do sztartowego knota. Zobocz kaj prowadzōm bezpostrzednio kanty ze knota przi kerym żeś je. Skreślij kanty kere prowadzōm do skreślōnych knotōw. Lo kożdyj kanty przi twojim knocie, kero niy je skreślōno zrōb to samo: Dodej dugość dojścio do knota przi kerym żeś je ze dugośćōm tyj kanty. Zobejrz czy na liście knot do kerego ta kanta idzie je ôznaczōny majsōm nōmerōm. Eli ja to niy rōb nic, eli niy to sprowiej aktuelno dugość drogi na ta, ftoro sam wyszła. Zobocz na liście, kery niyskleślōny knot mo nojkrōtszo droga dojścio. Pōdź sam i skreślij knot ze kerygo żeś wyloz. Wykonej punkt 3 algorytmu. Algorytm sie kōńczy kej ôstanie ino jedyn niyskrelōny knot. Naszkryflano lista dowo nojkrōtsze drogi dojścio ze knota sztartowygo do reszty knotōw we grafie. Kod algorytmu. Podany sam bajszpil we C   realizuje Algorytm Dijkstry lo grafu kaj kanty to drogi, kere do sie przelyź we ôbu kerunkach.
+Dawid Henryk Podsiadło (nar. 23 mŏja 1993 we Dōmbrowie) to je polski śpiywŏk i autōr tekstōw. Wokalista skupiny Curly Heads. Bōł 18 razy nōminowany do nadgrod Fryderykōw a 12 razy wygrŏwoł tyn absztimōng. Ôficjalnŏ zajta ôd Dawida Posiadło
+4p Rekordy je ślōnskōm muzycznōm skupinōm ze Bytōniya. Mianŏ 4p Rekordy wziyłŏ siye ze nagrywaniyŏ na szwŏrtym sztoku we blŏku kej Grosu miyszkŏł. Historyjŏ. Piyrsze utwŏry już ôstoły twŏrzōne we 2001 rŏku. We 2007 roku Grosu zeswŏił siye ze Hellem a wykludziyli ta muzyczno skupina. Jich piyrszy klip bŏł smōntŏwany lŏ utwŏru „Szkice Węglem” (2009r.). Na sztudiach Grosu poznŏł Rotazã nagrŏli ôniy utwŏr „W Potrzasku”. We 2011 rŏku we trzych pokuplowali siye. We 2012 rŏku pōmyślily, iże chcōm zagrŏć kōncyrt ze insztrumyntōma wiync Rysiu (Gitara) a MBeatzz (Perkusyjo) dŏłōnczyli do skupiny. Niyskŏrzi Dj eRBeU tyż dŏłōnczył. 4p Rekordy zagrałŏ we Bytōniyu, Zŏbrzu, Piekorach Ślōnskich, Katowicach a Rudziy Ślōnskiyj. Po nagraniyu utwŏru Je Żech Stond, zdŏbyli zainteresŏwaniye ślōnskich medii. Informacyje. Platy: Łowcy Dźwięków Single: Solidarni Sercem
+Gorzōw (śl-niym. : "Landsbarg," pol.: "Gorzów Śląski", niym.: "Landsberg O.S.") to je sztad we Gōrnym Ślōnsku, podug polskigo ferwaltōngu we ôpolskim wojewōdztwie. 74% miyszkańcōw to Polŏki, 17% Niymce a 9% to Ślōnzŏki. Kamracke sztady. Gorzōw je skamracōny ze: Fehérvárcsurgó (Madziary) Landsberg (Niymce)
+Czynadijowo (ukr. "Чинадійово", madź. "Szentmiklós") - ôsiedle miejskij zorty na Ukrajinie, we zakarpackim ôbwodzie, we mukaczewskim rejōnie. Na 2017 rok pōmiyszkiwało sam 6913 ludzi.
+Kilogram (ôznaczynie kg) to je jednostka masy we układzie SI. Je to terŏźnie jedynŏ jednotka podstawowŏ posiadajōncŏ przedrostek (kilo).
+Phnom Penh – nojsrogsze miasto a stolica Kamboży. Ôstrzodek industryje, kultury a nauki.
+Ôblyczynia ludowe Gōrnego Ślōnska – ôkryślynie pasowane na ôblyczynia dziynne i ôdświyntne używane bez Ślōnzŏkōw. Ôblyczynia ludowe wystympujōnce na terynie Gōrnego Ślōnska sōm roztōmajte dlŏ roztōmajtych grup ludności, a na przestrzyństwach ôstatnich pŏrudziesiyńciu lŏt ulegnōł licznym a srogim pōmianōm. Cieszyńske ôblyczynie. Używane we ôkolicy Cieszyna. Babske ôblyczynie skłŏdŏ sie z fest marszczōnyj, ćmawyj kecki z sukna, zszytyj społym z aksamitnym formetlōm zwanym "żywotek", wrażanym na biołõ bluzkã -"kabotek", keryj przodek i bufiaste rynkŏwy pokryte sōm biołym sztikowaniym. Zglyndnie jedbŏwny fortuch mŏ tã samã dugość co kecka (dugości uległy srogim pōmianōm: we pōłowie 19. stoleciŏ rōncz zakrywały klinu, kole 1900 roku noszōno kecki - duge bezma do kobla, we miyndzywojynnym ôkresie i terŏźnie siōngajōm do pōłowy brzuszki). Fortuch zwiōnzany je we pasie szyrokõ szlajfkōm z przodku na kokardã, kōńce wiszōm do samego spodka fortucha. Ôblyczynie te skłŏdŏ sie z ôbcisłych galŏt z dwōma przyporami, wykōnanych z ćmawomodrego, fabrycznygo sukna. Z tyj samyj materyje uszyty bōł kaftan - szaket (doś krōtki, siōngajōncy cosikej pod pasa). Pod szaket ôblykano biołõ płōciynnõ hymdã z kraglym jak tyż krasiatõ westã. Pod szkrabiklym wiōnzano szatkã, zaôbycz farby czyrwōnyj. Wysoke strzewiki, czŏrne, z usztywnionymi cholewkami. Czŏrny hut z szyrokim rōndym. Wiyrchnie ôkrycie Cieszyniŏka stanowiōł mantel - peleryna ô kroju barzo zbliżōnym do ôkryć, noszōnych tedy wszeôbecnie we miastach. Ôblyczynie ślōnskich gōrŏly. Babske ôblyczynie: ciasnŏ biołŏ hymda, siōngajōncŏ klinōw (ciasnocha), na hymdã nałożōny kaftanik z ciynkigo biołego cwelichu, suto marszczōny przi szkrabiklu, z bufiastymi do łokcia rynkŏwami, luźno puszczōny we pasie, krōtki - siōngŏ ledwa do bieder, przi szkrabiklu i we rynkŏwach wykōńczony haftowanõ lamōwkōm. Zapaska (kiecka niyzszyta z przodku) drobno plisowanŏ z czŏrnego cwelichu, dugŏ do pōłowy brzuszek. Fortuch perkalowy szafirowyj farby abo ćmawomodryj we drobny muster. Na nogach kiyrpce i biołe wołniane fuzekle. Gowa ôdkrytŏ, wosy splycione we pyrczek zwiōnzany szlajfkōm. Mynske ôblyczynie: hymda z biołego adamaszkowygo cwelichu, z szyrokimi rynkŏwami zakōńczōnymi sztikowaniym i zdobiōnym sztikowaniym na przodku. Kamizela bez rynkŏwōw (bruclik) z czyrwōnego abo czŏrnego sukna, naszywanŏ dwōma rzyndami knefli z fałesznymi pyntelkami, z zadku sztimowanŏ, dugość do bieder. Nogawice biołe ôbcisłe z wołoskigo sukna. Fuzekle biołe z ôwczyj wołny i kiyrpce z nawłokami - to znaczy sznōrami z kozij sirchoły, kere kilkakrotnie ôwija sie naôbkoło kobli aże do kōńca fuzeklōw. Filcowy hut z szyrokim ôpuszczōnym rōndym, we zimie barōniŏ czŏpka. Ôblyczynie Lachōw ślōnskich. Babske ôblyczynie: starszy lachowski i tm. "ślōnski" z miyndzywojynnego ôkresu. Byklajdōng "ślōnski" prziwandrowoł z cieszyńskij ziymie. Je to ôblyczynie cieszyńskich wałachōw z lokalnymi, małopolskimi wpływami. Na ôplecku za elymynt zdobniczy ukŏzały sie krasiate cekiny i koraliki. Kobiyty zakłŏdajōm czyrwōne korale niy wystympujōnce po cieszyńskij zajcie. Mynske ôblyczynie: nosi ôn ajnfachowe znaki byklajdōngōw z karpackigo łuku. Wykōnany je z fabrycznygo sukna, czŏrnego, ćmawomodrego abo biołego (galŏty i czasym mantle). Galŏty "syte na dyslu", to znaczy nogawice zwynżajōnce sie ku spodkowi. Noszōne wysoko na brzuchu. Westa (bruślocek) jak tyż jakla (spencerek) we kroju tm. madziarskim, skrojone we knif jak keby były cosikej za krōtke. Strzewiki "polŏki" skōrzanne z wysokimi cholewami, marszczone na koblach. Znakym charakterystycznym sōm wysoke stożkowe huty z kolitõ gōwkōm i ciasnym rōndym. Zdobiōne krasiatym sznōrkōm z "kućkom" i buketym sztucznych blum. Noszōno było tyż tyniycke magierki i stożkowe baranice. We ôpisie byklajdōngu ukazujōm sie tyż żupany, biołe sukmany i płōtniŏnki. Ôleske ôblyczynie. Używane we ôkolicy Ôleszna. Babske ôblyczynie na kōmplet ôblyczynia z burokiem skłŏdoł sie przyramkowy kabotek z krōtkimi rynkŏwami, zwiōnzowanymi tasiymkōm a tyż płōciennŏ modra, brōnawŏ abo czŏrnŏ haftowanŏ zapaska. Nakrycie gowy zamynżnyj kobiyty stanowiōł tiulowy czepiec z fałdowanõ krezōm, kery snŏdź przejynto było z ôziymnastowiecznych mustrōw mieszeczańskich. Widać stōnd, iże miyjscowy byklajdōng chopski ulygoł licznym pōmianōm i do czasōw terŏźnych małowiela sie zachowało z jego nojstarszych form. Ôpolske ôblyczynie. Używane we ôkolicy Ôpola, Prudnika. Babske ôblyczynie skłŏdŏ sie z szyrokij, wołnianyj plisowanyj kecki we czŏrnyj farbie, brōnnym abo ćmawomodrym jak tyż frajnego kaftana ô kształcie trapezu, zwanego ,"jakla", wykōnanego z tyj samyj materyje co kecka. Na keckã zakłŏdŏ sie fortuch brokatowy: ćmawomodry, brōnny abo szady. Na nodze wrażŏ czŏrne cypelōwki i pōłstrzewiki na ôkōlniku - sznurowane abo z paskym; na gowã - wołnianõ szatkã z jedbŏwnymi fryndzlami, we farbie harmonizujōncyj ze ôstatkym ôblyczynia. Mynske ôblyczynie ôstoło zaciepniynte we drugij pōłowie 19. stoleciŏ. Ôdpadoł ôn popularnymu byklajdōngowi noszōnymu we rejōnie bytōmskim. Skłŏdoł sie: ze galŏt ze żōłtyj irchy - "jeleniokōw", strzewikōw z wysokimi cholywami, ćmawomodryj abo czŏrnyj (we ôkresie niyskorniyjszym) "kamizeli" z "jargankami" (ôdstajōncymi faltami) na plecach - ôd pasa we dōł, dugości ajnfachowego szaketu, westy (nazwanyj tyż "brzuślek"), zapinanyj wysoko zamarkerujōm, zakłŏdanyj na biołõ, płōciynnõ hymdã. Na gowã latym hut z szyrokim rōndym, tm. "kaniã", zimōm - "tworzōwkã" - futrzanã czŏpkã krytõ futerkym tchōrza. Pszczyńske ôblyczynie. Używane we ôkolicy Pszczyny. Pszczyńske ôblyczynie uległo roztōmajtym pōmianōm we ôkresie ôstatnigo stoleciŏ i posiadało pŏrã ôdmian. Z jednyj zajty dadzōm sie zauważyć podobiyństwa do ôblyczynia cieszyńskigo, z drugij do ôpolskigo i rozbarskigo. Babske ôblyczynie skłŏdŏ sie z szyrokij, marszczonyj kecki siōngajōncyj kobli, wrażanyj niyrŏz na pŏrã halek, zszytej społym z formetlōm zwanym "ôplecek". Formetla, porzōnd farby ćmawomodryj, pokrywoł krasiate sztikowanie ô roślinnym motywie. Spodek kecki ôbszyty bōł kwiycistõ krasiatõ szlajfkōm i złotym galōnem. Fortuch, dugości kecki, z biołego batystu abo tiulu zdobiōny biołym sztikowaniym. Płōciynnŏ bluzka z bufiastymi rynkawami zakōńczōnymi falbanōm, a koło szkrabikla kryza zdobiōnŏ biołym sztikowaniym. Dzioucha z ôkolic Pszczyny nosiyła na szkrabiklu czyrwōne korale wiōnzane na gnyku krasiatõ tkanõ szlajfkōm. Takõ samã szlajfkã zawiōnzywała we pasie na kokardã z dugimi kōńcami. Na gowie - kranc ze sztucznych lilowych blum i zielōnych listkōw, zakōńczōny ôpadajōncõ na pleca kwiecistõ szlajfkōm. Na nogach buciki sznurowane abo płytke trzewiki na słupkowym abzacu. Mynske ôblyczynie - drużba ôblyczōny bōł we galŏty z ćmawomodrego sukna, wpuszczane do czŏrnych strzewikōw z cholewami, w westã z tyj samyj materyje, bez rynkŏwōw, zapinanõ na jedyn abo dwa rzyndy metalowych knefli, wrażanõ na biołõ płōciynnõ hymdã, ô dości szyrokich rynkŏwach wszytych we ciasny mankiet, zakōńczōnõ pod szkrabiklym małym stojōncym kołniyrzykiem, przewiōnzanym czyrwōnõ szlajfkōm. Na gowie czŏrny hut przepasany szlajfkōm tkanõ we blumy; z lewyj zajty za szlajfkōm zatkniynty buket ze sztucznych blum, ôd kerego ôpadŏ we spodek pŏrã dugich krasiatych szlajfek. Ôkrycie wiyrchnie stanowiōł dŏwnieć mantel-peleryna, podany do cieszyńskigo mantla. Raciborske ôblyczynie. Używane we ôkolicy Raciborza, Rybnika, Wodzisłōwia, Hulczyna. Ludność raciborskigo regiōnu ôblykała sie cosikej inakszyj aniżeli miyszkańcy inkszych, nawet niydalekucznych terynōw Ślōnska. Stworziła swōj regiōnalny byklajdōng majōncy charakterystyczne elymynta, m.in. krasiate i kwiyciste szatki wołniane zakłŏdane na ramiōna, skrziżowane z przodku i wiōnzane z zadku na postrzodku. Szatki zakłŏdały mode dziouchy na biołe, płōciynne "koszułki" z bufiastymi rynkŏwami. Na gowach frelki nosiyły wionki uplecione ze sztucznych kwiŏtkōw. Elymyntym wyrōżniajōncym raciborske ôblyczynia były tyż zebrane, kwiatowe aplikacyje naszywane na kaftanach wzduż zapniyńciŏ, przi spodnim rancie jak tyż przi abszlusach rynkŏwōw. Rozbarske ôblyczynie. Używane we ôkolicy Bytōmia. Babske ôblyczynie skłŏdŏ sie z biołyj cwelichowyj abo batystowyj bluzki, wołnianyj kecki; klajdnego formetle jak tyż jedbŏwnego fortucha. Cwelichowŏ bluzka posiadŏ szyroke rynkŏwy, zmyrszczōne nad łokciym i wykōńczone falbanōm, pokrytõ biołym sztikowaniym. Takim samym sztikowaniym pokrytŏ je tyż kryza ôkalajōnca wykrōj szkrabikla. Keckã wiyrchniõ - "mazelonkã" wiśniowõ abo szafirowõ, ukłŏdanŏ we falcie była noszōnŏ na pŏru keckach. Sōm to: "ôdziymek", "wiyrchniok", dwie kecki - piyrszŏ biołŏ, drugŏ krasiatŏ, "fryzka" i "watówka". Jedbŏwny fortuch ("zopaska") posiadŏ zaôbycz muster blum - czynsto sōm to krasiate rōuzy. Formetla "wiyrcheń", zaôbycz z czŏrnego abo czyrwōnego sukna niyma zszyty ze keckōm. Charakterystyczny krej "wiyrchniŏ" tworzi zwynżonõ sylwetkã we pasie a poszyrzōnõ we biedrach. Wytniyńcie formetle koło szkrabikla ôbszyte je szyrokõ szlajfkōm we tkane blumy. Przodek formetle, zapinany na knefle, ôzdobiōny koło zapniyńciŏ krasiatõ tasiymkōm. Formetle rozbarske niy sōm pokryte sztikowaniym. Dopołniyniym tego byklajdōngu je pŏrã sznōr korali ze złotym krziżykym jak tyż szlajfki tkane we blumy. Starsze kobiyty zamiast formetle noszōm kaftan zwany "jaklōm" i ôkrywajōm sie tureckimi chustami. Nakryciym gowy je bioły czepek z koronkowõ kryzōm ôpadajōncõ na czoło i szlajfkami spływajōncymi wzduż klajdu. Czynsto bioły czepek zastympuje czyrwōnŏ wołnianŏ szatka we blumy, wiōnzanŏ z zadku gowy, tm. "purpurka". Ôkrōm blum i zielyni mocka we gōrzańskich krancach krasiatych korali jak tyż złotego i strzybrnego szychu. "Korōnã" wrażŏ sie na ekstra upiyncie gowy, zrobiōne ze srogij wielości szlajfek. Mynske ôblyczynie rozbarsko-bytōmske je take samo jak ôpolske. Skłŏdŏ sie z żōłtych galŏt ze irchy, zwanych "jelonioki", abo sukiynnych ćmawomodrych, wpuszczŏnych do czŏrnych wysokich strzewikōw, z biołyj hymdy, westy zwanyj "bruszlekiem" i kaftana. Kaftan (kabot) jak tyż westa sōm z ćmawomodrego sukna, posiadajōm jednaki krej, czyrwōne abo modre wypustki jak tyż jednake ôzdoby koło strzybrnych knefli i na kabzach. Rozdzioł w tym, iże westa je bez rynkŏwōw. Pod szkrabiklym jedbŏwnŏ wystrŏ szatka, na gowie za to szyroki czŏrny hut, to znaczy "kania", abo tyż futrzanŏ czŏpka "lisica". Byklajdōngym paradnym je, dugŏ po koblu, ćmawomodrŏ sukmana zwanŏ klajdym - zapinanŏ na haftki, lamowanŏ amarantym, poszerzŏnŏ z zadku falcami i faltami. Rybnicke ôblyczynie. Używane we ôkolicy Rybnika. Babske ôblyczynie cechowało sie: szyrokõ keckōm utrzimowanõ na lajbiku ô pōłkolitym dekolcie, kabotkiem z krōtkimi, bufiastymi rynkŏwami ô biołych, plaskatych i dziurkowanych sztikowaniach, kere zdobiyły tyż grōnt czepcōw. Czepce szyto abo z cwelichu, abo z tiulu ze stojōncõ nad czołym koronkowõ ryszōm ukłŏdanõ we drobne fałdki i z sztikowaniym na grōncie. Weselne czepce miały we tela zebrane sztikowanie złoty abo strzybrny, wszyjske inksze czepce - sztikowanie bioły plaskaty i dziurkowany. Do kecki przypasywano fortuch szyroki, jedbŏwny, za kery zatykano kōńce narożników wzorzystyj, wołnianyj chusty zaciepowanyj na ramiōna i skrziżowanyj na piersiach. Dziouszki na gowie nosiyły galandã z krasiatych sztucznych blum i blyszczōncych koralikōw. Mynske ôblyczynie nawiōnzowało do form znanych z cieszyńskigo i pszczyńskigo ôblyczynia, ale zaciepniynto go doimyntnie już we drugij pōłowie 19. stoleciŏ.
+22 czyrwca-5 grudnia - angrif Miymcōw na ZSRR 19 września - Miymcy zajmujōm Kijōw 7 grudnia - angrif na Pearl Harbor 11 grudnia - Miymcy a Italijo wypejdziały wojna Hamerikanōm 1 stycznia - Sir Martin Evans, brytyjski biolog 14 lutygo - Kim Dzong Il, prziwōdca Pōłnocnyj Koryji Wielganoc: 5 kwietnia Boże Cioło: 4 czyrwca
+Waldemar Sobota (rodz. 19 moja 1987 we Ôzimku) – fusbalok, ftory gro na pozycyji pōmagera we reprezyntacyji Polski we fusbalu, atoli mo tyż miymiecke ôbywatelstwo. Chowanek manszaftu Małapanew Ozimek, niyskorzi we lotach 2005-2007 groł we KS Krasiejów, kej mioł 20 lot przeszoł do MKS-u Kluczborek, kaj groł trzi sezōny a awansowoł ô trzi ligowe poźōmy ze III do I polskij ligi. We 2010 szrajbnōł umowa ze Śląsk Wrocłow, manszaftym ze Ekstraklasy (nojwyższo liga we polskim fusbalu). Groł sam do 31 siyrpnia 2013. Niyskorzi za prajza 1 mln € kupiōł uōnygo belgijski ferajn Club Brugge.
+Queen – rokowo lajergrupa zołożōno we 1970 bez gitarziste Brian May, szlagcojgera Rogera Taylora a Freddiego Mercuryego we Lōndōnie we Wielgij Brytaniji. Do marca 2013 sprzedali 300 miljōnōw plat na cołkim świecie, a nojlepij sie sprzedał albōm "Greatest Hits" (25 miljunōw). Roger Taylor - szlagcojg, insztrumynty perkusyjne Brian May - gitara, Freddie Mercury - śpiyw John Deacon - gitara basowo Queen (1973) Queen II (1974) Sheer Heart Attack (1974) A Night at the Opera (1975) A Day at the Races (1976) News of the World (1977) Jazz (1978) The Game (1980) Flash Gordon (1980) Hot Space (1982) The Works (1984) A Kind of Magic (1986) The Miracle (1989) Innuendo (1991) Made in Heaven (1995)
+Betlejym – miasto we Palestyńskij Autōnōmiji, we gubernatorstwie Betlejym. Podug Wanielijōw bōł sam rodzōny Jezus Kristus. Terŏźnie ważny ôstrzodek palestyńskij administracyi i palestyńskij kultury. Zgodnie z danymi Palesty��skigo Cyntrum Danych Statystycznych w 2007 w Betlejym żyło 30678 miyszkańcōw, w tym 6570 wychodźcōw. Betlejym je położōne w Judei na wysokości kole 775 m n.p.m. Leży w dalekości 10 km na połednie ôd Jerozolimy, 59 km na połedniowy wschōd ôd wybrzyżŏ morza, a 75 km na zachōd ôd Ammanu w Jordanije. Je ôstrzodkym palestyńskich krześcijanōw jak i cylym pōńci.
+Rodnô mòwa (ślōnske tumaczyniy: "Uojczysto godka") – miano kożdorocznygo recytatorskigo kōnkursa, kery je ôrganizowany ôd 1971 roku. Jigo finał ôdbywo sie we Chmielnie. Bierōncy udzioł recytujōm poetycke a prozatorske utwory we kaszubskij godce; wystympujōm we sześciu skupinach wiekowych.
+Pyskowice (miym.: "Peiskretscham") – miasto we Polsce, we wojewōdztwie ślōnskim, we krysie gliwickim. Sōmsiaduje ôd schodu ze Glywicōma. Mo zabytkowe Stare Miasto (XVIII/XIX wiek), kośćōł (stawiyniy ze XV storoczo a inksze.
+Reprezyntacyjo Ynglandu we fusbalu chopōw – je fusbalowy piyrszy manszaft Ynglandu. Powstoł we 1872 a piyrszy miyndzynarodowy szpil rozegroł 30 listopada 1872 ze Szkocyjōm 0:0. Roz zdobyli majstra świata, we 1966 roku.
+Pokémon, we Japōniji Pocket Monsters (jap. ポケットモンスター "Poketto Monsutā") to je japōńskŏ medialnŏ franczyza rozwijanŏ ôd 26 lutego 1996 roku, na kerõ skłŏdajōm sie produkcyje, co w nich ukazujōm sie fikcyjne istoty, zwane Pokémonami. Ôbyjmuje ôna szpile, seriale, mangi, połnometrażowe filmy anime a aktorske połnometrażowe filmy.
+Krzysztof Alojzy Hanke (nar. 31 paździyrnika 1957 we Świyntochlowicach) to je ślōnski szauszpiler, satyryk, kabareciŏrz, lider Kabaretu Rak. Biografijŏ. Robiōł szejś miesiyncy we Grubie Wōnglŏ Kamiynnego Bielszowice, potym ôdbōł wojskowy dinst. Je absolwyntym III Liceum Ôgōlnokształcōncego w Zŏbrzu. We 1981 roku skōńczōł Akadymijõ Kōnsztōw Tyjatralnych im. Stanisława Wyspiańskigo w Krakowie na wydziale aktōrskim. Na przełōmie 1981 i 1982 społym z Ryszardym Siwkym i Andrzejym Stefaniukym założōł Kabaret Rak. W latach 1999–2008 wcieloł sie we bazowõ rolã Huberta „Bercika” Dwornioka w serialu "Święta wojna" ôd TVP2. Je żyniaty, mŏ dwoje bajtlōw: syn Aleksander i cera Urszula. 1979: "Barbórka" – mody grubiŏrz 1986: "Blisko, coraz bliżej" – handlyrz Wiesław (odc. 15) 1997: "Robin Hood. Czwarta strzała" – Millan 1999-2008: "Święta wojna" – Bercik Dworniok 2004: "Złotopolscy" – masażysta (odc. 645) 2013: "Baczyński" – tumacz 2019: "Kobiety mafii 2" – przedŏwŏcz wybuchowych materyji od 2019: "Lombard. Życie pod zastaw" – Zefel (odc. 161, 202, 270, 350, 359, 391, 400) 2020: "Święty" – Ślōnzŏk (odc. 68) Krzysztof Hanke we bazie IMDb Krzysztof Hanke we bazie filmpolski.pl Krzysztof Hanke we bazie Filmweb
+Gybis – proteza stosowanŏ we dyntystyce do dopołniyniŏ abo ôdbudowy uzymbiyniŏ, co go brakuje. Gybisy sōm wykōnowane ze metali abo jejich stopōw (bp. ze glinu, strzybra, kobaltu, niklu, tytanu, rtyńci), tworziw syntetycznych i porcelanowych.
+Taszkent (uzb.: "Toshkent", rus.: "Ташкент") - nojsrogsze miasto miasto a stolica Uzbekistōnu a taszkenckigo wilajetu. Ôstrzodek industryje, nauki a kultury.
+Ivan Gašparovič (rodz. 24 marca 1941 we Poltárze) – słowacki politykier. Ôd 15 czyrwca 2004 prezydynt Słowacyji.
+Ōlczaskŏ gŏdka – ałtajskŏ gŏdka s familije Tōnguskich gŏdek użiwanŏ bez Ōlczasōw we Chabarowskim Kraju we Rusyje.
+Ćć - sztwortŏ buchsztaba ślōnskigo Steuerowygo abecadła a piōntŏ polskigo.
+Luís André de Pina Cabral de Villas-Boas (rodz. 17 października 1977 we Porto, Portugalijo) – portugalski tryner fusbalu. W rokach 2010–2011 bōł trynerym FC Porto, potym Chelsea F.C., a ôd 2012 Tottenhamu Hotspur.
+Sławkōw (pol. "Sławków") – miasto we ślōnskim wojewōdztwie, we byńdzińskim krysie, we Dōmbrowskim Zagłymbiu. W lotach 1977-1984 przikuplowany do Dōmbrowy, we latach 1999-2001 należoł do ôlkuskigo krysu we małopolskim wojewōdztwie.
+Angrif na Kapitol Stanōw Zjednoczōnych – wydarzynie, kere mioło plac w Waszyngtonie 6 stycznia 2021 roku. 6 stycznia 2021 kole godziny 13:00 czasu lokalnego (19:00 CET) po przemōwiyniu Donalda Trumpa, w czasie kerego ôgłosiōł ôn, iże prezydyncki wotōng we listopadzie 2020 ôstoły sfałszowane i ôn je jejich faktycznym zwyciynzcōm, tulma zaczła maszyrować na stowiynia na terynie Kapitolu Stanōw Zjednoczōnych. Pŏrãdziesiōnt ôsōb wdoło sie we chaja ze policyjōntōma, niyskorzij dalsze grupy przebijoły sie bez policyjne kordōny, aże w kōńcu dotarli do gmachu Kapitolu. W Kapitolu strzaskano szyby, wyważano dźwiyrze, niszczōno sale plynarne a dymolowano biōra. W czasie chaje zginyło 5 ôsōb, mocka ôstało rannych. W cołkim zdarzyniu uczestniczyły dziesiōntka tysiyncy perzōnōw.
+Piska banowŏ nr 142 Katowice Ligota – Tychy – jednotorowa, zelektryfikowana w 1961 roku, drugorzędna lynijŏ banowŏ łōncząca sztelã Katowice Ligota ze sztelōm Tychy. Historyjŏ. W 1868 roku sztartniynto było lynijõ banowõ z Tarnowskich Gōr do Pszczyny bez Bytōm, Szopienice, Ligotę, Murcki, Kostuchnę, Tychy. W czasie budowy nasypu banowego na terynie dzisiyjszyj Dąbrowy natrafiono na smyntŏrz wojŏkōw *saskich z 1734 roku, co kōnski *wywożono karami na berg koło kapliczki. 4 marca 1961 roku lynijŏ banowŏ ôstała *zelektryfikowana. We wrześniu 1994 roku zastawiōno było dlŏ przewozōw ôsobowych ôdcinek Katowice Ligota – Ochojec – Murcki – Kostuchna – Tychy. W lutym 2018 roku PKP PLK podpisały ugŏdã na rewitalizacyjõ lynije. 5 stycznia 2023 roku roznajmiōno było aukcyjŏ na ôbrobiynie dokumyntacyje technicznyj społym z autōrskim dozorym majōncym na cylu utworzynie ruchu aglomeracyjnego w rōmach projektu "Narychtowanie alternatywnego połōnczyniŏ aglomeracyjnego Tychy – Katowice Murcki – Katowice Ligota lynijōm banowõ nr 142". Projekt zakłŏdŏ reaktywacyjõ sztele i przistōnkōw Katowice Ochojec, Katowice Murcki, Katowice Kostuchna jak tyż budowã nowego przistōnku Katowice Podlesie Saska, kerych realizacyjŏ je zarachowanŏ w Regyrōnkowym programie budowy abo modernizacyje przistōnkōw banowych na lata 2021–2025. Zakłŏdany termin robōt do budowy przistōnkōw je zarachowany do sztwŏrtego sztwierćroku 2023 roku.
+Glasgow (gael.: "Glaschu", scots: "Glesca/Glesga") to je nojsrogsze miasto Szkocyje. Leży uōne nad rzykōm Clyde. Miasto zaczyno sie rozwijać we XVIII stoleciu skiż wzbogacynio sie ôkolicznych kupcōw na handlu tytōniym, baumwolōm a rōmym. We XIX stoleciu jego ludność wzrosnōła 10 razōw. Powstały wuōnczas stocznie na rzyce Clyde a ciynżko industryjo, nale tyż i srogo dzielnica slumsōw, kero istniała jeszcze po II wojniy światowyj. We 1990 Glasgow dostoł titel "Ojropejskij Stolicy Kultury". Fōngujōm sam dwa znōme kluby fusbalowe: Glasgow Rangers a Celtic Glagow. Rangers je kojarzōny ze protestantōma, a Celtic s katolikōma. Stadjōn Hampden Park we Glasgow je norodowym stadjōnym Szkocyje.
+Lehota - wieś a gmin (obec) na Słowacyji, we nitriańskim kreju, we krysie Nitra. Mo 11 km² wiyrchu a podug danych ze 2019 roku pōmiyszkiwało sam 2212 ludzi.
+Gebergsschläsch ślōnskij miymieckij godki (miym: "Gebirgsschlesisch", śl-miym. : "Gebergsschläscher Dialekt") je używany we Sudetach (krōm kłodzkigo krysu) a tyż we ynklawach pōłnocnych Czech. Gebergsschläsch doła kupa ausdrukōw a gramatycznych sztrukturōw do gōrnoślōnskij godki. We rzeczownikach a czasownikach tygo djalektu sōm przemiyńōne "en" na "a", lb: Kirschen - Kerscha, essen - assa, a sylaba zdrobniojōnco "lein" we reszcie ślōnska "el" zmiynio sie sam na "la", kej lb.: Bäumchen (Bäumlein) – Beemla, Töpfchen - Tippla Engelbert Adam (1850–1919) Gerhart Hauptmann (1862–1946) Viktor Heeger (1858–1935) Karl Klings (1867–1940) Josef Lowag (1849–1911) Ernst Schenke (1896–1982) Daniel Stoppe (1697–1747) Karl Heinrich Tschampel Hermann Bauch (Sträselkucha/Streuselkuchen) Ślōnsko godka Gedichte in schlesischer Gebirgsmundart: Gebirgsschlesisch - eine vergessene Mundart RIESENGEBIRGLER MUNDART Woltner Mundart
+Eka - we geometryji je to punkt styku dwōch lini abo randōw roztomajtnych placōw. Kożdo eka do sie ôpisać nōmerowo miarōm. Ekōma ôd dwuwymiarowych wieloekōw sōm punkty kaj sie stykajōm dwa boki. We trziwymiarowych wielośćōnach ekym je punkt styku trzech placōw rozlygowanio.
+Amerika (tyż Hamerika, roz za kedy "Nowy Świot" abo "Zachodnio Pōłkugla") – miano tajle świata kero leży na zachodnij pōłkugli, a we keryj skłod wlazujōm Pōłnocno Amerika a Połedniowo Amerika. S pōłnoce na połednie je uōna dugo na 15 500 km, ôd Arktycznygo Archipelagu po Ôgnisto Ziymia. Zajmuje 42,5 milijōna km² placu, a zamiyszkuje ja przez 900 mln ludzi. Jeji miano pochodzi ôd miana Amerigo Vespuccigo, kerymu na anfangu XVI stolecio niysłōszniy przipisywano ôdkrycie Ameriki. Po prowdzie, lo nowożytnych Ojropejczykōw ôdkrōł ja Krzisztof Kolōmb we 1492. Niykej miano "Amerika" używo sie kej abrewiacyjo ôd Zjednoczōnych Stan­ōw Ameriki.
+Seul (kor. 서울특별시, "Seoul", "Sŏul"; ) – to ôd přez 600 lot stolica Koryje. Ôd kōńca II wojny światowyj po roztajlowaniu Pōuwyspu Koryjańskigo na dwa państwa Seul zostou stolicōm Republiki Koryjańskij (Koryje Pouedniowyj), a Piōngang stou sie stolicōm Koryjańskij Republiki Ludowyj (Koryje Pōunocnyj). Bez čas wojny koryjańskij na krōtki čas Seul bōu zajynty bez kōmōnistyčnych ôkupantōw, a stolica Korei Pouedniowyj přyniyśōno do inkšygo miasta. Seul znojduje sie we cyntralno-zachodnij tajli Pōuwyspu Koryjańskigo. Miasto pouožōne je niydaleko na pouednie ôd strefy zdymilitaryzowanyj ("DMZ") a ležy nad řykōm Han. Seul je polityčnym, spouečnym a ekōnōmičnym cyntrōm Pouedniowyj Koryje. Seul s gynstośćōm zaludniynio powyžej 15 tys/km² je jydnym s nojbardzij zatuočōnych miast na świecie. Jednočeśniy posiado nojwiynkšo na świecie ilość šybkych uōnč internecowych a pōnktōw dostympowych WiFi. W Seulu je tyž zarejerowane přez 1 mln pojazdōw mechaničnych.
+ZAKSA SA – chopski, siatkowy manszaft ze Kandrzina-Koźlo. Majōm Majstrōw Polski, a piyńć razy zdobyli Puhar tego państwa. Posiedzicielym ferajny je firma ZAK SA.
+Kōnkurs piosynek Interwizyjŏ - miyndzy nacyjny kōnkurs piosynek miyndzy post sowieckimi krejami a człōnkami Szanghajskej Organiyzacyje Spōłprŏcy.
+Lubuske wojewōdztwo (pol.: "Województwo lubuske") – jedne ze szesnostu wojewōdztwōw, jednostka terytoryjalnygo samoregiyrōnku a jednostka administracyjnygo tajlōngu Polski. Siedzibōm wojewody je Wielgopolski Gorzōw, sejmiku wojewōdztwa - Grinberg. Pōmiyszkuje sam 1 017 450 ludzi (dane ze 30 czyrwca 2016) na placu 13 987,89 km².
+Václav Vaško (rodz. 26 kwietnia 1921 we Zwolyniu, um. 20 maja 2009 we Pradze) – dziołacz katolicki, dyplōmat, polityczny wiynziyń a autor kśōnżkōw kere ôpisowały prześladowania Kościoła we kōmōnistycznyj Czechosłowacyji. Bōł krojcokym (jygo ôjciec bōł Czechym, matka Słowaczkōm).
+Friedrich von Schlegel (rodz. 10 marca 1772, um. 12 stycznia 1829) – miymiecki filozof, krytyk, pisorz a tumacz literatury. Powożany za jednygo ze zołożycielōw rōmantyzmu. Porodźōł sie we protestanckij familiji. Jygo ôjcym bōł Johann Adolf von Schliegel, luterański pastōr a matkōm Johanna Christiane Erdmuthe Hübsch, nale wiynkszo tajla czasu za bajtla spyndzoł u swojigo ōnkla. Sztudyrowoł prawo, matymatyka, filozofijo, medycyna a godkoznawstwo we Göttingen a Lajpciku. Do kupy ze Clemensym Brentano, Johannym Gottliebym Fichte, Friedrichym von Schellingym a Ludwigym Tieckym je powożany za ôjca rōmantyzmu. Jygo nojwożnijsze dzieła sōm: Über das Studium der Griechisch Poesie (1797), Geschichte der Poesie und der Griechen Römer (1798); Lucinde (1799, rōman) Alarcos (1802, dramat), Vorlesungen über die Geschichte (1811), Philosophie der Geschichte (1829).
+George Weah (rodz. 1 października 1966 we Monroviii) - liberyjski politiker, downy fusbalok. Groł m.in. we takich ferajnach kej: AS Monaco, Paris Saint-Germain abo AC Milan. We 1995 erbnōł fusbalowo nadgroda Złoto Bala kej piyrszy fusbalok spoza Ojropy. We 2005 piyrszy roz sztartowoł we prezydynckim welōnku we Liberyji ze partyji Congress for Democratic Change (CDC). Przegroł wuōnczas ze Ellen Sirleaf we drugij turze absztimungu. 28 grudnia 2017 ôstoł mianowany prezydyntym Liberyje.
+Gruba – zakłod a przedsiymbiorstwo bergmańske, kere zajmuje sie fedrowaniym ze ziymie kopalinōw. Gruby mogōm być: ôdkrywkowe – naziymne głymbinowe – podziymne ôtworowe Gruby tajlujymy tyż podug zorty fedrowanyj kopaliny: gruba wōngla kamiynnygo gruba soli gruba siarki a inksze.
+Heterotrofizm – jedyn z dwōch bazowych (kole autotrofizmu) knifōw ôdżywianiŏ sie ôrganizmōw. Heterotrofy ôdżywiajōm sie ferajnami ôrganicznymi. Tyn knif ôdżywianiŏ tykŏ: wiynkszości bakteryji grzibōw śluzowcōw niykerych roślin zwiyrzynt
+Lidečko - wieś a gmin (obec) we Czeskij Republice, we zlińskim kreju, we krysie Vsetín. Mo 17,37 km² wiyrchu a podug danych ze 2021 roku pōmiyszkiwało sam 1824 ludzi.
+Kōnklawe (ze łacińskij godki "conclave" - zawarto izba) – zgromadzynie kardynołōw kere mo za cweka wybranie papiyża. Je zwoływane na 15 do 20 dńōw po umarciu lebo abdykacyji papiyża, coby kardynoły mioły czas dokludzić sie na plac ôbradowanio. Kardynoły niy mogōm wylyźć ze izby, podwiela niy wybierōm papiyża. Downij ôbycznie znokem co sie dogodali a wybrali bōł bioły dym nade kaplicōm. Znok tyn dali je we użytku, nale terozki po wybraniu klupiōm we dzwōny, a niyskorzi wylazuje kardynoł protodjakōn kery pado: "Annuntio vobis gaudium magnum – habemus papam" (Głosza srogo radość - mōmy papiyża). Nowo wybrany papiyż bogosławi wuōnczas ze balkōna "Urbi et orbi".
+Islam (arab.: الإسلام) – mōnotejistyczno religijo, kero zołożōł Mahōmet. Je uōna drugo na Ziymii jeli chodzi ô wielość wyznowcōw, po krześcijaństwie. Jeji świynto ksiynga mianuje sie Korōn a Bōg - Allah. Terozki islam je potajlowany na 3 głōwne tajle: sōńnicko (90%), szyjicko (8%) a charydżycko (2%). Podstawã islamu tworzi piyńć prawideł i ôbowiōnzkōw muzułmana: zawiyrzynie wiary w jedynego Boga, pŏciyrz, post w miesiōncu ramadan, jałmużna na rzecz chudobnych, pōńć do Mekki aby rŏz w życiu. Religijŏ Mahometa poczōntkowo głoszōnŏ była postrzōd plymiōn arabskich. Terŏźnie Arabery stanowiōm kole 20–25% wyznŏwcōw islamu, za to wiynkszość muzułmanōw zamiyszkuje w krajach połedniowyj Azyje, ôsobliwie w Indōnezyje, Iranie, Pakistanie i Afganistanie.
+Biołŏ Nyskŏ (pol. "Biała Nyska", miym. "Bielau") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Nysa. We 2011 roku wieś miała 895 miyszkańcōw.
+Stawyszcze (ukr. "Ставище") - ôsiedle miejskij zorty na Ukrajinie, we kijowskim ôbwodzie, siedziba stawyszczenśkigo rejōnu. Na 2020 rok pōmiyszkiwało sam 6218 ludzi.
+Roman Stanisław Dmowski (9 siyrpnia 1864 we Kamiōnku - 2 stycznia 1939 we Drozdowie) – polityk, Minister Zagranicznych Sprŏw RP, poseł na Sejm RP a II i III Dōmy. Spōłrychtowoł Nacyjnõ Dymokracyjõ (yndecyjõ), głōwny idyjolog polskigo nacyjōnalizmusu. Polski działŏcz dlŏ samostanowiyniŏ, nŏjprzōd chcioł skuplować wszyjske polske ziymie a dostać autōnōmijõ wnōntrz Ruskigo Imperyjōm, a niyskorzij ôdzyskanie samostanowiyniŏ przi sojuszu ze Rusyjōm a yntyntōm, a we opozycyji do państw cyntralnych (nŏjbarzij Miymcōw). Skuplowany ze nyjoslawistycznym ruchym. Delegat Polski na paryskõ kōnferyncyjõ we 1919 a sygnatariusz pokojowygo traktatu we Wersalu. Fest dŏwoł ôdporã polityce Jōzefa Piłsudskigo.
+Walloon Lake - census-designated place we USA, we sztacie Michigan, we hrabstwie Charlevoix. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 210 ludzi.
+Heksenszus to je bōl ôkolice lyndźwiowyj. Je to jedna ze nojczyńścij zgłŏszanych dolegliwości. Kol. 60-80% ôgōlnyj populacyje doświadczŏ tego co nojmynij rŏz w życiu, w danym mōmyncie bōl ôkolice lyndźwiowyj mŏ 15-30% populacyje, za to w czasie miesiōnca 30-40%. Heksenszus je jednã z nojczyńściyjszych prziczyn kōnsultacyji dŏchtōrskich jak tyż absyncyji chorobowych we państwach zindustryjalizowanych. Krōm srogij skali problymu prziczyny tyj zorty bōlu niy sōm dostatecznie poznane, a diagnostyka polygŏ przede wszyjskim na wykluczyniu powŏżnych prziczyn, wymŏgajōncych pilobnego postympowaniŏ. U 90% wszyjskich pacjyntōw z bōlym ôkolice lyndźwiowyj dolegliwości ustympujōm same w czasie 6 tydni.
+Pierōn – nojpopularniyjsze ślōnske felōństwo, kere moge mieć negatywne abo pozytywne znoczyniy. Niy je to nojczyńści wulgaryzm, nale słowo hōmorystyczne. Czynsto je godane do inkszej perzōny, ntp. "ty pierōnie" abo ô inkszej perzōnie np. "pierōn jedyn".
+Borsztajn to je zewnyntrzno tajla lojfera abo pobocza jakij cesty, rant kery uōnygo ôddzielo ôd jezdźne.
+Pōmorske wojewōdztwo (pol.: "Województwo pomorskie", kaszb. : "Pòmòrsczé wòjewództwò") – jedne ze szesnostu wojewōdztwōw, jednostka terytoryjalnygo samoregiyrōnku a jednostka administracyjnygo tajlōngu Polski. Stolicōm wojewōdztwa je Gdańsk. Pōmiyszkuje sam 2 311 469 ludzi (dane ze 30 czyrwca 2016) na placu 18 310,34 km².
+Atlanta – miasto we USA, stolica sztatu Georgia a siedziba hrabstwa Fulton. Srogi kōmōnikacyjny wynzył, lotniczo hawyna Atlanta - Hartsfield-Jackson. Mo sam głōwno siedziba mocka znōmych firmōw, we tym The Coca-Cola Company, Cingular Wireless, UPS a inksze. Znōmo je tyż kej ôstrzodek walki ô prowa czornych. Rodzōny sam bōł Martin Luther King. We 1996 bōły sam Letnie Ôlimpijske Igrziska.
+Reformacyjŏ we Ślōnsku – ôkres pōmian religijnych we cołkim Ślōnsku we XVI i XVII stoleciu. Tło historyczne. Lutry we Ślōnsku ukŏzały sie hned po tym, jak Marcin Luter zapropōnowoł reformã Kościoła zachodniygo. Już w 1519 roku we Nowym Kościele nad Kaczawōm miyjscowy farŏrz wygłosiōł kŏzanie we wanielickim duchu. Reformacyjŏ gibko rozloła sie po cołkim Ślōnsku, nojprzōd we Dolnym Ślōnsku. Wŏżnŏ rzecz była w 1523 roku, kej ks. Johannes Hess ôstoł farŏrzym we kościele św. Maryje Magdalyny – bōł to piyrszy wanielicki pastor we Wrocławiu (Breslau). Ôd tego mōmyntu wanielickŏ wiara była już dycki ôbecnŏ we ślōnskij stolicy. W 1555 roku podpisali pokōj augsburski, kery wkludziōł prawidło „cuius regio, eius religio” – „kerego regiyrowanie, tego religijŏ”. Tōż Ślōnsk, kerym regiyrowoł krōl czeski a we tyn sōm czas kajzer niymiecki Karl V Habsburg, mioł prawidło ôbiyraniŏ konfesyje na tej ziymi. Skuli tego, iże cysŏrstwo było fest podzielōne we postrzodku, de facto prawidło to posiadały prince a insze ziymskie pany. W tyn sposōb we roztōmajtych ksiynstwach prawie ci władcy ôbiyrali kōnfesyjõ jejich poddanych. Luterskie były bez tyn przikłŏd ksiynstwo lygnicko-brzeskie i cieszyńskie abo pszczyński stanowy sztat. Trza yno pedzieć, iże skyrs regiyrōnku kajzera wkludzanie Reformacyje niy było takie lekie, co w inszych niymieckich sztatach – było to fest roztōmajte. Wōl niy wōl, prince miały moc do gŏdaniŏ ô kōnfesyji swojich ziym. Reformacyjŏ we ksiynstwie lygnicko-brzeskim. We ksiynstwie lygnickim a brzeskim w cajtach Reformacyje regiyrowoł tyn sōm princ Fryderyk II Lygnicki mianowany Wielgim, kery bōł też gyneralnym ślōnskim starostōm. Posiadoł ôn tyż ôd roku 1523 ksiynstwo wołoskie, a ôd 1542 roku ksiynstwo ziymbickie. W roku 1523 przelŏz na luteranizm, skuli czytaniŏ Biblije i kōntaktōwi ze Kasparym Schwenckfeldym von Ossigiym. Doł ôn swobodã kōnfesyje, nale sōm wspiyroł sam ôsadzanie luteranizmu. Piyrsze wanielickie kŏzanie wypedzioł Fabian Eckel w roku 1522 w kościele Maryje Panny. Ôd tego cajtu moc kościołōw przełaziła na luteranizm, w 1560 roku bezma wszyjskie były wanielickie. Stōn ten zmiyniōł sie w drugij tajli XVII stoleciŏ, kej kajzer Leopold przispieszōł kontrreformacyjõ i przikludziōł sam jezuitōw. Krōm tego lutry żyły w ksiynstwie lygnicko-brzeskim w wiynkszości aż do kōnca drugij światowyj wojny. Reformacyjŏ we pszczyńskim sztacie. W roku 1520 we Pszczyńskim Swōbodnym Stanōwym Sztacie idyje reformacyjne były corŏz to barzij festelne. W piyrszyj tajli XVI stoleciŏ tym sztatym regiyrowała familijŏ Thurzonōw (1517-1548). Te madziarskie magnaty zwiōnzane z Janym V Thurzonym (biskupym wrocławskim mianowanym ôd Reformatorōw „nŏjlepszym biskupym stoleciŏ”) sprzijały Reformacyji, chociŏż niy byli lutrami. Ôd 1548 roku ziymia pszczyńskŏ była regiyrowanŏ ôd Baltazara Promnitza – wrocławskigo biskupa katolickiygo a generalnygo ślōnskigo starōsty, kery zezwaloł na ôsadzanie luteranizmu we swojich ziymiach. Pisoł ôn z Lutrym i Melanchtonym a mioł richtig humanistyczne myślynie. Po regiyrōnku jego i jego nastympcy Stanislausie Promnitzu, ôd 1568 roku pszczyńskim sztatym regiyrōwoł Karl Promnitz, kery zarŏz w 1568 roku wkludziōł luteranizm jako sztatowõ konfesyjõ. Bezma wszyjskie kościoły na pszczyńskij ziymi stały sie wanielickimi (ôkrōm Lyndzin, Pawłowic a Bojszōw): trzi kościoły we Pszczynie (Wszijskich Świyntych, św. Wōlfganga, św. Hedwigi), kapla na pszczyńskim zōmku, dwa kościoły we Mikołowie, dwa kościoły we Bierōniu, dwa kościoły we Goczołkowicach a po jednym kościele we Staryj Wsi, Brzeźcach, Ćwiklicach, Niymieckiyj Wiśle, Bziu, Golasowicach, Grzawej, Krziżowicach, Łōnce, Miydźnyj, Mokrym, Ôrzeszu, Piylgrzimowicach, Porymbie, Studziōnce, Suszcu, Tychach, Warszowicach i Woszczycach. Pŏrã kościołōw było budowanych już ôd lutrōw (bez przikłŏd we Porymbie).     Piyrszym luterskim pastorym we Pszczynie bōł ks. Marcin Trinecius, a piyrszym pryncypołym (dziekōnym) cołkigo wanielickigo Kościōła w pszczyńskim sztacie bōł ôd 1577 roku ks. Maciej Praetorius. W 1592 roku pszczyński sztatōwy Kościōł wanielicki wydoł „Kościelny Porzōndek” (niem. Kirchenordnung) , kery wkludzoł prawidła ôrganizacyje Kościoła. 13 wrzyśnia 1628 roku burgrabia Dohna wydoł „Edykt Bytōmski”, kery napoczōn ôkres kōntrreformacyje w ziymi pszczyńskij. Chociŏż pszczyński pōn ôstŏł przi luteranizmie i niy popieroł zmian, musioł uznać edykt, kery wyszoł z zarzōndzyniŏ kajzera. Jak gŏdajōm zdrzōdła, restauracyjŏ katolickŏ była trudniyjszŏ do przekludzyniŏ, aniżeli wkludzanie wanielicyzmu. Krōm kōntrreformacyje niykere wanieliki ôstoły przy swojij kōnfesyji i do dzisiŏ przinŏleżōm do wanielickich zborōw na ziymi pszczyńskij (bez przikłŏd zbōr we Pszczynie, Golasowicach, Mikołowie, Ôrzeszu, Studziōnce).
+Rivoli - gmin we Italiji, we regijōnie Piymōnt, we prowincyji Torino. Mo 29,5 km² wiyrchu a podug danych ze 2018 roku pōmiyszkiwało sam 48 687 ludzi. Kranj Mollet del Vallès Montélimar Ravensburg
+Lipowŏ (pol. "Lipowa", miym. "Deutsch Leippe") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we brzeskim krysie, we gminie Grodkōw. We 2011 roku wieś miała 454 miyszkańcōw.
+Kaszuby (kasz.: "Kaszëbi", pl.: "Kaszubi", miym.: "Kaschuben", yng.: "Kashubians") sōm zachodniosłowiańskōm etnicznōm skupinōm, autochtōnicznym ludztwym Pōmorzo. We teroźnich czasach Kaszuby sōm jedzinymi bezpostrzednimi erbōma Pōmorzanōw. Przodńōm ôrganizacyjōm, kero skupio Kaszubōw we Polsce je Kaszubsko-Pōmorske Zrzeszyniy (kasz. "Kaszëbskò-Pòmòrsczé Zrzeszenié"). Teroźnie Kaszuby miyszkajōm przede wszyjskim we Wschodnim Pōmorzu, we krysach puckim, wejherowskim, kartuskim, lymborskim, bytowskim, kościerzyńskim, pōłnocnyj tajli chojnickigo a wschodnij tajli słupskigo. We krysach lymborskim, bytowskim a słupskim mo to nazadni charakter - po II światowyj wojnie Kaszuby pomiyszkałe we placach swoji piyrwotnygo bycio, po wyciepaniu ś nich miymieckij ludności ôd regiyrōnku Polskij Ludowyj Republiki. Tajla Kaszubōw miyszko tyż na ymigracyji, ôsobliwie we Kanadzie (kole 10 000 perzōnōw na rok 2001), USA, Miymcach a Polsce (233 000 perzōnōw na rok 2011, s czygo 17 000 kej jedyno).
+Cołkowaniy bez tajle – jedyn ze knifōw rachowanio zawartych form cołek postoci: formula_1 Eli poradzymy wysznupać take formula_2, co formula_3, to mogemy przełonaczyć ta cołka do postaci: formula_4 Lo ôznoczōnych cołek granice cołkowanio uwzglyndnio sie tyż we tajli rōwnanio ôstajōncej do cołki mino: formula_5 Knif cołkowanio bez tajle biere sie ze mustra na pochodno iloczynu: formula_6 formula_7 formula_8 Bajszpil zastosowanio knifu cołkowania bez tajle: formula_9 Cołki zwrotne. Lo cołki ze iloczynu funkcyji, kerych kolyjne pochodne powtorzajōm sie nazod a nazod, momy tmi. cołka zwrotno, lb.: formula_10 Cołka we wyrażyniu po prawej zajcie rōwna sie cołce po lewej zajcie, wiync formula_11 formula_12 cołkowaniy bez podstawiyniy
+Trziek, tyż Trōjkōnt - wieloek co mo trzi boki, beztuż tyż trzi wiyrchy. We kożdym trzieku suma wewnyntrznych ekōw mo wert 180°. Krōm tygo lo egal jakich bokōw trzieka: formula_1 a wyżki formula_2, zachodzōm take prawidła: formula_3 Plac figury je rōwny formula_4 Twierdzyniy Pitagorasa Rōwnoboczny trziek
+Jōn Paul II (łać. "Ioannes Paulus II"), po prowdzie: Karol Wojtyła (rodz. 18 maja 1920 we Wadowicach, um. 2 kwietnia 2005 we Watykanie) – polski duchowny katolicki, krakowski arcybiskup, kardynoł, ôd 16 października 1978 do 2 kwietnia 2005 papiyż. Kawalyr Ôrdera Biołygo Adlera. Bōł tyż poetōm, poliglotōm, szauszpilerym, dramaturgym i pedagogym. 1 moja 2011 uznony za bogosławiōnygo, 28 kwietnia 2014 ôgłoszōny świyntym.
+Fujisawa (jap. 藤沢市 "Fujisawa-shi") – miasto we Japōniji, na wyspie Honsiu, we prefekturze Kanagawa. Mo 69,51 km² wiyrchu a podug danych ze 2008 roku miyszkało sam 402 707 ludzi. Je rozlygowane nade zatokōm Sagami. Miejske prowa mo ôd 1947. Neczajta Fujisawy
+Marsz Autōnōmije – cykliczno, kożdoroczno manifestacyjo ôrganizowano ôd Ruchu Autōnōmije Ślōnska we Katowicach, we rocznica uchwalynio ôd Sejmu Republiki Polskij Ôrganicznygo Sztatutu Ślōnskigo Wojewōdztwa, kery uōnymu prziznowoł autōnōmijo. Manifestanty domogajōm sie jeji prziwrōcynio. I Marsz Autōnōmije. Piyrszy marsz bōł we akuratno 87. rocznica uchwalynio autōnōmije, to je we niydziela, 15 lipca 2007. Napoczōn sie uōn ô 10:30. Bez sztreka, kero bōła ôd katowickigo rynku do pl. Sejmu Śląskiego przelozło wele 300 perzōnōw. Do kupy ze manifestantōma lozła bergmańsko ôrkestra. Kej autōnōmisty doszli do kōńca marszu, posłali szkartki do prezydynta Polski, kerym tedy bōł Lech Kaczyński. Potym wszyjske poszli do Gōrnoślōnskigo Cyntrōm Kultury, kaj ôbejzdrzeli sie filmy ô ślōnskij tymatyce. II Marsz Autōnōmije. Przi drugym marszu postanowiyli, iże trasa trza przedugszyć. A skiż tygo manifestanty ruszyli ze pl. Wolności. Marsz tyn bōł we sobota 12 lipiynia, a ludzie puścili sie gynau we połednie, ô 12:00. Podug godanio policyje, kero ôchrōniała pochōd, we marszu wziyno udzioł bezma 800 ludzi. Nojsamprzōd szli dziołacze RASiu ze swojim banerym, potym bōły motory, wojoki a reszta chopōw ze banerōma. Za nimi szła reszta marszu, nale we keryj postrzodku wciśniynto bōła ôrkestra. Na pl. Sejmu Śląskiego zaczły sie przemołwy. Nojsampiyrw godoł Marian Makula, potym Jerzy Gorzelik. Szło tyż kupić roztomajte zachy na sztandach ślōnskich sklepikōw abo pouobziyrać pokoz wojokōw. III Marsz Autōnōmije. III edycyjo marszu bōła piyrszōm, keryj na pewno skala zrobiyli reklama. We niykerych miastach plakaty szło nolyź bezma na kożdyj zojli. Krōm tygo we Siymianowicach rozdowali ulotki. Nad marszym medyjalny patrōnat ôbiyna TV Silesia. Bōł uōn 18 lipiynia 2009, to je we sobota, jakoa łōński. Poczōntek bōł ô 12:00. Szrteka tyż niy zmiyńōła sie ôd II Marszu Autōnōmije, podaniy na szyk. Piyrw jechały mopliki, motory a kuady, niyskorzi ludzie ze banerōma, potym ôrkestra, pikap ze Marianym Makulōm, kery we trasie ôsprawioł ô autōnōmiji a RASiu a do kupy ze Pyjtrym Langerym zaczynoł skandowaniy proautōnōmicznych hasłōw. Kej tyśōńc-perzōnowo skupina ludzi dolozła na pl. Sejmu Śląskiego głos zabroł Marian Makula, niyskorzi ôsprawioł Alojzy Łysko, a potym Jerzy Gorzelik. Po przemołwach, wszyjske uczestniki ustowiyli sie na schodach gmachu Ślōnskigo Sejmu, a potym wziyni udzioł we kōnkursie na zgadowaniy autorōw cytatōw ô Ślōnsku. Nostympniy spostrzōd nich wybrali nojbarzi kuriozalno pedzyniy. Wybrany ôstoł cytat Jarosława Kaczyńskiego. Niyskorzi szło kupić jaki ślōnski gadżet, ôbejzdrzeć pokoz walk wojokōw, wybić sie pamiōntkowo mōneta, abo podpisać petycyjo do prymiera Donalda Tuska, we keryj RAŚ domogoł sie prziwrōcynio autōnōmije. Na kōniec we podciyniach GCK wyświytlili filmik ô państwowości we Gōrnym Ślōnsku. Dziyń Ślōnskij Fany Neczajta Marszu Autōnōmije Ruchu Autōnōmije Ślōnska - ôrganizatora marszōw Zdjyńca ze manifestacyje
+Dlo Elizy (niym. "Für Elise") to je popularny titel dlo "Bagatelli a-moll" WoO 59, jednyj ze nojbarzij znanych we muzycznyj literaturze miniatur klawiyrowych, co jōm skōmpōnowoł Ludwig van Beethoven kole 1810 roku. Beethoven napisoł przi kōmpozycyji „"Für Elise am 27 April zur Erinnerung von L. v. Bthvn"”. Podszukowacze ôd życio Beethovena niy doszli do tego, fto bōła Eliza.
+Fana Ôstrawy to je granatowy prostokōnt, co we pojstrzodku mŏ wapyn miasta. Herb Ôstrawy Ôstrawa
+Aubigny (Allier) - francuski gmin we regijōnie Ôwernijo Aubigny (Calvados) - francuski gmin we regijōnie Dolno Normandyjo Aubigny (Vendée) - francuski gmin we regijōnie Krej Loary Aubigny (Somme) - francuski gmin we regijōnie Pikardyjo Aubigny (Deux-Sèvres) - francuski gmin we regijōnie Poitou-Charentes
+Dmitrij Sawastin (ur. 1942 we Wulkanesztach) je rysownikym mołdawskym pochodzynio gagauskigo. W lotach 1983–1993 uczōł plastyki we szuli. Je aktywnym człōnkym ruchu autōnōmii Gagauzyji a ferajnu „Gagauz Halkı” (lud gagauski). W jygo rysōnkach przeważajōm motywy gagauske – postacie s lygynd a dziołszki gagauske.
+Android – swobodno ôperacyjno systyma bajstlowono ôd Google lo mobilniokōw, tabletōw a palmtopōw. Nojpopularniyjszo systyma lo tych maszyn przed iOS. Ôparto o kernel Linux a ôprogramowaniy na licyncyji GNU. GUI , a inksze aplikacyje wyższygo poziomu sōm naszkryflane we Javie a fōngōjōm na wirtualnyj maszynie Dalvik. Terozki sprowiane wersyje to 2.3 Gingerbread a jej nostympca 4.0 Ice Cream Sandwich. Wykŏz mobilniŏkōw z systymym Android
+Olofströms - gmin we Szwecyji, we regijōnie Blekinge. Mo 413,44 km² a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwałosam 13 135 ludzi. Land- och vattenareal per den 1 januari efter region och arealtyp. År 2012 - 2015 (we szwedzkij godce) Folkmängd i riket, län och kommuner 31 mars 2016 (we szwedzkij godce) Neczajta gminu Olofströms
+Veronica Scopelliti, pseudōnim Noemi (rodz. 25 styczyń 1982 we Rzimie we Italiji) – italsko piosynkorka. 2009 - "Sulla mia pelle" (#3 Italijo - #44 Ojropa) 2010 - "Sulla mia pelle (Deluxe Edition)" (#3 Italijo - #42 Ojropa) 2011 - "RossoNoemi" (#6 Italijo) 2009 - "Noemi" (#8 Italijo - #97 Ojropa) 2009 - "Briciole" (#2 Italijo - #51 Ojropa) 2009 - "Lamore si odia" (#1 Italijo - #34 Ojropa) 2010 - "Per tutta la vita" (#1 Italijo - #42 Ojropa) 2010 - "Vertigini" 2011 - "Vuoto a perdere" (#6 Italijo - #47 Ojropa) 2011 - "Odio tutti i cantanti" 2011 - "Poi inventi il modo" 2010 - "Per tutta la vita" - 3:14 2009 - "Noemi tour": Italijo 2009/2010 - "Sulla mia pelle tour I": Italijo 2010 - "Sulla mia pelle tour II": Italijo, Słowynijo 2011 - "RossoNoemi tour": Italijo Noemiofficial.it
+Beneluks (Benelux) to je regiōn w Zachodnij Ojropie skłŏdajōncy sie ze trzech sōmsiadujōncych ze sobōm mōnarchiji: Belgijŏ, Niderlandy i Luksymburg. Słowo "Benelux" powstŏł z połōnczyniŏ piyrszych ślabik mian tych państw (niderlandzkŏ/francuskŏ, w nŏwiasach ślōnske miano): Belgique/België (Belgijŏ), Nederland (Niderlandy), Luxembourg/Luxemburg (Luksymburg). Przōdzij ôkryślynie "Benelux" ôznaczało jyno unijõ cylnõ spōmnianych państw, powołanõ we 1948 (umŏwa ô nastōnie unije ôstała podpisanŏ 5 września 1944). Cuzamyn wiyrchnia krŏjōw Beneluksu wynosi 75,149 km², a jejich populacyjŏ to 29,554,771 (we 2019).
+Segnowaniy (tyż aborcyjo, ze łać. "abortus") – medyczny zabiyg sztucznego przerwanio ćōnże. Podug spōłczesnych standardōw medycznych ô segnowaniu godōmy do 20. tydnia ćōnże abo, jeźli dugość ćōnże je niyznano, kej ciynżara ôd płodu je myńszo jak 400 g. Segnowaniy je we wiynkszości państw regulowane ôd zakōnōw. We pōłnocnyj tajli Gōrnego Ślōnska (pod polskōm jurysdykcyjōm) ćōnża idzie przerwać yno wtynczos, kej bōła uōna rezultatym zabrōńōnego czynu (ntp. gwołtu) abo zagrożo życiu a zdrowiu ôd baby. Na połedniu (pod czeskōm jurysdykcyjōm) segnowaniy je legalne podug wole ôd baby bez piyrsze trzi mieśōnce, a potym jyno przi wożnych medycznych wskazaniach. Miano. Słowo «segnowaniy» wziyno sie ôd werba «segnować», perf. «segnać» ze prasłowiańskich korzyńōw: *sъ   *gьnati. Jego synōnim, «aborcyjo», je wziynty ze łacińskij godki bez polsko.
+No Game No Life(ノーゲーム・ノーライフ Nōgēmu Nōraifu skrōcane na NGNL abo Noge Nora) je mangoilustrowanym rōmanem naszkryflōnym a silustrōwanym bez brazilijskŏ-japōńskegŏ pisŏrza Yuu Kamiya. Media Factory ôd 25 kwiytniyŏ 2012 roku ôpublikŏwałŏ 6 tōmōw rōmanã kere je drukowane bez MF Bunko J. Fabuła. Brat a sestra: Sora a Shiro,szpilajōnc pod nickem [ ](prōżny),sōm majstrami we wiyncyj niżeli 280 szpilōw. Jejich nick je s ônaczyniyŏ jejich mian 空(Sora) a 白(Shiro) co robi 空白 (kuuhaku) eli prōżny. Ôroz dostŏli mailã ze linkem do szpilã we szachy pokōnujōnc oponentã. Niyskoro po wygranej dostali pytaniy: czy myślōm eli siy rodziyli niy we tym świŏciy co winniy, ôdpowiŏdajōnc: Ja. Narozki znŏjdli siy we inkszym świŏciy, kej je 16 ras, tyn kery s niymiy szpilŏł bŏł Bogiym zabawy Tet, ôn wygrŏł batelyjŏ Bogōw a ustalił 10 praw kere zakazujōm rozlywu krwije a wszytkŏ rozstrzygŏ siy bez szpile. We rankingu ras ôstatniyŏ je ludzkŏść (Imanity). Rodzyństwŏ postanŏwiłŏ wygrŏć turniyjã na krala ôstatniygŏ kreju ludzkegŏ: Elkia. Wszytke rozlywy krwije, wojny a grabieże sōm zabrōniyōne. Wszytke konflikty bydōm rozstrzygane bez szpile. We szpilu, kŏżdŏ ze zajt zakłŏda siy ô coś co ŏbie akcyptujōm iże sōm tej sōmej wartościy. Pōki niy mŏ to przeciyw trzyciyj przysiyndzy, zakłŏdane rzeczy a prawidła szpilōw niy bydōm kwystiōnowane. Wyzwanŏ zajta mŏ prawo do ôbraniyŏ regli szpilã. Wszytke zakłŏdy muszōm być utrzimane we mocy. Konflikty grupowe bydōm prowadzōne bez ôznaczōnych repryzyntantōw bez władze absolutnōm. Byciy chycōnym na ôszydzaniyu ôznaczŏ przygrany szpil. Na mianŏ Boga, przedeszłe prawidła niy mogōm być zmiyniyōne. Dogadujmy siy a bawmy siy! Exceed. We świŏciy mianowanym Disboard je 16 intyligyntnych ras zwōnych Exceed (十六種族（イクシ��ド） Ikushiido). Kŏżda rasa mŏ swegŏ pionkã szachowegŏ, eźli bŏłby stracōny, rasa niy bŏła by chrōniyōna bez 10 praw, eli bŏłaby uważanŏ za bestyjŏ. Ranking je podle mocy magicznej, rasy 7 a wyżyj sōm uznawōne za istoty żywe a niyżyj za samŏ żywobyciy. Old Deus - Stare Bogi Phantasma Elemental Dragonia - Smoki Gigant Flügel - Andżele Elves - Elfy Niy podane eszcze Niy podane eszcze Ex Machina - Cyborgi Niy podane eszcze Dhampir - Wampiry Lunamana Werebeast - Kemonomimi Ludziy ze ylymyntami bestyj. Seirens - Syreny Imanity - Ludzkŏść We rankingu niy ôstały eszcze podane 3 rasy: Dwarves (Cwergi), Fairies (Wiły) a Daemonia (Demony). Hlawne postaciy. Sora(空) - 18 roczny niywłastniy brat Shiro, mŏ stracha iże niygdy niy bydziy miŏł dziŏłchy. Wielgi we analizōwaniyu ruchōw a emocyj oponentōw, przewiduje gipkŏ jejich kolyjne ruchy. Spycjalizuje siy we ôszydzaniyu a chycaniyu ôszydzaniyŏ. Po wygraniyu turnieju je ôn kralem a repryzyntantem Imanity, jegŏ cylem je podbōj cŏłkegŏ świŏta.</br> Shiro(白) - 11 rocznŏ niywłastna sestra Sory, niy mŏ rŏd kompiyli. Rodzōna jakŏ geniyusz, je dobra we kalkulacyjach a poradziy 20 gŏdek, gŏdke imanity pochytała we 15 minut. Je wielga we szachach a we szpilach FPS. Po wygraniyu turnieju je ôn kralewōm a repryzyntantkōm Imanity.</br> Stephanie Dola(ステファニー・ドーラ Sutefanī Dōra) - 18 rocznŏ prawnuczka wczesnegŏ krala Elki, przegrŏła zakład ze Sorōm a musiyŏłŏ poprzać jimu. Steph ryzykuje mocke by ôdczytać oponenta, je słaba we szpilach.</br> Jibril(ジブリール Jiburīru) - 6407 rocznŏ Flügelka. Przaje wiydzy a poradziy 700 gŏdek ze Disboard-u. Rezydŏwŏła we hlawnej bibliotece Elkie.</br> Izuna Hatsuse(初瀬 いづな Hatsuse Izuna) - 8 rocznŏ ambasadorka Wschodniyj Unije Werebeast-ōw. Posiyodŏ rzadkōm umiyjyntnōść swyj rasy "Dewastacyjŏ Krwije". Manga. Adaptacyjŏ mangowŏ ilustrowanŏ bez frele Kamiye,Mashiro Hiiragi je serializowanŏ bez magazin Gekkan Komikku Araibu ôd styczniyŏ 2013. Anime. Adaptacyjŏ anime bez studio Madhouse miŏłŏ premierã 9 kwiytniyŏ 2014. Opening "This Game" je wykōnany bez Konomi Suzuki a Ending "Oracion" bez Ai Kayano.
+Dzierżinsk (Biołoruś) Dzierżinsk (Rusyjo) Dzierżinsk (Ukrajina)
+Radom – miasto a grodzki krys we wojewōdztwie mazowieckim nad rzykōm Mlycznōm. Sztyrnoste podug liczby ludności miasto Polski a nojsrogsze we widłach Wisły a Pilicy. Siedziba radōmskij djecezyje a radōmskigo krysu (ziymskigo).
+Martin Strzoda (, ; nar. 11 listopada 1587 we Glywicach, um. 26 siyrpnia 1649 we Brnie) to bōł teolog i historyk. Farŏrz Martin Strzoda bōł piyrszym polskim autorym dziyjōw Ślōnska. Franciszek German "Marcin Strzoda, gliwiczanin, pierwszy polski historyk Śląska (1587-1649)", Rocznik Muzeum we Gliwicach t. III, Gliwice 1990 Franciszek German "Aneks do pracy F. Germana "Ksiądz Marcin Strzoda, gliwiczanin, pierwszy polski historyk Śląska (1587-1649)" drukowany we III tomie Rocznika Muzeum we Gliwicach", Rocznik Muzeum we Gliwicach t. IV, Gliwice 1991 Malōnek Martina Strzody
+George Michael, po prowdzie: Georgios Kyriacos Panayiotou (rodz. 25 czyrwca 1963 we Lōndynie, um. 25 grudnia 2016 we Goring-on-Thames) - brytyjski piosynkorz, kōmpozytor a muzyczny producynt. Uōnygo fater bōł Grekym ze Cypru, matka Ynglynderkōm. Uōnaczōł muzyka ze zorty pop a soul. Bōł znōmy piyrw kej człōnek duetu Wham!, kery fōngowoł we lotach 1981-1986, a niyskorzi kej solowy artista. Znōmy m.in. ze szlagrōw "Last Christmas", "Careless Whisper" a inkszych. Bōł buzyrantym. Faith, 1987 Listen Without Prejudice Vol. 1, 1990 Older, 1996 Songs from the Last Century, 1999 Patience, 2004 allmusic.com biography.com
+Praga – stolica Czeskij Republiki Praga – ôbyczne miano lo prawobrzyżnyj tajli Warszawy Praga Pōłnoc – dzielnica Warszawy Praga Połednie – dzielnica Warszawy Praga – dzielnica Szydłowca Praga – miejscowość we Łōdzkim wojewōdztwie Praga – statek wiślany Praga – marka czeskich autokōw Praga – jurydyka Praga miasta Warszawy
+Sir Edmund Percival Hillary (rodz. 20 lipiynia 1919 we Tuakau kole Auckland, um. 11 stycznia 2008 we Auckland) – himalajista ze Nowyj Zylandyje, kery jako piyrszy czowiek wloz 29 maja 1953 na wiyrch Mount Everesta, nojsrogszyj gōry świata, wroz ze Szerpym Tenzigym Norgaym. Ze fachu bōł pszczylorzym, krōm himalajizma podejmowoł tyż wyprawy polarne. Zdobōł połedniowy biegōn a przeloz cołko Antarktyda we poprzek. Niyskorzi ôstoł diplōmatōm. Zołożōł fundacyjo, kero dopomogała Szerpōm.
+Gibraltar – brytyjske zamorske terytoryjōm, rozlygowane na pōłnocnyj zajcie Gibraltarskij Cieśniny. Ôd pōłnocy mo granice za Szpanijōm. Roszczynio do Gibraltaru mo Szpanijo. Gospodarka ôparto na turystyce, finansowych usugach a bukmacherce. Jedziny plac we Ojropie we kerym żyjōm afy.
+Thomas Müller (rodz. 13 wrzyśnia 1989 we Weilheim in Oberbayern) – miymiecki fusbalok, zauobycz gro na pozycyji pōmagera. Chowanek manszaftu FC Bayern München. Na Mistrzostwa Świata we Fusbalu 2010 we RPA zdobōł nadgroda Złotygo Strzewika na wbicie nojwiyncyj torōw spōrnikowi (atoli wiyncyj fusbalokōw sam wbiōło tela samo torōw co uōn, beztuż niyskorzi rychtowała sie wielość asyst).
+Piyrszo nōmera to je kożdo naturalno nōmera formula_1, kero mo gynau dwa naturalne tajlowniki: 1 a formula_2. Za rajōm nōmery piyrsze sōm to take: formula_3 1 nōmerym piyrszym niy je, skiż tego, iże mo ino jedyn naturalny tajlownik. Naturalno nōmera wiynkszo ôd 1 kero niy je piyrszo zwiy sie nōmerōm złożōnōm. Grecki matymatiker Euklejdes piyrszy pokozoł, iże egzistuje niyskōńczyniy kyns nōmerōw piyrszych. Nojwiynksze do terozki nejdźōne piyrsze nōmery majōm forma formula_4 , kaj formula_5 je piyrszōm nōmerōm.
+Fyrzicha (łać. "Persica") to je miano poru gatōnkōw zielinōw, kere zauobycz we taksōnōmiji rachuje sie do rodzaju "Prunus". Sōm to ôwocowe strōmy (rzodzij: krze). Jeich ôwoce sōm zjodliwe a majōm mocka soku. na Ślōnsku je uprowiano ajnfachowo fyrzicha ("Persica vulgaris Mill.).
+Yannick Ferreira Carrasco – (rodz. 4 września 1993 we Elsene) – belgijski fusbalok, zauobycz gro na pozycyji pōmagera. Mo tyż portugalske a brazylijske pochodzyniy. Groł we finale Ligi Majstrōw 2016 a tryfiōł sam tora.
+Hatikwa ("Nadzieja") – hymn państwowy Izraela. Słowa pochodzōm z piyrszej wersyje wiersza "Tikvatenu", kerego autorym je Naftali Herz Imber. Melodyjõ skōmpōnowoł Samuel Cohen. Hymn ôstoł ôficjalnie przijynty we 2004 roku. Słowa. Hebrajske. כל עוד בלבב פנימה נפש יהודי הומיה ולפאתי מזרח קדימה עין לציון צופיה עוד לא אבדה תקותנו התקוה בת שנות אלפים להיות עם חופשי בארצנו ארץ ציון וירושלים Transkrypcyjŏ. Kol od balevav pnimah Nefesh Yehudi homiyah Ulfaatey mizrach kadimah Ayin ltzion tzofiyah Od lo avdah tikvatenu Hatikvah bat shnot alpayim Lhiyot am chofshi bartzenu Eretz Tzion vYerushalayim
+Bolesławiec (pol. "Bolesławiec", miym. "Bunzlau", śl-miym.: "Bunzel") – miasto we dolnoślōnskym wojewōdztwie, we bolesławieckim krysie, na prawym brzygu rzyki Bōbr, na połedniowym kraju Dolnoślōnskich Borōw. We lotach 1975-1998 miasto administracyjniy noleżało do jelyniogōrskigo wojewōdztwa. Podug danych s 30 grudnia 2006, miasto mioło ōng. 40 800 miyszkańcōw. Miasto mo fest dobře zachowano strzedniowieczny nec ulicōw. W strzodku głōwnygo placu miasta - rynku, stoji barokowy rathaus. Rynek mo ksztout czworoboka - prostokōnta. S jygo krōtszych bokōw ôdchodzōm po dwie hulice, a s dugszych po jednyj. Wzduż rynkowych pierzejōw a hulic staromiejskych idzie zabudowa kamiyniczno. Miasto ôkaloł ćōng ôbrōnnych murōw poprzerzinanych miejskimi ajnfartōma, kerych bōło trzi. Piyrszy u wylotu hulicy Siyrpnio 80 mianowoł sie "Gōrny Ajnfart", drugi na anfangu hulicy Kutuzowa, mianowano "Mikołajski". Trzeci ajnfart stoł u wylotu hulicy Bolesława Prusa i majnowano uōnygo "Dolnym Ajnfartym".
+Istryjo (słowyń. a chor. "Istra", it. "Istria") – pōłwysep we połedniowyj Ojropie, we pōłnocnyj talji Adriatyckigo Morzo. Wiynkszo ji tajla przinoleży do Chorwacyje, yno pōłnocne krańce do Słowynije a sztad Muggia do Italije. Je rozlygowano pomiyndzy zatokōma Triestyńskōm, Kvarner a Rijeckōm. Jij wiyrch je ōng. 3,5 tys. km². Miyszko tam wele 330 tyś. (z tego 235 tys. we Chorwacyj, 80 tys. we Slowyniji, 15 tys. we Italiji).
+Gliwicko diecezyjŏ to rzimskokatolickŏ diecezyjŏ w Polsce i jedna ze trzech diecezyjōw we metropoliji katowickij. Katedra je we Gliwicach. Ôstała stworzōnŏ ôd papieża Jana Paula II bullōm "Totus Tuus Poloniae populus". Biskupym sam je Jan Kopiec. Jan Kopiec Gerard Kusz Jan Wieczorek
+Doom metal to je ekstremalnŏ podzorta ôd muzyki heavy metal. Cechuje ônōm spowolniōne tempo, nisko strojōne gitary a „rubszy” i „ciynżyjszy” klang kej porōwnać do inkszych zort ôd heavy metalu. Muzyka a tekst majōm wywołować poczucie lankoru, hrōzy i zbliżajōncyj sie zagłady. Fest wpływ na zortã miała kapela Black Sabbath.
+Canossa - gmin we Italiji, we regijōnie Emilijo-Rōmanijo, we prowincyji Reggio Emilia. Mo 53,08 km² wiyrchu a podug danych ze 2018 roku pōmiyszkiwało sam 3749 ludzi. Znōmo skirz chaje ô inwestytura.
+Ettelbruck (luksembursko godka: "Ettelbréck", miymiecko godka: "Ettelbrück") – gmina ze sztatusym miasta we strzodkowym Luksymburgu kero mo 7,500 miyszkańcōw. Leży uōna na zbiygu rzykōw Sauer a Alzette. Je to tajla kantōna Diekirch, kery dali je tajlōm dystrykta Diekirch. Na rok 2005 miasto Ettelbruck, kere je na wschodzie gminy, mioło populacyjo 6,191 ludzi. Inkszym miastym gminy je Warken. W Ettelbruck krziżujōm sie banowe sztreki, a linijo do Diekirch ôdłōnczo sie ôd połōnczynio Luksymburg-Liège. Ettelbruck je tyż cyntrōm edukacyje a medycznygo piastōnku lo pōłnocy kreju. Mo sam tyż swojo siedziba "Musée Mémorial Général Patton".
+Toyota - japōński motoryzacyjny kōncern ze siedzibōm we Tokyo. Założōny 28 sierpnia 1937. Marki Daihatsu, Lexus, Scion, a Subaru tyż przinoleżōm do kōncernu Toyota. Neczajta kōncernu Toyota
+W.A.S.P. to je amerykōńsko kapela, co szpilo muzyka ze zorty heavy metal. Bōła założōno we 1982 roku we Los Angeles. Teroźne czōnki Blackie Lawless – śpiyw, rytmiczno gitara, klawiyr, szlagcojg Mike Duda – bass, spōmogajōncy śpiyw Doug Blair – kludzōnco gitara, spōmogajōncy śpiyw Aquiles Priester – szlagcojg Piyrwyjsze czōnki Tony Richards Randy Piper Rik Fox Don Costa Chris Holmes Steve Riley Johnny Rod Frankie Banali Stet Howland Darrell Roberts Mike Dupke Randy Black "W.A.S.P." (1984) "The Last Command" (1985) "Inside the Electric Circus" (1986) "The Headless Children" (1989) "The Crimson Idol" (1992) " Still Not Black Enough" (1995) "Kill Fuck Die" (1997) "Helldorado" (1999) "Unholy Terror" (2001) "Dying for the World" (2002) " (2004) " (2004) "Dominator" (2007) "Babylon" (2009) "Golgotha" (2015) Internetowo zajta ôd W.A.S.P.
+Scarlett Ingrid Johansson (nar. 22 listopada 1984 we Nowym Jorku) to je amerykōńskŏ szauszpilerka filmowŏ, telewizyjnŏ i tyjatralnŏ, scenarzystka a tyż śpiywaczka. Profil we IMDB
+Godka – przijynty bez społyczyństwo system budowanio wypowiedzi. Je używano do komunikacyji (mowa), a jako system zapisywanio znaków (szrajbōnek). Godka moge być tyż sztucznie nazdano kej lb. godka kōmputyrowo.
+Państwo je politycznōm, suwerynnōm, terytorialnōm i ôbligatoryjnōm ôrganizacyjom społeczyństwa. Ôrganizuje i koordynuje robotã wielgich grup społecznych. Państwo mŏ tyż granice terytorialne. Je niyznŏleżne i niypodlygłe. Prawne kryteria państwowości, przijynte na mocy kōnwyncyji we Mōntevideo ze 1933, ôkryślane sōm nastympujōnco: (artikel 1.) "Państwo jako podmiot prawa miyndzynŏrodnygo winno posiadać take elymynty: ôbstōnõ ludność, struktury sztrofowe, suwerynne włŏdze, ôkryślōne terytoriōm (wielgość państwa niy wpływo na jigo podmiotowość) ôddzielōne ôd inkszych granicōm, zdolność włażyniŏ we relacyje miyndzynŏrodne. ôkryślōne prawidła prawne Kōnwyncyjŏ była trefym rygiōnalnym a ôgraniczyła sie ino do państw amerykańskich, ale jij prawidła sōm przikwolōne we zwyczajowym prawie miyndzynŏrodnym. Piyrszym problymym państwowości je uznanie państwa na arynie miyndzynŏrodnyj, czyli stwierdzynie ôd podmiotu prawa miyndzynŏrodnygo faktu istniyniŏ jakigoś państwa i gotowości do respektowaniŏ zwiōnzanych z tym skutkōw prawnych. Przedmiotym uznaniŏ może być: państwo, regyrōnek, insurgynty, strōna, co walczy abo nŏrōd. Uznanie państwa może być udzielōne abo indywidualnie ôd podmiotu prawa miyndzynŏrodnygo (napoczyńcie stosōnkōw dyplōmatycznych abo podpisanie umŏwy bilateralnyj), abo kolektywnie ôd skupiny państw (na podobne, jak we przipŏdku pojedynczygo państwa) abo ôrganizacyje miyndzynŏrodnyj (przijyńcie we poczet czōnkōw). Uznanie państwa winno mieć nŏturã jednoznacznõ i niyodwracalnõ, chociŏż we praktyce trefiŏ sie przipŏdki zawieszyniŏ abo zerwaniŏ stosunkōw dyplōmatycznych abo wyłōnczynie czōnka ôrganizacyje.
+Bruksela (fr. "Bruxelles", niderl. "Brussel", miym. "Brüssel") – miasto a stolica Belgije a Uńje Ojropejskij, pouožōne we střodkowyj tajli kraju nad řykōm Senne. Krōm miasta na prawach gminy, mianym Bruksela ôkreślo sie tyž rygiōn stouečny Bruksela, kery skupio tyž 18 inkšych gmin (miyndzy inkšymi Anderlecht, Etterbeek, Sint-Gillis, Ôkkel, Schaarbeek) a mo ōngyfer 1 mln. miyškańcōw. Aglōmeracyjo brukselsko (w syńsie geōgrafičnym) ôbejmowo tyž pewno ličba gmin flamandzkych.
+Paweł Piotr Kukiz (ur. 24 czyrwca 1963 we Paczkowie) – polski muzyk rokowy, szauszpiler a politiker. Zołożōł a prowadzi skupina Piersi. W 2001 wźōn udzioł we projekcie Yugoton, a we 2007 we uōnygo kōntynuacyji - Yugopolisie. W 2003 wydoł płyta we duecie s Janym Borysewiczym. W latach ôziymdzieśōntych zołożōł moc zespołōw, m.in. Aya RL , Emigranci ze Hak. Kandydowoł we na prezydynta Polski we 2015 a zajōn 3. plac ze ergebnizōm 20,8%. Poseł na Syjm VII kadyncyji. Mo baba Małgorzata (uod 1991 r.) a trzi cery: Julia, Pola i Hanna. Kukiz a Piersi (pl.) Kukiz a znajōme (pl.)
+Miami – miasto we USA, we sztacie Florida, siedziba hrabstwa Miami-Dade. Sroge cyntrōm finansowe a tyż kultury, sztuki i medyjōw. Przez połowa ludzi mo sam za ôjczysto szpanielsko godka, niy angelsko.
+Dōmbrowa (pl. "Dąbrowa Górnicza", miym. "Dombrowa") – zachodniomałopolske miasto położōne we połedniowyj Polsce, we Dōmbrowskim Zagłymbiu, we wojewōdztwie ślōnskym, na schodnim kraju Gōrnoślōnskigo Ôkryngu Industryjnygo (GUI), nad Czornōm Przymszōm a Biołōm Przymszōm, we wielgij tajli we Kotlinie Dōmbrowskij. Nojwiynksze pod wzglyndym placu miasto wojewōdztwa (9. we Polsce) a nojwiynkszy ôstrzodek industryje Zagłymbia. Noleży do Gōrnoślōnskigo Zwiōnzku Metropolitaleygo i znojduje sie we kōnurbacyji ślōnsko-dōmbrowskij, co mo wiyncyj jak 2 mln ludzi.
+Kopruchowate, Kopruchy (uać.: "Culicidae") to je familijo chrobokōw ze řyndu muchōwkōw, kero wystympuje na coukim świecie. Znōmych je 40 zortōw a ōng. 3,5 tyś. gatōnkōw s tyj familije. Kopruchowate sōm zwiōnzane ze střodowiskym wodnym, skiž tygo co we wodzie rozwijajōm sie jejich larwy. Dozdřaue kopruchy majōm aparat gymbowy kujōnco-ssōncy, jejich samice cyckajōm krew niykeryj gadziny a tyž čowieka, zaś samce za joduo majōm nektar ze kwiotōw. We Ojropie nojbaři pospolity je kopruch břynčōncy. Niykere gatōnki, nojbaři tropikalne, roznošōm roztomajte niymoce, ôsobliwie malaryjo a žōuto febra.
+Forrest Edward Mars (rodz. 21 marca 1904 we Tacomie, um. 1 lipca 1999 we Miami) – amerikański przedsiymbiorca. Syn ôd Franklina Marsa, zołożyciela firmy kero produkuje maszkety Mars Incorporated. Nojbarzi znōmy ze stworzynio marki szekōladowych bōmbōnōw M&Ms a tyż Uncle Bens. Ze małżyństwa ze Audrey (umrziła we 1989) mioł trzich bajtlōw: synōw Foresta i Johna, a cōra Jacqueline. Forrest Edward Mars umrził kej bōł 95 lot stary, zostowiōł erbizna wertno 4 miljardy dolarōw. Podug cajtōngu "Forbes" bōł 30. za rajōm nojbogatszym czowiekym we USA. artikel ô familije Mars
+North Babylon - census-designated place we USA, we sztacie Nowy Jork, we hrabstwie Suffolk, na wyspie Long Island. Na 2010 rok pōmiyszkiwalo sam 17 509 ludzi.
+Iowa (/aɪəwə/) to je stōn we połedniowym zachodzie Stanōw Zjydnoczōnych. Granica mo na pōłnocy ze stanym Minnesota, na wschodzie ze stanōma Wisconsin a Illinois, na połedniu ze stanym Missouri, a na zachodzie ze stanōma Nebraska a Połedniowo Dakota. Des Moines Cedar Rapids Davenport Sioux City Iowa City Waterloo Council Bluffs Dubuque Ames Nojsrogsze miasta. Stolica - Des Moines Wielość ludzi - 3 002 555 Ôficyjalno neczajta stanu Iowa (we angelskij godce)
+Mistrzostwa Świata we Fusbalu 2018 (rus. "Чемпионат мира по футболу 2018", yng. "FIFA World Cup Russia 2018") - fusbalowy turniyj grany ôde 14 czyrwca do 15 lipca 2018 we Rusyji. Bōły to 21. take mistrzostwa, udzioł sam brały 32 manszafty (we tym 14 ze UEFA). Titel majstra brońōły Miymcy. Szpil ôtwarcio a zawarcio mo plac we Moskwie, na Stadjōnie Łużniki. Cuzamyn grano 64 szpile na 12 stadjōnach (we 11 miastach). Debiutantōma byli reprezyntacyje Islandyji a Panamy. Grupy. Nojsamprzōd kożdy manszaft groł we grupie. Dwa piyrsze manszafty ze kożdyj grupy awansowoły dali do puharowyj fazy. Puharowo faza. Finoł. Majster Świata 2018: Francyjo Drugi plac: Kroacyjo Trzeci plac: Belgijo Nojlepsze strzelce torōw. 6 torōw Harry Kane 4 tory Romelu Lukaku Cristiano Ronaldo Dienis Czeryszew Antoine Griezmann Kylian Mbappe 3 tory Diego Costa Artiom Dziuba Edinson Cavani Yerry Mina Eden Hazard Mario Mandžukić Ivan Perišić Puhar Konfederacyji we fusbalu 2017
+Yntynta ( – ugŏda) to bōła ugŏda pōmiyndzy Wielgōm Brytanijōm, Francyjōm i Rusyjōm. Do ônyj nastōniŏ dochodziyło stopniowo. Bōła ôdpowiedziōm na nastōnie we 1882 roku Trōjsztamy. We piyrszyj wojnie światowyj Yntynta wojowała ze cyntralnymi mocami. Państwa wchodzōnce do Yntynty: Wielgŏ Brytanijŏ a ônyj dōminija Francyjŏ Ruske Impyrium (do 1917) Belgijŏ Japōnijŏ Italijŏ (ôd 1915) Rōmōnijŏ Zjednoczōne Sztaty (ôd 1917) Krōlestwo Grecyje Brazylijŏ (ôd 1917) Portugalijŏ Krōlestwo Syrbije Alianty
+Biołoruś, Republika Biołoruś (, ) – państwo we Ojropie Wschodnij. Granica mo ze Polskōm (na zachodzie), Litwōm, Łotwōm (na pōłnocy), Rusyjōm (na wschodzie) a Ukrajinōm (na połedniu). Niy mo dostympu do morzo. Nojwiynksze miasta Mahilou (Mahilowski ôbwōd) Witebsk (Witebski ôbwōd) Grodno (Grodziyński ôbwōd) Brest (Brzeski ôbwōd) Bobrujsk Baranawiczy Pińsk Lida Mołodeczno Wołkowysk Nawahrudak Biaroza
+Claude Lévi-Strauss (rodz. 28 listopada 1908 we Brukseli, um. 1 listopada 2009 we Paryżu) – francuski antropolog, twōrca strukturalizmu we kulturowyj antropologiji. "Les structures élémentaires de la parenté", 1949 "Races et histoire", 1952 "Tristes tropiques", 1955 "Anthropologie structurale", 1958 "Le totémisme aujourdhui", 1962 "La pensée sauvage", 1962 "Les mythologiques: Le cru et le cuit", 1964 "Les mythologiques: Du miel aux centres", 1967 "Les mythologiques: Lorigine des manières de table", 1968 "Les mythologiques: LHomme nu", 1971 "La voie des masques", 1975 "Le regard éloigné", 1983 "La Potière jalouse", 1985 "De près et de loin", 1988 "Histoire de lynx", 1991
+Kengesbaj Rachmanow (karakoupacko godka: Kenesbay Raxmanov; rodz. 18 wřeśnia 1942 we wsi Žalpaqžap, um. 2004) – karakoupacki pisoř a dramaturg. přišou na świat we niybogatyj familiji ze wsi Žalpaqžap (Jalpaqjap). Sam tyž uaziu do šuli podstawowyj a střednij. Potym bez 2 lata tam pracowou. We 1969 ôstou redachtōrym instytutu radyjo-telewizyjnygo ôd Karakoupacyje. Ôd roku 1981 do 1989 publikowou we magazynie "Amiwdarya", niyskoři ôstou dyrektorym telewizyje nukuskij. Jigo piyrše dzieuo „Tawıq” ukozouo sie we cajtōngu "Jetkinshek". Kengesbaj Rachmanow bōu tyž cyńōnym lirykym karakoupackim. Postřōd jigo dzieu we tyj tematyce do sie trefić take kej "Bult ham quyash", "Jambasqala", "Sen haqqında qosıq", "Bahar ham garrılar", "Tan ashıgı", "Qardagı iz", "Shol dastanı", "Jasasın paraxatshılıq" a "Tazadan kelgen oqıwshı".
+Hu Jia (uproščōne pismo chińske: 胡佳; pinyin: Hú Jiā; rodz. 25 lipca 1973 we Bejdžingu) to je dziouoč spouečny a dysydent s Chińskij Republiki Ludowyj. Dziouo na řeč chińskigo ruchu dymokratyčnygo, chrōniynio střodowiska a prow ôsōb zaražōnych wirusym HIV. Ôd 17 lipca 2007 de facto přebywou we herešcie dōmowym, pilnowany bez ôblyčōnych po cywilnymu agentōw policyje, kere niy dowali mu wylyźć s miyškanio a śledzili jygo žōna. We grudniu 2007 zostou areštowany, a we kwietniu 2008 skazany na 3 lota cuchthauzu skiž "podžyganio ku ôbalyniu wuadzy państwowyj". Hu Jia je autorym a ôroz bohatyrym filma "Prisoners in Freedom City" ("Wiynźniowie we Mieście Wolności"), kery dokumyntowou ôkres kej přebywou we herešcie dōmowym. 23 października 2008 Parlamynt Ojropejski uhonorowou go Nadgrodōm Sacharowa.
+Francusko Polinezyjo (fr. "Polynésie française") – zamorsko spōlnota Francyji rozlygowano na Pokojnym Ôceanie, we Polinezyji. Ôbejmuje 5 archipelagōw a przez 150 wyspōw. Ferwaltōngowo je potajlowano na piyńć podjednostek, podug głōwnych archipelagōw: Wyspy Pode Wiatrym Wyspy Na Wietrze Wyspy Tuamotu a Gambiera Markizy Wyspy Tubuai Downij administracyjniy podlegała Francuskij Polinezyji wyspa Clipperton, nale ôd 2007 roku podlego bezpostrzednio francuskimu Ministrowi ôd Zamorskich Terytoryjōw. Nojbarzi znōmo ze wyspōw je Tahiti, kero mo tyż nojwiynkszy ruch ôd turystōw.
+Halfords, połne miano Halfords Group plc - brytyjski geszeft kery mo nec sklepōw a autoserwisōw we Wielgij Brytaniji a Irlandyji. We ôfercie mo akcesoryja a tajle do autokōw a kołōw, satelitarne nawigacyje a roztomajte werkcojgi a zachy do turystyki. Firma bōła założōno we 1892 roku we Birmingham kej sklep ze werkcjogami. Terozki mo siedziba we Redditch, mo ôbrotu za 2015 rok 1 025 400 000 £ a zatrudnio przez 11 tyś. ludzi. Akcyje Halfordsa sōm notowane na gełdzie we Lōndynie. Neczajta Halfordsa
+Zabiyrzōw, tyż Zobiyrzōw – (pol.: "Zabierzów", miym. : "Zabierzau", 1941-45.: "Hinterwalde") – wieś we Polsce, we Zachodniyj Galicji, administracyjniy przinależy do małopolskigo wojewōdztwa a krakowskigo krysu. Je siedzibōm gminy Zabiyrzōw.
+Salvatore "Tory" Belleci (ur. 30 października 1970 we Monterey) – amerikański producynt filmowy a rekwizytor. Nojbarzi znony kej prezenter prōgramu Pōgrōmcy mitōw. Wykonywou tyž roztomajte rekwizyty do takych filmōw, kej a s cyklu Gwiezdne wojny, a tyž Matrix, Van Helsing a inkše. Ôficyjolno neczajta (ang.) IMDB MySpace
+Chorwacko godka (hr: "hrvatski jezik") – słowiańsko godka, nojbarzi podano na bośniacko a serbsko godka a niyskorzi na czornogōrsko godka. Przinoleży do familije indoojropejskych godkōw. Chorwacko literatura pojawio sie we XIII stoleciu, atoli piyrsze szrajbōnki idzie ôbejzdrzeć już we XI stoleciu. Po chorwacku godo ōngyfer 7 milijōnōw ludzi, we Chorwacyji mo status urzyndowyj godki. ISO 639-1 : hr ISO 639-2 : hrv/scr ISO 639-3 : hrv Insztytut chorwackij godki Akadymijo chorwackij godki
+2 wsie we Polsce: Bogdanowo - wieś w wielgopolskim wojewōdztwie, w ôbornickim krysie, we gminie Ôborniki Bogdanowo - wieś w wielgopolskim wojewōdztwie, w wōngrowieckim krysie, w gminie Gołańcz
+Toni Sailer (rodz. 17 listopada 1935 we Kitzbühel, um. 24 siyrpa 2009 we Innsbrucku) – austrijocki alpejski narciorz, szauszpiler a piosynkorz. Nojbarzi znōmy skiż tygo co na Ziimowych Ôlimpijskich Igrziskach we Cortina dAmpezzo wygroł wszysjke 3 kōnkuryncyje: slalōm, zjazdowy bieg a slalōm-gigant. Mioł tyż we dorobku 5 mydajlōw ze Mistrzostw Świata, we tym sztyry złote. Toni Sailer na neczajcie FIS
+Hypocopra lojkaeana je grzib, co nŏleży do grōmady "Ascomycota", i, co go nojprzōd ôpisoł Rehm, a terŏźnõ nazwã doł mu John Christian Krug, Nils G. Lundqvist i Doveri. "Hypocopra lojkaeana" nŏleży do zorty Hypocopra, i familije "Xylariales".
+17 stycznia - Czesko Republika złożōła wniosek ô wkludzeniy jōm do Ojropejskij Uniji. 8 moja - we RPA stworzōno nowo konstytucyjo 10 grudnia - Wisława Szymborska erbnyła literacko nadgroda Nobla 30 siyrpnia - Ernest Wilimowski, gōrnoślōnski fusbalok Tusty sztwortek: 15 lutygo Niydziela Palmowa: 31 marca Wielgi Szwortek: 4 kwietnia Wielgi Piōntek: 5 kwietnia Wielga Sobota: 6 kwietnia Wielganoc: 7 kwietnia Pyńdziołek Wielganocny: 8 kwietnia Boże Cioło: 6 czyrwca
+Görlitz (gd: "Gerltz", śl.: "Gorlicy", g-łuż.: "Zhorielc", czes. : "Zhořelec", pol.: "Zgorzelec") – miasto na prawach powiatu, kere je położōne we wschodnij tajli Miymcōw, we kraju zwiōnzkowym Saksōnijo (Sachsen). Miasto leży na granicy s Polskōm. Zajmuje 67,22 km² placu, a pomiyszkuje sam 56 724 ludzi (2007). Dzioło sam Muzyjōm Ślōnske, Muzyjōm Görlitz, Schlesisches Musikfest a Schlesische Jugend. Dolnoślōnski krys gōrnołużycki www.goerlitz-niederschlesien.de/
+Stadjōn MOSiR Rybnik – to stadjōn miejski we Rybniku na kerym swoje szpile gro ROW Rybnik a RKM Rybnik. Uo stadjōniy. cołke miano – Stadjōn Miejskigo Ôstrzodka Szportu a Rykreacyje Rybnik <br> adresa – Rybnik ul. Glywicko 72, 44-200<br> pojymność – 10304 (wszyjske zicplace)<br> ôświetlyniy – 1200 luksōw<br>
+Rokem rzyki Wisły. (Polsko) 6 stycznia - Kamil Stoch wygroł Turnij Sztyrych Skoczni. 20 stycznia Donald Trump zostoł pryzydyntym USA. 9 marca - Donald Tusk pokonoł Jacka Saryusz-Wolskiego we wotōngu na prezesa Ojropejskij Rady. 3 kwietnia - zamach we metrze we Pejtersburgu. 14 moja - Emmanuel Macron zostoł zasprzisiynżōny na prezydynta Francyji. 22 moja - zamach we Manchester - 22 ôfiory. 1 września - wkludzynie nowygo systymu edukacyji we Polsce. 9 stycznia - Zygmunt Bauman - polski filozof. 10 stycznia - Roman Herzog - miymiecki polityker. Gowa państwa Miymcy we lotach 1994-1999 ze partyje CDU. 20 kwietnia - Magdalena Abakanowicz - artystka. 22 moja - Zbigniew Wodecki - piosynkorz. 16 czyrwca - Helmut Kohl - miymiecki polityker. Tusty Sztwortek: 23 lutygo. Wielganoc: 16 kwietnia. Boże Cioło: 15 czyrwca.
+Tatu, stylowane kej t.A.T.u. (rus. Тату) — ruski duet muzyczny, we kerygo skłod wlazujōm Julija Wołkowa a Jelena Katina, załōżony we 1999 roku ôd Iwana Szapowałowa, kery gro muzyka pop, pop rock, techno, chillout, synth pop, electronic i dance-pop Skupina sztartła swoja miyndzynarodowo kariera po wydaniu debiutanckigo singla „Ja soszła s uma” (wersyjo angelsko: „All the Things She Said”), kero trefiōła na piyrwsze place nie ino ruskich, nale tyż świotowych list szlagrōw (m.in. we Australiji, Danii, Miymcach, Irlandyji, Meksyku, Nowyj Zelandyji, Wielgij Brytaniji a tyż we Italiji). Inksze śpiywki duetu, take kej „Nas nie dogoniat” (ang.: „Not Gonna Get Us”) czy „All About Us”, tyż dolazły na wysoke place notowań radyjowych. Skupina wydoła do kupy sześć albōmōw sztudyjnych, ze kerych trzi rusko- i trzi angelskogodkowe. Jeich debiutancke wydawnictwo - "200 po wstriecznoj" (ang.: "200 km/h in the Wrong Lane") – zyskało ôd International Federation of the Phonographic Industry sztatus platynowyj płyty we Ojropie za uzyskaniy wyniku przez milijōna przedanych egzymplorzy, dziynki czymu t.A.T.u. stoła sie piyrwszōm skupinōm, kero erbła certyfikat za tyn som albōm we dwōch roztomajtych wersyjach godkowych. Do kupy skupina przedała przez 15 milijōnōw sztuk płyt, a debiutancki ôstoł nojchyntniyj kupowanym albōmem we ich cołkim dorobku. Gyszichta. 1999–2000: Poczōntki. Przed wystympōma cuzamyn pod mianym t.A.T.u., Jelena Katina a Julija Wołkowa śpiywoły we bajtlowyj skupiniy Neposedi wroz ze Sergejem Łazarewem a Władem Topałowem. Po pojawiyniu sie niyprawych godek ô wyciepaniu Wołkowyj ze skłodu skiż jeji niyprawego zachowanio (palyniu cygaret, picio alkoholu) a inkszych, śpiywoczki zakōńczōły kamractwo ze grupōm.   We 1999 roku producynt Iwan Szapowałow, jigo biznysowy kamrat a kamrat Aleksander Wojtyńskij mieli chynci zbajstlować muzyczny projekt we Rosyji, lo kerego szukali za wokalistkōma. Po wywelowaniu dziesiyńciu, do wspōłpracy ôstoła zaproszono Katina, a piyrszym nagrywanym bez nia utworym ôstoł kōnsek „Yugoslavia”, bydōncy śpiywkōm protestacyjnōm wele agresyji NATO na Jugosławije. Po ôstatycznym wyciepaniu ideji realizowanio kompozycyji bez jedno wokalistka, do projektu doklōdźōła - 14-letnio wuōnczas - Wołkowa. Producynci mianowali duet "Тату", kery je abrewiacyjōm ruskij frazy "Эта девочка любит ту девочку", co ôznoczo "Ta dziołcha kocho te dziołche". Lo debiutanckego angelskogodkowygo albōmu śpiywoczki postanowiōły pōmiynić szrajbōng miana na t.A.T.u., coby żodnymu niy przipominoło australijsko skupina Tatu. 2000–2001: "200 po wstriecznoj". Piyrwszy singel skupiny – „Ja soszła s uma” – mioł swojōm prymiere podzimum 2000 roku, natomiost we wersyji fizycznyj ôstoł wydany we grudniu tygo samygo roku. Do utworu pōwstoł teledysk, kery wywołoł kontrowersyje ze powodu poruszenia we nim tyjmatyki homoseksualnyj ôraz ukazania całujōncych sia wokalistyk. Klip ôtrzimał title "Teledysku roku" yod telewizyji MTV Russia. We maju kolejnygo roku ukazoła sia debiutancko płyta "200 po wstriecznoj", a niydugo potym – drugi utwōr promujōncy wydawnictwo – „Nas nie dogoniat”, kerego niy wydano we formie płyty kompaktowej, ino zaprezentowano do niygo teledysk. We Polsce ukazała sia jydnok płytowa wersyjo promocyjnyj wersyji singla, zawiyrajōnca utwory „Ja soszła s uma” a „Nas nie dogoniat”. Podobnie kej drugi singel, trzeci utwōr „30 minut” niy doczykoł sia kompaktowyj wersyji. Albōm studyjny ôkazoł sia sukcesym we Europie, ôśōgajōnc wynik pōnad 2,5 milijona sprzydanych egzymplarzy. Płyta ôstoła także wydana we Japoniji, gdziy zyskoła status złotyj. We 2001 roku skupiny wyruszył we trase koncyrtowōm po Ameryce i Europie, składajōncyj sia ze wystynpōw we Miymczech, Bułgaryji, Słowacyji, Czechach a Izraelu. 2002–2003: "200 km/h in the Wrong Lane" , Konkurs Piosynki Ojrowizyji a kontrowersyje. We grudniu 2002 roku ukozała sia angelsko wersyjo debiutanckigo albōmu – "200 km/h in the Wrong Lane". Plata trafiōła na lista dziesiynciu nojchyntniyj kupowanych krōnżkōw we ojropejskich krejach – cuzymyn sprzydano jich pōnad 5 miljōnōw, we tym pōnad 200 tysiyncy kopiji albōmu zakupiōno we Polsce, kaj t.A.T.u. ôdybroło platynowo plata. Piyrwszym singlem ze platy ôstoła śpiywka „All the Things She Said”, kero trafiōła na piyrsze place we mocce świotowych radyjnych rozgłośnioch, we tym m.in. we Australiji, Daniji, Miymcach, Irlandii, Meksyku, Nowyj Zelandiji, Wielgij Brytaniji ôraz we Italiji. Teledysk do utworu wywołoł kolyjny spōr, beztuż co – podug muzycznych krytykōw a publicznych nadawcōw – ôstoł mianowany klipym, kery promuje dziołanio homoseksuelne a pedofilske. Niydugo potym skupina zapowiydzioła swojo brytyjsko trasa koncyrtowo, zatitlowano "Show Me Love Tour". Skuli felernych wynikōw sprzydaży biletōw, koncyrty ôstoły ôdwołane. Kej sie ôkozoło, małe zainteresowaniy kupnym biletōw bōło skiż negatywnych ôpiń rodzicōw, kerzy uznoli, aże seksualny auszicht śpiywoczek je niyuodpedni lo bajtli. Kolyjny singel t.A.T.u. – „Not Gonna Get Us” – ôstoł wydony we maju 2003 roku. We tym samym mieśōncu Szapowałow ôstoł arysztowany za krynceniy teledysku do inkszego utworu skupiny – „Show Me Love” – na tereniy moskewskigo Placu Czyrwiōnygo, beztuż co niy mioł na to pozwolynio ôd władz miasta. Wczyśniyj robota nad klipem ôstoła zakōcono we Wielgij Brytaniji, kaj ekipa planowoła nakryncić pora scen pod siydzibōm brytyjskigo parlamyntu. Po ôtrzymaniu upomniynio ôd policyji skupina wroz ze bezma stoma statystkōma, ubranymi we (charaktyrystyczne lo duetu) szkolne mundurki, przyńōsł sia na Tower Bridge. Nagrane fragmynty ôstoły wykorzystone we teledysku do singla „Show Me Love”, kery we fizycznyj zorcie ukazoł sia jydynie we Polsce. Niydugo potym na rynku ôkozoł sia piyrszy singel promocyjny skupiny – „30 Minutes” a sztworty singel, kerym ôkozoł sie cover utworu skupiny The Smiths – „How Soon Is Now?”. 2014: Zapowiedzyniy przijścio nazod, gibki rozpod. We lutym 2014 roku t.A.T.u. potwiyrdził po wystympie na ceremoniji ôtwarcia Ziimowych Igrzisk Ôlimpijskich 2014 ôrganizowanych we Soczi, aże skupina bydzie dalij wrozpracowoła. 14 lutygo grupa zaprezyntowoła swōj nowy singel „Love in Every Moment” na walyntynkowym kōncyrcie "Big Love Show", a sztyry dni niyskorzi na ôficjolnym fan pageu skupiny na Facebooku Katina pokozoła wideo a ôświodczynie godajōnce ô zakōńczyniu roboty ze Wołkowōm. Powodym ponownygo rozpodu duetu bōło – podug Katiny – niyprawe zachowanie ôd zajty Wołkowyj, negatywne lo nij wypowiydzi a inksze. Charaktyrystyka. Sceniczny charaktyr t.A.T.u. ôd poczōntku ôpiyroł sie na wywoływaniu skandalu. Najwiynkszo sława skupiniy doł piyrszy albōm, kerego tyjma ôbracoła sie we wiynkszości na homoseksuelnyj miłości uōnczōncej śpiywoczki. Przi promocyji drugij platy, Katina i Wołkowa pejdzioły, iże bōł to zabiyg promocyjny, a we realu niy sōm lesbijkōma. Krōm tygo ôświadczynia, niy zmiyńōły swojigo homoseksuelnygo wizyrōnku, pokozujōnc swojo miłość na kōncertach a uwożajōnc se za siostry. We duskusyji we dziyśōnto rocznicy istnienio projektu, Katina poruszyła tyn kwestyje, godajōnc: Drugi albōm skupiny godoł ô problymach miyndzyludzkich, a sam titel rosyjskego wydanio ("Ludi inwalidy") budźōł kontrowersyje postrzōd ôrganizacyji brońōncych praw niypołnosprawnych. Podug nich, miano platy godo, aże inwalidy niy żyjōm, ino fungujōm a jich cechōma sōm ino gupota, ôkruciyństwo, a inksze. Podobno tyjma poruszōł tyż trzyci albōm, kery promowany bōł m.in. bez militarny teledysk „Biełyj płaszczik”/„White Robe”, kery zawiyroł scena skazanio a postrzelanio cienżarnyj baby, co mioło pokozać sprzeciwiynie sia aborcyji. 2001: "200 po wstriecznoj" 2002: "200 po wstriecznoj" (reedycyjo) 2005: "Ludi inwalidy" 2008: "Wiesiołyje ułybki" 2002: "200 km/h in the Wrong Lane" 2005: "Dangerous and Moving" 2009: "Waste Management" 2003: "Remixes" 2006: "The Best" 2011: "Waste Magnament Remixes" 2012: "200 km/h in the Wrong Lane (10th Anniversary Edition)" 2001-2002: 200 Po Wstriecznoj Tour 2003: Show Me Love Tour 2005-2007: Dangerous and Moving Tour 2003: "Screaming for More" 2003: "Anatomy of t.A.T.u." 2003: "Tatu w podniebiosach" 2012: "You and I" 2002: "Wsio o Tatu" 2003: "The Official Photobook" 2003: "The Meaning Behind All That Things She Said: Love and Peace" 2006: "Tatu Come Back" Ôficjalno zajta skupiny
+Larmo to we akustyce wszyjske niypożōndane dźwiynki kere majōm ajnflus na akustyczne tło. Larmo we strzodowisku je zjawiskym subiektywnym, to sōm kożdyj zorty bezpotrzebne, niyprzijemne a ućōnżliwe dźwiynki. We medycynie sōm to kożdyj zorty ućōnžliwe a bezpotrzebne dźwiynki, kere majōm ajnflus na zdrowie czowieka abo bezpostrzednio (bez możliwość uszkodzynio narzōndu słōchu), abo postrzednio, bez ajnflus na ludzko psychika.
+Xochiquetzal [ʃɔtʃikɛtsaɬ], nah.: "kwiotkowe piōro") – aztecko a toltecko bogini ziymie, mieśōnczka, przonio a tańca. Uōna je bliźniaczōm siostrōm boga Xochipilli a żonōm boga Tlaloca.
+Zapatoca - gmina we Kolōmbije, we departamyńcie Santander. Mo 360 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 8929 ludzi.
+Lucka – miasto we Miymcach, we landzie Turyngijo, we krysie Altenburger Land. Mo 12,99 km² wiyrchu a podug danych ze 2012 roku miyszkało sam 4031 ludzi. Lucka mo dwie dzielnice: Breitenhain a Prößdorf. Na 2014 rok burmistrzym sam je Kathrin Backmann-Eichhorn. Neczajta Lucka
+Aleksander III Wielgi, znōmy tyż jako Macedōński Aleksander (gr.: Ἀλέξανδρος ὁ Τρίτος ὁ Μακεδών Aleksandros ho Tritos ho Makedon) (rodz. 20 abo 26 lipca 356 p.n.e., um. 10 czyrwnia 323 p.n.e.) – krōl starożytnyj Macedōnije ze dynastyje Argeadōw, je poważany za wielgigo stratega a jydnego s nojwiynkszych zdobywcōw we gyszychcie. We lotach 334-327 p.n.e. pobił nojsrogsze wuōnczas państwo na świecie - Perske Imperyjōm. Jak umrził, jygo imperyjōm bōło na przez 5 tyś. kilomyjtrōw szyroke.
+Witold Bruno Maciołek (rodz. 29 marca 1965 we Sierakowie) – polski samorzōndowy działocz, burmistrz Sierakowa.
+Truła – drzewianno lebo metalowo szachtla, czynsto wyściełano matyriołym a korōnkōma, kery słōży do gracōnku umartych ludzi. Truły służōm tyż nocōm kej plac śniku (np. we zakōnie siostrōw Klaryskōw), a za dnia kej plac do siedzynio. Podaniy, powiarkowym wampiyrzōm truły słōżōły kej miejsce do spanio.
+Radiska ("Raphanus sativus")- gatōnek zielin ôbejmujōncy mocka ôdmian. Nojprawdopodobni prziloz ku nōm s wybrzży Morza Strzudziymnygo abo pouednia Azyje. We Polsce wystympuje kej roślina uprawno. Egipcyjōny a Greki przipisywali ji właściwości lycznicze, iże poprawio trawiyniy a myślyniy. Pōglōndy te trwajōm we ojropejskij medycyniy ludowyj do dzisiej. Radiska zawiyro fōl witaminōw a jeji leko piekōncy smak nadowajōm ôlejki eteryczne. 100 g Radiski zawiyro: 1 g biołka, 2,8 g wōnglowodanōw, 1 g błońnika, 0,04 mg witaminy B1, 0,02 mg witaminy B2, 0,2 mg witaminy PP, 0,1 mg witaminy B6, 25 mg witaminy C, 24 mikrogramy kwasu foljowygo, 240 mg potasu, 59 mg sodu, 44 mg wapnio, 27 mg fosforu, 11 mg magnyzu, 1,9 mg żelaza a 0,1 mg cynku.
+Kutaisi (gruź. ქუთაისი)- miasto we Gruzyji, we prowincyji Imeretia. Druge podug wielości ludzi miasto Gruzyji a siedziba Parlamyntu. Idyntyfikowane kej starożytne "Aea/Aia", do kerygo podug greckij mitologiji Jazon a Argōnauty rajzowali po goldrōno.
+Puhar Konfederacyji we fusbalu 2017 - fusbalowy turniej prowadzōny bez FIFA, grany ôd 17 czyrwca do 2 lipca 2017 we Rusyji. Szpile rozygrano we Pejtersburgu (szpil ôtwarcio a finoł), Moskwie, Kazaniu a Soczi. Majstrym ôstała reprezyntacyjo Miymcōw. Nadgroda Złotyj Bali erbnył Julian Draxler, Złotygo Strzewika Timo Werner, zaś Złoto Handszuła Claudio Bravo. Grupy. Legynda do tabulek: Pkt – nōmera pōnktōw M – nōmera szpilōw W – wygrane R – remisy P – porażki T  – zdobyte tory T- – stracōne tory  /- – rōżnica torōw Dwa piyrsze manszafty ze kożdyj grupy awansujōm do dalszych szpili. Puharowo faza. Finoł. Majster Puharu Konfederacyji 2017 Niymcy Nojlepsze strzelcy torōw. Tory trefiōne ze elwrōw po dogrywce niy sōm rachowane. 3 gole Leon Goretzka Lars Stindl Timo Werner 2 gole Cristiano Ronaldo
+Guy Fawkes, znōmy tyż pode mianym Guido Hawkes (rodz. 13 kwieciynia 1570 we Yorku, um. 31 stycznia 1606 we Lōndynie) - ynglandzki katolik, znōmy skiż role we prochowym spisku. Przinależoł do skupiny katolikōw, kero mioła za cweka zaszlachtować krōla Jakuba I Stuarta (kery bōł protestantym), coby na ynglickim trōnie siodła Elisabeth Stuart. Skupina skitrała pode siedzibōm ynglickigo parlamyntu beczki ze prochym, coby go wysadzić w luft w czas posiedzynio, na kerym bydzie tyż krōl. Zamach mioł być zuōnaczōny 5 listopada 1605. Nale niykere spiskowce postanowiōły ôstrzec posłōw kere bōły katolikōma, coby 5 listopada niy przilazowoły do parlamyntu skiż "srogigo gwołtu", kery mo być tam zuōnaczōny. Bestōż ô zamachu dowiedzioły sie inksze perzōny a tyż sōm krōl. 5 listopada 1605 Hawkesa chycili jak pilnowoł beczek ze prochym. Bōł torturowany, a niyskorzi skozali go na śmierć bez powieszynie a ćwiartowane. We dziyń egzekucyji Hawkens podwiela niy prziszło ku torturōm ciepnoł sie ze szubienice a złomoł krak. Kożdygo 5 listopada je we Wielgij Brytaniji fajrowany Dziyń Guya Fawkesa, hajcowane sōm kukły za uōnygo ôblyczōne a puszczane fojerwerki. Maski ze twarzōm Guya Fawkesa sōm używane bez hakerōw ze grupy Anonymous. BBC guyfawkes.me.uk Kim był Guy Fawkes? - artikel we polskij godce
+Boguchwałowice (pol. "Boguchwałowice") je dziedzina we Polsce. Je rozlygowano we byńdzińskim Krysie (ślōnske wojewōdztwo), nade przeczycko-siewiyrskym zalywym, 26 km na pōłnoc ôde Katowicōw, we gminie Mierzyncicy. Pōmiyszkuje sam 723 ludzi (podug danych ze 2010). Jeżdżōm sam autobusy 269 a 738, skirz czego miyszkańce mogōm jechać pojstrzōd inkszymi do Gōr, Pyrzowic, Byndzina abo Siewiyrzo.
+.de je necowo dōmyna, kero je zrobiōno lo neczajtōw ze Miymec. Piyrszo zajta ze kōńcym .de zrobiyli we 1986.
+Mahmud Esambajew (czecz.: "Махмуд Алисултанович Эсамбаев", rodz. 15 lipca 1924, um. 7 stycznia 2000) – czeczyński szauszpiler a tancyř, uznowany za nojwiynkszygo tancyrza we cołkim ZSRR. Zaczynoł ôd tańcowanio na czeczyńskich weselach, bōł na 15 rokōw stary zaczōn wystympować we Czeczyńsko-Inguskij Skupinie Śpiywki a Tańcowanio, a we wieku 19 lot we ôperetce we Piatigorsku, s kerōm dowoł wystympy lo wojokōw Czyrwiōnyj Armije we czas II światowyj wojny. Po wojnie wystympowoł jako solista a we filmach. Uodznoczōny ôrderōma Bohatyr Socjalistycznyj Roboty a Lo Artystōw Zwiōnzku Radzieckigo.
+Luanda – stolica Angoli a prowincyji Luanda. Ôstrzodek industryje, nauki a kultury.
+Freeciv je turŏwym video szpilem lŏ jednygŏ a wielu szpilerŏw na PC a Sztacyje Robocze zainsirŏwanŏ bez seryje civilization ôd Sid Meierã. Gra je dŏstymno na wiynkszŏść systymŏw ôperacyjnych. Freeciv je wŏlnym a ôtwartym ôprogramŏwaniyem wydanym pŏd licencyjōm GNU General Public License. Szpil je podany do Civilization II. Freeciv je jydnym ze kilku szpilŏw ze grywalnōm cywilizacyjōm ślōnskōm. Ô szpilu. Szpiler wciylŏ siye we wŏdza plymiyniya we 4000 p.n.e, kiery musiy poprŏwadziyć swōj lud bez wiyeki. Podle czasu nowe technologije sōm ôpatyntŏwane, kiere dajōm mogebnŏść twŏrzyniya nŏwych stawiyniy a jednŏstek. Szpiler mŏge tyż używŏć nŏrzindzi dyplōmŏcyji takich kej wŏjna abo sŏjusz. Szpil kōńczy siye kej jednŏ cywilizacyjŏ zniszczyłŏ resztã, skŏlŏnizŏwało kŏsmŏs abo minŏł ôkryślōny czas. Informacyje. Freeciv mŏ srogŏ wielŏść kōnfiguracyji a mŏże być granŏ bez regle freeciv, civilization I, civilization II abo na swŏich. Hlawne ustawiyniyŏ tŏ: Wielŏść szpilerŏw, maksimōm 126; Gibkŏść badaniyŏ technologiji, Ustawiyniy szpilerŏw kōmputyrŏwych, Ustawiyniy agresyji barbarzincōw, Jak dalykŏ mŏgōm być stawiyōne miŏsta ôd siybiye, Ustawiyniya mapy, Wielgŏść mapy, maksimōm 128 000 kwadratŏw, Tŏpologijŏ mapy. Dostympnŏść. Wpiyrw zrŏbiōny na IRIX, Freeciv ôstałŏ przykształcōne na inksze systymy: Linux, Microsoft Windows, Mac OS X, MorphOS, Solaris, Ultrix, QNX, OS/2, Cygwin, AmigaOS, AROS, RISC OS, Maemo, ZETA, SkyOS, various BSDs ôrŏz Smartphony a Tablyty na Androidziy. Online. Szpil tyż ôstŏł wydany do gry bez przeglōndarke na play.freeciv.org użiwajōnc systymu HTML5.
+Ojropejsko Unijo (OU) – gospodarczo-polityczny zwiōnzek dwadzieścia siedmiu (uod 1 lutygo 2020 r.) dymokratycznych krajōw Ojropy, kery je rezultatym porarocznygo procesu politycznyj, gospodarczyj a społecznyj intygracyje, przi tymu nojwiynkszōm, nojgibci rozwijajōncōm sie a rzodkōm patrōnōm tyj zorty na świecie. Polsko a Czesko sōm człōnkōma Ojropejskij Unije ôd 1 maja 2004. UniaEuropejska.org
+Dalno (miym. "Lindenfelde") – wieś we Polsce rozlygowano we zachodniopōmorskim wojewōdztwie, we łobeskim krysie, we gminie Łobez. Dalno rozlygowane je na wschodnim kreju doliny Regi. Becyrk wsi ôbszczypiōno strōmōma jako zalesianiy porolniczych grōntōw. We zachodnij tajli wsi je eklektyczny pałac, kery ôstoł stowiōny we XIX stoleciu. Mo uōn jynoż jedno piyntro a użytkowo gōra dekniynto naczōłkowym dachym. Do pałacu przilygo krajobrazowy park ze drugij połowy XIX stolecio, kery rozćōngo sie miyndzy krzikopōma. Je to typowo folwarczno dziydzina. Ôstała założōno we 1847 roku bez kōmasacyjo podrobńōnych rolniczych ziymiōw, kerych panym bōł łobeski kupiec Borchadt. Tak mianowany Piper ôstoł sie piyrszym gospodorzym grōntōw Dalna. We rokach 1975-1998 dziydzina administracyjniy noleżała do sztetińskigo wojewōdztwa. Prziborze (zachodniopōmorske wojewōdztwo) Łobżany Charakterystyka Dalna ze neczajty Urzyndu Gminy Łobez
+Graniczno Woda – rzyka we tarnogōrskim krysie. Wpływo do Sztōłli. Wypływo ze Miasteczka Ślōnskiego. Przepływo bez Lasowice, Pniowiec, Boruszowiec.
+Kamiyń nad Ôdrōm (pol.: "Kamień nad Odrą") to historyčno, niyistnijōnco terozki wieś, kero bōua souectwym we gminie Gořice we krysie wodzisuawskim wojewōdztwa ślōnskigo. Zostoua wysiedlōno skiž budowy poldera přeciwpowodziowygo, kery mo ôchraniać před zaloniym Racibōř, Ôpole a inkše miejscowości nad Ôdrōm. Wieś ôficjolniy přestoua istnieć we 1999 roku. Polder Bukōw "Kamień - wieś, której nie ma" - artikel na neczajcie gminy Gořice
+Italijo, Republika Italsko (it.: "Italia", "Repubblica Italiana") – państwo położōne we Połedniowyj Ojropie, na Apynińskim Pōłwyspie, je ōune człōnkym wielu ôrganizacyjōw, m.in.: Ojropejskij Unije, NATO. Italijo noleży do ôźmiu nojbarzi industryjowonych a bogatych państw świata - G8. Cołkowito dugość lōndowyj granicy Italije wynosi 1932,2 km. Sōmsiaduje uōna s Francyjōm – 488 km granicy, Szwajcaryjōm – 740 km, Austrijōm – 430 km i Słowynijōm – 232 km). Wnōntzr terytoriōm Italije znojdujōm sie tyż dwa państwa-ynklawy: San Marino (39 km granicy) a Watykōn (3,2 km). Dugość wybrzeża italskigo wynosi aże 7600 km. Ôblewajōm je wody poru akwynōw Strzōdziymnygo Morza: Liguryjske Morze, Tyrryńske Morze, Jōńske Morze a Adriatycke Morze. Nojwyższy pōnkt połožōny je na nojwyższym masywie Ojropy, Mōnt Blanc. Nosi uōn miano Mōnt Blanc de Courmayeur – jygo wysokość to 4807 m n.p.m. Italijo podzielōno je na 20 rygiōnōw (5 ś nich na szczygōlnych prowach), 109 prowincyji (s kerych 2 sōm autōnōmiczne) a 8092 gminy.
+Insane Clown Posse (ICP) – hip-hopowo skupina ze Detroit (USA), kero gro muzyka ze zortōw hardcore rap i horrorcore. Violent J (Joseph Bruce) Shaggy 2 Dope (Joseph Utsler) John Kickiazz (John Utsler) Greez-E "Carnival of Carnage" (1992) "Ringmaster" (1994) "Riddle Box" (1995) "The Great Milenko" (1997) "The Amazing Jeckel Brothers" (1999) "Bizaar" (2000) "The Wraith: Shangri-La" (2002) "Hells Pit" (2004) "The Tempest" (2007) "Bang! Pow! Boom!" (2009) "The Mighty Dead Pop!" (2012) "Dog Beats" (1991) "Beverly Kills 50187" (1993) "The Terror Wheel" (1994) "A Carnival Christmas" (1994) "Tunnel of Love" (1996) "The Calm" (2005) "Eye Of The Storm" (2007) House Of Wax (2014) "Forgotten Freshness" (1995) "Mutilation Mix" (1997) "Forgotten Freshness Volumes 1 & 2" (1998) "Forgotten Freshness Volume 3 "(2001) "The Pendulum" (2002) "Forgotten Freshness Volumr 4" (2005) "The Wraith: Remix Albums" (2006) "Jugganauts: The Best of Insane Clown Posse" (2007) "The Old Shit" (2010) "Featuring Freshness" (2010) Forgotten Freshness Volume 5 (2013) „Psychopatic” (1994) „Chicken Huntin” (1994) „Chicken Huntin (Slaughterhouse Remix)” (1995) „Fat Sweaty Betty” (1995) „The Jokers Wild” (1995) „Halls of Illusions” (1997) „Hokus Pokus (Headhuntaz Remix)” (1998) „Santas a Fat Bitch” (1998) „How Many Times?” (1998) „The Dirt Ball” (1999) „Another Love Song” (1999) „Fuck the World” (1999) „Mad Professor” ( 1999) „Terrible” (1999) „Jacobs Word” (2000) „Lets Go All the Way” (2000) „Tilt-A-Whirl” (2000) „Homies” (2002) „Hells Forecast / Murder Rap” (2002) „Bowling Balls” (2004) „The People” (2005) „I Do This!” (2007) „The Tower” (2007) „The Bone” (2009) „In Yo Face” (2009) „Miracles” (2010) „Juggalo Island” (2010) „Fonz Pond” (2010) „Its All Over” (2011) "ICPs Strangle-Mania" (1995) "Shockumentary" (1997) "ECW Hardcore Heaven" (1997) "WWF Summerslam" (1998) "Backstage Sluts" (1999) "Strangle Mania 2" (1999) "WCW Road Wild" (1999) "WCW Fall Brawl" (1999) "Born Twiztid: Beyond the Freakshow" (2000) "JCW, Volume 1" (2000) "JCW, Volume 2" (2001) "XPW Redemption" (2001) "JCW, Volume 3" (2003) "Bootlegged in L.A." (2003) "Psychopathic: The Videos" (2007) "JCW: SlamTV - Episodes 1 thru 9" (2007) "JCW: SlamTV - Episodes 10 thru 15 featuring Bloodymania" (2007) "Big Money Hustlas" (2000) "Death Racers" (2008) "A Family Underground" (2009) "Big Money Rustlas" (2010) "Monday Night Raw" (1998) "WCW Monday Nitro" (1999–2000) "WCW Thunder" (1999) "The Shaggy Show" (1999) "Mad TV" (2002) "NWA Total Nonstop Action" (2004) "Ego trips The (White) Rapper Show" (2007) "Aqua Teen Hunger Force" (2010) "Lopez Tonight" (2011) "1000 Ways to Die" (2011) Ôficyjalny sajt MySpace
+Latowicz - miasto (miejske prawa 1420-1869 a ôd 2023) we Polsce, we mazowieckim wojewōdztwie, we mińskim krysie, siedziba gminu Latowicz.
+Saksōnijo (miym. "Sachsen", g-sorb. "Sakska"), ôficjalniy Swobodny Krej Saksōnijo (miym. "Freistaat Sachsen", g-sorb. "Swobodny stat Sakska") – land we wschodnij tajli Miymcōw. Je to dziyśōnty land podle srogości (18 413 km²) a szōsty podle wielości ludzi (4,3 milijōna). Stolicōm Saksōnije je Drezdyn, nale nojwiynkszym miastym – Lajpcik. Je to land dwōch nacyji – Miymcōw a Sorbōw. Gyszichta kreju napoczyno sie we roku 966, kej Otto I Wielgi na podbityj ziymii Słowianōw utworził Majzyńsko Marchijo. Uod 1089 regiyrowali ńōm Wettyny, a we 1423 roku sie stała tajlōm Saksōnije (kera na poczōntku ôbyjmowała dzisiyjszo Dolno Saksōnijo i Westfalijo). Ze czasym strzodek kreju sie przesunył na połednie a Drezdyn sie stoł jego stolicōm. Saksōnijo bōła samostanowiōny elektorat aż do roku 1871 (skuplowaniy Miymcōw).
+Mandelieu-la-Napoule - gmin we Francyji, we regijōnie Provence-Alpes-Côte dAzur, we departamyńcie Alpes-Maritimes. Mo 32,14 km² wiyrchu a podug danych ze 2019 roku pōmiyszkiwało sam 21 998 ludzi. Crans-Montana Imperia Ottobrunn
+Brifmarka to je znak kery sie naklejo na kopercie jako dowōd ôpłacynio brifa. Zauobycz mo forma prostokōnta kerygo brzygi sōm zōmbkowane. Piyrszo brifmarka wydano we Wielgij Brytaniji we 1840 roku a mianowała sie uōna "Black Penny". Ludzi kere zbiyrajōm brifmarki mianuje sie filatelistōma.
+Liechtenstein, Kśōnżynstwo Liechtenstein (miym. "Fürstentum Liechtenstein") to je niywielge państwo rozlygowane we zachodnij Ojropie, miyndzy Austrijōm a Szwajcaryjōm, we gōrnym biygu Rynu, we Alpach . Niy mo dostympu do morzo. Kwestyjo mianowanio państwa niy je we ślōnszczyźnie rozwiōnzano; je problyma ze tym, eli to miōno trza by bōło blank ześlōnszczyć, eli niy. We strzednich wiekach fōngowały sam dwa kśōnżynstwa - jedne ze stolicōm we Vaduz, druge ze stolicōm we Schellenbergu. Uobadwa kupił rōd Liechtenstein, a we 1719 Austrijo uznała, iże je samodzielne kśōnżynstwo miydzy krejōma Miymiyckigo Cysarstwa. We 1866 Liechtenstein wyloz sy Miymiyckigo Zwiōnzku a stoł sie blank niypodlygły. Ôd 1924 celno ōnijo ze Szwajcaryjōm, niyskorzi tyż walutowo a pocztowo unijo. We absztimōngu we 2003 ôbywatele dali srogszo władza fysztowi, bezcōż Liechtenstein mo terozki nojbarzi ze wszyjskich państw Ojropy podany na tradycyjno mōnarchijo ōstrōj. Państwowōm religijōm je sam rzimski katolicyzm, kery wyznowo 75% ôbywatelōw. Je to jedne sy nojbogatszych państw na świecie, skiż liberalnyj dowkowyj a bankowyj polityki.
+Cajtōng (miym. "Zeitung") – zorta ćōngłygo wydawnictwa, cajtszrift, kery ukozuje sia czynściej atoli roz we tydniu, nojczynściej codziynnie (dziynnik) – we rozumiyniu wszyjskich dni roboczych.
+Krásná Hora (Ślōnske tumaczyniy: "Szwarno gōra") to je wieś a gmina we Czeskij Republice. Na dziyń 28 siyrpnia 2006 miyszkało sam 524 ludzi. Piyrsze godaniy ô ni pochodzi ze 1379 roku. Neczajta Krásnyj Hory
+The Prodigy to je brytyjsko muzyczno skupina założōno we 1990 roku, kero gro elektrōniczno muzyka roztomajtych zortōw: techno, rave, dance a electronic. Keith Flint – śpiyw, tańcowaniy (uod 1990) Liam Howlett – klawiyrowe insztrumynty (uod 1990) Maxim Reality – MC, śpiyw, beatbox (uod 1990) Leeroy Thornhill - tańcowaniy, klawiyrowe insztrumynty (1990-2000) Sharky – śpiyw, tańcowaniy (1990) "The Prodigy Experience" (1992) "Music for the Jilted Generation" (1994) "The Fat of the Land" (1997) "Always Outnumbered, Never Outgunned" (2004) "Invaders Must Die" (23 lutygo 2009) "The Day Is My Enemy" (2015) "No Tourists" (2018) "The Dirtchamber Sessions Volume One" (1999) "" (2005) "What Evil Lurks" (1991) "Voodoo People" (1995) "Babys Got a Temper" (2002) "Hotride" (2004) "Lost Beats" (2009) Neczajta skupiny
+Wonosari - kecamatan (gmin) we Indōnezyji, na wyspie Jawa, we kapubaten Gunungkidul a prowincyji Yogyakarta. Mo 75,51 km² wiyrchu a pōmiyszkuje sam 79 950 ludzi.
+Heil dir im Siegerkranz (Chwoła Ci, wiyńcu zwyciynzcy) to boł cysŏrski hymn Miymcōw a Prus, ôstoł napisony we 1790. Autorym je Heinrich Harries. Słowa. Heil dir im Siegerkranz, Herrscher des Vaterlands! Heil, Kaiser, dir! Fühl in des Thrones Glanz Die hohe Wonne ganz, Liebling des Volks zu sein! Heil Kaiser, dir! Nicht Roß und Reisige Sichern die steile Höh, Wo Fürsten stehn: Liebe des Vaterlands, Liebe des freien Manns Gründen den Herrscher Thron Wie Fels im Meer. Heilige Flamme, glüh, Glüh und erlösche nie Fürs Vaterland! Wir alle stehen dann Mutig für einen Mann, Kämpfen und bluten gern Für Thron und Reich! Handel und Wissenschaft Heben mit Mut und Kraft Ihr Haupt empor! Krieger- und Heldentat Finden ihr Lorbeerblatt Treu aufgehoben dort, An deinem Thron! Sei, Kaiser Wilhelm, hier Lang deines Volkes Zier, Der Menschheit Stolz! Fühl in des Thrones Glanz, Die hohe Wonne ganz, Liebling des Volkes zu sein! Heil, Kaiser, dir!
+Giù la testa (ôryginał z ital., ang. "A Fistful of Dynamite" abo "Duck, You Sucker!", niym. "Todesmelodie," pol. "Garść dynamitu," fran. "Il était une fois la révolution") – film ze 1971 roku, kery reżiserowoł Sergio Leone, a do kerego muzykã skōmpōniyrowoł Ennio Morricone. Gyszichta kerõ ôzprawiŏ film je ô meksykańskim bandycie Juanie Mirandzie (groł go Rod Steiger) a irlandzkim imigrancie Johnie H. Malloryu (groł go James Coburn), kery uciek z Irlandyje, beztōż co ôstoł wykryty bez brytyjske dinsty bezpiyczyństwa iże je ôn wojŏkym Irlandzkij Armije Republikańskij, kerzi napadli na bank we fikcyjnym sztadzie Mesa Verde a niyskorzij walczyli we meksykańskij rewolucyji. James Coburn – John H. Mallory Rod Steiger – Juan Miranda Rik Battaglia – Santerna Franco Graziosi – gubernatōr Jaime Romolo Valli – dŏchtōr Villega Antoine Saint-John – oberst Günther Reza Vivienne Chandler – Coleen (dzioucha ôd Johna H. Malloryego, ino w retrospekcyjach) David Warbeck – Nolan (kamrat ôd Johna H. Malloryego, ino w retrospekcyjach) Produkcyjŏ. Na anfangu produkcyje filmu Sergio Leone mioł być ino producyntym filmu, a reżiserym mioł być Peter Bogdanovich. Atoli Peter Bogdanovich zrezygnował z reżiserowaniŏ, bo woloł robić film The Last Picture Show. Sergio Leone prōbowoł uwiyść reżisera Sama Peckinpaha coby pōmōg przi produkcyji filmu, atoli tyn tymu abszlagowoł. Dopiyro szauszpilery James Coburn a Rod Steiger uwiyścili, coby film reżiserowoł Sergio Leone. Place produkcyje. Biny kere podug filmu pokazowały gōry Meksyku nagrano we Andaluzyji, a biny z banhofym we fikcyjnym sztadzie Mesa Verde nagrano we sztadzie Almería. Bank jak tyż pobliske chałpy we Mesa Verde stawianŏ ôd podstaw. Szynk w kerym bōły biny ze retrospekcyje Malloryego to Toners pub we Dublinie. Zabytkowe budowle ze brōnnygo kamiynia kere sōm we filmie znajdujōm sie we szpanijskij prowincyji Soria.
+Nacho-dagestańske gŏdki – familijŏ gŏdek używanych we Kaukazie, porzōnd we Dagestōnie, Czeczeniji a Inguszecyji.
+Mitterberg-Sankt Martin - gmin we Austriji, we landzie Styryjo, we krysie Liezen. Mo 54,92 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwało sam 1934 ludzi. Utworzōny 1 stycznia 2015 bez skuplowanie gminōw Mitterberg a Sankt Martin am Grimming. Neczajta Mitterberg-Sankt Martin
+Lietuvos nacionalinis radijas ir televizija (LRT) to je litewski publiczny nadŏwca radyjowo-telewizyjny, co mŏ siydzibã we mieście Vilnius.
+zatōniyncie Titanica (1912) ôzpoczyncie I wojny światowyj (1914) ôzpoczyncie II wojny światowyj (1939) zbombardowanie japōńskich miast Hiroshima a Nagasaki bez Amerikanōw (1945) wejście piyrszego czowieka na Mount Everest (1953) wybranie Karola Wojtyły na papiyża (1978) poczōntek epidemiji AIDS (1981) powstanie Ojropejskej Uniji (1993) 1903 - piyrszy lot fligrym bez braci Wright 1907 - ôddykniyncie bakelitu, piyrszego plastiku 1925 - telewizyjo 1944 - kōmputer 1961 - piyrszy lot we kosmos (Jurij Gagarin) 1977 - internec
+NATO (ang. "North Atlantic Treaty Organization" ("Uorganizacyjo Pōłnocnoatlantyckigo Traktatu") - ôrganizacyjo polityczno-wojskowo, utworzōno 4 kwietnia 1949 bez zaszrajbowaniy pōłnocnoatlantyckigo traktatu. Z anfanga cwekym bōła ôbrōna przed agresyjōm ze zajty Sowieckigo Sojuszu a inkszych państwōw Warszawskigo Ukłodu. Niyskorzi naczōn połnić rola stabilizacyjno a bōł użiwany do gaszynio militarnych kōnfliktōw na cołkim świecie. NATO przijyno zasada, co anfang na kerygoś ze człōnkōw je anfangem na cołki sojusz. Na 4 kwietnia 2023 NATO mo 31 człōnkōw. Neczajta NATO
+Tanzanijo, Zjydnoczōno Republika Tanzanije (suah. "Jamhuri ya Muungano wa Tanzania", ang. "United Republic of Tanzania") – państwo we wschodnij Africe powstołe ze skuplowanio dwōch downych kolōniji: miymieckij (po I wojnie światowyj brytyjskij) Tanganiki a brytyjskigo ôstrowa Zanzibaru, co symbolizowoło miano utworzōne s poczōnkowych sylabōw ôbu krejōw. Terozki te kreje sōm podmiotōma Tanzanije jako federacyjnyj republiki. Tanzanijo je rozlygowano miyndzy Indyjskim Ôceanym a Wielgim Rowym Wschodnim, we srogszyj tajli na płaskowyżu.
+Blaj to je narzyńdzie podug kerygo idzie wyznaczyć gynau blaj (prostopadło do zola). Ôbyczny blaj je zrobiōny ze ciynżorka a kōnska sznurka. Do wyznoczynio blaju wykorzistuje sie ziymsko grawitacyjo. Inksze zorty blajōw to ntp. żyrdkowy abo ôptyczny blaj.
+Indje, Republika Indii (w hindi, "भारत" – trl.: "Bhārat" , "Bhārat Gaṇarājya", trb.: "Bharat", "Bharat Ganaradźja"; ang. "India", "Republic of India") – państwo we Azyje Połedniowyj, zajmujōnce wiynkszość subkontynentu indyjskigo. Ôd pōłnocy Indyjŏ sōm ôgraniczōne bez pasma gōrske: Karakorum i Himalaje. Z Indyjōm graniczōm: Pakistan na pōłnocnym zachodzie, Afganistan na barzo małym ôdcinku i Chiny, Nepal a Bhutan na pōłnocy, Birma i Bangladesz na pōłnocnym wschodzie, Sri Lanka bez zŏtokã Mannar i ciyśninã Palk na połedniowym wschodzie. Ôd połedniowego zachodu krŏj ôbtŏczajōm wody Morza Arabskigo, ôd połedniowego wschodu Zŏtoki Byngalskij i Morza Andamańskigo. Do Indyje przinŏleży archipelag Lakszadiwōw leżōncy na Morzu Arabskim 450 km na zachōd ôd wybrzyżōw kraju, a leżōnce w Zŏtoce Byngalskej archipelagi Andamanōw i Nikobarōw.
+Wielgo Fatra (słow. "Veľká Fatra") – pasmo gōrske we pōłnocnyj Słowacyji, we Zachodnich Karpatach. Nojwyższym wiyrchym je Ôstredok ("Ostredok"), wysoki na 1592 metry. Wielgo Fatra je fest popularno postrzōd turystōw bez lato a postrzōd narciarzōw bez zima.
+Ancug () ôblyczynie byzuchowe dlŏ chopōw, dwu-, abo trzitajlowe, na kere skłodajōm sie galoty, westa i szaket.
+Boris Carmeli (rodz. 1924 we Magdeburgu, um. 31 lipnia 2009 we Zürichu) – italski ôperowy śpiywok, bas. We swojij karierze mioł przez 70 ôperowych rolōw a przez 80 we ôratoryjach. Wystympowoł we La Scali a na inkszych nojsrogszych ôperowych scynach świata, we tym pode batutōm Yehudi Menuhina. Niyroz wystympowoł we italskij telewizyji a groł tyż we muzycznych filmach. Biografijo we angelskij godce Biografijo we polskij godce
+Abchazyjŏ (abch. "Аҧсны" Apsny, gruz. "აფხაზეთი" Apchazeti abo Abchazeti, rus. "Абха́зия" Abchazija) – podle prawa miyndzynŏrodnygo republika autōnōmicznŏ we skłŏdzie Gruzyje. Na isto je kōntrolowanŏ ôd Rusyje a je pa��stwym niyuzdŏwanym. Jedyne państwa, co uzdŏwajōm niyznŏleżność Abchazyje to Rusyjŏ (ôd 26 siyrpnia 2008) a Nikaragua (ôd 3 września 2008). Abchazyjŏ leży we pōłnocno-zachodnij Gruzyji, we rejōnie Kaukazu, a zajmuje 8550 km² placu. Pomiyszkuje we nij kol. 250 tys. ludzi. Ôd 1992 roku Abchazyjŏ je "de facto" niyznŏleżnŏ, cołkym poza kōntrolōm włŏdz cyntralnych Gruzyje. Włŏdzã a kōntrolã nad cołkim terytoriōm republiki sprawuje separatystyczny regyrōnek podporowany militarnie, politycznie a ekōnōmicznie ôd Ruskij Federacyje. Abchasko Kōnstytucyjo
+Chewsureti (gruź.: ხევსურეთი co ôznoczo "krajina dolinōw") je historyczno-etnograficzny regijōn we wschodnij Gruzyji. Mo we sie małe rzyczne dolinki Ardoti, Szatili, Archoti a Aragwi. Prowincyjo Chewsureti mo krej ze Czeczynijōm a zawiyro sie we dystrykcie Duszeti, we regijōnie Mccheta-Mtianeti. Chewsureti je rozlygowane na 1050 kwadratowych kilomyjtrach a miyszko sam kole 3 200 ludzi. Nojwiynksze dziydziny to Barisacho a Szatili.
+Blinker je tajla autoka lebo inkszygo pojazdu, kerōm sie dowo znać ô zamiyrzyniu pōmiyniynia kerunku jazdy lebo pasa ruchu. Ôbycznie je to byrna dekńōno bez pomarańczowy abo żōłty kōnsek plastika (we USA czyrwiōny). Blinkery sōm zastyrczōne po dwa na przodku a zadku, niykej tyż ze ôbu bokōw na szucblechach, a idzie je tyż trefić zastyrczōne pode zdzrzadołkōma. Blinkery kere mōmy terozki zaczli rychtować we 1951 roku, jedne ze piyrszych mioły je Fordy Taunusy. Downij ô pōmiyniyniu kerunku dowało sie znać rynkōma lebo bez mechaniczne ramie.
+Buduchskŏ gŏdka – nacho-dagestańskŏ gŏdka z tajli lezgijskich gŏdek używanŏ bez Buduchōw. Używanŏ je we Rejōnie Quba we Azerbejdżanie. We ynglickej gŏdce: Buduchskŏ gŏdka na Ethnologue
+Polkowice (pol. "Polkowice", miym. "Polkowitz") - to je miasto we Polsce, we dolnoślōnskim wojewōdztwie, siedziba polkowickigo krysu a miejsko-wiejskigo gminu Polkowice. Je to jedyn ze głōwnych ôstrzodkōw industryje we Lignicko-Głogowskim Miydziowym Ôkryngu.
+Szōmbierki (, , ) to je taja miasta Bytōm we ślōnskim wojewōdztwie. Piyrwyj Szōmbierki bōły wiejskim gminym we bytōmskim krysie, a ôd 1951 sōm ône we granicach miasta Bytōm. Historyjŏ. Piyrszŏ spōminka ô Szōmbierkach pochodzi ze 1369 roku. We 1869 ôdewrzōnŏ bōła gruba wōnglŏ kamiynnego "Hohenzollern" (niyskorzij: gruba "Szōmbierki") we Szōmbierkach kerŏ ôperowała do marca 1996 roku. We 1919 roku powstoł klub fusbalowy "Szombierki Poniatowski" (po wojnie "Szombierki Bytom"). We 1951 roku Szōmbierki bōły włōnczōne do Bytōmia.
+Ślōnzoki (śl-miym. Schläsinger, , , , ) – miano skupiny ludności, kero miyszko na Ślōnsku. We tym artiklu ômawio sie Ślōnzokōw we znoczyniu perzōnōw kere deklarujōm narodowość ślōnsko, abo kere zachowujōm poczucie pewnyj ôdrymbności kulturalnyj, godkowyj a etnicznyj, nale deklarujōm narodowość polsko, miymiecko abo czesko. Roz na kedy tyż mianym Ślōnzokōw ôkryślo sie miyszkańcōw Ślōnska, bez wzglyndu na jejich zwiōnzki s kulturōm ślōnskōm abo jejich brak. Podug roztōmajtych szacōnkōw, we Polsce a Czeskij Republice miyszko ôd 800 tyś. do 1 250 Ślōnzokōw. Je tyż djaspora ślōnsko we Miymcach, Zjednoczōnych Sztatach, Australiji a inkszych krejach, ô kerej numerze niy ma wiarygodnych danych. Ślōnzoki posōgujōm sie ślōnskōm godkōm a ślōnskōm miymieckōm godkōm. Ślōnsko godka kero niykere uznowajōm za djalykt polskij abo czeskij godki a Ślōnsko miymiecko godka kero niykere uznowajōm za djalykt miymieckij. Narodowość. Do zgody s wynikōma Nacyjowego Wszechuobecnygo Wykozu s 2011, ślōnsko nacyjo we polskij tajli Gōrnygo Ślōnska deklarowało 817 000 perzōnōw, we tym 362 tyś. kej jedzino, 56 tyś. kej piyrszo ze dwōch, a 391 tyś. kej drugo. Do zgody s wynikōma Nacyjowego Wszechuobecnygo Wykozu s 2002, narodowość ślōnsko we polskij tajli Ślōnska zadeklarowouo 173 200 ôsōb, guōwniy miyškańcōw Gōrnygo Ślōnska. Na we czeskim spisie powszychnym s 2001 roku do narodowości ślōnskij prziznoło sie 10 878 ôbywatelōw Czeskij Republiki, głōwniy miyszkańcōw morawsko-ślōnskigo kreju (we wykozie s 1991 roku ta nōmera bōła 44 446 perzōnōw). We ślōnskim wojewōdztwie 148,5 tyś perzōnōw deklarowało narodowość ślōnsko, a we ôpolskim wojewōdztwie deklarowało 24,2 tyś ôsōb. Dane ôficjalne niykere ślōnske ôrganizacyje, lo bajszpilu Ruch Autōnōmije Ślōnska abo Zwiōnzek Ludności Narodowości Ślōnskij uznowajōm za fest zaniżōne. Podug uōnych, rachmistrze spisowe we wielu przipadkach wpisywali do formularza nacyjo polsko mimo aże anketowanie podowali ślōnsko, abo wpisywali narodowość blajsztiftym, coby mōc ja niyskorzi zmiynić. Zasadność zarzutōw potwierdzili niyzależne ôbserwatory s Helsińskij Fōndacyje Prow Czowieka. Narodowość ślōnsko niy je prawniy uznowano we Polsce ani we Czeskij Republice. Polski gerycht ôkreślōł Ślōnzokōw kej "grupa rygiōnalno zamieszkujōnco Ślōnsk".
+Arystoteles (gr.: Ἀριστοτέλης, Aristotelēs; ur. 384 p.n.e., zm. 322 p.n.e.) – jydyn s třech, kole Platōna a Sokratesa nojsrogšych filozofōw greckych. Stwořōu ôpozycyjny do platōnismu a rōwniy spōjny systym filozofičny, kery fest dziouou na filozofijo a nauka ojropejsko a tyž jygo chřeścijańsko ôdmiana mianowano tōmismym bōua ôd XIII w. a je do dzisiej ôficyjolnōm filozofijōm Kościoua katolickigo. Arystoteles pouožōu sroge zasugi we astrōnōmije, fizyce, biologije a logice, nale tajla jygo teoryje astrōnōmičnych a fizyčnych ôkazoua sie felerno. Zbyt rygorystyčno akceptacyjo uōnych teoryje bez předstawicielōw filozofije scholastyčnyj stoua sie jydnōm s přičyn ôpōźniynio rozwoju uōnych nauk we Ojropie, nale s drōgi strōny myśl Arystotelesa zainspirowoua do pošukiwanio nowych hipotez we kosmologije a fizyce bez krytyčnych arystotelikōw juž we XIII a XIV wieku (zwuašča tzw. "via moderna" we filozofije).
+Krepel – pulchny, drożdżowy kołocz ze mōnki pszynnyj we ksztołcie ździebko plaskatyj kugle. Nojczyńścij filōngōma kreplōw sōm kōnfitury, dżym abo ôwoce, nale tyż likwor, puding, szlagzana lebo ani kyjza. Kreple sōm smażōne na farba ciymno-złoto, na głymbokym fecie — ze tustygo abo ze ôlyju, downij tyż na maśle. Jako fertich je uōn zauobycz lukrowany abo ôbsuty cukrym pudrym, idzie go tyż posuć kandyzowanōm skōrkōm apluziny abo poloć szekuladōm.
+Ternopil (ukr. "Тернопіль") — miasto we Ukrajinie, siedziba ternopilskigo ôbwodu a ternopilskigo rejōnu. Ôstrzodek industryje, kutury a nauki. Geografyjo. Ternopil leży w weschodnij czynści historycznego regiōnu Halicyji Weschodnij. Czasami miasto zaliczo sie do Podola. Historyjo. Miasto bōło założōne 15 kwietnia 1540 ôd polskigo magnata Jana Amora Tarnowskigo. We 1772 roku Ternopil bōł wkludzōny do Cysorstwa Austryjockigo. We 1918 ôstoł stolicōm Zachodnioukrajińskij Ludowyj Republiki. Ôd 1919 do 1939 noleżoł do Polski. We 1939 miasto weszło w skłod SSSR. We 1941 Ternopil ôstoł zajynty ôd Miymcōw, a we 1944 do ​​miasta wkroczyły sowiecke wojska. Ôd 1991 roku leży we niypodległyj Ukrajinie. Nacyje. Sztand ze 1989
+Tajleczka, molekuła – elektrycznie neutralnŏ grupa dwōch abo wiyncyj atōmōw utrzimowanych razym kowalencyjnym chymicznym wiōnzaniym. Tajleczka może sie skłŏdać z atōmōw jednego elymyntu, jak we przipadku tlynu (O), abo roztōmajtych, czego przikładym je woda (HO). Atōmy i struktury powiōnzane wiōnzaniym niykowalencyjnym (wodorowym, jonowym) ôgōlnie niy sōm uwŏżane za pojedyncze tajleczki. Tajleczki jako skłŏdniki materyje sōm wszeôbecne postrzōd ôrganicznych substancyji. Tworzōm tyż srogszõ tajla hydrosfery i atmosfery. Jednak wiynkszość znanych stałych substancyji na Ziymi, we tym minerały tworzōnce szupã, mantel i jōndro Ziymie, zawiyrŏ mocka chymicznych wiōnzań, ale niy sōm ône zbudowane z „rozpoznawalnych” tajleczek. Do substancyje zawiyrajōncych struktury, dlŏ kerych niy idzie poznać pojedynczych tajleczek, zaliczane sōm tyż jonowe krysztoły (sole) i kowalencyjne krysztoły (dyjamynt, kwarc, chlorek natrōnu). Ukłŏd powtŏrzajōncych sie jednotek-kamerlikōw-struktur wystympuje tyż we ciałach z metalicznym wiōnzaniym, co ôznaczŏ, iże metale we formie stałyj tyż niy sōm zbudowane z tajleczek. We szkłach (ciałach stałych posiadajōncych bezpostaciowōm, niy poskludzanõ strukturã) atōmy mogōm być utrzimowane ze sobōm bez chymiczne wiōnzaniŏ, beze tworzyniŏ jakij ino ôkryślōnyj tajleczki jak tyż bez regularności powtŏrzajōncych sie jednotek (charakterystycznych dlŏ krysztołōw). Chymijŏ
+Krzisztof Kolōmb kat. Cristòfor Colom, wuos. Cristoforo Colombo, szp. Cristóbal Colón (ur. 25 siyrpnia abo 31 października 1451 we Gynue, ōng. 20 maja 1506 we Valladolid) – ojropejski żyglorz a nawigator (tradycyjniy uznowany za Gynuyńczyka, podug nojnowszych ôddeknyńćōw wierza Katalōńczyk). Kapitan wyprawy, kero płynōła na trzech statkach: Santa María, Niña a Pinta pod fanōm Kastylije we poszukowaniu zachodnij cesty morskij do Indyjōw. Jako piyrszo we gyszichcie nowożytnych geograficznych ôddekniyńćōw przepłynōła zwrotnikowy Ôcean Atlantycki a 12 października 1492 dotarła do Zachodnich Indyjōw (Antylōw) u brzygu Ameriki - kōntynyntu niyznōmygo wuōnczas we Ojropie. Mianowany ôstoł za dokōnanio admirałym a piyrszym namiestnikym szpanielskich kolōnijōw we Strzodkowyj Americe, ôrganizatōr a kapitōn sztyrech ôdkrywczych rajzōw transatlantyckych ze Szpanije do Ameriki.
+Broumov (miym. "Braunau") – sztad we pōłnocnyj tajli Czeskij Republiki, we hradeckim kreju. We mieście je klasztōr a nojstarszy drzewianny kośćōł we Czechach. We cyntrōm Broumova je moc zabytkōw.
+DreamWorks to je amerikańske filmowe sztudio, kere zajmuje sie produkcyjōm a dystrybucyjōm filmōw. Mo siydzibã pod adresōm 100 Universal City Plaza we Universal City we sztacie Kalifornijŏ.
+Ceske gŏdki - skupina gŏdek s familiji nachŏ-dagestańskich gŏdek
+Agulskŏ gŏdka – nachŏ-dagestańskŏ gŏdka s tajli lezgijskich gŏdek ôficyjnŏ we Dagestōniy użiwanŏ bez Agulōw. Użiwanŏ je we Dagestōniy, Moskwie, Stawropolskim Kraju we Rusyje. We ynglickej gŏdce: Agulskŏ gŏdka na Ethnologue
+Lesotho – państwo we połedniowyj Africe, je uōne ynklawōm we Republice Połedniowyj Afriki. Je to jedziny krej na świecie, kery je cołki rozlygowany na wyżce srogszyj kej 1000 m n.p.m. Gospodarka mo fest znależno na RPA. 68% ludzi je krześcijanōma, 27% animistōma.
+Zepelin to je gmina we Miymcach, we landzie Meklymburgijo-Przednie Pōmorze, we krysie Güstrow. Zajmuje 22.36 km² placu a podug danych s 2006 mioła 493 miyszkańców.
+Jawōrnik (śl-miym., "Jaanich", cz. "Javorník") – miasto we pōłnocnyj tajli Czeskij Republiki, we olmickim kreju, we krysie Frywołdōw (historyczny Dolny Ślōnsk), wele granice ze Polskōm. We mieście je zōmek - Jánský Vrch ("Johannesberg"), downo siedziba wrocłowskich biskupōw (nyskich fysztōw). Po 1918 Jawōrnik noloz sie we granicach Czechosłowacyje, nale bezma wszyske miyszkańce bōły Miymcōma (1,956 na 2,052 miyszkańcōw).
+Kafyj to je napitek, kery je robiōny ze shajcōnych a mlōnych abo poddanych instantyzacyji ziorkōw kawowca. Podowo sie go nojczyńści na gorko. Napitek pochodzi ze Etiopije, we Ojropie je używany ôde XVI stolecio. Je to jedno zy nojwywołańszych używkōw a zdrzōdło kofejiny. We świecie bez rok je wyrobiane 6,7 miljōna tōnōw kafyju. Nojwiynkszymi jeji producyntōma sōm Brazylijo, Wietnam, Indōnezyjo a Kolōmbijo. We handlu idzie trefić 3 zorty: bōnkafyj, mlōny a rozpuszczalny (lijofilizowany). Bezkofejinowy kafyj spōrniy ze jeji mianym tyż mo kofejina, ino we ôbniżōnym wercie. Krōm kofejiny, kafyj mo tyż we sia przeciwutlyniocze. Picie kafyju poprowio kōncyntracyjo, polepszo trowiyniy, filowo dźwigo inteligencyjo (IQ), a dotlynio ôrganizmus. Ze drugi sztreki, uprzikrzo usypianiy, dźwigo tyntniczy druk krwie, ździebko ôbniżo plymność (u ôbuch gyszlechtōw) a moge zwiynkszyć możebność porodzynio potratka. kofejina malckafyj barista kafyj po irlandzku latte art
+Szczepan Lech Twardoch, (nar. 23 grudnia 1979 we Knurowie) to je ślōnski pisŏrz i publicysta. Zaôbycz pisze ôn we polskij gŏdce, nale czasym pisze tyż po ślōnsku. Z bildōngu je socjologym i filozofym. Biografijŏ. Familijŏ Twardocha je zwiōnzanŏ z Gōrnym Ślōnskym ôd – co nojmynij – 350 lŏt. Po narodzyniu we Knurowie bez rok miyszkoł z ôjcami we Gierałtowicach, niyskorzij zamiyszkali we Glywicach, a potym zaś do Gierałtowic. Antlich we 1987 roku przenieśli sie do Pilchowic. Skōńczōł socjologijõ na Miyndzywydziołowych Indywidualnych Sztudiach Humanistycznych na Uniwerzytecie Ślōnskim we Katowicach. Sam sztudiyrowoł tyż filozofijõ. Publikowoł artykuły w cajtōngach: „Życie”, „Opcje”, „Fronda”, „44/Czterdzieści i Cztery”, „Nowa Gazeta Śląska”, „Arcana”, „Gazeta Wyborcza” i „Rzeczpospolia”, jako niyznŏleżny publicysta. Bōł redachtorym dziołu literackigo dwōmiesiyncznika „Christianitas”. Je feletiōnistōm dlŏ tydnikōw Polityka i „Wysokie Obcasy Extra”. Ônego rozprŏwka "Obłęd rotmistrza von Egern" bōła nōminowanŏ do nadgrody Nautilus za 2003 rok i zajōnła 4. plac w welowaniu. Rozprŏwka pod tytułym "Rondo" dostało Nautilusa za nojlepszõ rozprŏwkã 2006 roku. Za "Epifania wikarego Trzaski" dostoł Strzybrne Wyrōżniynie Nadgrody Literackij im. Jerzego Żuławskigo we 2008 roku. We 2011 roku dostoł za rōman "Wieczny Grunwald" Wyrōżniynie Nadgrody im. Józefa Mackiewicza. Za zbiōr rozprŏwek "Tak jest dobrze" dostoł nōminacyjõ do Nadgrody Literackij Gdynia 2012. We 2013 roku bōł laureatym Paszportu ôd Polityki za 2012 rok we kategoryji literatura. Nadgrodã dostoł za rōman "Morfina" – rōman tyn bōł we finale Nadgrody Literackij „Nike” 2013, jak tyż dostoł nōminacyjõ do Nadgrody Literackij Gdynia 2013 i nōminacyjõ do Prix du Livre Européen / European Book Prize 2015. We 2014 roku wyszła ônego nowŏ ksiōnżka – "Drach", kerŏ znŏdła sie we finale Nadgrody Literackij „Nike” 2015 a zdobyła miymieckõ nadgrodã literackõ Brücke Berlin 2016. We 2015 roku bōł laureatym Nadgrody ôd Kościelskich. We kwietniu 2017 roku dostoł nojwŏżniyjszõ nadgrodã we absztimōngu „O!Lśnienia 2016” we kategoryji „Literatura” ôd Onet.pl. We 2017 roku bōł nōminowany do Nadgrody Literackij Gdynia we kategoryji proza za rōman "Król". We 2019 roku bōł laureatym polsko-miymieckij Nadgrody im. Samuela Bogumiła Lindego. Canal  wyprodukowoł we 2019 roku serial "Król", kery je ôparty na rōmanie ôd Twardocha. Pisze ôn tyż specjalistyczne ksiōnżki i artykuły ô brōniach. Moc ônego ksiōnżek bōło przełożōne na inksze gŏdki, w tym na ślōnskõ, ynglandzkõ, francuskõ, miymieckõ. Publicznie deklaruje przinŏleżność do ślōnskij nacyje. Miyszkŏ we Pilchowicach, je żyniaty a mŏ dwōch synkōw. "Sternberg", superNOWA 2007 "Epifania wikarego Trzaski", Wydawnictwo Dolnośląskie 2007 "Przemienienie", Wydawnictwo Dębogóra 2008 "Zimne wybrzeża", Wydawnictwo Dolnośląskie 2009 "Wieczny Grunwald: powieść zza końca czasów", Narodowe Centrum Kultury 2010 (druge, trzicie i sztwŏrte wydanie – Wydawnictwo Literackie 2013, 2017, 2019) "Morfina", Wydawnictwo Literackie 2012 "Drach", Wydawnictwo Literackie 2014 "Król", Wydawnictwo Literackie 2016 "Królestwo", Wydawnictwo Literackie 2018 "Pokora", Wydawnictwo Literackie 2020 "Chołod", Wydawnictwo Literackie 2022 "Obłęd rotmistrza von Egern", Fabryka Słów 2005 "Prawem wilka", superNOWA 2008 "Tak jest dobrze", Powergraph 2011 "Ballada o pewnej panience", Wydawnictwo Literackie 2017 "Zabawy z bronią", Wydawnictwo Dębogóra 2009 "Wyznania prowincjusza" , Fronda 2010 "Sztuka życia dla mężczyzn", Świat Książki 2013, spōłautōr: Przemysław Bociąga "Wieloryby i ćmy", Wydawnictwo Literackie 2015 "Lepiej byś tam umarł," Wydawnictwo W.A.B. 2017"," spōłautōr: Mamed Khalidov "Jak nie zostałem poetą" , Wydawnictwo Literackie 2019 "Obłęd rotmistrza von Egern", „Science Fiction”, 23 "Gmina", „Science Fiction”, 30 "Cud domu brandenburskiego", „Nowa Fantastyka”, czerwiec 2004 "Historia prowincjonalna", opowiadanie w antologii "Małodobry" "Królewskie pytanie", „Fahrenheit”, styczeń-luty 2005 "Quitzlalope", „Nowa Fantastyka”, marzec 2005 "Stille Nacht", opowiadanie w antologii "Deszcze Niespokojne" "Exodus", FA-art, styczeń-luty 2006 "Rondo na maszynę do pisania, papier i ołówek", "SFFH" 12/2006 " Żywot i śmierć św. Felicjana", "Fantastyka – wydanie specjalne" zima 2006 "Dwie przemiany Włodzimierza Kurczyka", „Nowa Fantastyka”, czerwiec 2009 "Pola", „44/Czterdzieści i Cztery”, 2010 "Tak jest dobrze", "Nowa Fantastyka", marzec 2011 "Fade to Black", opowiadanie w antologii "Pożądanie" Ôficjalnŏ zajta ôd Szczepana Twardocha, szczepantwardoch.pl
+Cyrylica - alfabetyczny szrajbōnek, używany przede wszyjskim do zapisowanio słowiańskich godkōw a godkōw ôd nacyjōw, co bōły pod ruskim (a sowieckim) wpływym. Swoje miano wźōn ôd św. Cyryla, kodifikatora staro-cerkewno-słowiańskij godki. Podug sztandu na 2022. rok wele 250 milijōnōw ludzi we Ojroazyji mo cyrylica jak ôficjalny szkryft dlo jejich norodowych godkōw, z tego połowa noleży Rusyji. Uod 2007 (po przikuplowaniu Bōłgaryje do Ojropejskij Unije), cyrylica stała sie trzecim ôficjalnym szrajbōnkym OU.
+Amerikanizacyjo – wprowadzaniy abo naśladowaniy stylu żywobycio, zwykōw, kere sōm we Stanach Zjydnoczōnych Ameriki.
+Pandymijŏ (ôd greckigo πᾶν, "pan" – „wszyjske” a δῆμος, "demos" – „ludzie”) to je miano dlŏ fest zgolymyj epidymije, co je ôna na srogim przestrzyństwie a ôbyjmuje pŏrã krŏjōw, abo nawet kōntynynta. gripa: szpanielskŏ gripa (1918–1919) – 50  milijōnōw umartych azjatyckŏ gripa (1957) – kole 1 milijōn umartych hōngkōńskŏ gripa (1968) – kole 1 milijōn umartych gripa A/H1N1 (2009–2010) – 150–580 tysiyncy umartych AIDS – masowe zachorowania wirus SARS-CoV-2 – Pandymijo COVID-19 (ôd 2019)
+Lubrza (pol. "Lubrza", miym. "Leuber") – wieś gminno we Polsce, na Gōrnym Ślōnsku, we ôpolskim wojewōdztwie, we prudnickim krysie, we gminie Lubrza.
+Nowospasowka (rus. "Новоспасовка") - chutor we Rusyji, we rostowskim ôbwodzie, we millerowskim rejōnie. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 631 ludzi.
+3 miejscowości we Polsce: Prziborze - sioło we lubuskim woj., we Żagańskim krysie, we gminie Brzeźnica Prziborze - osada we pōmorskim wojewōdztwie, we bytowskim krysie, we gminie Kołczygowy Prziborze - wieś we zachodniopōmorskim wojewōdztwie, we łobeskim krysie, we gminiy Łobez
+Kałmyckŏ gŏdka – mōngolskŏ gŏdka ôficyjnŏ we Kałmycyje. Gŏdka je użiwanŏ bez Kałmykōw. Niykiere uczōne klasyfikujōm gŏdke jakŏ dialykt ojrackej gŏdki.
+Salvatore Cutugno, znany pod pseudōnimym Toto Cutugno (nar. 7 lipnia 1943 we Fosdinovo, um. 22 siyrpnia 2023 we Milanie) - italski śpiywŏk i kōmpozytōr muzyki ze zorty pop. "Voglio lanima" (1979) "Innamorata, innamorato, innamorati" (1980) "La mia musica" (1981) "Litaliano" (1983) "Per amore o per gioco" (1984) "Azzurra malinconia" (1986) "Mediterraneo" (1987) "Toto Cutugno" (1990) "Insieme: 1992" (1990) "Non e facile essere ômini" (1991) "Voglio andare a vivere in campagna" (1995) "Canzoni nascoste" (1997) "Il treno va..." (2002) "Cantando" (2005) Neczajta Toto Cutugno
+Pohoří - wieś a gmin (obec) we Czeskij Republice, we strzodkowoczeskim kreju, we krysie Praga-Zachōd. Mo 8,77 km² wiyrchu a podug danych ze 2020 roku pōmiyszkiwało sam 367 ludzi.
+Joué-lès-Tours – gmin we Francyji, we regijōnie Centre, we departamyńcie Indre-et-Loire. Mo 32,41 km² wiyrchu a podug danych ze 2011 roku pōmiyszkiwało sam 36 544 ludzi. Hechingen, Miymcy East Ayrshire, Szkocyjo Santa Maria da Feira, Portugalijo Città di Castello, Italijo Ogre, Łotwa
+Kakapo ("Strigops habroptila") – je to ptok ze familije nestorōw (Strigopidae). Pōmieszkuje Nowo Zylandyjo. Kakapo je to jedziny papagaj kery niy furgo, a tyż nojciynższy papagaj na świecie.
+Walentina Iwanowna Matwijenko (rus.: "Валентина Ивановна Матвиенко", rodz. 7 kwietnia 1949 we Szepietōwce we Ukrajinie) – gubernatōr Pejtersburga.
+Markowice (przōdzij pol. "Łączki", miym. "Markersdorf") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Guchołazy. We 2011 roku wieś miała 193 miyszkańcōw.
+Je to wykŏz mōnarchōw, co używali titela princōw ôpolskich i dyrekt abo postrzednio kōntrolowali miasto Ôpole we Gōrnym Ślōnsku a ôkolice (dej pozōr: Ôpolske ksiōnżynctwo), potajlowany na dynastyje.
+Saki je durś wydajōncōm siye mangōm naszkryflanōm i zilustrowanōm bez Ritz Kobayashi. Manga ôpowiadŏ ô uczynnicy piyrszyj liceum, Miyanaga Saki, kierŏ ôstała namŏwiŏno do graniyo we turniyju mahjongã bez inkszegŏ piyrszŏka ô mianiye Haramura Nodoka. Manga ôstała czynsciŏwŏ ssyrializŏwanŏ bez Young Gangan ôd Square Enix . Fabuła. Miyanaga Saki niy mŏ rŏd szpilać we mahjonga, abo familijŏ zmuszałŏ jōm do graniya a karałŏ jōm bez znaczeniyŏ na wyniyk. Bez to nauczyla siye trzimŏć wyniyk na  -0; takŏ pōnktacyjŏ je trudniyjszŏ niżeli wygrywōniye cołki czas. Jeji kamrat, niy wiydzōnc ô tym namŏwił jōm na wizita do klubu mahjonga we szuli. Człōnkŏwiye klubu, poznajōnc jeji kunszt wartkŏ zrekrutŏwali jōm a pedzieli jeji by spornyła zagrŏć by wygrŏć. S jeji kunsztym wygrŏła na fatki a przajnyła szpilaniy w mahjongã. Jeji klub zapisŏł siye do miyndzy szulnygŏ turniyjã mahjongã. Akcyjŏ mangi a anime ôpowiadŏ ô pŏstympiye drużyny we tym turniyu. Anime. Piyrszy sezōn anime ôstał już ukōńczōny, atoli drugŏ seryjŏ je zapŏwiedzianŏ na Kwiyciyń 2014. Kej manga inŏ pŏkŏzuje akcyjŏ s drużynŏwygŏ turniyju, w anime je tyż przydstawiōne eliminacyje do turniyj solo. Japōński mahjong
+Insztrumynt muzyczny – przirzōnd wytwŏrzajōncy klang, przeznaczōny do wykōnowaniŏ muzyki. Klang w insztrumyncie muzycznym wytwŏrzany je za pōmocōm wibratora, kerego włŏsności fizyczne wpływajōm na wysokość klangu i jego farbã – nojbarzij charakterystyczny znak przizwŏlajōncõ ôdrōżnić ôsobne insztrumynta ino za pōmocōm suchu. Wibrator je bazowym elymyntym insztrumyntu muzycznego; dwa ôstane to incytator i rezonator, to znaczy elymynt pobudzajōncy wibrator do dyrgań i elymynt zwiynkszajōncy głośność klangu. Tak incytator, jak i rezonator wpływajōm na farbã klangu wytwŏrzanego bez insztrumynt muzyczny. Insztrumyntami muzycznymi nazywane sōm tyż przedmioty ô niemuzycznym przeznaczyniu bazowym, kere zyskują znaku insztrumyntu muzycznego beze świadōme spotrzebowanie w wytworze muzycznym. Przikładym takigo je zwōn wieżowy (klasyczny), kerego przeznaczyniym bazowym je sygnalizacyjŏ. W XIX stoleciŏ ôstoł wkludzōny do instrumentarium kapele symfōnicznyj (terŏźnie barzij popularny w formie zwōna rurowego), bez co zyskoł miano insztrumyntu muzycznego. Straciōł insztrumyntōw muzycznych. Nojczyńścij pasowanŏ klasyfikacyjŏ insztrumyntōw muzycznych tajluje jy na strunowe, dmiōne i perkusyjne. Krōm iże wszeôbecnŏ i popularnŏ, niyma jednak naukowŏ i z pōnktu widzyniŏ samyj idyje kategoryzacyje, pozbytŏ synsu, bo brak w nij spōlnego kryterium dzielynia. Kryterium wydzielyniŏ grupy insztrumyntōw strunowych je zorta dyrgajōncego materyje (struna), insztrumyntōw dmiōnych – incytator, to znaczy druk pobudzajōncŏ wibrator do dyrgań (zadęcie), insztrumyntōw perkusyjnych – fungowanie samo w sie ( – trzaskanie). Curt Sachs – twōrca modernyj instrumyntologije we swojij ksiōnżce "Historyjŏ insztrumyntōw muzycznych" pisze, iże w podany knif idzie by potajlować wszyjskich Amerykanōw na Kalifornijczykōw, bankiyrzy i katolikōw. Klasyfikacyjŏ popularnŏ, beze swoje ukrōcyniŏ zakresowe, ôbyjmuje ino fragmynt terŏźnego instrumentarium. Niy idzie podle nij zaszeregować czynści instrumentarium historycznego, chopskigo i egzotycznego, a nawet niykerych terŏźnych insztrumyntōw takich jak harmōnika szklannŏ (insztrumynt pocierany), drumla i pozytywka (insztrumynta z jōnzyczkami szarpanymi). Chordofony – insztrumynta, w kerych wibratorem je napiōnta struna Aerofony – insztrumynta, w kerych wibratorem je dyrgajōnce luft Membranofony – insztrumynta, w kerych wibratorem je napiōnta membrana Idiofony – insztrumynta, w kerych wibratorem je ciało stałe majōnce włŏsnõ sprōnżystość Elektrofony – insztrumynta, w kerych wibratorem je membrana głośnika, a źrōdłym dyrgań pobudzajōncych wibrator ukłŏd elektryczny Klasyfikacyjŏ popularnŏ. Wymiyniōne pod podskupiny trzech bazowych grup insztrumyntōw w dzielynie popularnym mogōm być w niykerych cufalach pasowane zamiennie. Wynikŏ to z faktu praktycznego podejściŏ do klasyfikacyje i srogszego abo myńszego spopularyzowania terminologije. insztrumynta strunowe – insztrumynta muzyczne, w kerych źrōdłym klangu je dyrgajōncŏ struna smyczkowe (hośle, altówka, czelo, kōntrabas) szarpane (harfa, gitara, lutnia, klawesyn) trzaskane (fortepian, klawiyr, cymbały) insztrumynta dmiōne – insztrumynta muzyczne, w kerych klang pobudzany je zadęciem drzywnianne (flyjta, obój, rożek angelski, klarnet, fagot, kontrafagot, saksofōn – choć budowany z metalu, posiadŏ drzywnianny stroik) blachowe (waltornia, trōmpyjtka, puzon, tuba) klawiszowe ( ôrgany, cyja, fisharmōnijŏ) głos i gwizd ludzki insztrumynta perkusyjne – insztrumynta muzyczne, w kerych klang pobudzany je bez postrzednie abo bezpostrzednie trzaskanie insztrumyntu abo jego fragmyntu straciōł skuli budowa insztrumyntu membranowe (kotły, bymbny) płytowe (gong, talyrze) sztabkowe drzywnianne (ksylofon, marimba), metalowe (zwōnki, czelesta, wibrafon) rurowe (zwōny rurowe) prętowe (trzikōnt) inksze (kastaniety, szachtelki akustyczne, klekotka, terkotka, grzechotka) straciōł skuli ymitowanego klangu ô niyôkryślōnyj wysokości klangu (bymbny, talyrze, trzikōnt, kastaniety) ô ôkryślōnyj wysokości klangu (kotły, ksylofon, wibrafon, zwōny rurowe)
+Skōrzica (łać. "Cinnamomum" Scheffer) je zorta zielinōw ze familije wawrzinowatych. S anfanga rosły uōne ino we wschodnij a połedniowo-wschodnij Azyji, terozki uprowio sie je wszandy we subtropikalnyj klimie. Wszyjske jeich gatōnki majōm gruczołki, we kerych zbiyrajōm sie eteryczne yjle. Ze jeich kory robi sie kuchynno culaga, ôbycznie ze cejlońskij skōrzicy (nojbarzi wertno). Uōna culaga idzie kupić we dwōch zortach: we laskach abo mlano. Dowo sie ja do ryżu, grysiku, piernikōw, jabłecznika a inkszych.
+Hawaje (ang. "Hawaii", haw. "Hawaiʻi") – sztat we USA rozlygowany na Pokojnym Ôceanie, kery ôbejmuje 137 wyspōw ze archipelagu Hawaje (we tym 8 pōmiyszkiwanych: Hawaii, Oahu, Kauai, Molokai, Lanai, Maui, Niihau a Kahoolawe). Niy mo uōn nijakigo kuplōngu ze głōwnōm tajlōm USA, kero je rozlygowano na kōntynyńcie. Wyspy Hawajōw sōm gōrzyste a je na ich mocka wulkōnōw. Rdzynno, polinezyjsko ludność Hawajōw to je ino 6,6% ludzi, nojwiyncyj je sam imigrantōw ze Azyji a jejich potomkōw. Lo Ojropejczykōw ôddykńōne ôd Jamesa Cooka we 1788 roku, we 1898 anektowane bez USA, ôd 1959 majōm status sztatu.
+Hymn Czile – ôstoł przijynty we roku 1847. Słowa napisoł Ausebio Lillo Robles, na muzykã Ramona Carnicera y Battle. Ôficyjalnym hymnym je ino piōntŏ zwrotka i refryn. Puro, Chile, es tu cielo azulado, Puras brisas te cruzan también, Y tu campo de flores bordado Es la copia feliz del Edén. Majestuosa es la blanca montaña Que te dio por baluarte el Señor, Y ese mar que tranquilo te baña Te promete futuro esplendor. Dulce Patria, recibe los votos Con que Chile en tus aras juró Que o la tumba serás de los libres O el asilo contra la opresión.
+Ôsucie – roślinne produkty, bydōnce kustym dlŏ zwiyrzōw hodowlanych. Zaôbycz ôsucie ôznaczŏ kust roślinny, taki jak trŏwa.
+Lusaka – stolica Zambiji a ji nojsrogsze miasto. Założōno 1905. Duszanbe, Tadżykistōn Los Angeles, USA
+Bioło farba je nojjaśniyjszo ze wszyjskich farbōw. Je to zrōwnoważōny miszōng prostych farbōw, kery je postrzegano ôd czowieka kej nojjaśniyjszo we outoczyniu zorta szarości. We szesnostkowym systymie: #FFFFFF, we RGB: (255, 255, 255), we CMYK: (0, 0, 0, 0), we HSV: (0°, 0%, 100%).
+Kamerōn, (fr. "Cameroun", ang. "Cameroon"), Republika Kamerōn, (franc. "République du Cameroun", ang. "Republic of Cameroon") – państwo we strzodkowyj Africe, nad Gwinyjskōm Zatokōm. Granica mo s: Niigeryjōm, Czadym, Strzodkowoafrikańskōm Republikōm, Kōngym, Gabōnym a Rōwnikowōm Gwinyjōm. Kamerōn je człōnkym ÔNZ, Unije Afrykańskij a inkszych ôrganizacyji miyndzynarodowych. Miano państwa wywodzi sie s portugalskigo miana nadanygo rzyce Wouri, to je "Rio de Camarões". Uokreślyniy to ôznaczo "Rzyka Krewetek" a niyskorzi zostoło rozćōngńōne na cołki krej leżōncy nad tōm rzykōm.
+Chelsea Football Club (wymowa: /ˈtʃɛɫsiː/) – ynglicki fusbalklub zołożōny we 1905, kery mo swojo sidziba we zachōdnim Lōndynie, we bycirku London Borough of Hammersmith and Fulham. Klub tyn sztyry razy wygroł majstra ynglandu, a siedym razy wygroł puhar uōnygo kreju. We 2012 a 2021 wygrali Liga Majstrōw UEFA, nojprzōd we finale po elwrach ze Bayernym München a niyskorzi we finale ze Manchesterym City. Ferajn nolezi ôde 2003 do Romana Abramowicza, ruskego miljardera.
+Acquaviva to je jedno ze 9 miast we San Marino. Granicã mŏ ze zōmkami Borgo Maggiore a San Marino. San Marino (państwo)
+Belgijŏ, Krōlestwo Belgije (niyderl. "Koninkrijk België", fr. "Royaume de Belgique", miym. "Königreich Belgien") – federacyjne państwo we zachodnij Ojropie, we połedniowych Niderlandach. Belgijŏ je czōnkym Ojropejskij Unije, ÔZN jak tyż NATO. Nojwyższy pōnkt: Signal de Botrange 694 m n.p.m. Nojniższy pōnkt: Pōłnocne Morze 0 m n.p.m. Gyjografijŏ. Srogszõ tajle wiyrchnie Belgije stanowiōm peryglacjalne a aluwialne niziny; we pōłnocnyj czynści plaskatŏ, niyblank zabagnionŏ rōwnia Flandryje (tm. Niskŏ Belgijŏ) , ôddzielōnŏ ôd morza wałym wydm (wys. do 20 m), jak tyż pagōrkowatŏ i piŏszczystŏ krajina Kempen (wys. do 95 m); we postrzodkowyj czynści (Strzedniŏ Belgijŏ) wysoczyzna Brabancyje (wys. 100–200 m) zbudowane zaôbycz z glinik i piŏskōw trzeciorzyndowych pokrytych lessem jak tyż bergi Hainaut (na zŏchodzie) zbudowane z gliniannych wytworōw. Belgijŏ graniczy z dalij pokŏzanymi państwami: na połedniu: Francyjŏ (620 km) Luksymburg (148 km) na weschodzie: Miymcy (167 km) na pōłnocach: Niderlandy (450 km) Historyjŏ. Na drukach wiedzyńskiego kōngresu powstoło Zjednoczōne Krōlestwo Niderlandōw majōnce sparcie Wielgij Brytanije, Krōlestwa Prus i Ruskigo Cysŏrstwa. Z powodōw religijnych, gŏdkowych, politycznych i ekōnōmicznych doszło do rewolucyje we Brukseli atoli wysłanie tam wojsk bez krōla Niderlandōw sprawiyło nasilynie sytuacyje (belgijskŏ rewolucyjŏ). Bōno sie ôstudy, tōż zôrganizowano lōndyńskõ kōnferyncyjõ, na keryj ôbsztalowano granice i neutralność Belgije. Belgijŏ ôd zaczōntku miała sparcie Francyje a ôbranie na krōla Belgije brytyjskigo kandydŏta zapewniyło sparcie i tego krŏju. 3 siyrpnia 1914, na zaczōntku I światowyj wojaczki, Miymcy napadły neutralnõ Belgijõ, co sprawiyło prziwstōnie Wielgij Brytanije do wojaczki przeciw Miymcōm. Na mocy wersalskij umŏwy do Belgije prziłōnczōno miymiecke rejōny Eupen i Malmedy. We 1925 Belgijŏ ôstała zajtōm reńskigo paktu. We 1940 roku zaś neutralnŏ Belgijŏ ôstała napadniyntŏ, tym razym bez hitlerowske Miymce. Nazisty mieli zastrojynie swadzić germańskich Flamandōw z rōmańskimi Walonami we rōmach planu "Flamen Politik". Po abszlusie II światowyj wojaczki Belgijŏ pociepła neutralność i stała sie czōnkym NATO, a tyż ôstała jednym z czōnkōw-założycieli Ojropejskij Spōlnoty. Z Holandyjōm a Luksymburgym Belgijŏ stworziła we roku 1948 cylnõ unijõ, a 1960 ekōnōmicznõ unijõ – powstoł Beneluks. We roku 1960 niyzawisłość dostała nojsrogszŏ kolōnijŏ tego państwa Belgijske Kōngo, a we roku 1962 mandatowe terytoria Rwanda a Burundi. We XX stoleciŏ dochodziyło do stopniowego tajlōngu na dwie gŏdkowe cōuny: położōnõ na pōłnocach Flandryjõ (niderlandzkŏ gŏdka) i na połedniu Walonijõ (francuskŏ gŏdka). Sprawiyło to we 1963 roku formalny tajlōng Belgije na trzi regiōny: Flandryjõ, Walonijõ a Stołeczny Regiōn Brukseli. We roku 1993 doszło do przekształcyniŏ Belgije we federalne państwo z trzyma regiōnami ô szyrokij autōnōmiji. We 2007 spiyrka ô dalszõ reformã i srogszõ samodzielność Flandryje prziczyniōł sie do heropōw ze sformowaniym federalnego regyrōnku. Ôd czyrwnia 2010 roku do grudnia 2011 w Belgiji trwoł nojdugszy we terŏźnyj Ojropie kryz regyrōnkowy. Religijŏ. Struktura religijnŏ krŏju we 2010 roku podle "Pew Research Center": katolicyzm – 62,0% brak religije – 29,0% islam – 5,9% protestantyzm – 1,4% prawosławie – 0,5% judaizm – 0,3% tradycyjne etniczne religije – 0,2% buddyzm – 0,2% inksi krześcijany – 0,2% inksze religije – 0,3%.
+Murcki (miym. "Emanuelssegen") to je dzielnica Katowic rozlygowano we połedniowyj tajli miasta. Mo 44,8 km² wiyrch a pōmiyszkuje sam ōng. 6000 ludzi. Nojstarszo powiarka s terynu kaj terozki sōm Murcki je ô placu mianowanym Śōngarnio. Podug powiarki, we czas kej św. Klymyns, szkolorz Cyryla a Metodygo krystianizowoł ta ziymia, we Śōngarnie cichtowoła na uōnygo żywobycie heksa. Murcki to je jydyn s placōw, kaj nojwcześnij fedrowano wōngel, skirz tygo, co kajnikaj wylazuje uōn aże na zol. S takigo placu, ô mianiy Rudne Kotliska dobywano go we 50. rokach XVII stolecia. Bewajsym na dobywaniy sam wōnglo je szrajbowaniy we pszczyńskich ksiyngach ze 1657 roka. We 1769 uruchomiōno sam piyrszo gruba pode mianym "Emanuelssegen". Wele nij zaczła sie rozwijać ôsada, zalōnżek ôbecnych Murckōw. We 1852 ku grubie doprowadzōno banowo bocznica, a we 1863 - prywatno cesta s Kobiōra do Murckōw bez Tychy. Po absztimōngu prziłōnczōno Murcki ku Polsce we 1921 roku. We rokach 1967-1975 bōło to samodzielne miasto, niyskorzi przikuplowane do Katowicōw. Neczajta ô Murckach
+Jean-Auguste-Dominique Ingres (rodz. 1780 - um. 1867) – francuski malyrz. Na uōnygo dzieła mioły ajnflus malunki Rafaela. The Envoys of Agamemnon (1801) Napoleon I.(1806) Napoleon en premier consul (1803) Francois-Marius Granet (1807) Oedip et Sfinx (1808) Jupiter et Thetis (1811) The Dream of Ossian (1813) La capelle sixtine (1814) La Grande Odalisque (1814) Madeleine Chapelle (1814) La famille Stamaty (1818) Lorenzo Bartollini (1820) Le voeu de Louis XIII.(1824) Le Sueur(1830) Odalisque et l´esclave (1839,1842) Baronne Haussonville (1845) Madonne(1854) La Bain turc (1862)
+UEFA Champions League (śl. tōm. Liga Majstrōw) – doroczny ojropejski, klubowy turniej we fusbalu, ôrganizowany bez UEFA ôd 1992, jako erbizna po European Champion Clubs Cup. Sōm to nojbarzi prestiżowe klubowe szpile we ojropejskim fusbalu, ino dlo nojlepszich manszaftōw. Nojwiyncyj wygranych mo Real Madryt (14), a niyskorzi sōm: AC Milan (7), FC Liverpool, FC Bayern München (6), FC Barcelona (5), i Ajax Amsterdam (4). Nojwiyncyj torōw we gyszichcie Ligi Majstrōw mo Cristiano Ronaldo (186). Za nim je Lionel Messi (129) , a Robert Lewandowski (91).
+Grynlandyjŏ (gryn. "Kalaallit Nunaat", duń. "Grønland") – autōnōmiczne znŏleżne terytorium Danije położōne na wyspie ô tym samymu mianie, kerŏ geograficznie położōnŏ je we Pōłnocnyj Americe, a historycznie i politycznie we Ojropie, ô przestrzyństwie 2 166 086 km² (nojsrogszŏ wyspa na świecie kerŏ niy je kōntynyntym), pokrytyj we 81% bez grynlandzki lōndolōd (410,4 tys. km² je swobodnych ôd lodu) i ô ludności 56 282 (styczyń 2014). 89% miyszkańcōw stanowiōm Inuici. Stolicōm Grynlandyje je Nuuk (duńske miano "Godthåb"). We 1978 duński parlamynt prziznoł Grynlandyje autōnōmijõ. We 1982 ôdbył sie absztimōng, we kerym miyszkańcy (52%) ôpedzieli za wystōmpiyniym z Ojropejskij Ekōnōmicznyj Spōlnoty. Grynlandyjŏ wystōmpiyła z nij we 1985 i terŏźnie niy je – we ôpaczności do Danije – czōnkym Ojropejskij Unije. Grynlandyjŏ je czōnkym Nordyckij Rady. Miano wyspy ôznaczŏ „zielōny krŏj” – miała zachyncić do zamiyszkowaniŏ na nij, we ôpaczności do Islandyje, kere miano „krajina lodu” miała zniychyncać. Geografijŏ. Wyspa leży we pōłnocnyj czynści Atlantyckigo Ôceanu, je tajlōm Pōłnocnyj Ameriki i nojsrogszõ na świecie niykōntynyntalnõ wyspōm. Ôd ôstatka kōntynyntu ôddzielajōm jã ciyśniny Davisa, Smitha i Robesona jak tyż Morze Baffina. Nojdalij na pōłnoc położōnym pōnktym je Przilōndek Morris Jesup, a na połednie Przilōndek Farvel. Ôd weschodu Ciyśnina Duńskŏ ôddzielŏ jã ôd Islandyje. Nojwyższym szpicōm je Gōra Gunnbiørna 3700 m n.p.m., rubość lodu we czaszy lodowca dochodzi do 3500 m. Wybrzyże fiordowej zorty z licznymi przibrzyżnymi wyspami. Srogszŏ tajla Grynlandyje leży na pōłnoc ôd podbiegunowego koła. Na Grynlandyji je tyż nojsrogszy na świecie nŏrodny park. Keby cołki dekel lodowŏ Grynlandyje uległa stopniyńciu, poziōm mōrz dźwignōłby sie ô bez 7 m. Klimat. Na Grynlandyji panuje klimat polarny, jyno na wybrzyżach – subpolarny. Połedniowy zŏchōd krŏju je cieplyjszy niżby wynikało z geograficznyj szyrokości, a to za sprawōm ôpływajōncego wyspã ôd tyj zajty odgałynzienia ciepłego Pōłnocnoatlantyckigo Sztrōmu. Klimat Grynlandyje cechuje sie czynstymi pōmianami czasu, ôstrymi pōmianami tymperatur i srogimi ôpadami (ôsobliwie we czynści połedniowyj). Flora. Flora Grynlandyje je chudobnŏ. Na jeji terynie trefić idzie kol. 500 zort roślin wyższych jak tyż 3000 zort mchōw, porostōw i glōnōw. Roślinność na Grynlandyji wystympuje ino we placach, kere choć bez krōtki czas we czasie roku sōm swobodne ôd lodowego dekla. Zasadniczŏ zorta roślinności porastajōncej te przestrzyństwa stanowiōm roztōmajte zorty tundry jak tyż łōnki. Tundra na połedniu słożōnŏ je z roztōmajtych zort trŏw, mchōw, porostōw i roślin ziylnych, a na pōłnocach ino z mchōw i porostōw. Na samym połedniu krŏju wystympujōm tyż kerze i karłowate zorty strōmōw, m.in. byrki (ôsiōngajōnce 10 m wysokości), ôlsze, wiyrby (siōngajōnce 4 m), jarzymbiny, jałowce. Pōłnocne wybrzyże (powyżyj 80° szyrokości geograficznyj) je praktycznie pozbyte roślinności.
+Pop-folk - muzyka łōnczōnca pop s folkiym narŏdzōnyj we Bałkanach, Wschŏdniyj Ojropiye a krajach Morzã Strzŏdziymnegŏ.
+Farorz (uać. "parochus") to je duchowny, nojczyńści prezbiter (kśōndz), kery zarzōndzo gminōm kościelnōm. We kościele katolickim je uōn mianowany bez biskupa. Podug prawa kanōnicznygo, je to "Pastor proprius paroeciae sibi commisae sub auctoritate Episcopi" (własny pastyrz zleconyj siebie parafije pode władzōm biskupa). Mianowaniy na farorza nojczyńścij je dożywotnie. We kościouach protestanckich farorz nojczyńścij je wybierany bez wiernych. Niykej mianuje sie go pastorym.
+Imsweiler to je gmina we Miymcach, we kraju zwiōnzkowym Nadrynijo-Paltynat, we krysie Donnersberg. Zajmuje 9,9 km² placu a podug danych s 2006 roku miyszkoło sam 593 ludzi.
+Republika Pōłnocnyj Macedōnije (mac. "Република Северна Македонија") – państwo na Bałkańskim Pōłwyspie, powstołe po rozpadniyńciu sie Jugoslawije. Powiyrchnia cołkowito: 25 713 km² Powiyrchnia lōndowo: 24 856 km² Powiyrchnia wōd: 447 km² Cołkowito granica lōndowo: 748 km Dugość wybrzeżo: niy mo dostympu do morza Dugość granic ze sōmsiodujōncymi państwōma: Albanijo 151 km, Bōłgaryjo 148 km, Grecyjo 228 km, Kosowo 159 km, Syrbijo 62 km. Nojwyższy pōnkt: Korab 2 753 m n.p.m. Nojniższy pōnkt: rzyka Wardar na granicy s Grecyjōm – 50 m n.p.m. Geografijo. Macedōnijo je krajym głōwniy gōrskym a wyżynnym. Na terynie cołkigo kraju sōm porozciepowōne masywy gōrske, s kerych nojwiynkszy a nojwyższy to Szar Płanina. Miyndzy masywōma leżōm kotliny – Prilepsko Pole, we dolinie Crnyj Reki, Polog we dolinie gōrnygo Wardaru , Owcze Pole a Koczansko Pole nad Bregalnicōm a tyż dolniy wiynkszych rzyk – Strumicy, Wardaru a Drinu. Nojwiynkszōm a nojdugszōm rzykōm je Wardar (320 km), kerego najwiynkszymi dopływōma sōm Treska, Pczinia, Bregalnica a Crna Reka, krōm tego terytoryjo Pōłnocnyj Macedōnije ôdwodniujōm jeszcze Strumica a Drin (kery noleży do zlewiska Adriatyckigo Morza).
+Stepan Bandera (rodz. 1 stycznia 1909 we Starym Uhrynowi, um. 15 października 1959 we München) – ukrajiński politikier nacyjonalistyczny. Dziołocz lo samostanowiynio Ukrajiny, wespłōzrichtowoł rewolucyjno ("banderowsko") frakcyjo Organizacyje Ukrajińskich Nacyjonalistōw (OUN-B). Skirz tego Poloki ôskarżajōm, aże je uōn postrzednio winny zbrodni na Wołyniu a wschodnij Galicyji (wuōnczas bōł we kōncytracyjnym lagrze). Zginōł we zamachu przirychtowanym ôd agynta ôd KGB Bohdana Staszyńskigo, kery użōł szpecyjolnyj pistoule co rozpylo cyjanek.
+Charkowski ôbwōd – ôbwōd, jydnostka administracyjnygo tajlōngu Ukrajiny. Wiyrch 31 415 km², ludzi 2 737 200 (na 2013 rok). Je potajlowany na 27 rejōnōw. Stolicōm ôbwōdu je Charkōw.
+Torrelles de Foix (sp. "Torrellas de Foix") - gmin we Szpaniji, we autōnōmicznyj spōlnocie Katalōnijo, we prowincyji Barcelōna. Mo 37,19 km² wiyrchu a podug danych ze 2021 roku pōmiyszkiwało sam 2479 ludzi.
+Pōłnocno Karolina je sztat na połedniowym zachodzie Zjednoczōnych Sztatōw nad Atlantyckim Ôceanym. Granica mo na pōłnocy ze stanym Wirginijo, na zachodzie Tennessee a na połedniu ze Połedniowōm Karolinōm. Nojsrogsze miasta: Charlotte Raleigh Greensboro Durham Winston-Salem Stolica - Raleigh. Wielość ludzi - 9 222 414. Ôficjalno neczajta sztatu Pōłnocno Karolina (we angelskij godce)
+Wyoming (/waɪˈoʊmɪŋ/) to je stōn we Stanach Zjydnoczōnych. Granica mo na pōłnocy ze stanym Montana, na wschodzie ze stanōma Połedniowo Dakota a Nebraska, na połedniu ze stanōma Kolorado a Utah, a na zachodzie ze stanōma Utah a Idaho. Cheyenne Casper Laramie Nojsrogsze miasta. Stolica - Cheyenne Wielość ludzi - 532 668 Yellowstone National Park Grand Teton National Park Ôficjalno neczajta stanu Wyoming (we angelskij godce)
+Ajnfachowo wewiōrka, ajcherszyn (łać.: "Sciurus vulgaris") je mały gryzōń ze familije wewiōrkowatych. Jeji pelc mo farba ryszawo, rzodzi czorno lebo brōno. Jeji charakterystycznōm cechōm je srogi kwost. Wystympuje we bezma cołkij Ojropie, a tyż na pōłnocy Azyje.
+Pietas to bōła rzimsko personifikacyjo pobożności a sumiynności. Przedstowiany na awersach rzimskich klepokōw przestowiōny s paterōm a berłym.
+System of a Down – amerikańsko muzyczno skupina, kero gro muzyka ze zorty hewimetal, hardrok a alterntywny metal. Założōno we 1994 roku we Glendale we sztacie Kalifornijo ôd muzykantōw ôrmiańskigo pochodzynio. We lotach 2006-2011 skupina mioła zawieszōno dziołalność. Seri Tankian – wokal, klawiyry, elektryczno gitara (1994-2006, ôd 2011) Daron Malakian – elektryczno gitara, wokal wspierajōncy (1994-2006, ôd 2011) Shavo Odadjian – basowo gitara (1994-2006, ôd 2011) John Dolmayan – szlagcojg (1997-2006, ôd 2011) Ontronik "Andy" Khachaturian - szlagcojg (1994-1997) "System of a Down" (1998) "Toxicity" (2001) "Steal This Album!" (2002) "Mezmerize" (2005) "Hypnotize" (2005) Neczajta skupiny
+Kundiawa - miasto Papui-Nowyj Gwinyji, stolica prowincyji Simbu.
+Tōnis - nojsrogsze miasto a stolica Tōnezyji. Ôstrzodek industryji, nauki a kultury. Morsko hawyna.
+Tortola - wyspa na Atlantyckim Ôceanie, na Karajibskim Morzu, we Małych Antylach. Najwiynkszo we brytyjskij kolōniji Brytyjske Dziewicze Wyspy. Mo 55,7 km² wiyrchu a podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwało sam 23 491 ludzi. Je sam rozlygowano stolica Brytyjskich Dziewiczych Wyspōw, Road Town.
+Matchbox je marka modelōw autokōw (zauobycz, nale niy yno, bōły tyż fligry a inksze) wkludzōno we 1953 ôd firmy Lesney Products, terozki je uōna włosnośćōm firmy Mattel. Miano "Matchbox" we angelskij godce ôznaczo "szachtla sztraheclōw" a nadano je skirz tygo, co modele bōły podug srogości podane na ta szachtla. Neczajta Matchboxōw
+Bacewiczy (bioł. "Бацэвічы"; rus. "Бацевичи") - ôsiedle na Biołorusi, we mahilowskim ôbwodzie.
+Władimir Lenin (ros. "Владимир Ленин"), Władimir Iljicz Uljanow (ros. "Владимир Ильич Ульянов"), rodz. 22 kwietnia 1870, podug kalyndorza julijańskigo 10 kwietnia, we Symbirsku, um. 21 stycznia 1924 we Gorkach Lyninowskych pody Moskwōm - ruski politiker, ôrganizatōr a prziwōdca rewolucyje październikowyj, a niyskorzi piyrszy prziwōdca Rusyje Radzieckij. Wespōłzołożyciel a lider partyje bolszewickij. Tyjoretyk a idyjolog kōmōnizmu.
+Crişeni to je wieś we Rōmōniji, we ôkryngu Harghita, we Transylwaniji. Zołożōno ja we 1387. Miyszko sam 2443 ludzi, s kerych 63% to Rōmōny, 32% Madziary a 4% Cygany. Je sam muzyjōm, we kerym idzie ôbejzdrzeć nojsrogszo we świecie sztrōhauba.
+Pōmōnowice (pol. "Pomorzowice", miym. "Pommerswitz", cz. "Pomorčovice") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we gubczyckim krysie, we gminie Gubczyce. We 2011 roku wieś miała 399 miyszkańcōw.
+Tang Jiuhong (chiń. : 唐九红) (rodz. 14 lutygo 1969) to je bōło chińsko badmintōnistka, kero bōła aktywno we lotach 80. a na anfangu lot 90. XX stolecio. We dorobku mo m. in. titel Mistrzyni Świata (1991) a brōnzowo mydajla s Ôlimpiady we Barcelōnie. Profil we databaseolympics (we angelskij godce)
+Klimczok (pol. "Klimczok", downi tyż "Klimczak") gōra we Ślōnskim Beskidzie, we Paśmie Baranij Gōry, wysoko na 1117 metrōw. Bez wiyrch przebiygo granica małopolsko-ślōnska. Klimczok je tyż nojwyższym placym Bielska-Biołyj. Pod Klimczokym stoji turystyczne schrōnisko, kere noleży do PTTK ("Polske Towarzistwo Turystyczno-Krajoznawcze"). Downi bōło prywatne, a we 1930 noleżoło do miymieckij ôrganizacyje Beskidenverein (mianowało sie "Klementinenhütte" abo "Klymyntynōwka" - we polskij godce "Klementynówka"). Na polanie kole schrōniska działo mały narciarski wyćōng. Lo turystōw sōm piesze cesty ze Szyńdzielni, Szczyrku, Bystryj, Błatnij a przełynczy Karkoszczōnka.
+Indyjski Ôcean (Indyk) to je trzeci pod wzglyndym srogości wodny behalter na świecie, zajmujōncy kole 20% wiyrchni Światowego Ôceanu. Położynie i przestrzyństwo. Ôcean ôd pōłnocy je ôgraniczōny bez Azyjõ, ôd zŏchodu bez Arabskõ Bōnã i Afrykã, ôd weschodu bez Malajskõ Bōnã, Sōndejske Wyspy i Australijõ, a ôd połedniŏ bez Antarktydã (Połedniowy Ôcean). Umŏwnymi granicami sōm połedniki: 20° i 147° dugości geograficznyj weschodnij. Ôcean tyn mŏ wiyrchniã 73 556 000 km² (kej włōnczōmy Morze Czyrwōne i Zŏtokã Perskõ); przibliżōnŏ ôbiyntość wynosi 292 130 000 km³. Rozciōngłość połednikowa i rōwnoleżnikowa dochodzi do 10 000 km. Strzedni zgłōmb 3890 m, maksymalny 7258 m (Sōndejskŏ Przikopa). Piska brzegu ô dugości 66 526 km je słabo rozwiniyntŏ. Indyjski Ôcean je barzo ciepły, we pōłnocnyj czynści tymperatura wod rzŏdko ślatuje pod 25 °C, za to w bliżu Antarktydy ôbniżŏ sie do kol. 0 °C, co dŏwŏ strzedniõ na poziōmie 17 °C. Zasolenie wynosi 34,8 ‰. Morze Andamańske Morze Arabske Morze Arafura Morze Czyrwōne Morze Lakkadiwske Morze Timor Wyspy i archipelagi. Srogsze wyspy i archipelagi: Madagaskar Kōmory Seszele Sokotra Malediwy Mauritius Cejlōn Zanzibar Andamany i Nikobary jak tyż tajla Indōnezyje Klimat. Warōnki klimatyczne Indyjskigo Ôceanu formujōm sie pod wpływym wzajymnego wpływaniŏ kōntynyntu i ôceanu. Herske, pōłnocno-weschodnie wiatry wiejōm ôd paździyrnika do kwietnia; ôd mŏja do paździyrnika dōminujōm wiatry połedniowe i weschodnie. Na połedniowyj pōłkuli wiatry sōm radszyj ôpaterne, ale latowe sztormy we bliżu Mauritiusa mogōm być geferlich. Cyklōny wystympujōm u wybrzyżōw Morza Arabskigo i Zŏtoki Byngalskij wy miesiōncach umiany mōnsunōw zimowego i latowego.
+Niderlandzkŏ gŏdka – zachodnio-germańskŏ gŏdka amtowŏ we Niderlandach, Belgiji, Surinamie a na Arubie, Sint Marteen a Curaçao.
+Zelandyjŏ to je mikrokōntynynt, co leży na weschōd ôd Australiji, kerego kole 94% wiyrchnie je pod wodōm. Jego lōndy stanowiōm przede wszyjskim archipelag Nowŏ Zelandyjŏ i Nowŏ Kaledōnijŏ społym z przibrzyżnymi wyspami (m.in. Wyspy Lojalności, Île des Pins, Wyspy Chesterfield), ôkrōm nich myńsze wyspy jak Norfolk i Lord Howe. We 2017 roku grupa wyuczōnych postulowała, coby uznać go za ôsobny kōntynynt. Podle takigo podejściŏ stanowiōłby nojmyńszy pod wzglyndym srogości kōntynynt. Ôdrymbność Zelandyje przipuszczalnie napoczła sie ôd subdukcyje platy Phoenix pod platã antarktycznõ w tamtyjszyj weschodnij Gōndwanie. Ôwdy regiōn tyn ulegnōł wypiyntrzeniu, a potym, skuli dalszych ruchōw tektōnicznych, ôdtarganiu ôd bazowego kōntynyntu.
+Sznitloch, mianowany niykedy s polskigo szczypiorkym ("Allium schoenoprasum L.") – zielina s arōmōm, ze knoblochowatyj familije. Wszechuobecniy uprowiany we Ojropie, Azyji a Pōłnocnyj Americe. Na dziko idzie go trefić na gōrskych piargach a żwirowatych brzygach wielgich rzyk.
+Yves Saint-Laurent (ur. 1 siyrpnia 1936 we Ôranie we Algeryje, zm. 1 čyrwca 2008 we Paryžu) – francuski projektant mody. Nojwiynkše sukcesy odnosiu we lotach 60. i 70. XX wieku. Znany je miyndzy inkšymi s wyprōmowanio wyglōndu bitnikōw, wprowadzynio do świata mody tweedowych ancugōw a přiodzianio babōw we smokingi, pierwyj zarezerwowane do chopōw. Přešou na pensyjo we 2002 roku.
+Japōńsko godka (jap. 日本語 – nihongo abo nippongo) – izolowano godka używano we Japōnije i bez Japōńczykōw we inkszych państwach (ōng. 130 mln cuzamyn). Tajlami japōńskigo szrajbōnka sōm: znoki kanji (nojwożnijszych ōng. 2000) dwa sylaboriusze mianowane cuzamyn kana hiragana katakana
+Umar Ibn Abi Rabia (ar.: عمر بن أبي ربيعة, rodz. 644 we Mekce, um. miyndzy 712 a 719 we Mekce) – arabski poeta, znōmy ze wkludzynio do arabskij literatury formy gydichty mianowanyj gazyl. Merriam-Websters Encyclopedia of Literature. Merriam-Webster, 1995. ISBN 9780877790426; s. 459
+Poitiers – miasto we Francyji, we regijōnie Poitou-Charentes, we departamyncie Vienne. Bōł sam plac aże trzech srogich bitwōw we Strzednich Storoczach: we 507, 732 a 1356 roku. Ôstrzodek kultury a nauki, uniwersytet.
+Friedrich Wilhelm Grundmann (rodz. 26 listopada 1804 we Berthelsdorf, Saksōnijo, zm. 30. lipca 1887 we Katowicach) – přymysuōwiec. Jak bōu 7 rokōw stary, překludziu sie do Tarnowskich Gōr. We bergmańskij šuli, do keryj uaziu, poznou Franciszka Wincklera. Zařōndzou posiaduościum Huberta Thiele-Wincklera. We 1841 překludzōny zostou zařōnd dōbr Wincklera do Katowic. Dokonou we nich srogich a gruntownych industryjolnych přemianōw, bōu autorym kōncepcyje rozbudowy miejskij Katowic. Jygo drugim mianym ôstoua mianowano ulica (ul. 3 Maja) we cyntrum Katowic. Historia miasta - Katowice miastem www.mhk.katowice.pl [dostęp 2017-01-20] Friedrich Wilhelm Grundmann Friedrich Wilhelm Grundmann Literatura. Bogdan Snoch, Górnośląski leksykon biograficzny, Katowice 1997, s. 71-72.,
+Arsenal Football Club je ynglicki fusbalklub ze Lōndōnu, kery gro we Premier League. Uōnygo stadjōn je Emirates Stadium we sztadzie Lōndōn, na kery wlyzie 60 432 ludzi. Klub założyli we 1886 a mianowoł sie uōn wuōnczas Dial Square. We sezōnie 2018/2019 trynerym Arsenalu je Unai Emery Farby klubu sōm bioło-czyrwiōno-czorne. Neczajta klubu
+Władywostok (rus. "Владивосток") to je miasto we Rusyji, stolica Nadmorskigo Kreju a morsko hawyna nad Japōńskim Morzym. Główny ôstrzodek industryje, nauki a kultury na Dalekim Wschodzie. Baza Ruskij Floty Pacyfiku. Kōńczy sie sam Transsyberyjsko Banowo Lynijo. Miasto założōno we 1860, ôd 1888 stolica Nadmorskigo Ôbwodu a niyskorzi Nadmorskigo Kreju. We 1903 skuplowano je ze Moskwōm bez banowo lynijo.
+Wilamowsko godka abo tyż wilamowicko ("Wymysöryś") – je to wyspowo godka ze grupy zachodnij godkōw germańskich, kerōm używało sie kożdy dziyń we Wilamowicach (ślōnske wojewōdztwo) zarozki ôd przibycio grupy ludności jako ôsiydlyniy miymiycke na ziymii Polski (a akuratni - ślōnsko-małopolskigo pograniczo). Kej jyno nastōmpiōł anfang XXI stolecio szło godać, co je uōn już bezmała umarty, a to stōnd, co godo po wilamowsku jynoż 70 perzōnōw, ôsobliwie stare ludzie. Miano godki sie wziyno ôde Wilamowianōw - regijōnalnyj skupiny, skiż tygo je to miano barzi preferowane ôd "wilamowicko godka", kero pochodzi ôd miana wilamowiczany - miyszkańcy Wilamowicōw. Roztomajtość godki. Chocoż moge sie wydować, co tako godka, kero je używano jynoż we jydnym mieście a to jedziniy ôd 70 perzōnōw je fest jednolito, je to niyprowda. Wilamowsko godka niyma jednako, inkszość godanio znoleży przede wszyjskim na roku urodzynio. Bez tyn przikłod Wilamowiany urodzōne miyndzy 1913 a 1920 swōj sztad mianujōm "Wymysou", te s miyndzy 1926 a 1935 - "Wymysoü", a ludzie porodzōne miyndzy 1926 a 1935 roku - "Wymysoj". Kryteryjōm rōżnicujōncym godka je tyż geograficzne rozlygowaniy terynu a plac zamiyszkanio Wilamowiana. Do sie wyuodrymnić roztoliczne zorty godki wele zidlōngōw we Wilamowicach - inakszy godo sie we "Ufer Heł", inakszy we "Underum Puś" a jeszcze inkszo godka mo "Ym mytułdiöf". We kożdym zidlōngu je inszy akcynt, słōwka, a niykej tyż cołke ausdruki. Niy idzie skiż tygo smianować jednygo sztandardu wilamowskij godki. Klasyfikacyjo. Godka Wilamowianōw na isto wrachowuje sie do skupiny germańskich godkōw. Wywodzi sie uōna ze trzinastastorocznyj miymczyzny używanyj nad strzodkowōm a dolnōm Wezerōm. Józef Latosiński klasyfikuje wilamowsko godka jako zorta starogōrnomiymieckij godki (Althochdeutsch) ze ajnflusym dolnomiymieckij (Altsächsichsch, Altnordisch). Ze drugij strōny ôbszor kśōnżynstwa Schaumburg-Lippe je wrachowowany we cołkij tajli do sztrefy Plattdeutsch - godki bliżnyj niderlandzkij. Wielostoroczny rozwōj we izolacyji ôd spōlnygo miymieckigo a druk polskigo becyrku sōm prziczynōm stanu, co Miymcy tyż niy poradzōm wilamowskij godki spokopić. Wilamowsko godka przelozła bez procesa na ôdwyrtka ôd ślōnskij miymieckij inzelowij godki do ślōnskij godki - we piyrszym przipadku germańsko godka bōła pod ajnlfusym polskim, a we drugim - słowiańsko godka pomiyńōła sie pod ajnflusym miymieckij. Fōnologijo. Wilamowsko godka posuguje sie 26 spōłgłoskōma (spojstrzōd kerych l we praktyce ôstała blank wyparto ôd ł, pojawiōła sie ale spōłgłoska rz) a 8 samogłoskōma, kere potworziły kupa dyftōngōw, ze kerymi je roz za czas utropa, kej je we szrajbōnku ôznoczać. Fest srogi jawi sie polski ajnflus we wilamowszczyźnie. Wlozła dō ni miyndzy inkszymi samogłoska y wymołwiano kej po polsku. Podaniy na to, ausszpracha głoski z je tyż cołko polsko, niy kej to sie mo we miymczyźnie. Chocioż klangi wilamowskij godki przelozły pod ajnflusym polskij godki sroge porōżniyniy ôd swojich przodkōw, mo we sie ale jake niyuobecne we polskim spōłgłoski a samogłoski. Noleżōm dō nich miyndzy inkszymi: raja ś, ć atd. - sōm to spalatalizowane podniebiynne spōłgłoski, eli /ʃʲ/, /tʃʲ/ atd., a niy polske prepalatalne ś, ć. h – każ je to wierza dźwiynczne [ɦ]. Jako godka typowo germańsko, wilamowski mo fest widzialne samogłoskowe redukcyje, we tym spōminajōnce ynglicki przelyziyniy niyakcyntowanygo (gyszichtowygo) "e" do [ɪ] (we szrajbōnku <y>), a tyż przelyziynia we kerōnku /ə/ przed /r/ a roztajlowaniy na duge a krōtke samogłoski. We szrajbōnku wystympuje ino roztajlowaniy <ao> /ɔː/ od <o>, nale dugich a krōtkich parōw je wiyncy, a sōm uōne wywołowane akcyntym a pozycyjōm. Abecadło. Ze wilamowskōm godkōm je tako utropa kej u ślōnskij - niy mo ino jednygo abecadła. Kożdy, kery kejś pisowoł po wilamwsku używoł niyroz blank inkszygo abecadła, barzi podanego na polski lebo tyż na miymiecki. Abecadło podle Józefa Gary. We teroźnim pisaniu używo sie abecadła Józefa Gary, kery tworzi we nim roztomajte gydichty a pisuje ôzprowki. Mo uōne tako forma: Inksze abecadła. Swojich autorskich abecedōw używali miyndzy inkszymi Herman Mojmir, Florian Biesik, Ludwik Młynek, Tomasz Wicherkiewicz a Adam Kleczkowski. Tyn ôstatni dowoł forszlag uznanio abecedy, kero uddowała fest złożōne fōnologiczne procesa a bōło by ciynżko posugować sie takim alfabetym, skiż tygo, co mioł kupa djakrytykōw. Gyszichta. Gyszichta wilamowskij godki napoczyno sie we drugij połowie XIII stolecio. Tedy po tatarskim nojeździe polski krōl wprowadźōł na prōzne ziymie ôsadnikōw - przodkōw Wilamowianōw. Wroz ś nimi przilozła do Polski kultura, zwyki a godka. We XV stoleciu przibōła drugo wela imigrantōw, wierza ze Szkocyje (pokozuje sie to bez szkocko krata na wilamowskim ôbleczyniu lebo chociożby bez miano Foks). Cołke ludztwo godało tedy po wilamowsku. Jedziniy we urzyndach a kościele roz za kedy stosowano miymiecko godka, podaniy na szula, anle sam trza bōło do bajtlōw po wilamowsku godać, coby uōni spokopili. Cołko sytuacyjo ôdmiyńōła sie we 1847 roku, kej to do urzyndōw wprowadzōno polsko godka – poczōntek polōnizacyje. Bez tyn przikłod we 1880 roku, 92% miyszkańcōw godało wilamowskim jako piyrszōm rzeczōm, a we 1890 już ino 72%, a we 1900 jedziniy 67%. Kulminacyjnym pōnktym polōnizacyje bōł 1946 rok, kej kōmōnistyczny regiyrōnek zakozoł godanio po wilamowsku słowōma "Niniejszym ogłosiłem śmierć języka i kultury Wilamowic" (Wobec ôgłośōłech śmiyrć godki a kultury Wilamowicōw). Po tym używaniy wilamowskij godki, śpiywaniy śpiywkōw lebo chodzowaniy we ludowym wilamowskim ôbleczyniu bōło wroz zgłoszane na milicyjo a ciynżko sztrofowane. Ôjce przestali przekazować godka bajtlōm, co bōło prziczynōm ku jeji wymiyraniu. Niimo uchylynio zakazu we 1956 roku niy poradzōno powstrzimać śmiyrci wilamowskij kultury. Terozki jynoż stare ludzie godajōm po wilamowsku, a pojstrzōd modych niy mo bezma żodnygo zajimanio. Bibljoteka Kōngresu USA, kero nadowo godkōm buchsztabowe abrewiacyje, 18 lipca 2007 roku dała wilamowickymu abrewiacyjo "wym". Wilamowsko godka ôstała zaregistryjrowano (we miyndzynarodowyj normalizacyjnyj ôrganizacyji) pod abrewiacyjōm "wym". Alfabyt wilamowski
+Republika Ałaju (ru. Респу́блика Алта́й, alt. Алтай Республика) - je autōnōmicznōm republikōm we Rusyje.
+Я я — trzidziestotrzecio i ôstatnio buchsztaba podstawowyj cyrylicy.
+Krasnopole (ukr. Краснопі́лля) - ôsiedle miejskij zorty na Ukrajinie, we sōmskim ôbwodzie. Na 2015 rok pōmiyszkiwało sam 8905 ludzi.
+Syryjo (arab. سوريا / سورية, transk. "Sūriyya", miano ôficjalne: Syryjsko Republika Arabsko الجمهورية العربية السورية "Al-Džumhurijja al-Arabijja as-Surijja") – arabske państwo na Bliskym Wschodzie, granica mo s Turcyjōm (822 km), Irakym (605 km), Jordanijōm (375 km), Libanym (375 km) a Izraelym (76 km). Dugość wybřeža wynosi 193 km. Nojwyžšym pōnktym je Hermōn (2814 m n.p.m.). Kōnstytucyjo pochodzi s 13 marca 1973 roku. Syryjŏ je podzielōnŏ na 14 prowincyje (muhafaz), nazywajōncych sie ôd jejich głownych miast: Damaszek Damaszek (miasto wydzielōne) Al-Kunajtira Dara As-Suwajda Hims Tartus Latakia Hama Idlib Aleppo Ar-Rakka Dajr az-Zaur Al-Hasaka. Ôd 2011 roku w Syryje trwŏ wielostronna wojna. Od 2014 pōłnocnŏ jak tyż wschodniŏ Syryjŏ je kōntrolowanŏ bez Autōnōmicznõ Administracyjõ Pōłnocnyj i Wschodnij Syryje, co uwŏżŏ sie za autōnōmiczny regiōn Syryje. Autōnōmiczny regiōn zamiyszkali je bez kole 2,5 mln ôsōb (w listopadzie 2014 skirz napływu wychodźcōw, populacyjõ szacowano było aże na 4,6 mln), z wiynksza Kurdōw, kerzi stanowiōm 60% ludności tego regiōnu.
+Michael Jackson (rodz. 29 siyrpnia 1958 we Gary, um. 25 czyrwnia 2009 we Los Angeles) – amerikański piosynkorz, kerygo kariera a żywobycie ôstało sie ikōnōm popkultury bez ôstatnie sztyry dekady. Bōł jydnym s nojpopularnijszych muzykantōw we gyszichcie. Wkludził uōn do popkultury nowe ruchy we tańcowaniu (robot a Moonwalk), ôdmiyńōł sposōb robiynio teledyskōw a mioł ajnflus na sukces MTV, kero na anfangu jygo kariery niy bōła tak szyroko znōmo kej terozki. Michael Jackson chowoł sie we familije ô muzycznych tradycyjach a kariera zaczōn kej bōł 7 lot stary. Jygo solowo kariera mo anfang we 1979 roku. Piyrszy jygo sukces to albōm "Thriller", kery ôstoł przedany we przez 100 mln. egzymplarzōw. We 1993 piyrszy roz ôstoł ôskarżōny ô seksualne molestowaniy bajtli. We lotach 1994-1996 bōł żyniaty ze cerōm ôd Elvisa Presleya, Lisōm Mariōm Presley. Umrził skiż hercszlagu. "Got to Be There" (1971) "Ben" (1972) "Music and Me" (1973) "Forever, Michael" (1975) "Off the Wall" (1979) "Thriller" (1982) "Bad" (1987) "Dangerous" (1991) "HIStory" (1995) "Blood on the Dance Floor (HIStory in the Mix)" (1997) "Invincible" (2001) "Number Ones" (2003) 1972: "Ben" 1979: "Dont Stop Til You Get Enough" 1980: "Rock with You" 1983: "Billie Jean" 1983: "Beat It" 1983: "Say Say Say" (duet s Paulem McCartneyem) 1987: "I Just Cant Stop Loving You" 1987: "Bad" 1987: "The Way You Make Me Feel" 1988: "Man in the Mirror" 1988: "Dirty Diana" 1991: "Black or White" 1995: "You Are Not Alone" 1981: "One Day in Your Life" 1983: "Billie Jean" 1987: "I Just Cant Stop Loving You" 1991: "Black or White" 1995: "You Are Not Alone" 1995: "Earth Song" 1997: "Blood on the Dance Floor (HIStory in the Mix)" Neczajta Michaela Jacksona
+Jamajka – wyspa a państwo we Pōłnocnyj Americe, na Karajibskim Morzu we Wielgich Antylach. Wiyncy kej pōł wyspy leżi powyżyj 300 m n.p.m. Nojwyższy wiyrch, Blue Mountain Peak, je wysoki na 2256 m n.p.m. 90% miyszkańcōw je czornoskōrych, 7% to Mulaty, a 1% Hindusy. Gospodarka je ôparto na ekspolotacyje boksytōw a turystyce.
+Għaxaq to je miejscowość na Malcie, co w nij miyszkŏ 4 388 ludzi. Je to siedziba gminu ze takim samym mianym.
+Zjednoczōne Arabske Ymiraty, Państwo Zjednoczōnych Arabskich Ymiratōw (ar.: الإمارات العربيّة المتّحدة) – państwo we Azyji, na Bliskim Wschodzie, na Pōłwyspie Arabskim nad Perskōm Zatokōm a Uōmańskōm Zatokōm. Skłodo sie ze siedmiu ymiratōw: Abu Zabi, Dubaj, Szardża, Ajman, Umm al-Kajwajn, Ras al-Chajma a Fudżajra. Granica mo s Saudyjskōm Arabijōm, Katarym a Uōmōnym. We VII stoleciu teryn ZAY zajyni muzułmany, pynetracyjo ojropejsko ôd XVI stolecio (wuōnczas pora fortōw założyli sam Portugalczyki). We XVII stoleciu tajlōng sztrefōw ajnflusu miyndzy Portugalijōm a Ôsmańskōm Turcyjōm. We 1892 Wielgo Brytanijo szrajbowała traktaty ze wszyjskimi ymiratōma, podle kerych uōna ôdpadoła za jejich zagraniczno polityka. Mianowano to bōło Traktatowy Uōmōn, a rzōndziła nim rada siedmiu ymirōw. We lotach 60. XX wieka Traktatowy Uōmōn wzbogacił sie skiż eksploatacyji ropy naftowyj. We 1968 Wielgo Brytanijo ôdgłosiła co wycofo swojo armijo, a ymiraty ôgłosiły powstaniy Federacyje Arabskich Ymiratōw, do keryj wlazowały tyż Katar a Bahrajn. We 1971 wylozły s Federacyje Bahrajn, Katar a Ras al-Chajma, kere proklomowoły własne państwa. Reszta ymiratōw utworzōła Zjednoczōne Arabske Ymiraty. Rok niyskorzi, we 1972, Ras al-Chajma przistōmpiła do tyj Federacyje nazod. Terozki je to jedyn s nojbogatszych a nojgibcij rozwijajōncych sie krajōw świata. Dochōd narodowy na miyszkańca wynosi ōng. 28 tyś. USD. We gospodarce i terozki sroge znoczynie mo ropa naftowo a jeji rafinacyjo, nale rozwijo sie tyż nowe technologije a inwestuje we turystyka. Skiż srogigo zapotrzebowanio na siła roboczo, przilozło sam kupa ymigrantōw a terozki Araby a Persy to yno 42% miyszkańcōw ZAY. Reszta ludzi to ymigranty, głōwniy s połedniowo-wschodnij Azyje, Indji a Bangladeszu. Prawo sam je ôparte na islamie a je fest surowe, ôrzekano je kara śmierci, we tym za buzeranctwo.
+Managua - nojsrogsze miasto a stolica Niikaragui a departamyntu Managua. Ôstrzodek industryje, nauki a kultury.
+Jarowa - ôsiedle miejskij zorty na Ukrajinie, we dōnieckim ôbwodzie, we limańśkij miśskij hromadzie. Na 2017 rok pōmiyszkiwało sam 1955 ludzi.
+Andrij Iwanowycz Sadowyj (; rodz. 19 sierpnia 1968 we Lymbergu, SSSR) — ukrajiński polityker, społeczny aktiwista a biznesmyn. Zołożyciel ferajnu Samopomicz, kere z czasym przeformowało sie we polityczno partyjo. Jedyn ze zołożycielōw fyrmy "TRK Luks". Mer Lymberga ôd 2006 roku. Żywobycie. Rodźōł sie we Lymbergu. Uōnego muter bōła rechtorkōm, a fater inżynierym we LAZ (Lymberskij Fabryce Autobusōw). We 1987 skōńczōł Lymberske Technikōm Radyjoelektrōniki. Potyn dwa lata sużył we sowieckim wojsku. Bildōng. Sztudjyrowoł na Lymberskij Politechnice, we 1995 dostoł titel inżyniera elektrōnicznyj techniki. Ôd 1997 mo kwalifikacyjo ekōnōmisty ze szpecyjalnośćōm "Finance a kredyt". We 1999 skōńczōł Norodowo Akadymijo Państwowego Reskyrōngu przi Prezydyńcie ôd Ukrajiny.
+Fusbal (ang. "football", miym. "Fußball", pol. "piłka nożna") – manszaftszpil, wywōłano we weldzie szportzorta. We fusbalowych wetkach (szpilach) 2 manszafty szpilajōm. Wbicie bala do tora spōrnika je szpilowym cfekym. Wygrywo ta manszafta, kero sprawi to mer razōw. Szpile skłodajōm sie ze dwiōch tajlōw, kere majōm po 45 minutōw. Sōm uōne szpilane na rechtekym, trowiastym szpilplacu. Miary szpilplaca to ôd 45 m do 90 m szyrzce na ôd 90 m do 120 m lang. Tory majōm miary 244 na 732 cyntimetrōw. 11 fusbalokōw skłodo sie na kożdo manszafta, posztrzōd kerych ukozyma tego we torze - tormana (kery moge chytać bal do rankōw), tych na zadku - ôbrōńcōw, tych we posztrzodku pōmocnikōw a tych we napadzie - napadziorōw. Historyjo. Fusbal wynojdli we Ynglandzie, kaj piyrsze szpile szpilali uż bezma we III w. Piyrszy angelski fusbalowy ferajn - "Sheffield Club" - erygowany bōł we 1855 g. 8 rokōw niyskorzi stanōł już piyrszy angelski fusbalowy ferajn, kery wprowadźōł jednake prawidła lo wšyjskych. We 1904 g. stanōła Pojsztrzōdnacyjowo Fusbalfederacyjo (FIFA). Fusbal na Ślōnsku. Reprezentacyjo ślōnsko. Niyformalny manszaft fusbalowy, we kerym szpilujōm fusbaloki s wojewōdztwa ślōnskigo, niy noleży do FIFA niy UEFA. Niy biere udźōłu we ôficjalnych turniejach. Na ôstatku szpilali ze Polokōma (1:1, Stadjōn Ślōnski we Chorzowie, 9 grudnia 2006). FIFA (ang.) UEFA (ang.)
+Jacopo Peri (rodz. 20 siyrpnia 1561, um. 12 siyrpnia 1633) – italski kōmpozytor a śpiywok, kery działoł miyndzy epokōma renesansu a baroku. Jygo dzieło, ""Dafne", kere napisoł we 1597 roku, je poważane za piyrszo ôpera. Inkszo jygo znōmo ôpera to "Ojrydyka"".
+Stargard (pol.: "Stargard", pōm.: "Stôrgard", uać. "Stargardia", niym. "Stargard in Pommern", "Stargard an der Ihna"; 1950-2015 "Stargard Szczeciński") – miasto a gmina we wojewōdztwie zachodniopōmorskim, we kryjsie stargardzkym, nad Inōm. W lotach 1975-1998 miasto administracyjniy noležouo do wojewōdztwa ščecińskigo. Noležy do nojstaršych grodōw na Pōmořu Zachodnim. Jygo anfang siyngo VIII-IX stolecio. Rozwojowi ôsady spřijouo pouožyniy při křižujōncych sie cestach handlowych, prowadzōncych s Santaka do Wolina i ze Ščecina do Kouobřygu. Čuōnek Nowyj Hanzy. Miasto je siedzibōm powiatu stargardzkigo i gminy. Podle danych s 30 čerwca 2005, miasto miouo 71 017 miyškańcōw.
+Goran Bregović (we cyrylickim alfabycie Горан Бреговић, rodz. 22 marca 1950 we Sarajewie) - kōmpozytor etnicznyj muzyki, kajnikej tyż ze zorty rok, folk a elektrōnicznyj, tyż piosynkorz a gitarzista. Kupluje tradycyjno muzyka ludowo ze syntezatōrōma a churōma. Je krojcokym, uōnygo matka bōła Sorbkōm, fater Chorwatym. Utwory Bregovicia bōły na dźwiynkowyj ceście niykerych filmōw Emira Kusturicy. "Dom za vesanje" (1990) "Arizona dream" (1993) "La reine Margot" (1994) "Underground" (1995) "Tales and songs from weddings and funerals" (1997) "Ederlezi" (1998) "Silence of the Balkans" (1998) "Thessaloniki – Yannena With Two Canvas Shoes" (1999) "Kayah & Bregovic" (1999) "Songbook" (2000) "Krzysztof Krawczyk and Goran Bregović" (2002) "Karmen with a happy end" (2007) "Alkohol: Šljivovica" (2008) "Alkohol" (2008) "Champagne for Gypsies" (2012) Three Letters from Sarajevo (2017) Neczajta Gorana Bregovicia Goran Bregović we portalu jugofonika
+Batalijo ô Czernihōw to je batalijo, co trwo ôd 24 lutego 2022 roku, za elymynt kijowskij ôfensywy w czasie ruskij inwazyje na Ukrajina. Ciōng zdarzyń. Piyrszo faza. Ô godzinie 03:27 24 lutego 2022 roku (piyrszy dziyń ruskij inwazyje na Ukrajina) hauptman i kopral ôd ruskij 11. Gwardyjskij Brygady Szturmowyj poddali sie Siyłōm Zbrojnym ôd Ukrajiny pod Czernihowym. W tym samym dniu, Ukrajina prawiyła, iże poddoł sie plutōn rozpoznawczy ôd ruskij 74. Brygady Strzylcōw Zmotoryzowanych. Ô godzinie 08:34 ukrajińsko armijo ôdparła atak ôd ruskich wojokōw we Czernihowie i zajōnła ruski sprzynt i dokumynta. Podle brytyjskigo Ministerstwa ôd Ôbrōny ruske siyły niy wydolyły zdobyć Czernihowa i zamiast tego ôbrały inkszo drōga do Kijowa, ôbmijajōnco miasto. Ukrajińske byamtry poinformiyrowali, iże Rusyjoki zmierzajōm w zajta Sedniowa i Semeniwki. Ô godzinie 14:25 (UTC 2) ruske Ministerstwo ôd Ôbrōny ôgłosiyło, iże ruske wojsko ôbtoczyło Czernihōw i poczyno ôblynżynie miasta. Drugo faza. 26 lutego ukrajińske siyły prawiyły, iże pokōnały ruske siyły, co prōbowały zajmnōńć miasto. Wojsko ukrajińske rzekōmo przejōnło pora tankōw ôd Rusyjokōw. Ukrajiński regyrōnek prawiōł tyż, iże ruske rakety BM-21 Grad bōły ciepniynte we lazaryty i przedszkola we Czernihowie, nale niyma to niyznoleżnie zweryfikowane. 27 lutego ukrajińske byamtry ôgłosiyły, iże ruske siyły poprzniyły szustami srogo tajla cyntrum ôd Czernihowa, w tym zniszczyły zabytkowe kino. Niyskorzij ruske siyły prawiyły, iże doimyntnie zaszperowały sztad.
+Merkury – to je piyrszo podug ôdlygości ôd Słōńca planeta we Słōnecznym Ukłodzie. Tak kej Wynus, Ziymia a Mars je to planeta skalisto, nojmyńszo podle masy a wielgości ze planet Słōnecznygo Ukłodu. Merkury je jydnōm ze piyńciu planet, kere do sie ôbejdrzić gołymi ślypiōma. Niy je ajnfachowo do ôbserwacyje, skuli tygo co kej planeta wewnyntrzno lo ziymskigo ôbserwatora je dycki kole Słōńca. Merkury je widoczny ino przed wschodym abo po zachodzie Słōńca. Plac rozlygowanio Merkurygo je fest podany na plac Mieśōnczka: je sam kupa kraterōw, niy mo atmosfery a ksiynżyca. Temperatura powiyrzchni waho sie ôd −183 °C do 427 °C. Merkury mo sroge żylazowe jōndro kere dowo magnetyczne pole lajchtsze ôd pola Ziymie.. Wielgość jōndra powoduje, aże Merkury mo jydnōm ze najwiynkszych gynstości ze planet Słōnecznygo Ukłodu (kapka wiynkszo mo Ziymia). Piyrsze udokōmyntowane ôbserwacyje Merkurygo sōm ze piyrszygo tyśōnclecio p. Chr. Do IV stolecio p. Chr. grecke gwioździorze uważały, co sōm dwa cioła niybieske: piyrsze widzialne ino przed wschodym Słōńco (mianowali je Apollo), druge widzialne ino po zachodzie Słōńco (mianowali je Hermes). Bez gibki ruch planety Rzymiany mianowali jōm Merkury. Astrōnōmiczny zimbol planety to stylizowano wersyjo kaducyjusza Hermesa. We porōwnaniu ze inkszymi planetōma Ōkładu Słōnecznygo, ô Merkurym wiymy ino kapka. Skuli problymōw natury technicznyj, zbadały go ino dwie sōndy. Piyrszo - Mariner 10 - zmajstrowoła we lotach 1974-75 karty 45% powiyrzchnie. Niyskorzi, sōnda Messenger 14 stycznia 2008 zmajstrowoła kolejne 30% powiyrzchnie planety. Messenger bōł kole Merkurego zaś 6 października 2008 a trzeci roz 29 września 2009. Wuōnaczas bōło sfotografowane 98% placu planety, nale przi felernym świetle. We marcu 2011 sōnda wlozła na ôrbita coby zbajstlować cołko karta planety. 30 kwietnia 2015 Messenger zakończōł swojo misyjo.
+Sławomir (tyż Sławomiar) to mynske miano byciŏ słowiańskego. Je słożōne z czōnōw Sławo- („hyr, sławić”) i -mir („pokōj, dobro, świat”). Miano Mirosłav (cz. Miroslav), kere mŏ take samo znaczynie jak miano Sławomir (cz. Slavomír), je barzij znōme we Czechach. Podane staropolskie miana to Sławobor, Sławociech, Sławosław.
+Chytocz snōw (ang. "dreamcatcher") - amulet niykerych plymiōnōw Indjanerōw ze Pōłnocnyj Ameriki. Ôbycznie je to ôkrōng z jakij gałynzi ze necym we postrzodku, po bokach ôbwieszōny piōrōma. Wieszany przi wejściu do chałpy lebo wele łōżka, majōm ze cweka chytaniy złych snōw a przepuszczaniy ino tych dobrych. Terozki sie skōmercjalizowoł a idzie go kupić kej pamiōntka. Gyszichta chytoczy snōw a inksze informacyje ô nich
+Miyndzynorodowy Dziyń Rodnij Godki (Dziyń Rodnij Mowy) to je fajer, co przipodo 21 lutego a bōł ustanowiōny ôd UNESCO 17 listopada 1999. Jego data upamiyntnio wydarzynia we Bangladeszu, kaj poginōło 5 sztudyntōw, co domagali sie, coby byngalskij godce dać sztatus urzyndowyj godki. Podug UNESCO bezma połowa ze 6 tyś. godek świata je zagrożōnych wymarciym za 2-3 pokolynia. Miyndzynorodowy Dziyń Rodni Godki mo dopōmagać we jejich chrōniyniu jako godkowyj erbizny. Neczajta ô świyńcie we serwisie UNESCO "Gŏdać niy jyno ôd świynta" — "Dziyń Rodnij Mowy" - co ô tym padŏ Rada Gōrnoślōnskŏ "Marek Plura apeluje do Ślązaków" 21-02-2012 InSilesia.pl
+Wilamowice (pol.: "Wilamowice", miym. : "Wilmesau", wil.: "Wymysoü") je miasto we ślōnskim wojewōdztwie, we bielskim krysie, siedziba gminu Wilamowice. Miyndzy rokym 1975 a 1998 przinoleżało administracyjniy do bielskigo wojewōdztwa. Wilamowice sōm rozlygowane miyndzy Wilamowickim Podgōrzym a Ślōnskim Pogōrzym. Miasto zajmuje 10,36 km² placu a pōmiyszkuje sam 2813 ludzi (dane s 2007). Wilamowsko godka
+Aberdeen – ôbyczajowy dramat produkcyje brytyjsko-norwesko-szwedzkij, reżyserowany ôd Hansa Pettera Molanda we 2000 roku we Bergen (uokryng Hordaland), we Oslo we Norwegiji a we Glasgow we Szkocyji (Wielgo Brytanijo). Muzyka napisoł polski kōmpozytōr Zbigniew Preisner. Scynografijo stworził po tajli Janusz Sosnowski. "Brązowa Żaba" na festiwalu Camerimage we Polsce lo Philipa Ogaarda. Nadgroda lo Leny Headey jako nojlepszyj szauszpilerki na festiwalu we Brukseli. Nadgroda lo Iana Harta jako nojlepszygo szauszpilera na festiwalu we Karlowych Warach. Nadgroda lo scynarzistów na festiwalu we Milano. Aberdeen we bazie FilmWeb
+Solaris Bus & Coach – polsko marka autobusōw, jeji głōwno siedziba je we Bolechowie-Osiedlu pod Poznaniym.
+VfL Wolfsburg - miymiecki szportklub ze Wolfsburga we Dolnyj Saksōniji, nojbarzi znōmy ze sekcyje fusbalowyj, zołożōny we 1945. Farby ferajny sōm zielōno-biołe. Majster Miymcōw we sezōnie 2008/2009. Place we Bundeslidze podug lotōw. Dane VfL Wolfsburg na kōńcu sezōnu.
+Dua Lipa (rodz. 22 siyrpnia 1995 we Lōndynie) - brytyjsko piosynkarka, autorka tekstōw a modelka kosowsko-albańskigo pochodzynio. Dua Lipa (2017) Future Nostalgia (2020) Ôficjalno neczajta
+Land O Lakes - census-designated place we USA, we sztacie Florida, we hrabstwie Pasco. Podug danych ze 2010 roku pōmiyszkiwało sam 31 145 ludzi.
+Małe Przidrōże (pol. "Przydroże Małe", miym. "Klein Schnellendorf") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Fyrlōnd. We 2011 roku wieś miała 346 miyszkańcōw.
+Mbabane - stolica Eswatini a dystryktu Hhohho. Ôstrzodek industryje.
+Zeami Motokiyo, jap. 世阿弥 (1363 - 1443), znony tyż kej Kanze Motakyo to bōł japōński aktor a pisorz ôd szpili tyjatralnych. Napisoł menga s nojważnijszych szpili we japōńskym tyjatrze. Chowoł go ôjciec, tyż aktor, Kanami. Cuzamyn ôba ôdymknyli tyjater Noh, kery potym zaczōn wystawiać szpile do Ashikagi Yoshimitsu, szōgōna Japōńje. Kej Zeami zastōmpił ôjca cołkym, ôpracowoł włosny styl, kery dzisiej znomy kej Nah - miszōng pantōnimy a gimnastyki słownyj. Kole 50 szpili tyjatralnych je jymu przipisywane, m.in. "Izutsu", "Hagoromo" ("Mantel z piōr"), "Koi no omoni" ("Ładunek kochanio") a "Takasago". Napisoł łōn tyż podryncznik lo aktorōw "Fūshi kaden" (風姿花伝) znony tyż kej "Kadensho" (花伝書). To łōn je uwożany za chopa kery s Noh zrobił poważno forma tyjatralno.
+Ohio (/oʊˈhaɪ.oʊ/) je sztat na pōłnocnym wschodzie Zjednoczōnych Sztatōw. Granica mo na pōłnocy ze sztatym Michigan, na wschodzie ze Pynsylwanijōm, na połedniu ze Kentucky a Zachodńōm Wirginijōm, a na zachodzie ze Indianōm. Nojsrogsze miasta: Columbus Cleveland Cincinnati Toledo Stolica - Columbus. Wielość ludzi - 11,485,9 Ôficjalno neczajta Ohio (we angelskij godce)
+Śniyg to je atmosferyczny ôpad we postaci krysztołkōw lodu, nojczyńści we formie szyścioramiynnych gwiozdkōw. Tworzōm uōne na ziymii śniyżno deka. Śnyg powstowo we wyniku krystalizacyji pary wodnyj.
+Umlaut (dosłownie: "przegłos") – pōmiana klangu samogłoski we germańskich gŏdkach. Transkrypcyjŏ. We miymieckij gŏdce przi niydostympności ôdpednich pism abo we internetowych adresach umlauty sōm zastympowane bez przidanie litery "e" po literze ze diakrytycznym znakiem ôznaczajōncym umlaut, to znaczy: ä – æ – ae ö – œ – oe ü – ᵫ – ue Bajszpile: Franz Neuländtner → Franz Neulaendtner, Gerhard Schröder → Gerhard Schroeder, Müller → Mueller, für → fuer, https://www.zdf.de/dokumentation/terra-x/zugvoegel-kundschafter-in-fernen-welten-100.html(Zugvögel → Zugvoegel). We Unikodzie diereza/umlaut wystympuje we wersyjach: Wkludzanie. Microsoft Windows:   = Ä   = ä   = Ö   = ö   abo   = Ü   abo   = ü Linux:   ,   = Ä   , = ä   ,   = Ë   , = ë Tastatura QWERTZ:   ,   = Ä   , = ä   ,   = Ë   , = ë
+Irving Stone (rodz. 14 lipca 1903 we San Francisco, um. 26 siyrpnia 1989) – amerikański pisorz, autor rōmanōw ôpartych ô biografije artystōw, pisorzy a uczōnych. "Lust for Life" (1934) – podle biografije Vincenta van Gogha "Sailor on Horseback" (1938) – podle biografije Jacka Londona. "They Also Ran" (1944, wznowiōno 1966) – podle biografijōw kandydatōw na prezydyntōw USA, kere przegrali wybory "Immortal Wife" (1944) – podle biografije Jessie Benton Frémont "Adversary in the House" (1947) – podle biografije Eugene V. Debsa a jygo żōny Kate "Clarence Darrow For the Defense" (1949) – podle biografije Clarence Darrow "The Passionate Journey" (1949) – podle biografije Johna Noblea "Love is Eternal" (1954) – podle biografije Abrahama Lincolna a Mary Todd "Men to Match My Mountains" (1956) – ôpowieść ô zdobywaniu Dzikigo Zachodu, 1840 - 1900 "The Agony and the Ecstasy" - (1961) – podle biografije Michoła Anioła "Those Who Love" (1965) – podle biografije Johna Adamsa a Abigail Adams "The Passions of the Mind" ( 1971) – podle biografije Sigmunda Freuda "The Greek Treasure" (1975) – ôpowieść ô odkryciu Troje bez Heinricha Schliemana "The Origin" (1980) – podle biografije Charlesa Darwina "Depths of Glory" (1985) – podle biografije Camille Pissarro
+Fergańskŏ gŏdka - tureckŏ gŏdka s tajli kipczakskich gŏdek kerŏ ôdrymbniyłŏ siy ŏd kipczakskej gŏdki. Gŏdka bŏłŏ użiwanŏ we Fergańskej kotliniy.
+Śniyżka (czes. "Sněžka", pol. "Śnieżka", miym. "Schneekoppe", dolnoś. "Schniekuppe") – nojsrogszy wiyrch Ślōnska a Czeskij Republiki, srogo na 1603 metry. Położōno je we Gōrach Ôlbrzimich, kere sōm tajlōm Sudetōw. Na wiyrchu stoji restauracyjo a astrōnōmiczne ôbserwatoryjōm; po czeskij strōnie trwo budowa nowygo schrōniska turystycznygo. Downi na Śniyżce stały dwa schrōniska - miymiecke ôd 1850 pod mianym "Preussische Baude", kere rozebrali Poloki we lotach 60. XX stolecio a czeske "Böhmische Baude" (w tyn czas austrijocke) ôd 1868. Zawarte bōło ôd 1989 , a rozebrano je we 2005. Śniyżka je fest popularno postrzōd turystōw ôd XVI stolecio. Dzisiej prowadzōm tukej cesty ôd Polski a Czechōw. Ze czeskij strōny działo tyż zajlbana ôd miasta Pec pod Sněžkou. We marcu 2009 przitrefiła sie na Śniyżce budowlano katastrofa - na pora tydni zawarto ôbserwatoryjōm a cesty na wiyrch ôd polskij strōny. Śnyżka je przedstawiōno na wapynie Karpacza.
+right]</math> ; | srogosc = siyły, ciynżaru, ciśniyńciŏ | srogoscozn = "F", "Q", "P", "N", "T" | SI-jedn = formula_1 | CGS-jedn = formula_2 | Imp-jedn = formula_3 | esCGS-jedn = | emCGS-jedn = | imp-jedn = | nazwisko = Isaac Newton | etymologijŏ = | jednpodstawowŏ = niutōn – jednotka siyły we układzie SI (jednostka pochodnŏ układu SI), ôznaczanŏ N. 1 N to siyła, z jakōm trzeba fungować na ciało ô masie 1 kg, coby dać mu przispiyszynie rōwne 1 m/s² formula_1 Miano "niutōn" upamiyntniŏ angelskigo uczōnego Isaaca Newtona. 1 N to siyła, z jakõ ziymskŏ grawitacyjŏ wpływŏ na ciało ô masie kole 10/98 kg ≈ 102 g (bp. małe jabko). Na powiyrchni Ziymie na ciało ô masie 1 kg działŏ siyła skerowanŏ w dōł ô wercie kole 9,81 N (to znaczy 1 kgf. We inżynieryji i w dziynnym życiu czynsto używŏ sie przibliżyniŏ: Przikłady. 9,81 N = 1 kgf ≈ 10 N. Dekaniutōn (daN) = 10 N je używany do ôkryślyniŏ wytrzimałości bp. sznōr jako przibliżynie 1 kgf. Siyła prziciōnganiŏ Ziymie, co funguje na czowieka ô masie 75 kg wynosi kole 736 N. Przedrostki SI. Wielokrotności i podwielokrotności jednostki (porubiōne sōm nojczyńścij używane): kilogram-druk (kilopōnd) dyna
+Reunion (fr. "La Réunion") – zamorski departamynt Francyji, rozlygowany na wyspie Reunion we archipelagu Maskarynōw, 700 km na wschōd ôd Madagaskaru a 200 km na połedniowy zachōd ôd Mauritiusa. Wyspa mo wulkōniczne pochodzynie. Nojwyższy wiyrch sam - Piton des Neiges je na 3070,5 m. n.p.m. wysoki. Znōmy ôd arabskich żyglorzōw, lo ojropejczykōw ôddekńōny we 1507 roku. Ôd 1665 francusko kolonizacyjo. Gospodarka ôparto na uproje cukrowyj trzciny a turystyce.
+Nowe Atyny to bōła piyrszo wydano we Polsce yncyklopedyjo powszechno, keryj autorym bōł Benedykt Chmielowski. Mioła uōna dwa wydania, piyrsze we rokach 1745-1746 a druge, poszyrzōne a uzupełńōne, we lotach 1754-1764. "Nowe Atyny" to kōmpilacyjo srychtowano s prac wiyncyj kej 100 autoruw, ôd starożytności aże po autorōw wspułczesnych Chmielowskimu. Yncyklopedyjo ta niy mo ukłodu hasłōw podug alfabyta, yno ukłod wiecowy (podug tymatōw). Pochodzōm ś ni znōme cytaty, l. b. ""kōń, jaki je, kożdy widzi" abo "kozy - śmierdzōnco zorta gadziny"". Skiż tygo, co bōło we ni mynga ôpisanych fantastycznych stworōw, czarōw, zabobōnōw a inkszych sprow niyuznowanych bez nauka, bōła fest a fest krytykowano kej bajszpil na ciemnota kero panowoła za czasōw saskich.
+Chwarsziskŏ gŏdka – nachŏ-dagestańskŏ gŏdka s tajli ceskich gŏdek ze skupiny zachodniyŏ ceskich gŏdek użiwanŏ bez Chwarszisōw. Użiwanŏ je we Dagestōniy we Rusyje. We ynglickej gŏdce: Chwarsziskŏ gŏdka na Ethnologue
+Bajery (miym. : "Freistaat Bayern" - Swobodne Państwo Bajerōw) je land we połedniowyj tajli Miymcōw. Mo 70 533 km² wiyrchu a pomiyszkuje go ōng. 12,5 milijōna ludzi. Jygo stolicōm je München. Sōm potajlowane na 7 rejyncyjōw, 96 krysōw (25 miastōw na prowach krysu a 71 ziymskich krysōw) a 2056 gminōw. Połedniowo jejich tajla zajmujōm Alpy. Je to jedyn ze bogatszych landōw Miymcōw. Je sam fest rozwińōno motoryzacyjno industryjo (BMW), maszinowo, lotniczo, tkalno a inksze. Bauerstwo tyż je fest rozwińōne, nojsrogszo we Miymcach produkcyjo mlyka, kyjze a mlycznych wyrobōw. Bajery sōm tradycyjniy katolicke, ze Marktl am Inn pochodzi downy papiyż, Bynedikt XVI. Geografijo. Bajery majōm granica ze Austrijōm, Czeskōm Republikōm, Szwajcaryjōm, a tyż ze inkszymi miymieckimi landōma: ze Badynijōm-Wirtymbergōm, Hesyjōm, Turyngijōm a Saksōnijōm. Nojwynksze rzyki Bejerōw to Altmühl, Alz, Amper, Dōnaj, Fränkische Saale, Iller, Inn, Isen, Izara, Lech, Myn, Mindel, Naab, Paar, Pegnitz, Regen, Regnitz, Rott, Vils a Wertach. Nojwynkszy wiyrch Bajerōw to Zugspitze, kery je 2963 m wysoki. Inksze wielge to Watzmann (2714m), Nebelhorn (2224m) a Grosser Arber (1457m). Neczajta Bajerōw
+Jerzy Jan Antoni Ziętek (rodz. 10 czyrwca 1901 we Glywicach, um. 20 listopada 1985 we Zobrzu) - polski kōmōnistyczny polityker a społeczny dziołocz. Bōł we cyntralnych władzach PZPR. We lotach 1945-1950 ślōnski wojewoda, we lotach 1973-1975 katowicki wojewoda. Człōnek Rady Państwa, posoł ku Sejmowi II RP a Sejmowi PRL. Ślōnski powstaniec. Bōł autorym idyji utworzynio Wojewōdzkigo Parku Kultury a Szpasu, kōmpleksu Zawodzie we Ustrōniu, cyntrōm rehabilitacyji we Reptach a inkszych. Mioł srogi udzioł we powstaniu Spodka we Katowicach. Mimo aże bō we wadzach PZPR, mo ôd Ślōnzokōw fest zoca skiż tygo, co godoł ś niymi we ślōnskij godce a mocka sprow we Warszawie lo Ślōnska załatwił. M. in. we 1945 powołoł kōmisyjo, kero ôpracowoła lista hajerōw, kerych wywieźōno do SSSR, a pōmōg we jeich powrocie. Moge to być sztich do haje ze Polokami kere niy chcōm dować zocy żodnymu co bōł we PZPR. Biografijo
+Striptiz (ze ang. "Striptease", co idzie tumaczyć jako "seblykaniy kere podnieco") je zorta erotycznygo pokazu, kerygo cwekym je wywołaniy u widzōw podniecynio bez pokozaniy we tańcu golizny. Jygo charakterystyczno cecha je tako, co tancyrka abo tancyrz naschwol spowolnio seblykaniy gynau we mōmyntach, kej widze nojbarzi by ścieli ôbejzdrzeć gibko wiyncy nagości. Jydnōm ze popularnijszych zortōw striptizu je tańcowaniy wele rule. Nojczyńści striptiz prezentujōm baby, nale trefio sie, co robiōm go tyż chopy, kerych mianuje sie czipyndejlsōma. Striptiz idzie ôbejzdrzeć we niykerych nocnych klubach a inkszych lokalach. Jygo teroźnijszo ôdmiana wywodzi sie ze XIX stolecio ze burleski.
+Ojropa to je nojmyńszy ze Gaileowych ksiynżycōw Jowisza. Bōł uōn ôdkryty ôd Galilea we 1610 r., bez optikruùa, kero sōm skōnsztruowoł. Jego miano biere sie ôd Ojropy, kero we mitologiji bōła libstōm ôd Jowisza. Te miano nadoł Simon Marius, chocia Galileo mioł ganc inksze idyje. Miarkuje sie, iże pod lodowōm powiyrzchńōm ksiynżyca je ôcyan wody, kery niy zamarzo, bo je ôgrzywany skuli tarcio gynerowanego pływami. Ojropa mo fest rzodko atmosfera, kero skłodo sie yno ze tlynu. Podug niykerych hipotezōw we ôcyanie Ojropy mogōm być żywe ôrganizmy. Ojropa - Lodowy Świat (we polskij godce)
+Jean de La Fontaine (rodz. nojpewnij 8 lipca 1621 we Château-Thierry, um. 13 kwietnia 1695 we Paryżu) – francuski pisorz, przedstawiciel francuskigo klasycyzma, autor przez 250 berōw a bojek.
+Turkmyńskŏ gŏdka - tureckŏ gŏdka ôficyjnŏ we Turkmyniystaniy kerōm posługuje siy 3,5 miliōnōw perzōnōw we tym pōństwiy a 7,5 we cŏłkiym świŏciy.
+Lipowo-Łaźnie (śl-miym. "Lindewiese", miym. "Bad Lindewiese", cze. "Lipová-lázně", do 1960 "Dolní Lipová") – wieś we Czeskij Republice, we krysie Frywołdōw (historyczny Dolny Ślōnsk), we olmickim kreju. Tajla wsie "Lázně Dolní Lipová" to znōme uzdrowisko. Wieś położono je na granicy Jeśōnikōw ("Jeseníky") a Złotych Gōr ("Rychlebské hory").
+Panama, Republika Panamy () – państwo we Strzodkowyj Americe, rozlygowane nad Karajibskim Morzem a Pokojnym Ôceanem. Granica mo s Kolōmbijōm a Kostarykōm. Znōmo najbarzi ze Panamskigo Kanału, kery skrōćōł droga s Atlantyckigo Ôceanu na Pokojny Ôcean. S anfanga zamiyszkano ôd Indjanerōw, we 1501 prziłōnczono do Szpanijskich kolōniji we Americe. Ôd 1830 tajla Kolōmbije, niypodległo ôd 1903 roka. We uzyskaniu niypodległości dopōmogły Panamie Zjednoczōne Sztaty, nale za to dostoły Sztrefa Panamskigo Kanału, nad kerōm Panama uzyskała suwerynność dziepiyro we 1997 roku. Ludność: 60% Metysy, 20% Mulaty a Negry, 10% bioli, krōm tygo Indjanery a krojcoki. Ōng. 84% miyszkańcōw je katolikōma. We gospodarce nojwiynkszy udzioł mo obsługa Panamskigo Kanału, krōm tygo bauerstwo a industryja. Ferwaltōngowy tajlōng. Panama je potajlowano na 9 prowincyjōw () a 3 terytoryja autochtōnōw (). Krōm tygo sōm dwa "comarcas", kere sōm podporzōndkowane regiyrōnkowi prowincyjalnymu a majōm sztatus rōwny panamskich gminōm (). Prowincyje Panamy (wroz ze istnymi miastōma): Bocas del Toro (Bocas del Toro) Chiriquí (David) Coclé (Penonomé) Colón (Colón) Darién (La Palma) Herrera (Chitré) Los Santos (Las Tablas) Panamá (Panamá) Veraguas (Santiago de Veraguas) Terytoryja Panamy (uo sztatusie prowincyje): Emberá (Unión Chocó) Kuna Yala (El Porvenir) Ngöbe-Buglé (Quebrada Guabo) Inksze terytoryja (uo sztatusie gminy) Kuna de Madugandí - tajla prowincyje Panamá Kuna de Wargandí - tajla prowincyje Darién
+Garapan - Census-designated place we Pōłnocnych Marianach, na wyspie Saipan. Na 2000 rok pōmiyszkiwało sam 3588 ludzi.
+SpVgg Ratibor 03 – piyrszy fusbalklub we Gōrnym Ślōnsku ze Raciborza. Powstoł we 1903 roku.
+Kazarskŏ gŏdka - umartŏ ałtajskŏ gŏdka s familije tureckich gŏdek s tajli oghurskich, kero użiwanŏ bŏłŏ bez Kazarōw
+Port of Spain – stolica Trynidadu a Tobago, trzecie podug wielości ludzi miasto uōnygo kreju. Je rozlygowane na pōłnocno-zachodnim kreju wyspy Trynidad. Atlanta (USA) Georgetown (Gujana) St. Catharines (Kanada) Lagos (Niigeryjo) Morne-à-lEau (Gwadelupa) Yeosu (Połedniowo Koryjo)
+Marsz chyntnych ("义勇军进行曲", "Yìyǒngiūn Jìnxíngqǔ") – hymn państwowy Chińskij Ludowyj Republiki, Makau a Hōngkōngu. Jego autorym je Tian Han, napisono go we 1934 roku. Melodyje skomponowoł Nie Er, we roku 1935. Hymn przyjynto we 1949 roku. Słowa. Chińsko godka. 起来！不愿做奴隶的人们！ 把我们的血肉，筑成我们新的长城! 中华民族 到了最危险的时候， 每个人被迫 着发出最后的吼声。 起来！起来！起来！ 我们万众一心， 冒着 敌人的炮火 冒着敌人的炮火，前进! 前进！前进！进! Transkrypcyjo. "Qǐlái! Bú yuàn zuò núlì de rénmen!"  "Bǎ wǒmen de xuèròu, zhù chéng wǒmen xīn de chángchéng!" "Zhōnghuá mínzú dàole zuì wēixiǎn de shíhòu," "Měi gè rén bèi pò zhe fāchū zuìhòu de hǒushēng." "Qǐlái! Qǐlái! Qǐlái!" "ǒmen wànzhòng-yīxīn," "Màozhe dírén de pàohuǒ, qiánjìn" "Màozhe dírén de pàohuǒ, qiánjìn!" "Qiánjìn! Qiánjìn! Jìn! "
+Sorby (gōrnosorbsko godka: "Serbia", dolnosorbsko godka: "Serby"), znōme tyż jako Łużyczany lebo Pōłnocne Serby je stary zachodniosłowiański norōd, kery pōmiyszkuje we wschodnij tajli Miymcōw - miymieckij prowincyji Saksōnijo a Brandynburgijo na ziymiach, kere sōm znajōme jako Łużyca. Godajōm we dwōch fest podanych na sie godkach - gōrnosorbskij (pod ajnflusym czeskij godki) a dolnosorbskij (pod ajnflusym polskij godki) Ôbie godki noleżōm do grupy słowiańskij indoojropejskich godkōw. Sorbōw do kupy je kole 60 000, we wiynkszyj tajli sōm protestantōma, mało tajla ś nich wyznowo tyż katolicyzm. Geografijo. Sorby pōmiyszkujōm we połedniowo-wschodnim kerōnku ôd Berlina, przez teryny becyrkowe do granice polsko-czeskij aże pod Drezno. Ziymia łużycko ôstała potajlowano na dwa geograficzne ôbszary, kere we swojim historycznym żywobyciu dycki bōły ôd sie ôdtajlowane, a co sie bez to chce pedzieć rozwijały sie we inkszych politycznych a społecznych warōnkach. Sōm to Gōrno a Dolno Łużyca, ze kerych ta piyrszo przinoleżała do Saksōnije (a miała lepi we żywobyciu społecznym a politycznym), a drugo do Prusōw. Kulturalne cyntrōm Gōrnyj Łużyce je Budziszyn a Dolnyj Łużyce - Chociebuż. We administracyjnym znoczyniu, Gōrno Łużyca je tajlōm prowincyje Saksōnijo, a Dolno - Brandynburgijo. Sorby bōły na siyła przekludzane we becyrk Łaby, Berlina, a dziedzinowe teryny pōmiyszkane ôde downa ôd Sorbōw pōmiyniali uōni na miejske ôbszary.
+3 września - podszkryflano kapitulacyjo Italiji 20 listopada-26 listopada - hamerikańsko-japōńske walki ô wyspy Gilberta. 28 listopada–1 grudnia - teherańsko konferencyjo. Otto Stern otrzimoł Nadgroda Nobla ze fizyki. 23 września - Julio Iglesias, szpanielski piosynkorz a kōmpozytōr. 29 września - Lech Wałęsa, polski politiker. Wielganoc: 25 kwietnia Boże Cioło: 24 czyrwca
+Lignica (pol. "Legnica", downi "Lignica", miym. "Liegnitz", śl-miym.: "Liegnz") – miasto we dolnoślōnskim wojewōdztwie, na brzegu rzyki Kaczawa, głowne miasto lignickij dijecejzyje. We lotach 1975-1998 bōło to głowne miasto lignickigo wojewōdztwa. Do 1945 noleżała dō Miymcōw (głowne miasto Regierungsbezirka Liegnitz), potym do Polski.
+Kyzył (rus.: Кызыл, tuwa. : Кызыл) - stŏlicã Tuwy we Rusyje.
+Koeru - alevik (uosiedle) we Estōniji, we prowincyji Järva, siedziba gminu Koeru. Na 2011 rok pōmiyszkiwało sam 1178 ludzi.
+Weimar – miasto na prowach krysu we Miymcach, we Turyngiji. Na 2010 rok pōmiyszkiwoło sam 65 479 ludzi. Piyrszy roz spōminane we 889. Ôd uōnygo miana je Weimarsko Republika - miano miymieckigo państwa we rokach 1919-1933. Ôd 1991 sztartnōł sam Weimarski Trōjkōnt. We 1999 bōł Ojropejskōm Stolicōm Kultury.
+Peterborough - katedralne miasto (City) we Wielgij Brytaniji, we Ynglandzie, we hrabstwie Cambridgeshire.
+Karol Gwóźdź (rodz. 2 kwietnia 1987 we Katowicach) – ślōnski pisorz, poeta, grafik, fotograf, DJ, kōmpozytor i producynt muzyczny, kery tworzy ambiyntowo i elektrōniczno muzyka. Znany tyż jako Nail. Propagator ślōnskości i symboliki gōrnoślōnskij. Życie i twōrczość. Urodźōł sie w 1987 roku we Katowicach. Ôd narodzynio mieszko we Siymianowicach Ślōnskich, z kerymi jes zwiōnzany emocjōnalnie i pokolyniowo. Absolwynt V Liceum Ôgōlnokształcōncego w Zespole Szkōł Sportowych we Siymianowicach Ślōnskich ôd roku 2006. Skōńczōł tyż szpecjalizacyje: ôrganizacyjo reklamy i fototechnik.   Gwóźdź nojbarzij znany je ze sfery muzycznyj i literackij. Swoje teksty szkryflo blank po ślōnsku, we alfabecie Steuera. Czasym pisze tyż po polsku. Na poczōntku publikowoł we siymianowickich cajtōngach, zaś niyskorzij na portalu "Wachtyrz.eu". Czynsto podkreśloł potrzeba zmiany wizerōnku ślōnskości na barzij moderny, a sōm jako literat zapropōnowoł /: "mobilniok". Bywoł jurorym we kōnkursach literackich. Choć z wyuczynio jes fotografym, profesjōnalnie zajmuje sie tyż projektowaniym graficznym (m.in. akcydynsy, broszury czy znaki firmowe/logo). Projektowoł m.in. dlo Ruchu Chorzōw, kerymu szafnoł herbu na drugie storocze klubu, zaprojektowoł "" (klubowo maskotka), ôpaska kapitańsko we farbach gōrnoślōnskich, zbajstlowoł mocka ôdznak i pinōw, a tyż mocka inkszych produktōw, w tym pora ôbkłodek do kśōnżek. Literatura. Zadebiutowoł w 2005 roku wierszym "„Uōna”" we cajtōngu "Gazeta Wyborcza", a ku tymu ôstoł laureatym piyrszyj edycyji Kōnkursu Poetyckigo im. Bończyka we Rudzie Ślōnskij. W 2010 roku wydoł tōmik poezyji "„Myśli ukryte”", w kerym znod sie "„Hymn Norodu Ślōnskiygo”", jedyn z nojbarzij znanych ślōnskich wierszy, kerego rynkopis znojduje sie we Bibljotece Publicznyj we Siymianowicach Ślōnskich.   W 2022 roku we kśōnżce "„Siemianowice, kere pamiyntomy”" znodła sie jego ôpowiostka "„Za bajtla na Bytkowie...”", kero wyjōntkowo ufarbowōł sycyniym, czyli charakterystycznōm cechōm godki siymianowiczan. Muzyka. ��dnoloz sie we muzyce elektrōnicznyj skuli fascynacyje breakdance i electric boogie. Jako DJ zaczōn wystympować jak bōł 17 lot stary we klubach muzycznych na Ślōnsku, a ździebko niyskorzij w Polsce. Wystympuje pod mianym Nail i gro nojczynścij muzyka electro, techno i breakbeat. W 2012 roku wydoł swōj piyrszy ambiyntowy albōm "„Tamte Czasy”", na kerym znod sie kōncek "„Gōrnoślōnskie Tragedyje”", wykorzystany rok niyskorzij we filmie fabularnym "„Beat Girl”".   W 2019 roku wydoł piyrszy electro winyl "„Revelation”" w miymieckij wytwōrni "Dominance Electricity", kery podług brytyjskigo sklepu ze płytami "Bleep", bōł jednym z nojlepszych singli roku 2019, w kożdorocznym zestawiyniu muzyki electro i acid ("„20 Best Electro & Acid 12"s of 2019”"). Bōł tyż autorym cyklu imprez "Sex With The Machines" czy "Zicherungi", kere sie ôdbywały we katowickim klubie INQbator. Życie prywatne. Jes zadeklarowanym katolikiym i kibicym Ruchu Chorzōw. Deklaruje swojo norodowość jako ślōnsko.
+Vendôme - gmin we Francyji, we regijōnie Centre-Val de Loire, we departamyńcie Loir-et-Cher. Mo 23,89 km² wiyrchu a podug danych ze 2013 roku pōmiyszkiwało sam 17 525 ludzi. Neczajta Vendôme
+Kostaryka – ("Costa Rica", szp. "gryfny plac") – państwo we Americe Strzodkowyj, wele Karajibskego Morza a Pokojnygo Ôceana. Je to krej wyżynno-gōrski, rozlygowany we sztrefie sejsmicznych ruchōw. Nojdzi sie sam wiela wulkōnōw, niykere aktywne. Lōndowo graniczy ze Panamōm a Niikaraguōm.
+Mamberamo to je dugo na 700 km řyka na wyspie Nowo Gwinyja, we indōnezjskij prowincyje Papua. Swōj anfang mo ze skuplowanio řykōw Tariku a Taritatu. Puyniy bez Gōry Van Reesa a mo deltowe ujście do Ôceanu Spokojnygo. Wele Mamberamo žyjōm i terozki ludzie kere niy zetknyli sie s zachodńōm cywilizacyjōm, a je sam fest srogo bioroztōmajtość. We lotach 90. řōnd Indōnezyje planowou zbudować wielgo hydroelektrownia ze štučnym zbiornikym a zaporōm, nale skiž kryzysu ykonōmičnygo niy zrealizowano tych planōw. Druge gōry, bez kere přepuywo Mamberamo - Gōry Foja - zdowajōm sie być jydnym s rygiōnōw we kerym je nojwiyncyj na świecie niyznōmych do terozki gatōnkōw roślinōw a zwiyřōnt. Ujście Mamberamo lo Ojropejčykōw ôdkryu we 1545 Hišpōn Yñigo Ortiz de Retez. Piyršo wyprawa we gōra řyki bōua we 1883.
+Fidel Alejandro Castro Ruz (rodz. 13 siyrpnia 1926 we Birán, um. 25 listopada 2016 we Hawanie) – kubański polityker a prawnik, ôd 1 stycznia 1959 do 24 lutygo 2008 prymier Kuby a przewodniczōncy Rady Państwa, piyrszy sekretorz Kōmōnistycznyj Partyji Kuby. Bōł prziwōdcōm kubańskij rewolucyji.
+.as je to internetowŏ dōmyna, kerŏ je zrobiōnŏ dlŏ internetowych zajtōw ze wysp Samoa Amerykōńske.
+Asyryjŏki (asy. "ܐܵܬܘܿܪܵܝܵܐ") – symickŏ nacyjŏ, kerŏ je ze Mezopotamije. Asyryjŏki sōm zaôbycz czōnkami kościołōw krześcijōńskich wszyjskich trzech tajli (katolicyzm, protestantyzm, prawosławie): 45% je czōnkami Chaldejskigo Kościoła, 26% Syriackigo Ôrtodoksyjnego Kościoła, 19% Asyryjskigo Kościoła Weschodu, 4% Syriackigo Katolickigo Kościoła a ino 6% wiernymi inkszych religije. Srogŏ tajla Asyryjŏkōw pōmiyszkuje poza Bliskim Weschodym - głownie we Zjednoczōnych Sztatach, Szwecyji, Niymczech a inkszych landach.
+Pejtersburg (Sankt Petersburg, rus.: "Санкт-Петербург", downi tyž Peterburg, rus. "Петербург", rus. "Петроград", Lyningrad, rus. "Ленинград") to je miasto we Rusyji, druge po srogości za Moskwōm. Je pouožōne nad Zatokōm Fińskōm we delcie Newy, jego tajla nojduje sie tyž na ōng. 40 wyspach. Zosadzōne we 1703 roku. Downo stolica Imperyjōm Ruskigo we rokach 1721-1918. Je to jedne s nojsrogšych cyntrōw muzyjalnych we świecie, muzyjōw je sam pora setek, nojbaři znajōmy ś nich je Ermitaž. Sroge cyntrōm wyuczynio - 41 wyršych šulōw, wiyncy kej 170 instytucyjōw wyuczyniowo-badaniowych, wiyncy kej 2000 biblijotykōw. Srogo hawyna morsko a hawyna lotničo (hawyna lotničo Sankt Petersburg-Pōukowo). Ôstřodek industryje, m. in. stočniowyj a mašinowy. Klub fusbalowy Zenit Sankt Petersburg.
+Trzyśnia, mianowano tyż amlarōm, ptaśōm trzyśńōm ("Prunus avium", "Cerasus avium (L.) Moench.") – gatōnek ôwocowygo strōmu, kery noleży do familije rōżowatych. Rośnie we dziwokim stanie ôd pōłnocno-zachodnij Afriki a zachodnij Azyje, bez Brytyjske Wyspy na połednie dō Maroko a Tōnezyjo do połedniowyj Szwecyje, Ukrajiny aże siyngo na Kaukaz a pōłnocny Irōn, s mołymi populacyjōma we zachodnich Himalajach. We Polsce trefio sie ja na terynie cołkigo kreju, ôd nizinōw po pogōrze a niższe gōrske teryny (po 700 – 900 m n.p.m.), nale znamiyńniy na połedniu kreju. Charakterystyka zieliny. Trzyśna je to strōm ściepujōncy liście na zima, kery dorosto ani do 15-32 myjtrōw, s pniym ô szyrzce 1,5 m. Mode strōmki pokozujōm siylno apikalno dōminancyjo ze prostym pniym a symetrycznōm korōnōm, kero pomiynio sie na niyregularno ino we starych strōmach. Trzyśnia wyrobio żywica ze swojich ranōw na pniu, kerōm lakuje se rany coby niy wpuścić do sie chrobokōw a grzibowych infekcyjōw. Piyń a liście. Piyń je lekuśko modro-brōnzowy a mo mołe gōmkowe wciyńcia na modych strōmkach, kere stowajōm sie ćmawo czorno-brōnzowe a rube na starych ôsobnikach. Liście sōm ôbłōnczaste a ôstre, 7–14 cm duge a 4–7 cm szyroke, gładke a matowe lebo leko sie jarzōnce na wiyrchu, roz za czas tyż ômszōne, ze zōmbkowanym brzygym a szpicatym kōńcym. Sōm utwiyrdzōne do sztyngla mołym ziylōnym abo czyrwiōnym sztyngelkym ô dugości ôd 2 do 3,5 cm, kery mo na sie jake gruczołki (uod dwōch do piyńciu). A tyż na brzygach liści wystympujōm take gruczouki. Na podzim, liście stowajōm sie apluzinowe, rōżowe abo czyrwiōne podwiela ślatujōm. Kwioty. Kwioty pojowiajōm sie na trzyśni wczesnym zezimkym tedy, kedy robiōm to tyż liście. Rodzōm sie we wiechach od dwōch do szyściu, kożdy kwiotek mo 2,5-3,5 cm wielgości a 2-5 cyntymyjtrowo szypułka, 5 śniyżnobiołych płatkōw, żōłte pryńciki a srogi supek (kwioty sōm ôbupłeciowe a zapylane ôd pszczołōw). Uowoce. Ôwoc je 1-2 cyntymyjtrowy we ôbwodzie kostkowiec (może być srogszy we chowanych zortach), leko czyrwiōny do ćmawomodry kedy je już dojzdrzały latym), kożdy je zjodliwy, ôd słodkich bez ciyrpke, do gorzkich. Amlarowe jagōdki nodajōm sie do jedzynio na surowo. Skłodo sie ze ôźmiu- do dwanastumilimyjtrowyj szupy szyrokij na 7–10 mm a rubyj na 6–8 mm, miōnższowyj ôtoczki a samygo ziorynka dugigo na 6–8 mm. Uowoc je jydzōny ôd moce ptokōw a cyckaczōw, kere trowiōm trzyśnia a wydolajōm ziorynka we ôdchodach. Niykere gryzōnie a pora ptokōw (uosobliwie rubodźōb) ôdmykajōm szupa coby zeźreć naśōnko. Wszyjske tajle trzyśnie krōm dozdrzałych ôwocōw sōm leko trujōnce skuli tygo, co zawiyrajōm glikozydy. Jako jodło, amlarowe jagōdki sōm zdrzōdłym cukrōw, ôrganicznych kwasōw, pektyny, witaminy C, prowitaminy A, mineralnych solōw a srogij ilości ryboflawiny. Uodmiany. Postrzōd ôdmian trzyśni mogymy stworzić podstawowy tajlōng na syrcōwki (uo ôwocach miynkich a pounych soku) a chrzōnstki (uo ôwocach twordych, nale lepi przetrzimujōncych transportowaniy). Jagōdki mogōm być zbiyrane ôd stycznia do września, zależy to ôd ôdmiany (kej bajszpil zorta "Rivan" wytrzimuje do stycznia, mo strzednio podatność ôwocōw na pynkaniy, nale jeji jagōdki sōm fest moue; pōźno zorta "Regina" zbiyro sie ôd siyrpnia do września, nale sam już ôwoce barzi pynkajōm, choć sōm srogsze). Nojbarzi wytrzimołōm zortōm amlarowōm je "Sam", kery jednocześniy mo nojwiynkszo siyła wzrastanio strōmōw. Nōmynklatura. Downo historyjo klasyfikacyje trzyśnie niy je fest jednoznaczno. We piyrszyj edycyji "Species Plantarum" (1753) Karol Linneusz traktuje tyn ôwoc ino jako waryjacyjo a niy jako gatōnek, "Prunus #8 cerasus [var.] ι avium", cytujōnc "Pinax theatri botanici" (1596) Gasparda Bauhina. Jigo ôpis, "Cerasus racemosa hortensis" ("Wiśnia groniasto zygrodowo") dowo bewajs, co ôpisaniy gatōnku miouo plac na roślinie uprowianyj. We drōgij edycyji "Flora Suecica" ze 1755 roku Linneusz pomiynio waryjacyjo na ôsobliwy gatōnek "Prunus avium", co sie tuplikuje "ptasio wiśnia" s łaciny. Miano łacińske trzyśni to zaadaptowane a przetumaczone słowo we słowo miana duńske a miymiecke (uodpowiydnio: "Fugle-Kirsebær", "Vogel-Kirsche"). We angelskij godce miano "Bird Cherry" (ptasio wiśnia) je używane lo czeremchy pospolityj ("Prunus padus"). Cucht a używaniy. Ôwoce. Dziwoke jagōdki amlarowe skłodoły sie na ludzke jodło juz pora tyśōncōw lot nazod. Skamiylinki ôdnejdźōno na roztōmajtych stanowiskach s Epoki Brōnzu, pojstrzōd cołkij Ojropy, a we tym tyż we Wielgij Brytaniji. We jydnym bajszpilu ôd nich, skamiyniołości trzyśnie znjedźōno we ôdwiyrcie ôd nygōw spode dōma na palach, wywodzōncygo sie ze wczesnyj lebo strzodkowyj Epoki Brōnzu, a stawiōnygo kole jeziora Garda we Italiji. Pri pōmocy datowanio radyjowōnglowygo ustalōno, co prōnbka pochodzi s przydziouł czasowygo ôd 2077 do 10 roku p. Chr. Naturalne lasy bōły wtynczos fest wyplewiōny. Kole 800 roku p. Chr. trzyśnie bōuy już cylowo cuchtowane we Turcyji, a niyskorzi potym we Grecyji. Jako poprzednik chowanyj suodkij wiśnie, dziwoko amlara je pod tyn czas jydnym s dwōch gatōnkōw kery dostarczo nojwiyncyj plōnōw pode industryjo a handel zjodliwymi gatōnkōma wiśnie (tyn drōgi to je wiśnia pospolito – Prunus cerasus – używano guōwniy do warzinio; reszta zort mojōm sam fest mouy ajnzac). Roztōmajte ôdmiany trzyśnie do chowu sōm cichtowane na coukim świecie kaj ino klimat na to pozwolo; nōmera ôdmian do chowu je fest wielgo. Gatōnki tyż a uciyknōuy ôde chowu a stouy sie wynaturalizowane we niykerych uagodnych rygiōnach, wuōnczajōnc sam Kanada, Japōnijo, Nowo Zelandyjo a ani pōunocno-zachodnie a pōunocno-wschodnie tajle Stanōw Zjydnoczōnych. Ôbecniy, srogōm problymōm we chowaniu trzyśni je ôbecność muszki trzyśńōwki s gatōnku "Rhagoletis cingulata". Skuodo uōna jajca we ôwocach, ker stanowiōm potym joduo lo larw. Take ôwoce sōm po wylyngu skurczōne, ôdksztoucōne a niywyrōśniynte. Gibci tyż gnijōm a dozdrzewajōm, a jejich miōnższ je wydrōnżōny ôd larw. Ôbecność "Rhagoletis cingulata" wymogo ôd sadownikōw kōntrola kożde dziysiyńć dńōw. Zdobnictwo. Trzyśnia je czynsto chowano lo swych kwiotōw. Skiż swygo rozmiaru, je durś używane we parkach, nale tyż myni czynsto na ulicach. Nojczyńści ale spotykano ôdmiano, kero nadaje sie do tygo cyla to je "Plena", skuli tygo, co mo podwōjne kwioty, ôdmiyńniy ôd dziwokich, jednokwiotowych zortōw. Dwie specyficzne miyndzygatōnkowe hybrydy, "P. x schmittii" ("P. avium" x "P. canescens") a "P. x fontenesiana" ("P. avium" x "P. mahaleb") sōm tyż cuchtowany niyrzodko jako strōmy zdobnicze. Drzewo trzyśnie. Ciymne, czyrwōno-brōnzowe drzewo kere sie pozyskuje ôd trzyśni, je wysoko cyńōne we swyj roli jako uatwo formowalne strōm do tokarstwa. Powszechniy wyrabio sie ś nigo meble a tyż i instrumenta muzyczne. Inksze stosowanio. Je możność żucio żywicy amlarowyj kej substytut gumy do żucio. Medikamynta mogōm być narychtowane sztyngelkōw - mojōm uōne tedy dziołoniy śćōngajōnce, przeciwkrzipotny a moczopyndny. Ze strōmu do sie ani pozyskać farba ô ôdciyniu ziylōnkawym. Historyjo. Już Plińjusz Starszy rozrōżnio gatōnek "Prunus", śliwkowy, a "Cerasus", wiśniowy. We zdrzōduach ôde nigo je cytowane mynga ôdmian, niykere ale to jedziniy warianty, a niykere mogły być ôsobnymi gatōnkōma. Wymiynio uōn take kej "Aproniana", "Lutatia", "Caeciliana" atd. Dzieli je podug szmaku, włōnczajōnc sam "dulcis" (słodke) a "acer" (cierpke) Idzie we swych szrajbōngach ani dali, kedy godo, co podwiela rzimski kōnsul Lucius Licinius Lucullus pokonoł Mitradytōw we 74 roku p. Chr., "Cerasia... non fuere in Italia", “Niy bōło trziśniowych strōmōw we Italiji”. Podug nigo, Lucullus sprowadził je ze Pontu a po 120 lotach rozplywiły sie po cołkij Ojropie a Wielgij Brytaniji. Naśōnka kupy zort amlarowych ôstoł znejdźōne we Epoce Brōnzu a rzimskich stanowiskach archyjolōgicznych po cołkij Ojropie. Ôdniesiynia do “słodkich” a “gorzkich” wspiyrajōm ôbecno teza, co “słodko” bōła "Prunus avium"; niy mo bowiym inkszych kandydatōw postrzōd znajōmych wiśni. We 1882 roku Alphonse de Candolle wskozoł co naśōnka "Prunus avium" trefiōno na na zachach ôd kultury Terramare na pōłnocy Italije (1500-1100 p. Chr.) a przez warstwōma ôd szwajcarskich dōmōw na palach. Ô zdaniu Plińjusza godo (z. 210): De Candolle sugeruje, iże to co Lucullus przińōs to bōła zorta "Prunus avium" s Kaukaza. Pochodzyniy ôdmian Prunus avium je durś problematyczno a ôdymkniynto kwestyjo. Niykere ôziymnasto- a dziewiytnastowieczni botaniki przipisujōm pochodzeniy amlary ze zachodnij Azyje, bazujōnc na szrajbōngach Plińjusza; zaprzeczajōm tymu ale ôdkrycia archyjolōgiczne a ôdnejdźōne naśōnka s prehistorycznyj Ojropy. Ôbecniy cuchtowane trzyśnie rōżńōm sie ôde dziwokich skiż tygo, co mojōm wiynksze ôwoce ô ôbwodzie 2–3 cm. Strōmy sōm chowane na karuowatych kłōnczach coby utrzimać je myńsze a łatwijsze we plonowaniu.
+Edmond de Goncourt (ur. 26 maja 1822 we Nancy, zm. 16 lipca 1896 we Champrosay) bōu to francuski Pisoř, literacki přiganiac a wydawca. Utwořōu uōn akadymijo Académie Goncourt. Ufōndowou tyž nagroda Prix Goncourt, přiznowanōm bez ta akadymio za "nojwybitnijše francuskogodkowe dzieuo literacke". Přiznowo sie jōm co roku we grudniu, ôd 1903 roku. Do laureatōw noležōm m.in Marcel Proust, Simone de Beauvoir, Michel Tournier, Marguerite Duras a Romain Gary (tyn ôstatni tuplowaniy). Edmond de Goncourt we Projekcie Gutenberg
+David Axel "Sr Pelo" Cazares Casanova (rodz. 22 marca 1992) – meksykański youtuber, animator, ilustrator a głosowy szauszpiler. Stworzōł tak popularne seryje jak m.in. "Mokeys Show" a "Spooky Month". Na dziyń 10 listopada 2021 roku jego kanał posiadoł 5,37 milijōnōw subskrybcji a 1,1 milijardōw wyświytlyń. "Sr Pelo" we Newgrounds "Sr Pelo" we Twitter
+Prekmursko godka (słowyńsko "Prekmurščina," prekmursko "Prekmürščina, Prekmürski jezik," madziarsko "Vend nyelv, Prekmuriei nyelv") je połedniowosłowiańsko godka. Do zapisu używo łacińskigo abecadła. Prekmursko je izolowanym djalektym słowyńskij godki. Mária Mukics: "Changing World - The Hungarian Slovenes" ("Változó Világ" - "A magyarországi szlovének") Press Publica Mukics Ferenc: Szlovén Nyelvkönyv/Slovenska slovnica (Slovenian language-book), 1997. ISBN 963-04-9261-X Molitvena kniga , Oprvim 1783. leta vödána na zapovedi sztrcske Szily Jánosa. prvoga Szombathelyszkoga püspeka. Zálozso Zvér János knigar v muraszombati, ODOBRENA OD CÉRKVENE OBLÁSZTI 1942. Vilko Novak: Slovar stare knjižne prekmurščine, Založba ZRC , Ljubljana 2006. ISBN 961-6568-60-4 Fliszár János: "Magyar-vend szótár/Vogrszki-vendiski rêcsnik," Budapest 1922. Francek Mukič: "Porabsko-knjižnoslovensko-madžarski slovar," Szombathely 2005. ISBN 963-217-762-2 Források a Muravidék történetéhez/Viri za zgodovino Prekmuria 2. Szombathely-Zalaegerszeg 2008. ISBN 978-963-7227-19-6
+Alfabyt (inakszyj "alfabytyczny szrajbōnek") – zorta szrajbōnka, we kerej jedno buchsztaba ôznoczo jedno głoska. Lo bajszpila, alfabyty to szrajbōnki łaciński a cyrylica. Alfabytami niy sōm japōńsko kana (sylaboriusz) abo dewangari (szrajbōnek alfabytyczno-sylabowy).
+Wino (napŏwek) - alkoholowy napŏwek Wino (zielina) - zielina, kerŏ je pnōnczym
+Argyntyna ("Argentina", Republika Argyntyńskŏ – "República Argentina") – państwo we Ameryce Połedniowyj, nad połedniowym Atlantykym. Graniczy ze Czile na zachodzie, Boliwijōm a Paragwajym na pōłnocy, Brazylijōm i Urugwajym na pōłnocnym wschodzie. Argyntyna rości pretynsyje do archipelagu Falklandōw a tajle Antarktydy. Miano pochodzi ôd Łacińskigo "argentum" (strzybro), kerym Indianery ôbdarowali hiszpańskich rozbitkōw Juana Díaza de Solís. Argyntyna je czōnkym ôrganizacyje gospodarczyj Mercosur.
+Mieloproliferacyjno skupina wrachowowano je dō niymocōw krwiotwōrczygo układu a cechuje sie niyprawym rozrostym macierzistych kōmōrkōw mielopoeze. Wrachowuje sie sam: Przewlekło marksowo biołoczka Prawo czerwiynica Samostatno nadplatowość Samostatne wōkniyniy marksu Hipereozynofilowo skupina a przewlekło eozynofilowo biołoczka Mastozytoza Przewlekło neutrofilowo biołoczka Przewlekło mielōmōnocytowo biołoczka Atopowo stowa przewlekłyj marksowyj biołoczki Andrzej Szczeklik (red.): Choroby wewnętrzne, tom II. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2005. ISBN 83-7430-069-8.
+Roman Zmorski ur. 1822 we Waršawie - zm. 1867 we Dreźniy) – polski poeta i tuōmač. Bōu synym uřyndnika, edukacyjo rozpočynou we Biouej Podlaskij, a ukōńčōu we Waršawie. Noležou do tzw. Cyganerii Waršawskij. Wspōupracowou s Edwardem Dembowskym. Aktywniy dziouou we kōnspiracyji. S kiž tygo zostou relygowany s waršawskigo gimnazjōm. W zwiōnzku s dzioualnośćōm kōnspiracyjnōm čynsto zmiyniou miejsce pobytu. Wuadze pruske wydouy za Zmorskym list gōńčy. Znalazu wōwčas schrōniyniy we Lewkowie kouo Ôstrowa Wielgopolskigo, u Wojciecha Lipskiego. Podčas pobytu we Wielgopolsce zafascynowou sie ideōma panslawizmu. Publikowou poezyje we poznańskym Tygodniku Literackym. Podejmowou we celach etnōgrafičnych wyprawy na Pōmoře i Ślōnsk. W 1845 zawar potajymniy ślub s Teklōm Parčewskōm we Ôsieku kouo Skalmieřic, kaj wōončas sie ukrywou. Bōu tyž tuōmačym literatury serbskij. Wydou zbiōr přetōmačōnych s tyj godki pieśni. Badou lygyndy suowiańske. Je autorym wierša-wrōžby ô powrocie "suowiańskigo prawa i mowy" na "suowiańskōm gōrym" - Ślynžym, powstou uōn kej wpis do ksiygi pamiōntkowyj schrōniska, ôbecniy nošōncygo jygo miano. "Poezje", Waršawa, 1843 "Lesław", Ôstrōw Wielgopolski, 1847 "Podania i Baśni ludu", 1852 (piyrwotniy pod nazwiskym R. Zamarski) "Narodowe pieśni serbske, wybrane i przełożone", 1853 "Nad Sawą i Drawą", 1956
+Głogów Małopolski - miasto we Polsce, we podkarpackim wojewōdztwie, we rzeszowskim krysie, siedziba miejsko-wiejskigo gminu Głogów Małopolski. 1 stycznia 2020 ku miastu prziłōnczōno wsie Ciicho Wola, Rogoźnica a Zabajka. 1 stycznia 2021 ku miastu prziłōnczōno wieś Stykōw, wielość ludzi we infoszachtle uwzglyndnio ludzi ze uōnych wśōw.
+Nassau – stolica a nojsrogsze miasto Bahamōw. Je rozlygowane na wyspie New Providence.
+Jōnek muzykant (pol. "Janko Muzykant") – polskŏ nowela, co jōm piyrszy roz ôpublikowoł Henryk Sienkiewicz we 1897 roku we cajtōngu „Kurier Warszawski”. Nowela była przełożōnŏ na rozmajte inksze gŏdki, w tym na angelskõ, szpaniyelskõ, ruskõ i esperanto. We 2020 roku nowela była przełożōnŏ na ślōnski bez Grzegorza Kulika we rōmach Bibliŏtyki Silling. Nowela je wrażōno we idyje polskigo pozytywizmu, co jego nojważniyjsze hasło to była „robota u podstaw”. Sienkiewicz chcioł niōm pokozać, jak marniōm sie lokalne talynta we dziynnym życiu polskij wsi, a we tym samym czasie arystokracyjo szuko artystōw do spiyranio za granicōm.
+Donald John Trump (nar. 14 czyrwnia 1946 w Nowym Jorku) – amerykōński gyszefciŏrz, ôsoba telewizyjnŏ jak tyż politiker, 44. prezydynt Stanōw Zjednoczōnych w latach 2017–2021. Biografijŏ. W 1968 dostoł dyplōma z ekōnōmije na Wharton School of Business. W 1971 przejōn familijnõ fyrmã Elizabeth Trump & Son, przi zmiynianiu niyskorzij jeji miano na The Trump Organization. W czasie swojã karierã biznesowej wybudowoł, wyremontował jak tyż zarzōndzoł licznymi statkami kōmercyjnymi i pōmiyszkaniowymi, hotelami, kasynami i polami golfowymi. W latach 1996–2015 bōł posiedzicielym kōnkursōw Miss Universe, Miss USA i Miss Teen USA, a w latach 2004–2015 bōł gospodŏrzym programu telewizyjnego "The Apprentice", ymitowanego na kanale NBC. W 2015 znŏd sie na 72. placowi zestawiyniŏ nojbarzij wpływowych ludzi świata, a w 2016 – z statkym wartym 4,5 mld dolarōw – ôstoł sklasyfikowany na 324. placowi brify najzebranych ludzi świata dwutydnika „Forbes”. Rozwŏżoł kandydowanie w wotōngu prezydynckim w 1988, 2004 i 2012, jednak antlich niy powzimoł decyzyje ô udziale. W wotōngu w 2000 ubiygoł sie ô funkcyjõ prezydynta Stanōw Zjednoczōnych z ramiynia Partyje Reform, wycŏfoł sie jednak na etapo prawotōngu partyjnych. W czyrwniu 2015 ôgłosiōł swojã kandydaturę w wotōngu prezydynckich w 2016. Zdobōł nojwiyncyj głosōw wszeôbecnych i głosōw delegatów w prawotōngu Partyje Republikańskiej i ôficjalnie dostoł nōminacyjõ tyj partyje na kandydŏcie na prezydyncie Stanōw Zjednoczōnych, a Mike Pence na kandydŏcie na wiceprezydenta Stanōw Zjednoczōnych. Jego ôstatni ôpōnynciŏ partyjni zawiesiyli swoje kampanije w mŏju 2016, w wyniku czego w lipniu Trump dostoł ôficjalnõ nōminacyjõ Partyje Republikańskiej na stanowisko prezydynta USA, za to Mike Pence ôstoł nōminowany na stanowisko wiceprezydenta USA. Kampanijŏ prezydynckŏ Trumpa trefiyła sie z niespotykanym baczyniym mydiōw jak tyż miyndzynŏrodowym napōmniyniym. We swojim programie ôbiōrczym zakłŏdoł rynegocjacyjõ relacyji chińsko-amerykōńskich jak tyż ugŏd ô swobodnym handlu, takich jak NAFTA, eli Partnerstwo Transpacyficzne. Ôsprawioł sie tyż za zaostrzeniem prawa imigracyjnego (społym z budowõ muru na granicy amerykōńsko-meksykańskij) jak tyż znaczōncym ôbniżyniym dŏwek. Krytycznie wypadoł sie na tymat NATO przi prawiyniu, iże pakt tyn je niykorzistny dlŏ Stanōw Zjednoczōnych. Podkryśloł swoje pozytywne ôpinie na tymat prezydynta Rusyje Władimira Putina, a tyż skazowoł na potrzebę spōłprace USA z Rusyjōm przeciwko Państwu Islamskimu. 8 listopada 2016 wygroł wotōng prezydyncki, przi pokōnowaniu kandydatkę Partyje Dymokratycznyj, Hillary Clinton. Amt ôbiōn 20 stycznia 2017. Je nojstarszõ (w mōmyncie ôbiyńciŏ amtu) i najzebranõ ôsobōm w historyji sprawujōncõ amt prezydynta Stanōw Zjednoczōnych. Pōnadto je piyrszõ ôsobōm na tym stanowisku, kerŏ niy zajmowała żŏdnego stanowiska przi wojsku, rządzie abo wyłanianego w wotōngu, a tyż piōntõ ôsobōm ôbranõ na to stanowisko, kerŏ niy dostała nojsrogszego numera głosōw w welowaniu wszeôbecnym. W 2020 roku ubiygoł sie ô reelekcyjõ, jednak przegroł wotōng z Joe Bidenem. Medal Hōnoru Wyspy Ellis (USA) – 1986 Medal Prezydyncki „Lyskaniŏ” (Gruzyjŏ) – 2012 Keta Medalu Krōla Abdulaziza Al Sauda (Arabijŏ Saudyjskŏ) – 2017 Medal za Ôpowŏgã (Afganistan) – 2018
+München je miasto we Miymcach, stolica landu Bajery a rejyncyje Gōrne Bajery. Leży na Bajerskij Wyżce nad rzykōm Izara. Je znamiynnym kulturalnym, naukowym a industryjnym ôstrzodkym we Bajerach. Zołożōne we 1158 roku. Jygo miano pochodzi ôd położynio wele klasztoru (miym. "bei den Mönchen"). We 1919 powstała sam Bajersko Republika Rad. We ôkrysie Wajmarskij Republiki ôstrzodek nazistowskigo ruchu. We München we 1938 podpisano Ukłod ze München. We 1972 bōły sam Ôlimpijske Igrziska. Terozki miasto je siedzibōm bankōw, werku BMW a inkszych.
+Jerzy Józef Brzęczek (rodz. 18 marca 1971 we Truskolasach) – polski fusbalok a tryner fusbalowy. Je chowankym Rakowa Czynstochowy. Jako fusbalok wystympowoł w Olimpii Poznaniy, Lechu Poznaniy, Górniku Zabrze, GKS Katowice, Tirolu Innsbruck, LASK, Maccabi Hajfa, Sturmie Graz, FC Kärnten, Wacker Tirol i Polonii Bytom. Groł 42 szpile we reprezentacyje Polski, lo keryj trefiōł 4 tore. Groł na pozycyji pōmagera. We 1992 erbnōł szczybrny mydal na Igrziskach Ôlimpijskych w Barcelōnie. Trynowoł Raków Czynstochowy, Lechię Gdańsk, GKS Katowice i Wisłę Płock. Ôd 2018 jest selekcjonerym reprezentacyji Polski w fusbalu.
+Konradōw (pol. "Konradów", miym. "Dürr Kunzendorf") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Guchołazy. We 2011 roku wieś miała 992 miyszkańcōw.
+Fizyka (ze gr. "φύσις" physis - "natōra") – nauka ô przirodzie we nojszyrszym znoczyniu tygo słowa. Fizykery podszōkujōm właściwości a pōmiany materie a energie a tyż ôddzioływaniy miyndzy uōnymi. Do ôpisu zjawisk fizycznych używajōm wielgości fizycznych, wyrażonych ze pōmocōm pojyńć matematycznych, takich kej liczba, wektor, tensor. Fizyka je mogebne potajlować na fizyka tyjorytyczno a ekszperymentalno. Fizyka tyjorytyczno zajmuje sie ôgōlnianim, a interpretowaniym danych ekszperymentalnych. Fizyka ekszperymentalno zbiyro dane s ekszperymentōw, a weryfikuje tyjorie. Sztrōm Maria Goeppert-Mayer
+Brazylijo (połne miano: "Federacyjno Republika Brazylije"; port. : Brasil, República Federativa do Brasil) – nojwiynksze podug wiyrchu a wielości ludzi państwo we Połedniowyj Americe. Zaludńōno ôd Indjanerōw ôd niy myni kej 6000 rokōw przed jeji ôdkryciym bez Portugalczykōw kole 1500 roku. Jeji kolōnizacjo bōła bez nostympne 300 lot. Ôd poczōnku stoleciou nasilōły sie dōnżynio do samostanowiynio, aże we 1822 princ-rygynt Pyjter I ôgłośōł samostanowiyniy Brazylije. Na kōniec XIX stolecio a we poczōnkach stoleciou bōł sam wielgi napływ ymigrantōw ze Ojropy.
+Hōnduras ("Hōnduras", Republika Hondurasu; "República de Honduras") – państwo we Strzodkowyj Americe, miyndzy Karajibskim Morzym a Pokojnym Ôceanym (Zatoka Fonseca), do kupy mo 820 km wybrzeżo. Hōnduras mo granica na zachodzie ze Gwatymalōm (dł. granicy 256 km), na połedniowym wschodzie ze Niikaraguōm (922 km) a na połedniowym zachodzie ze Salwadōrym (342 km). Do Hōndurasu przinależōm tyż przybrzeżne wyspy, ze kerych nojsrogsze to Wyspy Bahia ("Islas de la Bahia"). Uod 1972 roku do Hondurasu przinoleżōm Islas Santanilla. Bezma 90% miyszkańcōw hōndurasu to Metysy, 6,7% Indjanery, 2,1% Negry a 1,3% biołe. 24% ludzi sam je analfabetōma.
+Berliński mur to bōł niy ino mur, nale cołki systym umocniyńōw kery wyznaczoł granica miyndzy Zachodnim Berlinym a Wschodnim Berlinym a inkszymi miastōma i gminōma NRD. Bōł uōn ōng. 156 km dugi. Ôd socjalistycznyj propagandy bōł mianowany tyż "antifaschistischer Schutzwall" (antyfaszystowski mur). Mur powstoł 13 siyrpnia 1961, a zbulōno uōnygo 9 listopada 1989. Bōł jydnym ze nojbarzi znōmych symbolōw zimnyj wojny a potajlowanio Miymcōw. Podug roztomajtych zdrzōdłōw, przi prōbach jygo przelyziynio zginōło ôd 86 do 238 ludzi. Berliński mur online (we miymieckij godce)
+Cyntralnŏ Ameryka (szp. "Centroamérica, América Central") to je cyntralny regiōn geograficzny Ameryki, położōny miyndzy Morzym Karaibskim na weschodzie a Pokojnym Ôceanym na zŏchodzie. Definiowany je za połedniowõ tajlã Pōłnocnyj Ameryki, na połedniowym weschodzie łōnczy sie ze Połedniowōm Amerykōm. Państwa. W kōntekście ôbywatelsko-geograficznym termin tyn ôdnosi sie do siedmiu państw ôd Gwatymali i Belize na pōłnocnym zŏchodzie po Panamã na połedniowym weschodzie.
+Gōrnoślōnskŏ ôfensywa () to bōła strategicznŏ ôfensywa Czyrwōnyj Armije na weschodnim frōncie drugij wojny światowyj kludzōnŏ ôd 15 do 31 marca 1945 roku. Mioła za auftrag zdobycie znaczōncych ôstrzodkōw industryjalnych a naturalnych resorsōw rozlygowanych we Gōrnym Ślōnsku. Zaangażyrowoła wszyjske siyły 1. Frōntu Ukrajińskigo ze kōmandyrowaniym ôd marszałka Iwana Konewa. Skuli znaczyniŏ regiōnu dlŏ Niymcōw i ônych ôbrōny przeciepane bōły tyż sroge siyły dlŏ zmocniyniŏ Skupiny Armije Postrzodek. Po krwŏwych bojach niymiecke siyły bōły pociśniynte za przedwojynnõ granicã ze Czechosłowacyjōm, a teryn Gōrnego Ślōnska bōł stopniowo przekazowany polskij administracyje cywilnyj.
+Tyta – geszynk kery podug zwyku dowo sie bajtlōm kej idōm piyrszy roz do szkoły, do piyrszyj klasy. Je podano na rōg ôpwitości, zrobiōno ze kolorowygo papiōra ôbwińōnygo celofanym a zwiōnzanygo szlajfkōm na wiyrchu. Do tyty wrazuje sie bōmbōny, szekulada a inksze maszkety.
+Hokkaido (jap. 北海道) – drugo podug wiyrchu wyspa Japōniji, rozlygowano nojdalij na pōłnoc ze sztyrech głōwnych wyspōw Japōniji. Ôd Honsiu je ôddzielōno bez cieśnina Tsugaru, nale skuplowano ś ńōm tōnelym Seikan. Hokkaido mo 83 456,87 km² wiyrchu a pōmiyszkuje sam 5 507 456 ludzi (na 2010 rok). Nojsrogsze miasto sam je Sapporo.
+Antonín Jedlička (rodz. 18 lutygo 1923, um. 28 siyrpnia 1993) – czeski szauszpiler, kōmik a imitatōr klangōw. Pracowoł m.in. przi filmach "Arabela" a "Krtek". Profil we imdb (we angelskij godce) Ô Jedličce na neczajcie czeskij telewizyje (we czeskij godce)
+1 września - rozpoczyńcie II światowyj wojny bez angrif Miymcōw na Polsko. 17 września - angrif ZSRR na Polsko. 28 września - kapitulacyjo Warszawy. 23 września - Sigmund Freud, austryjocki neurolog, psychjatra a filozof Wielkanoc: 9 kwietnia Boże Ciało: 8 czyrwca
+Nogajskŏ gŏdka - tureckŏ gŏdka kerŏ je jednōm ze 14 gŏdek ôficyjnych we Republice Dagestanu we Rusyje. Gŏdka użiwałŏ arabskegŏ szrajbōnka do 1928 roku a do 1938 łaciyńskegŏ Alfabyt nogajski. Cyryliczny alfabyt nogajski ôstŏł sônaczōny we 1938 roku, a ôstatniyŏ pōmiyniyōny bŏł we 1950 roku. Ôbycny to:
+Snæfellsnes – pōłwysep we zachōdnij tajli Islandyje, na zachōd kole miasta Borgarfiörður. We cyntralnyj tajli tygo regiōnu nojdzi sie wulkōn Snæfellsjökull. Jigo wyżka mo 1446 m n.p.m. a na wiyrchu je lodowiec. Wulkōn je znony bez francuskigo pisorza Julesa Vernea, kery uōnygo ôpisoł we swym buchu "Voyage au centre de la Terre" (śl. tumaczeniy: "Rajza do postrzodka Ziymie"). Na tym terynie islandzki rzōnd zuōnaczōł nacyjny park. Na pōłnocnym brzygu je pora małych miast, a mocka rybackich portōw.
+Niymodlin (pol. "Niemodlin", miym. "Falkenberg") – miasto we Gōrnym Ślōnsku, we ôpolskim wojewōdztwie a we ôpolskim krysie. Niymodlin je siedzibōm miejsko-wiejskij gminy. Miejske prawa Niymodlin dostoł we 1283. Ôd ślōnskich wojnōw noleżoł do Prusōw, a ôd 1871 tyż do Skuplowanych Miymicōw (bōł siedzibōm krysu "Landkreis Falkenberg O.S."). We 1945 noloz sie we granicach Polski.
+Andechs – gmin we Miymcach, we landzie Bajery, we krysie Starnberg. Mo 40,44 km² wiyrchu a podug danych ze 2013 roku pōmiyszkiwało sam 3424 ludzi. Bōła sam rodzōno Ślōnsko Hyjdla. Neczajta Andechs
+Celtycki krziż (ang. "Celtic cross") to je ôdmiana krziża, we keryj sztyroramiynny krziż je umiyszczōny we ôkryngu. Pochodzi uōn ôd słōnecznygo krziża, kery bōł lo poganōw symbolym bōstwa słōnecznygo. We nordyckij kulturze bōł to symbol boga Odyna. Krześcijańsko zorta tygo krziża ôdrōżnio sie tym, co uōnygo ramiōna wystowajōm poza ôkryng. Mimo aże symbol pochodzi ôd pogańskich kultōw, je we zmodyfikowanyj formie akceptowany bez Rzimskokatolicki Kośćōł, jako symbol celtyckij ôdmiany krześcijaństwa. Je to tyż symbol, do kerygo ôdwołujōm sie nacjōnalisty a ruch skinheads.
+Tasmanijo to je wyspa kero ležy na pouednie ôd pouedniowo-wschodnigo krańca kōntynynta australijskigo a je ôd niygo ôddzielōno Ciyśninōm Bassa. Do kupy s myńšymi wyspōma we tyj ciyśniynie a tyž wyspōm Macquarie we pouedniowyj tajli Ôceanu Indyjskigo stanowi stan Tasmanijo we skuodzie Zwiōnzku Australiskigo. Je ōuna nojmyńšym stanym tygo kraju, zajmuje 90 758 km² placu a miyško na ni 478 400 ludzi. S anfanga zamiyškano bez Jaborygynōw Tasmańskich, kerych mynga wytympiōno we Čornyj Wojnie we I pouowie XIX wieku. Ôstatnio Jaborygynka Tasmańsko umřyua we 1876 roku. Ôsadnictwo brytyjske ôd 1803. Ôd 1901 mo status stanu Zwiōnzku Australijskigo.
+Pidbuż (ukr. "Підбуж") - ôsiedle miejskij zorty na Ukrajinie, we lymberskim ôbwodzie, we drohobyćkim rejōnie. Na 2017 rok pōmiyszkiwało sam 3327 ludzi.
+Ketrz (pol. "Kietrz", niym. "Katscher", czes. "Ketř") to je miasto we Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie we gubczyckim krysie, siydziba władz gminu Ketrz. Piyrwyj miasto bōło morawskōm ynklawōm we Ślōnsku. We Ketrzu je Kombinat Rolny „Kietrz” Sp. z o.o., co zastōmpiōł Kombinat PGR „Kietrz”. Kōmbinat tyn mŏ wiyrchniã 9002 ha, a zatrudniŏ ôn kole 300 ôsōb. Je ôn ofyn mianowany za ôstatni polski PGR – jedyny, co durś funkcjōniyruje krōm przejściŏ bez nakŏzanõ ôd ôrdōnku likwidacyjõ. Kamracke miasta. Ketrz je skamracōny ze: Biłowiec (Czechy) Tysmenyca (Ukrajina) Ôficjalnŏ zajta Ketrza
+Marilyn Manson, po prŏwdzie Brian Hugh Warner (nar. 5 stycznia 1969 w Canton) to amerykōński śpiywŏk, lider i wokalista skupiny Marilyn Manson, malyrz. Uznŏwany za skandalistã, bōł tymatym mocka kōntrowersyje, ôsobliwie pod kōniec lŏt 90. Znany z prowokujōncych tekstōw, kōntrowersyjnego wizerōnku i zachowaniŏ. We 2006 ôstoł sklasyfikowany na 44. placu wykŏzu „100 nojlepszych wokalistōw metalowych wszech czasōw” podle Hit Parader, we 2009 ôstoł sklasyfikowany na 19. placu wykŏzu „50 nojlepszych heavymetalowych frōntmanōw wszech czasōw” podle Roadrunner Records, a we 2011 ôstoł sklasyfikowany na 30. placu wykŏzu „50 nojsrogszych terŏźnie gwiŏzdōw rocka” podle tydnika "Kerrang!". Biografijŏ. Wczaśne lata. Narodziōł sie w Canton we sztacie Ohio. Je synym Hugh Warnera i Barbary Wyer – katolika i episkopaliŏnki. Podle autobiografiji artysty pt. "The Long Hard Road Out Of Hell" (1998), je byciŏ angelsko-miymiecko-polskigo. Uczynszczoł do katolickij szkoły, keryj rygory mu niy ôdpadały. Po ukōńczyniu nauki w liceum Glen Oak, społym z familijōm przekludziōł sie do Fort Lauderdale na Floridzie. Muzyka. Na sztudiach ôstoł awisŏrzym muzycznym dlŏ lokalnego składu. We 1989 przijōn pseudōnim Marilyn Manson (połōnczynie Marilyn Monroe i Charlesa Mansona) i założōł kapelã Marilyn Manson and the Spooky Kids, w skłŏd keryj weszli ôkrōm niego: Brian Tutunick (gitara basowŏ), Scott Putesky (gitara) i Perry Pandrea (keyboard). Kapela niy mioła szlagcojgisty, za szlagcojg używoła autōmatu. Hned miano kapeli ôstało ukrōcōne do „Marilyn Manson”. Kōntrowersyje. W kwietniu 1999 doszło do strzylaniny w szkole we Columbine, w keryj dwōch nastolatkōw zastrzylyło pŏrãnŏście przipadkowych ôsōb, po czym popołniyli samobōjstwo. Podle relacyji psychologōw gyrichtowych , do zbrodni zmotywowała jejich twōrczość Mansona, co sprawiyło ôstre ataki na kapelã. Jakiś czas po tragedyji ôkŏzało sie, iże nastolatki baj niy suchali muzyki Marilyna Mansona, niy zmiyniyło to jednak relacyji publiki do artysty. Życie prywatne. 3 grudnia 2005 zaślubiōł modelkã i szauszpilerkã Ditã Von Teese, keryj bōł fanym bez mocka lŏt. Cerymōnijŏ ôdbyła sie we Kilsheelan, w hrabstwie Tipperary we Irlandyji – w zōmku przinŏleżōncym do kamrata modyj pŏry, artysty Gottfrieda Helnweina, i przeciw przepowiedziōm presy, ôbyeszło sie bez skandalu. Cerymōnijŏ utrzimanŏ była we sznicie wiktoriŏńskim, a weselŏ doł kamrat muzyka, reżysyr i twōrca kōmiksōw Alejandro Jodorowsky. Postrzōd gości weselnych znŏdło sie blisko sześdziesiōnt ôsōb, postrzōd nich m.in. Lisa Marie Presley i Eric Szmanda. 30 grudnia 2006 Von Teese słożyła antrag ô szajdōng, skuli „niymożebnych do poprŏwy rozdziałōw” tajlujōncych jōm i Mansona. Do rozpadu manżelstwa doszło rok niyskorzij, 27 grudnia 2007 we Los Angeles Superior Court. Wczaśnij bōł zarynczōny z szauszpilerkōm Rose McGowan. Trefioł sie tyż z Traci Lords, Jennōm Jameson i Melissōm Romero, z kerõ ferajn ôpisoł we autobiografiji "The Long Hard Road Out Of Hell". Pod kōniec 2008 rozstoł sie z szauszpilerkōm Evan Rachel Wood, z kerõ bōł zwiōnzany ôd paździyrnika 2006. Evan zagrała w teledysku jego grupy do śpiywki „Heart-Shaped Glasses (When the Heart Guides the Hand)”. W styczniu 2010 pŏra ôgłosiyła zarynczyny, kere jednak ôstały ôdwołane pŏrã miesiyncy niyskorzij. W 2020 po pŏru latach ferajnu wziōn wesele z fotografkōm Lindsay Usich, ô czym we interview poinformiyrowoł szauszpiler Nicolas Cage. Je krzestnym fatrym cery szauszpilera Johnnyego Deppa Lily-Rose Depp. Film. Stworzōł soundtracki do pŏru filmōw. Napisane i wykōnane bez niego wytwory wybrzmiały w produkcyjach, takich jak "Lost Highway" (1997), "Matrix" (1999), "From Hell" (2001) , "Not Another Teen Movie" (2001) i "" (2001). Je tyż autorym podkładu muzycznego do thrillera sci-fi "Resident Evil" (2002). Jego cover śpiywki „Sweet Dreams” (ôryg. Eurythmics) wystympuje tyż we filmie "House On Haunted Hill" (1999) a tyż we "Gamerze". We 2002 broł udzioł we tworzyniu soundtracku do horroru "Queen of the Damned". Trzi lata niyskorzij jedyn z wytworōw Mansona, „Irresponsible Hate Anthem”, znŏd sie na soundtracku filmu "Saw II". Zrobiōł tyż cover śpiywki „This is Halloween” (ôryg. Danny Elfman) za przidŏwek do soundtracku z filmu "The Nightmare Before Christmas" w reżyseryji Henryego Selicka. Ferajn Mansona z filmym to tyż szauszpilerstwo i reżyseryjŏ. Piyrszy rŏz ukŏzoł sie epizodycznie we 1997 w "Lost Highway" Davida Lyncha, kaj zagroł aktora filmōw pornograficznych. Rok niyskorzij zagroł dalszy epizod w filmie "Jawbreaker" . Ukŏzoł sie tyż we krōtkometrażowym filmie "", razym ze Garym Oldmanem i Jamesem Brownem. We 2003 zagroł w filmie "Party Monster", zarŏz po tym ukŏzoł sie w filmie Asi Argento "The Heart is Deceitful Above All Things". Na 2005 planowoł rolã w filmie "Living Neon Dreams". Za to jednym z jego nojwŏżniyjszych wystympōw bōł szczyry udzioł w filmie Michaela Moorea "Bowling for Columbine" (2002). Wyreżysyrowŏw włŏsny film pt. "Doppelherz", kery bōł prziwstŏwany za przidŏwek do album "The Golden Age of Grotesque". Je tyż spōłreżysyrem teledyskōw włŏsnyj skupiny. Ryalizowoł swōj pełnometrażowy debiut reżysyrski; jego film "Phantasmagoria: The Visions of Lewis Carroll" mioł być horrorem psychologicznym, kery ôsprawioł ô życiu pisŏrza Lewisa Carrolla. Producynt uzdoł ô serwaniu robot nad filmym po zaprezyntowaniu bez Mansona trailera filmu. We 2013 ukŏzoł sie we dwōch tajlikach sezōnu 6 serialu "Californication". We 2014 wystōmpiōł w siōdmym sezōnie serialu "Sons of Anarchy", kaj groł Rona Tullyego, prziwōdcã gangu amerykōńskich nazistōw. W 2020 ukŏzoł sie w serialu "The New Pope". Malyrka. Maluje akwarele. Piyrszŏ wystŏwka jego robot, zatytułowanŏ "The Golden Age of Grotesque", ôdbyła sie w dniach 13-14 września 2002 w Los Angeles. Dalsze trzi wystŏwki ôdbyły sie w kwietniu 2003, w rōmach pokazōw artystycznych "Grotesque Burlesque" w Berlinie, Paryżu i Lōndynie. We wrześniu 2004, w Paryżu i w Berlinie, ôdbyły sie dwie dalsze wystŏwki, zatytułowane "Trismegistus". Mocka z jego ôbrazōw ôstało przedanych za sroge sumy, a jejich nabywcami ôstali miyndzy inkszymi Jack Osbourne, Dave Navarro, Andy Dick. W 2002 zaprzijŏźniōł sie z Gottfriedem Helnweinem, co zaôwocowało spōłpracōm przi seryji fotek i dekoracyji scynicznyj dlŏ albumu "The Golden Age of Grotesque" i sztreki "Grotesque Burlesque". W lipniu 2010 we Wiedziyniu we Kunsthalle zaprezyntowano wystŏwkã 20 ôbrazōw Mansona pod tytułym „Genealogies of Pain”. "Portrait of an American Family" (1994) "Antichrist Superstar" (1996) "Mechanical Animals" (1998) "Holy Wood (In the Shadow of the Valley of Death)" (2000) "The Golden Age of Grotesque (2003) "Eat Me, Drink Me" (2007) "The High End of Low" (2009) "Born Villain" (2012) "The Pale Emperor" (2015) "Heaven Upside Down" (2017) "We Are Chaos" (2020) DMX – „The Omen” – "Flesh of My Flesh, Blood of My Blood" (1998) Eminem – „The Way I Am” – "The Marshall Mathers LP" (2000) gODHEAD – „Break You Down” – " 2000 Years of Human Error" (2001) Maven – „Hard On For Love” (2001) Lady GaGa – „LoveGame (Chew Fu Ghettohouse Fix)” – "The Remix" (2009) Skylar Grey – „Cant Haunt Me” – InvinsibleInvinsible (2012) Avril Lavigne – „Bad Girl” – Avril Lavigne Marilyn Manson, Neil Strauss, "The Long Hard Road out of Hell", ReganBooks, 1998, ​ISBN 978-0-06-039258-1 Marilyn Manson, Chuck Weiner, "Marilyn Manson Talking: Marilyn Manson in his own words", Omnibus, 2004, ​ISBN 978-1-84449-419-4 Marilyn Manson, David Lynch, "Genealogies of Pain", Moderne Kunst Nürnberg, 2011, ​ISBN 978-3-86984-129-8 Gavin Baddeley, "Dissecting Marilyn Manson". Plexus Publishing (UK) (2002) Kurt Reighley, "Marilyn Manson. St. Martins Griffin" (1998) Kalen Rogers, "Marilyn Manson: The Unauthorized Biography". Omnibus Press (1997) Doug Small, "The Story of Marilyn Manson". Omnibus Press (1996) Ôficjalnŏ zajta Akwarele Mansona
+Stŏwarziszynie Ôsōb Nŏrodowości Ślōnskij to je ôrganizacyjŏ, co skupiŏ ôsoby, co deklarujōm m.in. chyńć roboty na rzecz rozbudzaniŏ i ugruntowowaniŏ świadōmości nŏrodowyj Ślōnzŏkōw, ôdrodzyniŏ kultury ślōnskij, propagowaniŏ wiedzy ô Ślōnsku jak tyż formowaniŏ postrzōd ludności Ślōnska postawy ôbywatelskij. Śtŏwarziszynie to ôrganizacyjŏ, co niy mŏ na cylu profitu, i ôpiyrŏ swojã działalność na robocie ôbywatelskij czōnkōw. Powstanie. Stŏwarziszynie było powołane 15 marca 2011 roku na zgrōmadzyniu założycielskim w Ôpolu ôd grupy ôziymnŏściorga miyszkańcōw wojewōdztwa ôpolskigo. Piyrszŏ prōba registracyje w KRS trefiyła ze strōny Gyrichtu Rejōnowego w Ôpolu żōndanie wychrōniyniŏ ze statutu ôdwołań do nŏrodowości ślōnskij, a było to motywowano niyistniyniym nŏrodu ślōnskigo. Ôrganizacyjŏ ôdkŏzała zrobiyniŏ takigo kroku, gyricht tōż ôdkŏzoł registracyje. Władze stŏwarziszyniŏ ôdwołały sie ôd takij decyzyje bez ôparcie sie na Ôrdōnku z dnia 4 marca 2010 r. ô nŏrodowym spisie powszechnym ludności i pōmiyszkań w 2011 r., co w pōnkcie 6. artykułu 2. gŏdŏ ô nŏrodowości we syńsie "przinŏleżności nŏrodowyj abo etnicznyj – rozumie sie bez to deklaratywnõ, ôpartõ na subiektywnym ôdczuciu, indywidualnõ cechã kożdego czowieka, co wyrażŏ jego zwōnzek ymocyjōnalny, kulturowy abo zwiōnzany z pochodzyniym ôjcōw, ôkryślōnym nŏrodym abo spōlnotōm etnicznōm". Protest bōł rozsōndzōny pozytywnie i 21 grudnia 2011 r. SONŚ znŏd sie w KRS pod numerym 0000405947. 12 stycznia 2012 roku Prokuratura Rejōnowŏ w Ôpolu słożyła apelacyjõ do Gyrichtu Rejōnowego w Ôpolu, czym zaskarżyła decyzyjõ gyrichtu I instancyje i padała, iże ôrdōnek, co na niego powołowało sie stŏwarziszynie to ôrdōnek "ô naturze epizodycznyj, kategoryje nŏrodowości w nim wymianowane sużyły ino potrzebom spisu. W ôrdōnku ô myńszościach nŏrodowych i etnicznych i jynzyku regiōnalnym niy wystympuje pojyńcie nŏrodowości ślōnskij". Rozsōndkym z dnia 7 września 2012 r. Gyricht Rejōnowy w Ôpolu ôddalōł apelacyjõ prokuratury przi dowodzyniu: "Po ôdzyskaniu ôd Polski połnyj suwerynności, jak stała sie państwym w połni dymokratycznym, ôbywatele mogōm fungować wszyńdzie tam, kaj prawo tego niy zakazuje. [...] A swoboda jednostki to swoboda stŏwarziszaniŏ sie. [...] Ôdchodzi sie ôd pozytywistycznego myślyniŏ na rzecz jednostki. Beztōż stŏwarziszynie niy musi udowadniać, iże jego cyle sōm zgodliwe z prawym. Trza radszyj wykŏzać, iże niy sōm z nim zgodliwe". Skuli skargi kasacyjnyj wniysiōnyj ôd Prokuratora Rejōnowego w Ôpolu Gyricht Nojwyższy rozsōndkym z dnia 5 grudnia 2013 r. ôdkŏzoł rozsōndek Gyrichtu Rejōnowego i przekŏzoł mu sprawã do rozpoznaniŏ na nowo. 13 siyrpnia 2013 Gyricht Rejōnowy w Ôpolu nakŏzoł wykryślynie SONŚ z regestu stŏwarziszyń. Działŏcze stŏwarziszyniŏ zapowiedzieli pożałowanie sie w Europejskim Trybunale Praw Czowieka we Strasburgu, a tyn przijōn sprawa do rozsōndzyniŏ. Cyle stŏwarziszyniŏ. Cyle ferajnu ôstały ôkryślōne w jego statucie. Sōm to: Rozbudzanie i ugruntowowanie świadōmości nŏrodowyj Ślōnzŏkōw. Ôdrodzynie kultury ślōnskij. Propagowanie wiedzy ô Ślōnsku. Formowanie i rozwijanie postrzōd ludności Ślōnska aktywnyj postawy ôbywatelskij, co sprzijŏ powstaniu poczuciŏ połnego regyrowaniŏ i spōłôdpedzialności za swojã ôjczyznã. Spōłuczestniczynie we terŏźnyj integracyji wszyjskich grup ludności, co zamiyszkujōm Ślōnsk. Trzimanie kōntaktōw kulturowych miyndzy Ślōnzŏkami bez zglyndu na plac zamiyszkaniŏ jak tyż pōmoc ôsobōm chyntliwym do powrotōw z ymigracyje zarobkowyj. Prōmocyjŏ i formowanie pozytywnego ôbrazu Ślōnska i Ślōzŏkōw. Dbanie ô zachowanie materyjnyj i duchownyj erbzny Ślōnska. Udzioł w parlamyntarnych welōnkach. Stŏwarziszynie podle swojigo statutu niy może brać udziału w Welōnkach do Syjmu i Synatu Polskij Republiki. Kōntrowersyje. Legalność i syns istniyniŏ Stŏwarziszyniŏ Ôsōb Nŏrodowści Ślōnskij były pŏrã razy kwestiōnowane ze strōny prawicowych politykrōw i publicystōw. Deputyrowani Solidarnyj Polski pedzieli, iże czōnkami ôrganizacyje "sōm zaôbycz znani z pogardliwych wypowiedzi na tymat Polski i Polŏkōw działŏcze Ruchu Autōnōmije Ślōnska", i że "podle Gyrichtu Nojwyższego w Polsce niy ma nŏrodowości ślōnskij". Sławomir Kłosowski z Prawa i Sprawiedliwości pedzioł, iże SONŚ to Ruch Autōnōmije Ślōnska ze umiyniōnym mianym. Portal wPolityce.pl napisoł, iże "Sankcjōnowanie idée fixe działŏczōm RAŚ ôd Państwa Polskigo, jeźli użyć terminologije fuzbalowyj, je samobōjym".
+Esperanto () – majōnco nojwiyncyj užytkownikōw miyndzynarodowo godka pōmocničo. Jeji miano pochodzi ôd pseudonima "Doktoro Esperanto" (dochtōr majōncy nadzieja), pōd kerym ôpublikowou godka Ludwik Zamenhof we 1887. Jigo intencyjōm bōuo stwořić prosto do naučynio a neutralno godka do miyndzynarodowyj komunikacyje, kero atoli niy mōgua sprawić, coby inkše godki zniknyuy. Twōrca godki počōnkowo nazwou esperanto "lingvo internacia". Uobecniy esperanta fōnguje kej žywo godka, užywōno we rōžnych sytuacyjach, kej podrōžowaniy, korespōndencyjo, wymiana kulturowo, literatura. Godo we nij ôd 100 000 do 2 000 000 ludzi na coukym świecie, we čym 2 000 to tzw. "denaskaj parolantoj", eli ludzie majōncy esperanto kej godka ôjčysto. Esperanto a,b,c
+Marco Polo (nar. 15 września 1254 we Wynecyji, um. 8 stycznia 1324 tamże) to bōł wynecki kramŏrz i wandrus. Społym ze fatrym i strykym dotrzoł do Chin (nazywanych bez niego Katajym), bez przemierzanie Niydbŏwnyj Cesty. Byli ôni jednymi z piyrszych przedstŏwicieli Zachodu, kerzi dotrzeli do Państwa Postrzodka. Ônego rajzy bōły ôpisane we ksiōnżce "Il Milione" (eli "Milijōn", barzij znany kej "Ôpisanie świata").
+David Scott Mustaine (rodz. 13 wrzyśnia 1961 we mieście La Mesa, we Kaliforniji we USA) – hamerikański śpiywok, gitarzista a kōmpozytor traszmetalowy. We lotach 1982-1983 groł na gitarze we Metallice kej niyskorzi ôstoł wyciepany, skuli tygo iże bōł uzależńōny ôde alkoholu. Wściykły Mustaine postanowiōł wroz ze Daveem Ellefonem zarozki zołożyć nowo skupina Megadeth, kej ôstoł wokalistōm. Dean Dave Mustaine Signature VMNT1 Seymour Duncan LiveWire Dave Mustaine Active Humbucker pickups ESP Signature Dave Mustaine DV8 guitar ESP Signature Dave Mustaine Axxion guitar Dean VMNT Angel of Deth and Gears of War guitars Rocktron Prophesy Guitar System Line 6 Dave Mustaine Signature amp beta models Line 6 4x12s with Celestion Vintage 30 speakers Marshall 1960 Vintage 4x12 cabinets loaded with 25-watt Celestion speakers Guitar Cab mics: Electro Voice RE 20 and N/D 478 with Demeter Isolation Boxes Shure SM57 oraz Sennheiser 421 Rocktron All Access Controller Furman PL Plus Power Conditioner Monster Cable Shure PSM 700 In-Ear Monitor Marshall Power Brake Dunlop Tortex medium guitar picks GHS strings - Dave Mustaine signature Progressives "The Decline of Western Civilization Part II: The Metal Years" (1988, film dokumyntalny, reżysyr: Penelope Spheeris) "Some Kind of Monster" (2004, film dokumentalny, reżysyr: Joe Berlinger, Bruce Sinofsky) "Get Thrashed" (2006, film dokumentalny, reżysyr: Rick Ernst)
+Tarnawŏ (pol. "Tarnów Grodkowski", miym. "Tharnau") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we brzeskim krysie, we gminie Grodkōw. We 2011 roku wieś miała 499 miyszkańcōw.
+Tuwasy - Nacyjŏ, s tureckich ludōw zamiyszkujōnca hlawniy Tuwe we Rusyje. Gŏdkōm Tuwasōw je Tuwaskŏ gŏdka nale czynstŏ mŏżnŏ tyż trefić siy s ruskōm gŏdkōm. Nŏjczynstszŏ religijŏ tej nacyje to Tybecki Buddyzm a Tengrizm.
+Scorpions to je niymiecko kapela, co szpilo muzyka ze zorty hard rock. Bōła założōno we 1965 roku we Hanowerach. Teroźne czōnki Rudolf Schenker – rytmiczno i kludzōnco gitara, spōmogajōncy śpiyw (ôd 1965) Klaus Meine – śpiyw, gitara (ôd 1969) Matthias Jabs – rytmiczno i kludzōnco gitara, spōmogajōncy śpiyw (ôd 1978) Paweł Mąciwoda – bass, spōmogajōncy śpiyw (ôd 2003) Mikkey Dee – szlagcojg (ôd 2016) "Lonesome Crow" (1972) "Fly to the Rainbow" (1974) "In Trance" (1975) "Virgin Killer" (1976) "Taken by Force" (1977) "Lovedrive" (1979) "Animal Magnetism" (1980) "Blackout" (1982) "Love at First Sting" (1984) "Savage Amusement" (1988) "Crazy World" (1990) "Face the Heat" (1993) "Pure Instinct" (1996) "Eye II Eye" (1999) "Moment of Glory" (2000) "Unbreakable" (2004) "" (2007) "Sting in the Tail" (2010) "Return to Forever" (2015) "Rock Believer" (2022) Internetowo zajta ôd Scorpions
+Gōrny Mokrōnos (pol. "Mokronos Górny", miym. "Oberhof") - wieś we Polsce, we dolnoślōnskim wojewōdztwie, we wrocławskim krysie, we gminie Wrocławske Kōnty. We lotach 1975-1998 wieś administracyjniy noleżoła do wrocławskigo wojewōdztwa.
+2 wsie we Polsce: Łysomice - wieś we kujawsko-pōmorskim wojewōdztwie, we torōńskim krysie, we gminie Łysomice Łysomice - wieś we pōmorskim wojewōdztwie, we słupskim krysie , we gminie Dębnica Kaszubska
+FC Barcelona to je szpanielski szportklub ze Barcelōny. Je to jedyn ze nojbarzi utitułowanych klubōw we gyszichcie fusbalu. Klub tyn piyńć razy wygroł UEFA Champions League. 23 razy bōł majstrym Szpaniji, a 27 razy wygroł puhar uōnygo kreju. FC Barcelona szpile gro na Camp Nou, na kery wlezie 99 354 ludzi. Jednym ze znonych fusbaloków FC Barcelona je Lionel Messi. Ôficjalno neczajta
+Pōłnocnŏ Afryka to je regiōn Afryki, co ôbyjmuje pōłnocnõ tajlã kōntynyntu. Zaôbycz do krŏjōw Pōłnocnyj Afryki zaliczane sōm: Algeryjŏ Egipt Libijŏ Maroko Maurytanijŏ Sudan Tunezyjŏ Zachodniŏ Sahara
+Kokot to je samiec ôd dōmowyj kury a inkszych ptokōw ze raji grzebiōncych. Zauobycz je srogszy ôd samicy, mo wiyncy farbōw a sōm uōne barzi jaskrawe. Kokot mo srogszy grzebiyń, dugsze dzwōnki, a mo tyż ôstroga na nodze. Kokot je simbolym Francyji a je tyż przedstawiōny na fanie Walōniji.
+Grigoł Orbeliani (, (2 paździyrnika 1804 - 21 marca 1883) bōł gruzińskim dichterym, poetōm, pisŏrzym a wojŏkym armije Carskigo Imperyjōm. We swojij poezyji a rōmanach szrajbowoł ô hajmacie a dŏwnyj gyszichcie Gruzyje. Familijŏ. Grigoł narodziył sie we arystokratycznyj familiji we Tbilisi (wônczas: Tyflis) na trzi lata przed tym, jak Rusy ôbalili gruzińskõ dynastyjõ Bagratydōw z zajynli jejich krōlestwo. Jego fater, Dimitr, bōł pryncym ze dynastyje Bagratydōw, a starzik ôd niygo matki to bōł krōl, Irakli II, ô kerym niyskorzi Orbeliani pisoł. Mioł mockã kamratōw we arystokracyji a "wyższych sferach" Gruzyje, dlŏ bajszpilu hajtniynty z jigo siostrōm bōł nŏjwiynkszy poeta gruzińskigo romantyzmusu - Nikoloz Barataszwili. Grigoł krōm tego przoł cerze Aleksandra Czewczewadze, a dwa jigo kuzyny to bōły gynerały - Aleksander i Wachtang Orbeliani.
+Karach (łac. "Carassius carassius") – słodkowodnŏ fisza, ze familije kaperowatych ("Cyprinidae"), ajnfachowo wystympujōncŏ we Ojropie a Azyji. Karach je czynsto chytany bez rybiŏrzy. Mŏ ôn goldowõ farbã, atoli je tyż karach ô strzybrzistyj farbie ("Carassius gibelio"). Je ôn dugi do 0,64 myjtra a ciynżki do 3 kilogramōw. Jŏdła s karacha je ôbecne we roztōmajtych kuchniach Ojropy.
+Hōngkōng (uoficj. Špecyjolny Rygiōn Administracyjny Hōngkōng; ang. "Hong Kong", "Hong Kong Special Administrative Region of the Peoples Republic of China", chiń. 香港, kantońsko godka jyutping: hoeng1 gong2, standardowo godka mandaryńsko pinyin: Xiānggǎng) – špecyjolny rygiōn administracyjny Chińskij Republiki Ludowyj, kery ležy nad Mořym Pouedniowochińskim, we wschodnij tajli kraju. Ôbejmujy Pōuwysep Kowloon a 234 wyspy. Nojwyžšy ščyt, Tai Mo Shan, je na 958 m n.p.m. wysoki. We wyniku piyršyj wojny ôpiōmowyj Hōngkōng přeloz spod wuadanio Chin pod wuadza Wielgij Brytanije we 1848 roku. Niyskoři přiuōnčōno ku niymu tyž "Nowe Terytoria", kere Chiny "douy we dziyržawa" Wielgij Brytanije we 1898 roku na 99 lot. Bez XX wiek Hōngkōng fest a fest sie rozwinuy a pouniu rola "pōmostu" miyndzy kōmōnistyčnymi Chinōma a świotym Zachodu. We 1984 roku ugodano sie co do warōnkōw, na kerych Hōngkōng wrōci pode wuadza Chin we 1997 roku, kej miniy ukres dzieržawy. Chiny zobowiōnzouy sie pozostawić Hōngkōngowi aōtonōmijo we bezma wšyjstkich sprawach krōm polityki zagraničnyj a wojska. 1 lipca 1997 Armijo ChRL zajyna Hōngkōng. Hōngkōng je jednym s świotowych cyntrōw biznesowo-handlowych a siedzibōm myngi bankōw, firm a ourganizacyji miyndzynacyjowych. Klučowo rola we kōntaktach handlowych ze świotym mo Rada Rozwoju Hōngkōngu ("Hong Kong Trade Development Council", 香港貿易發展局). Hōngkōng mo tyž srogo a wysoko rozwiniynto industryja. Je tyž wynzuym morskim - je sam 9 hawyn.
+Andrzej Konrad Czaja (rodz. 12 grudnia 1963 we Ôleśnie) – ślōnski biskup rzimskokatolicki, ôpolski djecezjalny biskup ôde 29 siyrpnia 2009 roku.
+Hafer (ôwieś, ôwies, łac. : "Avena sativa") – zielina, kerŏ je trŏwōm. Hafer je siōny za ôbiyle ôd ōngyfer 6 tysincy lŏt. Hafer może mieć do ōngyfer 1,3 myjtrōw wysokości. Ziŏrka haferu to je wertowne ôsucie, atoli tworzi sie tyż z ziŏrek jŏdło jak haferflŏki.
+Pusté Úľany - wieś a gmin (obec) na Słowacyji, we trnavskim kreju, we krysie Galanta. Mo 24,54 km² wiyrchu a podug danych ze 2020 roku pōmiyszkiwało sam 1808 ludzi.
+Ewa Bożena Kopacz (Lis) (rodz. 3 grudnia 1956 we Skaryszewie) – polsko politykerka a dziołaczka samorzōndowo, ze bildōngu dochtorka ôd bajtli. Była posłankōm ku polskimu sejmowi we IV, V, VI a VII kadyncyji, we latach 2007-2011 ministrym zdrowio. Przinoleży do partyje Platforma Ôbywatelskŏ. Ôd 22 września 2014 do 16 listopada 2015 była prymierym Polski. Prywatno neczajta Ewy Kopacz
+Sterdyń (do 30 grudnia 1999 Sterdyń-Uosada) - wieś we Polsce, we mazowieckim wojewōdztwie, we sokołowskim krysie, siedziba gminu Sterdyń. We lotach 1975-1998 wieś administracyjniy noleżoło do siedleckigo wojewōdztwa. We lotach 1737-1869 mioła miejske prowa.
+Poole – miasto we Wielgij Brytaniji, we Ynglandzie, we hrabstwie Dorset. Hawyna we Kanole La Manche. Fōnguje sam skupina żużlowygo szportu Poole Pirates, kero pora razōw mioła majstra Wielgij Brytaniji.
+Andrzej Halemba (ur. 19 listopada 1954 r. we Chełmie Ślōnskim, Polsko) - prezbiter katolicki, misyjōnŏrz ze Fidei Donum, tuplikŏrz Nowego Testamentu a ku tymu autōr dykcyjōnŏrzōw mambwe-angelski; dyrechtōr Cyntrōm Formacyji  Misyjnyj, sekretŏrz Kōmisyje Misyjnyj Episkopatu we Polsce, deputyrowany skuli misyjōnŏrzy KEP, doł idyjã ułōnaczyniŏ Muzyjōm Misyjnygo we Brzynczkowicach. We 2006 napoczōn urŏbiać ze Papiyskōm Fundacyjōm "„Pomoc Kościołowi w Potrzebie” (ACN Intl.)", kierŏ mo pomiyszczyni we Niymcach. We rokach 2006 – 2010 mioł położōne na siã wspiyrani we Afryce landōw ze portugalijskōm a angelskōm gŏdkōm. Ôd 2010r. je tyż uwŏżny za wspiranii Kościoła we 23 krejach na Blizkim Wschŏdzie. Żywot. Czasy za synka i poczucie ku ksiynżowskiymu stanowi. Rodzōne Ôni byli 19 listopada we roku 1954 we Chełmie Ślōnskim. Ôjce: Erich Halemba i Marija po ôjcach Ryszka. Majōm dwoje bratōw: Wenancjusza i Bernata. Tam, kaj siã urodziyli, chodziyli na szkoła powszechnã a we rok 1969 napoczōni nauka we Licyjōm Ŏgólnokształcōncym im. T. Kościuszki we Mysłowicach. Mieli we tamtych czasach upodobanii do antropologije a filozofije. Zarŏzki po maturze Ôni poszli na Wyższe Ślōnskii Syminaryjōm Duchowne we Krakowie. Na rok 1981 wyuczyłli siã za magistra teôlogije we Papiyskij Akadymiji Teôlogicznyj we Krakowie. 3 aprila 1980 roku byli wyświyncōne na farŏża ôd biskupa Herbeta Bednorza. Robiyli za kapelōnka na farze "św. Piotra i Pawła" we Świyntochlowicach. Za tamtyn czas, ze festelnym staraniym, urŏbiali  ze Dzieckami Maryje – czelodkōm, kierã wspiyrała misyjōnŏrzōw. We tamtym czasie tyż napoczōni chodzić za rajzōm na misyje. Poczucie ku misyjōm i robotã we Zambiji. Ku misyjōm nojwiyncyj pwiōdło Jejich, jak siã trefiyli ze kardynałym Hyacinthe Thiandoum ze Dakaru, za czas pōndzi Jana Pawła II do Polski. Môdymu sztudyntowi mocka siã uwidzioł kardynał, kiery był fest do ludzi i poradziył siã piyknii ucieszać. Bez porã miesiōncōw przirychtowali siã na rajza do Zambije a kiej siã ta dotali, ôstali siã tam aże do 1983 roku. Posługowali we dyjecezyji Mbala (dzisiŏk Kasama) za misyjōnŏrza ôd „Fidei Donum” bez 12 lot (1983-1993, 2004-2005). Posługowani na misyji ks. Halemby, to niy była ynoś robota duszpastyrskã; Ôni urŏbiali tyż sinkszymi rzecami. Ôni hań lyczyli ludziã a niy było to tak leko. Lykōw zŏwdy było knap, niy było czym szczypić, na porzōndku była malaryjã, ludziã chybiało jodła a przi rodzyniu mocka było umartych. Do lazarytu było bez 80 km i mało kiejsi podarziło siã dojechać ze chorym na czas. Misyjōnŏrze pospołu ze tamstela ludziōma dali siã do stawianiŏ lazarytu i bez dwa roki pociōngli budowã we Mambwe. Dopomŏgli ks. bp. Adolf von Fürstenberg, kierzi ugŏdŏwali co trza było we amtach. Byli tyż niykierzi, co dali piniōndzōw. Nō a nŏrōd stamstela chycił siã za robotã, co tam trza było i co tam wto poradziył a miŏ możnŏść ku tymu. Ks. Halemba chodzili tyż kole postawiynio hań piyrszyj szkōlki i ôtworzynio piyrszyj strzednij szkoły we misyji. Tuplikowaniŏ we posługiwaniu do wanielizacyje. Ludziã, kierych mianujōm Mambwe, byli piyrsi na 73 tamtyjsze nŏrody, co przyjyni u siã misyjōnŏrzōw ôd katolickij wiary. We 1891 r. przikludził siã ta zokōn „Ôjce Bioli”. Wōdz Makasa snŏrodu Bemba doł im pozwolynii i parcelã na zokłodanii misyje. Zokōnniki zapłacili arabskim handlyrzōm niywolnikōma za ludziã, kierych wiydli ôni na sprzedoj i stymi ludziōma we 1895 r. usadzili siã we Kayambi i tak siã napoczyna katolickŏ wiara we Zambiji. Choć ta przeszły lata, to nŏrōd Mambwe niy miŏ Nowego Testamyntu we swoji gŏdce. Tuplikowanii ôd wanielikôw ze kōńca XIX storocza już dŏwno niy było na dzisiejszy czas. Roztōmajte felery we gŏdce, przyłōnaczyni gŏdki od swahili i staromodne tuplikŏwanii niy widziały siã nŏrodowi Mambwe. Tōż trza było nowego tuplikŏwanio a przeważnie dlŏ môdych. Ks. Halymba wziōnii siã za tuplikŏwanii ze doradōm miyjscŏwych. Dwa lata Im zeszło, aże przełōnaczyli Nowy Testamynt na gŏdka nŏrodu Mambwe. Na 100 lŏt Kościoła Katolickiygo we Zambiji, we roku 1991, polskii misyjōnŏrze ôd Fidei Donum, na gyszynk, wystarałi siã ô ksiōńżka ze Nowym Testamyntym we gŏdce Mamwe. We 1994 r. ks. Halemba puścili na świat dykcyjōnŏrz mambwe-angelski, przi kierym siã starali dziesiyńć lot (1984-1994) a we kierym je 17 500 parolōw; a to je nojwiyncyj, co je złōnaczōne we Zambiji do bantuskij gŏdki. We 2007r. prziszło do pokŏzaniŏ siã dykcyjōnŏrza angelski-mambwe we kierym było 21 300 parolōw, urobiōnych podług "Oxford Advanced Learners Dictionary" z przidaniym gramatyki gŏdki mambwe. Krōm tego ks. Halemba ułōnaczyli redakcyjã dŏwniyjszego pisaniŏ ôd misyjōnŏrza ze Ôjcōw Biołych Marcela Petitclaira. Beztōż pokŏzŏł siã "Mszał Rzymski" we gŏdce mambwe i trzi buchy we tyj gŏdce, pomocne ku liturgiji dlŏ katechistōw ("„Mambwe liturgical lectionaries A, B and C”"). Ku tymu, we roku 2009, ks. Halemba dopomōgli coby siã pokŏzała Biblijŏ dlŏ dziecek (Bóg przemawia do swoich dzieci) we gŏdce mambwe. Upodabani we nauce. We latach 1993-1994 Ôni ekstra napoczyni sztudiyrować misyjologijã  na Akadymiji Tyôlogije Katolickij we Warszawie (dzisiŏk UKSW) i skōńczyli nauka licyncjatym: "„Niektóre aspekty inkulturacji ludu Mambwe w świetle adhortacji Pawła VI Africae terrarum”". We 2004 r. wyuczyli siã za dochtōra tyôlogije i ôbrōnili swoji doktorskii ułōnaczynii: "„Wartości religijne i etyczne w przysłowiach ludu Mambwe, Zambia”(„Religious and ethical values in the proverbs of the Mambwe people – Zambia”). " Na bezrok Ôni puścili tyż do świata bojki i pogŏdki we gŏdce mambwe, kiere dały retōng tradycyjōm ôd tego nŏrodu. Przirychtowali drugã tajla bojek na mambwe i angelski a krōm tego "„Historia i zwyczaje ludu Mambwe (Zambia)”. " Robota dlŏ misyje. We 1996 r. Ôni sztajgli na dyrechtora Cyntrōm Formacyji Misyjnyj we Warszawie a ku tymu sekretŏrzym Kōmisyje Episkopatu we Polsce we sprawach Misyjōw. Krōm tego, we 1999 Ônych se ôbrali na deputyrowanego we sprawach misyjōnŏrzōw. Znokwili tyż Ôni mocka roztōmajtych akcyjōw i kōnkursōw a to dlŏ przikładu: "„Mój szkolny kolega z Afryki”" "abo „Olimpiada Misyjna”""." Hańte dwie piyrsze roboty Ôni skōńczyli we 2003 roku. Za czas Jejich rajzōw na misyje nazbiyrali Ôni mocka roztōmajtych suvyniyrōw, bele jakich rzecy dlŏ życiŏ nŏrodōw hań ze świata a tyż piyknie wyłōnaczōnych ôd Afrikanōw, Indyjanerôw a Papuasôw wselijakich artikelōw artistycznych i świyntych. Ze tego wszystkiygo Ôni złōnaczyli  "Muzeum Misyjne im. Kardynała Augusta Hlonda," co to ôtworzili 12 stycznia we 2004 roku przi parafiji "Matki Boskiej Bolesnej" we Brzynczkowicach. Na bezrok Ôni siã wrōcili do Zambije, coby złōnaczyć tref polskich misyjōnŏrzōw we Lusace. Krōm tego, na nordzie Zambije (Mbala, Mambwe) przirychtowali srogi kōnkurs dlŏ szkōł, na podoba wielgiygo festu gŏdki, tradycyje, piyknego rzōndzyniŏ, ôsprawianiŏ bojek, pieśniczek, tańcowaniã a poezyje, znakiym wszystkiygo co je do kultury Mambwe. Pomoc Kościołowi w Potrzebie (Aid to the Church in Need International / Kirche in Not). Dzisiejszego czasu ks. Dr Halemba regiyrujōm robotōm  "departamentu bliskowschodniego" we papiyskij fōndacyji "„Pomoc Kościołowi w Potrzebie” (PKWP)," kierŏ mŏ swōj amt we Königstein im Taunus (kole Frankfurtu nad Mynym, Niymce), We rokach 2006 – 2010 mieli położōne na siã wspiyrani we Africe landōw ze portugalijskōm a angelskōm gŏdkōm. Ôd 2010 r. je tyż uwŏżny za wspiranii Kościoła we 23 landach na Blizkim Wschŏdzie (Ziymijã Świynto, co siã rozumii Izrael i Palestyna a ku tymu Liban, Jordanijã, Syryjã, Irak, Iran, Afganistan, Turcyjã, Cypr, Azerbejdżan, Gruzyjã, Armenijã, Egipt, Etijopijã, Erytrejã); a zaś na Arabskij Bōnie (Saudyjskã Arabijã, Jemyn, Ŏman, Kuwyjt, Katar, Bahryjan, Skuplowane Ymiraty Arabskii). Krōm tego Ôni tyż sōm przi  tymu, co siã robi we ôrganizacyji "Dzieło Pomocy Kościołom Wschodnim (ROACO""). " Kiej na Blizkim Wschŏdzie festelnie ukrziwdzali katolikōm za czas wojny, Ôni wybrali siã ta z retōngiym ku Irakowi a Syryjã. Skuli tego znokwiyli ekstra pomyślōnek dlŏ retungu nŏrodowi shaństela: "„Powrót do korzeni”" "(Plan Marszala dla doliny Niniwy"")". Poradzili Ôni namōwiać ludziã ze świata, coby dali piniyndzy na postawiynii nowego pomiyszkaniŏ a kościołōw. Dziynka to, bez poła wyciepniônych krześcijańskiich familiji niyskorzij wrōciyła siã nazot do swojich chałpōw we Iraku i we Syryji. To, co Ôni ułōnaczyli dlŏ krześcijanōw ("Świece dla pokoju w Syrii"", "Różaniec pokoju""", "Pocieszajcie mój lud" "- Peregrynacja" "ikony Matki Bożej Bolesnej, Pocieszycielki Syryjczyków"") dopomōgło przyjńść nojgorszy czas i mieć nadzieja. Jejich ekumynizmus przywiōd  tamecznych krześcijanōw ku trzimaniu siã ze sobōm i robiyniu pospołu co yno bōńdź trza. To, co ks. Halemba urobiali dlŏ dopomŏżynii inkszym i we dyplōmacyji, te cołkie ôryndowanii za skōńczyniym ze wojnōma, dało retung dlŏ krześcijanōw na ziymie, kierŏ zŏwdy była jejich; kaj była jejich kolybka, jejich hajmat. Ks. Halemba ułōnaczyli tyż pŏrã portalōw na internet i mobilnioki ze informacyjami "(„Komitet odbudowy Niniwy”"", „Chrześcijanie w Syrii”"") i" wyrobiyli fest wysoko postawiōny moderny zistym cyfrŏwy dlŏ regiyrowaniŏ projektiyrŏwaniym a kōntrole "ACNaid". Ôni sōm tyż uczōnym i rychtujōm wszelijakii dokumyty ô ukrziwdzyniōm i mordowaniu krrześcijanōw na Blizkim Wschŏdzie. Robiōm tyż badanii ze socyjologije i etnografije. Ks. Halemba, kiej byli za misyjōnŏrza, prziszli ku katechezōm biblijnym, kiere idōm prosto ze korzyni i tradycyje Kościoła a sōm dlŏ katechumynōw, kierzi rzōndzōm po arabsku a zaś napisane to je ôd ksiyndzōw Michela Sakra i Antoinea Assafa. Sōm stego ksiōnżki papiōrzanne, na CD i audio-booku, we internecie "(„Nasza droga do Boga”"")" a krōm tego je to przeônaczōne na angelski, francuzki, nimiecki, italijański i szpański ze tuplikŏwaniym na arabski przi kŏżdyj tyj mŏwie. Medale a nadgrŏdzyniã. 200? - Nagroda Złota Stuła św. Krzysztofa (przynawana przez MIVA Polska w uznaniu za wieloletnie wspieranie misjonarzy i dzieła misyjnego). 2015 - Honorowy tytuł archimandryty (nadany przez J.E. Issama Johna Darwisha, Greko-Melkickiego metropolitę Archidiecezji Zahleh i Furzol w Libanie). 2019 - Wyróżnienie magazynu „Inside the Vatican” (dla 10 osób, które poprzez swoje słowa i życie są świadkami nadziei, że Bóg istnieje i przychodzi, aby zbawiać Swój lud, przyznawane co roku przez magazyn „Inside the Vatican” dający wgląd w sprawy świata i serce Kościoła). 2019 - Złoty Krzyż Zasługi (za działalność na rzecz osób potrzebujących pomocy i wsparcia, przyznawany przez prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej). 2019 - Medal Złoty UKSW (w dowód uznania za wspieranie, współpracę i działanie na rzecz rozwoju Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie). 2019 - Nagroda „Pro Redemptione” (za wysiłki pomocowe, dyplomatyczne oraz orędownictwo na rzecz pokoju i ocalenia obecności Chrześcijan na ziemiach rdzennie do nich należących, a szczególnie w Iraku i Syrii, przyznawana przez wydawnictwo i kwartalnik „Homo Dei”, ma na celu promocję ideału pracy na rzecz zbawienia poprzez wskazanie przykładu osób, które swoją pracą i zaangażowaniem ten ideał realizują). Tuplikowany ze Wikipedyje we polskij godce Niykere wydane kśōnżki. 1.    Andrzej Halemba: "Religious and ethical values in the proverbs of the Mambwe people, Zambia PART I". Warsaw: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna "Adam", 2005. ISBN 83-7232-627-4. 2.    Andrzej Halemba: "Religious and ethical values in the proverbs of the Mambwe people, Zambia PART II". Warsaw: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna "Adam", 2005. ISBN 83-7232-628-2. 3.    Andrzej Halemba: "Amapepo pa Wanda wakwe Leza na manda akulu. Mwaka A". Warsaw: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna "Adam", 2011. ISBN 978-83-7232-985-1. 4.    Andrzej Halemba: "Amapepo pa Wanda wakwe Leza na manda akulu. Mwaka B". Warsaw: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna "Adam", 2011. ISBN 978-83-7232-990-5. 5.    Andrzej Halemba: "Amapepo pa Wanda wakwe Leza na manda akulu. Mwaka C". Warsaw: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna "Adam", 2011. ISBN 978-83-7232-991-2. 6.    Andrzej Halemba: "Umulungu Utakatifu Uwanda ukulu wlpasaka Myaka A,B,C". Warsaw: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna "Adam", 2011. ISBN 978-83-7232-996-7. 7.    Andrzej Halemba: "English-Mambwe Dictionary and Mambwe Grammar". Warsaw: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna "Adam", 2007. ISBN 978-83-7232756-7. 8.    Andrzej Halemba: "Amapepo ya Cîta ca Minsa, Mu Cimambwe (Zambia)". Mysłowice-Brzęczkowice: MPS, 2006. 9.    Andrzej Halemba: "Mambwe Folk-tales (English version)". Warsaw: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna "Adam", 2005. ISBN 83-7232-625-8. 10. Andrzej Halemba: "Mambwe Folk-tales (Mambwe version)". Warsaw: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna "Adam", 2005. ISBN 83-7232-626-6. 11. Andrzej Halemba: "Wybrane problemy szkolnictwa w Afryce Subsaharyjskiej". Warszawa: Komisja Episkopatu Polski ds. Misji, 2003. ISBN 83-7232-421-2. 12. Andrzej Halemba: "Historia i znaczenie przekładu Nowego Testamentu na język Mambwe, w: J. Różański – A. Halemba, Między przekładem biblijnym a teologią afrykańską,". Warszawa: Komisja Episkopatu Polski ds. Misji, 2003. ISBN 83-7232-420-4. 13. Andrzej Halemba: "Kościół misyjny, Podstawowe stadium misjologii (original: Following Christ in Mission. A foundational Course in Missiology, Sebastian Karotempler)". Warsaw: Missio-Polonia, 1997. ISBN 83-8627-115-9. 14. Andrzej Halemba: "Wkład polskich misjonarzy i misjonarek w dzieło misyjne Kościoła powszechnego, w: J. Guzowski, Misyjne zadania Kościoła w Polsce". Olsztyn: 1997. 15. Andrzej Halemba: "Oczekiwania Kościoła w Afryce u progu roku 2000 w świetle Synodu Afryki i Adhortacji Apostolskiej Ecclesia in Africa, Nurt SVD 30(1996), s. 3-32;". Warszawa: Verbinum, 1996. ISSN 1233-9717. 16. Andrzej Halemba: "Diecezjalne dzieło misyjne a udział diecezji katowickiej w misji ad gentes Kościoła powszechnego, w: W. Świątkiewicz, Kościół śląski wspólnotą misyjną". Katowice: Societas Scientiis Favendis Silesiae Superioris - Instytut Górnośląski, 1995. 17. Andrzej Halemba: "Mambwe-English Dictionary". Ndola: Franciscan Mission Press Ndola, 1994. ISBN 9982-07-047-9. 18. Andrzej Halemba: "Zagadnienia inkulturacji w Afryce w okresie powstania orędzia Africae terrarum" Pawła VI”, SSHT 25/26(1992/93)". 19. Andrzej Halemba: "Niektóre aspekty inkulturacji ludu Mambwe w świetle adhortacji Pawła VI Africae terrarum". mps, 1993. 20. Andrzej Halemba: "Icipangano Cipya (New Testament in Mambwe)". Ndola: Mission Franciscan, Mission Press Ndola, 1991. Uobejzdrzij tyż. ·       Pomoc Kościołowi w Potrzebie ·       Dzień solidarności z Kościołem prześladowanym ·       Rzimskokatolicki kośćōł ·       Rzimskokatolicki kośćōł w Polsko ·       Papiyż ·       Watykōn
+Apollo 8 - drugi kosmiczny flug z ludźōma kerowany bez hamerikańsko agencyjo NASA. Flug sztartnył 21 grudnia 1968, zrobiōł koło wele mieśōnczka a nazod na Ziymii bōł po sześciu dniach. Cwekym bōło zbadaniy placōw do mogebnego lōndowanio na mieśōnczku. Astronauty, kere sam lecieli to Frank Borman, William Anders a Jim Lovell.
+Hawyna lotničo Dong Hoi (wiet.: Sân bay Đồng Hới, Cảng hàng không Đồng Hới ang. Dong Hoi Airport) je lotniskym miyndzynarodowym we Wietnamie. Hawyna bōua zbudowano we 1930 bez Francuzōw we lotach 30. XX wieku, po přebudowie we 2004 ôdymkniynto nazod we maju 2008. Central provinces Dong Hoi airport put into use
+Telewizōr, telewizyjny ôdbiornik (ôd gr. "tele" „daleko” a łac. "visio" „widziany ôbrŏz”) – maszina elektrōnicznŏ przeznaczōnŏ do zdŏlnego ôdbiōru ruchōmego ôbrazu, kery je nadŏwany bez telewizyjõ a skłŏdŏ sie z dalszo wyświytlanych niyruchōmych ôbrazōw, ze frekwyncyjōm 25 abo 30 ôbrazōw na sekundã abo inkszõ. Pojedynczy ôbrŏz (nazywany tyż „klŏtkōm” – dlŏ frekwyncyje 25 wynosi 50, za to dlŏ 30 wynosi 60 klŏtek) potajlowany je z bany na sznōrze poziōme a piōnowe. Ajnfachowe wartości piski to 2160, 1080, 720, 625 abo 525 piski. Transmisyjŏ ôbrazu. Ôbrŏz je transmitowany we formie analogowyj piska po pisce – elymynt analizujōncy cŏfŏ sie po ôbrazie wzduż piski, a wartość sygnału w danyj chwili ôdpadŏ jasności tego pōnktu w tyj samyj chwile. W ajnfachowych warōnkach pasmo telewizyjnego sygnału wynosi 6.5 abo 5.5 MHz, co dŏwŏ kole 800 pōnktōw we pisce. Ku cylu unikniyńciŏ herskigo migotaniŏ ôbrŏz tajluje sie na dwa pōłôbrazy (piyrszy mŏ ino sznōrze tuplowane, a drugi – ino niytuplowane), nadŏwane dalszo po sie. W skłŏd połnego sygnału telewizyjnego ôkrōm informacyje ô jasności (luminancyje) wchodzi tyż informacyjŏ ô farbie (chrōminancyjŏ), sygnały synchrōnizujōnce (wyznaczajōnce zaczōntek nowyj piski i nowego ôbrazu) jak tyż klang.
+Alona Mihaiłowna Łanskaja (bioł.: "Алена Міхайлаўна Ланская", rus.: "Алена Михайловна Ланская"; rodz. 7 wrzesiynia 1985 we Mohylewe) — biołorusko piosynkorka. Kōnkōrs Piosynki Ojrowizyje 2013
+Moszna (miym. "Moschen") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we krapkowskim krysie, we gminie Strzyleczki. We 2011 roku wieś miała 344 miyszkańcōw. Pałac we Mosznej
+Dezghingea (wymołwiej [dezginʤe̯a], gag.: "Dezgincä", "Дезгинӂӓ", mołd.: "Дезгинӂя", rus.: "Дезгинжа", transliteracyjo: "Dezginža") – wieś we autōnōmicznyj Gagauzyji (Mołdawijo), we dolaju Kōmrat. We 94,5 procyntach pomiyszkiwano je ôd Gagauzōw – turecko etniczno skupina. We wsi nojduje sie banowo stacyjo "Halta Dezghingea", kero je rozlygowano na wyżce 79 m n.p.m. Mo uōna tyż a ruske miano "Станция Дезгинжены". Banowo sztreka prowadzi ku Căuşeni. We Dezghingeji mo swoja siedziba strzednio szula "Scoala Medie Dezghingea". 10 maja 2004 ze piyńōndzōw Mołdawskigo Fōnduszu Socjalnych Inwestycyjōw zabecyjlowano za budowaniy gazoćōngu doprowadzōnygo do szuli ze dziydziny. Robota nad jego postowiyniym zakōńczōno 28 marca 2004. Bezrobocie ôśōngo wartość 80%.
+Javarri Latre Walker (ur. 13 czyrwnia 2000 w Orlando), znany fachowo za Hotboii - amerykōński raper, śpiywŏk i autōr tekstōw. Jego przełomowy singiel „Dont Need Time” z 2020 roku mioł bez 51 milijōnōw wyświytlyń na YouTube. Podpisoł kōntrakt z Interscope Records, Hitmaker Music Group i 22 Entertainment. "Double O Baby (2020)" "Kut Da Fan On (2020)" "Life Of A Hotboii (2021)"
+Masa Ziymie (M🜨) – pozaukładowŏ jednostka masy używanŏ w astrōnōmiji, zaôbycz Układu Słōnecznego jak tyż planet pozasłōnecznych zorty superziymia. Jeji werta je rōwnŏ istyj masie Ziymie formula_1 Używŏ sie jij z wiynksza do ôkryślaniŏ mas planet, nojczyńścij skalistych. Je to poryncznŏ jednotka, co ukazuje ôbrazowo srogość planety we przirōwnaniu z Ziymiōm. Bez przikłŏd sztyry piyrsze planety Układu Słōnecznego majōm masy: Merkury – 0,055 M🜨, Wynus – 0,8155 M🜨, Ziymia – 1 M🜨, Mars – 0,107 M🜨. Przeliczynie na inksze masowe jednotki astrōnōmiczne. Masa Ziymie je rōwnŏ: 81,3 mas Miesiōnczka (MK), 0,00315 masy Jowisza (MJ), 0,000003003 masy Słōńca (M⊙).
+Iwanofrankiwski ôbwōd – ôbwōd, jydnostka administracyjnygo tajlōngu Ukrajiny. Wiyrch 13 900 km², ludzi 1 388 000. Je potajlowany na 14 rejōnōw. Stolicōm ôbwōdu je Iwano-Frankiwsk.
+Biyg maratōński to je biyg na dystansie 42 kilomyjtrōw a 195 myjtrōw. Jygo miano pochodzi ôd miasta Maraton we Grecyje, s kerygo podug powiarki grecki posuaniec Filipiades po wygranej bez Grekōw bitwie s Persōma zaleciou durś biygem do Atyn, coby doć znać Atyńčykōm ô zwyciynstwie a tyž ô tym, co kludzi sie ku nim persko flota. Historyjo ta rozpropagowou we XIX wieku brytyjski poeta Robert Browning, a za nomowōm Michela Bréala, francuskigo filolōga, Pierre de Coubertin wuōnčyu biyg dugodystansowy na dystans kej s Maratōnu do Atyn do programu piyršych nowožytnych Igřisk Ôlimpijskich. Na piyršych Igřiskach do pokonanio buō dystans 40 km, nimo iže s Maratōnu do Atyn je 37 km. We 1908 na Igřiskach we Lōndynie dystans zwiynkšōno do 42,185 km takim knifym, co přesuniynto meta tam kaj siedzioua krōlowa brytyjsko. Tradycyjniy ôd uōnygo času je rozgrywany na takim dystansie, a biyg chopōw kōńčy koždo Ôlimpiada. Biyg babōw dociepano do prōgramu Igřisk we 1984 we Los Angeles. Biygu maratōńskigo niy rozgrywo sie yno na Ôlimpiadach, fest popularne sōm rozgrywane ôd kōńca XIXstolecio masowe biygi ulične, s kerych nojwiynkšy je tyn we Nowym Jorku. Biyg maratōński mo wuasno federacyjo športowo - AIMS (Światowo Federacyjo Biygōw Maratōńskich). Neczajta AIMS
+Narkotyk to je potoczne ôkryślynie dlŏ niykerych substancyji psychoaktywnych, co fungujōm na cyntralny ukłŏd nerwowy. Skuli poglōndōw ôbywatelskich, rozdziałōw kulturowych, stanōw prawnych itp. niy mŏ klarownyj definicyje słowa „narkotyk”. Narkotykami mianuje sie: substancyje, kerych czynste przijmowanie kludzi do uzależniyniŏ fizycznego, m.in. ôpioidy (na bajszpil: morfina, heroina, fyntanyl), niykere benzodiazepiny wszyjske substancyje psychoaktywne, kere terŏźnie sōm niylegalne (tm. policyjnŏ definicyjŏ narkotyku; narkotyk z pōnktu widzyniŏ ôbowiōnzujōncego prawa). Miano „narkotyk” je zrobiōne ôd greckigo słowa "ναρκῶ – narkō", co ôznaczŏ „zbamōńcić”. Erowid – portal Erowid na tymat psychoaktywnych roślin i substancyji chymicznych
+Benoît Sokal (rodz. 28 czyrwca 1954) to je belgijski twōrca kōmiksōw a aōtor grafiki do szpili kōmputrowych, nojbarzi znajōmy ze seryje kōmiksōw "Canardo". Zwiōnzany ze firmōm softwarowōm Microïds, lo keryj projektowoł grafika m.in. do szpili "Amerzone", "Syberia" a "Syberia II". Ôficyjolno neczajta
+Halloween abo Halloween to je świynto ubchodzōne roz do roku 31 października, nojhucznij we anglosaskich krejach. Wywodzi sie uōne s celtyckego ôbrzōndku Samhain. Tradycyjo ta przekludzili do USA s Irlandyje irlandzke imigranty. We Irlandyje tygo dnia hajcowano fojyry a ôdprawiano rzykania za duszyczki umartych. Downij bōł to dziyń, we kerym żygnano lato, witano zima a spōminano umartych. We pōgańskich czasach ludzie we Halloween przeblykali sie we kolorowe kostiumy a ôdprowadzali duchy poza granice ludzkich ôsad. Miano Halloween pochodzi wierza ôd ynglickego "All Hallows Eve" - "wilijo Wszyjstkich Świyntych". Tradycyjo teroźnigo Halloween to uōnaczynie roztōmajtych wrōżbōw, przeblykaniy sie za duchy, wampiyrze a inksze strachy a stowianie we ôkniy wydrōnżōnych korboli s wyciyntymi dziurōma kere robiōm ja podano na gowa ze ślypiōma a zymbōma ôd jakego ducha; rajn do jej środka dowo sie zapalōno świyczka (świotło świyczki je symbolym barzołowych ôgnikōw, kere poważano za duszyczki umartych). Trefio sie tyż kościotrupy, śmiertki a inksze. Bajtle poprzeblykane za strachy łażōm po chałpach a dostowajōm za byzuch bōmbōny. Helloween je krytykowany ôd bezma wszyjstkich religijōw. Krześcijańske kośćōły, judajizm a islam skiż uōnygo pōgańskigo pochodzynio, zaś rodzimowiercy skiż jygo kōmercjalizacyje, a te słowiańske skiż tygo co je to tradycyjo ôbco a jeich zdaniym powinno sie we krajach słowiańskich ôdprowiać Dziady.
+Podolsk (rus. "Подольск") – miasto we Rusyji, nojwiynksze we moskewskim ôbwodzie, rozryglowane nade rzykōm Pachra. We 2002 miyszkało sam 180,963 ludzi. Miejske prawa Podolsk mo ôd 1791 roka. Je srogim ôstrzodkem industryje.
+Évian-les-Bains – gmin we Francyji, we regijōnie Rhône-Alpes, we departamyńcie Haute-Savoie . Mo 4,3 km² wiyrchu a podug danych ze 2012 roku pōmiyszkiwało sam 8 527 ludzi. Znōmy skiż mineralnyj wody Evian. Neckargemünd, Miymcy Benicàssim, Szpanijo Irkuck, Rusyjo Izumo, Japōnijo Neczajta Évian-les-Bains
+"Gwarki" – fajer we Tarnowskich Gōrach lo erbnizy byzuchu polskigo krōla Jōna III Sobieskego. Tyn byzuch bōł skuli tygo, co krōl jechoł doć hilfa Austrijokom, kerych napodły Turki a ôblygoły jeich stolica - Wiedyń. Bōło to ôd 20 do 22 siyrpnia 1683 roku. Do miasta wiechoła wielgo armijo polskigo krōla a sam krōl tyż przirajzowoł. Tarnowske Gōry bōły wuōnczas nojsrogszym ojropejskim cyntrum bergmōństwa. Tamtyjsze grubiorze, mianowane gwarkōma, fedrowały we swoich grubach: ołōw, strzybło a po tym wōngel. Mimo aże Ślōnsk bōł rzōndzōny ôd Austriji, to niyskorzi gwarki prziwitoły Polokōw kej swojich. Bōło to ôd 20 do 22 siyrpnia 1683 roku. A lo erbnizy krōlewskigo byzuchu, co roku fajruje sie we Tarnowskich Gōrach "Gwarki" - czyli rocznica tygo wydarzynio. Piyrszy roz ôdbōły sie we wrześniu 1957 Gwarki Tarnogōrske<br> • 2007 • 2008
+Joinville-le-Pont - gmin we Francyji, we regijōnie Île-de-France, we departamyńcie Val-de-Marne. Mo 2,31 km² wiyrchu a podug danych ze 2014 roku pōmiyszkiwało sam 18 410 ludzi. Bergisch Gladbach, Miymcy Runnymede, Wielgo Brytanijo Batalha, Portugalijo Joinville, Brazylijo Neczajta Joinville-le-Pont
+Dekada (gr. déka - dziesiynć) – słowo kere ôznaczo jaki ôkres czasu. Nojczyńścij słowa "dekada" używo sie lo ôkresu 10 rokōw nale idzie go tyż używać lo dziesiynciu miesiyncy, tydni abo dni.
+Masa to je jednŏ z bazowych srogości fizycznych ôkryślajōncŏ bezwładność (masa bezwładnŏ) i wpływanie grawitacyjne (masa grawitacyjnŏ) ôbiektōw fizycznych. Je srogościōm skalarnōm. Potocznie miarkowanŏ za miarã wielości materyje ôbiektu fizycznego. We ôsobliwyj teoryji relŏtywności zwiōnzanŏ z wielościōm ynergije zawartyj we ôbiekcie fizycznym. Nojczyńścij ôznaczanŏ je literōm m. Wartość masy idzie porachować ze mustra: formula_1 Kaj "F" – siyła z jakõ fungujymy na ciało "a" – przispiyszynie, z kerym poruszŏ sie ciało formula_2 Masa bezwładnŏ. kaj: formula_3 – wektor siyły fungujōncyj na ciało, formula_4 – wektor szwōngu ciała, formula_5 – czas, formula_6 – masa bezwładnŏ ciała, formula_7 – wektor przispiyszyniŏ. formula_8 Masa grawitacyjnŏ. kaj: formula_9 – siyła wpływaniŏ ciał, formula_10 – stała grawitacyje, formula_11 formula_12 – masy wpływajōncych ciał, formula_13 – delka ciał. formula_14 Masa spoczynkowŏ. kaj formula_6 ôznaczŏ "masã spoczynkowõ" ciała (ôznaczanõ tyż formula_16).
+Wilkowice (pol. "Wilkowice") - wieś we Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie, we bielskim krysie, siedziba gminu Wilkowice. We lotach 1975-1998 wieś administracyjniy noleżoła do bielskigo wojewōdztwa. Wieś je najsrogszo w gminie i jydno s nojsrogszych Kotlynie Żywieckiej, a piyrsze znoki jej gyszichty to czasy jak do Wilkowicych przylyźli czowieki z zákonu w Rudach raciborskych i wybaudowali wieś w rokach 1310-1320.
+Jōn I. Ôpolski (nar. pōmiyndzy 1410 a 1413, um. 5 września 1439) to bōł princ ôpolski, co reskyrowoł pospōł ze bratym Nikolausym I. ôd 1437 do 1439. Biografijŏ. Jōn I. bōł drugim synkym ôd princa ôpolskigo Bolka IV. a Małgorzaty ze rozlygowanego we Italiji grŏfstwa Gorycyje. Po umarciu ônego fatra we 1437 roku, stoł sie społym ze bratym Nikolausym I. princym ôpolskim. 6 paździyrnika 1438 Jōn I. uznoł sie lennikym dlŏ Kazimiyrza IV. Jagiellōńczyka skirz wysuniyńciŏ ônego kandydatury na trōn we Czechach, nale wobec rezygnacyje krōla polskigo ze titela antlich zaakceptowoł władzã ôd Albrechta II. Habsburga (ôficjalnie trefiyło sie to we Wrocławiu 3 grudnia 1438). Jōn I. Ôpolski umrził bydōc kawalerym 5 września 1439. Niyma to terŏźnie snamne, kaj je pogrzebany. Niy mioł tyż potōmstwa, a cołkość ônego erbowizny przejōn modszy brat Nikolaus I.
+Pumpuang Duangian (1961 – 1992, Suphanburi, Tajlandyjŏ) a włŏściywiy "Rachinee Luk Thung" - tajskŏ piosynkŏrka a tancerka. "Nak Rong Baan Nok" "Noo Mai Roo" "Kho Hai Ruai" "Som Tam" "Nad Phop Na Ampoer" "Take Ka Tan Phook Bo" "Anitia Tinger" "Aai Saang Neon"
+Sukorady - gmin we Czeskij Republice, we krysie Jičín Sukorady - gmin we Czeskij Republice, we krysie Mladá Boleslav Sukorady - tajla gminu Snědovice we Czeskij Republice, we krysie Litoměřice
+PFP (pol). "Polska Federacja Petanque", (fr.) "Fédération polonaise de Pétanque", (śl). "Polsko Federacyjo Petanque" je to unijo klōbōw petanque, kero kupluje kluby petanque ze Polski. Założōno 10 listopada 2003 we Wrocłowiu ôd szyściu klōbōw. We 2011 przinoleżoły do nij 24 kluby. PFP ôrganizuje rozgrywki klubōw take kej liga i majsterszafty. PFP przinoleży do FIPJP - (pol) Międzynarodowej Federacji Pétanque i Gry Prowansalskiej, (fr.) Fédération Internationale de Pétanque et Jeu Provençal, (śl) Miyndzynarodowyj Federacyji Pétanque i Gry Prowansyjskij. Polsko Federacyjo Petanque Miyndzynarodowo Federacyjo Pétanque i Gry Prowansyjskij
+Reykiavík - nojsrogsze miasto a stolica Islandyji, rozlygowane nade Zatokōm Faxa (Atlantycki Ôcean). Nojdalij na pōłnoc rozlygowano stolica kreju.
+Ślōnskŏ Szwalbka (pol. "Jaskółka Śląska") – cajtōng wydowany bez Ruch Autōnōmije Ślōnska ôde 1991 (ze pauzōma). Kożde wydaniy mo 12 zajtōw formatu A3. Terozki redachtorym płodowym je Monika Kassner. Wydowajōm kole 16 000 sztukōw "Szwalbki". Downiyjsze redachtory: Dariusz Dyrda (2010-2011) Marcin Melon (2007-2010) Neczajta Ślōnskij Szwalbki Ślōnskŏ Szwalbka " – darmowy dostymp we ŚBC rocznik: 2012 • 2013 • 2014
+Afganistan (dari افغانستان, trl. "Afghānestān", trb. "Afghanestan"; جمهوری اسلامی افغانستان, trl., trl. "Afghānistān", trb. "Afghanistan"; د افغانستان اسلامي جمهوریت) – strzōdlōndowe państwo położōne we Azyji Strzodkowyj. Wiyncyj jak 4/5 placu zajmujōm gōry. Ze pōłnocnygo wschodu na połedniowy zachōd roztopiyrzŏ sie Hindukusz ze nŏjwiyższym szczytym kraju (Nuszaak, 7 455 m n.p.m.) i przełazi we surowe ôbszary Wyżyny Irańskij, a dalij we pōłpustyniŏ Rygistanu, miyndzy kerymi je Wyżyna Haradżat ze kilkōma duklami, co umożniajōm kōmōnikacyjõ miyndzy rygiōnami kraju.
+Robin van Persie (wymowa: ˈrɔbɪn vɐn ˈpɛrsi, rodz. 6 siyrpnia 1983 we we Rotterdamie) – niderlandzki fusbalok, grajōncy na pozycyje napadziora ew. prawo lebo lewokrzidłōwy. Groł we klubach: Feyenoord Rotterdam, Arsenal, Manchester United.
+Simon Ammann (rodz. 25 czyrwca 1981 we Grabs) – szwajcarski narciarski skoczek, sztyrokrotny majster ôlimpijski (2002 a 2010), mistrz świata we lotach (2010), mistrz, wicemistrz świata (2007) a brōnzowy medalista (2009, 2011). Za sezōn 2009/2010 erbnōł Kryształowo Kugla. Ôlimpijczyk ze Nagano 1998, Salt Lake City 2002, Turinu 2006, Vancouver 2010, Soczi 2014 a Piōngczangu 2018. Sztartuje we Puharze Świata. Wizytōwka na neczajcie fis-ski.com
+Sorbske zwyki – cołkość zwykōw a przibadowańōw sorbskij społeczności. Wyrōżniajōm sie uōne przede wszyjskim ôd ôbrzōndka, kery prugōje bundować świat ziymski a niymatyrialny. Sorbske zwyki ze Gōrnyj a Dolnyj Łużyce sōm to: camprowaniy hajcaniy heksy Jańske jechaniy wielkanocny ôgyń křižerio łapaniy kokota ciepaniy majowygo strōma Marcinowe śpiywaniy zabijaniy kokota bakusy
+Manchester United je ynglicki fusbalklub, kery gro we Premier League. Uōnygo stadjōn je Old Trafford we sztadzie Manchester, na kery wlyzie 76 312 ludzi. Jygo nojwiynksze sukcesy sōm trzi wygrane we Champions League (1968, 1999, 2008) a 17 wygranych we Premier League. We sezonie 2007/08 wygroł swoja liga a mioł 2 pōnkty wiyncy kej Chelsea London. Klub założyli we 1878 a mianowoł sie uōn wuōnczas Newton Heath LYR F.C. kej klub robotnikōw. We 1902 miano pōmiynili na take, jake mo terozki. Na terozki trynerym Manchesteru je David Moyes. Farby kluby sōm bioło-czyrwiōno-czorne.
+Wiater – poźōmy lebo bezma poźōmy ruch luftu wzglyndym ziymie. Powstowo skirz rōżnicy druku a we ksztołcie powiyrzchnie. Wiater moge duć ôd wysokigo do niskigo druku, nale skirz śōły Coriolisa ôbycznie duje rōwnolegle do liniji jednakigo druku, wuōnczas je to geostroficzny wiater. Wiater je jednym ze skłodnikōw pogody, podowo sie uōnygo gibkość (we myjtrach/sekōnda lebo km/h) a kerunek, ze kerygo duje.
+Francuskŏ gŏdka ("français, la langue française") – gŏdka ze zorty gŏdek rōmańskich familije gŏdek indoojropejskich. Je to ôjczystŏ gŏdka lŏ ung. 65 mln. ludzi, a ung. 280 mln. ludzi miyszko we krajach, kaj francuskŏ godka je godkōm urzyndowōm. Mŏ ôna taki status we 32 krajach, wiynkszość z nich noleży do Frankofōnije - wspōlnoty krajōw francuskogŏdkowych. Je tyż jydnōm ze ôficjalnych gŏdek we ôrganizacyjach miyndzynarodowych, l.b. Unije Ojropejskij, NATO a ÔZN. Francuskŏ gŏdka pochodzi ôd łaciny a je jydnōm ze nojbarzi do niyj zbliżōnych gŏdek pod wzglyndym gramatyki a sôwnictwa, nale ajnflus na niōm miōły tyż gŏdki celtycke a germańske. Ôd XVIII wieku, aże do piyrszyj połowy XX wieku pełniła funkcyjŏ lingua franca, a bōł użiwany m. in. bez dwory krōlewske a arystokracyjõ. Do dzisiej mŏ takõ rolã we terminolōgiji pocztowyj, szermierce, ruletce a inkszych. Alfabyt francuskij gŏdki mŏ 26 buchsztabōw: a, b, c, d, e, f, g, h, i, j, k, l, m, n, o, p, q, r, s, t, u, v, w, x, y, z; a tyż 2 ekstra ligatōry: œ, æ. Niykere buchsztaby majōm tyż znŏki diakrytyczne: à, â, ç, é, è, ê, ë, î, ï, ô, û, ù, ü, ÿ. Wystympujōm tyż dwu- a trziznŏki: ai, ais, ait, aî, ay, on, om, an, am, en, em, in, im.
+Sarijugurskŏ gŏdka – ałtajskŏ gŏdka s familije tureckich gŏdek s tajli syberyjskich gŏdek użiwanŏ hlawniy we Gansu we Chinach. To je jydnŏ se 2 gŏdek Jugurōw, drugŏ to mōngolickŏ Szerajugurskŏ gŏdka.
+12 kwietnia - Jurij Gagarin kej piyrszy czowiek furgoł po satelitarnyj ôrbicie Ziymii. 13 siyrpnia - zbajstlowaniy berlińskego mura. 1961 - Barack Obama, hamerikański politiker Wielganoc: 2 kwietnia Boże Cioło: 1 czyrwca
+Carmel Valley Village - census-designated place we USA, we sztacie Kalifornijo, we hrabstwie Monterey. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 4407 ludzi.
+Fyjderpusz je dekniyńcie gowy, nojbarzi znōme sōm fyjderpusze używane ôd Indjanerōw ze Srogich Rōwninōw. Bōły uōne poważane za fest mocny talizmōn we uōnych religije (szamaniźmie), srogość fyjderpusza bōła podug zasugōw perzōny kero uōnygo nośōła. Fyjderpuszōma mianuje sie tyż ôzdoba zastyrczano do myckōw we bergmōniokach, kerych farba ôznaczo stanowisko na grubie. Native American Headdresses (we angelskij godce)
+Hawyna lotničo Lōndyn-Heathrow (ang. London Heathrow Airport) je nojwiynkszym lotniskym miyndzynarodowym pod wzglyndym liczby pasażerōw (65 miljōnōw) we Wielgij Brytaniji. Heathrow Airport - Oficjalno neczajta Heathrow Airport Consultative Committee Hertz Heathrow
+Ksiynga hynrykowsko ("Ksiynga zołożynio klasztoru Panny Maryje we Hynrykowie") – stustrōnicowo spisano po łaciniy krōnika opactwa cystersōw we Hynrykowie we Dolnym Ślōnsku. Powstoła na poczōntku jako spis majōntku klasztornygo, skuli niystabilnyj sytuacyje po wojnie ze Mōngołōma we 1241. Tajla piyrszo tyj ksiyngi ôpisuje lota ôd fōndacyje klasztoru we 1227 bez Hynryka Brodatygo do 1259, tajla drōgo prowadzi historyjo ôpactwa do 1310. Ksiynga znojduje sie terozki we Muzyjōm Archidjecezyjolnym we Breslawije, a jeji kopia znojduje sie henrykowskym ôpactwie. Zdaniy we godce polskij, czeskij a ślōnskij. Ksiynga zawiero we zapiskach s 1270 zdaniy, kere je uwożane za nojstarsze zapisane we godce polskij, czeskij a ślōnskij (te godki bōły wtedy blank na sia podane ): Day, ut ja pobrusa, a ti poziwai Co znoczy: Dej, dyć jo pobrusa, a ty ôdpoczywej. Ôstoło łōno wypedziane bez ôsiaduygo we Dolnym Ślōnsku czeskigo rycerza Boguchwoła do jigo miejscowyj baby, kedy ôna brusiła mełua ziarno. Zdaniy to znojduje sie we ôpisie pochodzynio nolyżōncyj do majōntku klasztornych pobliskij dziedziny Brukalice. Aże bruszyniy ziarna bōło wtedy uważane za robota niy do chopōw, Czech tyn ôstoł zmianowany bez sōmsiadōw Brukołōm (zbrukōny), a przezwisko to doło tyż miano cołkij ôsadzie. Zdaniy to ôstoło ôkreślōne bez krōnikorza jako polske (Ślōnsk znojdowoło sie wtedy pod rzōndōma Polski, nale to je kontrowersyje), zawiero nale we sia charakterystyczne cechy tako dzisijszyj polskij godki, czeskij godki a ślōnskij godki - "day" (polsko kōńcōwka "-aj", we czeskym a ślōnskym "-ej"), "ut" (czeske "ať", po ślōnsku "dyć", po polsku "niech"), "pobrusa" (echt ślōnsko kōńcōwka "-a", we polskym "-ę", we czeskym "-ím").
+Wadim Abdraszytow (rus. Вадим Юсупович Абдрашитов, tatar. Вадим Йосыф улы Габдерәшитов, "Vadim Yosıf uğlı Ğabderəşitov"; ur. 19 stycznia 1945 we Charkowie — 12 lutygo 2023) — ruski filmowy reżysyr tatarskigo pochodzynio, pedagog, wyucził sie na inżyniera chemije, a niyskorzi zostoł reżyserem. Czynsto wspōłpracowoł ze pisorzym a scenarzistōm Aleksandrym Mindadze. Tworził dramaty o społecznych a ôbyczajowych tyjmach. Zdoboł moc nadgrōd we Rusyji i za granicōm. Jego żōnōm jest Natella Toidze. Majōm dwoje bajtli (Oleg i Nana). 1976 - "Głos ma obrona" 1979 - "Obrót sprawy" 1980 - "Ochota na lis" 1984 - "Parad płaniet" 1986 - "Plumbum, czyli niebezpieczna gra" 1988 - "Sługa" 1990 - "Armawir" 1995 - "Piesa dla passażyra" 1997 - "Czas Tancerza" 2003 - "Burze magnetyczne" 1989 - Ekstra Nadgroda za film "Sługa": Nadgroda Interfilm - wyrōżniynie Nadgroda im. Alfreda Bauera 1995 - Strzybny Niydźwiedź za wybitne ôśōngniyńcia za film "Piesa dla passażyra" Artykuły we prasie polskij
+Bad Wildbad – miasto a spa we Miymcach, we landzie Badynijo-Wirtymbyrgijo, we krysie Calw.
+Guam – niyinkorporowane terytoryjōm USA rozlygowane na Pokojnym Ôceanie, we połedniowyj tajli archipelagu Marianōw, na wyspie Guam. Wyspa ôddekńōno lo Ojropejczykōw 6 marca 1521 ôd Ferdynanda Magellana. Ôd 1668 kolōnizowano ôd Szpanielokōw, we 1898 przekozano USA. Gospodarka ôparto o turystyka, bauerstwo, rybołōwstwo a obsuga amerikańskich wojskowych bazōw.
+Elwer (z niym. "elf" - jedynoście) – we fusbalu je to jedyn s rzutōw , wykonuje sie uōnygo s ôdlygłości 10,9728 myjtrōw ôd tora. We ślōnskij godce uōnygo miano je trocha felerne, skiż tygo co pōnkt s kerygo sie strzylo elwra niy je gynau 11 myjtrōw ôd tora, nale 12 jardōw. Wziyno sie to stōnd, co regle fusbalu ôpracowano we Ynglandzie, kaj sie niy używo systyma SI nale ynglosaskigo systyma miarōw a wogōw. We niykerych godkach miano elwra ôznaczo "rzut karny", jako we polskij ("rzut karny"), angelskij ("penalty kick") a inkszych. Podug zasad fusbalu, we polu karnym mo recht być yno tormōn a zawodnik przeciwnygo manszaftu kery strzylo elwra. Tormōn niy może zejść s lińji torowyj nim strzylajōncy niy tyknie bala. S anfanga, elwry zarzōndzano yno za jake przewiniynie, jako faul we polu karnym abo tykniyńcie bala rynkōm. Terozki elwry sōm tyż knifym na rozstrzyganiy szpili we systymie pucharowym, a strzylo sie je kej po cołkim szpilu a dogrywce dalij je rymis.
+Essen – miasto na prowach krysu we Miymcach, we landzie Pōłnocno Nadrynijo-Westfalijo. Je rozlygowane nade rzykōm Ruhr, we aglomeracyji Rhein-Ruhr, kero podug roztomajtych rachowań mo 10-12 mln. miyszkańcōw. Srogi ôstrzodek industryji, nauki a kultury. Grenoble, Francyjo Niiżnij Nowgorod, Rusyjo Sunderland, Wielgo Brytanijo Tampere, Finlandyjo Tel Awiw-Jafa, Izrael Zobrze, Polsko
+Wierzbiyncice, przōdzij tyż Ôpersdorf (pol. "Wierzbięcice", miym. "Oppersdorf") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Nysa. We 2011 roku wieś miała 474 miyszkańcōw.
+Jercewo (rus. "Ерцево") - ôsiedle miejskij zorty we Rusyji, we archangelskim ôbwodzie, we konoszskim rejōnie. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 4201 ludzi.
+Hrabstwo Orange – hrabstwo we USA, we Kaliforniji, rozlygowane na połednie ôd Los Angeles, nad Pokojnym Ôceanem. Mo 2460 km² wiyrchu a podug danych ze 2010 roku miyszkało sam 3 010 232 ludzi. Siedzibōm władzōw je Santa Ana, najsrogsze miasto - Anaheim. Je sam fest rozwiniynto industryjo wysokich technologiji a skiż tego tyż nauka. Je to tyż plac, kaj je umiyszczono akcyjo mocki filmōw a buchōw. Srogo rola we gospodarce mo sam turystyka. We Anaheim je rozlygowany Disneyland. Miejscowości. Aliso Viejo, Anaheim, Brea, Buena Park, Costa Mesa, Cypress, Dana Point, Fountain Valley, Fullerton, Garden Grove, Huntington Beach, Irvine, La Habra, La Palma, Laguna Beach, Laguna Hills, Laguna Niguel, Laguna Woods, Lake Forest, Los Alamitos, Mission Viejo, Newport Beach, Orange, Placentia, Rancho Santa Margarita, San Clemente, San Juan Capistrano, Santa Ana (administracyjniy siedziba), Seal Beach, Stanton, Tustin, Villa Park, Westminster, Yorba Linda. niymunicypalne ôbszary – Anaheim Hills, Atwood, Balboa, Balboa Island, Beach Center, Bristol, Brookhurst Center, Capistrano Beach, Center Ave, Corona del Mar, Coto de Caza, Cowan Heights, Diamond, Dove Canyon, East Irvine, El Toro, Federal, Foothill Ranch, Holiday, Huntington, Industrial, King, Ladera Ranch, Mesa Center, Midway City, Modjeska, Modjeska Canyon, Monarch Bay, Monarch Beach, Newport Coast, North Tustin, Playa, Portola Hills, Robinson Ranch, Rossmoor, Santa Ana Heights, Silverado, South Laguna, South Laguna Beach, South Main, Sunkist, Sunset Beach, Surfside, Trabuco, Trabuco Canyon, Vista del Mar. Neczajta hrabstwa Orange
+Policarpo Toro (rodz. 1856 we Melipille, um. 1921 we Santiago de Chile) – czilijski ôficyr marynarki, nojbarzi znōmy s tygo co we 1887 nakłōnił achtochtōnōw s Wielganocnyj Wyspy coby ja prziłōnczyć do Czile, co zrobiōno 9 wrześna 1888. biografijo ze zdjyńciym ( we szpanielskij godce)
+Wojciech Korfanty (rodz. 20 kwietnia 1873 we Sadzawce (terozki Siymianowicy) zm. 17 siyrpnia 1939 we Warszawie) - polski polityker, prziwōdca III ślōnskigo powstanio. Pō przikuplowaniu wschodnij tajli Gōrnygo Ślōnska do Polski bōł posłym ku Sejmowi, Senatowi a Ślōnskimu Sejmowi. Przedtym, za władzy pruskij bōł dwa razy posłym ku Reichstagowi. Jednym ze uōnygo kamratōw ze szule bōł Konstanty Wolny - inkszy zwolynnik przikuplowanio Ślōnska ku Polsce. Bez lata 1901-1909 bōł endekym, wuōnczas spōłpracowoł ze Romanym Dmowskim. We 1902 zostoł prziwōdcom Sokoła we Katowicach. Nale bez 4 mieśōnce bōł we cuchthauzie za krytyka Miymcōw. Bōł kandydatym chadecyji na prymiera Polski, nale ôdpora doł Józef Piłsudski. Wrogem Korfantygo bōł tyż Michał Grażyński - wojewoda ślōnski ze lot 1926-1939 (np. aże cenzurowoł uōnygo cajtōngi, abo ôbwinioł, aże Grażyński ôdpowiado za zaszlachtowaniy Teofila Kupki we 1920, bez co Miymce chciały go wyciepać s terynu plebiscytu). We 1930 aresztowany bez Sanacyjo, nale niy bōł ôskrażōny we brzeskim procesie. Citnōł ze Polski we 1935 roku. We 1938 niy dostoł żelażnygo listu na powrōt na pogrzeb swojigo syna - Wiktora. Wrōcōł we 1939 roku, nale zostoł uwiynźōny na Pawiaku. Umrził mieśōnc pō ôpuszczyniuu Pawiaka, 2 tydnie przed anfangem II wojny światowyj. Podug niykerych zostoł ôtruty arszenikiem we cuchthauzie, nale familijo godała, aże kurzōł 80 cigarytōw na dziyń.
+Paweł Królikowski (rodz. 1 kwietnia 1961 we Zdōńskij Wole, um. 27 lutygo 2020 we Warszawie) -polski filmowy, tyjatralny a dubbingowy szauszpiler. Znōmy m.ink. ze role Kusygo we seryjalu Ranczo. Profil we IMDb
+Comino (malt. "Kemmuna") je wyspa we maltańskim archipelagu, na Strzōdziymnym Morzu. Je uōna rozlygowano miyndzy wyspōma Malta, a Gozo. Je to trzecio podug wielgości wyspa państwa Malta. Comino mo wiyrch 3,5 km2. Na stałe miyszko sam ino 4 ludzi (jedno familijo) a kśōndz a policyst dojyżdżajōm sam na wezwaniy tyj familije, nale we lato sōm sam turysty, kere miyszkajōm we sztyrogwiozdkowym hotelu. Ferwaltōngowo je tajlōm samorzōndu Għajnsielem (ze wyspy Gozo).
+Michigan – sztat we USA, we regijōnie Wielgich Jeździorōw, miano mo ôd Jeździora Michigan. Je rozlygowany na dwōch pōłwyspach: Gōrnym a Dolnym. Nojsrogszy we USA ôstrzodek produkcyji autokōw.
+Uopolski Ślōnsk, Ôpolszczyzna (miym. "Oppelner Schlesien", pol. "Śląsk Opolski") – niyjednōznajcznie ôkryślany regiōn geograficzny Gōrnygo Ślōnska, rozlygowany we srogim bycirku Ôpola, kere je a bōło głōwnym jigo sztadym. Ôdrymbnōść tygo regiōnu Gōrnygo Ślōnska je skiż piyrwy ferwaltōngowego tajlōngu we Miymcach a niyskorzi tajlōng na wojewōdztwa we Polsce. Miano "Uopolszczyzna" je tyż roz a kedy używano lo ôkryślenio Ôpolskego wojewōdztwa. Uopolski djalekt Ôpolske kśōnżynstwo Ôpolsko-raciborske kśōnżynstwo
+Wyneckŏ Republika (wyn. "Repùblega de Venèsia"), Nojjaśniyjszŏ Wyneckŏ Republika (wyn. "Serenìsima Repùblega de Venèsia") – gyszichtowŏ handlyrskŏ republika ze haupsztadym we Wynecyji (dzisio tajla Italije). Bōł to nojdużyj istniejōncy we gyszichcie sztat ô republikańskim ustroju (istniōł ôn gynau 1100 lŏt). Gowa Wyneckij Republiki (doża) bōła ôbiyranŏ ze anfangu bez cołkõ populacyjõ republiki, niyskorzi bez radã słożōnõ ze 480 patrycjuszy. Doża wykōnowoł swojõ funkcyjõ dożywotnio. Istniynie republiki zakōńczōł Napleon Bonaparte, kery to wkraczajōnc do republiki we 1797 zażōndoł przekludzyniŏ dymokratycznych reform. 12 mŏja 1797 Wielgŏ Rada ôbalyła porzōndek republiki.
+Szpanielskŏ gŏdka (hiszpańskŏ, szp.: "español", "lengua española") rŏz za kedy mianowanŏ kastylijskōm (szp.: "castellano") to gŏdka rōmańskŏ podgrupy iberyjskij. Je to jydnŏ s ôficjalnych gŏdek Ôrganizacyje Nŏrodōw Zjydnoczōnych. Szpanielski je drugi na świecie pod wzglyndym liczby ludzi, kerzi gŏdajōm nim jako ôjczystym, wiyncyj perzōn je rodzimymi używŏczami ino chińskij gŏdki. Je tyż jydnōm s nojczyńścij używanych gŏdek ôbcych, wespōł ze chińskōm a angelskōm. Pō szpanielsku gŏdŏ 500 miljōnōw perzōn, je gŏdkōm amtowōm we 24 krŏjach.
+Djalykt kluczborski ślōnskij godki je djalyktym, kery używany je we ôkolicy Kluczborka a Ôlesna. Cechy charakterystyczne. Podane na ôpolske, atoli ino ôd połednia, bo ku pōłnocy traci sie nosowe a, tak co wele Sycowa je już ino nosowe y ("cynsto", "gymba"). We trybie rozkazujōncym drugij ôsoby liczby mnogij je tukej yndōng -ta ("glōndejta"). Proteza u- (ú-) wystympuje przed o ("uod") i przed u ("úuciekali"). Bajszpile tekstōw. No to tak: uusmygo jes ôtpus Noświynscy Marii Panny narodzyniy. To wielkou lotacka jes, wielkou lotacka. Najpiyrw prać, praniy prać, a tu juz kaj ino zywnie bōńdź wsysko poprać, coby ja ino wsyńdzie cysto bōło, wsysko pocoufać we izbie, we pokojach, coby ja wsyńdzie cyściutko bōło, pobiglować. No tu juz jes poprane, pobiglowane. Tera zaś jesce trza ôkna pucować, ôkna popucować wsyńdzie, dzie juz ino zywnie bōńdź, dźwi poomywać, to wsysko: szafa, stołki, stōł. No tuz juz jes, ja. Nudli tys trza narobić, pobić albo gyjś, albo kacki, albo kōry pobić na tyn ôtpus – boch zaprosiyła gości.(Chocianowicy) Za tymi dżewōma we Smogorzowie to kśōndz Kubis przelicoł i u nous we skole tys mieli kśōnski ô tym Smogorzowie, kej Smogorzōw to miōno dostoł, to mioł tam być takiy zwiyrzy wielkiy, a to zwiyrzy bōłe we uōnym boru, a kej to zwiyrzy zacyłe ryceć abo buceć (my tam tak mōwiyli) i to ci ludzie, co in Glausie miynskali, nale za mojych casōw to my Gusyna padali, to ci ludzie ôgłuseli ôd tego ryku ôd tego smoka.(Bukowo Ślōnsko) W śtyrnoustym roku wybuchła wojna. We Francji zech bōł. Na wojnie, kej na wojnie: szczylali my uuciekali my. Na uurlopie ze wojny zech niy bōł. Jou bōł porańōny. Nojprzōd zech bōł we prawe ramie rańōny. To zech bōł we śpitalu ôd piyrsego grudnia ouz do piytnoustego stycnia. A potym zech przysed do rannyj kōmpanije, a we jedyn dwudziestym lutym zech zajś przysed na frōnt do Francyje. To drugiy rouzech bōł ino śtyry niedziele, bo zech bōł ranny we gowa. Tu wlouz, a tu wysed. To zech lezoł ouz do września. Potym zech przysed do erzacbatalijōnu, tam zech ino bōł czszi dni, to zech przised zaś do śpitalu i tamstōnd jou bōł zwolńōny ôd wojska i przised na pocta.(Dziadowo Kłoda)
+Dolnŏ Jŏsienica (pol. "Jasienica Dolna", miym. "Nieder Hermsdorf") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Łambinowice. We 2011 roku wieś miała 856 miyszkańcōw.
+Sejong Wielgi (kor.: 세종대왕, 世宗大王, transkrypcyjo: " Sejong Daewang"; rodz. 7 maja 1397, um. 18 maja 1450) – bōł sztwortym krōlym koryjańskij dynastyje Joseon, rzōńdźōł Koryjōm we lotach 1418-1450. Bōł twōrcōm narodowygo alfabyta hangeul, kery wkludźōł nimo srogigo protesta ôd szkolorzy kere wiedzioły hanja. Sejong je jednym ze dwōch władcōw Koryje kerym po umyrtniyńciu przidano do miana culaga “Wielgi”, drōgim ś nich je Gwanggaeto.
+David Woodard (; ur. 6 kwietnia 1964 we Santa Barbara, we Kaliforniji), amerykański pisorz a kōmpozytor. BnF: cb16616878t GND: 1014196620 VIAF: 174755630 WorldCat: 174755630 Kiddle: David Woodard
+Fana Katowic – mo ksztołt prostokōnta, kery je podzielōny poźōmo na dwie tajle. Na wiyrchu je żōłto, a na spodku modro. Na strzodku je wapyn Katowic. Herb Katowic Katowice
+Fusbalplac (ze miym. "Fußballplatz") – szpilplac na kerym gro sie szpile we fusbalu. Fusbalplac je ôtoczōny zicami do kibicōw i moge być tyż placym granio inkszych szportōw (stadjōn wielofōnkcyjny), abo impryz, kōncertōw. Miary. 14 marca 2008 roku FIFA a IFAB postanowiili, iże miary nowych szpilplacōw majōm mieć 68 m szyrzce na 105 m lang. Niyskorzi miary Torōw to 2,44 na 7,32 myjtrōw.
+Burabaj (kaz. "Бурабай") - ôsiedle miejskij zorty we Kazachstanie, we akmolskim ôbwodzie. Na 2012 rok pōmiyszkiwało sam 5800 ludzi.
+Fana Chicago to je puot biouyj tkaniny s dwōma jasnomodrymi pasōma s kerych koždy je wysoki na 1/6 coukij fany. Jasnomodre pasy sōm umieščōne trocha nižyj kej 1/6 wysokości ôd wiyrchu a od douō fany. Miyndzy niymi na biouym polu sōm štyry čyrwōne gwiozdy šeścioromiynne. Bioue a modre pasy, cuzamyn piyńć, ôznačajōm: tři bioue, kolejno ôd wiyrchu: puōnocno, zachodnio a pouedniowo tajla Chicago jasnomodry pas na wiyrchu ôznačo Jezioro Michigan a pōunocny břyg řyki Chicago jasnomodry pas na spodku ôznačo pouedniowy břyg řyki Chicago a Kanou Illinois-Michigan čyrwōne gwiozdy ôznačajōm, kolejno ôd lewyj: piyršo Fort Dearborn, s kerygo rozwinyuo sie miasto Chicago drugo wielgi požar Chicago we 1871, podug podanio spowodowany bez krowa kero kopua we petronelka třecio gwiozda symbolizuje Worlds Columbian Exposition - Wystawa Światowo we Chicago we 1893 čworto gwiozda ôznočo inkšo światowo wystawa kero mioua plac we Chicago we lotach 1933-1934: Wystawa Światowo Stulecie Postympu Symbolika. Proponowane je dodaniy piōntyj gwiozdy, jeli Chicago dostanie prawo do ôrganizowanio Ôlimpiady we 2016.
+Titek to je tajla pojazdu kero je używano do robiynio larma ze cwekym coby inksze używocze cesty doły na nos pozōr. Downij bōła to niywielgo trōmbka lebo rōg ze gōminowōm gruszkōm ze zadku, keryj ściśniyńce dowało klang. Terozki je to ôbycznie załōnczano ôd elektryki syryna. Podug drogowygo prawa, titek mo mieć klang cołki czas jednaki, klang ô pōmiynianym tōnie je zarezerwowany lo policyje, fojerwery, retōngowych służbōw atp. Koła niy majōm titkōw ino dzwōnki.
+Guchołazy, przōdzij tyż Koziŏszyja abo Cygynhals (po polsku i ôficjalnie Głuchołazy, pō niymiecku "(Bad) Ziegenhals", po ślōnsko-niymiecku "Ziegahåls", po czesku "Hlucholazy") to je miasto we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, nad rzykōm Biołōm i pod Ôpawskimi Gōrami, wele polsko-czeskij granice, siydziba gminu z takim samym mianym. W grudniu 2019 miało 13 505 miyszkańcōw. Gyszichta. Miasto było założōne we 13. stolyciu za kolōnizacyjnyj akcyje ôd wrocławskigo biskupa Lauryntego. Nojstarszŏ zmianka ô "Ciginhals" pochodzi z roku 1249, piyrszymi ôsadnikami byli hawiyrze, co sam prziszli kopać złoto. Bergmaństwo sie rozwinyło ôsobliwie we 16. stolyciu, ale nikej niy ôsiōngło take rozmiary jak we niydalekim Cukmantlu. Aże do sekularyzacyje we roku 1810 miasto nŏleżało do biskupskigo nyskego ksiynstwa i beztōż było uwŏżane za tajlã Dolnego Ślōnska. Przi ferwaltungowyj reformie we roku 1815 je społym z cołkim nyskim krysym przikuplowali do "Regierungsbezirk Oppeln" i skuli tego je dzisiŏ czansto wrachowujōm do Gōrnego Ślōnska. We drugij połowie 19. stolyciŏ sie dziynka termalnym zdrzōdłom stały kurortym i dostały ôficjalny sztatus "Bad". Bezmała ôd czeskigo ôkreślyniŏ "„hluché lázně”" mŏ pochodzić spōczesne miano miasta. Ôd roku 1945 Guchołazy nŏleżōm do Polski, chocia i po piyrszyj, i po drugij światowyj wojnie miała na nie chyntkã Czechosłowacyjŏ, a to skirz tranzytowyj ajzynbanowyj sztreki ze Ôpawy do Frywołdowa (Jesiōnika). Historyczne cyntrum miasta je moc dobrze zachowane. Pojstrzōd nojcynnijszych zabytkōw sōm farski kościōł świyntego Lauryntego ze 13. stolyciŏ przebudowany barokowo we latach 1729–1731 i gotyckŏ wieża ôd gōrnyj miejskij fōrty, ô keryj piyrszŏ zmianka pochodzi z roku 1418. Tradycyje Bad Ziegenhals, kere za Polski niy były kōntynuowane, przipōminŏ dŏwny kurpark we połedniowyj czyńści miasta pod Przodniōm Kopōm (495 m n.m.). Kamracke miasta. Guchołazy sōm skamracōne ze: Nieder-Olm (Niymce) Frywołdōw (Czechy) Mikulovice (Czechy) Cukmantel (Czechy)
+XX wiek • XXI wiek • XXII wiek 2008 « 2009 « 2010 « 2011 « 2012 « 2013 » 2014 » 2015 » 2016 » 2017 » 2018 Rokiem kard. Augustyna Hlonda we wojewōdztwie ślōnskim 60-lecie Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk” 15 lutygo - Na Rusyjo wele Czelabińska spod meteoroid. Mimo aże na kōniec trefiōł we jeździoro, poraset ludzi ôstoło rańōnych. 28 lutygo – Papiyż Benedykt XVI abdykowoł i ôstoł emeritowanym papieżym 13 marca – Jorge Mario Bergoglio ôstoł papiyżym a przibroł miano Franciszek 20 moja – Srogie tornado we USA we stanach Oklahoma, Kansas i Illinois. Pomarło ōng. 91 ludziōw a ponad 300 je rannych. 18 lipca - Amerikańske miasto Detroit ôgłośōło plajta 24 lipca - We Santiago de Compostela doszło do banowyj katasztrofy. Szpanielske władze pedzioły, aże umrziło 78 ludzi. 28 lutygo – Kamil Stoch ôstoł majstrym świata we skokach narciarskich we Italskim Val di Fiemme 25 moja - Bayern München wygroł Liga Majstrōw we fusbalu we finale ze Borussjōm Dortmund (wynik 2-1) na stadjōnie Wembley. Szpil ôzegroło dwōch ślōnzokōw lo Borussji: Łukasz Piszczek a Jakub Błaszczykowski. 5 marca - Hugo Chávez, prezydynt Wynezueli 8 kwietnia - Margaret Thatcher, downo prymier Wielgij Brytaniji 20 moj - Zach Sobiech, amerikański śpiywok pop 27 października - Lou Reed, amerikański śpiywok a gitarzista 28 października - Tadeusz Mazowiecki, downy prymier Polski 3 listopada - Gerard Cieślik, ślōnski fusbalok, kery wystympowoł kej napadzior Tusty Czwortek: 7 lutygo Ôstatki: 12 lutygo Popielec: 13 lutygo Purim: 23 – 25 lutygo Niydziela Palmowo: 24 marca Wielgi Czwortek: 28 marca Wielgi Piōntek: 29 marca Wielgo Sobota: 30 marca Wielganoc: 31 marca Pyńdziołek Wielganocny: 1 kwietnia Pesach: 25 marca – 2 kwietnia Wniybowstōmpiyniy: 9 moja Zesłaniy Ducha Świyntygo: 19 moja Boże Cioło: 30 moja Chanuka: 27 listopada – 5 grudnia
+Fuyukirgiskŏ gŏdka – ałtajskŏ gŏdka s familije tureckich gŏdek s tajli syberyjskich gŏdek użiwanŏ hlawniy we Heilōnciyaniy we Chinach. Gŏdka je miszōngiem kirgiskej gŏdki a chakaskej gŏdki.
+Józef Dzierzkowski (1807-1865) bōł to rōmanopisorz ze Galicyji, autor ôbyczajowych rōmanōw, s kerych nojsławnijszo je "Salon i ulica" (Salōn a hulica, 1847).
+Wieża ôd Eiffla (, ) je historycznym a kulturowym ôbiektym we sztadzie Paryż we Francyji. Wieża ôstała wybudowanŏ pod kōńcōwkã 19. stolecia, we latach 1887–1889, ôd Gustava Eiffla a ônego fyrmã. Przi budowaniu charatało ôd 150 do 300 budownikōw. Dziś Wieża ôd Eiffla to je symbol miasta a cołkij Francyje.
+Albert Barillé (rodz. 1920 abo 1921, um. 11 lutygo 2009 we Neuilly-sur-Seine) – francuski telewizyjny producynt, scynarzista a karykaturzista, zołożyciel filmowygo sztudja Procidis. Bōł tworzicielym animowanygo filma Colargol a seryje "Il était une fois..." (śl. "Bōło sie..."): 1978 : "Il était une fois... lHomme" ("Bōł sie czowiek") 1982 : "Il était une fois... lEspace" ("Bōł sie kosmos") 1986 : "Il était une fois... la Vie" ("Bōło sie żywobycie") 1991 : "Il était une fois... les Amériques" ("Bōły sie Ameriki") 1994 : "Il était une fois... les Découvreurs" ("Bōły sie ôddykniyńcia") 1997 : "Il était une fois... les Explorateurs" ("Byli sie ôdkrywcy") 2008 : "Il était une fois... notre Terre" ("Bōła sie Ziymia")
+Bośniacko godka – słowiańsko godka ze syrbsko-chorwackigo djalektalnego kōntinuumu, ôficjalno we Bośni a Hercegowinie.
+Wielge Strzelce (pol. "Strzelce Opolskie", miym. "Groß Stehlitz") – miasto we połedniowo-zachodnij Polsce, na Gōrnym Ślōnsku, we ôpolskim wojywōdztwie, siydziba władz strzeleckigo krysu a gminu Wielge Strzelce. Położōne we Postrzodkowyj Ojropie, na zachodnim kraju Ślōnskij Chyży. Podle danych na 30 czyrwnia 2016 miasto było zamiyszkane bez 18 205 ôsōb. Geografijŏ. Miasto leży we cyntralnyj tajli Gōrnego Ślōnska, na Ôpolskim Ślōnsku, na zachodnim kraju Ślōnskij Chyży, na pōłnocno-weschodnim stoku Anabergu, we bliżu granicy ze ślōnskim wojywōdztwym. Wielge Strzelce położōne sōm na wysokości 235 m n.p.m. We Wielgich Strzelcach a ôkolicy gŏdŏ sie we glywickim dialekcie ślōnskij gŏdki. Tajlōng. Tajlami miasta sōm: Adamowice Farska Kolonia Koszary Mokre Łany Nowa Wieś Suche Łany Ôsiedle Milionerōw Ôsiedle Ślōnskich Piastōw Ôsiedle Zydlungi Historyjŏ. Miasto Wielge Strzelce rozwinyło sie ze pierwotnego leśnego targowego zidlōngu, ô kerym spōmince ukazujōm sie we dokumyntach już we XIII stoleciŏ (1234, 1271, 1290). We przedmiocie założyniŏ miasta na miymieckim prawie brak istości. Dane zdrzōdłowe sugerujōm roztōmajte daty: 1290, 1305, 1320, 1362. Snŏdź, po zniszczyniu zidlōngu we paździyrniku 1273 we czasie najazd Bolesława Wstydliwego, prziszła lokacyjŏ Strzelec we 1290 bez piastowskigo ôpolskigo princa Bolka I, kery napoczōn budowanie miasta, a we 1313 zbudowoł myśliwiecki zōmek. Wielge Strzelce leżały na wŏżnym handlowym sztreku Krakōw–Wrocław–Dresden. We 1327 miasto było ôbtoczōne murami ôbrōnnymi ze dwōma bramami – Ôpolskõ a Krakowskõ. Po śmiyrci ôstatnigo ze Ôpolskich Piastōw, Jōna II Dobrego, we 1532 roku miasto przeszło we włŏdanie Habsburgōw. Wielge Strzelce trefiyły na 21 lŏt we rynce polskij dynastyje Wazōw (1645–1666). Potym zasik przejōnli jy Habsburgowie. Ôd 1919 Wielge Strzelce przinŏleżoły do nowo utworzōnyj prowincyje Gōrny Ślōnsk. Prowincyjŏ ôstała zlikwidowanŏ we 1938, a 18 stycznia 1941 utworzōno było jã jeszcze rŏz. We 1921 we czasie absztimōngu na Gōrnym Ślōnsku ôddano we Wielgich Strzelcach 3364 głosōw (85,7%) za ôstaniym we Miymczech a 558 (14,2%) za włōnczyniym do Polski. We 1945 roku, po zajyńciu Wielgich Strzelec bez wojska sowiecke, przikludzōno było sam przimusowych polskich wysiedlyńcōw zza Buga. Kresowianie brali czynny udzioł we rewitalizacyji tego placu. Do 1948 miasto nosiyło miano "Wielkie Strzelce". Ludność. Populacyjŏ Wielgich Strzelec na przestrzyństwach lŏt: Zabytki. Podle regestu Nŏrodnego Instytutu Erbowizny na wykŏz zabytkōw wpisane sōm: stare miasto kościōł świyntego Wawrzyńca kościōł Bożego Ciała kościōł świyntyj Barbary dōm fraterski elżbiytanek grōb lotnikōw z wrześniowej kampanije 1939 r. na smyntŏrzu przidrōżnŏ kapla zōmek rathaus ôbrōnnŏ baszta, terŏźnie dzwonnica dōmy przi ul. Karola Lange 3, 5 wiynziynie kamynica przi ul. Parafialnej 1 plebania, terŏźnie dōm miyszkalny zegroda (dŏwnij fazaniec) dōmy przi pl. Przyjaźni 1, 2, 4, 5 skŏrny zakłŏd numer 2 dōm przi ul. Zamkowej 4 ujeżdżalnia kōni dŏwny piwowar spichlerz inksze zabytki: ôbrōnne mury dŏwnŏ synagoga, terŏźnie szportowŏ hala żydowski smyntŏrz Transport. Bez Wielge Strzelce przebiygajōm: drōga krajowŏ nr 94 drōga wojewōdzkŏ nr 409 drōga wojewōdzkŏ nr 426 Piotr Domaradzki – pisŏrz Leopold Moczygemba – ksiōndz
+Tropie (pol. "Tropie") je wieś we podkarpackim wojewōdztwie, we strziżowskim krysie, we gminie Strziżōw. Rozlygowano na pōłnocny zachōd ôd Strziżowa we pagōrkowatym terynie (do 382 m n.p.m.). Tropie je wzmiankowane we dokōmyńcie ze 1419 roku. Szołtystwo Tropie na neczajcie gminy Strzyżōw
+Hyca – zorta pogody, przi keryj tymperatura luftu je przez  30 °C (we ciyniu, przi zolu). Nojsrogszo hyca na Ziymie bōła we Al-Azizija we Libiji:  57,8 °C.
+Carrie to bōł piyrszy rōman Stephena Kinga, wydany we 1974 roku ôd Doubleday. Skiż uōnygo stoł sie znōmy jako autōr ôd horrorōw. Rōman ôsprawio ô modyj frelce, Carrie White, kero bōła chowano ôd matki - religijnyj fanatyczki. We szuli ja ôbśmiywano a inksze szkolorze jōm niy mieli radzi. Jak piyrszy roz miała mieśōnczny czas, prziszła na to, co mo paranormalno grajfka. Niyskorzi prziszła na idyjo, co grajkōm do telekinezy poradzi pōmścić sie na tych co jōm sztruchali. Rōman mioł dwie filmowe adaptacyje - we 1976 kero reżyserowoł Brian De Palma (rola Carrie zagrała Sissy Spacek), a we 2002 we reżyseryji Davida Carsona.
+Jurga Šeduikytė (rodz. 10 stycznia 1980 we Samogitia) – litewsko piosynkorka a autorka śpiywek, wystympujōnco pod mianym Jurga. Jurga chowoła sie we muzycznyj familiji, chodziła do muzycznyj szuli, do klasy klawiyrōw. Skōńczyła Ōniwersytet Wilyński. Piyrwszy albōm Jurgi "Aukso pieva" (śl. "Złoto łōnka") wyloz we wrześniu 2005 roku a trefił sia s fest dobrym przijynciym. Pozbiyrała za niygo pora nadgrōd, a śpiywki "Nebijok" ("Niy bōj sia") i "Saulė vandeny" ("Słōńce we wodzie") stoły sie znane we cołkij Litwie. Drōgi albōm, "Instrukcija" kery pokozoł sie 19 kwietnio 2007 stoł sia złoty we dwa tydnie. Muzyka tworzono bez Jurga je ôkreślano kej art rock. "Aukso pieva" (2005) "Instrukcija" (2007) Ôficyjolno neczajta Jurgi Jurga na myspace.com Ôficyjolny fanclub
+Lajhynwagyn to ciynżki wōz transportowy, używany ôd wandrownych handlyrzi. Ôd lajhynwagyna wywodzōm sie karawany pogrzebowe, co jejich raja na pogrzebie tworzi karawanã.
+Deoksyrybōnukleinowŏ zojra, DNA (ze ang. "deoxyribonucleic acid") to je wielgotajleczkowy ôrganiczny ferajn chymiczny ze grupy nukleinowych zojr. U eukariōntōw je przede wszyjskim we jōndrach kamerlikōw, u prokariōntōw – dyrekt we cytoplazmie, za to u wirusōw – we kapsydach. Połni rolã tregra gynetycznyj informacyje żywych ôrganizmōw i wirusōw. Keta nici DNA zawiyrŏ gynetycznõ informacyjõ: ô porzōndku aminozojr we biōłtkach (kerŏ stanowi niywielgi ułōmek sekwyncyje DNA – u czowieka kole 1,5%) ô sekwyncyji licznych RNA niykodujōncych regulacyji ekspresyje gynōw sekwyncyji ô niyklarownym znaczyniu (stanowiōncych ôpowŏżnõ wiynkszość sekwyncyje jōndrowego DNA).
+Medialnŏ franczyza to je zbiōr dzieł masowyj kultury, powiōnzanych ze sobōm charakterystycznymi, porzōnd ôbiyntymi autōrskimi prawami, elymyntami przedstawiōnego świata (na tyn przikłod fikcyjne postacie abo uniwersum).
+Żużela (, , miyndzy rokym 1936 a 1945 "Schlacken") je wieś we Polsce, rozlygowano we ôpolskim wojewōdztwie, we chrapkowickim krysie, we gminie Chrapkowice, bliżno ôde sztreki ze Chrapkowic do Kańdzierzina-Koźla a Raciborza.
+Wektōr – pojyńce sztosowane we matymatyce, fizyce a inżyniyryji. Je to "modōł", kery przedstawio kerunek a zwrot lo ôbiektu.
+Timpul – tytuła mołdawskigo kulturalnygo cajtōngu, kery ukazuje sie roz na tydziyń, tyż na terynie Rōmōnije. Necowe ôdwołania. Neczajta
+Grziby (łac. "Mycota, Mycetes, Fungi") to je krōlestwo przinŏleżōnce do dōmyny jōndrowcōw ("Eucaryota"). Dŏwnij, w znŏleżności ôd systymatycznego ujyńciŏ, taksōn tyn mioł gradus podkrōlestwa ("Fungi" R.T. Moore, 1971), podtypu ("Fungi" Engl. 1889) i klasy ("Fungi" Bartling, 1830). Istniynie grzibōw zaôbserwowano było we wszyjskich cōunach klimatycznych, przede wszyjskim na lōndach, ale tyż w wodach (słodkich i słōnych). Do terŏz ôpisanych było kol. 70 tysiyncy zort grzibōw, ale brak litych kryteriōw niy przizwŏlŏ na akuratne szacowanie, w efekcie ta wielość może być wyższŏ. Szacuje sie, iże co roku cechuje sie strzednio 1700 nowych zort grzibōw. Podle danych dostanych z terynōw, na kerych poznane były ôrganizmy żywe, trufŏ sie, iże je kol. milijōna zort grzibōw (4 razy wiyncyj aniżeli roślin nasiynnych). Wiek nojstarszych skamyniałości idyntyfikowanych za prŏwdopodobne kōnski grzibōw znŏdniyntych we arktycznyj tajli Kanady szacowany je na kole milijard lŏt. Charakterystyka. Wszyjske grziby to bez wyjōntku ôrganizmy cudzożywne, mogōm tōż wystympować ino w siedliskach zawiyrajōncych ôrganiczne zwiōnzki. Jednak mocka zort do swojigo życiŏ wymŏgŏ ino jejich minimalnych wielości. Mogōm być saprotrofami, co żywiōm sie umrzitõ materyjōm ôrganicznõ, abo pasożytami rozwijajōncymi sie utrŏtōm inkszych, żyjōncych ôrganizmōw. Zasadniczo sōm niyzdolne do aktywnego ruchu, w definicyji tyj sōm jednak niyścisłości. Prymitywne grziby wielokōmōrkowe wytwŏrzajōm mogōnce sie ruszać, jednokōmōrkowe, uwiciōne zarodniki pływkowe (zoospory). Charakterystycznõ cechōm grzibōw je ściana kōmōrkowŏ zbudowanŏ z chityny. Postrzōd grzibōw nojliczniyjszõ grupōm sōm ôrganizmy wielokōmōrkowe, jednak wystympujōm tyż grziby jednokōmōrkowe, bp. drōżdże. Kōmōrka grzibu może być jednojōndrowŏ, dwujōndrowŏ abo wielojōndrowŏ – takõ wielojōndrowõ kōmōrkã nazywŏ sie kōmōrczakiem. Bazowym elymyntym budowy grzibōw sōm strzympki, porzōnd duge, nitkowate, ajnfachowe abo rozgałynziōne. Strzympki czynsto wystympujōm we skupinach i tworzōm grzibniã, a ta może tworzić jeszcze barzij słożōne struktury pełniōnce ekstra funkcyje, bp. podkłŏdki, sznōry grzibniowe, sklerocja, ôwocniki. Jednak ciało grzibōw niy wykazuje rozdziału na tkance i ôrgany – grziby sōm plechowcami. Grziby mogōm dychać tlynowo abo beztlynowo (drōżdże). Dostŏwajōm tedy ynergijõ zdatnõ do życiŏ. Dychanie beztlynowe to gerowanie. W wyniku tego powstŏwajōm: alkohol etylowy i CO2.
+August Heinrich Schneider (rodz. 20 października 1851 we Lubinie, um. 25 čyrwca 1929 we Dreźnie) bōu adwokatym a notariušym we Myslowicach, a niyskoři burmistřym Katowic ôd 04 siyrpnia 1890 do 31 grudnia 1902. Na tyn ôkres připado fest intensywny rozwōj miasta. Zasuōgi Schneidera uččōno nadaniym jygo miana jednyj s guōwnych ulic miasta - August-Schneider-Straße (terozki ul. Mickiewicza). August Schneider bōu uhonororowany m. in orderōma Roten Adlerordens IV klasy a tyž ôd 24 grudnia 1902 s pruskim Kronenordens III klasy, je hōnorowym ôbywatelem miasta Katowicy. Literatura. u.a. Zeitschrift zur Pflege der Kenntnis und Vertretung der Interessen Oberschlesiens, 1. Jahrgang, Heft 1, Kwieciyń 1902, Herausgeger Dr. phil. Zivier, Verlag von Gebrüder Böhm, Kattowitz O.S.
+Nintendo (jap. 任天堂株式会社 "Nintendō Kabushiki-gaisha") to je japōński producynt konsolowych szpilōw, jedyn ze potentatōw we tyj dōmynie.
+Portugalijo, Portugalsko Republika ("República Portuguesa") – ojropejske państwo rozlygowane we zachodnij tajli Połedniowyj Ojropy na połedniowym zachodzie Iberyjskigo Pōłwyspu. Je nojdali wysōniyntym na zachōd państwym Ojropy, ôd pōłnoce a wschodu mo krej ze Szpanijōm a ôd zachodu a połednio Portugalijo ôblywajōm wody Atlantyckigo Ôceanu. Ku tymu Portugalijo skłodo sie ze raje wyspōw położōnych na Atlantyckym Ôceanie, kej Azorski Archipelag "(Açores)" a Madera "(Madeira)". Je człōnkym Ojropejskij Unije a NATO. Travel and Tourism office website Weather Forecast
+Palma de Mallorca - nojsrogsze miasto a stolica autōnōmicznyj spōlnoty Baleary, rozlygowane na wyspie Majorka. Jedyn ze nojsrogszych na świecie ôstrzodkōw turystyki.
+Santiago de Compostela (galicyjsko wymowa: [saŋtiˈaɣo ðe komposˈtɛla], szpanelsko wymowa: [sanˈtiaɣo ðe komposˈtela]) – miasto we pōłnocno-zachodnij Szpanije, we prowincyje A Coruña, stolica regiōnu Galicyjo. Miasto rozlygowane uōn. 35 km ôd Atlantyckigo Ôceanu. Je sam mocka zabytkōw rōmańskigo kōnsztu, a stare miasto je wszkryflane we Lista Światowygo Dziedzictwa UNESCO. 24 lipca 2013 we byzirku Santiago de Compostela bōła banowo katasztrofa we kerej (wedle informacyje szpanielskij władzy) umrziło 78 perzōnōw. Buenos Aires, Argyntyna Meszhed, Iran Oviedo, Szpanijo São Paulo, Brazylijo Coimbra, Portugalijo
+5 wsi we Polsce: Przisieka - wieś we lubuskim wojewōdztwie, we strzelecko-drezdeneckim krysie, we gminie Zwierzin Przisieka - wieś we małopolskim wojewōdztwie, we miechowskim krysie, we gminie Kozłōw Przisieka - wieś we wielgopolskim wojewōdztwie, we gniyźniyńskim krysie, we gminie Mieleszyn Przisieka - wieś we wielgopolskim wojewōdztwie, we kōnińskim krysie, we gminie Stare Miasto Przisieka - wieś we wielgopolskim wojewōdztwie, we wōngrowieckim krysie, we gminie Wōngrowiec
+Komárno – miasto we Słowacyji, we nitrzańskim kreju, siedziba krysu Komárno. Je rozlygowane na połedniu Słowacyji, wele ujścio Wagu do Dōnaju, wele granicy ze Madziarōma. Srogi ôstrzodek madziarskij mniyjszość we Słowacyji. Gyszichtowo je to pōłnocno tajla miasta, kerego połedniowōm tajlōm je madziarske miasto Komárom. Miejske prowa 1265.
+Czowiek Roku tydnika „Time” () – nadgroda prziznŏwanŏ ôd 1927 bez redakcyjõ tydnika „Time” czowiekowi, grupie ludzi, maszinie abo idyje, kerŏ w łōńskim roku miała nojsrogszy wpływ na trefiyniu na świecie – w pozytywnym abo negatywnym znaczyniu. Ôsoby, kere dostały tytuł. Do 1998 tytułym Man of the Year / Men of the Year / Woman of the Year / Women of the Year. Ôd 1999 tytułym Person of the Year / Persons of the Year.
+Dunajská Streda, madź. "Dunaszerdahely", miym.: "Niedermarkt") – miasto we Słowacyji, we trnawskim kreju, na Małyj Naddunajskij Niżce. Jedne ze nojsrogszych miastōw na wyspie Žitný ostrov (madź. "Csallóköz"). Piyrszy roz spōmniane we 1250 roku pode mianym "Zerda". Dziepiyro we XVIII stoleciu wkludzōno miano "Szerdahely", co we madziarskij godce ôznaczo "plac targōw co strzoda". Mimo aże niyskorzi targi urzōndzano we piōntki, miano już sie ôstało. Przidōmek "Duna-" dodano we XIX stoleciu, miano słowacke je we użyciu ôd 1919. Je to srogi ôstrzodek madziarskij miyńszości, pōmiyszkuje sam przez 80% Madziarōw.
+MKS Kluczbork ("Miejski Klub Sportowy w Kluczborku") – ślōnski fusbalklub ze Kluczborka, zołożōny 20 czyrwca 2003 bez fuzyjo manszaftōw KKS Kluczborek a LZS Kuńōw. Nojwiynkszym sukcesym klubu je awans do I ligi (drugej nojważnijszyj).
+Szrajbōnek – systyma znokōw, bez kero mogebne je szrajbować godka. We welcie teroźni używo sie roztomajtych zort szrajbōnkōw: alfabyty (szrajbōnki głoskowe) – jedyn znok ôznoczo jedno spōłgłoska abo samogłoska, lb. łaciński, cyrylica spōłgłoskowe (abdżady) – jedyn znok ôznoczo jedno spōłgłoska, samogłoski sōm brane ze kōntekstu, lb. hebrajski szrajbōnek alfabytyczno-sylabowe - jedyn znok ôznoczo jedno spōłgłoska, samogłoski sōm ôznoczone bez djaktryki, lb. dewangari sylaboriusze - jedyn znok ôznoczo jedno sylaba, lb. japōńsko kana
+Reprezyntacyjo Polski we fusbalu chopōw – to je fusbalowy piyrszy manszaft Polski. Manszaft tyn broł udziol we mōndjalu we Koryje a Japōnije a tyż mōndjalu we Niymcach. We 2008 roku byli na Mistrzostwach Ojropy we fusbalu we Austryji a Szwajcaryji. Kazimierz Górski Jacek Gmoch Ryszard Kulesza Wojciech Łazarek Andrzej Strejlau Henryk Apostel Antoni Piechniczek Władysław Stachurski Janusz Wójcik Jerzy Engel Zbigniew Boniek Paweł Janas Leo Beenhakker Stefan Majewski Franciszek Smuda Waldemar Fornalik Adam Nawałka Jerzy Brzęczek Paulo Sousa
+Sztandard goldu – geldowy systym we kerym za geld suży gold, definiowany danõ jednostkōm wŏgi, bajszpil: dolar zdefiniowany za 1/20 uncyje goldu, funt szterling za ōngyfer 1/4 uncyje goldu atd. Bycie mian terŏźnego geldu (jak dolar, złoty, rubel atd.) je ôd dŏwnych jednostek wŏgi goldu. We ôkresie globalnego sztandardu goldu, kożdy geld we kożdym sztacie, jeźli ino bōł ôparty goldym, bōł sobie rōwny, a rōżnicōm były ino wŏgi danyj jednostki. Gold ôstoł ôbrany za geld bez rynek, głōwnie skuli tego iże bōł ôn sztabilny we podaży a popycie, a bōł swobodny ôd regiyrōnku. Podug niykerych ekōnōmikōw, sztandard goldu spiyrŏ miyndzynacyjowy handel, swobodã inwestowaniŏ a rajzowanie we cōunie sztandardu goldu.
+Kumańskŏ gŏdka – wymartŏ ałtajskŏ gŏdka s familije tureckich gŏdek s tajli kipczakskich gŏdek kero bŏła użiwanŏ bez Kumanōw a Kipczakōw we Złotej Hordziy.
+Franciszek Honiok (nar. 1896, um. 31 siyrpnia 1939 we Glywicach) to bōł ślōnski bauer, co broł udzioł we trzicim ślōnskim powstaniu a bōł piyrszōm ôferōm drugij wojny światowyj. Biografijŏ. Mianowoł sie Ślōnzŏkym. Bōł miyszkańcym dziedzinki Łubie kole Tarnowskich Gōr, co tedy przinŏleżała do Rajchu. 30 siyrpnia 1939 roku chyciyło go SS społym ze Gestapo. 31 siyrpnia, kole godziny 20:00, niymiecke wojŏki, co udŏwali ślōnskich powstańcōw, przeblyczyni we cywilne ôblyczynia przekludziyli prowokacyjnõ atakã na radiostacyjõ Glywice, kole 10 km ôd granice ze Polskōm Republikōm. Hned przed godzinōm 20 Honiok dostoł herski strzodek ôdurzajōncy. Niymce wziōnli go do radiostacyje i zabiyli.
+Johannesburg (mianowane niyuoficyjolniy "Joburg" a "eBoli" - "plac kaj je zuoto") – miasto we Republice Pouedniowyj Afriki, we zaguymbiu Witwatersrand, ôd 1994 stolica prowincyje Gauteng. Třecie podug ličby miyškańcōw miasto we Africe a nojsrogše we RPA. Industryja chymično, metalowo, mašynowo, wuōkeńničo a inkše. Ôstřodek wydobycio a šlifowanio djamyntōw. Wynzeu drogowy a banowo, miyndzynarodowo hawyna lotničo Jan Smuts International Airport. 2 ōniwersytety. We 2010 bydōm sam grane špile we Mistřostwach Świata we Fusbalu.
+Mauritius, Republika Mauritiusa je państwo we połedniowo-zachodnij Africe, rozlygowane na wyspach Mauritius, Rodrigues, Wyspach Agalega, Cargados Carajos a myńszych we archipelagu Maskarynōw, na zachōd ôd Madagaskaru, na Indyjskim Ôceanie. Bez Ojropejczykōw ôddekńōny we 1505 roku ôd Portugalczykōw, kolōnizowany ôd Niiderladōw ôd 1638. Miano mo ôd princa Ôrańskigo Maurica. We XVIII stoleciu ôpanowany bez Francuzōw a pōmiyniono uōnymu miano na Ile de France. We 1810 przeloz pod władza Wielgij Brytaniji a wrōcōno mu downe miano. Niypodległy ôd 1968. Gospodarka je ôparto o turystyka a uprowa cukrowyj trzciny a inkszych zielinōw. Pōmiyszkujōm sam Hindusy (sam mianowane Desi, 62%) , Kryjole (27%), Chińczyki (3%), Francuzy (2%) a inksze. Religije: Hinduizm (bezma pōł), katolicyzm (24,1%), Islam (16,3%), protestanty, Świadki Jehowy.
+Uojle (Strigiformes) – řōnd ptokōw s podgrōmady ptokōw nowočesnych Neornithes. Ôbejmuje gatōnki drapiyžne, kere přistosowouy sie do polowanio po ćmoku a ô zmroku, choć niykere gatōnki powrōciuy do trybu žycio po jasnoku. Zamiyškujōm couki świot, prowadzōnc nojčyńści ôsiaduy tryb žycio, krōm niykerych pōunocnych populacyji kere kočujōm abo wandrujōm. Uojle niy sōm spokrewńōne ze ptokōma drapiežnymi, nale wykazujōm s nimi kōnwergyncyjo – tzn. posiadajōm wiela cech wspōlnych, wynikajōncych s podobnygo trybu žycio. Postřōd nich idzie wymiynić: ôstre dzioby a špōny, dobry wzrok, zdolność filowanio stereoskopowygo (dwuślypiowygo). Rōžnice to přede wšyjskym nocny tryb žycio ôjli a jejich doskōnouy suōch. U ôjli wystympuje tzw. zwyrtnyty dymorfizm pueciowy - samice sōm wiynkše kej samce. Rōžnice ale niy sōm zwykle tak sroge, kej u ptokōw špōniastych. Krōm tygo ôbie puecie nojčyńści niy rōžńōm sie wyglōndym. Ôjle ôdžywiajōm sie pokarmym zwiyřyncym ôd ôwadōw po ssaki. Nojčynstše stratygije polowań u ôjli to čatowaniy (zasiadka) a niski lot patrolowy, zwykle ōng. 1–3 m nad ziymiōm. Niykere gatōnki (jak pōjdźka) polujōm na ôwady a gryzōnie uažōnc po ziymii, inkše (jak puomykōwka, ušatka, ôjla bařouowo) poradzōm zawisać we lufcie, podobniy kej pustōuka; niykere tyž, kej ôjlečka, šnupiōm za ôfiarōma we korōnach strōmōw.
+Jaworzinka (pol. "Jaworzynka") – wieś we Polsce, we ślōnskim województwie, we cieszyńskim krysie, we gminie Istebno. Je rozlygowano we Ślōnskim Beskidzie kole granic ze Czeskōm Republikōm a Słowacyjōm. Upstrzodek turystyki.
+Akagi – japōński fligrowiec, kery ôstoł zatopiōny bez Amerikōnōw we bitwie pod Midway. Dane: Dugość: 260,68 myjtrōwszyrzka: 31.32 metrafligry: 91
+Roblox – prostŏ platforma do tworzyniŏ szpilōw wydanŏ we 2006 rŏku bez amerykańske sztudio Roblox Corporation, dostympnŏ na systymach Windows, Windows 10 (za ôsobnŏ aplikacyjŏ we sklepie Microsoft), macOS, Xbox One, Android, iOS a Fire OS. Ta platforma kerowanŏ je do ôsōb we wieku 8–18 lŏt. Podle danych ze 2017 rŏku przi szpilu kożdego miesiōnca przepyndzŏ czas strzednio 50 milijōnōw ôsōb. Ôficjalnŏ strōna Robloksa Ôficjalny kanał Robloksa na Twitchu
+.ae je to internetowŏ dōmyna, kerŏ je zrobiōno dlō internetowych zajtōw ze Zjednoczōnych Ymiratōw Arabskich.
+Kornawalijo (ang. "Cornwall" IPA: /ˈkɔrnwɔːl/; kor. "Kernow" IPA: /ˈkɛ(r)nɔʊ/ abo /ˈkɛ(ɹ)nɔʊ/) – gyszichtowo-geograficzny kraj, a tyż nojbarzi na zachōd położōne hrabstwo Ynglandu. Je uōno położōne na Kornwalijskim Pōłwyspie, na zachōd ôd rzyki Tamar. Ferwaltōngowe cyntrōm a tyż jedzine miasto ô katedralnym (city) sztatusie je Truro. Wiyrch Kornwalije (do kupy ze wyspōma Scilly je 3 563 km². Gynstość zaludniynio hrabstwa je 144 ludzi na km². Kornawlijczyki to je jedyn ze sześciu celtyckich norodōw. Niykere ś nich ôdporujōm ôbecnymu politycznymu sztatusowi regijōnu a fantujōm ô wiynkszo autōnōmijo. Ferwaltōngowy tajlōng. Kornawlijo tajluje sie na 7 dystryktōw. Tyn tajlōng ukozuje karta. Miano. Miano Kornawlije ("Kernow") wziyno sie ôd celtyckigo plymiynia, kere kejsik pomiyszkiwało teroźno Kornwalijo, a kere Rzimiany zmianowali "Cornovii". Uōne słowo wziyno sie ôd jeszcze wcześnijszygo miana plymiynia Brytōw - "Corneu". Celtycki zdrzyń "cern" abo łacińske miano "cornu" - ôba ôznoczajōm "winkel" abo "pōłwysep" - mogōm pokozować, co miano ôdnosi sie do kształtu Kornwalije . Podaniy na to używane ôd ōng. 700r. p.n.e. miano "Cornubia" ôznaczo "ludźōw winkla" a nawiōnzuje do kształtu pōłwyspa. We VI a VII stoleciu miano bōło pomiyniane skiż ewolucyje staroangelskij godki. Anglosasy dodali przirostek -"wealas" ("auslyndery"), kery we przikuplowaniu do jednyj ze nowszych form stworził miano "Corn-weales". Symbole. Fana. Fana Kornwalije (fana św. Pirana) to je czorny prostokōnt ze biołym krziżym, kery je prostopadły do podstow a bokōw. Powiarka godo, co tworziciel fany, świytny Pirōn (patrōn kornwalijskich grubiorzōw cyny) stworził ja, kej widzioł erc cyne, kery rozpuszczoł sie we ôgniu. Jeji pochodzyniy niyma ale do kōńca ustalōne. Terozki je coroz czyńści używano, chocioż dali je powożano za nacjonalistyczny symbol. Fana ta jest podano na fana św. Dawida. Patrōny. Patrōnym Kornwalije je świynty Piran, kery je tyż patrōnym grubiorzōw cyny. Je ô nim kupa kornwalijskych powiarkōw. Kornwalijczyki fajrujōm uōnygo dziyń 5 merca. Krōm tygo roz za kedy godo sie, co patrōny Kornwalije to tyż św. Petroc a św. Michał. Nale tyn piyrszy czyńści kojarzōny ze sztadym Padstow a drugi ze gurōm St Michaels Mount. Kornijsko godka. Kornijsko godka przinoleży do skupiny celtyckich godkōw a je fest spokrewńōno ze walijskōm a bretōńskōm, myni ze irlandzkōm, szkockōm gaelickōm a manx. Kornijski fōngowoł jako godka społeczności do kōńca XVIII stolecio. We 1904 wydany ôstoł "Poryncznik kornijskij godki", kery napisoł Henry Jenner. Podszukōnki ze 2002 pokozały, iże po kornijsku poradzi godać do porzōndku wele 300 perzōnōw, a 3 000 poradzi po kornijsku jyn trocha pogodać. We Wielgij Brytaniji niy mo uōna ôkreślōnygo prownygo sztatusu, nale uczōm jeji we 12 kornwalijskich podstawowych szulach. Używo sie ji na przileżytość religijnych a świeckich świōnt. We 2002 kornijski ôstoł ôficjalniy uznany za godka norodowyj myńszości we Wielgij Brytanije, a we 2005 lokalny regiyrōnek dostoł piyńōndze ôd cyntralnygo rejyrōnku na jeji prōmocyjo a ôchrōna. Sztandardowo forma godki przijyli we 2008. Dwa człōnki brytyjskigo parlamyntu: Andrew George, deputowany ze St Ives a Dan Rogerson, kery reprezyntowoł Pōłnocno Kornwalijo, złożyli parlamyntarno przisiynga po kornijsku. Dymografijo. We Kornwaliji pomiyszkuje 513 527 perzōnōw, co dowo 144 ludzie na km2. Bestoż pod zglyndym gynstości zaludniynio Kornwalijo je 41 na 47 hrabstwōw Ynglandu. Strzedni stolecie je 42roki . Kornwalijo mo zatela wysoki wzrost populacyje - 11,2% we dziysiyńcioleciu 80. a 5,3% we dziysiyńcioleciu 90. co dowo ji zaś piōnty plac pojstrzōd hrabstwōw. Regijōn tyn niy ma zaludniony rōwno. Połedniowo tajla Kornwalije je wiyncyj zaludniono kej pōłnocno, zaś wschodnio wiyncyj kej zachodnio. Nojmyńszo gynstość mo pōłnocne wybrzeże a Wyspy Scilly. Jedziniy dystrykt Restormel je mo gynstość zaludniynio wiynkszo aniżeli cołki regijōn South West England. Podug uōńskigo wszechuobecnygo wykozu (2001) nowiyncyj we Kornwaliji je Ynglanderōw, zaś Kornwalijczykōw je ino 7%. Godo sie, iże wele 50% mo richtig celtycke korzynie. Klimat. Kornwalijo je rozlygowano na nojbarzi wysōńōnyj na połednie tajli Wielgij Brytanije, skuli czygo jeji klimat je ciopły a słōneczny. Ziimy sōm łagodne a śniyg ślatuje fest rzodko. (krōm wyżki we postrzodkowyj tajli Kornwalijskigo Pōłwyspa). Strzednio roczno tymperatura je miyndzy 9,8 a 12°C. We Kornwaliji je moc łagodnych zachodnich wiatrōw ôd Atlantyckigo Ôceanu a je sam trocha deszczōw, nale myni kej we inkszych tajlach zachodnigo wybrzyżo Wielgij Brytanije. Rocznych ôpadōw je kole 1100mm.
+Zŏtoka Adeńskŏ (arab. خليج عدن) – przestrzyństwo wodne (uznŏwane bez Miyndzynŏrodowe Biōro Hydrograficzne za morze) na Indyjskim Ôceanie pōmiyndzy Jymynym na połedniowym kraju Arabskigo Pōłwyspu, a Sōmalijōm w ece ôd Afryki. Na pōłnocnym zŏchodzie łōnczy sie z Czyrwōnym Morzym bez ciyśninã Bab al-Mandab. W postrzodkowyj czynści mŏ 3680 metrów zgłōmbu. Bez starożytnych Greków uwŏżanŏ była ôna za nojdalij wysuniyntõ na weschōd tajla ôd Erytrejskigo Morza (kere ciōngło sie ôd krajōw Synajskigo Pōłwyspu po wyspã Sokotra). "Encyklopedia Powszechna PWN", zajta 14, wyd. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974, Warszawa
+The Doors – rokowo lajergrupa zołożōno we 1965 bez gitarziste Robby Kriegera, szlagcojgera Johna Densmora a Jima Morrisona we Los Angeles we Zjednoczōnych Sztatach. Do marca 2013 przedali 100 miljōnōw plat na cołkim świecie, a nojlepij sie przedoł albōm "The Doors" (16,5 miljunōw). John Densmore - szlagcojg, insztrumynty perkusyjne Robby Krieger - gitara Jim Morrison - śpiyw Ray Manzarek - gitara basowo "The Doors" (1967) "Strange Days" (1967) "Waiting for the Sun" (1968) "The Soft Parade" (1969) "Morrison Hotel" (1970) "L.A. Woman" (1971) "Other Voices" (1971) "Full Circle" (1972) "An American Prayer" (1978)
+Carlsberg A/S – nojsrogszy producynt biyru we Daniji a jedyn ze nojsrogszych producyntōw biyru na cołkim świecie. Ôstoł ôn założōny we 1847 roku bez duńskigo gyszeftmana Jacoba Christiana Jacobsena. Sztamgyszeft Carlsberg A/S mŏ mocka udziałōw we roztōmajtych ojropejskich browarach. Reklamowe hasło biyru Carlsberg to je "Bezma nojlepszy biyr na świecie" (ang. "Probably The Best Beer In The World"). Ôficjalnŏ neczajta Carlsberg Group
+Haźlowo byszta to je byszta kero je używano do pucowanio haźla. Zauobycz używo sie uōnyj ze wybielaczym abo inkszym strzodkym do pucowanio. Teroźne haźlowe byszty sōm zrobiōne ze plastiku a do kōmpleta wlazuje byszta a pojymnik na nia.
+Drew Massey – amerikański kōmik a szauszpiler. Je tyż szauszpilerym dubbingowym a animatorym, znōmym skiż roboty przi Muppetach. Profil we IMDb
+Kyrgyskŏ gŏdka - ałtaickŏ gŏdka, ôficyjnŏ gŏdka Kyrgystanu a nacyjnŏ Kyrgysōw.
+Cerkew Kazańskij Ikōny Paniynki – dŏwnŏ cerkew, kerŏ była we Augustowie. Gyszichta. Piyrsze spōmiynki ô tyj cerkwije sōm z 1553 roku. Do 1875 roku cerkew przinŏleżała do unickij fary. W 1879 roku ôstała przebudowanŏ podug projektu baumajstera Zaleskigo. Cerkew podug projektu Zaleskigo po przebudowie dostała nowõ baniã, ôłtŏrzowŏ tajla a przedsiōnek ze zwōnicōm. Ôd wystawiyniŏ nowyj cerkwije, w staryj ôdbywano ino nŏbożyństwa dziynkczynne przed ikonōm Paniynki. We 1915 roku Niymcy pōmiynili cerkew na kuźniã. Po 1918 roku była krōtko we farze staroôbrzyndowcōw. Zbulōno jã w 1925 roku.
+Dd – sztworto buchsztaba we steuerowym szrajbōnku. Szōsto polskigo a tyż czeskigo abecadła, wystympuje tyż we wszyjskich inkszych wykludzōnych s łacińskigo abecadła. We bezma kożdyj godce ôznoczo [d].
+PlayStation 2 (PS2) (jap. "プレイステーション２ Pureisutēshon Tsu") – kōnsola do szpilōw wideo, wyprodukowanŏ we Japōniji bez fyrmã Sony Computer Entertainment, nŏstympca PlayStation. Kōnsola miała swojã prymierã 4 marca 2000 we Japōniji, a we Zjednoczōnych Sztatach 26 paździyrnika 2000. Ôpis. Kōnsola przizwŏlŏ na sztartowanie szpilōw przeznaczōnych na tã platformã zapisanych na platach CD-ROM i DVD-ROM. Maszina je zadniŏ kōmpatybilnŏ, tzn. dozwolŏ tyż sztartowanie wiynkszości starszych szpilōw przeznaczōnych dlŏ kōnsole PlayStation. Kōnsola przizwŏlŏ tyż na ôdtwŏrzanie filmōw na dyskach DVD-Video jak tyż muzyki na dyskach CD-Audio. Maszina przedŏwane je we sztandardowyj wersyji a "slim" (zmyńszōnyj wersyje, znanyj tyż za PSTwo) we czŏrnyj farbie jak tyż dwōch ekstra wersyjach: "Satin Silver" (strzybrnyj) a "Pink" (lilowyj). Kōnsola przizwŏlŏ tyż na szpil multiplayer bez Internet – wymŏgŏ to ekstra masziny ô mianie Network Adapter (we wersyji "slim" je ôn już wbudowany). Ôbsugowane formaty ôptycznych dyskōw: CD-ROM, DVD-ROM, CD-Audio, DVD-Video; niyskorniyjsze wersyje ôdczytujōm tyż dyski: CD-R a DVD-RW/ RW wŏga kōnsole: 900 g wŏga zasilacza: 350 g Złōncza a porty kōnsole: 2 porty kōntrolerōw zgodliwych ze PlayStation 2 gniŏzda szkarty spamiyńci zgodliwych ze PlayStation 2 porty USB 1 kamera świytlna (EyeToy) port IrDA dlŏ pilota (ino modele seryje SCPH-50004 a wyższych) wchōd zasiylaniŏ (8,5 V) ôptyczne digitalne wyjście (do podłōnczyniŏ digitalnego zestŏwu audio) złōncze PCMCIA (ino modele seryje "10000", "15000" a "18000") FireWire (ino modele seryje "1xxxx" – "3xxxx") PS2 Expansion Bay (ino modele seryje "3xxxx" a "5xxxx") wyjściŏ AV: Composite video S-Video SCART/JP21 RGB VGA Component Video/D-Terminal ino wersyjŏ "slim" : wŏga kōnsole: 600 g wŏga zasilacza: 250 g port RJ-45 abo RJ-11 (we znŏleżności ôd wersyje) możebność podłōnczyniŏ do kōnsole mōnitora LCD (jeźli mōnitōr posiadŏ wchōd Component video).
+Nightwish to je finlandzko kapela, co szpilo muzyka ze zorty symfōniczny metal. Bōła założōno we 1996 roku we Kitee. Teroźne czōnki Tuomas Holopainen – klawiyr , chopski śpiyw Emppu Vuorinen – gitary , bass Troy Donockley – uilleann pipes, tin whistle, low whistle, gitary, bouzouki, bodhrán, chopski śpiyw Floor Jansen – śpiyw Kai Hahto – szlagcojg Piyrwyjsze czōnki Sami Vänskä – bass Taria Turunen – śpiyw Anette Olzon – śpiyw Jukka Nevalainen – szlagcojg Marko Hietala – bass, chopski śpiyw , akustyczno gitara "Angels Fall First" (1997) "Oceanborn" (1998) "Wishmaster" (2000) "Century Child" (2002) "Once" (2004 ) "Dark Passion Play" (2007) "Imaginaerum" (2011) "Endless Forms Most Beautiful" (2015) "" (2020) The First Tour of the Angels (1997–1998) Summer of Wilderness (1999) Oceanborn Europe Tour (1999) Wishmaster World Tour (2000–2001) World Tour of the Century (2002–2003) Once Upon a Tour (2004–2005) Dark Passion Play World Tour (2007–2009) Imaginaerum World Tour (2012–2013) Endless Forms Most Beautiful World Tour (2015–2016) Decades: World Tour (2018) Human. :II: Nature. World Tour (2021–2022) Internetowo zajta ôd Nightwish
+Gowa (łac. "caput") to je tajla ciała zwiyrzōw, zajmujōncŏ u czowieka i u inkszych cyckoczy szpicowe wrażynie (ewyntualnie przodnie). Szkrabikel ("collum") stanowi ôporã dlŏ gowy a tyż drōgã, kerŏ łōnczy jōm z tōłowiym i kōńczynōm gōrnōm. Kostne rusztowanie gowy stanowi czaszka ("cranium"), zapewniajōncŏ ôchrōnã zawartego w nij mōzgu ("cerebrum"). We ôbrymbie przodnij tajli czaszki, tm. trzewioczaszki, ôsadzōny je ôrgan zdroku a tyż zaczōntek drōg: kustowyj i dychowyj. We tajli skrōniowyj czaszki je ôrgan suchu. Gowa majoryntnego czowieka wŏży kole 4–5 kg.
+Erytryja ("Ertra", Państwo Erytryja - "Hagere Ertra") – państwo we wschodnij Africe, nad Mořym Čyrwōnym. Granica mo s Etiopijōm, Džibuti a Sudanym. Do Erytryje noležy ōng. 350 wyspōw na Mořu Čyrwōnym, m. in. archipelag Dahlak. Kraj je potaklowany na tři strefy klimatyčne: pustynno a pōupustynno na wschodzie, žyzne wyžyny we tajle cyntralnyj a suche a gorōnce niżiny na zachodzie. Rygiōn Denakil, kery ležy tajlowo we depresyje noležy do najgoryntšych ôbšarōw na coukij Ziymie. Uodrymbność kulturowo ôd Etiopije wziyna sie s ajnflusōw arabskich, kere sam zachodziuy ôd středniowieča, a wzmogua je ôdrymbność kej kolōnije italskij we lotach 1936-1941. We 1952 Erytryjo přiuōnčōno ku Etiopije kej prowincyjo autōnomično. Jeij autōnōmijo zlikwidowano we 1962 roku. Ôd anfanga lot 70. we Erytryje nasilou sie ruch separatystyčny, wspierany bez kraje arabske. Etiopijo nale ôponowoua militarniy couko Erytryjo, při pōmocy SSSR a Kuby. We 1993 odbyu sie sam abštimōng, we kerym wiynkšość miyškańcōw wybroua samostanowiyniy, a niyskoři je wkludzōno. We 1998 wybuchuo wojna etiopsko-erytryjska skiž zwady ô granice, terozki strefa nadgranično je patrolowano bez wojska pokojowe uONZ. Je to jedyn s nojbiydniejšych krajōw na świecie, wiynk��ość ludności utřymuje sie s bauerstwa na potřeby wuasne. Je sam tyž nojsrogšo korupcyjo a ômano je wolność suowa.
+Czas to je podstawowe pojyńcie filozōficzne a wielgość fizyczno oukreślajōnco kolyjność zdarzyń a ôdstympy miyndzy nimi. Może być pojmowany kej: chwila, punkt na ôsi czasu ôdcinek czasu trwoniy zbiōr wszyjstkich pōnktōw a ôkresōw czasowych sztworto wspōłżyndno czasoprzestrzyni we tyoryje wzglyndności Jydnostki czasu: sekōnda a jej pochodne minuta kwadrans godzina doba (dziyń) tydziyń mieśōnc kwortoł rok dekada stolecie tyśōnclecie (millyńjōm) Ku ôdmiyrzaniu czasu mōmy roztōmajtych zortōw zygory. Hipotetyczny kwant czosu mianujy sie chronōm.
+Ōganda – państwo we střodkowyj Africe nad Jeziorym Wiktorii, ô placu 236 tys. km². Graničy s Sudanym, Dymokratyčnōm Republikōm Kōnga, Rwandōm, Tanzanijōm a Kynijōm. Ludność zajmuje sie guōwniy rolnictwym a hodowlōm, kraj suabo rozwińjynty. Je jydnym s nojwyžyj pouožōnych państw Afriki. 84% powieřchni kraju ôbejmuje pōunocno-zachodnio tajla prekambryjskij Wyžyny Wschodnioafrikańskij.
+Caracas – stolica Wynezueli, rozlygowano na pōłnocy kraju, 11 km na połednie ôd brzygu Karajibskigo Morzo. Zołożōne we 1567 roku ôd Diego de Losady. We 1810 ôstrzodek bōntu przeciwko Szpanije bojownikōw Simóna Bolívara. Ôd 1821 stolica niypodlygłyj Wynezueli.
+Połedniowy Sudan (ang. "South Sudan"); Republika Połedniowygo Sudanu (ang. "Republic of South Sudan") – państwo we strzodkowyj Africe, bez dostympu do morza. Stolica mo we Dżubie. Ôd 9 lipca 2011 Połedniowy Sudan uzyskoł niypodległość, uznano ôd władzōw we Chartōmie. Jak ino powstoł Sudan (1956), uōnygo połedniowo tajla kcioła niypodlełości a skirz tygo bōła sam durś wojna. Ôd 2005 wywojowoł sie autōnōmijo, we styczyniu 2011 bōł sam wotōng, we kerym 98,83% ludzi welowoło za samostanowiyniym. Inakszy kej na pōłnocy, kaj sōm ôbycznie muzułmōny, we Połedniowym Sudanie żywobyjōm krześcijōny a animisty.
+Letni czas to je lokalny czas, kery jaki krej przijmuje na jaki ôkres we roku, zauobycz rōżni sie uōn ô godzina ôd sztandardowego czasu gyograficznygo. Wkludzynie czasu letnigo mo za cweka coby szporobliwiej korzistać ze słōnecznygo śwotła a dopasować czas do godzinōw aktywności czowieka. We angelskij godce mianuje sie go DST ôd "Daylight Saving Time" – „czas szporowanio słōnecznygo świotła”.
+Kōmputer (ang. "computer" ôd łac. "computare" - rachować) – elektroniczno maszyna kero je mogebna być zaprōgramowano do roztomajtych logicznych działań a rachowanio. Terozki kōmputry fungujōm skiż ôperacyjōw na sztrōmowych sygnołach zero - jedyn. Downij, s anfanga uōnych egzistowanio, kōmputry bōły analogowe. Skoro wszyjske kōmputry fungujōm we opraciu ô architektura von Neumanna. Kożdy kōmputer mo procesor, pamiyńć a urzōndzynia wejścia/wyjścia. Do kōmputrōw wrachowujōm sie kōmputry ôsobiste, superkōmputry, mobilnioki, mocka urzōndzyń wbudowanych (embedded devices) atp.
+Popudinské Močidľany - wieś a gmin (obec) na Słowacyji, we trnavskim kreju, we krysie Skalica. Mo 10,82 km² wiyrchu a podug danych ze 2021 roku pōmiyszkowoło sam 981 ludzi.
+Uljanowsk (ros. Ульяновск) je miastym we Rusyji a stolicōm ôbwodu Uljanowskigo. We Uljanowsku miyško 638,3 tys. ludzi (2005). Zouožōne we 1648 roku bez bojara Bogdana Chitrowo na břygu Wougi a Swijagi, pod mianym Symbirsk. Ôd 1780 posiado prawa miejske, ôd 1796 bōuo stolicōm guberni, a ôd 1943 stolicōm ôbwodu. We 1924 r. zmiyńōno miano na Uljanowsk, s kuli tego co urodziu sie sam tukej Wuodzimieř Lynin, čyli Wuadimir Iljič Uljanow. Prōč Lynina , urodziyli sie sam tyž Aleksandr Kerenskij a Paweł Jasienica. Miasto znōne je ze fabryki aut – UAZ, mo port řečny, lotnisko i šula wyžšo.
+Francisco Alcácer – (rodz. 30 siyrpnia 1993 we Torrent) – szpanelski fusbalok, grajōncy na pozycyji napadziora, je chowankym ferajny Valencia CF.
+Kynijo, "Kenya", Republika Kyńje, ang. "Republic of Kenya", sua. "Jamhuri ya Kenya") – państwo we wschodnij Africe nad Ôceanym Indyjskym. Państwo graničy s Etiopijōm, Sōmalijōm, Sudanym, Tanzanijōm i Ōgandōm. Stolicōm Kynije je Nairobi.
+Płaczki princa Ruperta to je miano kropli zuōnaczonych ze gorkigo glasu wciepanego do zimnyj wody. Wuōnczas warstwa glasu s wiyrchu zastygo fest gibko, inakszy kej we postrzodku, kaj glas zastygo po lekuśku. Płaczki princa Ruperta sōm podane na kijanki lebo plymniki, bestōż co majōm duge szwance. We "gowa" płaczkōw idzie klupać motkym, dować pod presa atp., a niy idzie ji strzaskać. Nale kej ino sie ubije "szwanc", gowa płaczkōw rozsypuje sie na floki a pulwer (niy bydzie szplitrōw). Je tak skiż tego, co skuli roztomajtygo czasu studzynio we warstwach płaczki je uōna fest nasztramowano, a uōna potencjalno ynergijo idzie uwolnić we kinetyczno, bez strzaskaniy szwanca kery niy je na szlagi ôdporny. Płaczki princa Ruperta sōm znōme ôd XVII stolecio ze Meklymburgiji a Niiderlandōw. Princ Ryński Rupert uōnych niy ôddeknōł, nale uōn piyrsze je prziwiōz do Ynglandu a skiż tego we ynglickogodkowych krejach sōm znōme pode uōnygo mianym. Artikel we serwisie "Popular Science" (we angelskij godce)
+Longyearbyen – to miasto-cyntrōm administracyjne norwyskigo rygiōnu Svalbard, na wyspie Spitsbergen. We marcu 2007 miyškouo sam 2075 ludzi i bōuo jydnym s nojwiynkšych ludzkych ôsiedli pōunocy. Zdecydowano wiynkšość ôbywateli Longyerbyen to Norwygowie, nale miyškańcy repryzyntujōm přez 40 narodowości. Ôbywatele państw, kere podpisouy Traktat Spirtsbergyński, majōm prawo přebywać we Longyerbyen bezpuatniy. Miasto zostouo zouožōne we 1906 roku bez Johna Monroe Longyeara. W 1943 zostouo zniščōne bez Niymcōw, atoli ôdbudowano je po drōgij wojniy światowyj.
+Murmańsk (rus.: "Мурманск") – miasto we Rusyje, hawyna nade Zatokōm Kolskōm. Ležy niydaleko ôde granicy s Norwygijōm a Finlandyjōm. Je stolicōm ôbwodu murmańskigo. Miasto zouožōno 4 października 1916 kej Rōmanow nade Murmamiym. Murmań to je downe ruske miano na Moře Barentsa. Po 1917 miano zmiyńōno na Murmańsk. We lotach 1918-1920 miasto bōuo ôpanowane bez alijōntōw zachodnich, kere wspomogouy stōnd Biouych we walce s bolšewikōma. We 1940 we wyniku umowy s III Řešōm hawyna we Murmańsku stoua sie bazōm lo miymieckich U-bootōw. Po napaści III Řešy na SSSR, hawyna we Murmańsku bōua placym kaj kōńčyuy trasa kōnwoje ze zachodńōm pōmocōm lo Armije Čyrwōnyj. We lotach zimnyj wojny bōua sam baza sowieckich ôkryntōw podwodnych. Terozki je sam baza Ruskij Floty Pōunocnyj.
+Andrzej Witold Wajda (rodz.6 marca 1926 we Suwałkach, um. 9 października 2016 we Warszawie) – polski filmowy a tyjatralny reżysyr, we lotach 1989–1991 senator RP. Ôdznaczōny Ôrderym Biołygo Adlera. We 2000 roku dostoł Nadgroda Filmowyj Akadymiji (Uoskara), za cołko twōrczość. Niykere znōme filmy: "Kanał", "Popiół i diament", "Ziemia obiecana", "Panny z Wilka", "Człowiek z marmuru", "Człowiek z żelaza". Andrzej Wajda we serwisie filmpolski.pl Andrzej Wajda we serwisie eteatr.pl Andrzej Wajda we serwisie imdb.com
+Coldplay – angelsko muzyczno skupina wykōnujōnco rock alternatywny, zołożōno we 1997 roku we Lōndynie. Chris Martin – śpiew, klawiyry, gitara John Buckland – gitara prowadzōnco, harmōnijka ustno, chōrki Guy Berryman – basgitara, syntezator, harmōnijka ustno, chōrki Will Champion – perkusyjo, chōrki "Parachutes" (2000) "A Rush of Blood to the Head" (2002) "X&Y" (2005) "Viva la Vida or Death and All His Friends" (2008) "Brothers & Sisters" (1998) "Shiver" (2000) "Yellow" (2000) "Trouble" (2000) "Dont Panic" (2001) "In My Place" (2002) "The Scientist" (2002) "Clocks" (2002) "God Put a Smile upon Your Face" (2003) "Speed of Sound" (2005) "Fix You" (2005) "Talk" (2005) "The Hardest Part" (2006) "What If" (2006) – ino we Belgii "Violet Hill" (2008) "Viva la Vida" (2008) "Safety EP" (1998) "Brothers & Sisters EP" (1999) "The Blue Room EP" (1999) "Live 2003" (2003) Ôficyjolno neczajta skupiny
+Cołkowito nōmera to nōmera ze myngi, kero zawiero naturalne nōmery dodatnie (1, 2, 3, ...), nazod przeciwne nōmery (-1, -2, -3, ...), a nula (0). We tym pojynciu sōm rozszyrzyniym naturalnych nōmerōw. We matymatyce mynga cołkowitych nōmerōw ôznaczo sie znokem formula_1, kery pochodzi ôd miymieckego słowa "Zahl" (nōmera).
+Reinhold Olesch (nar. 24 września 1910 we Zŏłynżu k. Katowic, um. 23 czyrwnia 1990 we Köln) – ślōnski gŏdkoznawca, profesōr slawistyki, czōnek m.in. Polskij Akadymije Nauk i pŏru inkszych miyndzynŏrodowych akadymiji, hōnorowy czōnek Miyndzynŏrodowego Kōmitetu Slawistōw. Biografijŏ. Kej jego fater zginōł na frōncie I światowyj wojaczki, familijŏ uzdała sie przekludzić do wsi Anaberg kole Wielgich Strzelec, we keryj Reinhold nauczōł sie gŏdać po ślōnsku. Do kōńca życiŏ nawiydzoł i spōmŏgoł sztofowo przŏcieli ze Anabergu. Reinhold Olesch uczōł sie we Nysie, a potym w gimnazjum św. Macieja we Wrocławiu. Na zaczōntku lŏt 30. XX stoleciŏ sztudiyrowoł filologijõ i słowiańskõ fōnetykã na Uniwerzytecie we Wiedziyniu, kaj uczynszczoł na wykłady m.in. Nikołaja Trubeckoja. Z Wiedziynia przeniōs sie do Pragi, a potym kōntynuowoł naukã na Uniwerzytecie Berlińskim kaj sztudiyrowoł tyż historyjõ i geografijõ. We Berlinie styknōł sie z Aleksandrem Brücknerem jako egzaminatorem, a potym jego nŏstympcōm Maksem Vasmerem, kery stoł sie jego patrōnym. Za namowōm Vasmera Olesch nagrŏwoł słowiańske teksty gwarowe na gramofōnowych platach. Tymatym jego doktorskij dysertacyje "Zur schlesischen Sprachlandschaft. Ihr alter slawischer Anteil" („we sprawie ślōnskigo landszaftu gŏdkowego, udzioł we nim wōntku starosłowiańskigo”), ôbrōniōnyj na Uniwerzytecie Fryderyka Wilhelma we Berlinie, były słowiańske dialekty Ślōnska, kere sōm Reinhold Olesch uwŏżoł za swojã rodnõ gŏdkã. Ôstały ône bazowym przedmiotym jego baczyniŏ tyż we niyskorniyjszyj naukowyj robocie. Jeszcze przed wojaczkōm we roku 1937 roku ôpublikowoł dwie roboty: bydōncõ pokłosiem dŏchtōratu "Die slawischen Dialekte Oberschlesiens" („słowiańske dialekty Gōrnego Ślōnska”) i habilitacyje "Beiträge zur oberschlesischen Dialektforschung. Die Mundart der Kobylorze", I. "Deskriptive Phonetik" („przyczynek do podszukowaniŏ gōrnoślōnskigo narzycza, dialekt Kobylorzy”; tajla 1, ôbyjmujōncŏ fōnetykã ôpisowõ). We 1938 roku ôpublikowoł "Serbokroatisch aus Herzegovina", a potym "Drei polnische Mundarten. Góralisch, Nordmasowisch, Kujawisch". Dziynki dwōm piyrszym robotōm dostoł tytuł dŏchtora i Docentdocenta, a potym robotã lektora polskij gŏdki na Uniwerzytecie we Greifswaldzie. Publikacyje ô ślōnskij gŏdce zyskały barzo pozytywnõ recynzyjõ Kazimierza Nitscha, ale u miymieckich sztudyntōw zwiōnzanych z NSDAP wywołały ściykłe ataki (jego roboty spŏlōno na berlińskim brukflŏstrze a potym zakŏzano jejich publicznego rozszyrzowania), co sprawiyło relegowanie go ze stanowiska lektora, na kere wrōciōł po ôsobistyj interwyncyji Vasmera. We lipniu 1939 roku, jako spisowanego bez Gestapo, wcielono go do Wehrmachtu we gradusie szeregowego (ôprōcz że jako docentowi nŏleżoł mu sie ôficerski stopiyń), we przidŏwku z przydziołem do pielyngnacyje kōni, a niyskorzij do kancylaryje polowych skuli idyalnõ wiadōmość pŏru cudzych gŏdek. Przi wojsku sużōł do kōńca wojaczki, no tōż bezma szejś lŏt. Na Ukrajinie podszukowoł miyjscowe dialekty. Ôd 1946 roku Olesch kōntynuowoł naukowõ karierã we Miemczech. Twōrczość i wyrōżniynia. We jego przirobku znŏdły sie m.in. reedycyje "Biblije Leopolity" – nojstarszyj polskij Biblije z 1561 roku jak tyż kaszubskich starodrukōw, a tyż ôbrobiyniŏ ruskich bojek i roboty na tymat gŏdki połabskich Słowian. Reinhold Olesch wrōciōł tyż do robot nad sprawami Gōrnego Ślōnska. Ôbrobiōł ôn, wydany we roku 1958 we Berlinie, "Der Wortschatz der polnischen Mundart von Sankt Annaberg" to znaczy słownik gwary wsi Anagerg i Wysokŏ, przinŏleżōncyj do dialektu Kobylorzy. Przeciw poglōndōm Olescha, wyrażōnym w jego wcześniejszych robotach, wydŏwca użōł w tytule „polski”, a niy „słowiański”, chociŏż sōm Olesch użōł tam nawet slawistycznyj transkrypcyji, a niy polskij. Założōł seryjõ „Slavistische Forschungen”, mocka lŏt bōł spōłredachtorym (i spōłzałożycielym) seryje „Mitteldeutsche Forschungen”, cajtōngu „Zeitschrift für slavische Philologie”, a tyż „Die Welt der Slaven, Bausteine zur Geschichte der Literatur bei den Slaven”, seryje „Slavistische Studienbücher” a „Biblia Slavica”. Joanna Rostropowicz, "Śląski był jego językiem ojczystym", w: "Śląsk bogaty różnorodnością – kultur, narodów i wyznań. Historia lokalna na przykładzie wybranych powiatów, miast i gmin" (red. Krzysztof Kluczniok, Tomasz Zając), Centrum MultiMedialne, Czerwionka-Leszczyny 2004, s. 47–54, ISBN 83-920458-5-8 "Gedenkschrift für Reinhold Olesch", hrsg. von Hans Rothe, Roderich Schmidt, Dieter Stellmacher, „Mitteldeutsche Forschungen” 100, Böhlau Verlag, Köln–Wien 1990, ISBN 3-41202-190-3 Stanisław Urbańczyk, "Śp. Reinhold Olesch (24 IX 1910 – 23 VI 1990)", „Język Polski”, R. LXXII, 1992, nr 2"–"3 (marzec"–"czerwiec), s. 81–85 [trza mieć DjVu].
+Tuvalu – państwo we Ôceaniji, na Pokojnym Ôceanie, na wyspach we zachodnij Polinezyji. Downi mianowane "Wyspy Ellice" a "Lagōnowe Wyspy". Lo Ojropejczykōw ôddekńōne we 1586 roku ôd Szpanieloka Alvaro Mendana de Neyra, a zaś we 1764 ôd Brytyjczykōw. Ôd 1892 pod brytyjskim zarzōndym, ôd 1916 jako tajla kolōnije Wyspy Gilberta a Lagōnowe, ôd 1975 ôsobno kolōnijo. Ôd 1978 niypodległe państwo. Mimo iże je to ino 9 atolōw, kerych wiyrch mo do kupy 26 kwadratkilomyjtrōw, sōm uōne porozciepowane po wiyrchu aże 1,3 mln km² Pokojnygo Ôceanu.
+Warner Bros. Entertainment Inc. abo poprostu Warner Bros. a WB – amerikańsko korporacyjŏ postrzodkōw masowego przekazu a szpasu, przinŏleżōnce do WarnerMedia, LLC. Je terŏźnie jednym z nojsrogszych producyntōw a dystrybutōrōw filmowych a telewizyjnych produkcyji na świecie. Ôd lŏt rywalizuje z inkszym filmowym sztudiym – The Walt Disney Company. Korporacyjŏ ôstała założōnŏ 4 kwietnia 1923 roku przez bratōw Warner: Alberta, Sama a Harryego (polskich imigrantōw żydowskigo byciŏ, narodzōnych we Krasnosielcu we makowskim krysie na Mazowszu pod mianym: Aaron, Szmul a Hirsz Wonsal) a Jacka (narodzōnego we Kanadzie pod mianym Itzhak Wonsal). Ze sztudiym zwiōnzane były a sōm nojsrogsze gwiŏzdy filmowyj industryje ôd Clinta Eastwooda, bez Mela Gibsona, do Stanleya Kubricka. Produkcyjŏ. Sztudio je producyntym a dystrybutōrym beze szejściu a pōł tysiōnca fabularnych filmōw jak tyż sztyrnŏstu tysiyncy animowanych tytułōw z party Warner Bros. Animation. Ôficyjalno neczajta
+Türkvizyon 2013 - piyrszy kōnkurs ze seryje kōnkursu piosynki Türkvizyon kiery ôdbydziye siy we Eskişehir, Turcyjŏ. Brŏłŏ udziŏł 20 krejŏw a regiōnŏw. Daty kōnkursŏw ôstały ustalone na 19-sty a 21-szy grudniyŏ na pŏł finŏły a 23-ciy grudniŏ finŏł. Zwyciynscōm ôstoł Azerbejdżōn. Kabardinŏ-Bałkaryjŏ biere udziŏł ze Kraczaj-Czerkezyjōm. Finŏł Baszkortostanu bôł prziyniysiyōny skuli fŏjerã . Siynciyan Turkmyniystan Rusyjo Czuwaszyjŏ
+Szipa to je przirzōnd, kerym sie zbiyro farfocle zmiotane śmiatkym. Zauobycz je przedowano ś niym do kupy.
+Nowy Jiczin () – miasto we Czeskij Republice, we morawsko-ślōnskim kreju, siedziba krysu Nový Jičín. Na zomku we Nowym Jičínie je Muzyjōm Hutōw. Novellara, Italijo Görlitz, Miymcy Ludwigsburg, Miymcy Świyntochlowicy, Polsko Kremnica, Słowacyjo Épinal, Francyjo
+Orsay (fr.: "Musée dOrsay") to je muzyjōm we Paryżu, rozlygowane na lewym brzegu Sekwany. Mo we sie ôsobliwie francuski kōnszt ze rokōw 1848-1918. Ôtwarte ôstało we 1986 roku. Mo wiyrch 57 400 m². We 2007 roku miało 3 200 000 gośćōw. Neczajta Musée dOrsay
+Bryle to je wihajster zakłodany przed ślypiōma, kery poprowio jakość widzynio u ôsōb ze felerōma wzroku. Skłodo sie ze soczewek (downe miano: "binokle"), abo ino jednyj soczewki (downe miano: "monokl"). Filowaniy bez szkło abo krysztoły bōło znone we starożytności, bryle jake znomy terozki wynejdziono we XIV stoleciu. Terozki coroz to wiyncy ludzi używo szkłōw kōntaktowych. Inksze ôdmiany bryli to zonenbryle a bryle ôchrōnne.
+Erywań (uorm. : "Երևան") - stolica a nojsrogsze miasto Armyniji. Mo sztatus ekstra prowincyji. Ôstrzodek industryji, nauki a kultury.
+Stary Paczkōw (pol. "Stary Paczków", miym. "Alt Patschkau") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Paczkōw. We 2011 roku wieś miała 516 miyszkańcōw.
+Polonia Bytom to je fusbalowo skupina ze Bytōmia. Niy ma pewne a je ô to zwada, eli rachować jygo fōngowaniy ôd 1920 roku, eli ôd 1945. Klub ô takim mianiy fōngowoł we lotach 1920 - 1922, nale niyskorzi ôstoł rozwiōnzany, we 1945 ôgłoszōno jygo reaktywacyjo, nale powojynny klōb nawiōnzywoł do tradycyje Pogōni Lwōw, a tygo niy bōło we downyj Polōnije. Ôd Pogōni Lwōw mo tyż farby we wapynie. We sezōnie 2009/2010 bydzie grać szpile we Polskij Ekstraklasie. Sukcesy: Puhar Intertoto we 1965 roku Puhar Ameriki we 1965 roku Majster Polski we 1954 a 1962 roku
+Małe Sŏrny (pol. "Sarny Małe", miym. "Klein Sarne") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we brzeskim krysie, we gminie Lewin. We 2011 roku wieś miała 239 miyszkańcōw.
+Dā də bātorāno kor ("دا د باتورانو کور, To je dōm bohatyrōw") – niyoficjalny hymn Afganistanu pod rzōndami Talibōw ôd 2021 roku. Tekst hymnu we serwisie lyricstranslate.com
+Astrōnōmijŏ (gr.: ἀστρονομία) – nauka ô ciałach niybieskch, jejich budowie, ruchach, pochodzyniu a ewolucyji, a tyż ô materyji rozproszōnej we przestrzyństwie kosmicznym (mianowanym tyż kosmosym). Astrōnōmijŏ, a radszyj jij tajla mianowanŏ kosmologijōm, tykŏ sie tyż wszechświata jako cołkości. Miano astrōnōmijŏ wziōnło sie z greki: gr. ἄστρον "astron" (gwiŏzda)   νόμος "nomos" (prawo). Astrōnōmijŏ idzie inakszyj mianować naukōm ô wszelich ôbiektach a zjŏwiskach, co trefiajōm sie poza Ziymiōm. Dzisiyjszŏ astrōnōmijŏ je dicht zwiōnzanŏ ze astrofizykōm, kerŏ je używaniym praw fizyki do interpretacyje wynikōw ôbserwacyji astrōnōmicznych. Zwiōnzek tyn je tak głymboki, iże dzisiej ôbie dziedziny sōm bezma jydnościōm. Mōg ôn powstać skuli ôdkryciŏ, iże astrōnōmiczne ôbiekty skłŏdajōm sie ze takij samyj materyje, co wszyjske inksze ôbiekty naôbkoło nŏs. Ôbiekty, kerymi zajmuje sie astrōnōmijŏ, to astrōnōmiczne ôbiekty: planety, miesiōnczki, planetoidy, gwiŏzdy, gwiŏzdozbiory, skupiny gwiŏzdowe, grōmady gwiŏzd, galaktyki, mgławice, grōmady galaktyk, materyjŏ miyndzygwiŏzdowŏ, gaz miyndzygalaktyczny, materyjŏ egzotycznŏ, antymateryjŏ, ciymnŏ materyjŏ, kwazary, czŏrne dziury i wiela inkszych. Astrōnōmijŏ badŏ tyż procesy, co zachodzujōm miyndzy tymi ciałami. Muzōm astrōnōmije je Ōranijŏ. Jadwiga Waniakowa "Polska naukowa terminologia astronomiczna" 2003, Wyd. IJP PAN, Krakōw ISBN 83-87623-67-0 (pl.)
+Flags of the World to je ôrganizacyjo weksylolōgiczno, kero niy mo fizycznyj siedziby a bazuje yno na Internecu. Je to tyż portal internecowy s nojwiynkszōm na świecie bazōm danych ô roztōmajtych fanach. FOTW zołożōno we 1993, ôd 2001 noleży do Miyndzynorodowyj Federacyje Ôrganizacyji Weksylolōgicznych, formalniy kej ôrgnizacyjo kanadyjsko. Grafiki a dane ô fanach sōm zbiyrane bez wolōntariuszy a wciepywane na lista e-brifowo. Neczajta FOTW podug stanu na kōniec 2007 mioła ōng. 33 tyś. podzajtōw na kerych bōło 62 tyś. wzorōw fan a wapynōw. FOTW mo tyż włosno fana, bioło-modro ze sześćōma gwiozdami. Neczajta Flags of the World
+Trokavec – gmin a wieś (obec) we Czeskij Republice, we Pilzneńskim Kreju, we krysie Rokycany. Mo 4,23 km² wiyrchu a podug danych ze 2014 roku pōmiyszkiwało sam 88 ludzi. Neczajta Trokavca
+Dimmu Borgir - norwysko blekmetalowo muzyczno skupina, zołożōno we 1993 we Oslo. Miano bandy połazi ôd formōw ôstygłyj lawy ("Dimmuborgir") we Islandyji. We skłod grupy wlajzujōm wokalista Shagrath, gitarzista Silenoz a gitarzista Galder. Ôd wydanio albōmu "Puritanical Euphoric Misanthropia" we 2001, przi nagraniach udzioł biere tyż symfōniczno ôrkestra. Beztuż muzyka Dimmu Borgir je tyż mianowano symfōnicznym blekmetalym. Muzykanty. Aktuelny skłod: Stian "Shagrath" Thoresen – wokal, gitara, klawiszowe insztrumynty, szlagcojg (uod 1993) Sven "Silenoz" Atle Kopperud – gitara, wokal (uod 1993) Thomas Rune "Galder" Andersen Orre – gitara (uod 2001) Downi człōnkowie: Lars "Archon" Haider – gitara (2000) Jamie "Astennu" Stinson – gitara (1997–1999) Brynjard Tristan – basowo gitara (1994–1996) Jens Petter Sandvik – gitara (1996–1997) Stian "Nagash" Arnesen – basowo gitara (1996–1999) Nicholas Barker – szlagcojg (1999–2004) Stian Aarstad – klawiszowe insztrumynty (1993–1997) Kenneth "Tiodalv" Åkesson – szlagcojg (1993–1999) Jan Axel "Hellhammer" Blomberg – szlagcojg (2005–2007) Simen "ICS Vortex" Hestnæs – basowo gitara, wokal (2000–2009) Øyvind Johan "Mustis" Mustaparta – klawiszowe insztrumynty (1998–2009) Aktuelne kōncertowe muzykanty: Dariusz "Daray" Brzozowski – szlagcojg (uod 2008) Terie "Cyrus" Andersen – basowo gitara (uod 2010), gitara (2008) Geir "Gerlioz" Bratland – klawiszowe insztrumynty (uod 2010)
+<br> ; Deli Jovan — gōra, keryj wiyrch je wysoki na 1136 myjtrōw n.p.m. Leży uōna we Ojropie, we Syrbiji wele miejscowości Negotin.
+Fernando Torres (rodz. 20 marca 1984 we Madrycie) – szpanelski fusbalok grojōncy na pozycyji napadziora. Fusbalowo kariyra napoczōn we Athletico Madryt. We lotach 2007-2011 groł we Liverpool F.C.. Ôd stycznia 2011 gro we Chelsea Lōndōn. Nojważnijsze sukcysy. Reprezentacyjo Szpanije Mistrzostwo Świata: 2010, 2008 Mistrzostwo Ojropy: 2012 Chelsea Lōndōn Liga Majstrōw UEFA: 2012 Liga Ojropy UEFA: 2013
+Asia Argento, po prowdzie: Aria Asia Anna Maria Vittoria Rossa Argento (rodz. 20 września 1975 we Rzimie) - italsko szauszpilerka, reżysyrka a scynarzistka. Je cerōm ôd italskigo reżysyra, Daria Argento. Je jydnōm ze głōwnych perzōnōw we ruchu #MeToo, kery namowio downe ôfiary gwołtōw a molestowanio coby sie ujowniały a dowo im wsparcie. We siyrpniu 2018 cajtōng New York Times ujownił, co Asia Argento sama molestowoła niyletnigo synka, Jimmyego Benneta, jak bōł uōn 17 rokōw stary, a becalowała uōnymu 380 tyś. USD kej ôdszkodowaniy. Szauszpilerka prziznowo, co becalowała, nale pado co żodnygo molestowanio niy bōło. Profil we imdb
+Wielge Karłowice (pol, "Karłowice Wielkie", miym. "Groß-Karlowitz") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Kamiynnik. We 2011 roku wieś miała 553 miyszkańcōw.
+Uosiym – naturalno nōmera rozlygowano pōmiyndzy 7 a 9, je złożonōm nōmerōm. Inksze nōmery do sie tajlować bez 8 ino, kedy ôstatnie trzi cyfery danyj nōmery tworzōm nōmera podzielno bez 8.
+Drewelow to je gmina we Miymcach, we landzie Meklymburgijo-Przednie Pōmorze, we krysie Ostvorpommern. Podle danych ze 2006 roku, pōmiyszkuje ja 182 ludzi a zajmuje uōna 7,45 km² placu. Neczajta Drewelow
+Koło – pojazd poruszany bez śōła muskli jadōncych na nim ludzi. Napyndzajōm uōni nogōma mechaniczno przekładnia, co wprawio koło we ruch. Dzisiej je to nojczyńści dwukołowy jednoślad. Szport. Szportym we kerym uczestniki sie ścigajōm na kołąch je kolarstwo. Popularne je szosowe, atoli inksze tajle tygo szportu to: torowe, terynowe, gōrske, abo na kołach BMX.
+Giszowiec (pol. "Giszowiec", miym. "Gieschewald") – połedniowo-wschodnio dzielnica Katowicōw, rozlygowano postrzōd lasōw wele krajowyj cesty nra 1 a autobany A4. Jeji starszo tajla powstała na anfangu XX stolecio jako ôsiedle lo grubiorzōw. We nowszyj tajli stowiynia to bloki ze wielgij platy, kere stowiano we lotach 1960-1990. Za czasōw PRL dowano dzielnicy ôficjalne miano "Uosiedle Stanisława Staszica", nale nigdy sie to niy przijyno we świadomości a niy bōło używane ôd miyszkańcōw. Miano dzielnice pochodzi ôd miana Georga von Giesche, kery bōł indusztryjalnym handlowcym a kupa we Gōrnym Ślōnsku inwestowoł. Je sam trocha dynkmalōw, l. b. Ślōnsko Karczma, Ślōnsko Izba a Willa Uthemanna. Giszowiec mo 12,3 km² wiyrchu a we 2002 roku pomiyszkiwało dzielnica 18,8 tyś. ludzi. Fōnguje sam gruba "Staszic" a "Wieczorek".
+Ödeshög - miejscowość (tätort) we Szwecyji, we regijōnie Östergötland, siedziba gminu Ödeshög.
+Apocalyptica to je muzycznŏ skupina z Finlandyje, założōny we 1996. Na poczōntku mioł we składzie sztyrech, a terŏz trzech wiolōnczelistōw i jednego perkusisty. Grajōm cello rock a miynszajōm poważnõ muzykã ze metalym. Eicca Toppinen – wiolōnczela (ôd 1996) Paavo Lötiönen – wiolōnczela (ôd 1996) Perttu Kivilaakso – wiolōnczela (ôd 1999) Mikko Sirén – szlagcojg (ôd 2005) Antero Manninen (Mr. Cool) – wiolōnczela (1996 - 1999, niykej spōmogo zespōł na kōncertach) Max Lilja – wiolōnczela (1996 - 2002, terŏzki grŏ we fińskij skupinie Hevein) "Plays Metallica by Four Cellos" (1996) "Inquisition Symphony" (1998) "Cult" (2000) "Best of Apocalyptica" (2002, kōmpilacyjŏ, wydany ino we Japōniji) "Reflections" (2003) "Reflections Revised" (2003) "Apocalyptica" (2005) "Amplified - A Decade of Reinventing the Cello" (2006, kōmpilacyjŏ) "Worlds Collide" (2007) "7th Symphony" (2010) "Shadowmaker" (2015) "Cell-0" (2020) ôficjalnŏ strōna internetowŏ
+Por la razón o la fuerza (śl. "Rozumym abo siyłōm") – je ôficjalnōm dewizōm Czile. Je to swobodny przekłŏd łacińskij syntyncyje "Aut consiliis aut ense" ("Radōm abo szpadōm"), co pojawiyła sie we 1812 roku na piyrszym Herbie Czile. Terŏźnŏ wersyjŏ pochodzi ze 1818 roku a piyrsze była wrażōnŏ na mōnetach. Ôd 1834 roku je na nastympnych wersyjach Herbu Czile, atoli do ôficjalnego herbu państwowygo była wrażōnŏ dopiyro we roku 1920. Przōdzij motto miało wyrażać prymat postrzodkōw pokojowych nad militarnymi (słowo "rozum" po prawyj heraldycznyj, "siyła" po lewyj), ale tyż gotowość ôbrōny kraju ze brōniōm we rynce. We roku 2004 powstoł projekt zmiany motta na "Por la fuerza de la razón" (śl. "siyłōm rozumu"), wniysiōny ôd synatora Nelsona Ávile a tumaczōny za militarnōm naturōm dotynczasowyj dewize, niy zyskoł ôn ale akceptacyje parlamyntu.
+Mozambik (port. "Moçambique", Republika Mozambiku "República de Moçambique") – państwo pouožōne we pouedniowo-wschodnij Africe. Graničy s RPA, Suazi, Tanzańjōm, Malawi, Zimbabwe a Zambijōm. Ôd wschodu oblywo go Ôcean Indyjski. Bez pora wiekōw kolōńja portōgalsko, we 1975 uzyskou niypodlygość.
+Bass Generation – albōm Basshuntera ze 2009. „Every Morning” – 3:19 „I Promised Myself” – 2:38 „Why” – 3:12 „I Cant Deny” – 4:00 „Dont Walk Away” – 3:02 „I Still Love” – 3:33 „Day & Night” – 2:55 „I Will Learn to Love Again” – 3:08 „Far from Home” – 4:11 „I Know U Know” – 2:46 „On Our Side” – 3:55 „Can You” – 2:25 „Plane to Spain” – 3:43 „Every Morning” „Numbers” – 3:20 Neczajta Basshuntera
+Fana Italije je prostokōntym potajlowanym na trzi piōnowe pasy: zielōny, bioły i czyrwōny. Trzi pasy ô roztōmajtych farbach nawiōnzujōm do Francuskij Rewolucyje i ôkryślajōm znaczynie trzecigo stanu we reskyrowaniu państwym. Fana przijyntŏ we 1796 roku.
+Pogōrze Ślōnske (pol. "Pogórze Śląskie", cz. "Slezské podhōří") to je pogōrze we weschodnij tajli Ślōnska, na Gōrnym Ślōnsku, a tyż we Małopolsce, we połedniowyj Polsce i fragmyntami pōłnocno-weschodnich Czechach, fragmynt Pogōrza Zachodniobeskidzkigo, ôgraniczōny duklami Ôlzy na zŏchodzie i Skawy na weschodzie, ôddzielōny ôd Ślōnskigo Beskidu i Małego na połedniu, przechodzōncy w Kotlinã Ôświyncimskõ i Ôstrawskõ na pōłnocach. Je porozcinane duklami rzyk: Olzy, gōrnyj Wisły, Biołyj, Soły, Wiyprzōwki, Kleczanki i Skawy. Teryn je gynsto zaludniōny, na jego terynie sōm miasta: Cieszyn, Trziniec (niyblank), Skoczōw, Biylsko-Biołŏ, Kynty, Andrychōw, Wadowice. Wiyrchnia wynosi 545 km², szyrokość pasma chyż 5–15 km, wysokość je sie ôd 300 do 500 m n.p.m.
+Valentia (irl.: "Dairbhre") to je wyspa, kero leży wele zachodnigo kraju Irlandyje. Je uōna połōnczōno mostym ze pōłwyspym Iveragh, je sam tyż prōmowy kōplōng miyndzy Knighstown na Valentii a Portmagee na pōłwyspie Iveragh. Wyspa je na 11 km dugo a 3 szyroko, zajmuje 33 km² placu a pomiyszkuje sam ōng. 650 ludzi. Je znajōmo tyż skiż tygo, co bōł sam we 1866 roku wschodni kōniec telekōmōnikacyjnyj lynije przeciepany bez Atlantyk, kero fōngowała do 1966.
+Żydy (dosłowniy "te, co przajōm Jehowie" ze hebr. Jehudim, יהודים) – semicko nacyja, we starożytności pomiyszkujōnca Palestyna (uokryślani sam byli tyż kej Izreality, abo Hebrajczyki), godajōnca wuōnczas we hebrajskij godce, a we strzednich a nowych storoczach pomiyszkujōnco na cołkej ziymii używajōnc roztomajtych godek. Terozki je ich kole 13,3 mln, a powyżyj 5 miljōnōw je we Izraelu a USA. Znōmymi Żydōma sōm m.in.: Albert Einstein, Majmonides, Golda Meir.
+2001 – zamach na amerikańske WTC 2004 – Polsko, Czychy, Słowenijo wlazły do Ojropejskej Uniji 2005 – umrził Jōn Paul II a wybranie Josepha Ratzingera kej ji nostympcy 2007 – wprowadzynie bez Ojropska Unija traktatu lizbońskego 2011 – śmiyrć Usamy ibn Ladina 2013 – abdykacyjo papiyża Benedykta XVI
+Altötting – miasto we Miymcach, we landzie Bajery, siedziba krysu Altötting. Mo 23,38 km² wiyrchu a podug danych ze 2017 roku miyszkało sam 12 906 ludzi. Ôd 1489 roku je sam ôstrzodek pielgrzimek, skiż wiary, aże bōły sam dwa cudowne wskrzeszynia. Je sam kaplica ze ôbrozym Czornyj Madōnny, stawiōno kole 700 roku. Burmistrzem we 2014 roku je sam Herbert Hofauer. Czynstochowy, Polsko Fatima, Portugalijo Loreto, Italijo Lourdes, Francyjo Mariazell, Austrijo Neczajta Altötting
+.ad je to internetowŏ dōmyna, kerŏ je zrobiōno dlō internetowych zajtōw ze Ksiynstwa Andory.
+Borne Sulinowo (miym. "Groß Born", rus. "Борне-Сулиново") - miasto we Polsce, we zachodniopōmorskim wojewōdztwie, we szczecineckim krysie, siedziba miejsko-wiejskigo gminu Borne Sulinowo. Downy garnizon sowieckij Czyrwiōnyj Armije (1945-1992), dostało miejske prawa we 1993 roku.
+Régis Hervé Genaux (rodz. 31 siyrpnia 1973 we Charleroi, um. 8 listopada 2008 we Chaudfontaine) to bōł belgijski fusbaler kery gro na pozycyje prawygo ôbrōńce. 1981-1988 Sporting Charleroi 1988-1996 Standard Liège (151 szpilōw, 1 tor) 1996-1997 Coventry City F.C. (3 szpile) 1997-2001 Udinese Calcio (51 szpilōw) 2001-2002 Standard Liège (4 szpile) 2002-2003 Udinese Calcio (0 szpilōw) 1992-2000 Belgijo (22 szpile)
+Gerardo Rocco „Gerard” Damiano (nar. 4 siyrpnia 1928 we Nowym Jorku, um. 25 paździyrnika 2008 we Fort Myers) to bōł amerykōński reżysyr filmōw pornograficznych. Nojbarzij znany z filmu "Deep Throat" (), kery bōł nakryncōny we 1972 roku. Film wŏrtoł 25 tys. dolarōw a prziniōs wiyncyj niż 600 mln dolarōw prefitu. Bōł ôn przełōmym kery ôtworzōł dźwiyrze dlŏ rozkwitu cołkij branże filmōw tyj zorty, krōm tego, iże bōł skandalym a we wielu krŏjach bōł zakŏzany.
+Tōngusy - skupina etnicznych nacyj miyszkajōncych hlawniy na Syberyje a we pōłnocnych Chinach. Ewenki Eweny Mandżury Nanaje Negidale Orocze Orokeny Ōlczasy Siyby Solōny Udegeje Ultasy Duczery† Dżurczeny† Mohesy† Siyłeje†
+Wilymowiany (wil.: "Wymysiöejyn", pol. : "Wilamowianie", miym.: "Wilmesauer") – etniczno grupa, kero miyszko we mieście Wilymowicy we Małopolsce. Fest ôdrōżnio sie ôde inkszych bez włosne ludowe ôbleczyniy, tradycyje a godka - używano jeszcze postrzōd starzikōw a starek wilymowsko godka, kero mo pochodzyniy germańske. Polski regiyrōnek niy rozpoznowo ôficjalniy Wilymowianōw za etniczno grupa. We teroźnich czasach cołko wilymowsko kultura nojduje sie we zagrożyniu umrziniym. Do sie to spozorować na przikładzie jejich rodzimyj godki. Sōm ale robiōne jake kroki, coby ta kultura ôcalić ôde przepōmniynio - powstowajōm ludowe wilymowske skupiny, kere grajōm tamta muzyka a tańcujōm we wilymowskich ôbleczyniach. Postrzōd nich do sie wymiynić Regionalny Zespół Pieśni i Tańca "Wilamowice" a Regionalny Zespół Pieśni i Tańca "Cepelia Fil Wilamowice".
+Zwiyrzynta () – krōlestwo ôbyjmujōnce wielokomōrkowe ôrganizmy cudzożywne ô kamerlikach eukariotycznych, bez ściany kōmōrkowyj, z wiynksza talyntne do aktywnego poruszaniŏ sie. Sōm nojbarzij zrōżnicowanym gatunkowo krōlestwym ôrganizmōw. Nojsrogszõ grupã zwiyrzōw stanowiōm bezkryngowce, a postrzōd nich ôwady. Drugõ, kole bezkryngowców, grupōm zwiyrzōw sōm kryngowce. Postrzōd nich tradycyjnie wyrōżniŏ sie fisze, płazy, gady, ptŏki i cyckocze, do kerych przinŏleży tyż czowiek. Nojstarsze znaleziska kopalne zwiyrzyn – morske zwiyrzynta ô miynkich ciałach – sōm z kōńca prekambru, neoproterozoiku (fauna ediakarańska – 630 do 542 mln lŏt tymu), za to skamieniałości strunowcōw – z kambru i ordowiku. W kambrze, kole 500 mln lŏt tymu, wystympowali już przedstŏwiciele wszyjskich znanych terŏźnie zort bezkryngowców. Terminologijŏ. W nomenklaturze zoologicznyj zwiyrzynta () klasyfikowane sōm za taksōn w gradusie krōlestwa ("regnum"). Taksōn tyn ôbyjmuje wszyjske zorty zwiyrzōw, w tym tyż czowieka ("Homo sapiens"). Poza terminologijōm fachowōm wyrŏz „zwiyrz” ôkryślŏ "kożde żywe stworzynie z wyjōntkym czowieka". Nauka ô zwiyrzach to zoologijŏ, jejich klasyfikacyjōm zajmuje sie systymatyka biologicznŏ, a doległościami zwiyrzōw – medycyna weterynaryjnŏ. Wszyjske zorty zwiyrzōw wystympujōnce na danym przestrzyństwie to fauna. Charakterystyka. Za znaku ôdrōżniajōnce zwiyrzynta ôd inkszych ôrganizmōw przijmuje sie knif ôdżywianiŏ, brak ściany kōmōrkowyj, grōmadzenia glikogenu jak tyż ôbecność (u wyżyj ôrganizowanych zwiyrzōw) układu miynśniowego i porwanego. Knif ôdżywianiŏ. Zwiyrzynta niy potrefiōm przed siebie wytwŏrzać substancyji ôdżywczych. Wszyjske sōm cudzożywne, tzn. żywiōm sie inkszymi ôrganizmami, jejich kōnskami abo aprytowniōm. W tyn knif żywiōm sie tyż grziby. Zwiyrzynta wyspecjalizowały sie w mocka roztōmajtych knifach zdobywaniŏ i kōnsumowaniŏ kustu. Kamerlika zwiyrzynce. Ciała zwiyrzynt zbudowane sōm dycki z kamerlikōw eukariotycznych. Taki znak majōm tyż kamerlika roślinne. W ôdrōżniyniu ôd nich kamerlika zwierzynce niy majōm chloroplastōw i ścian kōmōrkowych. Sōm ôbtoczōne ciynkõ błōnōm kōmōrkowõ. Wytwŏrzajōm kolagen. Brakym ściany kōmōrkowyj cechujōm sie, ôkrōm zwiyrzōw, niykere grziby. Fōnkcjōnalnie zrōżnicowane kamerlika zwiyrzōw zôrganizowane sōm w kapele zwane tkankami (z wyjōntkym szwamōw), a tkanki w ôrgany, tworzōnce z bany wyspecjalizowane układy ôrganōw, pełniynce w ôrganiźmie zwiyrza ôkryślōne funkcyje żywobyciowe (bp. ukłŏd krwiōnośny, ôddechowy, wydalniczy). Wszyjske zwiyrzynta ôdbiyrajōm zachynty zewnyntrzne za pōmocōm receptorōw i ryagujōm na niy odruchami. Glikogen. Grōmadzenie glikogenu, za materyje ibrycznego je charakterystyczne dlŏ zwiyrzōw i mocka grzibōw. Ukłŏd miynśniowy i porwany. Zwiyrzynta, choć niy wszyjske jejich zorty, sōm jedynymi ôrganizmami, u kerych wystympujōm układy miynśniowy i porwany. Zdatność poszukowaniŏ kustu dokludziyła u zwiyrzōw do bildōngu talyntu do aktywnego ruchu. Ôpowŏżnŏ wiynkszość z nich wykształciyła wyspecjalizowane tkanki miynśniowe tworzōnce ukłŏd miynśniowy spōłpracujōncy z ôrganami ruchu. Niykere (szwamu i polipy parzydełkowcōw) kludzōm po prŏwdzie ŏsiadły tryb życiŏ, ale kamerlika szwamōw sōm talyntne do ôgraniczōnego ruchu, u wiynkszości z nich wystympuje swobodnie pływajōnce stadium larwalne, a parzydełkowce sōm ŏsiadłe jyno w stadium polipa. Aktywne poruszanie sie wykształciyło u zwiyrzōw ôrgany zmysłōw spōłpracujōnce z układym porwanym. Rozmnŏżanie. Hned wszyjske zwiyrzynt rozmnŏżają sie płciowo, aby w zicher stadium swojij raje żywobyciowego. Niykere potrefiōm rozmnŏżać sie bezpłciowo.
+Leninskij - ôsiedle miejskij zorty we Rusyji, we Jakucyji, we ałdanskimk rejōnie. Na 2021 rok pōmiyszkowało sam 1775 ludzi.
+Tadeusz Rydzyk (rodz. 3 moja 1945 we Ôlkuszu) – polski redymptorysta, medjalny geszefciorz, spōłzołożyciel Fundacyje Lux Veritatis. Zołożyciel Radyja Maryja a Telewizyji Trwam a zołożyciel a s anfanga dyrektor Wyższyj Szuli Kultury Społecznyj a Medyjalnyj we Torōniu.
+Epoka – pōnkt w czasie, dlŏ kerego ôkryślōne sōm spōłrzyndne astrōnōmiczne abo parametry ôrbity. W przipadku rōwnowŏżnych astrōnōmicznych, położynie ciała dlŏ inkszych czasōw idzie porachować bez zarachowanie jego precesyje jak tyż ruchu włŏsnego. Terŏźnie używanōm sztandardowōm epokōm je J2000. 0, tyn zŏpis ôznaczŏ 1 stycznia 2000 roku, godzinã 12:00 czasu ziymskigo (TT). Przedrostek "J" skazuje, iże mōmy do czyniyniŏ z epokōm juliańskōm. Wcześnij używanōm epokōm była B1950. 0, dlŏ keryj przedrostek "B" skazuje epokã besseliańskõ. Przed rokym 1984 były używane epoki besseliańske, potym za to juliańske. W Katalogu Henryego Drapera używŏ sie epoki B1900. 0 Ôficjalne granice gwiŏzdozbiorōw ôstały zdefiniowane w 1930 roku, ale podle spōłrzyndnych astrōnōmicznych gwiŏzd na epokã B1875. 0. Epoki dlŏ parametrōw ôrbitalnych porzōnd podŏwŏ sie w czasie ziymskim, w pŏru roztōmajtych formach: data gregoriańskŏ z 24-godzinnym czasym, bp. 2000 Jan. 1, 12:00 TT data gregoriańskŏ z dniym ułōmkowym, bp. 2000 Jan. 1,5 TT data juliańskŏ z przidanym ułōmkowym dniym, bp. JDT 2451545.0 dwulinijowy parametryczny format NASA/NORAD z dniym ułōmkowym, bp. 00001.50000000
+Nadgroda miana ks. Augustina Weltzla „Gōrnoślōnski Tacyt” to je kŏżdorocznŏ nadgroda, co jōm dostŏwajōm ôd 2007 roku podszukowŏcze i popularyzatory gyszichty Gōrnego Ślōnska. Ônyj patrōnym je piōniyr gōrnoślōnskij historiografije – ksiōndz Augustin Bogislaus Weltzel, co je mianowany „Gōrnoślōnskim Tacytym”. Nadgroda je idyjōm ôd Ruchu Autōnōmije Ślōnska. Statuetka, kerõ sie dŏwŏ laureatōm, przedstawiŏ perzōnã Weltzla ze atrybutami ôd Klio, greckij muzy ôd gyszichty. Ônyj autorym je rzeźbiŏrz Augustyn Dyrda. dr hab. Małgorzata Myśliwiec (Ślōnski Uniwerzytet) dr Norbert Honka (Ôpolski Uniwerzytet) prof. Ryszard Kaczmarek (Ślōnski Uniwerzytet) – przewodniczący dr hab. Zbigniew Kadłubek (Ślōnski Uniwerzytet) dr hab. Tomasz Nawrocki (Ślōnski Uniwerzytet) prof. Joanna Rostropowicz (Ôpolski Uniwerzytet) dr Tomasz Słupik (Ślōnski Uniwerzytet) dr hab. Barbara Szczypka-Gwiazda (Ślōnski Uniwerzytet)
+Stobrawa – rzyka, kera płynie miyndzy Dolnym, a Gōrnym Ślōnskiem. Mo dugość 78,1 km, a mo 1 600 km² wiyrchu ściykanio. Jeji zdrzōdło je na połednie ôd Ôlesna, a wpaduje uōna do Ôdry, wele dziedziny Stobrawa. Miasta przez jake płynie to m. in.: Ôlesno Kluczborek Stobrawa Fałkowice Karłowice Bąków Jej nojważniejsze dopływy to: Bogacica Budkowiczanka
+Austro-Madziary (niy. "Österreich-Ungarn", mad. "Ausztria-Magyarország") , ôficjalnie Austro-Madziarskŏ Mōnarchijŏ (niy. "Österreichisch-Ungarische Monarchie", mad. "Osztrák-Magyar Monarchia") – gyszichtowŏ monarchijŏ, kerŏ ôstała uzdanŏ we 1867 bez Austro-Madziarski Kōmprōmis ze 1867 roku. Kōmprōmis ze 1867 potajlowoł Austryjŏcke Cysŏrstwo na dwie tajle: Austryjŏcke Cysŏrstwo a Krōlestwo Madziarōw. Austryjŏckŏ tajla mōnarchije była mianowana za landy reprezyntowane we Reichsracie, a madziarskŏ za landy korōny świyntego Sztefana. Austro-Madziary były reskiyrowane bez mōnarchōw ze dōma Habsbursko-Lotaryngijskigo. Mōnarchijŏ upadła we 1918 roku, kej to na wszyjskich landach mōnarchije ôstały uzdane nowe sztaty.
+Chappaqua - census-designated place we USA, we sztacie Nowy Jork, we hrabstwie Westchester. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 1436 ludzi.
+Pamplona (bask."Iruña") - nojsrogsze miasto a stolica autōnōmicznyj spōlnoty Nawarra.
+Bajt (ang. "byte") – nojmyńszŏ adresowalnŏ jednotka spamiyńci kōmputrowyj, skłŏdajōncŏ sie z bitōw. Wielokrotności. 1 kB = 1024 B (kB - kilobajt) 1 MB = 1024 kB (MB - megabajt) 1 GB = 1024 MB (GB - gigabajt) 1 TB = 1024 GB (TB - terabajt) 1 PB = 1024 TB (PB - petabajt) 1 EB = 1024 PB (EB - eksabajt) 1 ZB = 1024 EB (ZB - zettabajt) 1 JB = 1024 ZB (JB - jottabajt) http://physics.nist.gov/cuu/Units/binary.html
+Nowyj Jarycziw (ukr. "Новий Яричів") - ôsiedle miejskij zorty na Ukrajinie, we lymberskim ôbwodzie, we lymberskim rejōnie. Na 2017 rok pōmiyszkiwało sam 2979 ludzi.
+„If I Were a Boy” singel Beyoncé ze albōmu I Am... Sasha Fierce (z 2008r.). Śpiywka, kero dała titel lo singla, wlozła na piyrszy plac szlagerlistōw we 11 krajach, nojczyńści ojropejskich. Miała tyż dobre recynzyje ôd cajtōnga Billboard a inkszych. We teledysku do śpiywki Beyoncé je ôblyczōno za ôficera policyje ze Nowygo Jorku.
+Yngland, roz za kedy mianowano tyż Anglijo (ang. "England", staroang. "Englaland") – we uszłości samodzielne krōlestwo, terozki nojwiynkszo a nojludnijszo skłodowo tajla Zjydnoczōnygo Krōlestwa Wielgij Brytanije a Irlandyje Pōłnocnyj. Zajmuje 130 395 km² placu. Yngland zamiyszkuje 83% cołkij populacyje państwa (50 714 000 ludzi we 2006). Rygiōn zajmuje dwie trzecie wyspy Wielgij Brytanije a mo granice lōndowe s Walijōm na zachodzie a Szkocyjōm na pōłnocy. Wiyncy kej to ôblewano je ôd Morzo Pōłnocnygo, Morzo Irlandzkigo, Atlantyckigo Ôceana a Kanoł La Manche. Stolicōm Ynglandu je miasto Lōndyn. Patrōnym Ynglandu je świynty Jorg.
+Bałtycke Morze, Bałtyk – miałke strzōdlōndowe morze na szelfie kōntynyntalnym we Ojropie Pōłnocnyj. Połōnczōne ze Morzym Pōłnocnym bez Cieśniny Dōńske (Sund, Mały a Wielgi Bełt) a Kattegat i Skagerrak. Za zachodńōm granicōm Bałtyku przijmuje sie cieśnina Sund a podwodny prōg, kery ćōngnie sie na głymbokości 18–20 m ôd przilōndka Gedser (wyspa Falster) do przilōndka Darßer Ort (Darß). Dostymp do Bałtyckigo Morzo majōm: Szwecyjo, Finlandyjo, Rusyjo, Estōnijo, Łotwa, Litwa, Polska, Miymcy a Danijo. Nojwiynkszo wyspa na Bałtyku je Zelandyjo, kero je tajlōm Danije.
+Fuslapa to je kwadratowy abo prostokańciaty kōnsek tkaniny lniannyj abo ze baumwole (flanyle), kerygo sie używo kej erzac fuzeklōw. Downi powszychniy używane, terozki rzodko, bez niykere armije a niykej we bergmaństwie. Fuslapa zołożōno do porzōndku chrōni szłapa ôd zimna a ôtarćōw, nale kej ôstawi sie jake fołdy to idzie ôd ni dostać blazōw.
+Dariusz Gnatowski (rodz. 24 moja 1961 we Ślōnskiej Rudzie, um. 20 października 2020 we Krakowie) – polski szauszpiler filmowy, telewizyjny a tyjatralny. Wystympowoł we telewizyjnym seryjalu "Świat według Kiepskich". Umrził na COVID-19.
+Niiger – trzecio, jak patrzeć na dugość a wiyrch dorzyczo rzyka Afriki, zarozki pō Niilu a Kōngo. Ôd miana rzyki wziyno sie miano państwa - Niiger. Je nojważniszōm rzykōm zachodnij Afriki, je dugo na 4184 km a jeji dorzycze mo 2,3 mln km². Ciecze bez Gwinyjo, Mali, Niiger, Bynin a Niigeryjo Pochodzyniy miana. Etymologijo niyma ganc klarowno. Nojczyńścij godo sie, iże miano wziyno sie ôd łacińskigo słowa "niger" ("czorny"), nale niyma do tego zdrzōdłōw. Krōm tego, Portugalczyki smianowały by radszyj rzyka we swoji godce – "negro". Do tego Niiger to niyma rzyka ze czornōm wodōm. Niykerzi miarkujōm, co miano Niigru moge ôznoczać farba ludźōw, kere miyszkały wele nij, nale żodno inkszo rzyka we Africe niy mo takigo miana. Beztōż miarkuje sie tyż, iże uōne miano mōgło sie wźōńś wierza ze keryjś afrikańskij godki, nale ze 30 rzeczy, kerych sie używo przi brzygach rzyki, żodno niy mo takigo słowa, kere by spasowało. Jedyn ze forszlagōw godo, iże miano je ze tuareskij frazy "gher n gheren" – "rzyka rzykōw" (co mo być skrōcane do "ngher"), kero je trafiano wele Timbuktu. Plymiōna, kere miyszkajōm nad rzykōm, dowajōm jij roztōmajte miana, jak choby "Jeliba" we godce bambara, "Isa Ber" ("srogo rzyka") we godkach sōnghaj, abo "Kworra" we niykerych godkach Niigeryje. Biyg Niigru. Biyg Niigru mogymy potajlować na trzi, kere fest sie rōżńōm. Zdrzōdła rzyki sōm we schodnij tajli pasma Loma przi bagyniokach wele gōry Sougoula we połedniowyj Gwinyjii przi granicy ze Sjerra Leōne. Z poczōntku je to mały strōmiyń, mianowany Tembico – "Rzyka Ljanōw", kery niyskorzi przemiynio sie we Niiger (przōdzi godali jeszcze ô ôdcinku Dżoliba). Rzyka ciecze we Gwinyji bez wilgły rōwnikowy las. Wuōnczas rzyka keruje sie na pōłnocny schōd a wpado dō nij mocka inkszych potokōw. We strzodkowyj Gwinyji rzyka mianuje sie już Niiger, jeji piyrwsze sroge dopływy to sōm Milo a Tinkisso. Ôd miasto Kouroussa aże do malijskigo głōwnego miasta Bamako, kaj Niiger wycieko ze tropikalnych lasōw a wpływo w teryn Sudanu, do sie pō nim żeglować. Pływajōm sam rybocke łodzie, a tyż małe damfry. Do sie sam tyż spozorować pasażyrsko wodno industryjo. Za Bamako wody Niigru przitrefiajōm na skały Sotouba. Czynsto wystympujōm sam bystrza skirz kerych niy do sie na rzyce żeglować aż do miasta Koulikoro. Bez nostympne 1600 kilomyjtrōw Niiger je nale zaś żeglowny. Za miastym Ségou wpływo na szyroko rōwnina Macina a rozdzielo sie na mocka myńszch rzykōw, kere czynto mianuje sie "wnōntrzno delta Niigru". We czas deszczowyj pory wody tych rzykōw wzbiyrajōm a teryn je zalywany – rzyczki kuplujōm sie we jedna srogo ze szyrzkōm do 150 km. Teryn tyn bōł kejś wnōntrznym morzym, do kerego wlazowoł Niiger a rzyka Bani, kero je dzisiej prawym dopływym Niigra wele Mopti. Za rōwninōm Macina, ôd miasta Bamba, napoczyno się drugi ôdcinek biegu rzyki. Niiger ciecze sam szyrokim łukym po teryniy, co barzi ślatuje, a niyskorzi za miastym Timbuktu keruje sie do schodu, do przełynczy Taoussa na Saharze. Rzyka mo sam yno 100 m szyrzki, robi sie drōga pojstrzōd skałōw ze kwarcytu. Na uōnym pustynnym terynie do rzyki niy wpado żodyn dopływ. Keruje sie uōna dalij na połedniowy schōd, a przepływo bez miasta Gao a Ansongo. Kōńczy sie tam żeglowny ôdcinek, a napoczynajōm bystrza, kere wlykōm sie aże do miasta Say we państwie Niiger. Rzyka ôpuszczo sam pustynia a wroco na teryn Sudanu. Niiger przepływo sam bez głōwne miasto państwa Niiger - Niamey, a potym ciecze bez granica ze Byninym, coby trefić do Niigeryji. Pōmiyndzy miastōma Yelwa a Jebba Niiger trefio na granitowe skały. Na tym ôdcinku pobudowali tyż tama, skiż czego powstało zaporowe jezioro Kainji. Dalij na połednie, we dolnym biegu rzyki, napoczyno sie teryn wilgłych rōwnikowych lasōw. Za miastym Lokoja rzyka ciecze już poleku i robi srogo masa wody głymboko na dwadziścia, a we deszczowyj porze nawet na trzidzieści myjtrōw. Do Niigru wpado sam tyż jego prawy dopływ - Benue. Wele 450 kilomyjtrōw na pōłnoc ôd ujścio do Gwinyjskij Zatoki napoczyno sie szyroko delta Niigru ze wiyrchym 25 000 km². Niiger nanosi sam sztof a delta sie durch powiynkszo. Je to wielgi teryn bagyniokōw, kery przecino masa ôdnogōw rzyk a namorzinowe lasy. Niykere jego ôdnogi sōm nale żeglowne a pływajōm sam łodzie folowane towarym we Port Harcourt a inkszych hawynōw na wybrzeżu. Nojwożnijsze dopływy. Nojwożnijsze dopływy: Milo (prawy) Tinkisso (lewy) Bani (prawy) Sokoto (lewy) Benue (lewy) Kebbi Kaduna (lewy) Miasta nad Niigrym. Wożnijsze miasta rozlygowane nade Niigrym: Kouroussa Bamako Ségou Mopti Timbuktu Kabara Gao Niamey Onitsha Port Harcourt "Africa on a shoestring", Lonely Planet Publications Pty Ltd, 2004 "Encyklopedia sztuki starożytnej", Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1974, str. 341 (hasło: "Nok") "Geograficzny atlas świata", Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, Warszawa-Wrocław 1989, tm II, str. 140 "Wielkie rzeki Afryki. Encyklopedia geograficzna", Agencja Muza, Warszawa 1991, str. 24-37 Delta Niigru Historyjo Mali Historyjo Niigeryje Macina
+Štōrm Hanna to je miano uōsmygo we sezōnie 2008 cyklōna tropikalnygo, kery uformowou sie na kerōnku E-NE ôd pōunocnych Wysp Zawietřnych 28 siyrpnio 2008. S anfanga udeřiu na wyspy Turks a Caicos a Bahamy, nale tam wielgich škodōw niy narobiōu ani ôfiar niy bōuo. Potym jygo šlag dostouo Hajiti, kaj niy myni kej 532 ludzi zginyuo skiž utoniyńco na zatopiōnych po jygo přejściu terynach. Nojbaři uciyrpiouo miasto Gonaïves, bezma coukym zniščōne. Bōuy tyž 3 śmiertelne ôfiary we USA. Na anfangu wřeśnio pošou ōun we strōna atlantyckigo wybřeža USA. 6 wřeśnio udeřōu na USA a zagražo stanōm Karolina Pouedniowo a Karolina Pōunocno.
+Parlamyntarnŏ mōnarchijŏ to je typ mōnarchije we kerym władza prawodŏwczŏ, wykōnawczŏ a sōndowniczŏ niy nŏleży do mōnarchy. Parlamyntarne mōnarchije sã teoretycznie pełnymi dymokracyjami pōniywŏż władca niy mŏ wpływu na żŏdnõ władzã i sōm nojpopularniyjszymi ze trzech zort.
+Gwinyjo Bissau – państwo we zachodnij Africe, nad Atlantyckim Ôceanym. Granica mo ze Synegalym a Gwinyjōm. Przinależōm tyż do nij roztomajte wyspy, nojwiynksze we Archipelagu Bijagós. Downij bōł sam ôstrzodek handlu niywolnikōma a portugalsko kolōnijo. Niypodległe państwo ôd 1973 (uogłoszynie samostanowiynio)/1974 (uōnygo uznanie bez Portugalijo. Je to jedyn ze nojbiydnijszych krejōw świata.
+Elihu Thomson (rd. 29 marca we Manchesteře, 1853, um. 13 marca 1937 we Swampscott (USA) – Amerykōn angelskigo pochodzynio, inžyniyr i wynalozca, autor moc patyntōw (nade 700), miyndzy inšyma ôpatyntowou we 1877 elektryčno zgřywarka. "Mała Encyklopedia Techniki", PWN 1960, Waršawa, s. 1099
+Hajnel Ôpolski (nar. we 1337 abo 1338, um. pōmiyndzy 1356 a 1365) to bōł princ ôpolski, co reskyrowoł pospōł ze bratami Władysławym i Bolkym. Reskyrowoł ôn jednak ino formalnie (kariera duchowŏ). Biografijŏ. Hajnel bōł trzecim (nojmodszym) synkym ôd princa Ôpola Bolka II. a Elizy Świdnickij. Ô Hajnelu zachowało sie małowiela informacyji. Bydōc nojmodszym ze rodzyństwa ôstoł przeznaczōny do kariery duchowyj i jeszcze za życiŏ fatra bōł klerykym przi tumie we Wrocławiu. We 1356 roku napoczōn starōnki ô stōnowisko kanōnika tuma we Pradze. Niyma akuratnie snamne kej umrził, nale bōło to pōmiyndzy 1356 a 1365 rokym. Niyma tyż znane, kaj je pogrzebany.
+Yuu Kamiya(榎宮祐 rodz. 10 listopad 1984) - brazilijskŏ-japōński szkryflŏrz, mangaka a ilustrator ô prawym mianiy Thiago Furukawa Lucas. Piyrwy niy japōński autor mang kery ôdniyōsł sukcys we Japōniyje. Jegŏ frela Mashiro Hiiragi je ilustratorkōm mangi No Game No Life. Clockwork Planet (ino fabula) No Game No Life Itsuka Tenma no Kuro Usagi Yamahime Anti-Mnemonics Clockwork Planet (ino fabula) E.A.r.T.h E.A.r.T.h ∞ Greed Packet Unlimited No Game No Life (ino fabula) Touhou dj - Evening Primrose - Free Heart Touhou dj - Higashi no Kuni no Nemuranai UUtage Touhou dj - Touhou Usagigatsu Matsuri
+Gmin Kōmprachcice (pol. "Gmina Komprachcice", miym. "Gemeinde Comprachtschütz") – wiejski gmin we Gōrnym Ślōnsku, we ôpolskim krysie, we ôpolskim wojewōdztwie. Stolicōm gminu sōm Kōmprachcicy. Zajmuje 55,87 km2 placu, a pomiyszkuje sam 11 167 ludzi (GUS, 2004). Inksze wsie we gminie Kōmprachcicy: Rothaus (Osiny, Rothhaus) Polsko Nowo Wieś (Neudorf) Bowalno (Wawelno, Bowallno, 1936-45 Walldorf) Ôchodze (Ochotz, 1936-45 Frühauf) Dōmecko (Dometzko, 1936-45 Althaus) sioło Pucnik (Simsdorf) Dziykaństwo (Dziekanstwo, 1936 - 1945 Dechantsdorf) Żyrkowicy (Zirkowitz, 1936–45 Erlental O.S.) - ôd 2017 tajla Ôpola Chmielowicy (Chmiellowitz, 1936-45 Hopfental) - ôd 2017 tajla Ôpola Ôd 2009 roku we gminie ôbowiōnzuje podwōjne polsko-miymiecke mianowaniy.
+Joanna Chmielewska, po prowdzie Irena Barbara Kuhn s chałpy Becker (rodz. 2 kwietnia 1932 we Warszawie, um. 7 października 2013 we Warszawie) – polsko autorka kryminalnych rōmanōw, a tyż buchōw lo modych a bajtli. 1964: "Klin" (ekranizacyjo "Lekarstwo na miłość", reż. Jan Batory) 1966: "Wszyscy jesteśmy podejrzani" 1969: "Krokodyl z Kraju Karoliny" 1972: "Całe zdanie nieboszczyka" 1973: "Lesio" 1974: "Wszystko czerwone" 1975: "Romans wszechczasów" 1976: "Boczne Drogi" 1977: "Upiorny legat" (ekranizacyjo "Skradziona kolekcja", reż. Jan Batory) 1979: "Studnie przodków" 1989: "Szajka bez końca" 1990: "Dzikie białko" 1992: "Wyścigi" 1993: "Tajemnica" 1993: "Drugi wątek" 1993: "Florencja, córka Diabła" 1993: "Zbieg okoliczności" 1993: "Autobiografia, tom 1 – Dzieciństwo" 1994: "Jeden kierunek ruchu" 1994: "Autobiografia, tom 2 – Pierwsza młodość" 1994: "Autobiografia, tom 3 – Druga młodość" 1994: "Autobiografia, tom 4 – Trzecia młodość" 1994: "Autobiografia, Wieczna młodość – aneks do wszystkich pozostałych" (w 2000 r. ukozoł sie kej "tom 5 – Wtórna młodość") 1995: "Lądowanie w Garwolinie" 1996: "Duża polka" 1996: "Dwie głowy i jedna noga" 1996: "Wielki diament, tom 1" 1996: "Wielki diament, tom 2" 1997: "Hazard" 1997: "Krowa niebiańska" 1998: "Harpie" 1998: "Złota mucha" 1999: "Depozyt" 1999: "Najstarsza prawnuczka" 2000: "Przeklęta bariera" 2000: "Książka poniekąd kucharska" 2000: "Autobiografia, tom 5 – Wtórna młodość" 2001: "Trudny trup" 2002: "(Nie)boszczyk mąż" 2002: "Pech" 2003: "Babski motyw" 2003: "Bułgarski bloczek" 2004: "Kocie worki" 2005: "Mnie zabić" 2005: "Zapalniczka" we antologiji "Trupy Polskie" 2006: "Krętka Blada" 2006: "Autobiografia, tom 6 – Stare próchno" 2007: "Zapalniczka" (rozwiniyńcie ôpowiadania "Zapalniczka", wydanego we 2005 roku we zbiorze ôpowiadań "Trupy Polskie") 2007: "Rzeź bezkręgowców" 2008: "Autobiografia, tom 7 – Okropności" 2009: "Porwanie" 2010: "Byczki w pomidorach" 2011: "Gwałt" 2012: "Krwawa zemsta" 2013: "Zbrodnia w efekcie" 1974: "Zwyczajne życie" 1976: "Większy kawałek świata" 1979: "Nawiedzony dom" 1981: "Wielkie zasługi" 1983: "Duch" (wydany niyskorzi, po lekkij zmianie, wroz ze kilkōma inkszymi ôpowieśćōma kej "Ślepe szczęście") 1988: "Skarby" 1991: "2/3 sukcesu" 1992: "Ślepe szczęście" 1993: "Wszelki wypadek" 1994: "Pafnucy" 2003: "Las Pafnucego" 1996: "Jak wytrzymać z mężczyzną" 1996: "Jak wytrzymać ze współczesną kobietą" 2001: "Jak wytrzymać ze sobą nawzajem" 2005: "Przeciwko babom!" 2007: "Traktat o odchudzaniu" Dzieła. Inksze. Krōm buchōw bōła tyż autorkōm radyjowych suchowisk. Niykere jei rōmany bōły tyż adaptowane na film. Neczajta Joanniy Chmielewskij
+Razer Inc. - amerikański geszeft, kery fōnguje kej producynt sprzyntu lo szpilerōw we kōmputrowe szpile. Fōnguje ôd 1998 roku. Uōnygo hasłym je „FOR GAMERS. BY GAMERS.” (Lo Szpiloczy. Ôd Szpiloczy.) myszy: Abyssus, Boomslang, Diamondback, Copperhead, Krait, Salmosa, Deathadder, Lachesis, Mamba, Imperator, Orochi, Naga, Taipan, Ouroboros. klawiatury: Tarantula, Arctosa, Lycosa, BlackWidow, Anansi, Nostromo, DeathStalker. suchowki: Barracuda, Piranha, Moray, Orca, Chimaera, Megalodon, Electra, Carcharias, Tiamat, Kraken, Hammerhead, Hammerhead Pro, ManoWar. głośniki: Mako 2.1, Ferox. podkłodki pod mysz: Destructor, eXactMat, Goliathus, Megasoma, Ironclad, Scarab, Sphex, Kabuto, Vespula. akcesoryjo lo konsole Xbox 360: Kontroler Onza, Kontroler Sabertooth, Słuchawki Chimaera oraz Kontroler Atrox. laptopy: Blade.
+Hunzibskŏ gŏdka – nachŏ-dagestańskŏ gŏdka s tajli ceskich gŏdek ze skupiny zachodniyŏ ceskich gŏdek użiwanŏ bez Hunzibōw. Użiwanŏ je we Dagestōniy we Rusyje a Kachecyje we Gruzyje. We ynglickej gŏdce: Hunzibskŏ gŏdka na Ethnologue
+Lady Pank je polsko muzyczno skupina, kero gro rok. Zołożōli ja we 1981 roku. Jan Borysewicz – gitara, śpiyw Janusz Panasewicz - śpiyw Edmund Stasiak - gitara Paweł Mścisławski - basowo gitara Jarosław Szlagowski - szlagcojg Jan Borysewicz – gitara, śpiyw Janusz Panasewicz - śpiyw Edmund Stasiak - gitara Paweł Mścisławski - basowo gitara Andrzej Dylewski - szlagcojg Jan Borysewicz – gitara, śpiyw Janusz Panasewicz - śpiyw Edmund Stasiak - gitara Paweł Mścisławski - basowo gitara Wiesław Gola - szlagcojg Jan Borysewicz – gitara, śpiyw Janusz Panasewicz - śpiyw Jarosław Szlagowski - szlagcojg Bogdan Kowalewski - basowo gitara Robert Jaszewski - basowo gitara Jan Borysewicz – gitara, śpiyw Janusz Panasewicz - śpiyw Jarosław Szlagowski - szlagcojg Piotr Urbanek - basowo gitara Kostek Joriadis - knefle Jan Borysewicz – gitara, śpiyw Janusz Panasewicz - śpiyw Kuba Jabłoński - perkusyjo Krzysztof Kieliszkiewicz - basowo gitara Andrzej Łabędzki - gitara Jan Borysewicz – gitara, śpiyw (uod 1981) Janusz Panasewicz – śpiyw (uod 1982) Kuba Jabłoński - perkusyjo (uod 1994 ) Krzysztof Kieliszkiewicz – basowo gitara (uod 1994) Michał Sitarski – gitara, (uod 2001) "Lady Pank" (1983) "Ohyda" (1984) "Drop Everything" (1985) MCA Records "LP 3" (1986) "O dwóch takich, co ukradli Księżyc cz. I" (1986) "O dwóch takich, co ukradli Księżyc cz. II" (1987) "Tacy sami" (1988) "Zawsze tam, gdzie ty" (1990) "Lady Pank 81-85" (1992) "Nana" (1994) ""Mała wojna" akustycznie" (1995) "Ballady" (1995) "Gold" (1995) "The Best of Lady Pank" (1990) "Międzyzdroje" (1996) "Zimowe graffiti" (1996) "W transie" (1997) "Łowcy głów" (1998) "Koncertowa" (1999) "Złote przeboje" (2000) "Nasza reputacja" (2000) "Besta Besta" (2002) "The Best - "Zamki na piasku"" (2004) "Teraz" (2004) "Strach się bać" (2007) "Maraton" (2011) Ôficjalno neczajta skupiny Neczajta fanōw Lady Pank Radyjo Lady Pank
+Bober ("Vicia faba" L.) – gatōnek jydnoročnyj rośliny s familije boberowatych ("Fabaceae" Lindl.). Je uprowiany kej wařiwo, niy je znōny s naturalnych stanowisk. Kořyń: Palowy, wřećōnowaty, mocno rozastowōny. Štyngel: Nagi, dynty (we formie rōuki), na překroju štyrokańciasty, ô wysokości do 100 cm, sinoziylōny, rozastowōny jedziniy u podstawy, podčas sušynio (podaniy kej rešta rośliny) černije. Liście: Tyž sinoziylōne, pařistofyjdřaste. Listki we ličbie 2 do 3 par, we kštoucie yliptyčnym, ô ôstrym wyrostku kōńcowym (dolne liście s jydnōm parōm). Ô nasady duže, sercowate přilistki. Kwioty: Motylkowe, ô dugości do 5 cm, bioue ô fioletowym žagelku a čornych flečkach na fyjdřikach. Zwykle zebrane we grōniaste kwiotostany (pō 2 do 4 kwiotōw) wyrastajōnce u nasady liści. Ôwoce: We kštoucie strōnku, ôbuygo, zwisajōncygo we dōu. Ôśōnga do 12 cm, zawiera 2 do 5 naśōn rozdzielōnych gōmbčastymi přygrōdkōma. Naśōna majōm kštout sočewki abo nerki, ôśōngajōm 35 mm dugości. Koloru jasnožōutygo abo jasnozielōnygo, ewyntualniy brōnatne.
+Cluj-Napoca (madź. "Kolozsvár", miym. "Klausenburg", jidisz קלויזנבורג, pol. "Kluż-Napoka", łać. "Claudiopolis") - miasto we Rōmōniji, stolica gyszichtowyj krajiny Transylwanijo a ôkryngu Cluj. Ôstrzodek industryje, nauki a kultury. Je tyż znōme skirz podug niykerych relacyji nawiydzōnygo lasu Hoia-Baciu.
+Stochos (śl. "Cyl", gr.: Στόχος) to je grecki cajtōng, tydnik ô charaktyrze nacyjonalistycznym wydowany ôd 1985. Do śmiyrci jygo zołożyciela, Georgiosa Kapsalisa, prōgramowo ôdciepywoła wszyjske partyje polityczne a twierdził, co ino junta je zdolno rozwiōnzać problymy kraju.
+Jean-Baptiste Say (nar. 5 stycznia 1767 we Lyonie, um. 15 listopada 1832 we Paryżu) – francuski gyszeftman a ekōnōmik francuskij liberalnyj szuli. Kej bōł ôn mody, to wiynkszość żywobyciŏ spyndziōł we Genewie a Lōndōnie. We 1803 ôstoł wydany jego buch "Traité Déconomie Politique" (po ślōnsku "Traktat ô politycznyj ekōnōmiji"), skuli kerego naszrajbowaniŏ uciek ze Paryża coby uniknōńć napoleōńskich represyje. We 1813, kej regiyrōnek Napleōna upŏd, wrōciōł sie do Paryża. Wkludziōł ôn do ekōnōmije nowõ teoryjõ, kerŏ ôd jego miana je czynsto mianowane za prawo Saya.
+rugby – manszaftowy szportszpil: rugby union – rugby ze manszaftami 15 perzōnōw rugby union sevens – rugby union ze manszaftami 7 perzōnōw rugby 10 – rugby ze manszaftami 10 perzōnōw rugby league – ze manszaftami 13 perzōnōw rugby league sevens – zorta rugby league ze manszaftami 7 perzōnōw rugby league nines – zorta rugby league ze manszaftami 9 perzōnōw Rugby – miasto we Ynglandzie Rugby – miasto we USA, we sztacie Pōłnocno Dakota, we hrabstwie Pierce Rugby – dystrykt ô sztatusie borough we hrabstwie Warwickshire (Yngland) Rugby – dzielnica Brooklynu
+Zbigniew Eugeniusz Religa (rodz. 16 grudnia 1938 we Miedniewicach, um. 8 marca 2009 we Warszawie) – polski kardjochirurg a polityk. Bōł synatorym Polskij Republiki III a V kadyncyje (we lotach 1993-1997 a 2001-2005). We rokach 2005-2007 bōł ministrym zdrowio we rzōńdzie Kazimierza Marcinkiewicza, a niyskorzi dwa razy we rzōńdzie Jarosława Kaczyńskigo. We lotach 2007-2009 bōł posłym na Sejm RP. Jako kardjochirurg piyrszy we Polsce dokōnoł przeszczepu sierca (we 1986 roku). Umrził skiż raka płuca.
+Starŏujgurskŏ gŏdka – umartŏ ałtajskŏ gŏdka s familije tureckich gŏdek s tajli syberyjskich gŏdek, kerŏ bŏłŏ ôficyjnōm gŏdkōm we Karachodży.
+Latowicz - wiejski gmin we Polsce, we mazowieckim wojewōdztwie, we mińskim krysie. Mo 114,15 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwało sam 5443 ludzi. Miejscowości. Borōwek, Budziska, Chyżyny, Dōmbrōwka, Generałowo, Gołełōnki, Kamiōnka, Latowicz, Małe Dymbe, Redzyńske, Stawek, Strachomin, Transbōr, Ôleksianka, Waliska, Wielgolas, Wielgoleske Budy, Wynżyczyn. Neczajta gminu Latowicz
+Ernest Mühlen (rodz. 8 čyrwca 1926) – luksymburski polityk na pynzyji, ôd Chřeścijańsko-Spouečnyj Partyje Ludowyj, ekōnōmista a dziyńnikoř finansowy. Uzyskou mandat samořōndowca lokalnygo miasta Luksymburga we 1973 roku. Bōu tyž ministrym řōndu Pierra Wernera, we wčesnych lotach ôziymdziyśōntych, ješče nojpřōd ôd bycio Posuym do Parlamynta Ojropejskigo ôd Luksymburga, ôd 1984 do 1989. Potym Mühlen siedziou tyž we Luksymburskij Kōmnacie Dyputowanych (1989-1991) a ôd 1991 do 1996 ryprezyntowou Luksymburg we Ojropejskim Banku Ôdbudowy a Rozwoju. Ernest Mühlen: "Le marché financier luxembourgeois face à la conversion industrielle", Imprimerie Bruck, Luxembourg, 1963 Ernest Mühlen : "Monnaie et circuits financiers au Grand-Duché de Luxembourg", Université Internationale de Sciences Comparées, Luxembourg, 1968 Ernest Mühlen : "Les Marchés Européens des Capitaux", Université Internationale de Sciences Comparées, Luxembourg, 1970 Ernest Mühlen: "Possibilités et limites dune politique des revenus au Grand-Duché de Luxembourg", Publications de lInstitut Grand-Ducal, Section des Sciences morales et politiques, Vol. I, 1970, SS. 35-49 Ernest Mühlen: "Zukunftsmodelle : Konsumgesellschaft am Scheideweg", Luxemburger Marienkalender, 1973, SS. 48-54 Ernest Mühlen, Pierre Werner: "Les finances communales", Cahiers économiques, n. 4, Banque Internationale à Luxembourg, Luxembourg, pp. 1–29, 1975 Ernest Mühlen: "Politique de structure et aménagement du territoire" , Université Internationale de Sciences Comparées, Luxembourg, 1971 François Biltgen, Ernest Mühlen: "La loi du 6 décembre 1991 sur le secteur des assurances : consolidation et perspectives de la place des assurances et réassurances," Collection Réalités et Perspectives, n°3-1992, Banque générale du Luxembourg, Luxembourg, 59 p.
+Elephas maximus indicus abo hinduski elefant to zwiyrzã ze typu chordata, ze rzyndu proboscidea, ze grōmady cycaczy ze familije elephantidae, co je ôpisoł Cuvier we 1798 roku. Wystympuje we Połedniowyj Azyji.
+Rzim (it., łać.: "Roma") – stolica Italije, miasto we ji strzodkowy tajli, pojstrzōd wzgōrz, nad Tybrym, administracyjny a polityczny ôstrzodek (siedziba prezydynta, ministerstw a urzyndōw; stolica a głōwny sztad ferwaltōngowo-gyszichtowygo regijōny Lacjōm. Ôbszar 1523 km², wielość ludzi 2 544 000 (aglomeracyjo 3 869 000).
+Buzu Squat to je polsko skupina muzyczno zołożōno na anfangu lot 90. XX stolecio. Grajōm uōni miszōng rocka, punka a reggae. Jejich jedzino płyta bōła wydano we 1993 a mo titel (pl.:) "Dowódcy Miłości". Dwie śpiywki ś ni wlozły na stałe do kanōna polskigo pop-rocka: "Przebudzenie" a "Kocie Sprawy". Tomasz Sadowski Marta Ferens Adam Swędera Adam Wasilkowski Anna Korybut-Daszkiewicz Igor Buszkowski Neczajta skupiny
+Sung Jae-ki (kor. 성재기, hancha 成在基, rodz. 11 września, 1967 we Daegu, Połedniowo Koryjo - um. 26 lipca 2013 we Seulu, Połedniowo Koryjo) – połedniowokoryjański dziołocz prow czowieka, polityker a liberalny filozof. Ôd 2008 założiciel a prziwōdca Association of Korean Male (kor. 남성연대). "Suicide performance and journalist ethics" "News Dongah" (English) Police continue search for missing mens rights activist yonhapnews 2013.07.27 (English) Body of Sung Jae-gi found in Han River Koreaherald 2013.07.29 (English) Seoul ‘Bridge of Life Attracts More Suicide Attempts korearealtime 2013.11.08 (English) South Korean channel films suicide (English) In memoriam 2013:Sung Jae-ki (France)
+Czułōw (pol. "Czułów") – pōłnocno dzielnica Tychōw, je sam papiyrnia kero fōnguje durch ôd 1887 roku.
+Urōgwaj ("Uruguay", Wschodnio Republika Urōgwaju – "República Oriental del Uruguay") – państwo we Americe Pouedniowyj, nad Ôceanym Atlantyckim. Granica mo s Brazylijōm na pōunocy a Argyntynōm na wschodzie. Stolicōn Urōgwaju je Montevideo, kere je hawynōm u ujścio La Platy. Pō drugij strōniy tygo ystuarium ležy Buenos Aires. Downij Urōgwaj bōu tajlōm Wicekrōlestwa La Platy a miou miano "Břyg Wschodni". Kraj je nizinny, leko pofalowany, nojwyžše wzniysienio majōm 300–500 m n.p.m. a ležōm při granicy s Brazylijōm. 88,5% ludności to potomki ymigrantōw s Hišpanije a Italije. 89,4% miyško we miastach, pouowa we aglōmeracyje Montevideo. Postawōm gospodarki je sam bauerstwo, užytki rone zajmujōm sam 84% placu. Official website
+Bad Mergentheim – miasto a spa we Miymcach, we landzie Badynijo-Wirtymbyrgijo, we krysie Main-Tauber.
+Patriotyzm (łać. "patria" – hajmat, gr. "patriotes") – postawa zocy, przōnio i ôddanio własnymu hajmatowi, chyńć chrōniynio go przed kożdym zagrożyniym, a tyż poświyncynie swojigo zdrowio, a niy roz i życio. Wożnōm cechōm patriotyzmu je spōmiarkowanie, iże cele hajmatu sōm nad ôsobistymi. Patriotyzm to tyż przōnie norodowyj kulturze, tradycjōm, jynzykowi.
+XVIII stolecie • XVIII stolecie • XIX stolecie 1699 « 1700 « 1701 » 1702 » 1703 marzec - anfang wojny ô szpanielsko sukcesyjo 23 moja - William Kidd, szkocki pirat 16 września - Jakub II Stuart, krōl Ynglandu a Szkocyje Tusty sztwortek: 3 lutygo Ôstatki: 8 lutygo Popielec: 9 lutygo Niydziela Palmowo: 20 marca Wielgi Sztwortek: 24 marca Wielgi Piōntek: 25 marca Wielgo Sobota: 26 marca Wielganoc: 27 marca Pyńdziołek Wielganocny: 28 marca Wniybowstōmpiyniy: 5 moja Zesłaniy Ducha Świyntygo: 15 moja Boże Cioło: 26 moja
+RKM Rybnik (pol. "RKM Rybnik") – ślōnski klub żużlowy ze Rybnika. Terozki jeździ we piyrszej lidze. Powstoł we 1994 roku a swoje szpile rozgrywo na stadjōniy przi Gliwickij hulicy. Jedyn ze nojbardzij utytułowanych klubōw żużlowych we Polsce ROW Rybnik - klub fusbalowy Zajta ôficjalno RKM Rybnik Zajta kibicōw KS ROW Rybnik
+Miymiecko godka (tyż: niymiecko, miym. "Deutsch", "deutsche Sprache") – godka ze grupy zachodnij familije godek germańskich. Je fest zrōżnicowano rygiōnalniy, a niykere djalekta – take kej djalekt używany we "miymieckogodkowyj" tajli Szwajcaryje (Schweizerdeutsch albo Schwyzerdütsch/Schwiizertüütsch, noleżōncy do grupy djalektōw alymańskich) – sōm roz za czas klasyfikowane za ôsobne godki. Nojbliży spokrewńōno je ze godkōm niderlandzkōm, kero ale cechuje barzij uproszczōny gramatyczny systym. Miymiecko godka dała kupa ausdrukōw a gramatycznych strukturōw do ślōnskij godki. Bajszpil takich słōw to: aszymbecher (uod "Aschenbecher"), cug (uod "Zug"), bajszpil (uod "Beispiel") a moc inkszych. Do 1945 bōła uōna dōminujōncōm godkōm we Ślōnsku.
+Auto szportowe – auto, kere mo cechy jake dowajōm mu ôśōngać wielge gibkości we krōtkim czasie a tyż dozwalajōm na bezpieczne jygo prowadzyniy przi srogich gibkościach jazdy.
+uod 14 czyrwca do 15 lipca - Mistrzostwa Świata we Fusbalu 15 kwejtnia - fojer we katederze Notre-Dame we Paryżu 17 listopada - piyrsze zachorowania na COVID-19 14 stycznia - Paweł Adamowicz, polski politiker 1 października - Karel Gott, czeski śpiywok Wielganoc: 21 kwietnia Boże Ciało: 20 czyrwca
+Hubert Auriol (rodz. 7 czyrwca 1952 we Addi Abebie, um. 10 stycznia 2021) - francuski wyścigowy kerowca, kery wygroł Rajd Dakar we 1981 a 1983 na motorze a we 1992 na autoku. We latach 1994-2005 bōł dyrektorym Rajdu Dakar. Biografijo we srwisie vivolta.com
+Abchaskŏ gŏdka – abchazŏ-adygejskŏ gŏdka s tajli Abchazŏ-abaskich gŏdek użiwanŏ bez kole 112 740 Abchazōw we Abchazyje a we Prowinzyje Artvin we Turcyje. Ôficyjnŏ gŏdka Abchazyje a Autōnōmicznej Republiki Abchazyje.
+Silling to ślōnskŏ strōna internetowŏ ôd pisŏrza i tumacza Grzegorza Kulika. Silling je ôddany wolnymu ôprogramowaniu. Funkcyje. Na strōnie idzie znojś katalog ôprogramowanio po ślōnsku, Korpus Ślōnskij Mŏwy i translatōr polsko-ślōnski i ślōnsko-polski. "Translatōr" je zbudowany na wolnyj i ôtwartozdrzōdłowyj platformie maszinowego przekładu Apertium. Poznowo bez 22300 słōw bazowych, co dowo kole 70-80 procynt pokrycio tekstu. "Korpusu Ślōnskij Mowy" sie używo do analizy statystycznyj, testowanio hipotez statystycznych, sprawdzanio wystōmpiyń abo weryfikowanio prawideł jynzykowych na danym polu godki. Bibliŏtyka Silling. We rōmach projektu Silling robiōne sōm tyż przekłady literatury na ślōnsko godka. Autorym wszyjskich przekładōw je Grzegorz Kulik. Do dzisiej przełożōnych było 8 literackich tekstōw. Sōm to: "Czerwōnŏ Kapuca" (Braciŏ Grimm) "Dej pokōj" (Franz Kafka, "Gibs auf", 1922) "Jōnek muzykant" (Henryk Sienkiewicz, "Janko muzykant", 1879) "Ôni sōm z miynsa" (Terry Bisson, "Theyre Made Out of Meat", 1991) "Ôstatni gwoździŏrz" (Feliks Steuer, "Ostatni gwojździaurz", 1935) "Tyn Kampf z tym Drachym" (Dr. Haase, "Der Kampf mit dem Drachen", 1889) "Tyn Ritter Toggenburg" (Dr. Haase, "Ritter Toggenburg", 1889) "Z naszyj ziymie ślōnskij" (Feliks Steuer, "Z naszej ziymiy ślōnskej", 1935)
+Uopolske kśōnżynstwo – kśōnżynstwo ze stolicōm we Ôpolu, fōngowoło we lotach 1172-1202 a we 1281/1282 - 1521. Powstoło we 1172 kej bycirk lo Jarosława nojstarszego ze synōw Bolesława I Srogego. We 1202 kej Hajnel I Brodaty przegroł wojna ôstoło prziuōnaczōne do ôpolsko-raciborskego kśōnżynstwa. Niyskorzi we 1281 abo 1282 ôpolske kśōnżynstwo zaś powstoło kej umrził kśōnże Władysław a ôpolsko-raciborske kśōnżynstwo ôstało potajlowane na bycirki: ôpolski, bytōmski, racibōrski a cieszyński. We 1521 ôpolske a racibōrske kśōnżynstwo zaś skuplowoły sie a dalij fōngowoły kej ôpolsko-raciborske kśōnżynstwo. Jarosław (1177-1201) Hajnel I Brodaty (1201-1202) Bolysław I (1281-1313) Bolysław II (1313 - 1356) Władysław Ôpolczyk a Bolysław III - cuzamyn (1356-1367) Bolysław III Ôpolski (1367-1382) Władysław Ôpolczyk (1367-1401) Bolysław IV, Jōn Kropidło, Bernard - cuzamyn (1382-1400) Bolysław IV Ôpolski (1400-1437) Bernard Ôpolski (1400-1455) Bolysław V Wołoszek, pon na połowie kśōnżystwa ôpolskigo (1437-1460) Niikolałs I, wroz ze bracikym Jōnym, do śmiyrci Bolysława V na połowie kś. ôpolskigo (1437-1476) Jōn dobry, Niikolałs II - cuzamyn (1476-1497) Jōn dobry (1497-1532)
+Cheltenham – miasto we Wielgij Brytaniji, we Ynglandzie, we hrabstwie Gloucestershire. Znōme kej spa a skiż leczniczych wodōw. Mo 46,61 km² wiyrchu a na 2011 rok pōmiyszkiwało sam 115 600 perzōnōw. Annecy Cheltenham Göttingen Soczi Weihai Stampersgat Kisumu Neczajta Cheltenham
+Pantejizm – pōglōndy teolōgične i filozofične abo překōnanio religijne utožsamiajōnce Bōga ze światym, čynsto rozōmianym kej přiroda. Pantejizm čynsto uōnčōu sie s ideōma rozōmnygo rozwoju wšychświata, jydności, wiečności a žywości świata materialnygo. Nyguje istniyniy Bōga kej istoty rozōmnyj, guosi zaś přynikaniy Bōga we wšyjstke substancyje ziymske.
+Italsko godka (it. "lingua italiana", "italiano" ) – indoojropoejsko godka, kero przinoleży do skupiny rōmańskich godkōw. Wespōłbytuje ze inkszymi noworōmańskimi godkōma a mo moc regijōnalnych waryjantōw, niyrzodko ôdtajlowujōncych sie ôd ni a stanowiōncych dali regijōnalne godki. Italski je ôficjalny we Italiji, San Marino, Szwajcaryji (wespōł ze francuskim a miymieckim, kej to retorōmańsko godka je ôficjalno ino we Gryzōniji) a tyż we Watykanie (ze łacinōm). Je drugōm godkōm we Istryji (Chorwacyjo) a, do kupy ze słowyńskōm godkōm we miastach Pirōn, Izola a Koper we Słoweniji. Niimo tygo, co niy je we tych krajach sztyjc italsko godka godano a niy je skiż tygo wykorzistywano we ôficjalnym prawiyniu, je pospolicie rozōmiano we Mōnako, na Malcie, Korsyce we Nizzardo (Francyjo) a we myńszych skupinach we Libiji a Algeryji. Italsko a ślōnsko godka. We ślōnskij godce do sie uwidzieć jakich słōw a ausdrukōw, kere majōm italske pochodzyniy. Przikłodym takigo moge być zozwōr (it. "zenzavero"), paryzol (it. "parasole") a tyż i take typowe ślōnske słowa, kej galoty (it. "caligotte"). Niy je ale takich wyrazōw kupa, skiż tygo, co prymarny ajnflus na ślōnsko godka mioł miymiecki a polski.
+Kolōnijo Mościbrody (pol. "Kolonia Mościbrody") - szołtystwo we Polsce, we mazowieckim wojewōdztwie, we siedleckim krysie, we gminie Wiśniew.
+Freddy Krueger – fikcyjnŏ postać, głōwny bohatyr seryje horrorōw "Koszmar z ulice Wiōnzōw". Psychopatyczny mordyrz bajtli. Z braku dowodōw puszczōny ôd gerichtu, ôstŏwŏ zlinczowany (spŏlōny za żywa) ôd zdesperowanych miyszkańcōw miasteczka. Po latach powrŏcŏ: zakradŏ sie do snōw ôd nastoletnich dzieci swojich zabōjcōw, ale zabijŏ naprŏwdã; ino pokōnaniym włŏsnych lynkōw idzie walczyć ze koszmarym. We postać Freddyego wcieloł sie Robert Englund. Ôficjalnŏ zajta seryje filmōw ô Freddym (ang.)
+Đồng Hới – miasto we Wietnamie, stolica prowincyji Quang Binh a morsko hawyna nad Chińskim Morzym (Pokojny Ôcean). Głōwny ôstrzodek industryje, nauki a kultury we prowincyje Quang Binh. Miasto założōno we 1930.
+Bebok (inakszy Babok abo Bobok) – We ślōnskich wierzyniach ludowych bandurek, kery miyszko kole chałpy. Mo uōn wartować, coby bajtle niy smykały sie po chlywach a masztalniach. Bebok mo kole pōł myjtra, miast szłapōw mo kopyta a dycki trzimie we garści kryja kerōm piere bachory. Bebok je (nojczyńści we Gōrnym Ślōnsku) bandurkym, kerym fatry straszōm bajtlōw.
+Kofi Atta Annan (rodz. 8 kwietnia 1938 we Kumasi, um. 18 siyrpnia 2018 we Bern) - ghański diplōmata, we lotach 1997-2006 Generalny Sekretorz ÔZN. We 2001 roku dostoł Pokojowo Noblowo Nadgroda. Biografijo na neczajcie ÔZN (we polskij godce)
+Kōntynynt – podstawowo, kole ôceanōw, jydnostka tajlowanio świata. Mianuje sie tak nowiynksze pode wzglyndym zajmowanygo wiyrcha ôbszary lōndowe na Ziymii. Kōntynynty ôbejmujōm tyż wyspy kere leżōm na tym samym co uōne cokole kōntynyntalnym. Tajlōng na kōntynynty je umowny a sporny, skiż tygo co jydne uznajōm Ojropa za kōntynynt, inksze zaś godajōm co je to pōłwysep Ojrazyje. Podaniy je s Amerikōm - jedne godajōm, co je to jydyn kōntynynt, inksze tajlujōm ja na Pōłnocno Amerika a Połedniowo Amerika. Niykere tyž uznowajōm, co Australijo je wyspōm a niy kōntynyntym a zaliczajōm ja do Azyje.
+Przedrostek SI – prefiks, co ôkryślŏ wielokrotności i podwielokrotności jednostek miŏr ôpartych ô systym metryczny. Przedrostki ôstały wdrożone w rōmach układu SI, chociŏż czas ôd czasu używŏ sie ich tyż do jednostek, co niy sōm we tym systymie (bp. mililiter abo kōntowŏ milisekunda). jednostka pochodnŏ układu SI przedrostek dwōjkowy Przedrostki dwōjkowe
+Kalisz - miasto ô prowach krysu we Polsce, we wielgopolskim wojewōdztwie, siedziba kaliskigo krysu. Je rozlygowany nade rzykōm Prosna.
+(nar. 3 siyrpnia 1901 we Zuzeli, um. 28 mŏja 1981 we Warszawie) to bōł polski rzimskokatolicki duchowy, arcybiskup warszawski i gnieźniyński, kardinal, prymas Polski (mianowany "Prymasym Tysiōncleciŏ"), ôbrōńca praw czowieka, nŏrodu i Kościoła. Biografijŏ. We 1920 roku poszoł do syminariōm duchowego we Włocławku. Po sztyrech latach sztudiōw dostoł ôn kapelańske świyncynia. Ôd 1925 do 1929 roku kōntynuowoł sztudia na Katolickim Uniwerzytecie Lubelskim, a skōńczōł go ze dŏchtoratym. Po zaczōntku Drugij wojny światowyj krōł sie przed gestapo. Po wojnie wrōciōł do Włocławka, kaj reôrganizowoł syminarium duchowe i wykōnowoł funkcyjõ rechtora. We 1946 roku papiyż Pius XII zrobiōł go dyjecezyjŏlnym biskupym dyjecezyje Lublin. We ônego biskupskim wapynie wpisoł słowa „Soli Deo” (). 12 stycznia 1953 roku we Rzimie bōł mianowany kardinalym. We piyńćdziesiōntych latach, we ôkresie napiynć miyndzy kōmōnistycznym regyrōnkym Polski a Kościołym katolickim, kōmōnisty wiynziyli kardinala Wyszyńskigo bez trzi lata we tych placach: Rywałd (ôd 25 września 1953 do 12 paździyrnika 1953), Klasztorny Stoczek (ôd 12 paździyrnika 1953 do 6 paździyrnika 1954), Prudnik (ôd 6 paździyrnika 1954 do 27 paździyrnika 1955), Kōmańcza (ôd 27 paździyrnika 1955 do 26 paździyrnika 1956). Beatyfikacyjŏ Wyszyńskigo ôdbōła sie 12 września 2021 roku we Warszawie, a dostoł jōm ôd papiyża Franciszka. Ônego spōmniynie je ôbsztalowane na 28 mŏja.
+Šwanc to je kōńcowo tajla cioua zwiyřōnt, gyneralniy mianuje sie tak ruchōmo a wyraźniy ôddzielōno ode tōuowia "wypustka". Je to kōńcowy ôdcinek kryngosuōpa, za gnatym guzičnym a křižym. Po prowdzie, šwanc richtig wystympuje yno u kryngowcōw, nale i u niykerych beskryngowcōw, jako skorpiōny, wažki a t.p. wystympujōm podane na šwanc zakōńčynio ôdwuoka. Šwance majōm roztomajte zastosowanio we świecie zwiyřōnt. U rybōw a inkšych kryngowcōw morskich suōžōm uōne za "napynd". U ptokōw gryfność šwanca mo znočynie we zolytach. Cyckoče kere žyjōm na strōmach, jako l.b. afy, užywajōm šwancōw do chytanio sie gauynźōw. U psōw a kotōw šwanc suōžy ku ôkazywaniu ymocji. Bez byduo a cyckoče roślinožerne je užywany ku ôdganianiu ôwadōw. Niykere jaščurki poradzōm tracić šwanc coby sie urwać zwieřyńciu kere prōbuje je zežryć, a niyskoři šwanc jeim ôdrasto. U čowieka šwanc wystympuje yno we wčesnym ôkresie puodowym, a niyskoři sie traci.
+Koszalin (pol.: "Koszalin", miym. : "Köslin", kasz.: "Kòszalëno") – miasto na prawach powiatu we Polsce, położōne we wojewōdztwie zachodniopōmorskym. Podug danych ze 31 grudnia 2006 roku, Koszalin mioł 107 693 miyszkańcōw.
+Inwazyjŏ na Ukrajinã ôd Rusyje to je zbrojny kōnflikt pōmiyndzy Rusyjōm a Ukrajinōm, co trwo ôd 24 lutego 2022 roku. 24 lutego 2022 roku Rusyjŏ zaczła inwazyjo na Ukrajinã. Kampanijŏ napoczła sie po przedużajōncyj sie rozbudowie militarnyj i uzdaniu ôd Rusyje samostanowiyniŏ Dōniyckij Republiki Ludowyj i Ługańskij Republiki Ludowyj we dniach poprzedzajōncych najŏzd. Już 21 lutego 2022 roku Siyły Zbrojne Ruskij Federacyje wlŏzły do regiōnu Dōnbasu we weschodnij Ukrajinie. Kole 06:00 moskewskigo czasu (UTC 3) 24 lutego 2022 roku prezydynt Rusyje Władimir Putin ôgłosiōł ôperacyjo wojskowo na weschodnij Ukrajinie; porã minut niyskorzij napoczły sie raketowe ataki na cołki krŏj, tyż na stolicã – Kijōw. W tyn som dziyń sztartła m. in. batalijo ô Czernihōw a angrif na Zmijiny Ôstrōw. Ukrajińskŏ Wacha Granicznŏ ôgłosiyła, iże ônyj placōwki graniczne ze Rusyjōm i Biołorusiōm ôstały napadniynte. Inwazyjo skłōniyła moc krŏjōw do potympiyniŏ ataku i nałożyniŏ surowych sankcyji na Rusyjõ. Prezydynt Ukrajiny Wołodymyr Zelenski wkludziōł wojynny stōn. Prawiōł, iże Rusyjŏ napadła ukrajińsko infrastruktura wojskowŏ.
+2 miejscowości w Polsce: Jaczno - wieś we podlaskim wojewōdztwie, we sokōlskim krysie, we gminie Biołostocko Dōmbrowa Jaczno - kolōnijo we podlaskim wojewōdztwie, we suwalskim krysie, we gminie Jeleniewo 1 jeździoro we Polsce: Jaczno
+Ursula Konzett, po chopie "Ursula Gregg" (rodz. 16 listopada 1959 we Triesen) to je alpejsko narciarka ze Liechtensteinu. We 1984 zdobōła brōnzowo mydajla na Ôlimpiadzie we Sarajewie. Krōm tygo mo we dorobku brōnzowo mydajla ze Mistrzostw Świata we Schladming (Austrijo) we 1982 roku.
+Isfara (tadżycko godka: "Исфара") je miasto we sogdyjskim wilajecie, we pōłnocnym Tadżykistanie. Mo uōno 37 300 miyszkańcōw. Je to tyż stolica dystyktu Isfara. Gyszichta. Isfara je jedno ze nojstarszych miastōw we Strzodkowyj Azyji, za piyrsze mianowano Asbara. Miasto je wymianowane we ksiyndze "Gyszichta Tabary" ze X wieku, kedy bōuo gryfnym přistankym na Niydbownyj Ceście. Isfara mo mauzolyjōm s tygo ôkresu – Hazrati Shoh Mausoleum, wyciupkane we dřewie i unikalne lo Azyje. We wiekach XI a XII, rozwinyua sie ekōnōmijo. Babur (1482-1530) mianowou Isfara kej guōwny štad rygiōnu. We XVI wieku pobudowano mynga stawiyń, kej moszeje, a we XVII wieku Isfara bōua pod panowaniym Chanata Kokandu. Geōgrafijo. Isfara je pouožōno při granicy třech niypodlyguych państw – Tadžykistanu, Ōzbekistanu a Kirgistanu, na wysokości 863 myjtrōw n.p.m. a jeji terytoryjo mo 832 km2 Demōgrafijo. Populacyjo Isfary to gōwniy Tadžyki. Ekōnōmijo. Bezma 20 kōmpaniji industryjnych miasta wyrobio elyktryčne, chymične a metalugične produkty, matyriouy kōnstrukcyjne, joduo a inkše. Isfara je tyž znano ze swych sadōw aprikōzowych, niy ino we Tadžykistanie.
+MBaye Babacar Niang (rodz. 19 grudnia 1994 we Meulan-en-Yvelines we Francyji) - synegalski fusbalok, kery gro na pozycyji napadziora we Torino F.C. a reprezentacyje Synegalu.
+Taj Mahal (Hindi: "ताज महल" korōnny pałac) – Mauzolyjōm we Agrze, we Indyjach. Zbudowoł je Szahdżahan. Taj Mahal ôstało pobudowane lo pamiyńci umartyj kobiyty Szahdżahana - Mumtaz Mahal. Skiż tygo Taj Mahal je roz za kedy mianowane świōntyńōm przōnio. Przi jeji budowie robiōło podug roztōmajtych danych ôde 20 do 25 tyśōncōw bauerōw, a budowano ja 22 roki (1632 - 1654). Taj Mahal je wpisane na lista światowygo dziedzictwa Unesco a bōło uznane za jedyn s 7 Nowych Cudōw Świata.
+Kazachstan, Republika Kazachstanu (kaz. "Қазақстан, Қазақстан Республикасы"; rus. "Казахстан, Республика Казахстан") – państwo, co leży we Azyji a Ojropie (5,4% powiyrzchni – teryny na zachōd ôd rzyki Emba). Bōło utworzōne we 1991 we wyniku rozpadu SSSR. Graniczy ze państwami: Chinōma (1460 km granice), Kirgistanym (980 km), Turkmynistanym (380 km), Ōzbekistanym (2300 km) a Rusyjōm (6467 km). Cuzamyn dugość granic Kazachstanu wynosi 12 187 km. Kazachstan mo tyż dostymp do nojwiynkszygo jeziora świata – Kaspijskigo Morza na dugości 2340 km.
+Taga Takatada (jap.: 多賀高忠, nar. 1425, um. 14 września 1486) – japōński prziwōdca wojokōw we ôkresie Muromachi. Bōł wasalym klana Kyōgoku.
+Szosowe kolarstwo to je szport, co w nim kolorze sie ścigajōm na szosowym kole. Ôd 1893 je to ôlimpijski szport. Kolorzōm patrōnuje Union Cycliste Internationale ôd 1900. Je moc wyścigōw we Ojropie, bez przikłod Tour de France, Giro dItalia abo Vuelta a España (te trzi majōm miano Grand Tour). Sōm dzie zorty wyścigōw. Piyrszo je wieloetapowo (bp. Tour de France), a drugo jednodniowo (bp. Giro di Lombardia).
+Kagalaska, (alyjucko godka: Qigalaxsix) to je wyspa we raje Wysp Andrejanowa kere noležōm do archipelagu Alyjutōw (stan Alaska). Je dugo na 14,5 a šyroko na 11,3 kilomyjtra. Bez šyroko na kilkaset myjtrōw ciyśnina Kagalaska sōmsiaduje s wyspōm Adak. Je uōna besludno a stanowi teryn lyngowy lo ptokōw morskich a bez lato na jeij wybřežach idzie trefić kōlōnije fokōw.
+Norbert Wójtowicz (rodz. 1 grudnia 1972 we Płocku) – polski znowca gyszichty, teolog, myśliciel a publicysta. Przinoleży do "Polskigo Towarzistwa Heraldycznygo", "Płockigo Towarzistwa Naukowygo", "International Association of Amateur Heralds", "Polskigo Hugynockigo Towarzistwa", "Kōnfederacyje Spiskij" a "The Order of Saint Isidore of Seville". Ôd 2008 człōnek Nojwyższyj Rady "Światowyj Rady Podszukōnkōw ô Polōnije" (The World Research Council on Poles Abroad). W 2005 nagrodzōny nadgrodōm „Złote pióro Wolnomularza Polskiego”. S przekōnań politycznych je kōnserwatystōm. „Sztuka Królewska. Historia i myśl wolnomularstwa na przestrzeni dziejów” (Wrocław 1997) ISBN 83-900696-3-6 „Wielki Architekt Wszechświata. Teologiczna krytyka masońskich wizji Boga” (Wrocław 1999) ISBN 83-910542-5-X „Antymasońska kampania 1938” (Krzeszowice 2005) ISBN 83-60048-10-X „Rozmowy o masonerii” (Krzeszowice 2005) ISBN 83-60048-21-5 „Masoneria. Mały słownik” (Warszawa 2006) ISBN 978-83-7192-307-4 „Praemiando Incitat - Order Świętego Stanisława (Wybrane dokumenty)” (Warszawa 2007) ISBN 978-83-925702-0-2
+Missisipi, (ang. "Mississippi River") – rzyka we strzodkowyj a połedniowyj tajli USA, dugo na 3778 kilomyjtrōw, s wiyrchym ściekanio 3,2 mln km². Za jei anfang uznowo sie wypływ ze jeździora Itasca. Ujście mo do Meksykańskij Zatoki deltōm ô trzech ramiōnach. Przepływo przez sztaty: Minnesota, Wisconsin, Iowa, Illinois, Missouri, Kentucky, Tennessee, Arkansas, Mississippi a Luizjana. Nojsrogszy dopływ: Missouri (prowy). Je to nojdugszo rzyka Pōłnocnyj Ameriki a sztworto na świecie.
+Demi Moore - amerikańsko filmowo szauszpilerka 27 lipca - Richard Herrmann, gōrnoślōnski fusbalok, groł lo reprezentacyji Niymcōw 4 siyrpnia - Marilyn Monroe, amerikańsko aktorka filmowo Wielganoc: 22 kwietnia Boże Cioło: 21 czyrwca
+Zdeněk Smetana (rodz. 26 czerwca 1925 we Pradze, um. 25 lutygo 2016 we Pradze) to bōu czeski animator, reżiser a producynt filmōw animowanych. Pracowoł we studjach Bratři v triku a Krátký film Praha. Znony s filmōw "Żwirek i Muchomorek (Żwirek a Mōchomorek)", "Wodnik Szuwarek (Utoplec Szuwarek)" a inkszych. Ilustrowoł tyż kśōnżki lo bajtli. kinobox.cz (čes.)
+Mistrzostwa Ojropy we Fusbalu 2012, ôficjolniy tyż UEFA Euro 2012 to sztyrnosty turniej ô mistrzostwo Ojropy we fusbalu chopōw, kery ôdbywoł sie we Polsce a na Ukrajinie. Zwyciynscōm ôstoła reprezentacyjo Szpaniji. Miasta a sztadjōny. Szpile grone bōły na 8 sztadjōnach we 8 miastach. Bōły to: – Warszawa – Bryslał – Gdańsk – Poznaniy – Kijōw – Donieck – Lwōw – Dniypropetrowsk
+Październik to je dzieśōnty, podug używanygo na Ślōnsku kalyndorza gregoriańskigo, mieśōnc we roku. Podug Brücknera, jygo miano pochodzi ôd "paździerze" - abfale ôd lnu abo hamftu. Je to nojdugszy miyśōnc we roku, skiż tygo, co we październiku zmiynio sie czas ze letnigo na zimowy, bes cōż trwo ōun godzina dużyj kej inksze miyśōnce kere majōm 31 dni. We wiynkszości godek ojropejskich używane je miano "October", co ôznaczo "uōsmy miyśōnc".
+Missisipi – sztat we USA Missisipi – rzyka we USA Gminy we USA: Mississippi (ang. "Mississippi Township") – gmin we sztacie Arkansas, we hrabstwie Crittenden Mississippi (ang.: "Mississippi Township") – gmin we sztacie Arkansas, we hrabstwie Desha Mississippi (ang.: "Mississippi Township") – gmin we sztacie Arkansas, we hrabstwie Sebastian Mississippi (ang.: "Mississippi Township") – gmin we sztacie Illinois, we hrabstwie Jersey Mississippi (ang.: "Mississippi Township") – gmin we sztacie Missouri, we hrabstwie Mississippi Hrabstwa we USA: Mississippi (ang.: "Mississippi County") – we sztacie Arkansas Mississippi (ang.: "Mississippi County") – we sztacie Missouri
+Miasta we USA: Ridgefield – miasto we sztacie Connecticut, we hrabstwie Fairfield Ridgefield – miasto we sztacie New Jersey, we hrabstwie Bergen Ridgefield – miasto we sztacie Waszyngtōn, we hrabstwie Clark Gminy we USA: Ridgefield (ang. "Ridgefield Town") – gmin we sztacie Connecticut, we hrabstwie Fairfield Ridgefield (ang. "Ridgefield Township") – gmin we sztacie Ohio, we hrabstwie Huron
+Tampico – wieś we USA, we sztacie Illinois, we hrabstwie Whiteside. Mo 1 km² wiyrchu a podug danych ze 2012 roku pōmiyszkiwało sam 778 ludzi. Bōł sam rodzōny prezydynt USA , Ronald Reagan.
+GKS Katowicy (GKS - "Górniczy Klub Sportowy", śl: Grubiorski Klub Szportowy) – ślōnski klub fusbalowy ze Katowicōw. Dzioło ôbecniy kej "Stowarzyszenie Kibiców Klubu Górniczy Klub Sportowy Katowice" a gro we polskij piyrszyj lidze. Drugo drużyna (rezerwy) – GKS II Katowicy gro we A-klasie, a drużyna babōw we II lidze żyńskij. GKS powstoł we 1964 roku a swoje szpile gro na stadjōnie przi hulicy Bukowyj 1. Klub mo tyż sekcyjo hokejowo - HC GKS Katowicy, kero gro we 1 lidze. Uoficjalno zajta GKS Katowicy Zajta ferajnu SK 1964 Zajta kibicōw
+Les Paul (rodz. 9 czyrwnia 1915 we Waukesha, um. 13 siyrpnia 2009 we White Plains) – amerikański dżezowy gitarzista a tyż wynalozca. Nojbarzi znōmy skiż wynaleziynio elektrycznyj gitary kero niy mioła rezonansowygo pudła. Jygo prototyp niy znod zastosowanio, nale model Gibson Les Paul, kery zaprojektowoł lo firmy Gibson, doł możliwość powstanio rokowyj muzyce a je bezma niyzmiyńōny we użyciu aże do dzisiej. Inksze jygo wynalozki to overdubbind, delay a wielośladowe nagrywanie. Dostoł nadgroda Grammy Trustees Award we 1983 roku. Neczajta Les Paula (we angelskij godce)
+Republika Vanuatu (bislama: Ripablik blong Vanuatu) – państwo we Ôceaniji, na Pokojnym Ôceanie. Je rozlygowane na 83 wyspach Nowych Hebrydōw, s kerych 65 je pōmiyszkiwanych. Gospodarka sam je ôparto na bauerstwie a turystyce. Neczajta rzōndu Vanuatu
+Taunton - miasto w Wielgij Brytaniji, we Ynglandzie, we hrabstwie Somerset.
+Nowy Ôrlean (ang. "New Orleans", fr. "La Nouvelle-Orléans") – miasto we Zjednoczōnych Sztatach, nojsrogsze we sztacie Luizjana. Założōne we 1718 roku. Srogo zniszczōne skiż Huraganu Katrina we 2005 roku. We 2000 roku pōmiyszkiwało sam 484,7 tyś. ludzi; na 2014 rok 384,2 tyś.
+Beuthener Spiel- und Sport-Verein 1909, (Britannia Beuthen, SuSV 09, Beuthen 09) – downy ślōnski klub fusbalowy ze Beuthen (terozki Bytōm). Powstoł we 1909 roku. Beuthen 09 - pod takym mianym fusbalklub tyn fōngowoł do 1945 roku. Klubowe farby: bioło-żōłte. 9 majstrōw Gōrnygo Ślōnska - 1913, 1914, 1921, 1923, 1925, 1930, 1931, 1932, 1933 2 majstry ślōnski gauligi - 1934, 1937 1/4 miymieckich zbindszpilōw ô majstra - 1932/33 Paul Malik Richard Malik Josef Famula
+Fest Piosynki TV ABU 2012 - piyrszŏ edycyjŏ Festu Piosynki TV ABU. Fest, kery niy je kōnkursŏwy, kery miŏł miyjsce 14 paździyrnikã 2013 we Hali KBS we Połedniyowej Koryje pŏdczŏs 49-gŏ spŏtkaniya człōnkŏw ABU (Uniyjŏ Nadawcŏw Azyjŏ-Pacyfik). Lokacyjŏ. "Seul" - stolicã a nŏjwielgsze miastŏ Połedniyowej Koryje ze populacyjōm wiynkszōm niżeli 10 mln. Ojrowizyjo Festy piosynki ABU
+Czad, Republika Czadu (fr. "République du Tchad", arab. جمهوريّة تشاد ["Jumhuriyat Tashad"]) – państwo we strzodkowyj Africe. Granica mo ôd pōłnocy s Libijōm, ôd wschodu s Sudanym, ôd połednia s Strzodkowoafrikańskōm Republikōm, ôd połedniowygo zachodu s Kamerōnym a Niigeryjōm a ôd zachodu s Niigrym. Jygo miano pochodzi ôd Jeziora Czad. Pōłnocno tajla kraju zajmuje Sahara, na połedniu idzie trefić sawanny. 3/4 ludności kero mo robota pracuje we bauerstwie. Rozpoznane, nale niyeksploatawane sōm surowce mineralne, krōm wydobywanyj na pouedniu naftowyj ropy.
+William Crampton (nar. 1936, um. 1997) – brytyjski weksylolog, autōr ksiōnżek ô fanach i gowa Fédération internationale des associations vexillologiques (Miyndzynŏrodowŏ Federacyjŏ Stŏwarziszyń Weksylologicznych) ôd 1993 do 1997.
+Motörhead - angelsko muzyczno skupina kero groła heavy metal, założōno we 1975 roku. 28 grudnia 2015 umrził lider grupy Lemmy Kilmister, bezcuż ôstała rozwiōnzano. Lemmy Kilmister (umarty) - basgitara, śpiyw Phil Campbell - gitara Mikkey Dee - szlagcojg Uostatni skłod. Skłod skupiny na czasowyj ôsi: "Motörhead" (1977) "Overkil" (1979) "Bomber" (1979) "Ace of Spades" (1980) "No Sleep til Hammersmith" (1981) "Iron Fist" (1982) "Another Perfect Day" (1983) "Orgasmatron" (1986) "Rock n Roll" (1987) "Nö Sleep at All" (1988) "1916" (1991) "March ör Die" (1992) "Bastards" "Sacrifice" (1995) "Overnight Sensation" (1996) "Snake Bite Love" (1998) "Everything Louder Than Everyone Else" (1999) "We Are Motörhead" (2000) "Hammered" (2002) "Live at Brixton Academy" (2003 ) "Inferno" (2004) "Kiss of Death" (2006) "Better Motörhead Than Dead - Live at Hammersmith" (2007) "Motörizer" (2008) "The Wörld Is Yours" (2010) "Aftershock" (2013) "Bad Magic" (2015) Ôficjalno neczajta skupiny
+Nekomimi (猫耳 jap: Kocie uszy) to je zorta kemonomimi, podle popularnyj kultury japōńskij to czowiek, zwykle baba z kociymi uszami i ôgōnym.
+Alfred Zaręba (rodz. 10 listopada 1921 we Krakowie, um. 20 lutygo 1988 we Krakowie) – godkoznowca, slawista, djalektolog. Autor klasyfikacyje djalektōw ślōnskij godki.
+Bergerac - gmin we Francyji, we regijōnie Nowo Akwitanijo, we departamyńcie Dordogne. Mo 56,1 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwalo sam 27 419 ludzi. Repentigny Faenza Wielgopolski Ôstrōw Neczajta Bergerac
+.by je necowo dōmyna, kero je zrobiōno lo neczajtōw ze Biołorusi. Piyrszo zajta ze kōńcym .by zrobiyli we 1994.
+Anna C. Belknap – (rodz. 22 moja 1972 we Damariscotta, Maine) amerikańsko szauszpilerka, znōmo ze serialu a Medical Investigation. Terozki (2009) pomiyszkuje we Los Angeles, mo cera (rodz. 14 stycznia 2007), a syna Georgea (rodz. 6 luty 2009). Anna Belknap Online
+Tynis (abo tyż tynis ziymny) to je szportowy szpil rozgrŏwany na korcie tynisowym, polygajōncy na przebijaniu raketōm tynisowōm bal bez abo kole necu na pole ôpacznika, cwekym zdobyciŏ pōnktu bezpostrzednio abo postrzednio, we wyniku błyndu ôpacznika. Może być rozgrŏwany pojedynczo (tm. singel) abo we dwuôsobowych skupinach szpilerōw jednyj płci (debel) abo ôbōch (mikst). Tynis przinŏleżoł do latowych dyscyplin ôlimpijskich we latach 1896–1924. Do jejich programu wrōciōł we 1988. Terŏźnŏ wersyjŏ tynisu narodziyła sie we Wielgij Brytaniji pod kōniec XIX stoleciŏ pod mianym "lawn tennis" (śl. "tynis na trŏwie"). Hned po swojim nastōniu tynis rozniōs sie postrzōd wyższych szicht anglojynzycznych społeczyństw zatym stoł sie popularny na cołkim świecie. Nojwŏżniyjszymi tynisowymi szpilami w roku sōm sztyry turniyje tworzōnce tm. "Wielgi Szlem": Australian Open, French Open, Wimbledon a US Open. Postrzōd fachōw reprezyntacyji miyndzynŏrodowych wyrōżniŏ sie: Becher Davisa, Becher Hopmana, szpile Fed Cupu i Drużynowy Becher Świata. Bale do tynisu skłŏdajōm sie z dwōch połōnczōnych ze sobōm pōłōwek wulkanizowanego kauczuku pokrytych miszōngym filcu i sztucznego w��ōkna (dŏwnij używano było flanelowyj powłōki). W tynisie wyrōżniŏ sie ôziym bazowych zagrań: zerwis, forhend, bekhend, wolej, pōłwolej, smecz, skrōt i lob. Kożdy szlag wykōnuje sie ze pōmocōm rakety, tak coby bal trefiōł w tajlã kortu ôpacznika. Miana ôdbić ôdnoszōm sie do mōmyntu, kedy sōm wykōnowane (w przipadku zerwisu) abo knifu jejich wykōnaniŏ.
+Piyrszŏ wojna światowŏ to bōła wojna światowŏ, co trwoła ôd 28 lipnia 1914 do 11 listopada 1918. Ôbyjmowała zasiyngym działań wojynnych bezma cołkõ Ojropã, Azyjõ, Afrykã a wszyjske ôceany. Zajtami wojaczki bōły: yntynta (Trōjugoda), to je Brytyjske Impyrium, Francuskŏ Republika, Ruske Impyrium, Krōlestwo Syrbije, Cysŏrstwo Japōnije, Krōlestwo Italije (ôd 1915) i Zjednoczōne Sztaty (ôd 1917), a cyntralne moce (Trōjsztama), to je Austro-Madziary i Niymiecke Cysŏrstwo, ze sparciym ôd Ôsmańskigo Impyrium a Carstwa Bułgaryje. Bōł to nojsrogszy kōnflikt zbrojny we Ojropie ôd czasu napoleōńskich wojyn, skirz czego bōł ôn mianowany Wielgŏ Wojna przed drugōm wojnōm światowōm. Wojnã zwyciynżyły krŏje yntynty. Umarło w nij bez 14 milijōnōw ludzi. Wyznaczyła symboliczny kōniec 19. stoleciŏ jak tyż kōniec hegymōnije ojropejskij na świecie. Ôd ônyj abszlusu corŏz srogszõ rolã we miyndzynacyjnych relacyjach zaczły ôdegrŏwać Zjednoczōne Sztaty i utworzōny we 1922 roku Sojusz Socjalistycznych Sowieckich Republik. Zaczōntek wojny. We 1914 roku bōło fest wiela wojskowych umōw pōmiyndzy ojropejskimi krŏjami, w tym ugŏda miyndzy Niymcami a Austro-Madziarami a ugŏda miyndzy Francyjōm, Wielgōm Brytanijōm i Rusyjōm. Trefiyniym, co dokludziyło do wojaczki, bōło zabicie arcyprinca Franciszka Ferdinanda, nŏstympcy korōny austryjŏckij, i ônego ślubnyj Zofie Chotek von Chotkowa we Sarajewie 28 czyrwnia 1914 roku bez modego syrbskigo sztudynta Gavrilo Principa. Ze sparciym ôd Niymcōw, Austryjŏ-Madziary wysłoły wykŏz rzeczy, co Syrbijŏ musiała sie na niy zgodzić abo by sie zaczła wojna. Kej Austryjŏ niy dostała kōntyntujōncyj ôdpowiedzi ôd Syrbije, napadła jōm 29 lipnia 1914 roku. Roztōmajte umŏwy wojskowe sprawiyły, iże Niymce prziwstoły do ​wojny po zajcie austryjo-madziarskij – a Francyjŏ i Rusyjŏ zaczōnły pōmŏgać ​​Syrbije. Dziyń niyskorzij Wielgŏ Brytanijŏ prziwstoła do wojaczki po zajcie Francyje i Rusyje. Ciōng wojny. 1914 rok. Niymce ôdniosły wczaśne zwyciynstwa na zachodnim frōncie we bataliji granicznyj (14 siyrpnia - 24 siyrpnia). Jednak Rusy napadli weschōd, czym zmusiyli Niymcōw do przeciepaniŏ ônych wojŏkōw zmŏcniajōncych zachodni frōnt na weschōd. Niymce ze reskyrowaniym ôd Paula von Hindenburga ôdniosły zwyciynstwo nad Rusyjōm we seryji bataliji mianowanych cuzamyn batalijōm pod Tannenbergym (17 siyrpnia - 2 września), nale skuli kōnieczności przeciepniyńciŏ resorcōw na weschōd a zawalatego lifrowaniŏ resorcōw na frōnt kery zaôbycz ôpiyroł sie na kōniu i wozie, plan ôd Schlieffena niy mōg być doimyntnie wdrożōny. We piyrszyj bataliji nad Marne (5 września - 12 września) francuskŏ armijŏ, ze pōmocōm ôd Brytyjczykōw, skutecznie zapobiygała niymieckimu najazdowi. We piyrszyj bataliji pod Ypres (paździyrnik-listopad 1914) Brytyjczyki a ônych sojuszniki sztopnyli niymiecki najŏzd, nale straty wojŏkōw po ôbōch zajtach bōły zgolyme. We listopadzie Ôsmańske Impyrium prziwstoło do wojaczki po zajcie cyntralnych mocōw. Ôd 11 listopada do 6 grudnia Rusy kludziyli ślōnskõ ôfensywã, co zakōńczyła sie taktycznym sukcesym Rusyje, nale strategicznie bōła to porażka. 1915 rok. Armijŏ Brytyjskigo Impyrium, co we nij byli zaôbycz ludzie ze Australije i Nowyj Zelandyje, podyjmła prōbã zdobyciŏ Bōny Gallipoli we lutym 1915 roku. Chcieli zdobyć Stambuł, stolicã Ôsmańskigo Impyrium. Ôtworziłoby to ciyśninã do Czŏrnego Morza i dozwolyłoby przeciepowanie strzodkōw wojynnych na pōmoc dlŏ Rusyje. Batalijŏ pod Gallipoli trwoła do stycznia 1916 roku, kej Turki zmusiyli Brytyjczykōw do nawrotu. Ta batalijŏ zrobiyła Mustafã Kemala Atatürka bohatyrym tureckij nacyje. 7 mŏja brytyjski pasażerski szif RMS Lusitania zatōnōł bez torpedã wystrzelōnõ ze niymieckigo podwodnego szifu U-20 przi połedniowym wybrzyżu Irlandyje. Zginyło 1198 ludzi, a kole 228 z nich to byli ôbywatele amerykōńscy. To fest pogorszyło relacyje miyndzy Niymcami a Zjednoczōnymi Sztatami. 1916 rok. Na zaczōntku 1916 roku sytuacyjŏ na zachodnim frōncie zrobiyła sie sztabilnŏ, a pŏrã prōb przebiciŏ sie ôbōch zajt bōły niypodarzōne. Kōmandyr niymieckij armije Erich von Falkenhayn uzdoł najŏzd na Verdun we Francyji. Batalijŏ pod Verdun , trwajōncŏ ôd 21 lutego do 18 grudnia, to bōła jednã ze nojwŏżniyjszych a nojbarzij krwŏwych bataliji wojaczki; po ôbōch zajtach zginyło beze sztwierć milijōna wojŏkōw, a co nojmynij milijōn bōło raniōne. Na sztarcie najŏzdu Niymce zdobyły trochã terytorium. 25 lutego zdobyły Fort Douaumont. Jyneroł Philippe Pétain bōł wyznaczōny do kōmandyrowaniŏ francuskij ôbrōnie i spowolniōł niymiecki najŏzd. Dozwolyło to Francuzōm przikludzynie srogszyj wielości wojŏkōw i resorcōw na pole batalije wzduż Voie Sacrée. Ataki trwoły miesiōncami, ze zgolymymi stratami po ôbōch zajtach. 1 mŏja jyneroł Robert Nivelle zastōmpiōł jyneroła Pétaina. 22 czyrwnia 1916 roku Niymce po rŏz piyrszy we czasie wojaczki użyli trujōncego gazu. 1 lipnia zaczła sie batalijŏ nad Somme, co miała zmyńszyć presã na Verdun. We trwajōncyj do listopada bataliji nad Somme zginyło abo ôstało rannych bez 1,5 milijōna wojŏkōw. Alianty, zaôbycz brytyjske jednotki społym ze francuskimi, prōbowały przebić sie beze niymiecke linije wzduż 19 km frōntu na pōłnoc i połednie ôd rzyki Somme we pōłnocnyj Francyji. Batalijŏ je fest pamiyntanŏ ze ônyj piyrszego dnia – 1 lipnia 1916 roku – kej brytyjskŏ armijŏ straciyła 67 470 wojŏkōw, 19 240 zabitych; nojsrogszõ wielość we swojij gyszychcie. Francuzy napadli Verdun 21 paździyrnika 1916 roku, a 24 paździyrnika zdobyli Fort Douaumont. Do czasu ôstatnij francuskij ataki, co zaczła sie 11 grudnia, Niymce dokludziyli jejich bezma do pōnktu wyjściŏ. 6 grudnia David Lloyd George ôstoł prymierym Wielgij Brytanije. 1917 rok. We Rusyji małŏ dostympność kustu i niyzadowolynie ze role krŏju we czasie wojny dokludziyły do tm. lutowyj ​​rewolucyje 1917 roku, kej krōlestwo ôd ruskigo cara Nikolausa II. bōło zastōmpiōne dymokratycznym regyrōnkym. We ôkresie tm. paździyrnikowyj rewolucyje Sowiety utworzili tymczasowy regyrōnek ze kerowaniym ôd Władimira Lynina. 6 kwietnia Zjednoczōne Sztaty wypedziały wojnã Niymcōm, skirz atak ôd niymieckich szifōw podwodnych na ônych szify. 9 kwietnia brytyjske, kanadyjske i australijske wojska zaczły atakã mianowanõ batalijŏ pod Arras. Trwoła do 16 mŏja; trochã ziymie ôstało zdobyte. Batalijŏ pod Cambrai (20 listopada - 3 grudnia) prziniosła piyrsze podarzōne użycie tankōw ôd brytyjskij armije. Piyrszŏ tajla batalije zyskała terytorium, nale ôstała bezma doimyntnie ôdbitŏ bez niyskorniyjszõ niymieckõ kōntratakã. 1918 rok. Po ruskij rewolucyji 3 marca podpisanŏ bōła ugoda brzesko-litowskŏ miyndzy Rusyjōm a Niymcami. Rusyjŏ straciyła pŏrã terytoriōw, coby dostała pokōj. Dozwolyło to Niymcōm na przeciepniyncie wojsk na zachodni frōnt. Po drugij zajcie do bojōw przilōnczyła sie corŏz srogszŏ wielość amerykōńskich wojŏkōw. Bułgaryjŏ podpisała zawieszynie brōni 29 września, a 30 paździyrnika poddało sie Ôsmańske Impyrium 24 paździyrnika italijańskŏ armijŏ zaczła nowõ ôfensywã przeciwko Austro-Madziarōm. 3 listopada Austryjŏ-Madziary wystōmpiyły ô zawieszynie brōni. We Niymcach zaczła sie rewolucyjŏ a 9 listopada ôgłoszōnŏ bōła republika. Cysŏrz Wilhelm II. uciyk do Niderlandōw. We Compiègne Yntynta podpisała zawieszynie brōni ze Niymcami, a ô godzinie jedynŏstyj rano 11 listopada 1918 roku wojna sie skōńczyła. 28 czyrwnia 1919 roku po pokojowyj kōnferyncyji we Paryżu podpisanŏ bōła umŏwa wersalskŏ miyndzy Niymcami a aliantami. Niyskorzij podpisane bōły ugŏdy ze Austryjōm, Madziarami, Bułgaryjōm i Ôsmańskim Impyrium. 1914 12 siyrpnia - Batalijŏ pod Cer 14 siyrpnia - 2 września - Batalijŏ pod Tannenbergym 17 siyrpnia - Batalijŏ pod Stalluponen 21 siyrpnia - Batalijŏ ô Ardyny 23 siyrpnia - Batalijŏ pod Mons 28 siyrpnia - Batalijŏ ô Helgoland wrzesiyń - Piyrszŏ batalijŏ nad Marnōm 31 paździyrnika-22 listopada - Piyrszŏ batalijŏ pod Ypres 1 listopada - Batalijŏ pod Coronelym 11 listopada - Batalijŏ pod Łodziōm 1915 22 kwietnia - 25 mŏja - Drugŏ batalijŏ pod Ypres 9 mŏja - Drugŏ Batalijŏ pod Artois 6 siyrpnia - Batalijŏ pod Sari Bair 25 września-28 września - Batalijŏ pod Loos 1916 luty-grudziyń - Batalijŏ pod Verdun 27 kwietnia - Batalijŏ pod Hulluch 31 mŏja - Batalijŏ Jutlandzkŏ 7 lipnia - Batalijŏ pod Lasym Mametz 27 paździyrnika - Batalijŏ pod Segale 1917 26 marca - Piyrszŏ batalijŏ ô Gazã 31 lipnia - 10 listopada - Batalijŏ pod Passchendaele 24 paździyrnika 9 listopada - Batalijŏ pod Caporetto 1918 1 czyrwnia – Batalijŏ pod lasym Belleau 15 lipnia - Drugŏ batalijŏ nad Marnōm siyrpiyń - Batalijŏ pod Amiens wrzesiyń - Batalijŏ pod Megiddo
+Ilich Ramírez Sánchez (rodz. 12 października 1949 we Caracas we Wynezueli) – jedyn ze nojbarzi znōmych terrorystōw, ôd cajtōngōw mianowany "Szakalym". Bōł chowany ôd ôjca marksisty, a skiż tygo przijōn piyrsze miano "Ilich", ôd Lynina. Bōł szkolorzym we szuli partyzantōw we Kubie a niyskorzi sztudyrowoł we Moskwie, na Uniwersytecie mi. Lumumby. Niyskorzi ôstoł terrorystōm. Jygo piyrszo akcyjo to zamach na Edwarda Sieffa, biznesmana żydowskigo pochodzynio. Nojbarzi znōmo akcyjo we jygo karierze bōła we Wiedniu, kej 21 grudnia 1976 wloz ze piyńćōma inkszymi terrorystōma na tref ministrōw OPEC, zaszlachtowali uōni wuōnczas 3 perzōny a wziyni 81 zakłodnikōw. Zażyczyli sie fligra, a kej go dostali uwolnili 41 zakłodnikōw a ze pozostałōm tajlōm polecieli do Algeru. Godo sie, aże wziyni wuōnczas 50 milijōnōw dolarōw za jejich uwolniyniy a citli do Libije. We 80. lotach XX stolecio Ilich Ramírez Sánchez bōł terrorystōm za kerym nojwiyncy sznupały wszyjske policyje świata. Na kōniec chycili go we 1984. Terozki je zawarty we anclu do kōńca żywobycio. Jygo perzōna a gyszichta żywobycio ôstała sie inszpiracyjōm lo Roberta Ludluma, kery ôpisoł jygo smyślōne dzieje we bestsellerowyj seryje rōmanōw "The Bourne Identity".
+Guillermo Lasso, po prŏwdzie Guillermo Alberto Santiago Lasso Mendoza (nar. 16 listopada 1955 w Guayaquil) to je ekwadōrski politiker i ekōnōmista, gubernatōr prowincyje Guayas w latach 1998–1999, minister ekōnōmije we 1999 roku. Zwyciynzca ôbiorōw prezydynckich w Ekwadōrze we 2021 roku. Przed wygranōm we 2021 roku Lasso kandydował tyż na prezydynta we 2013 i 2017 roku. Lasso bōł bankiyrzym i znanym krytykym piyrwyjszego prezydynta Rafael Correa. We 1999 roku Lasso bōł ministrym ekōnōmije, kedy prezydyntym bōł Jamil Mahuad. Wczaśnij bōł gubernatorym Guayas. Był także szefem banku Guayaquil. We 2021 roku ôstoł ôbrany na prezydyncie po pokōnaniu socjalistycznego rywŏla Andreza Arauza ô 52%–47%. Ôficjalnŏ zajta
+Ř, ř - buchsztaba łacińskigo alfabetu, używano we czeskij a gōrnosorbskij godkach, a tyż we ślōnskim alfabecie fōnetycznym. Ôznaczo klang [r̝̊]. We polskij godce a we wiynkszości ślōnskich alfabetōw miost ř je używany dwuznok rz.
+Bitwa pode Šawlōma (lit. "Saulės mūšis" abo "Šiaulių mūšis", ôt. "Saules kauja", miym. "Schlacht von Schaulen") – bitwa miyndzy Zakōnym kawalyrōw miečowych a siuōma Zemgalōw a Žmudzinōw, do kery došuo 22 wřeśna 1236 kole miejscowości Šawle. Štichym do starcio buōa agresywno polityka Zakōnu, kery prōbowou zaprowadzić na ziymiach Boutōw chřeścijaństwo metodōm ôgnia a mieča. We 1236 zakōn dostou ôd papiyža bulla, we kery ôguošōno bōua krucjata přeciwko Litwie a Žmudzi. Přebiyg. Pode Šawlōma zakōnniki napadli na pora wiosek Žmudzinōw. Jak prōbowali přelyźć nazod bez Dźwina, trefili jeich grupa wachujōnco při brodzie a zdecydowano na walka. Ryceře Zakōnu niy chcieli walčyć po ćmoku, skiž tego co niy znoli dobře terynu a boli sie potopić kōnie we bařouach. Jeich wōdz, Volquin, nakozou rozbić na noc ôbōz. Do rana na plac bitwy pōgany śćōnguy posiuki ôd inkšych plemiōn. Jeich přewoga bōua tako, co znoli fest dobře teryn a tyž niy byli ciynžko ôpancyřeni, bez cōž mogli gibcij manewrować a niy boli sie bařouōw. We starciu siuy pōgan zmusiuy do uciečki zakōnnikōw, 50 ś nich zašlachtowali na placu bitwy (w tym Valquina), a 2700 nigdy niy powrōciuo s krucjaty, prawdopodobniy tyž zostali zašlachtowani, yno juž pōźnij, kej prōbowali przelyźć bez lasy a bařouy nazod do Rigi a Dorpatu. Efekty starcio. Po bitwie znajōnce jeij wynik piyrwyj podbite ludy: Zemgale, Zelowie a Kurowie začyni powstanie přeciw Zakōnowi. Wšyjstke efekty downijšych podbojōw a chrystianizacyje ziym na pouednie ôd Dźwiny zostouy zniwečōne, a Zakōn rozpod sie, jygo pozostali při žyciu čuōnkowie přistōmpili do Zakōna Křižackigo. Bitwa we kultuře. Ô bitwie pod Šawlōma śpiywo ôtewsko grupa folkmetalowo Skyforger we śpiywce "Kauja pie Saules".
+Fugazi – amerykańsko grupa muzyčno wykōnujōnca hard core, zouožōno we 1991 roku we Wašyngtonie. Mimo, aže zespōu niy zostou ôficjalniy rozwiōnzany, niy egzystuje ôd 2002. Ian MacKaye – śpiew, gitara Guy Picciotto – śpiew, gitara Joe Lally – gitara basowo Brendan Canty – perkusyjo 1989 – "13 Songs" (utwory ze "Fugazi" i "Margin Walker") 1990 – "Repeater" (wydany tyž kej "Repeater   3 Songs" ôroz s utworōma s "3 Songs") 1991 – "Steady Diet of Nothing" 1993 – "In on the Kill Taker" 1995 – "Red Medicine" 1998 – "End Hits" 1999 – "Instrument Soundtrack" 2001 – "The Argument" 1988 – "Fugazi" 1989 – "Margin Walker" 2001 – "Furniture   2" Ôficyjolno neczajta zespoōu
+Joachim Cureus (rodz. 23 października 1532 we Freystadt (terozki Kożuchōw), um. 21 stycznia 1573 we Glogau (terozki Głogōw)) – miymiecki prozajik a historyk. Je autorem gyszichty Ślōnska "Gentis Silesiae annales", kero bōła wydano we 1571 roku a we keryj piyrszy roz użyto mianōw "Dolny Ślōnsk" a "Gōrny Ślōnsk" ("Silesia Inferior" a "Superior"). Krōm tygo pisoł tyż teologiczne ôzprowki.
+Prudnickŏ Ścinawa (pol. "Ścinawa Mała", miym. "Steinau in Oberschlesien") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Fyrlōnd. We 2011 roku wieś miała 767 miyszkańcōw.
+Dorota Abbe (rodz. 13 maja 1973) – polsko szauszpilerka tyjatralno, filmowo a telewizyjno, wokalistka. W 1999 roku ôstoła absolwentkōm Szauszpilerskigo Wydziołu PWSFTviT we Łodzi. We latach 1999–2000 groła we Tyjatrze Polskim we Bielsku-Biołyj. Terozki wystympuje we wrocławskim Tyjatrze Wspōłczesnym im. E. Wiercińskiego (uod 2000 r.). 1999 "Czyż nie dobija się koni?" jako Rubby (reż. Tomasz Dutkiewicz) 1999 "Z Gwiazdą i Turoniem" jako Marysia; Gizd; Cyganka; Żyd (reż. Zbigniew Poprawski) 2000 "Czerwony szalik" jako Cera (reż. zbiorowa) 2000 "Piosenki pana Berangera" jako Panna ze tamburynym (reż. Maria Stebnicka) 2001 "Romeo i Julia" jako Julia (reż. Rimas Tuminas) 2002 "Odejście głodomora" jako Zosia (reż. Piotr Kruszczyński) 2003 "Cafe Panika" jako Minutka (reż. Łukasz Czuj) 2003 recital "Cymes chansons" (reż. Marek Kocot) 2003 "Gry" jako Debora Machnes, Pani Prokurator (reż. Redbad Klynstra) 2004 "Księga Hioba" (reż. Piotr Cieplak) 2004 "Niskie Łąki" jako Zoe (reż. Waldemar Krzystek) 2005 "Przytuleni" jako Pastor (reż. Gabriel Gietzky) 2005 "Głosy z Theresienstadt" (reż. Bente Kahan) 2006 "Uciekający samolot" jako Marguerite 1 (reż. Jarosław Tumidajski) 2006 "Balladyna" jako Balladyna (reż. Krystyna Meissner) 1999 "Dybuk" jako Członek familji Pana Młodego (reż. Agnieszka Holland) 2001 "Przemiana 1999" jako Conchita (reż. Laco Adamik) 2000 "Twarze i maski" (serial) 2005 "Fala zbrodni" (serial) jako Rōża 2005 "Krótka histeria czasu" jako Uczestniczka fajery 2007 "Biuro kryminalne" (serial) jako Anna Gerczyńska 1999: I Nadgroda na festiwalu piosynki francuskij we Lubinie 2000 III nadgroda na festiwalu piosynki żydowskij we Waršawie Dorota Abbe we bazie Filmweb Dorota Abbe we bazie E-teatr
+Saint-Jean-de-Luz, bask. "Donibane Lohizune" - gmin we Francyji, we regijōnie Akwitanijo, we departamyńcie Pyrénées-Atlantiques. Mo 19,05 km² wiyrchu a podug danych ze 2012 roku pōmiyszkiwało sam 12 994 ludzi. Neczajta Saint-Jean-de-Luz
+Marlon Brando (do bliskych Bud, ur. 3 kwietnia 1924 we Omaha, Nebraska, um. 1 lipca 2004 we Los Angeles) – amerikański aktor, znony přede wšyjskym s rōl we takych filmach kej "Bana zwano požōndaniym", "Na nabřežach", "Dziki", "Uojciec chřestny" (prawdopodobniy jeigo nojbaři rozpoznawalno rola), abo "Čas Apokalipsy". Wyrežyserowou tyž western "Dwa ôbliča zymsty", we kerym sōm zagrou. Je uōn uwažany za jydnygo s nojwybitnijšych aktorōw amerikańskych. Brando wypracowou wuosny styl gry aktorskij, ôparty na systymie Stanisuawskigo. Grou guōwne role we dramatach, kōmedyjach i westernach, kaj zwykle wcielou sie we postacie zbōntowanych bohaterōw ô skōmplikowanej psychice. Jygo styl aktorski miou ajnflus na takych aktorōw kej James Dean, Paul Newman eli Robert De Niro. Jygo žycie prywatne bōuo buřliwe. Cera popeuniōua samobōjstwo, syna zawarli we cuchthauzie za morderstwo, a Brando miou problymy s nouōgym alkoholowym. We biōgrafiji "The Only Contender" kero bōua wydano we 1976 roku ôtwarcie přiznowou sie do Biseksualizmu, škryflajōnc: "Jak wielu chopōw mioužech doświadčynio hōmoseksualne, i niy ma mie za to gańba". Ôriyntacyjo Brando jasno zostoua sprecyzowano na portalu NNDB. Je laureatym wielu prestižowych nagrōd, m.in. dwōch Ôscarōw (poza tym zdobōu ješče šeść nōminacyji) – za "Uojca chřestnygo" i "Na nabřežach". We 1973 roku ôdmōwiyu přijyńcio Ôscara za "Uojca chřestnygo" , coby zaprotestować přeciwko dyskryminacyji Indianerōw i jejich zcygańōnymu předstawianiu we westernach, a tyž we geście poparcio do Indjanerōw ze Ruchu Indianerōw Amerikańskych kere ôkupowali Wounded Knee we rezerwacie Pine Ridge. Miast niygo na scyna wylazua modo Indjanerka Sacheen Littlefeather (Maria Cruz), kero we jygo imiyniu ôdgodoua přijyńcio nagrody a wyjaśniua tygo powody (Brando wspierou potym m.in. přiwōdce ôkupacyji Dennisa Banksa). Krōm nagrōd prestižowych mo tyž na swoim kōńcie Zuoto Malina za rola we filmie Wyspa doktora Moreau a dwie nōminacyje – za Wzōr i Kolōmba ôdkrywce. Filmografia. Nojwažnijše filmy s filmografii Marlona Brando: 2001: "Rozgrywko" ("The Score") 1998: "Uatwo forsa" ("Easy Money") 1997: "Śmiouy" ("The Brave") 1996: "Wyspa doktora Moreau" ("The Island ôf Doctor Moreau") 1996: "Don Juan DeMarco" 1992: "Kolōmb ôdkrywca" ("Christopher Columbus") 1990: "Nowicjuš" ("The Freshman") 1980: "Wzōr" ("The Formula") 1979: "Čas apokalipsy" ("Apocalypse Now") 1976: "Přeuōmy Missouri" ("The Missouri Breaks") 1973: "Uostatniy tango we Paryžu" 1972: "Uojciec chřestny" ("The Godfather") 1967: "Hrabina s Hōngkōngu" ("A Countess from Hong Kong") 1967: "W zwierciadle zuotygo ôka" ("Reflections in a Golden Eye") 1966: "Uobuawa" ("The Chase") 1966: "Appaloosa" ("The Appaloosa") 1962: "Rebelijo na Boōnty" ("Mutiny on the Bounty") 1962: "Spokojny Amerikōn" ("The Ugly American") 1961: "Dwa ôbliča zymsty" ("One-Eyed Jacks") 1959: "Keby ptoki bez gniozdōw" ("The Fugitive Kind) 1958: "Mode lwy" ("The Young Lions") 1957: "Sayōnara" ("Sayonara") 1956: "Herbaciarnio pod Mieśōnčkem " ("The Teahouse of the August Moon") 1954: "Désirée" 1954: "Dziki" ("The Wild One") 1954: "Na nabřežach" ("On the Waterfront") 1953: "Juljuš Cezar" ("Julius Caesar") 1952: "Viva Zapata!" 1951: "Bana zwano požōndaniym" ("A Streetcar Named Desire") 1950: "Pokuosie wojny" ("The Men") Zajta dōmowo (en) Marlon Brando we NNDB (en) Marlon Brando we Filmweb.pl (pl) Marlon Brando (en) – linia žycio
+Kragel, kragiel – szykowno tajla ôblyczynio, jigo gōrno kōńcōwka przi szyji, stale skōplowano ze ubiorym. Sztosowano ôd uōn. XIII stolecio. Kragel na przystrzyni lot zowdy bōł fest podatny na panōjōnce wuōnczas polityczne abo religijne autorytety, moda abo inksze ajnflusy.
+Lotniczo hawyna Frankfurt nad Mynym (miym.: "Flughafen Frankfurt am Main") je nojwiynkszym lotniskym miyndzynorodowym jeli chodzi ô wielość pasażerōw (54 milijōnōw) wy Miymcach. Ôficjalno neczajta
+Afroojrazyjŏ (ang. "Eurafrasia", "Afrasia", "Afro-Eurasia") wedle niykerych kōncepcyji geograficznych je to jedna z tajli świata zajmujōncŏ kol. 74 816 000 km², to je 14,7% wiyrchnie Ziymie. Miyszkŏ sam 5 milijardōw 988 milijōnōw ludzi, co stanowi 85,25% ludności świata. Afroojrazyjŏ skłŏdŏ sie ze dwōch kōntynyntōw: Ojrazyje (rozrōżnianyj na Ojropã a Azyjõ) i Afryki.
+Topanga - census-designated place we USA, we sztacie Kalifornijo, we hrabstwie Los Angeles. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 8289 ludzi.
+Krupnik – to zupa na wywarze jarzinowym abo miynsnym, zasypano kaszōm. Zwykle dodowo sie do nij suszōne grziby. Można go jeść tyż s kōnskōma miynsa.
+Senigallia -miasto we Italiji, we regijōnie Marche, we prowincyji Ancona. Mo 115,77 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 44 916 ludzi. Chester Lörrach Sens Neczajta Senigallii
+Piyrszym rokem III tyśōnclecio 11 wrzyśnia - zamach na World Trade Center 23 moja – FC Bayern München wygroł Liga Majstrōw po elwrach we finale s Valencia CF 29 lipca - Edward Gierek - polski polityker 25 siyrpnia - Aaliyah - amerikańsko piosynkorka Tusty Sztwortek: 22 lutygo Ôstatki: 27 lutygo Popielec: 28 lutygo Niydziela Palmowo: 8 kwietnia Wielgi Sztwortek: 12 kwietnia Wielgi Piōntek: 13 kwietnia Wielgo Sobota: 14 kwietnia Wielganoc: 15 kwietnia Pyńdziołek Wielkanocny: 16 kwietnia Wniybowstōmpiyniy: 24 moja Zesłaniy Ducha Świyntygo: 3 czyrwca Boże Cioło: 14 czyrwca
+Afy prawe, antropojidy – infrarzōnd cycŏczōw naczelnych, co ôbejmuje: afy szyrokonose (Platyrrhini/Ceboidea) – afy Nowego Świata afy wōnskonose (Catarrhini) afy wōnskonose zwiyrzokształtne (Cercopithecoidea) – afy Starego Świata afy człekokształtne (wōnskonose czuekokształtne) (Hominoidea) Majōm roztōmajtõ srogość, nojmyńszŏ, pigmejka, je myńszo ôd wewiōrki, nojwiynkszy gatunek, goryl, je srogszy ôd czowieka. Ciało ôd afōw je pokryte mynij abo barzij gynstymi szkutami, co tworzōm czynsto na łebie i karku zorta grziwy. Pozbyte szkutōw mōgōm być yno gymba, dłōnie, podeszwy szłapōw i ôkolice zadku. Ufarbiynie afōw je z wiynksza ciymne i skrōmne, yno tajle ciała bez szkutōw bywajōm zafarbiōne jaskrawo. U niykerych zortōw afōw trefiajōm sie trocha żywsze i barzij kōntrastowe farby szkutōw. Ôpacznie jak u inkszych rzyndōw cycŏczōw, u afōw mōzgoczaszka je moc rozwiniyntŏ i barzij zaôkrōnglōno. Cechōm charakterystycznōm czaszek afōw je tyż forma ôczodołōw, skerowanych do przodku (wyraźnij niż u małpiatek) i blank ôddzielōnych ôd jam skrōniowych. Uzymbiyniy ôd afōw je połne. Afy z wiynksza żyjōm we stadach abo grupach ô naturze familjōw, ô rozbudowanyj strukturze społecznyj. Wystympujōm tyż gatunki mōnogamiczne. Czynsto stadu przewodzi nojsilnijszy samiec. U samic wystympuje 4-tydniowy cykl mynstruacyjny, brak sezōnowości urodzyń. Samica rodzi porzōnd jedne mode, co bez dugszy czas je przi matce.
+Dokken to je amerykōńsko kapela, co szpilo muzyka ze zorty glam metal. Bōła założōno we 1978 roku we Los Angeles. Teroźne czōnki Don Dokken – śpiyw, rytmiczno gitara Jon Levin – kludzōnco gitara Chris McCarvill – bass, spōmogajōncy śpiyw Bill Zampa – szlagcojg "Breaking the Chains" (1981) "Tooth and Nail" (1984) "Under Lock and Key" (1985) "Back for the Attack" (1987) "Dysfunctional" (1995) "Shadowlife" (1997) "Erase the Slate" (1999) "Long Way Home" (2002) "Hell to Pay" (2004) "Lightning Strikes Again" (2008) "Broken Bones" (2012) Internetowo zajta ôd Dokken
+Massa Marittima - gmin we Italiji we regijōnie Toskanijo, we prowincyji Grosseto. Mo 283,45 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwało sam 8328 ludzi. Neczajta gminu Massa Marittima
+Fest Radyjny Piosynki ABU 2012 - piyrszŏ edycyjŏ kōnkursu radyjnegŏ ôrganizowanegŏ bez ABU kerŏ ôstałŏ siy 11 paździyrniyka 2012. Fest ôdbŏł siy we Haliy KBS we stolicy Połedniyowej Koryje, Seulu podczŏs 49-gŏ trefu człōnkōw ABU. We kōnkursiy bŏłŏ 26 piosynek ze 15 krejōw a 18 nadŏwcōw. Jury. Jury kere nagrŏdzałŏ jejich top 5 piosynek. Australijŏ - Commercial Radio Australia Bhutan - Centennial Radio Brunei - Radio Televisyen Brunei Fidżi - Fiji Broadcasting Corporation Indōnezyjŏ - Radio Republik Indonesia Indyje - All India Radio Iran - Islamic Republic of Iran Broadcasting / Soroush Multimedia Corp. Połedniyowŏ Koryjŏ - KBS 2FM/KBS Radio 2 Malezyjŏ - Radio Televisyen Malaysia / Astro All Asian Network Pakistan - Pakistan Broadcasting Corporation Singapur - MediaCorp Sri Lanka - MBC Networks Sudan - Sudan Radio Vanuatu - Australian Broadcasting Corporation Wietnam - Voice of Vietnam Festy piosynki ABU Türkvizyon Ojrowizyjŏ
+Kazimierz Julian Kutz (ur. 16 lutygo 1929 we Szopiynicach (terozki tajla Katowicōw), um. 18 grudnia 2018 we Jōzefowie) – ślōnski filmowy a tyjatralny reżyser, synatōr miyndzy 1997, a 2007, ôd 2007 poseł VI kadyncyje polskigo Sejmu. Doktōr honoris causa Ôpolskigo Ōniwersytetu (uod 1997). Do kupy ze inkszymi zołożył we Warszawie "Towarzistwo Przocielōw Ślōnska" (pol.: "Towarzystwo Przyjaciół Śląska"). We 2010 wydoł rōman "Piąta strona świata".
+Kajir (arab. القاهرة‎, "Al-Qāhirah") to je stolica a tyż nojsrogsze miasto Egiptu. Pōmiyszkuje sam kole 10 milijōnōw ludzi na przestrzyństwie 453 km². We metropoliji Wielgi Kajir pōmiyszkuje 20 milijōnōw ludzi, bez co je to szōstŏ nojsrogszŏ metropolijŏ na świecie. Miasto je rozlygowane nad krajami ôd rzyki Nil, kole placu, kaj rzyka ta tworzi deltã. Nojstarszŏ dzielnica ôd miasta je rozlygowanŏ trochã na weschōd ôd Nilu. Dalij, miasto rozpościyrŏ sie na zŏchōd, kaj zajmuje dŏwne teryny bauerske. Zachodnie dzielnice bōły zbudowane we 19. stoleciu, skirz czego wiyncyj je tam szyrokich alejōw, zielyni i ôdewrzōnych przestrzyństw. Za to stare, weschodnie dzielnice, majōm blank inakszy wyglōnd: gynstŏ zabudowa i małe, zatłoczōne aleje, co ofyn kōńczōm sie ślepymi zaułkami. Skirz tego, wiynkszość biōr i budōnkōw regyrōnkowych mieści sie we zachodnij tajli ôd miasta, a dzielnice weschodnie cechuje srogŏ wielość moszejōw. Atyny, Grecyjŏ Chartōm, Sudan Stuttgart, Niymce Stambuł, Turcyjŏ Nowy Jork, Zjednoczōne Sztaty Bejdżing, China Buenos Aires, Argyntyna Dżudda , Saudyjskŏ Arabijŏ Rzim, Italijŏ São Paulo, Brazylijŏ Alger, Algeryjŏ Toronto, Kanada Bagdad, Irak Moskwa, Rusyjŏ Paryż, Francyjŏ Lōndōn , Wielgŏ Brytanijŏ Lizbōna, Portugalijŏ Tokio, Japōnijŏ Praga , Czechy
+Starowschodniosłowiańsko godka (, , ) – martwo pisano godka, urzyndowo używano ôd wschodnich Słowianōw we Rusi we storoczach ôd X do XIV.
+Mōntana to je sztat we Zjednoczōnych Sztatach. Granica mo na pōłnocy ze Kanadōm, na wschodzie ze sztatōma Pōłnocno Dakota a Połedniowo Dakota, na połedniu ze Wyoming, a na zachodzie ze sztatym Idaho. Billings Missoula Great Falls Nojsrogsze miasta. Stolica - Helena Wielość ludzi - 967 440 Ôficjalno neczajta stanu Mōntana (we angelskij godce)
+Planebruch to je gmina we Miymcach, we landzie Brandynburgijo, we krysie Potsdam-Mittelmark. Mo 65,3 km² wiyrchu a pomiyszkuje ja 1146 ludzi (dane ze 2006 roku). Przinoleży do Zwiōnzku Gminōw Amt Brück. Neczajta Zwiōnzku Gmin Amt Brück
+Andyjskŏ gŏdka – nacho-dagestańskŏ gŏdka s tajli awarsko-andyjskich gŏdek ze skupiny andyjskich gŏdek używanŏ bez kole 5800 Andyjōw. Używanŏ je we Dagestōnie we Rusyje. We ynglickej gŏdce: Andyjskŏ gŏdka na Ethnologue
+Fußballsportverein Frankfurt – miymiecki klub fusbalowy s Frankfurtu. FSV, kej sie tyż godo na tyn klub, grou we 2 miymieckij Bundeslidze. Swoje szpile gro na Commerzbank-Arena we Frankfurče nad Mynym. Richard Herrmann - majster świata ze 1954 roku. Ôficjalno zajta FSV Frankfurt
+Fana Wrocławia mo ksztołt prostokōnta, kery je poźōmo potajlowany na dwie tajle. Ôd wiyrchu je czyrwiōno, a ôd spodku żōłto. Jeji farby sōm wziynte ze wapynu Wrocławia. Moge, nale niy musi, postrzodku fany być tyż wapyn Wrocław.
+Verrières (Puy-de-Dôme) - gmin we Francyji, we regijōnie Ôwernijo Verrières (Orne) - gmin we Francyji, we regijōnie Dolno Normandyjo Verrières (Ardennes) - gmin we Francyji, we regijōnie Szampanijo-Ardyny Verrières (Aube) - gmin we Francyji, we regijōnie Szampanijo-Ardyny Verrières (Marne) - gmin we Francyji, we regijōnie Szampanijo-Ardyny Verrières (Aveyron) - gmin we Francyji, we regijōnie Midi-Pyrénées Verrières (Charente) - gmin we Francyji, we regijōnie Poitou-Charentes Verrières (Vienne) - gmin we Francyji, we regijōnie Poitou-Charentes
+Pluckley - wieś we Wielgij Brytaniji, we Ynglandzie, we hrabstwie Kent. Na 2011 rok pōmiyszkiwało sam 1069 ludzi (zrachowane wroz ze wśōm Pluckley Thorne). Pluckley je poważano za nojbarzi nawiedzōno wieś we Wielgij Brytaniji. Jei neczajta podowo, co idzie sam trefić aże 12 roztomajtych duchōw.
+Gŏdka pasztŏ - nacyjnŏ gŏdka Pasztōnōw.
+Norok (po polsku "Narok", po niymiecku "Norok") to je dziedzina we Gōrnym Ślōnsku, rozlygowano we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we ôpolskim krysie, we gminie Dōmbrowa. Geografijo. Norok je rozlygowany we zachodnij tajli Gōrnego Ślōnska. Je to dziedzina ze zorty "Angerdorf". Je ôna kole dziesiyńć kilōmetrōw na pōłnocny weschōd ôd siydziby gminu – Dōmbrowy a piytnoście kilōmetrōw na pōłnocny zochōd ôd miasta krysowego i głownego miasta wojewōdztwa – Ôpola. Norok je położōny na Ślōnskij Nizinie, we ôbrymbie Niymodlińskij Rōwnie. Bez dziedzina przebiygo drōga wojewōdzko 459. Na pōłnoc ôd dziedziny biygnie rzyka Ôdra. Na pōłnocny zochōd ôd Noroka je zbiyg potoku Prōszkowski Potok ze Ôdrōm. Place sōmsiadujōnce ze Norokym to sōm: Niewodnik na zochodzie, Skarbiszōw na połedniowym zochodzie. Po drugij zajcie Ôdry leży przisiōłek Kōnty, co przinoleży do dziedziny Krościce. Gyszichta. Norok bōł piyrszy roz spōmniany we 1234 roku. Klub fuzbalowy "LZS Narok" Ôchotnicze fojermany "OSP Narok" Koło ôd DFK Neczajta ôd dziedziny i fary Norok, narok.com.pl
+Glinianŏ Gōrka to je miano lŏ placu wele Gogōwka, kaj je kapla ze patrōnatym ôd Nojświyntszyj Matki Bożyj, co przinŏleży do fary ôd świyntego Bartłōmiyja. Rozlygowanie. Mały berg mianowany Glinianōm Gōrkōm rozlygowany je kole 2 kilōmetry na zŏchōd ôd Gogōwka, przi drōdze do Prudnika, kaj na krojc idōm drōgi z Mochowa (schōd) do Wiyrcha (zŏchōd) a ze Błażejowicōw (pōłnoc) do Dziyrżysławicōw (połednie). Historyjŏ. Do jŏra 1628 roku, wiynkszość protestantōw wy mieście przeszła na katolicyzm. 21 mŏja 1628 roku, z Gogōwka wyruszyła skupina wanielikōw, co jejich grŏf Oppersdorff (posiedziciel zōmku w Gogōwku) wygnoł, bo niy chcieli ôni zmiynić wiyrzyniŏ. Mieli ôni zamiyszkać we Prudniku. Po przejściu bez rzykã Ôsobłogã a minōńciu Mochowa, wleźli na Glinianõ Gōrkã, coby se ôstatni rŏz pokukać na Gogōwek. Antlich protestatny zdecydowały, iże wrōcōm se nazŏd do Gogōwka i przejdōm na katolicyzm. Tedy grŏf Georg III. von Oppersdorff za jejich kōnwersyjõ kŏzoł we 1638 roku zbudować kaplã na Glinianyj Gōrce i uzdoł, coby na kożdy rok we sztwŏrtõ niydzielã po Wielgōnocy ôdbywała sie dziynkczynnŏ procesyjŏ na niōm. We 1643 roku kaplã na Glinianyj Gōrce zniszczyły szwedzke wojŏki ôd jyneroła Lennarta Torstenssona. We 1687 roku zbudowany bōł nowy kościōłek z holcu, co przetrwoł niycołke sto rokōw. Kej Prusy zajōnli Gōrny Ślōnsk, wydany bōł zakŏz ôrganizowaniŏ procesyji na Glinianõ Gōrkã. Rozporzōndzynie bōło wycŏfane we 1779 roku, a Henryk Ferdynand von Oppersdorff kŏzoł na placu zburzōnyj drzywniannyj kaple zbudować nowõ, z cegłōwki, co przetrwała do dzisiej. Kapla bōła poprzniōnŏ w czasie II wojny światowyj, a jeji ôdnowa trwała ôd 1950 do 1951. Dzisiej. Procesyje z Gogōwka na Glinianõ Gōrkã chodzōm do dzisiej. Nojprzōd idzie ôrkiestra, farŏrz z kapelōnkym i ministranty. Niyskorzij idōm karlusy i dziouchy, co niesōm fany. Za niymi idōm bambry z Orŏczōw i Winiarōw i miyszkańce miasta.
+Mokszany (mokszańsko godka: "мокшет", "mokshat") je rodzimy lo terynōw Strzodkowyj Wołgi lud fino-ugryjski, kery wespōł ze Erzjanōma a Maryjczykōma sōm mianowani Wołżańskimi Finōma. Myni kej jydno trzecio Mokszanōw miyszko we Autōnōmicznyj Republice Mordowije we Rusyji, we basenie Wołgi. Reszta je porozciepowano po ruskich ôbwodach kej riazański, tulski, tambowski, samarski, ôrynburski, pynzyński, uljanowski, saratowski jako tyż we Tatarstanie, Czuwaszyji, Baszkortostanie a strzodkowyj Azyji (Kirgistōn, Turkmynistōn, Uzbekistōn , Kazachstōn, Syberyjo, Daleki Wschōd), Azerbejdżōn, Armynijo, Estōnijo, Ukrajina, Finlandyjo, Australijo a Zjednoczōne Sztaty. Mokszanōm a Erzjanōm sie dostało autōnōmiczne terytoryjo a prawa nacyje kej bōł Sojusz Socjalistycznych Sowieckich Republikōw we 1928. Rusyfikacyjo zwiykszōła sie we rokach 30. XX stolecio, a wiadōmość mokszańskij godki do rokōw 50. bōła fest nikło. Gyszichta. Wczesno gyszichta. Androphagi (po grecku na “ludożyrcōw”) na pōłnoc ôd Scytyje (podle Herodota), we lasach miyndzy wiyrchnimi biygōma Dniepra a Dōna sōm powożani jako piyrszy lud smianowany przodkōma Mokszanōw (Gorodecko archeologiczno kultura). Herodot tyż dowo ôpis persko-scyckij wojny we 516-512 p. Chr., kero powźōna wszyjske plymiōna Strzodkowyj Wołgi. Sarmaty wypyńdzili Scytōw a podporzōndkowały sobie niykere mokszańske klany, nale niy poradzili sie dali rozplewić skiż jejich niyliczebności. We rokach 100 a 200 n.e. Anty, Słowiany, Mokszany a Erzjany bōły nojtyngszymi a nojliczebnijszymi ludōma ôd Wschodnich Ojropejcōw. . Do końca IV w. n.e. srogo tajla Mokszanōw dołōnczōła do plymiōnōw Hōnōw a wźōna udzioł we ôbrōnie Ôstrogockigo Imperyjōm we 377, tedy sie przesōnyli na wschōd a zamiyszkali we Panōniji. Zaprzynże ôd kōńōw bitewnych, a znamiyńniy wyńdzidła sōm take same kej u Hōnōw a jejich ôdpedniki sōm znejdźōne we Wschodnij Ojropie a Kaukazie. Mokszany bōły wymiyniane postrzōd norodowości Panōnije a Bohymije ze tygo ôkrysu. Kśōnżynstwa mokszańske Murunza, Onuza, Seliksa we miyndzyrzyczu Ôki a Dōna bōły we przimierzu ze wczesnym hōnickim państwym Hōniwar. Podczas panowanio Attili panōńske Mokszany bōły tajlōm jygo armije we ôblynżyniu Rzimu. Archeologiczne dane potwiyrdzajōm, co granica bycio Mokszanōw sie niy pomiyńōła miyndzy IV a VIII stoleciym. To bōł czas powiarkowygo krōla Tiusztia, władcy Mokszanōw, Erzjanōw, wierza tyż ludōw Meszczera a Murōmianōw. Ōngyfer roku 450 Mokszany miały smołwa ze Alanōma na Strzodkowyj Wołdze, (Przimierze Burtass). Gyszichta Strzednich Storoczōw. Kśōnżynstwo Seliksa stało sie wasalym Chazarskigo Chanatu we IX stoleciu. Fyszt Świyntosłow I we 965 roku podug Ibn Haukala „zaatakowoł sprzimierzyńcōw, napod na Sarkel a Bulgar a ôśōngnōł Symyndyr” Dwa lata po Wielgij Wodzie wykorzistoł ja a uzdobōł Itil . Na poczōnku X stolecio wołgobōłgarski krōl Almysz powźōn chazarski hołd. Nawrōćōł sie na islam, zawar przimierze ze kalifym bagdadzkim Muktafim a fōndnōł handlowe stojisko we becyrku zakolōw rzyki Ôki. Kijowski kniaź Władimir powźōn kōmpanijo armije a przejōn Bulgar we 985 roku. Krōl Almysz a kniaź Władimir dali swe szrajby pode handlowym a pokojowym paktym we 1006 a to bōł anfang “wiecznygo pokoju” kery trwoł 80 rokōw. Wojna ô dōminacyjo na Ôce a erzjańsko forteca Obranosz sztartnōła nazod we 1120 roku. Fyszt Władimir ôpanowoł Ôszel we 1220 a zachcioł umyńszyć bōłgarski ajnflus na Erzjańske Krōlestwo (Purgas Rus), kero bōło ze Wołżańskōm Bōłgaryjōm sprzimierzōne. Kniaź Władimir porwoł a niszczōł Obranosz we 1221 a założōł Niiżnij Nowgorod. Erzjański krōl Purgas a mokszański krōl Puresz prowadzili wojna a kej Purgas sprzimierzōł sie ze Wołżańskōm Bōłgaryjōm, Puresz nawiōnzoł dobre kōntakty ze kniaziym Jurijym.. We 1230 Purgas ôblygoł Niiżnij Nowgorod, nale ôstoł pokōnany we walce. Niyskorzi syn Puresza, fyszt Tiusztiōn ze swojimi kamratōma Połowcōma najechali na jygo ziymia a ja poniszczōli.. Jak godo Raszid ad Din we swojij Dżami al-tauarich, 4 września 1236 roku syny Dżoczi: Batu, Orda, Berke, Kadan syn Ugedej chana, Buri wnuk Czagataja a Kulkan syn Czyngis chana wypedzieli wojna Mokszanōm, Burtasōm a Erzjanōm. Kożdy śnich kludźōł tōmynym (mōngolskōm armijnōm jednostkōm rōwnakōm 10 000 ludzi). Wojan zakōńczōła sie 23 siyrpnia 1237 kluczowōm porażkōm przi czornym lesie bliżno granice państwa Riazanōw.. Puresz ôstoł wasalym mōngolskigo chana a musioł przikuplować swoja armijo do tyj, kero lozła na zachōd Info-RM Nowiny ô Mordowiji po mokszańsku Cajtōng "Pravda" ôd Mokszanōw Fino-ugryjske artikle nowinkowe po mokszańsku Mokszańsko-angelski dykcjōnorz
+Rōwnoboczny trziek - trziek, kery mo wszyjske boki jednake, zorta rōwnoramiōnnygo trzieka. Je bajszpilym forymnygo wieloeka. Niych bok je rōwny formula_1. Wuōnczas kożdo jigo wewnyntrzno eka mo miara formula_2, ôbwōd je rōwny formula_3, wyżka formula_4, zaś plac rozlygowanio formula_5.
+Ciaplyta to je zawiysina ziymie a pōłu we wodzie, powstowo ntp. po dyszczu na grōntowyj ceście abo przi wysychaniu kałużōw. Mo tyż użytkowe zastosowania - ide ja spotrzebować do stowianio chałpōw (sōm take we niykerych arabskich krejach) abo lo szpasu, ntp. sōm ôrganizowane walki we ciaplycie.
+Moderus Beta – sztrasbany produkowane ôd 2011 roku w pŏru ôdmianach w werkach Modertrans Poznań. Dlŏ sztrasban ślōnskich powstoły trzi ôdmiany: MF 16 AC BD (wielość wagōnōw: 12), MF 10 AC (wielość wagōnōw: 8), MF 11 AC BD (wielość wagōnōw: 2). MF 16 AC BD mŏ trzi czōny, niski zŏl w postrzodkowyj czynści, sztyry wōzyki, dźwiyrze po ôbōch zajtach karoseryje i może jechać w dwōch richtōngach. MF 10 AC mŏ jedyn czōn, dwa wōzyki, trzi dźwiyrze po prawyj zajcie karoseryje, niski zŏl i może jechać ino w jednym richtōngu. MF 11 AC BD to ôdmiana MF 10 AC z dźwiyrzami po dwōch zajtach karoseryje i możebnościōm jazdy w dwōch richtōngach.
+Bohōniki (pol. "Bohoniki") to je szołtysko dziydzina we Polsce, we podlaskim wojewōdztwie, we sokōlskim krysie, we gminie Sokōłka. Je uōna znōmo jako religijny ôstrzodek lo polskich muzułmanōw. Do terozki żyje tam skupina polskich Tatarōw. Majōm we wsi moszeja a kyrchof, mianowany mizar.
+Nowa Majaczka (ukr. "Нова Маячка") - ôsiedle miejskij zorty na Ukrajinie, we chersōńskim ôbwodzie. Mo 14,219 km² wiyrchu a podug danych ze 2017 roku pōmiyszkiwało sam 6946 ludzi.
+Samoa – państwo we Ôceaniji, na Pokojnym Ôceanie, we zachodnij tajli Wyspōw Samoa (wschodnio jejich tajla je zajynto ôd Amerikańskigo Samoa). Do 1997 roku bōło mianowane Zachodnie Samoa.
+Prince, po prowdzie Prince Rogers Nelson (rodz. 7 czyrwca 1958 we Minneapolis, um. 21 kwieciynia 2016 we Chanhassen) - amerikański śpiywok a gitarzista, kery prezentowoł roztomajte style: soul, funky, R&B, dance, rok, jazz rok. Groł tyż na klawiyrach a szlagcojgu. 1978 For You 1979 Prince 1980 Dirty Mind 1981 Controversy 1982 1999 1984 Purple Rain 1985 Around the World in a Day 1986 Parade 1987 Sign O the Times (dopeltowy albōm) 1987 The Black Album (uoficjolnie wydany dziepiyro we 1994) 1988 Lovesexy 1989 Batman 1990 Graffiti Bridge 1991 Diamonds and Pearls 1992 O( > 1993 The Hits/The B-Sides (potrōjny albōm kōmpilacyjny) 1993 Goldnigga (kej "New Power Generation") 1994 The Beautiful Experience (kej O( >) (EP) 1994 Come 1995 The Gold Experience (kej O( >) 1995 Exodus (kej "New Power Generation") 1996 Music From The Motion Picture "Girl 6" 1996 Chaos & Disorder (kej O( >) 1996 Emancipation (ke O( >, potrōjny albōm) 1997 Crystal Ball (kej O( >, potrōjny albōm) 1998 New Power Soul (kej "New Power Generation") 1999 The Vault... Old Friends 4 Sale 1999 Rave Un2 the Joy Fantastic (kej O( >) 2000 Rave In2 the Joy Fantastic 2001 The Very Best Of Prince (kōmpilacyjo) 2001 The Rainbow Children 2002 One Nite Alone... 2002 One Nite Alone... Live! (piyrszy ôficyjolny kōncertowy albōm, potrōjny) 2003 Xpectation 2003 C-Note (dostympny ino bez Internec) 2003 N.E.W.S (4 insztrumyntalne utwory) 2004 The Chocolate Invasion (dostympny ino bez Internec) 2004 The Slaughterhouse (dostympny ino bez Internec) 2004 Musicology 2006 3121 2006 Ultimate 2007 Planet Earth 2009 Lotusflow3r 2009 MPLSound 2010 20Ten 2014 Art Official Age 2014 Plectrum Electrum (ze skupinōm 3rd Eye Girl) 2015 HITNRUN Phase One 2015 HITNRUN Phase Two Biografijo we allmusic.com
+Rolada – miynsne jodło. Przigotowuje sie je bez zawiniyńcie filōngu we kōnsek miynsa. Zauobycz bōła to ôwiyńzina, nale do sie trefić tyż rolady, kere sie robi ze użyciym inkszygo. Do filōngu dowo sie nojczyńści boczek, wōszt, ôgurek, cwibla, nale czynsto tyż czyrstwo skōrka chlyba. Prziprawy to znamiyńniy paprika, korzyniy a zymft. We Ślōnsku podowo sie ja s modrōm kapustōm a ślōnskymi kluskami.
+Szwalbkowate () to je familijŏ ptŏkōw ze rzōndu ćwirblowatych. Ôbyjmuje gatōnki hrobŏkożerne, kere zamiyszkujōm cołki świat krōm ôkolic podbiegōnowych. Majōm ône krōtke dziuby, duge i ôstro zakōńczōne krzidła, niy mŏ klarownego dymorfizmu płciowego. Hrobŏki chytajōm przi lŏtaniu, a wysokość ônych lŏtaniŏ je znŏleżnŏ ôd wilgłości luftu. Gniŏzda rychtujōm na budōnkach abo na skołach, majōm jedyn abo dwa lyngi do roku, w kerych wykluwŏ sie ôd 4 do 6 modych. Zorty miyszkajōnce na pōłnocach sōm wandrusami, a na połedniu sōm ôsiŏdłe. Szwalbka je symbolym Ruchu Autōnōmije Ślōnska.
+Hewimetal abo po prostu Metal – zorta piosynek muzycznych ô ciynżkim, mocnym brzmiyniu gitary a ôstrym szlagcojgu, podgatōnek muzyki rokowyj. Powstowoł pod koniec 60. lot XX st. we Wielgej Brytaniji a USA zapoczōntkowany m.in. bez take skupiny jak: Black Sabbath, Led Zeppelin, Iron Maiden, a Deep Purple. Hewimetal je ôparty na roztomajtych elektrycznych gitarach (zowdy tyż gitarze basowej), szlagcojgu a wokalu. Teksty piosynek sōm bezma zowdy ô ponurej a roz za kedy i depresyjnej tematyce.
+Rzuchōw (pol. "Rzuchów", miym. "Schönburg, Rzuchow") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie, we raciborskim krysie, we gminie Kornowac. We 2011 roku wieś miała 1076 miyszkańcōw.
+Negidale - Nacyjŏ s tōnguskich ludōw zamiyszkujōnca hlawniy Chaborowski Kraj we Rusyje. Jejich gŏdka to Negidalskŏ gŏdka.
+Dargińske gŏdki - skupina gŏdek s familiji nachŏ-dagestańskich gŏdek
+Charles Darwin (nar. 12 lutego 1809 we Shrewsbury, um. 12 kwietnia 1882 we Downe) to bōł jedyn z nojbarzij znanych biologōw a piyrszych badŏczy ewolucyje. Autōr teoryje ewolucyje, kerŏ je terŏźnie uznŏwanŏ za paradygmat w biologiji.
+Des Moines – miasto we USA, stolica a nojsrogsze miasto sztatu Iowa. Je tyż siedzibōm hrabstwa Polk. Założōne we 1843, miejske prowa mo ôd 1851 roku. Je znōme skiż założōnyj sam muzycznyj skupiny Slipknot. Mo sam siedziba mocka ubezpieczyniowych geszeftōw.
+Bronisław Emil Cieślak (rodz. 8 października 1943 we Krakowie, um. 2 moja 2021) – polski szauszpiler filmowy, telewizyjny a tyjatralny. Wystympuwoł we seryjalu telewizyjnym "07 zgłoś się".
+Kumyckŏ gŏdka - tureckŏ gŏdka kerŏ je jednōm ze 14 gŏdek ôficyjnych we Republice Dagestanu we Rusyje. Gŏdka użiwałŏ łaciyńskegŏ abecadła we rokach 1927–1937.
+Klopsztanga to je urzōndzyniy kere za podstawowo funkcyjo mo dopomagać we klupaniu kloprem tepichōw. Mo forma konsztrukcyje wykōnanyj nojczyńści ze złōnczunych (zeszwajsowanych) rōł, na kerym wiyszo sie tepich do jygo wyklōpanio. Krōm tyj funkcyje, klopsztangi sōm tyż używane do szpasu a kej zorta przirzōndu do akrobacyje bez bajtle. Klopsztangi bōły fest popularne nim wynejdziono ôdkurzacz, nale i terozki idzie je trefić tak na ôsiedlach, kej i na posesyjach prywatnych.
+Wisława Szymborska, Maria Wisława Anna Szymborska (rodz. 2 lipca 1923 we Bniniy, um. 1 lutygo 2012 we Krakowie) – polsko dichterka, lauryjatka noblowyj nadgrody we literaturze we 1996. Ôdznaczōno Ôrderym Biołygo Adlera.
+Dōmowy pultok (łać. "Meleagris gallopavo gallopavo var. domesticus") – ptok dōmowy ze familije kurowatych, udōmowiōno zorta pultoka. Pultoki bōły udōmowiōne ôd Aztekōw we prekolōmbijskim ôkresie. Do Ojropy przikludził je Giovanni Caboto we 1497 roku. Trzimane ôbycznie lo miynsa. We USA podug tradycyji sōm jedzōne we Fajer Dziynkczyniynio.
+Czorno Gōra (czornogōrsko godka Црна Гора / Crna Gora, niysłowiańske godki: "Montenegro") – państwo we połedniowyj Ojropie, na Bałkanach. Je rozlygowane na wybrzyżu Adryjatyckigo Morzo, lōndowo granica mo ze Syrbijōm, Kosowym, Chorwacyjōm, Bośńōm a Hercegowinōm a Albanijōm. Je to nojmodsze ze niypodległych państw Ojropy (jak niy rachować Kosowa, kere niy mo połnygo miyndzynarodowygo uznanio). Powstało po absztimōngu we sprowie samostanowiynio, kery mioł plac 21 maja 2006. Niypodległość ôgłoszōno 3 czyrwca 2006. Podug postanowiyńōw zwiōnzku Syrbije a Czornyj Gōry, jygo prownym nastypcōm ôstała Syrbijo a Czorno Gōra jako nowe państwo samodzielniy musiała storać sie ô przyjyńciy do miyndzynorodowych ôrganizacyjōw. Ôd 2006 noleży do UZN, ôd 2007 do Rady Ojropy, a ôd 2017 do NATO.
+Bruno Mars, po prowdzie Peter Gene Hernandez (rodz. 8 października 1985 we Honolulu) – amerikański piosynkorz filipińskigo a portorikańskigo pochodzynio, muzyczny producynt a autor tekstōw. Gro na gitarze, forteklapie, szlagcojgu, ukulele a ustnyj harmonijce. Miyszo roztomajte muzyczne style: pop, R&B, reggae, funk, soul a inksze. Mo przedane przez 124 mln albōmōw a singli. Doo-Wops & Hooligans (2010) Unorthodox Jukebox (2012) 24K Magic (2016) Biografijo we IMdB Neczajta Bruno Marsa
+Uojczynasz (ze łaciny, "Pater Noster") je miano krześcijańskigo pociyrza, kerōm doł do poznanio Jezus ze Nazarytu podle relacyje Mateusza a Łukasza Wanielisty. Roztomajte istnijōnce wersyje rzykanio bierōm sie ze tygo, co sōm jake porōżniynio miyndzy ôbyma relacyjami wanielistōw. Tyż inksze wersyje sōm używane ôd krześcijańskich kościołōw. Ôjczynasz je powożane jako spōlny krześcijański pociyrz bez mołwiyniy ô głōwnych zachach religijōw. Lo Katyjmusa Katolickigo Kościoła je podsōmowaniym krześcijańskich doktrynōw a mustrym rzykanio we zgodzie ze protestantōma a pociyrzym ôdpednim lo prawosławnych. Trza wskozać, iże niy mo ôficjalnygo tumaczynio ôjczynasz na ślōnsko godka.
+Radomiak Radōm – klub fusbalowy s Radōmia. Funguje terŏz za "Radomski Klub Sportowy 1910 Radomiak S.A. Radom" a grŏ we polskij trzecij lidze. Powstoł we 1910 roku, a swoje szpile grŏ na stadiōnie przi ulicy Struga 63.
+Kocym (pol. "Chocim", miym. "Kotzem") – ôsada na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we prudnickim krysie, we gminie Prudnik. We 2016 roku ôsada miała 33 miyszkańcōw.
+Portoryko, szpanielsko godka Puerto Rico – terytorium zuorganizowane niyinkorporowane Zjednoczōnych Sztatōw ô sztatusie spōlnoty ("US Commonwealth"), rozlygowane na wyspie ô jednakim mianie (a poru miyńszych) we Strzodkowyj Americe, nad Atlantyckim Ôceanym a Karajibskim Morzym. S anfange pōmiyszkiwane bez Indjanerōw, lo Ojropejczykōw ôddekńōne we 1493 roku bez Krzisztofa Kolōmba. Ôd 1521 ôsadnictwo szpanielske. Szpanielsko kolonijo, we 1898 przejynto bez USA. We 1917 Kōngres Zjednoczōnych Sztatōw nadoł wszyjskim miyszkańcōm Portoryko ôbywatelstwo USA.
+Toruń (miym. "Thorn", uać. "Thorunia, Torunium, Thorvnivm") – miasto we punocnej Polsce, we wojewōdztwie kujawsko-pōmorskim, nad Wisuōm i Drwyncum, je uōne krysym grodzkim. Ôbok Bydgoščy wspōustolica wojewōdztwa (siedziba wuadz samořōndowych). Jest równiyż jednym ze cyntralnych miast Bydgosko-Toruńskygo Funkcjolnygo Obszaru. Stolico toruńskyj diecezyji. Cwajte pud wzglyndym miyszkońcuw miasto we wojewōdztwie kujawsko-pōmorskim. Srogi ôstřodek gospodarčy a kulturalny. Jedne s nojstaršych miast we Polsce. Jygo Stare Miasto je wpisane na Lista Światowygo Dziedzictwa UNESCO. We I Řečypospolityj ôstřodek protestantyzmu, we 1724 došuo sam do tumultu. Miasto je kojařōne s piernikōma, Mikouajem Kopernikym kery bōu sam rodzōny, industryjōm chymičnōm (Elana, TZMO) a precyzyjnōm (Metron), ze sekcyjōm žužlowōm klubu KS Toruń a tyž s Radyjym Maryja a inkšymi ôstřodkōma zwiōnzanymi s Tadeušym Rydzykem. Angels Toruń (amerikański fusbal) Elana Toruń (fusbal) Pierniki Toruń (korbbal) Unibax Toruń (žužel)
+Avicii, po prowdzie Tim Bergling (rodz. 8 września 1989 we Sztokholmie, um. 20 kwietnio 2018 we Maskacie we Uōmōnie) – szwedzki DJ a muzyczny producynt. Wystympowoł tyż pode przemiankami Tim Berg a Tom Hangs. Jygo jedyn ze piyrszych singli - "Bromance", podbiōł listy szlagrōw m.in. we Belgiji, Niiderlandach, ôjczystej Szwecyji, na kōniec, kej wersyjo ze wokalem, UK Singles Chart we Wielgij Brytaniji a Beatport. Uod tygo momyntu kariera Aviciiego sztartła sie wartko rozwijoć, bezcōż DJ wydoł take title, kej "Levels", "My Feelings for You", abo "Fade Into Darkness". We 2013 roku cuzamyn ze Bennym Anderssonem a Biörnem Ulvaeusem ze skupiny ABBA zuōnaczyli ôficjalny hymn Kōnkursu Śpiywki Ojrowizyji. Utwōr „We write a story” ôstoł zaprezyntowany we czas finołu, we trakcie przemarszu wszyjskich finalistōw. Dyskografijo. Albōmy. 2013: True 2010: "iTrack" 2010: "Seek Bromance" 2010: "So Excited" 2010: "My Feelings for You" (ze Sebastien Drums) 2011: "Fade Into Darkness" 2011: "Levels" 2011: "Silhouttes" 2011: "Penguin" 2011: "Jailbait" 2012: "Fire" 2012: "Butterfly" 2012: "Superlove" (ze Lenny Kravitz) 2012: "Dancing in my head" (ze Eric Turner) 2012: "I Could Be The One" (ze Nicky Romero) 2013: "UMF" 2013: "Wake Me Up" (ze Aloe Blacc) 2013: "You Make Me" (ze Salem Al Fakir) 2013: "Speed - Burn & Lotus F1 Team Mix" 2013: "Dear Boy" 2013: "Hey Brother" (ze Dan Tyminski) 2009: Tiësto ft. CC Sheffield "Escape Me" (Aviciis Remix At Night) 2009: Dizzee Rascal ft. Chrome "Holiday" (Avicii Remix) 2009: Bob Sinclar "New New New" (Avicii Remix) 2009: David Guetta ft. Estelle "One Love" (Avicii Remix) 2009: Little Boots "Remedy" (Avicii Remix) 2010: Tim Berg (himself) "Bromance" (Avicii Arena Mix) 2010: Austin Leeds ft. Jeremy Carr - In The Air (Avicii Remix) 2010: Junior Caldera ft. Sophie Ellis-Bextor "Cant Fight This Feeling" (Avicii Universe Mix) 2010: Dada Life "Cookies with a Smile" (Avicii Remix) 2010: David Guetta ft. Chris Willis, Fergie & LMFAO "Gettin Over You" (Avicii Vocal Mix) 2010: Robyn "Hang with Me" (Avicii Exclusive Club Mix) 2010: Rhythm Masters & MYNC ze Wynter Gordon "I Feel Love" (Aviciis Forgotten Mix) 2010: Enrique Iglesias ze Pitbull "I Like It" (Avicii Remix) 2010: Toni Braxton "Make My Heart" (Aviciis Replacer Remix) 2010: Nadia Ali "Rapture" (Avicii New Generation Mix) 2010: Phonat "Set Me Free" (Avicii Remix) 2011: Daft Punk "Derezzed" (Avicii Remix) 2011: Armin van Buuren ze Laura V "Drowning" (Avicii Unnamed Mix) 2011: Tom Hangs (Avicii alias) ze Shermanology "Blessed" (Avicii Edit) 2011: Ash "Enough Is Enough" (Ash & Avicii Hype Machine Remix) 2011: Michael Woods "Dropzone" (Avicii Remix) 2011: Coldplay "Every Teardrop is a Waterfall" (Avicii Tour Remix) Ôficjalna zajta Aviciiego
+11 wrzyśnia - we KWK Polska Wirek we Rudzie bōła kasztrofa bergmōńsko we kerej umrziło 5 grubiorzōw. Sztyrech żywych ôddykniynto 5 dobach. Tusty sztwortek: 23 lutygo Niydziela Palmowa: 9 kwietnia Wielganoc: 16 kwietnia Pyńdziołek Wielganocny: 17 kwietnia Boże Cioło: 15 czyrwca
+Sonic to je bazowy bohatyr seryje kōmputrowych szpilōw "Sonic the Hedgehog".
+Ymirat Dżabal Szammar (ara. "إِمَارَة جَبَل شَمَّر"), znōmy tyż za Ymirat Hail ("إِمَارَة حَائِل") abo Ymirat Raszidōw, bōł państwym we pōłnocnyj tajli Arabskigo Pōłwyspu, we tym regiōnie Nadżdż, kere istniało hań ôd poły XIX. stoleciŏ do 1921 roku. "Dżabal Szammar" we ślōnskij gŏdce znaczy "Gōra Szammaru". Haupsztadym ôd Ymiratu Dżabal Szammar bōł Hail. Ymiratym regiyrowała dynastyjŏ Raszidōw. Podug terŏźnych granic leżoł ôn na terynach Saudyjskij Arabije, Iraku a Jordanije.
+Afric Simone (rodz. 17 lipca 1956 we Maputo) – muzyk, kery pochodzi ze Mozambiku. Jego twōrczość to kłōta afrykańskigo folkloru ze muzykōm pop, ze lekim wpływym muzyki karajibskij. We Ojropie nŏjbarzij znōme sōm jego dwie śpiywki, ôbie wydoł we 1975 roku: "Ramayah" i "Hafanana".
+Ottawa – stolica Kanady, rozlygowano we prowincyji Ontario. Ôstrzodek industryje a nauki.
+Zumiynta – to gōry śniyga, powstołe bez nawioci go bez wiater. Czynsto tworzōnce siy przi kraju cesty a glajzōw. We ksztołcie sōm podane na wydma.
+Frigyes Karinthy (rodz. 25 czyrwca 1887 we Budapeszcie, um. 29 siyrpnia 1938 we Siófok) bōł madziarskym pisorzym, ôjcym Ferynca Karinthjygo.
+Mount & Blade – Szpil akcyje-rpg wyprŏdukŏwany bez tureckŏ firmã Taleworlds a wydōny bez szwecyjskŏ firmã Paradox Interactive 15 wrzyśniyŏ 2008. Szpil. Mount & Blade je szpilem ino na jednygŏ szpilerã. Akcyjŏ tŏczy siy we śrydniyŏwiycznyj krajiniy mianŏwanyj "Calradia". We szpilu niy wystympuje żŏdna fabuła. Piyrw szpiler musiy sônaczyć se pŏstać, ôbrać jeji płyć, histŏryjŏ a wyglōnd. Podczŏs rŏzgrywki szpiler rykrutuje se żŏłdakōw ze rygiōnalnych wiyśniakōw by niyskŏrŏ ich wyszkŏlić. Podle rŏzwoju mŏżnŏ terfić siy s inkszymi pŏstaciyōmi herŏsami a ich srykrutŏwŏć. Mŏżnŏ tyż dŏłōnczyć do ôbycnych frakcyji, dostŏć ziymie a sônaczyć se manufakture. Wszytkie te akcyje sōm wykōnywane bez myszkã. Walka we Mount & Blade je podana na sztandarŏwych szpilŏw RPG. Szpiler użiwa klawiiry do pŏruszaniyŏ siy, a myszki do zadŏwaniyŏ ciyŏsu a strzylŏniyŏ. Wielgim aspyktym tygŏ szpilã je walka kōnnŏ, kierŏ rŏżniy tōm produkcyje ôd inkszych. - ulepszōnŏ wersyjŏ Mount & Blade s dŏdōnym aspyktym multiplayer ôrŏz jednōm nŏwōm frakcyjōm. - Szpil fungujōncy na systymiy Mount & Blade, akcyjŏ dziyji siy we Potopiy Henrykŏ Sienkiewiczã. - Zapŏwiydzōnŏ kōntynuacyjŏ szpilã.
+Irena Stanisława Sendlerowa, z dōmu Krzyżanowska (ur. 15 lutego 1910 r. we Warszawie, zm. 12 maja 2008 tyż tam) – polsko społeczno działaczka, Sprawiedliwych Pojstrzōd Norodōw Świata. Urodzōno we Warszawie, ze staryj Polski miyszkała we Tarczynie. Jeji fater bōł dochtorym, co kuryrowoł moc biydnych Żydōw. Wczos wojny robiōła we miyjskim ôstrzodku społecznyj pōmocy. Zaczła pōmogać Żydōm na dugo przed powstaniym warszawskigo getta. Uod grudnia 1942 bōła szefowōm dzieciyncego ôddziału Rady Pōmocy Żydōm «Żegota». Skuli tego, iże robiōła we ôstrzodku społecznyj pōmocy, miała przepustka do getta, kaj nośōła na ôblyczce gwiozda Dawida we znak solidarności ze Żydami a jak spusōb na ukrycie sie pojstrzōd społeczności getta. Spōłpracowała ze polskōm pōmocowōm ôrganizacyjōm a rychtowała przemyt żydowskich bajtli ze getta, kerych wrażowała do przibranych familijōw a u klosztornych paniyn we Warszawie, Turkowicach a Chomutowie. We 1943 bōła aresztowano ôd Gestapa, torturowali ja a skozali na śmiyrć, nale Żegocie udało sie ja uretować (dali łapōwka miymieckim wachtyrzōm). We ukryciu dali robiōła nad ôcolaniym żydowskich bajtli – uretowało życie mynij wiyncyj 2500. Cołke życie, tak jak jeji fater, bōła swiōnzano ze socjalistycznym ruchym a PPS. Kej pracownik ôstřodka pōmocy spouečnyj mioua přepustka do getta, kaj nosiua Gwiozda Dawida kej znok solidarności s Žydōma a kej sposōb na ukrycie sie postřōd spouečności getta. Wspōupracowoua s polskōm ôrganizacyjōm pōmocowōm dziouajōncōm pod miymieckym nadzorym a zorganizowoua přymycaniy bajtli žydowskych s getta, ōmieščajōnc je we přibranych familijach, dōmach lo bajtli i u śōstr katolickych we Waršawie, Turkowicach a Chotōmowie. Areštowano we 1943 r. bez Gestapo, bōua torturowano a skazano na śmierć. "Żegota" zdououa ja uratować, překupujōnc miymieckych stražnikōw. W ukryciu kōntynuowoua dali robota nad ôcalyniym žydowskych bajtli – uratowoua jejich ōngyfer 2500. Bez coue žycie podaniy kej jeji ôjciec zwiōnzano bōua s ruchym socyjalistyčnym i PPS. Irena Sendlerowa (we angelskij godce)
+Dargińskŏ gŏdka – nachŏ-dagestańskŏ gŏdka s tajli dargińskich gŏdek użiwanŏ bez Darginōw. Użiwanŏ je we Dagestōniy we Rusyje. We ynglickej gŏdce: Dargińskŏ gŏdka na Ethnologue
+Б б — drugo buchsztaba podstawowyj cyrylicy.
+Abchazo-abaske gŏdka – tajla abchazo-adygejskich gŏdkek posiydzōnca 2 gŏdki: abaskōm a abchaskōm. Niykere uczōne przidajōm Ubyskōm gŏdke do tyj tajli.
+Stanisław Tym (rodz. 17 lipca 1937 we Gōrnyj Małkini) - polski tyjatralny a filmowy szauszpiler. Znōmy m.in. ze role Ryszarda Ochódzkigo we filmie "Miś". IMDB filmweb.pl
+Dragan Đokanović (ur. 20 kwietnia 1958, we Sarajewie) – serbski politiker ze Bośnie a Hercegowiny, tworziciel a lider dymokratycznyj partyje ô mianie Demokratska Stranka Federalista. Ôficjalno neczajta politikera
+Werbel, Mały bymbyn (ang. Snare, Snare drum) – perkusyjny insztrumynt, elemynt szlagcojgu. Werbel mo u spodu ekstra fedry rezonujōnce, coby mioł inkszy klang i gro się na nim pałkami szlagcojgowymi.
+Oktoberfest (s miym. "Paździyrnikowe Świynto") to sōm chmielowe dożynki, kere sōm ôbchodzōne na kōniec września a s poczōntku października we München. Piyrszy Oktoberfest bōł ôbchodzōny 12 października 1810. Terozki je to nojsrogszy na świecie festyn, we kerym biere udzioł przez 6 miljōnōw perzōnōw. Oktoberfest trwo nojczyńści bez 16 dńōw a bez tyn czas wypijo sie tam przez 5 miljōnōw litrōw biyru. Oktoberfest zowdy ôdmyko modo frelka na kōniu, za ńōm jadōm burmistrz München a gubernator Bajerōw. Na Oktoberfeście ôbowiōnzujōm bajerske ôbleczynia jednako lo babōw a chopōw. Oktoberfest dowo finansowy ôbrōt ōng. 1 milijard ojro. Neczajta Oktoberfestu
+Monte Argentario - gmin we Italiji, we regijōnie Toskanijo, we prowincyji Grosseto. Mo 60,4 km² wiyrchu a podug danych ze 2017 roku pōmiyszkiwało sam 12 672 ludzi. Neczajta Monte Argentario
+Commerzbank-Arena (downij: Waldstadion) – stadjōn we Frankfurcie nad Mynym na kerym swoje szpile gro Eintracht Frankfurt a FSV Frankfurt. Mo pojymność 52 500 miejsc.
+XX stolecie • XXI stolecie • XXII stolecie 2005 « 2006 « 2007 « 2008 « 2009 « 2010 » 2011 » 2012 » 2013 » 2014 » 2015 Miyndzynarodowym rokem roztomajtōści biologicznej (ONZ) 10 kwietnia - fliger Tu-154M s prezydyntem Polski Lechem Kaczyńskim rozbiōł sie we Katasztrofie wele Smoleńska 22 moja – Inter Medjolan wygroł Liga Majstrōw we finale s Bayernym München 5 moja - Umaru YarAdua, nigeryjski polityker 10 kwietnia - Lech Kaczyński, Maria Kaczyńska, Krzysztof Putra, Jerzy Szmajdziński, Krystyna Bochenek, Stanisław Zając a wiela inkszych, polske politykery Tusty Czwortek: 11 lutygo Ôstatki: 16 lutygo Popielec: 17 lutygo Niydziela Palmowo: 28 marca Wielgi Czwortek: 1 kwietnia Wielgi Piōntek: 2 kwietnia Wielgo Sobota: 3 kwietnia Wielganoc: 4 kwietnia Pyńdziołek Wielganocny: 5 kwietnia Boże Cioło: 3 czyrwca
+ISO 3166-1 alpha-2 - Dwu liczbowy kod ISO użiwany hlawniy do przesyłek pocztowych.
+VfB Gleiwitz (miym. "Verein für Bewegungsspiele Gleiwitz 1910 e.V.") – downy ślōnski klub fusbalowy ze Gliwicōw. Powstoł we 1910 roku. VfB Gleiwitz pode telkowym miōnym fōngowoł do 1945 roku. majster Gōrnygo Ślōnska - 1926.
+Pichilemu (we godce mapodungun je to "Mały Las") – miasto we Czile, we rygiōnie OHiggins, stolica prowincyji Cardenal Caro. Je rozlygowane nad Pokojnym Ôceanem. Podug danych ze 2002 roka, miyszkało sam 12 392 ludzi. Miasto bōło założōne 6 października 1845. Je znōme jako fest dobry plac do uprawianio surfingu, niyrzodko sōm sam ôrganizowane zawody.
+Kodeks Koldína (cz. "Koldínōv zákoník"), ôficjalnie zwany Prawa miastowe czeskigo krōlestwa ("Práva městská království českého") – kodyfikacyjŏ miastowego prawa istych Czech. Historyjŏ. Autorym "Kodeksu" je kanclyrz Pavel Kristián ze Koldína (†1589). "Kodeks" napisoł już we 1569 roku, jednak skirz ôpozycyje miast magdeburskigo prawa ukŏzoł sie ôdciskym i zatwierdzynie cysŏrza Rudolfa II dostoł dopiyro dziesiyńć lŏt niyskorzij. Czeske miastowe prawo we kodyfikacyje Koldína ôsiōngło szpica we recepcyji rzimskigo prawa. "Kodeks Koldína" ôstoł przijynty we Cieszynie już we 1598 roku, na Morawach we drugim chycie XVII stoleciŏ i na zaczōntku XVIII stoleciŏ a na Gōrnym Ślōnsku we piyrszym chycie XVIII stoleciŏ. We 1784 roku rozciōngniynty ôstoł zakres pasowaniŏ prywatnoprawnych norm "Kodeksu" tyż na chopach na Morawach i Austryjŏckim Ślōnsku. Ôbowiōnzowało do 1811 roku.
+Paryzol – zacha do chrōniynio ôd dyszczu, śniygu lebo słōńca. Ôbycznie je to kōnsek hadry na sztelōngu a kryka ze kerōm sie uōn sztelōng trzimie. Miano "paryzol" je ze italskij godki, we kery ôznaczo "słōńcochrōn". Miast hadry niykere używajōm papiōra (n.t.p. we Japōnije), a we krejach we kerych je srogo hyca uōnaczōm sie paryzole ze liśćōw, nale uōne paryzole chrōńōm ino ôd słōńca. Paryzole bōły znōme 4000 lot p.n.e. we starorocznym Egipcie. Skłodany paryzol wynojdli Francuzy we 1715 roku.
+Ё ё — śōdmo buchsztaba podstawowyj cyrylicy.
+Nowinka (pol. "Nowa Wieś Mała", miym. "Klein Neudorf") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we brzeskim krysie, we gminie Grodkōw. We 2011 roku wieś miała 371 miyszkańcōw.
+Wilymowske ôbleczyniy je ôryginalne ludowe ôbleczyniy ze Wilymowicōw a noszōny jynoż tam. Durch sie go pōmijo we ôpracowaniach naukowych. Mo poranoście zortōw keckōw, piyńć rajōw pociorkōw ze krziżykym a nakłodane ôd wydanych babōw siedym czepkōw naroz. Chocioż ôd dugszygo czasu do sie ôboczyć spōmiyraniy elymyntōw wilamowskij kultury, jak wilymowsko godka, ôbleczyniy durch pozostowo noszōne a propagowane ôd regijōnalnych wilymowskich skupinōw. Barbara Maria Bazielich, "Strój wilamowicki" (Atlas polskich strojów ludowych. Cz. 5, Małopolska ; z. 15), Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 2001, ISBN 83-87266-65-5 Tymoteusz Król, "<includeonly></includeonly>Strój wilamowski" (Przez Wilamowice), Stowarzyszenie Na Rzecz Zachowania Dziedzictwa Kulturowego Miasta Wilamowice, 2009, ISBN 978-83-928747-0-6 Przez 260 fotografijōw ôbleczno jako fotograficzno inwentaryzacyjo wilymowskigo ôbleczynio
+Czerkessk (rus.: Черкесск, kaba. : Шэрджэс къалэ, kara. : Черкесск шахар, noga. : Шеркеш шахар, abas. : Черкес къала) - stŏlicã Karaczaj-Czerkezyje we Rusyje.
+George Lucas, po prowdzie: George Walton Lucas Junior (ur. 14 moja 1944 we Modesto, Kalifornijo) – amerikański reżyser, scynarzista i filmowy producynt, roz za kedy tyż szauszpiler. Znōmy stoł sie skiż filmu American Graffiti, nale nojwiynkszo sława zyskoł skiż seryji Gwiezdne wojny a seryjalu ô przigodach Indjany Jonesa. Je założycielem firmōw Lucasfilm (filmowo wytwōrnia), Industrial Light & Magic (ekstra efekty) a LucasArts (kōmputrowe szpile). Sztyry raz mioł nōminacyjo do Ôskara. George Lucas we IMDB
+Talence gmin we Francyji, we regijōnie Nowo Akwitanijo, we departamyńcie Gironde. Mo 8,28 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 42 171 ludzi. Trikala, Grecyjo Alcalá de Henares, Szpanijo Chaves, Portugalijo Neczajta Talence
+Abel, twój brat – polski film reżyserowany ôd Janusza Nasfetera, zrealizowany we 1970 roku, psychologiczny dramat lo modych. Film ôsprawio ô problymach szkolnyj podroślokōw. Ôstoł nadgrodzōny na festiwalach we Poznaniu, Moskwie, Teheranie a Łagowie. We głōwnych rolach wystōmpili: Filip Łobodziński jako Karol Matulak, Henryk Gołębiewski jako Henryk Balon, Roman Mosior jako Antoni Bącała, Wojciech Skut jako Jerzy Zagrajek, Edward Dymek jako Waldemar Pacuch, Katarzyna Łaniewska jako Eugenia Matulakowa, matka Karola. Abel, twój brat we bazie Filmpolski
+Kaszubistyka je filologiczno dyscyplina, zauobycz ujmowano jako tajla slawistyki, kere zajmuje sie podszukowańōma godki, kultury a gyszichty Kaszubōw. Gdański Uniwersytet je wożnym placym rozwoju kaszubistyki.
+Wojciech Kuczok (rodz. 18 października 1972 we Chorzowie) – pisorz, scenarzista a krytyk filmowy. Absolwynt Ślōnskigo Ōniwersyteta, mo tyż doktorat filmoznowstwa Jagellōńskigo Ōniwersyteta. Nojbarzi znōmy ze rōmana "Gnój", za kery dostoł we 2003 Paszport Polityki. Napisoł tyż scynariusz do filma "Pręgi".
+Certaldo - gmin we Italiji, we regijōnie Toskanijo, we prowincyji Florencyjo. Mo 75,28 km² wiyrchu a podug danych ze 2014 roku pōmiyszkiwało sam 16 083 ludzi. Neuruppin, Miymcy Kanramachi, Japōnijo Canterbury, Wielgo Brytanijo Neczajta Certaldo
+Słowiany – to je cołko ludność kero używo słowiańskich godek. Uōne pōmiyszkujōm strzodkowo a pōłnocno Ojropa a pōłnocno tajla Azyji, na inkszych kōntynyntach je tyż uōnych djaspora. Słowiańske godki
+Ligockŏ Kuźnica (pol. "Kuźnica Ligocka", miym. "Ellguth-Hammer") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Fyrlōnd. We 2011 roku wieś miała 204 miyszkańcōw.
+Rita Ora (rodz. 26 listopada 1990 we Prisztinie) - brytyjsko wokalistka albańskigo pochodzynio, szauszpilerka a autorka tekstōw. Śpiywo we muzyce ze zortōw pop, R&B a dance-pop. Piyrszy a jedziny (sztand na październik 2018) albōm "Ora" wydoła 27 siyrpnia 2012. Wpis we imdb Ôficjalno neczajta
+Media Control (Media Control GfK International) – miyndzynarodowo badawczo agencyjo powstało we 2003 roku ze siedzibōm we Baden-Baden, Miymcy, zajmujōnco sia analizōm i rozwojem medyjalnygo rynku. Media Control je ôficyjolnym prezenterem list szlagerōw (Media-Control-Charts) a je ôdpowiedziolno za certyfikacyje złota i platyny lo singli i albōmōw miymeckich twōrcōw. Krōm wynikōw sprzydoży we zakrysie muzyki Media Control przyprowadzo badanio we inkszych zakresach przymysłu rozrywkowego, takich kej sprzydaż DVD, komputrowych szpilōw i buchōw. Ôd 1992 roku Media Control GfK International przyznowo nadgroda miymeckich medyjōw (Deutscher Medienpreis). Wedle wynikōw badań Media Control przyznawano je miymecko nadgroda muzyczno ECHO.
+Rudzko Kuźnica (miym.: "Rudahammer") – to pōłnocno tajla zidlōngu Ruda we Rudzie. Rudzko Kuźnica leży na pōłnoc ôd rzyki Bojtynery a graniczy na zachōd ze Zobrzym a ôd pōłnocy ze Bytōniym. We Rudzkij Kuźnicy sōm trzi ulice: ul. Jana III Sobieskiego, ul. Nad Bytomką a tajla ulice Piastowskij. Kuźnica bōła zamiyszkowano znamiyńniy we familokach ôd robotnikōw. Gyszichta Kuźnice. Teryny teroźnij Kuźnice stanowiōły we XII stoleciu tajla Czornygo Bytōńskigo Lasu. Piyrsze spōmniyniy ô Kuźnicy je ze 1401 roku. We 1644 roku biskupicki Kośćōł wprowadźōł metrykalne ksiyngi, we kerych rejestrowane bōły Rudziany. We roku 1683 bez Kuźnica maszerowała armijo Jana III Sobieskiego, kere szli na Wiedyń. Na karcie Homanna ze 1736 roku je wymianowany zidlōng Kuźnica a na karcie Bojtynery ze lot 1788 - 1789 Kuźnica wymianowano je jako "Ruder Kuznitze". Jednym ze piyrszych industryjnych zakładōw bōła wzmiankowano we 1642 r. kuźnia żelaza, ôd keryj pochodzi miano teroźnij kolōnije Rudzko Kuźnica (Rudahammer). We lotach 1812 - 1816 stowiōno sam nowoczesno hōta cynku "Carlshütte" (Hōta Karol). Bōła uōna tedy nojwiynkszo we Ślōnsku a we cołkij wschodnij Ojropie. Kole 1900 roku, ôstały ôd grofa Ballestrema zbudowane we dolnyj tajli Kuźnice familoki, po południowyj strōnie hulice Jana III Sobieskigo, podwiela jeszcze stowiōno lazaryt Brackij Spōłki - downijszygo Knappschaftu. Lo ôdćōnżynio lazarytōw Bytōnia a Zobrzo, stowiōno we lotach 1904 - 1908 Lazaryt Brackij Spōłki (Knappschafts - Lazarett Rudahammer) we Rudzkij Kuźnicy, na ôbszarze 45 725 m² prziległym do cesty miyndzy Bobrkym a Biskupicōma . Na tamte czasy bōł to jedyn ze nojwiynkszych a nojnowocześnijszych lazarytōw we Gōrnym Ślōnsku. Lō nowygo lazarytu we Rudahammmer ôstoł we roku 1904 kupiōny grōnt ô wiyrchu 45 725 kwadratowych myjtrōw przi ceśćę ze Bobrka do Borsigwerk (terozki tajla Zobrzo). We roku 1907 stowiōno ôbkolajōnce mury a płoty, portiernia jako biuro bauwerku. Rozpoczyńciy budowy cołkigo zakłodu uniyskiorziło sie aże do pozimu 1908 roku, skuli protestu przeciwko zidlowanio na grubiorskim prowie. Zakłod zaczli używać we 1910 roku. Ôbiykt ôddano do użytku we październiku 1910 roku. We ôkresie I światowyj wojny połńōł fōnkcyjo miymieckigo lazarytu lo armije. Skuli rabōnkowyj gospodarki grubōw, noleżōncych do kōncernu Godulla, teryn na kerym stoł lazaryt, ôstoł ôdebrany. Gmach lazarytu a ferwaltōngowe chaupy zaczły ślatować we ziymia a trza bōło wszyjsko wyburzić. We plac kaj kejsik stoł lazaryt dzisio je szpilplac. We lotach 1898 - 1930 bez ul. Sobieskigo (miym. Borsigwerkerstrasse) jeźdźōła banka. Do roku 1939 bez Kuźnica biygła polsko-miymiecko granica (teroźnio granica Ruda - Zobrze), a po jeji zniesiyniu bez Kuźnica przebiygoł tranzytowy ruch. Do usprowniynio tranzytu po II światowyj wojnie wybudowano ôbwodnica Kuźnice. Park im. Jana III Sobieskiego. Park we Rudzkij Kuźnicy zostoł założony we drugij połowie XX stolecio bez hrabiego Ballestrema. W parku bōła restauracjo ze salą tanycznom. W budynku tym ponadto mieścioł się sklep - konsum, kery do 1945 roku prowadzioła p. Winkler. Kupowała we nim większo tajla mieszkańcōw. Park do lat 50. XX stolecio stanowioł miejsce rekreacyji - niydzielnego ôdpoczynku. Ôdprawiano tam koncerty, fajery i geburtstagi. W tajli przyległy do restauracji ustawiono blaty i banki na betonowych stojakach. Na alyjkach i kwietnikach parkowych panowoł porzondek. Dolno tajla parku, bōła obsadzono akacjami. Z upływem lot park bōł coroz to bardzi dewastowany. W południowy tajli budynku, kero została odrestaurowana, urządzono restauracja i sala gier. Kiedyś restauracjo, biblijoteka (lata 60, 70, początek lat 80 XX wieku) , a potym założono we miejscu biblijoteki "szynk pod kasztanami", kerego właścicielem do 2007 bōł Pańczyk, bo potym szynk zawarto. W latach 70 XX stolecio we parku znajdowoł się amfiteatr. Park je ôbenie we duży mierze porośninty lasem, a we nim pozostało jedynie szpilplac do fusbalu i korbbalu, blat do tynisa i plac zabaw. Charakterystyczno dla Rudzkij Kuźnicy je stow rybny Szkopka, kery je obiynty sekcjom wyndkarską (dzierżawiony bez Polskie Koło Wyndkarskie). Park im. Jana III Sobieskiego nie je obiynty ochronom Urzędu Miejskiego i należy do zieleni nieurzondonyj. Aktualnie park ma powierzchnia ok. 3 ha. W parku wystympujom ciekawe drzewa. Najczynści są to kasztanowce zwyczajne, lipy drobnolistne i szerokolistne, graby pospolite, buki zwyczajne, dymby szypułkowe i wierzby białe. Wśrōd krzewōw spotyko się bez czorny, śnieguliczka. Wiele drzew liczy sie 100-120 lat. Jedno ze drzew ma we ôbwodzie 300 cm i jest jednym ze najgrubszych we parkach Gōrnygo Ślōnska. Je tam także kilkanioście starych okazów grabu pospolitego. Okazały je tyż domb burgundzki, kery ma wysokość ponad 20 metrów i liczy ponad 100 lat. Kumunikacjo. Bez Kuźnica przebiegajom dwie linie komunikacyjne KZK GOP. Linia autobusowo nr 39 (od 1 lipca 2007 przejoł jom Nowak Transport) i Bany Ślōńskie linia nr 18 bez ulica Piastowską. Do 30 czyrwca 2008 jeździoł tyż linia nr 280 KZK GOP obsługiwano bez PKS Glywicy. Na Kuźnicy som dwie haltysztele. Do usprawnienio tranzytu po II wojnie światowyj wybudowano ôbwodnicę Kuźnicy, bo leżała na drodze międzymiastowyj Glywicy - Bytōń. Kuźnica leży we środku ruchu gōrnoślōńskiego. 2 km na północ od granicy ze Zobrzem biegnie droga krajowo nr 88, a 5 km na południ od Kuźnicy położony je odcinek Drogowyj Trasy Średnicowyj ôddany do użitku 27 moja 2008. Dalej na południe je autobana A4. Zgorszenie publiczne. Od 6 sierpnia 2008 do 9 września na terenie Rudzkij Kuźnicy kryncony bōł film pt. "Zgorszenie publiczne" we ślōńskij godce. Trzęsienie ziemi. 12 grudnia 2008 o godzinie 23:45 na Ślōńsku bōło czuć silne trzynsienie ziemi o sile 3,5 stopni we Skali Richtera. EMSC CSEM wyznaczyło, że epicentrum trzynsienia to właśnie Rudzko Kuźnica. kuznica.tk
+The Woodlands – Census Designated Place we USA, we sztacie Teksas, we hrabstwach Montgomery a Harris.
+Mehmed bin Süleyman Fuzûlî (rodz. ōng. 1495, um. 1556) – azerski-turecki poeta kery tworził we perskij, azerskij a arabskij godce. Rodził sie na terynie kaj dzisioj je Irak, we familije kero noleżoła do ôguzkigo plymiynio Bayat. Mimo aże plymie to bōło koczownikōma, jygo familija s downa bōła ôsiadło we miastach. S anfanga Fuzûlî bōł szkolorzym u swojygo fatra, kery bōł muftim we Al-Hilla. Niyskorzi szkolił sie u rechtora ô mianiy Rahmetullah. Jygo ôjczystōm godkōm bōła azersko godka, nale ôpanowoł tyż turecko a arabsko godki. Po podbiciu Bagdadu bez Ôsmanōw we 1534 ôstoł nadwornym poetōm u Sulyjmana I Wspaniałygo. Umrzył we 1556 we czas epidymije dżumy. Jygo dzieła to gōwniy dywany a pōematy. Nojbarzi znōme to ""Beng ü Bâde" (Haszysz a Wino) a "Dâstân-ı Leylî vü Mecnûn"" (Lajla i Madżnun). Jygo twōrczość mioła srogi ajnflus na literatura Turcyje a Azerbejdżōnu.
+Archyyp Gieorgijewicz Kudrin-Abachyynyskaj (jakucki: "Кудрин-Абаҕыыныскай Архыып Георгиевич", zruszczyniy miana: "Архип Георгиевич Абагинский"; Archip Gieorgijewicz Abaginskij; rodz. 20 stycznia 1907 we wsi Abaga; um. 22 września 1960 we Jakucku) – dichter kery tworził we jakuckij godce. Piyrszo publikacyjo mioł we 1927. Талыллыбыт айымньылар. — Якутскай, 1958. Избранное. — Якутск, 1953. — 153 с. Якутию пою. — Магадан, 1957. — 127 с. Под северным небом. — М., 1959. Wspōminaniy spotkań s Kudrinym Kudrin we БСЭ
+Harry Houdini (rodz. 24 marca 1874 we Budapešcie, um. 31 października 1926 we Detroit) – amerikański ôšydzac žydowskigo pochodzynio (rodzōny kej Ehrich Weiss) , macher ôde citanio a wyswobodzanio sie s roztomańtych ketōw, pyntōw, zawarćōw a t.p. Wywouany tyž kej dymaskator cauber-maubrōw. Jygo binowōm partnerkōm a prywatniy - žonōm bōua Wilhelmina Beatrice (Bess) Rahner. Kej anfag, špecyjalizowou sie we klasyčnych trickach karcianych, a iże niy darziuo Mu sie skiž tygo, ani niy dowauo mu to zarobku, začōn předstowiać wyswobodzaniy sie ze pyntōw a zabićōw, a tyž prezyntowou "tracyniy" siy roztōmańtych wihajstrōw, a niy ino - l.b. ukozywou tyž stracyniy siy elefanta cuzamyn s jygo tryserym. Stou sie wywouany we coukym USA po wystympach we wodewilu "Orpheum", a rychuo niyskoři (uod 1900) začōn wystympować na tournee tyž we Ojropie. Uod lot 20. XX wieku, po tym kej umřyua jygo matka, zaangažowou sie we tropiyniy a demaskowaniy medjōw a parapsycholōgōw, fundujōnc nagroda lo tego kery udowodni co richtig poradzi mieć kōntakt ze zaświatōma a duchōma. Skuli jygo wiedzy ô technikach iluzyje, niy znoloz sie žodyn kery by umiou mu to udowodnić, a nagrody nigdy niy wypuacōno. Umřyu na zapolyniy blindarma.
+Sojusz Socjalistycznych Sowieckich Republik (ros. "Союз Советских Социалистических Республик", "СССР", trb. "Sojuz Sowietskich Socjalisticzeskich Riespublik"), inakszy SSSR, Sojusz Sowiecki – historyczne kōmunistyczne (socjalistyczne) państwo w pōłnocnyj a schodnij Ojropie a pōłnocnyj a strzodkowyj Azyji. Ôbyjmowało plac kole 22 mln km² ôd Bałtyckigo a Czornego Morza do Pacyfiku (nojsrogsze we historyji nowożytnyj świata), istniało ôd 30 grudnia 1922 do 26 grudnia 1991. SSSR powstoł po swyciynstwie bolszewikōw we dōmowyj wojnie ze „biołymi” (wojskami kōntrrewolucyje) i interwyncyji zagranicznych mocarstw. W latach trzidziestych SSSR zrealizowoł industrializacyjo kraju i stoł sie ekōnōmicznom i wojskowom potyngōm. Trwoł tyż wtynczos ôkres jeszcze siylniyjszych represyjōw i moc ôsōb ôstało skozanych na śmiyrć abo hereszt. Ôkres władze Stalina (umrził w 1953) nazwano było niyskorzij stalinizmym. We 1939 SSSR cuzamyn ze nazistowskimi Miymcami napod na Polska, co bōło poczōntkym drugij światowyj wojny. 22 czyrwnia 1941 miymiecko-sowiecki sojusz skōńczōł sie angrifym nazistōw SSSR, ôdtōnd SSSR bōł jednym z trzech głōwnych aljantōw II światowyj wojny. SSSR ôbrōńōł sie, wygroł wojna i jego armijo zdobōła Berlin. Po 1945 roku SSSR stoł sie jednym z dwōch (społym z USA) światowych potyng. Rywalizowoł z USA ô wpływy na świecie, co nazwano było zimnōm wojnōm. W latach ôziymdzieśōntych XX stolecio SSSR społym z inkszymi regyrōnkami kōmunistōw we schodnij Ojropie wpod w kryzys i na kōniec rozpod sie we 1991 roku, kej jego republiki ôznajmiōły niyzoleżność jak ôsobne państwa. Republiki sojuszu. S kōńcym swojigo istniynio, we 1991, SSSR mioł do kupy piyntnoście republik (Zakałkasko FSSR we 1936 roku podzielōno na Armyńsko SSR, Azyrbejdżańsko SSR a Gruzińsko SSR; Karelo-Fińsko SSR wklōdzono do Ruskij FSSR we 1956 roku). Nojsrogszo s republik, tako skuli ludności, placu, jako siyły polityczno-ekōnōmicznyj, bōła to Rusko FSSR. S kōńcym istniynio tygo państwa we SSSR kole uōnych 15 republik bōło tyż 20 republik autonomicznych, 8 ôbwodōw autonomicznych, 10 ôkryngōw, a jeszcze 6 krajōw a 123 ôbwodōw. ² we 1956 wkludzono do Ruskij FSSR
+Fana Belgije skłŏdŏ sie ze trzech piōnowych pasōw: czornego, żōłtego a czerwōnego. Ukłŏd i proporcyje fany sōm wziynte ze fany Francyje, a farby ôd herbu Brabancyje, kaj zaczła sie wojna ô samostanowiynie Belgije. Fana była wkludzōnŏ we siyrpniu 1830, a przijyntŏ ôficjalnie 23 stycznia 1831. Ukłŏd i proporcyje. Prostokōnt ô proporcyjach 13:15, co skłŏdŏ sie ze trzech rōwnych piōnowych pasōw: czŏrnego, żōłtego i czerwōnego. Belgijŏ Herb Belgije
+Ryga – stolica Łotwy Ryga – przirzōnd używany we szuli
+Wodōr (łac.: "hydrogenium") – je to elymynt chymiczny ô numerze atōmowyj 1, niymetal ze bloku s tabule Mendelejewa. Je ułożōny we grupie 1, ôkresie 1. Je ôn nojczyńścij wystympujōncym elymyntym chymicznym we wszechświecie, nojczyńścij wystympujōncym jego izotopem je prot (izotop z 1 nukleonym). Wŏga atōmu wodoru wynosi 1,00794 u. We warōnkach normalnych wystympuje za bezfarbiaty, bezwōnny, bezsmakowy, barzo lekopŏlny gaz. Wystympuje w formie dwuatōmowych molekułōw. Wystympowanie. Wodōr wystympuje w cołkim wszechświecie. Na ziymi idzie trefić go miyndzy inkszymi w: skołach gazach wulkanicznych lufcie Zastosowanie. Industryjŏ spożywczŏ. Wodōr w industryji spożywczyj używŏ sie zaôbycz do utwardzania ziylinowych fetōw, bez co powstŏwŏ margaryna. Izotopy wodoru. W cołkości wystympuje 7 izotopōw wodoru. Sztabilne izotopy to prot (0 neutronów) i deuter (1 neutron). Niysztabilne izotopy to ³H, ⁴H, ⁵H, ⁶H, i ⁷H. ³H (inakszyj tryt) to nojsztabilny z nich.
+Kurlandyjŏ () to je historycznŏ krajina we zachodnij Łotwie, nad Bałtyckim Morzym. Nojsrogszymi miastami regiōnu sōm: Kuldīga, Ventspils i Liepāja. We szyrszym kōntekście miano je używane na ôkryślynie ksiōnżynctwa Kurlandyje i Semigalije.
+Dodoma - stolica Tanzaniji a regijōnu Dodoma. Ôstrzodek kultury, nauki a ferwaltōngu.
+Strzoda – dziyń tydnia pōmiyndzy wtorkym a sztwortkym. Podug normy ISO-8601 je trzecim dniym tydnia, zaś podug bilblijnyj tradycyji (krześcijańskyj a żydowskyj), kaj za piyrszy dziyń tydnia uznowo sie niydziela, strzoda je sztwortym.
+Połedniowy Ôcean to je ôcean, co rozciōnga sie ôd wybrzyżŏ Antarktydy do rōwnoleżnika 60°S, wzduż kerego łōnczy sie ze ôceanami: Pokojnym, Indyjskim i Atlantyckim. Połedniowy Ôcean je sztwŏrtym co do srogości spostrzōd wszyjskich piyńciu. Jego przestrzyństwo ôstało formalnie zatwierdzōnŏ bez Miyndzynŏrodowõ Ôrganizacyjõ Hydrograficznõ we 2000 roku. Tymperatura wody je sam ôd –2 °C do 10 °C.
+Uoświyńcim lebo Auszwic (pol. "Oświęcim", miym. "Auschwitz", jidysz "Oshpitizin", romani "Auszwica") – miasto we Polsce, we małopolskim wojewōdztwie, siedziba ôświyńcimskigo krysu. Rozlygowane wele ujścio Soły do Wisły. Nojbarzi znōme skiż kōncyntracyjnygo lagru Auschwitz-Birkenau, kery sam fōngowoł we lotach 1940-1945. Chymiczno industryjo. Fōnguje sam szportklub Unia Oświęcim ze sekcjami m. in. fusbalu a ajshokeja.
+Kosów Lacki - miasto we Polsce, we mazowieckim wojewōdztwie, we sokołowskim krysie, siedziba wiejskigo gminu Kosów Lacki. Je rozlygowany nade rzykōm Kosōwkōm. We lotach 1975-1998 miasto administracyjniy noleżoło do siedleckigo wojewōdztwa.
+Kadōb Piyc (, ) to je przisiōłek wsi Kadōb na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we strzeleckim krysie, we gminie Wielge Strzelce. We 2006 roku przisiōłek mioł 551 miyszkańcōw.
+Gmin Topólka (, do 1954 "gmina Czamanin") je wiejski gmin we kujawsko-pōmorskim wojewōdztwie, we radziejowskim krysie. Miyndzy rokym 1975 a 1998 gmin bōł położōny we wrocławskim województwie. Siedzibōm gminu je Topólka. Podle danych ze 30 czyrwnia 2004, we gminie miyszkało 5050 ludziōw. Gyszichta. We gminie idzie trefić roztoliczne ślady dŏwnygo ôsadnictwa aże ôd czasōw mezolitu (roki 8000 – 4500 p.Kr.) a tyż strzedniowieczne a nowe archeologiczne ôbiykta. Nojwiynksze skupiny archeologicznych zicōw rozlygowane sōm we dolinach rzyki Zgłowiączka a jeździōra Głuszyńskiego a Chalna. We ôkresie XIX stoleciu siedzibōm gminu bōł Świerczyn, niyskorzi Lubrańczyk. Ôd 1862 do 1939 roku tã rolã połniōł Czamanin. Po II światowyj wojnie siedzibōm gminu ôstała Topólka. Nojstarszymi wsiōma we gminie sōm Orle, Kamieniec a Świerczyn, kere aże do dzisiej dochowały swojygo dŏwnygo miejscowy ukłŏd.
+Campora San Giovanni – tajla sztadu Amantea, we prowincyji Cosenza we Italiji. Je rozlygowano fest bliżno ôde granice inkszyj prowincyje - Catanzaro a tyż ôd wybrzeżo tyrryńskigo morzo. Ôkolicowe pagōry wykorzistuje sie we cuchtowaniu winoroślōw a ôliwkōw. Ze tych giplōw rozciepuje sie landszaft ôd zatoki Lamezia Terme aże po wulkōn Stromboli, kerygo dymy do sie ani prziuoboczyć po jasnoku. We becyrku sōm tyż Liparyjske Wyspy rozlygowane, co na uōne idzie sie dostać ze hawyny wy mieście. We rokach 50. XX stolecio stawiynia zaczōni uōni budować na klifie, Ekōnōmijo. Ekōnōmijo Campora San Giovanni ôpiyro sie na rolnictwie a turystyce. Je sam cichtowano czyrwiōno cwibla "Tropea", kero sie rozpowszychńōła po rynkach krajowych a zagranicznych. Bez ôstatnie 20 rokōw sztad sie fest wartko rozwijo we handlu a eksporcie. Je to możebne skuli banowyj lynije, drōdze SS18, autobanie A3 (8 km) a lotniczyj hawynie Lamezia Terme (25 km).
+Ruch Chorzów – ślōnski szportklub ze Chorzowa, znōmy ze sekcyje fusbalowyj. Założōny 20 kwietnia 1920 roku we Bismarckhütte. 14-krotny majster Polski a 3-krotny majster puharu Polski we fusbalu. Swoje szpile gro na stadjōnie przi hulicy Cichej 6 we Chorzowie. Farby klubu sōm modre. We latach 2016-2019 trzi lata za rajom spadoł z ligi, we 2020-2023 awansowoł trzi razy za rajom nazod do Ekstraklasy. Inksze sekcyje klubu to handbal a kolarstwo. Majster Polski 1 plac (14):1933 1934, 1935, 1936, 1938, 1951, 1952, 1953, 1960, 1967/1968, 1973/1974, 1974/1975, 1978/1979, 1988/1989 2 plac (6): 1950, 1956, 1962/1963, 1969/1970, 1972/1973, 2011/2012 3 plac (8): 1937, 1948, 1954, 1955, 1966/1967, 1982/1983, 1999/2000, 2009/2010 Puhar Polski 1 plac (3): 1950/1951, 1973/1974, 1995/1996 2 plac (6): 1962/1963, 1967/1968, 1969/1970, 1992/1993 (rezerwy), 2008/2009, 2011/2012 Superpuhar Polski 2 plac (2): 1989, 1996 Niyligowe szpile na Gōrnym Ślōsku (1922-1926, 1941-1944): Majster Ślōnska (2): 1922, 1926 Wicemajster Ślōnska (2): 1924, 1941/1942 Puhar Stanisława Fliegera (2): 1925, 1926 Puhar Europy Ćwierćfinał (1): 1974/1975 Puhar UEFA Ćwierćfinał (1): 1973/1974
+Złoty Bal (fr: "Ballon dOr", en: "The Golden Ball") – coroczny absztimōng fusbalowy, kery mo wybrać fusbaloka, co groł nojlepij we danym roku. Nadgroda prziznowano je ôde 1956. We latach 2010-2015 nadgroda bōła prziznowano pode mianym Złoty Bal FIFA.
+Šmaterloki (Lepidoptera - s gr. λεπίς "lepis", dopeuniač gr. λεπίδος "lepidos" - "uōska" i gr. πτερόν "pteron" - "křiduo"; uōskokřidue) – řōnd ôwadōw ukřidlōnych, blisko spokrewńōny s chruścikōma. Zarozki po chřōnščach stanowiōm drōgo pod wzglyndym ličebności grupa ôwadōw. Ôbecniy na świecie žyje ōng. 150 tysiyncy gatōnkōw šmaterlokōw, s čygo we Polsce přez 3 tyśōnce. Wystympujōm na wšyjstkych kōntynyntach, krōm Antarktydy. Šmaterloki noležōm do nojbařij zaawansowanych ewolucyjniy ôwadōw. Jejich ciouo, skuodajōnce sie s sygmyntōw, chrōni chitynowy ôskōrek. Poščygōlne sygmynty pouōnčōne buōniastymi stawōma, ōmožliwiajōm swoboda ruchu. Ôskōrek pokrywo warstwa drobnych uōsek. Budowa šmaterloka. Ciouo šmaterlokōw zbudowane je s třech tajli (tagm): gowy, tōuowia a ôdwuoka. Gowa. Kulisto i wyraźniy ôddzielōno ôd tuōowia powstowa we wyniku zrośńjyńcia 6 sygmyntōw. Na gowie znojduje sie para ôču zuožōnych, para čōukōw a ssōncy aparat gymbowy. Tōuōw. Skuodo sie s třech sygmyntōw. Na tōuowiu znojdujōm sie tři pary ôdnōžy. Sōm smukue a pokryte delikatnymi uōskōma abo wuoskōma. Niykere gatōnki majōm na nich receptory pozwalajōnce ôdbiyrać bodźce chymične. Na tōuowiu šmaterlokōw znojdujōm sie dwie pary křideu s dwuwarstwowyj buōny rozpiyntej na žōukach znojdujōncych sie pōmiyndzy jeji warstwōma. Kštouty a barwy šmaterlockich křiduōw sōm rōžnorodne, tyž jejich proporcyje we stosōnku do wielgości cioua. Uodwuok. Tajla cioua šmaterlokōw ô widočnyj sygmyntacyji. U samic na kōńcu ôdwuoka znojduje sie pokuadeuko teleskopowe suōžōnce do skuodanio jaj. Cykl rozwojowy šmaterlokōw. Šmaterloki sōm ôwadōma, u kerych dokōnuje sie přeobražyniy zupeune. Cykl rozwojowy: jajo gōńsiynica počwarka dorosuy ôwad (imago) Moty
+Zachary David "Zach" Sobiech (rodz. 3 moja 1995 we Saint Paul, USA, um. 20 moja 2013) – amerikański śpiywok pop, do kupy ze Sammy Brown a Reedym Redmondym bōł we muzycznyj skupinie Firm Handshake. Kej bōł 13 rokōw stary, dochtory wykryli u niygo osteosarcoma (zorta raka gnatōw). Mioł przez 10 ôperacyji a przez 20 rōnd chymijoterapiji. We moju 2012 dochtory pedzieli, co mo ino rok żywobycio. Wuōnczas Zach nagroł śpiywka "Clouds" (chmōry), a wciepoł ja na YouTube, kaj ôstoła sie viralym a mioła bez rok bezma 3 milijōny spoziyrań. Inksze artisty, we tym Rainn Wilson, robiili do nij tributey. Na necowym serwisie SoulPancake idzie ôglondnōńć film ô Zachu: "My Last Days" ("moje ôstatnie dni"). Zach umrził 20 moja 2013. Artikel we CNN (we angelskij godce) childrenscancer.org (we angelskij godce)
+Stałowiczy (bioł. "Сталовічы") - agromiasteczko na Biołorusi, we brzeskim ôbwodzie, we baranawickim rejōnie. Na 2009 rok pōmiyszkiwało sam 758 ludzi.
+Referyndōm we Wielgij Brytaniji we 2016 roku - referyndōm, we kerym ôbywatele Wielgij Brytaniji decydowali, eli tyn krej bydzie dali we Ojropejskij Uniji, eli ś nij wylezie, co je znōme kej "Brexit". Wotōng ôdbył sie 23 czyrwca 2016. Na ôpcyjo "wylyź" welowoło 51,9% (17 410 742) , na "uostoń" 48,1% (16 141 241). eureferendum.gov.uk BBC
+Recep Tayyip Erdoğan (rodz. 24 lutygo 1954 we Stambule) - turecki polityker a ekonomista. Burmistrz Stambułu we 1994-1998. Bōł liderem AKP we lotach 2001-2014. Prymier Turcyji ôd 2003 ło 2014. Ôd 28 siyrpnia 2014 je prezydyntem.
+Pfarrwerfen – gmin we Austriji, we landzie Salzburg, we krysie St. Johann im Pongau. Mo 38,15 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 2212 ludzi. Neczajta Pfarrwerfen
+Pavone del Mella - gmin we Italiji, we regijōnie Lōmbardyjo, we prowincyji Brescia. Mo 11,61 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 2777 ludzi. Neczajta Pavone del Mella
+Marktl - gmin we Miymcach, we landzie Bajery, we krysie Altötting. Mo 27,84 km² wiyrchu a podug danych ze 2021 roku pōmiyszkowało sam 2802 ludzi. Rodzōny sam bōł Benedykt XVI.
+Linus Benedict Torvalds – (ur. 28 grudnia 1969 we Helsinkach) znōmy skiż napisanio we roku 1991 kernela Linux, kery je nojwożnijszōm tajlōm systymōw GNU/Linux. Miyszko we Santa Clara (California, USA).
+Boussu (wal. "Boussu-dlé-Mont") - gmin we Belgiji, we Walōńskim Regijōnie, we prowincyji Hainaut, we dystrykce Mons. Mo 20,01 km² wiyrchu a podug danych ze 2018 roku pōmiyszkiwało sam 19 856 ludzi. Neczajta Boussu
+Naters – gmin we Szwajcaryji, we kantōnie Valais, we dystrykcie Brig. Powstoł 1 stycznia 2013 bes skuplowanie gminōw Birgisch a Mund. Mo 147,04 km2 wiyrchu a podug danych ze 2012 roku miyszko sam 8457 ludzi. Neczajta Naters
+Sierce, abo tyż herc (, ) to je cyntralny ôrgan krwiōnośnego układu u typōw: Chordata, Arthropoda, Onychophora, Mollusca i Brachiopoda. Zbudowany je z tkanki miynśniowyj poprzecznie prōnżkowanyj zorty siercowyj. Zaôbycz sierce je ôbtoczōne ôsierdziym ("pericardium").
+The Corrs - irlandzko muzyczno skupina, kero gro muzyka ze zorty folk, rok a pop. Założōno we 1991 roku. W skłod skupiny wlazuje rodzyństwo Corr - trzi szwestki a bracik: Andrea Corr, Caroline Corr, Sharon Corr a Jim Corr. Familijo pochodzi ze Dundalk. "Forgiven, Not Forgotten" (1995) "Live" (1996) "Talk on Corners" (1998) "Unplugged" (1999) "In Blue" (2000) "Best of The Corrs" (2001) "" (2002) "Borrowed Heaven" (2004) "Home" (2005) "Dreams – The Ultimate Corrs Collection" (2006) "White Light" (2015) "Jupiter Calling" (2017) allmusic.com Neczajta The Corrs
+Forymny wieloek - wieloek, kery mo wszyjske wewnyntrzne eki a boki jednako wertne. Wszyjske forymne wieloeki sōm figurōma puklatymi, beztuż co wewnyntrzne eki sōm zowdy majse kej 180 stopńōw. Forymnym trziekym je rōwnoboczny trziek, zaś sztworoekym - kwadrat. Kożde forymne wieloeki ô tyj samyj myndze ekōw sōm na sia podane.
+Aprikołza ("Armeniaca" Scop.) je zorta zielinōw ze familije rołzowatych. Ôbycznie je uważano za synōnim rodzaju "prunus". Mo zjodliwe ôwoce.
+.ao je to internetowŏ dōmyna, kerŏ je zrobiōnŏ dlŏ internetowych zajtōw ze Angole.
+Chartōm (arab. الخرطوم) - stolica Sudanu a wilajetu Chartōm. Je rozlygowany wele ujścio Modrygo Niilu do Biołygo Niilu. Ôstrzodek nauki.
+Sir Thomas Moore (rodz. 30 kwietnia 1920 we Keighley, um. 2 lutygo 2021 we Bedford) - brytyjski wojok a fundraiser, znōmy skirz tego co zebroł mocka piynindzy we swōj 100 gyburstag, ôbłażōnc swojo zygroda 100 razōw. Forsztelowoł sie, aże uzbiyro 1000 fōntōw, a zebroł 32,79 milijōna na brytyjsko służba zdrowia, coby ja wspōmōc we walce ze pandymijōm COVID-19. Thomas Moore we II światowyj wojnie służył na Sōmatrze a we Birmie. Po wojnie bōł managerym we stowiyniowym geszefcie a sztartowoł we wyścigach na motorach. Skirz ôśōngniyńć we fundraisingu brytyjsko krōlowo, Lisbeta II, nadała mu szlachecki titel Sir. britishpoles.uk rmf24.pl
+Iłanskij (rus. Ила́нский) to je miasto we Rusyji, we Krasnojarskim Kreju, rozlygowane nad rzykōm Ilanka. Je sam banhow przi Transsyberyjskij Banowyj Sztrece. Założōne we 1646, miejske prawa mo ôd 1939. Podug danych ze 2002 roku, miyszko sam 17 073 ludzi. Ô Iłanskim na neczajcie region.krasu.ru (we ruskij godce)